Book Title: Agam 42 Mool 03 Dashvaikalik Sutra
Author(s): Samaysundar, Haribhadrasuri, 
Publisher: Shravak Bhimsinh Manek
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010035/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dazavaikAlika - sUtra. ba - arhadjJAna kSIrAbdhi vIciviM prAMzita zrI zayyaMjavokArarUpam gurjaratApAsahitaM vacUrisaMvalitaM, samayasuMdaropAdhyAyakRta dIpikAsanAyaM, zrIharijaprasUri kRta bRhadvRtti virAjitaM. svamatyanusAra zuddha karIne zrI sakazudAbAdanivAsi bAbusAdeva rAya dhanapati siMhajI pratApasiMhajI bAhAduranI zrAjJAthI zrI muMbApurImadhye. zA0 jImasiMha mANakAkhya zrAvakeM prItipUrvaka 88 nirNayasAgara " mudrAyaMtranA adhipati zeTha tukArAma jAvajI dAdAjI pAse bapAvIne prasiddha kIdhuM. saMvata 1757 sane 1500 miti kArtika zuddha pUrNimA bhomavAsare. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanAH vaja evo hoya De ke, koi paNa manuSyanA hAthazrI jyAre zunja kRtya thAya ne, tyAre te jo temanAM manamA atyaMta kheda nivAsa karIne rahe . ane vIjAnI nyunatA thavAthI teUnA manamA atyaMta harSa utpanna thAya . valI tevA urjana mANaso vIjAUnA doSo kahADavAmAM atyaMta zrAturatA batAve . ane bIjAnAM kalyANarUpa vR. kSane bedavAmAM te eka kuhADAnI garaja sAre . ane evI rItanA asaMkhya puNuNothI tevA puSTa jano narelA hoya . ane tevA urjano kharekhara ghuvaDasamAna hoya be. ane te hetuthI tevA urjano kharekhara jinavANIrUpI sUryanA tejathI aMdha vanIne viparyAsapaNAne pAmaze, ane manamA veSabuddhithI IrSA lAvIne te atyaMta kheda pAmyA karaze, zrane teTalA mATe hu~ temanI kSamA mAya buM. - jJAnanA phelAvArUpI zunakarma upArjana karavAmAM prathama zreNimAM gaNavAlAyaka mahAna puruSa ke jemaNe phakta lokonA upakAranemATeja pIstAlIse jaina Agamo mUla tathA tejamAMthI, jeUnI TIkA, dIpikA avacUri vigere je aMgo malI zake be, te. sahita mujita karIne te une prasiddha karavAmAM, potAnuM athAga avya kharacI udyoga karelo . tevA sajAna mANasanI utpattiviSe kiMcit lakhANa thA jagoe lakhavU. tene hu~ ucitaja mAnuM buM.. baMgAla ilAkAmAM bAlocara, makudAbAda, athavA murzIdAbAda evAM traNa suMdaranAmathI ulakhAtuM eka suMdara zehera zrAvI raheDhuM . ke jyAM kRSNagaDhathI zrAvI nivAsa karanAro.jaizavaMzarUpI naMdana vanamAM kalpavRdasarakhA ugaDa nAmanA gotravAlA dharma nyAyaviveka tathA vinaya zrAdika atyaMta zreSTha guNothI zonitA thaelA, temaja sarva satyavAdirjamAM agresara, mahAbujhinA jaMDArarUpa, dIna ane garIba sAdharmI jAne tana, mana ane dhanathI sahAya ApanAra, atyaMta manohara svanAve karIne yukta; puNyanA pratnAvarUpI caMjanA prakAzathI saghalI dizAune prakAzita karanArA rAya " buddhasiMhajI bAbu" nAmeM zrAvaka zrI jainadharma napareM atyaMta zrajhAvAlA hatA. temanI saunAgyavatI kuzalAde nAmanI strInI kudiyakI saMvat 13 mAghavadI ekamane guruvArane divase rAya pratApasiMha nAme kuladIpaka suputrano janma thayo. te sarva dhanADhyomAM ziromaNisarakhA, jainadharmapara atyaMta prIti rAkhanArA, temaja damAvAna, ane dharma tathA adharmano nirNaya karavAmAM ziromaNi thayA. temanI caturtha patnInuM nAma saujAgyavatI mahatAbabAra hatuM. temaNe uzavaMzamAM muktAmaNisarakhA, nyAyamArgathI lakSmInu upArjana karanArA, tathA dharma artha zrane kAma, e traNe puruSArthoMne saphala karanArA, tathA prANImAtra / prate. dayAUpaNAyeM karIne yukta evA atyaMta tejasvI be putrone janma prApyo. teu~mA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. moTA putranuM nAma 'rAya lakSmIpati siMhajI bahAdura " tathA jemaNe zravA zrAgama graMtho upAvI prasiddha karavAmAM udyama karyo, te kaniSTa putranuM nAma " rAyadhanapati siMhaja bahAdura " be. e banne uttama gRhastho uttama guNonA jaMDArarUpa tathA prANimAnA kalyANamAM atyaMta utsuka thaelA be. mATe jinadharmapara atyaMta zraddhA rAkhanArA evA te uttama puruSe yA dazavaikAlika nAmano ati utkRSTa zragama graMtha bapAvI prasiddha karI kharekhara potAnuM nAma saphala karyu be. ane evAM pAramArthika kAryo te jAgyazAlI puruSane hAthe dina pratidina yA evI zramArI vAraMvAra vijJApanA be. dazavaikAlikasUtramA kartA zrI zayyaMnavasvAmI be. temaNe yA sUtra zAmATe racyuM ? teno saMbaMdha nIce pramANe be. jyAre zayyaMjava svAmIe dIkSA lIdhI, tyAre temanI strI garbhavaMtI hatI, tyAre svajanoe teNIne pUbyuM ke, tArA udaramAM kaI garna jevo saMbhava be, tyAre teNIe prAkRta bhASAmAM kayuM ke, " maNayaM < eTale kiMcitmAtra d. anukrame teNIe eka manohara putrane janma prApyo, tathA temanI mAtuzrIe kahelA vacana parathI tenuM " manaka " evaM nAma rAkhavAmAM zrAyuM paDhI anukrame te manaka jyAre ATha varSano thayo tyAre eka dahADo tethe tenI mAtAne pUbyuM ke, he mAtAjI, mArA pitAjI kyoM be ? tyAre mAtAe kahuM ke, he putra ! tArA pitAjIe to cAri aMgIkAra karyu be. te sAMjalI manakane potAnA pitAjI pAse javAnI ichA 5. have te samaye zrI zayyaM javakhAmI caMpAnagarImAM birAjatA hatA, ane te khabara manakane malavAthI te paNa tyAM pahoMcyo. te vakhate zrI zayyaMjavasvAmI sthaMDila jatA hatA a mArgamAM teNe manakane joyo. tyAre temaNe pUbyuM ke tuM koNa be ? tyAre teNe potAno sarva vRttAMta temane kahI saMjalAvyo. tyAre zayyaMjava svAmie temane pharIne pUbyuM ke, tuM zrahIM zA mATe Avyo be ? tyAre manake kayuM ke mAre dIkSA levI The Apa jAtA ho to kaho ke, te zramArA pitAjI zayyaMnavasvAmI kyAM be ? tyA zrAcAryajI ekayuMke, te tArA pitA ne huM kaI jinna nathI, mATe tuM mArI pAse dIkSA le ? manake te vAta kabula karavAthI zrAcAryajIe temane tyAMja dIkSA pI. tathA paDhI temane sAtha lei zrAcArya mahArAja upAzraye zrAvyA, tathA jJAnavalathI jAeyuM ke, zrA manakanuM zrAyuSya phakta have va mAsanuMja vAkI be; mATe ATalI Tuka mudatamAM zrA manaka kRtArtha zI rIte yaha zake ? bevaDhe temaNe vicAyuM ke, kAraNa paDye caudapUrvadhArI muni pUrvomAMzrI sUtrano uddhAra kare be, to mane paNa yA samaye prayojana paDyaMbe, to huM paNa tema karUM. ema vicAri zrI zayyaMnava munie pUrvomAM daza adhyayanano uddhAra karyo; tathA te daza adhyayana jaNavAmAM manakane varo Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 prastAvanA. bara ba mAsa lAgyA. tathA ba mAsa saMpUrNa thatAMja manake samAdhimA rahI kAla karyo, tyAre zrI zayyaMjava zrAcAryanA netromAMthI harSAzrunI jaladhArA buTI tyAre yazojA dika sAdhu te zrunuM kAraNa pUbyAthI zrAcArya mahArAje manakano sarva vRttAMta ka hI saMjalAvyo. te sAMjalI teune manamAM pazcAttApa thayo ke, aho ! ApaNe guruputra manakanI sevA karI zakyA nahIM. tathA paDhI saMghanA AgrahathI zrI zayyaMjavasvAmI e udharelA te daze adhyayano pragaTa rAkhyAM, ane evI rIte vikAle te daza adhyayananI guMthaNI karavAmAM AvelI hovAthI te sUtranuM nAma " dazavaikAlika " rAkhavAmAM zrAvyaM a. tathA uparanI be cUlikArDa to zrImaMdharasvAmIe saMghane neTa tarike mokalelI be, te vAta prasiddhaja be. evI rIte zrA dazavaikAlika sUtranI utpatti thai be. zrI dazavaikAlikasUtramA rahelAM daza adhyayano tathA banne cUlikA avazya sAdhune dhyAnamA rAkhavA lAyaka be; ane te dhyAnamA rAkhyAthI temane temanA amUlya cAritrAcAramA aticAra doSa lAgato nathI. yahIM te viSenuM vadhAre vyAna nahIM karatAM zra sUtra zrAdyathI te aMtasudhi vAMcI javAnI tathA te dhyAnamA rAkhavAnIja - mo sarvane lAmaNa karIe bIe. zrI sUtrapara caudasone cammAlIsa graMthanA kartA mahAna AcArya zrI harijana sUrijIe ziSyabodhinI nAmanI TIkA tathA zravacurI racelI be. tathA kharatara gachamAM thalA yuga pradhAna zrI jinacaMdra sUrinA ziSya zrI sakalacaMdragaNinA ziSya zrI samaya suMdara gaNie vikrama saMvata 1601 mAM dIpikA nAmanI zabdArtha vRtti paNa banAvI a. tethI zramo paNa yathAmati saMzodhana karI karAvIne te hArinaDI TIkA, yavacUri tathA samayasuMdarajInI dIpikA TIkA mUlasahita thA graMthamAM bApI be. tema mUla sUtrano gujarAtI artha karIne paNa yA graMthamAM bApyo be. yA graMtha ghaNoja upayogI hovA bApa prasiddha karyo be. bevaDhe temAM mUla sUtrano saMpUrNa pATha paNa dAkhala karavAmAM Avyo be. pramAdavazathI zrA graMthamAM je kaI bApatAM karatAM doSa rahyo hoya te " miThAmi DukkaDaM. " zrAvaka. bhImasiMha mANeka. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka. viSaya. anukramaNikA. 1 maMgalAcaraNa. 2 DumapuSpikAkhya prathamAdhyayanam . 3 zrAvaNya pUrvakAkhya dvitIyAdhyayanama 4 kulAcArAkhya tRtIyAdhyayanam 5 SaTjIvanikAkhya caturthAdhyayanam . 6 piMDaiSaNAkhya paMcamAdhyayane prathamoddezaH 7 piMDepaNAkhya paMcamAdhyayane dvitIyoddezaH 5 mahAcAra kathAkhyaSaSTAdhyayanam . e vAkya zuddhayAkhya saptamAdhyayanam . 10 zrAcAra pravidhi nAmASTamAdhyayanam. 11 vinayasamAdhyAkhya navamAdhyayane prathamoddezaH 12 vinaya samAdhyAkhyanavamAdhyayane dvitIyoddezaH 13 vinaya samAdhyAkhyanavamAdhyayane tRtIyodezaH 14 vinayasa mAdhyAkhyanavamAdhyayane caturthoddezaH 15 sajinAmadazamAdhyayanam. 16 dazavaikAlike prathamAcUlikA. 17 dazavaikAlike dvitIyAcUlikA. 10 dazavaikAlika mUla sUtrapAThaH .... .... .... .... 6030 **** .... .... .... pRSTha. 1 3 81 207 142 h4 326 366 424 480 537 Man ays ama 610 638 670 101 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhItA sara. // OM namo vItarAgAya // rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha. nAga tetAlIsamA. // atha // zrIdazavakAlikam gurjarajASAsahitam avacUrisaMvalitaM samayasundaropAdhyAyakRtadIpikAsanAtha zrIharijalasUrikRtabRhakRttivirAjitaM ca praarbhyte| dhammo maMgalamuki, ahiMsA saMjamo tavo // devA vitaM namasaMti, jassa dhamme sayA mnno||1|| // atha zrIdazavaikAlika sUtrano bAlAvabodhaprAraMja // (temAM prathama maGgalAcaraNa.) // sarvAntarAyazamanaM, sarvamaGgaladAyakam // // sarvajIvAvanakara, sarvajJa naumi vodhaye // 1 // jema kalpavRkSa uparathI paDelA puSpone ekatra karIne devatA temanI, mAlA gUMthe je, tema kalpavRkSa sarakhA tIrthaMkaronA mukhathakI prakaTa thayelAM, puSpa sarakhAM zuddha, pramAdA didoSarahita evAM artharUpa vacanone zravaNa karIne gaNadharo temanAM sUtro race ve. zrA vAta jaina AmnAyamAM suprasiddha be. te mAheDhuM dazavaikAlika sUtra paNa zrI siddhAMnavAcArye navya jIvonA zArIraka tathA mAnasika duHkha mUkAvavAne mATe tathA potAnA putra manakane pratibodhavAne arthe racyu . enuM upara kahelu nAma pADavAnuM kAraNa e meM ke, daza vikAdeM kaDaM, mATeM e sUtrane dazavakAlika eve nAmeM kahe . have.' temAM prathama siUMnavAcArya anISTa smaraNarUpa maMgala eka gAthAyeM karI kahe The. valI te mAMgalika je ve, te anyatra pAMca prakAranAM kahAM The. temAM prathama putrAdi janmarUpa, te zuddha mAMgalika, vIjuM gRhAdiracanArUpa te azuddha mAMgalika, trIjuM vivAhamahotsavapramukha te camatkAramAMgalika, cothu dhanAdika te kSINamAMgalika ane Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. pAMcamuM bakAyajIvarakSaNarUpa arthAt dharmarUpa te sadAmAMgalika le. to have pAMca prakAranAM mAMgalika kahyAM, temAM dharma je , te sadA mAMgalika be,temATeM zrIsinavAcAyeM A dazavaikAlika nAmaka graMthanI AdimAM dharmaprazaMsArUpa maMgala kamu . valI kozka sthaleM maMgala je je te traNa prakAranuM paNa kaDaM . temAM prathama graMthAraMnne graMthanirvighnatA mATeM je anISTa devatAdikane namaskAra karavo, te AdimaMgala, bIjuM graMthamadhye je namaskAra karavo, te madhyamaMgala ane graMthane avasAne ziSyaparaMparA cAlavAne mATeM je namaskAra karavo, te avasAnamaMgala jANavU. tema jotAM e dazavaikAlika nAmaka zAstranuM "dhammo maMgalaM" e Adi maMgala, "nANadasaNa saMpunnaM," e madhya maMgala ane " nikammamANA zya buddha vayaNe" e avasAna maMgala jANavU. have dhammo maMgala mityAdi prathama sUtrano artha lakhiyeM liyeM. (ahiMsA ke) prA. NAtipAtavirati arthAt sarve jIvonI hiMsA na karavI te, tathA (saMjamo ke0) saMyamaH eTale Azravanirodhate pAMca iMjiyano nigraha, cAra kaSAyanojaya anetraNa daMgathI virati e sattara prakArano saMyama,ane (tavo ke0) tapaH eTale "aNasaNamUNoyariyA" ityAdi ve gAthAmAM kahevU bAra prakAranuM tapa e rUpa (dhammo ke0) dharmaH eTale kugatine prApta thanArA jIvone dharIne sanmArge pahoMcADe te dharma te ( maMgalamukiLaM ke) utkRSTaM maMgalaM, eTale sarva maMgalamA utkRSTa maMgala . e dharmane utkRSTa maMgala kahevArnu kAraNa kahe je ke, (jassa ke ) yasya eTale je puruSa- (dhamme ke ) dharme eTale pUrvokta vItarAganASita dharmane viSe ( sayA ke ) sadA eTale niraMtara ( maNo ke0) manaH eTale mana . ( taM ke0) taM eTale te puruSane ( devA vi ke ) devA api eTale javanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika e cAra nikAyanA devatA paNa ( namasaMti ke ) namasyaMti eTale namaskAra kare , to rAjAdika namaskAra kare, temAM to zIja navA? arthAt dharma je , te utkRSTa maMgala ke ema sika thayuM // 1 // // atha zrIdazavaikAlikAvacUriH prAracyate // // tatra prathamAdhyayanam // saMhitAdiH SaDvidhA vyaakhyaa|durgtau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dhrmH| maGgayate hitamaneneti maGgalam / saMyama aashrvnirodhH| tApayatyanekanavopAttamaSTaprakAraM karmeti tapaH 1 . // atha zrIsamayasundaropAdhyAyakRtadIpikA prAracyate // . // tatra prathamAdhyayanam // // zrIjinezvarAya namaH // stamjanAdhIzamAnamya, gaNiH smysundrH|| dazavaikA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / like sUtre, zabdArthaM likhati sphuTam // 1 // dharmo durgatiprapatantudhAraNAladaNa utkRSTaM pradhAnaM maGgalaM vartate / ko dharma ityAha / zrahiMsA, na hiMsA ahiMsA jIvadayA prANAtipAta vira tirityarthaH / punaH saMyamaH paJcAzrava viramaNaM paJcendriyanigrahaH, catuHkaSAyajayaH, daekatraya viratizceti saptadazanedaH / ityevaM rUpaH / punastapaH, " praNasaNamUgoriyA, vittIsaMkhevaNaM rasaccArja || kAyakileso saMlI - yA ya bajho tavo ho 3 // 1 // pAyavittaM vi, vetrAvaJcaM tadeva sajhAI // nANaM ussaggo via, - vinaMtara tavo hoI // 2 // iti bAhyAbhyantararUpaM dvAdazadhA / atha dharmakaraNe mAhAtmyamAha / devA api / apiH saMbhAvane / taM dharmakArakaM jIvaM namasyanti, manuSyAstu sutraam| taM kam / yasya dharme dharmakaraNe sadA manaH antaHkaraNam / iti prathamagAthArthaH // 1 // // atha zrIharibhadrasUrikRta bRhadvRttiH prArajyate // // tatra prathamAdhyayanam // // jayati vijitAnyatejAH, surAsurAdhIzasevitaH zrImAn // || vimalAsavirahita - striloka cintAmaNirvIraH // 1 // hArthato'praNItasya sUtrato gaNadharopa nivaDapUrvagatoddhRtasya zArIramAnasA dikaTukaDuHkhasaMtAna vinAzadetordezakAlikA nidhAnasya zAstrasyAtisUkSmamahArthagocarasya vyAkhyA prastUyate / tatra prastutArthapracikaTa viSayaiveSTadevatAnamaskAradvAreNAzeSavighnavinAyakApoha samarthaM paramamaGgalAlayAmimAM pratijJAgAthAmAda niryuktikAraH // siddhigamuvagayANaM, kammavisuddhA saba siddhANaM // namijaNaM dasakA liya- NidyutiM kittayissAmi // 1 // vyAkhyA // siddhigatimupagatecyo natvA dazakAlika niryuktiM kIrtayiSyAmIti kriyA / tatra siddhayanti niSThitArthA bhavantyasyAmiti siddhiloMkAyakSetralakSaNA / tathA coktam / " iha voMdiM cazttANaM, taba gaMtUNa sinai " / gamyata iti gatiH / karmasAdhanam / siddhireva gamyamAnatvAGgatiH siddhigatistAmupa sAmIpyena gatAH prAptAstebhyaH sarkalalokAntakSetra prAptebhya ityarthaH / prAkRtazailyA caturthyarthe SaSThI / yathoktam / baDI vijattIe naI cI / tatra ekendriyAH pRthivyAdayaH sakarmakA pi taDupagamanamAtramadhikRtya yathoktasvarUpA navantyata Aha karmavizuddhebhyaH / kriyate iti karma jJAnAvaraNIyAdilakSaNaM tena vizuddhA viyuktAH karma vizuddhAH karmakalaGkarahitA ityarthaH / tejyaH karmavizuddhebhyaH / Aha / evaM tarhi vaktavyaM na siddhigatimupagatenyo'vya nicArAt / tathAhi / karmavizuddhAH siddhigatimupagatA eva javanti / na 1:-" zubhralokAnta - " iti pAThAntaram / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 rAya dhanapatasiMgha vahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. thaniyatakSetra vinaagopgtsijhprtipaadnprurnyniraasaarthtvaadsy| tathAcAhureke "rAgAdivAsanAmuktaM, cittameva nirAmayam // sadA niyatadezasthaM, siddha itybhidhiiyte||" ityavaM prasaGgena / te ca tIrthAdisijhanedAdanekaprakArA navanti / tathAcoktam / tinasijhA / ativsikaa|tibgrsikaa| atibagarasikA / sayaMbuddhasiddhA / patteyabuddhasijhAAvujhavohiyasisA / shviiliNgsikaa| purisliNgsikaa| npuNsgliNgsikaa| saliMgasijhA / annaliMgasijhA / gihiliMgasijhA / egasikA / aNegasijhA / ityata zrAha / sarvasijenyaH / sarve ca te siddhAzceti samAsastenyaH / athavA " siddhigatimupagatenyaH" ityanena sarvathA sarvagatAtmasijhapadapratipAdanaparapurnayasya vyavachedamAda / tathAcoktamadhikRtanayamatAnusAriniH / " gunnsttvaantrjnyaanaanivRttprkRtikriyaaH|| muktAH sarvatra tiSThanti, vyomavattApavarjitAH // " vyavacchedazcaiteSAM sAmIpyena sarvAtmanA siddigtigmnaanaavaat| " karmavizu'nyaH" ityanena tu sakarmakANimAdivicitraizvaryavasiddhipratipAdanaparasyeti / uktaM ca prakrAntanayadarzanAniniviSTaiH / aNimAdyaSTavidhaM prA-pyaizvaryaM kRtinaH sadA // modante sarvanAvazA-stIrNAH paramAstaram // ityAdi / vyavachedazcaiteSAM karmasaMyogena aniSThitArthatvAvastutaH siddhatvAnupapatteriti / "sarva siddhenyaH" ityanena tu nagathaiva sarvathA advaitapadasimpratipAdanaparasyeti / tathAcoktaM prstutnyaanipraaymtaavlmbiniH|| eka eva hi nUtAtmA, nUte jUte vyavasthitaH // ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacanDavat // vyavachedazcAsya sarvathA advaite vahuvacanagarnasarvazabdAjAvAt siddhigatigamanAnAvAt / natvA praNamyetyanena tu samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvaaprtyyvidhaanaannityaanityaikaantvaadaasaadhutvmaah| tatra ktvaaprtyyaarthaanupptteH| tatra nityekAntavAde tAvadAtmana ekAntanityatvAdapracyutAnutpanna sthiraikasvannAvatvA bhinnakAla kriyAghyakartRtvAnupapatteH / kSaNikaikAntavAde cAtmana utpattivyatirekeNa vyApArAnAvA ninnakAla kriyAghyakartRtvAnupapattirevetyalaM vistareNa / gamanikAmAtramevaitaditi / navati ca caturthyapyevaM namana kriyAyoge'dhikRtagAthAsUtrAnyathAnupapatteH / zrAptazca niyuktikaarH| pitre savitre ca sadA namAmItyevamAdivicitraprayogadarzanAca / karmaNi vA paTI / sarvasikenyo natvA kimityAha / dazakAlika niyukti kIrtayiSyAmi / tatra kAlena nivRttaM kAlikaM pramANakAleneti naavH| dazAdhyayanannedAtmakatvAdazaprakAraM kAlikaM prakArazabdalopAddazakAlikaM / vizavdArtha tUttaratra vyAkhyAsyAmaH / tatra niyuktiriti / niryuktAnAmeva sUtrArthAnAM yuktiH pari pATyA yojanaM niryuktayuktiriti vAcyam / yuktazabdalopAniyuktistAM viprakIrNArthayo- janAM vyAkhyAsyAmi kIta vipyAmIti gAthArthaH / zAstrANi cAdimadhyAvasAnamagala Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / A jAJji javantItyata zrAha // AImanavasANe, kAuM maMgalapa DiggahaM vihiNA // nAmAimaMgalaM piya, cahiM panaveUNaM // 2 // vyAkhyA || zAstrasyAdau prAramne madhye madhyavijAge avasAne paryante / kiM kRtvA / maGgalaparigraham / katham / vidhinA pravacanoktena prakAreNa | A | kimarthaM maGgalatrayaparikalpanam / ityucyate / ihA dimaGgalaparigrahaH sakala vighnApohenA jila pitazAstrArthapAragamanArtham / tatsthirIkaraNArthaM ca madhyamaGgaparigrahaH / tasyaiva ziSyatra ziSya saMtAnAvyavacchedAyAvasAna maGgalaparigraha iti / zratra cAparihArAvAvazyaka vizeSa vivaraNAdavaseyau / iti / sAmAnyatastu sakalamapIdaM zAstraM maGgalaM nirjarArthatvAttapovat / nacAsiddho detuH / yato vacana vijJAnarUpaM zAstraM jJAnasya ca nirjarArthatA pratipAditaiva / yata uktaM ca " jaM zera kammaM, khaveza vayAhiM vAsakoDa hiM // taM nANI tihiM gutto, khavez UsAsamatteNaM " ityAdi / zha cA dimaGgalaM DumapuSpikAdhyayanAdi dharmaprazaMsApratipAdakatvAttatsvarUpatvA diti / madhyamaGgalaM tu dharmArthakAmAdhyayanAdi prapaJcAcArakathAya nidhAyakatvAt / caramamaGgalaM tu jivadhyayanAdi nikuguNAdyavalamvanatvAdityevamadhyayana vibhAgato maGgalatraya vijAgo nidarzitaH / adhunA sUtravibhAgena nidarzyate / tatra cAdimaGgalam " dhammomaMgalam " ityAdi sUtram / dharmopalakSitatvAttasya ca maGgalatvAditi / madhyamamaGgalaM punaH pANadaMsatyAdi sUtram / jJAnopala kitatvAttasya ca maGgalatvAditi / avasAnamaGgalaM tu " NikamAe " ityAdi nikuguNa sthirIkaraNArthaM viviktacaryA nidhAyakatvAt nikuguNAnAM ca maGgalatvAditi / ha / maGgalamiti kaH zabdArthaH / ucyate / agiragila giva gimagIti daekadhAturasyeditonum dhAtoriti numi vihite uNAdikAlacpratyayAntasya anuvandhalope kRte prathamaikavacanAntasya maGgalamiti rUpaM javati / maGgayate hitamamaGgalam / te'dhigamyate sAdhyata iti yAvat / athavA maGga iti dharmAnidhAnam |lA dAne asya dhAtorma upapade " zrato'nupasarge kaH " iti kapratyayAntasyAnubandhalope kRte "Ato lopa iTi ca kRti" ityanena sUtreNAkAralope ca kRte prathamaikavacanAntasyaiva maGgalamiti javati / maGgaM lAtIti maGgalaM / dharmopAdAnaheturityarthaH / athavA mAM gAlayati navAditi maGgalaM saMsArAdapanayatItyarthaH / tacca nAmAdicaturvidham / tadyathA - nAmamaGgalaM sthApanAmaGgalaM dravyamaGgalaM nAvamaGgalaM ceti / eteSAM ca svarUpamAvazyakavizeSavivaraNAdavaseyamiti / zramumeva gAthArthamupasaMharannAha niyuktikA - raH // nAmA maMgalaM piya, cavihaM pannaveUNaM // 2 // nAmAdimaGgalaM caturvidhamapi prajJApya prarUpyeti gAthArthaH / tatra samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvApratyaya vidhAnAt / prajJApyaM kimatazrAha // suyaNANe aNurjage - pAhigayaM so caviho hoI || caraNakaraNA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. Nuu~ge, dhamme kAle ya davie ya // 3 // vyAkhyA // zrutaM ca tad jJAnaM ca zrutajJAnaM tasmin zrutajJAne'nuyogenAdhikRtamanuyogenAdhikAra ityarthaH / zyamatra naavnaa| jAvamaGgalAdhikAre shrutjnyaanenaadhikaarH| tathAcoktam / evaM puNa ahigAro, suyaNANeNaM jarDa sueNaM tu // sesANamappaNo vi ya, aNuceMge pazva dihato // tasya coddezAdayaH pravartante iti / uktaM ca 'suaNANassa uddeso samuddeso aNunnA aNuu~go pavatta // ' tatrAdAvevodiSTasya samudiSTasya samanujJAtasya ca sataH anuyogo javatItyato niyuktikAreNApyanyadhAyi zrutajhAne'nuyogenAdhikRtamiti / so'nuyogazcaturvidho javati / kthm| crnnkrnnaanuyogH|cryt iti caraNaM vratAdi / yathoktam // " vaya (e) samaNadhamma (10) (17) veyA-vaccaM (10) ca baMjaguttI (e)||nnaannaaditiyN (3) tava (15) ko-ha (4) niggaho hoi caraNa mayaM // " kriyate iti karaNaM piemavizudhyAdi / uktaM c||"piNmvisohii (4) samiiM, (5) nAvaNa (12) paDimA (15) ya iMdiya niroho (5) // paDilehaNa (25) guttI (3),ajiggahA (4) ceva karaNaM tu||" caraNakaraNayoranuyogazcaraNakaraNAnuyogaH / anurUpo yogo'nuyogaH / sUtrasyArthena sAImanurUpaH saMbandho vyaakhyaanmityrthH| ekArazabdaH prAkRtazailyA prathamAdvitIyAnto'pi aSTavyaH / yathA "kayare Aga dittarUve" ityaadi|dhrm shtidhrmkthaanuyogH| kAle ceti kAlAnuyogazca gaNita ti gnnitaanuyogshcetyrthH| avyazceti avyAnuyogazcAtatra kAlikazrutaM caraNakaraNAnuyogaH / kRSijASitAnyuttarAdhyayanAdIni dharmakathAnuyogaH / sUryaprajJaptyAdIni gaNitAnuyogaH / dRSTivAdastu avyAnuyogaH / iti / uktaM ca " // kAliyasuaMca isijA-siyA tazyA ya sUrapannattI // sabo yaH dihivA, caba hoza aNuU~go // iti gaathaarthH||shh cArthato'nuyogo vidhaa|apRthktvaanuyogH pRthktvaanuyogshc| tatrApRthaktvAnuyogo yatraikasminneva sUtre sarva eva caraNAdayaH prarUpyante'nantagamaparyAyArthakatvAtsUtrasya / pRthaktvAnuyogazca yatra kvacitsUtre caraNakaraNameva / kvacitpunardharmakathaivetyAdi / anayozca vaktavyatA " // jAvaMti aGavazrA, ajApuhattaM kAliyANuuMgassa / te NAreNapuhattaM, kAliyasuyadihivAe ya // " ityAderyanthAdAvazyaka vizeSavivaraNAccA-. vaseyeti / zha punaH pRthktvaanuyogenaadhikaarH| tathA cAha niyuktikAraH // apahuttapahuttA, nihisilaM eba hoza ahigAro // caraNakaraNANuceMge-Na tassa dArA zme / hu~ti // 4 // vyAkhyA // apRthaktvapRthaktve lezato nirdiSTavarUpe nirdiSTasya cAtra prakrame navatyadhikAraH / ken|crnnkrnnaanuyogen|tsy caraNakaraNAnuyogasya dhArANi pravezamukhAnyamUni vadayamANalakSaNAni navantIti gAthArthaH // nikeveganiru-tavihipavitti ya keNa vA kassa // tadAraneyalarakaNa-tayaridaparisA ya sutto // 5 // vyA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike prathamAdhyayanam / 1 1 66 khyA // asyAH prapaJcArtha Avazyaka vizeSa vivaraNAdavaseyaH / sthAnAzUnyArthaM tu saMdepArthaH pratipAdita iti / keiveti / anuyogasya nidepaH kAryaH / tadyathA nAmAnuyoga ityAdi / gati / tasyaiva ekArthakAni vaktavyAni / tadyathA anuyoga ityAdi / nirutati / tasyaiva niruktaM vaktavyam / anuyojanamanuyogaH / anurUpa vA yoga ityAdi / vihiti / tasyaiva vidhirvaktavyo vaktuH zrotuzca / tatra vaktuH // "sutto khalu paDhamo, bIrDa pitimI sijaNi // ta ya niravaseso, esa vihI hoi aNuge // " zrotuzcAyam // sUrya huMkAraM vA, bADhakArapa DipuchavImaMsA // tatto pasaMgapArA - yaNaM ca pari nivasattama e // " pavittiyati // anuyogasya pravRttizca vaktavyA sA caturbhaGgAnureNa vijJeyAH / uktaM ca / piccaM gurU pamAyI, sIsA viya gurUNa sIsagA tahaya // apamAthi gurU sIsA, pamA yo dova pAyI // paDhame nahi pavittI, bIe ta ya pachi thovaM vA // ciThi pavittI, evaM goNIya dihaMto // appahuyA u goNI, rova ya doddhA samudoddhuM // khIrassa karja pasavo, jai viya bahukhI ragA sAja // vitie vivi khIraM, ta vidyar a as vi // zracauche khIraM, esuvamA yariyasIse // goNI sarito uH gurU, doddhA iva sAhuNo samarakAyA // khIraM pavittI, nahi tahiM par3hamaviti // zrahavA vimANa, mavi kiM vi u jogiNo pavattaMti // taie sAraM - taMmi, hodya pavittI guNaM vA // apamAI jaba gurU, sIsA viya viSayagahasaMjuttA // ghayiMta pavittI, khIrassava carimanaMgaMmi // keNatti / kenAnuyogaH kartavya iti vaktavyam / tatra ya iyaMbhUta AcAryastena kartavyastadyathA // "desakulajArUvI, saMgha juNAsI // zraviko amAI, thirapaDivADI gahiyavakko // jiyapariso jiyanido, mano desakAlanAvannU // Asannalayapano, gANA vihadesanAsannU // paMcavihe zrAyAre, jutto sutavatanaya vihi // AharaNakAraNa - eya nijaNo gAhaNAkusalo // sasamayaparasamaya viU, gaMjIro dittimaM sivo somo // guNasayaka lije juggo, pavayaNasAraM parikahilaM // " zrAsAmarthaH kalpAdavaseyaH // prAthamikadazakAlikavyAkhyAne tu lezata ucyate / zraryadezotpannaH sukhAvavodhavAkyo javatIti dezagrahaNam / paitRkaM kulam / viziSTakulodbhavo yathoditanAravahane na zrAmyati / mAtRkI jAtiH / tatsaMpanno vinayAnvito navati / rUpavAnAdeyavacano navati / zrakRtau ca guNA vasanti / saMhananadhRtiyukto vyAkhyAnatapo'nuSThAnAdiSu na khedaM yAti / anAzaMsI na zrotRbhyo vastrAdyAkAGkSati / zravikaThano bahunApI na vati / zramAna zAkyena ziSyAn vAdayati / sthiraparipATI / sthiraparicitagranthasya sUtraM na galati / gRhItavAkyo'pratighAtivacano javati / jitapariSat parapravAdi Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. dojyo na javati / jitaniro'pramattatvATyAkhyAnaratirnavati, prakAmanikAmazAyinazca ziSyAMzcodayati / madhyasthaH saMvAdako javati / dezakAlanAvako dezAdiguNAnavabudhyApratibako viharati dezanAM ca karoti / Asannalabdhapratino jAtyuttarAdinA nigRhItaH pratyuttaradAnasamartho navati / nAnAvidhadezanASAvidhijJo nAnAdezajavineyapratyAyanasamartho navati / jJAnAdipaJcavidhAcArayuktaH zraddheyavacano navati / sUtrArthoMjayajJaH samyagutsargApavAdaprarUpako navati / udAharaNahetukAraNanayanipuNastamyAna jAvAn samyak prarUpayati nAgamamAtrameva / grAhaNAkuzalaH ziSyAnanekadhA grAhayati / vasamayaparasamaya vitsukhaM paramatAdepamukhena svasamayaM prarUpayati / gamnIro mahatyapyakArye na ruSyati / dIptimAn parapravAdidonamutpAdayati / zivo mArirogAdyupaavavighAtakRnavati / saumyaH prazAntadRSTitayA sakalajanaprItyutpAdako navati / caMcUta eva guNazatakalito yogyaH pravacanamAgamastasya sArastaM kathayitumiti / yato'sAvanekajavyasattvaprabodhaheturnavati / uktaM ca // " guNasuaissa vayaNaM, ghayamahusito va pAva nAz / guNahINassa na sohara, NehavihINo jaha pazvo // " tathA cAnyenApyuktam / "vIraM nAjanasaMstraM, na tathA vatsasya puSTimAvahati // zrAvalgamAnaziraso, yathA hi maatRstnaatpibtH|| tadvatsunASitamayaM, dIraM uHzIlanAjanagataM tu // na tathA puSTiM janayati, yathA hi guNavanmukhAtpatitam // zIte'pi yaMtra labdho, na sevyate'gniryathA smazAnasthaH // zIla vipannasya vacaH, pathyamapi na gRhyate tahata // cAritreNa vihInaH, zrutavAnapi nopajIvyate sniH|| zItalajalaparipUrNaH, kulajaizcamAlakUpa zva // " kassatti / kasyAnuyoga iti vktvym| tatra sakalazrutajJAnasyApyanuyogo jvti| amuM punaHprAramnamAzritya dshkaaliksyeti| atraah| nanu "dasakAliyaniti kittayissAmitti" asmAdeva vacanataH prakRtahArArthasyAvagatatvAttaupanyAso'narthaka iti / na, adhikRtanidepAdichArakalApasyAzeSazrutaskandhaviSayatvAtahalenaiva ca niyuktikAreNApi tathopanyastatvAdasmAdeva sthAnAdanyatrApyAdau zAstrAnidhAnapUrvaka upanyAsaH kriyata iti nAvanA / vyAkhyAtaM vezato niyuktigAthAdalaM pazcAI tvadhyayanAdhikAre yathAvasaraM vyaakhyaasyaamH| yatastatraivopakramAdyanuyogahArAnupUrvyAdi tanedasUtrAdilakSaNaM tadarhatparSadAdayazca vaktuM zakyante, nAnyatra nirviSayatvAdityalaM prasaGgena / sAMprataM prakRtayojanAmevopadarzayannAha niyuktikaarH|| eyAI parUvejaM, kappe valiyaguNeNa guruNA u // aNuUMgo dasaveyA-liyassa vihiNA kaheyavo // 6 // vyAkhyA // etAni nidepAdidvArANi prarUpya vyAkhyAya kalpe varNitaguNena gu..24- yanalabdha' iti pAgantaram / . .... ... . . . . Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / . ruNA SaTtriMzazuNasamanvitenetyarthaH / anuyogo dazavakAlikasya vidhinA pravacanoktena kathayitavya AkhyAtavya iti gAthArthaH / saMpratyajAnAnaH ziSyaH pRbati / yadi dazakAlikasyAnuyogastatastadazakAlikaM nadanta kimaGgamaGgAni, zrutaskandhaH zrutaskandhA, adhyayanamadhyayanAni, uddezaka uddezakA 3tyaSTau prshnaaH| eteSAM madhye trayo vikalpAH khalu pryujynte| tadyathA dazakAlikaM zrutaskandhaH adhyayanAni udezakAzceti / yatazcaivamato dazAdInAM nidepaH krtvyH| tadyathA dazAnAM kAlasya zrutaskandhasyAdhyayanasya uddezakasya ceti|tthaacaah niyuktikaarH|| dasakAliyaM ti nAmaM saMkhAe kAlaya niddeso|| dasakAliyasuakhadhaM anayaNudesa niskivijaM // 7 // vyaakhyaa|| dazakAlikaM prAgnirUpitazabdArtha miti evaMnUtaM yannAma anidhaanm| idaM kim |sNkhyaanN saMkhyA tayA tathA kAlatazca kAlena cAyaM nirdeshH| nirdezanaM nirdezo vishessaanidhaanmityrthH| asya ca nivandhanaM vizeSeNa vayAmaH " maNagaM paDucca" ityAdinA granthena / yatazcaivamataH dasakAliyaMti kAlena nivRttaM kAlikaM dazazabdasya kAlazabdasya ca nikssepH| nirvRttArthastu nikssepH| tathA zrutaskandhaM tathAdhyayanamuddezaM tadekadezanUtam / kim / nidetumanuyogo'sya kartavya iti gAthArthaH / tatra yathoddezaM nirdeza iti nyAyAdadhikRtazAstrAnidhAnopayogitvAcca dazazabdasyaivAdau nidepaH prdrshyte|ttr dazaikAdyAyattA vrtnte| ekAyanAve dazAnAmapyanAvAdata ekasyaiva tAvanikSepapratipipAdayiSayAha // NAma uvaNA davie, mAuyapayasaMga. hekae ceva // padhavanAve ya tahA, sattee ekagAhoMti // // vyAkhyA // ihaika eva ekkH| tatra nAmaikaka eka iti naam|sthaapnaikk eka iti sthaapnaa|jvyaikkN tridhA sacittAdi / tatra sacittamekaM purussjvym|acittmekN rUpakajavyam / mizraM tadeva kaTakAdinUSitaM puruSavyamiti / mAtRkApadaikakaM mAtRkApadam / tadyathA uppanne vetyAdi / zha pravacane dRSTivAde samastanayavAdavIjanUtAni mAtRkApadAni navanti / tadyathA "jappanez vA vigamez vA dhuvezvA" amUni ca mAtRkApadAni "a A " ityevamAdIni sakalazabdavyavahAravyApakatvAnmAtRkApadAni / iha cAnidheyavasigAvacanAni navantIti kRtvesmupnyaasH| saMgrahaikakaH zAtiriti / ayamatra naavaarthH|sNgrhH samu. dAyaH tamapyAzrityaikavacanagarnazabdapravRttestathA caikopi zAliHzAlirityucyate vahavaH zAlayaH zAtiriti loke tathA darzanAt / zrayaM cAdiSTAnAdiSTanedena sAmAnya vizepanedena bidhaa| tatrAnAdiSToyathA zAliH / zrAdiSTo yathA kalamazAsiriti / evamAdisAnAdiSTannedAvuttarapadeSvapi ythaaruupmaayojyau| paryAyaikaka ekaH pryaayH| paryAyo vizepo dharma ityanAntaram / sa cAnAdiSTo varNAdiH / zrAdiSTaH kRSNAdiriti / zranye tu samastazrutaskandhavastvapekSayeThaM vyAcadate / anAdiSTaH shrutskndhH| zrAdiSTo dazakAlikA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha bhAga tetAlIsamA. khya iti / anyastvanAdiSTo dazakAlikAkhyaH / zrAdiSTastu tadadhyayana vizeSo kumapuSpikAdiriti vyAcaSTe / nacaitadaticAru tasya dazakAlikAnidhAta evaadeshsijheH| jAvaikaka eko jAvaH / sa cAnAdiSTo nAva iti / AdiSTastvaudAyikA diriti / saptaite'nantaroktA ekakA nvnti|hc kila yasmAddazaparyAyA adhyayana vizeSAHsaMgrahaikakena sNgrhiitaastsmaattenaadhikaarH| anye tu vyAcadate / yataH kila zrutajJAnaM dAyopazamike nAve vartate, tasmAnAvaikakenAdhikAra iti gAthArthaH / idAnIMThyAdIn vihAya dazazabdasyaiva nidepaM pratipAdayannAha // NAmaM uvaNA davie, khitte kAle taheva nAve a|| eso khalu nirakevo, dasagassa u baviho ho||e||vyaakhyaa||aah| kimiti TyAdIn vihAya dazazabda japatyastaH / ucyate / etatpratipAdanAdeva ThyAdInAM gamyamAnatvAt / tatra nAmasthApane sugame / avyadazakaM daza avyANi sacittA cittamizrANi manuSyarUpakakaTakAdivinUSitAnIti / kSetradazakaM daza kssetrprdeshaaH| kAladazakaM daza kAlA vartanAdirUpatvAtkAlasya dazAvasthAvizeSA ityarthaH / vayati ca vAlA kilA maMdetyAdinA / nAvadazakaM daza naavaaH| te ca sAMnipAtikanAve svarUpato naavniiyaaH| atha caita eva vivadayA dazAdhyayanavizeSA iti / eSa evaMnUtaH khalu nidepo nyAso dazazabdasya bahuvacanatvAdazAnAM SaDidho navati / tatra khaluzabdo'vadhAraNArthaH / eSaM eva prkraantopyogiiti| tuzabdo vizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi / nAyaM dazazabdamAtrasya kiMtu tachAcyasyArthasyApIti gAthArthaH / sAMprataM prastutopayogitvAtkAlasya kAladazakachAre vizeSArthapratipipAdayiSayedamAha // " bAlA kimA maMdA, valA ya pannA ya hAyaNi pavaMcA // palAramammuhI sA-yaNI ya dasamA u kaaldsaa||1||vyaakhyaa // bAlA krIDA ca mandA ca balA ca prajJA ca hAyinI ISatprapaJcA prAgnArA mRnmukhI zAyinI / tathAhi etA daza dazA jantvavasthA vizeSalakSaNA navanti / AsAM ca svarUpamidamuktaM pUrvamunibhiH // "jAya mittassa jaMtussa jA sA paDhamiyA dsaa||nn taba suhapurakAI, bahu jANaMti bAlayA // 1 // bizyaM ca dasaM patto, NANAkimAhiM kiraI // na taba kAmanogehiM, tivvA uppaGAI maI // 5 // tazyaM ca dasaM patto, paMcakAmaguNe naro // samabI luMjilaM noe, jaz se ali ghare dhuvA // 3 // canbI u balA nAma, jaM naro dasamassi // samabo balaM darisijaM, jaz hoi niruvaddavo // 4 // paMcamI tu dasaM patto, ANupubIca jo naro // iniya viciMtez, kuTuMbaM vAnikaMkhaI // 5 // bahI u hAyaNI nAma, jaM naro dasamassi // virAra ya kAmesu, iMdiesu ya hAyaI // 6 // sattami ca dasaM patto, ANupubI jo naro // nichahara ya cikkaNaM khelaM khAsaI ya - 1 'raI' ti pAThAntaram / 2 'bahu' iti pAThAntaram / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... dazavaikAlike prathamAdhyayanam / ... : 11 anikaNaM // 7 // saMkuciyavalIcammo saMpatto ahamI dasaM. // NArINamaNa nipperDa jarAe pariNAmiyo // // evamI mammuhI nAma, jaM naro dasamassi ||jraaghre viessaMto jIvo vasa akAmaUM // e // hINajinnasaro dINo, vivarI vicittH|| pubbalo urika suvai, saMpatto dasamI dasaM // 10||"itylN vistareNeti gaathaarthH| zdAnI kAla nikSepapratipAdanAyAha // dave ajha ahAu zra, uvakame desakAlakAle y|| tahaya pamANe vanne, nAve pagayaMtu nAveNaM // 19 // vyAkhyA ||.ttr avya iti vartamAnAdilakSaNo avyakAlo vAcyaH / ati candrasUryAdikriyAviziSTo'tRtIyadvIpa samupAntarvartyakAkAlaH samayAdilakSaNo vAcyaH / tathAyuSkakAlo devAdyAyuSkalakSaNo vAcyaH / tathA upakramakAlo'nipretArthasAmIpyAnayanalakSaNaH / sAmAcAryAyukanedaninno vaacyH| tathA dezakAlo vAcyaH / dezaH prastAvo'vasaro vinAgaH paryAya ityanarthAntaram / tatazcAnnISTavastvavApyavasaraH kAla ityrthH| tathA kAlakAlo vaacyH| tatraikaH kAlazabdaH prAgnirUpitazabdArtha eva, dvitIyastu sAmAyikaH kAlo maraNamucyate / maraNa kriyAyAH kalanaM kAla ityarthaH / caH samuccaye / tathAca / pramANakAlo'kAkAlavizeSo divasAdilakSaNo vaacyH| tathA varNakAlo vaacyH| varNazvAsau kAlazceti / nAveti / audayikAdinAvakAlaH sAdisaparyavasAnAdinedanninno vAcyaH / iti / prakRtaM tu nAveneti / nAvakAlena haH punardivasapramANakAlenAdhikArastatrApi tRtIyapauruSyA tatrApi vahvatikrAntayeti / Aha / yaduktaM 'pagayaM tu nAveNaM ti' tatkathaM na viruSyate ityucyate / jhAyopazamikanAvakAle zayyaMnavena niyUDhaM pramANakAle coktalakSaNa ityavirodhaH / athavA pramANakAlo'pi nAvakAla eva / tasyAjhAkAlasvarUpatvAttasya ca nAvatvAditi gAthAsamudAyArthaH / avayavArthastu saamaayikvishessvivrnnaadvseyH| tathAcAha niyuktikAraH // sAmAzyaaNukamarja, vanne vigayaporisIe u|| nibUDhaM kira seDa-javeNa dasakAliyaM teNaM ||1||vyaakhyaa ||saamaayikmaavshykprthmaadhyynNtsyaanukrmH paripATI vizeSaH / sAmAyike vAnukamaH sAmAyikAnukramaH / tataH sAmAyikAnukramataH / sAmAyikAnukrameNa . varNayitumanantaropanyastagAthAhArANIti prakramAjamyate / vigatapauruSyAmeva tuzabdasyAvadhArapArthatvAt / nivyUDhaM pUrvagatAkRtya viracitam / kilazabdaH parodAptAgamavAdasaMsUcakaH / zayyaMjavena caturdazapUrva vidA dazakAlikaM prAgnirUpitAdArArtha tena kAraNenocyata iti gAthArthaH / zrutaskandhayozca nidepazcaturvidho aSTavyo yathAnuyogadvAreSu / sthAnAzUnyArthaM kiMcimucyate / iha noAgamataH izarIrajavyazarIravyatiriktaM javyazrutaM pustakapatranyastam / athavA sUtramaNamalAdi / jAvataM tvAgamato DAtA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. upyuktH|noshraagmtstvidmev dazakAlikaM nozabdasya deshvcntvaat| evaM nozrAgamato izarIralavyazarIravyatirikto avyazrutaskandhaH scetnaadiH| tatra sacitto chipadAdiH / acitto viprdeshikaadiH| mizraH senAdirdezAdiriti / tathA nAvaskandhastvAgamatastadarthopayogapariNAma eva / noAgamatastu dazakAlikazrutaskandha eveti nozabdasya deshvcntvaaditi|shdaaniimdhyynoddeshknyaasprstaavH|tNcaanuyogdvaarprkrmaayaatN pratyadhyayanaM yathAsaMjavamoghaniSpannaM nidepe lAghavArthaM vadayAma iti / tatazca yamuktaM " dasakAliya suakhaMdha, akSayaNuddesa Nirika vijaM // " anuyogo'sya kartavya iti tadaMzataH sNpaaditmiti|saaNprtN prastutazAstrasamubAnavaktavyatAnidhitsayAha // jeNa va jaM ca paDuccA, jatto jAvaMti jaha ya te uviyA // so taM ca ta tANi ya, tahA ya kamaso kaheyavaM ||13||vyaakhyaa|| yena vAcAryeNa yA vastupratItyAgIkRtya yatazcAtmapravAdAdipUrvato yAvanti vAdhyayanAni yathA ca yena prakAreNa tAnyadhyayanAni sthApitAni nyastAni sa cAcAryaH tacca vastu tatastasmAtpUrvAt tAni cAdhyayanAni tathAca tenaiva prakAreNa kramazaH krameNAnupU kathayitavyaM pratipAdayitavyamiti gAthAsamAsArthaH / avayavArthaM tu pratidvAraM niyuktikAra eva yathAvasaraM vakSyati / tatrAdhikRtazAstrakartuH stavachAreNAvahArAvayavArthapratipAdanAyAha // secaMnavaM gaNaharaM, jiNapaDimAdasaNeNa paDibukaM // maNagapiaraM dasakA-viyassa nighUhagaM vaMde // 15 // dAraM ||1||secNnvmiti nAma / gaNadharamiti anuttarajJAnadarzanAdidharmagaNaM dhArayatIti gaNadharastaM, jinapratimAdarzanena pratibujhaM tatra rAgadveSakaSAyenjiyaparISahopasargAdijetRtvAjinastasya pratimA sanAvasthApanArUpA tasyA darzana miti samAsaH / tena hetubhUtena pratibuddhaM mithyAtvAjJAnaniSApagamena samyaktva vikAzaM prApta, sanakapitaramiti manakAkhyApatyajanakaM, dazakAlikasya prAnirUpitAdarArthasya niyU~hakaM pUrvagatokRtArtha viracanAkartAraM vande staumi iti gaathaadraarthH| nAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / " eba vajhamANasAmissa caramatibagarassa sIso tibasAmI suhammo nAma gaNadharo aasii| tassa vi jaMbU NAmo tassa viya panavotti / tassannayA kayA putvarattAvarattammi ciMtA samuppannA ko me gaNaharo hoUtti / appaNo gaNe ya saMghe ya savarDa uvauMgo karja / Na dIsaI ko aboDittikaro / tAhe gArabesu uvautto / uvage kae rAyagihe seyaMjavaM mAhaNaM jannaM jayamANaM pAsa / tAhe rAagihaM NagaraM AgaMtUNaM saMghADayaM vAvAre janavADaM gaMtuM niskaThA dhmmlaah|tb tubne atibAvijihiha tAhe tubne nnniyh| "aho kaSTaM tattvaM na jJAyate" iti / ta gayA sAhU / atibAviyA tha tehiM * 1 pahavei ' iti pAThAntaram / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike prathamAdhyayanam / 13 1 naNi 'aho kaSTaM tattvaM na jJAyate ' / teNa ya sedyaMnaveNa dAramUle vieNa taM yasu / tAhe so viciMte / ee uvasaMtA tavastio asataM Na vayaM titti kAuM anAvagasagAsaM gaMtuM jai / kiM tattaM / so jaNa vedA tattaM / tAhe so prasiM kaDDiNa nai sIsaM te viMdAmi, jai me tumaM tattaM na kahesi / ta anAvarDa na3 / puttA mama samae nayimeyaM vedabe paraM sIsachee kahiyavatti saMpayaM kahayAmi / jaM eva tattaM etassa jUvassa dehA savarayaNamayI pamimA rahane sAdhuvatti riha dhammo tattaM / tAhe so tassa pAesu pani / so ya jannavArjavarako vi tassa caiva dilo / tAhe so gaMtU te sAhU gavesamA garna AyariyasagAsaM / zrAyariyaM vaMdittA sANo na mama dhammaM kaha / tAhe AyariyA javauttA jahA imo sotti / tAhe riehiM sAdhammo hi / saMbuddha padya so caudasapurvI jaaye| jayA ya so pava tathA ya tassa guhiNI mahilA hogA / tammiya pavaie logo ziyala taM tamassati / jahA taruNAe jantA pava puttAe / avi hi tava kiM vi poTTeti puchai / sAna i javala rikami mAgaM / tarja samaeNa dArago jArja / tAhe vittavArasAhassa niyalagehiM, jamhA puUiMtIe mAyAe se jaNi maNagaMti, tamhA marDa se NAmaM ka yaMti / jayA so va riso jArja tAhe so mAtaraM puchara ko mama piyA / sA jaNa5 tava pi / tAhe so dAra NAsikaNaM pisagAsaM pahi / zrayariyA ya taM kAlaM caMpAe viharati / so vi dAra caMpAmevAgarna / AyarieNa ya sasAnU migae so dAra do / dAraeNa vaMdi zrAyarirja / zrAyariyassa ya taM dAragaM pitassa ho jAI / tassa vi dAragassa tadeva prAya riehiM puchiyaM jo dAraga kuto te AgamaNaM / so dArago jAi rAyagihArTa / zrayarieNa nayiM rAyagihe tumaM kassa puto natturja vA / so jai, seyaMnavo nAma vaMjaNotti zrahaM tassa putto so ya pava / tehiM jaNiyaM / tumaM ke kaNa zrAgasi / so nai ahaM pi pavvassaM / paThA so dAra jaNa to jagaha vaMjaM tumhe jANaha / zrAyariyA jayaMti jANemo | teNa jayiM so kahiMti / te jaNaMti, somama mitto egasarIrabhUto pavayAhi tumaM mama sagAse / te ja ievaM karemi / tanuM prAyariyA zrAgaMtuM paDissae zrAloyaMti sacitto par3apano so pa |pachA AyariyA javauttA kevattikAlaM esa jIvaiti / pAyaM jAvaM ummAsA | tAhe AyariyANaM buddhI smuppnnaa| imassa yovagaM zrAddhaM kiM kAyavaM ti / taM ca 1 1 purvI kahi vikAraNe samuppanne vidyUha tti dasapurvI puNa thapa trimo vyavassameva piyUhui / mamaMpi imaM kAraNaM samuppannaM to zramavidyiddAmi / tAde zrADhato vidyu hiuM / te u lihito viyAle NibUDhA ghovAvasese divase / teNa taM dasavevAsiya na Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. zidyatti / " anena ca kathAnakena na kevalaM yena cetyasyaiva dvArasya jAvArtho'nihitaH / kiM tu yadvA pratItyaitasyApIti / tathAcAha niryuktikAraH // mAgaM paDucca sedyaM - naveNa nighUhiyA dasa yaNA // veyAliyAI vaviyA tamhA dasakAliyaM NAmaM // 15 // dAraM // // 2 // manakaM pratItya manakAkhyamapatyamAzritya zayyaMjavenAcAryeNa nirvyUDhAni pUrvagatAzuddhRtya viracitAni dazAdhyayanAni drumapuSpikAdIni / veyA liyAi vaviyatti / vigataH, kAlo vikAlaH vikalanaM vA vikAla iti / vikAlo'sakalaH khaemazcetyanarthAntaram / tasminU vikAle'parAhne sthApitAni nyastAni DumapuSpikAdInyadhyayanAni yataH / tasmAddazakAlikaM nAma / vyutpattiH pUrvavat / dazavaikA likaM vA vikAlena nirvRttam / saMkAzA dipAThAcAturarthikaSTaka, taddhiteSvacAmAderityAdivRddhevaikA likaM dazAdhyayana nirmANaM ca tadvaikAlikaM ca dazavaikAlikamiti gAthArthaH / evaM yena vA yadvA pratItyeti vyAkhyAtam / idAnIM yato nirvyUDhAnItyetayA cikhyAsurAha // zrAyappavAyapuvA, nighUDhA hoi dhammapannattI // kammappavAyapuvA, piMkassa u esA tivihA // 16 // saccappavAyapuvA, nighUDhA hoi vakkasuddhI u // zravasesA nighUDhA, navamassa u tazyavantU // 17 // bIrDa vi esoguNi piDagArDa duvAla saMgAuM // evaM kira chUiDhaM, maNagassa aNuggaha hAe // 18 // vyAkhyA // ihAtmapravAdapUrvaM yatrAtmanaH saMsArimuktAdyanekanedannisya pravadanamiti / tasmAnirvyUDhA javati dharmaprajJaptiH SaDjIva nikA ityarthaH // tathA karmapravAdapUrvAt / kim / pisya tu eSaNA trividhA nirvyUDheti vartate / karmapravAdapUrva nAma yatra jJAnAvaraNI - yA dikarmaNo nidAnAdipravadanamiti / tasmAt kim / piekasyaiSaNA trividhA gave - SaNAgrahaNaiSaNAyAsaiSaNAbheda jinnA nirvyUDhA sA punastatrAmunA saMbandhena patati / zradhAkarmopajoktA jJAnAvaraNIyAdikarmaprakRtI rbadhnAti / uktaM ca / " AhAkammaM luMjamANe sama kammappagaDI baMdhAI" ityAdi / zuddha piekopabhoktA cAzujAnna banAtItyalaM prasaGgena / prakRtaM prastumaH / satyapravAdapUrvAnnirvyUDhA navati vAkyazuddhistu / tatra satyapravAdaM nAma yatra janapadasatyAdeH pravadanamiti / vAkyazuddhirnAma saptamamadhyayanam / avazeSANi prathama dvitIyAdIni nirvyUDhAni navamasyaiva pratyAkhyAna pUrvasya tRtI - yavastu iti / dvitIyo'pi cAdezaH / zrAdezo vidhyantaraM gaNi piTakAdAcArya sarvasvAdvAdazAGgAdAcArAdilakSaNAt idaM dazakAlikaM kileti pUrvavat nirvyUDhamiti ca / kimartham / manakasyoktasvarUpasya anugrahArthamiti gAthAtrayArthaH / evaM yata iti vyAkhyAtam / adhunA yAvantItyetatpratipAdyate // DumapuphiyA yA khalu dasa ayaNA sanirakuyaM jAva // zrahigAre viya etto vo patteyamekvekkaM // 15 // dAraM // 3 // vyAkhyA // tatra DumapuSpiketi prathamAdhyayananAma tadAdI ni dazAdhyayanAni / sa nirakuyaM jAvatti saji I Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prayamAdhyayanam / 15 kSvadhyayanaM yAvat / khalu zabdo vizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi / tadanye dve cUDe yAvantIti / vyAkhyAtaM yathA cetyetat / punaradhikArAnidhAnadvAreNaiva ca vyAcikhyAsuH saMbandhakatvenedaM gAthAdalamAha / adhikArAdapi cAto vakSye pratyekamekaikasmin adhyayane / tatrAdhyayanaparisamApteryo'nuvartate so'dhikAraH / iti gAthArthaH // paDhame dhammapasaMsA, so ya iheva jiesAsammitti // viie dhize sakkA, kAuM je esa dhammoti // 20 // tae AyArakahA, ukhuDDiyA AyasaMjamo vArDa | taha jIvasaMjamo vi ya, hoi cami // 21 // nirakavisohI tava saM-jamasta guNakAriyAja paMcamae // ba zrAyArakahA, mahaI joggA mahayaNassa // 22 // vayaNa vijattI puNa sa - tamammi paNihANamahame naNiyaM // evame viSarja dasame, samAyiM esa nirakutti // 13 // vyAkhyA // prathamAdhyayane ko'rthAdhikAra ityata zrAha / dharmaprazaMsA / durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH tasya prazaMsA stavaH sakalapuruSArthAnAmeva dharmaH pradhAna mityevaMrUpA / tathAnyairapyuktam / "dhanadosrthArthinAM proktaH, kAminAM sarvakAmadaH // dharma evApavargasya, pAraMparyeNa sAdhakaH // ityAdi // sa cAtraiva jinazAsane dharmo nAnyatra ihaiva niravadyavRttisaGgAvAdetacco ttaratrAnyakSaNe vakSyAmaH / dharmAnyupagame ca satyapi mA mUda jinavapravrajitasyAdhRteH saMmoha ityatastannirAkaraNArthAdhikAravadeva dvitIyAdhyayanam / Aha ca / dvitiiye'dhyyne'ymrthaadhikaarH| dhRtyA hetunUtayA zakyate kartum / je iti pUraNArthI nipAtaH / eSa jainadharma iti / uktaM ca / " jassa dhiI tassa tavo, jassa tavo tassa sA gaI sulahA // titapurisA, to vi khalu dulhano tesiM // " sA punardhRtirAcAre kAryA na tvanAcAre ityatastadarthAdhikAravadeva tRtIyAdhyayanam / zrAha ca / tRtIye'dhyayane ko'rthAdhikAra ityata Aha / zrAcAragocarA kathA zrAcArakathA sA cehaivANu vistarabhedAt / yata ha | kulikA laghvI sA cAtmasaMyamopAyaH / saMyamanaM saMyamaH / zrAtmanaH saMyama shraatmsNymstddupaayH| uktaM ca // " tasyAtmA saMyamo yo hi sadAcAre rataH sadA // sa eva dhRtimAndharmastasyaiva ca jinoditH||" iti / sa cAcAraH paDjIva nikAyagocaraH prAya ityatazcaturthamadhyayanam / athavAtmasaMyamastadanyajIvaparipAlanameva tattvataH / ityatastadarthAdhikAravadeva caturthamadhyayanam / prAha ca / tathA jIvasaMyamo'pi navati caturthe'dhyayane'rvAdhikAra iti / zrapizabdAdAtmasaMyamapi tadbhAvyeva vartate / uktaM ca // "Thasu jIvanikAyesu je bur3e saMjae sadA // se ceva hoi visee paramatreNa saMjae // " ityAdi / evameva dharmaH sarvadehe svasthe sati pAlyate / sa cAhAramantarA prAyaH svastho na javati / sa ca sAvadyetarave ityanavadyo grAhya ityatastadarddhAdhikAravadeva paJcamamadhyayanamiti / zrAha ca / nikSAvi zodhistapaH saMyamasya guNakArikaiva paJcame'dhyayane'rthAdhikAra iti / tatra nikSaNa nikSA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. nniyttiH|" anena ca kathAnakena na kevalaM yena cetyasyaiva vArasya jAvArtho'nihitaH / kiM tu yahA pratItyaitasyApIti / tathAcAha niyuktikAraH // maNagaM paDucca sedyaM-naveNa nidhUhiyA dasaJjayaNA // veyAliyA uviyA tamhA dasakAliyaM NAmaM // 15 // dAraM // // 2 // manakaM pratItya manakAkhyamapatyamAzritya zayyaMjavenAcAryeNa niyUMDhAni pUrvagatAukRtya viracitAni dazAdhyayanAni amapuSpikAdIni / veyAliyA vviytti| vigataH kAlo vikAlaH vikalanaM vA vikAla iti| vikAlo'sakalaH khemshcetynntrm| tasmina vikAle'parAhne sthApitAni nyastAni jumapuSpikAdInyadhyayanAni ytH| tasmAddazakAlikaM naam| vyutpttiHpuurvvt| dazavaikAlikaM vA vikAlena nivRttam / saMkAzAdipAgacAturarthikaSThakU, tahiteSvacAmAderityA divRjhekAlikaM dazAdhyayana nirmANaM ca tadaikAvikaM ca dazavaikAlikamiti gaathaarthH| evaM yena vA yahA pratItyeti vyaakhyaatm| idAnIM yato niyUMDhAnItyetaThyA cikhyAsurAha ||aayppvaaypuvaa, nibUDhA ho dhammapannattI // kammappavAyapuvA, missa u esaNA tivihA // 16 // saccappavAyapuvA, nidhUDhA hoza vakasuddhI u // avasesA nighUDhA, navamassa u tazyavalULa // 17 // vI vi a AesogaNipiDagA vaalsNgaa||eaNkir NicUDhaM, maNagassa aNuggahaThAe // 1 // vyaakhyaa|| zhAtmapravAdapUrvaM yatrAtmanaH saMsArimuktAyanekanedajinnasya pravadanamiti / tasmAniyUMDhA javati dharmaprajJaptiH SaDjIvanikA ityrthH|| tathA krmprvaadpuurvaat| kim / / piNamasya tu eSaNA trividhA niyUMDheti vartate / karmapravAdapUrva nAma yatra jJAnAvaraNIyAdikarmaNo nidAnAdipravadanamiti / tasmAt kim / piekasyaiSaNA trividhA gaveSaNAgrahaNaiSaNAyAsaiSaNAnedaninnA niyUMDhA sA punastatrAmunA saMbandhena patati / AdhAkarmopajoktA jJAnAvaraNIyAdikarmaprakRtIbaMdhAti / uktaM ca / "AhAkammaM muMjamANe samaNe ahakammappagaDI baMdhaI" ityAdi / zurUpiekopajoktA cAzujAnna banAtItyalaM prasaGgena / prakRtaM prastumaH / satyapravAdapUrvAnnivyUMDhA javati vAkyazudhistu / tatra satyapravAdaM nAma yatra janapadasatyAdeH pravadana miti / vAkyazuddhirnAma saptamamadhyayanam / avazeSANi prathama dvitIyAdIni niyUMDhAni navamasyaiva pratyAkhyAnapUrvasya tRtIyavastuna iti / dvitIyo'pi cAdezaH / Adezo vidhyantaraM gaNipiTakAdAcAryasarvasvADvAdazAGgAdAcArAdilakSaNAt idaM dazakAlikaM kileti pUrvavat niyUMDha miti ca / kimartham / manakasyoktasvarUpasya anugrahArthamiti gAthAtrayArthaH / evaM yata iti vyAkhyAtam / adhunA yAvantItyetatpratipAdyate // umapuphiyAz yA khalu, dasa akSayaNA sanikuyaM jAva // ahigAre viya etto vo patteyamekekaM // 15 // dAraM // 3 // vyaakhyaa|| tatra ghumapuSpiketiprathamAdhyayananAma tadAdIni dshaadhyynaani|snikuyN jAvatti sani Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 15 1 kSvadhyayanaM yAvat / khalu zabdo vizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi / tadanye dve cUMDe yAvantIti / vyAkhyAtaM yathA cetyetat / punaradhikArA nidhAnadvAreNaiva ca vyAcikhyAsuH saMbandhakatvenedaM gAthAdalamAha / adhikArAdapi cAto vakSye pratyekamekaikasmin adhyayane / tatrAdhyayanaparisamApteryo'nuvartate so'dhikAraH / iti gAthArthaH // paDhame dhammapasaMsA, so ya iheva jiesAsammitti // bize dhiie sakkA, kAuM je esa dhammoti // 20 // tae zrAyArakahA, ukhuDiyA AyasaMjamo vArDa | taha jIvasaMjamo vi ya, hoi caTami // 21 // nirakavisohI tava saM-jamassa guNakAriyAja paMcama // bahe AyArakahA, mahaI joggA mahayaNassa // 22 // vayaNa vijattI puNa sa-ttamammi paNihANahame nayiM // evame viSarja dasame, samAyiM esa nirakutti // 13 // vyAkhyA // prathamAdhya ko'rthAdhikAra ityata Aha / dharmaprazaMsA / durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH tasya prazaMsA stavaH sakalapuruSArthAnAmeva dharmaH pradhAnamityevaMrUpA / tathAnyairapyuktam / "dhanado'rthArthinAM proktaH, kAminAM sarvakAmadaH // dharma evApavargasya, pAraMparyeNa sAdhakaH // ityAdi // sa cAtraiva jinazAsane dharmo nAnyatra ihaiva niravadyavRttisaGgAvAdetacco taratrAnyakSaNe vakSyAmaH / dharmAnyupagame ca satyapi mA jUda jinavapravrajitasyAdhRteH saMmoha ityatastannirAkaraNArthAdhikAravadeva dvitIyAdhyayanam / zrAha ca / dvitIye'dhyayane'yamarthAdhikAraH / dhRtyA hetubhUtayA zakyate kartum / je iti pUraNArthI nipAtaH / eSa jainadharma iti / uktaM ca / "jassa dhiI tassa tavo, jassa tavo tassa sA gaI sulahA // maMtapurA, to vi khalu Dullano tesiM // " sA punardhRtirAcAre kAryA navanAcAre ityatastadarthAdhikAravadeva tRtIyAdhyayanam / zrAha ca / tRtIye'dhyayane ko'rthAdhikAra ityata Aha / AcAragocarA kathA yAcArakathA sA cehaivANu vistarabhedAt / yata ha | kAladhvI sA cAtmasaMyamopAyaH / saMyamanaM saMyamaH / zrAtmanaH saMyama shraatmsNymstupaayH|uktN ca // " tasyAtmA saMyamo yo hi sadAcAre rataH sadA // sa eva dhRtimAndharmastasyaiva ca jinoditH||" iti / sa cAcAraH SaDjIva nikAya gocaraH prAya itytshcturthmdhyynm| athavAtmasaMyamastadanyajIva paripAlanameva tattvataH / ityatastadarthAdhikAravadeva caturthamadhyayanam / Aha ca / tathA jIvasaMyamo'pi navati caturthe'dhyayane'rthAdhikAra iti / zrapizabdAdAtmasaMyamapi tadbhAvyeva vartate / uktaM ca // " basu jIvanikAyesu je bur3e saMjae sadA // se caiva ho visee paramatreNa saMjae // " ityAdi / evameva dharmaH sarvadehe svasthe sati pAvyate / sa cAhAramantarA prAyaH svastho na javati / sa ca sAvayetara - neda ityanavadyo grAhya ityatastadarthAdhikAravadeva paJcamamadhyayanamiti / zrAha ca / nikSAvizodhistapaHsaMyamasya guNakArikaiva paJcame'dhyayane'rthAdhikAra iti / tatra nikSaNaM - nikSA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsamA. tasyA vizodhiH sAvadyaparihAreNetarakharUpakathanamityarthaH / tapaHpradhAnaH saMyamastapaHsaMyamastasya guNakArikaiveyaM vartate iti // uktaM ca // " se saMjae samarakAe niravadyAhAra je vi|| dhammakAya hi sammaM suhajogAe sAhae" // ityAdi / gocarapraviSTena ca satA khAcAraM pRSTena tadvidApi na mahAjanasamadaM tatraiva vistarataH kathayitavyaH / zrapi tu zrA laye guravo vA kathayantIti vaktavyamatastadarthAdhikAravadeva SaSThamadhyayanamiti / zrAha ca / SaSThe'dhyayane'rthAdhikAra AcArakathA | sApi mahatI na dullikA yogyA ucitA mahAjanasya viziSTapariSada ityarthaH / vakSyati ca // " goraggapavidhe una nisidha kaba i // kahaM ca na pabaMdhidyA cidvidyA va saMjae" // ityAdi / zrAlayagatenApi tena guruNA vA vacanadoSaguNA nijJena niravadyavacasA kathayitavyam / ityatastadarthAdhikAravadeva saptamamadhyayanamiti / yaha ca / vayaNa vijattItyAdi / vacanasya vinaktirvacana vibhaktiH / vinajanaM vinaktiH evaMbhUtamanavadyamiyaMbhUtaM ca sAvadyayamityarthaH / punaHzabdaH zeSAdhyayanAzradhikAreyaH asyAdhikRtArthAdhikArasya vizeSaNArtha iti saptame'dhyayane arthAdhikAra iti / uktaM ca // " sAvadyaNavadyAeM, vayaNANaM jo Na yA visesaM // votuM pi tassana khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAuM" ityAdi / tacca niravadyaM vacaH svAcAre praNihitasya navati ityatastadarthAdhikAravadevASTamamadhyayanamiti / zrAha ca / praNidhAnamaSTame'dhyayane'rthAdhikAratvena jaNitamuktam / praNidhAnaM nAma viziSTazveto dharma iti / uktaM ca // " paNihAera hiyassAhA niravadyaMti nAsiyaM // sAvadyatulaM vineyaM manaha saMvuDaM " ityAdi // zrAcArapraNihitazca yathocitavinayasaMpanna eva javatItyatastadarthAdhikAravadeva navamamadhyayanamiti / Aha ca / navameo'dhyayane vinayo'rthAdhikAra iti / uktaM ca // zrayArapapihANaM mi, se sammaM huI bude || pANAdI viNIe je mokaThA aa ||" ityAdi // eteSu eva navasvadhyayanArtheSu yo vyavasthitaH sa samyag nikurityanena saMbandhena sajidavadhyayanamiti / zrAha ca / dazame'dhyayane samAptiM nItamidaM sAdhu kriyAnidhAyakaM zAstram / etatkriyAsamanvita evaM nikurbhavatyata zrAha eSa nikuriti gAthAcatuSTayArthaH / sa evaM guNayukto'pi nikkuH kadAcit karmaparatantratvAtkarmaNazca balavattvAtsIdet / tatastasya sthirIkaraNaM kartavyamatastadarthAdhikAravadeva cUDAiyamityAha // do prayaNA cUliya, visIyayaMte thirIkaraNa megaM // viie vivittacariyA zrasIyaguNAiregaphalA // 24 // vyAkhyA // dve adhyayane / kim / cUDA cUDeva cUDA tatra pramAdavazAdviSIdati sati sAdhau saMyame sthirIkaraNamekaM prathamaM sthirIkaraNaphalamitya / tathA ca tatrAvadhAnapre diNaH sAdhoH duHprajIvitve narakapAtAdayo doSA varNyanta iti / tathA ca dvitIye'dhyayane viviktacaryA varNyate / kiMbhUtA sIdanaguNAtirekaphalA / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / tatra viviktacayakAntacaryA avyakSetrakAlanAveSvasaMbaMtA / upalakSaNaM caiSAniyatacaryAdInAmiti / asIdanaguNAtirekaH phalaM yasyAH sA tathAvidheti gaathaarthH| dasakAliassa eso, piMmbo vanni samAseNaM // etto ekekaM puNa, anayaNaM kittaislAmi ||25||vyaakhyaa|| dazakAlikasya prAnirUpitazabdArthasyaiSo'nantaroditaH piekArthaH sAmAnyArtho varNitaH pratipAditaH samAsena saMkSepeNa / ata UrdhvaM punarekaikamadhyayanaM kIrtayiSyAmi pratipAdayiSyAmIti / punaHzabdasya vyavahita upanyAsa iti gaathaarthH| tatra prthmaadhyynNjumpusspikaa| tasya ca catvAryanuyogahArANi nvnti|tdythaa, upakramo nikSepo'nugamo nyH| eSAM cturnnaampynuyoghaaraannaamdhyynaadaavupnyaasH| tatre ca kramopanyAsaprayojanamAvazyaka vizeSavivaraNAdavaseyaM svarUpaM ca prAyaza iti / prakRtAdhyayanasya ca zAstrIyopakrame AnupAdinedeSu svabudhyavatAraH kaaryH| arthAdhikArazca vktvyH| tathAcAha niyuktikaarH|| paDhamAyaNaM kumapu-phiyaM ti cattAri tassa daaraa|| vanneuvakamAI, dhammapasaMsAra ahigAro // 26 // vyAkhyA ||prthmaadhyynN sumpusspiketi| asya nAmaniSpanna nidepAvasara eva zabdArthaM vdyaamH| catvAri tasya chArANyanuyogahArANi / kim / varNayitvopakramAdInIti / kim / dharmaprazaMsayAdhikAro vAcya iti gAthArthaH / tatra nikssepH| sa ca trividhastadyathA, ughaniSpanno nAmaniSpannaH suutraasaapknisspnnshceti|ttraughH sAmAnyaM shrutaanidhaanm| tathAcAha niyuktikArAho jaM sAmannaM, suyAnihANaM cajavihaM taM c||anynnN aplINaM,AyalavaNAya patte ||2||vyaakhyaa||odhoytsaamaanyN zrutAnidhAnaMzrutanAma cturvidhm|tc kthm|adhyynmdiinnmaayH kSapaNA ca / idaM ca pratyekaM pRthkpRthk| kim ||naamaashcupleyN,vnneuunnN suANusAreNaM // umapusphia Au~cha, causu pi kameNa naavesu||2||vyaakhyaa||naamaadicturnedN varNayitvA / tdythaa|naamaadhyynN sthApanAdhyayanaM avyAdhyayanaM nAvAdhyayanaM cetyevmiinnaadiinaampinyaasHkrtvyH|shrutaanusaarennaanuyoghaaraakhysuutraanusaarenn / kim| amapuSpikA AyojyA prakRtAdhyayanaM sNvndhniiym| caturvapyadhyayanAdiSu krameNa nAveviti gAthArthaH / sAMprataM nAvAdhyayanAdizabdArthaM pratipAdayannAha // apnappassANayaNaM, kammANaM avacarDa uvacitrANaM // aNuvacaH zra navANaM, tamhA apnayaNa miti // 25 // ahigammati abA, zmeNa ahigaM ca nayaNamiti // ahigaM ca sAhugavaza, tamhA anayaNa miti // 30 // jaha dIvA dIvasayaM, pazppaI so a dippaI dIvo // dIvasamA AyariyA, dipaMti paraM ca dIvaMti // 31 // nANassa dasaNassa vi, caraNassa ya jeNa Agamo hoI // so hoi nAva Arja,zrA lAhotti nihicho // 3 ||shrmvihN kammarayaM, porANaM jaM khaveza jogehiM / eraM nAvapnayaNaM, neavaM ANupuvIe // 33 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / evaM rayaNabANagANi pANadasaNacarittANi corabANithA visayA kuhirjadagabANizrANi phAsugesaNijANi aMtapaMtANi thAhArANi zrAdaraMteNa tAhe tapphaleNa jahA vANiyago zha nave suhI jAu~ / evaM sAhU vi suhI navissai tti / aDavivANI saMsAraM pibare3.tti / evametAnyarthaMkArthikAni athAdhikArA evAnya iti gAthArthaH / ukto nAma niSpannaH sAMprata suutraalaapknisspnnsyaavsrH| sa ca prApta-(la?)-daNo'pi na nikSipyate / kasmAt kAraNAt / yasmAdasti zha tRtIyamanuyogahAramanugamAkhyaM tatra nipti iha nikSipto navati / tasmAdAghavArtha tatraiva nikSepsyAmaH / atra cAkSepaparihArAvAvazyaka vizeSa vivaraNAdavaseyo / sAMpratamanugamaH / sa ca dvidhA sUtrAnugamo niyuktyanugamazca / tatra niyuktynugmstrividhH| tdythaa| nidepniyuktynugmH| upodvAtaniryuktyanugamaH / sUtrasparza niryuktyagamazceti / tatra nidepaniyuktyanugamo gataH / ya eSo'dhyayanAdinikSepa iti / upoddhAtaniryuktyanugamastu ghaargaathaaghyaadvseyH| taccedam / uddesynidesynngaahaa||kiNkaavihNgaahaa||asy ca hAragAthAghyasya samudAyAtho'vayavArthazcAvazyaka vizeSa vivaraNAdevAvaseya iti / prakRtayojanA punastIrthakaropodvAtamanidhAyAcAryasudharmasya ca tatpravacanasya pazcAUmbUnAmnastataH prajavasya tato'pyAcAryazayyaMjavasya punaryathA tenedaM niyUMDhamiti tathA kathanena kAryA ityAha / jeNa va jaM ca paDuccetyA dinaa| yatpUrvamuktaM tadatraiva krmpraaptaanidhaantvaatttraayuktmiti|n,apaantraalopodghaatprtipaadktven ttraapyupyogitvaaditi|thaah / evamapi mahAsaMvandhapUrvakatvAdapAntarAlopodvAtasyAtraivAnidhAnaM nyaayymiti| na, prastutazAstrAntaraGgatvena tatrApyupayogitvAditi kRtaM prasaGgenAkSaragama nikAmAtraphalatvAtprayAsasya / gata upoddhAtaniyuktyanugamaH / sAMprataM sUtrasparza niryuktyanugamAvasaraH / sa ca sUtre sati javati / thAha / yadyeva mihopnyaaso'nrthkH|n, niyuktisAmAnyAditi / sUtraM ca sUtrAnugame / sa cAvasaraprApta eva / iha cAskhalitAdiprakAraM zurUM sUtramuccAraNIyam / tadyathA / askhalitamamilitamavyaktyAneDitamityAdi yathAnuyogahAreSu / tatastasminnuccArate sati keSAM cinagavatAM sAdhUnAM kecanArthAdhikArA adhigatA nabanti kecanAnavigatAH / tatrAnadhigatArthAdhigamAyAlpamativineyAnugrahAya ca pratipadaM vyAkhyeyam / vyAkhyAlakSaNaM cedam " // saMhitA ca padaM caiva padArthaH padavigrahaH // cAlanA pratyavasthAnaM vyAkhyA tantrasya pavidhA // " iti / alaM prasaGgena prakRtaM prastumaH / kiM ca prakRtam / sUtrAnugame sUtramuccAraNIyamiti / taccedaM sUtram // . 1 evametAnyekAthikAnyAdhikArANyuktAni iti pAThAntaram / 2 nikSipto bhavati / iha nikSiptastatranikSipto bhavati / iti pAThAntaram / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. bhAvanA kAryeti / jAvArthastu yathA gauzcaratyevama vizeSeNa sAdhunApyaTitavyaM na vinavamaGgIkRtyottamAdhamamadhyameSu kuleSviti vaNigvatsakadRSTAnteneti / tathA / tvagiti / tvagivAsAraM joktavyamityarthasUcakatvAttvagucyata iti / uktaM ca paramamuniniH " jahA cattAri ghuNA pasattA / taM jahA / tayaskAe ballikAe kahakAe sAraskAe / emeva cattAri nirakugA zrapannattA / taM jahA / tayarakAe / balikAe kahakAe sArarakAe / tarakAra NAmaM ege no sAraskAe / sArarakAe NAmaM ege no tayarakAe / ege tayarakA - visArakA vi / ege no tayarakAe po sArarakAe / tayarakAyasamaNassa NaM nirakussa sArarakAyasamANe tave javai / evaM jahA ThANe tadA eva daTThavaM / jAvArthastu nAvatastvakkalpAsArajoktaH karmabhedamaGgIkRtya vajrasAraM tapo javati / tathoJTha mityajJAta piekoMTasUcakatvAditi / tathA meSa iti / yathA meSo'lpe'pyamnasi anuhAlaya vAmnaH pibati / evaM sAdhunApi nikSApraviSTena bIjAkramaNAdiSvanAkulena jidA grAhyetyevaMvidhArthasUcakatvAdadhikRtA nidhAnapravRttiriti / tathA jalaukA iti| aneSaNA pravRttadAyakasya mRdunAva nivAraNArtha sUcakatvAditi / tathA sarpa iti / yathAsAvekadRSTirbhavatyevaM gocaragatena saMyamaikadRSTinA javitavyamityarthasUcakatvAditi / athavA / yathA drAgaspRzana sarpo bilaM pravizatyevaM sAdhunApyanAsvAdayatA joktavyamiti / tathA vraNa ityarakta dviSTena vraNalepadAnavoktavyam / tathAda ityakopAGgadAnavacceti uktaM ca vraNalepAdopAGgavadasaMgayogajara mAtrayAtrArtham / pannaga ivAcyavaharedAhAram / isu ti / tathA iSuH zaro naSyate tatra sUcanAtsUtramiti kRtvA " // jaha rahiNuvatto isuNA larakaM Na viMdha tadeva // sAhU gopatto saMyama kammi nAyavA // " gola iti / "jaha jajagolo agaNi-ssa khAidUreNa vi sanne // sakkara kAUNa tahA, saMjabhagolo giThANaM // dUre asaNAiM, iyarammi teNa saMkAI // tamhA miyabhUmIe cihnidyA goyaraggagarja // 3 // " putra iti / putramAMsopamayA joktavyam / susumAdRSTAnto'tra vaktavyaH / udakamiti / pUtyukopamAnataH khalvanapAnamupanoktavyamityatrodAharaNam / " jahA egeNaM vANiyapaNaM dArikA nijUpaNaM kahiM vi hiMDateNaM raNadIvaM pAvittA tellukkasuMdarA aNagdhayA yA samAsAdiyA | so te corAkuladI hANajae e sakkara. pichA viUNa muvarTaganU mimAnaM / ta so buddhikosadveNa tANi egammi parase gveUNa jase jarapahA ghettuM paraM gahilaveseNa " rayaNavANinaM gachai ti " jai / tizivAre jAhe koNa ha / tA ghetU payA aDavIe tisAe gahiraM jAva kuhiyapANiaM birammi viSa paas| taba bahave hariNAdayo mayA teNa taM sarva udagavasAjhAyA / tAde taM te aNussa siyAe aNAsAyaMteya. pIyaM niSThAriyANi zraNeNa rathapANi / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / ... 23 tathA vipulataraM tu pranUtataraM tu kathayanti pugae ti / ziSyaprazne sati paTuprazo'yamityavagamAditi gAthArthaH // evaM tAvatsamAsena vyAkhyAlakSaNayojanA // kRteyaM prastute sUtre kAryevamapareSvapi ||1||grnthvistrdossaann vdyaamH| upayoge tu vadayAmaH prtisuutrm|ytH sUtrasparzako'dhunA procyte|anugmniyukti vinAgazca vizeSataH sAmAyikabRhannASyAjJayaH suutroditH| yataH " hoza kayabo vottuM, sapayajhezaM suaM suANugame // suttAlAvagatA so nAmA dilA savipiu~ga suttapphAsiyani-ttiNijaMgAsesa5 pyvaa|| pAyaM so viya negama-NayAzNayagoro ho // evaM suttANugamo, suttAlAvagakarDa a nirkevo| suttapphAsithaNija-ttiNayA a vaccaMti samagaM tu||" ityalaM prasaGgena gmnikaamaatrmett| tatra dharmapadamadhikRtya sUtrasparzakaniyuktipratipAdanAyAha // NAmaM uvaNA dhammo, davadhammo anAvadhammo u|| eesiM nANattaM vuchAmi ahANupubIe // 3 // vyAkhyA // NAmaM uvaNA dhammo tti / atra dharmazabdaH pratyekamanisaMvadhyate / nAmadharmaH sthApanAdharmo avyadharmojAvadharmazca / eteSAM nAnAtvaM nedaM vadaye'nidhAsye yathAnupUrvyA yathAnuparipATyeti gAthArthaH / sAMprataM nAmasthApane kulatvAdAgamatonothAgamatazca jJAtranupayukta jJazarIretaranedAMzcAnAdRtya jJazarIranavyazarIravyatiriktaavyadharmAdyanidhitsayAha // datvaM ca alikArja, payAradhammo anAvadhammo a|| davassa pacavA je,te dhammA tassa davassa // 40/ // vyAkhyA // iha trividho'dhikRto dhrmH| tadyathA avyadharmaH / astikAyadharmaH pracAradharmazceti / tatra avyaM cetyanena dharmadharmiNoH kathaM cidannedAvyadhamemAha / tathA stikAya ityanena tu sUcanAt sUtramiti kRtvA upaladaNatvAdavayava eva samudAyazabdopacArAdastikAyadharma iti / pracAradharmazcetyanena granthena avyadharmadezamAha / nAtharmazcetyanena tu nAvadharmasya svarUpamAha / sAMprataM prathamodiSTa vyadharmasvarUpAnidhitsayAha / avyasya paryAyA ye utpAda vigamAdayaste dharmAstasya avyasya / tataca javyasya dharmA avyadharmA ityanyAsaMsaktaikaDavyadharmAjAvapradarzanArtho vahuvacananiza iti gAthArthaH / idAnImastikAyA didharmakharUpapratipipAdayiSayAha // dhamma kAyadhammo, payAradhammo ya visayadhammo ja // lozyakuppAvayaNia-loguttaralogaNegaviho // 41 // vyAkhyA // dharmagrahaNArmAstikAyaparigrahaH / tatazca dharmAstikAya eva gatyupaSTamnako'saMkhyeyapradezAtmakaH astikAyadharma iti / anye tu yAcakSate / dharmAstikAyAdisvajAvo'stikAyadharma ityetaccAyuktam / tatra dharmAstikAdInAM avyatvena tasya avydhrmaavytirekaaditi| tathA pracAradharmazca viSayadharma eva / shbdsyaivkaaraarthtvaat| tatra pracaraNaM prcaarH| prakarpagamanamityarthaH / sa evAtmasvannAvabAdharmaH prcaardhrmH| sa ca kim| viSIdantyeteSu prANina iti vipayA rUpAdayastadharma Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrada jAga 43 mA. dhammo maMgalamu ki, ahiMsA saMjamo tavo // devA vi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // 1 // tatrAskhalita padoccAraNaM saMhitA / sA pATha siddhaiva / adhunA padAni / dharmaH : maGgalam utkRSTam ahiMsA saMyamaH tapaH devAH api taM namasyanti yasya dharme sadA manaH / tatra "dhRJ dhAraNe" ityasya dhAtormapratyayAntasyedaM rUpaM dharma iti / maGgalarUpaM pUrvavat / tathA "kRSa vilekhane" ityasya dhAtorutpUrvasya niSThAntasyedaM rUpamutkRSTa miti / tathA "tRhi hisi hiMsAyAm" ityasya " idito num dhAtoH" iti numi kRte rUyadhikAre TAbantasya naJpUrvasyedaM rUpaM yaDutAhiMseti / tathA " yamu uparame " ityasya dhAtoH saMpUrvasyAcpratyayAntasya saMyama iti rUpaM javati / tathA " tapa saMtApe" ityasya dhAtoranpratyayAntasya tapa iti / tathA " divu krIDAvijigISAvyavahAradyutistu tikhakAntigatiSu" ityasya dhAtoracpratyayAntasya jasi devA iti javati / apizabdo nipAtaH / tadityetasya sarvanAmnaH puMstvavivakSAyAM dvitIyaikavacanaM tamiti navati / tathA nama satyasya prAtipadikasya " namo varivazcitraGaH kyac" iti kyajantasya laT kriyAntAdezastatazca namasyantIti javati / tathA yaditi sarvanAmnaH SaSThayantasya yasyeti navati / dharmaH pUrvavat / sadeti sarvasmin kAle / " sarvaikAnyakiMyattadaH kAle dA" iti dApratyayaH / "sarvasya so'nyatarasyAM di" iti sa AdezaH / sadA / tathA " mana jJAne" ityasya dhAtorasunpratyayAntasya mana iti javati / iti padAni / sAMprataM padArtha ucyate / tatra durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH / tathA coktam " // durgatiprasRtAn jIvAn yasmAddhArayate tataH // dhatte caitAn zune sthAne tasmAddharma iti smRtaH // " maGgayate hitamaneneti maGgalamityAdi pUrvavat / utkRSTaM pradhAnam / na hiMsA ahiMsA prANAtipAta viratirityarthaH / saMyama yAzravadvAroparamaH / tApayantyanekanavopAttamaSTaprakAraM karmeti tapo'nazanAdi / dIvyantIti devAH krIDantItyAdinAvArthaH / chApiH saMbhAvane / devA api manuSyAstu sutarAM tamityevaMviziSTaM jIvaM namasyantIti prakaTArtham / yasya jIva 1 / kim / dharme prAganihitasvarUpe sadA sarvakAlaM mana ityantaHkaraNam / ayaM padArtha iti / padavigrahastu parasparApekSasamAsanAktveneha nibandhanAnAvAnna pradarzita iti / cAlanApratyavasthAne tu pramANa cintAyAM yathAvasaramupariSTAdvakSyAmaH / pravRttiH punastayoramunopAyeneti pradarzayannAha // kacha puchai sIso kahiM vi puTThA kahaMti thAyariyA || sIsANaM tu hiyA, vipulatarAgaM tu puchAe // 38 // vyAkhyA // kvacitkiM cidanavaganchan pRSThati ziSyaH kathametaditIyameva cAlanA, gurukathanaM pratyavasthAnamivamanayoH pravRttiH / tathA kacidapRSTA evasantaH pUrvapakSamAzaGkaya kiMcitkathayantyAcAryAH / tatpratyavasthAnamiti gamyate / kimarthaM kathayantyata zrAha / ziSyANAmeva hitArtham / tuzabda evakArArthaH / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. dhammo maMgalamu ki, hiMsA saMjamo tavo // devA vi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // 1 // tatrAskhalita padoccAraNaM saMhitA / sA pATha siddhaiva / adhunA padAni / dharmaH maGgalam utkRSTam ahiMsA saMyamaH tapaH devAH zrapi taM namasyanti yasya dharme sadA manaH / tatra "dhRJ dhAraNe" ityasya dhAtormapratyayAntasyedaM rUpaM dharma iti / maGgalarUpaM pUrvavat / tathA "kRSa vilekhane" ityasya dhAtorutpUrvasya niSTAntasyedaM rUpamutkRSTa miti / tathA "tRhi hisi hiMsAyAm" ityasya " idito num dhAtoH" iti numi kRte rUpadhikAre TAntasya naJpUrvasyedaM rUpaM yaDutAhiMseti / tathA " yamu uparameM" ityasya dhAtoH saMpUrvasyAcpratyayAntasya saMyama iti rUpaM javati / tathA " tapa saMtApe" ityasya dhAtora sunpratyayAntasya tapa iti / tathA " divu krIDA vijigISAvyavahAradyutistu tikhakAntigatiSu" ityasya dhAtoracpratyayAntasya jasi devA iti javati / zrapizabdo nipAtaH / tadityetasya sarvanAmnaH puMstvavivakSAyAM dvitIyaikavacanaM tamiti navati / tathA namasityasya prAtipadikasya " namo varivazcitraGaH kyac" iti kyajantasya laT kriyAntAdezastatazca namasyantIti navati / tathA yaditi sarvanAmnaH SaSThayantasya yasyeti navati / dharmaH pUrvavat / sadeti sarvasmin kAle / " sarvaikAnyakiMyattadaH kAle dA" iti dApratyayaH / " sarvasya so'nyatarasyAM di" iti sa zrAdezaH / sadA / tathA " mana jJAne" ityasya dhAtorasunpratyayAntasya mana iti javati / iti padAni / sAMprataM padArtha ucyate / tatra durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH / tathA coktam " // durgatiprasRtAn jIvAn yasmAddhArayate tataH // dhatte caitAn zubhe sthAne tasmAddharma iti smRtaH // " maGgayate hitamaneneti maGgalamityAdi pUrvavat / utkRSTaM pradhAnam / na hiMsA zrahiMsA prANAtipAta viratirityarthaH H / saMyama navadvAroparamaH / tApayantyanekajavopAttamaSTaprakAraM karmeti tapo'nazanAdi / dIvyantIti devAH krIDantItyA dinAvArthaH / apiH saMbhAvane / devA pi manuSyAstu sutarAM tamityevaMviziSTaM jIvaM namasyantIti prakaTArtham / yasya jIvas / kim / dharme prAganihitasvarUpe sadA sarvakAlaM mana ityantaHkaraNam / ayaM padArtha iti / padavigrahastu parasparApekSasamAsanAktve neda nibandhanAbhAvAnna pradarzita iti / cAlanApratyavasthAne tu pramANa cintAyAM yathAvasaramupariSTAdvakSyAmaH / pravRttiH punastayo: munopAyeneti pradarzayannAha // kacha puchai sIso, kahiM vi puchA kahati zrAyariyA || sIsA tuhiyA, vipulatarAgaM tu puchAe // 38 // vyAkhyA // kvacitkiMcidanavagacchan pRSvati ziSyaH kathametaditIyameva cAlanA, gurukathanaM pratyavasthAnamivamanayoH pravRttiH / tathA kacidaSpRSTA evasantaH pUrvapakSamAzaGkaya kiMcitkathayantyAcAryAH / tatpratyavasthAnamiti gamyate / kimarthaM kathayantyata zrAha / ziSyANAmeva hitArtham / tuzabda evakArArthaH / . Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / ... 23 tathA vipulataraM tu pranUtataraM tu kathayanti puchAe ti / ziSyaprazne sati paTuprajJo'yamityavagamA diti gAthArthaH // evaM tAvatsamAsena vyAkhyAlakSaNayojanA // kRteyaM prastute sUtre kAryevamapareSvapi ||1||grnthvistrdossaann vkssyaamH| upayoge tu vakSyAmaH prtisuutrm|ytH sUtrasparzako'dhunA procyte|anugmniyukti vinAgazca vizeSataH sAmAyikabRhannAvyAjjJeyaH suutroditH| yataH " ho kayalo vottuM, sapayacheaM sujhaM suANugame // suttAlAvagatA so nAmA dilA svinnigN||suttpphaasinia-ttinnijNgaasesje pybaash||paayN so viya negama-NayAzNayagoaro hoza // evaM suttANugamo, suttAlAvagakarDa zra nikevo ||suttpphaasissnniju-ttinnyaa a vaccaMti samaga tu||" ityalaM prasaGgena gmnikaamaatrmett| tatra dharmapadamadhikRtya sUtrasparzakaniyuktipratipAdanAyAha // NAmaM uvaNA dhammo, davadhammo anAvadhammo u // eesiM nANattaM vunchAmi ahaannupuviie||3|| vyAkhyA ||nnaamN uvaNA dhammo tti / atra dharmazabdaH pratyekamanisaMbadhyate / nAmadharmaH sthApanAdharmo avyadharmo nAvadharmazca / eteSAM nAnAtvaM nedaM vaye'nidhAsye yathAnupUrvyA yathAnuparipATyeti gAthArthaH / sAMprataM nAmasthApane kumatvAdAgamatonozrAgamatazca jhAtranupayuktajJazarIretaranedAMzcAnAdRtya jhazarIranavyazarIravyatiriktaavyadharmAdyanidhitsayAha // davaM ca allikArja, payAradhammo anAvadhammo a|| davassa pacavA je,te dhammA tassa davassa // 40 // vyAkhyA // iha trividho'dhikRto dhrmH| tadyathA avyadharmaH / astikAyadharmaHpracAradharmazceti / tatra avyaM cetyanena dharmadharmiNoH kathaM cidAnedAvyadhamemAha / tathA stikAya ityanena tu sUcanAt sUtramiti kRtvA upalakSaNatvAdavayava eva samudAyazabdopacArAdastikAyadharma iti / pracAradharmazcetyanena granthena avyadharmadezamAha / nAvadharmazcetyanena tu lAvadharmasya svarUpamAha / sAMprataM prathamoddiSTavyadharmasvarUpAnidhitsayAha / avyasya paryAyA ye utpAda vigamAdayaste dharmAstasya avyasya / tatazca avyasya dharmA avyadharmA ityanyAsaMsaktaikavyadharmAnAvapradarzanArtho vahuvacananideza iti gAthArthaH / idAnImastikAyAdidharmakharUpapratipipAdayipayAha // dhammakAyadhammo, payAradhammo ya visayadhammo na // lozyakuppAvayaNia-loguttaralo gaviho // 41 // vyAkhyA // dharmagrahaNAjharmAstikAyaparigrahaH / tatazca dharmAstakAya eva gatyupaSTamnako'saMkhyeyapradezAtmakaH astikAyadharma iti / anye tu yAcakSate / dharmAstikAyAdisvannAvo'stikAyadharma ityetaccAyuktam / tatra dharmAstikAAdInAM avyatvena tasya avydhrmaavytirekaaditi| tathA pracAradharmazca viSayadharma eva / shbdsyaivkaaraarthtvaat| tatra pracaraNaM prcaarH| prakarSagamanamityarthaH / sa evAtmasvanAvavAdharmaH prcaardhrmH| sa ca kim| viSIdantyeteSu prANina iti vipayA rUpAdayastadharma HOS. "ALLtpher-prem. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. Spe eva / tathA ca vastuto viSayadharma evAyaM yAgAdimAn satvasteSu pravartata iti / catu rAdIndriyavazato rUpAdiSu pravRttiH pracAradharma iti hRdayam / pradhAnasaMsAra nibandhana tvena cAsya prAdhAnyakhyApanArthaM dravyadharmAtpRthagupanyAsaH / idAnIM jAvadharmaH / sa laukikA dineda jinna iti / zrAha ca laukikaH kuprAbaca nikaH / lokottarastvatra / le gavihati / laukiko'nekavidha iti gAthArthaH / tadevAnekavidhatvamupadarzayannAha // pasudesara, puravaragAmagaNago hirAI // sAvadyo u kutitriya-dhammo na i upaso // 42 // vyAkhyA // tatra gamyadharmo yathA dakSiNApathe mAtulaDuhitA * uttarApathe punaragamyaiva / evaM jakSyAjakSyapeyApeyavibhASA kartavyeti / pazudhamoM / digamanalakSaNaH / dezadharmo dezAcAraH / sa ca pratiniyata eva nepathyAdi iti / rAjyadharmaH pratirAjyaM ninnaH / sa ca karAdiH / puravara dharmaH pratipuravaraM kvacitkacidviziSTo'pi paurajASApratidAnA dilakSaNaH / sahitIcA yopineha... chatItyAdilo vA / grAmadharmaH / pratigrAmaM jinnaH / gaNAdhamoM mallAdi vasthA / yathA samapAdapAtena viSamagraha ityAdi / goSThIdharmo goSTI vyavasthA / . ca samavayaH samudAyo goSTI / tayavasthA punarvasantAdAvevaM kartavyamityAdi thA / rAjadharmo duSTetara nigrahaparipAlanAdiriti / nAvadharmata cAsya gamyArda vivakSayA nAvarUpatvAddravyaparyAyatvAdvA tasyaiva ca dravyAnapeviva kikairvA jjAvadharmatveneSTatvAt / dezarAjyA dinedazcaikadeza evAne karAjya java ityevaM su nAvyam / ityukto laukikaH / kuprAvacanika ucyate / ityasAvapi sAvadyaprAyo arrer eva / ta ha "sAvako u" ityAdi / zravadyaM pApaM sahA vayena . tuzabdastvevakArArthaH / sa cAvadhAraNe / sAvadya eva / kaH / kutIrthikadhaH vrAjakAdidharma ityarthaH / kuta etadityAha / na jinairaI mistuzabdAdanyaizca kAribhiH prazaMsitaH stutaH / sAramnaparigrahatvAt / atra bahu vaktavyam / tattu gama nikAmAtra phalatvAtprastutavyApArasyeti gAthArthaH / uktaH kuprAvacanikaH / lokottaraM pratipAdayannAha // Duvido loguttari, suzradhammo khalu carittadhammo // dhammo sanA, carittadhammo samaNadhammo // 43 // vyAkhyA // dvividho - lokottaro lokapradhAno dharma iti varttate / tathA cAha / zrutadharmaH khalu cAritradharma tatra zrutaM dvAdazAGgaM tasya dharmaH zrutadharmaH / khaluzabdo vizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi hi vAcanAdinedA citra ityAda ca / zrutadharmaH svAdhyAyavAcanAdirUpaH tattva cintAyAM hetutvAddharmaiti / tathA cAritradharmazca tatra "cara gatijakSaNayoH" ityasya nasahacaraztran" itItran pratyayAntasya caritramiti navati carantyaninditamanene ti .. sa ( Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / . . 25 ritraM kyopazamarUpaM tasya jJAvazcAritramazeSakarmakSyAya cessttetyrthH| tatazcAritrameva dharmaH cAritradharma iti / caH samuccaye / ayaM ca zramaNadharma evetyAha / cAritradharmaH zramaNadharma iti / tatra zrAmyatIti zramaNaH "kRtyalyuTo vahulam" iti vacanAtkartari vyutt| zrAmyatIti tapasyatIti / etaduktaM navati / pravrajyA divasAdArabhya sakalasAvadyayogaviratau gurUpadezAdanazanAdi ythaashktyaapraannoprmaattpshcrtiiti| uktaM ca / " // yaH samaH sarvajUteSu traseSu sthAvareSu ca // tapazcarati zujhAtmA zramaNo'sau prakIrtitaH // 1 // " iti / tasya dharmaH svnnaavH| zramaNadharmazca dAntyAdilakSaNo vadayamANa iti gAthArthaH / ukto dhrmH| sAMprataM mngglaavsrH| taccaprAgnirUpitazabdArthameva / ttpunrnaamaadinnedtshcturdhaa| tatra nAmasthApane kuNatvAtsAdAdanAdRtya avynaavmngglaanidhitsyaah|| dave nAve vizramaM-galAI davammi punnakalasAAdhammo unnAvamaMgala-metto siphitti kaauunnN||4|| vyaakhyaa||jvymiti avyamadhikRtya / jAva iti naavmngglm|apishbdaannaamsthaapne c| tatra davammi punnakalasAvyamadhikRtya puurnnklshaadi|aadishbdaatsvstikaadiprigrhH|dhrmstu|tushbdo'vdhaarnne|dhrm eva naavmngglm|kut etadityata Aha / ato'smAdharmAtdAntyAdilakSaNA sikiriti kRtvA moda iti kRtvA navagAlanAditi gaathaarthH| zrayameva cotkRSTaM pradhAnaM maGgalam ekaantiktvaadaatyntiktvaacc| na pUrNakalazAdi tasya nekaantiktvaadnaatyntiktvaacc| sAMprataM yathoddezaM nirdeza iti kRtvA hiMsAvipakSato'hiMsA tAM pratipAdayannAha // hiMsAe paDivarako, ho ahiMsA cajabihA sA j||dve nAve thatahA, ahiMsajIvAzvAjatti ||4||vyaakhyaa|| tatra pramattayogAtprANavyaparopaNaM hiNsaa| thasyA hiMsAyAH / kim / pratikUlaH pakSaH pratipadaH / apramattatayA zujayogapUrvakaM pANAvyaparopaNamityarthaH / kim / navatyahiMseti / tatra caturvidhA catuHprakArA ahiMsA / dave nAve ati / avyato nAvatazcetyeko naGgaH / tathA vyato no nAvataH / jAvato na bhvytH| tathA na vyato na nAvata iti| tathAzabdasamuccito naGgatrayopanyAsaH anuktsmuccyaarthktvaadsyeti| uktaM c| tathA samuccayanirdezAvadhAraNasAdRzyapreSye vityAdi / tathAcAyaM nnggklaavaarthH| avytonaavtshceti|jhaa keza purise miyavahapariNAmapariNae miyaM pAsittA AyannAhiyakodaMDajIve saraM nnisiriyaa| se tha mie teNa sareNa vike me| siyA esA vvarDa hiMsA nAvau~ vi| yA punaI vyatona nA.: vataH sA khalvIryAdisamitasya sAdhoH kAraNe gaThata iti| uktaM ca // uccAviyammi pAe, : riyAsamiassa saMkamAe // vAvejeja kuliMgI, marija taM jogamAsajjA // 1 // 'naya talimitto vaMdho, suhumo vi desi samae ||jmhii so apamatto,sAupamA tti ni 1 prakAravacaneSu / iti pAgantaram / 2 "aNavajjo hu paje, Na savvabhAvega so jamhA // " iti pAThAntaram / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. eva / tathA ca vastuto viSayadharma evAyaM yAgAdimAn satvasteSu pravartata iti| caturAdIndriyavazato rUpAdiSu pravRttiH pracAradharma iti hRdayam / pradhAnasaMsAranivandhanatvena cAsya prAdhAnyakhyApanArthaM avyadharmAtpRthagupanyAsaH / idAnIM naavdhrmH| sa ca laukikAdinnedaninna iti| Aha ca, laukikaH kupraavcnikH| lokottarastvatra / logo Negaviho tti| laukiko'nekavidha iti gaathaarthH|tdevaanekvidhtvmupdrshynnaah // gammapasudesarace, puravaragAmagaNagohirAINaM // sAvadyo u kutitriya-dhammo na jiNehiM ja pasabo // 42 // vyAkhyA // tatra gamyadharmo yathA dakSiNApathe mAtulahitA gamyA uttarApathe punaragamyaiva / evaM jayAjadayapeyApeyavinASA kartavyeti / pazudharmo mAtrAdigamanalakSaNaH / dezadharmoM dezAcAraH / sa ca pratiniyatta eva nepathyAdiliGganeda iti / rAjyadharmaH pratirAjyaM ninnaH / sa ca karAdiH / puravara dharmaH pratipuravaraM jinnaH kvacitvacihiziSTo'pi pauranASApratidAnAdilakSaNaH / sachitIyA yopijehAntaraM gabatItyAdilakSaNo vA / grAmadharmaH / pratigrAmaM jinnH| gAdharmo malAdigaNavyavasthA / yathA samapAdapAtena viSamagraha ityAdi / goSThIdharmo goSTIvyavasthA / zaha ca samavayaHsamudAyo goSThI / tavyavasthA punarvasantAdAvevaM kartavyamityAdilakSa NA / rAjadharmo puSTetaranigrahaparipAlanAdiriti / jAvadharmata cAsya gamyAdInAM vivakSayA nAvarUpatvAvyaparyAyatvAchA tasyaiva ca avyAnapekSA kitatvAkhaukikairvA naavdhrmtvenesstttvaat|deshraajyaadinedshcaikdesh evAnekarAjyasava sadhiyA nAvyam / ityukto laukikaH / kuprAvacanika ucyate / ityasAvapi pAyo laukikakalpa eva / yata Aha "sAvajo ja" ityAdi / avayaM pApaM shaamaavdaam| tushbdstvevkaaraarthH| sa cAvadhAraNe / sAvadya eva / kH| kutIthikadhaparibrAjakAdidharma ityarthaH / kuta etdityaah| na jinairaI nistuzabdAdanyaizca zAparva kAriniH prazaMsitaH stutH| sAramnaparigrahatvAt / atra bahu vaktavyam / tattu navyate gamanikAmAtraphalatvAtprastutavyApArasyeti gAthArthaH / uktaH kuprAvacanikaH / so lokottaraM pratipAdayannAha // viho loguttari, suzradhammo khalucarittadhammoya // adhammo sanAo, carittadhammo samaNadhammo // 43 // vyAkhyA // chividho-chiprakA lokottaro lokapradhAnoM dharma iti varttate / tathA vAha / zrutadharmaH khalu cAritradharma tatra zrutaM hAdazAGgaM tasya dharmaH shrutdhrmH| khabuzabdo vishessnnaarthH| kiM vishinsstti| hi vAcanAdinnedAccitra ityAha c|shrutdhrmH svAdhyAyavAcanAdirUpaH tattvacintAyAM hetutvAdharma iti| tathA cAritradharmazca tatra "cara gatilakSaNayoH"ityasya "... nasahacarazcan" ztItranpratyayAntasya caritramiti javati carantyaninditamaneneti ca HI/ PAA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / zya ritraM kyopazamarUpaM tasya nAvazcAritramazeSakarmakyAya cepttetyrthH| tatazcAritrameva dharmaH cAritradharma iti / caH samuccaye / ayaM ca zramaNadharma-evetyAha / cAritradharmaH zramaNadharma iti / tatra zrAmyatIti zramaNaH "kRtyabyuTo vahulam " iti vacanAtkartari vyutt| zrAmyatIti tapasyatIti / etamuktaM navati / pravrajyA divasAdArabhya sakalasAvadyayogaviratau gurUpadezAdanazanAdi ythaashktyaapraannoprmaattpshcrtiiti| uktaM ca / " // yaH samaH sarvabhUteSu traseSu sthAvareSu ca // tapazcarati zukhAtmA zramaNo'sau prakIrtitaH // 1 // " iti / tasya dharmaH svnnaavH| zramaNadharmazca kSAntyAdilakSaNo vadayamANa iti gAthArthaH / ukto dharmaH / sAMprataM mngglaavsrH| taccaprAgnirUpitazabdArthameva / tatpunarnAmA dinedtshcturdhaa| tatra nAmasthApane kulatvAtsAdAdanAtya avynaavmngglaanidhitsyaah|| dave nAve vizrama-galAI davammi punnakalasAAdhammo unnAvamaMgala-metto siphitti kaauunnN||4|| vyaakhyaa||'vymiti avyamadhikRtya / nAva iti jaavmngglm|apishbdaannaamsthaapne c| tatra davammi punnklsaai|avymdhikRty puurnnklshaadi|aadishbdaatsv stikaadiprigrhH|dhrmstu|tushbdo'vdhaarnne|dhrm eva naavmngglm|kut etadityata aah| ato'smAdharmAtdAntyAdilakSaNAsiphiriti kRtvA mokSa iti kRtvA navagAlanA diti gAthArthaH / zrayameva cotkRSTaM pradhAnaM maGgalam ekAntikatvAdAtyantikatvAcana pUrNakalazAdi tasya nekaantiktvaadnaatyntiktvaacc| sAMprataM yathoddezaM nirdeza iti kRtvA hiMsAvipakSato'hiMsA tAM pratipAdayannAha // hiMsAe paDivarako, hoi ahiMsA cajabihA sA j||dve jAve zra tahA, ahiMsajIvAzvAjatti ||15||vyaakhyaa|| tatra pramattayogAtprANavyaparopaNaM hiNsaa| zrasyA hiNsaayaaH| kim / pratikUlaH padaH pratipadaH / apramattatayA zunnayogapUrvakaM pANAvyaparopaNa mityrthH| kim / navatyahiMseti / tatra caturvidhA catuHprakArA ahiMsA / dave nAve ati / avyato nAvatazcetyeko naGgaH / tathA avyato no nAvataH / lAvato na avytH| tathA na uvyato na lAvata iti| tathAzabdasamucito naGgatrayopanyAsaH anuktsmuccyaarthktvaadsyeti| uktaM c| tathA samuccaya nirdeshaavdhaarnnsaadRshypraapyessvityaadi| tathAcAyaM nnggknaavaarthH| avyato naavtshceti|jhaa keza purise miyavahapariNAmapariNae miyaM pAsittA yannAhiyakodaMDajIve saraM NisiridyA / seya mie teNa sareNa vijhe me| siyA esA davarDa hiMsA nAva vi| yA puna vyatona nAvataH sA khalvIryAdisamitasya sAdhoH kAraNe gaThata iti| uktaM ca " // uccAliyammi pAe, riyAsa miassa saMkamahAe // vAvejeja kuliMgI, marija taM jogamAsajA // 1 // -naya talimitto baMdho, sudumo vi desiGa samae ||jmhaa so apamatto, sAupamA ti ni 1 prakAravacaneSu / iti pAThAntaram / 2 "aNavajjo hu paja, Na savabhAvega so jamdA / / iti pAThAntaram / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. dizA // 2 // " ityaadi|yaa punarjAvato na vyataH seyam / jahA ke vi purise maMdamaMdappagAsappadese saMhiyaM isivaliakAyaM rahuM pAsittA esa ahi tti tabahapariNAmae pikar3iyA sipatte duzaM dushNbiNdiyaa| esA nAva hiMsA na davarDa / caramajaGgAstu zUnya ityevaMjUtAyA hiMsAyAH pratipado'hiMseti / ekArthikA nidhitsayAha / ahiMsajIvAzvA tti / na hiMsA ahiMsA na jIvAtipAtaH ajiivaatipaatH| tathA ca tahataH svakarmAtipAto navatyevAjIvazca karmeti nAvanIyamiti / upalakSaNatvAcceha prANAtipAtaviratyAdigraha iti gAthArthaH / sAMprataM saMyamavyA cikhyAsayAha // puDha vidagaagaNimAruya-vaNassaI biticaupaNiM diajIve // pehApehapamaUNa-parivaNamaNavazkAe // 46 // vyAkhyA // puDhavAzyANa jAva ya, paMciMdia saMjamo nave tesiM // saMghaTTaNAdi Na kare, tiviheNa karaNajoeNaM // 1 // ajIvehiM jehiM, gahiehiM asaMjamo zha jaNi // jaha poba dUsapaNae, taNapaNae cammapaNae a||2|| gaMmI kabavi muThI, saMpumaphalae tahA bivADI a||evN pobahapaNayaM, pamattaM vIarAehiM // 3 // bAhApuhattehiM, gaMmIpoDo u tujhago dIho // kabavi aMte taNu mane pihalo muNeavo // 4 // cauraMguladIho vA, vaTTAgiti muhipogo ahavA // cauraMguladIho ciya, caurasso so z2a vikhe // 5 // saMpumarDa dugamAI, phalagA vo bivADimettAhe // taNupatto siarUvo, ho bivADI buhA veMti // 6 // dIho vA hasso vA, jo piThulo hoza appbaahho|| taM muNizasamayasArA, bivADipoDaM naNaMtIha // 7 // duvihaM ca dUsapaNaaM, samAsa taM pi hoi nAyavaM // appaDile hiyadUsaM,chappaDilehaM ca vimeyaM // 7 // appa DilehiadUse, tUlI uvadhANagaM ca NAyavaM // gaMmuvadhANAliMgiNi, masUrae ceva pobagae // e // padahaviko yavi pAvA-raNavatae tahaya dADhagAlI // duppaDile hia dUse, evaM bIaM nave paNagaM // 10 // padaha viharaNaM, koyavarDa rUapUri paDije // daDhagAlidhopottI, sesa pasijhA nave nedA // 11 // taNapaNagaM puNa jaNizaM, jiNehiM kammahagaMvidahaNehiM // sAlIvIhIkodava,-rAlaga rame taNAjhaM ca // 12 // ayaelagAvimahisI-miyANamajiNaM ca paMcamaM hoI // naliyAkhabagavaTTe, kosagakittIyavitieya // 13 // taha vi ahiralAI, tAIna geNhara asaMjamaM sAhU // gaNAra jaba ee, pehapamacittu taba kare // 14 // eso peha upehA, puNo vi duvihA u hoza naayvaa|| vAvArAvAvAre,vAvAre jaha u gAmassa // 15 // eso navikagoda avAvAre jahA vinnssNtN|| kiM eyaM nu uvikasi, duvihA evina ahiAro ||16||vaavaaruviktrhi, saMtoniyasIsagANacoeI // coeI zyaraM * pi hu, pAvayaNIammi kacammi // 17 // abAvArauvekaNa, vicoe gihiM tu sIaMtaM // / kammesu bahuvihesu, saMjama eso uvakAe // 17 // paDisAgarie apamadhie, su Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 27 pAe susaMjamo hoi // te caiva pamadyaMte, asAgarie saMjamo hor3a // pANAIsaMsataM, ttaM pAhavA va visuddhaM // javagaraNanattamA, jaMvA iritta hodyAhi // 1 // taM parivaNavihIe, vaha saMjamo ve eso // kusalamaNavoho, kusalANa nadI - raNaM caiva // 20 // maNava saMjama eso, kAe puNa jaM zravassakana mmi // gamaNAgamaNaM nava taM vatto kuNai sammaM // 23 // tavadyaM kummassava, susamAhiyapANipAya kAyassa // havaya kAzyasaMjama, cidaMtasseva sAhussa // 24 // " uktaH saMyamaH / Aha / zrahiMsaiva tattvataH saMyama iti kRtvA tadbhedenAsyA nidhAnamayuktam / na saMyamasyAhiMsAyA eva upagrahakAritvAtsaMyamina eva jAvataH khalvahiMsakatvAditi kRtaM prasaGgena / sAMprataM tapaH pratipAdyate / tacca dvidhA / vAhyamAnyantaraM ca / tatra tAvaddAhyapratipAdanAyAha // / samporiyA, vittI saMkhevaNaM rasaJcAnaM // kAya kileso saMlI yA ya vano tavo hoI // 47 // vyAkhyA // na azanamanazanam zrAhAratyAga ityarthaH / tatpunardvidhA / itvaraM yAvatkathikaM ca / tatretvaraM parimitakAlaM tatpunazcaramatIrthakRttIyeM caturthAdipaemAsAntam / yAvatkathikaM tvAjanmanAvi / tatpunazceSTAne dopAdhi vizeSata stridhA / tadyathA, pAdapopagamana mitimaraNaM jaktaparijJA ceti / tatrAnazaninaH parityaktacaturvidhAhArasyAdhikRtaceSTAtirekeNa ceSTAntaramadhikRtyaikAntaM niHpratikarmazarIrasya pAdapasyevopagamanaM sAmIpyena vartanaM pAdapopagamanamiti / tacca dvidhA / vyAghAtavannirvyAghAtavacca / tatra vyAghAtavannAma yatsiMhAdyupadravavyAghAte sati kriyata iti / uktaM ca / "sIhAdisu ani pAdavagamaNaM kare thiracitto // zrAjammi pahuppaMte, vidyATiM na vara gI // " ityAdi / nirvyAghAtaM ca punaryatsUtrArthatadubhayaniSTitaH ziSyA niSpAdyotsargataH dvAdazasamAH kRtaparikarmA tatkAla eva karoti / uktaM ca " // catAri vi cittA, vigaI nibrUhiyAeM cattAri // saMvare do siu, egaMta ritryaM ca yAyAmaM // NAvigi a tavo, bammAsaparimiyaM ca zrAyAmaM // zranne vidhya ThammAse, hoi vihiM tavo kammaM // vAsaM koDI sahiyaM zrAyAmaM kA zraNupuvIe || girikaMdaraM tu gaMtuM, pAyavagamaNaM zraha kare // " ityAdi / tathA iMgite pradeze maraNa mitima raNam / idaM ca saMhananApekSamanantaro ditamazakruvatazcaturvidhAhAravinivRttirUpaM svata evoirtanAdikriyAyuktasyAvagantavyamiti / uktaM ca " // iMgiyadesaMmi sayaM ca vidAhAracAyaNiSphalaM // uddattaNAdijuttaM, gANeNa u iMgiNI maraNaM // ityAdi / jaktaparijJA punastrividhacaturvidhAhAra vinivRttirUpA / sA niyamAtsapratikarmazarIrasyApi dhRtisaMdananavato yathAsamAdhi jAvato'vagantavyeti / uktaM ca // jattaparimANasaNaM, tiucandAdAracAyaniSphalaM // sapa DikkammaM niyamA, jahAsamAhiM viNi dinaM // ityaadyuktmnshnm| adhunA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga 43 mA. 'janodaratA / chanodarasya nAva uunodrtaa|saa punarjividhA vyato jAvatazca / tatra - vyata upakaraNajaktapAna vissyaa| tatropakaraNe jinakadipakAdInAmanyeSAM vA tadanyAsaparANAmavagantavyA na punaranyeSAm / upadhyatnAve samagrasaMyamAnAvAdatiriktAgrahaNato vonodarateti / uktaM ca " // jaM va uvayAre, uvagaraNaM taM mi hoza uvagaraNaM // azrega ahigaraNaM, ajayaM ajau~ pariharaMto // " ityAdi / jaktapAnonodaratA punarAtmIyAhArAdimAnaparityAgavato veditavyA / uktaM ca // " battIsaM kira kavalA, AhAro kuchipUra naNi // purisassa mahi vizrAe, ahAvIsaM have kavalA // kavalANa ya parimANaM, kukkuDiaMDayapamANamettaM tu // jo vA avi giavayaNo, vayaNammibuhedya vIsabo // " ityAdi / evaM vyavasthite satyUnodaratAlpAhArA dinedataH paJcavidhA navati / uktaM ca // " appAhAra avaTThA, punAgapattA taheva kiNcuunnaa|| ahavAlasa solasa, cauvIsa tahekatIsA ya // " ayamatra nAvArthaH / alpAhAronodaratA nAmaikakavalAdArajya yAvadaSTau kavalA ityatra caikakavalamAnA jaghanyA, aSTakavalamAnA punarutkRSTA, zeSanedA madhyamA ca / evaM navacya Arajya yAvaddvAdaza kvlaastaavdpaa?nodrtaa| 'jaghanyA dinedA nAvanIyA iti / evaM trayodazanya Aranya yAvatSoDaza tAva TvinAgonodaratA / evaM saptadazajya Arajya yAvaccaturviMzatistAvatprAptA / vaM paJcaviMzaterArajya yAvadekatriMzattAvatkiMcidUnodaratA / jaghanyA dinedAH svadhiyAvaseyAH / evamanenAnusAreNa pAne'pi vaacyaaH| evaM yoSito'pi aSTavyA iti / jAvonodaratA punaH kodhAdiparityAga iti / uktaM ca // "kohAINamaNu diNaM, cArDa jiNavayaNanAvaNArDa a|| nAveNoNodariyA, pamattA vIrAgehiM // " ityAdi / uktonodaratA / idAnIM vRttisaMkepa ucyate / sa ca gocarA nigraharUpaH / te caanekprkaaraaH| tadyathA / avyataH devataH kAlato nAvatazca / tatra avyato nirlepAdi grAhya miti / uktaM ca "||levrmlevmN vA, amugaM davaM ca adya pibAmi // amugeNa ya daveNaM, aha davAniggaho nAma // ahala goarannUmI, elugavikaMnamittagahaNaM ca // saggAmaparaggAme, pavazeyarAyakhittammi // udyua gaMtuM paJcA-gaI a gomuttiyA payaMgavihI // peDA ya apeDA, apriMtarabAhisaMyukA // kAle aniggaho puNa, zrAdI mane tahavasANe // appatte sa kAle, AdIvimazmanatazte // ditagapaDibayANaM, navedya suhumaM pi mAhu aviyattaM // itti---- apattathatIte, pacattaNaMmIya to maple / urikattamAzcaramA, nAvajuzrA khavu anigga- .. hAM hoti // gAyaMto aruaMto, jaM deza nisannamAdI vA // jaisakaNa ahisakaNa-paraMmuhAlaMki naro vA vi // nAvaNayareNa jurja, aha nAvAniggaho NAma // " ukto vRttisaMdepaH / sAMprataM rasaparityAga ucyate / tatra rasAH vIrAdayastatparityAgastapa iti / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae dazavaikAlike prathamAdhyayanam / uktaM ca // vigaI viganIna, vigayagayaM jona cuMjae sAhU // vigaI vigaisahAvA, vigaI vigaI valA Nez // vigaI pariNazcammo, moho jasu ridyae dile a|| suhucittajayaparo, kahaM akayeNa cihihitti // dAvAnalamalagarja, ko tavasamadhyAz jalamAi // satte viNa se vidyA, mohANaladI viesuvmaa||"ityaadi // ukto rsprityaagH| sAMprataM kAyakleza ucyate / sa ca vIrAsanAdinedAcitra iti| uktaMca "||viiraasnnunumugaa-snnaai loyAzyo ya vime // kAyakileso saMsA-ravAsa niveahejatti // vIrAsaNAsu guNA, kAyanirohAdayo a jIvesu // paraloagaI a tahA, vahumANo ceva annesi // NissaMgayA ya palA,purakamma vivadyaNaM ca loagunnaa|| kurakasahattaM naragA-dinAvaNAe ya niveo // " tathAnyairapyuktam " // pazcAtkarma puraHkarma tathA ye ca prigrhaaH|| - dopA hyete parityaktAH zirolocaM prakurvatA // " ityAdi / gataH kAyaklezaH / sAMprataM saMlInatocyate / zyaM cendriyasaMlInatA dinedAcaturvidheti / uktaM ca "iMdiakasAyajoe, paDucca saMtINayA muNeadA // tahaya vivittA caritrA, pamattA vIarAgehiM // tatra zrotrAdinirinDiyaiH zabdAdiSu sundaretareSu rAgadveSAkaraNa minjiyasaMlInateti / uktaM ca " // saddesu anadayapA-vaesu soavisayamuvagaesu // turaNa ya, ruheNa ya samaNeNa sayA Na hoI // " evaM zeSenDiyeSvapi vaktavyam / ythaa| "rUvesu naddagapAvaesu" ityAdi / uktenjiyasaMtINatAdhunA kssaaysNliintaa| sA ca udaya nirodhodIrNa viphalIkaraNalakSaNeti / uktaM ca " // udayasseva niroho, udayaM pattANa vAphalIkaraNaM // jaM ca kasAyANaM, kasAyasaMlInatA esA // " ityAdi / uktA kapAyasaMlInatA sAMprataM yogasaMlInatA / sA punarmanoyogAdInAmakuzalAnAM nirodhaH kuzalAnAsudIraNa mityevaMnUtaiti / uktaM ca " // apasavANa niroho, jogANamudIraNaM ca kusalANaM // kajammi yavihagamaNaM, joe saMdINayA nnniaa||"ityaadi / uktA yogasaMtInatA / adhunA viviktacaryA sA punariyam // ArAmujANAdisu, vIpasupaMDagavivajiesu jaMgaNaM // phalagAhArAdINa ya, gahaNaM taha esaNijANaM // " gatA viviktacaryA / uktA sNliintaa| "vo tavo hohI"iti / etadanazanAdi vAhyaM tapo navati / laukikarapyAvyamAnaM jhAyata iti kRtvA vAhyamityucyate / viparItagrAheNa vA kutIthirkera pi kriyata iti kRtvA iti gAthArthaH / uktaM vAhyaM tapa dAnIsAnyantaramucyate / taca prAyavittA dinedamiti / Aha ca // pAya ThitaM viNa, vezyAvaccaM tadeva sanA // kANaM navasaggo vi a, apriMtara tavo ho // 4 // vyAkhyA / / tatra pApaM vinattIti pApachita / thavA yathAva sthitaM prAyazcittaM zazamasminniti prAyazcittamiti / unaM ca ||"paa viMda jamdA, pAyacittaM ti nabhae tmhaa||paaenn vA vi cittaM, viloddaI tela pahinaM // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. tatpunarAlocanAdi dazadheti / uktaM ca // "bAloaNapaDikamaNe, mIsavivege tahA vi ussagge // tavaDeamUlaaNava-cyA ya pAraMcie ceva // " nAvArtho'syA Avazyaka vizeSavivaraNAdavaseya iti / uktaM prAyazcittaM sAMprataM vinaya ucyte| tatra vinIyate'nenASTaprakAraM karmeti vinaya ucyte|| vinayaphalaM zuzrUSA,guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam ||jnyaansy phalaM virati-viratiphalaM cAvanirodhaH // saMvaraphalaM tapovala-matha tapaso nirjarA phalaM dRSTam // tasmAkriyAnivRttiH, kriyAnivRtterayo gitvam // yoganirodhAnavasaM-tatikSayaH sNttikssyaanmodH|| tasmAtkalyANAnAM, sarveSAM nAjanaM vinyH||" sa ca jnyaanaadinnedaasptdhaa|| uktaM ca "||nnaanne daMsaNacaraNe, maNavazkAu~vayAri viNa ||nnaanne paMcapagAro, mazNANAINa saddahaNaM // jattI taha bahumANo, taddibANa sammannAvaNayA // vihigahaNapAso vi a, eso viNa jinnaanihirj||sussuusnnaa aNAsA-yaNA ya viNa a iMsaNe . suviho||dsnngunnaahiesu, kadyaz sussUsaNA viNa // sakArahANe, sammANAsaNaaniggaho tahaya // AsaNaaNuppayANaM, kizkammaM aMjaligaho a|| etassaNugabaNayA, Thiassa taha pAvAsaNA naNiyA // gar3hatANuvvayaNaM eso sussUsaNAviNa // iha ya sakAro thuNaNavaMdaNAdi, anuhANaM jarja dIsa ta ceva kAyavaM, saMmANo vabapattA- . dIhiM pUaNaM / AsaNAnimuho puNa abaMtassevAyareNAsaNANayaNapuvagaM uvavisehaebati naNaNaM tti / AsaNaaNuppadANaM tu gaNA gaNaM sNcaarnnN| kizkammAdayo pagaDabA / aNAsAyaNAviNa puNa pasarasa viho|tN jhaa"||tibgr-dhmm-aayria-vaayg-ther-kul-gnne saMghe ||sNjoshy-kiriyaae mazNANAINa ya taheva // " ebajAvaNA tibagarANamaNAsAyaNA ya tibagarapannattassa dhammassa aNAsAyaNA / evaM sarvatra aSTavyam / "kAyavA puNa jattI, bahumANo tahaya vaNavArDa a|| arahaMtamAzyANaM, kevalaNANAvasANANaM // " ukto drshnvinyH| sAMprataM cAritravinayaH // sAmAzyAzcaraNasta, saddahaNaM taheva kAeNaM // saMphAsaNaM parUvaNa-mahapura navasattANaM // maNavazkAzyaviNarja, AyariyAINa sabakAlaM pi // akusalamaNAzroho, kusalANamudIraNaM taha ya // " zdAnImaupacArikavinayaH // sa ca saptadhA " // appAsabaNabaMdA-guvattaNaM kayapamikiI taha y|| kAriyaNi mittakaraNaM, kurakattagavesaNA taha ya // taha desakAla jANaNa, sabasu taha yaNumaI naNiyA // uvAri ja viNaje, eso naNi samAseNaM // " taba aplAsabaNaM AsaNaaissa Niccameva Aariyassa aplAse adUrasAmante acheavvaM / baMdANuvattiyavo kayapaDikiI NAma pasamA AyariyA sutta tanayANi dAhiMti NaNAma nijAratti AhArAdiNA jazyatvaM, kAriyaNimittakaraNaM sammamanapadamahedyA viNaeNa viNae viseseNa vahivaM tayahANuzANaM ca kAyatvaM / sesanedA pasijhA / jinasya dharmo Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 31 ;; jinadharmaH / vinayamUlaH / uktaM ca "|| mUlAja khaMdhappanavo massa // ityAdi yataH "vie sAsaNe mUlaM, vierDa nivANa sAhago // viNyAja vippamukkasta, karja dhammo karja tava // 1 // viyA nANaM nApAu, daMsaNaM daMsaNA caraNaM // caraNehiMto murako, murake surakaM NAvAhaM // 2 // " ukto vinaya idAnIM vaiyAvRttyam / tatra vyAvRttanAvo vaiyAvRttyamiti / uktaM ca // veAvaccaM vAva nAvo iha dhammasANimittaM // sAdiyAvihiNA, saMpAyaNamesa jAvaco // yariA uvanAe, thera tabassI gilANase hANaM // sAhammiyakulagaNasaM -ghasaMgayaM tamiha kAyahaM // " ta yari paMcaviho / taM jahA pavAvAyari divAriya suttassa uddesaNAyari suttasya samuddessaNAyarirja vAyaNAya riutti | vanAyA pasiddhA ceva / thero nAma jo gachassa saMcitiM kare / jAisupariyAyAsu vA thero / tavassI nAma jo uggatavacaraNaraI / gilANo nAma rogAninU / sikAgo pAma jo huNA pava | sAhammi NAma ego pavayArDa e liMgarDa, ego liMga e paarud, ego liMga vi pavayArDa vi, ego e liMga Na pavayA / gaNasaMghA pasiddhA ceva / idAnIM sanA | so paMcaviho vAyaNA putraNA parizraNA aNuppehA dhammakA / vAyA nAma sissassa aAvaNaM / putraNA suttassa ssa vA havaI / pariNA nAma parizrAMti vA assAM ti vA guNaNaM ti egaTTA / NuppehA nAma jo mAsA pari No vAyAe / dhammakahA NAma jo ahiMsA larakaNaM savasuNI dhammaM aNugaM vA kahe / esA dhammakA / gataH svAdhyAyaH / idAnIM dhyAnamucyate / tatpunarArtA dinedAccaturvidham / tadyathA / zrArtadhyAnaM raudradhyAnaM dharmadhyAnaM zukladhyAnaM ceti / tatra "| rAjyopajoga zayanAsanavAhanepu, strI gandhamAlyamaNiralavibhUSaNeSu // ivAnilApamatimAtramupaiti mohAd, dhyAnaM tadArtamiti tatpravadanti tajjJAH // 1 // saMvedanairdahananaJjanamAraNaizca vandhaprahAradamanaizca nikRntanaizca // yo yAti rAgamupayAti ca nAnukampAM, dhyAnaM tu raudramiti tatpravadanti tajjJAH // 2 // sUtrArthasAdhanamahAvratadhAraNeSu, bandhapramokSagamanAgamahetu cintA // paJcendriyavyuparama dayA ca nUte, dhyAnaM tu dharmamiti tatpravadanti tajjJAH // 3 // yasyendriyANi viSayeSu parAGmukhAni, saMkalpakalpana vikalpavikAradopaiH // yogeH sadA triniraho nivRtAntarAtmA. dhyAnottamaM pravarazuklamidaM vadanti // 4 // yAteM tiryagitistathA gatiradhoM dhyAnaM roDe sadA, dhameM devagatiH zubhaM vata phalaM zukte tu janmayaH // tanmASTyAdhirugantake hitakare saMsAra nirvAhake, dhyAne zuklatare rajaH prasavane kuryAtprayataM budhaH // 5 // iti / uktaM ca samAsato dhyAnaM vistaratastu dhyAnazatakAdavanecamiti / sAMprataM vyutsargaH / sa ca dvidhA / vyato jAvatazca / dravyatazcaturthA / gaNazarIropadhyAhAranedAt / tu Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. nAvatazcitraH krodhaadiprityaagruuptvaattsyeti| uktaM ca " // dave anAve a tahA, hA visaggo calaviho dave // gaNadehovahinatte, nAve kohAdicA ti // kAle gaNadehANaM, atirittA sunattapANANaM // kohAzyANa sayayaM kAyabo hoz cAutti // " ukto vyutsargaH / apniMtara tavo hoi tti / idaM prAyazcittA divyutsargAntamanuSTAnaM laukikairana jiladayatvAttantrAntarIyaizca jAvato'nAsevyamAnatvAnmokSaprAptyantaraGgatvAccAnyantaraM tapo javatIti gAthArthaH / zeSapadAnAM prakaTArthatvAtsUtrasparzikA niyuktikRtA noktA svadhiyA tu vinAge sthApanIyeti / atrAha / dharmo maGgalamutkRSTamityAdau dharmagrahaNe sati ahiMsAsaMyamatapograhaNamayuktaM tasyAhiMsAsaMyamataporUpatvAvyanicArAditi / ucyte| na, ahiMsAdInAM dharmakAraNatvAdharmasya ca kAryatvAtkAryakAraNayozca kathaM cibhedaH kthNcidnnedshceti| tasya avyaparyAyojayarUpatvAt / uktaM ca "||nncipuddhvii visiho, dhamotti jaM teNa judyaz annnno||jN puNa dhamutti putvaM, nAsI puDhavIito anno||ityaadi| gamyAdidharmavyavachedena tatsvarUpajhApanArthaM vA'hiMsAdigrahaNamaduSTamityalaM vistareNa / h| ahiMsAsaMyamataporUpo dharmo maGgalamutkRSTamityetacaH kimaajhaasichmaahosvidyuktisijhmpi|atrocyte|unnysihN kuto jinavacanatvAttasya ca vineystvaapekssyaajnyaadisiddhtvaat|aah ca niyuktikAraH "jiNavayaNaM sihaM ceva,nama kaba udAharaNaM // Asaghana soyAraM heja vi kahiM vi ndyaa||4e||vyaakhyaa||jinaaH prAgnirUpitasvarUpAH teSAM vacanaM tadAjJayA sijhameva satyameva pratiSThitameva avicAryamevetyarthaH / kutaH jinAnAM rAgAdirahitatvAjAgAdimatazca styvcnaasNnvaat| uktaM ca "rAgAchA dveSAchA mohAchA vAkyamucyate hyanRtam // yasya tu naite doSA-stasyAnRtakAraNaM kiM syAt // " ityAdi // tathApi tathAvidhazrotrapekSyA tatrApi jaNyate kvacidAharaNam / tathA Azritya tu zrotAraM heturapi kvacinaNyate / natu niyogtH| tuzabdaH shrotRvishessnnaarthH| kiMviziSTaM zrotAram / paTudhiyaM madhyamadhiyaM ca / natu mnddhiym| iti / tathAhi / paTudhiyo detumAtropanyAsAdeva prasUtAvagativati / madhyamadhIstu tenaiva bodhyate na vitara ityarthaH / tatra sAdhyasAdhanAnvayavyatirekapradarzanamudAharaNamucyate dRSTAnta ityarthaH / sAdhyadharmAnvayavyatirekalakSaNazca hetuH| zha ca hetumunnadhya prathamamudAharaNAnidhAnaM nyAyAnugatatvAttahalenaiva hetoH sAdhyArthasAdhakatvopapatteH / kvaciketumanani---- dhAya dRSTAnta evocyata iti nyAyapradarzanArthaM vA / yathA gatipariNAmapariNatAnAM jIvapujalAnAM gatyupaSTamnako dharmAstikAyazcakuSmato jJAnasya dIpavat / uktaM ca / "jIvAnAM pujalAnAM ca gatyupaSTamnakAraNam // dharmAstikAyo jJAnasya dIpazcakuSmato - yathA // " tathA kvaciketureva kevalo'nidhIyate / na dRssttaantH| yathA madIyo'yamazvo Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prayamAdhyayanam / 33 viziSTa cihnopalabdhyanyathAnupapatterityalaM prasaGgeneti gAthArthaH / tathA // kai paMcAvayavaM dasahA vA savahA na paDisiddhaM // na ya puNa sarva jamai. haMdI savitryAramarakAyaM // 50 // vyAkhyA // zrotAramevAGgIkRtya kacitpaJcAvayavaM dazadhA veti kvaciddazAvayavaM sarvathA guruzrotrapeyAna pratiSiddhamudAharaNAya nidhAnamiti vAkyazeSaH / yadyapi ca na pratipiM tathApyavizeSeNaiva na ca punaH sarva jayate udAharaNAdi / kimityata Aha / haMdI savizrAramarakAyaM / haMdItyupapradarzane / kimupapradarzayati / yasmAdihAnyatra ca zAstrAntare savicAraM sapratipakSamAkhyAtaM sAkalyata udAharaNAdya nidhAnamiti gamyate / paJcAvayavAca pratijJAdayaH / yathoktam / pratijJAhetUdAharaNopanaya nigamanAnyavayavAH / daza punaH pratijJA vijattyAdayaH / vadayati ca / " te upasavihattI " ityAdi / prayogAMcetepAM lAghavArthamihaiva svasthAne darzayiSyAmIti gAthArthaH / sAMprataM yayuktaM " jiNavayAM siddhaM caiva jaNa kaI udAharaNaM " ityAdi tatrodAharaNahetvoH svarUpAnidhitsayAha // tavAraNaM vihaM, cahiM hoi ekamekaM tu // deU caviho khalu, terA u sAhiyae ; // 51 // vyAkhyA // tatrazabdo vAkyopanyAsAtha nirdhAraNAya vA / udAharaNaM pUrvavat / tacca mUlabhedato dvividhaM dviprakAraM caritakalpitanedAt / uttarabhedatastu caturvidhaM jayati tayordvayorekaikamudAharaNamAharaNataddezatadoSopanyAsabhedAttacca vakSyAmaH / tathA hi-noti gamayati jijJAsitadharma viziSTAnarthAniti hetuH / sa caturvidhacatuHprakAraH / khaluzabdo vyaktinedAdanekavidhazceti vizeSaNArthaH / tuzabdasya punaH zabdArthatvAttena punadeMtunA sAdhyArthAvinAbhAvavalena sAdhyate niSpAdyate jJApyate vArthaH pratijJArtha iti gAyArthaH / sAMprataM nAnAdezaja vineyagaNa hitAyodAharaNaikArthikapratipipAda vipayAha // nAyaM AharaNaM tiya, ditovamanidarisaNaM caiva // ega N taM vidaM caciya // 52 // vyaakhyaa|| jJAyate'smin sati dAntiko'rtha iti jJAtam / vyadhikaraNe niSTAtyayaH / tathodA hriyate prAvalyena gRhyate'nena dAntiko'rtha iti udAharaNam / dRSTamaryamantaM nayatIti dRSTAntaH / pratIndriyapramANadRSTaM saMvedananiSThAM nayatItyarthaH / uparsIyate'nena dAntiko'rtha ityupamAnam / tathA ca nidarzanaM nizcayena date'nena dArzanika - vArtha iti nidarzanam / egahaM ti / idamekArthikajJAtam / idaM ca tatprAgupanyantaM vidha mudAdraNaM caturvidhaM caivAGgIkRtya jJAtavyaM pratyekamapi / sAmAnyavizeSayoH karmavide katvAdata eva sAmAnyasvApi prAdhAnyakhyApanArthamekavacanAnidhAnam / ekAna bahu vaktavyaM tantu nocyate dhanyavistaranayAd gama nikAmAtrametaditi gAyArthaH / nAM prataM yaktaM tatrodAharaNaM dvividhamityAdi / tadu vidhyAdipradarzanAyAha // parima kappiyaM vA vihaM tatto caridekaM // zrAhAraNe tase tase cennA // 53 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. vyaakhyaa||critN ca kalpitaM ceti vividhmudaahrnnm| tatra caritamanidhIyate yahattaM tena kasya ciddaarttaantikaarthprtipttirjnyte| tadyathA duHkhAya nidAnaM yathA brahmadattasya / tathA kalpitaM svabuddhikalpanAzilpanirmitamucyate / tena ca kasya ciddA ntikaarthprtipttirjnyte|ythaa pippalapatraira nitytaayaamiti|uktN ca // "jaha tune, taha amhe, tule ci a hohihA jahA amhe // appAhe u pamaMtaM, paMmuzrapattaM kisalayANaM ||nn vi achi Na vi a hoI, udghAvo kisalapaMpattANaM // uvamA khalu esa kayA, navijaNa vivohapaThAe // " ityAdi / Aha |udaahrnnN dRSTAnta ucyate tasya ca sAdhyAnugamAdi lakSaNamiti / uktaM ca // sAdhyenAnugamo hetoH sAdhyAnAve ca nAstitA // khyApyate yatra dRSTAntaH sa sAdhamryetarAdvidhA ||asy punstkssnnaajaavaatkthmudaahrnntvmitytrocyte| tadapi kathaMcitsAdhyAnugamAdinA dAAntikArthapratipattijanakatvAtphalata udaahrnnm| zahApi ca so'styeveti kRtvA kiM nodaahrnnteti|saadhyaanugmaadilkssnnmpi sAmAnyavizeSojayarUpAnantadharmAtmake vastuni sati kathaMci davA dina eva yujyate nAnyasyaikAntanedAnedayostadanAvAditi / tathAhi sarvathA pratijJAdRSTAntArthanedavAdino'nugamataH khalu ghaTAdau kRtakatvAdera nityatvAdi pratibandhadarzanamapi prakRtAnupayogyeva jinnavastudharmatvAtsAmAnyasya ca parikalpitatvAdasatvA divamapi ca tabalena sAdhyArthapratibandhakalpanAyAM satyAmatiprasaGgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate grantha vistarajayAditi / evaM sarvathA anedavAdino'pyekatvAdeva tadanAvo nAvanIya iti|anekaantvaadinstvnntdhrmaatmke vastuni tattadharmasAmarthyAttattastunaHpratibandhabalenaiva tasya vastuno gamakaM javatyanyathA tatastasmiMstatpratipattyasaMjava iti kRtaM prasaGgena prakRtaM prstumH| caritaM kalpitaM cetyanena vidhinA vividham / tataH punazcaturvidhaM catuHprakAramekaikam / kathamata Aha / udAharaNaM taddezaH tadoSazcaiva upanyAsa iti| tatrodAharaNazabdArtha ukta evAtasya dezastaddeza evaM tdossH| upanyasanamupanyAsaH sa ca tastvAdilakSaNo vakSyamANa zati gAthArthaH / sAMpratamudAharaNamanidhAtukAma Aha // cauhA khalu AharaNaM, ho avArDa uvAya uvaNA ya // taha ya pamuppannaviNA-sameva paDhamaM canavigappaM // 24 // vyaakhyaa|| caturdhA khalu udAharaNaM javati / athavA caturdhA khalu udAharaNe vicAryamANe nedA nvnti| tadyathA / apaayH| upaayH| sthApanA ca / tathA ca pratyutpanna vinAzameveti / sva-... rUpameSAM prapaJcena nedato niyuktikAra eva vakSyati / tathA cAha / prathamamapAyodAharaNaM - caturvikalpaM caturnedam / tatrApAyazcatuHprakAraH / tadyathA / avyApAyaH kSetrApAyaH kAlApAyo nAvApAyazca iti gaathaarthH| tatra vyAdapAyo avyaapaayH| apaayo'nissttpraaptiH| 1"sa sAdhamryetaroM dvidhA" iti pAThAntaram / ... Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 dazavaikAlike prathamAdhyayanam / avyameva vApAyo 'vyApAyaH apAyahetutvAdityarthaH / evaM kSetrAdiSvapi jAvanIyam / sAMprataM vyaapaayprtipaadnaayaah||dvaavaae donni u, vANizragA nAyaro dhaNanimittaM // vahapariNaekkamekaM, dahaMmi macheNa nivve // 55 // vyAkhyA // avyApAye udAharaNaM chautu / tuzabdAdanyAni ca / vaNijau vAtaro dhananimittaM dhanArtha vadhapariNatau ekaikamanyonyaM dUde matsyena nirveda iti gaathaadraarthH| nAvArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccedam / egaMmi saMnivese do nAyaro dariddapAyA tehiM soraThaM gaMtUNa sAhassirja eukharDa rUvagANaM viDhaviTha te asayaM gAma saMpaThiyA saMtAtaMjalayaM vAraeNa vhNti| jayA egassa hache tadA zyaro ciMtez |'maaremi Navaramee rUvagA mamaM hoNtu"| evaM vI ciMtei "jahAhaM evaM mAremi" / te paropparaM vahapariNayA anavasaMti / ta jAhe saggAmasamIvaM pattA taka naztake jihearassa puNarAvattI jaayaa| "ghiranu mamaM jeNa mae davasta kae nAjaviNAso ciNti"| parulo areNa puci kahie jaNaI mamaMpi eyArisaM cittaM hotN| tAhe ethassa doseNaM amhahiM eaMciMtiaMti kAuM / tehiM so gajala dahe buuddho| tetha gharaM gyaa| soza ulau~ taha pamaMto machaeNa giliu~ / so amaTho meeNa mArijavIhIe uyaari| tesiM ca nAgANAM nagiNI mAyAe vIhiM paThavizrA jahA mache thANeha janAugANaM sitaMti / tAe asamAvattIe so ceva maTha thaapiitth| ceDIe phAliMtIe paula diho|ceddiie ciMtithaM esa ejalarDa mama ceva navissaiti / uchaMge karja vidyato therIe diho pA / tIe naNiyaM kimethaM tume uchaMge kayaM sAvi lohaM gayA Na saah| tAU~ do vi paropparaM prNto|saa therI tAe ceDIe tArise mammappaese thAhayA jeNa tarakaNameva jIviyA vvroviyaa| tehiM tu dArAdi so kasahavazvaro pArcha / sa paula dicho therI gADhappahArA pANavimukkA sihaMdharamizrale paDiyA dizA ciMtithaM vaNehiM / zmo so zavAyavaThulo aTho ttiA evaM davaM yavAyaheja tti / laukikA zrapyAhuH " // arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe // zrAye uHkhaM vyaye uHkhaM dhig avyaM puHkhavardhanam // 1 // apAyavahulaM pApaM ye parityajya saMzritAH // tapovanaM mahAsattvAste dhanyAste tapasvinaH // 2 // " ityAdi / etAvatya. kRtopayogi / ta tesiM tamavAyaM pichiUNa NivarDa jAu~ ta taM dAricaM kassaidA. upa nivibhakAmanoyA pavazya ti gAthArthaH / idAnI devAdyapAyapratipAdanAyAda / / khetaMmi zravakamaNaM, dasAravaggassa hos avareNaM // dIvAyaNo thakAle, nAve maMdAkiyA khavaLa // 56 // vyAkhyA // tatra kSetra iti dvAraparAmadAH / tatazcakSvAdapAyaH devameva vA kAraNatvAditi / tatrodAharaNamapakramaNamapasapaNaM dazAravargasya dajhArasamu. dAyasya navatyapareNAparata ityarthaH / jAvAryaH kathAnakAdavaleyaH / tatra vadayAmaH |paa Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha bhAga tetAlIsa-(43)-mA. vyAkhyA // caritaM ca kalpitaM ceti vividhmudaahrnnm| tatra caritamabhidhIyate yattaM tena kasya cidaaaantikaarthprtipttirjnyte| tadyathA uHkhAya nidAnaM yathA brahmadattasya / tathA kalpitaM khabuddhikalpanAzilpanirmitamucyate / tena ca kasya ciddaarshntikaarthprtipttirjnyte|ythaa pipplptrairnitytaayaamiti|uktN ca // "jaha turI, taha amhe, tujhe ci a hohihA jahA amhe // appAhe u pamaMtaM, paMmuzrapattaM kisalayANaM ||nn vi ati Na vi a hoI, jabAvo kisalapaMpattANaM // uvamA khalu esa kayA, navijaNa vivoha hAe // " ityAdi / Aha udAharaNaM dRSTAnta ucyate tasya ca sAdhyAnugamAdi khakSaNamiti / uktaM ca // sAdhyenAnugamo hetoH sAdhyAnAve ca nAstitA // khyApyate yatra dRSTAntaH sa sAdhamryetarAdvidhA ||asy punstvkssnnaanaavaatkthmudaahrnntvmitytrocyte| tadapi kathaMcitsAdhyAnugamAdinA dArzantikArthapratipattijanakatvAtphalata udaahrnnm| zahApi ca so'styeveti kRtvA kiM nodaahrnnteti|saadhyaanugmaadilkssnnmpi sAmAnyavizeSojayarUpAnantadharmAtmake vastuni sati kathaMcinedavAdina eva yujyate nAnyasyaikAntanedAnedayostadanAvAditi / tathAhi sarvathA pratijJAdRSTAntArthanedavAdino'nugamataH khalu ghaTAdau kRtakatvAdera nityatvAdi pratibandhadarzanamapi prakRtAnupayogyeva jinnavastudharmatvAtsAmAnyasya ca parikalpitatvAdasattvAdibamapi ca tahalena sAdhyArthapratibandhakalpanAyAM satyAmatiprasaGgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate grantha vistrjyaaditi| evaM sarvathA anedavAdino'pyekatvAdeva tadanAvo jAvanIya iti|anekaantvaadinstvnntdhrmaatmke vastuni tattadharmasAmarthyAttattastunaHpratibandhabalenaiva tasya vastuno gamakaM javatyanyathA tatastasmiMstatpratipattyasaMnava iti kRtaM prasaGgena prakRtaM prstumH| caritaM kalpitaM cetyanena vidhinA vividham / tataH punazcaturvidhaM catuHprakAramekaikam / kathamata Aha |udaahrnnN taddezaH tadoSazcaiva upanyAsa ti| tatrodAharaNazabdArtha ukta evAtasya dezastaddeza evaM tdossH| upanyasanamupanyAsaH sa ca tastvAdilakSaNo vakSyamANa iti gAthArthaH / sAMpratamudAharaNamanidhAtukAma thAha // cauhA khalu AharaNaM, hoz avAje uvAya uvaNA ya // taha ya pappannaviNA-sameva paDhamaM canavigappaM // 55 // vyaakhyaa|| caturdhA khalu udAharaNaM bhavati / athavA caturdhA khalu udAharaNe vicAryamANe nedA jvnti|tdythaa / apaayH| upaayH| sthApanA ca / tathA ca pratyutpanna vinAzameveti / sva... rUpameSAM prapaJcena nedato niyuktikAra eva vadayati / tathA cAha / prathamamapAyodAharaNaM caturvikalpaM caturnedam / ttraapaayshctuHprkaarH| tadyathA / vyApAyaH kSetrApAyaH kAlApAyo nAvApAyazca iti gaathaarthH| tatra vyAdapAyo avyaapaayH| shrpaayo'nissttpraaptiH|| 1 "sa sAdhamyetaro dvidhA" iti pAThAntaram / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike prathamAdhyayanam / 35 avyameva vApAyo avyApAyaH apAyahetutvAdityarthaH / evaM kSetrAdiSvapi jAvanIyam / sAMprataM avyaapaayprtipaadnaayaah||dvaavaae donni ja, vANiagA nAyaro dhaNanimittaM // vahapariNaekamekaM, dahaMmi macheNa nive // 55 // vyAkhyA // avyApAye. udAharaNaM mautu / tuzabdAdanyAni ca / vaNijau brAtarau dhananimittaM dhanArtha vadhapariNatau ekaikamanyonyaM dade matsyena nirveda iti gaathaadraarthH| nAvArthastu kthaankaadvseyH| taJcedam / egaMmi saMnivese do nAyaro daridappAyA tehiM soraThaM gaMtUNa sAhassirja paula rUvagANaM viDhaviTha tezra sayaM gAmaM saMpabiyA iMtAtaMjalayaM vAraeNa vhNti|jyaa egassa ho tadA zyaro ciMtez / "mAremi Navaramee rUvagA mamaM hoNtu"| evaM bIu~ ciMtei "jahAhaM evaM mAremi" / te paropparaM vahapariNayA anavasaMti / ta jAhe saggAmasamIvaM pattA taba naItame jihearassa puNarAvatI jaayaa|"dhirtu mamaM jeNa mae davassa kae nAjaviNAso ciMti" parumo zyareNa pubikahie jaNaI mamaMpi eyArisaM cittaM hotN| tAhe eassa doseNaM amdehiM eaMciMtiraM ti kAuM / tehiM so gajala dahe buuddho| tetha gharaM gyaa| soza ulau~ taba pamto machaeNa giliu~ / so amalo meeNa maari|viihiie uyaarij|tesiN ca nAgANAM nagiNI mAyAe vIhiM pavitrA jahA mache ANeha jaM nAgANaM sitaMti / tAe a samAvattIe so ceva mabaje zrApIThAceDIe phAliMtIe paula diho|ceddiie ciMti esa gajala mama ceva navissa3tti / udaMge karja ravicaMto therIe dicho gAu~ a| tIe naNiyaM kimezaM tume uddhaMge kayaM sAvi lohaM gayA Na sAhAtA do viparopparaM phrNto|saa therI tAe ceDIe tArise mammappaese thAhayA jeNa tarakaNameva jIviyA vvroviyaa| tehiM tu dArapAI so kalahavazvaro pArcha / sa jala diho therI gADhappahArA pANavimukkA Nisadharamizrale paDiyA dihA ciMtivaNehiM / imo so avAyabahalo ahotti|evN davaM zravAyaheja tti / laukikA apyAhuH " // arthAnAmarjane phuHkhamarjitAnAM ca rakSaNe // zrAye uHkhaM vyaye muHkhaM dhiga avyaM puHkhavardhanam // 1 // apAyavahulaM pApaM ye parityajya saMzritAH // tapovanaM mahAsattvAste dhanyAste tpkhinH||5||" ityAdi / etaavtprkRtopyogi| ta tesiM tamavAyaM piDijaNa NiverDa jAu~ ta taM dAriyaM kassazdAjaNa nivilakAmanoA pavazya ti gAthArthaH / zdAnI kSetrAdyapAyapratipAdanAyAha // khettaMmi zravakkamaNaM, dasAravaggassa hoz avareNaM // dIvAyaNo akAle, nAve maMDukkiA khavaH // 56 // vyAkhyA // tatra kSetra iti chaarpraamrshH| tatazca kSetrAdapAyaH kSetrameva vA kAraNatvAditi / tatrodAharaNamapakramaNamapasarpaNaM dazAravargasya dazArasamudAyasya navatyapareNAparata ityarthaH / nAvArthaH kthaankaadvseyH| tacca vkssyaamH|paa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yanazca kAle / dvaipAyana RSiH / kAla ityatrApi kAlAdapAyaH kAlApAyaHkAla eva vA tatkAraNatvAdityatrApi nAvArthaH kathAnakagamya eva / tacca vadayAmaH / nAve maMmukikAdapaka ityatrApi nAvAdapAyo naavaapaayH| sa eva vA tatkAraNatvAdityatrApi ca nA.. vArthaH kathAnakAdavaseyastaJca vayAma ti gAthArthaH / nAvArtha ucyate / khittApAu~dAharaNaM dasArA harivaMsarAyANo / eka mahaI kahA jahA harivaMse / uvau~giyaM ceva jle| saMmi viNivAie sAvAyaM khettameyaM ti kAUNa jarAsaMdharAyajaeNa dasAravaggo sahurAu~ avakamiUNa bAravaI gaI ti / prakRtayojanAM punarniyuktikAra eva kariSyati / kimakAeka eva naH prayAsena / kAlAvAe udAharaNaM puNa kaNhapuhieNa jagadayArihaNemiNA vAgariyaM bArasahiM saMvaharehiM dIvAyaNA bAravazNayarIviNAso ujhotanarAyaNagarIe paraMparaeNa suNiUNa dIvAyaNaparibAyarDa mA gari viNAsehAmiti kAlAvadhimaNa gamemi tti uttarAvahaM grch| sammaM kAlamANamayANijaNa ya bAralase ceva saMvabare Aga: kumArehiM khatIkau~ kayaNiANo devo uvavAlo / ta ya garIe avArDa jAutti NamahA jiNanAsiyaM ti / nAvAvAe udAharaNaM khamaH / ego khama cehaeNa samaM nirakAyariyaM garcha / teNa taba maMDukaliyA maariaa|cibenn jaNiyaM saMmukAliyA tae maariyaa| khavago jnnii| re kucha seha viramA ceva esaa| te gaa|pbaa rattiM zrAvassae AlottANa khamageNa sA maMmukkAliyA naaloshyaa| tAhe cibaeNa jaNizaMkhamagA taM maMmukkaliyaM AloehiM khama ruTho tassa cedayassa khelasavayaM ghettaNa jahAja aMsiyAla khaMnne aavddio| vegeNa iMto sa ya / josiesu uvavanno / tarDa cazttA dihIvisANaM kule dihIviso sappo jaa| taba egeNa parihiM teNa nagare rAyaputto sappeNa khrch|adituNddenn vidyArja save sappA AvAhiyA maMgale pavesi caNiyA |ase save gabaMtujeNa puNa rAyaputto qharjaso abaja |stve gayA ego diu~so naNi ahavA visaM yAviyaha ahavA eba aggiMsi NivaDAhi so aagaMghaNo sappANaM kila do jAIyo gaMdhaNA agaMdhaNA ya te agaMdhaNA maanninno| tAhe so. aggimi pavicho Naya teNa taM vAMtaM paJcAzyaM / rAyaputto vi ma pachA rannA rucheNa ghosAviyaMrojomama sappasIsaM ANeza tassAhaM dINAraM demi / pahA logo dINAralojeNa sappe mAre ADhato taM ca kulaM jaba so khamau~ uppanno taM jAIsaraM rattiM hiMga divasa na hiMma mA jIve dahehAmi tti kAuM / amayA hiMmigehiM sappe maggaMtehiM ratiMcareNa parimaleNa tassa khamagasappassa bilaM diti / dAre se ni usahiu~ AvAheza ciMtez / dicho me kovassa vivAu~ to jaz ahaM animuho NigaThAmi to dahihAmi sAhe pucheNa ADhatto niphiDilaM jattiyaM nipheDehi / tAvazyameva Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prayamAdhyayanam / ......... 37 hiMDirna videza | jAva sIsaM bilaM marja ya so sappo devayApariggahiraM / devayA raso sunie darisaNaM disaM / jahA mA sappe mAreha putto te nAgakulAu~ thi vissa / tassa dArayassa nAgadattanAmaM karedyAhi / so magasappo marittA te pANapariccAeNa tasseva ramo putto jArja jAe dArae NAmaM kayaM NAgadatto / khuddala ceva so paa / so kira te tiriyANubhAveNa atIva buhAlu dosIevelAe ceva ADhaveza khuMjiraM jAva sUrakSamaNavelaM / uvasaMto dhammasaddhi ya tammi gache cattAri khamagA taM cAjammA sirja temAsi domAsi egamA sirjati / rattiM ca devayA vaMdi AgayA / cAjammA sirja paDhamahi / tassa pura temA sirja / tassa pura domA si| tassa pura egamA sirja / tA ya pura khuddau~ / save khamage atikamittA tAe devayAe khudda vaMdid | pahA te khamagA rhaa| niggacchaMtI aa gahiyA cAuMmA sikhamaee potte na iya aNeNa / kaDapUyaNi mhe tavessipo e vaMdasi / evaM kUranAyaM vaMdasi sA devayA jAI / ahaM nAvakhamayaM vaMdAmi / pUyAsakArapare mAhiNo vaMdAmi / pAte layaM te amarisaM vahati / devayA ciMteI mA ee cellayaM kharaMTeti to samihizrA ceva aSThAmi / tAhaM paDivo dehAmi / vitiya divase chA cella saM disAveUNa garcha / dosI essa paDitryAga AloztA cAjammA siyakhamagaM miM - teI / teNa paDiggar3e se khelaM nibUDhaM / cela jAI / miThA mi TukkaDaM jaM tune mae khelamalla Na paNA mirca taM te upparAceva pheDittA khelamallae bUDhaM / evaM jAva timAsaNaM jAva egamA sieNaM pibUDhaM / taM teNa tahA ceva pheDicaM aDuyA vittAlaMvaNe gihAmi tti kAryaM khamaeNa cela vAhaM gahiraM / taM teNa tassa cellagassa zradIemasassa visuddha pariNAmassa lessAhiM visunamANIhiM tadAvara vidyANaM kammANaM khaeNa kevalanANaM samuppaM / tAhe sA devayA jAI / kiha tune vaM divA jeNevaM kohAni Aha / tA te khamagA saMvegamAvalA miThAmi DukkamaM ti / zraho vAlo uvasaMtacitta dehiM pAvakammehiM sAiTa evaM tesiM pi sudaGgavasANeNaM kevalanANaM samuppaM / evaM pasaMga kahi kahANyaM / uvarDa puNe kohAdigArDa apasanAvA duggaI avArDa tti / paraloka cintAyAM prakRtopayogitAM darzayannAha // sirakagazrasirakagANaM, saMvegathirayA dohaM pi // davAIyA evaM daMsidyaMte vAyA // 51 // vyAkhyA // zikSakA zikSakayoH abhinavapratra jita cirapratrajitayoH abhinavapratra jitagRhasthayorvA / saMvegasthairyArthaM dvayorapi dravyAdyA evamuktena prakAreNa vakSyamA - Nena vA darzyante apAyA iti / tatra saMvego mokSasukhA jilASaH / sthairyaM punarabhyupaga 1 " tava naraNiNo " iti pAThAntaram / 1 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43) mA. tAparityAgaH / tatazca kathaM nu nAma sukhanivandhanavyAdyavagamAttayoH saMvegasthairye syAtAM avyAdiSu cApratibandha iti gAthArthaH / tathA cAha // daviyaM kAraNagahiraM, vigiMcivamasivA khettaM ca // bArasahiM esa kAlo, kohAivivegajAvammi // 5 // vyAkhyA // zhotsargato mumukuNA avyamevAdhikaM vastrapAtrAdyanyachA kanakAdi na grAhya zidakAhisaMdaSTAdikAraNagRhItamapi tatparisamAptau parityAjyamata evAha / avyaM kAraNagRhItaM kiM vikiMcitavyaM parityAjyamanekai hikAmuSmikApAyahetutvAt / purantAyahAdyapAyahetutvAddurantAgrahAdyapAyahetutA ca madhyasthaiH svadhiyA nAvanIyeti / evamazivAdidenaM ca parityAjya miti vrtte|ashivaadiprdhaanN kSetraM azivAdidevam / shraadishbdaatuunodrtaaraajhissttaadiprigrhH| parityAjyaM cedamanekaihikAmuSmikApAyasaMjavAdititathA hAdazani reSyatkAlaH parityAjya iti vrtte| tata evApAyasaMjavAditi jAvanA / etamuktaM javatyazivAdiSTa eSyatkAlaH chAdazani pairanAgatamevoSitavya iti|uktN c||sNvdrbaarsenn,hohitti asivaM titeta kiMti,suttalaM kuvNtaa||atisymaadiihiN nAUNamityAdi / tathA krodhAdivivekAnAva iti|krodhaadyo'prshstjaavaastessaaN vivekaH narakapAtanAdyapAyahetutvAtparityAgaH / nAva iti nAvApAye kArya ityayaM gAthArthaH / evaM tAvaThastutazcaraNakaraNAnuyogamadhikRtyApAyaH pradarzitaH / sAMprataM avyAnuyogamadhikRtya pradarzyate // davAdiehiM nicco,egaMteNeva jesiM appA j||hosh zralAvo tesiM, suhauhasaMsAramokANaM ||ee|| vyaakhyaa||avyaadiniH avyakSetrakAlajAvainArakatva viziSTadetravayo'vasthitatvAprasannatvAdininityo'vicalitakhanAvaH / ekAntenaiva sarvathaiva yeSAM vAdinAmAtmA jIvaH tuzabdAdanyacca vastu navati saMjAyate anAvo'saMjavasteSAM vAdinAm / keSAm / sukhaHkhasaMsAramodANAm / tatrAhAdAnunavalakSaNaM sukham / tApAnujavarUpaM kuHkham / tiryagnaranArakAmarajavasaMsaraNarUpaH sNsaarH| aSTaprakArakarmabandha viyogo modaH / tatra kathaM punasteSAM vAdinAM sukhaadynaavH| zrAtmano'pracyutAnutpanna sthiraikakhajAvatvAdanyathA cApariNateH / sadaiva nArakatvAdinAvAdaparityaktAprasannatve pUrvarUpasya ca prasannatvenAjavanAdevaM zeSeSvapi nAvanIyamiti gaathaarthH| tatazcaivam // suhaukasaMpau~go, na vidyaI nicavAyaparkami // egaMtaleaMmizra, suhAkavigappaNamajuttaM // 60 // vyAkhyA // sukhaHkhasaMprayogaH / samyak saMgato vA prayogaH saMprayogaH akalpita ityarthaH / na vidyate nAsti na ghaTata ityarthaH / ka nityavAdapade nityavAdAnyupagame saMprayogo na vidyate / kalpitastu navatyeva / yathAhunityavAdinaH / prakRtyupadhAnataH puruSasya sukhaduHkhe stH| sphaTike raktatAdivahujhipratibimbAdhAnya iti / kalpitatvaM cAsya Atmanastattvata eva tathA pariNatimantareNa su. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... dazavakAlike prathamAdhyayanam / .. 3e khAdyanAvAupadhAnasannidhAvapyandhopale raktatAdivattadanyupagame cAnyupagamadatiH / buddhipratibimbapade'pyavicalitasyAtmanaH sadaivaikasvannAvatvAt / sdaivaikruupprtivimbaaptteH| khalAvannedAnyupagame cAnityatvaprasaGga iti / mAjUdanityaikAntagraha ityata aah| ekAntena sarvathA utprAbalyena do vinAzaH ekAntochedaH / niranvayo nAza ityarthaH / asmiMzca kiM sukhaHkhayorvikalpanaM sukhaduHkha vikalpanamayuktamaghaTamAnakam / ayamana jAvArthaH / ekAntochede'pi sukhAyanunavitustatkSaNa eva sarvathochedAdahetukatvAttattarakSaNasyotpattirapi na yujyate / kutaH punastahikalpanamiti gaathaarthH| ukto'paayH| sAMpratamupAya ucyate tatropa sAmIpyena. vivaditavastuno'vikalalAjahetutvA'stuno lAna evopAyaH / anilaSitavastvavAptaye vyApAra vizeSa ityrthH| asAvapi caturvidha eva / tathA cAha // emeva canavigappo, hoza uvArDa vi tana davaMmi // dhAubArDa paDhamo, naMgalakuliehiM khettaM tu // 61 // vyAkhyA // evameva yathA apaayH| kiN| caturvikalpazcaturjedaH javatyupAyo'pi tadyathA avyopAyaH kSetropAyaH kAlopAyaH nAvopAyazca / tatra avya iti dvaarpraamrshH| avyopAye vicArye dhAtuvAdaH suvarNapAtanotkapalakSaNo avyopAyaH prathama iti laukike. / lokottare tvadhvAdau paTalAdiprayogataH prAsukodakakaraNam / devopAyastu lAgalAdinA devopakramaNe navati / ata evAha / sAGgalakulikAnyAM denaM copakramyata iti gamyate / tatazca lAgalakulike tapAyo laukikaH / lokottarastu vidhinA prAtarazanAdyarthamaTanAdinA devanAvanam / anye tu yoniprAnRtaprayogataH kAJcanapAtanotkarSaladaNameva saMghaprayojanAdau avyopAyaM vyAcakSate / vidyAdinizca starAdhvataraNalakSaNaM kSetropAyamityatra ca prathamagrahaNapadArtho'tiricyamAna zvAnAti / pAgantaraM vA dhAucAu~ naNirja ti / atra ca kathaMcidavirodha eveti gaathaarthH|| kAlo anAliyAhiM, hoi jAvaMmi paMDi arja // corassa kae nahi, vaTTakamAri parikaheza // 63 // vyAkhyA // kAlazca nAlikAdiliyita iti zeSaH / nAlikA ghaTikA AdizabdAbakA diparigrahaH / tatazca nAkhikAdayaH kAlopAyo laukikaH / lokottarastu sUtraparAvartanAdinistathA navati / nAve ceti dvAraparAmarzatvAjhAvopAye vicArye nidarzanaM ka ityAha / pamito vidhAnanayo'nayakumArastathAcAha / coranimittaM nartakIM vaTukumArI / kim / trikAlagocarasUtrapradarzanArthamAha parikathayati / tatazca yathA tenopAyatazcaurajAvo vijJAtaH / evaM zidakAdInAM tena tena vidhinopAyata eva lAvo jJAtavya iti gAthArthaH / navaraM jAvovAe udAharaNaM / rAyagihaM NAma NayaraM taba seNi rAyA so nadyAe jaNiH jahA mama egakhaMnaM pAsAyaM karehi / teNa vadRzNo zrANatA gayA kALiMdagA tehiM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. 1 chADavIe salako saralo maha mahAla Dumo digho| dhruvo dilo jeNa sa parigga hiu~ ruko so darisAve appA to NaM Na viMdAmo tti yaha Na deidarisAvaM to viMdAmo ti / tA hai rukavAsiNA vANamaMtareNa ajayassa darisAvo diyo / ahaM raso egakhaMnaM pAsAya karemi / savoyaM ca ArAmaM karemi saGghavaNajAiDaveyaM mA viMdahatti / evaM teSa karja pAsAnu' / annayA egAe mAyaMgIe akAle bayANa dohalo | sA jattAraM jaNa mama bayANa ANe hi / tadA kAlo aMbayANaM teNa uNAmaNIe vidyAe mA uNAmiyaM bayANi gahiANi / puNo a usamaNIe usAmiyaM / pajAe rannA dihaM / payaM Na dI sai / ko esa maNuso pratigarja jassa esA erasI sattitti / so mama - teraM pidharisehita kAuM ayaM sadAveUNa jai / sattarattassa naMtare ja coraM pAsito te jIvi / tAhe na gavesitaM datto / Na varaM egaM mi pase gojo ramikAmo mili logo / taba gaMtuM nAti / jAva gojo maMDe5 appA tAva mamegaM arakA gaM suNeha / jahA egaMmi eyare ego daridda siddhI parivasati / tassa dhUyA vahukumArI va rUviNI ya varaNimittaM kAmadevaM acceI / sAya emi zrArAme coriya puSpANi uccaMtI ArAmiNa dinA kaya vimAdattA / tIe so japi / mA maI kumAriM viSAseDiM / tavAvi jayaNI nAva iii i / teSa Ni ekA vavacAe muyAmi ja Na varaM jammi divase pariNadyasi taddivasaM ceva ttAreNa aNugdhADiyA samANI mama sayAsaM ehisi to muyAmi / tIe naliu~ / evaM hava tti / te visAi / annayA pariNIya jAde apavarakaM pavesiyA tAhe nattArassa nAvaM kaI / visabiyA baccaI / pahiyA ArAmaM / aMtarA a corehiM gahiyA / saMpa nAva kahi mukkA / gacchaMtIe aMtarA rakaso diTTho jo barahaM mAsA AhA re te gahiyA kahie mukkA gayA zrArAmiyasagAsaM te divA so saMto nagai | kahamAgayA si / tAe jaNi mayA karja so pudhiM sama / so jai / kahaM jattAreNa mukkA tAhe tassa taM savaM kahiAM ho saccapannA esA mahilatti / ettiehiM mu kA kahA hAmiti / teNa vimukkA paDiyaMtI aa gayA sabesiM tesiM maneAM / zrA gatA tehiM savehiM mukkA / nattArasagAsaM ahasamaggA gayA / tAhe na taM jaNaM yaI / araka eva keNa DukkaraM kathaM / tAhe issAluyA jaNaMti jattAreNaM / buhA luyA jaNaM tirakaseNaM / pAradAriyA nAMti mAlAgAre / hariese maNi core hiM / pacA so gahi / jahA esa coro ti / etAvatprakRtopayogi / jahA ana eNa tassa corassa uvAe jAvo gAu~ evamiha vi sehANamuvahAyaM tayANaM javAeNa gINa vipariNAmAdiNA jAvo jANivo ti / kiM ee paJcAvaNijA na vatti / 1 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike prthmaadhyynm| 41 paJcAviesu vi tesu muMbhAvaNAzsu eseva vinAsA ya / taduktam / paJcAviu si ettiya muMgAvejaM na kappara ityAdi / kahANayasaMhAro puNa coro seNiasya uvaNI / puhieNa saptAvo khi| tAhe rannA naNiyaM / jaz navaraM eyA vidyArDa dehi to na maaremi| demi tti anuvagae AsaNe Thirja pddhii| na chaaii| rAyA jaNaI kiM na hAI / tAhe mAyaMgo jaNaI jahA aviNaeNaM paDhasi / ahaM nUmIe tumaM AsaNe NIyatare uvavicho / hiyA to sikArDa ya vijAu~ ti / kRtaM prasaGgena / evaM tAvabaukikamaryAdita caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtyoktA avyopaayaadyH| sAMprataM avyAnuyogamadhikRtya prada yanta iti / tatrApyupAyadarzanato nityAnityaikAntavAdayoH sukhAdivyavahArAnAvaprasaGgena tathA pratyakSagocarAtikAntezca vastuta AtmAjAva eveti mA nUviSyakANAM mativijramo'ta upAyata evAtmAstitvamanidhAtukAma Aha ||evN tu zhaM AyA, paJcakaM aNuvalanamANo vi / suhakukamAzehi,gita heUhiM aditi ||6||vyaakhyaa|| evameva yathA dhAtuvAdAdini vyAdi / zhAsmaeNijhoke AtmA jIvaH / pratyakSamiti tRtIyArthe dvitIyA / pratyakSaNa anupalanyamAno'pi adRzyamAno'pi sukhaHkhAdinirAdizabdAtsaMsAraparigraho gRhyate / hetu niyukti niH|asti vidyata ityevaM gRhyate / tathAhi sukhapuHkhAnAM dharmatvAdharmasya cAvazyamanurUpeNa dharmiNA navitavyaM naca nUtasamudAyamAtra eva deho'syAnurUpo dharmI tasyAcetanatvAtsukhAdInAM ca cetanatvAdityatra bahu vaktavya"miti gaathaarthH||jh vassA habi, gAmA nagaraM tu pAusA sryN|| jaidazyAu javasamaM, saMkaMtI devdttss||6||vyaakhyaa|ythaa ceti prkaaraantrdrshne|ashvaarottkaat hastinaM gajaM grAmAnnagaraM tu prAvRSaH zaradaM praavttkaalaabrtkaalmityrthH| audAyikAd nAvAGapazamamityaupazamikaM sNkraantiH|sNkrmnnN sNkraantiH|ksyaa devadattasya pratyadeNeti shessH|| evaM saja jIvassa vi, davAIsaMkama paDuccA u // abittaM sAhidyazapaccarakeNaM paroke vi ||65||vyaakhyaa|| evaM yathA devadattasya tathA kiM sato vidyamAnasya jIvasyApi avyAdiSu saMkramaH / shraadishbdaatdetrkaalnaavprigrhH|tN pratItya Azritya astitvaM vidyamAnatvaM sAdhyate avsthaapyte|aah|sto'stitvsaadhnmyuktm|n|avyutpnn vipratipanaviSayatvAt sAdhanasya / pratyakeoNAzvAdisaMkrameNa sarvathA sAdAt parihittimaGgIkRtya parokSamapyapratyadamapi avagrahAdisvasaMvedanato sezatastu pratyamevaitat / etamuktaM navati yathA azvAdisaMkrAntina devadattAkhyaM dharmiNamatiricya vartate evamiyamapyaudA rikA kriye tiryaglokAdUrdhvaloke parimitavarSAyuSkaparyAyAdaparimitavarSAyuSkaparyAce cAritranAvAdaviratanAve ca saMkrAntina jIvAkhyaM dharmiNamantareNopapadyata iti vRddhA vyaacksste| zranye tu dvitIyagAthApazcArDa pAThAntarato'nyathA vyAcadate / tatrAyamani Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. . . saMnvadhaH / evaM tu haM AyetyA digAthayopAyata evAtmAstitvamanidhAyAdhunopAyata evaM sukhapuHkhAdinAvasaMgatinimittaM nityAnityaikAntapadavyavachedenAtmAnaM pariNAminamanidhitsurAha / jaha vassA gaathaa| vyAkhyA pUrvavat // evaM sala jIvassa vi, davAIsaMkamaM paDuccA u||prinnaamo sAhidyaza, paJcakeNaM paroke vi // pUrvAI pUrvavat pazcArdhanAvanA punriym|nhyekaantnityaanitypdyoiissttaapi avyA disaMkrAntidevadattasya yujyte|itytsttaavaanythaanuppttyaiv prinnaamsiphiriti|uktN ca // nArthAntaragamo yasmAsarvathaiva nacAgamaH // pariNAmaH pramAsika zSTazca khalu paeikataiH // ghaTamaulisuvarNArthI nAzotpAdasthitiSvayam // zokapramodamAdhyasthyaM jano yAti sahetukam // payobato na dadhyatti na payo'tti ddhivrtH||agorsvto none tasmAistu trayAtmakam ||iti gAthA yaarthH| uktamupAyakAramadhunA sthApanAchAramanidhitsurAha // uvaNAkammaM ekaM, dilaMto taba poMmarIaM tu||ahvaa visannaDhakkaNa, hiMgusivakayaM udaahrnnN||66||vyaakhyaa||sthaapyte iti sthApanA tayA tasyAstasyAM vA karma samyaganISTArthaprarUpaNalahaNA kriyA / sthaapnaakrm| ekamiti tajAtyapekSayA dRSTAnto nidarzanaM tatra sthApanAkarmaNi pauekarIkaM tu|tushbdaattthaajuutmnycc| tathAca pauemarIkAdhyayane pauemarIkaM prarUpya prakriyayaivAnyamatanirAsena svamatamavasthApitamiti / athavetyAdi pazcArdhaM sugmm| laukikaM cedamiti gAthAdarArthaH / jAvArthastu kthaankaadvseyH| taccedam / jahA egaMmi Nagare ego mA lAyAro samAI karaMDe pupphe ghettUNa vIhIe ez / so azva aJcala tAhe teNa sigdhaM vosiriUNaM sA pupphapiDigA tasseva uvari padaha biyA / tAhe lo pukhara kimeyaM / jeNiva pupphANi basi tti / tAhe so naNaI / ahaM alovirDa eba hiMgusivo naam| etaM taM vANamaMtaraM hiMgusivaM nAma jappannaM / loeNa pariggahiyaM / pUyA se jAyA / khAgayaM adha vi taM pADaliputte hiMgusivaM nAma vaannmNtrN| evaM jaza kiM vi ugAhaM pAvayaNIyaM kayaM hocA keNa vi pamAeNa tAhe tahA par3hA eyatvaM jahA paJcuMmaM pavayaNunAvaNA: hv| saMjAe umAhe jaha girisijhehiM kusalabuddhIhiM loyassa dhammasajhA pavayaNavameNa suha kayA // evaM tAvaccaraNakaraNAnuyogaM lokaM cAdhikRtya sthApanAkarma pratipAditamadhunA avyAnuyogamadhikRtyopadarzayannAha // sabanicAraM hejaM, sahasA vottuM tameva annehiM // uvavUha sappasaraM,sAmabaM cappaNo nAjaM ||6||chaarN||vyaakhyaa|| saha vyanicAreNa vartata iti savya nicArastaM hetuM sAdhyadharmAnvayA dilakSaNaM sahasA tatkSaNameva vottuma nidhAya tameva hetumanyairhetunireva upabRMhate smrthyti| saprasaramanekadhA sphArayan sAmarthya prajJAbalam / cazabdo ninnakramaH / Atmanazca svasya ca jJAtvA vijJAya cazabdAtparasya ceti gAthArthaH / nAvArthastvayam / avyAstikAyanekanayasaMkulapravacana Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 43 jhena sAdhunA tatsthApanAyA nayAntaramatApekSayA savyanicAraM hetumanidhAya pratipadanayamatAnusArataH tathA samarthanIyaH yathA samyaganekAntavAdapratipattirbhavatIti / Aha / udAharaNanedasthApanAdhikAracintAyAM savyabhicArahetvanidhAnaM kimartha miti| ucyate / tadAzrayeNa nUyasAmudAharaNAnAM pravRttestadanvitaM codAharaNamapi prAya iti jhApanArthamalaM prasaGgena / anihitaM sthApanAkarmadhAramadhunA pratyutpanna vinAzadvAramanidhAtukAma aah|| hoti pamuppanna viNA-saNaM mi gaMdhaviyA udAharaNaM ||siiso vi katthara jaza, aplovadhicha to guruNA // 67 // vyAkhyA // javanti pratyutpanna vinAze vicArye gAMdharvikA udAharaNaM laukikamiti / tatra pratyutpannasya vastuno vinAzanaM pratyutpanna vinAzanaM tasminniti smaasH|gaandhrvikaa udAharaNamiti yamuktaM tadidam / jahA egaMmi nayare ego vANiya tassa bahuyA naNI jANivA nAudyAyA ya / tassa gharasamIve rAulayA gaMdhaviyA saMgIyaM kareMti divasassa tinni vAre / tA vaNiyamahilA teNa saMgIyasadeNa tesu gaMdhaviesu anovavannArDa kiMvi kammAdANaM na kareMti / palA teNa vANiyaeNa ciMtiyaM / jahA viNahA eyA tti ko uvAI hocA jahAna viNassaMti tti kA mittassa kahiyaM / teNa nnn|appnno gharasamIve vANamaMtaraM karAvehi / teNa kyN| tAhe pADahiyANaM rUvae dAjaM vaayaave| jAhe gaMdhaviyA saMgIyayaM Dhaveti / tAhe te pADahiyA paDahe diti / vaMsAdiyo ya phusaMti / gAyati y| tAhe tesiM gaMdhabiyANaM vigyo jaa| paDahasadeNa ya Na suvgiiysho|t te rAjale uvhiyaa| vANi saddAviu~ / kiM vigdhaM karesi ti|jnnshmm gharadevo ahaM tassa tini velA paDahe dvaavemi| tAhe te nnniyaa| jahA annaba gAyaha kiM devassa divedive aMtarAzyaM kavara / evaM AyarieNa vi sIsesu agArIsu anovavadyamANesu tAriso uvA kAyadyo / jahA tersi dosassa tassa NivAraNA hava / mA te ciMtAdiehiM eyarapaDaNAdie avAe pAvehaMti / uktaM c| ciMtez dAmichara, dIhaM NIsasai taha jaro dAho // nattAroyagamuThA, ummatto Na yANa maraNaM // paDhame soyaz vege, dahuM taM gaThaI vizyavege // NIsasA tazyavege, thAruhara jaro cabaMmi / Dalara paMcamavege, ke nattaM na royae vege // sattamiyaMmi ya muSThA, ahamae hoza ummtto||nnvme Na yANa kiM vi, dasame pANehiM muJcaz maaso|| ee simavAyANaM sIse rakaMti AyariyA // paraloDyA avAyA, naggapazmA paDaMti nresu||nn lahaMti puNo vohiM, hiMmaMti ya navasamudaMmi // amumevArtha cetsyaaropyaah| zipyo'pi vineyo'pi kvcidvilyaadau|ydiitycyupgmdrshne| acyupapadyeta anipvaGgaM kuryaadityrthH| tatra guruNA aacaaryenn| kim|gaathaa|| vAreyaha uvAeNa, jaz vA vAjali vdedyaahi|sve vinavijAvA, kiM puNa jIvo savottavo // 6 // vyAkhyA // vArayitavyo Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasagraha nAga tetAlIsa-(43)-mA.. niSevyaH / kiM yathA kathaM cit / netyAha / upAyena pravacanapratipAditena . yathAsau .. samyagvartata iti nAvArthaH / evaM tAvalaukikaM caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtya vyAkhyAtaM pratyutpanna vinAzadvAramadhunA avyAnuyogamadhikRtyAha / yadi vA vAtUliko nAstiko vadet / kim / sarve'pi ghttpttaadyH| Nabitti prAkRtazailyA / na santi / nAvAH padArthAH kiM punarjIvaH sutarAM naastiityjipraayH| sa vaktavyaH so'nidhAtavyaH / kimityAha // jaM jaNasi nadi jAvA, vayaNeyaM ani nabi jaz adhi // evaM pannAhAnI, asaNu nisehae ko Nu // 7 // yaGgaNasi yadravISi na santi nAvA na vidyante pdaarthaashti|vcnmidN nAvapratiSedhakamasti nAstIti vikalpau / kiM cAto yadyasti evaM prtijnyaahaaniH| pratiSedhavacanasyApi jAvatvAttasya ca sattvAditi naavaarthH| dvitIyaM vikalpamadhikRtyAha asaDha Nu ti| athaasnnissedhte| ko nu nissedhkH| vacanasyaivAsattvAdityayamajiprAya iti gAthAtrayArthaH / yaduktaM kiM punarjIva ityatrApi pratyutpannavinAzamadhikRtyAha // poya vivarakApubo, sado jIvuplavo muNeyaho / naya sA vi ya jIvasta u,sijhopaDiseharja jIvo // 1 // dAraM // vyAkhyA ||cshbdsyaivkaaraarthtvenaavdhaarnnaarthtvaann ca naiva vivadApUrvo vivadAkAraNaH zchAheturityarthaH / zabdo dhvaniH ajIvonavo'jIvapranava ityarthaH / vivadApUrvakazca jIvaniSedhakaH zabda iti mAnUdvivadAyA eva jIvadharmatvA siddhirityata Aha / na ca naiva sApi vivadA yadyasmAtkAraNAdajIvasya tu ajIvasyaiva ghaTAdiSvadarzanAt / kiMtu manastvapariNatAnvitatattavyasAcivyato jIvasyaiva / yatazcaivamataH sikaH pratiSThitaH pratiSedhadhva nirnAsti jIva iti prtissedhshbdaadevetyrthH| tatastasmAjIva Atmetyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarajayAditi gaathaarthH| vyAkhyAtaM pratyutpanna vinAzadvAraM tadanvAkhyAnAccodAharaNamiti mUladhAramadhunA tddeshdhaaraavyvaarthmnidhitsuraah||aahrnnN tadese,cauhA aNusahi taha uvaalNjo|| puDA nissAvayaNaM, hoz sujdaannushiie||||vyaakhyaa||udaahrnn mitipUrvavaupalakSaNaM cedmtr|tthaa cAha tasya dezastadeza udAharaNadeza ityrthH| ayaM caturdhA ctuHprkaarH| tadeva ctuHprkaartvmupdrshyti|anushaasnmnushaastiH sajhuNotkIrtanenopabRMhaNa mityrthH| tthopaalmjnmupaalmjH| jaGgAyaiva vicitraM naNanamityarthaH / pRThA praznaH kiM kathaM kenetyAdiHnizrAvacanamekaM kaMcana nizrAntaM kRtvA yA vicitroktirasau nizrAvacana miti / tatra javati sunanA nAma zrAvikodAharaNam |k|anushaastaaviti gaathaadraarthH| taba aNusahIe sunaddA udaahrnnN| caMpAe NayarIe jiNadattassa susAvagassa sunadA nAma dhuuyaa| sA avruuvvii| sAya tavaliyauvAsaeNa dihaa|so tAe anovavo taM maggosAvago jaNazanAhaM mibAdihista dhUyaM demi / pachA so sADhUNa samIvaM grch| dhammo aNeNa puNbiuN| kahiu~ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 . dazavaikAlike prathamAdhyayanam / saahhiN| tAhe kavaDasAvayadhamma pghi| taba ya se samAveNaM ceva uvagarna dhammo tAhe teNa sAhaNaM satAvo khi| jahA mae kavaDeNaM dAriyAe kae NaM nnaayN| jahA kavaDeNaM kdyhitti|ammiyaanniN deha me annuvvyaa| logesa payAso sAvarDa jaarj| tarDa kAle gae varayA mAlayA paThavezatAhe teNa jiNadatteNa sAvarjattikAUNa sunadA diyaa| pANiggahaNaM vttN| annayA so naNadAriyaM gharaM Nemi / tAhe so taM sAvarDa laNa / taM savaM uvAsayakulaM / esA taM NANuvattihitti / pachA chosayaM vA lannecha ti NivbaMdhe visajiyA NeUNa juyagaM gharaM kayaM / sAsUNaNaMdAu~ pjhaa| niskUNa jattiM Na kareza tti zrannayA tAhiM. sunadAe nattArassa akaayN| esA ya sethavaDehiM samaM sNsttaa| sAvarjaNa sddheii| annayA khamaggassa nikAgayassa ajimi kaNuu~ paviho / sunadAe jilAe so kaNurja pheDi / sunadAe vINapicheNa tila karDa / so ya khamagassa nilAme lggo| uvAsiyAhiM sAvayassa drisi| sAvaeNa pattIyaM / Na tahA annuytt| sunadA ciNte| kiM arayaM / jaM ahaM gihabI cholagaM lanAmiAja pavayaNassa umAho eyaM me uraka tti sA rattiM kAussaggeNa hiyaa|devo aagtth|sNdisaahi kiM kremi|saa jnn| eaM me ayasaM pamadyAhi ttidevo. nnn| evaM hvn| ahameyassa egarassa cattAri dArAI vehAmi / ghosaNayaM ca ghosehAmi tti / jahA jA pazcayA hoza sA eyANi dArANi jagghADehiti / taba tumaM ceva egA ugghADesi tANi ya kvaaddaanni| sayaNassa paJcayanimittaM cAlaNIe udagaM geTTaNa darisijAsi / ta cAlaNIphusiNamavi Na gatihiti / evaM AsAseUNa Nigga devo| eyaradArANi aNeNa pviyaanni|nnaayrjnno ya zraddayo / ya AgAse vAyA hoI "NAgarajaNA mA hiravyaM ki lissaha / jA sIlavaI cAlaNIe bUDhaM udagaMNa galati / sA teNa udageNa dAraM achoDe tarja dAraM jgyaaddidhissiti| taba vahuyAGa sehisabavAhAdINaM dhUyasuhAu~Na sakaMti palayaM pilhiyN| tAhe sucaddA sayaNaM Apuba / avisacaMtANa ya cAlaNIe udayaM ThohaNa tesiM pADiheraM darise / tarja visdhiyaa| javAsiyArDa evaM ciMtiusADhattA / jahA esA samaNapaDilehiyA ugghADehiti / tAe cAlaNIe udayaM DhUDhaM Na galatti piThittA visannAta mahAjaNeNa sakAricaMtI taMdArasamIvaM gyaa| arahaMtANaM namo kAUNa udaeNa aThoDiyA kvaaddaa|mhyaa saddeNaM koMkAraM ca karesANA tinni vi gopuradArA ugghaaddiyaa| uttaradAraM cAlaNipANieNaM aboDeUNa naNa jA mayA sarisI sIlavaI hohiti / sA eyaM dAraM jgghaaddehitti| adya vi DhakiyaM ceva yA paThANAyarajapeNa sAhukAro karDa aho mahAsanti / aho jaya dhammo tti| evaM lozyaM caraNakaraNANugaM puNa paDucca veyAvaccAdisu aNusAsiyadA ukhuttA aNujhuttA ya saMgveyavA / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. jahA sIlavaMtANaM zha loe erisaM phlmiti|amumevaarthmupdrshynnaah||saahukkaarpurogN,jh sA aNusAsiyA purajaNeNaM // veyAvaccAIsu vi, evajayaMteNuvohedyA ||73||vyaakhyaa|| sAdhukArapuraHsaraM yathA sA sujanA anuzAsitA saGguNotkIrtanenopavRMhitA / ken| purajanena nAgarikalokena vaiyAvRttyA dissvpyaadishbdaatsvaadhyaayaadiprigrhH| evaM yathA sA sunanA ytmaanaanudymvtH| kim / upabRMhayetsajuNotkIrtanena tatpariNAmavRddhiM kuryaat| yathA "jaraheNa vipuvanave, veyAvaccaM kayaM suvihiyANaM ||so tassa phala vivAgeNa, AsI narahAdivo rAyA // sujittu jarahavAsaM, sAmasamaNuttaraM aNucarittA // ahavihakammamukko, narahanariMdo garDa sim||iiti gaathaarthH| udAharaNadezatA punarasyodAhataikadezasyaivopayogitvAttenaiva copasaMhArAttathAcApramAdavaniH sAdhUnAM kaNukApanayanAdi kartavyamiti vihaayaanushaastyopsNhaarmaah| vaiyAvRttyAdiSvapi deshenaivopsNhaarH| guNAntararahitasya jaratAdernizcayena tadakaraNAditi nAvanIyamityevaM tAvabaukikaM caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtyoktaM tadezahAre anuzAstihAramadhunA avyAnuyogamadhikRtya darzayati // jesi pi achi jIvo, vattavA te vi amha vi sa abi // kiMtu akattA na javara, veyayaz jeNa suhajurakaM // 4 // vyAkhyA // yeSAmapi avyAstikAdinayamatAvalambinAM / tntraantriiyaannaaN| kim / asti vidyate / AtmA jiivH| vaktavyAste'pi tantrAntarIyAH / sAdhvetadasmAkamapyasti sa tadanAve sarva kriyAvaiphaTyAt / kiMtu akartA na bhavati / sukRtakuSkRtAnAM karmaNAmakartA na navatyanipAdako na navati kiMtu kataiva / atraivopapattimAha / vedayate anubhavati yena kAraNena / kim| sukhaHkhaM sukRtakuSkRtakarmaphala miti nAvaH / nacAkarturAtmanastadanujavI yujyate atiprasaGgAnmuktAnAmapi sAMsArikasukhaduHkhavedanApatterakartRtvAvizeSAt / prakRtyA diviyogasyApyanAdheyAtizayamekAntenAkAramAtmAnaM pratyakiMcitkaratvAdalaM vistareNeti gAthArthaH / udAharaNadezatA tvatrApyudAhRtasyaikadezenaivopasaMhArAttatraiva cAsaMpratipattau samarthanAya nidarzanAnidhAnAditi gatamanuzAstitadezadvAramadhunopAlamnahAravivakSyAha / uvalamnammi migAva, nAhiyavAI vi eva vattave // nabitti kuvinANaM,AyAnAve sazajuttaM ||7||vyaakhyaaupaalNne pratipAye mRgaaptidevyudaahrnnm| eyaM ca jahA Avassae davaparaMparAe naNiyaM taheva davaM jAva pavazyA adyacaMdaNAe sissiNI dilaa|annyaa jagavaM viharamANo kosaMbIe samosarijIcaMdAdiccA savimANehiM vaMdilaM aagyaa| cauporasIyaM samosaraNaM kAlaM anamaNakAle pddigyaa| tarja migAvaI sNnNtaa|ayi viyAlIkayaM ti naNiUNaM sAhuNIsahiyA jAva adyacaMdaNAsagAsa gayA tAva ya aMdhayArayaM jaayN| adhacaMdaNApamuhAhiM sAhuNIhiM tAva paDikaMtaM / tAhe Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 4 sA migAvaI adyA adyacaMdaNAe uvAlapaz / jahA evaM NAma tumaM uttamakulappasUyA hoUNa evaM karesi / ahona lahayaM / tAhe paNa miUNa pAesu paDiyA parameNa viNaeNa khAme / khamaha me egamavarAhaM NAhaM puNo evaM karehAmi tti / adya caMdaNA ya kila taMmi samae saMthArovagayA psuttaa| zyarIe vi paramasaMvegayAe kevalanANaM smuppnnN| paramaM ca aMdhayAraM vadRz / sappo ya teNaMtareNa aagl| pavattiNIe ya habo laMvamANo tIe nppaaddi|pddibuddhaay adya cNdnnaa|puchiyaa kimeyN|saa jnnshdiihjaal| kahaM tuma jANasiAkiM ko atis|aamNti| paDivAz appa DivAza tti puchiyaa|saa jaNa appddivaashtti|t khaamiyaa|logloyuttrsaahrnnmeyN / evaM pamAyaMto siisovlNneyvotti| udAharaNadezatA pUrvavadyojanIyetyevaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtamupAlamnahAramadhunA avyAnuyogamadhikRtya vyaakhyaayte|naastikvaadypi cArvAko'pi jIvanAstitvapratipAdaka shtyrthH| evaM vktvyo'nidhaatvyH| nAsti na vidyte|kH|prkrnnaajiiv iti / evaMnUtaM kuvijJAnaM jiivsttaaprtissedhaavnnaasiityrthH| AtmAnAve sati na yuktamAtmadharmatvAjjhAnasyeti jAvanA / nUtadharmatA punarasya dharmyananurUpatvAdeva na yuktA / tatsamudAyakAryatApi pratyekaM jAvAjAva vikalpachAreNa tiraskartavyeti gaathaarthH| amumevArthaM samarthayannAha ||avittijaaviykaa,ahvaa navitti jaM kuvinnANaM // aJcatAnAve po-ggalassa eyaM citra na juttaM // 76 // daarN||vyaakhyaa // asti jIva iti evaMnUtA yA vitarkA'thavA nAsti na vidyata ityevaMcUtaM yatkuvijJAnaM lokottarApakAri atyantAjAve pulasya jIvasya zdameva na yuktamidamevAnyAyyaM nAvanA pUrvavaditi gaathaarthH| udAharaNadezatA nAstikasya paralokAdipratiSedhavAdino jIvasAdhanAmAvanIyeti gatamupAlamnadvAramadhunA zeSadhAraThayaM vyaacikhyaasuraah|| pugae koNi khalu, nissAvayaNaMmi goyamassAmI // nAhiyavAI puDhe, jIvavittaM aNite // 7 // vyaakhyaa||pRtthaayaaN prazna ityarthaH / koNikaH zreNikaputraH khalUdAharaNam / jahA teNa sAmI puThi cakkavahiko aparicattakAmanogA kAlamAse kAlaM kiccA kahi uvvti|saaminnaa nnniyN|ahe sattamIe cakavaTiyo uvavacaMti / tAhe lnn|ahN kaca uvava ghissaami| sAmiNA naNiyaM / tuma bhiipuddhviie|so naNa / ahaM sattamIe kiM na uvavadhissAmi / sAmiNA jaNiyaM / sattamIe cakavahiNo uvvcNti|taahe so nnn| ahaM kiM na homi ckvttttii| mama vi canarAsI dntisyshssaanni|saaminnaannniyN / tava rayaNANi nihI ynnchi| tAhe so kittimAz rayaNA karittA uvatiumArako timisaguhAe pavi silaM pvtto| . naNi ya kirimAlaeNaM volINA cakavahiNo vArasa vi / viNa sihasi tumN| vAridyato viNa hAI / pachA kayamAlaeNa AharDa marjaya hiMpuDhavi grch| evaM lozyaM / evaM loga Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaM rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. ttare va bahussu yariyA aANi heU ya puchiyA / puchittA ya sakkavidyApi samAyariyavANi / sakkaNidyANi parihariyavANi / jaNiyaM ca / puchaha puchAveda ya, paMDiyae sAhave caraNajutte / mA mayaleva vivittA, pArattahiyaM yANihi // udAharaNadezatA punarasthA nihitaikadeza eva praSTuryahAt / tenaiva copasaMhArAdityevaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtaM pRSThAdvAramadhunaitatprativaddhAM dravyAnuyogavaktavyatAmapAsya gAthopanyAsAnulomato nizrAvacanamanidhAtukAma ha / nizrAvacane nirUpye gautamasvAmyudAharaNamiti / ega gAgalimAdI jahA pazyA tAvasA ya evaM jahA varasAmippattIe zrAvassae tahA tAva neyaM jAva goyamasAmissa kila dhiI jAyA / taba jagavayA jala | cirasaMsako si me goyamA / ciraparicito si me goyamA / ciranAvirDa si me goyamA taM mA adhi karehi // aMte donni vi tullA navissAmo / anya tannissAe sAsiyA DumapattAe aprayaNitti evaM je sahA viSeyA te ne maddavasaMpanne NissaM kAUNa tahANusA siyavA uvAeNa jahA saMmaM paDivati / udAharaNadezatA tvasya dezena pradarzitalezata eva tathAnuzAsanAdevaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtaM pRSThA nizrAvacanadvAradvayamadhunA dravyAnuyogamadhikRtya vyAkhyAyate / tatredaM gAthAdalam / NAhiyavAimityAdi / nAstikavAdinaM cArvAkaM pRchejI vA stitvamanivantaM santamiti gAthArthaH / kiM pRcchet // keNaM ti na iyA, jeNa parorako tti tava kuMvinnANaM || hoi parorakaM tamhA, navitti nisehae ko chu // 78 // dAraM // vyAkhyA // keneti / kena hetunA nAstyAtmA na vidyate jIva iti pRchet sa cedvaded brUyAdyena parokSa iti yena pratyakSeNa nopalabhyata ityarthaH / sa ca vaktavyaH / na tava kuvijJAnaM jIvA stitvaniSedhakadhvaninimittatvena tanniSedhakaM navati parokSamanyapramAtRNAmiti gamyate / tasmAdbhavaDupanyastayuktyA nAstIti kRtvA niSedhate ko nu vivAnAve viziSTazabdAnutpatteriti gAthArthaH / udAharaNadezatA cAsya pUrvavaditi gataM pRSThAdvAram // annAvaesarja nA - hiyavAI siMha jIvo ja // dANAiphalaM tesiM, na vidyai cauha taddosaM // 7 // vyAkhyA // anyApadezataH anyApadezena nAstikavAdI lokAyato vaktavya iti zeSaH / TaM yeSAM vAdinAM nAsti jIva eva na vidyate zrAtmaiva / dAnAdiphalaM teSAM na vidyate dAnahomayAgatapaH samAdhyA diphalaM svargApavargAdi teSAM vAdinAM na vidyate nAstI - tyarthaH / kadAcidetachrutvaivaM brUyurmA bhavatu kA no hAnirnahyanyupagamA eva bAdhAyai javantI: ti / tatazca sattvavaicitryAnyathAnupapattitaste saMpratipattimAnetavyA ityavaM vistareNa gamanikAmAtrametaDudAharaNadezatA caraNakaraNAnuyogAnusAreNa jAvanIyeti gataM nizrAdvAraM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 59 tadanvAkhyAnAcca taddezadvAramadhunA tadoSadvArAvayavArthapracikaTa viSayopanyAsArtha gAthAvayavamAha / canha taddosaM / caturdhA taddoSa ityudAharaNadoSo'nusvArastvalAkSaNikaH / athavodAharaNenaiva sAmAnAdhikaraNyaM tatazca taddoSamiti tasyodAharaNasyaiva doSA yasmiMstattadoSamiti gAthArthaH / upanyastaM cAturvidhyaM pratipAdayannAha // paDhamaM zrahammajuttaM, paDilomaM zrattaNo vannAsaM // DuruvaNiyaM tu cayaM, ahammattaMmi naladAmo // 80 // vyAkhyA // prathamamAdyamadharmayuktaM pApasaMbaddhamityarthaH / tathA pratilomaM pratikUlaM prAtmana upanyA - sa ityAtmana evopanyAsastathA nivedanaM yasminniti / DurupanItaM ceti duSTamupanItaM nigamitamasminniti caturthamidaM vartate / zramISAmeva yathopanyAsamudAharaNairbhAvArthamupadarzayati / adharmayukte naladAmaH kuvindaH kolikaH khalu laukikamudAharaNamiti gAthAkSarArthaH / paryantAvayavArthaH kathAnakAvaseyastaccedam / cANakkeNa gaMde uThAie caMdagutte rAyANae vie evaM savaM vasittA jahA sikAe taba dasaMtiehiM maNussehiM saha coragAho mili / garaM musai / cANakko vizrannaM coraggAhaM ca vavidyakAmo tidamaM gaheU parivAyaivese eyaraM pavidho / garja eladAmako liyasagAsaM / uvavidyo vnnesaalaae| pracca tassa dAra makoDaehiM khar3e / teNa ko liye vilaM khaNittA daTThA / tAhe cANakkeNa sai kiM ee Dahasi / koli jai / jai ee samUlajAlA pahAiti to puNo vi skAissaMti / tAhe cANakkeNa ciMtiyaM / esa mae lako corggaaho| esa paMdateyA samUlayA uddharissi hi / coraggA ho kareM | teNa tikhaMDiyA visaMjiyA / mhe saMmiliyA musAmo ti / tehiM anne vikAyA je taba musagA bahuyA suhatarAgaM musAmoti / tehiM virakAyA / tAhe te teSa coraggAheNa miliUNa save vi mAriyA / evaM ahammattaM Na jANiyAM Na ya kAyavaM ti / idaM tAvallaukikamanena lokotaramapi caraNakaraNAnuyogaM dravyAnuyogaM cAdhikRtya sUcitamavagantavyam / ekagrahaNAttajAtIyagrahaNamiti nyAyAt / tatra caraNakaraNAnuyogena // aivaM zrahammattaM, kAya kiM vi. jANiyAM vA // zrovaguNaM vadudo, visesa ThANapatteNaM // tamhA so yannesiM, pi zrAvaNaM hoI / dravyAnuyoge tu // bAdammi tahArUve, vidyAyavaleNa pavayaNaThAe // kudyA sAvaDa piTu, jaha morI eDalimAdI su // so parivAyago vilarakI karja ti / udAharaNadopatA cAsyAdharmayuktatvAdeva jAvanIyeti / gatamadharmayuktadvAramadhunA pratilomadvArAvayavArthavyA cikhyAsayAha // paDilome jahana padyoyaM hara vaha saMto // goviMdavAyagoviya. jaha paraparakaM niyattei // 81 // vyAkhyA // pratilome udAharaNadope yathA zranayo'jayakumAraH prayotaM rAjAnaM hRtavAn / zrapahRtaH sannityetajjJApaka miha ca trikAlagocarasUtrapradarzanAtha vartamAna nirdeza pratyakSarArthaH / jAvArthaH kathAnakAivaseyaH / tacca yathAva 7 - Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA.. zyakazidAyAM tathaiva assttvymiti| evaM tAvalaukikaM pratilomaM lokottaraM tu avyAnuyogamadhikRtya sUcayannAha / goviMdetyAdigAthAdalamanena caraNakaraNAnuyogamapyadhikRtya suucitmvgntvym|aadyntgrhnne tanmadhyapatitasya tahaNenava grahaNAttatra crnnkrnne| No kiMci ya pamilomaM kAyavaM navajayeNa mlesiN||avinniiysikgaann ja, jayaNA jahociraM kujA // avyAnuyoge tu goDavAcako'pi ca yathA parapadaM nivartayatItyarthaH / so ya kira tavami Asi viNAsaNaNimittaM pavaLa pachA jAvo jaa| mahAvAdI jAta ityrthH|suuckmidmtr ca ||dvyiss pajAvaNayahiyameyaM tu hoi pmilomN||suhpurkaa annAcaM,zyareNiyarassa coshyaa||shrme u mukhvAdimmi, kiM vi bUyA na kila pamikUlaM // dorA sipazmAe, timi jahA puchapaDiseho // udAharaNadoSatA tvasya prathamapade saadhyaarthaasikH| dvitIyapade tu zAstraviruchanASaNAdeva nAvanIyeti gAthArthaH / gataM pratilomahAramidAnIM AtmopanyAsahAraM vivRevannAha // attauvannAsaMmi ya, talAganeyaMmi piMgalo thvii||vyaakhyaa // Atmana evopanyAso nivedanaM yasmiMstadAtmopanyAsaM tatra ca taDAganede piGgalasthapatirudAharaNamityadarArthaH / jJAvArthaH kthaankgmystccedm| iha egassa ranno talAgaM svrdyssiisaarnuu|tN ca talAgaM varise varise nariyaM nidyaz / tAhe rAyA naNa / ko so uvAI hocA / jeNa taM na nivedyA / taba ego kavila maNUso jaNa / jazna varaM mahArAya zca piMgalo kaviliyA se dADhiyA siraM se kaviliyaM so jIvanto ceva jaMmigaNe nidya taMmi hANe Nikama / toNavaraMNa nigh| pachA kumArAmacceNa naNiyaM mahArAya eso ceva eriso jArisayaM jaNa / eriso Navi anno / pachA so tabeva nirikatto mArettA / evaM erisaM na jANiyatvaM / appavahAe nvsh| idaM laukikamanena ca lokottaramapi sUcitam / ekagrahaNena tajAtIyagrahaNAttatra caraNAkaraNAnuyogenaivaM brUyAt yt||"loshydhmmaa vi hu, je palachA NarAhamA te u|| kaha davasoyarahiyA, dhammassArAhayA hoNti||" ityaadi| . vyAnuyoge punarekenjiyA jIvA vyaktobAsanizvAsAdijIvaliGgasanAvAvaTavat / iha jIvA ye na navanti na teSu vyaktovAsanizvAsAdijIvaliGgasanAvo yathA ghaTe / na ca tathaiteSvasanAva iti tasmAjIvA evaita ityatrAtmano'pi tapApatyAtmopanyAsatvaM naavniiymiti|udaahrnndoptaa cAsyAtmopaghAtajanakatvena prakaTArtheveti na jAvyate / gatamAtmopanyAsachAramadhunA rupanItachAraM vyA cikhyAsurAha // aNa misagiNhaNanikuga puravaNIe udAharaNaM // 72 // dAraM // vyAkhyA // anAnimipA matsyAstahaNe nigurudAharaNamidaM ca laukikamanena coktanyAyAlokottaramapyAkSiptaM veditavyamiti gaayaadlaakaaraarthH| nAvArthaH kthaankaadvseystnycedm| kila koI taba mirja jAlavAvarakaro Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 51 maSThagavahAe calircha / dhutteNa jalaz / Ayariya aghaNA te kaMthA / so jaNa jAlametamityAdi shlokaadvseym|knthaacaaryaaghnaa te nanu zapharavadhe jAlamanAsi matsyAM-ste me madyopadaMzAHpibasi nanu yutaM vezyayA yAsi vezyAm // kRtvArINAM gale'hI, va nu tava ripavo yeSu saMdhi binani, caurastvaM dyUtahetoH kitava iti kathaM yena dAsIsuto'smi // idaM laukikaM caraNakaraNAnuyoge tu ||shy sAsaNassavalo, jAyajeNaM na tArisaM yaa|| vAde vi uvaha sighaz, nigamaNa jeNa taM ceva ||udaahrnndosstaa punarasya spaSTaiveti / gataM rupanItahAraM mUladhArANAM codAharaNadoSachAramiti / sAMpratamupanyAsachAraM vyAkhyAyate / tatrAha // cattAri ubannAse, tavayuga annavayuge ceva // paDiNinae henammi ya, hoti NamoudAharaNA // 3 // vyaakhyaa||ctvaar upanyAse vicArye adhikRte vAnedA javanti / iti shessH| te cAmI sUcanAtsUtramiti kRtvA tathAdhikArAnuvRttezca / tahastUpanyAsastathA tdnyvstuupnyaasH| tathA pratininopanyAsaH / tathA ca hetUpanyAsazca / tatraiteSu nedeSu navantyamUni vadayamANAnyudAharaNAnIti gaathaarthH| nAvArthastu pratinedaM khayameva vayati niyuktikaarH| tatrAyanedavyAcikhyAsayAha // tabaluyaMmi puriso, savaM lamiUNa sAhara aputvaM // asyA vyaakhyaa| tahastuke tahastUpanyAsa ityarthaH / puri shynaatpurussH| sarvaM cAntvA sarvamAhiemaya kiM kthyti|apuurvm / vartamAna nirdezaH pUrvavaditi gaathaadlaarthH| nAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / egaMmi devakule kappaDiyA miliyA naNaMti // keNa ne namaMtehiM kiMci aheriyaM dihN| taba ego kappaDigo jaNa mae dikaM ti / jaz puNa eba samaNovAsa nadi to sAhemi / tarja sesehiM naNiyaM Nadina samaNovAsa / paDhA so naNa / mae hiMmateNaM putvavetAlIe samudassa taDe rurako mahatimahaMto diko / tassegA sAhA samudde pahiyA / egA ya thale / tatra jANi pattANi jale paDaMti / tANi jalacarANi sattANi havaMti / jANi thale tANi thalacarANi havaMti / aho arayaM deveNa nahAraeNa NimmiyaM ti / tavego sAvago kppddi| so naNa / jANiM ajamane pati tANi kiM havaMti / tAhe to khuddo jaNa / mayA puvaM ceva naNiyaM jaz sAvarja naci to kahemi / eeNaM taM ceva paDaNavatumahi kicodAhariyaM / evaM tAvalaukikamidaM coktanyAyAlokottarasyApi sUcakam / tatra caraNakaraNAnuyoge yaH kazcihineyaH kaM canAsadAhaM gRhItvA na samyagvartate / sa khalu tahastUpanyAsenaiva prajJApanIyaH / yathA kazcidAha // " na mAMsalakSaNe dopo na maye na ca medhune||prvRttiressaa jUtAnAM nivRttistu mhaaphlaa||" jhaMca kilevameva prayujyate / pravR. ttimantareNa nivRtteH phalAnAvAt nirvipayatvenAsaMjavAcca tasmAtphala nivandhana nivRttinimittatvena pravRttirapyaTaiveti / zrAnocyate / iha nivRttermahAphalatvaM kiM uTapravRtti Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52. rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. parihArAtmakatvenAhosvidaSTapravRttiparihArAtmakatveneti / yadyAyaH padaH / kathaM pravR. tera'STatvamathAparastato nivRtterapyaSTatvAttanivRtterapi pravRttirUpAyA mahAphalatvaprasaGgastathAca sati pUrvAparavirodha iti nAvanA / avyAnuyoge tu ya evamAha / ekAntanityo jIvaH amUrtatvAdAkAzavaditi / sa khalu tadevAmUrtatvamAzritya tasyottepaNAdAvanitye karmaNyapi tAvaThaktavyaH / karmAmUrtamanityaM cetyayaM vRjhadarzanenodAharaNadoSa eva yathAnyeSAM sAdharmyasamA jAtiriti / gataM tahastUpanyAsakAramadhunA tadanyavastUpanyAsadvAramanidhAtukAma Aha // tayaannavalugaMmi vi, annale hoi egattaM // // vyAkhyA // tadanyavastuke'pyudAharaNe kim|anytve nvtyektvmitydraarthH| laavaarthstvym| kazcidAha . yasya vAdino'nyo jIvaHanyacca zarIramiti tasyAnyazabdasyA viziSTatvAttayorapi tachAcyA viziSTatvenaikatvaprasaGga iti tasya jIvazarIrApekSayAtadanyavastUpanyAsena parihAraH krtvyH|kthm / nanvevaM sati sarvajAvAnAM paramANudhyaNukaghaTapaTAdInAmekatvaprasaGgaH / anyaH paramANuranyo hipradezika ityAdinA prakAreNAnyazabdasyA viziSTatvAtteSAM tachA- . cyatvenAviziSTatvAditi |tsmaadnyo jIvo'nyacharIramityetadeva zojanamityetadrvyAnu- - yoge anena caitayorapyAdepastatra caraNAkaraNAnuyogena sAMsajadaNa ityAdAveva kuprAhe . tadanyavastUpanyAsena prihaarH|kthm|n hiMsyAtsarvANi nUtAnItyetadevaM virudhyate iti| laukikaM tu tasminnevodAharaNe tadanyavastUpanyAsena prihaarH| jahA jANi puNa paniUNa . paDiUNa ko khA vINeza vA tANi kiM havaMti tti |gtN tadanyavastUpanyAsadvAraM sAMprataM . pratinijamanidhitsurAha // tuna piyA mata piU, dhArez aNumayaM paDi ninnaMmi // gAthAdalam ||asy vyaakhyaa|| tava pitA mama pitu rayatyanUnaM zataM sahasramityAdi gmyte| pratinina iti dvAropalakaNamayamadarArthaH / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / egaMmi nagare ego parivAyago sovannaeNa khoraeNa tahiM hiNdd| so jaNa / jo mama asuyaM suNAveza tassa eyaM demi khorayaM / taba ego sAvarDa teNa jnnive| tuma piyA mama piuNo dhArez aNUNagaM sayasahassaM / jaz suyapura diu / aha na suthaM khorayaM dehi / idaM laukikamanena ca lokottaramapi sUcitamavagantavyam / tatra caraNakaraNAnuyoge yeSAM sarvathA hiMsAyAmadharmasteSAM vidhyanazanaviSayosekacittanaGgAdAtmahilAyAmapi adharmaeveti tadakaraNam / avyAnuyoge punarajuSTaM mancana miti bhanyamAno yaH kazcidAha / .. asti jIva ityatra vada kiMcitsa ca vaktavyo yadyasti jIva evaM tarhi ghaTAdInAmapya: / stitvAjIvatvaprasaGga iti / gataM pratinijamadhunA hetumAha / kiM nu javA kicaMte, jeNa muhAe na lapnaMti // 5 // vyAkhyA // kiMtu yavAH krIyante yena mudhA na lajyanta itydraarthH| jaavaarthstvym| ko vigodho jave kinnaa| so anneNa puvidyazaki Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / nA jave kiAsi | so jAi jeNa muhiyAeNalanAmi / laukika midaM hetU panyAsodAharaNamanena ca lokottaramapyA ditamavagantavyam / taccaraNakaraNAnuyoge tAvadyayAha vineyaH / kimitIyaM nihATanAdyatikaSTA kriyA kriyate sa vaktavyo yena narakAdiSu na kaSTatarA vedanA vedyata iti / vyAnuyoge tu yadyAha kazcitkimityAtmA na cakurA dinirupalabhyate sa vaktavyo yenAtIndriya iti / gataM hetudvAraM tadanidhAnAccopanyAsadvAraM tada nidhAnAcodAharaNadvAra miti / sAMprataM heturucyate / tathA cAha || ahavA vi zmo deU, vinne tamo cavippo // jAvagathAvagavaMsaga-lUsaga deU co u // 86 // athavA tiSThatveSa upanyAsa udAharaNaM caramanedalakSaNo hetuH / apiH saMbhAvane / kiM saMjAvayati / imoyaM anyadvAra evosanyastatvAttaDupanyAsanAntarIyakatvena guNanUtatvAdaheturapi kiM tu deU viseuM tavimo ti vyavahitopanyAsAttatrAyaM vadayamANo heturvi zeyazcaturvikalpa iti caturbhedaH / vikalpAnupadarzayati / yApakaH sthApakaH vyaMsakaH lUpakaH hetuH caturthastu / anye tvevaM pavanti // he utti dAramahuNA, cauviho so ya // trApyuktamudAharaNaM heturityetaddAramadhunA tuzabdasya punaH zabdAryatvAtsa punarhetuzcaturvidho bhavati jJAtavya ityevaM gamanikA kriyate / pazcArdhaM pUrvavadeveti gAthAdarArthaH / jAvArthaM tu yathAvasaraM svayameva vakSyati / tatrAdyanedavyA cikhyAsayAha // unAmigA ya mahilA, jAvaga he jaMmi uMTaliMkAI // gAthAdalam ||vyaakhyaa // asatI mahilA | kim | yApayatIti yApakaH / yApakazcAsau hetuzca yApakahetuH / tasmin udAharaNa mitizeSaH / uSTraliMDAnIti kathAnakasaMsUcakametaditi zrarArthaH / jAvArthaH kathAnakAdava seyastaccedaM kathAnakam / ego vANiya nadyaM giraheUNa paccaMtaM garja | pAve khI davA dhaNiyaparakA kayAvarAhA ya paJcataM sevaMtI purisA DurahIyavidyA ya // sAyamahilA upnAmiyA egaMmi purise laggA / taM vANiyayaM sAgAriyaM ti ciMtiUNa nAi / vacca vANidyeNa / teNa jaliyA kiM ghetRRNa vaccAmi / sA jai / jahaliMDiyA ghettRNaM vacca udyeNiM sagaDaM narentA udyeNiM gato tAe naNi ya jahA ekkekayaM dINAreNa didyatti / sA ciMte / varaM khu ciraM khipto | teNa tArja vIhIe uDDiyAI / koi pucha / mUladeveNa dio puchi ya | siddhateNa mUladeveNa ciMtiyaM / jahA esa barA mahilAho ni / tAhe mUladeveNa jasati / zrahameyAna tatra vikkiNAmi ja mama vimulassa zraddhaM dehi / teNa naNiyaM demiti / avagae patrA mRladeveNaM so haMso jAeUNa zrAgAse / uppa Nagarasta mate hAika jaNa / jasta galae cevvasta uhaliM - DiyA na vA taM mAremi / zrahaM devo panA saveNa loema jIeNa dIpArikArDa haliMand gahiyA / cikicArja ya / tAr3e teNa mRladevasta thakaM dinaM / sRladeveNa ca so 53 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. jasai / maMdanagga taba mahilA dhutte laggA / tAe tava eyaM kayaM Na pattiyaM ti / mUladeveNa namaz / ehi vaccAmo jA te darise mi / jadi Na pattiyasi tAhe gayA annAe lesAe viyAle uvAso mangircha / tAe dilo taba egaMmi paese chiyA / so dhutto zrAgarcha / zyarI vi dhutteNa saha pivejamADhattA / zmaM ca gAya // rimaMdirapattahAra mahu kaMtu gato vaNijAra // varisANa sayaM ca jIvana mA jIvaMtu gharaM kayAi eu // mUladevo laNa / kayalIvaNapattaveDhiyA paz naNAmi / deva jaM maddalaeNa gajAtI mu. Naja taM muhuttameva pachA mUladeveNa jamati / kiM dhutte tarja pajAe niggaMtUNaM puNaravi AgarDa tIya pura hijasA sahasA saMnaMtA anuhiyaa| ta khANapibaNe vadaMte teNa vANieNaM savaM tIe gIyapadyattayaM saMcAriyaM / eso lohejAlouttare vicaraNakaraNANuyoge evaM sIso vi keza paya asadahaMto kAleNa vidyAdIhiM devataM AyaM pazttA sahAve. yvo|thaa davANujaMge vi paDivAiM nAUNa tahA visesaNabahulo heU kAyavo / jahA kAlajAvaNA havaz / tarja so NAvagaDa egayaM kuttiyAvaNacaccarI vA kaya / jahA sirigutteNa blue kyaa|ukto yaapkhetuH| sAMprataM sthApakahetumadhikRtyAha / logassa manajANaNa thAvagaheka udAharaNaM // 7 // asya vyaakhyaa|| lokasya caturdazarajjvAtmakasya madhyajJAnam / kim / sthApakahetAvudAharaNa mitydraarthH| nAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / ego parivAyago hiMDa / so ya pruuve| khette dANAI saphalaM ti kaTu samakhette kAyadaM / ahaM loassa manaM jANAmi Na puNa anno / to logo tamADhAti / pucirDa ya saMto causu vi disAsu khIlae NihaNiUNa raGgae pamANaM kAUNa mAzhANi naNaz / eyaM loyamanaM ti / ta louM vimhayaM gabara / aho jaTTAraeNa jA. NiyaM ti / ego ya sAvaLa teNa nAyaM / kahaM dhutto loyaM payAre tti / to ahaM pi vNcaamitti| kaliUNa naNiyaM / Na esa loyamalo ho tumaM ti| tasAvaeNa puNo mavejaNa apalo deso kahiu~ jahesa loyamaplo ti|logo tuho|a nnnNti| aNegahANesu anna annaM manaM parUvaMtayaM dahaNa virodho cozyattiA evaM so teNa parivAyago NippipasiNavAgaraNo krj| eso loja thAvagaheja louttare vi caraNakaraNANuyoge kussutIsu asaMjAvaNijAsaggAhara sIso evaM ceva paramaveyabodavANujogeNa sAhuNA tArisaM nANiyavaMtArisoya parako gerihayo / jassa purouttaraM ceva dAna tiir| puvAvaraviruko doso ya Na hvjh| uktaH sthApakaH sAMprataM vyaMsakamAha / sA lagaDatittirI vaM-sagaMsi hemmi hoza nAyabA vyaakhyaa|| sA zakaTatittirI vyaMsakahetau navati jnyaatvyetydraarthH| jAvArthaH kathAnakAdavaleyastaJcedam / jahA ego gAmehago sagaDaM kahANa nareUNa garaM gtth| teNa gar3hateNa aMtarA egA tittirI mazyA dihaa|so taM giNheUNa sagaDassa uvari pa. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / epa kivikaNa NagaraM pazko / so egeNa nagaradhutteNa puni kahaM sagaDatittirI lapaz / teNa gAmehaeNa nAma / tappaNAmuyAliyAe lapati / tarja teNa sarikaNa DaAhapittA / sagaDaM tittirIe saha gahiyaM / ettilago ceva kila esa vaMsago ti| guravonaeMti / ta so gAmedvago dIpamaNaso ava / taba ya ego mUladevasarikho maNuso zrAgaTha teNa so diho| teNa puciLa / kiM liyAyasi are devANu ppiyA / teNa naNiyaM ahamegeNa goheNa zmeNa pagAreNa bali / teNa naNiyaM / mA vIhiha tappaNAcyA niyaM tuma sovayAraM magga / mAgaNaM sikAvirDa evaM navaja tti naNiUNa tassa sagAsa garcha jaNiyaM caNeNa mama jaz sagaDe hiyaMto me zyANiM tappaNAjyAliyaM sovayAraM dvaavehi|evN hou ttigharaNI mahilA saMdihA / alaMkiya vijUsiyA parameNa viNaeNa eassa tappaNADyAliyaM dehi / sA vaNasamaM uvahiyA / ta so sAgaDi laNati / mama aMgulI dinnA / zmA cIreNa veDhiyA Na sakkemi uDayAle tumaM adhyAlilaM dehi / zrayAliyA teNa hareNa gahiyA / gAmaM teNa saMpahiu~ logassa ya kaheza / jahA mae satittirIgeNa sagaDeNa gahiyA tppnnaadhyaaliyaa| tAhe teNa dhutteNa sagaDaM visadhiyAtaM ca pasAeUNa nadyA nniyttiyaa| esa puNa lUsa ceva kahANayavaseNa ngi| esa sola loyutare vi caraNakaraNANuyoge kussutinAviyassa tassa tahA vaMsago pudyti| jahA saMmaM pddivdy| davANuu~ge puNa kuppAvayaNi cozyA / jahA jaz jiNapapIe magge ani jIvo ani ghaDo abittaM jIvevi ghaDevi dosuviseseNa vatti / te Na avittasaddatullattaNeNa jIvaghaDANaM egattaM navati / aha aThi lAvArDa vatiritto jIvo teNa jIvasta anAvo nvtti| esa kila ebahametto ceva vNsgo| lusageNa puNa eva zmaM uttaraM nANitavaM / jaz jIvaghaDA ahite vahati / tamhA tesimegattaM saMjAvAha / evaM te savannAvANaM egattaM navati / kahaM achi ghaDo ahi paDo ani paramANu ATha upae sie khaMdhe evaM savanAvesu achinAvo vakSa tti kAlaM kiM sahanAvA egiilvNtu| ela sIso Aha kahaM puNa eyaM jANiyahaM savannAvesu yacinnAvo vadRz naya te egAnavati / Ayari Aha / aNegaMtAje evaM sina eva dito / kharavaNastazvaessaI puNa khadiro palAso vA evaM jIvo vi NiyamA aniyaninAvo puNa jIvo va hodya dhanno vA dhammAdhammAgAsAdINaM ti / ukto vyaMsakaH / sAMprataM tRpakamadhikRtyAhai / tausagavaMsagalusaga deummi ya moyarDa va puNo // 7 // vyAkhyA // puSavyasakaprayoge punarcapake heto va modako nidarzanamiti gAyAdArArthaH / nAbArthaH kthaankaadvleystnycedm| jahA ego maNuso taDasANaM narieNa lagaDeNa navaraM pvis3| so pavisaMto dhutteNa nae / jo evaM tasANa sagaDaM khAyA tassa tumaM kiM. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... dazavaikAlike vitiiyaadhyynm| vyamiti gAthArthaH / zyaM kila gAthA jinnakartRkI // ataH pavanAdiSu na punaruktadoSa iti / sAMprataM tattvajedaparyAyaiAkhyeti nyAyAbUmaNasyaiva paryAyazabdAnanidhisurAha // pavaze aNagAre, pAsaMDe caragatAvase niskU // parivAzye ya samaNe, niggaMthe saMjae mutte // 164 // vyAkhyA // prakarSaNa bajito gataH prabajitaH / zrAramnaparigrahAditi gamyate / agAraM gRhaM tadasyAstItyagAro gRhii| na agAro'nagAraH / pravyanAvagraharahita ityrthH| pAkhaemaM vrataM tadasyAstIti pAkhaekI / uktaM ca " // pAkhaekaM vratamityAhustadyasyAstyamalaM nuvi // sa pAkhaekI vadantyanye, karmapAzAhinirgataH // " caratIti carakastapa iti gamyate / tapo'syAstIti tApasaH / nidaNazIlo nikuH / ninatti vASTaprakAraM karmeti linuH / pari samantAtpApavarjanena vrajati gatIti parivrAjakaH / caH samuccaye / zramaNaH pUrvavat / nirgato granthA niryanthaH bAhyAnyantaragrantharahita ityarthaH / samekInAvenAhiMsAdiSu yataH prayatnavAn saMyataH / mukto bAhyAnyantareNa granyenaiveti gAthArthaH // tine tAI davie, muNI ya khate ya daMtavirae ya // lUhe tIrahe vi ya, havaMti samaNassa nAmAI // 165 // vyAkhyA // tIrNavAMstIrNaH saMsAramiti gamyate / trAyata iti trAtA dhamakathAdinA saMsAraHkhecya iti jAvaH / rAgAdinAvarahitatvAdrvyam / avati gaThati tAMstAn jhAnAdiprakArAniti avyam / muniH pUrvavat / caH smuccye| dAmyatIti kSAntaH krodhavijayI / evamindriyAdidamanAdAntaH / virataH prANAtipAtAdinivRttaH / snehaparityAgAdAH / tIreNArtho'syeti tIrArthI / saMsArasyeti gamyate / tIrastho vA samyaktvAdiprApteH saMsAraparimANAt / etAni navAnta zramaNasya nAmAni anidhAnAnIti gAthArthaH / nirUpitaH zramaNazabdaH / adhunA pUrvazabdazcintyate / asya ca trayodazavidho nikssepH| tathA cAha ||nnaamN uvaNA davie, khette kAle disi nAvakhette ya // pannavagapuvavanU, pAhuDaazpAhuDe nAve // 166 // // vyAkhyA // nAmasthApane kume / avyapUrvamaGkurAbIjaM danaH dIraM phANitAsa ityAdi / kSetrapUrvaM yavadetrAmAtidevaM tatpUrvakatvAttasya / yapekSayA caanythaapydopH| kAlapUrva pUrvaH kAlaH zaradaH prAvRTa, rajanyA divasa ityAdi / yAvalikAyA vA samaya ityAdi / dikapUrvaM pUrvA digiyaM ca rucakApedayA / tApakSetrapUrvamAdityodayamadhikRtya yatra yA pUrvA dik / uktaM ca " jassa ja yAdicco, udeza sA tassa hoza putva disA // " ityAdi / prajJApakapUrva prajJApakaM pratItya pUrvA dikU / yadanimukha evAsI seva pUrvA / pUrvapUrva caturdazAnAM pUrvANAmAdyaM tacca utpAdapUrvam / evaM vastuprAtRtAtiprAnRtepvapi yojanIyam / thapratyadAsvarUpANi caitAni / lAvapUrvamAyo nAvaH sa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -.. -. ". - - "- .- "-. . - - .. DI L . - dazavaikAlike vitIyAdhyayanam / GI kAnunavanam / taghyApAra ztyanye / yathA strI vedodayena puruSaM prArthayata ityAdi / tenAdhikAra iti madanakAmena / zeSA uccAritasadRzA iti prarUpitAstasya tu madanakAmasya vadanti dhIrAstIrthakaragaNadharA niruktamidaM vadayamANaladANamiti gAthArthaH // visayasuhesu pasalaM, abuhajaNakAmarAgapaDibajhaM // ukAmayaMti jIvaM, dhammATha teNa te kAmA // 170 // vyAkhyA // viSIdantyAvadhyante eteSu prANina iti viSayAH zavdAdayaH tenyaH sukhAni teSu prasaktaH AsaktastaM jIvamiti yogaH / sa eva vi. ziSyate / abudho'vipazcijanaH parijano yasya sa abuddhajanastamakalyANa mitraparija. namityarthaH / anena vAhyaM viSayasukhaprasaktihetumAha / kAmarAgaprativajhamiti / kAmA madanakAmAstecyo rAgA viSayAbhiSvaGgAstaiH prativako vyAptastam / anena tvAntaraM viSayasukhaprasaktihetumAha / tatazcAbudhajanatvAtkAmarAgaprativaddhatvAcca viSayasukheSu prasaktamiti naavH| kim / niruktavaicitryAdAha / tatpratyanIkatvAmukrAmayantyapanayanti jIvamanantaravizeSitam / kuto dharmAt / yattadonityAnisaMvandhAt / yena kAraNena tena sAmAnyenaiva kAmarAgAH kAmA iti gaathaarthH| anye paThanti / ukrAmayanti yasmAditi / atra cAbudhajana eva vizeSyaH / zeSaM pUrvavat // annaM pi ya se nAmaM, kAmA rogatti paMDiyA viti // kAme paDhemANo, roge paDe khalu jaMtU // 171 // vyAkhyA // anyadapi caiSAM kAmAnAM nAma / kiMnnUtamityAha / kAmA rogA iti evaM paeikatA truvate / kimityetadevamata Aha / kAmAnprArthayamAno'nilaSan rogAnprArthayate khalu jantustapatvAdeva kAraNe kAryopacArAditi gaathaarthH| zvaM pUrvArdhe sUtrasparza niyuktimanidhAyA. dhunottarArdhe padAvayavamadhikRtyAha // NAmapayaM uvaNapayaM, davapayaM ceva hoza nAvapayaM // ekekaM pi ya etto, NegavihaM hoi nAyavaM // 172 // vyAkhyA // nAmapadaM sthApanApadaM javyapadaM caiva navati nAvapadam / ekaikamapi cAta etenyo'neka vidhaM navati jJAtavyamiti gAthArthaH / avayayArthaM tu nAmasthApane kuNatvAdanAdRtya avyapadamanidhitsurAha // zrAhimajakinnaM, umecaM pIlimaM ca raMgaM ca // gaMthimaparimavedima-vAzmasaMghAzmaM ThecaM // 13 // vyAkhyA // Akohima jahA svarDa dehA vi uvariM pi muhaM kAUNa AjaDijatti / utkIrNa zilAdipu naamkaadi| tahA vanalAdipupphasaMgaNANi cirakalbamayapaDiviMvagANi kAlaM parati / ta tesu vagdhArittA mayaNaM ptti| taTha mayaNamayA pupphA havaMti / etApaneyam / pIDAvaca saMveTitavanamAvalIrUpaM rattAvayavaca vivicittarUvaM raGgaM / caH smuccye| grathitaM maalaadi| veTimaM puppamayamuku. TarUpam / cirakasamayaM kueimakArUpam / yaNegaThidaM pupphayAmaM pUrimaM / vAtavyaM kuvidevastra vinirmitmshvaadi| saMghAtyaM kaMcukAdi / ThedyaM patrachedyAdi / par3hatA cAsva padyate . - . - . - - . - " - " " " " -. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. 'nenetyarthayogAt / dravyatA ca taDUpatvAditi gAthArthaH / uktaM dravyapadamadhunA * padamAha // jAvapayaM piya DuvihaM, avarAhapayaM ca no ya yavarAhaM // noyavarAhaM DuvihaM, mAuga nomAgaM caiva // 114 // vyAkhyA // jAvapadamapi ca dvividham / dvaividhyameva darzayati / aparAdhahetubhUtaM padamaparAdhapadamindriyAdi vastu / cazabdaH svagatAnekanedasamuccayArthaH / govarAhaM ti / cazabdasya vyavahitopanyAsAnno aparAdhapadaM ca / caH pUrvavat / noaparAdhamiti / nAparAdhapadaM dvividham / mAnomA caivati / mAtRkApadaM nomAtRkApadaM ca / tatra mAtRkApadaM mAtRkAdarANi / mAtRkAnUtaM vA parda mAtRkApadam / yathA dRSTivAde " uppanne vA " ityAdi / nomAtRkApadaM tvanantaragA - yA vadayatIti gAthArthaH // nomAgaM pi DuvihaM, gahiyaM ca paznnayaM ca voddhavaM // gahiyaM cappayAraM, pannagaM hoi aNegavihaM // 175 // vyAkhyA // nomAjayaM piti / no mAtRkA padamapi dvividham / kathamityAha / grathitaM ca prakIrNakaM ca boddhavyam / - grathitaM racitaM baddhamityanarthAntaram / ato'nyatprakIrNakaM prakIrNakakathopayo gijJAnapadamityarthaH / grathitaM catuHprakAraM gadyAdinedAt / prakIrNakaM jayatyanekavidhamuktalakSaNatvAdeveti gAthArthaH / grathitamanidhAtukAma yAha // gadyaM padyaM geyaM, cunnaM ca car3havihaM u gahiyapayaM // tisamudrANaM sabaM, iha beMti salakaNA kaNo // 16 // vyAkhyA // gadyaM padyaM geyaM caurNa ca caturvidhameva grathitapadam / ebhireva prakArairyathanAt / etacca trijyo dhamArthakAmebhyaH samuvAnaM tadviSayatvenotpattirasyeti trisamukhAnaM sarvaM niravazeSam / yAha / evaM mohasamunvAnasya gadyAderanAvaprasaGgaH / na tasya dharmasamuchAna vAntavAt / dharmakAryatvAdeva mokSasyeti / laukika padalakSaNamevaitadityanye / tastrisamukhAnaM sarvam i evaM bruvate salakSaNA lakSaNajJAH kavaya iti gAthArthaH ! gadyalakSaNamAha // mahuraM heunijuttaM, gahiyamapAyaM virAmasaMttaM // aparimiyaM cavasANe, kavaM gadyaM ti nAya // 177 // vyAkhyA // madhuraM sUtrArthonayaiH zravyam / hetu niyuktaM sopapattikam / grathitaM baddhamAnupUrvyA / apAdaM viziSTabandoracanAyogAtpAdavarjitam / virAmo'vasAnaM tatsaMyuktamarthato na tu pAThataH ityeke // jahA jiNavarapAdAraviMdasaMdA nniurunnimmlsshssevmaadi| yasamA piuna citti / yati vizeSasaMyuktam anye / parimitaM cAvasAne bRhadbhavatItyeke / anye tvaparimitameva navati vRhadityarthaH / vasAne mRDu paThyata iti zeSaH / kAvyaM gadyamityevaMprakAraM jJAtavyamiti gAthArthaH / adhunA padyamAha // payaM tu hoi tivihaM, samama samaM ca nAma visamaM ca // pAehiM arakarehiM ya, eva viha kaI beMti // 178 // vyAkhyA // padyam / tu zabdo vizeSaNArthaH / javati trividhaM triprakAraM samamardhasamaM ca nAma viSamaM ca / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitiiyaadhyynm| nae . kaiH smmityaadi| atrAha / pAdairadaraizca / paadaishctuHpaadaadinirdrairulghuniH| anye tu vyAcakSate / samaM yatra caturvapi pAdeSu samAnyavarANi / ardhasamaM yatra prathamatRtIyayormitIyacaturthayozca samAnyadarANi / viSamaM tu sarvapAdeSveva viSamAdaramityevaM vivijJAzcandaHprakArazAH kavayo bruvata iti gaathaarthH| adhunA geyamAha // taMtisamaM tAlasamaM, valasamaM gahasamaM layasamaM ca // kavaM tu ho| geyaM ,paMcavihaM gIyasannAe // 17 // vyAkhyA // tantrIsamaM tAlasamaM varNasamaM mahasamaM layasamaM ca kAvyaM tu navati / tuzabdo'vadhAraNArtha ev| gIyata iti geyaM paJcavidhamuktairvidhinirgItasaMjJAyAM geyaakhyaayaam| tatra tantrIsamaM vINAdi tantrIzabdena tulyaM militaM ca / evaM tAlAdiSvapi yojanIyam / navaraM tAlA hastagamAH / varNA niSAdapaJcamAdayaH / grahA udepAH prAramnarajasavizeSA ityanye / layAH tntriisvnvishessaaH| taba kila koNaeNa taMtI vipp| tarja Nadehi annumdhidy| taba zraNAriso saro uThe / so layo tti gAthArthaH / sAMprataM caurNa padamAha // ababahulaM mahabaM, helanivAu~vasaggagaMjIraM // bahupAyamavoThinnaM, gamaNayasujhaM ca cunnapayaM // 10 // noavarAhapayaM gayaM // vyAkhyA // artho vahulo yasmiMstadarthavahulam // kacitpravRttiH kvacidapravRttiH kvacichinnASA kacidanyadeva // vidhervidhAnaM bahudhA samIkSya caturvidhaM vAhulakaM vadanti // tatazcainiH prakArairvahvartham / mahAn pradhAno heyopAdeyapratipAdakatvenAoM yasmiMstanmahArtham / hetunipAtopasagaiMganIram / tatrAnyathAnupapattilakSaNo hetuH| yathA madIyo'yamazvo viziSTacihnopalakSitatvAt / cavAkhalvAdayo nipaataaH| paryutasamavAdaya upsrgaaH| eniragAdham / vahupAdamaparimitapAdam / avyavachinnaM zlokavahirAmarahitam / gamanayaiH zuddham / gamAstadakSaroccAraNapravaNA ninnaarthaaH| yathA iha khalu ujIvANayA, kayarA khalu sA ujIvaNiyA // ityAdi / nayA naigamAdayaH pratItAH / turavadhAraNe / gamanayazuchameva / caurNa padaM brahmacaryAdhyayanapadavaditi gaathaarthH| uktaM grathitaM prakIrNakaM lokAdavaseyam / uktaM noaparAdhapadamadhunA aparAdhapadamAha // iMdiyavisayakasAyA, parIsahA veyaNA ya uvasaggA // ee avarAhapayA, jaTha visIyaMti ummehA // 12 // vyAkhyA / iMjiyANi sparzanAdIni / viSayAH sparzAdayaH / kayAyAH krodhAdayaH / injiyANi cetyAdichanchaH / parIpahAH kutpipAsAdayaH / vedanA yazAtAnunavalakSaNAH / upasargA divyAdayaH / etAnyaparAdhapadAni mokSamArga pratyaparAdhasthAnAni / yatra yeSvinjiyAdiSu satsu vipIdanti zrAvadhyante / kiM sarva eva / netyAha / umeMdhasaH kulakavat / kRtinastu enireva kAraNanUtaH saMsArakAntAraM tarantIti gAthApaH / kukhakastu pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gataH / ko'so khubatti / kahA 12 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. yaM / kuMord jahA ego to saputto paba / so ya cela tassava ho / yamAya / khaMtA Na sakkemi aNuvAhaNo hiMDijaM / yaNukaMpA khaMteSa disA vAhaNA / tAr3e jai / uvaritalA sIee phuhaMti / khalitA se kayA / puNo / sIsaM me va Dana / tAhe sIsavAriyA se lAyA / tAde jai / Na sakkemi nirakaM hiMDinaM / to se pasie hiyassa Ai / evaM tarA mi khaMta mI suvinaM / tAhe saMthAro se aNusAThe / puNo jai / e tarAmi khaMta loyaM kAuM / to khareNa pakidyiyaM / tAhe jai / anhANyaM na sakkemi / tarja se phAsuyapAeNa kappo dies | thAyariyapAjaggaM vajuyalayaM dhippara / evaM jaM jaM japa taM taM so khaMto aihapaDibako tassaNujANa / evaM kAle gachamANe panarji / na tarAmi virayayA viNA adhinaM khaMtatti / tAhe khaMto jai / so jogo ti kAU pasiyA pphei Dirja / kammaM kAuM Na yANe / prayANaMto upasaMkha DIe kAuM jise marja / visayavisaho mariThaM mahiso AyA vAhira / soya to sAmapariyAgaM pAleUNa yAjakaye kAlagarja devesu uvavaso / uhiM pataMjai / uhiNA AnoeUNa taM cellayaM puvaNedeNaM tesiM gAhANaM habarDa kie | darinIe jo vAdez ya garugaM taM / yataraMto voDhuM tottaeNa vidhenaM na Na tarAmi khaMtA jikaM hiMDilaM / evaM bhUmIe sayaNaM loyaM kALaM evaM tANi vayaNANi savANi uccAre jAva avirayayAe viNA na tarAmi khaMtati / tAhe evaM jaNaMtassa tassa mahisassa imaM cittaM jAyaM kahaM erisaM vakaM sukhaM ti / tAr3e IhApUhamaggaNagavesaNaM kare / evaM ciMtayaMtassa tassa jAIsaraNaM samuppanna | deveNa uhI pattA | saMbuddhoM pachA jattaM paccarakAittA devalogaM garnu / evaM pae para visIdaMto saMkaSpassa vasaM gachai / jamhA esa doso tamhA zrahArasasIliMgasahassANaM sAraNApimittaM ee avarAhapara vadyedya / tathA cAha // zrahArasana sahassA, sIlaMgANaM jiNehiM pannA // siM paDirakaNDA, varAhapae u vadyedyA // 182 // vyAkhyA // aSTAdazasahasrANi / tukhadhAraNe / aSTAdazaiva zIlaM jAvasamAdhilakSaNaM tasyAGgAni nedAH kAraNAni vA / zIlAGgAni teSAM jinaiH prAnirUpitazabdArthaH prajJaptAni prarUpitAni / teSAM zIlA - GgAnAM parirakSaNArthaM parirakSaNa nimittamaparAdhapadAni prAgnirUpitasvarUpAni varjayeU - hyAditi gAthArthaH / sAMprataM zIlAGgasahasrapratipAdanopAyabhUtamidaM gAthAsUtramAha // joe karaNe sannA, iMdiyomA samaNadhamme ya // sIliMgasahassANaM, adhArasagassa niSpattI // 103 // sAmannapuvayanidyukttI saMmattA // 2 // vyAkhyA // taha tAva jogo tiviho kA vAyAe maNeNaM ti / karaNaM tividaM kathaM kAriyaM zraNumo |: Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / 1 zyaM / samA cddvihaa| taM jahA / AhArasamA jayasamA medu sasA pariggahasasA / iMdie paMca taM jahA | soIdie, carika die, ghANiM die, jiniMdie, phAsiMdie / puDhavikAyAzyA paMca | ve diyA jAva paMciMdiyA | ajIva nikAyapaMcamA / samaNadhammo dasa viho / taM jahA / khaMtI, muttI, ave maddave lAghave sacce tave saMjame ya AkiMca liyA vaMjace - ravAse esA vANaparUvaNA / zyANiM ahArasahaM sIlaMgasahastANaM samukkittaNA / kAe na karemi / zrAhArasannApa Divirae soiMdiyaparisaMbuDe puDhavikAyasamAraMbhapa Divirae khaMtisaMpajutte / esa paDhamo gama / iyANiM vi jai / kAraNaM Na karemi / thAhArasApa Divirae soiMdiyaparisaMbuDe puDhavikAyasamAraMbhapa Divirae muttisaMpajutte / esa vi gama / iyApiM tajJyarja / evaM eee kameNa jAva dasamo gamarja / vaMjacerasaMpatto esa dasamarja gama / ee dasa gamA puDhavikAyasaMjamaM yamuMcamANeNa lagA / evaM kAraNa vidasaM ceva / evaM jAva te kAraNa vi dasa evaM jAvajIvakA vi dasa / evameyaM sayaM gamagANaM soiMdiyasaMmaM amuMcamANe laddhaM / evaM cakiM die visayaM / ghANiM die vi sayaM / jiniM die| vi sayaM / phAsiMdie vi sayaM / evameyANi paMca gamasayANi / zrAhArasakhApa DivirayamamuMcamANeNaM laddhANi / evaM jayasA vi paMca sA / meduNasamAe vi paMcasayApi pariggahasAe vi paMcasayANi / evameyANi vIsaM gamasayANi / Na karemi zramuMcamANeNa lANi / evaM ekAvemitti vIsaM sayANi / karaMtaM pichAnnaM na samaNujANAmitti vIsaM sayApi / evameyANi sahassANi kAyaM zramuMcamANeNa lANi / evaM vAyA va sahastANi / evaM maNeNa vi basahassA Ni / evametena prakAreNa zIlAGgasahasrANAmaSTAdazakasya nipattirbhavatIti gAthArthaH / na kevalamayamadhikRtasUtroktaH uktvnlaamnnyaakrnnaadshrmnnH| kiMtvAjI vikAdijayapratra jitaH saMkliSTa citto dravya kriyAM kurvannapyazramaNa evAtyAgyeva / katham / yata Aha sUtrakAraH vavagaMdhamityAdi sUtram / vacagaMdhamalaMkAraM, cIna sayaNApi ya // caMdA je na juMjaMti, na se cAi ti bucca // 1 // ( yavacUriH ) cInAMzukAdi koSThapuTAdi kaTakAdi / anukhAro'lAkSaNikaH / paryaGkAdIni / cazabdAdAsanA digrahaH // yAtmachandohitA rogAdyAyattAH / na juJjate nAtevante / vahuvacanoddeze'pyekavacananirdezo vicitratvAtsUtragateH // 2 // ( artha. ) yA gAyAmAM kahelI vastune je rogAnitacAritriyo na jogave te cAritriyA nahi. te kahe ve. ( zrahaMdA ke0 ) alaMdA: eTale rogAdikarya viSaye Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. parahita evA thakA (je ke ) ye eTale je puruSoM (kvagaMdhamalaMkAraM ke0) vastradhAlaMkAraM eTale paTTAdi vastra, caMdanakaTakAdi gaMdha, mukuTAdi alaMkAra (zlI ke0) svayaH eTale kAmarUpadezoGgava aneka prakAranI striyo, ( sayaNANi ya ke0) zanAni ca eTale paryakAdika zayyA, ane cakArathI AsanAdika eTalA viSayone na muMjaMti ke0) na jhuMjate eTale jogavatA nathI. (se ke0) saH eTale te puSa (cA tti ke0) tyAgIti eTale sAdhu eve prakAreM (na ucca ke0) nocyate eTale kehavAto nathI. ahIM cANakya mahetAnI kathA jANavI // 2 // ___(dIpikA ) ayogya eva kathaM yata Aha / vastrANi cInAMzukAdIni gandhAH koSTapuTAdayaH / alaMkArAH kttkaadyH| anusvaaro'laadnnikH| striyo'nekprkaaraaH| zayanAni paryAdIni / cazabdAdAsanAdIni / etAni vastrAdIni / kim / abandA asvavazAH ye kecana na juJjate na aasevnte| na sa tyAgItyucyate na sa zramaNa iti / atra sUtragatervicitratvAbahuvacane'pyekavacananirdezaH // 2 // (TIkA) asya vyAkhyA / vastragandhAlaMkArAnityatra vastrANi cInAMzukAdIni / gandhAH koSThapuTAdayaH / alaMkArAH kttkaadyH| anusvaaro'laakssnnikH| striyo'nakaprakArAH / zayanAni paryAdIni / cazabda aasnaadynuktsmuccyaarthH| etAni va strAdIni / kim / abandAHakhavazA ye kecana na juJjate nAsevante / kiM bahuvacanoI ze'pyekavacana nirdezaH / vicitratvAtsUtragaterviparyayazca bhavatyeveti kRtvA Aha / nAsau tyAgItyucyate subandhuvannAsau zramaNa iti sUtrArthaH / kaH punaH subandhurityatra kathAnakam / jayA NaMdo caMdagutteNa NilUDho / tayA tassa dAreNa niggavaMtassa uhiyA caMda gutte dihiM bNdhe| eyaM akANayaM jahA Avassae jAva biMdusAro rAyA jAU / NadasaMti ya suvaMdhU NAma amacco / se cANakassa paTTe smaavlo| bidANi mgg| amayA rAyANaM visave / ja vi tumhe amhaM vittaM Na deha / tahA vi amhAha tumha hiyaM vattavaM / jaNiyaM ca tumha mAyA cANakeNa mAriyA / rannA dhAI puchiyA / shraamNti|kaarnnN Na puchiyaM / keNa vi kAraNeNa ralo ya sagAsaM cANako Agarcha / jA. va dihiM Na deI tAva cANako ciNte|ruko esa raayaa| ahaM gayAjatti kA davaM puttaH / pajattANaM dAUNaM saMgovittA ya gaMdhA saMjozyA / pattayaM ca lihiUNa so vi jAgA samugge bUDho / samuggo ya causu maMjUsAsu jhuuddho|taasu bunittA puNo gaMdho varae chuuddhaa| taM. bahUhi kIliyAhiM sughamiyaM karettA / davajAyaM NAtavaggaM ca dhamme NijazttA / a DavIe gokulahANe iMgiNimaraNaM avagarcha / ralA ya putriyaM / cANako kiM kare / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dvitIyAdhyayanam / 3 dhAI ya se savaM jahAvattaM parikadei / gahiyaparamatreNa ya jaNiyaM / aho mayA zrasamirikayaM yaM / sarvvate rajohavalasamaggo khAmenuM niggarja / diTTho yeNa karImana / khAmiyaM savahumANaM napi / zraNeNa NagaraM vaccAmo / jAi mae sava paricArja karja tti / tarja subaMdhuNA rAyA vizvavi ahaM se pUyaM karemi / aNutu | ayer dhUvaM mahiUNa taMmi ceva egappaese karIsassovari te aMgAre pariveza | soya karIso pabitto / daTTho cAeko / tAhe subaMdhuNA rAyA visavirja / cANakassa saMtiyaM gharaM mamaM zraNujAha / aNusAe garnu / paccuvirakamANeNa ya gharaM do vara ghaTTa / subaMdhU ciMte / kimavizvati / kavADe jaMjittA ugghA - Diu maMjUsa pAsa / sA vi ugghADiyA / jAva samuggaM pAsai / maghamaghaMtagaMdhasaMpattayaM pe / taM pattayaM vA / tassa ya pattagassa eso ho / jo eyaM cumaM aghAe / so jai hAi vA samAlai vA alaMkArez sIddagaM pivai mahaIe sekAe suvai jANe gachai gaMdhavaM vA sui evamAI ase vA ihe visae sevei / jahA sAhuyo yAMti taha so jai / to mara / tAhe subaMdhuNA vilAsa vittA sadANo visae guMjA virja / marja yAta subaMdhU jI viyahI kAmo sAhU jahA to vi sAhU / evamadhikRtasAdhurapi na sAdhurato na tyAgItyucyate / nidheyArthAjAvAt / yathA cocyate tathA nidhAtukAma yaha jeya kaMte ityAdi sUtram / je ya kaMte pie joe, lade vi pi kucha // - riso sAdI cayaI joe, se hu cAi ti buccaI // 3 // ( avacUriH / ) ya eva / co'vadhAraNe / kAntAn zojanAn priyAniSTAn / ida kAtamapi kiM citkasyacitkutazcinnimittAdapriyaM syAt / yayoktam / cahiM vANehiM saMte guNenAsikA / taM jahA / roseNaM, paDiniveseNaM, kattuyAe, mitrattA niniveseNaM / zrato vizeSaNaM priyAniti / zabdAdI lavdhAnprAptAnvividhamanekaprakAraiH zunanAvanAdiniH pRThataH karoti parityajatItyarthaH / svAdhInAnAtmAyattAn / punastyAgagrahaNaM pratisamayaM tyAgapariNAmavRddhisUcanArtham / jogagrahaNaM tu nogasaMpUrNatAkhyApanArtham / durevAyeM / sa eva tyAgI / yAha / makAdayo ye dIkSAM gRhNanti te kimaparityAginaH / ucyate / te'pi strIzItodakAnirUpANi lokasArANi trINi ratnAni tyaktvA pravrajitA iti // 3 // I (artha) (jeya ke0 ) yazca eTale je puruSa, yahIM cakAra ne ve, te pAdapurazArtha The. ( kaMte ke0 ) kAMtAn eTale je jotA vetana prekSakanA manane zrAkarSaNa keraNAra evA, ( pie ke0 ) priyAn eTale potAne priya evA, (saDe ke0 ) labdhAna Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ echa rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. eTale prApta thayelA ane (sAhINe ke0) svAdhInAn eTale jeno loga karavo svAdhIna , arthAt jene nogavavAne kaMza aDacaNa nathI, evA (joenoe ke0) jogAn logAn eTale zabdAdika viSayane ( vipichikuvara ke ) vipRSThIkaroti eTale aneka prakAranI zuja nAvanA nAvIne pUveM kare , arthAt ( cayaz ke ) tyajati eTale sarvathA tyAga kare ne. (se ke0) saH eTale te ( cAra tti ke) tyAgIti eTale sAdhu eve prakAreM (hu ke0 ) khalu eTale nizcayeM karI (uccaz ke0 ) ucyate eTale kehavAya . A sUtramA sUtrakAreM 'noe' e padano pATha ve vakhata kasyo , te nhAnA, moTA sarva jogano parityAga karavo ema sUcave . temaja vipichi kuvaI' ane 'cayaI e be pado ekArthaka , te paNa daNa daNeM sAdhuyeM tyAganI nAvanA karavI arthAt atyaMta tyAga karavo. e sUcavavAne arthe . iti kRtaM bahunA // 3 // (dIpikA) yathA ca zramaNo navati tathA kathayitumAha / ya eva kAntAn zojanAn priyAn zSTAn jogAn zabdAdiviSayAn labdhAn stH| vipichikuvara tti| ko'rthH| vividhamanekaprakAraiH zujanAvanAdiniH pRSThataH karoti parityajati na bandhanena baddhaH proSito vaa| kiMtu svAdhInaH na praayttH| svAdhInAneva parityajati nogAn / tatazca ya IzaH / huzabdo'vadhAraNArthe / sa eva tyAgItyucyate jaratA divat // 3 // ___ (TIkA) asya vyAkhyA / cazabdasyAvadhAraNArthatvAt / ya eva kAntAn kamanIyAn shojnaanityrthH| priyA niSTAn / zha kAntamapi kiMcit kasya cit kutazcinnimittAntarAdapriyaM javati / yathoktam / canahiM gaNehiM saMte guNe NAsejA / taM jahA / roseNaM paDiNiveseNaM akayamuyAe mibattAniniveseNaM / ato vizeSaNaM priyA niti| jogAn zabdAdIn viSayAn labdhAn prAptAn / upanatAniti yAvat / vipijJikuvaiti / vividhamanekaiH prakAraiH zujanAvanAdiniH pRSThataH karoti prityjtiityrthH| sa ca na bandhanabahaH proSito vA kiMtu khAdhInaH apraayttH| svAdhInAneva tyajati . jogAn / punastyAgagrahaNaM pratisamayaM tyAgapariNAmavRddhisaMsUcanArtham / jogagrahaNa tu saMpUrNajogagrahaNArtham / tyaktopanatanogasUcanArthaM vA / tatazca ya IdRzaH / huzabdasyAvadhAraNArthatvAt / sa eva tyAgItyucyate naratAdivaditi / atrAha / jara narahajaMbunAmAzNo saMpuNe je saMte noe paricayaMti te pariccAraNo / evaM te jaNa: tassa ayaM doso havaz / je ke vi abasArahINA damagANo pavazUNa jAvaja ahiMsAzguNajutte sAmale anuhRyA te kiM apariccAraNo hati / Ayariya Aha / te vi timi rayaNakoDI paricazUNa nAva pavazyA / aggI udayaM mahilA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / eya timi rayaNANi logasArANi paricazNa pavazyA / dito / ego dhammapuriso sudhammasAmiNo sayAse kahAra patra nirakaM hiMmaMto loee naei / eso so kAra / so sehatte AyariyaM jAi / mayaM amana ha / yahaM na sakkemi hiyA hisattae / yariehiM ana Apurti vaccAmo tti / na mAkappapAjaggaM khittaM kiM eyaM na javai / jeNa aTake maTha vaccAha / yAyariehiM jayiM jahA sehanimittaM / na jama aha vIsacA zrahameyaM logaM uvA nivAremi / vi zrayarija / vize divase timi rayaNakoDI taviyAI / ugghosAviyaM nagare | jahA na dANaM deza | logo Aga / jayiM caNa / tassAhUM yA timi komI demi / jo eyAI timi parihara aggI pANiyaM mahiaiyaM ya | logo jai / eehiM viNA kiM suvasakomI hiM / ana jai / to kiM are | dama ti paa / jo vi giraad pava teNa vi eyAu timi suvasako - DI paricattA / saccaM sAmi hi logo pattI / tamhA aparihINo vi saMjame vi timi loga sArANi aggI udayaM mahilAI ya pariccayaMto cAi tti lana | kRtaM prasaneti sUtrArthaH // 3 // samAi pehA ityAdi sUtram / samAi pedAi parivato, siyA maNo nissaraI vahidA // na samadaM nAvi vi tIse, icceva tAna vizka rAgaM // 4 // ( avacUriH ) tasyaivaM tyAginaH samayA AtmaparatulyayA prekSayA dRSTayA paritrajataH saMyame pravartamAnasya manaH syAtkadA cidacintyatvAtkarmagateH / saMyamagehAdda hirmuktajoginaH pUrvI manusmaraNAdinA anuktanoginazca kutUhalAdinA / na sA mama nAyahaM tasyA ityevaM rAgaM tatastasyAH sakAzAdvyapanayet // 4 // ( artha ) have sAdhune viSayasmaraNAdikathI saMyamayI calita thavAno prasaMga thAve, to teno sUtrakAra upAya kahe ve samAiti / ( samAi ke0 ) samayA eTale paratulya arthAt kAya upara samAna evI ( pehAi ke0 ) prekSayA eTale dRSTi karI ( pariyaMto ke 0 ) paritrajataH eTale cAlato arthAt gurunA upadezacI saMyamamAM vartamAna thane dravyAdiparigrahano tyAga karanArA sAdhunuM ( maNo ke0 ) manaH paTale mana pUrvayukta viSayanA smaraNayI tathA jeNeM viSayoga pUrva kamyA nahiM dAya tenuM vipayoga karavAnA kutUhalathI ( siyA ke0 ) kadAcit eTale karmagati vicitra hovAthI ko prasaMge ( vahiyA ke0 ) bahiH eTale saMyamarUpa gRhavI bAhira ( nissara ke0 ) niHsarati eTale nIkaLe, to te sAdhu ema ciMtave ke, jenA smara Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. NathI athavA darzanathI mArA manane moha thAya be, ( sA ke0 ) te ( mahaM ke ) mama eTale mArI strI (na ke0) nathI. tathA ( ahaMvi ke0) ahamapi eTale DhuM paNa ( tIse ke0) tasyAH te strIno pati ( no vi ke0) no api eTale nazrIja, ahiM api zabda je de, te nizcayArtha De ane sarva prANI pota potA karelu karma noganArA de. temAM ko koznu nathI. iti tattvam. (zceva ke0) ityeva eTale evI rIteMja ( tAU ke) tasyAH eTale te strI uparathI upaladaNathI sarva mohakAraka vastu uparathI (rAgaM ke0) anurAgane ( viNazja ke ) vinayeta vyapanayetetyarthaH eTale kADhI nAkhe. // 4 // (dIpikA ) samayA AtmaparatulyayA prekSyA dRSTayA parivrajataH pari samantAt. vrajato gataH / gurorupadezadAnena saMyamayogeSu vartamAnasya evaM vidhasya tyAgino'pi syAt kadAcit acintyatvAt karmagatermano'ntaHkaraNaM nissarati bahirdhAvati / kena / juktanoginaH pUrvakrImitasmaraNAdinA anuktanoginazca kutUhalAdinA / vahirkA saMyamagehAhahirityarthaH / tadA so'zuno'dhyavasAyaH prazastAdhyavasAyena sthgniiyH| kena Alambanena ityaah| yasyAM rAga utpannastAM prati cintanIyaM na sA mama madIyA nApyaha tsyaaH| pRthakarmajujo hi prANina ityevaM tatastasyAH sakAzATyapanayemAgam / tattvadarzino hi saMnivartanta eva // 4 // (TIkA ) tasyaivaM tyAginaH samayA AtmaparatulyayA prekSyate'nayeti predA dRSTistayA prekSyA dRSTayA pari samantAd brajato galataH parivrajataH gurUpadezAdinA saMyamayogeSu vartamAnasyetyarthaH / syAtkadAcidacintyatvAtkarmagatarmano niHsarati .. bahirdhA bahiH / jukta noginaH pUrvakrI mitAnusmaraNAdinA anuktanoginastu kutUhalAdinA mano'ntaHkaraNaM niHsarati nirgati bahiH saMyamagehAdahi rityarthaH / eba udA hrnnN|jhaa ego rAyaputto bAhiriyAe uvaThANasAlAe aniramaMto ab| dAsI yataH Na aMteNa jalajariyaghameNa voleta teNa tIe dAsIe so ghamo goliyAe jilAta ca adhikaM kariti daNa puNarAvattI jaayaa| ciMtiyaM ca je ceva rakagA te ceva lolagA kabakUvijaM skaa| udagAu samujali aggI kiha vinveyvo| puNo cikalagA khaeNa tarakaNA eva lahuhabayAe taM ghaDabiDaM DhakiyaM / evaM jara saMjayassa saMjama kara tassa bahiyA maNo Niggaba taba pasaNa pariNAmeNa taM asuhasaMkappabiDaM cAra ttajalarakaNahAe DhakkeyatvaM / kenAlaMbaneneti / yasyAM rAga utpannastAM prati cintanIyam / na sA mama nApyahaM tasyAH pRthakarmaphalajujo hi prANinaH ityevaM tatastasyAH sakA zATyapanayeta rAgaM tattvadarzino hi sannivartanta eva atattvadarzananimittatvAta Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / 01 syeti / tatra na sA mahaM No viyahaM vi tIseti / eka udAharaNaM / ego vANiyadAra | so jAyaM priya pavai / so ya uhANuppehI mUrDa imaM ca ghosei na sA mahaM yo vihaM vitIse / so ciMte / sA vimamaM haM vi tIse sA mamApurattA / kahamahaM taM hAmi tti kALaM gahiyAyAranaMDagaNe vaco ceva saMpa hi / garna ya taM gAmaM / jaba sA soiNivANataDaM saMpatto | taba ya sA puvajAyA pANiyassa zrAgayA / sA ya sAviyA jAyA / pavanakAmAya tAe so gAu~ iyaro taM na yAi / teNa sA puchiyA / agasta dhUyA kiM mayA jIva vA / so ciMtei / jai sAsaharA to uppavayAmi / iyarahA e / tAe NAyaM / jahA esa pava payahi kAmo to dovi saMsAre namissAmiti / nayiM caNA sA asta disA / tarja so ciMtitamAro / saccaM jagavaMtediM sAhiM haM pADha | jahA e sA mahaM No vi zrahaM pi tIse / paramasaMvegasamAvaso / jaNiyaM caNeNa pariNiyattAmi tIe veraggapaDi tti pAUNa aNusA sirja / yaNicaM jIviyaM kAmogA ittariyA / evaM tassa kevalipannattaM dhammaM paDika he hi / aNuso jANAvaya / paDiga prAyariyasagAsaM / pavakAe thirInU / evaM zrappA sAhAretavo / jahA teNaM ti sUtrArthaH // 4 // evaM tAvadAntaro manonigraha vidhiruktaH / na cAyaM vAhyamantareNa kartuM zakyate / zratastadvidhAnArthamAha / zrAyAvayAhItyAdi yAyAvayAhI caya sogamanaM, kAme karUM kamiyaM khu dukaM // viMdAhi dosaM viNaeka rAgaM, evaM suhI hA~, "paparAe // 5 // ( yavacUriH ) saMyamagehAnmanaso'nirgamArthamAtApaya grahaNe tajAtIyagradaNamiti nyAyAdUnodaratAderapi vidhiH / tyaja saukumAryam / . saukumAryAtkAmecchA pravartate yoSitAM ca prArthanIyaH syAt / kAmAn kramolajya / yatastaiH kAntaiH kAntameva duHkhaM bhavatIti zeSaH / kAma nivandhanatvAdduHkhasya / vindhi dvepaM vyapanaya rAgam / evaM sukhI javiSyasi saMparAye saMsAre parIpahA disaMgrAme // 5 // I 'sUtram / ke0 ( artha. ) pUrvokta sUtre evI rIteM manonigraha karavAno anyaMtara vidhi ko. paNa te abhyaMtara vidhi vAsavidhinA anuSTAna vagara saphala yAya nahIM mATe ve vidhi kahe te. thAyAvayAhi ti. ( yAyAvayAhi ke0 ) AtApaya eTale taDakAmAM samagra divasa vesI tathA janodaratAdi tapaMkarI zarIrane tapAvo. eyI kAmAdi vikArane utpanna thavA sthAna mantre nahIM, tathA ( logana ke0 ) saukumAryaM eTale komalapaNAne ( caya ke0 ) tyaja eTale tyAga kara. zarIra luku mAra nahI hoya to potAnA manamAM paNa kAmAdi vikAra patA nayI, thane potAne Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. jonArI strIyone paNa kAmavAsanA yatI nathI. evA AcaraNeM karI ( kAme ke0 ) kAmAn eTale pUrvokta dravyAdi kAmane ( kamAhI ke0 ) kAma eTale ullaMghana kara. kAraNa, te kAmanA ullaMghana thI ( dukkhaM ke0 ) duHkha ( kamiyaM khu ke0 ), krAMtaM khalu eTale ullaMghita atikrAMta kayuM ema nizcayeM jAvaM. kAraNa, sarva duHkhanuM mUla kAma be. evA kAmajayanA bAhya upAya kahIne pharI anyaMtara kAmajaya karavAnuM ziSyane smaraNa Ape . ( dosaM ke0 ) dveSaM eTale manamAM upajatA vairAdivikArano ( biMdAhi ke0 ) biMdhi eTale nAzakara, tathA ( rAgaM ke0 ) zabdA diviSayaupara je prIti ne tene karmano vipAka kevo ne te vicArIne uttama jJAnavalekarI (vieka ke0 ) vyapanaya eTale dUra kADhI nAkha. ( evaM ke0 ) e prakAreM karI ( saMparAye ke0 ) yA saMsAramAM mukti male tyAM sUdhI, athavA saMparAye eTale pa pahano ne upasargano je saMgrAma cAle be, temAM ( suhI ke0 ) sukhI ( hohisi 0 ) javiSyasi eTale yaza. // 5 // ( dIpikA ) evaM tAvat zrAntaro manonigrahavidhiruktaH / na cAyaM vidhirvAhmamantareNa kartuM zakyate to bAhya vidhividhAnArthamAha / yAyAvayAhI / tvaM saMyamagRhAnmanaso 'nirgamanArthamAtApaya vyAtApanAM kuru / upalakSaNatvAt yathAnurUpamUnoda rikAdi tapo Spi / kuru tathA tyaja sau kumArI mAratvaM parityaja / yataH sukumAratvAt kAmecchA prava rtate / yoSitAM ca prArthanI ti / evamunayAsevanena kAmAn kAma ullaGghaya / yatastaiH kAmaiH kAntairduHkhaM tameva bhavati / chAtra vaNija udAharaNaM jJeyaM vRttitaH / zratha yAntara kAmakramaNa vidhi | | | jJAnale vipAkAlocanAdinA / evaM kRte phalamAha / evamanena prakAreNa pravarttamAnaH san sukhI z2aviSyasi / ka saMparAye saMsAre yAvanmokSaM na prApsyasi tAvatsukhI javiSyasi // 5 // pari ( TIkA ) x vyAkhyA / saMyamagehAnmanaso'nirgamanArthamAtApayAtApanA kuru / ekagrahaNe tAtIyagrahaNamiti nyAyAdyathAnurUpamUnodaratAderapi vidhiH / anenAtmasamudoSa parihAramAha / tathA tyaja saukumAryaM parityaja sukumAratvam / anena tUjayasamu doSaparihAram / tathAhi / saukumAryAtkarta / caprArthanIyo javati / evamunayAsevanena kAmAn pranirUpitavarUpAn kAma unavaya / yatastaiH krAntaiH krAntameva duHkhaM navati / iti zeSaH / nibandhanavA duHkhasya / khushbdo'vdhaarnne| adhunAntara kAmakramaNamAha / bindhi dveSam / vyapanaya rAga samyagjJAnabalena vipAkAlo / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / viSayA eva kAmA iti kRtvA / evaM kRte phalamAha / evamanena prakAreNa pravartamAnaH / kim / sukhamasyAstIti sukhI javiSyasi / ka / saMparAye saMsAre yAvadapavargaM na prApsyasi tAvatsukhI javiSyasi / saMparAye parISahopasargasaMgrAma ityanye / kRtaM prasaGgeneti suutraarthH||2|| kiMca saMyamagedAnmanasa evA nirgamanArthamidaM cintayet / yaDuta parakaMdeityAdi / parakaMde jaliyaM joI, dhUmakenaM durAsayaM // nevaMti vaMtayaM nottuM kule jAyA gaMdhaNe // 6 // ( avacUriH ) saMyamagehAnmaso'nirgamArthamidaM cintayet / praskandanti zrAzrayanti jyotiSamagniM dhUma cihnaM durAsadaM puraninavamityarthaH / cazabdalopAnnacecanti vAntaM noktuM viSamiti gamyate / nAgA iti gamyate / mantrAkRSTA vAntaM braNamukhAdviSaM pibanti gandhanAH natvagandhanAH / tiryaJco'pyevaM tatkathamahaM jinavacanAnijJo'pi dAruNAnviSayAnvAntAn jodaya iti // 6 // (artha) valI sAdhuyeM saMyama rUpa gRhathI manane bAhara na nIkalavA devA mATe yA prakArano vicAra karato te kahe be. parakaMdetyAdi ( gaMdha ke0 ) agandhane eTale gaMdhana nAmaka nAganA ( kule ke0 ) kulamAM ( jAyA ke0 ) jAtAH eTale utpanna lA je nAMga (sarpa) te ( DurAsayaM ke0 ) DurAsadaM eTale ghaNA duHkhathI paNa jeno tApa sahana thAya nahIM evA ( jaliyaM ke0 ) jvalitaM eTale pradIpta evA khadirAMgArAdirUpa agnimAM, ( joI ke0 ) jyotiH eTale jvAlArUpa je ghRtAdikanA dAhaka agnimAM athavA dhUmakenaM ke0 ) dhUmaketuM eTale ghaNA dhUmathI vyAsa thayelA evA lIlA kASThAdikanA dAhaka agnimAM vakhata paDe to praveza karavAno ( parakaMde ke0 ) praskandati, adhyavasyatIti yAvat eTale nirdhAra kare. paNa (vaMtayaM ke0 ) vAMtaM eTale prANinA je jAMge daMza kasyo hoya tyAM vamana karI nAkhelA viSa (nottuM ke0 ) joktuM eTale pharI pIvAne ( nevaMti ke0 ) naceti eTale vAMbe nahIM. tyAMvI vAta prasiddha ve ke, nAga be jAtinA thAya be, eka gaMdhana jAtino ne bIjo gaMdhana jAtino temAM gaMdhana jAtino je nAga be, te jo kone daMza kare, ne tene jo maMtrAdika upAyayI bolAve, to te vanAdika sthAnamAM ne daMza karI vamI nAkhelA viSane pharI piye be, paNa gaMdhana jAtino je nAga, te kadAcit jo koine daMza kare to te maMtrAdika upAyeM karI vanamAMthI ve nahIM, ne kadAcit jo ghAve, to agnimAM valI jAya, paNa vameluM viSa pharI piye nahIM. e dRSTAMta uparathI sAdhueM jANavuM ke, tiryaMca jIva paNa vicAra vinA 1 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. kevala nimAthI agnimAM paDI marI jAya be, paNa vameluM viSa pItA nathI. ema batAM me jinavacananA jAe thaine pariNAme duHkhadAyaka evA ne anaMta prANiyeM anaMtavAra jogIne vamelA viSayane kema jogaviyeM ! ema ciMtave // 6 // ( dIpikA ) saMyamagRhAnmanasa evAnirgamArthamidaM cintayet / praskaMdaMti Azra yanti kaM jyotiSamanam / kiM0 jyo0 / jvalitaM jvAlAmAlAkulaM na tu murmurAdirUpam / punaH kiM0 / dhUmaketuM dhUma cinhaM dhUmadhvajaM na uklAdirUpam / punaH kiM0 jyo0 / durAsadaM purajinavaM cazabdalopAnna ca zchanti vAntaM joktuM parityaktaM viSamiti zeSaH / ke / nAgA iti zeSaH / te kiM0 nAgAH / kule jAtAH samutpannAH / kiMbhUte kule / gandhane / nAgA dvedhA gandhanA yagandhanAzca tatra ye gandhanA te Dasie maMtehiM AkaTTiyA taM muha ApivaMti / agandhaNA puNa avi maraNamanavassaMti na ya vataM ApiyaMti / upasaMhArastu yadi tAvattiryaJco'pi ajimAnAjIvitaM parityajanti na ca vAntaM - te / tatkathamahaM nivacanAniko vipAkadAruNAn viSayAn vAntAnapi jodaya iti / atrArthe rathanemidRSTAntastathAhi / jayA kila rinemI pava tayA rahanemI tassa jinA rAIma uvayaraI / jaI nAma esA mama hoi / sA ya jagavaI nivinnakAmajogA nAyaM ca tIe jahA eso mama novavaso / aAyA ya tIe madughayasaMjuttA peA pIyA / rahanemI Aga / mayaNaphalaM muhe kAUNa tIe vaMtaM japitryaM ca / pejUM piyA hi / teNa na kahUM vaMtaM pii / tIe napi / jai na pitAi / tanuM ahaM pi 1 chArine misAmiyA vaMtA kahaM pivamiSThasi // 6 // ( TIkA ) asya vyAkhyA | praskandanti adhyavasyanti / jvalitaM jvAlAmAlA - kulaM murmurAdirUpaM / kaM / jyotiSamagniM dhUmaketuM dhUma cihnaM dhUmadhvajaM noTakAdirUpaM purAsadaM duHkhenAsAdyate' ninUyata iti purAsadastaM puraninavamityarthaH / cazabdalota vAntaM noktuM parityaktamAdAtuM viSamiti gamyate / ke / nAgA iti gamyate / kiMviziSTA ityAha / kule jAtAH samutpannA gandhane / nAgAnAM hi dadvayaM gandhAzcAgandhanA / gandhaNA pAma je Dasie maMtehiM yAkaTTiyA taM visaM vaNamuhAuM AyaMti / zragaMdhA va maraNamanavassaM ti Naya vaMtamAviyaMti / udAharaNaM drumapuSpikAyAmuktameva / upasaMhArastvevaM jAvanIyaH / yadi tAvattiryaJco'pyanimAnamAtrAdapi jIvitaM parityajanti, na ca vAntaM bhuJjate / tatkathamahaM jinavacanAnijJo vipAkadAruNAn viSayAn vAntAn nodaya iti sU trArthaH / asminnevArthe dvitIyamudAharaNam / yadA kila rimI pava / tathA 1 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dvitIyAdhyayanam / 101 iTikA / sAvi sayAya ya tIe ma rahamI tassa jeTho jArja rAimaI uvayarai / ja NAma esA mamaM arat ramanaogA / pAyaM ya tIe eso mama jhovavaso / dughaya saMjuttA pekSA pIyA / rahane mI AgaI / mayaNaphalaM muhe kAUNa ya tIe vaMtaM jayiM ca evaM peja piyAhi / teNa naNiyaM kahaM vataM piUi / tIe naliu~ / ja na piivaMtaM taM parihane misAmiyA vaMtA / kahiM pivi miThasi / tathAhyadhikRtArthasaMvAdyevAha / ritu te ityAdi sUtram // I dhira te jasokAmI, jo taM jIviyakAraNA // vaMtaM zaccasi cyavenaM, seyaM te maraNaM nave // 7 // ( avacUriH ) asminnevArthe dvitIyodAharaNam / dhigastu tava pauruSamiti ga te / yazaHkAma iti sAsUyaM kSatriyAmantraNam / akAraprazleSAt he yazaHkAmin / asaMyamajI vittahetoH vyApAtuM parityaktAM jagavatA anilaSasi noktum / vAntAdasya zojanaM tava maraNaM na punaridam // 7 // (artha. ) have yA gAthAthI te yA adhyayana samApta thAya tyAM sUdhI sUtrakAra, vAMta viSayanA tyAga uparaja bIjo rahanemIno dRSTAMta kahe be, te jema keH- je vakhateM - riSTanemI rAjyAdi paribhogano tyAga karIne cAritra dasyuM tyAreM teno mohoTo rahane kAmavAsanAthI rAjimatInI paricaryA karavA lAgyo. teno prAya evo hato ke, evIrIteM huM ene saMtuSTa rAkhIza, to ene mArI sAthai kAmanoga karavAnI chAyAze. have rAjimatI to viSayasukhathI vairAgya pAmelI hatI. teNeM rahanemInA mano STa zradhyavasAya jAyo. eka vakhateM rAjimatIyeM madha, ghRteM karI mizra zikhari - NI khAdhI, tevAmAM tyAM te rAjimatIno dIyara rahanemI tenI pArse Avyo, tyAreM teNeM teja vakhateM mIMDola khAdhuM. tethI te khAtuM sarva mI kADhayuM ne rAjimatI yeM rahane yuMke, de rahanemi yA vamelI zikhariNInuM pAna karo, te sAMjalI rahanemaka ke vamana kareluM kema khavAya ? tyAreM rAjimatIyeM kayuM ke, jo tuM vamana kareluM rasaneM idriyanuM viSayabhUta evA annane khAto nathI, to ariSTanemIyeM sparzaviSayI upajogIne vasI nAkhelI evI mArI kema vAMDhanA kare ve !!! eja prasaMganuM rAjimatInuM vAkya sUtrakAra kahe . dhirati ( asokAmI ke0 ) he chAyazaskAmin ! eTale kArya karIne apayaza thavAnI ichA dharanArA evA he rathanemi ! ( te hu ) tArA pauruSane ( ritu ke0 ) dhigastu eTale dhikkAra ho ! ( jo ke0 ) yaH eTale je ( taM ke0 ) tvaM eTale tuM ( jI viya kAraNA ke0 ) jIvitakAraNAt eTale asaMyamI - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA paNe jIvavAnI zvAthI (vaMtaM ke0) vAMtaM eTale vamana karelA jogane (AvecaM ke) ApAtuM eTale pIvAne arthAt nogavavAne (zvasi ke0) zchA kare , temATeM maryAH dAnuM ubaMdhana karanArA evA (te ke0) tane (maraNaM ke0) maraNa (seyaM ke0) zreyaH eTale kalyANarUpa (jave ke0) navet eTale hoya. paNa e akArya kasyAthI tAruM kalyANa nathI. kahelu De keH-varaM praveSTuM jvalitaM hutAzanaM, na cApi nanaM cirasaMcitaM vratam // varaM hi mRtyuH suvizuddhakarmaNA, na cApi zIlaskhalitasya jIvitam // 1 // 7 // (dIpikA) atha adhikArApannameva arthamAha / tatra rAjImatI kila evamuktavatI rathanemi prti|dhigstu navatu / te tava / parAkramam iti zeSaH / he yazaHkAmin kItarajilASin / iti roSeNa kSatriyAmantraNam / athavA akAraprazleSAt he ayazaHkAmin / dhigastu navatu tava / yastvaM jIvitakAraNAt asaMyamajIvitahetorvAntamibasi ApAtuM jagavatA parityaktAM jokta misi / ataH zreyaste tava atikrAntamaryAdasya maraNaM javet / zocanataraM tava maraNaM na punridmkrmaasevnm|t dhammo se khi| saMbuddho pavaLa zrIrAmaI vi taM bohiUNa pavazyA / annayA kayAi so rahanemI bAravaIzo nikkhaM gahiUNa sAmisagAsaM AgaLaMto vAsavaddalaeNa anAharja egaM gRha pviko|raaiimii vi sAmiNo vaMdaNAe gayA / vaMdittA pamissayamAgabaMtIya aMtarA varisieNa ninnA ayANaMtI tameva guhaM aNuppavikA jaba so rahanemI dichA ya teNa sohaNA esA vabANi apasAriyANi / tAhe tIe aMgapaJcaMgANi dihANi / so rahanemI tIe anovavanno diho / aNAe aMgiAgArakusalAe NA a asohaNo jAvo eass| tataH sA tamidavAdIt // 7 // (TIkA) vyAkhyA / tatra rAjImatI kilaivamuktavatI / dhigastu / dhikzabdaH kutsAyAm / astu navatu te tava / pauruSamiti gamyate / he yazaskAminniti sAsUrya dAtriyAmantraNam / athavA akAraprazveSAdayazaskAmin / dhigastu navatu tava / yastvaM jIvitakAraNAt asaMyamajIvitahetorvAntamivasyApAtuM parityaktAM jagavatA anilaSasi noktumata utkrAntamaryAdasya zreyaste maraNaM navet / zojanataraM tava maraNaM na punaridamakAryAsevana miti sUtrArthaH / ta dhammo se kahiu~ / saMbucho pavaLa ya / rAImaIvi taM boheUNaM pavazyA / pachA annayA kayAi so rahanemI bAravaIe nikaM hiMmijaNaM sAmisagAsamAgato vAsavaddalaeNa anAha / eka guhaM aNuppaviho / rAImaI vi sAmiNo vaMdaNAe gayA / vaMdittA pddissymaag| aMtare ya varisijamADhatto / ninnA tameva guhamaNuppa vihA / jaba so rahanemI / vabANi ya Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... . dazavaikAlike vitIyAdhyayanam / : 103 pavisA riyANi / tAhe tIe aMgapaJcaMga diI / so rahaNemI tIe asovavanno diho| aNAe iMgiyAgArakusalAe ya NArDa asohaNo nAvo eyarasa / tato'sAvidamavocat / ahaM cetyAdi suutrm| . ahaM ca jogarAyassa, taM ca si aMdhagavihiNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaMninacara // 7 // (avacUriH) ugrasenasya sutaa| tvaM ca javasi andhakavRSNeH samuvijayasya |sut zati gamyate / ato mA ekaikapradhAnakule AvAM gandhanau nUva / ataH saMyama ninRto'vyAdiptazcara // 7 // (artha.) paDhI rAjimatIyeM rathanemine dharmopadeza kasyo. tethI teNeM pratibodha pAmIne cAritra lIdhuM. rAjimatIpaNa tene pratibodha ApIne cAritravatI thaI. paThI eka - vakhate te rathanemi dvArikA nagarImAM gocarI pharIne gurunI pAse AvatA mArgamAM varsAdathI ghaNoja pIDA pAmyo, tyAre rastAmAM eka guhA najareM paDI, temAMja varsAdanI pIDA dUra thavA mATe peTho. eTalAmA rAjimatI paNa gurune vAMdavA gaI hatI te gurune vAMdI pADI AvatI hatI, torastAmA ghaNo varsAda avavA lAgyo. tyAreMte varasAda baMdha - thAya tyAMsudhI kozpaNa DhaMkAyelI nUmiyeM rahe jozye, ema vicArine je guphAmAM ra. thanemi pege hato, teja guhAmAM karmayogathI te rAjimatI AvI, ane varsAdayI palalelA vastro aMga uparathI utArIne sukAvavA lAgI. te vakhateM rAjimatInA aMgapratyaMga rathanemIyeM joyAM, tethI te rathanemi kAmAtura thayo, te jozne rAjimatIyeM jANyuM je e rathanemIno azula nAva be, ema jANIne rAjimatI kahevA lAgI:-te sUtrakAra kahe . ahaMcetyAdi. he rathanemi! (ahaM ca ke0) hu~, cakAra pAdapUraNArtha ke (nogarAyassa ke0) jogarAjasya eTale ugrasena rAjAnI kanyA buM. tathA (taM ca ke0) tvaM ca eTale tuM paNa (aMdhagavihiNo ke.) aMdhakavRSNeH eTale samuvijaya rAjAno putra je. evA prazastakulamAM upajelA ApaNe behujaNa viSasarakhA viSayarUpa vAMta rasa pAna karIne (kule ke0) potapotAnA pUrvokta uttama kulane viSe (gaMdhaNA ke) gaMdhanau eTale gandhana jAtinA sarpa sarakhA (mA homo ke) mA nUva eTale na yazye. mATe (nihu ke0) nitRtaH eTale mana sthira rAkhato yako (saMjamaM ke) saMyama eTale sarva phuHkhane nAza karanAra evA cAritrane (cara ke.) AcaraNa kara, eTale anaticAra paNe pAlana kara // 7 // __ (dIpikA ) ahaM ca jogarA ugrasenasya tu / putrI iti zeSaH / tvaM ca asi Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. aMdhakavRSNeH samudravijayasya / putra iti zeSaH / yataH kAraNAt mA ekaikapradhAnakule rai gandhanau nUva / ataH kAraNAt saMyamaM sarvaduHkhanivAraNaM kriyAkalApaM ninRtaH san zravyAditaH san cara kurvityarthaH // 8 // ( TIkA ) vyAkhyA / zrahaM ca nojarAi ugrasenasya / duhiteti gamyate / khaM ca navasi andhakavRSNeH samudravijayasya / suta iti gamyate / ato mA ekaikapradhAne kule vAM gandhanau nUva / uktaM ca / jaha na sappatullA homutti naNiyaM hoi / yataH saMyamaM ninRtazcara / sarvaDuHkha nivAraNaM kriyAkalApamavyA diptaH kurviti sUtrArthaH // 8 // kiMca jai tamityAdi sUtram / ja taM kAhisi nAvaM, jA jA divasi nAri // vAyAviva haDo, ThippA navissasi // // // ( avacUriH ) yadi tvaM kariSyasi jAvama jilASaM yA yA prakSyasi nArIH / tAsu vAtAvika va daDo vAtaprerita iva sAgare'baddhamUlo vanaspativizeSaH / sthitA tmA javiSyasi / saMyamaguNeSvabaddhamUlatvAtsaMsArasAgare pramAdapavana preritaH // e // 1 (a.) valI rAjimatI kahe be. jai tamityAdi. he rathanemi ! ( taM ke0 ) tvaM tuM ( jA jA ke0 ) yA yA: eTale je je (nAri ke0) nArI: eTale strIyone ( divasa ke0 ) hradayasi eTale joza. te te strIyone viSe 'e suMdara rUpavatI be, mAMTe enI sAthai kA mavilAsa karIza, evA (jAvaM ke0 ) jAvane (jai ke0 ) yadi eTale jo ( kAhi si ha) kariSyasi eTale karIza to ( vAyAviddho ke0 ) vAtAviddhaH eTale pavanI tADita thayelA (haDo va ke0 ) haDa iva eTale jenAM mUla bAMdhyAM nathI evA jala upara ugIne taratA rehanArA haGanAmaka tRNanIpareM (hippA ke0 ) asthitAtmA eTale art mA sthira nathI evo (javisasi ke0 ) javiSyasi eTale thazza. arthAt sakalaDuHkhono daya thavAnA kAraNajUta evA saMyamane viSe jenuM mUla baddha nathI, mATe. ja pramAdarUpa pavanekarI tADita thayelo evo haDhavanaspatisarakho tu yA saMsAramA anaMta kAlasudhI Ama tema jamato rahIza ! // e // (dIpikA) yadi tvaM kariSyasi nAvamaniprAyaM prArthanArUpaM ka yA yA udayasi nArIH striyaH / tAsu etAH zojanA etAzca zojanatarAH seva ityevaMbhUtaM nAvaM yadi kariSyasi / tato vAyAviddha va vAtaprerita iva / haDo'vamUlo vanaspativizeSaH / sthitAtmA naviSyasi / ko'rthaH sakalaDuHkhadAyakArakeSu saMyamaguNeSu prabaddhamUlatvAt saMsArasAgare pramAdapavanaprerita itazcetazca paryaTipyasi // e // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlike vitIyAdhyayanam / 105 (TIkA) asya vyAkhyA / yadi tvaM kariSyasi jAvamaniprAyaM praarthnaamityrthH| k|yaa yA udayasi nArIH striyastAsu tAsu etAH zojanA etAzcAzojanA. ataH seve kAmamityevaMcUtaM jAcaM yadi kariSyasi / tato vAtAvika zva haDaH vAtaprerita zvAba mUlo vanaspativizeSaH / asthitAtmA naviSyasi / sakaladuHkhadAyanibandhaneSu saMyamaguNeSvapratibaddhamUlatvAtsaMsArasAgare pramAdapavanaprerita ztazcetazca parya TiSyasIti sUtrArthaH // e|| tIse so vayaNamityAdi sUtram / tIse so vayaNaM socA; saMjayA sunaasiyN|| __ aMkuseNa jadA nAgo, dhamme sNpddivaaiyo||10|| (avacUriH) tasyA rAjImatyA asau rathanemiHsunASitaM saMveganibandhanaM zrutvA saMpratipAtitaH sthaapitH| kiNvishissttaayaaH| saMyatAyAH prabajitAyA ityrthH| aGkuzena yathA naagH| aGkuzatudayena vacanena // 10 // (arthaH) tIse ityAdi (so ke0) saH eTale te rathanemi (saMjayAz ke0) saMyatAyAH eTale jeNeM saMyama lIdho be, evI (tIse ke) tasyAH eTale te rAjimatI, ( sunAsiyaM ke) sunASitaM eTale uttama nAkhevU arthAt saMveganI kathA jemAM be evaM ( vayaNaM ke) vacanaM eTale vacanane (soccA ke) zrutvA eTale sAMjalIne (jahA ke0) yathA eTale jema ( nAgo ke) nAgaH eTale hAthI ( aMkuseNa ke0) aMkuzena eTale aMkuzekarI arthAt aMkuzanA prahArathI svanAvasthita kare , tema te rathanemi paNa (dhamme ke0) dharme eTale dharmane viSe ( saMpaDivALa ke0) saMpratipAditaH eTale sthira kasyo. dharmarUpa staMnne bAMdhyo. have te rahanemInI dIkSA 410 me varSe thara. uktaM ca // rahenemissa nagavarja, dIhue caura hoMti vIsa sayA // saMvachara baumaDo, paMcasa kevalI hoi|| 1 // nava vAsasigavisAhie, savAU tassa se nAyaM // eso ceva ya kAlo, rAzmaINa vi nAyavo // 2 // ityAdi // 10 // (dIpikA ) tasyA rAjImatyAH asau rathanemirvacanaM pUrvoktaM zrutvA / kiM0 raajiimtyaaH| saMyatAyA gRhiitdiidaayaaH| kiM vacanam / sujASitaM saMvegajanakam / kiMvat / aGkazena yathA nAgo hastI evaM dharme saMpratipAdito dharme sthApita ityarthaH // 10 // (TIkA) asya vyAkhyA / tasyA rAjImatyA asau rathanemiH vacanamanantaroditaM zrutvAkarNya / kiNvishissttaayaastsyaaH| saMyatAyAH prabajitAyA ityrthH| kiMviziSTaM vaca 14 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. nm| sujASitaM saMveganivandhanam / aGkazena yathA nAgo hastI evaM dharme saMpratipAdita ityrthH| kena / aGkazatulyena vacanena / aGkazena jahA NAgo tti| eba udAharaNaM vasaMtapuraM nayaraM / taba egA zavahuyA nadIe ehAi / anno ya taruNo taM daNa jaNa / suNhAyaM te puba esA naI pavarasohiyataraMgA / ee nadIrurakA / ahaM ca pAesu te pdditth| tAhe sA pddinnn| suhayA hou nii| te ciraMjIvaMtu je nrukaa| suNDAyapurayANaM dhattIhAmo piyaM kaa|so ya tIse gharaM vA dAraM vA Na yaann| tIse ya bitidhiyANi ceDarUvANi ruke paloyaMtANi acaMti / teNa tANaM pupphaphalANi subadUNi disANi / puchiyANi yAkA esA / tANi naNaMti amugassa suhA / so ya tIe virahaM na lahati / tarDa parivAzyaM ulggiumaaddhtto|jiskaa dinnaa| sA tujhA jnn| kiM karemi ulaggae phalaM / teNa jaNiyA amugassa suNDaM mama kae jaNAhi / tIe gaMtUNa jnniyaa| amugo te evaMguNajAtI pul|taae ruhAe pauvagANi dhovaMtIe masilittaeNa habeNa pichIe aayaa| paMcaMguliyaM udhyiM / avadAreNa nikhUDhA / gayA tassa sAhANAmaM pi sA tava Na suNe / teNa NAyaM kAlapaMcamIe avadAreNa azgaMtavaM / aga ya asogavaNiyAe miliyANi suttANi ya jAva passavaNAgaeNa sasureNa dihANi / teNa NAyaM Na esa mama putto pAradArija ko|pchaa pAyA teNa NejaraM gahiyaM cezyaM ya tIe / so napiNAsa lahuM zrAvazkAle sAheUM krejaasi|shyr! gaMtUNa jattAraM jaNa eba ghmmo|asoyvnniyN vccaamo| gaMtUNa suttaanni|khnnmettNsuviuunn jattAraM udhveznaNa ya / eyaM tula kulANurUvaM / ja NaM mama pAyA sasuroNeuraM kddh| sA lnn| suvasu panAe lnihiti|pnaae thereNaM siMhAso ya ruho jaNa vivarIja therotti| zero naNaz mayA diTho anno puriso| vivAe jAe sA naNa / ahaM appANaM sohayAmi / evaM karehi / tarja bahAyA kayabalikammA gayA jrkghrN| tassa z2arakassa aMtareNa gaLaMto jo kAragArI so lagga akAragArI nIsara / tarja so viDaMpiyatamA pisAyarUvaM kAUNa piraMtaraM ghaNaM kaMThe giNha / ta sA gaMtUNa taMjakaM jnn|jo mama mAyApinadima jattAro / taM ca pisAyaM mottaNa jai amaM parisaM jANAmi to ma tumaM jANiyasi tti / jarako vilako ciNte| esa ya kerisAiM dhuttI maMte / ahaga:pi vaMci tiie|nnni sazttaNaM khudhuttiie|jaav jarako ciMteztAva sA nniphiddiyaa|tn se thero sabalogeNa vilakIka hiiliy| tarja therassa tIe adhiIe nnihaannhaa|rlo ya kase gayaM / ramA sadAviUNa aMteuravAla kau~ / anisekaM ca habirayaNaM vAsagharassa hechA vakaM aba / ya egA devI hanimiThe aasttaa| NavaraM habIcoMvAlayA hacheNa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / 107 avatAre | panAe paDiNIi / evaM vaccai kAlo / asyA ya egAe rayaNIe cirassa AgayA ha vimiMveNa ruheNa ha vikalAe zrAhayA / sA jai eyA riso tArisI ya suvai / mA muna rUsaha / taM thero pichas ciMtiyaM caNeNa evaM pi ra kimANInaM eyAu~ evaM vavaharaM ti / kiM purA lAI sadA sachaMdA ti / sutto pAe sabalogo uhi / so e uhei / raso kahiyaM / ramA jayiM / suvana / cirassa uhi puchiu~ / kahiyaM savaM / jai / jahA egA deviiyaannaamikyraavi| tarja rANA jaMgahI kArAvirDa naziyA eyassAcca viM kAUNaM ulaMDeha | tarja savAhiM jalaM Dirja / egA aichai / jAi ya / zrahaM bImita rakSA uppale AyA / muchiyA paDiyAralA jANiyaM esa kAriti / naNiyaM caNeNa mattagayaM zrAruhaMtI jaMgamayassa gayassa bIhI hi / tatra na mukhiyA saMkalAyA / e muchiyA uppalAyA / tarja sarIraM jozyaM jAva saMkalappahAro diho / tarja parudveNa ramA devI miMTo hI yatinnivichinnakarue caDAviyANi / jaNi ya miMgho evaM vAdehiM hIiM dohiya pAse hi teluggAhA jahiyA / jAva ego pArTa yAgAse viu~ / jo jaNa kiM esa tirirTa jANa / eyANi mAriyavANi / tahavi rAyA rosaM na muyai / jAva timi pAyA AgAse kyaa| egeNa vi / logeNa karja thakkaMdo / kimeyaM havirayaNaM viNA sikAi rkhaa| bhiMge jaNi tara siyitte N / jAi jai DuyaggANaM pi jayaM desi | disaM / ta te aMkuse niyatti havitti / dAntikayojanA kRtaiveti sUtrArthaH // 10 // evaM karaMtItyAdi sUtram / evaM karaMti saMbuddhA, paMDiyA paviyarakaraNA // viyiti jogesu, jahA se purimuttamo // ttibemi // 11 // sAmannapuviyayaNA saMmattA // 2 // ( avacUriH ) evaM kurvate saMbuddhAH sAmAnyena buddhimantaH / parikatA vAntanogAsevanadoSajJAH / pravicakSaNA zravadyanIravaH / nogenyo nivartante yathAsau puruSottamo rathanemiH / tasya kathaM puruSottamatvaM yo dIdito viSayAkAGkSI / Aha / anilApe'pyapravRtteH / kApuruSastu abhilASAnurUpaM ceSTata eveti // 11 // ityavacUrikAyAM zrAmaNyapUrvakAkhyaM dvitIyamadhyayanam // 2 // (artha) evamiti (saMbuddhA ke0 ) buddhimaMtaH ( paMDiyA ke 0 ) paMDitA: eTale vamelA viSayanA upajogayI utpanna thatA doSanA jAe evA ane ( paviyarakA ke0 ) pravicakSaNAH eTale sAvadya karmathI vIka rAkhanArA evA puruSo ( evaM ke0 ) pUrvokta prakAreM ( karaMti ke ) kurvaMti eTale AcaraNa kare be. eja artha spaSTa karI kahe . Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (jogesu ke) jogeSu, jogenya iti yAvat. eTale vAMta jogathakI ( viNiyati ke ) vinivartante eTale dUra rahe De. ( jahA ke ) yathA eTale jema ( se ke0) saH te (purisuttamo ke0 ) puruSottamaH eTale sarva puruSamAM uttama evo rathanemi te pUrvokta rAjimatInA vacanathI viSayanogayI nivRtta thayo. tibemi eno artha pUrvavat // 11 // ahIM ko zaMkA kare ne ke, rathanemine sUtramA puruSottama kAM be, te yukta dekhAtuM nathI. kAraNa je cAritra lazne strIno abhilASI thayo, temAM paNa nAznI strI upara sarAgadRSTi thayo, tene puruSottama kema kahevAya? e upara kahe , ke karmanI vicitra gatithI viSayAnilASa utpanna thayo, tene kA upAya nathI. paraMtu uSTa puruSanI pareM teNe zvAnurUpa viSayane jogavyo nahiM, ane te anilASano uparodha karIne saMyamane viSe sthira rahyo, mATe te rathanemine puruSottama kahyu, te satya . tathA keTalA eka loko evI paNa zaMkA kare be ke, dazavaikAlika sUtra je De, te niyata zruta , eTale eno pATha anAdi be, kahelu De keH- " NAyanayaNAharaNA, isijAsiyamopazNayasuyA y|| ee hoMti aNiyayA, NiyayaM puNa sesamussamaM // 1 // " A pramANathI dazavaikAlika je be, te niyatazruta ne ema siddha thAya , tema le to emAM arvAcIna rathanemInI kathA kema AvI? eno uttara kahe . upara ApelI pramANabhUta gAthAmA 'ussamaM' evaM pada be, tethI ema jaNAya De ke, utsanna sUtro je je te niyatazruta ne, dazavakAlikAdika to prAyeM niyata zruta be, paNa ko sthaleM aniyata zruta be, tethI rathanemInI kathA AvI temAM kAMza doSa nathI. evIrIteM e dvitIya zrAmaNyapUrvakAdhyayanamA saMyamane viSe citta sthira karavAno upAya kahyo. iti dazavaikAlikanA zrAmaNyapUrvakanAmakadvitIyAdhyayanano bAlAvabodha saMpUrNa // 2 // (dIpikA) evaM kurvate kurvanti / ke / saMbuddhA buddhimantaH / athavA samyagdarzanasahitena jJAnena jJAtaviSayakhajAvAH samyagdRSTaya ityarthaH / punaH kiM / paMmitA vaantnogaasevndossaaH| punaH kiM / pravicakSaNAH paapniirvH| kiM kurvanti te ityAha / nivartante dUrIjavanti / kenyo nogenyo viSayebhyaH / ka shv| yathA asau puruSottamo rthnemiH| ziSya Aha / nanu kathaM tasya puruSottamatvaM yo hi gRhItadIkSo'pi viSayAjilASI jAtaH / ucyate / tathAvidhe anilASe jAte'pi nAsau prvRttH| kApuruSastu tadanurUpaM ... ceSTata eveti / iti pUrvoktaprakAreNa bravImi na svabuddhyA kiM tu tIrthakaragaNadharANAmupadezena // 11 // iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM dvitIyamadhyayanam // 2 // // // // // // // // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike tRtiiyaadhyynm| 20e . asya vyAkhyA / evaM kurvanti saMbuddhA buddhimanto bujhAH / samyagdarzanasAhacaryeNa darzanaikInAvena vA buddhAH saMbujhA viditaviSayakhanAvAH / samyagdRSTaya' ityarthaH / ta eva vizeSyante / paMmitAH pravicakSaNAstatra paeikatAH samyagjJAnavantaH prvickssnnaashcrnnprinnaamvntH|anye tuvyaacdte|sNbuddhaaHsaamaanyen buddhimantaH paeikatA vAntanogAsevanadoSajJAHpravicakSaNAavadhanIrava shti|kiN kurvnti| vinivartante jogenyaH vividhamanekaiH prakArairanA dinavAnyAsabalena kadImAnA apimohodayena vinivartante nogecyo viSayenyaH / yathA ka ityaah|ythaasau puruSottamaH rthnemiH|aah / kathaM tasya puruSottamatvaM yo hi prabajito'pi vissyaanilaassiiti|ucyte|anilaasse'pyprvRtteH| kApuruSastvajilASAnurUpaM ceSTata eveti / aparastvAha / dazavaikAlikaM niyatazrutameva / yata uktam / NAyalayaNAharaNA, sinAsiyamopazmayasuyAya // ee hoti aNiyayA, NiyayaM puNa sesamussamaM // tatkathamajinavotpanna midamudAharaNaM yujyate iti / ucyte| evaMnUtArthasyaiva niyatazrute'pi nAvA'tsannagrahaNAccAdoSAprAyoniyataM natu sarvathA niytmevetyrthH| bravImIti na svamanISikayA kiMtu tIrthakaragaNadharopadezena / ukto'nugamo nayAH puurvvditi| ityAcAryazrIharinajasUri viracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM dvitIyaM zrAmaNyapUrvakAdhyayanaM saMpUrNam // 5 // ||ath tRtIyAdhyayanam // saMjame sudhyippANaM, vippamukkANa tANaM // tesimeyamaNAnnaM, niggaMdhANa madesiNaM // 1 // atha duvkaacaaraakhytRtiiyaadhyynaavcuuriH|| pUrva dhRtiruktA sA cAcAre kAryA ntvnaacaare|atH kukhakAcArakathAdhyayane AcAraH kathyate / saMyame suSTu AgamanItyA sthitAsmanAM bAhyAbhyantareNa prigrhenn|traaynte radante svaM paraM cojayaM veti trAtArasteSAmAtmAnaM pratyekabuddhAH svayaM tIrNatvAt / evaM tIrthakarAstArakatvAt unnayaM sthavirAH sadApi dharmamArgapravartanAt / teSAmidaM vdymaannmnaacritm|mhrssiinnaaN mahaiSiNAM vA niryanyAnAmanidhAnametat / zha ca pUrvapUrvajAva evottarottaranAvo hetuhetumannAvena veditvyH| yata evaM saMyamesusthitAtmAnaH / ata eva vipramuktAH saMyame susthitaatmnivndhntvaavissmukteH| evaM zeSeSvapi nAvanIyam // 1 // . (artha.) pUrvokta dvitIyAdhyayanamAM dharma upara zraddhA rAkhIne navIna cAritra - Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa-(43)-mA. lIdhelA sAdhUne dhRtinA anAvathI moha nahIM thavavo mATe saMyamane viSe dhRti rAkhavI ema kaDaM. have, pUrve kahelI dhRti je , te sadAcAraneviSeja karavI, anAcArane viSe karavI nahI. eja AtmasaMyamano upAya be, e saMbaMdhe AvelA tRtIya adhyayanamA AcAra kathana hAra kahevAnuM . kahelu De keH- "tasyAtmA saMyato yo hi, sadAcArarataH sadA // sa eva dhRtimAn dharmaH, tasyaiva ca jinoditaH // 1 // " evA saMbaMdhayI e adhyayananI prApti thaI je. have, e adhyayana'kukSakAcArakathA' evaM nAma , tenuM kAraNa e le keHAcArane viSe dhRti rAkhavI ema kaDaM, te AcAranA jJAna vagara sijha thAya nahIM, mATe AcAra kehavA jozye. te cAra be prakAranA , eka pradhAnAcAra ane bIjA kukSakAcAra. temAM e tRtIya adhyayanamAM dubakAcAranuM kathana kayuM , mATe e adhyayananuM nAma 'kulakAcArakathA' evaM paDayuM . tenI prathama gAthA saMjametyAdi (saMjame ke0) saMyame eTale sattara prakAranA saMyamane viSe (suhiappANaM) susthitAtmanAm, su eTale rUDe prakAre sthita ne AtmA jemano evA ata eva (vippamukkANaM ke) vipramuktAnAm, vi eTale aneka prakAreM pra eTale prakarSekarI muktAH eTale bAhyAjyaMtara parigrahathI mukta thayelA evA, ata eva (tANaM ke) tAyinAm eTale kevala jJAna saMpAdana karI khapararakSaka evA pratyekabuddha, tIrthaMkara ane sthavira e traNa prakAranA, temAM pratyekabuddha je be, te to potArnu mAtra rakSaNa kare , tIrthaMkara je te poteM kevalI hovAthI samyakvAdi ApIne bIjArnu mAtra rakSaNa kare De, ane sthavira je je te pote tare be, ane bIjAne tAre be, mATe te khapararakSaka jANavA. ata eva (niggaMthANaM ke0) niryanthAnAm eTale parigraharUpa graMthithI rahita evA (tesi ke) teSAm eTale te (mahesiNaM ke) maharSINAm eTale mahoTA kRSi evA yati yone (eyaM ke) etat eTale Agala bAvana boleM karI kehavAze te (aNAzna ke0) anAcIrNa eTale AcaravAne yogya nathI // 1 // (dIpikA) vyAkhyAtaM zrAmaNyapUrvakAkhyaM dvitiiymdhyynm|kuksskaacaarkthaakhymy taH tiiymdhyynmaarcyte|asy ca aymnisNbndhH| dvitIyAdhyayane ityuktaM navadIkSitana .. saMyame'dhRtAvutpannAyAmapi dhRtimatA jAvyam / atra tu sA dhRtirAcAre kAryAnatvanAcAra ayamevAtmasaMyamopAyaH / uktaM ca // " tasyAtmA saMyato yo hi sadAcAre rataH sadA ||s eva dhRtimAn dharmastasyaiva hi jinoditaH // " ityanena saMbandhenAyAtamidamadhyaya. naM vyAkhyAyate / tatra sUtram / saMyame susthitaH zojanaprakAreNa sijhAntarItyA sthita Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___dazavaikAlike tRtiiyaadhyynm| 111 zrAtmA yeSAM teSAm / kiM / vipramuktAnAM vividhamanekaprakAraiH prakarSeNa saMsArAnmuktAnAm / punaH kiM / tAyinAm / trAyante AtmAnaM paramunayaM ca ye te trAtArasteSAm / AtmAnaM pratyekabuddhAH, paraM tIrthakarAH, unnayaM sthavirAH, teSAmidaM vadayamANaladaNamanAcIrNamanAcaritamakalpam / keSAmityAha / nimranthAnAM sAdhUnAm / kiMviziSTAnAm / maharSINAM mahatAM yatInAm // 1 // . (TIkA) vyAkhyAtaM zrAmaNyapUrvakAdhyayanamidAnI hulkaacaarkthaakhymaarjyte|asy caaymjisNbndhH| zhAnantarAdhyayane dharmAnyupagame sati mAjUdaninavapravajitasyAdhRteH saMmoha ityato dhRtimatA jvitvymityuktm| iha tu sAdhRtirAcAre kAryA ntvnaacaare|aymevaatmsNymopaay ityetcyte| uktaM c|| tasyAtmA saMyato yo hi, sadAcAre rataH sadA // sa eva dhRtimAn dharmastasyaiva ca jinoditaH // ityanenAnisaMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogahArANi puurvvt| nAmaniSpanne nidepe kukhakAcArakatheti nAma / tatra kuddhakasyeti nidepaH kaaryH|aacaarsy kathAyAzca mahadapedayA ca kukSakamityatazcitranyAyapradarzanArthamapekSaNIyameva / mahadanidhitsurAha / nAmaM uvaNA davie, khette kAle pahANapaznAve // eesi mahaMtANaM, paDivarake khunyA hoMti ||1||vyaakhyaa||naammhnmhditi nAma / sthaapnaamhnmhaavymhaancittmhaaskndH| devamahabokAlokAkAzam / kAlamahAnatItAdinedaH saMpUrNaH kaalH| pradhAnamaha trividhm| scittaacitmishrnedaat|scittN trividham / dvipadacatuSpadApadannedAt / tatra chipadAnAM tIrthakaraH pradhAnaH / catuSpadAnAM hastI / apadAnAM panasaH / acittAnAM vaisUryaratnam / mizrANAM tIrthakara eva vaiDUryAdivinUSitaH pradhAnaH / ityata eva caiteSAM mahattvamiti pratItya mahadApedikam / tadyathA AmalakaM pratItya vidhvaM mahat, viTvaM pratItya kapitramityAdi / nAvamaha trividhaM prAdhAnyataH kAlata Azrayatazceti / prAdhAnyataH dAyiko mahAnmuktihetutvena tasyaiva pradhAnatvAt / kAlataH pAriNAmikaH / jIvatvAjIvatvapariNAmasyAnAdyaparyavasitatvAnna kadAcijIvA ajIvatayA pariNamante ajIvAzca jIvatayeti / aashrytstvaudaayikH| pranUtasaMsArisattvAzrayatvAtsaMsAriNAmevAsau vidyata iti eteSAmanantaroditAnAM mahatAM pratipade kullakAni navanti / anidheyavasiGgavacanAni javantIti nyAyAt yathArtha kubakaliGgavacana miti / tatra nAmasthApane kule / avyadakSakaH paramANuH / avyaM cAsau tujhakazceti / devakullaka aakaashprdeshH| kAlakulakaH smyH| pradhAnakuddhakaM trividham / sacittA cittamizrannedAt / sacittaM trividham / chipadacatuSpadApadannedAt / chipadeSu kukhakAH pradhAnAcAnu Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ttrsuraaH| zarIreSu kuhakamAhArakam / catuSpadeSu pradhAnaH kulakazca siNhH| apadeSu jAtikusumAni / acitteSu vajraM pradhAnaM dubakaM c| mizreSvanuttarasurA eva zayanIyagatA iti / pratItya kulakaM tu kapiLa pratItya vidhvaM kulakaM vizvaM prtiityaamlkmityaadi| nAvakudakastu dAyiko nAvaH stokajIvAzrayatvAditi gAthArthaH / zcaM dubakanide. pamanidhAyAdhunA prakRtayojanApuraHsaramAcAranidepamAha // pazkhumaeNa pagayaM, AyArassa u caukkanikevo // nAma uvaNA davie, nAvAyAre ya vodhave // 15 // vyAkhyA // pratItya yat kukhakamupadiSTam / tenAnAdhikAraH / yato mahatI khatvAcArakathA dharmArthakAmAdhyayanaM tadapenayA kuhikeyamiti / AcArasya tu catuSko nidepH| sa caaym| nAmAcAraH sthApanAcAro avyAcAro nAvAcArazca voDavya iti gAthArthaH / nAvArtha tu vakSyati / tatra nAmasthApane lume / ato avyAcAramAha / nAmaNadhAvaNavAsaNasikAvaNasukaraNAvirohINi // davANi jANi loe, davAyAraM viyANA hi // 16 // vyAkhyA // nAmanadhAvanavAsana-zidApanasukaraNAvirodhIni avyANi yAni loke tAni avyAcAraM vijAnIhi / ayamatra nAvArthaH / AcaraNamAcAraH / avyasyAcAro avyaacaarH| avyasya yadAcaraNaM tena tena prakAreNa pariNamanamityarthaH / tatra nAmanamavanatikaraNamucyate / tat prati vividhaM avyaM jvti| AcAravadanAcAravaca / tatpariNAmayuktamayuktaM cetyrthH| tatra tinizalatAdi AcAravat / eraNamalatAdyanAcAravat / etamuktaM javati / tinizalatAdyAcaritaM nAvaM tena rUpeNa prinnmti| natvaraNamAdi / evaM sarvatra nAvanA kAryA / na varamudAharaNAni pradarzyante / dhAvana prati haribAraktaM vastramAcAravat sukhena pradAlanAt / kRmirAgaraktamanAcAravat tamasmano'pi rAgAnapagamAt / vAsanaM prati kavelukAdyAcAravatsukhena pATalAkusumAdi nirvAsyamAnatvAt / vaimUryAdyanAcAravat azakyatvAt / zikSaNaM pratyAcAravallukasA: rikAdi sukhena mAnuSanASAsaMpAdanAt / anAcAravaDakuntAdi tahiparyayAt / sukaraNa pratyAcAravat suvarNAdi sukhena tasya tasya kaTakAde: karaNAt / anAcAravat ghaNTA lohAdi tatrAnyasya tathA vidhasya kartumazakyatvAditi / avirodhaM pratyAcaravAnta guDadadhyAdIni rasotkarSAupanogaguNAca / anAcAravanti tailadIrAdIni viparyayA diti / evaMjUtAni avyANi yAni loke tAnyeva tasyAcArasya tavyAvyAta-- rekAivyAcArasya ca vivakSitatvAttathA caraNapariNAmasya lAvatve'pi guNAjAvAdavyAcAraM vijAnIhi avabudhyasveti gAthArthaH / ukto avyAcAraH sAMprataM jAvAcAramAha // dasaNanANacaritte tavAyAre ya vIriyAyAre // eso jAvAyAro, pacaviho hoza nAyavo // 17 // vyAkhyA // darzanazAnacAritrAdiSvAcArazabdaHpratyekama Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike tRtIyAdhyayanam / 1.13: nisaMbadhyate / darzanAcAro jJAnAcArazcAritrAcArastapacAcAro vIryAcArazceti / tatra darzanaM samyagdarzanamucyate / na caturAdidarzanam / tacca kAyopazamikA dirUpatvAnAva eva / tatazca tadAcaraNaM darzanAcAra ityevaM zeSeSvapi yojanIyam / jAvArthaM tu vadayati / eSa nAvAcAraH paJcavidho navati jJAtavyaH / iti gAthAdarArthaH / adhunA jAvArtha ucyate / tatra yathoddezaM nirdeza ityAdau darzanAcArajAvArthaH / darzanAcArazcASTadhA / tathA cAha | gAthA || nissaMkiya nikkaMkhiya, niSviti giThA amUDha diTThI zra // vavUda - thirIkaraNe, valapanAvaNe a // 108 // vyAkhyA // niHzaGkita ityatra zaGkA zaGkitaM, nirgataM zaGkitaM yato'sau niHzaGkitaH / dezasarvazaGkArahita ityarthaH / tatra dezazaGkA samAne jIvatve kathameko vyo'paro'navya iti zaGkate / sarvazaGkA tu prAkRta nibaddhatvAtsarvamevedaM parikalpitaM javiSyatIti / na punarAlocayati / yathA jAvA hetu grAhyA / tatra hetumAhyA jIvAstitvAdayaH / zrahetugrAhyA navyatvAdayaH / asmadAdyapeyA prakRSTajJAnagocaratvAt taddhetUnAmiti / prAkRta nibandho'pi bAlAdisAdhAraNa iti / uktaM ca // bAlastrI mUDhamUrkhANAM nRNAM cAritrakA GkSiNAm // anugrahArthaM tattvaH, siddhAntaH prAkRtaH smRtaH // dRSTeSTAviruddhazceti / udAharaNaM cAtra peyApekau yathAvazyake / tatazca niHzaGkito jIva evAIcchAsanapratipannau darzanAcaraNAt / tatprAdhAnyavivacayA darzanAcAra ucyate / zranena darzana darza ninoranedamAha / tadekAntabhede tvadarza nina zva tatphalAbhAvAt mokSAjAva ityevaM zeSapadeSvapi jAvanA kAryeti / tathA niHkAGkSito dezasarvakAGkSArahitaH / tatra dezakAGkSA ekaM darzanaM kAGkSati digambaradarzanAdi / sarvakAGkSA tu sarvANyeveti / nAlocayati SaDjIva nikAyapIDAmasatprarUpaNAM ca / udAharaNaM cAtra rAjAmAtyau yathAvazyaka iti / vicikitsA mativinramaH / nirgatA vicikitsA mativinramo yato'sau nirvicikitsaH / sAdhveva jinadarzanaM kiMtu pravRttasyApi sato mamAsmAtphalaM bhaviSyati na javiSyatIti / kriyAyAH kRSIvalAdipUjayopalabdheriti vikalparahitaH / na hyavikalopAya upeyavastu pariprApako na bhavatIti saMjAtanizcayo nirvicikitsa ucyate / etAvatAMzena niHzaGkitAGginnaH / udAharaNaM cAtra vidyAsAdhako yathAvazyaka iti / yadvA nirvijugupsaH sAdhujugupsArahitaH / udAharaNaM cAtra zrAvakaDuhitA yathAvazyaka eva / tathAmUvAta khitapovidyAtizayadarzanena mUDhA kharUpAnna calitA dRSTiH samyagdarzanarUpA yasyAsAvasUDhadRSTiH / atrodAharaNaM sulasA sAviyA / jahA loiyarisI tryaMvaDo rAyagihaM gato bahUNaM javiyANaM thirIkaraNa NimittaM sAMmiNA jarji / sulasaM puchi kAsi / zrammaDo ciMte / pulamatiyA sulasA jaM rahA puche / tarja ammaDee pariraka 15 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43) mA. ttrsuraaH| zarIreSu kulakamAhArakam / catuSpadeSu pradhAnaH kulakazca siNhH| apadeSu jAtikusumAni / acitteSu vajaM pradhAna kulakaM c| mizreSvanuttarasurA eva zayanIyagatA iti / pratItya kulakaM tu kapiLa pratItya biTvaM kulakaM vitvaM prtiityaamlkmityaadi| nAvakubakastu dAyiko nAvaH stokajIvAzrayatvAditi gaathaarthH| zvaM kubakani. pamanidhAyAdhunA prakRtayojanApuraHsaramAcAranidepamAha // pazkhujhaeNa pagayaM, zraAyArassa u caukanikevo // nAma uvaNA davie, nAvAyAre ya vodhave // 15 // vyAkhyA // pratItya yat dukhakamupadiSTam / tenaatraadhikaarH| yato mahatI khavvAcArakathA dharmArthakAmAdhyayanaM tadapekSyA huhikeyamiti / AcArasya tu catuSko nidepH| sa caaym| nAmAcAraH sthApanAcAro avyAcAro nAvAcArazca voDavya iti gAthArthaH / nAvArtha tu vayati / tatra nAmasthApane kule / ato avyAcAramAha / nAmaNadhAvaNavAsaNasikAvaNasukaraNAvirohINi // davANi jANi loe, davAyAraM viyANAhi // 16 // vyAkhyA // nAmanadhAvanavAsana-zidApanasukaraNAvirodhIni uvyANi yAni loke tAni avyAcAraM vijAnIhi / ayamatra nAvArthaH / AcaraNamAcAraH / avyasyAcAro avyaacaarH| avyasya yadAcaraNaM tena tena prakAreNa pariNamanamityarthaH / tatra nAmanamavanatikaraNamucyate / tat prati vividhaM avyaM navati / AcAravadanAcAravacca / tatpariNAmayuktamayuktaM cetyarthaH / tatra tinizalatAdi AcAravat / eraephalatA dhanAcAravat / etamuktaM javati / tinizalatAdyAcaritaM nAvaM tena rUpeNa pariNamAta. natveraekAdi / evaM sarvatra nAvanA kAryA / na varamudAharaNAni pradAnte / dhAvana prati haribAraktaM vastramAcAravat sukhena pradAlanAt / kRmirAgaraktamanAcAravat tajasmano'pi rAgAnapagamAt / vAsanaM prati kavelukAdyAcAravatsukhena pATalAkusumAra nirvAsyamAnatvAt / vaimUryAdyanAcAravat azakyatvAt / zikSaNaM pratyAcAravaThukatA rikAdi sukhena mAnuSanASAsaMpAdanAt / anAcAravachakuntAdi tadviparyayAt / sukaraNa pratyAcAravat suvarNAdi sukhena tasya tasya kaTakAdeH karaNAt / anAcAravat ghaNTA lohAdi tatrAnyasya tathAvidhasya kartumazakyatvAditi / avirodhaM pratyAcaravAnta guDadhyAdIni rasotkarSApatnogaguNAca / anAcAravanti tailadIrAdIni vipayA diti / evaMnUtAni avyANi yAni loke tAnyeva tasyAcArasya tadvyAvyAta rekAvyAcArasya ca vivakSitatvAttathA caraNapariNAmasya lAvatve'pi guNAjAvA vyAcAraM vijAnIhi avabudhyasveti gaathaarthH| ukto avyAcAraH sAMprata jA. cAramAha // dasaNanANacaritte tavAyAre ya vIriyAyAre // eso jAvAyAro, viho hoza nAyavo // 17 // vyAkhyA // darzanazAnacAritrAdiSvAcArazabdaHpratyaka Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 223H nisaMbadhyate / darzanAcAro jJAnAcArazcAritrAcArastapaAcAro vIryAcArazceti / tatra darzanaM samyagdarzanamucyate / na cagurAdidarzanam / tacca dAyopazamikAdirUpatvAnAva eva / tatazca tadAcaraNaM darzanAcAra ityevaM zeSeSvapi yojanIyam / nAvArtha tu vadayati / eSa nAvAcAraH paJcavidho navati jhAtavyaH iti gaathaadraarthH| adhunA nAvArtha ucyte| tatra yathodezaM nirdeza ityAdau drshnaacaarnaavaarthH| darzanAcArazcASTadhA / tathA cAha / gAthA // nissaMkiya nikaMkhiya, nivitigilA amUDha dihI a|| ubavUhathirIkaraNe, vanavapannAvaNe aha // 17 // vyAkhyA // niHzaGkita ityatra zaGkA zaGkitaM, nirgataM zaGkitaM yato'sau niHshngkitH| dezasarvazaGkArahita ityrthH| tatra dezazaGkA samAne jIvatve kathameko navyo'paro'navya iti zaGkate / sarvazaGkA tu prAkRtanivaDatvAtsarvamevedaM parikalpitaM naviSyatIti / na punarAlocayati / yathA nAvA hetugrAhyA ahetuyAhyAzca / tatra hetugrAhyA jiivaastitvaadyH| ahetugrAhyA navyatvAdayaH / asmadAdyapekSyA prakRSTajJAnagocaratvAt taddhetUnAmiti / prAkRtanibandho'pi bAlAdisAdhAraNa iti| uktaM ca // bAlastrIsUDhamUrkhANAM nRNAM cAritrakAziNAm ||anugrhaarthN tattvajJaiH, siddhAntaH prAkRtaH smRtaH // dRSTeSTAviruddhazceti / udAharaNaM cAtra peyApeyakau yathAvazyake / tatazca niHzaGkito jIva evAhabAsanapratipannau darzanAcaraNAt / tatprAdhAnya vivakSyA darzanAcAra ucyate / anena darzanadarza ninorannedamAha / tadekAntanede tvadarza nina va tatphalAnAvAt modAnAva ityevaM zeSapadeSvapi nAvanA kAryeti / tathA niHkAzrito dezasarvakAGkSArahitaH / tatra dezakAGkSA ekaM darzanaM kAhati digambaradarzanAdi / sarvakAGkSA tu sarvANyeveti / nAlocayati SaDjIvanikAyapIDAmasatprarUpaNAM ca / udAharaNaM cAtra rAjAmAtyau yathAvazyaka iti / vicikitsA mtivinrmH| nirgatA vicikitsA mativinramo yato'sau nirvicikitsH| sAdhveva jinadarzanaM kiMtu pravRttasyApi sato mamAsmAtphalaM naviSyati na aavissytiiti| kriyAyAH kRSIvalAdiSUlayopalabdheriti vikalparahitaH / na hyavikalopAya upeyavastupariprApako na navatIti saMjAtanizcayo nirvicikitsa ucyate / etAvatAMzena niHzaGkitAninnaH / udAharaNaM cAtra vidyAsAdhako yathAvazyaka iti / yahA nirvijugupsaH saadhujugupsaarhitH| udAharaNaM cAtra zrAvakamuhitA yathAvazyaka eva / tathAmUDhadRSTizca vAlatapakhitapo vidyAtizayadarzanairna mUDhA svarUpAnna calitA dRSTiH samyagdarzanarUpA yasyAsAvasUDhadRSTiH / atrodAharaNaM sulasA saaviyaa| jahA lozya risI yaMvaDo rAyagihaM gabaMto varNaM naviyANaM thirIkaraNa NimittaM sAmiNA naNircha / sulasaM puThi. jaasi|ammddo ciMtez / pusamatiyA sulasA jaM arahA puDhez / ta ammaDeNa parika Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha bhAga tetAlIsa-(43)-mA. vANimittaM sA jattaM mggiyaa| tAe Na dinnaM / ta teNa vadaNi rUvANi viuviyaanni| taha vi Na dimaM / Na ya saMmUDhA |th kutibiyariddhI dahUNa amUDhadihiNA naviyatvaM / . etAvAn guNapradhAno darzanAcAra nirdeshH|adhunaa guNapradhAne upavRMhaNa sthirIkaraNe iti| upabRMhaNaM ca sthirIkaraNaM copabRMhaNa sthirIkaraNe / tatropavRMhaNaM nAma samAnadharmikANAM saguNaprazaMsanena tavRddhikaraNam / sthirIkaraNaM tu dharmAhiSIdatAM satAM tatraiva sthApanam / uvabahaNAe udAharaNaM / jahA rAyagihe nayare se Ni raayaa| La ya sako devarAyA :sammattaM psNs| jaya ego devo asadahaMto nagaravAhiM seNiyasya Niggayassa cevayarUvaM kAUNaM aNimise gennh| tAhe taM nivaare| puNaravi amana saMjaI guviNI purarcha hiyaa| tAhe apavarage uviUNa jahA Na koI jANa tahA sUgihaM kaarvesh| jaM ki vi sUzkammaM taM sayameva kare / ta so devo saMjaIrUvaM pariccaUNa divaM devarUvaM da. risezanaNa y|jo seNiya sulaI te jammajIviyassa phlN|jenn te pavayaNassuvari e. risI natI navazatti uvabaheUNa grch| evaM uvavAhiyadyA saahmmiyaa| thirIkaraNe udAharaNaM jhaa| ujeNIe ajAsADho kAlaM kareMte saMjae appAhezamama darisAvaM dija h| jahA uttarAyaNe sue taM askANayaM savaM taheva / tamhA so jahA ajAsADho thirA kreN| evaM je nariyA te thiriikreyvaa| tathA vAtsalyApanAvanA iti / vAtsatyaM ca pra. nAvanA ca vAtsalyapratAvanA tatra vAtsatyaM samAnadharmikapratyupakArakaraNam / prajA. vanA dharmakathanAdinistIrthakhyApaneti / tatra vAtsadaye udAharaNaM ajAvarA / jahA tehiM dunirake saMgho nibArija / eyaM savaM jahA Avassae tahA neyaM / pajAvaNAe udAharaNaM te ceva ajAvarA / jahA tehiM aggisihA sudumakAzyAyANeUNa sA. saNassa uprAvaNA kayA evamakANayaM jahA Avassae tahAM kaheyara / evaM sAhuNAvi savara payatteNa sAsaNaM unnAveyaI / aSTAvityaSTaprakAro darzanAcAraH / prakArAzcoktA eva niHzaH kitAdayaH / guNapradhAnazcAyaM nirdezo guNaguNinoH kathaMcipledakhyApanArthaH / ekAntAjada tannivRttau guNino'pi nivRtteH zUnyatApattiriti gaathaarthH| khaparopakAriNI pravacanaprajA vanA tIrthakaranAmakarma nivandhanaM ceti |jeden prvcnnaavkaanaah||ashsestttthiyaayaa ya-vAzcammakahikhamaganemittI // vidyArAyagaNasaM-mayA ya ti patnAviti ||rnn| // dAraM // vyAkhyA // atizayI avadhyAdijJAnayuktaH / shkigrhnnaadaamossdhyaa| chiprAptaH / zaddhiprabajito vaa| AcAryavAdidharmakathidapakanaimittikAH prakaTAyA vidyAgrahaNAdvidyAsiddhaH / AryakhapuTavat siddhamantraH / rAyagaNasaMmayA rAjasaMmatAbha tryaadyH| gaNasaMmatA mahantarAdayaH cshbdaadaanshraauukaadiprigrhH| ete tAtha vacanaM prajAvayanti / svataHprakAzasvanAvameva sahakAritayA prakAzayantIti gAthAtha Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 118 kaMtAe 1 ukto darzanAcAraH / sAMprataM jJAnAcAramAha / kAle viSae bahumANe, uvahANe tahaya nindavaNe || vaMjaNavatae, viho nANamAyAro // 190 // vyAkhyA // kAla iti / yo yasyApraviSTAdeH zrutasya kAla uktaH / tasya tasminneva kAle svAdhyAyaH kartavyo nAnyadA tIrthakaravacanAt / dRSTaM ca kRSyAderapi kAlagrahaNe phalaM vi - paryaye ca viparyaya iti / atrodAharaNam / eko sAhU pAdosiyaM kAlaM ghettU vi. paDhamaporisIe aNuvageNa paDhai kAliyaM surya / sammaddipI devayA ciMteza | mA paMtadevayA balidya tti kAuM takaM kuMDe ghettUNaM takkaM takaM ti tassa pura zramika AgayAgayAI kare / teNa ya cirassa sanAyassa vAghAyaM yA yayA lieko imo takassa vikaNaNakAlo / velaM tA paloveha | tIe vinayiM / aho ko imo kAliyasuyasya sajAyakAlo ti / ta sAhuNA pAyaM jahA e esA pAgainhinti / uvatto pAu ratte disaM miThAkaDaM / devayAe jaNiyaM / mA evaM karedyAsi mA paMtA balekA / tanuM kAle sajhAyavaM e u yakAle tti / tathA zrutayahaNaM kurvatA gurorvinayaH kAryaH / vinayo'nyuThAnapAdadhAvanAdiH / avinayagRhItaM hi tadaphalaM bhavati / zva udAharaNaM / seNirDa rAyA nadyAe namai / mamegakhaMnaM pAsAyaM ka rehi / evaM DumapuSyayaNe varakANiyaM / tamhA viSaya ahiviyavaM No avieNa / tathA zrutagrahaNodyatena gurorbahumAnaH kAryaH / bahumAno nAmAntaro jAvaprati - vandhaH / etasmin satyadepeNAdhikaphalaM zrutaM javati / viSayavahumANesu ca naMgI / egassa vi Na bahumANo / avarassa bahumANo e vi / massa viSa vi bahumANo vi / sa Na viSa Na bahumANo / eTha doha vi visesopadaMsaNavaM imaM udAharaNaM / egaMmi girikaMdare sivo / taM ca vaMjaNo puliMdo ya acaMti / vaMjaNo javale - vaNasammaUNovariseyapatha suInU accittA yuei viSayajutto / pa pu bahumANe / puliMdo puNa taMmi sive nAvapaDivako godaeNa rahAve / eha vikaNa vavidho sivo ya teM samaM AlAvasaMkahAhiM / ayAya tesiM vaMneNaM lAvaso su / teNa paDiyariUNa javalo / tumaM eriso ceva kaDapUyaNa sivo / jo erise va samaM maMte si / tanuM sivo jae / eso me vahu mANe / tumaM putahA | sAya achI Ni urakaNiUNa va sivo / vanaNoya yAgaMtuM raDiyamuvasaMta / puliMdo ya Aga | sivassa aNi peTha / tanuM appaNyaM yi kaMmaphale urakaNittA sivassa lAei / tarja siveNa vaMjaNo pattiyAvijaM / evaM pAe - maMsu vird bahumANo ya do vi kAyavANi / tathA zrutagrahaNamabhIpsatopadhAnaM kAryam / upadadhatItyupadhAnaM tapaH / taddhi yadyatrAdhyayane zrAgADhA diyogalakSaNamuktaM tattatra kAryam / 1 nika kareza tti / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tatpUrvakazrutagrahaNasyaiva sphltvaat|atrodaahrnnm / ege aayriyaa|te vAyaNAe saMtA paritaMtA sasAe vi asamAzyaM ghoseumaarkaa|nnaannNtraayN baMdhiUNa kAlaM kAUNa deva'logaM gyaa|t devalogAu~ AjakaeNa cuyA / ahIrakule paJcAyAyA joge jati / amayA ya se dhUyA jaayaa|saa ya azva ruuvssinnii| tANi ya paJcaMtayANi gocAraNaNi mittaM amana vaccaMti / tIe dAriyAe pijaNo sagamaM sabasagamANaM puraje gb| sA ya dAriyA tassa sagaDassa dhuratuMme chiyA gb| taruNazttehiM ciMtiyaM / samAI kA sagamA dAriyaM peThAmo / tehiM sagaDAu~ jappahehiM kheDiyA / visame AvaDiyA samANA jaggA / tarja loeNa tIe dAriyAe NAmaM kayaM asagaDatti / tAe dAriyAe asagaDAe piyA a. sagaDapiyatti / tarja tassa taM ceva veraggaM jaayN| taM dAriyaM egassa dAUNa pvaa| jAva cAuraMgicaM tAva paDhile / asaMkhae udihe taM NANAvaraNidhaM se kammaM udisaM / paDhaMtassa vi kiM vi Na chaa| AyariyA naNaMti / baheNaM te aNumavara tti / tarja so jaNa eyassa ke riso jo / AyariyA naNaMti jAva Na hA tAva AyaMbilaM kAyavaM / tarja so naNa to evaM ceva pddhaami|tenn tahA par3hateNa bArasarUvANi bArasasaMvacharehiM ahi__ yANi / tAva se AyaMbilaM kayaM / ta NANAvaraNaM kammaM khINaM / evaM jahA sagaDapiyAe AgADhajogo aNupAliu~ / tahA samma aNupAviyatvaM / uvahANetti gayaM / tathA aniNhava Nitti / gRhItazrutenAnihnavaH kAryaH / yadyasya sakAze'dhItaM tatra sa eva kathanIyo nAnyazcittakAbuSyApatteriti / atra dRssttaantH| egassa ehAviyassa burajama vidyAsAmaTheNa AgAse aba / taM ca ego parivAyago bahAhi uvasaMpaUNAhiM uvasaMpajiUNa teNa sA vidyA lajhA / tAhe annaba gaMtuM tidaMDeNa AgAsagaeNa mahA jaNeNa prazvazatti / ramA ya puttin| nayavaM kimesa vidyAzsayo uya tavAzsa ti| sA naNa vidyaashs| kassa sagAsArDa ghirj| so naNa himavaMte phalAhArassa risiNI sagAse ahi jircha / evaM tu vutte samANe saMkilesaphucyAe taM tidaM khaDatti pADaya! evaM jo appAgamaM AyariyaM niNhaveUNa amaM kahehi / tassa cittasaMkilesadAsaNa sA vidyA paraloe Na havaz ti / aniNhava Nitti gayaM / tathA vyaJjanArthatajjayAnyA zritya nedo na kArya iti vAkyazeSaH / etaduktaM navati / zrutapravRttena tatphalamanA psatA vyaJjanannedo'rthaneda unnayanedazca na kArya iti / tatra vyaJjanannedo ythaa| dhammA maMgalamukimiti vaktavye pumaM karANamukkosamiti / arthanedastu yathA yAvatIka yAvaMtI logaMsi vipparAmusaMtItyatrAcArasUtre yAvantaH kecana loke'smin pAkhAekA loke viparAmRzantItyevaM vidhAryAnnidhAne avaMtijanapade keyA rajarvAMtA patitA / lAka parAnRzati kRpa ityAha / unnayanedastu yorapi yAthAtmyopamardaina yathA dhamA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 127 maGgalamutkRSTaH ahiMsAparvatamastaka ityAdi / doSazcAtra vyaJjananede'rthanedastabhede ki. yAyA nedastannede modAnAvastadAnAve ca nirathikA dIdeti / udAharaNaM cAtrAdhI. yatAm kumAra iti sarvatra yojanIyam / kuSmatvAdanuyogadvAreSu coktatvAnneha darzitamiti / aSTavidho'STaprakAraH kAlA dinedahAreNa jJAnAcAro jJAnAsevanAprakAra iti gAthArthaH / ukto jJAnAcAraH sAMprataM cAritrAcAramAha // paNihANajogajutto, paMcahiM samihiM tihi ya guttIhiM // esa carittAyAro, aviho hoza nAyavo // 11 // vyAkhyA // praNidhAnaM cetaHsvAsthyaM tatpradhAnA yogA vyApArAstairyuktaH samanvitaH praNidhAnayogayuktaH / ayaM caughato'viratasamyagRSTirapi navatyata Aha / paJcaniH samitinistisRnizca guptiniryaH prnnidhaanyogyuktH| etadyogayukta etadyogavAneva / athavA paJcasu samitiSu tisRSu guptiSvasminviSaye etA Azritya praNidhAnayogayukto ya eSa cAritrAcAraH / AcArAcAravatoH kathaMcidavyatirekAdaSTavidho navati jJAtavyaH samitiguptinnedAt / samitiguptirUpaM ca zunapravIcArApravIcArarUpaM yathA pratikramaNe iti gAthArthaH / uktazcAritrAcAraH sAMprataM tapaAcAramAha / bArasavihaMmi vi tave, sapriMtaravAhire kusaladire // agilAi aNAjIvI nAyabo so tavAyAro // 17 // dAraM // vyAkhyA // dvAdaza vidhe'pi tapasi pra. thamAdhyayanoktasvarUpe sAnyantaravAhye'nazanAdiprAyazcittAdilakSaNe kuzaladRSTe tIrthakaropalabdhe aglAnyA na rAjaveSTikalpena yathAzakti vA anAjIviko niHspRhaH phalAntaramadhikRtya yo jJAtavyo'sau tpaacaarH| AcAratatoranedAditi gaathaarthH| uktastapatrAcAraH / adhunA vIryAcAramAha // aNimUhiyavala viriyo, parikama jo jahuttamAutto // jaeNja a jahAthAma, nAyabo vIriyAyAro // 13 // dAraM // vyAkhyA // anigRhitabalavIryaH anibutavAhyAbhyantarasAmarthyaH san parAkramate ceTate yo yathoktaM SaTtriMzavakSaNamAcAramAzrityeti vAkyazeSaH / patriMzadhitvaM cAcArasya darzanazAnacAritrANAmaSTa vidhatvAttapatrAcArasya ca dvAdaza vidhatvAceti / upayukta ztyananyacittaH parAkramate grahaNakAle tata UrdhvaM yunakti ca yojayati ca pravartayati ca yathoktaM patriMzavadaNamAcAramiti sAmarthyAjamyate yathAsthAnaM yathAsAmarthya yo jJAtavyo'sau viiryaacaarH|yaacaaraacaarvtoH kathaMcidavyatirekAditi gaathaarthH|ynnihitovii yaaNcaarH|tdnidhaanaacaacaar iti|saaNprtN kathAmAha ||atthkhaa kAmakahA, dhammakahAce vamIsiyA ya khaa|| etto ekekA vi ya, NegavihA hoza nAyabA // 17 // daarN||vyaakhyaa|| zrarthakayeti vidyA dirarthastatpradhAnA kthaarthkyaa| evaM kAmakathA dharmakathA caiva mizrA ca kathA / zrata AsAM kathAnAM caikaikApi ca kathA anekavidhA navati jJAtavyetyupanya Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. 1 stagAthArthaH / adhunArthakathAmAha // vidyA sippasuvArDa, aNiverDa saMcarDa ya darakattaM // sAmaM daMko jerja, javappayANaM ca kahA || 1905 || dAraM || vyAkhyA || vidyA zilpamupAyo'nirvedaH saMcayazca dadatvaM sAma daNDo neda upapradAnaM cArthakathA | arthapradhAna tvAdityakSarArthaH / jAvArthastu vRddha vivaraNAdavaseyaH / taccedam / vidyaM paDuccacakahA / jo vidyare vaNiti / jahA egeNa vijJA sAhiyA / sA tassa paMcayaM pappanAye deza | jahA vA sassa vidyAharacakkavahissa vidyApajAveNa jogA uvaNayA / sabaissa uppattI jahA ya sahakule vahito / jahA ya mahesaro nAmaM kayaM / evaM niravasesaM ja hAvassae jogasaMga sutahA jANiyavaM / vidyatti gayaM / iyANiM sippatti | sippeNaho java jiiti / evaM udAharaNaM kokkAso jahAvassae / sippetti gayaM / iyANiM javAeti / eva dito cANakko / jahA cANakke bahuvidehiM ho jabaki / kIM / do mana dhAurattAnaM / evaM pi kANyaM jahAvassae tahA jANiyavaM / javAe tti gayaM / zyANiM Ni saMca ya ekameva udAharaNaM mammaNavANi / so vi jahAvassae tahA jANiyavo / sAMprataM dadatvaM tatsaprasaGgamAha // sAhasu daraka- taNeNusehI surjaya ruve // buddhIe maccasu, jIvai pusehiM rAyasu // 106 // dAraM // darakattaNayaM purisa-ssa paMcagaM sagamAhu suMderaM // buddhI pue sAhassA, sayasAhassAIM punnAI // 197 // vyAkhyA // dadatvaM puruSasya sArthavAhasutasya paJcakamiti paJcarUpakaphalam / zatikaM zataphalamAha saundaryaM zreSThiputrasya / buddhiH punaH sahasravatI sahasraphalA mantriputrasya / zatasahasrANi puNyAni zatasahasraphalAni rAjaputrasyeti gAthArthaH / jAvArthastu ka thAnakAdavaseyaH / taccedam / jahA baMjadatto kumAro kumArAmaccaputto se Thiputto saha vAhato / ee caro vi paropparaM ullAve / jahA ko ne keNa jIva / taba rAyaputteSa untaM zrahaM punnehiM jIvAmi / kumArAma putte nayiM zrahaM buddhIe / seThiputeSa naNiyaM ahaM rUvassittaNeNa / sabavAhaputto ra ahaM darakattaNeNa / teti gaMtuM viSAmo | te gayA asaM yaraM jaba ti / udyA vAsiyA / darasa Adeso dilo sigdhaM jattaparidvayaM aadi| so vIDiMgaMtuM egassa theravA svi hi / tassa bahugA kazyA eMti / tadivasa ko vi Usako so e pahu ppatti puDae baMdhe N / tarja savavAhaputto darakattaNeNa jassa jaM javai lavaNatellaghaya guDasuM vimiriya evamAdi tassa taM deza | avisiho lAho lo / tuhI jaNa / tu mheu AgaMtuyA udAdu vachavayA / so jai AgaMtuyA / to yaha gihe apariga kareUha / so jaNai ase mama sahAyA udyA avaMti / tehiM vA nAhaM guMjA mi teNa naNiyaM savve vi eNtu| AgayA / teNa te siM nattasamAlaha taMbolAi uvuttN| taM paMcataM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 12e rUvayANaM / vizyadivase rUvassI vaNiyaputto vutto| adya tume dAyavo jattaparivarDa / evaM navaja ti / so uTheUNa gaNiyApADagaM garDa appayaM maMDeDa / taba ya devadattA nAma gaNiyA purisavesiNI vahUhiM rAyaputtasehiputtAdIhiM mggiyaa|nne| tassa ya taM rUvasamudayaM dakhUNa khuniyaa| paDidAsiyAe gaMtUNa tIe mAUe kahiyaM / jahA dAriyA suMdarajuvANe dihiM de| ta sA naNAnaNa eyaM / naNa mama gihamaNuvarohaNa egraha / zheva jattavelaM karebaha / thevaagyaa| sarcha davavarDa karDa / tazya divase buddhimaMto amaccaputto sNdicho|ady tume jattaparivarDa daaybo| eyaM hvutti| so garDa krnnsaalN| taba ya tA divaso vavahArassa tissa paribeaM ngn| do svttii| tAsiM jattA uvara / ekAe putto avizyarI aputtA ya / sA taM dArayaM NeheNa uvacara / naNa ya mama putto / puttamAyA naNa ya mama putto tAsiM Na pari vidyaz / teNa jaNiyaM ahaM biMdAmi vavahAraM / dAra uhA kacaja davaM pi uhA eva / puttamAyA lnn| Na me daveNa kacaM dArago vi tIe navaja jIvaMtaM pAsihAmi puttaM / zyarI tusiNIyA aba / tAhe puttamAyAe dilo / taheva sahassaM uvauMgo / canane divase rAyaputto npi| adya rAyaputta tumhehiM pumAhiehiM jogavahaNaM vhiyvN|evN navaja ti| tarja rAyaputto tesiM aMtiyA jiggaMtuM udyANe hiu~ / taMmi ya eyare aputto rAyA m| Aso ahivAsi jaMmi rukavAyAe rAyaputto Nivalo sA Na uyattati / ta AseNa tassovari gazkaNa hiNsitN| rAyA ya annisitto| aNegANi sayasahassANi jAyANi / evaM abuppattI nava / darakattaNaM ti dAraM gayaM / zyANiM sAmaneyadaMmuvappayANehiM cAhiM jahA abo viDhappatti / enimaM udAharaNaM / siyAleNa namaMteNa halI marcha diko / so ciMte lacho mae uvAeNa tAva piThaeNa khAzyaho / jAva sIho Agarcha / teNa ciMtiyaM sacireNa gazyavaM / eyassa sIheNa jaNiyaM / kiM are nAzNaya avidy| siyAleNa naNiyaM AmaMti mAma / sIho naNa kimeyaM mayaM ti| siyAlo nnn| hbii| keNa maarij| vaggheNa / sIho ciNte| kahamahaM UNajAtieNa mAriyaM narakAmi / garma sIho / NavaraM vagyo Agau~ / tassa kahiyaM sIheNa maarije| so pANiyaM pAjaM Nigga: / vagyo ho / esa ne| jAva kA thAgarcha / teNa ciMtiyaM jara eyassa Na demi tarju kAukAu tti vAsiyasaddeNaM ame kAgA ehiMti / tesiM kAgaraDaNasadeNaM siyAlAdi ame bahave ehiti / kittiyA vArehAmi / arDa eyassa ubappayANaM demi teNa tarna tassa khaMDa vittA dilaM / so taM ghettRNa garcha / jAva siyAlo yaag| teNa NAyameyasta hRDheNa vAraNaM karemi / nijaDiM kAUNa vego dilo / ho siyaalo| uktaM ca // "uttama praNi Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " I 1 120 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. pAtena zUraM nedena yojayet // nIcamalpapradAnena samaM tulyaparAkramaiH // 1 // " ityuktaH kathAgAthAyA jAvArthaH / uktArthakathA sAMprataM kAmakathAmAha // rUvaM varja veso, darakattaM sikiyaM ca visasu // dihaM suyamaNunUyaM ca saMthavo caiva kAmakahA // 108 // // vyAkhyA // rUpaM sundaraM vayazcodayaM veSa ujjvalaH / dAkSiNyaM mArdavam / zikSitaM viSayeSu zikSA ca kalAsu / dRSTamadbhutadarzanamAzritya / zrutaM cAnubhUtaM ca saMstavazca paricayazceti kAmakathA / rUpe ca vasudevAdaya udAharaNam / vayasi sarva eva prAyaH kamanIyo navati lAvaNyAt / uktaM ca // yauvanamudagrakAle, vidadhAti virUpakeSu lAvaNyam / darzayati pAkasamaye, nimbaphalasyApi mAdhuryam / iti / veSa ujjvalaH kAmAGgam / yaM kaMcana ujjvaveSaM puruSaM dRSTvA strI kAmayate iti vacanAt / evaM dA diNyamapi / "paJcAlaH strISu mArdavam" iti vacanAt / zikSA ca kalAsu kAmAGgaM vaidagdhyAt / uktaM ca // " kalAnAM grahaNAdeva saunAgyamupajAyate // dezakAlau tvapekSyAsAM prayogaH saMnavenna vA // " anye tvatrAcalamUladevau devadattAM pratItyeyAcanAyAM prabhUtAsaMskRta stokasaMskRtapradAnadvArepodAharaNamadhiti / dRSTamadhikRtya kAmakathA yathA / nAradena rukmiNI rUpaM dRSTvA vAsudeve kRtA / zrutaM tvadhikRtya yathA padmanAbhena rAjJA nAradAddraupadI rUpamAkarNya pUrvasaMstutadevebhyaH kathitA / anubhUtaM cAdhikRtya kAmakathA yathA taraGgavatyA nijAnujavakathane / saMstavazca kAmakathA paricayaH kAraNAnIti kAmasUtrapAThAt / anye ti / saidaMsaNA pemmaM, pemAja raI raIya vissano // vissaMcAI paNa, paMcavihaM vaha pemmaM // iti gAthArthaH / uktA kAmakathA / dharmakathAmAha // dhammakA bohavA, cadvihA dhIrapurisapannattA // arakevaNi viskevali, saMvege ce nave // 19 // vyAkhyA // dharmaviSayA kathA dharmakayA / asau bo vyA caturvidhA dhIrapuruSaprajJatA / tIrthakara gaNadhara prarUpitetyarthaH / cAturvidhyamevAha / AdepaNI videpaNI saMvegazcaiva nirveda iti / sUcanAtsUtramiti nyAyAtsaMvejanI nirvedanI caivetyupanyAsagAthAdarArthaH / jAvArtha tvA // yAre hAre, pannattI caiva divA ya // esA cahA khalu kahA u arakevaNI hoi // 200 // vyAkhyA // cAro locAsnAnAdiH / vyavahAraH kathaM cidApannadoSavyapohAya prAyazcittalakSaNaH / prajJaptizcaiva saMzayApannasya madhuravacanaiH prajJApanA / dRSTivAdazca zrotrapeDhyA sUkSmajIvAdinAvakathanam / anye tvadidhatyAcArAdayo granthA evaM pariyahyante cArAdyanidhAnAditi / eSAnantaroditA caturdhA / khazabdo vizeSaNArthaH / zrotrapeDhyAcArAdinedAnAzrityAneka prakAreti / kathA tvAdepaNI navati / turevakArArthaH / kathaitra prajJApakenocyamAnA nAnyena / zrAkSiSyante mohAttattvaM pratyanayA javyaprANina Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 121 1 1 ityAdepaNI navatIti gAthAdarArthaH / idAnImasyA rasamAha // vidyA caraNaM ca tavo, purisakAro yasa miguttIrDa // uvaissara khalu jahiyaM, kahAi arakevaNI raso // // 209 // vyAkhyA // vidyA jJAnam atyantApakA rijAvatamobhedakam / caraNaM cAritraM samagra viratirUpam / tapo'nazanAdi / puruSakArazca karmazatrUnprati svavIryotkarSala - kaH / samitiguptayaH pUrvoktA eva / etaDupadizyate khalu zrotRbhAvApekSyA sAmIpyena kathyate / evaM yatra kvacidasAvupadezaH kathAyA ApaNyA raso niSyandaH sAra iti gAthArthaH / gatAdepaNI / videpaNImAha // kahiUNa sasamayaM to, kahei parasamayamaha vivacAsA // miThAsammAvAe, emeva havaMti do neyA // 202 // vyAkhyA // kathayitvA svasamayaM svasiddhAntaM tataH kathayati parasamayaM para siddhAntamityeko nedaH / athavA viparyAsAkhyatyayena kathayati / parasamayaM kathayitvA svasamayamiti dvitIyaH / mithyAsamyagvAdayorevameva javato dvau nedAviti / mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAdaM kathayati samyagvAdaM kathayitvA mithyAvAdamiti / evaM vikSipyate'nayA sanmArgAtkumArge kumArgAtsanmArge zroteti videpaNIti gAthAdarArthaH / jAvArthastu vRddha vivarayAdavaseyaH / taccedam / virakevaNI sA ca vihA pattA / taM jahA / sasamayaM kahittA parasamayaM kahe parasamayaM kattA sasamayaM kahe miThAvAdaM kahettA sammAvAdaM kahe / sammAvAda kattA miLAvAyaM kahe / taba putriM sasamayaM kahittA parasamayaM kahe / sasaguNe dI / parasamadose javadaMse / esA paDhamA virakevaNI gayA / zyANi vizyA jai / putriM parasamayaM kattA tasseva dose navadaMse / puNo sasamayaM kahe / guNe ya se javadaMse / esA vizyA virakevaNI gayA / iyANiM tayA / parasamayaM kahettA / tesu caiva parasamaesa je jAvA jiNappaNI ehiM jAvehiM saha viruddhA asaMtA caiva viyappiyA te pui hattA dosA siMjA viUNa puNo je jiNappaNI yajAvasarisA ghurakara mitra kahavi somaNA jaNiyA / te kahara | havA miLAvAdo cittaM na / sammAvAdo vittaM / pu ipAhiyavAI didI kahittA / paJchA vittaparakavAI didI khe| esA tazyA virakevaNI gayA / iyANi catrI virkevrnn| / sA vi evaM caiva / varaM puviM sona kahaya / paThA yareti / evaM viskivati soyAraM ti gAthAjAvArtha: / sAMpratamadhikRtakathAmeva prakArAntareNAha // jA sasamayavadyA khalu, hoi kahA logaveyasaMjuttA // parasamayANaM ca kahA, esA trirakevaNI nAma // 203 // vyAkhyA // yAsvasamayavaja / khaluzabdasya vizeSaNArthatvAdatyantaM prasiddhanItyA svasiddhAntazUnyA / anyathA vidhipratiSedhadvArA vizvacyApakatvAt svasamayasya taUrjA kathaiva nAsti | javati kathA lokavedasaMyuktA | loka 16 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. grahaNAprAmAyaNAdiparigrahaH / vedAstu rugvedAdaya eva / etaDuktA kathetyarthaH / parasamayAnAM ca sAMkhyazAkyAdisiddhAntAnAM kathA yA sA sAmAnyato doSadarzanadvAreNa eSA videpaNI nAma / vikSipyate'nayA sanmArgAtkumArge kumArgAtsanmArge zroteti videpaNI / tathAhi sAmAnyata eva rAmAyaNAdikathAyAmidamapi tattvamiti navati sanmArgAnimukhasya jumateH kumArgapravRttiH / doSadarzanadvAreNApyekendriyaprAyasyAho matsari eta iti mithyAlocaneneti gAthArthaH / asyA kathane prApte vidhimAha / jA sasamae pu iArakAyA taM bunedya parasamae // parasAsaNavarakevA, parassa samayaM parika he hi // 205 // dAraM // vyAkhyA // yA svasamayena svasiddhAntena karaNabhUtena pUrvamAkhyAtA yAda kathitA tAM kSipetparasamaye kaciddoSadarzanadvAreNa yathAsmAkama hiMsAdilakSaNo dharmaH sAMkhyAdInAmapyevam // hiMsA nAma naveddharmo na bhUto na bhaviSyati // ityAdivacanaprAmANyA kiMtvasAvapariNAminyAtmani na yujyate / ekAnta nityA nityayo - hiMsAyA aAvAditi / athavA parazAsanavyAdepAt 'supAM supo javanti' iti / saptamyarthe paJcamI / parazAsanena kathyamAnena vyAdepe sanmArgAnimukhatAyAM satyAM parasya samayaM kathayati / doSadarzanadvAreNa kevalamapIti gAthArthaH / uktA videpaNI adhunA saMvejanImAha // cAyaparasarIragayA, ihalAe caiva tahaya paraloe // esA cavidA khalu, kahA saMveyaNI ho || 205 // vyAkhyA // zrAtmaparazarIra viSayA iha loke caiva tathA paraloke / ihaloka viSayA paraloka viSayA ca / eSA caturvidhA khalu anantaroktena prakAreNa kathA tu saMvejanI javati / saMvejyate saMvegaM grAhyate'nayA zroteti saMvejanI / eSo'dhi - kRtagAthAdarArthaH / jAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH / taccedam / saMveyaNI kahA } vihA / taM jahA / yAyasarIrasaMveyaNI prsriirsNveynn| ihaloyasaMveyaNI paraloyasaMveyaNI / taba zrAyarIrasaMveyaNI jahA jameyaM amhaccayaM sarIrayaM / evaM sukaso piyamaMsavasAmedamAdviNhArucammakesaromaNahRdaMtayaMtA disaMghAya ziSphalattaNeNa muttapurIsajAyaNattaNeNa ya asui ti kahemANo soyArassa saMvegaM uppAera / esA AyasarIrasaMveyaNI / evaM parasarIrasaMveyaNI vi / parasarIraM erisaM ceva suI / havA para - ssa sarIraM vaNemANo soyArassa saMvegamuppAera / parasarIrasaMveyaNI gayA / zyANiM ihaloyasaMveyaNI / jahA saGghameyaM mANusattaNaM asAramadhuvaM kadalIyaM samANaM / parisaM kaha kahemANo dhammakahI soyArasta saMvegamuppAera / esA ihaloyasaMveyaNI gayA / zyANiM paraloyasaMveyaNI / jahA devA va issA visAyamayako lohAiehiM Durake hiM 1 minUyA kimaMga puNa tiriyanArayA / eyArisa kaha kahemANo dhammakahI soyArassa saMvegamuppAe / esA paraloyasaMveyaNI gaya tti gAthAjAvArthaH / sAMprataM zujakarmodayA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 123 | 1 zujakarmadayaphalakathanataH saMvejanI rasamAha // vIriya vijava giTThI, nANaMcaraNadaMsaNA taha iTThI // vaissa khalu jahiyaM, kahAi saMveyaNIi raso // 206 // vyAkhyA // vIryavaikriyastipaHsAmarthyodbhavA AkAzagamanajaGghAcAraNA divIryavai kriya nirmANalakSaNA | jJAnacaraNadarzanAnAM tatharddhiH / tatra jJAnarddhiH " panU NaM jaMte codasapurvI ghamA ghamasahas sahassaM vivittae / haMtA pahU vijavittae / tahA // "jaM sAlI kammaM, khave bahuyA hiM vAsakoDI hiM // taM pANI tihiM gutto, khavei UsAsamatteM / " ityAdi / tathA caraparddhiH / nAstyasAdhyaM nAma caraNasya tadvanto hi devairapi pUjyanta ityAdi / darzanarddhiH prazamAdirUpA / tathA "samma didI jIvo, vimANavaUM Na vaMdhae AuM // jai vie sammattajaDho, ava Na vA puviM" ityAdi / upadizyate kathyate khalu yatra prakrame kathAyAH saMvejanyA raso niSyanda eSa iti gAthArthaH / uktA saMvejanI nivedanImAha || pAvANaM kammA, avivAgo kahie jaba // iha ya paraba ya loe, kahA u yiNI nAma // 207 // vyAkhyA // pApAnAM karmaNAM cauryAdikRtAnAmazuna vipAkaH dAruNapariNAmaH kathyate yatra yasyAM kathAyAmiha ca paratra ca loke ihaloke kRtAni karmANi ihaloka evodIryante / ityanena caturbhaGgikAmAha / kathA tu nivedanI nAma nirvedyate navAdanayA zroteti nivedanI eSa gAthAdarArthaH / jAvArthastu vRddha vivaraNAdavaseyaH / taccedam / " zyANiM niveynnii| sA cauvihA / taM jahA iha loe puccilA kammA iha loe ceva Duha vivAgasaMjuttA navaM titi / jahA corAeM pAradAriyANaM evamAi / esA paDhamA niyI / zyA vizyA / iha loe puccimA kammA paraloe DuhavivAgasaMjuttA navaMti / kahaM / jahA nerazyANaM annamma jave kathaM kammaM nirayanave phalaM dei / vizyA niveyaNI gyaa| zyANiM tayA / paraloe iccimA kammA iha loe havivAgasaMjuttA navaMti / kahU~ / jahA baalppnitimev| aMtakulesu uppannA khayakoDhAdI hiM dAriddeNa ya yaninUyA saMti / esA tazyA yiNI / iyANiM cA veiyaMNI / paraloe DuciNA kammA paraloe caiva kucha vivAgasaMjuttA javaMti / kahaM jahA purvi cciSehiM kammehiM jIvA saMDAsatuMDe hiM parakI hiM javavadyanti / ta te parayapAjaggANi kammANi yasaM puSANi tANi tAe jAtIe pUriti / pUriUNa narayannave veti / esA cachA niveyaNI gayA / evaM ihalogo paralogo vA pasavayaM pamucca javai / tatra pannatrayasta magussanako iha logo / zravasesAI timi vigaI paralogo ti gAthAbhAvArthaH / idAnImasyA eva rasamAha // yovaM pi pamAyakayaM, kammaM sAhiyaI jahiM niyamA // parAsupariNAmaM, kahAi niveyI raso // 208 // vyAkhyA // stokamapi pramAdakRtamalpamapi pramAdajanitaM karma vedanIyAdi sAhiyaiti kathyate / yatra niyamAnniyamena / kiMviziSTamityAha / pranRtAzunapa 66 / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .. 124 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. riNAma bhutiivrphlmityrthH| yathA yazodharAdInAmiti / kathAyA nidinyA rasa eSa niSyanda iti gaathaarthH| saMdepataH saMvegaM nirveda nivandhanamAha // siddhI ya devalogo, sukucuppattI ya hoza sNvego||nrgo tirikajoNI,kumANusattaM ca niveLa ||raavyaakhyaa|| sijizca devalokaH sukulotpattizca navati saMvega etatprarUpaNaM saMvegahetutvAditi naavH| evaM narakastiryagyo niH kumAnuSatvaM ca nirveda iti gaathaarthH| AsAM kathAnAM yA yasya kathanIyetyetadAha / veNazyassa paDhamayA, kahA u akevaNI kheyvaa||to sasamayagahiyatro, kahidya virakevaNI pachA // 10 ||vyaakhyaa|| vinayena carati vaina yikaH ziSyastasmai prathamatayA Adikathanena kathA tu AkSepaNI uktaladANA kathayitavyA / tataH svasamayagRhItArthe sati tasmin kathayeTidepaNImuktaladaNAmeva pazcAditi gAthArthaH / kimityetadevamityAha // akevaNiaskittA, je jIvA te lanaMti saMmattaM // vikevaNI jacaM gADhatarAgaM ca michattaM ||21||vyaakhyaa|| AkSepaNyA kathayA AdiptA AvarjitA zrAdepaNyAdiptA ye jIvAste lajante samyaktvam / tathA AvarjanaM zujanAvasya mithyAtvamohanIyakSayopazamopAyatvAt / videpaNyAM nAjyaM samyakvam / kadAcivajante kadAcinneti / tabavaNAttathA vidhapariNAmanAvAt / gADhataraM vA mithyAtvaM jamamateH parasamayadoSAnavabodhAnnindAkariNa ete na aSTavyA ityaninivezeneti gAthArthaH / uktA dharmakathA / sAMprataM mishraamaah||dhmmo abo kAmo, uvazssa jaba suttakavvesu // loge vee samae, sA u kahA mIsiyA NAma // 21 // vyAkhyA // dharmaH prvRttyaadiruupH|arthoN vidyaadi|kaam zchAdiAupadizyate kathyate yatra sUtrakAvyeSu sUtreSu kAvyeSu ca tvnnvtsu| ketyata / Aha loke rAmAyaNAdiSu / vede yajJakriyAdiSu / samaye taraGgavatyAdiSu / sA punaH kathA mizrA mitrAnAma saMkIrNapuruSArthAnidhAnAt iti gAthArthaH / uktA mizrakathA tadanidhAnAccaturvidhA katheti / sAMprataM kathAvipadAtA tyAjyAM vikathAmAha / ajJAtakharUpAyAstyAgAsaMjavAditi // icikahA jattakahA, rAya kahA corajaNavayakahA y||nddndRjnmuhiy kahAu esA nave vikhaa||13|| vyAkhyA strIkathA evaMnUtA aviDA ityAdilakSaNA / naktakathA sundaraH zAsyodana ityaadiruupaa| rAjakathA amukaH zojana ityAdiladANA / caurajanapadakathA ca gRhIto'dya caurH| sa zcha kdrthitH| tathA ramyo madhyadeza ityAdirUpA / naTanartakajanamuSTikakathA ca eSA nvechikthaa| prekSaNIyakAnAM naTo rmnniiyH| yahA nrtkH|yhaajnHjso nAma vrtraakheNlkH| muSTiko mada ityAdilakSaNA vikathA kathAlataNavirahAditi gAthArthaH / uktA vikathA zdAnI prajJApakApekSayAsAM prAdhAnyamAha // eyA ceva kahA, pannavagaparUvaga samAsadya // akahA kahA ya vikahA, havidyapurisaMtaraM pappa ||14||vyaakhyaa|| etA evA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 225 kalakSaNAH kthaaH| prajJApayatIti prjnyaapkH| prajJApakazcAsau prarUpakazceti vigrhstmvvodhkprruupkm| natu gharabhramaNakalpaMyatonakiMcidavagamyata ityrthH| samAzritya praapy| kimityAha |akthaa vadayamANalakSaNA kathA coktasvarUpA vikathA coktasvarUpaiva javati puruSAntaraM zrotRlakSaNaM prApyAsAdya sAdhvasAdhvAzayavaicitryAtsamyakazrutAdivat / anye tu prajJApakaM mUlakartAraM prarUpakaM tatkRtasyAkhyAtAramiti vyaacdte| nacaitadatizojanaM palavayaparUvage samAsadyatti pAThaprasaGgAditi gAthArthaH / zdAnImakathAladaNamAha // michattaM veyaMto, jaM annANI kahaM parikaheza // liMgabo va gihI vA, sA akahA desiyA samae // 15 // vyAkhyA // mithyAtvamiti mithyAtvamohanIyaM karma vedayan vipAkena yAM kAM cidazAnI kathAM kathayati / ajhAnitvaM cAsya mithyASTitvAdeva / yadyevaM nArtho'jJAnigrahaNena mithyAtvavedakasyAjJAnitvAvya nicArAditi cenna / pradezAnunavavedakena samyagdRSTinA vynicaaraaditi| kiNvishisstto'saavityaah| liGgastho vA avyapratrajito'GgAramardakAdiH / gRhI vA yaH kazciditara ev|saa evaM prarUpakaprayuktayuktyA zro. taryapi prajJApakatulyapariNAma nibandhanA kathA dezitA samaye / tataH prativiziSTakathAphakhAjAvAditi gaathaarthH| atraiva prakrame kathAmAha // tavasaMjamaguNadhArI, jaM caraNarayA kahiti sanAvaM // sabajagajIvahiyaM, sA u kahA desiyA samae // 16 // vyAkhyA // tapaHsaMyamaguNAn dhArayanti tabIlAzceti tapaHsaMyamaguNadhAriNaH yAM kAMcana caraNaratAzcaraNaprativajhA natvanyatra nidAnAdinA kathayanti sannAvaM paramArtham / kiviziSTamityAha / sarvajagajIvahitaM natu vyavahArataH katipayasatva hitamityarthaH / tuzabdasyAvadhAraNArthatvAtsava kathA nizcayato dezitA samaye nirjarAkhyasvaphalasAdhanAtkartRNAM zrotRNAmapi cetaHkuzalapariNAmanivandhanA kathaiva nocenAjyeti gAthArthaH / zhaiva vikathAmAha // jo saMjarDa pamatto, rAgadosavasagau~ parikaheza // sA u vikahA pavayaNe, pamattA dhIrapurisehiM // 217 // vyAkhyA // yaH saMyataH pramattaH kapAyAdinA pramAdena rAgadveSavazagaH sanna tu madhyasthaH parikathayati kiMcit / sA tu vikathA pravacane sA punarvikathA siddhAnte prajJaptA dhIrapuruSaiH tiirthkraadiniH| tathAvidhapariNAmanivandhanatvAt krtRshrotroriti|shrotRprinnaamnnede tu taM prati kathAntaramevevaM sarvatra nAvanA kAyeti gaathaarthH| sAMprataM zramaNena yathAvidhA na kAryA tayA vidhAmAda / siMgArarasuttazyA, mohakuviyaphuphugA hasahasiMti // ja suNamANassa kahaM, samaNeNa e sA kaheyavA // 17 // vyAkhyA // zRGgArarasena manmathadIpakena uttejitA thadhikaM dIpitA ketyAha / moha eva cAritramohanIyakarmodayasamuThAtmapariNAmarUpaH kupitaphaMphukAghaTitakukUlA hasahasiMtitti jAjvalyamAnA jAyata iti vAkyazepaH / yAM evataH Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kathAM mohodayo jAyata ityarthaH / zramaNena sAdhunA na sA kathayitavyA / akuzalanibandhanatvAditi gaathaarthH| yatprakArA kathanIyA tatprakArAmAha // samaNeNa kaheyavA, tavaniyamakahA. virAgasaMjuttA // jaM soUNa maNUso, vacca saMveganideyaM // 21 // vyAkhyA // zramaNena kthyitvyaa| kiMviziSTetyAha / taponiyamakathA / anazanAdipaJcAzravaviramaNAdirUpA / sApi virAgasaMyuktA na nidAnAdinA rAgAdisaMgatA / ata evAha / yo kathAM zrutvA manuSyaH zrotA brajati gabati / saMveyaNivedaM ti|sNvegN nirveda ceti gAthArthaH / kathAkathana vidhimAha // abamahaMtI vi kahA, aparikilesavahulA kaheyavA // haMdi mahayAcaDagara-taNeNa abaM kahA haNa // 22 // vyaakhyaa|| mahArthApi kathA aparikvezabahulA kathayitavyA / nAtivistarakathanena parikvezaH kArya ityarthaH / kimityeva mityata Aha / hNdiityupdrshne| mahatA camakaratvena atiprpnyckthnenetyrthH| kimityAha / artha kathA hanti nAvArthaM nAzayatIti gAthArthaH / vidhizeSamAha // khettaM kAlaM purisa, sAmabaM cappaNo viyANettA // samaNeNa u aNavadyA, pagayaMmi kahA kaheyavA // 21 // tazyatayaNaNidyuttI saMmattA // vyAkhyA // denaM naumAdi nAvitaM kAlaM dIyamANAdiladaNaM puruSaM pAriNAmikAdirUpaM sAmarthya cAtmano jJAtvA prakRte vastunIti yogH| zramaNena tvanavadyA pApAnubandharahitA kathA kathayitavyA nAnyeti gaathaarthH| uktA kathA tadanidhAnAjato nAmaniSpanno nikssepH| sAMprataM sUtrAlApakaniSpanasyAvasara ityAdi carcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraraNIyam / taccedam / saMjame ityAdi / asya vyAkhyA / iha saMhitAdikramaH kumaH / nAvArthastvayam / saMyame umapuSpikAvyAvarNitasvarUpe zojanena prakAreNAgamanItyA sthita AtmA yeSAM te susthitAtmAnasteSAm / ta eva vizeSyante / vividhamanekaiH prakAraiH prakarSeNa jAvasAraM muktAH parityaktA bAhyAnyantareNa grantheneti vipramuktA steSAm / ta eva vizeSyante trAyante AtmAnaM paramunnayaM ceti traataarH| AtmAnaM pratyekabujhAAparaM tIrthakarAH svatastIrNatvAkunayaM sthavirA iti| teSAmidaM vadayamANaladANamanAcaritamakaTapam / kessaamityaah| nigranthAnAM sAdhUnAmityanidhAnametat / mahAntazca te RSayazca maharSayo yataya ityarthaH / athavA mahAntameSituM zIlaM yeSAM te mahaiSiNaste. SAm / iha ca pUrvapUrvanAva evottarottarajAvo niyato hetuhetumanAvena veditavyaH / yata eva saMyame susthitAtmAno'taeva vipramuktAH / saMyamasusthitAtmanibandhanatvAhipramuktaH / evaM zeSeSvapi nAvanIyam / anye tu pazcAnupUrvyA hetuhetumannAvamidaM varNayanti / yata eva maharSayo'taeva nigranthAH / evaM zeSeSvapi aSTavya miti sUtrArthaH / sAMprata yadanAcaritaM tadAha / suutrm| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtiiyaadhyynm| 120 uddesiyaM kIyagaDaM, niyAgamanihamANi y|| - rAznatte siNANe ya, gaMdhamale ya viiynne|||| - (zravacUriH) yadanAcIrNaM tadAha / sAdhvAdyAzrityoddezanamAramnasya tatra navam (1) krykiitN| nAve niSThApratyayaH / sAdhvAdyarthamiti gamyate / tena nirvartitaM krItakRtaM (2) nityAgamapramANIkRtAmantritasya piMgasya grahaNaM (3) anyAhRtaM bahuvacanaM svaparagrAmAdinedakhyApanArtham (4) rAtrijuktaM divasagRhItadivasacuktAdi caturdhA (5) snAnaM sarvadezanedaninnam / dezasnAnamadhiSThAnazaucAtirekeNA dipadamapradAlanamapi / sarvasnAnaM pratItam (6) gandhaM koSTapuTAdi (7) mAlyaM grathitAdi () vIjanaM tAlantAdi (e) udezakAdiSu doSAzcAramnAdayaH svayaM jnyeyaaH||2|| (artha.) have sAdhune AcaravAne ayogya je teja vAvana volekarI kahe The. uddesiyaMti ( uddesiyaM ke ) audezikaM eTale sAdhu Adikane uddezIne taiyAra karelA je AhArAdi te audizika kahiyeM, te sAdhune anAcarita The, e eka anAcarita kahyu. (1) evI rIteM Agala ekAvana anAcarita kaheze. te pratyeka bolane viSe anAcarita padano saMbaMdha levo. (kIyagaDaM ke) kItakRtam eTale sAdhune arthe vecAthI ANI ApeIM lebu te vIjuM krItakRta anAcarita(2) (niyAgaM ke0 ) je AmaMtraNa kare teneja ghare nitya AhAra levo. anAmaMtritane ghare sevo nahI. te niyAga nAmaka trIjuM anAcarita. (3) (yanihaDANi ya ke0) anyAhatAni ca eTale paragrAmathI AvelA puruSoyeM potAnA grAmathakI sAdhumATe lAvelo padArtha te cothu anyAhata nAmaka anAcarita. (4) (rAyannatte ke0) rAtrinaktam eTale divAgrahItAdi cAra prakAraceM rAtrinojana karavU, te pAMcamuM rAtrinaktanAmaka yanAcarita. (5) (siNANe ke0) snAnaM eTale netrapradAlanAdi dezasnAna tathA avagAhanAdi sarva snAna karavU, te uhuM snAnanAmaka anAcarita. (6) (gaMdhamajhe ya ke0) gaMdhamAye ca, gaMdha eTale sugaMdha cUthA caMdana yAdinu copaDavU, ane mATya te phUlapramukhanI mAlA paharavI te sAtama ne yApamaM gaMdhamAlya nAmaka anAcIrNa. (1) (vIvaNe ke0) vya. janam te tAlavRtAdikano svIkAra karavo te navamuM vyajana nAmaka anAcarita jANavU (e) thahI odezikAdimA je pAraMjAdi dopa The, te sahaja , mATe lakhyA nathI. canAre khavuddhiyI jANI levA. // 2 // (dIpikA ) sAMprataM yatpUrvoktamanAcaritaM tadevAha / sAdhumuddizya bAramnaNa Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. mauzikam (1) krayaNaM sAdhvAdinimittaM krItaM tena kRtaM nirvartitaM krItakRtam (2) niyAgamAmantritasya piekasya grahaNam (3) ahimaM svakIyagrAmAdeH sAdhu nimittamajimukhamAnItaM zranyAhRtam / bahuvacanaM svagrAmaparagrAma nizIthA dibhedakhyApanArtham (4) rAtriktaM rAtri jojanaM divasagRhItaM divasaktaM rAtrau saMnidhirakaNena (1) divasagRhItaM rAtrau muktam (2) rAtragRhItaM divasaktaM (3) rAtrau gRhItaM rAtrau muktam ( 4 ) iti nedacatuSTayalakSaNam (5) snAnaM deza sarvabheda jinnam / tatra dezasnAnaM zaucAtirekeNa dipadmaprAnamapi / sarvasnAnaM tu pratItameva ( 6 ) gandhamAlyaM ca gandhagrahaNAt koSThapuTAdiparigrahaH ( 9 ) mAlyagrahaNAcca grathitaveSTitAdermAlyasya parigrahaH ( 8 ) vIjanamuSNakAle tAlavRntAdinA (e) idamanAcaritam / doSAzceha zrAramnapravartanAdayaH svayaM buyA vAcyAH // 2 // ( TIkA) uddesiyaM ti sUtramasya vyAkhyA / udezanaM sAdhvAdyAzritya dAnAramnasyetyuddezaH / tatra javamaudezikam ( 1 ) krayaNaM krItam / jAveM niSThApratyayaH / sAdhvAdinimittamiti gamyate / tena kRtaM nirvartitaM krItakRtam ( 2 ) niyAgamityA - mantritasya piekasya grahaNaM nityaM tattvanAmantritasya (3) hiDANi yatti / khagrAmAdeH sAdhu nimittama jimukhamAnItamanyAhRtaM bahuvacanaM svagrAmaparagrAma nizIthA dinedkhyApanArtham ( 4 ) tathA rAtrijaktaM rAtrinojanaM divasagRhIta divasaktAdicaturjaMgaladaNam ( 9 ) / snAnaM ca dezasarvanedaninnaM dezasnAnamadhiSThAnazaucAtirekeNAdipadAprakAlanamapi / sarvasnAnaM tu pratItam ( 6 ) / tathA gandhamAlyavyajanaM ca gandhagrahaNAtkoSThapuTAdiparigrahaH ( 3 ) mAlyagrahaNAcca prathitaveSTitAdermAlyasya (8) vIjanaM tAlavRntAdinA dharma evedamanAcaritaM doSAzcaude zikA diSvAramnapravartanAdayaH (e) svAdhiyAvagantavyA iti sUtrArthaH / saMnidIgimitte ya, rAyapiMDe kimie // saMbAda daMta pahoyaNAya saMpucaNe dehapaloyaNA ya // 3 // ( avacUriH ) sannidhIyate'nena AtmA durgatAviti saMnidhiH ghRtaguDAdInAM saMcaya (v) gRhimAtraM gRhasthajAjanam ( 10 ) rAja piekonRpAhAraH ( 11 ) kaH kimiti yo dIyate sa ki mikaH ( 12 ) saMhanamasthimAMsatva gromasukhatayA caturdhA mardanaM ( 13 ) daMtapradhAvanaM cAGgulyAdinA dAlanam ( 14 ) saMpraznaH saMvAdo sAvadyagRhasthaviSayaH kIdRzo'hamityAdirUpo vA ( 15 ) dehapralokanaM cAdarzAdau ( 16 ) // 3 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 11e . (artha.) saMnihitti ( saMnihi ke) saMnidhiH, jethI AtmA purgatine saMnidhi eTale najIka jAya ,te saMnidhi eTale ghRtagumAdikano saMcaya karavo,te saMnidhinAmaka dazamuM anAcArita ( gihimitte ya ke0) gRhyamatraM ca eTale gRhasthay pAtra nojanAdikane artha sevaM, te agiyAramuM gRhyamana nAmaka anAcarita. ( rAyapi ke) rAjapimaH eTale rAjAeM Apelo AhAra levo, te vAramuM rAjarpima nAmaka anAcarita. ( kimibae ke) kimibakaH eTale "je ko bhojananI cA karanAra ho te ahiM Avo ane lojana lajAu~." evo ghoSa karIne jyAM AhAra apAya The, tevA dAnazAlAdikane viSe je AhAra levo, te kimiThakanAmA teramuM anAcarita. (saMvAhaNe ke). saMvAhanam eTale jethI asthi, mAMsa, tvacA ane roma emane sukha thAya evaM tailAdikathI mardana karavaM te caudamuM saMvAhana nAmaka anAcarita. (daMtapahoyaNA ya ke) daMtapradhAvanA ca eTale aMgukhyAdikaM karI dAMtaNa karavU, mukha pradAlana karavU, e paMdaramuM daMtapradhAvana nAmaka anAcarita. (saMpuThaNa ke) saMpraznaH eTale gRhasthane sAvadha prazna te kuzalademasaMbadhI prazna karavo, yathavA potAnI zarIranI zojAnA animAnayI evaM pUq ke, hu~ kevo tuM ? e saMprazna nAmaka solamuM anAcarita. (dehapaloyaNA ya ke) dehapralokanA ca eTale darpaNa AdikamAM zarIranI kAMti jovI, te sattaramuM dehapralokana nAmaka anAcarita jANavU. e saMnidhi AdikanuM AcaraNa karavAmAM parigraha, prANAtipAta ztyAdi doSa ne te potAnI mele jANavA. // 3 // (dIpikA) punaridamanAcaritam / saMnidhIyate'nena yAtmA durgatAviti saMnidhiH / gumaghRtAdInAM saMcayakaraNam (10) / gRhyamatraM ca gRhasthannAjanam (11) / rAjarpimazca nRpAhAraH (15) / kimasi ityevaM yo dIyate sa kimiThakaH / rAjapiMmo'nyo vA sAmAnyena ( 13 ) / tathA saMvAdhanaM asthimAMsatvagromasukhatayA catuvidhaM mardanam (14) / dantapradhAvanaM cAGgalyAdinA mukhajhAlanam ( 25 ) / saMpraznaH sAvadyo gRhastha vissyH| zonArtha kIzo vAhamityAdirUpaH (16) / devapralokanaM ca thAdarzAdau (17) / yanAcaritadoSAzca saMnidhipratiSa parigrahamANAtipAtAdayaH svabuDyA vAcyAH // 3 // (TIkA ) idaM cAnAcaritamityAha / saMnihitti sUtramatya vyAkhyA / saMnidhIyate. jnayAtmA pugatAviti saMnidhiH / tRtagumAdInAM saMcaya kriyA / gRhyamatraM gRhanyabhAjanaM ca tathA rAjapiMgo nRpAhAraH / kimiThatItyevaM yo dIyate sa kimizaH rA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. japieko'nyo vA sAmAnyena / tathA saMbAdhanama sthimAMsatvagroma sukhatayA caturvidhaM mardanam / dantapradhAvanaM cAGgavyAdinA kAlanam / tathA saMpraznaH sAvadyo gRhastha viSayaH / kI zo vAhamityAdirUpaH / dehapralokanaM cAdarzAdAvanAcaritam / doSAzca saM nidhiprabhRtiSu parigrahaprANAtipAtAdayaH svadhiyaiva vAcyA iti sUtrArthaH / ahAvae ya sUtramasya vyAkhyA | aSTApadaM ceti / aThAvara ya nAlIe, battassa ya dhAraNaThAe // tegiccaM pAhaNApAe, samAraMbhaM ca joiNo // 4 // (avacUriH) zrAvati / aSTApadaM dyUtamarthapadaM vA gRhasthamadhikRtya nimittAdiviSayaM 17 | nAlikA dyUtanedaH / yatra mA bhUtkalayApyanyathA'kSapAtanamiti nAlikAH pAtyaMte / nAlikAyAH pradhAnatvakhyApanArthaM nedenopAdAnaM sakaladyUtopalakSaNArthaM ca 18 | chatrasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA pratyanarthAya glAnAdyAlambanaM muktvA / prAkRtatvAdanusvAralo visartakAralopau ca dRSTavyau 15 / cikitsAyA nAvazcaikitsyaM vyAdhipratikriyArUpam ( 20 ) / upAnahau pAdayoriti sAbhiprAyakam / zrApatkAlaparihArArtham upagrahadhAraNe na doSaH ( 21 ) / samAramnazca jyotiSo'neriti ( 22 ) / doSAstvaSTApadAdInAM kumA eveti // 4 // (a) vati / (hAvae ya ke0 ) aSTApadaM ca eTale dyUta ramanuM, te aDhAramaM aSTApadanAmaka nAcarita (nAlIe ke0 ) nAlikA eTale kalAyeM karI pAso potAnI chApramANe na pADavo joiyeM mATe nalikAmAM nAkhIne ramavuM, evaM eka jAtanuM dyUta, athavA nAsikAzabde gaMjIpho, seja ityAdi krIDA levI. te krIDAyeM ramavuM te nAlikA nAmaka yogIzamaM nAcarita. rogAdinimittavinA ( uttassa ya ke0 ) vatrasya ca eTale batranaM (dhAraNa ke0) dhAraNaM eTale dhAraNa karavuM te ( paThAe ke0) anarthAya eTale anarthane mATe be. arthAt arthakAra be. e vIzamaM utradhAraNa nAmaka anAcarita. ( tegiSTaM ke0 ) caikitsyam eTale sAvadya vaidyakriyA svArtha athavA parArtha karavI, te ekavIzamaM caiki tsyanAmaka nAcarita. ( pAe ke0 ) pAdayoH eTale paganeviSe ( vAhaNA ke0 ) upAnahau eTale pagarakhAM paheravAM, te bAvIzabhuM upAnaha nAmaka nAcarita. ( jozNo ke0 ) jyotiSaH eTale agnino ( samAraMbha ke0 ) samAraMbhaH eTale AraMbha karavo, te trevIzamaM jyotiHsamAraMbha nAmaka nAcarita jANavuM // 4 // (dIpikA.) kiMca aSTApadamiti / aSTApadaM dyUtamarthapadaM vA gRhastha madhikRtya nimittAdi Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 131 viSayam anAcaritam 10 tathA nAlikA cetiyUtavizeSalakSaNA yatra mAnUt kalayA'nyathA pAzakapAtana miti nAlikayA pAtyanta iti|shyN ca anAcaritam 1e utrasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA prati anarthAya iti|aagaaddhglaanaadyaalmbnN muktvAnAcaritaM prAkRtazailyAtrAnuvAralopaH akAraNakAralopau ca iSTavyau / tayA zrutiprAmANyAditi 20 tegiLaMti cikitsAyA nAvaH caikitsyaM vyAdhipratikriyArUpam anAcaritam 21 upAnahI paadyornaacrite|paadyoriti sAniprAyakaM natu yApatkalpaparihArArthamupagrahadhAraNena 22 samAraMjazca samAramnaNaM jyotipo vahnaH 23 doSAzca aSTApadAdInAM sugamA eveti // 4 // (TIkA ) aSTApadaM yUtam / arthapadaM vA gRhasthamadhikRtya nItyAdiviSayamanAca. ritam / tathA nAlikA ceti dyUtavizeSalakSaNA yatra mAnUtkalayAnyathA pAzakapAtanamiti nalikayA pAtyanta iti / zyaM cAnAcaritA / aSTApadena sAmAnyato dyUtagrahaNe satyaninivezanivandhanatvena nAlikAyAH prAdhAnyakhyApanArtha nedata upAdAnam / arthapadamevoktArthaM tadityanye anidadhati / asmin pade sakaladyUtopalakSaNArtha nAlikAmahaNamaSTApadadyUtavizeSapade cojyoriti|tthaa utrasya ca lokaprasiddhasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA pratyanAyetyAgADhaglAnAdyAlambanaM mukvAnAcaritam / prAkRtazailyA cAnAnuvAralopo'kAranakAralopau ca aSTavyau tathAzrutiprAmANyAditi / tathA tegiLaMti / cikitsAyA nAvazcakitsyaM vyAdhipratikriyArUpamanAcaritam / tathopAnahI pAdayoranAcarite / pAdayoriti sAniprAyakam / natvApatkalpaparihArArtham upagrahadhAraNena / tathA samAramnazca samAramnaNaM ca jyotipo'gnestdnaacritmiti| dopA aSTApadAdInAM kulA eveti sUtrArthaH // 4 // sivAyarapimaM ca, AsaMdIpaliyaMkae // gidaMtaranisidyA ya, gAyassubaTTaNANi y||5|| . (thavacUriH) zayyA vasatistayA tarati saMsAramiti zayyAtaraH 23 yAsaMdIpayI maJcakakhaTTe (24) gRhAntaranipadyA ca yodayorantarAlopavezanam / cAtpATakAdigrahaH (25) gAtrodvartanAni ca malApanayanarUpANi / cAdanyasaMskAragrahaH / / 5 / / (thartha) sidyaayrtti| (sidyAvarapiMDaM ke0 ) zayyAtarapiMDaH, jhayyA eTale nijAdi karavAnuM sthAnaka te sAdhune yApIne je potAnA pharmane dasayA kara Tha, te jharayAtara kahIyeM, yane te zayyAtaranA gharano je pina eTale thAhAra te covIza, za. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) mA. japieko'nyo vA sAmAnyena / tathA saMbAdhanama sthimAMsatvagromasukhatayA caturvidhaM mardanam / dantapradhAvanaM cAGgavyAdinA kAlanam / tathA saMpraznaH sAMvayo gRhastha viSayaH / DhArtha kIdRzo vAhamityAdirUpaH / dehapralokanaM cAdarzAdAvanAcaritam / doSAzca saMnidhiprabhRtiSu parigrahaprANAtipAtAdayaH svadhiyaiva vAcyA iti sUtrArthaH / aThAvae ya sUtramasya vyAkhyA | aSTApadaM ceti / hAvara ya nAlIe, battassa ya dhAraNaThAe // tegicaM pAhaNApAe, samAraMbhaM ca joiNo // 4 // 1 (avacUriH) zrAvae ti / aSTApadaM dyUtamarthapadaM vA gRhasthamadhikRtya nimittAdiviSayaM 17 | nAlikA dyUtanedaH / yatra mA bhUtkalayApyanyathA'pAtanamiti nAlikAH pAtyaMte / nAsikAyAH pradhAnatvakhyApanArthaM bhedenopAdAnaM sakaladyUtopalakSaNArthaM ca 10 / utraspa dhAraNamAtmAnaM paraM vA pratyanarthAya glAnAdyAlambanaM muktvA / prAkRtatvAdanukhAralo. posareekAralopau ca dRSTavyau 15 / cikitsAyA nAvazcaikitsyaM vyAdhipratikriyArUpam ( 20 ) / upAnahau pAdayoriti sAniprAyakam / ApatkAla parihArArtham upagrahadhAraNe na doSaH ( 21 ) / samAramnazca jyotiSo'neriti ( 22 ) / doSAstvaSTApadAdInAM sA veti // 4 // (artha) zrAvati / (hAvae ya ke0 ) aSTApadaM ca eTale dyUta ramanuM, te aDhAra aSTApadanAmaka anAcarita. ( nAlIe ke0 ) nAlikA eTale kalAyeM karI pAso potAnI zvApramANe na pADavo jozyeM mATe nalikAmAM nAkhI ne ramavaM, evaM eka jAtanuM dyUta, athavA nAlikAzabde gaMjIpho, seja ityAdi krIDA levI. te krIDAyeM ramavuM te nAlikA nAmaka yogaNIzamaM nAcarita. rogAdinimittavinA (uttassa ya ke0 ) utrasya ca eTale utranu (dhAraNa ke0) dhAraNaM eTale dhAraNa karayuM te ( pAe ke0) anarthAya eTale anartha nemADe be. arthAt anarthakAri be. e vIzamaM utradhAraNanAmaka nAcarita.. ( teginaM ke0 ) cakitsyam eTale sAvadya vaidyakriyA svArtha athavA parArtha karavI, te ekavIzabhuM caiki tsyanAmaka nAcarita. ( pAe ke0 ) pAdayoH eTale paganeviSe ( vAhaNA ke0 ) u. pAnahau eTale pagarakhAM paheravAM, te bAbIzasuM upAnahU nAmaka anAcarita. ( jozyA ke0 ) jyotiSaH eTale agnino ( samAraMbhaM ke0 ) samAraMbhaH eTale AraMbha karavo, te vIzamaM jyotiHsamAraMja nAmaka anAcarita jANavuM // 4 // ( dIpikA . ) kiMca aSTApadamiti / aSTApadaM dyUtamarthapadaM vA gRhasthamadhikRtya nimittAdi Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike tRtIyAdhyayanam / 131 viSayam zrAcaritam 10 tathA nAlikA cetidyUta vizeSalakSaNA yatra mAnUt kalayA'nyayA pAzakapAtanamiti nAlikayA pAtyanta iti / iyaM ca anAcaritam 17 batrasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA prati anarthAya iti / gADhaglAnAdyAlambanaM muktvAnAcaritaM prAkRtazailyAtrAnukhAralopaH akAraNakAralopau ca draSTavyau / tathA zrutiprAmANyAditi 20 teginaMti cikitsAyA jAvaH caikitsyaM vyAdhipratikriyArUpam nAcaritam 21 - pAnahau pAdayoranAcarite / pAdayoriti sAbhiprAyakaM natu zrApatkalpaparihArArthamupagrahadhAraNena 22 samAraMbhazca samAramnaNaM jyotiSo vahneH 23 doSAzca aSTApadAdInAM sugamA eveti // 4 // ( TIkA ) aSTApadaM dyUtam / padaM vA gRhasthamadhikRtya nItyAdi viSayamanAcaritam / tathA nAlikA ceti dyUtavizeSalakSaNA yatra mAnUtkalayAnyathA pAzakapAtana miti nalikayA pAtyanta iti / iyaM cAnAcaritA / aSTApadena sAmAnyato dyUtagrahaNe satyajiniveza nibandhanatvena nAlikAyAH prAdhAnyakhyApanArthaM nedata upAdAnam / arthapadamevoktArthaM tadityanye nidadhati / asmin pake sakala topalakSaNArthaM nAlikA - haNamaSTApadadyUtavizeSapade cojayoriti / tathA batrasya ca lokaprasiddhasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA pratyanarthAyetyAgADhaglAnAdyAlambanaM mukvAnAcaritam / prAkRtazailyA cAtrAnukhAralopo'kAranakAralopau ca draSTavyau tathAzrutiprAmANyAditi / tathA teginaMti / cikitsAyA jAvazcaikitsyaM vyAdhipratikriyArUpamanAcaritam / tathopAnahau pAdayonAcarite / pAdayoriti sAniprAyakam / natvApatkalpaparihArArtham upagrahadhAraNena / tathA samAramnazca samArambhaNaM ca jyotiSo'gnestadanAcaritamiti / doSA aSTApadAdInAM kulA eveti sUtrArthaH // 5 // sivAyarapiM ca saMdIpaliyaMkara || gidaMtara nisidhA ya, gAyassuvaTTaNANi ya // 5 // ( avacUriH ) zayyA vasatistayA tarati saMsAramiti zayyAtaraH 23 AsaMdIpatara ( 2 ) gRhAntara niSadyA ca dvayorgrahayorantarAlopavezanam / cAtpATakAdigrahaH (25) gAtrorttanAni ca malApanayanarUpANi / cAdanyasaMskAragrahaH // 5 // (artha) sidyAyaratta / ( sidyAyarapiMDaM ke0 ) zayyAtarapiMDa, zayyA eTale niprAdi karavAnuM sthAnaka te sAdhune pIne je potAnA karmane halavA kare be, tezayyAtara kahIyeM, ane te zayyAtaranA gharano je piMka eTale AhAra te covIzasuM za Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yyAtarapiMga anAcarita jANavU. tathA (AsaMdIpaliyaMkae ke0.) AsaMdIparyako eTale sAdarI ane palaMga. upalakSaNathI mAMcI, khATa, molI ityAdika levA. have te sAdarI vigere upara besa, te paJcIzamuM, babIzamuM AsaMdIparyaMka nAmaka anAcarita. (gihaMtara nisidhA ya ke0) gRhAMtarazayyA eTale be gharonA madhyabhAgamA sUvU, athavA upAsarAthI bIje ghare jazne sU, ca zabdazrI paTAdikano parigraha paNa jANavo. e sattAvIzamuM gRhAMtarazayyA nAmaka anAcarita. ( gAyassubaTTaNANi ya ke0) gAtrasyohartanAni ca, eTale zarIranA. malane dUra karavAne arthe jahartana eTale uvaTaNAM karavAM. e ahAvIzamuM anAcarita jANavU // 5 // (dIpikA) zayyAtarapiMmo'pyanAcaritaH / zayyA vasatistayA tarati saMsAramiti zayyAtaraH / sAdhUnAM vasatidAtA tasya piMmaH 24 AsandakaparyaGkako lokaprasijhau. anAcaritau zyA36 tathA gRhAntaraniSadyA gRhameva gRhAntaraM gRhayorvA apAntarAla tatra japavezanam / cazabdAt pATakAdiparigrahaH 27 tathA gAtrasya kAyasya udvartanAni paGkApanayanalakaNAni | cazabdAdanyasaMskAraparigrahaH // 5 // - (TIkA) kiMca / sadyAyarasUtramasya vyaakhyaa| shyyaatrpiemshcaanaacritH| zayyA vasatistayA tarati saMsAra miti zayyAtaraH sAdhuvasatidAtA tatpiNamaH / tathA Asanda kaparyau anAcaritau / etau ca lokprsijaavev| tathA gRhaantrnissdyaanaacritaa| gRhameva gRhAntaraM gRhayorvA apAntarAlaM tatropavezanam / cazabdAtpATakAdiparigrahaH / tathA gAtrasya kAyasyohartanAni cAnAcaritAni / uhatanAni paGkApanayanaladaNAni / cazabdAdanyasaMskAraparigrahaH / iti sUtrArthaH // 5 // gihiNo veAvaDiyaM, jA ya aajiivvttiyaa|| tattAnibujhanoittaM, AnarassaraNANi ya // 6 // (avacUriH) gRhiNo vaiyAvRttyaM gRhasthaM pratyannAdisaMpAdanam (57) yA cAjI: vavRttitA jAtikulAdinirAtmapAlanA ( 2 ) tataM ca tathAnivRtaM cAtridamAkRta tano jitvaM mizrodakanojitvamityarthaH (e)| AturasmaraNAni ca dhAdisamaya pUrvajuktAdismaraNAni / doSAturANAM vA zaraNAnyAzrayadAnAdIni (30) // 6 // ... (artha) gihiNo tti / (gihiNo keza) gRhiNaH eTale gRhastharnu (vezrAvaDiyaM ke? vaiyAvRttyam eTale veyAvacca karavaM, azanAdika devAM, tathA gRhasthanAM kAmakAja karavAH ... te jaMgaNatrIzamuM anAcarita. (jAya AjIvavattiyA ke) yA cAjIvavRttitA eTI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. .... dazavakAlike tRtIyAdhyayanam / . . . .. 1.33 potAnI jAti, kula ityAdi teNe karI potAnuM udarapoSaNa karavaM, te trIzamuM zrAjIvavRttitAnAmaka anAcarita, (tattAnibumanoittaM ke) tatAnitanojitvam eTale tapta nAma tapAvevU paNa anirvRta eTale traNa ukAlA AvyA vinA je prAsu* ka thayuM nathI evaM pANI pI. arthAt mizra udakanuM pAna karavU te ekatrIzamuM taptAnitanojitva nAmaka AnAcarita. ( AjarassaraNANi ya ke0) AturasmaraNAni ca eTale nUkhathI pIDita thavAthI. pUrvopamukta avasthAnAM smaraNa karavAM, athavA AturazaraNAni ca eTale rogekarI pIDA pAmatA lokone Azraya devo, te batrIzamuM turasmaraNanAmA anAcarita jANavU // 6 // (dIpikA) punargahiNo gRhasthasya vaiyAvRttyaM vyAvRttasya nAvo vaiyAvRttyaM gRhasthaM pratyannAdisaMpAdanamityarthaH ze / tathA yA ca AjIvavRtitA jAtikulagaNakarmazipAnAmAjIvanamAjIvaH tena vRttiH AjIvavRttiH tasyA nAva AjIvavRttitA jAtyAderAjIvanena AtmapAlanamityarthaH 30 / taptAnivRtanojitvaM tataM ca tat anivRtaM taptAnivRtaM atridaMmovRttaM ceti samAsaH / udakamiti zeSaH / tasya nojitvaM mizra sacittodakanojitvamityarthaH 31 / tathA AturasmaraNAni ca judhAdinA AturANAM pIDitAnAM pUrvopacuktasmaraNAni / athavA doSAturANAmAzrayadAnAdIni 32 // 6 // ... (TIkA) tathA gihiNotti sUtramasya vyAkhyA / gRhiNo gRhasthasya vaiyAvRttyaM vyAvRtanAvo vaiyAvRttyaM gRhasthaM pratyannAdisaMpAdanamityarthaH / etadanAcaritamiti / tathA cAjIvavRttitA jAtikulagaNakarmazilpAnAmAjIvanamAjIvastena vRttistannAva AjIvattitA / jAtyAdyAjIvanenAtmapAlanetyarthaH / zyaM cAnAcaritA / tathA taptAnivRtanojitvam tataM ca tadanivRtaM ca atridaNmotaM ceti vigrahaH / udakamiti vizeSaNAnyathAnupapattyA gamyate / tanojitvaM mizrasacittodakanojitvam ityarthaH / idaM cAnAcaritam / tathAturasmaraNAni ca dudhAdyAturANAM pUrvopajuktasmaraNAni ca anAcaritAni / AturazaraNAni vA / doSAturAzrayadAnAnIti suutraarthH|| 6 // . mUlae siMgabere.ya, nabukhame anibujhe|| kaMde mUle ya saccitte, phale bIe ya Amae // 7 // ' (avacUriH) mUlako loke pratItaH (31) zRGgAberakaM cArTakam (35) zLukhaekaM cAnivRtamapariNataM sarvatrApi saMvadhyate (33) (34) kaMdo vajrakaMdAdiH (35) mUlaM saTTAmUlAdi (36) sacittaphalaM trapuSIkarkaTyAdi (37) bIjaM tilAdi zrAmakaM sacittam (30) // // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. (artha) mUlapati ( ani ke0 ) anirvRtaM eTale paka thayo nathI evo ( mUlae ke0 ) mUlakam eTale mUlo, ( siMgabere ya ke0 ) zrRMgaveraM ca eTale thA, ( khaMDe ke 0 . ) ikukhaMDam eTale sarva jAtinI selaDI, e traNe ThekA zranirvRta e vizeSaNa lagADavuM. pUrvokta ekatrIza ane e e e sarva malIne pAtrIza anAcarita thayAM . ( sacitte ke0 ) sacittam eTale sacitta evA ( kaMde ke0 ) kandaH eTale vajrAdi kaMda, tathA (mUle ke0 ) mUlam eTale mUla e ve vastu sacitta vAparavI, te a nAcarita. pUrvokta pAtrIza anAcarita ane yA kandAnAcarita tathA mUlAnAcarita malIne sADIza anAcarita thayAM . ( Amae ke0 ) Amam eTale lIluM kAMcaM eai ( phale ke0 ) phalaM, te karkaTI Adika phala ane ( bIe ke0 ) tilAdika bIja e ve lIlAM kAcAM vAparavAM, te krameM karI ADatrIzabhuM tathA ugaNacAlIzamuM nArita jAvaM // 7 // (dIpikA) punaH, mUlako loke pratItaH 3 / zRGgaberamAkam 34 / idukhaka ca lokapratItatam | anirvRtagrahaNaM sarvatra nisaMbaddhyate / imaM ca apariNataM parvAntaM yate / do vajrakandAdiH 35 / mUlaM ca saTTAmUlAdi sacittam 37 phalaM karkavyAdi trapuSAdi 30 / bIjaM ca tilAdi 3e / kiM0 / zrAmakaM sacittam // 7 // ( TIkA ) kiMca mUlapati sUtramasya vyAkhyA / mUlako lokapratItaH / zRGgaveraM cArDakam / tathekkukhaM ca lokapratItam / nirvRtagrahaNaM sarvatrA nisaMbadhyate / nirvRtamapariNata manAcaritamiti / idukhalaM cApariNataM dviparvAntaM yadvartate / tathA kando vajrakandAdiH / mUlaM ca sahAmUlAdi sacittamanAcaritam / tathA phalaM trapuSyAdi / bIjaM ca tilAdi / yAmakaM sacittamanAcaritamiti sUtrArthaH // 7 // sovaccale siMdhave loNe, romAlo ya Amae // sAmudde paMsukhAre ya, kAlA loNe yAmae // 8 // ( avacUriH ) sauvarcalaM (35) saindhavaM (40) lavaNaM khArI ( 41 ) rumAlavaNaM cAkaravizeSastadbhavam (42 ) sAmudraM lavaNameva (43) pAMzukArazcoparalavaNam / yadvA pAM zurUpaH (44) kRSNalavaNaM parvataikadezajam ( 45 ) // 8 // (artha) sovaccale ti / (sovaccale ke0 ) sauvarcalam eTale saMcala, ( siMdhaveke 0 ) saMvaM eTale siMghAlU, (loNe ke0) lavaNam eTale sAMmaraloNa ( romAlo ke0 ) rumAlavaNam eTale vaidyazAstramAM jene romaka kAra kahe be te ( sAmudde ke0 ) sAmudrama Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtiiyaadhyynm| 135 eTale samuthI utpanna thatuM mI te, (paMsukhAre ya ke0) pAMsudArazca eTale pAMsudAra nAmeM prasika De te, (kAlAloNe ya ke) kAlalavaNam eTale mevADamAM utpanna thatuM eka jAta, lavaNa je te, e sauvarcalAdika ba vastu (Amae ke0) Amakam eTale sacitta hoya. to te vAparavA nahiM kAraNa ke, te pratyeka anAcarita be. pUrvokta jaMgaNacAlIza ane e sAta malIne sarva betAlIza anAcarita thayAM // 7 // (dIpikA) punaH sauvarcalaM 40 saiMdhavaM parvataikadezajAtam 41 lavaNaM ca sAMjaralavaNam 42 rumAlavaNaM ca khAnilavaNam 43 / etatsarvamAmakaM sacittamanAcaritam / sAmujhaM lavaNameva 44 / pAMzudArazcoSaralavaNaM 45 / kRSNalavaNam parvataikadezajAtam 46 / sarvamAmakaM jJeyam // 7 // (TIkA) kiMca sovaccaletti sUtramasya vyaakhyaa|sauvrclN saindhavaM lavaNaM ca sAMjaralavaNaM rumAlavaNaM c|aamkmiti sacittamanAcaritam / sAmudaM lavaNameva |paaNshudaarshcoprlvnnm|kRssnnlvnnN ca saindhavalavaNaparvataikadezajamAmakamanAcaritamiti suutraarthH|| dhuvaNe tti vamaNe ya, balIkammavireyaNe / / 4450 aMjaNe-daMtavale ya, gaayaanNgvinuusnne|| e|| ' (avacUriH) dhUpanamAtmavastrAdeH / prAkRtazailyA anAgatavyAdhinivRttaye dhUpanamityanye (46) vamanaM madanaphalAdinA (4) bastikarma puTakenAdhiSThAne snehadAnam (7) virecanaM dantyAdinA auSadhavizeSeNa (4e) aJjanaM rasAJjanAdi (50) dantakASTaM ca pratItam (51) gAvAcyaMgastailAdinA (52) vinUSaNaM gAvasyaiva (53) // e|| - ___(artha) dhuvaNatti / (dhuvaNatti ke0) dhUpana miti eTale potAnAM vastrAdikane sugaMdhamaya thavAmATe dhUpe te, athavA keTalA eka kahe, ke dhuvaNatti eTale dhUmapAnamiti eTale rogAdikanI utpatti nahIM thavI jozye, temATe dhUmapAna karavU, te suDatAlIzamuM dhUpananAmA anAcarita. (vamaNe ya ke0 ) vamanaM ca eTale madanaphalAdika auSadha lazne vAMti karavI, te aDatAlIzamuM vamananAmaka anAcarita: (balIkamma ke) vastikarma. eTale roganAzArtha snehayuTikAdikeM karI adhochAre picakArI mAravI, te jaMgaNapacAzamuM vastikarma anAcarita.. ( vireaNe ke) virecanam eTale mala zodhavA mATeM triphalAdi auSadha levAM, te pacAzamuM virecana anAcarita. ( aMjaNe ke0) aMjanam eTale zarIra zojAne arthe kajAlAdikeM karI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. netra javAM, te ekAvanamuM aMjana anAcArita ( daMtavase ya ke0 ) daMtavarNazca eTale dAMta kara, te vAvanamuM daMtavarNAnAcarita ( gAyAnaMga vinUsaNe ke0 ) mAtrAjyaMga vibhUSaNe, te gAtre eTale zarIrane viSe abhyaMga karavo; te trepanamuM gAtrAyaMga nAcarita, vibhUSaNa eTale zarIra upara alaMkAra dhAraNa karavA. te copanamuM bhUSaNa nAcarita jAvuM // e // ( dIpikA ) dhUpana mAtmavastrAdeH saugandhyanimittamathavA anAgatavyAdhinivRtti nimittaM dhUmapAnamityanye vyAkhyAnayanti 47 / vamanaM ca madanaphalAdinA vAntiH 48 / tathA bastikarma puMDra ke adhiSThAne snehadAnam 49 / virecanaM dantyA dinA 50 / tathAJjanaM rasAJjanam 51 dantakASThaM ca pratItameva 52 tathA gAtrAnyaGgastailAdinA 53 vibhUSaNaM gAtrANAmeva 54 // e // ( TIkA ) kiM ca dhUvaNeti sUtramasya vyAkhyA / dhUpana mityAtmavastrAderanAcaritam / prAkRtazailyA anAgatavyAdhinivRttaye dhUmapAnamityanye vyAcakSate / vamanaM madanaphalAdinA / vastikarma puTakenAdhiSThAne snehadAnam / virecanaM dantyAdinA / tathA aJjanaM rasAJjanAdinA / dantakASThaM ca pratItam / tathA gAtrAnyaGgastailAdinA / vibhUSaNaM gAtrANAmeveti sUtrArthaH // ee // sabameyamaNAinnaM, niggaMthANa madesiNaM // saMjamaMmi juttANaM, laDhunUyavihAriNaM // 10 // ( avacUriH ) kriyAsUtramAha / sarvametadaudezikAdi yadanantaramuktaM tadanAcIrNaM nigranthAnAM maharSINAM sAdhUnA mityarthaH / saMyame vA tapasi ca yuktAnAM laghubhUto vAyustaH prativaddhatA bihAro yeSAm // 10 // (artha) have pUrvokta prakAreM copana boleM karI copana anAcAra je varjavA yogya kahyAM, te korNe varjavA te paNa prathama " saMjame " ityAdi gAthAmAM kayuM be; topaNa pAhu~ ziSyane vismaraNa nahIM thAya, te mATe pharI e anAcAra sAdhuyeM varjavA ema kaheM De savaM ti ( niggaMthAeM ke0 ) nirgranthAnAm eTale bAhyAnyantara parigraharahita evA (mahesiNaM ke0 ) maharSINAm eTale mahoTA kRSi evA, (saMjamaMmi a juttANaM ke0 ) 1:- A anAcaritanI saMkhyA koi ThekANeM vAvana koi ThekANe trepana ane koi ThekANe copana lodhI che. mUla mUtramAM samAsaghaTita zabdayAM koi ThekANe ve anAcarita AvyA chetenI saMkhyA ekaja gaNIye to sarva saMkhyA:bAvana thAya che| ane jur3hI gaNIe to trepana tathA copana thAya che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike tRtIyAdhyayanam / 137 saMyame ca yuktAnAm eTale saMyamane viSe hameza yukta rahelA evA ( lahunU vihAri - 0 ) laghubhUtavihAriNAM eTale thoDA upakaraNathI halavA tethI vAyusarakho pratibaMdharahita jemano vihAra be evA sAdhune (eyaM ke0 ) etat eTale e copana boleM karI yukta evaM (sa0 ) sarvam eTale saMpUrNa (aNAnnaM ke0 ) anAcIrNa eTale varjavavArUpa nAcarita te kayuM // 10 // ( dIpikA ) r kriyAsUtramAha / sarvametat pUrvoktacatuHpaJcAzadbheda ninnamaudezikAdikaM yat anantaramuktaM tatsarvamanAcaritaM jJAtavyam / keSAmityAha / nirgranthAnAM mahaSaNAM sAdhUnAmityarthaH / kiMbhUtAnAm / saMyame cazabdAttapasi yuktAnAm / punaH kiM0 / laghubhUtavihAriNAM laghubhUto vAyustadvat pratibaddhatayA vihAro yeSAM te // 10 // ( TIkA ) kriyAsUtramAha / sabameyaM ti sUtramasya vyAkhyA / sarvametadaudezikA di yadanantaramukta midamanAcaritam / keSA mityAha / nirgranthAnAM maharSINAM sAdhUnA mityAha / ta eva vizeSyante / saMyame cazabdAttapasi yuktAnAmaniyuktAnAM laghubhUta vihAriNAM laghubhUto vAyuH / tatazca vAyubhUto'pratibaddhatayA vihAro yeSAM te laghubhUtavihAriNasteSAM nigamana kriyApadametaditi sUtrArthaH // 10 // paMcAsavaparikSAyA, tittA basu saMjayA // paMcaniggahaNA dhIrA, niggaMyA nabudaMsiNo // 11 // ( vacUriH ) kimityanAcaritaM yatasta evaMbhUtA javantItyAha paJcAzravA hiMsA* dayaH pari samaMtAjjJAtAyaiste yata IdRzA tastriguptAH paJcAnAmindriyANAM nigraha - ntIti nigrahaNAH / dhIrA buddhimantaH sthirA vA niryathAH sAdhava jurmodaM prati rujutvAt saMyamastaM pazyanti upAdeyatayA saMyamapratibaddhA ityarthaH // 11 // (artha. ) have pUrvokta sAdhunAM lakSaNa kahe be. paMcAsavatti (paMcAsavaparimAyA ke0 ) paMcAzravaparijJAtAH eTale hiMsAdika pAMca zrAzravone yAvajIva jemaNeM paccakhyA be evA, ( tiguttA ke0 ) triguptA: eTale mana, vacana ane kAya e tra karI gupta, arthAt manogupti, vacanagupti ne kAyagupti enA dhAraNa karanAra, ( basu saMjayA ke0 ) SaTsu saMyatAH eTale SaDjIva nikAyane viSe saMyata, arthAt SaDjIva nikAya upara dayA rAkhanAra, ( paMca niggahaNA ke0 ) paMca nigrahaNAH, paMcAnAM eTale darzana, rasana, prANa, sparzana ane zravaNa e pAMca iMDiyAne nigrahaNA eTale vaza rAkhanAra, arthAt jiteMpriya evA, ( dhIrA ke0) sAtajayeM karI rahita, ( ughusiNo ke0 ) rujudarzinaH 18 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)- mA. eTale mokSamArgane viSe sarala evA saMyamane jonAra arthAt upayogathI saMyamanA pAlaka evA (niggaMthA ke0 ) niryathA: eTale nirbaMtha sAdhu hoya . // 11 // (dIpikA) kimityanAcaritaM yatasta evaMbhUtA javantItyAha / kiMnUtAste sAdhavaH / paJca ca te tryAzravAzca paJcAzravAH hiMsAdayaH pari samantAt iparijJayA jJAtvA pratyAkhyAna parijJayA pratyAkhyAtA yaiste paJcAzravaparijJAtAH / yataH kAraNAt te evaMbhUtA tara triguptA manovAkkAyagu ti nirguptAH / punaH kiM0 / basu saMjayA SaTsu jIvanikAyeSu pRthivyAdiSu sAmastyena yatA yatnavantaH / punaH kiM0 / paJca nigrahaNAH paJcAnAmindriyANAM nigrahaNA nirodhakarttAraH / punaH kiM0 / dhIrA buddhimantaH sthirA vA / punaH kiMbhUtAH sAdhavaH / rujudarzinaH / rujumadaM prati zajutvAt saMyamastaM pazyanti upAdeyatayA iti RjudarzinaH saMyamapratibaddhAH // 11 // ( TIkA ) kimityanAcaritaM yatasta evaMbhUtA javantItyAha / paMcAsavasUtram / asya vyAkhyA / paJcAzravA hiMsAdayaH parijJAtA dvividhayA parijJayA parijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca pari samantAjjJAtA yaiste paJcAzravaparijJAtAH / zrAhitAnyAderAkRtigaNatvAnna niSThAyAH pUrvanipAta iti samAso yukta eva / parijJAtapaJcAzravA iti vA / yata eva caivaMbhUtA ata eva triguptA manovAkkAyaguptiniH / SaTsaMyatAH SaTsu jI - vanikAyeSu pRthivyAdiSu sAmastyena yatAH / paJcanigrahaNA iti / nigRhantIti nigrahaNAH / kartari byuT / paJcAnAM nigrahaNAH / paJcAnAmitIndriyANAm / dhIrA buddhimantaH sthirA vA / nirgranthAH sAdhavaH / rujudarzina iti / rujurmodaM prati jutvAtsaMyamastaM pazyantyupAdeyatayeti rujudarzinaH saMyamapratibaddhAH / iti sUtrArthaH // 11 // yAyAvayaMti gimdesu, hemaMtesu avAnaDA // vAsAsu paDisaMlINA, saMjayA susamAdiyA // 12 // ( avacUriH ) te caitatkurvanti yAtApayanti grISmeSu yAtApanAM kurvanti hemanteSu zItakAleSu prAvRtA varSAsu pratisaMlInA ekAzrayasthAH saMyatAH sAdhavaH susamA hitA jJAnAdinaparAH / grISmAdiSu bahuvacanaM prativarSa karaNajJApanArtham // 12 // ( artha. ) have te pUrvoktagAthAmAM kahelA rujudarzI sAdhu samayane joDUne je pramANeM kare be, te kahe be. je sAdhu (gimdesu ke0 ) grISmeSu eTale grISmakAne viSe arthAt unhAlAmAM ( prAyAvayaMti ke0 ) khAtApayaMti eTale tAnA kare che, ( hemaMtesu keu ) hemaMteSu eTale hemaMtaRtu arthAt ziyAlAne viSe ( avA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike tRtIyAdhyayanam / 137 uDA ke0 ) prAvRtAH eTale vastrarahita thakA zItaparISada sahana kare be, ( vAsAsuke0 ) varSAsu eTale varSAkAlane viSe ( paDilINA ke0 ) pratisaMlInAH eTale eka sthAnakane viSe aMgopAMga saMvarIne bese be, evA te ( saMjayA ke0 ) saMyatAH eTale saMyamanA pAlaka sAdhu ( susamAhiyA ke0 ) susamAhitAH eTale jJAnAdikane viSe yatna karanAra thAya be // 12 // (dIpikA) te ca judarzinaH kAlaM prastAvamadhikRtya yathAzakti evaM kurvanti / tathAhi zrAtApayanti UrdhvasthAnAdinA zratApanAH kurvanti / kadA grISmeSu uSNakAleSu / punaH kIdRzAH / hemanteSu zItakAleSu aprAvRtAH prAvaraNarahitA stiSThanti / tathA varSAsu varSAkAleSu pratisaMlInA ekAzrayasthA javanti / saMyatAH sAdhavaH / punaH kiMbhUtAH / susamAhitA jJAnAdiSu yatnaparAH // 12 // ( TIkA ) te ca judarzinaH kAlamadhikRtya yathAzaktyetatkurvanti / yAyAvayaMti ti sUtram / asya vyAkhyA / zratApayantyUrdhvasthAnAdinA AtApanAM kurvanti grISmepUSNakAleSu / tathA hemanteSu zItakAleSvaprAvRtA iti prAvaraNarahitAstiSThanti / tathA varSAsu varSAkAleSu saMlInA ityekAzrayasthA navanti / saMyatAH sAdhavaH susamAhitA jJAnAdiSu yatnaparAH / grISmAdiSu bahuvacanaM prativarSa karaNa jJApanArthamiti sUtrArthaH // 12 // parIsaharinaMdatA, dhUpramodA jiiMdiyA // savadurakapadIpaThA, pakkamaMti madesiNo // 13 // ( avacUriH ) eteSAM phalamAha / duHkarANi kRtvA parISahA eva ripavaste dAntA upazamaM nItA yaiste dhUtamohAH / moho'jJAnam / jitendriyAH zabdAdiSu rAgadveSarahitAH sarvaduHkhArthaM prakrAmanti pravartante maharSayaH // 13 // ( artha. ) parIsaha tti. valI, ( parIsaha rijadaMtA ke0 ) pariSaharipudAMtAH eTale sudhAtRSAdika bAvIsa parISaha rUpa je zatrurja temane jemaNeM jItyA be evA, tathA ( dhUmohA ke0 ) dhUtamohAH eTale jemaNeM potAno moha dUra karayo The, valI (jiiMdiyA ke0 ) jiteMdriyAH eTale iMDiyonA zabdAdika viSayAne viSe rAgadveparahita evA (mahe siNo ke0 ) maharSayaH eTale mahAmuni sAdhu ( sabaDukapahI eDA ke 0 ) sarvaduHkhaprayArtham eTale zArIra, mAnasika vigere sarva duHkharUpa va karma khapAvavA mATe, ( pakkamaMti ke0 ) prakrAmati eTale udyama kare The. // 13 // (dIpikA) punaH kiM0 | parISahA eva ripavaste dAntA upazamaM nItA yaiste / punaH Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kiM / dhuto moho'jhAnaM yaiste| punaH kiM / jitendriyAH zabdAdiviSayeSu raagdveprhitaaH|t evaM vidhAHsarvaduHkhadayanimittaM prakAmanti prvrtnte|kiNjuutaaH |mhrssyH||13|| . ( TIkA ) parIsahatti suutrm|asy vyAkhyA / mArgAcyavananirjarArtha paripoDhavyAH kutpipAsAdayaH ta eva ripavastattulyadharmatvAtparISaharipavaste dAntA upazamaM nItA yaiste parISadaripudAntAH / samAsaH pUrvavat / tathA dhutasohA viditamohA ityarthaH / moho'jhAnam / tathA jitenjiyAH zabdAdiSu rAgadveSarahitA ityarthaH / ta evaMnUtAH sarvaduHkhapradayArtha zArIramAnasAzeSaduHkhaprakSyanimittaM prakrAmanti pravartante / kiM. jUtAH / maharSayaH sAdhava iti sUtrArthaH // 13 // dukarAI karitANaM, dussahAI sadettu y|| kezaba devaloesu, kei sitaMti nIrayA // 24 // (avacUriH) audezikAdityAgAdIni ussahAni sahitvAtApanAdIni / ke canAtra devalokeSu saudharmAdiSu gantIti vAkyazeSaH / kecana sikiM tenaiva javena siliM prApnuvanti / nIrajaskA aSTavidhakarmamuktAH / natvekenjiyA zva / vartamAnanirdeza strikAla vissyjnyaapnaarthH|| 14 // (artha.) pUrvokta prakAre AcaraNa karanArA sAdhune \ phala thAya , te kahe . ukkarAI ti. (karAI ke0) puSkarANi eTale AcaravAne azakya evA " udesiyaM" ityAdi gAthAmAM kahelA dharmane ( karittANaM ke0) kRtvA eTale AcaraNa karIne, arthAt pAlana karIne, tathA (ussahAI ke0) duHsahAni eTale sahana karavAne azakya evA AtApanAdikane ( sahittu ya ke ) sahitvA ca eTale sahana karIne ( keza ke0) kecit eTale keTalAeka (aba ke ) atra eTale A ( devalogesu ke ) devalokeSu eTale saudharmAdika devalokane viSe jAya the, tathA (keza ke0) kecit eTale keTalAka (nIrayA ke0) nIrajasaH eTale karmarUpa rajeMkarI rahita thakA A lokamAMja (sizaMti ke) sidhyaMti eTale sika thAya // 14 // (dIpikA ) athaiteSAM phalamAha / evaM kukarANi aude zikAdityAgAdIna kRtvA tathA suHsahAni AtApanAdIni sahitvA kecana atra devalokeSu saudhamAdiSu gaDanti / iti zeSaH / kecana sidhyanti tenaiva navena sihiM prAptavanti / kiNjuutaaH| nIrayA / nirgataM rajo'STavidhaM karma yecyaste aSTavidhakarmavipramuktAH natu ekendhiyA zva ... karmayuktAH // 14 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 141 ( TIkA ) idAnImeteSAM phalamAha / DukkarAi tti sUtram / asya vyAkhyA / evaM duSkarANi kRtvaudezikA dityAgAdIni tathA duHsahAni sahitvAtApanAdIni / kecana tatra devalokeSu saudharmAdiSu gachantIti vAkyazeSaH / tathA kecana sidhyanti tenaiva javena siddhiM prApnuvanti / vartamAna nirdezaH sUtrasya trikAlaviSayatvajJApanArthaH / nIrajaFat ityaSTavidhakarmavipramuktA na tvekendriyA zva karmayuktA eveti sUtrArthaH // 14 // khavittA vakammAI, saMjameNa taveNa ya // siddhi maggamapuppattA, tAiNo pariSidhume ti jI zi khumuyAyArakahajhayaNA tazyA // 3 // eva // 15 // ( avacUriH ) ye devaloke gatAsteSAM svarUpaM tadAha / tatazcyutvA rUpitvA pUrvakarmANi sAvazeSANi / kena / saMyamenoktalakSaNena tapasA ca siddhimArga samyagdarza nAdirUpamanuprAptAH santasvAtAracAtmAdInAM parinirvAnti siddhiM prApnuvanti // 15 // iti kulAcAra kathAkhyatRtIyAdhyayanAvacUriH // 3 // (a.) have, je sAdhu pUrvokta dharma pAlIne devaloke jAya be, te paNa tyAMthI cavyApI yA zrAryadezamAM satkulane viSe upajIne siddha thAya be, te kahe be. khavittatti. devalokamAMthI vyavIne lokamAM AvelA sAdhu ( saMjameNa ke0 ) saMyamena eTale sattara jedanA saMyameM karI, (taveNa ya ke0) tapasA ca eTale vAra prakAranA tapeM karI ( pulvakammAI ke0 ) pUrvakarmANi eTale pUrvaja karelA karmane ( khavittA ke0 ) payitvA eTale khapAvIne ( siddhimaggaM ke0 ) siddhimArga eTale mokSanA mArgaprata ( aNupattA 0 ) anuprAptAH eTale prApta thayelA evA ( tAiNo ke0 ) tAyinaH eTale bakkAyajIvanuM pAlana karanArA evA sAdhu ( parinidhuke ke0 ) parinirvAnti esarvaprakAreM siddhine pAme be. tivemi e padano artha pUrvavat jAvo. yA ya dhyayanamAM, sAdhue zrAcArane viSeja dhRti rAkhavI, paraMtu anAcAra viSe rAkhavI nahIM ema kayuM // 15 // iti kulAcAra kathA nAmA adhyayanano vAlAvavodha saMpUrNa // 3 // ( dIpikA ) ye ca evaM vidhAnuSThAnato devalokeSu gachanti te'pi tatayutvA yAryadeze sukule janma prApya zIghraM siddhyantyeva etadAha / te devalokAt rUpayitvA pUrvakarmANi vaziSTAni / kena ityAha / saMyamena uktarUpeNa saptadazanedena punaH tapasA dvAdazavidhena siddhimArgaM samyagdarzanAdilakSaNam anuprAptAH santaH trAtAra yAtmA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14zarAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA.. dInAM parinirvAnti siddhiM prApnuvanti / itiH smaaptau| bravImi iti na khavuDyA kiMtu tIrthakaragaNadharopadezena // 15 // . iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM hulakAcArakathAkhyaM tRtIyamadhyayanaM samAptam // 3 // .. (TIkA) ye'pi caivaMvidhAnuSThAnato devalokeSu gaThanti / te'pi tatazcyutA AryadezeSu sukule janmAvApya zIghraM sidhyantyevetyAha / khavitta tti sUtramasya vyaakhyaa| te devalokacyutAH pazarIramArvakarmANi sAvazeSANi / kenetyaah| saMyamenoktalakSaNena tapasA ca evaM pravAheNa na mArga samyagdarzanAdilakSaNAnuprAptAH santastrAtAra AtmAdInAM parinirvAnti sarvathA siTiM praapnuvnti|anye tu ptthntiaaprinivumtti| tatrApi prAkRtazaikhyA gandasatvAccAyameva pAge jyAyAniti / bravImIti pUrvavaditi suutraarthH| ukto'nugamaH sAMprataM nyaaH| te ca puurvvdRssttvyaaH|iti vyAkhyAtaM kukSakAcArakathAdhyayanam // 3 // iti zrIdazavaikAtike harinAsUrikRtaTIkAyAM tRtIyamadhyayanam // 3 // atha caturthAdhyayanam / suaM me AjasaMteNaM nagavayA evama kAyaM zda ... khalu bajIvaNiyA nAmAyaNaM samaNeNaM nagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA suarakAyA supa nattA seaM me avijina asayaNaM dhammapannattI // (avacUriH) atha cturthaadhyynaavcuuriH| anantarAdhyayane dhRtirAcAre kAyaryA ztyuH ktam / sA ca SaDjIvanikAyagocareti sa ucyate / zrutamAkarNitam / me mayA / Ayura syAstItyAyuSmAn / tasyAmatraNaM he AyuSman / kaH kamevamAha / gautamaH sudhamekhAmA vA jaMbUkhAminaM prti| jagaH samapraizvaryAdiH so'syAstIti nagavAMstena nagavatA juvanana; vardhamAnakhAminetyarthaH / evamiti prakAravacanaH shbdH| AkhyAtamiti kavara lajhAnenopalacyAveditam / zruti loke pravacane vA khkhushbdaannaanytiirthkRtprvcnessu| SaD jIvanikAyAH pratipAdyatvena vidyante yasyAM granthapar3atau sA SaDjIvanikAyiketi / pUrvavannAmetyanidhAnam / adhyayanaM zrutavizeSaH / iha ca zrutaM mayA ztyAtmaparAmarSeNekA ntadANanaGgApohamAha / tatrebaMcUtArthAnupapatteriti / uktaM ca / egaMtakhaNiyapake, gahaNa . citra sabahAnavANaM // anusaraNasAsaNAjhaM, kuje u teluksijhaaii|| 1 // tathAyuSma niti pradhAnaguNaniSpannenAmantraNavacasA guNavate ziSyAyAgamarahasyaM deyam nAguNavata Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 143 ityAha tadanukampApravRtteriti / uktaM ca // zrAme ghaDenihittaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei // iya siddhaMtarahassaM, appAhAraM viSAse // 1 // Ayuzca pradhAno guNaH sati tasminnavyavacchittijAvAt tathA tena jagavatA evamAkhyAtamiti / anena svamanISikA nirAsAcchAstrapAratantryapradarzanena / nAsarvajJenAtmavatAnyatastathAbhUtAtsamyaganizcaya paraloka dezanA kAryetyetadAha / viparyayasaMbhavAdityuktaM ca // kiM etto pAvayaraM, sammaM hi dhammasaprAvo // zrannaM kudesavAe kaTThe rAgammi pADe // 1 // atha - vAnyathA vyAkhyAyate sUtraikadezaH / zrAusaMteNaM ti jagavata eva vizeSaNam / AyuSmatA jagavatA cirajIvinetyarthaH / maGgalavacanaM caitadathavA jIvinA sAkSAdevAnena ca gaNadhara paraMparAgamasya jIvana vimuktAnA dizuddhavaktuzcApohamAha / dehAdyajAvena tathAvidhaprayatnAnAvAdityuktaM ca // vayaNaM na kAyayogA- jAveNa ya so ya chApAdisuddhassa / gahaNaMmi ya no heU, savaM chattAgamo kaha // 1 // athavA vasaMteti / gurumUlAvatA / anena ca ziSyeNa gurucaraNa se vinA sadA jAvyamityetadAha // jJAnAdivRddhisaGgAvADuktaM ca // nAssa hoi jAgI, thirayara daMsaNe caritte ya // dhannA zrAvakahAe, gurukulavAsaM na muMcati // 1 // athavA | usaMteAM / zramRzatA nagavatpAdAraviMda yugalamuttamAMgena / anena ca vinayapratipattergarIyastvamAha / vinayasya momUlatvAt / uktaMca // mUlaM saMsArassa u hoMti kasAyA aNatapattassa // vie gae - patto, Duka vimorakassa he tti // 1 // kRtaM prasaMgena prakRtamanusarAmaH chAtra khalu SaDjIvanikA vikAnAmAdhyayanamastItyuktaM sA ca jagavatA samayaizvaryAdiyuktena mahAvIreNa kAzyapagotreNa praveditA kevalAlokena / prakarSeNa veditA jJAtA ityarthaH / khAkhyAtA sadevamanuSyAsurAyAM parSadi kathitA suSThu AkhyAtA / suprajJaptA / sUkSmaparihArAsevanena svayaM samyag sevitA / suSThu prajJatA vA AtA yAsevanadvAreNAtmasAtkRtA anekArthatvAddhAtUnAM jJapirAsevanArthaH / tAM caivaMbhUtAM SaDjIvanikAM zreyo me'dhyetuM patituM / bAndasatvAtsAmAnyena mametyAtma nirdeza ityanye / tatazca zreya yAtmano'dhyetumiti paThituM zrotu jAvayituM / kuta ityAha / adhyayanaM dharmaprajJaptiH / nimittakAraNahetupu sarvAsAM prAyo darzanamiti vacanAt hetau prathamA / adhyayanatvAt adhyAtmAnayanAccetaso vikhyApAdanAdityarthaH / etadeva kuta ityAha / dharmaprajJateH / prajJApanaM prakRtiH / dharmasya prajJaptiH tato dharmaprajJapteH kAraNAccetaso vizuddhayApAdanAcca dharmaprakRtiH / zreya shraatmno'dhyetum| zranye tu vyAcate adhyayanaM dharmaprajJaptiriti pUrvopanyastAdhyayanasyaivopAdeyatayA anuvAdamAtrametaditi // 1 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 rAya dhanapatasiMha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. (artha.) have cothu SaDjIvanikA nAmaka adhyayana kahe . e adhyayanano zrA pramANe saMbadha De keH-pUrvokta kulakAcArakathAnAmaka adhyayanamAM kaDaM ke, sAdhue dhRti je rAkhavI te AcArane viSeja rAkhavI, paraMtu anAcAra viSe rAkhavI nahIM. te AcAra je be, te ghaNuM karIne SaDjIvanikAyane AzrayeMja , kaDaM The keH- "usu jIvanikAesu, je buhe saMjae sayA // so ceva hoi vimee, paramaLeNa saMjae // 1 // " iti. mATe SaDjIva nikAyanuM vyAkhyAna karavU jozyeM. evA saM baMdhathI A adhyayananI prApti thaI. A adhyayanamA SaDjIvanikAyanuM vinAgapUrvaka vyAkhyAna kaTuMbe, mATe ene SaDjIvanikA evaM nAmeM karI kahe . have sUtrano artha // suyaM me iti. sudharmAsvAmI jaMbUprateM kahe . (AusaMteNaM ke0) he AyuSman ! eTale jene paripUrNa AyuSya je evA he ziSya ( me ke0) mayA eTale meM ( suyaM ke) zrutaM eTale sAMjadayu , ke (nagavayA ke0) lagavatA, jagazabda karI paripUrNa evA aizvarya, rUpa, kIrti, zrI, dharma ane prayatna e vastu levI. kachu be ke, " aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH shriyH|| jJAnavairAgyayozcApi, SamA laga ztIGganA // 1 // " te jemane be, temane nagavAn kahiye. arthAt aizvaryA dika u vastu jemanI pAse paripUrNa evA zrImahAvIrasvAmIe ( evaM ke) vadayamANaprakAra (akAyaM ke ) AkhyAtaM eTale kevalajJAnathI jANIne kaDaM ne ke, (iha ke0) e dazavakAlika sUtraneviSe ( khalu ke ) nizcayeM karI (jIvaNiyANAmAyaNa ke ) SaDjIvanikAnAmaka adhyayana be. emAM ziSyane AmaMtraNa karavAmATe vA ju pada na letAM ' AjasaMteNaM' eja pada lIdhuMbe, tenuM tAtparya e be ke, guNavAn ja ziSya , teneja AgamanuM rahasya kehaq, bIjAne kehabuM nahI, kayu ke keH- "zrA me ghaDe nihitaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAse // itha sijhaMtarassa, appAhAraM viNAtara // 1 // iti // " mATe yogya ziSyaneja kahe jozya to ziSyanA guNa jaba temAM AyuSya je te pradhAna guNa be, kAraNa ke, teno anAva hoya to bAjA badhI sAmagrIno kAMza upayoga nathI, mATe "AyuSman " ema. saMbodhana kahyu. athavA AjasaMteNaM e jagavaMtanuMja vizeSaNa karavaM. te evIrIteH- AyuSmatA eTale cara jIva evA jagavAne ema kaDaM . iti. athavA (AvasaMteNaM ke) AvasatA eTA gurukulane viSe vAsa karanArA evA (me ke0 ) mayA eTale meM sAMjavyuM De. ekA artha karavo. tethI ema sUcave ne ke, ziSye gurukulane viSe rahIne niraMtara guruca raNanI sevA karavI, athavA (AusaMteNaM ke0) AmRzatA eTale nagavatpAdAravidayugalaneviSe mastakeM karI sparza karanArA evA meM sAMjadayu be. evo artha karavA. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / tethI ema siddha thAya ne ke, ziSye guruno vinaya sArIrIteM sAcavavo. kAraNa ke dharmanuM mUla vinaya be, kayu ke ke:-"mUlaM saMsArassa ya, hoMti kasAyA aNaMtapattassa // viNa hANapautto, urakavimukassa morakassa // 1 // iti" astu, SaDjIvanikAnAmaka adhyayana ke ema kaDaM. te SaDjIvanikAyikA koNeM kahI te kahe . ( sa. maNeNaM ke0) zramaNena eTale mahAtapasvI evA, (jagavayA ke ) samagraizvaryA disaMpanna evA, ( kAsaveNaM ke0) kAzyapena eTale kAzyapa gotra jematuM evA, ( mahAvIreNaM ke0) mahAvIreNa eTale kaSAyA dizatrune jItavAmAM mahoTA vIra evA vardhamAna khAmIe; kahyu De keH-vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate // tapovIryeNa yuktazca, tamAhIra iti smRtH||1|| iti // ( pavezyA ke) praveditA eTale alaukikapralAvadhI jANI, tathA ( suaraskAyA ke ) vAkhyAtA eTale surAsuramanuSyayukta evA samavasaraNa madhye rUDI rIte kahI, tathA (supannattA ke ) suprajJatA eTale jema kahI temaja atizayeMkarI pote sevana karI. arthAt AcaraNa karI. te kAraNa mATe evI SaDjIvanikAnuM (ahi jilaM ke ) adhyetuM eTale adhyayana karavAthI ( me ke) mAruM eTale AtmAnuM ( seyaM ke) zreyaH eTale kalyANa be. kAraNa ke, (anayaNaM ke0) e adhyayana je je te (dhammapannattI ke0) dharmaprajJaptirUpa meM, eTale emAM dharmanI prarUpaNA karI , tethI AtmAnuM kalyANa nizcayeM karI thazeja // 1 // ...(dIpikA ) vyAkhyAtaM dubakAcArakathAkhyaM tRtIyamadhyayanam / atha caturtha SaDjIvanikAkhyamadhyayanaM vyAkhyAyate / pUrvoktAdhyayanena asyAdhyayanasya ayaM sNvndhH| pUrva sAdhunA AcAre dhRtiH kAryA natvanAcAra ityuktam / ayameva ca AtmasaMyame upaayH| saca AcAraH ssddjiivnikaaygocrH|atH SaDjIvanikAyAH procyante / tatra sUtram / zrutaM avadhAritaM me iti mayA atra zrIsudharmakhAmI zrIjambUkhAminaM prAha / he zrAyuSman / AyurasyAstIti AyuSmAn tasya saMbodhanaM tena jagatprasijhena jagavatA samagraizvaryA diyuktena zrIvardhamAnasvAminA evaMprakAraM vadayamANamAkhyAtaM ke. valajJAnena upalanya kathitam / athavA AusaMteNaM ti samagraM jagavato vizeSaNam / kinUtena jagavatA AusaMteNaM AyuSmatA cirajIvinA ityrthH| maGgalavacanametat / yathavA AvasaMteNaM ti pAThe mayAztyasya vizeSaNam / kiMnUtena mayA / zrAvasatA gurupAdamUlase vinA / athavA AmasaMteNaM tipAThe kiMnatena myaa| yAmRzatA nagavatpAdAravindayugulaM mastakena / anena guruvinayapratipattiruktA / kiMjUtena jagavatA yAkhyAtam zati pRSTe Aha / eSA khalu SaDjIvanikA nAmAdhyayanaM zramaNena mahAtapasvinA nagavatA samayaizvaryA diyuktena mahAvIreNa kapAyA divairijayAt mahAsunaTena kiMjUtena kAzyapena Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAzyapagotreNa praveditA jJAtA / na kutazcit AkarNya jJAtA kiMtu svayameva kevalajJAnena prakarSeNa viditA jJAtA / punaH khAkhyAtA suSTu chAdazaparSanmadhye AkhyAtA / tathA suprajJaptA yathaiva vAkhyAtA tathaiva sUkSmaparihArAsevanena prakarSaNa samyag AsevitA ityrthH| tAM caivaMcUtAM SajIvanikAM zreyo memama adhyetuM zreyaH pathyaM hitaM paThituM zrotuM nAvayitum / kuta ityAha / adhyayanaM dharmaprajJaptiH / nimittakAraNahetuSu sarvAsAM prAyo da. rzana miti vacanAt / hetau prathamA / adhyayanatvAt adhyAtmAnayanAcetaso vizuddhyApAdanaM cetovizuSTyApAdanAcca zreya Atmano'dhyetumiti / anye vyAcadate / adhyayanaM dharmaprajJaptiriti / pUrvamupanyastasya adhyayanasyaiva upAdeyatayA anuvaadmaatrm||1|| (TIkA) zdAnI SaDjIvanikAyAkhyamAracyate asycaaymnisNvndhH| zhAnantarAdhyayane sAdhunAdhRtirAcAre kAryA natvanAcAre ayameva cAtmasaMyamopAya ityuktam / zha punaH sa zrAcAraH SaDjIvanikAyagocaraHprAya ityetjucyte| uktaM ca // "usu jIvanikAesu, je buhe saMjae sayA // se ceva ho vie, paramaNa saMjae // 1 // " ityanenAni. saMbandhenAyAtamidamadhyayanam / Aha ca naassykaarH|| jIvAhAro nanna, AyAro tANamaM tu AyAyaM // jIvaNiyatayaNaM, tassahigArA zme hoMti // 22 // vyAkhyA // jIvAdhAro jaNyata AcAraH / tatparijJAnapAlanahAreNeti nAvaH / yenaitadevaM tenedamAyAtamavasaraprAptam / kiM tadityAha / SaDjIvanikAdhyayanam / atrAntare anuyoga chAropanyAsAvasaraH / tathA cAha / tasya SaDjIvanikAdhyayanasyArthAdhikArA eta javanti vakSyamANaladANA iti gAthArthaH / tAnAha // jIvAjIvAhigamo, cAratadhammo taheva jayaNA ya // uvaeso dhammaphalaM, bajIvaNiyAz ahigArA // 23 // // vyAkhyA // jIvAjIvAnigamo jiivaajiivsvruupm| ajigamyate'sminnityAjagama iti kRtvA svarUpe ca satyanigamyata iti nAvaH / tathA cAritradharmaH prANAtipAtA dinivRttirUpaH / tathaiva yatanA ca pRthivyAdiSvAramnaparihArayatnarUpA / tathA upa dezaH yathAtmA na badhyata ityAdi viSayaH / tathA dharmaphalamanuttarajJAnAdi / eta SaDjIvanikAyA adhikaaraaH| iti gAthArthaH / atrAntare gata upakramaH / nidI pamadhikRtyAha // bajIvaNiyAe khalu, nirakevo hoi nAmanipphanno // eesiM tiNDa ja, patteyaparUvaNaM voLa // 24 // vyAkhyA // SaDajIvanikAyAH prakrAntAyAH khAvAta pUraNArthoM nipAtaH / nidepo javati nAmaniSpannaH SaDjIvanikAyiketyayameva / yata evamata eteSAM trayANAmapi SaDjIvanikAyapadAnAM pratyekamityekamekaM prati prarUpaNa sUtrAnusAreNa vadaye'nidhAsya iti gAthArthaH / tatraikasyAjAve SasAmanAva ityeka Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 147 paNAmAha // NAmaM vavaNA davie, mAnagapayasaMga hekkae ceva // padyavanAve ya tahA, sattee ekkagA hoMti // 225 // vyAkhyA // iyaM drumapuSpikAyAM vyAkhyAteti neha vyAkhyAyate / saMgrahaikakena cAtrAdhikAraH / sAMprataM pyAdIn vihAya SaTprarUpaNAmAha // nAmaM vA davie, khette kAle tadeva nAve aa // eso u Dhakkagassa, nirakevo bavi - ho hoi // 226 // vyAkhyA // tatra nAmasthApane kuse / dravyaSTuM SaD dravyANi sa - cittA citta mizrANi puruSakArSApaNAlaMkRtapuruSalakSaNAni / traSTuM SaDAkAzapradezAH / yadvA jaratAdIni / kAlaSaTuM SaT samayAH SaDDA itavaH / tathaiva nAve ceti nAvaSaTuM Sar3a jAvA audayikAdayaH / atra ca sacittadravyaSaTrenAdhikAra iti gAthArthaH / Aha / atra lAyana nidhAnaM kimartham / ucyate / ekaSaDa nidhAnataH AdyantagrahaNena tamateriti / vyAkhyAtaM SaTpadadmadhunA jIvapadamAha // jIvassa u nirakevo, parUvaNA lakaNaM ca vittaM // annAmuttattaM nicakArago dehavA vittaM // 227 // guNiuTThagaitteyA, nimma saphalatA ya parimANe // jIvassa tivikAlammi, parikA ho kAyavA // 228 || do dAragAhA // vyAkhyA || jIvasya tu nidepo nAmAdiH / prarUpaNA dvividhA - zva navanti jIvA ityAdirUpA / lakSaNaM cAnAdi / astitvaM sattvam zuddhapadavAcyatvAdinA / anyatvaM dehAt / amUrtatvaM svataH / nityatvaM vikArAnupalambhena | kartRtvaM svakarmaphalajogAt / dehavyApitvaM tatraiva taliGgopalabdhyA / guNitvaM yogAdinA / UrdhvagatitvamagurulaghujAvena / nirmAyatA vikArarahitatvena / saphalatA ca karmaNaH / parimANaM lokAkAzamAtra ityAdi / evaM jIvasya trividhakAla iti trikAlaviSayA parIkSA javati kartavyA / iti dvAragAthAdvayasamAsArthaH / vyAsArthastu jANyAdavaseyaH / tathAca nidepamAha // nAmaM vavaNA jIvo, davajIvo ya jAvajIvo ya // udbhavaggahaNaM miya, tanavajIve ya nAvammi // 225 // vyAkhyA // nAmasthApanAjIva iti / jIvazabdaH pratyekamanisaMbadhyate / nAmajIvaH sthApanAjIva iti tathA dravyajIvazca jAvajIvazca va kSyamANalakSaNaH / tatraughetyoghajIvaH / navagrahaNe ceti navajIvaH / tanavajIvazca ta - nava evotpannaH / nAve nAvajIva iti gAthAsamAsArthaH / vyAsArthaM tvAha // nAmaM ThavaNagayAuM, dave guNapadyavehi rahiu ti // tiviho ya hoi jAve, uhe navatanave caiva // 130 // vyAkhyA // nAmasthApane gate dusatvAditi bhAvaH / dravya iti dravyajIvo guNaparyAyAnyAM caitanyamanuSyatvA dilakSaNAbhyAM rahitaH / buddhiparikalpito natvasAvivaMvidhaH saMbhavatIti / trividhazca javati jAva iti jAvajIvatraividhyamAha / ughajIvo navajIvastadbhavajIvazceti prAggAthoktamapyetadiThaM vivanApyakArazailI prAmANyatoSTameveti / anye tu paThanti // " jAve u tihA jarji, taM puNa saMkhevarDa voLaM // " I Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. nAva iti nAvajIvaH / vidheti triprakAro naNito niyuktikAreNa ughajIvAdistamapi ca nAvArthamadhikRtya saMdepato vaya iti gAthArthaH / tatraughajIvamAha // saMte Auyakamme, dharaI tasseva jIvaI udae // tasseva nidharAe, ma tti siko nayamaeNaM // 231 // vyAkhyA // sati vidyamAna AyuSkakarmaNi sAmAnyarUpo bhiyate sAmAnyenaiva tiSThati navodadhau / kathamibamavasthAnamAtrAjIvatvamasyetyAzaGkayAtraivAnvarthayojanAmAha / tasyaivaughAyuSkakarmaNo jIvatyudaye / udaye sati jIvatyAsaMsAraM prANAndhArayatyato jIvanAjIva iti / tasyaivaughAyuSkakarmaNo nirjarayA dayeNa mRta iti sarvathA jIvanAnAvAt / sa ca siko mRto nAnyaH vigrahagatAvapi tathA jIvanasanAvAt / nayamateneti sarvanayamatenaiva mRta iti gaathaarthH| ukta ughajI. vitaviziSTa ughajIvaH sAMprataM navajIvaM tanavajIvaM cAha // jeNa ya dhara navagarja, jI. vo jeNa ya navAja saMkamaI // jANAhi taM navAjaM, canavihaM tapnave vihaM // 32 // // nirake tigayaM // vyAkhyA // yena ca nArakAyAyuSkeNa dhriyate tiSThati / navagato nArakAdinavasthito jIvastathA yena ca manuSyAyAyuSkeNa javAnnArakA diladANAtsaMkrAmati yAti / manuSyAdinavAntara miti saamrthyaajmyte| jAnIhi vidhi| tadivaMcUtaM navAyurjavajIvitaM caturvidhaM nArakatiryamanuSyAmaranedena / tathA tanave tanava viSayamAyuriti vartate / tacca vividhaM tiryakvatanavAyurmanuSyatvatanavAyuzca / yasmAttAvevamRtau santau nUyastasminneva nava utpadyate nAnye / tanavajIvitaM tasmAnmRtasya tasminnevotpannasya yattaducyata iti / atrApi ca nAvajIvAdhikArAttanavajAvitaviziSTazca jIva eva grAhyaH / jIvitaM tu tadvizeSaNatvAmuktamiti gAthArthaH / uto nikSepaH / idAnIM prarUpaNAmAha // uvihA ya hu~ti jIvA, suhumA taha vA. yarA ya logammi // suhumA ya sabaloe, do ceva ya bAyara vihANe // 233 // vyA. rakhyA // vividhAzca hiprakArAzca cazabdAnnava vidhAzca pRthivyAdihIndriyAdinedena lavanti jIvAH / vaividhyamAha / sUdamAstathA vAdarAzca / tatra sUmanAmakamA dayAtsUdamA vAdaranAmakarmodayAcca vAdarA iti / loka iti lokagrahaNamaloke jAvanavanavyavaThedArtham / tatra sUdamAzca sarvaloka iti / cazabdasyAvadhAraNArthatvAtsU. damA eva sarvalokeSu na vaadraaH| kacitteyAmasaMnavAt / ke eva ca paryAptakApayAptaka lakSaNe vAdara vidhAne vAdaravidhI / cazabdAtsUkSma vidhAne ca / teSAmapi paryAptakAparyAtakarUpatvAditi gAthArthaH / etadeva spaSTayannAha // suTumA ya sabaloe, pariyAvannA navaMti nAyabA // do ceva bAyarANaM, padyattiyare a nAyavA // 234 // // parUvaNAdAra gayaM ti / / vyAkhyA // sadamA evaM pRthivyAdayaH sarvaloke caturdazarajjvAtmake payA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 14 e yApannA javanti jJAtavyAH / paryAyApannA iti tameva sUkSmaparyAyamApannAH / jAvasUmAtu nUtanAvino dravyasUkSmA iti bhAvaH / tathA dvau bhedau vAdarANAM pRthivyAdInAM cazabdAtsUkSmANAM ca paryAptaketarau jJAtavyau paryAptakAparyAptakAviti gAthArthaH / ukA prarUpaNA adhunA lakSNamucyate / tathA cAha jASyakAraH // lakaNa miyANi dAraM, ciMdha deU kAraNaM liMgaM // lakaNa miz jIvassa u, AyAlAI imaM taM ca // 235 // vyAkhyA // lakSaNamidAnIM dvAramavasaraprAptam / yasya ca pratipattyaGgatayA prAdhAnyAtsAmAnyatastAvattatsvarUpamevAha / cihnaM hetuzca kAraNaM liGgaM lakSaNamiti / tatra cihnamupalakSaNaM yathA patAkA devakulasya / heturnimittalakSaNaM yathA kumnakAranaipuNyaM ghaTasaundaryasya / kAraNamupAdAnalakSaNaM yathA mRnmasRNatvaM ghaTavalIyastvasya / liGgaM kAryalakSaNaM yathA dhUmo'gneH / paryAyazabdA vA eta iti / lakSaNamityetallakSaNaM lakSyate'nena parokSaM vastviti kRtvA jIvasya punarAdAnAdi lakSaNamaneka prakAra midam / tacca vakSyamANamiti gAthArthaH // yAyANe parijoge joguvage kasAyalesA ya // pApA iMdiya, baMdhodaya nijarA ceva // 236 // cittaM ceyaNasannA, vinnANaM dhAraNA ya buddhI // IhAmaIviyakkA, jIvassa na lakaNA ee // 237 // dAraM // vyAkhyA // etatpratidvAragAthAprayamasya vyAkhyA | AdAnaM parijogastathA yogopayogau / kaSAyalezyAzca / tathAnApAnau indriyANi vandhodaya nirjarAzcaiva / tathA citaM cetanA saMjJA vijJAnaM dhAraNA ca buddhizca tathA IhAmativitarkA jIvasya tu laNAnyetAni / tuzabdasyAvadhAraNArthatvAjI vasyaiveti pratidvAragAthAdvayasamAsArthaH / vyAsArthastu jASyAdavaseyastaccedam || lakidyaitti nadyai, paJcarikayaro va jeNa jo // taM tassa larakaNaM khalu dhUmurahAra va aggissa // 238 // vyAkhyA // lakSyata iti jJAyate ko'sAvityAha / pratyakSo'kSigocarApanna itaro vA parokSaH / yenoSNatvAdinAdistattasya lakSaNaM khalviti / tadeva spaSTayati / dhUmaucyA divadagne riti / sauSNyena pratyako lakSyate / parokSo dhUmeneti gAthArthaH / tatrAdAnAdInAM dRSTAntAnAha // zrayagArakUraparasU, aggisuvanne a khIranaravAsI // yAhAro dihaMtA, zrAyANAINa jahasaMkhaM // 235 // vyAkhyA // ayaskAraH krUrastathA parazuraniH suva kSIranaravAsyaH / tathA zrAhAro dRSTAntA AdAnAdInAM prakrAntAnAM yathAsaMkhyaM pratijJAdyulanena caitadanidhAnaM parokSArthapratipattiM prati prAyaH pradhAnAGgatAkhyApanArthamiti gAthArthaH / sAMprataM prayogAnAha // dehiMdiyAiritto, thAyA khalu gagA gaya gA // saMDAsA piMDo, ayakArA va vine // 240 // vyAkhyA // dehendriyAtirikta zrAtmA / khazabdo vizeSaNArthaH / kathaMcinna sarvadhAtirikta eva tadasaMveda Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. nAdiprasaMgAdityanena pratijJArthamAha / pratijJA punararthe ndriyANi zradeyAdAnAni vidya mAnAdAtRkANi / kuta ityAha / grAhyagrAhakaprayogAt / grAhyA rUpAdayaH / grAhakANI ndriyANi / teSAM prayogaH svaphalasAdhanavyApArastasmAnna hyamISAM karmakaraNanAvaH kartAramantareNa svakAryasAdhanaprayogaH saMbhavatyanenApi hetvarthamAha / hetuzcAdeyAdAnarUpatvAditi / dRSTAntamAha / saMdaMzAdAdAnAt ya spiramAdAdeyAt ayaskArA divallohakAdvijJeyaH / yatirikto vidyamAna dAtetyanenApi dRSTAntArthamAha / dRSTAntastu saMdaMzakAya spiemavat / yastu tadanatiriktaH / na tato grAhyagrAhakaprayogaH / yathA dehAdiya eveti vyatirekArthaH / vyatirekastu yAni vidyamAnAdAtRkANi na javanti tA - nyAdAnAdeyarUpANyapi na javanti / yathA mRtaka dravyendriyAdInIti gAthArthaH / uktamAdAnadvAramadhunA parijogadvAramAha // deho sanoti khalu, jodyattA uyaNAthAlaM va // annappattigA khalu, jogA parasu va karaNattA // 249 // vyAkhyA || dehaH sajoktRkaH / khaviti pratijJA | jogyatvAditi hetuH / udanA disthAlavat / sthAla sthitau danavaditi dRSTAntaH / nogyatvaM ca dehasya jIvena tathA nivasatopabhujyamAnatvAdityuktaM parinogadvAram / adhunA yogadvAramAha / anyaprayoktRkAH khalu yogAH / yogAH sAdhanAni manaHprabhRtIni karaNAnIti pratijJArthaH / karaNatvAditihetuH / parazuvaditi dRSTAntaH / javatica vizeSe pakSIkRte sAmAnyaM heturyathA anityo varNAtmakaH zabdaH zabdatvAnmeghazabdavaditi gAthArthaH / uktaM yogadvAraM sAMpratamupayoga dvAramAha // GadgA nAjAvo, agga va salarakaNApariccAgA // sakasAyA yAjAvo, padyayagamaNA suvannaM va // 242 // vyAkhyA // upayogAtsAkArAnAkAraneda ninnAnnAjAvo jIva iti gamyate / kuta ityAha / khalakSaNA parityAgADupayogalakSaNAsAdhAraNAtmIyala parityAgAt / zragnivadyathA nirauSNyAdikhala kaNAparityAgAnnAnAvastathA jIvo'pIti gAthArthaH / prayogastu sannAtmA svalakSaNA parityAgAda zivaditi / uktamupayogahAramadhunA kaSAyadvAramAha I sakaSAyatvAdacetanavilakSaNA sAdhAraNAtmIyalakSaNako dhAdipariNAmopetatvAdityarthaH / Tara GrH / kuta ityAha / paryAyagamanAtkrodhamAnAdiparyAyaprApteH suvarNavatkaTakAdiparyAyagamanopetasuvarNavaditi prayogArthaH / prayogastu sannAtmA paryAyagamanAtsuvarNavaditi gAthArthaH / uktaM kaSAyadvAra midAnIM lezyAhAramAha // lesA gAjAvo, sunapariNamaNasanAvad ya khIraM va // ussAsA NAjAvo, samasapnAvA khaDa va naro // 243 // vyAkhyA // lezyAto bezyAsanAvena nAjAvo jIvaH kiMtu nAva iti / kuta ityAha / pariNamanasvabhAvatvAtkRSNA divyasAcivyena jambUkhAdakA didRSTAnta siddhatathAvidhapariNAmadharmatvAt kIravaditi Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 151 - - prayogArthaH / prayogastu sannAtmA pariNAmitvAt kSIravaditi gataM lezyAdvAram | prANApAnadvAramAha / javAsAdityacetanadharmavilakSaNaprANApAnasabhAvAnnAnAvo jIvaH kiMtu jAva eveti / zramasaGgAvena parispandopeta puruSavaditi prayogArthaH / prayogastu punaraMtra vyatirekI draSTavyaH / sAtmakaM jIvacharIraM prANAdimattvAdyattu sAtmakaM na javati tatprANAdimadapi na bhavati yathAkAzamiti gAthArthaH / uktaM prApApAnadvAramadhunA indriyadvAramucyate // kANeyANi paricigANi, vAsAiveha karaNattA // gahaveyaganidyara, kammassanno jahAhAro // 244 // vyAkhyA // akANIndriyANi etAnIti lokaprasiddhAni dehAzrayANi parArthAni AtmaprayojanAni vAsyAdivadiha karaNatvAlloke vAsyAdivaditi prayogArthaH / zrAha / yAdAnAnyevendriyANi tat kimarthaM jedopanyAsaH / ucyate / nirvRtyupakaraNadvAreNa hai vidhyakhyApanArtham / tatazca tatropakaraNasya grahaNamiha tu nirvRtteriti / prayogastu parArthA - zcakSurAdayaH saMghAtatvAcchyanAsanAdivat / na cAyaM vizeSaviruddhaH / karmasaMvaddhasyAtmanaH saMghAtarUpatvAbhyupagamAt / gatamindriyadvAramadhunA bandhAdidvArANyAha / grahaNavedaka nirjarakaH / karmaNo'nyo yathAhAra iti / tatra grahaNaM karmaNo bandhaH / vedanamudayaH / nirjarA kSayaH / yathAhAra ityAhAra viSayANi grahaNAdIni na kartrA divyatirekeNa tathA karmaNopIti prayogArthaH / prayogastu vidyamAna joktRkamidaM karmagrahaNavedana nirjaraNasaGgAvAdAhAravaditi gAthArthaH / uktAni vandhAdidvArANi / vyAkhyAtA ca prathamA pratikAragAthA / sAMprataM dvitIyAmAdhikRtya cittAdikharUpavyA cikhyAsayAha // cittaM tikAla visayaM, ceyaNapaccaraka sannamaNusaraNaM // viSANaNeganeyaM, kAlamasaMkheyaraM dharaNA // 245 // vyAkhyA // cittaM trikAla viSayam udyato'tItAnAgatavartamAnayAhi / ce - tanaM cetanA sA pratyakSavartamAnArthayA hiNI / saMjJAnaM saMjJA / sA anusmaraNamidaM taditi jJAnam / vividhaM jJAnaM vijJAnamanekabhedamanekaprakAramanekadharmiNi vastuni tathA tathAdhyavasAya ityarthaH / kAlamasaMkhyeyetarama saMkhyeyaM saMkhyeyaM vA / dhAraNA avicyutasmRtivAsanArUpA / tatra vAsanArUpAsaMkhyeyavarSAyuSAmasaMkhyeyaM saMkhyeyavarSAyuSAM saMkhyeyamiti gAthArthaH // abassa kahabuddhI, IhA ceca avagamo u maI | saMjAvaNcatakA, guNapacarakA ghaDova // 246 // vyAkhyA // arthasyodabuddhiH saMjJinaH para nirapekSAryaparicheda iti jAvaH / IhA ceSTA kimayaM sthANuH kiMvA puruSa iti sadarthaparyAlocanarUpA / zrarthAvagamastvarthaparicchedastu ziraH kayanAdidharmopapatteH puruSa evAyamityevaMrUpA matiH / saMnAvaNatakkasi / prAkRtazailyA arthasaMbhAvanA / evameva cAyamartha upapadyata ityAdirUpA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15za rAya dhanapatasiMgha bahA'rakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. tarkA / vaM zArANi vyAkhyAya sarva ete cetanAdayoguNA vartanta iti jIvAkhyaguNiprAtipAdakena prayogArthenopasaMharannAha guNapratyadatvAkhetoghaMTavadasti jIva iti gamyate / eSa gaathaarthH| etadeva spaSTayati // jamhA cittAzyA, jIvassa guNA havaMti paccarakA // guNapaJcakattaNaje, ghaDu dha jIvo arju adhi // 24 // vyAkhyA // yasmAJcittAdayo'nantaroktA jIvasya guNA jIvasya zarIrAdiguNa vidharmatvAt / ete ca javanti pratyadAH svasaMvedyatvAt / yatazcaivaM guNapradatvA torghaTavajIvaH / ato'stIti prayogArthaH / prayogastu sannAtmA, guNapratyadatvAddhaTavat / nAyaM ghaTavadAtmano'cetanatvApAdanena virukaH 'viruko'sati bAdhane' iti vacanAt / etacca pratyadeNaiva vAdhanamiti gaathaarthH| vyAkhyAtaM mUlachAragAthAyena lakSaNachAramidAnImastitvamA raavsrH| tathA cAha naassykaarH|| abitti dAramahuNA, jIvastazachi vidyae niyamA // loAyayamayaghAyabamuccae tabimo heU // 24 // vyaakhyaa|| astIti dvAramadhunA sAMpratamavasaraprAptam / tatraitaDucyate / jIvaH san pRthivyaadivikaardehmaatrruupH| sanniti sihasAdhyatA / natu tato'nyo'stItyAzaGkApanodAyAha / astyanyazcaitanyarUpastadapi mAtRcaitanyopAdAnaM javiSyati paralokayAyI tu na vidyate iti mohApohAyAha / vidyate niyamAnniyamena tathA cAha / lokAyatamataghAtArthaM nAstikAniprA. yanirAkaraNArthamucyata etattasya cAnantarodita evAniprAya iti saphalAni vizeSaNAni / tatra lokAyatamatavighAte kartavye ayaM vadayamANalakSaNo hetuH / anyathAnupapatirUpo yuktimArga iti gAthArthaH // jo ciMtez sarIre, nabi ahaM sa va hoza jIvo tti // na hu jIvaMmi asaMte, saMsayanappAyarDa anno // 24 // vyAkhyA // yazcintayati zarIre atra loke pratIte nAstyaham / sa eva cintayitA javati jIva iti / kathametadevamityAha / na yasmAjIve'sati mRtadehAdau saMzayotpAdako'nyaH prANAdi zcaitanyarUpatvAtsaMzayasyeti gaathaarthH| etadeva jAvayati // jIvassa esa dhammo, jA 2 hA nali ani vA jIvo // khANumaNussANugayA, jaha IhA devadattassa // 25 // vyAkhyA // jIvasyaiSa svanAvaH eSa dhrmH| yA IhA sadarthaparyAlocanAmikA / kiAva ziSTetyAha / asti nAsti jIva iti / lokaprasihaM nidarzanamAha / sthANumanuSyA gatA kimayaM sthANuH kiM vA puruSa ityevaMrUpA yathehA devadattasya jIvato dharma zata gAthArthaH / prakArAntareNaitadevAha // sihaM jIvassa abittaM, sadAdevANumIyae / nAsa nuvi nAvassa, sado hava kevalo // 251 // vyAkhyA // sihaM pratiSThitaM jAvara syopayogalakSaNasyAstitvam / kuta ityAha / zabdAdeva jIva ityasmAdanumIyate / ka. .. thametadevamityAha / nAsata iti / nAsato'vidyamAnasya juvi pRthivyAM nAvasya padA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| 253 rthasya zabdo navati vAcaka iti / kharaviSANAdizabdaivya'nicAramAzaGkayAha / kevalaH shuddho'nypdaasNskRssttH| kharAdipadasaMsRSTAzca viSANAdizabdA ti gaathaarthH| etadvivaraNAyaivAha naassykaarH||abitti nivigappo,jIvo niyamAna sadarja siddhI // kamhA suuupyttaa,ghddkhrsiNgaannumaannaa||shyshaavyaakhyaa|astiiti nirvikalpo jIvaH nirvikalpa iti niHsaMdigdhaH / niyamAnniyamenaiva pratipatrapekSayA zabdataH siddhiH vAcakAhAcyapratIteH / etadeva praznahAreNAha / kasmAt kuta etadevamityAha / zuddhapadatvAt kevalapadatvAjIvazabdasya ghaTakharazRGgAnumAnAdanumAnazabdo dRSTAntavacanaH / ghaTakharazRGgadRSTAntAditi pryogaarthH| prayogastu mukhyenArthanArthavAn jIvazabdaHzujhapadatvAchaTazabdavat / yastu mukhyenArthenArthavAn na bhavati sa zuddhapadamapi na navati / yathA kharazRGgazabda iti gAthArthaH / parAniprAyamAzaGkaya pariharannAha // coyagasuddhapayattA, siddhI jaz eva suNa siki amhaM pi // taM na nava saMteNaM, jaM sunnaM sunnagehaM va // 253 // vyAkhyA // uktavalupadatvAsiddhiryadi jIvasya evaM tarhi zUnyasiddhirasmAkamapi / zUnyanaSTazabdasyApi zuddhapadatvAdityaniprAyaH / atrottaramAha / tanna navati yamuktaM pareNa / kuta ityAha / satA vidyamAnena padArthena yadyasmAbUnyaM zUnyamucyate / kiMvadityAha / zUnyagRhamiva / tathAhi / devadattena rahitaM zUnyagRhamucyate / nivRtto ghaTo naSTa iti / natvanayorjIvazabdasya jIvavadavaziSTaM vAcyamastIti gAthArthaH / prakArAntareNAstitvapakSameva samarthayannAha // miThA naveja savanA, je keI pAralozyA // kattA cevopatnottA ya , jara jIvo na vidyaz // 254 // vyAkhyA // mithyA naveyuranRtAH syuH sarvathA ye kecana pAralaukikA dAnAdayaH / yadi kimityAha / kartA caiva karmaNa upanoktA ca tatphalasya yadi jIvo na vidyate / paralokayAyIti gaathaarthH| etadevAvyutpanna ziSyAnugrahArtha spaSTataramAha // pANidayAtavaniyamA, vaMnaM dikA va iMdiya niroho // savaM niraumeyaM, ja jIvo na vidyaI // 255 // vyAkhyA // prANidayAtaponiyamAH krunnopvaashiNsaavirtyaadyH| tathA brahma brahmacarya dIdA ca yogalakSaNA inDiyanirodhaH pravrajyApratipattirUpaH / sarva nirarthakaM niSphalametat / yadi jIvo na paralokayAyIti gAthArthaH / kiMca ziSTAcarito mArgaH ziSTeranugantavya iti / tanmArgakhyApanAyAha // lozyA vezyA ceva, tahA sAmAzyA viU // nicco jIvo piho deho, 2 save vavabiyA // 256 // vyAkhyA // loke navA loke vA viditA iti laukikA itihAsAdikartAraH / evaM vaidikAzcaiva vidyavRkSAH tathA sAmAyikAtripiTakAdisamayavRttayo vidvAMsaH peiktaaH| nityo jIvo nAnityaH / evaM pRthag dehATharIrAdityevaM sarve vyavasthitA nAnyatheti gAthArthaH / etadeva vyAcaSTe // loge a Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. chedyannedyo, vee spuriisdgsiyaalo||sme grahamAsi garDa, tiviho divaaisNsaaro|| 257 // vyAkhyA // loke'chedyo'nnedya AtmA paThyate / yathoktaM gItAsu // " ave. dyo'yamannedyo'yamavikAryo'yamucyate // nityaH saMtatagaH sthANuracalo'yaM sanAtanaH // " ityAdi / tathA vede sapurISo dagdhaH zRgAlaH paThyata iti / yathoktam / " zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate / athApurISo dahyate AdodhukA asya prajAH prAhujavanti / " ityAdi / tathA samaye " ahamAsImajaH" iti pavyate / tathA ca buddhavacanam // " ahamAsaM nidavo hastI , SaDdantaH zaGkhasaMninaH // zukaH paJjaravAsI ca zakunto jiivjiivkH||" ityAdi / tathA trividho divyAdisaMsAraH kaizcidiSyate / devamAnuSatiryagnedena / AdizabdAccaturvidhaH kaizcinnArakAdhikyeneti gAthArthaH / atraiva prakArAntareNa tadastitvamAha // achi sarIravihAyA , paniyayAgArayAznAvAjaM // kuMjassa jaha kulAlo, so mutto kammajogAu~ // 257 // vyAravyA // asti zarIrasyaudArikAdervidhAtA / vidhAteti kartA / kuta ityAha / pratiniyatAkArAdisanAvAt / aadimtprtiniytaakaartvaadityrthH| dRSTAntamAha / kumnasya yathA kulAlo vidhaataa| kulAlavadevamasAvapi mUrtaH prApnotItyAzaGkaya pariharannAha / asAvAtmA yaH zarIravidhAtA asau mUrtaH / karmayogAditi mUrtakarmasaMbandhAditi gaathaarthH| atraiva ziSyavyutpattaye'nyathA tadrahaNa vidhimAha // phariseNa jahA vAja, gilaI kAyasaMsirja // nANAhiM tahA jIvo, gidhaI kAyasaMsi // 25e // vyAravyA // sparzena zItAdinA yathA vAyuhyate kAyasaMskRto dehasaMgataH / tathA jJAnAdininidarzanebAdinijIvo gRhyate kAyasaMsRto dehasaMgata iti gaathaarthH| asakRdanumAnAdastitvamuktaM jiivsy| anumAnaM ca pratyadapUrvakaM na cainaM kecana pazyantIti tatazcAzojanametadityAzaG kyAha // aNiM diyaguNaM jIvaM, unneyaM maMsacarakuNA // sijhA pAsaMti sabannU, nANasikA ya sAhuNo // 260 // vyaakhyaa|| anindiyaguNamavidyamAnarUpAdInjiyagrA. hyaguNaM jIvamamUrtatvAdidharmakaM uddeyaM urladaM mAMsacanuSA badmasthena pazyanti |s. chAH sarvAH / aJjanasikSA divyavachedArthaM sarvajJagrahaNam / tatazca jhaSanAdaya ityarthaH / jJAnasiddhAzca sAdhavo javasthakevalina iti gAthArthaH / sAMpratamAgamAdastitvamAha // attavayaNaM tu sabaM, dihA ya tao aiMdiyANaM pi|| siddhI gahaNAINaM, taheva jIvasta vinneyA // 261 // vyAkhyA // AptavacanaM tu zAstram / Apto raagaadirhitH| tuza bdo'vadhAraNe / Aptavacanameva / anenApauruSeyavyavachedamAha / tasyAsaMjavAditi / dRSTA ca tata ityupalabdhA ca tata AptavacanazAstrAt / atIndriyANAmapi indriyagoca rAtikAntAnAmapi / siDigrahaNAdInAmiti upalabdhizcandroparAgAdInAmityathaH / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| 255 tathaiva jIvasya vijJeyeti / atInjiyasyApyAptavacanaprAmANyAditi gAthArthaH / mUlakAragAthAyAM vyAkhyAtamastitvahAramadhunAnyatvA ditrayavyAcikhyAsurAha // amattamamuttattaM, niccattaM ceva nannae samayaM // kAraNaavinAgAI, heUhiM mAhiM gAhAhiM // // 26 // vyAkhyA // anyatvaM dehAdamUrtatvaM kharUpeNa / nityatvaM caiva pariNAminityatvaM jaNyate / samakamekaikena hetunA tritayamapi yugapaditi ekakAla mityarthaH / kAraNAvinAgAdinirvayamANalakSaNairhetunirimAnistimRciniyuktigAthAmireveti gaathaarthH|| kAraNa vinAgakAraNa-viNAsabaMdhassa paccayAjAvA // virujhassa ya abassa, pAulAvA viNAsA ya // 263 // vyAkhyA // kAraNa vinAgakAraNa vinAzavandhasya pratyayAnAvAdityatrAnAvazabdaH pratyekamanisaMbadhyate / kAraNa vinAgAjAvAnna khalu jIvasya paTAderiva tantvAdikAraNa vinAgo'sti kAraNAnAvAdeva / evaM kAraNa vinAzAjAve'pi yojyam / tathA vandhasya jJAnAvaraNAdipujalayogalakSaNasya prtyyaajaavaajhetutvaanupptteH|vndhsyeti vdhymaanvytiriktbndhjnyaapnaarthmsmaasH| vyatirekI cAyamanvayavyatirekAvarthasAdhakAviti darzanArtha miti| tathA virujhasya cArthasya paTAdinAze jasmAdiriva aprA - vAdavinAzAcca / aprAku ve'nutpattau satyAmavinAzAca hetorjIvasya nityatvaM nityatvAdamUrtatvamamUrtatvAcca dehAdanyatvamiti pratipattyAnuguNyato vyatyayena sAdhya nirdezaH / vakSyati ca niyuktikAraH // "jIvassa sijhamevaM, niccattamamuttamannattaM" // iti gAthAsamAsArthaH / vyAsArthastu jANyAdavaseyaH / tatrAvyutpanna vineyAsaMmohanimittaM yathopanyAsaM tAvaddvArANi vyAkhyAya pazcAniyuktikArAniprAyeNa mIlayiSyatItyata Aha // annatti dAramahuNA, anno dehA gihAu puriso va // tajIva tassarIraya-mayaghAyacaM zmaM naNiyaM // 264 // vyAkhyA // zranyo dehAditi dvAramadhunA / tdetghyaakhyaayte| anyo dehAt / jIva iti gamyate / gRhAdigatapurupavaditi dRssttaantH| tannAve'pi tatra niyamato'nAvAditi heturanyUhyaH / na cAsiko'yaM mRtadehe'darzanAt / prayogaphalamAha / tajIvatarIravA dimatavighAtArthamidaM prayogarUpaM naNitamiti gAthArthaH / pryogaantrmaah||dehiN diyAiritto, AyA khalu tjvlytthaannN||tdigme vi saraNaje, gehagavarakehiM puriso va // 265 // vyAkhyA // khaluzabdo vizepaNArthatvAtkathaMciddedeliyAtirikta Atmeti pratijJArthaH / taupalavdhArthAnAmiti saMnavataH parAmazatvAt / injiyopalavdhArthAnAM tadvigame'pIndriyavigame'pi smaraNAditi hetvarthaH / smaranti cAndhavadhirAdayaH pUrvAnubhUtaM rUpADhIti / gehagavAkSaH puruSavAditi dRSTAntaH / prayogastu kathaMcidehenDiyAtirikta yAtmA takiMgame'pi tApalabdhAryAnusmaraNAt paJcavAtAyanopalavdhArthAnusmartRdevadattavaditi gAthArthaH / injiyopalabdhi Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. mattvAzaGkApohAyAha // na u iMdiyAiM uvala-chimaMti vigaesu visayasaMjaraNA // jaha gehagavakehiM, jo aNusariyA sa uvalajhA // 266 // vyAkhyA // na punarinsiyANyevopalabdhimanti aSTaNi / kuta ityAha / vigateSvindriyeSu viSayasaMsmaraNAt tanahItarUpAdyanusmRterandhabadhirAdInAmiti / nidarzanamAha / yathA gehagavAdaiH karaNajUtaiH dRSTAnarthAnanusmaran yo'nusmartA sa upalabdhA natu gavAdA evamatrApIti gAthArthaH / uktamekena prakAreNAnyatvachAramadhunA amUrtadhArAvasara ityAha jaassykaarH|| saMpayamamuttadAraM, aiMdiyattA ayaneyattA // rUvAzaviraha vA, aNAzpariNAmajA. vA // 267 // vyAkhyA // sAMpratamamUrtahAram / taThyAkhyAyate / amUrtI jIvaH atInDiyatvAt avyendriyAgrAhyatvAt / adyAnnedyatvAt khaDgazUlAdinA / rUpAdivirahitazca arUpatvAdityarthaH / tathAnAdipariNAmajAvAditi vanAvato'nAyamUrtapa. riNAmatvAditi gAthArthaH // umabANuvalaMnA, taheva sabannuvayaNa ceva // loyAipasiddhI, jIvo mutto ti nAyavo // 26 // vyAkhyA // udmasthAnupalamjAdavadhijJAnipratinirapi sAdAdagRhyamANatvAttathaiva sarvajJavacanAccaiva styvktRviitraagvcnaadityrthH| lokAdiprasicherlokAdAvamUrtatvena prsiddhtvaat| AdizabdAchedasamayaparigrahaH / amUrto jIva iti jJAtavyaH / sarvatraiveyaM pratijJeti gAthArthaH / uktamamUrtadvAramadhunA nityatvachAraprastAvaH / tathAcAha jaassykaarH| Niccotti dAramahuNA, Nicco aviNAAsa saasjiivo||naavtte sazjammA-nAvAja nahaM va vinne||26||vyaakhyaa|| nitya sht| nityahAramadhunAvasaraprAptaM taThyA cikhyAsayAha / nityo jIva iti| etAvatyucyamAna para rapi saMtAnasya nityatvAnyupagamAtsihasAdhyateti / tannirAkaraNAyAha / avinAzA kSaNApekSyApi na niranvayanAzadharmA / evamapi parimitakAlAvasthAyI kaizcidiSyata / kappahAI puDhavI jiskU veti vacanAttadapohAyAha / zAzvata iti|srvkaalaavsthaay||kut ityAha / jAvatve sati vastutve satItyarthaH / janmAnAvAt / anutpatternajovadAkAzavaH vijnyeyH| nAvatve satIti vizeSaNaM kharaviSANAdivyavachedArtha miti gAthArthaH / hetvantaH rANyAha // saMsArA Alo-yaNAja taha paJcaninnannAvA // khaNanaMgavighAyacaM, jANatra telokadaMsIhi // // vyAkhyA // saMsArAditi / saMsaraNaM saMsArastasmAtsa eva nAraka sa eva tiryagAdiriti nityH|aalocnaaditi|aalocnN karomyahaM kRtavAnahaM kAra pye'hamityAdirUpaM trikAlaviSayamiti nityH|tthaa pratyanizAnAvAt sa eSa iti pratya nijJA pratyaya AvichadaGgAnAdisikaH / tadanedagrAhIti nitya iti / uktAnidhAnakA mAha daNanaGgavighAtArthaM niranvayakSaNikavastuvAda vighAtArtha naNitaM trailokyadarziAjastA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / Ay karairetadanantaroditaM na punareSa eva paramArtha iti gAthArthaH / etadeva darzayati / loge e samaye, nicco jIvo vinAsa zrahaM // iharA saMsArAI, savaM pina judyae tassa // 271 | vyAkhyA // loke nainaM chindanti zastrANItyAdivacanaprAmANyAdvedeSu sa eSa zrayo'ja ityAdizrutiprAmANyAtsamaye na prakRtirna vikRtiH puruSa iti vacanaprAmANyAt / ke mityAha / nityo jIvaH pracyutAnutpanna sthiraikakhAvaH / ekAntanitya eva na caitanyAyyamekasvabhAvatayA saMsaraNAdivyavahArochedaprasaMgAditi vadayatyata Aha / vejApayAsmAkaM vikalpena najanayA syAnnitya ityAdirUpayA dravyArthA dezAnnityaH yAdezAdanitya ityarthaH / itarathA yadyevaM nAbhyupagamyate / tataH saMsArAdi sArAlocanAdi sarvameva na yujyate / tasyAtmanaH svajAvAntarAnApattyA ekakhajAvanayA vArtamAnikanAvAtirekeNa navAntarAnApatterevamamUrtatvAnyatvayorapi vijApA vedinavyA / anyathA vyavahArAjAvaprasaMgAt / ekAntAmUrtasyaikAntadeha jinnasya vAtipAtA - saMjavAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate akSaragama nikAmAtratvAtprAramnasyeti gAthAyaiH / evamanyatvAdidvAratrayaM vyAkhyAyAdhikRta niryu ktigAthAM vyAcikhyAsurAha / kAraNa zravibhAgAu~, kAraNAviNAsa ya jIvassa // niccattaM vinneyaM, yAgAsapaDANumA pArTa // 272 // vyAkhyA // kAraNAvibhAgAtpaTAdestantvAderiva kAraNa vibhAgAjAvAdityarthaH / kaarnnaavinaashtshc| kAraNAvinAzazca kAraNAnAmevAjAvAt / kimityAha / jIvasyAtmano nityatvaM vijJeyam / kuta ityAha / AkAzapaTAnumAnAt / atrAnumAnazabdo dRssttaantvcnH| vyAkAzapaTadRSTAntAt / tatazcaivaM prayogaH / nitya zrAtmA svakAraNa vibhAgAbhAvAdAkAzavat / tathA kAraNa vinAzAnAvAdAkAzavadeva / yastvanityastasya kAraNa vibhAgajAvaH / kAraNa vinAzajAvo vA yathA paTasyeti vyatirekaH / paTAddhi tantavo vibhajyante vinazyanti ceti nityatvasiddhiH / nityatvAdamUrtaH / amUrtatvAddehAdanya iti gAyArthaH // niryuktigAthAyAM kAraNa vibhAgAbhAvAtkAraNa vinAzAnAvAcceti dvAradvayaM vyAkhyAya sAMprataM bandhasya pratyayAbhAvAditi vyAcikhyAsurAha // heDappanavo baMdho, jammANaMtarayasta no jutto / toga viraha khalu, corAighaDANumApAI // 273 // vyAkhyA // hetupranavo detujanmA bandho jJAnAvaraNAdipujalayogalakSaNaH janmAnantaramRtasyotpattyanantara vinaSTasya na yukto na ghaTamAnaH / tayoga virahata iti tairvandhahetu nirmithyAdarzanAviratipramAdakapAyayogalakSaNaiyoM yogaH saMbandhasta dviradatastadajAvAdeva khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt / caurA dighaTAnumAnAdityanumAnazabdo dRSTAntavacanaH / caurAdighaTAdidRSTAntAt / nahi utpattyanantara vinAzI cauracaurya kriyAnAve badhyate / sthAcI hi ghaTo jalAdinA saMyujyate iti vyatirekArthaH / prayogazcAtra na kSaNika zrAtmA bandhapratyayatvAcI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. ravat / nityatvA mUrtatva dehAnyatvayojanA pUrvavaditi gAthArthaH / niryuktigAthAyAM vandhasya pratyayAjAvAditi vyAkhyAtamadhunA viruddhasya cArthasyAprAdurbhAvAvinAzAcceti vyA. khyAyate // zraviNAsI khalu jIvo, vigAraNuvalaMjarDa jahAgAsaM // uvalanaMti vigArA, kuMnA viNA sidavANaM // 274 // vyAkhyA || avinAzI khalu jIvo nitya ityarthaH / kutaH ityAha / vikArAnupalambhAdvaTAdivinAze kapAlAdivadvizeSAdarzanAdyathAkAzamAkAzavadityarthaH / etadeva spaSTayati / upalabhyante vikArA dRzyante kapAlAdayaH kuMnAdivinAzidravyANAM na caivamatretya niprAyaH / nityatvAmUrtatva dehAnyatvayojanA pUrvavat / iti gAthArthaH / niryuktigAthAyAM bandhasya pratyayAbhAvAditi gAthArthaH / prakRtasaMkahAmeva niryuktigAthAmAha // nirAmayAmayajAvA, bAlakayANusarA DuvaThANA // sutAI hiM pragahaNA, jAIsaraNA thapa jilAsA // 275 // vyAkhyA // nirAmayAmayanAvAt nirAmayasya nIrogasyAmayajAvAdrogotpatteH / upalakSaNaM caitatsAmaya nirAmayajAvasya / tathA caivaM vaktAra upalabhyante / pUrvaM nirAmayo'hamAsaM saMprati sAmayo jAtaH / sAmayo vA nirAmaya iti / na caitanniranvayalakSaNa vinAzinyAtmanyupapadyate / utpattyanantarAjAvAdita prayogArthaH / prayogastvavasthita zrAtmA chAne kAvasthAnujavanAddAlakumArAdyava - sthAnuja vitRdevadattavat / nityatvAdamUrtaH / amUrtatvAddehAdanya iti yojanA sarvatra kAryA / tathA bAlakRtAnusmaraNAt / kRtazabdotrAnubhUtavacanastatazca bAlAnubhUtasmaraNAt / tathA ca bAlenAnubhUtaM vRddho'pyanusmaran dRzyate / naca zranyenAnubhUtamanyaH smaratyatiprasaMgAt / nacedamanusmaraNaM cAntaM bAdhAsiddheH / na ca hetuphalanAva nibandhanameta niranvayakSaNa vinAzapake tasyaivAsiddheH detoranantarakSaNe'jAvApatteH / satazca sadbhAvavirodhAditiprayogArthaH / prayogastvava sthita zrAtmA pUrvAnutArthAnusmaraNAttadanyaivanUtapuruSavat / upasthAnAditi karmaphalopasthAnasatra gRhyate / yadyenopAttaM karma sa eva tatphalamupate / zranyazca kriyAkAlosnyazca phaanta: / ekAdhikaraNaM caitadvayamanyathA svakRtavedanAsiddheH / anyakRtAnyopanogasya nirupapattikatvAt kRtanAzAkRtAjyAgamaprasaMgAt / saMtAnapakSe'pi kartRnoktRsaMtA ninornAnAtvA vizeSAJca kkine dAttasyaiva tathAjAvAcyupagame nityatvApatteriti prayogArthaH / prayogazcAvasthita zrAtmA svakRtakarmaphala vedanAtkRSIvalAdivat / zrotrAdijiragrahaNAt zrotrAdinirindriyaira pa riSThitteH / naca zrotrAdibhirapari vidyamAnasya sattvamavagrahAdInAM svasaMvedana siddhatvAt / va dvairapyatIndriyajJAnAjyupagamAt / jJAnasya ca guNatvAt / guNasya ca guNinamantareSAnAvAt / prAktanajJAnasyaiva guNitvAnupapatteH / tasyApi guNatvAditi prayogArthaH / pra yogazca nitya AtmA guNitve satyatIndriyatvAt AkAzavat / tathA jAtismaraNA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturyaadhyynm| 25e diti / jAteratikrAntAyAH smaraNAt / na cedamanusmaraNamananunUtasyAnyAnubhUtasya ca navatyatiprasaMgAt / dRzyate ca kvacididaM na cAsau pratArakaH tatkathitArthasaMvAdanAt / anunavA vizeSe ca sarveSAmeva kasmAnna lavatIti cekucyate / karmaprativandhasaMbandhAd dRDhAnunavAnAvAdiha loke'pi sarveSAM sarvatrAnusmaraNAdarzanAnna khalu zha loke sarvatrAnusmaraNadarzanam / tadihApi kacijAtau sarveSAmastviti cenna / naSTacetasAM sarvatrAnusmaraNazUnyena vyabhicArAditi pryogaarthH| prayogazca bAlakRtAnusmaraNavaTavya iti / tathA stanAnilASAditi / tadaharjAtavAlakasyApi stanAnilApadarzanAt / nacAnyakAsAnanujUtastanapAnasyAyamupapadyate / prayogazca / taharjAtavAlakasyAdyastanAcilApo'cisApAntarapUrvako'nilASatvAdanyastanAnilApavat / tadaprathamatvasAdhanAda viruddho heturiti cenna prathamatvAnunavena vAdhanAt / asati ca bAdhane viruddha iti nyAyAdanyathA hetUchedaprasaMgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate adaragamanikAmAtrasya prstutttvaaditi| nityAdi kriyAyojanA pUrvavaditi niyuktigAthArthaH / etAmeva niyuktigAthAM sezato vyAcikhyAsurAha naassykaarH|| rogassAmayasannA, bAlakayaM jaM juvANusaMjara // jaM kayamannaMmi nave, tassevannatuvavANA // 26 // vyAkhyA // rogasyAmaMya itisaMjJavAlakRtaM kimapi vastu yadyasmAdyavAnusmarati / tathA yatkRtamanyasmin nave kuzalA kuzalaM karma tasyaiva karmaNo'nyatra navAntare upasthAnAtsarvatra nAvAryayojanA kRtaiveti gAthArthaH // Nicco aNi diyattA, khaNi navi ho| saMjaraNA // thaNayajilAsA ya tahA, yama nau mimmanaba ghaDo // 27 // vyAkhyA // nitya iti / sarvatra kriyAnisaMvadhyate / aninjiytvaayotraadinirgrhnnaadityrthH| vijJeyo jJAtavyaH / tathA ca jAtismaraNAt pAgantaraM vA / kSaNiko na navati / jAtismaraNAdityetadapyaSTameva vidhipratiSedhAnyAM sAdhyAjidhAnAt / stanAnilApAcca / tathA amayo'yamAtmA natu mRnmaya zva ghaTastatazcAkAraNa ityarthaH / etadapi nityatvAdiprasAdhakamiti niyuktigAthAyAmanupanyastamapyuktam sUdama dhiyA nASyakAreNeti gaathaarthH| tRtIyAM niyuktigAthAmAda savannuvadichattA, sakammaphalanoyaNA amuttattA // jIvassa sijhamevaM, nizcattamamuttamannataM // 20 // vyAkhyA // sarvajJopadiSTatvAditi nityo jIvati sarvajJoktatvAt / vyaktiyaM - ca sarvajJavacanaM tasya rAgAdirahitatvAditi / svakarmaphalanojanAditi khopAttakarmaphalalogAdityarthaH / upasthApanAdetanna nidyata iti cenna thaniprAyAparijJAnAt / tatra hi yena kRtaM tasminneva kartari kamoMpatiSThata ityuktam / taccaikasminnapi janmani saMjavatIdaM vanyajanmAntarApekSyApi gRhyata iti na dopaH / tathA yamRtatvAditi mUrtirahitatvAdetadapi bhotrAdijiragrahaNAdityasmAnna jidyata iti cenna / tatra hi zrotrAdinirna gRhya Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ravat / nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavaditi gaathaarthH| niyuktigAthAyAM bandhasya atyayAjAvAditi vyAkhyAtamadhunA viruDasya cArthasthAprA vAvinAzAcceti vyAkhyAyate // aviNAsI khalu jIvo, vigAraNuvalaMja jahAgAsaM // javalanaMti vigArA, kuMcAviNAsidavANaM // 14 // vyAkhyA // avinAzI khalu jIvo nitya ityrthH| kuta ityAha / vikArAnupalamjAddhaTAdivinAze kapAlAdivahizeSAdarzanAdyathAkAzamAkAzavadityarthaH / etadeva spaSTayati / upalacyante vikArA dRzyante kapAlAdayaH kuMnAdivinAziDavyANAM na caivamatretyajiprAyaH / nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavat / iti gAthArthaH / niyuktigAthAyAM bandhasya pratyayAjAvAditi gaathaarthH| prakRtasaMvadyAmeva niyuktigAthAmAha // nirAmayAmayajAvA, bAlakayANusaraNA kuvabANA // suttAIhiM agahaNA, jAsaraNA thaNa jilAsA // 25 // vyAkhyA // nirAmayAmayanAvAt / nirAmayasya nIrogasyAmayanAvAlogotpatteH / upalakSaNaM caitatsAmayanirAmayatnAvasya / tathA caivaM vaktAra japalacyante / pUrva nirAmayo'hamAsaM saMprati sAmayo jaatH| sAmayo vA nirAmaya iti / na caitanniranvayalakSaNa vinAzinyAtmanyupapadyate / utpattyanantarAnAvAditi prayogArthaH / prayogastvavasthita zrAtmA anekAvasthAnujavanAhAlakumArAyavasthAnunavitRdevadattavat / nitytvaadmuurtH| amUrtatvAdehAdanya iti yojanA sarvatra kAryA / tathA bAkhakRtAnusmaraNAt / kRtazabdotrAnujUtavacanastatazca bAlAnubhUtasmaraNAt / tathA ca bAlenAjunUtaM vRddho'pyanusmaran dRzyate / naca anyenAnujUtamanyaH smaratyatiprasaMgAt / nacedamanusmaraNaM brAntaM bAdhAsikeH / na ca hetuphalanAva nibandhanameta niranvayadaNa vinAzapade tasyaivAsiddheH tornntrkssnne'jaavaaptteH| asatazca sajhAva virodhaaditipryogaarthH|pryogstvvsthit AtmA pUrvAnujUtArthAnusmaraNAttadanyaivaMnUtapuruSavat / upasthAnAditi karmaphalopasthAnamatra gRhyate / yadyenopAttaM karma sa eva tatphalamupajule / anyazca kriyAkAlo'nyazca phalakAlaH / ekAdhikaraNaM caitaDvayamanyathA khakRtavedanAsijheH / anyakRtAnyopajogasya nirupapattikatvAt kRtanAzAkRtAjyAgamaprasaMgAt / saMtAnapaDhe'pi kartRloktRsaMtAnino nAtvAvizeSAktidAttasyaiva tathAjAvAnyupagame nityatvApatteriti prayogArthaH / prayogazcAva sthita AtmA khakRtakarmaphalavedanAtkRSIvalAdivat / zrotrAdijiragrahaNAt shrotraadinirinddiyairprichitteH| naca zrotrAdinirapari vidyamAnasya asattvamavagrahAdInAM khasaMvedanasikatvAt / baubairapyatInDiyajJAnAjyupagamAt / jJAnasya ca guNatvAt / guNasya ca guNinamantareNAnAvAt / prAktanajJAnasyaiva guNitvAnupapatteH / tasyApi guNatvAditi prayogArthaH / prayogazca nitya AtmA guNitve satyatInjiyatvAt AkAzavat / tathA jAtismaraNA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. dazavaikAlike cturthaadhyynm| 15 // diti / jAteratikrAntAyAH smaraNAt / na cedamanusmaraNamananubhUtasyAnyAnubhUtasya ca javatyatiprasaMgAt / dRzyate ca kvacididaM na cAsau pratArakaH tatkathitArthasaMvAdanAt anunavA vizeSe ca sarveSAmeva kasmAnna navatIti cemucyate / karmapratibandhasaMbandhAda dRDhAnunavAjAvAdiha loke'pi sarveSAM sarvatrAnusmaraNAdarzanAnna khalu zha loke sarvatrA nusmaraNadarzanam / tadihApi kvacijAtau sarveSAmastviti cenna / naSTacetasAM sarvatrAnu smaraNazUnyena vyabhicArAditi prayogArthaH / prayogazca bAlakRtAnusmaraNavadraSTavya iti tathA stanAnilASAditi / tadaharjAtabAlakasyApi stanAnilASadarzanAt / nacAnyakA lAnanunUtastanapAnasyAyamupapadyate / prayogazca / taharjAtabAlakasyAdhastanAbhilASo'ji. lASAntarapUrvako'nilASatvAdanyastanAnilASavat / tadaprathamatvasAdhanAda viruko hetu riti cenna prathamatvAnunavena bAdhanAt / asati ca bAdhane viruddha iti nyAyAdanyathA hetUnedaprasaMgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate adaragamanikAmAtrasya prastutatvA diti| nityA dikriyAyojanA pUrvavaditi niyuktigaathaarthH| etAmeva niyuktigAthAM se. zato vyAcikhyAsurAha naassykaarH|| rogassAmayasannA, bAlakayaM jaM juvANusaMjara / jaM kayamannaMmi nave, tassevannabuvabANA // 26 // vyAkhyA // rogasyAmaMya itisaMjJa bAlakRtaM kimapi vastu yadyasmAAvAnusmarati / tathA yatkRtamanyasmin nave kushlaa| kuzalaM karma tasyaiva karmaNo'nyatra navAntare upasthAnAtsarvatra nAvArthayojanA kRtaiveti gAthArthaH // Nicco aNi diyattA, khapi navi ho| saMcaraNA // thaNajilAsA ya tahA, amarDa nau mimmauba ghaDo // 27 // vyAkhyA // nitya iti / sarvatra kriyAnisaMbadhyate / aninjiytvaaddotraadinnirgrhnnaadityrthH| vijJeyo jnyaatvyH| tathA ca jAtismaraNAt pAgaMntaraM vA / daNiko na bhavati / jAtismaraNAdityetadapyaaSTameva vidhipratiSedhAnyAM sAdhyArthAnidhAnAt / stnaajilaassaac| tathA amayo'yamAtmA natu mRnmaya zva ghaTastatazcAkAraNa ityarthaH / etadapi nityatvAdiprasAdhakamiti niyuktigAthAyAmanupanyastamapyuktam sUdama dhiyA nASyakAreNeti gaathaarthH| tRtIyAM niyuktigAthAmAha savannuvadichattA, sakammaphalanoyaNA amuttattA // jIvassa siddhamevaM, niJcattamamuttamannattaM // 7 // vyAkhyA // sarvajJopadiSTatvAditi nityo jIva iti sarvajJoktatvAt / avitathaM ca sarvajJavacanaM tasya rAgAdirahitatvAditi |khkrmphlnojnaaditi khopaattkrmphljogaadityrthH| upasthApanAdetana nidyata iti cenna animAyAparijJAnAt / tatra hi yena kRtaM tasminneva kartari karmopatiSThata ityuktam / taccaikasminnapi janmani saMjavatIdaM tvanyajanmAntarApekSyApi gRhyata iti na doSaH / tayA amUrtatvAditi mUrtirahitatvAdetadapi zrotrAdijiragrahaNAdityasmAnna nidyata iti cenna / tatra hi zrotrAdinirna gRhya Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. te / ityetaDuktamiha tu tatsvarUpameva niyamyate nirUpyata iti / mUrtAnAmapi zrotrAdiniragrahaNAditi dvAratrayamapyupasaMharannAha // jIvasya siddhamevaM nityatvamamUrtatvamanyatvamiti gAthArthaH / mUladvAragAthAiye vyAkhyAtamanyatvAdidvAratrayamidAnIM kartRdvArAvasarastathAcAha || kattatti dAramahuNA, sakammaphalanoiNo jarja jIvA // vANiyakisIvalA iva kavilamaya nisehaNaM eyaM // 279 // vyAkhyA // karteti dvAramadhunA tadetavyAkhyAyate / svakarmaphalajogino yato jIvAstataH kartAra iti / vaNikkRSIvalAdaya zva mI kRtamuJjate / iti prayogArthaH / prayogastu kartAtmA svakarmaphalanoktRtvAtkakAdivat / aiparyamAha / kapilamata niSedhanametatsAMkhyamata nirAkaraNametattatrAkartRvAdaprasiddheriti gAthArthaH / mUladvAragAyAdvaye vyAkhyAtaM kartRdvAramidAnIM dehavyApitvadvArAvasara ityAha jASyakAraH // vAvitti dAramahuNA, dehavvAvI marja ggijahaM va // jIvo nau sarvvagarnu, dehe liMgovalaM jAI // 280 // vyAkhyA // vyApIti dvAramadhunA tadetacyA khyAyate / dehavyApI zarIramAtraM vyAptuM zIlamasyeti tathA mata iSTaH pravacanaH jIvo natu sarvaga iti yogaH / tuzabdasyAvadhAraNArthatvAnna cANvAdimAtraH / kuta ityAha / dehe biGgopalamnAt zarIra eva sukhAditoipalabdheH / zrayaiauSNyavat / uSNatvaM hyagniliGgaM nAnyatrArnatvanannAviti gAthAprayogArthaH / prayogastu zarIraniyatadeza zrAtmA paramitadeze liGgopalabdheranyauSNyavat / iti gAthArthaH / vyAkhyAtA prathamA mUladvAragAthA / sAMprataM dvitIyA vyAkhyAyate / tatra prathamaM guNIti dvAraM tayA cikhyAsayAha jASyakAraH // ahuNA guNitti dAraM, hoi guNehiM guNitti vinne // te jogajogaDavarDa - gamAi ruvAi va ghaDassa // 289 // vyAkhyA // adhunA guNIti dvAraM tadetadvyAkhyAyate / navati guNairhi guNI / na tadvyatirekeNetyevaM vijJeyaH / anena guNaguNinorbhedAbhedamAha / te jogayogopayogAdayo guNA ityAdizabdAdamUrtatvAdiparigrahaH / nidarzanamAha / rUpAdaya zva ghaTasya guNA iti gAthArthaH / vyAkhyAtaM mUladvAragAthAyAM guNidvAramadhunordhvagatidvArAvasara ityAha jASyakAraH // uduM gaiti zrA, agurulahuttA sanAvadugara // ditalAu eNaM, eraMDaphalAiehiM va // 282 // vyAkhyA // urddhagatirityadhunA dvAraM tadetadvyAkhyAyate / agurulaghutvAtkAraNAtsvanAvataH karmavipramuktaH sannUrdhvagatirjIva iti gamyate / yadyevaM tarhi kathamadho gatyatrAha / dRSTAnto'lAmbunA tumbakena yathA tatsvanAvata UrdhvagamanarUpamapi mRpAUle'dho gachati / tadapagamAdUrdhvamA jalAntAdevamAtmApi karmale pAdadho gachati / tadapagamAdUrdhvamAlokAntAditi / eraephaphalAdinizca dRSTAnta ityanena dRSTAntavAhulyaM darzayati / yathA cairaemaphalamapi bandhana pariSTamUrddhaM gacchatyAdizabdAdayAdiparigraha iti gAthArthaH / vyAkhyAtaM tR 1 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 161 tI mUladvAragAthAyAmUrdhvagatidvAraM sAMprataM nirmayadvAravyA cikhyAsayAha // zrama ho jIvo, kAraNa virahA jaheva yAgAsaM // samayaM ca hoaniccaM, mimmaya ghaDataM - tumAIyaM // 283 // vyAkhyA // zramayazca navati jIvaH / na kimmayo'pItyarthaH / kuta ityAha / kAraNa virahAt yakAraNatvAt / yathaivAkAzamAkAzavadityarthaH / samayaM vastu navatyanityam / etadeva darzayati / mRnmayaghaTatantvAdau / yathA mRnmayo ghaTastantumayaH paTa ityAdi / na punarAtmA nitya iti darzitam / zrAhAsmindvAre satyamayo natu mRnmaya iva ghaTa iti prAkkimarthamuktamityucyate / ata eva dvArAdanugrahArthamuktamiti lakSyate / navati cAsakRdbravaNAdakRtreNa parijJAnamityanugrahaH / zratigamjI ratvAdbhASyakArasya na vayamajiprAyaM vidma iti / anye tvanidadhatyanyakartRkaivAsau gAtheti gAthArthaH / vyAkhyAtaM dvitIyamUladvAragAthAyAM nirmayadvAramadhunA sAphalyadvArAvasarastathA cAha jASyakAraH // sAphaladAramahuNA, niccAniccapariNAmijIvammi // hoi tayaM kammANaM, zharegasanAvarDa juttaM // 284 // vyAkhyA // sAphalyadvAramadhunA tadetaTared | nityAnitya eva pariNAmini jIva iti yogaH / javati tatsAphalyaM kAlAntaraphalapradAnalakSaNam / keSAmityAha karmaNAM kuzalAkuzalAnAM kAlabhedena kartuno pariNAmade satyAtmanastaDujayopapatteH karmaNAM kAlAntara phalapradAnamiti / itarathA punaryadyevaM nAnyupagamyate tata ekasvabhAvataH kAraNAdayuktaM tatkarmaNAM sAphalyamiti / etaDuktaM navati / yadi nitya AtmA kartRsvabhAva eva kuto'sya jogaH, jokhanAve vA kartRtvaM kSaNikasya tu kAladvayAjAvAdevaitanayamanupapannam / utnaye ca sati kAlAntara phalapradAnena karma saphalamiti gAthArthaH / dvitIyamUlakAragAthAyAM vyAkhyAtaM sAphalyadvAramadhunA parimANadvAramAha // jIvassa uparimANaM, vivara jAva logamettaM tu || ugANA ya sudumA, tassa paesA asaMkhedyA // 285 // vyAkhyA // jIvasya tu parimANaM vitatasya vistarato vistareNa yAvallokamAtrameva / etacca kevali - samudrAta caturthasamaye javati / tatrAvagAhanA ca sUkSmA vitataikaikapradezarUpA navati / tasya jIvasya pradezAzcAsaMkhyeyAH sarva eva lokAkAzapradezatulyA iti gAthArthaH / anekeSAM jIvAnAM gaNanAparimANamAha // patreNa va kulaeNa va, jaha koI miNedya sarvvadhannAi // evaM mavidyamANA, havaMti logA atA // 286 // vyAkhyA // prasthena vA catuH kuDavamAnena kuDavena vA catuHsetikAmAnena / yathA kazcitpramAtA minuyAtsarvadhAnyAni vrIhyAdIni / evaM mIyamAnA asanAvasthApanayA navanti lokA anantAstu jIvanRtA iti jAvaH / Aha, yadyevaM kathamekasminneva te loke mAtA iti / ucyate, sUkSmAvagAhanayA yatraikastatrAnantA vyavasthitA iha tu pratyekAvagADhnayA cintya 21 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. te / iti na doSaH / dRSTaM ca bAdaradravyANAmapi pradIpaprajAparamANvAdInAM tathA pariNAmato nUyasAmekatraivAvasthAnamiti gAthArthaH / vyAkhyAtaM dvitIyamUlakAragAthAyAM parimANadvAraM tayAkhyAnAcca dvitIyA mUladvAragAthA jIvapadaM ceti / sAMprataM nikAya - padaM vyAcikhyAsurAha // NAmaM vavaNasarIre, gaI zikAya vikAya davie ya // mAgapaaaigaha nAre taha jAvakAe ya // 287 // vyAkhyA // nAmasthApane kuse / zarIrakAyaH zarIrameva tatprAyogyAsaMghAtAtmakatvAt / gatikAyo yo javAntaragatau / sa ca taijasakArmaNalakSaNaH / nikAyakAyaH SaDjIva nikAyaH / astikAyo dharmAstikAyAdiH / pravyakAyaca yA dighaTAdisamudAyaH / mAtRkAkAyakhyAdIni mAtRkAkSarANi / paryAyakAyo dvedhA jIvAjIvanedena / jIvaparyAyakAyo jJAnAdisamudAyaH / ajIvaparyAyakAyo rUpA disamudAyaH / saMgrahakAyaH saMgrahaikazabdavAcya strikaTukAdivat / jArakAyaH kApotI vRddhAsu vyAcakSyate // eko kArDa duhA jAne, ego cihai ego mAriTaM // jIvaMto mae mAri, talava mANava ke heuNA // 288 // vyAkhyA // udAharaNam / ego kAho talAe do ghaDA pANissa nareUNa kAvoDIe vaha / so ego prAkkAyakAyo dosu ghaDesu DuhA karja | ta so kAharo gavaMto parakabirDa / ego ghaDo jaggo | tammi jo A ukkA so manuM / iyarammijIvai / tassa nAve so vi jaggo | tAhe so teNa puvama eNa mAri tija | ahavA ego ghaDo ukkAyanari tAhe samAjakArya hA kAU atAvi soma / tAvi jIvai / tAhe so vi tadeva parikatto te maee jIvaMto mAriti / esa jArakArDa garcha / jAvakAyacaudayikA disamudAyaH / iha ca nikAyaH kAya ityanarthAntaramiti kRtvA kAyanipa ityapuSTa eveti gAyArthaH // puNa higAro nikAyakAraNa hoi sutaMmi // ucca riasa risAe- kittaNaM sesagANaM pi // 28 // vyAkhyA // atra punaH sUtra iti prayogaH sUtra ityadhikRtAdhyayane / kimityAha / adhikAro nikAyakAyena javati / tryadhikAraH prayojanaM, zeSANAmupanyAsavaiyarthyamAzaMkyAha / uccaritArtha sadRzAnAM uccarito nikAyaH tadarthatulyAnAM kIrtanaM saMzabdanaM zeSANAmapi nAmAdikAyAnAM vyutpattihetutvAtpradezAntaropayogitvAcceti gAthArthaH / vyAkhyAtaM nikAyapadam / ukto nAma niSpanno nikSepaH sAMprataM sUtrAlApaka niSpannasyAvasaraH / ityAdicarcaH pUrvavantAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedam / suyaM me ityAdi / zrUyate taditi zrutam prativiziSTArthapratipAdanaphalaM vAgyogamAtraM nagavatA nisRSTamAtmIyazravaNakoTarapraviSTaM kAyopazamikanAvapariNAmAvirbhAva kAraNaM zrutamityucyate / zrutamavadhRtamavagRhItamiti paryAyAH / mayetyAtmaparAmarzaH / zrAyurasyAstI - tyAyuSmAn / kaH kamevamAha / sudharmA jambuskhA minamiti / teneti juvananartuH parA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 163 marzaH / jagaH samatraizvaryAdilakSaNa iti / uktaM ca // aizvaryasya samagrasya rUpasya yazasaH zri yaH // dharmasyAtha prayatnasya SamAM jaga itIGganA // so'syAstIti jagavAMstena jagavatA vardha mAnakhAminetyarthaH / evamiti prakAravacanaH zabdaH / zrAkhyAtamiti kevalajJAnenopalabhyAve. ditam / kimata thA / iha khalu SaDjIva nikAyanAmAdhyayanamastIti vAkyazeSaH / iheti loke pravacane vA / khalu zabdAdanyatIrthakRtpravacaneSu ca SaDjIva nikAyeti pUrvavat / nAmenidhAnam / adhyayanamiti pUrvavadeva / iha ca zrutaM ca mayetyanenAtmaparAmarzanakA tadanaGgApohamAha / tatraivaMbhUtArthAnupapatterityuktaM ca // egaMtakhaNiyaparake, gahaNaM ci asavahA avANaM // aNusaraNa sAsapAI, kuThe u te loga siddhAI // tathA zrAyuSmanniti ca pradhAna guNa niSpannenAmantraNavacasA guNavate ziSyAyAgamarahasyaM deyaM nAguNavata ityAha tadanukampApravRtteriti / uktaM ca // zrAme ghaDe nihattaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAse // i siddhaMtarahassaM, appAhAraM viNAse // Ayuzca pradhAno guNaH / sati tasminnavyava chi tijavAttathA tena jagavatA evamAkhyAtamityanena khamanISikA nirAsAchAstrapAratantryapradarzanena sarvajJena anAtmavatA anyatastathAbhUtAtsamyaganizcitya paralokadezanA kAryetyetadAha / viparyayasaMnavADuktaM ca // kiM etto pAvayaraM, saMmaM higayadhammasa prAvo // kudesAe, kahayarAgaMmi pADe // athavAnyathA vyAkhyAyate sUtrakadezaH / zrausaMteNaM ti jagavata eva vizeSaNam | AyuSmatA jagavatA cirajIvinetyarthaH / maGgalavacanaM caitadathavA jIvatA sAkSAdeva anena ca gaNadharaparaMparAgamasya jIvana viyuktAnA dizuddhavazcApohamAha / dehAdyajAvena tathAvidhaprayatnAbhAvAt / uktaM ca // vayaNaM na kAyajogA nAveNa ya so aNAdisuddhassa // gahaNaMmi ya No deU, sattAgamo kaha // athavA vasaMteti / gurukulamAvasatA anena ca ziSyeNa gurucaraNasevinA sadA jAvyamityetadAha / jJAnAdivRddhisadbhAvAditi / etaDuktaM ca / pANassa hoi jAgI, thirayarayo daMsaNe carite ya // dhannA ghyAvakahAe, gurukulavAsaM na muMcati // athavA AmusaMteNaM AmRzatA jagavatpAdAravindayugalamuttamAGgena / anena ca vinayapratipattergarIyastvamAha / vinayasya mokSamUlatvAt / uktaM ca // mUlaM saMsArassa, hoMti kasAyA atapattassa // viNa hANa paDatto, Duka vimukkasta morakassa // kRtaM prasaMgena prakRtaM prastumaH / tatra iha khalu SaDjIvanikAyikA nAmAdhyayanamastItyuktam / atrAha / evA SaDjIvanikAyikA kena praveditA prarUpitA vetya - trocyate / tenaiva jagavatA yata zrAha / samaMNeNaM jagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA surakAyA supannattetti / sA ca tena zramaNena mahAtapakhinA jagavatA samayaizvaryAdiyuktena mahAvIreNa / zUra vIra vikrAntAviti kapAyAdizatrujayAnmahAvikrAnto Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 rAya dhanapatasiMha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. mahAvIraH / utaM ca // vidArayati yatkarma tapasA ca virAjate // tapovIryeNa yuktazca tasmAdvIra iti smRtaH / mahAMzcAsau vIrazca mahAvIraH tena mahAvIreNa / kAzyapeneti kAzyapa gotreNa praveditA nAnyataH kutazcidAkarNya jJAtA / kiMtarhi / svayameva kevala lokena prakarSeNa veditA praveditA vijJAtetyarthaH / tathA khAkhyAteti sadevamanuSyAsurAyAM parSadi suSTu zrAkhyAtA svAkhyAtA / tathA suprajJaseti / suSTu prajJaptA yathaivAkhyAtA tathaiva suSThu sUtrAparihArAsevanena prakarSeNa samyagAse vitetyarthaH / anekArthatvAkAtUnAM pirAsevanArthaH / tAM caivaMbhUtAM SaDjIvanikAyikAM zreyo me'dhyetuM zreyaH pathyaM hitam / mametyAtma nirdezaH / bAndasatvAtsAmAnyena mametyAtmanirdeza ityanye / tatazca zreya zrAtmano'dhyetum / adhyetumiti paThituM zrotuM nAvayitum / kuta ityAha / adhyayanaM dharmaprajJaptiH / nimittakAraNahetuSu sarvAsAM prAyo darzanamiti vacanAt hetau prathamA / adhyayanatvAdadhyAtmAnayanAccetaso vizuddhayApAdanAdityarthaH / etadeva kuta ityAha / dhaprajJateH prajJapanaM prajJaptiH dharmasya prajJaptiH dharmaprajJaptiH / tato dharmaprakRteH kAraNAcetaso vizuddhayApAdanA zreya zrAtmano'dhyetumiti / anye tu vyAcakSate / adhyadharmaprajJaptiriti / pUrvopanyastAdhyayanasyaivopapAdeyatayAnuvAdamAtrametaditi // karA khalu sA bakIvaliyA nAmaprayaNaM samaNeNaM jayavayA madAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA sukAyA supannattA seyaM me ahiviDaM dhammapannattI // imA khalu sA jIvaNiyA nAmazayAM samaNaM jagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA suprakAyA supannattA // seyaM me pradizi aprayaNaM dhammapannattI // ( avacUri : ) ziSyaH pRSThati / katarA khalu ityAdi sUtram uktArthamevAnenaitaddarzayati / vihAyAnimAnaM saMvinena ziSyeNa sarvakAryeSveva guruH praSTavya iti AcArya yaha / imAkhavityAdi sUtramuktArthamevAnenApyetadarzayati guNavate ziSyAya guruNApyupadezo dAtavya eveti / (a.) have pUrvokta sAMjalIne ziSya pUDhe ve keH - karatti / he guro ! mahAvIra svA mI kalI SaDjIvanikAyikA te kevI ? (yahIM 'samaSeNaM' ethI AraMjIne " dhammapannattI " e sudhIno sUtrano jAga je be, teno chArtha upara lakhyo be, mATe pharI lakhatA nathI. ) guru uttara kahe be: - imA khalu ti / (imA ke0 ) eSA eTale yA vadaya mANa prakAranI ( sA ke0 ) te (bIvaNiyANAmaprayaNaM ke0 ) SaDjIvanikA nAmaka - Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike catuyodhyayanam / 168 dhyayana jagavAn zrIvardhamAnakhAmIe kahyuM be. (emAM 'samaNeNaM' ityAdiko artha pUrvavat jAvo.) iti / ( dIpikA . ) tataH ziSyaH prAha / uktArthameva / anena etaddarzayati mAnaM tyaktvA saMveganA ziSyeNa sarvakAryeSvevaM guruH praSTavyaH / atha ziSyeNa prazne kRte gururAha / imeti / etat sUtramapi uktArthameva anenApi etaddarzayati / guNavate ziSyAya guruNApi upadezo dAtavya eva / ( TIkA ) ziSyaH pRchati / katarA khavvityAdi / sUtramuktArthamevAnenaitaddarzayati / vihAyA jimAnaM saMvinena ziSyeNa sarvakAryeSveva guruH praSTavya iti / AcArya zrAha / imA khaTivatyAdisUtramuktArthamevAnenApyetaddarzayati / guNavate ziSyAya guruNApyupadezI dAtavya eveti / taM jahA | puDhavikAzyA nakAzyA te kAzyA vAkAiyA vaNassaikAiyA tasakAiyA / puDhavi cittamaMtamakAyA agajIvA puDhosattA annaca saca pariNae / yAna cittamaMtamarakAyA pragajIvA puDhosattA annava sapariNae / vAna cittamaMtamakAyA rogajIvA puDho saMttA annaca sapariNae / vaNassai cittamaMtamakAyA praNegajIvA puDhosattA anna sa pariNaeNaM // ( avacUriH ) taM jahA / tadyathA / tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / pRthivI kAThi - nyAdirUpA saiva kAyo'GgaM yeSAM te pRthivIkAyAH pRthivIkAyA eva pRthivI kAyikAH / Apo vAH pratItA eva / teja uSNalakSaNaM vAyuzcalanadharmA vanaspatirlatAdirUpaH kAyo yeSAM te / trasanazIlAsAH kAyA yaGgAni yeSAM te / iha sarvabhUtAdhAratvAt yadau pRthvI, tatpratiSThitatvAdApaH, tatpratipakSatvAttejaH, taDupaSTamnakatvAdvAyuH, vAyoH zAkhAdipracAlanA digamyatvAdvanaspatiH / vanaspatestra sopagrahatvAcasAH / cittaM jIvalakSaNaM tadasyAstIti cittavatI sajIvetyarthaH / pAThAntaraM vA puDhavI cittamattamarakAyA / atra mAtrazabdaH stokavAcI / yathA sarvapatrinAgamAtramiti / tatazcittamAtrA stokacittetyarthaH / vyAkhyAtA sarvajJena kathitA / iyaM ca aneke jIvA yasyAM sA anekajIvA na punarekajIvA / yathA vaidikAnAM pRthvI devatetyevamAdivacanaprAmANyAt iti / anekajIvApi kaizcidekatAtmApekSatayeSyata eva / yathAhureke // eka eva hi bhUtAtmA bhUte jUte vyavasthitaH // ekadhA , Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. bahudhA caiva dRzyate jalacandravat // 1 // pRthagrajIvanAvAt pRthaksattA / aGgalAsaMkhyeyanAge'pyanekajIvasamAzritetyarthaH / Aha, yadyevaM jIvapiekarUpA pRthvI tatastasyAmuccArAdikaraNena niyamatastadatipAtAdahiMsakatvAnupapatterityasaMcavI sAdhudharmaH / ityatrAha / anyatra zastrapariNatAyAH, zastrapariNatAM pRthvIM vihAyAnyA cittavatyAkhyAtetyarthaH / zastraM dhaavnvdgnotkhnnaadi| etAni khaparavyApAdakatvAt karmavandhanimittatvAt zastramiti // tacca kiMcitkhakAyazastraM yathA kRSNA mRnnIlAdimRdaH zastram / evaM gandharasasparzanede'pi zastrayojanA kaaryaa| tathA kiMcitparakAyeti parakAyazastram / yathA pRthvI aptejaHprajRtayo vA pRthivyAstanayaM kiMciditi kiMcipujayazastraM navati yathA kRmA mRudakasya pAMmumRdazca / parasparaM rasagandhAdiniH yathA kRsamRdA kaluSitamudakaM navati tadAsau kRSNamRdakasya pAMmumRdazca zastraM navati / eSa tAvadAgamaH / anumAnamapyatra vidyate / sAtmakA viSumalavaNopalAdayaH pRthvI vikArAH samAnajAtIyAMkurotpattyupalamnAt / devadattamAMsAMkuravat / evamAgamopapattiyAM sthitaM pRthvIkAyikAnAM jIvatvam / uktaM ca // Agamazcopapattizra, saMpUrNa dRSTilakSaNam ||atiinddiyaannaamrthaanaaN, sanAvapratipAdane // zrAgamo hyAptavacanam / evaM sAtmakaM jalaM nUmikhAtakhAnAvikasaMjavAdaravat / sAtmako'gnirAhAreNa vRddhidarzanAbAlakavat / sAtmakaH pavanaH aparApreritatiryaggati niyamita diggamanAjovat / sacetanAstaravaH sarvatvagapaharaNe maraNArdijavat / evaM ca pariNatAyAM pRthivyAmuccArAdikaraNe'pi nAsti tadatipAta ityahiMsakatvopapatteH saMnavI sAdhudharmaH / evamApazcittavatya aakhyaataaH| tejshcittvdaakhyaatm|vaayushcittvaanaakhyaatH| vanaspatizcittavAnAkhyAtaH ityetadapi dRssttvym|| (artha) have, guNavAn ziSyane gurue paNa avazya upadeza karavo, ema sUcavatA thakA sUtrakAra kahe . taMjahatti ( taMjahA ke0 ) taMdyathA eTale te jema be, tema kahiyeM liyeM. prathama SaDjIvanikAyanAM nAma kahe . puDha vikAzya tti / ( puDhavikAzyA ke0 ) pRthvIkAyikAH eTale kaThinasparzalakSaNa pRthvI je kAya te zarIra jemanuM evA jIva, (AjakAzyA ke0) apkAyikAH eTale zItasparza tathA stravaNAdi De ladaNa jenuM evaM udaka te kAya te zarIra jemanuM evA jIva; (tejakAzyA ke0) tejaskAyikAH eTale USNasparzalakSaNa teja be kAya te zarIra jemanuM evA jIva, (vAukAzyA kesa) vAyukAyikAH eTale calanAtmaka vAyube kAya te zarIra jemanuM evA jIva; (vaNassazkAzyA ke) vanaspatikAyikAH eTale latAdilakSaNa vanaspati je kAya te zarIra jemanuM evA jIva, ane (tasakAzyA ke0) sakAyikAH eTale trasanazIla De kAya te zarIra Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 167 jemanuM evA jIva e SanikAyanA jIva jANavA. ahIM prathama pRthvI kAya, vIjA prakAya, trIjA te kAya ityAdi je krama rAkhyo be, tenuM kAraNa ema ve keH - sarvaprANimAno dhAra pRthvI be, mATe prathama pRthvI kAyanA jIva kahyA. te pRthvIne AdhAreM - daka rahe be, mATe dhArAdheyabhAva saMbaMdhathI pRthvI kAya paDhI bIjA aSkAyanA jIva kahyA. te udakanuM pratipakSIbhUta teja be mATe pratiyogijAvasaMbaMdhI kAya pI trIjA tejaskAya kahyA.. te tejano upaSTaMjaka ( jIvavAnuM sAdhana ) vAyu be, mATe . upaSTaMjakatAlakSaNa saMbaMdhathI tejaskAya kahyA. paDhI cothA vAyukAya jIva kalA. te vAyunuM jJAna, vRkSa tathA latAnA calanavalanAdikathI thAya be, te mATe vAyukAya pI pAMcamA vanaspatikAya jIva kahyA. te vanaspatikAyane upadrava karanAra trasa - kAya be, mATe vanaspatikAya paDhI baghA trasakAya jIva kahyA. dave upara je SaDjIvani - kAya kA, temAM kAM paNa saMzaya athavA virodha nahIM yAvavo joiyeM, mATe pharI teja arthanuM spaSTIkaraNa kare be. puDhavitti ( puDhavI ke0 ) pRthvI je be te ( cittamaMtamakAyA ke0 ) cittavatI AkhyAtA, jene citta eTale jIvalakSaNa caitanya ne tene citavatI kahiye, arthAt sacitta evI tIrthaMkarAdikeM AkhyAtA eTale kahelI be. valI te pRthvI kevI ne to ke ( agajIvA ke0 ) anekajIvA eTale aneka be jIva jemAM vI. arthAt pRthvI kAyamAM aneka jIvo be, arthAt eka nathI. valI te kevI to, ( puDhosattA ke0 ) pRthaksatvA, eTale aMgulanA asaMkhyAtamA jAga pramANa avagAhanAmAM rahelA aneka jIvo pRthak pRthak jemAM be evI pRthvI be. evaM sAMjalatAM ziSya sAzaMka ne pUDhe ve keH - he guro ! jo jIvapiMDarUpa pRthvI be, to te pRthvI para sAdhu jo malotsargAdi kriyA kare, to avazya pRthvI kAyano atipAta thAyaja, ane malotsargAdi kriyA to pRthvI upara karayAvagara bIjo koi upAyaja nayI. ne ema jyAreM thAya tyAre sAdhuthI ahiMsakapaNeM rahevAyaja nahIM, ane prANAtipAta viramaNarUpa je sAdhuno pradhAna dharma be teno baMdhyAputranI pareM asaMbhava prApta thayo ? e zaMkAnA uttaramAM sUtrakAra kahe be. annavatti / ( anna sapariNaNaM ke0) anyatra zastrapariNatAyAH eTale zastrekarI pariNAma pAmelIje pRthvI te vinAnI vIjI pRthvI be, te sacita be, te sacitta pRthvIno vyatipAta karavo nahIM. arthAt zatrapariNata je pRthvI be te citta hovAthI teneviSe mUtrotsargAdi karavAmAM hiMsAdoSa nathI, vIjI pRthvI upara karavAthI hiMsAdopa ve, temATe sAdhunuM hiMsakapaNuM je The te jatuM nathI. have zastra zabdano artha kahiyeM viyeM. je jeno nAza kareM ve, te tenuM zastra jAvaM. jema laukikamAM zarIranuM zastra khaGgAdika prasiddha ve yahIM pRthvInA zastrano Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. vicAra karavAno , te evI rIteM:-pRthvInuM zastra je , te traNa prakAre The, eka khakAyazastra, bIjaM parakAyazastra ane trIjuM svaparakAyazastra, temAM kRSNamRttikA (kAlI mATI) je je, te svakAyarUpa zvetAdika mRttikAnuM zastra ne, mATe tene svakAyazastra kahiye, bIju zastra te jema pRthvI je je te jala, teja Adika parakAyatuM zastra , mAde te parakAyazastrarUpa jANavI. trIjuM svaparakAyazastra te jema kRSNamRttikA je te zvetAdi mRttikAsahita udakane kRSNavarNa kare be; mATe kRSNamRttikA je , te zvetAdimRttikAsahita udakanI svaparazastrarUpa thaI. evA zastrekarI pariNAma pAmelI je pRthvI De, te acitta be, ema jANavU. valI A sUtrano 'puDhavicittamattamarakAyA' evo pATha paNa keTaleka ThekANe . to te padeM evo artha karavo ke pRthvI cittamAtrA - khyAtA. eTale pRthvI je je te sacittamAM cittamAtrA arthAt jaghanya sacitta ,te ekejiyajIvarUpa jANavI. ahI mAtrazabda le te stokavAcI jANavo. evIrIteM AgamanA pramANathI pRthvI je , te ekeDiyajIvasamudAyarUpa be, ema kaDaM. e artha anumAnathI paNa siddha thAya . te AvIrIteM keH-viSumalavaNopalAdikaM sacittaM samAnajAjAtIyAMkurotpattyupalaMjAt devadattamAMsAMkuravat // arthaH-paravAlA, lavaNa, para ityAdika pRthvInA vikAra je je te sacitta be, kAraNa tenA aMkura eka palI eka sarakhI jAtanA upaje be, jema devadattanA mAMsathI thayelo putrarUpa mAMsAMkura be. ema Agama ane anumAnathI pRthvI sacitta be, ema siddha thayu. (Au~ ke0) ApaH eTale jadaka te (cittamaMtamakAyA ke) cittavatya AkhyAtAH eTale sacitta be, ema tIrthaMkarAdikeM kaDaM . valI te udaka anekajIva be, ane pRthaksatva be. (ahIM anekajIva ane pRthaksattva e be padano artha pRthvIkAyamAM lakhelo te pramANe jANavo.) paraMtu (annaba sabapariNaeNaM ke0) anyatra zastrapariNatAjyaH eTale zastrapariNata udaka je je te vinA bIjuM sarva udaka sacitta jANavU. (ahIM paNa zastrano artha upara je rIteM kahelo , te pramANeja jANavo. temaja Agala paNa sarvatra artha jANavo.) tathA (teu ke) tejaH eTale teja je je te paNa (cittamaMta ke) sacitta, anekajIva ane pRthaksatva kaDaM be. paNa (annaba sabapariNaeNaM ke0) anyatrazastrapariNatecyaH eTale zastrapariNata teja boDIne bIjaM sarva teja sacitta . tathA (vAU ke0) vAyuH eTale vAyu (cittamaMta ke0) sacitta, anekajIva ane pRthakasatva evo kahyo . paNa (annaba sabapariNaeNaM ke0) anyatra zastrapariNatAt eTale zastrapariNata vAyu je je te boDIne zeSa sarva vAyu je je te sacitta . tathA ( vaNassaI ke) vanaspatikAya je je te paNa (ci ttamaMta ke0) sacitta, anekajIva ane pRthaksatva kahyo be; paNa (annabasabapariNaeNaM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike caturthAdhyayanam / 26e ke) anyatra zastrapariNatAt eTale zastrapariNata vanaspati varjIne zeSa sarva vanaspati je be, te sacitta . // (dIpikA) atha ssddjiivnikaaymaah| tadyatheti udAharaNe / pRthivI kAThinyalakSaNA pratItA / saiva kAyaH zarIraM yeSAM te pRthivIkAyAH pRthivIkAyA eva pRthivIkAyikAH (1) / Apo javAH pratItA eva / tA eva kAyaH zarIraM yeSAM te'prkaayaaH| apkAyA eva apkAyikAH (2) / teja uSNasparzaladaNaM pratItam / tadeva kAyaH zarIraM yeSAM te tejaHkAyAH tejaHkAyA eva tejaHkAyikAH (3) / vAyuzcalanadharmA pratIta ev| sa eva kAyaHzarIraM yeSAM te vAyukAyAH vAyukAyAeva vaayukaayikaaH(1)|vnsptiltaadiruupHprtiitH / sa eva kAyaH zarIraM yeSAM te vanaspatikAyAsta eva vanaspatikAyikAH (5) / evaM trasanazIlAH trasAH pratItA eva / ta eva kAyAH zarIrANi yeSAM te trasakAyAH trasakAyA eva trasakAyikAH (6)|shh ca sarvanUtAdhAratvAt pRthivyAH prathamaM pRthivIkAyikAnAmanidhAnam / vipratipattinirAsArthaM punarAha / puDhavI cittmNtmkaayaa| pRthivI cittaM ca jIvalakSaNaM tadasyA astIti cittavatI sajIvA ityrthH| pAgantaraM vA puDhavIcittamattamarakAyA / atra mAtrazabdaH stokavAcI / yathAsarSapatrinAgamAtram / pRthivI cittamAtrA stokacittA ityrthH| tathAca prabalamohodayAtsarvajaghanyaM caitanyamekenjiyANAM tadadhikaM hIndriyAdInAmiti / AkhyAtAH sarvajhena kthitaaH| kiMviziSTAH / pRthivI anekajIvA, aneke jIvA yasyAM sA anekajIvA na punarekajIvA / yathA vaidikAnAM pRthvI devatA ityevamAdivacanaprAmANyAditi / tathA anekajIvApi kaizcit ekanUtAtmApekSayA manyate / yadAhureke // eka eva hi nUtAtmA nUte jUte vyavasthitaH // ekadhA bahudhA caiva dRzyate jalacandravat // 1 // ata evAha / kiMjUtA pRthivI / puDhosattA / pRthak sattvAH prANino yasyAM sA pRthkstvaa| aGgalasya asaMkhyeyanAgamAtrAvagAhanairanakaiH pArthivajIvaiH samAzritetinAvaH / Aha / yadyevaM jIvapiekarUpA pRthivI tadA tasyAmuccArAdikaraNena niyamatastanmaraNAt ahiMsAyA anutpattiH syAt / tathA ca sati sAdhudharmasya asaMcavaH syAt / ato'trAha / anyatra zastrapariNatAyAHzastrapariNatAM pRthivIM vihAya anyA pRthivI cittavatIyAkhyAtA i. tyarthaH / pRthivyAH zastraM vidhA / khakAyazastraM (1) parakAyazastraM (2) taGanayazastraM ca (3) / tatra svakIyazastraM yathA kRSNamRd nIlAdimRdaH zastram / evaM gandharasasparzasaMnnede'pi zastrayojanA kAryA (2)|prkaayshstrN yathA aptejaHprabhRtInAM pRthivI athavA pRthivyA yatejaHprabhRtayaH (2) / tanayaM yathA kRSNamRd udakasya pAMDumRdazca prsprsprshgndhaadiniH| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yadA kRSNamRdA kabuSitamudakaM navati / tadA eSA kRSNamRd udakasya pAemamRdazca zastraM javati / evaM ca pariNatAyAM pRthivyAmuccArAdikaraNe'pi nAsti tanmaraNaM tato'hiMsAdharmaH sAdhUnAM saMbhavatyeva / evamApazcittavatya aakhyaataaH| tejazcittavadAkhyAtam / vAyuzcittavAnAkhyAtaH / vanaspatizcittavAnAkhyAta ityAdyapi iSTavyam // 4 // (TIkA ) taM jahA / puDha vikAzyA ityAdi / atra tdythetyudaahrnnopnyaasaarthH| pRthivI kAThinyAdilakSaNA pratItA saiva kAyaH zarIraM yeSAM te pRthivIkAyAH pRthivIkAyA eva pRthiviikaayikaaH|svaarthiksstthkaaaapo avAH pratItA eva tA eva kAyaH zarIraM yeSAM te'pkAyAHapkAyA eva apkaayikaaH|tej uSNalakSaNaM pratItaM tadeva kAyaH zarIraM yeSAM te tejskaayaaH|tejskaayaa eva tejskaayikaaH|vaayushclndhrmaaprtiitH sa eva kAyaHzarIraM yeSAM te vaayukaayaaH|vaayukaayaa eva vaayukaayikaaH|vnsptiltaadiruupHprtiitHs eva kAyaH zarIraM yeSAM te vnsptikaayaaH| vanaspatikAyA eva vnsptikaayikaaH| evaM trasanazIlAstrasAH pratItA eva / trasAHkAyAH zarIrANi yeSAM te trasakAyAH / trasakAyA eva trasakAyikAH / iha ca sarvannUtAdhAratvAt pRthivyAH prathamaM pRthivIkAyikAnAmajidhAnaM tadanantaraM tatpratiSThitatvAdapkAthikAnAmapi tadanantaraM tatpratipadatvAttejaskAyikAnAm / tadanantaraM tejasa upaSTamjakatvAhAyukAyikAnAm / tadanantaraM vAyoH zAkhApracalanAdigamyatvAinaspatikAyikAnAm / tadanantaraM vanaspatestrasopagrAhakatvAtrasakAyikAnAmiti / vipratipattinirAsAyaM punarAha / puDhavIcittamaMtamarakAyA / pRthivI uktalakSaNA cittavatIti / cittaM jIvalakSaNaM tadasyA astIti cittavatI sjiivetyrthH| pAgantaraM vA / puDhavi cittamattamakAyA / atra mAtrazabdaH stokavAcI / yathA sarSapatrinAgamAtramiti / tatazca cittamAtrA stokacittetyarthaH / tathA ca prabalamohodayAtsarvajaghanyaM caitanyamekendriyANAM tadanyadhikaM bIjiyAdInAmiti / AkhyAtA sarvajhena kathitA / zyaM cAnekajIvA / aneke jIvA yasyAM sAnekajIvA / na punarekajIvA yathA vaidikAnAm pRthivI devatetyevamAdivacanaprAmANyAditi / anekajIvApi kaizcidekanUtAtmApekSayeSyata eva / yathAhureke // eka eva hi nUtAtmA, nUte jUte vyavasthitaH // ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // ata Aha / pRthaksatvA pRthagnUtAH sattvA AtmAno yasyAM sA pRthaksatvA / aGgalAsaMkhyeyatnAgamAtrAvagAhanayA pAramArthikyAnekajIvasamAzriteti bhAvaH / Aha / yadyevaM jIvapiekarUpA pRthivI tatastasyAmuccArAdikaraNe niyamatastadatipAtAda hiMsakatvAnupapattirityasaMnavIsAdhudharma ityatrAha anyatra zastrapariNa Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| 171 taayaaH|shstrprinntaaN pRthivIM vihAya parityajyAnyA cittvtyaakhyaatetyrthH| atha kimidaM pRthivyAH zastramiti zastraprastAvAtsAmAnyata evedaM avyatnAvannedaninnamanidhitsurAha / davaM sabamgivisaM, nehavilAkhAraloNamAzyaM // nAvo u uppajatto, vAyAkA aviraI a||e // vyAkhyA // avyamiti dvaarpraamrshH| tatra avyazastraM khaDgAdi / agniviSasnehAmlAni prasiddhAni / dAralavaNAdIni / atra tu dAraH karIrAdipranavaH / lavaNaM pratItam / AdizabdAtkarISAdiparigrahaH / uktaM avyazastramadhunA jAvazastramAha / nAvastu uHprayuktau vAkAyau aviratizca nAvazastramiti / taMtra jAvo kuHprayukta ityanena johAnimAneAdilakSaNo manoHprayogo gRhyate / vAgaHprayogastu hiNsnprussaadivcnlknnH|kaayHpryog'stu dhAvanavalganAdiH / aviratistvaviziSTA praannaatipaataadipaapsthaankprvRttiH| etAni khaparavyApAdakatvAtkarmabandhanimittatvAnnAvazastramiti gAthArthaH / iha na jAvazastreNAdhikAraH / apitu avyazastreNa / tacca triprakAraM navatItyAha // kiM vI sakAyasavaM, kiM vI parakAya tanayaM kiM vi|| eyaM tu davasalaM, nAve asaMjamo sbN||21||vyaakhyaa|| kiMcitkhakAyazastraM yathA kRSNA mRd nIlAdimRdaH zastram / evaM gandharasasparzanede'pi zastrayojanA kaaryaa| tathA kiMcitparakAyeti parakAyazastraM yathA pRthvI atejaHpravRtInAmatejaHpranRtayo vA pRthivyAH / tanayaM kiMciditi / kiMcittaunnayazastraM javati / yathA kRSNA mRudakasya sparzarasagandhAdiniH pAemRdazca / yadA kRSNamRdA kaluSitamudakaM navati / tadAsau kRSNamRdakasya pAemRdazca zastraM navati / evaM tu avyshstrm|tushbdo'nekprkaar vishessnnaarthH| etadanekaprakAraM avyshstrm| nnAva iti chaarpraamrshH| asaMyamaH zastraM caraNasyeti gAthArthaH / evaM ca pariNatAyAM pRthvyAmuccArAdikaraNe'pi nAsti tadatipAta ityahiMsakatvopapatteH saMjavI sAdhudharma zati / epa tAvadAgamaH / anumAnamapyatra vidyate / sAtmakA viSumalavaNopalAdayaH pRthivIvikArAH samAnajAtIyAGkurotpattyupalamnAt devdttmaaNsaangkurvt| evamAgamopapattinyAM vyavasthitaM pRthivIkAyikAnAM jIvatvam / uktaM c|| Agamazcopapattizca, saMpUrNa dRSTilakSaNam // a. tIndriyANAmarthAnAM snnaavprtipttye||1||aagmohyaaptvcn-maaptN dopadayAdiH // vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na brUyA tvasaMjavAt // // ityalaM prasaMgena / evamApazcittavatya shraakhyaataaH| tejshcittvdaakhyaatm| vaayushcittvaanaakhyaatH| vnsptishcittvaanaakhyaatH| ityAdyapi aSTavyam / vizeSastvanidhIyate / sAtmakaM jalaM nUmikhAtavAlA vikasanavAt daravat / sAtmako'gniH AhAreNa vRddhidarzanAt bAlakavat / sAtmakaH pavanaH aparapreritatirya niyamitanirgamanAgovat / sacetanAstaravaH sarvatvagapaharaNe mrnnaagrdnvt|| Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 rAya dhanapatasiMha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. taM jahA / aggabIyA mUlabIyA poravIyA khaMdhavIyA bIyaruhA saMmucimA taNalayA vaNassaikAiyA savIyA cittamaMta - makAyA jIvA puDhosattA anna saca pariNae / ( avacUriH ) idAnIM vanaspatijIva vizeSapratipAdanAyAha / zraggavIyA iti / zra bIjaM yeSAM te agrabIjAH koraeTakAdayaH / mUlaM bIjaM yeSAM te mUlavIjA utpalakandAdayaH / parva bIjaM yeSAM te parvabIjA idavAdayaH / skandho vIjaM yeSAM te skandhabIjAH zalakyAdayaH / bIjAdrohantIti bIjaruhAH zAlyAdayaH / saMmUrcchantIti saMmUhimAH / prasiddha bIjAnAvena pRthvIvarSAdisamudbhavAstRNAdayaH / na caite na saMbhavanti dagdhabhUmAvapi saMjavAt / tRNalatAvanaspatikAyikA ityatra tuNalatAgrahaNaM svagatAnekadapradarzanArtham / vanaspatikA vikagrahaNaM sUkSmavAdarAdyazeSavanaspatibhedasaMgra hArtham / etena pRthivIprabhRtInAmapi svagatAH pRthivIzarkarAdayastathAvazyAya mihikAdayaH tathA ugramaephalikAdayo nedAH sUcitA iti / ete'nantaroditA vanaspativizeSAH sabIjAH svasva nibandhana kAraNa jIvatvakAraNavantaH cittavanta zrAkhyAtAH // ( artha. ) have vanaspatikAya jIvanuM vizeSa karI varNana kare be. ( taM jahA ke0 ) tadyathA te jema ke:- eka to ( aggabIyA ke0 ) grabIjA: eTale ama jAgane viSe jemane bIja be evA koraMTakAdika jANavA. bIjA (mUlavIyA ke0 ) mUlabIjA: eTale mUlane viSe jemane bIja be, evA kamalakaMdAdika jANavA. trIjA ( porabIyA ke0 ) parvabIjA: eTale parvane viSe jemane bIja be, evA iku Adika jAvA. cothA ( khaMdhabIyA ke0 ) skaMdhabIjA: eTale skaMdhane viSe jemane bIja be, te sAlai tathA vaDa pramukha jANavA. pAMcamA ( bIyaruhA ke0 ) bIjaruhAH eTale bIja vAvyAthI je jage be, te zAlI godhUmAdika jAvA. baghA ( saMmuhimA ke 0 ) saMmUrtimA: eTale jemanuM bIja dIgamAM yAvatuM nathI, evA tRNalatAdika jANavA. e saMbhavatA nathI evI zaMkA na karavI, kAraNa ke e tRNAdika dagdha bhUmine viSe paNa utpanna yAya be. e pUrve kahelA ( taNalayA vaNassazkAzyA ke0 ) tRNa, latA, sUkSma bAdarAdika vanaspatikAya jIva je be, te (sabIyA ke0 ) bIjasahita a ( cittamaM marakAyA ke0 ) sacitta anekajIva ne pRthaksatva evA tIrthakarAdi kA De. paNa ( anna sapariNaNaM ke0 ) anyatra zastrapariSatAt eTale zastrapariNata vanaspatikAya varjIne bIjA sarva vanaspatikAya sacitta be evI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. dazavaikAlike cturyaadhyynm| 243 rIteM jala, teja, vAyu ane vanaspati e sacitta be, ema Agama pramANathI kadyu. e viSe anumAna pramANa paNa je. te evI rIteH-jalaM sacittaM nUmikhAtakhAnAvikasaMjavAt daravat // arthaH- jala je je te sacitta be, kAraNa deDakAnI pare nUmi khaNatAM te jamInamAMthI nIkalIne cAle be. tathA, agniH sacittaH AhAreNa vRddhidarzanAt vAlavat // arthaH- anirUpa teja je je te sacitta , kAraNa vAlakanI pareM kASTha ghRtAdika AhAra ApyAthI tenI vRddhi thAya . tayA, vAyuH sacittaH aparapreritatiryaganiyamitadiggamanAt govat // arthaH- vAyu je je, te sacitta be, kAraNa ke gAyapramukhanI pareM bIje kozye preraNA kakhyA vagara niyamita dizAne viSe cAle . tathA, taravaH sacittAH sarvatvagapaharaNe maraNAt gardainavat arthaH-vanaspati kAya je vRdA pramukha be,te sacitta be, kAraNa tenI sarva tvacA jo kADhI hoya to gardananI pare bharaNa pAme be. evaM anumAna paNa pramANa jANavU // (dIpikA.) idAnIM vanaspatijIvAnAM vizeSanedapratipAdanArthamAha / tadyathA / ayaM bIjaM yeSAM te agravIjAH koraeTakAdayaH / evaM mUlaM vIjaM yeSAM temUlavIjA utplkndaadyH| parva vIjaM yeSAM te parvabIjA zvAdayaH / skandho bIjaM yeSAM te skandhavIjAH zabakyAdayaH / bIjAmohantIti bIjaruhAH zAlyAdayaH / saMmUrvantIti saMmUrbimAH prasivIjAjAve'pi pRthiviivrssaadismudbhvaaH| te tthaavidhaastRnnaadyH| na ca ete na saMjavanti dagdhanUmAvapi saMcavAt / tathA tRNalatA vanaspatikAyikA ityatra tRNalatAgrahaNaM svagatAnekanedasaMdarzanArtha vanaspatikAyikagrahaNaM sUkSmavAdarAdikAnekavanaspatinedasagrahArtham / etena pRthivyAdInAmapi svagatA nedAH sUcitAH / kathamityAha / pRthivyaH zarkarAdayaH, Apo'vazyAyamihikAdayaH, agnayo'GgArajvAlAdayaH, vAyavo UphAmaephalikAdayaH / ete'gravIjAdayaH savIjAzcittavanta AkhyAtAH kathitA iti| etena pUrvakathitA vizeSAH sajIvAH svaskhanivandhanAzcittavantaH Atmavanta thAkhyAtAH kathitAH / ete ca anekajIvA ityAdikadhruvagaeimakA pUrvavat // __ ( TIkA.) vanaspatijIvavizeSapratipAdanAyAha / taM jahA aggavIyA ityaadi| tdyyetyupnyaasaarthH| agravIjA ityagraM vIjaM yeSAM te agravIjAH korettkaadyH| evaM mUlaM vIjaM yeSAM te mUlavIjA utpalakandAdayaH / parva vIjaM yepAM te parvavIjA i. davAdayaH / skandho vIjaM yeSAM te skandhavIjAH shlkyaadyH| tathA vIjAmoda ntIti vIjarUhAH zAlyAdayaH / saMmUrvantIti saMmUrchimAH / prasijhavIjAnAvena pRthivIvarSAdisamudbhavAstathAvidhAstRNAdayaH / na caite na saMjavanti dagdhanUmAvapi saMna Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. vAt / tathA tRNalatAvanaspatikAyikA ityatra tRNalatAgrahaNaM svagatAnekanedasaMgrahArtham / vanaspatikAyikagrahaNaM sUjhabAdarAdyazeSavanaspatinnedasaMgrahArtham / etena pRthivyAdInAmapi khagatAH pRthivIzarkarAdayaH, tathAvazyAyamihikAdayaH, tathA aGgArajvAlAdayaH, tathA UkAmaephalikAdayo nedAH sUcitA iti / sabIjAzcittavanta AkhyAtA iti / ete hyanantaro ditA vanaspativizeSAH sabIjAH svasva nivandhanAzcittavanta Atmavanta thAkhyAtAH kthitaaH| ete ca anekajIvA ityAdi dhruvagachilakA pUrvavat / savIjAzcittavanta AkhyAtA ityuktam / atra ca navatyAzaGkA / kiM bIjajIva eva mUlAdijIvo navatyutAnyastasminnukAnta utpadyate ityasya vyapohAyAha // vIe joNimae,jIvo vukamazso ya anno vaa||jo viyaM mUlejIvo, so viya patte paDhamayAe ||reshaavyaakhyaa vIje yonijUte iti|biijN hi vividhaM jvti| yonijUtamayonijUtaM ca / avidhvastayoni vidhvastayoni c|prrohsmrthN tadasamayaM cetyarthaH / tatra yoninUtaM sacetanamacetanaM ca / ayoninUtaM tu niyamAdacetanamiti / tatra bIje yoninUte ityanenAyoninUtasya vyavachedamAha / ttrotpttysNjvaadbiijvaadityrthH| yoninUte tu yonyavasthe vIje yonipariNAmamatyajatItyuktaM javati / kimityAha / jIvo vyutkrAmatyutpadyate / sa eva pUrvako bIjajIvaH / bIjanAmagone karmaNI vedayitvA mUlAdinAmagone copanibadhya / anyo vA pRthivIkAyikA dijIva evameva / yo'pi ca mUle jIva iti / ya eva mUlatayA pariNamate jIvaH so'pi ca patre prathamatayApi pariNamata ityekajIvakartRke mUlaprathamapatre iti / Aha / yadyevaM, "sabo vi kisalayo khalu, jaggamamANo aNaMta jaNi // " ityAdi kathaM na virudhyate iti / ucyate / iha bIjajIvo'nyo vA bIjamUlatvenotpadya tabUnAvasthAM karoti tatastadanantaranAvinI kisalayAvasthAM niyamenAnantajIvAH kurvanti / punazca teSu sthitikSayAtpariNateSvasAveva mUlajIvo'nantajIvatanuM pariNamya khazarIratayA tAvardhate yAvatprathamapatramiti na virodhaH / anye tu vyAcakSate / prathamapatrakamiha yAsau bIjasya samucUnAvasthA niyamapradarzanaparametabeSaM kisalayAdi sakalaM nAvazyaM mUlajIvapariNAmAvi timiti mantavyam / tatazca "sabo vi kisalayo khabu, jaggamamANo aNaMta ho // " ityAdyapya viruddham / mUlapatra nirvartanAramnakAle kisalayatvAcAvAditi gAthArthaH / etadevAha nASyakAraH // vijhabAvijhanA, joNI jIvANa hoza nAyabA // taba avinAe, vukamaI so ya anno vA // e3 // vyAkhyA // vidhvastAvidhvastA aprarohaprarohasamarthA yonirjIvAnAM navati jJAtavyA / tatrAvidhvastAyAM yonau vyutkrAmati sa cAnyo vA jIva iti ga Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturyAdhyayanam / 275 myata iti gAthArthaH // jo puNa mUle jIvo, so nivatta jA paDhamapattaM // kaMdAi jAva vIyaM, sesaM anne pakuvaMti ||she|| vyAkhyA // yaH punarmUle jIvo vIjagato'nyo vA sa nirvartayati / yAvat prathamapatraM tAvadeka eveti / atrApi nAvArthaH pUrvavadeva / kandAdi yAvaddIjaM zeSamanye prakurvanti / vanaspatijIvA eva / vyAkhyAdhyapake'pyetadavirodhi / ekataH samutnAvasthAyA eva prathamapatratayA vivaditatvAttadanu kandAdijAvataH / anyatra kandAdevanaspatinedatvAttasya ca prathamapatrottarakAlameva nAvAditi gAthArthaH / atidezamAha // sesaM suttapphAsaM, kAe kAe ahakama bUyA // aplayaNabA paMca ya, pagaraNapayavaMjaNa visuddhA ||shee // vyAkhyA // zeSaM sUtrasparza uktalakSaNam / kAye kAye pRthivyAdau yathAkramaM yathAparipATi bruuyaat| anuyogadhara eva / na kevalaM sUtrasparzameva / kiM tu adhyayanArthAnpaJca ca prAgupanyastAn jIvAjIvA nigamAdIn prakaraNapadavyaJjana vizuddhAn brUyAt sUtra eva / jIvAnigamaH kAye kAye ityanenaiva labdha iti / paJcagrahaNamanyathA SaDihAdhikArA iti / prakriyante'rthA asminniti prakaraNam anekArthAdhikAravatkAyaprakaraNAdi / padaM suvntaadi| kAdIni vyaJjanAni / enirvizuddhAn brUyAditi gaathaarthH|| se je puNa zme aNege bahave tasA paannaa| taM jhaa| aMDayA poyayA jarAjayA rasayA saMseimA samucimA japniyA javavAjhyA / jesiM kesiM ci pApANaM anikaMtaM paDikaMtaM saMkuciyaM pasAriyaM rUyaM naMtaM tasiyaM palAzyaM aaggaavinnaayaa|je ya kiiddpyNgaa|jaa ya kuNthupipiiliyaa|sve diyA save teiMdiyA save cariMdiyA save paMciMdiyA save tirikajoNiyA save nerajhyA save maNuyA satve devA save pANA prmaadmmiaa| eso khalu ho jIvanikAna tasakAu tti pvucc|| . (avacUriH) idAnIM sAdhikAramAha / sezabdo'thazabdArthaH / ye punaramI vAlAdInAmapi prasiddhA aneke bIjiyAdinedena / vahava ekaikasyAMjAto vasantIti trasAH prANA vidyante uvAsAdayo yeSAM te praannaaH|praanngrhnnN gatitrasanirAsArtham / tadyathA aemAjAtA aemjaaH| pkssigRhkokilaadyH| jarAyurahito garnaH potH| potAjAyante potajAH hastivatyulIcarmajalaukAdayaH / jarAyuveSTitAjhA jAyante jarAyujA gomahipyajAnarAdayaH / rasAjAtA rasajA thAranAladAdhitImanAdipu kRmayo'tisUdamAH / saMsvedAjAtAH saMvedajA mtkunnyuukaadyH| saMmUrvanAjAtAH saMmRThajAH zalanapipIli Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 rAya dhanapatasiMghavadADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. kAdayaH / udbhedAjanma yeSAM te udbhedajAH pataGgakhaJjarITatikAdayaH / upapAtAjAtA upapAtajAH / yadvA upapAte navA aupapAtikA devanArakAH / teSAmeva lakSNamAha / yeSAM keSAMcitsAmAnyenaiva prANinAma nikAntaM bhavatIti vAkyazeSaH / prajJApakaM pratyanimukhakamaNamanikrAntaM / prajJApakAtpratIpaM kramaNaM pratikrAntaM / saMkucitaM gAtrasaMkocakaraNam / prasAritaM gAtravitatakaraNam / ravaNaM rutaM zabdakaraNam / cAntamitastato gamanam | trastaM duHkhojanam / palAyitaM palAyanaM kutazcinnAzanam / Agatergatezca vijJAtAraH / acikrAntapratikrAntAcyAmAgatigatyorabhede'pi denAnidhAnaM vijJAna vizeSajJApanArtham / ya eva gatyAgati vijJAtArasta eva trasAH / tu vRtiM pratyanikramaNavantopi vayAdayaH / atraughasaMjJAyAH pravRtteriti / - dAnAha / ye ca kITapataGgAH / kITAH kRmayaH / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti dvIndriyAH zaGkhAdayo'pi gRhyante / pataGgAH zalajA atrApi caturindriyA jamarAdayo gRhyante / yA ca kunthupipIlikA iti / anena trIndriyAH sarva eva gRhyante / yata evAha / sarve hIndriyAH kRmyAdayaH / ityAdi / kITapataGgA ityatroddezavyatyayaH vi. citrA sUtragatiratantraH krama iti jJApanArthaM / sarve paJcendriyA iti sAmAnyataH / vizeSataH sarve tiryagyonayaH / ratnaprajA dinArakabhedabhinnAH / karmAkarmmabhUmijAdayaH / navanezAdayaH / sarvazabdazcAtra parizeSanedAnAM trasatvakhyApanArthaH / sarva evaite sA natu ekendriyA eva / trasAH sthAvarAzca sarve prANinaH paramaM sukhaM taddharmANaH sukhA jilASi ityarthaH / pRthivyAdipaJcanikAyApekSayA'sya SaSThatvam / atrAntare jIvA nigamAdhikAraH / sa cAyaM // DuvihA huMti ajIvA, puggala no puggalA ya battivihA // paramANumAi puggala, nopuggaladhammamA // 1 // sudumasudumA ya sudumA, tahaceva ya sudumabA -- yarA neyA // bAyarasuhumA bAyara - bAyara taha bAyarA ceva // 2 // paramANuDuppaesA, rayAja taha khaMdhapuggalA huMti // 3 // vAU 4 AusarIrA, 5 teUmAI ya caramA ya 6 // 3 // dhammadhammAgAsA, loe no puggalA tihA huMti // jIvANuggara vizya, vaggAha nimitta bhoNeyA // 4 // ukto jIvA nigamaH / sAMprataM cAritradharmasaMbaddhamevedaM sUtram / sarve prANinaH paramadharmANaH / eSa khalvanantaroditaH kiTAdiH SaSTho jIva nikAyastrasakAya iti procyate // 1 (.) have trasa jIvanAM lakSaNAdika kahe be. se je ti / ( se ke0 ) atha, e zabda trasajIva varNanano adhikAra sUcave be. (je ke0 ) ye eTale je (ime ke0) e pratyakSa ( tasA pANA ke0 ) trasanAmaka jIvo be, te (puNa ke0 ) valI (ge ke0 ) aneka Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 17 - tathA ( vahave ke0 ) vahavaH eTale ghaNA. ( taM jahAM ke0 ) te jema ke, te sakAyanA neda jema tema kahiyeM. te ghyAvI rIteM, eka to ( aMDayA ke0 ) aMDajAH eTale ImAthI utpanna thayelA te kokilAdika pakSI jANavA. vIjA, ( poyayA ke0 ) potajAH, je pota eTale vAla thakAja utpanna thAya che, te hAthI tathA valgulI dika jANavA. trIjA (jarAjayA ke0 ) jarAyujAH, jarAyu je garjanuM veSTana te ka veSTita evA je utpanna thAya be, te manuSya tathA gomahiSyAdika jANavA. cothA ( rasayA ke 0 ) rasajAH eTale dadhi pramukha calita rasathI utpanna thAya be, te jhIMpriya jIva jANavA. pAMcamA ( saMsezmA ke0 ) saMsvedajAH, eTale parasevAthI je utpanna thAya be, evA jU tathA lIkha yAdika jANavA. baghA ( saMmuhimA ke0 ) saMmUrtimA: eTale saMmUrtanathI utpanna thayelA arthAt strI saMyogavinA utpanna yAya ete zalajAdika jAvA. sAtamA, ( uniyA ke0 ) udbhidaH eTale bhUmi nedIne utpanna thAya be, te tIDa pataMgAdika jANavA. AThamA ( uvavAzyA ke0 ) aupapAtikAH, upapAta eTale je ThekA avatarakhaM hoya, te ThekA ekadama prApta thazne je utpanna thAya be, te deva tathA nArakI jANavA. have, trasakAya jIvonuM sAmAnyayI lakSaNa a. jesiMke siMti ( jesiM ke siM ci pASANaM ke0 ) yeSAM keSAM cit prANinAm eTale je koi prANiyone ( akiMta ke0 ) abhikrAMtaM eTale sahAmuM yavanuM, ( paDikkataM ke0 ) pratikrAMtam eTale pAuM valavuM, (saMkuciyaM ke0 ) saMkucitam eTale zarIsaMkoca, ( pasAriyaM ke 0 ) prasAritam eTale hastapAdAdika zarIrAvayavanuM pasAranuM, (ruyaM ke0) rutaM eTale zabda karavo, ( jaMtaM ke0 ) cAntaM eTale bhramaNa karavuM, ( tasiyaM hu ) trasitaM eTale trAsa pAmavo, ( palAiyaM ke0 ) palAyitaM eTale palAyana karayuM, ( Aga ke0 ) gatiH eTale AvavuM ( gai ke0 ) gatiH eTale gamana kara, (vimAyA ke0 ) vijJAtAH eTale pUrvokta abhikramaNAdi kriyA jANIne eTale huM sAmo jAnuM huM athavA pATho valuM huM ityAdi prakAreM samajIne je kriyA karanArA, te sarva trasa jIva jANavA. trasanAM lakSaNa to kahyAM, paNa trasajIva kone kahiyeM ? te kahe te. ( je ya ke0 ) ye ca eTale valI je (kIDapayaMgA ke0 ) kITapataMgA: eTale kRmi, pataMgiyA, (je ya ke0 ) ye ca eTale je ( kuMthu pipIliyA ke0 ) kuMthu pipIlikAH eTale kuMthA kI Diyo ( save veiMdiyA ke0 ) sarve hIndriyAH eTale sarva hIDiya jIva, ( save teiMdiyA ke0 ) sarve trIMdriyAH eTale sarva trIDiya jIva, (save cariMdiyA ke0 ) sa caturiMDiyA: eTale sarva caturiMDiya jIva, ( save paMciMdiyA ke0 ) sarve paMceMdriyAH eTale sarve paMceMdriya jIva, ( save tirikajogiyA ke0 ) sarva 23 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. tiryagyonayaH, eTale sarva tiyaMca yoninA gAya pramukha jIva, ( sadhe nerazyA ke0 ) sarve nArakAH eTale ratnapranAdi narakabhUmine viSe avatarelA te sarva nArakI jIva, ( sa mayA ke 0 ) sarve manujAH eTale karmabhUmi yadikane viSe utpanna thayelA sarva manuSya ( sa devA ke0 ) sarve devAH eTale javanapati Adika sarva deva, ( save pANA ke0 ) sarve prANA: eTale pUrve kalA e sarva prANI ( paramAdammiyA ke0 ) paramadharmANa: eTale parama sukhanA abhilASI evA be. ( eso ke0 ) eSaH eTale A ( khalu ke0 ) niveM (uho ke0 ) SaSThaH eTale baDo ( jIvanikArDa ke0 ) jIva nikAyaH eTale jIvano samudAya ( tasakArDa tti ke0 ) sakAya iti eTale trasakAya ema ( paccai ke0 ) procyate eTale kahevAya be. // ( dIpikA. ) idAnIM trasAdhikAramAha / sezabdaH athazabdArthaH / atha ye punaramI vAlAdInAmapi prasiddhA aneke dvIndriyAdijedena bahava ekaikasyAM jAtau trasAH prANinaH / vasantIti casAH prANA javAsAdayo yeSAM te prANinaH / te ke ityAha / eSa khalu SaSTho jIva nikAyakAya iti procyata iti yogaH / tatrAekAjAtA ekajAH pakSigRhako kilAdayaH / potAdivajAyanta iti potajAH / te ca hastivalyulI carmajalaukAdayaH / jarAyunirveSTitA jAyanta iti jarAyujAH / gomahiSyajAvikamanupyAdayaH / rasAjAtA rasajA yAranAladadhitemanAdiSu prAyaH kRmyAdayo'tisUkSmA javanti / saMsvedAjAtA iti saMsvedajA matkuNayakAdayaH / saMmUrchanAjAtAH saMmUciMmAH zalana pipIlikAmacikAzAlUkAdayaH / udvedAjanma yeSAM te udbhedajAH pataGgakhaJjarITapAriplavAdayaH / upapAtAjAtA upapAtajA upapAte vA javA caupapAtikA devA nArakAzca / eteSAmeva lakSaNamAha / yeSAM keSAM cit sAmAnyenaiva prANinAM jIvAnAmanikAntaM javatIti zeSaH / tryanikramaNamanikAntaM prajJApakaM pratyanimukhaM kramaNamityarthaH / evaM pratikrAntaM prajJApakAt pratIpaM kramaNamiti jAvaH / saMkucanaM saMkucitaM gAtrasaMkocakaraNam / prasAraNaM gAtravitatakaraNam / ravaNaM rutaM zabdakaraNam | jamaNaM cAntamitastatazca gamanaM trasanaM trastaM duHkhojanam, palAyitaM kutacinnAzanaM, tathA zrAgateH kutazcitkacijatezca kutazcitkacideva vinnAyA iti vijJAtAraH / nanu vyanikAntapratikrAntAcyAmAgatigatyorna kazcidbhedaH / tadA kimarthaM nedenA nidhAnamucyate / vijJAna vizeSajJApanArtham / kimuktaM javati / ya evaM vijAnanti yathA vayamanikamAmaH pratikramAmo vA ta evAtra trasAH / natu vRtiM pratyanikamaNavanto'pi bahyAdaya iti / nanu evamapi dvIndriyAdInAM trstvprsNgH| yani 1 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturyAdhyayanam / 24Ae kramaNapratikramaNanAve'pyevaMvidhajJAnasyAnAvAnnaivametat / hetusaMjJA'vagatechipUrvakamiva gayAta uSNamuSNAhA gayAM pratikramaNAdinAvAt / na caivaM vaDhyAdI. nAmajikramaNe'pi oghasaMjJAyAH pravRtteH / atha adhikArAgatatrasannedAnAha / ye ca kITapataGgA ityatra kITAH kRmayaH / ekagrahaNe tajAtIyAnAmapi grahaNamiti hIndriyAH zaGkhAdayo'pi gRhyante / pataGgAH zalanA atrApi pUrvavat caturinDiyA camarAdayo'pi gRhynte|tthaa yacca kunthupipIlikA ityanena trIndriyAH sarve'pi gRhynte| ataeva Aha / sarve hIndriyAH kRmyAdayaH sarve zrIndriyAH kunthvAdayaH sarve caturinjiyAH ptnggaadyH| atrAha / nanu ye ca kITapataGgA ityAdau udezavyatyayaH katham / ucyate / vicitratvAt sUtragateH / atantraH sUtrakrama iti jJApanArtham / sarve paJcenjiyAH sAmAnyato vizeSataH punaH sarve tiryagyonayo gavAdayaH sarve nArakA ratnapranAnArakA dineda jinnAH sarve manujAH karmanUmijAdayaH / sarve devA javanavAsyAdayaH / sarvazabdo'na anyasamastadevannedAnAM sattvakhyApanArthaH / sarva eva ete nasA natu ekendriyA va prasAH sthAvarAzceti / uktaM ca / pRthivyambuvanaspatayaH sthAvarAH tejovAyU hInjiyAdayazca vasA iti / sa. rve'pi prANinaH paramadharmANa iti sarva ete prANino hInchiyAdayaH pRthivyAdayazca paramadharmANaH paramaM sukhaM tajharmANaH kuHkhaTeSiNaH sukhAnilASiNa ityarthaH / yataH kAraNAdevaM tato chaHkhodayAdiparihAravAyA eteSAM paNAM jIvanikAyAnAM naiva svayaM daekaM samArana iti yogH| SaSThaM jIvanikAyaM pUrNa kartumAha / eso khalu Thaho jI vanikA tasakAu ti uccaz zccesiM ThaNDaM jIvanikAyANaM neva sayaM daMDaM samAraMnijA ityAdi / eSa khalu pUrvaM yaH kathitaH paSTo jIvanikAyaH pRthivyA dipaJcakApekSayA pa. pThatvamasya trasakAya iti procyate taiH sarvaireva tIrthakaragaNadharairiti // (TIkA.) dAnI sAdhikAra etadAha / se je puNa zme iti / sezabdo'thazavdArthaH / asAvapyupanyAsArthaH / atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamucayeSviti vacanAt / atha punarye'mI vAlAdInAmapi prasijhA aneke bIpriyA dinadena vahava ekaikasyAM jAtau trasAH praanninH| trasyantIti trasAH / prANA javAsAdaya eSAM vidyanta iti prANinaH / tdythaa| aMDajA ityAdi / epa khalu paTho jIvanikAyasvasakAyaH procyata iti yogH| tatrAemAjAtA aemajAH pakSigRhakokilAdayaH / potA eva jAyanta iti potajAH / anyepvapi dRzyate Dapratyayo janeriti vacanAt / te ca hastivalgulIcarmajalaukAprajRtayaH / jarAyuveTitA jAyanta iti jarAyujA gomahipyajAvikamanuSyAdayaH / yatrApi pUrvavampratyayaH / rasAzAtA rasajAstakA- .. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ranAladadhitemanAdiSu pAyukRmyALatayo'tisUkSmA navanti / saMsvedAjAtA iti saMsvedajA matkuNayUkAzatapadikAdayaH / saMmUrvanAjAtAH saMmUDhanajAH / zalanapipI. likaamkssikaashaaluukaadyH| unnedAUnma yeSAM ta unledaaH| athavA unedanamubhit / unijanma yeSAM ta unijAH / pataGgakhaJjarITapAriplavAdayaH / upapAtAjAtA uppaatjaaH| upapAte navA aupapAtikA devA nArakAzca / eteSAmeva lakSaNamAha / yeSAM keSAM citsAmAnyenaiva jIvAnAM prANinAmanikAntaM navatIti vAkyazeSaH / anikramaNamanikrAntaM nAve niSThApratyayaH / prajJApakaM pratya nimukhaM kramaNamityarthaH / evaM pratikramaNaM pratikrAntaM prajJApakAtpratIpaM kramaNamiti nAvaH / saMkucanaM saMkucitaM gAtrasaMkocakaraNam / prasAraNaM prasAritaM gaatraavittkrnnm| ravaNaM rutaM shvdkrnnm| bramaNaM jrAntamitazcetazca gamanam / trasanaM trastaM kuHkhAujanaM palAyanaM palAyitaM kutazcinnAzanam / tathAgateH kutazcitkacit / gatezca kutazcitkacideva / vilAyA jnyaataarH| Aha / anikrAntapratikrAntAbhyAM nAgatigatyoH kvacineda iti kimarthaM nnedenAnidhAnam / ucyate / vijJAna vizeSakhyApanArtham / etamuktaM javati / ya eva vijAnanti yathA vayamanikramAmaH pratikramAmo vA / ta eva sA natu vRtiM pratyatikramaNavanto'pi vayAdaya iti / Ahaivamapi vInjiyAdInAmatra satvaprasaGgaH / anikramaNapratikramaNajAve'pyevaM vijJAnAjAvAnnaitadevam / hetusaMjJAyA avagaterbudhipUrvakamiva bAyAta uSNamuSNAghA bAyAM prati tessaamjikrmnnaadijaavaat| nacaivaM vayAdInAmajikramaNAdyoghasaMjhAyAH pravRtteriti kRtaM prasaGgena / adhikRtatrasannedAnAha / je ya' ityAdi / ye ca kITapataGgA ityatra kITAH kRmayaH / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti dIDiyAH zaGkhAdayo'pi gRhyante / pataGgAH zalanA atrApi pUrvavacaturinjiyA camarAdayo'pi gRhyanta iti / tathA yAzca kunthupipIlikA ityanena trInDiyAH sarva eva gRhynte|atevaah sarve hInDiyAH kRmyAdayaH / sarve trInDiyAH kunthvAdayaH / sarve caturinDiyAH pataGgAdayaH / Aha / ye ca kITapataGgA ityAdAvuddezavyatyayaH kimartham / ucyte| vicitrA sUtragatiratantraH krama iti jJApanArtham / sarve paJcendriyAH sAmAnyato vizeSataH punaH sarve tiryagyonayo gavAdayaH / sarve nArakA ratnaprajAnArakAdinedaninnAH / sarve manujAH karmanUmijAdayaH / sarve devA javanavAsyAdayaH / sarvazabdazcAtra parizeSannedAnAM trasatvakhyApanArthaH / sarva evaite trsaaH| natvekendriyA va trasAH sthAvarAzcati / uktaM ca / pRthivyambuvanaspatayaH sthAvarAstejovAyU hInjiyAdayastrasA iti / sarve prANinaH paramadharmANa iti / sarva ete prANino vInDiyAdayaH pRthivyAdayazca paramadharmANa ityatra paramaM sukhaM tadharmANaH sukhadharmANaH sukhAnilASiNa ityarthaH / yatazcaivamityato Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 181 DuHkhotpAdaparijihIrSayA eteSAM palAM jIvanikAyAnAM naiva svayaM daekaM samAranete ti yogaH / paraM jIva nikAyaM nigamayannAha / epa khalvanantaroditaH kITAdiH SaSTho jIvanikAyaH / pRthivyAdipaJcakApekSayA SaSThatvamasya / trasakAya iti procyate prakarSeNocyate / sarvaistIkaragaNadharairiti prayogArthaH / prayogazca vidyamAnakartRkamidaM zarIram zrAdimatpratiniyatAkAratvAt ghaTavat / Aha / idaM trasakAya nigamanamana nidhAyAsthAne sarve prANinaH paramadharmANa ityanantarasUtrasaMvandhisUtrAnidhAnaM kimartham / ucyate / nigamanasUtravyavadhAnavadarthAntareNa vyavadhAnakhyApanArtham / tathA hi / casakAya nigamanasUtrAvasAno jI - vAgamaH / atrAntare ajIvA nigamAdhikArastadarthamanidhAya cAritradharmo vaktavyaH / tathA ca vRddhavyAkhyA // eso khalu ho jIvanikArDa tasakAutti pavuJccai / esa jIvA nigama jaNi / zyANiM jIvA nigamo namaH | ajIvA DuvihA / taM jahA / puggalA ya nopoggalA ya / poggalA bavihA / taM jahA / sudumasudumA, sudumA, sudumavAyarA, vAyarasudumA, vAyarA, vAyaravAyarA / sudumasudumA paramANupoggalA / suhumA Tupae siyAI / ATatto jAva sudumapariNa tapasi khNdho| sudumavAyarA gaMdhapoggalA / vAyarasudumA vAkkAyasarIrA | vAdarA AkkAyasarIrA ussAdI NaM / vAyaravAyarA tejavaNassa puDhavitasasarIrANi / zrahavA / cavidA poggalA / khaMdhA khaMdhadesA khaMdhapaesA paramANupoggalA / esa poggala chikArja / gahaNalakaNo gopoggala cikAu tiviho| taM jahA | dhammaThikA | dhammadvikArDa AgAsa vikArDa / tara dhamma vikA gailakaNo / zradhammaThikArDa viilarako / AgAsa vikArI zravagAhalarako / tathA caitatsaMvAdyArtham // DuvihA huMti jIvA, poggalanopoggalA ya vattivihA // paramAemA dipoggala, gopoggaladhammamAdIyA // 1 // sudusudumA ya sudumA, taha cetra ya sudumavAyarA aiyA // vAyarasudumA vAyara, taha vAyaravAyarA caiva // 2 // paramANuDuppaesA - digAu taha gaMdhapoggalA honti // vAUyAusarIrA, teUmAdIpa carimArja // 3 // dhammAdhammAgAsA, loe gopoggalA tihA hoti // jIvAIe gaihie, avagA* haNi mittagA aiyA // 4 // iccesiM vaehaM jIvanikAyANaM neva sayaM DhaMM samAraMnikA / nevannedi daM samAraMbhAvikA / daMUM samAraMjate vi yanne na samapujANAmi / jAvajIvAe tividaM tivideNaM maSeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi | karaMtaM vinnena samapujANAmi / tassa naMte paDikanAmi / niMdAmi | garihAmi / appANaM vosirAmi // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha jAga tetAlIsa-(43)-mA (avacUriH) yatazcaivamataeva saptamyarthe SaSThI / eteSu paTsu jIvanikAye muHkharadArtha naiva svayaM daM samArajeta pravartayet / naivAnyaiH preSyAdinirdaka samA raMjayet kArayet / samAramnamANAnapyanyAn na samanujAnIyAnnAnumodayet / jIvana jIvo yAvajIvamAprANoparamAt / trividhaM tisro vidhA vidhAnAni kRtAkRtAdi rUpANi yasyeti trividho dakastaM trividhena karaNena manasA bAcA kAyena na karomi svayaM, na kArayAmi anyaiH / kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi / tasya daekasya saMvandhina matItAvayavaM pratikamAmi / atItasyaiva pratikramaNAt / pratyutpannasya saMvaraNAt anAgatasya pratyAkhyAnAt / nadanteti gurorAmantraNam / nadanta navAnta nayAnta ini sAdhAraNA shrutiH| etacca gurusA dikyeva vratapratipattiHsAdhvIti jnyaapnaarthm| pratikamA mIti jUtadaMjhAnivRtto'hamityarthaH / AtmasAdikI nindA parasAkSikI gardA / A tmAnamatItadarukAriNamazlAghyaM vyutsRjAmIti / ayaM damaH sAmAnya vizeSarUpa iti (artha.) (zcesi ke0) ityeSAM eTale evI rIteM pUrve kahelA evA, (baNhaM ke SamAm eTale u evA (jIvanikAyANaM ke0) jIvanikAyAnAM eTale jIvasamudAyana (daMmaM ke) hiMsArUpa daMDane (sayaM ke0 ) vayaM eTale pote (na samAraMnedyA ke na samAraneta eTale saMghaTana, AtApanAdika AraMja kare nahIM. tathA ( annahiM ke anyaiH eTale bIjApAse (daMjha ke ) daMmaM eTale hiMsArUpa daMDane (na samAraMnA vijA ke0 ) na samAraMnayet eTale AraMja karAve nahIM. tathA ( darU samAraMcate hi ke) daMmaM samArajamANAnapi eTale daMgane AraMja karanAra evA (anne ke0) anyAna eTale bIjAne paNa ( na samaNujANAmi ke0) na samanujAnIyAt eTale anumodanA diye nahIM. evI jagavaMtanI AjJA , mATe sAdhu evo nizcaya kare ke, (jAvajIvAe ke) yAvajIvaM eTale jyA sudhI mAro jIva A dehamAM be, tyAMsudhI (ti vihaM ke0 ) trividhaM eTale kRta, kArita ane anumodita rUpa traNa prakAranA damane (tiviheNaM ke0) trividhena eTale trikaraNekarI. te trikaraNaja kahe. ( maNeNaM ke, manasA eTale maneMkarI, (vAyAe ke) vAcA eTale vANIekarI, (kAeNaM ke0) kAyena eTale kAyeMkarI, (na karemi ke0) na karomi eTale na karUM, (na kAravemi ke, na kArayAmi eTale karAI nahIM, tathA ( karaMtaMvi anne ke ) kurvatamapyanyaM eTale AraMja karanAra evA anerAne paNa ( na samaNujANAmi ke0) na samanujAnAmi eTale hu~ anumodanA ApuM nahIM. tathA vartamAnakAlathI pUrvakAlaneviSe eTale atIta kAlaneviSe je meM hiMsArUpa daMga kasyo hoya, ( tassa ke0) tasya eTale te atIta daMgane Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| 273 (naMte ke ) he nadaMta, jayAMta athavA javAMta, eTale he guro ! ( paDikamAmi ke0) pratikamAmi eTale pratiRmuM huM, arthAt pAThage vaDhaM tuM. (niMdAmi ke0) AtmasAkheM niM tuM. (garihAmi keva) gurunI sAkheM gahuM . (appANaM bosirAmi ke) te pApakArI AtmAne huM ovAsirADhuM. // (dIpikA.) eteSAM samAM jIvanikAyAnAmiti / atra saptamyarthe psstthii| tata eteSu paTsu jIva nikAyeSu pUrva kathitakharUpeSu naiva khayaM AtmanA daNLaM saMghaTanaparitApanAdilakSaNaM samAraneta pravartayet / tathA naiva anyaiH prepyAdiniH daekamuktarUpaM samAraMnayet kArayedityarthaH / daMDaM samAranamANAnapi anyAn prANino na samanujAnIyAt / na anumodayediti vidhAyakaM lagavacanaM / yatazcaivaM tato jAvajIvamityAdi / yAvat vyu. smRjAmi yAvajIvaM yAvatprANadhAraNaM tAva dityrthH| kimityAha / trividhaM trividheneti / tisro vidhAH kRtAdirUpA yasyeti trividho daema iti gamyate / taM trividhena karaNena / etadeva darzayati / manasA, vAcA, kAyena eteSAM svarUpameva / asya ca karaNasya karma uktalakSaNo dakaH taM ca vastuto niSedharUpatayA sUtreNaiva darzayati / na karomi svayaM, na kArayAmi anyaiH, kurvantamapyanyaM na samanujAnAmIti / tasya he nadaMta prtikmaamiiti|tsy iti adhikRto yo'sau trikAla viSayo daemastasya saMvandhena atIta. mavayavaM pratikamAmi / na vartamAnamanAgataM vA / atItasyaiva pratikramaNAt / nadaMteti guroraamNtrnnm| nadanta navAnta nayAntaiti sAdhAraNA zrutiH / anena evaM jJApitam / vratapratipattigurusAdikyeva / pratikamAmi iti nUtadaemAt ahaM nivarta ityuktaM navati / tasmAJca nivRttiryadanumateviramaNam / tathA nindAmi garhAmi / tatra niMdA thAtmasAdikI gardA parasAdikI jugupsA ca / AtmAnamatItadaemakAriNam azlAghyaM vyutsRjAmIti vizepeNa nRzaM ca tyajAmi // ( TIkA.) ukto'jIvAnigamaH / sAMprataM caaritrdhrmH| tatroktasaMvandhamevedaM suutrm| sarve prANinaH paramadharmANa ityanena hetunA eteSAM paNAM jIvanikAyAnAmiti supAM supo navantIti saptabhyarthe paSThI / eteSu paTsu jIvanikAyepu anantaroditasvarUpeSu natra svayamAtmanA dae saMghaTanaparitApanAdilakSaNaM samAraneta pravartayettathA nevAnyaH preyAdinirdaekamuktalakSaNaM samAraMnayet kaaryedityrthH| dAmaM samAranamANAnapyanyAnprANino na samanujAnIyAt nAnumodaye diti vidhAyakaM lagavacanam / yatazcaivamato yAvajIvamityAdi / yAvaTyutsRjAmItyAdItyevamidaM samyak pratipadyatetyAparyam / padArthastu jIvanaM jIvaH yAvajIvo yAvajIvamAprANoparamAdityarthaH / kimityAha / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. trividhaM trividheneti / tisro vidhA vidhAnAni kRtAdirUpA asyeti trividhaH / daeka iti gamyate / taM trividhena karaNena / etaDupanyasyati / manasA vAcA kAyenaiteSAM svarUpaM prasiddhameva / zrasya ca karaNasya karma uktalakSaNo dastaM vastuto nirAkAryatayA sUtreNaivopanyasyannAha / na karomi svayaM, na kArayAmyanyaiH kurvantamapyanyaM na samanujAnAmIti / tasya jadaMta pratikramAmIti / tasyetyadhikRto damaH saMbadhyate / saMbandhalakSaNA avayavalakSaNA vA SaSThI / yo'sau trikAlaviSayo damastasya saMbandhinamatItamavayavaM pratikramAmi na vartamAnamanAgataM vA / atItasyaiva pratikramaNAtpratyutpa nnasya saMvaraNAdanAgatasya pratyAkhyAnAditi / jadaMteti gurorAmantraNam / nadaMta navAnta jayanta iti sAdhAraNA zrutiH / etacca gurusA dikyeva vratapratipattiH sAdhvIti jJApanArtham / pratikramAmIti bhUtadaekA nnivarte'hamityuktaM navati / tasmAcca nivRttirya tadanumateviramaNa miti / tathA nindAmi gardAmItyatrAtmasAkSikI nindA, parasA ki gardA jugupsocyate / yatmAnamatI tada ekakAriNamazlAghyaM vyutsRjAmI ti vividhArthI vizeSArtho vA vizabdaH / uchabdo bhRzArthaH / sRjAmIti tyajAmi / tatazca vividhaM vizeSeNa vA nRzaM tyajAmi vyutsRjAmIti / Aha / yadyevamatItada ekapratikrama mAtrasyaidaMparyaM na pratyutpannasaMvaraNamanAgatapratyAkhyAnaM ceti / naitadevaM na karomItyAdinA tanaya siddheriti // paDhame naMte mahavara pANAzvAyAna veramaNaM / savaM naMte pANAzvAyaM paccakAmi / se suhamaM vA bAyaraM vA tasaM vA yAvaraM vA neva sayaM pANe ivAikA | nevannehiM pANe azvAyAvikA pANe zvAyate vinnena samajANAmi / jAvajIvAe / tividaM tivideNaM maNe vAyAe kAeNaM na karemi na kAravebhi karaMtaM pi khanne na samajANAmi / tassa naMte pakkimAmi / niMdAmi / garidAmi / yappANaM vosirAmi / paDhame jaMta mahatvae navanimi saghana pANAzvAyAna veramaNaM // ( yavacUriH ) damaH sAmAnyenoktaH / satu vizeSataH paJcamahAtratarUpatayAGgIkRtya jJeyaH / tAnyAha / prathame danta mahAtrate kiM kAryamiti ziSyokte gururAha / prANAtipAtamiti / prANA indriyAdayasteSAmatipAtastasmAdviramaNa miti / yatazcaivamataH sarva jadanta prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti / mahattvamaNuvratApekSayA / pratizabdaH pratiSedhe / te zabdo mAgadhadezaprasiddhastadyathArthaH / sa copanyAse / yatra sUkSmAH sUkSmanAmakarmoda Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturyAdhyayanam / yvrtinH| tasya sUkSmatvAdeva kAyikIhiMsAyA annAve'pi manovAgbhyAM tatsaMnave grahaNaM saarthkmiti| yahA sUdamaM kunthvaadi|vaadro'pi sthUlaH / sa caikaiko dvidhaa| saH sthaavrshc| sUdamanasaH kunthvaadiH| sUma sthAvaro vanaspatyA dirAvAdaratraso gvaadiH|vaadrH sthAvaraH pRthivyaadiH|praakRttvaahinktivytyyen praannaantipaatyaamiitiyaatmnirdeshH| evaM zeSamahAvateSvapi yojym|suumN vA vAdaraM veti vAzabdopaladita ekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti caturvidhaH prANAtipAto assttvyH|jvytH kSetrataH kAlataH naavtshc| catunagikA cAtra / davarDa NAmege pANAzvAe no nAvau~ / nAva na davarDa / davarDa nAva vi| no davarDa no nAva / AdimadhyAnteSu nadantagrahaNAjurumanApRvya na kiMcitkAryamiti / zta Arajya mama sarvasmAtprANAtipAtA hiramaNamiti nigamanam / naiva svayaM prANino. 'tipaatyaami|naivaanyaiH praannino'tipaatyaami|praannino'tipaatyto'pynyaann samanujAnAmi / vratapratipattiM nigamayannAha / upasthito'smi / upa sAmIpyena tatpariNAmApattyA sthitaH / zta Arajya mama sarvasmAtprANAtipAtAhiramaNaM prtyaakhyaanmiti||1|| (artha.) pUrvokta prakAre sAdhue karavAno trividha daMgano parityAga sAmAnya karI kahyo. teneja have vizekarI paMcamahAvratarUpeM kahe . temAM prathama pahelu mahAvrata kahe ve. (naMte ke0) he nadaMta eTale he guro (paDhame ke0) prathame eTale pahelA (mahavae ke0) mahAvrate eTale prANAtipAtaviramaNanAmaka mahAnatane vipe (pANAvAyA ke0) prANAtipAtAt, prANa eTale ekeMjiyAdika temano je atipAta eTale thatipIDA tethI (veramaNaM ke0) viramaNaM eTale samyagjJAnazrajhAnapUrvaka viramaNa karavU. nivatavaM. ema lagavAne kaDaM The, mATe (naMte ke) he nadaMta, guro, ( sarva ke0) sarva eTale sarva prakAranA (pANAzvAyaM ke0) prANAtipAtaM eTale prANAtipAtane (paJcarakAmi ke0) pratyAkhyAmi eTale paJcakuM tuM. (se ke0) tadyathA te jema keH-(sudumaM vA ke0 ) sUdamaM vA eTale sUkSma te nhAnA zarIravAlA (vAyaraM vA ke0 ) bAdaraM vA eTale zrathavA sthUlazarIravAlA evA je ( tasaM vA ke0) saMvA paTale vaMghiyAdika sajIva, temAM kuMthuyAdika je The te sUdama usa jANavA, yane gajAdika je te vAdara trasa jANavA. tathA ( yAvaraM vA ke0) sthAvaraM vA eTale pRthivyAdika sthAvara jIva tamA vanaspatyAdika je The te sUkSma sthAvara jANavA, thane pRthivyAdika je The, te cAdara sthAvara jANavA. evA (pANe ke0) prANinaH eTale jIvane ( neva savaM yakSavAzmA ke0) naiva svayaM yatipAtayAmi eTale DhuM pAte hANIdA nahi. (yadi ke0) yanyaiH eTale vIjA loko pAse ( pANe ke) prANinaH eTale pUrvokta jIvAne ( neva Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. trividhaM trividheneti / tisro vidhA vidhAnAni kRtAdirUpA asyeti trividhaH / daeka . iti gamyate / taM trividhena karaNena / etaupanyasyati / manasA vAcA kAyenaiteSAM svarUpaM prasiddhameva / asya ca karaNasya karma uktalakSaNo daekastaM vastuto nirAkAryatayA sUtreNaivopanyasyannAha / na karomi svayaM, na kArayAmyanyaiH, kurvantamapyanyaM na samanujAnAmIti / tasya nadaMta pratikramAmIti / tasyetyadhikRto daemaH saMvadhyate / saMvandhaladaNA avayavalakSaNA vA SaSThI / yo'sau trikAla viSayo damastasya saMvandhinamatItamavayavaM pratikamAmi na vartamAnamanAgataM vA / atItasyaiva pratikramaNAtpratyutpanasya saMvaraNAdanAgatasya pratyAkhyAnAditi / jadaMteti gurorAmantraNam / nadaMta navAnta jayAnta iti sAdhAraNA shrutiH| etacca gurusA dikyeva vratapratipattiH sAdhvIti jhApanArtham / pratikramAmIti nUtadaemA nivarte'hamityuktaM bhavati / tasmAcca nivRttiryatadanumateviramaNamiti / tathA nindAmi gAmItyatrAtmasAdikI nindA, parasAkSikI gardA jugupsocyate / AtmAnamatItadamakAriNamazlAghyaM vyutsRjAmIti / vividhArtho vizeSArtho vA vizabdaH / ubabdo nRzArthaH / ssRjAmIti tyajAmi / tatazca vividhaM vizeSeNa vA nRzaM tyajAmi vyutsRjAmIti / Aha / yadyevamatItadamapratikramaNamAtrasyaidaMparyaM na pratyutpannasaMvaraNamanAgatapratyAkhyAnaM ceti / naitadevaM na karomItyAdinA tamunaya sijheriti // paDhame naMte mahabae pANAivAyA veramaNaM / savaM naMte pANAzvAyaM paJcakAmi / se sudumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA neva sayaM pANe azvAikA / nevannehiM pANe azvAyAviLA pANe azvAyate vi anne na samaNujANAmi / jAvajIvAe / tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM.pi anne na samaNujANAmi / tassa naMte pmikmaami|niNdaami / gridaami|appaannN vosiraami| paDhame naMta madavae javahinami sabana pANAzvAyA veramaNaM // ' (avacUriH) daemaH sAmAnyenoktaH / satu vizeSataH paJcamahAvratarUpatayAGgIkRtya jJeyaH / tAnyAha / prathame nadanta mahAvrate kiM kArya miti ziSyokte gururAha / prANAtipAtamiti |praannaa indriyAdayasteSAmatipAtastasmAdhiramaNamiti / yatazcaivamataH sarva nadanta prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti / mhttvmnnuvrtaapekssyaa| prtishbdHprtissedhe| se zabdo mAgadhadezaprasijhastadyathArthaH / sa copnyaase|atr sUmAH sUdamanAmakarmoda Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 185 yavarttinaH / tasya sUkSmatvAdeva kAyikI hiMsAyA jAve'pi manovAgnyAM tatsaMjave grahaNaM sArthakamiti / yadvA sUkSmaM kunthvAdi / bAdaro'pi sthUlaH / sa caikaiko dvidhA / trasaH sthAvarazca / sUkSmatrasaH kundhvAdiH / sUkSma sthAvaro vanaspatyAdiH / bAdaratraso gavAdiH / bAdaraH sthAvaraH pRthivyAdiH / prAkRtatvAdvina ktivyatyayena prANAnatipAtayAmIti zrAtma nirdezaH / evaM zeSamahAtrateSvapi yojyam / sUkSmaM vA bAdaraM veti vAzabdopalakSita ekagrahaNe tajAtI - yagrahaNamiti caturvidhaH prANAtipAto draSTavyaH / dravyataH kSetrataH kAlataH jAvatazca / caturjaMgikA cAtra / daad NAmege pANAzvAe no jAvarja / jAva na davarja / dadharja nAva viM / no ad at aad | AdimadhyAnteSu nadantagrahaNAkurumanApRbya na kiMcitkAryamiti / itaraya mama sarvasmAtprANAtipAtA dviramaNamiti nigamanam / naiva svayaM prANino''tipAtayAmi / naivAnyaiH prANino'tipAtayAmi / prANino'tipAtayato'pyanyAnna samanujAnAmi / vratapratipattiM nigamayannAha / upasthito'smi / upa sAmIpyena tatpariNAmApattyA sthitaH / ita ramya mama sarvasmAtprANAtipAtAdviramaNaM pratyAkhyAnamiti // 1 // ( artha. ) pUrvokta prakAreM sAdhue karavAno trividha damano parityAga sAmAnyeM karI ko. teja have vizeSekarI paMcamahAvratarUpeM kahe be. temAM prathama paheluM mahAvrata kahe d. (naM ke0) he daMta eTale he guro ( paDhame ke0 ) prathame eTale pahelA (mahavae ke0 ) mahAvrate eTale prANAtipAta viramaNanAmaka mahAvratane viSe ( pANAzvAyArDa ke0 ) prANAtipAtAt prANa eTale ekeMdriyAdika temano je atipAta eTale atipIDA te ( veramaNaM ke0 ) viramaNaM eTale samyagjJAnAnapUrvaka viramaNa kara. nivabuM. ema jagavAne kartuM be, mATe ( jaMte ke0 ) he jadaMta, guro, ( savaM ke0 ) sarvaM eTale sarva prakAranA ( pANAzvAyaM ke0 ) prANAtipAtaM eTale prANAtipAtane ( pacAmi ke0 ) pratyAkhyAmi eTale paccakuM buM. (se ke0) tadyathA te jema keH - (suhumaM vA ke0 ) sUkSmaM vA eTale sUkSma te nhAnA zarIravAlA ( bAyaraM vA ke0 ) bAdaraM vA eTale athavA sthUlazarIravAlA evA je ( tasaM vA ke0 ) trasa vA eTale beMdriyAdika sajIva, temAM kuMthucAdika je be te sUkSma trasa jANavA, ghane gajAdika je be te bAdara trasa jANavA. tathA ( thAvaraM vA ke0 ) sthAvaraM vA eTale pRthivyAdika sthAvara jIva - mAM vanaspatyAdika je be te sUkSma sthAvara jANavA ne pRthivyAdika je be, te bAdara sthAvara jANavA. evA ( pANe ke0 ) prANinaH eTale jIvane ( neva sayaM vAzjA ke0 ) naiva svayaM pratipAtayAmi eTale huM pote haNIza nahi, ( annehiM ke0 ) anyaiH eTale vIjA loko pAseM ( pANe ke0 ) prANinaH eTale pUrvokta jIvone ( neva 24 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. azvAyAvidyA ke ) naiva atipAtayAmi eTale haNAvIza nahIM, tathA ( pANe ke) pU. vokta prANiyone ( azvAyaMte vi anne ke ) atipAtayato'pyanyAn, eTale haNanArA evA bIjApratye paNa (Na samaNujANAmi ke0) na samanujAnAmi eTale anumodanA ApIza nahi. jAvajIvAe ahithI mAMDIne osirAmi sudhIno artha pUrvavat jANavo. have batapratipattine pUrNa karato bato kahe je. (naMte ke ) nadaMta eTale he guro ! (paDhame ke0) prathame eTale pahelA (mahabae ke) mahAvrataneviSe ( savA pANAzvAyA ke0) sarvaprANAtipAtataH eTale pUrvokta sarva prANAtipAtayakI (veramaNaM keN) viramaNapratye ( uvahimi ke ) upasthito'smi eTale tenA pariNAmanI prAptithI samIpa rahelo bu.||1|| / (dIpikA.) ayaM ca Atmapratyayo daemaH sAmAnyavizeSanedAt vedhA / tatra sAmAnyena pUrva kathitaH sa eva vizeSeNa mahAvratarUpatayA Aha sUtrakrameNa / prathame nadanta he guro ! mahAvrate mahacca tahtaM ca mahAvrataM mahattvaM ca aNuvratApekSyA tasmin mahAvrate prANAtipAtAhiramaNe prANA ekendriyAsteSAmatipAtaH prANAtipAto jIvasya mahAkuHkhotpAdanam / natu jIvAtipAta eva tasmAdviramaNaM nAma samyag jJAnazrakAnapUrvakaM sarvathA nivartanaM jagavatA kathitamiti zeSaH / yatazcaivamata upAdeyamiti nizcitya sarvaM he danta prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti / sarva samastaM natu paristhUlameva / he nadanta he guro ! prANAtipAtavyAkhyAnaM pUrvavat / pratyAkhyAmi niSedhayAmi / atha prANAtipAtaM pratyAkhyAmi ityuktaM tadvizeSato vaktumAha / se zabdo mAgadhInASAprasiddhaH athazabdArthaH / tadyathA sUdamaM vA bAdaraM vA trasaM vA sthAvaraM vA / atra sUmo'lpaH parigRhyate / natu suudmnaamkrmodyaatsuudmH| kathaM, tasya kAyena vyApAdanasyAnAvAt / bAdaro'pi sa caikaiko dvidhA trasaH sthAvarazca / tatra trasaH sUkSmaH ku. nthvAdiH / sthAvaraH sUmo vanaspatyAdiH / bAdarastraso gvaadiH| bAdaraH sthAvaraH pRthivyAdiH / etAn naiva sayaM pANe azvAzkAtti naiva svayaM prANino'tipAtayAmi / naiva anyaiH prANino'tipAtayAmi / prANino'tipAtayato'pi anyAn na samanujAnAmi / yAvajIvamityAdi pUrvavat / vratapratipattiM pUrNAM kurvannAha / prathame nadanta mahAvrate upasthito'smi / upa sAmIpyena tasya pariNAmasya ApattyA sthitaH / zta Arajya mama sarvasmAt prANAtipAtAhiramaNam // 1 // (TIkA.) ayaM cAtmapratipattyahA~ daNamanidepaH sAmAnya vizeSarUpa iti sAmAnye... noktalakSaNa eva / sa tu vizeSataH paJcamahAvratarUpatayApyaGgIkartavya iti mahAvratAnyA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturyAdhyayanam / ... 17y h| paDhame naMte ityAdi / sUtrakramaprAmANyAt prANAtipAtaviramaNaM prathamam / nadaMteti gurorAmantraNam / mahAvrata iti mahacca tahataM ca mahAvratam / mahattvaM cAsya zrAvakasaMbandhyaNuvratApekSayeti / atrAntare sptctvaariNshddhikprtyaakhyaanjnggkshtaadhikaarH| tatreyaM gAthA // sIyAlaM naMgasayaM, paJcakANaM mi jassa uvalakaM // so paJcarakANakusalo, sesA save akusalA // 296 // enAM caasNmohaarthmuprissttaatthyaakhyaasyaamH| tasmin mahAvrateprANAtipAtAhiramaNamiti / prANA injiyAdayaH tessaamtipaatHpraannaatipaatH| jIvasya mahAkuHkhotpAdanaM na tu jIvAtipAta eva / tsmaatpraannaatipaataahirmnnm| viramaNaM nAma zAnazraddhAnapUrvaM sarvathA nivartanam / jagavatoktamiti vAkyazeSaH / yatazcaivamata upAdeyametaditi nizcitya sarvaM jadanta prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti / sarvamiti niravazeSam / natu paristhUrameva / nadaMteti gurvAmantraNam / prANAtipAtamiti pUrvavat / pratyAkhyAmIti / pratizabdaH pratiSedhe, AGAjimukhye, khyA prakathane, pratIpamanimukhaM khyApanaM prANAtipAtasya karomi pratyAkhyAmi / athavA pratyAcade saMvRtAtmA sAMpratamanAgatapratiSedhasya AdareNAnidhAnaM kromiityrthH| anena vratArthaparijJAnAdiguNayukta upasthAnAI ityetadAha / uktaM ca // paDhie ya kahiya ahigaya pariharauvagavaNAjogotti // ukaM tIhiM visujhaM, pariharaNavaeNa nedeNa // paDapAsAuramAdI, dihaMtA hoMti vayasamAruhaNe // jaha maliNAzsu dosA, suddhAzsu NevamihazaMpItyAdi // etesiM lesuddeseNa sIsahiyacyAe abo jnn| paDhiyAe sabaparinnAe dasakAlie jIvaNikAe vaa|khiyaae aba anigayAe saMmaM pariskiUNa prihr| jIvaNiyAe maNavayaNakAehiM kayakArAviyANumaznedeNa ta gavidyazNa annahA zme ya ca paDAdI dihNtaa| mezvo paDo Na raMgidyaz / asohie mUlapAe pAsA Na kiyaa| sohie kijA / vamaNAhiM asohie Ajare osahaM na dijA / sohie diuu| asaMgavie rayaNe paDabaMdho na kidhara / saMvie kidhara / evaM paDhiyakahiyAhiM asohie sIse Na vayArovaNaM kiy| sohie kidhara / asohie ya karaNe guruNo dosA sAhiyA pAlaNe sissadoso tti / kayaM pasaMgeNa / yamuktam / sarvaM jadanta prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti / tadetahizeSeNa anidhitsurAha / suhumaM vetyAdi / sezabdo mAgadhadezIprasiddhaH / athshbdaarthH|s copnyaase|tdythaa sUkSmaM vA bAdaraM vA trasaM vA sthAvaraM vA / atra sUmo'spaH parigRhyate / na tu sUmanAmakarmodayAtsUkSmaH / tasya kAyena vyApAdanAsaMcavAt / tadetahizeSato'nidhitsurAha / bAdaro'pi sthUraH / sa caikaiko dvidhA / saH sthAvarazca / sUdamatrasaH kunthvAdiH / sthAvaro vanaspatyAdiH / vAdarastraso gavAdiH / vAdaraH sthAvaraH pRthivyaadiH| etAn, Neva sayaM pANe azvAejatti prAkR Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. tazailyA bAndasatvAttiDAM tiDo javantIti nyAyAnnaiva svayaM prANinaH atipaatyaami| naivaanyaiHpraannino'tipaatyaami|praannino'tipaatyto'pynyaann smnujaanaami| yAvajIvAdi pUrvavat / iha ca sUkSmaM vA bAdaraM vetyAdinopala dita eka grahaNe tajAtIyagrahaNamiti caturvidhaH prANAtipAto aSTavyaH / tadyathA avyataH devataH kAlato nAvatazceti / tatra avyataH SaTsu jIvanikAyeSu sUdamAdininneSu / kSetrato loke tiryaglokA dineda ninne / kAlato'tItAdau rAjyAdau vA / nAvato rAgeNa vA ropeNa vA / mAMsAdirAgazatruhepAnyAM taapptteriti| caturnaGgikA caatr| davarDa NAmege pANAzvAe Na nAva ityAdirUpA yathA sumapuSpikAyAM tathA assttvyeti|btprtipttiN nigmynnaah|prthme nadanta mahAvrata upasthito'smiAupa sAmIpyena tatpariNAmApattyA sthitH| zta Arajya mama srvsmaatpraapaatipaataahirmnnmiti|jdNt ityanena cAdimadhyAvasAneSu gurumanApRvya na kiMcitkarlavyaM, kRtaM ca tasmai nivedanIyamevaM tadArAdhitaM bhvtiityevmaah|uktN prathamaM mahAnatam // 1 // - ahAvare ducce naMte mahavae musAvAyA- veramaNaM / savaM naMte musAvAyaM paJcakAmi / se kodA vA, lohA vA nayA vA, hAsA vA, neva sayaM musaM vazjA / nevannehiM musNvaayaavijaa|musN vayaMte vi anne na smjaannaami| jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi / tassa naMte paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami| ucce naMte mahatvae javahimi sabAna musAvAyA veramaNaM // 2 // - (zravacUriH ) dvitIyamAha / athAparasmin dvitIye nadanta mahAvrate mRSAvAdAhiramaNaM sarvaM nadanta mRSAvAdaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tdythaa| krodhAhA lonAchA ityanena AdyantagrahaNAnmAnamAyAparigrahaH / nayAA hAsAchA ityanena premaveSakalahAnyAkhyAnAdiparigrahaH / mRSA caturkI / snaavprtissedhH1| asanAvonAvanam / arthAntarAnidhAnam 3 / gardA ca / / tatrAyaM nAstyAtmetyAdi / dvitIyamastyAtmA sarvagataH zyAmAkatankulamAno vA zatRtIyaM gAmazvamanidadhataH 3 / caturthaM kANaM kANama nidadhataH 4 / punazcatuLa avyakSetrakAlajAvarUpataH / avyaadissvnythaaprruupnnaat| - vyAdicaturnaGgI punariyam / davaNAmege musAvAe no nAva ityAdi / naiva khayaM mRSA vadAmi / naivAnyairmRSA vAdayAmi / mRSA vadato'pyanyAnna samanujAnAmi / dvitIye naM. danta mahAvrate upasthito'smi / sarvasmAnmRSAvAdAhiramaNaM pratyAkhyAmIti // 2 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gi na u dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 18 (arthaH) have bIjuM mRSAvAda viramaNarUpa mahAvrata kahe be. ( aha ke0 ) atha eTale have par3hI (jaMte ke0 ) he jadaMta, guro ! (avare ke0 ) apare eTale anerA (cce ke0) dvitIye eTale bIjA (mahAe ke0) mahAtrate eTale mahAvratane viSe (musAvAyArDa ke 0 ) mRSAvAdAt eTale asatya bolavAthakI ( veramaNaM ke0 ) viramaNaM eTale nivartatuM tIrtha karAdirkekayuM be, mATe ( jaMte ke0 ) he guro ! ( savaM ke0 ) sarvaM eTale sarva ( musA - vAyaM 0 ) mRSAvAdaM eTale asatya bhASaNa je kayuM hoya, te pratye ( paccarakA mi ke0 ) pratyAcake eTale paJcakuM huM . ( se ke0) tadyathA eTale te jema keH (kohA vA ke0 ) kodhAdvA eTale krokarI athavA (lohA vA ke0 ) lomAdvA eTale lonathI ahiM " - dinA tathA aMtanA grahaNathI madhyanuM paNa grahaNa kara evA nyAyathI mAna ne mAyA benuM grahaNa kara. athavA ( jayA vA ke0 ) nayAA eTale jayathI, athavA ( hAsA vA ke0 ) hAsyAdvA eTale upahAsa karavAnA prasaMgathI yahiM upalakSaNathI premAne dveSa e ve zabdanuM grahaNa kara. ( sayaM ke0) svayaM eTale poteM huM ( musaM ke0 ) mRSA eTale asatya (neva vazyA ke0 ) na vadAmi eTale nahiM boluM. ahIM mRSAvAda je be te, cAra prakArano jAvo. te evI rIteH- eka sadbhAvapratiSedha, bIjo asanAvonAvana, cIjo arthAMtara ane cotho garhA, te cAramAM sadbhAvapratiSedha eTale zrA tmA nathI, puNya nathI, pApa nathI evIrIte zAstra siddha sadvastuno pratiSedha karavo. bIjo sAvodbhAvana te AtmA sarvagata beM, athavA zyAmAkataMDulapramANa be, ema zAstraviruddha asastunI kalpanA karavI. tathA trIjo chArthAMtara mRSAvAda te baladane azva kahevo, tathA azvane balada kehavo ityAdi. cotho gardAmRSAvAda te kANAne kANo ke devo ityAdi. evIrIteM cAra prakArano mRSAvAda jANavo. valI dravya, kSetra, kAla tathA jAva e nedathI paNa cAra prakArano jANavo. emAM koipaNa jAtano mRSAvAda huM karUM nahIM, tathA ( annehiM ke0 ) anyaiH eTale bIjApAseM ( musaM ke0 ) mRSA eTale asatya (neva vAyAvidyA ke0 ) naiva vAdayAmi eTale bolAvuM nahIM; tathA (musaM vayaM vinne ke0 ) mRSA vadato'pyanyan, eTale mRSAvAda karatA bIjA pratye paNa ( na samaNujANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodana zrApuM nahIM. ahIM zrI jAvajIvAdiko artha be, je te pUrvavat jANavo // 2 // 33 ( dIpikA ) uktaM prathamamatha dvitIyaM vratamAha / yatha aparasmin dvitIye danta mahAtrate mRSAvAdAdviramaNam / sarva he naMdanta mRSAvAdaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tayathA krodhAnnaiva mRSAvAdaM vadAmi ityuktiH / evaM lonAdvA / AdyantayorgrahaNe madhya Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rae rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. syApi grahaNamiti nyAyAt mAnamAyayohaNam / tato mAnAchA, mAyAyA vA, punarjayAchA, hAsAjhA, upalakSaNatvAt premato vA, veSato vA, anyAkhyAnAdito vA, naiva mRSA svayaM vadAmi / naiva mRSA anyairvAdayAmi / naiva mRSA vadato'pi anyAn samanu. jAnAmi / yAvajIvamityAdi pUrvavat // 2 // - (TIkA ) zdAnI dvitIyamAha ahAvare ityAdi / athAparasmin dvitIye nadanta mahAvrate mRSAvAdAhiramaNaM sarvaM nadanta mRSAvAdaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tdythaa| krodhAdyA lonAchetyanenAdyantagrahaNAnmAnamAyAparigrahaH / jayAchA hAsyAchA ityanena tu premdvessklhaacyaakhyaanaadiprigrhH| Neva sayaM musaM vaeja tti / naiva svayaM mRSA vadAmi naivAnyairmRSA vAdayAmi, mRSA vadato'pyanyAn na samanujAnAmi / ityetadyAvajIvamityAdi ca nAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / mRSAvAdazcatuvidhaH / tadyathA / sanAvapratiSedhaH / asanAvonAvanam / arthAntaram / gardA ca / tatra sannAvapratiSedho yathA / nAstyAtmA nAsti puNyaM pApaM cetyAdi / asanAvonAvanaM ythaa| astyAtmA sarvagataH, zyAmAkatankulamAtro vetyAdi / arthAntaram gAmazvamanidadhata ityAdi / gardA kANaM kANamanidadhata ityaadiH| punarayaM krodhAdinAvopalAditazcaturdhA / tadyathA / avyataH kSetrataH kAlato nAvatazca / avyataH sarvavyeSvanyathAprarUpaNAt / devato lokAlokayoH / kAlato rAjyAdau / nAvataH krodhAdiniH / iti| avyAdicaturnaMgI punariyam / davarDa NAmege musAvAe No naav| nAva NAmege No davarDa / ege dava vi nAva vi| ege No davarDa No nAva / taba ko kahiMvi hiMsujAu~ jaNa / tae pasumiNAzNo ditti / so dayAe dihA vi jaNa Na dikatti / esa davaDhaM musAvA no nAvau~ / avaro musaM naNIhAmitti pariNa sahasA savaM jaNa / esa nAva no davarDa / avaro musaM naNIhAmitti pariNaje musaM ceva jnn| esa davaLa vi nAvau vi| caramanaMgo puNa suNo // 5 // adAvare tacce naMte mahavae adinnAdANA veramaNaM / savaM naMte adinnA- . dANaM paccarakAmi / se gAme vA nagare vA rame vA appaM vA bahu vA aNu vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM adinnaM gieihkaa| nevannehiM adinnaM gihAvijA |adinnN giedaMte vi anne na smnnujaannaami| jAvajIvAe.tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi-annaM na samaNujANAmi / tassa naMte pddikmaami|... Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / tacce naMte mahavae navanimi dinnAdANAna veramaNaM // 3 // savA 201 ( avacUriH ) tRtIyamAha / athAparasmin tRtIye jadanta mahAvate adattAdAnAdviramaNam / sarva jadanta adattAdAnaM pratyAkhyAmIti / yasati buddhyAdIn guNAn grAmaH / grAmAdigrahaNena kSetraparigrahaH / nagare vA nAsminkaro nakaramiti / zraraNye vA / araNyaM kAnanAdi / alpaM vA / alpaM mUlyata eraemakASThAdi / bahu vA bahu vajAdi / vA / aNu pramANato vajrAdi / sthUlamera ekASThAdi / etacca cittavAcittavA cetanAcetanamityarthaH / caturyAdattAdAnaM dravyato'lpAdau detrato grAmAdau kAlo rAtryAdau nAvato rAgadveSAbhyAm / dravyAdi caturbhaGgI pUrvavat / na svayamadattaM gRhNAmi nAnyairadattaM grAhayAmi adattaM gRhNato nAnyAnsamanujAnAmi // 3 // (artha) have trIjuM adattAdAnaviramaNa nAmaka mahAvrata kahe be. ( aha ke0 ) pI, (0) he jadaMta, he guro ! (avare ke0 ) apare eTale pUrve kalA tethI rA ( ta 0 ) tRtIye eTale trIjA ( madavae ke0 ) mahAtrate eTale mahAvratane viSe ( adinnAdANA 0 ) adattAdAnAt eTale adattAdAnathI ( veramaNaM ke0 ) viramaNaM eTale virama, nivartayuM, ema tIrthakarAdikeM kayuM be, mATe ( aMte ke0 ) he daMta, guro ! ( savaM ke0) sarva eTale sUkSma, bAdara, thokuM, ghaNuM e sarva ( adinnAdANaM ke0 ) adattAdAnaM eTale aNadIdhuM levuM te pratyeM ( paccarakA mi ke0 ) pratyAcake eTale paccarakuM buM. ( se ke0 ) tadyathA te jema ke, ( gAme vA ke0 ) grAme vA eTale je guNavaMtanA guno grAsa kare be, tene grAma kahiye, te gAmane viSe, athavA ( nagare ke0 ) nakare eTale jyA kara nathI, evA puraneviSe, athavA ( rase vA ke0 ) araNye vA eviSe, eTalA sthAnane viSe ( appaM vA ke0 ) alpaM vA eTale jenuM mUlya alpa hoya, evaM dAMta khotaravAnuM tRNAdika paNa ( bahu vA ke0 ) bahu eTale jenuM mUlya ghaNuM be, evaM suvarNAdika athavA ( aNuM vA ke0 ) aNu eTale nhAnaM hIrakAdika, athavA (thUlaM vA ke0) sthUlaM vA eTale pramANathI moTuM eraMDakASThAdika, athavA ( cittamaM vA ke0 ) cittavA, eTale sacitta evaM ziSyAdika, athavA ( - cittataM vA ke0 ) cittavA eTale citta evaM salI pramukha, ( dinnaM ke0 ) adattaM eTale aNadIdhuM batAM ( neva sayaM girihA ke0 ) naiva svayaM gRhNAmi eTale DhuM pote grahaNa karuM nahiM, (annahiM ke ) anyaiH eTale vIjA pAse ( adinnaM ke0 ) adattaM eTale pUrvokta vastumAM koi vastu aNadIdhI hoya to tene (neva girahA vidyA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. (to ) naiva grAhayAmi eTale grahaNa karAvaM nahIM, tathA (dinaM girate va anne ke 0 ) dattaM gRhNato'nyAnapi eTale zrIdhuM grahaNa karatA evA vIjAne paNa huM ( na samaNujANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodana yApuM nahiM jAvajIvAe ityAdiko artha pUrvavat jANavo. valI upara kaheluM yadattAdAna cAra prakAranuM ve. te evIrIteH - eka dravyataH, bIjuM detrataH, trIjuM kAlataH chAne cothuM jAvataH temAM dra vyataH adattAdAna te yokuM athavA ghaNuM koi paNa dravya levuM te, vIjuM kSetrataH zrada tAdAna te grAmAdikane viSe levuM te, trIjuM kAlataH adattAdAna te rAtri zrAdikane samayeM levuM te. cothu jAvataH adattAdAna te rAgadveSathI levuM te, evA adattAdAnanA cAra prakAra jANavA. // 3 // ( dIpikA . ) uktaM dvitIyaM vratam / atha tRtIyaM vratamAha / atha parasmiMstRtIye danta mahAvrate yadattAdAnAt viramaNam / sarvaM hejadanta ! adattAdAnaM pratyAkhyAmi / ityAdi pUrvavat / tadyathA grAme vA nagare vA, araNye vA upalakSaNatvAt detre vA / prasiddhAni etAni / tathA alpaM mUlyata eraekakASThAdi dravyam / vahu vA mUlyato vajAdi dravyam, aNu vA pramANato vajrAdi dravyaM, sthUlaM vA eraekakASThAdi dravyaM, etacca cittadvA sacetanaM, acittavadvA acetanaM naiva svayamadattaM gRhNAmi naiva anyaiH dattaM grAhayAmi / naiva dattaM gRhNato'pyanyAn samanujAnAmi / yAvajIva mityAdi vyAkhyAnaM pUrvavat // 3 // ( TIkA. ) uktaM dvitIyaM mahAvratam / adhunA tRtIyamAha / ahAvare ityAdi / athAparasmiMstRtIye danta mahAtrate adattAdAnAdviramaNam / sarvaM nadanta adattAdAnaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA / grAme vA nagare vA araNye vA ityanena kSetraparigrahaH / tatra sati buddhyAdIn guNAniti grAmaH tasmin / nAsmin karo vidyata iti nakaram / I yaM kAnanAdi / paM vA bahu vA / aNu vA / sthUlaM vA / cittavadvA / acittavadvA ityanena tu dravyaparigrahaH / tatrAlpaM mUlyata eraekASThAdi / bahu vajrAdi / aNu pramANato vajrAdi / sthUlamera ekakASThAdi / etacca cittavadvA cittavadveti cetanAcetanamityarthaH / aiva sayama dilaM gehitti | naiva svayamadattaM gRhNAmi / naivAnyairadattaM grAhayAmi / adattaM gRhato'pyanyAn na samanujAnAmItyetadyAvajIvamityAdi ca jAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / adattAdAnaM caturvidham / dravyataH kSetrataH kAlato jAvatazca / dravyadiserial | to grAmAdau / kAlato rAtryAdau / jAvato rAgadveSAcyAm / dravyAdicatuGgI viyam / darja pAmege adisAdANe gojAvarDa / jAva NAmege No dabaI / ege Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 173 dava vi jAvaLa vi / ege No davarDa No jaav| taba arattAssa sADhuNo kahiM vizraNaNumaveUNa taNAz geNha davarDa adimAdANaM No jaavn| harAmIti anujayassa tadasaMpattIe jAvarDa no dvtth| evaM ceva saMpattIe nAvau~ dava vi|crimnNgopunn sunno||3|| adAvare canne naMte mahatvae mehuNA vermnnN| savaM naMte mehuNaM pccrkaami|se divaM vA mANusaM vA tirikajoNiyaM vA / neva sarya meduNaM sevilA / nevannediM meduNaM sevAvidyA / meDhuNaM sevaMte vi anne na samaNujANAmi / jAvajIvAe tividaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAyaNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi / tassa naMte paDikamAmi niMdAmi garidAmi appANaM vosiraami| canaje naMte mahatvae avani mi sabAna mehuNA veramaNaM // 4 // (avacUriH) turyamAha / athAparasmin caturthe jadanta mahAvrate maithunAhiramaNaM sarva nadanta maithunaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / daivaM vA devAnAmidaM daivam / apsaro'marasaMbandhi / mAnuSaM vA tairyagyonikaM vA / devaM nvnvaasyaadi| anena avyaparigrahaH / maithunaM avyaadicturvidhm|ttr avyeSu rUpeSu ruupshgtessu| rUpeSu nirjIveSu pratimArU. .. peSu / rUpasahagateSu sajIvapuruSastrIrUpeSu / nUSaNavikalAni vA rUpANi / nUSaNasahi tAni ruupshgtaani| devatastriSulokeSu / kAlato rAtryAdau / nAvato raagdvessaanyaaN|j. ..: vyAdicaturnagikeyam / arattachAe balA juGamANIe davarDa mehuNe no nAvau~ / me huNasannApariNayassa tadasaMpattIe nAvamehaNe no dava: / evaM ceva saMpattIe nAva: vi dava vi / carimanaMgo sunno / naiva svayaM maithunaM seve / naivAnyamaithunaM sevayAmi / sevamAnAnanyAn na samanujAnAmi // 4 // (artha. ) have cothu maithuna viramaNanAmaka mahAvrata kahe . (naMte ke0) he jadaMta, guro ! (aha ke) atha eTale have paDI, (avare ke0) apare eTale anerA (cajche ke0) caturthe eTale cothA ( mahatvae ke) mahAvrate eTale mahAvratane viSe, ( mehuNA keNa) maithunAt, eTale abrahmaviSayasevanathI, (veramaNaM ke) viramaNaM eTale viramavaM, nivartavaM tIrthakarAdikeM kayu , mATe (naMte ke ) jadaMta, he guro ! (savaM ke0 ) sarvaM eTale audArikAdika sarva ( mehuNaM ke) maithunaM eTale maithunane . . . (paccarakAmi ke) pratyAcave eTale paJcarakANa karuM bu. ( se ke) tadyathA te zrApa mANe (divaM vA ke0) daivaM vA, eTale devatA saMbaMdhi, athavA (mANusaM vA ke0) mAM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. nuSaM vA eTale manuSyasaMbaMdhi, athavA (tirikajoNiyaM vA ke0) tairyagyo nikaM vA eTale tiryagyo nisaMbaMdhi (mehuNaM ke)maithunaM eTale maithunane ( neva se vijA ke) naiva seve, eTale pote nahIMja se, tathA ( annehiM ke ) anyaiH eTale vIjApAse ( mehuNaM ke0) maithunaM eTale pUrvokta maithunapratye ( neva sevA vidyA ke0) naiva sevayAmi eTale sevana karAvIza nahIM. tathA ( mehuNaM ke) maithunaM eTale maithunapratye ( sevaMte vi anne ke0) sevamAnAnanyAn eTale sevana karanArA bIjApratye paNa (na samaNujANAmi ke0) na samanujAnAmi eTale anumodana thApuM nahIM. 'jAvajIvAe' ityAdikano artha pUrvavat jANavo. temAM eTabuM vizeSa De, je maithuna cAra prakArarnu 3. eka vyathI maithuna te divyAdi saMbaMdhi jANavU. vIjeM devathI maithuna traNa loka mAhelA pradeza viSe jANavU. trIga~ kAlathI maithuna te rAtryAdikaneviSe jANavU. co) jAvadhI maithuna te rAgadveSAdikeM karI jANavU. e maithunaviramaNarUpa cothu mahAvrata khyu.||4|| ( dIpikA.) uktaM tRtIyaM vratamadhunA caturthaM vratamAha / atha aparasmin caturthe he jadanta mahAvrate maithunAchiramaNaM, sarvaM he ladanta maithunaM pratyAkhyAmi / tdythaa| maithunaM tredhA daivaM vA, mAnuSaM vA, tairyagyonaM vA / tatra devAnAmidaM devaM devadevIsaMbandhi 1 evaM mAnuSaM 2 tairyagyonikaM ca 3 jJAtavyam / na svayaM maithunaM seve| naca anyaiH maithunaM sevayAmi / naiva maithunaM sevamAnAn anyAn samanujAnAmi iti / yAvajIvamityAdi vyAkhyAnaM pUrvavat // 4 // (TIkA.) uktaM tRtIyaM mahAvratam / zdAnI caturthamAha / ahAvare ityAdi / athAparasmizcaturthe mahAvrate maithunAhiramaNaM sarva nadanta maithunaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA daivaM vA mAnuSaM vA tairyagyonaM vA / anena vyaparigrahaH / devInAmidaM daivam / apsaro'marasaMbandhI tinaavH| etacca rUpeSu vA rUpasahagateSu vA avyeSu navati / tatra rUpANi nirjIvAni pratimArUpANyucyante / rUpasahagatAni tu sajIvAni / nUSaNavikalAni vA rUpANi, nUSaNasahitAni tu rUpasahagatAni / evaM mAnuSaM tairyagyonaM ca veditavyamiti / Neva sayaM mehuNaM sevidyA / naiva svayaM maithunaM seve / naivAnyamaithunaM sevayAmi / maithunaM sevamAnAnapyanyAnna samanujAnAmi / ityetadyAvajIvamityAdi ca nAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / maithunaM caturvidham / avyataH devataH kAlatoM nAvatazca / avyato divyAdau / devatastriSu lokeSu / kAlato rAtryAdau / jAvato rAgadveSAcyAm / doseNamimIe vayaM jujemi tti / dosunavaM rAgeNa ho / avyA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike cturthaadhyynm|... ey dicaturlaGgI tviyam / davarDa NAmege mehuNe No laavrj| nAva NAmege No dvddh.| ege dava vinAvau~ vi|ege jo davarDa No naav| taba arattauThAe biyAe balA parijhuMjamANIe davA mehuNaM No nAvau~ / mehuNasalApariNayassa tadasaMpattIe nAva No dvrdd| evaM ceva saMpattIe davarDa vi nAva vi / caramajaMgo puNa sunno // 4 // . ..... ahAvare paMcame naMte mahavae pariggadA veramaNaM / savaM naMte pariggaraM pccrkaami| se appaM vA baDhuM vA aNuMvA thUlaM vA cittamaMtaM vA acitta- .. maMtaM vA neva sayaM parigieihajA / nevannehiM pariggaraM prigihaavijaa| pariggaraM parigiehaMtevi anne na smnnujaannijaa| jAvaLIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataM piannaM na / samaNujANAmi / tassa naMte paDikamAmi niMdAmi garidAmi appANaM vosiraami| paMcame naMte mahatvae uvahinami sabAna pariggahAna veramaNaM // 5 // - (avacUriH) zdAnI paJcamamAha / athAparasmin paJcame jadanta mahAbate pariNa: hAdviramaNaM / sarva nadaMta parigrahaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA / aspaM vetyAdi pUrvavat / caturdhA parigrahaH avykssetrkaaljaavtH| avyAdicaturnanikeyam // arattassa dhammovagaraNaM dava pariggaho no naav:| mubiyassa tadasaMpattIe nAva no davaH / evaM ceva saMpattIe dava vi nAva vi / carimanaMgo sunno| avyata AkAzAdisarvaavyeSu / yadAha cUrNikAraH // gAmagharaMgaNAraM eesumamakaraNA / AgAsapariggaho hANa nisIyaNatuyaNaesu mamakArakaraNA ahavA jIvadavapariggaho puttanajAzsu mmkaaro| ajIvadavapariggaho hirannasuvannAzsu mmkaaro| puggaladavaparigga ho sIunhava risakAlesu muchiyassa kAladavapariggaho / naiva vayaM parigrahaM pariMga.. ehAmi / naivAnyaiH parigrahaM grAhayAmi / parigrahaM gRNhato'pyanyAnna samanujAnAmi // 5 // (artha.) have pAMcamuM parigraha viramaNa nAmaka. mahAvrata kahe je. ahAvara tti / (naMte ke) he nadaMta, guro ! (aha ke ) atha eTale have paDI, (avare ke0) apare eTale pUrve kahelA cAra vratathI anerA evA (paMcame ke) pAMcamA (mahatvae ke0) mahAvrate eTale mahAvrataneviSe ( pariggahA ke0) parigrahAt eTale nava pra. kAranA parigrahathI (veramaNaM ke0) viramaNaM eTale virama, nivartavaM ema tIrthakarAdike kaDaM be, mATe (jaMte ke0) nadaMta he guro ! ( savaM ke) sarvaM eTale sarva prakAranA (pariggahaM ke0) parigrahaM eTale parigrahane (paccarakAmi ke0) pratyAcada eTale paJca Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekarAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kuM . ( se kesa ) tadyathA eTale te AvIrIteM ke, (appaM vA ke) alpaM vA eTase jenuM mUlya alpa De, evaM eraMDakASThAdika, tathA ( vahuM vA ke0) jenuM mUlya ghaNuM , evA ratnAdika, athavA ( aNuM vA ke) AkArayI nhAnA evA ratnAdika, ane (zUlaM vA ke0) sthUlaM vA eTale pramANathI moTA hAthI pramukha (cittamaMtaM vA ke0) cittavaMtaM vA eTale sacitta evA, athavA (acittamaMtaM vA ke0) acittavaMtaM vA eTale acitta evA, ( pariggahaM ke ) parigrahaM eTale parigrahane ( sayaM ke0) svayaM eTale poteM (Neva parigiNhejA ke0 ) naiva parigRhAmi, svIkArUM nahi, tathA ( anehiM ke0) bIjA pAseM (pariggaraM ke) parigrahaM eTale pUrvokta parigrahane ( neva parigihAvijA ke ) naiva parigrAhayAmi eTale svIkAra karAvu nahi. tathA (pariggahaM giNhate vi anne ke0) parigrahaM gRehatopyanyAn eTale parigrahanA grAhaka evA bIjAne paNa ( na samaNujANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodanA ApuM nahi. 'jAvajIvAe' ityAdikano artha pUrvavat jANavo. ahiM paNa vizeSa e De ke, pUrvokta parigraha cAra prakArano . eka vyathIH parigraha te sarvapravyaviSe jANavo, bIjo kSetrathI parigraha te traNa lokaneviSe jANavo. trIjo kAlathI parigraha te rAjyAdikaneviSe jANavo. cotho nAvathI parigraha te rAgadveSAdikathI jANavo. keTalAka graMthakAra parigrahanA cAra prakAra jUdIja rIteM kahe , te AvIrIteMH-eka to kevala avyathI parigraha te rAgadveSarahita sAdhUnAM upakaraNa jANavAM. bIjo kevala jAvathI parigraha eTale mUrbita puruSane avyasaMpatti na hovAthI je kevala parigrahano mAnasika nAva te kevala jAvathI parigraha jANavo. trIjo saMpanna puruSano je avyathI tathA jAvathI parigraha te vyannAvojayaparigraha jANavo. cotho, je avyathI paNa parigraha nathI, ane jAvathI paNa nathI, te zUnyatnAMgo jANavo. e parigraha viramaNanAmaka pAMcamuM mahAvrata kayu. // 5 // (dIpikA.) uktaM caturthaM vrataM sAMprataM paJcamaM mahAvratamucyate / atha apara smin paJcame he nadanta mahAvrate parigrahAhiramaNam / sarvaM he nadanta parigrahaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA / naiva svayaM parigrahaM parigRhNAmi, naiva anyaiH parigrahaM parigrAhayAmi parigrahaM parigRhNato'pi anyAn na samanujAnAmi / ityetat yAvajIvamityAdi ca vyAkhyAnaM pUrvavat // 5 // . (TIkA.) uktaM caturthaM mahAvrataM sAMprataM paJcamamAha / ahAvare ityAdi / athAparasmin paJcame nadanta mahAbate parigrahAdiramaNam / sarvaM jadanta parigrahaM pratyAkhyAmI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| . 1e ti pUrvavat / tadyathA / alpaM vetyAdyavayavavyAkhyApi pUrvavadeva / naiva svayaM parigrahaM parigRhNAmi / naivAnyaiH parigrahaM parigrAhayAmi / parigrahaM parigRhNato'pyanyAnna samanujAnAmItyetadyAvajIvamityAdi nAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / parigrahazcaturvidhaH / tadyathA, avyataH devataH kAlato lAvatazca / avyataH sarvavyeSu / devato loke| kAlato raatryaadau| cAvato raagdvessaacyaam|anyresse prigrhopptteH| vyAdicaturjaGgI punariyam / davarDa nAmege pariggahe No nAva: / nAva NAmege No dvrdd| ege davarDa vi jAvarDa vi / ege No davarDa No jaav| taba arattassa dhammovagaraNaM dava parigraho No jAvau~ / muchiyassa tadasaMpattIe nAva Na dvH| evaM ceva saMpattIe dava vi nAva vi| caramanaMgo uNa sunno // 5 // adAvare banate vae rAInoyaNAna veramaNaM / savaM naMte rAInoyaNaM pnyckaami|se asaNaM vA pANaM vA khAzmaM vA sAmaM vA / neva sayaM rAI muMjekA / nevannehiM rAI muNjaavijaa| rAI muMjate vi anne na samaNujArojA / jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataM pi anne na samajANAmi / tassa naMte pamikamAmi / niMdAmi / garidAmi / appANaM vosiraami| baDe naMte vae uvani mi / savAna rAznoyaNAne veramaNaM // 6 // (avacUriH) SaSThaM vratamAha / athAparasmin SaSThe vrate rAtrinojanAhiramaNam / sarva nadanta rAtrinojanaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / azanaM vA azyata iti azanamodanAdi / pIyata iti pAnaM mRhIkApAnAdi / khAdyata iti khAdima kharjUranAlikerAdi / khAdyata iti khAdyaM tAmbUlAdi / rAtrinojanaM caturvidham / avyato'zanAdau / devatordhatRtIyadvIpasamutreSu / kAlato rAtryAdau / nAvato rAgadveSAcyAm / svarUpato'sya cAturvidhyam / rAtrau gRhNAti rAtrau juGkte / rAtrau gRhNAti divA jute / divA gRhNAti rAtrau jute / divA gRhNAti divA jute / sannidhiparinoge javyAdi caturnaGgIyam / arattAkassa aNuggae surie jaggatti abamie vA aNabamie vA aNamiti kAraNA vA rayaNIe nuMjamANassa dava rAznoaNaM no nAva: / rAze muMjAmitti tadasaMpattIe nAvau~ no davarDa / evaM ceva saMpattIe nAva vi davarDa vi| caubo naMgo sunno // 6 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 rAya dhanapatasiMghabahArakA jainAgamasaMgraha, jAga tetAlIsa (43) - mA. (artha) evA pAMca mahAvrata kahIMne have bahuM rAtrijojana viramaNarUpa vrata kahe be. hAvarati / ( jaMte ke0 ) he jadaMta, guro ! ( aha ke0 ) tha eTale have pI (vare ke0 ) apare eTale pUrvokta pAMca mahAvratothI anerA evA ( u ke0 ) paSTe eTale bA ( e 0 ) vrate, eTale vrataneviSe ( rAinopArDa ke0 ) rAtribhojanAt eTale cAra prakAramA rAtribhojanathI ( veramaNaM ke0 ) viramaNaM eTale viramanuM, nivarta tIrthakarAdikaM be, mATe ( savaM ke0 ) sarva, eTale thoDA ghaNA e sarva ( rAiatri o ) rAtribhojanaM eTale rAtribhojana pratyeM ( paccarakA mi ke0 ) pratyAcake eTale paccarakuM huM . ( se ke0 ) tadyathA eTale te AvIrIteM ke, ( asaNaM vA ke0 ) azanaM vA, azyata iti azanaM eTale jenuM kSaNa karAya be, te khodana, pakkAnna pramukha athavA (pANaM vA ke0 ) pAnaM, pIyata iti pAnaM eTale jenuM pAna karAya be, evaM DA dApAnakAdika te, athavA ( khAimaM vA ke0 ) khAdyaM vA eTale je khAtAM daMtanI ghaNI jarUra lAge te khAdya, athavA ( sAimaM vA ke0 ) svAdyaM vA, eTale tAMbUla, elacI, laviMga pramukha mAtra jenI rucija levAnI, paNa je udarabharaNArtha na hi evA padArtha te khAdya, e pUrvokta cAra prakAranA padArthane huM ( sayaM ke0 ) svayaM eTale pote ( rA ho) rAtrau eTale rAtrine viSe ( neva muMjedyA ke0 ) naiva muMje eTale jojana karuna hi. tathA (anehiM ke0 ) anyaiH eTale vIjA pAseM ( rAI ke0 ) rAtrau eTale rAtrine viSe ( neva guMjA vidyA ke0 ) naiva jojamAmi eTale jojana karAvaM nahIM. tathA ( rAI muMja0 ) rAtrau bhuJjAnAnapyanyAn eTale rAtre jojana karanArA evA bIjAne paNa ( na samajANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodanA zrApuM nahiM 'jAjIvA' ityAdiko artha pUrvavat jAvo. valI eTaluM ahIM vizeSa jANavuM ke, rAtrijojana cAra prakAranaM be. eka dravyathI rAtribhojana te khodanAdikanuM jANavuM. aar rAtrijojana te ghaDI dvIpanA pradezane viSe jAvaM. trIjaM kAlathI rAtrino na te rAtryAdikane viSe jANavuM. cothuM nAvathI rAtribhojana te kaTu, amla ityAdi jAvI athavA rAgadveSayI jANavuM. valI rAtribhojananA svarUpathI paNa cAra prakAra be, eka rAtreM grahaNa kareluM rAtreMja khAvuM. bIjuM rAtreM grahaNa kareluM divaseM khAvuM. trIjuM divaseM grahaNa kareluM rAtreM khAvuM coyuM divaseM grahaNa kareluM divaseMja khA. emA pahelA jAMgAve te sAdhuyeM parihAra karavA lAyaka be, ane cotho nAMgo be te vizruddhipUrvaka grAhya be. e bahuM rAtribhojana viramaNanAmaka vrata kayuM. // 6 // ( dIpikA. ) uktaM ca paJcamaM mahAvratamadhunA SaSThaM vratamAha / atha aparasmin SaSThe Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 2 yee vrate rAtrinojanA dviramaNaM sarva he jadanta ! rAtrinojanaM pratyAkhyAmi / tadyathA / azyata iti namodanAdi 1 pIyate tatpAnaM prAkApAnAdi 2 khAdyata iti khAdyaM jambUkAdi 3 svAdyaM tAmbUlAdi / naiva svayaM rAtrau mujhe naiva anyairAtrau nojayAmi / rAtrau bhuJjAnAnapi nyAn na samanujAnAmi / ityetat yAvajIvamityAdi pUrvavat // 6 // 1 ( TIkA. ) uktaM paJcamaM mahAvratam / adhunA SaSThaM vratamAha / ahAvara ityAdi / parasmin SaSThe vrate rAtribhojanAdviramaNam / sarvaM nadanta rAtribhojanaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA / azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA / azyata ityazanamodanAdi / pIyata iti pAnaM mRDIkApAnAdi / khAdyaM kharjUrAdi / svAdyaM tAmbUlAdi / va sayaM muMjeA / naiva svayaM rAtrau jur3e / naivAnyai rAtrau jojayAmi / rAtrau bhuJjAnAnapyanyAnnaiva samanujAnAmi / ityetadyAvajIvamityAdi ca nAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / rAtribhojanaM caturvidham / tadyathA dravyataH kSetrataH kAlato jAvatazca / dravyatastvazanAdau / detrato'rdhatRtIyeSu dvIpasamudreSu / kAlato rAtryAdau / jAvato rAgadveSAnyAmiti / svarUpato'pyasya cAturvidhyam / tadyathA / rAtrau gRhNAti rAtrau jur3e, rAtrau gRhNAti divA jujhe, divA gRhNAti rAtrau mujhe, divA gRhNAti divA jujheM / saMnidhiparijoge dravyAdicaturbhaGgI punariyam / davarDa NAmege rAI muMjai yo jAva | jAva NAmege No dava / ege dava va jAva vi / ege No daad | po jAvaI / taba aNuggaai sUrie uggautti aSThamie vA aNamiti arattahassa kAraNa rayaNIe vA guMjANassa dava rAIno yo nAva / rayaNIe guMjA mitti " yasa tadasaMpattI jAva No dava / evaM ceva saMpattIe daad viM nAva vi / aaigo jaNa sunna / etacca rAtribhojanaM prathamacaramatIrthakarayoH rujujaDavakrajaDapuruSApekSayA mUlaguNatvakhyApanArthaM mahAvratopari paThitam / madhyamatIrtha karatIrtheSu punaH juprajJapuruSApe dayottaraguNavarga iti // 6 // ceyA paMcamadavayAI rAinoya veramaNabAI prattadiyaThayA navasaMpatti NaM virAmi // ( zravacUriH ) etacca rAtribhojana viramaNaM prathamacaramArhatoH rujuz2aruvakrajamapuruSApekSamUlaguNatvakhyApanArtham paJcamahAtratopari paThitam / madhyamAIttIrtheSu punaH ruju - prajJapuruSApedayottaraguNa iti / samastatratAnyupagamakhyApanAyAha / ityetAnyanantaro ditAni paJca mahAvratAni rAtribhojana viramaNaSaSThAni / kimityAha / AtmahitAyAtmahito mokSastadartham / anenAnyArtham tattvato batAjAvamAha / tadajilASAnumi Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. tyA hiMsAdAvanumatyAdinAvAt / upasaMpadya sAmIpyenAGgIkRtya tratAni viharAmi / susAdhu vihAreNa tadanAve'GgIkRtAnAmapi vratAnAmajAvAt / doSAzca hiMsAdikartRRNAmalpAyurjihvAcchedadAridryakkIbatvaDuH khitatvAdayo vAcyA iti / uktazcAritradharmaH // ( artha. ) ( iccezyAeM ke0 ) ityetAni eTale e prANAtipAtaviramaNAdika ( rAinoramabAI ke0 ) rAtribhojana viramaNaSaSThAni eTale rAtribhojana viramaNa jemAM bahuM be evAM sAdhunAM ( paMca mahavayAI ke0 ) paMca mahAvratAni eTale pAMca mahAvrata ( ahiyAe ke0 ) AtmahitAya eTale Atmahita je moka tenI prativArthe ( vasaMpattiANaM ke0 ) upasaMpadya eTale rUmIrIte aMgIkAra karIne ( viharAmi ke0 ) vicarAmi eTale saMyamane viSe vicaruM huM. e cAritradharma ko. // ( dIpikA. ) etacca rAtribhojanaviramaNaM prathamacaramatIrthaMkaratIrthayoH rujujaDavakrajaDapuruSApekSayA mUlaguNatvakhyApanArtham / paJcamahAvratopa ripa vitaM madhyamatIrthakaratIrtheSu punaH rujuprAjJapuruSApekSayA uttaraguNa iti / samastavratAnAmaGgIkArakaraNakathanArthamAha / ityetAni pUrva kathitAni paJca mahAvratAni rAtribhojanaM viramaNaSaSThAni / kimityAha / zrAtmahitAya zrAtmahito modastadarthamusaMpadya sAmIpyena aGgIkRtya - tAni vihArAmi susAdhu vihAreNa // (TIkA.) samasta tAnyupagamakhyApanAyAha icceyAiM ityAdi / ityetAnyanantaro ditAni paJca mahAvratAni rAtribhojana viramaNaSaSThAni / kimityAha / zrAtmahitAyAtma hito mostadartham / anenAnyArthaM tattvato bratAnAvamAha / tadabhilASAnumityAhiMsAdAvanumatyAdinAvAt / upasaMpadya sAmIpyenAGgIkRtya vratAni viharAmi susAdhu vihAreNa / tadAve cAGgIkRtAnAmapi vratAnAmajAvAt / doSAzca hiMsAdikartRNAmalpAyurjihvAchedadAridrpaekatvaDuH khitatvAdayo vAcyA iti / sAMprataM prAgupanyastagAthA vyAkhyAyate / saptacatvAriMzadadhikanaGgazataM vakSyamANalakSaNaM pratyAkhyAne pratyAkhyAna - viSayaM yasyopalabdhaM javati / sa zvaMbhUtaH pratyAkhyAne kuzalo nipuNaH / zeSAH sarve akuzalAstada nijJA iti gAthAsamAsArthaH / zravayavArthastu jaGgakayojanApradhAnaH / sa caivaM draSTavyaH / tinni tiyA tinni DuyA, tinnikkekA ya hoMti joe // tiDuekkaM tiDaeka, tiDuekkaM caiva karaNAraM // 1 // trayastrikAH ( 333 ) trayodvikAH ( 22 ) yazcaikaikA ( 111 ) javanti / yogeSu kAyavAGmanovyApAralakSaNeSu trINi iyamekaM trINi iyamekaM trINi iyamekaM caivakaraNAni manovAkkAyalakSaNAni iti padaghaTa Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 201 nA / jAvArthastu sthApanayA nirdizyate / sA ceyam / | kAtra bhAvanA | 1 karA karena kAravema karataM pi annaM na samaNujANAmi / maNeNaM vAyAe kAraNaM eko ad | zyANiM bi / kare | e kAravei | karaMtaM pi zrannaM na samajAi / maNeNaM vAyAe ikko jaMgo | tahA maNeNaM kAraNaM bii jaMgo | tahA vAyAe kAraNa ya ta jaMgo / bi mUla gaI / iyANiM taM / Na kare Na kAraveza | karaMtaM pinnaM na samapujA | maNeNaM eko vAyAe bizyo kAraNaM ta / garcha ta mUla / iyANiM cauco | Na karei / kAravei / maNeNaM vAyAe kAraNaM ikko / na kareza karaMtaM NANujAe bii / Na kAraveza karaMtaM pApujAi ta / garna cauDo mUlaje / iyANiM paMcamo / karei Na kAravez maNeNaM vAyAe ekko / e kare karataM NANujAi bii / veza karaMtaM NANujANa tanuM / ee tinni naMgA maNeNaM vAyAe laddhA / zranne vitinni maNeNaM kAya lagnaMti / tahAvare vi vAyAe kAraNa ya lagnaMti tinni / eva meva save ee nava / paMcamo'pyukto mUlanedaH / idAnIM SaSThaH / e karei e kAravezmaaiNaM iko / tahA Na karei karaMtaM NANujANa maNeNaM bii / Na kAraveza karataM gANujAi manasaiva tRtIyaH / evaM vAyAe kAraNa vi tinni tinni gaMgA paMti / ee vi sa eva / uktaH SaSTho mUlanedaH / saptamo'nidhIyate / Na kare maNeNaM vAyAe kAraNaM ekko / evaM Na kAraveza maNAdIhiM biz | karaMtaM NANujANa ta / saptamo'pyukto mUlanedaH / idAnImaSTamaH / Na karei maNeNaM vAyAe ekko / maNeNaM kAeya bi / tahA vAyAe kAraNa ya ta / evaM Na kAravei evaM pi tinnijaMgA / evameva karaMtaM NANujANa evaM pi tinnijaMgA / ee save eva / ukto'STamaH / idAnIM navamaH / Na kareM maNeNaM ekko / Na kArave bi / karaMtaM gANujANai ta / evaM vAyAe vizyaM kAyeNa vi hoi tazyamevamete save vi miliyA eva / navamo'pyuktaH / zrAgataguNana midAnIM kriyate / laddhaphalamANa meyaM, naMgA u havaMti - uNapannAsaM // tIyANAgayasaMpati, guNiyaM kAle hoi imaM // 1 // sIyAlaM jaMgasayaM, kahakAlatieNa hoMti guNaNArDa // tItassa paDikkama, paJcuppannassa saMvaraNaM // 2 // paJcarakANaM ca tahA, hozya eyassa esa guNapAuM // kAlatieNaM naNiyaM, jigaNadharavAyaehiM ca // 3 // iti gAthArthaH // senikU vA nikuNI vA saMjayavirayapaDiyapaJcakAyapAvakamme diyA vArA vA ega vA parisAgana vA sutne vA jAgaramANe vA / se puDhaviM vA nittiM vA silaM vA leluM vA sasarakhaM vA kAryaM sasarakaM vA vacaM 26 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. dabeNa vA pAeNa vA koNa vA kiliMceNa vA aMguliyAevA silAgae . vA silAgahabeNa vA na AlihidyAna vilididyA na ghahidyAnanidijA annaM naAlihAvijjA na vilihAvijA na ghaTAvijA na niNdaavijaa| annaM AlitaM vA vilitaM vA ghahataM vA niMdataM vA na smnnujaannaami| jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataM pi anne na samaNujANAmi / tassa naMte paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami||1|| .. (zravacUriH ) saMprati yatanAmAha / se iti nirdeshe| sa yo'sau mahAvratayukto ni. turvA nilukI vaa| zrAramnatyAgAdharmakAyapAlanAya nikSaNazIlaH / puruSottamo dhamazati ninuvizeSaNAni nikukyA api aSTavyAni / saMyataH saMyamavAn saptadazaprakArasaMyamopeto vividhamanekadhA dvAdaza vidhe tapasi rato nirtH| pratihataM pUrvabaI sthitihAsAdinA pratyAkhyAtamanAgataM viratikaraNena pApakarma jJAnAvaraNIyAdi yena sa tthaavidhH| divA vA rAtrau vA ekako vA pariSajJato vA supto vA jaagrhaa| rAtrau supto divA jAgrat / ekakaH kaarnnikH|shesskaalN pariSajataH / idaM vayamANamanAcAraM na kuryAtkathamapi / se zabdastadyathArthaH pUrvavat / pRthvI lossttaadirhitaa|nittindiitttii| zilA vizAlapASANaH / leSTuma'tkhaNmAdi / saha rajasAraNyapAMzunA varttata iti sarajaskastaM kAyaM vA vastraM vA colpttttaadikm| ekagrahaNAttajAtIyagrahaNamiti paatrprigrhH| etatkimityAha / hastena vaa|paaden vA / kASThena vaa| kiliMcena vA dukASTharUpeNa / aMgulyA ca zalAkayA vA'yaHzalAkAdirUpayA / zalAkAhastena vA zalAkAsaMghAtarUpeNa vA nAlikhet / ISatsakRchAlekhanam / na vilikhet / nirantaramanekazo vA vilekhanam na ghttttyet| ghaTTanaM cAlanam / na nindyAt / nedo vidAraNam / etatsvayaM na kuryAt / tathA'nyamanyena vA no lekhayet / na vilekhayeta / na nedayet / tathAnyaM khata evAlikhantaM vA vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA nedayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi // 1 // (artha.) have tenI jayaNA kahe . se ityAdi / ( se ke0 ) saH eTale te pUrvokta paMca mahAvatano dhAraka evo (jiskU vA ke0) nirvA, eTale AraMjano tyAga karIne dharmakAyarnu rakSaNa karavA mATe je niravadya nidA mAge te sAdhu, zrathavA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike cturthaadhyynm|... 203 (jiskuNI vA ke) jikukI vA eTale nihu jevIja sAdhvI. te sAdhu tathA sAdhvI kevA to ke, (saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakamme ke) saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA, saMyata eTale sattara prakAranA saMyamekarI yukta tathA vi eTale vividha prakAranA je vrata tene viSe rata eTale Asakta tene virata kahiye valI pratihata eTale sthitihAsathI haNyAM De, tathA pratyAkhyAta eTale hetunA annAvathI pharI vRddhi pAme nahIM evI rIteM paccakhyAM le pApakarma te atIta, anAgata evA jJAnAvaraNIyAdika jeNeM tene pratihatapratyAkhyAtapApakarmA kahiye. e saMyatAdi traNa vizeSaNe karI yukta sAdhu tathA sAdhvI (te diyA vA ke) divA vA eTale divasaneviSe, athavA ( rA vA ke0) rAtrI vA eTale rAtrineviSe, (ega vA ke0) ekako vA eTale ekalo thako athavA (parisAgau~ vA ke0) pariSajJato vA eTale sanAmAM bege thako, arthAt ko kAraNathI ekalo, ane bAkI rahelA samayaneviSe sannAmA rahyo thako ( sutte vA ke0) supto vA eTale sUto bato, athavA (jAgaramANe vA ke0) jAgrachA eTate jAgato bato, arthAta divaseM jAgato ane rAtre sUto Agala kehavAze te na kare. have te sAdhu tathA sAdhvI zuM na kare, te kahe . temAM prathama pRthvIkAya samAraMjano niSedha kahe . ( se ke0) te sAdhu athavA sAdhvI (puDhaviM vA ke0) pRthvI vA eTale khANathI upajatI mATI tene, athavA (nitiM vA ke ) nadItaTanI mATIne, athavA ( selaM vA ke) zilAM vA eTale moTA pASANane, athavA (leDhuM vA ke0) loSTaM vA eTale nhAnA pASANane athavA ( sasarakaM vA kAyaM ke0) sarajaskaM vA kAyaM, eTale sacittamATInI uDatI zrAvelI rajeMkarI malina evA zarIrane, athavA ( sasararakaM vA vaDhaM ke0) sarajaskaM vA vastraM, eTale sacittadhUlathI malina thayelA colapaTTakAdi vastrane, " ekanA grahaNathI tajAtIyanuM grahaNa thAya be, " mATe vastra zabdekarI pAtranuM paNa grahaNa karavU. tethI dhUlathI malina thayelA pAtrane paNa (habeNa vA ke0) hastena vA eTale hAtheM karI, athavA ( pAeNa vA ke) pAdena vA eTale pageMkarI, tathA ( koNa vA ke ) kASThena vA eTale kASThekarI, kiMvA ( kiliMceNa vA ke0) kiliMcena vA eTale kASThanA khaMbhekarI, kiMvA khIlAye karI, athavA ( aMguliyAe vA ke0 ) aMgulikayA vA eTale aMguliyekarI, athavA ( silAgAe vA ke0 ) zalAkayA vA eTale lohanI zalAkAekarI, zrathavA (silAgahaNa ke0) zalAkAhastena vA eTale zalAkAnA sa. mudAyekarI, (nAtihidyA. ke0) nAlikhet eTale thoDaM paNa lakhavU nahIM, arthAt pUrvokta sacitta pRthvIjapara koz paNa. vastuthI thoj paNa lakhavU nahIM. athavA ( navi Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. lihilA ke) na vilikhet eTale pUrvokta pRthvIupara jAu~ lakhavU nahIM, tathA (naghaTTiA ke0) na ghaTTayet eTale eka sthAnakathI vIje sthAnake nAkhavU nahIM, tathA (na niMdiyA ke ) na nedayet eTale sacitta pRthvIne neda, vidAraNa karavU nahIM, tathA (annaM ke0) anyaM eTale bIjA pAse (nAlihA vidyA ke0) na thAlekhayet eTale sacitta pRthvIne thokuM paNa lakhAvU nahIM, tathA vIjApAse sacitta pRthvIne (na vi. bihAvidyA ke0) ghaNuM lakhAvU nahIM, athavA vIjApAse sacitta pRthvIne (na ghaTTAvidyA ke ) na ghaTTayet eTale calAva, nahIM, athavA sacitta pRthvIne vIjApAse (na jiMdA vidyA ke0) na nedayet eTale neda, vidAraNa karAvaq nahIM; tayA ( annaM zrAlihaMtaM vA ke0) anyamAlikhaMtaM vA eTale thoDI liTI kADhatA vIjAprate, a. thavA (vilihaMtaM vA ke) ghaNI liTI kADhatAM pratye, athavA ( ghaTuMtaM vA ke0) saM. ghaTana karanAra prate, athavA (niMdaMtaM vA ke) neda, vidAraNa karanAra pratye (na saH maNujANijA ke0) na samanujAnIyAt eTale anumodana ApavU nahIM. e jAvajIva ityAdinoM artha pUrvavat jANavo pRthvIkAyanA AraMjano niSedha khyo.||1|| .. ( dIpikA.) uktazcAritradharmaH / sa ca yatanayA syAt / zrato yatanArthamAha / se iti nirdeze / sa yo'sau mahAvratayukto nikurvA niLukI vA zrAramnatyAgAt / dharmakAyapAlanAya jikSaNazIlo nikureva nikukypi| puruSottamo dharma iti nirvishessyte| tahizeSaNAni nikukyA api jJeyAni / nikuvizeSaNAnyAha / saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA / tatra sAmastyena yataH saMyataH saptadazaprakArasaMyamasahitaH / punarvividhamanekaprakAratayA dvAdaza vidhe tapasi rato virataH / punaH pratihatapratyAkhyAtapApakarmA pratihataM sthitehAsAt granthinnedena pratyAkhyAtaM hetvanAvataH punarajAvena pApaM pApakarma jJAnAvaraNIyAdi yena saH / tataH krmdhaaryH| sa tathAvidho divA vA, rAtrau vA, ekako vA, pariSajato vA / supto vA, jaagrhaa| rAtrau supto, divA jaagrt| kAraNika ekaH zeSakAlaM pariSajata idaM vadayamANaM na kuryAt / kiM tadityAha / pRthivI lossttaadirhitaa| nitirndiitttii| zilA vizAlaH pASANaH / leSTuH prasiddhaH / saha raMjasA AraNyapAMzuladaNena vartate yaH sa sarajaskaH / kH|kaayo dehastam / sarajaskaM vA vastraM colapaTTakAdi / ekagrahaNena tajAtIyagrahaNamiti nyAyAt pAtrAdiparigrahaH / etAni kimityAha / hastena vA, pAdena vA, kASThena vA, kiliJcana vA, kujarUpeNa vA, agulyA vA, zalAkayA vA, lohazalAkArUpayA, zalAkAhastena zara lAkAsamUharUpeNa vA / kiM na kuryAdityAha / naH zrAlikhet / zrA ISat sakRchAlekhanaM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 2.08. na svayaM kuryAt / na vilikhet / nApi svayaM nitarAmanekazo vA lekhanaM kuryAt / na ghaTTayet na svayaM ghaTTanaM cAlanaM kuryAt / na nindyAt na svayaM nedaM vidAraNaM kuryAt / tathA anyamanyena vA na Alekhayet, na vilekhayet, na ghaTTayet, na jedayet, tathA anya tava taM vA vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA nindantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 1 // ( TIkA. ) uktazcAritradharmaH / sAMprataM yatanAyA avasaraH / tathA cAha / se nirakhU vA ityAdi / se iti nirdeze / sa yo'sau mahAtratayukto nikSurvA nikukI vA bAramnatyAgAddharma kAyapAlanAya nikSaNazIlo nikuH / evaM nikukyapi / puruSottamo dharma iti nirvizeSyate / tadvizeSaNAni ca nikukyA zrapi draSTavyAnItyAha / saMyataviratapratihata pratyAkhyAtapApakarmA / tatra sAmastyena yataH saMyataH / saptadazaprakArasaMyamopetaH / vividhamanekadhA dvAdazavidhe tapasi rato virataH / pratihata pratyAkhyAtapApakarmeti / pratihataM sthitihAsato granthibhedena pratyAkhyAtaM hetvabhAvataH punarvRvyajAvena pApaM karma jJAnAvaraNIyAdi yena sa tathAvidhaH / divA vA rAtrau vA eko vA pariSato vA suto vA jAgradvA / rAtrau supto divA jAgrat / kAraNika ekaH / zeSakAlaM pariSataH / idaM ca vakSyamANaM na kuryAt / se puDhaviM vA ityAdi / tadyathA pRthivIM vA nittiM vA zilAM vA loSTaM vA / tatra pRthivI loSTAdirahitA / nittirnadItaTI / zilA vizAlaH pASANaH / loSTaH prasiddhaH / tathA saha rajasA araNyapAMzulakSaNena vartata iti sarajaskaM vA kAyam / kAyamiti deham / tathA sarajaskaMvA vastram / vastraM colapaTTAdi / ekagrahaNe tAtIyagrahaNamiti pAtrAdiparigrahaH / etat kimityAha / hastena vA pAdena kASThena vA kiliJzvena vA mudrakASTharUpeNa aGgulyA vA zalAkayA vA zrayaH zalAkAdirUpayA zalAkAhastena vA zalAkAsaMghAtarUpeNa / pAli hijatti / nAlikhet na ghaTTa - yet na jinyAt / tatra ISatsakRdvAlekhanam / nitarAmanekazo vA vilekhanam / ghaTTanaM cAla - nam | do vidAraNam / etat svayaM na kuryAt / tathA anyamanyena vA nAlekhayet na vilekhayet na ghaTTayet na nedayet / tathAnyaM svata eva prA likhantaM vA vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA jindantaM vA na samanujAnIyAdityAdipUrvavat // 1 // se niku vA nikUlI vA saMjayavirayapaDiyapaJcakAyapAvakamme divyA vArA vAgavA parisAgana vA sutte vA jAgaramANe vA se dagaM vA saM vA himaM vA mahiyaM vA karagaM vA haratagaM vA sudhodagaM vA badana : Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 rAya dhanapatasiMgha badAurakA.jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA.. . khaM vA kAyaM jadanavaM vA vavaM sasiNi iMvA kAyaM sasiNi vA vavaMna aamusikaa|nsNphusijaanaavilikaa|npvilingaa|n arkomijaa|n prkomijaa|naayaavikaa| na pyaavikaa|annNnaamusaavijaa| nasaMphusAvijAniAvIlAvijAAna pviilaavikaa|n akomaavikaa|n parakomAvijAna aayaavijaa| na pyaavijaa|annN AmusaMtaM vA saMphusaMtaM vA AvIlaMtaM vA pavilaMtaM vA akomaMtaM vA parakomaMtaM vA AyAvaMtaM vA payAvaMtaM vA na samaNujaNAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na kremi|n kaarvemi| karaMtaMpi anne na smnnujaannaami| tassanaMte paDikamAmi / niNdaami| gridaami| appANaM vosiraami||2|| . (zravacUriH) udakaM shiraapaaniiym| avazyAyaH snehH| himaM styAnodakam / mihikA dhUmarI / karakaH kvinodkruupH|hritnurjuvmuniy tRNAgrAdiSu nvti| zuddhodakamantarIdodakam |tthaa udakArDa vA kaaym| udakArDa vA vastram ArjatA ceha galadinchutA anantaroditodakanedasaMmizratA / sasnigdhaM vA kAyAdi / atra snehanaM snigdhamiti / sasnigdhatA ceha binphurahitAnantaroditodakasaMmizratA / etatkimityAha naamRsset| na saMspRzet / sakRdISachA sparzanamAmarSaNamato'nyatsaMsparzanam / nApImayet na prapIDa yet / sakRdoSachApImanaM tato'nyatprapIDanam / nAsphoTayet na prasphoTayet / sakRdISahAsphoTanamato'nyat prasphoTanam / nAtApayet pratApayet / sakRdISachAtApanaM viparItaM prtaapnm| etatsvayaM na kuryAt / anyamanyena vA nAmarSayet ityAdi zeyam // 2 // (artha.) have apkAyanA AraMjano niSedha kahe . se nirakU vA iti (ahIM 'se niraka' ethI mAMDIne 'jAgaramANe' ahI sUdhI sUtrano artha prathama kahyo be, te pramANeja jANavo.) (se ke0) tadyathA, eTale te apkAyanA AraMjano niSedha kahe be te AvIrIte. (udagaM vA ke0) udakaM vA eTale zirApAnIya te jamInamAMthI nIkalatuM evaM vApI, kUpa, talAva, nadI ityAdikanuM pANI jANavU, te prate, athavA (zrosaM vA ke) avazyAyaM vA eTale pAbalI rAtre gara pake te pANIprate, athavA (himaM vA ke0) himaM vA, eTale jene barpha kahiye, te pANIprate, athavA (madiyaM vA ke) mihikAM vA eTale dhUarI paDe te pANIprateM, athavA (karagaM vA ke) karakAM vA eTale varsAdamAM karA paDe , te rUpa. pANIpratye, athavA (harataNugaM Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike caturthAdhyayanam / vA ke0) haratanuM vA eTale tRNa, DAna pramukhane aye jalanA biMdu paDe , tepratye, athavA (sukodagaM vA ke) zuddhodakaM vA eTale zrAkAzamAMthI je varsAdanuM pANI paDe De, tene zuzodaka kahiye te pratye, athavA (udauvaM vA kAyaM ke0) udakArDa vA kAyaM eTale pANIthI palaDelA zarIrapratye, athavA (udajanaM vA vaDhaM ke0) udakA vA vastraM, eTale udakamAM palalelA vastra pratye, athavA (sasiNi vA kAyaM ke0) sasnigdhaMvA kAyaM eTale jethI biMdu galatA nathI evI sasnigdha kAyA pratye, athavA ( sasiNivaM vA vaDhaM ke ) sasnigdhaM vA vastraM eTale jethI bicha galatA nathI, evA sasnigdha vastra pratye, ( nAmusiyA ke ) nAmRSet eTale thoDaM athavA vAraMvAra pharase nahIM, (na saMphusijA ke0) na saMspRzet eTale thoDaM athavA ekavAra pharase nahIM. (na zrAvI vidyA ke ) nApIDayet, eTale thoDaM athavA ekavAra pIDe nahIM, (na pavI vidyA ke0) na prapIDayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra pIDe nahIM. (na askomidyA ke0) nAsphoTayet eTale thoDaM athavA eka vAra vastrAdika kATake nahIM. (na parako miyA ke)na prasphoTayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra vastrAdika kATake nahIM. (na AyAvidyA ke0) na AtApayet eTale thoDaM athavA ekavAra tapAve nahIM. (na payAvidyA ke ) na pratApayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra tapAve nahIM. tathA ( annaM na musAvidyA ke0) anyaM na AmarSayet eTale bIjApAse thoDo athavA ekavAra sparza karAve nahIM. (na saMphusAvidyA ke0) na saMsparzayet eTale ghaNo athavA vAraMvAra sparza karAve nahIM. (na AvIlAvidyA ke) na ApIDayet eTale thoDuM athavA ekavAra pIDAve nahIM. (na pavIlAvidyA ke) na prapIDayet eTale ghaj athavA vAraMvAra pIDAve nahIM. (na askoDA vidyA ke0) na AsphoTayet eTale thor3e athavA ekavAra vIjApAse phaTakAve nahIM. (na parakoDAvidyA ke) na prasphoTayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra bIjApAse phaTakAve nahIM. ( na AyA vidyA ke0) na AtApayet eTale thoDaM zrathavA ekavAra vIjApAse tapAve nahIM. ( na payA vidyA ke0) na pratApayet eTale ghaNu athavA vAraMvAra bIjApAse tapAve nahIM. tathA (annaM AmusaMtaM vA ke) anyamAmRzaMtaM eTale thor3eM athavA ekavAra sparza karanAra anerA prate, athavA (saMphusaMtaM vA ke0) saMspRzaMtaM vA eTale ghaNuM athavA vAraMvAra sparza karanAra anerA prate, athavA (thAvIlaMtaM vA ke0) ApIDayaMtaM vA eTale thoDaM athavA ekavAra pIDana karanArA vIjA prate, athavA ( pavIlaMtaM vA ke0) prapIDayaMtaM vA eTale ghaNuM athavA vAraMvAra pIDana karatA anerA prate, athavA (akoDaMtaM vA ke) zrAsphoTayaMtaM vA eTale thoDaM athavA ekavAra phaTakAvatA anerA pratye, athavA ( pakoDaMtaM vA ke ) prasphoTayaMtaM vA eTale Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ghaNuM athavA vAraMvAra UTakAvatA anerA prate, athavA (thAyAvaMtaM vA ke0) zrAtApayaMtaM vA eTale thor3e athavA ekavAra tapAvatA anerA prate, athavA ( payAvaMtaM vA .. ke.) pratApayaMtaM vA eTale ghaNu athavA vAraMvAra tapAvatA anerA prate, (na samaNu-... jANedyA ke) na samanujAnIyAt eTale anumodanA zrApe nahIM. 'jAvajIvAe' ethI. mAMDIne 'appANaM vosirAmi' e sudhIno artha pUrvavat jANavo. // 5 // (dIpikA.) tathA punaH pUrvavat sa kiM na kuryAdityAha / sa nikuH udakaM vA zirApAnIyam, avazyAyaM vA sneham, himaM vA styAnodakaM, mihikAMvA dhUmarikAM, karakAM vA kaThinodakarUpAM, haratanukaMvA nuvamuGgidya tRNAgrAdisthitaM, zuddhodakamAkAzodakam / udakAI vA kAyamudakArDa vA vastram / udakAtA ca gala dinchurUpA grAhyA / sa-. snigdhaM vA kAyaM saha snigdhena snehanena vartate yaH sa sasnidhaH sa cAsau kAyazca tamevaMvidhaM kAyamevaM sasnigdhaMvA vastram / sasnigdhatA ceha binpurahitA jnyeyaa| etatkimityAha / nAmusidyA, sakRt ISachA sparzanamAmarSaNam na svayaM kuryAt / na saMphusijA, tato'nyat saMsparzanaM na kuryAt / evaM nAvIlijA, sakRt SachApIDanam / na pavIti. jA tato'nyatprapIDanam / na arkomijaa| sakRt iisshaasphottnm|n parakoDidyA / tato'nyat prasphoTanam / na AyA vidyaa| evaM nAvIlijA / sakRt ISahAtApanam / na payA vidyA / prakarSeNa tApanaM pratApanam / etAni sarvANi khayaM na kuryAt / tathA anyamanyena vA nAmarSayet / na saMsparzayet / na aapiiddyet| na prapIDayet / na AsphoTayet / na prasphoTayet / na AtApayet / na pratApayet / tathA anyaM svata eva AmRSantaM vA / saMspRzantaM vA / pIDayantaM vA / apIDayantaM vA asphoTayantaM vA / prasphoTayantaM vA / AtApayantaM vA / pratApayantaM vA / na samanujAnIyAt / ityAdi pUrvavat // 2 // .. (TIkA.) tathA se jiskU vA ityAdi yAvajAgaramANe vatti pUrvavadeva / se udagaM vetyAdi / tdythaa| udakaM vA avazyAyaM vA himaM vA mihikAM vA karakAM vA haratanuM vA zuddhodakaM vaa| tatrodakaM shiraapaaniiym| avshyaayHsnehH| himaM styAnodakam / mihikA dhuumikaa| karakaH kaThinodakarUpaH / haratanuH juvamuniya tRNAdiSu navati / zuddhodakamantaridodakam / tathA udakArDa vA kAyam udakAI vA vastram / udakAItA ceha galahindutuSArA anntrodknnedsNmishrtaa| tathA sasnigdhaM vA kArya sasnigdhaM vA vastram / atra snehanaM snigdhamiti nAve niSThApratyayaH / saha snigdhena vartata iti ssnigdhH| sasnigdhaM vaa| sasnigdhatA ceha bindura hitaanntroditodknedsNmishrtaa| etat kimityAha / NAmusejatti / nAmRSenna saMspRzet / nApIDayenna prapIDayet / ISa Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA -- dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 20 nnAsphoTayet na prasphoTayet / nAtApayet na pratApayet / tatra sakRdISaTA sparzanamAmarSaNam / ato'nyatsaMsparzanam / evaM sakRdISachApIDanamato'nyatprapIDanam / evaM sakRdISachA sphoTanamAsphoTanamato'nyatprasphoTanam / evaM sakRdISachAtApanaM viparItaM pratApanam / etatsvayaM na kuryAttathAnyamanyena vA nAmarSayenna saMsparzayet / nApIDayet / na prapIDayet / nAsphoTayet na prsphottyet|naataapyet na pratApayet / tathAnyaM svata eva . AmRSantaM vA saMspRzantaM vA ApIDayantaM vA prapIDayantaM vA AsphoTayantaM vA prasphoTayantaM vA AtApayantaM vA pratApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 2 // se nikU vA nikuNI vA saMjayavirayapamidayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rAga vA ega vA parisAga vA sutte vA jAgaramANe vA se agaNiM vA iMgAlaM vA mummuraM vA aciM vA jAlaM vA alAyaM vA sujhAgaNiM vA jakaM vA na jaMjejjA na ghaTejA na niMdeDA na jaLAlejA na paLAlejA na nivAvejA annaM na jAvejA na ghaDAvejjA na niMdAvejA na jaLAlAvejA na pajjAlAvez2A na nivAvejA annaM jaMjaMtaM vA ghahataM vAniMdataM vA jajjAlaMtaM vA pajjAlaMtaM vA nivAvaMtaM vA na smnnujaannaami| jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi tassa naMte pamikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // 3 // (zravacUriH) ayaspiemAnugato'gniH / jvAlArahito'GgAraH / viralAgnikaNaM nasma murmurH| mUlAnivichinnA jvAlA arciH / prativajhA jvAlA / alAtamumukam / nirindhanaH zuddhAniH / uTakA gaganAgniH / na ujejA nosiJcet / na ghaTTayet / nojjvAlayet / na nirvApayet / tatra jaMjanaM utsecanamindhanAdinA / ghaTTanaM sajAtIyAdinA cAlanam / ujjvAlanaM vyajanAdinirvRSyutpAdanam / nirvApaNaM vidhyApanam / etatsvayaM na kuryAdityAdi // 3 // (artha.) have, agnikAyanI dayA pAlavI te kahe . se ityAdi. 'se niskR vA' ahithI mAMDIne 'jAgaramANe vA' e sudhIno artha pUrvavat jANavo. have agnikAyanA AraMjano niSedha kahe . se ityAdi. ( se ke0) tadyathA te anikAyanA yAraMjano niSedha AvI rIteM-(agaNiM vA ke0 ) agniM vA eTale tapAvelA lohamAno 27 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10G rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. athavA vAraMvAra UTakAvatA anerA prate, athavA ( zrayAvataM vA ke0 ) khAtAyaMtaM vA eTale thoDuM athavA ekavAra tapAvatA anerA prate, athavA ( payAvaMtaM vA 50 ) pratAparyaMtaM vA eTale ghaNuM athavA vAraMvAra tapAvatA anerA prate, ( na samaNuAdyA ke0 ) na samanujAnIyAt eTale anumodanA zrApe nahIM. 'jAvajIvAe' eyI 'sirAmi' e sudhIno artha pUrvavat jAvo. // 2 // ( dIpikA . ) tathA punaH pUrvavat sa kiM na kuryAdityAha / sa nikkuH udakaM vA zipAnIyam, avazyAyaM vA sneham, himaM vA styAnodakaM, mihikAM vA dhUmarikAM, karakAM vA vinodakarUpAM haratanukaMvA juvamudvidya tRNAgrA disthitaM, zuddhodakamAkAzodakam / kArDa vA kAyamudakArDa vA vastram / udakArDatA ca galahinDurUpA grAhyA / sasnagdhaM vA kArya saha snigdhena snehanena varttate yaH sasasnidhaH sa cAsau kAyazca tamevidhaM kAyamevaM sasnigdhaMvA vastram / sasnigdhatA ceha bindurahitA jJeyA / etatkimiyAha / nAmusidyA, sakRt ISA sparzanamAmarpaNam na svayaM kuryAt / na saMphusitA, tano'nyat saMsparzanaM na kuryAt / evaM nAvIlijA, sakRt ISadvApIDanam / na pavI likA tato'nyatprapIDanam / na arako mijA / sakRt ISadvAsphoTanam / na parakoDidyA / tano'nyat prasphoTanam / na AyA vidyA / evaM nAvalikA / sakRt ISadvAtApanam / na pavidyA | prakarSeNa tApanaM pratApanam / etAni sarvANi svayaM na kuryAt / tathA anyamayena vA nAmarSayet / na saMsparzayet / na pIDayet / na prapIDayet / na AsphoTayet / na prasphoTayet / na pratApayet / na pratApayet / tathA anyaM svata eva zrAmRSantaM vA / saMspRzantaM vA / tryApIDayantaM vA / prapIDayantaM vA asphoTayantaM vA / prasphoTayantaM vA / AtApayantaM vA / pratApayantaM vA / na samanujAnIyAt / ityAdi pUrvavat // 2 // . ( TIkA. ) tathA se niskU vA ityAdi yAvajAgaramANe vatti pUrvavadeva / se udagaM cetyAdi / tadyathA / udakaM vA avazyAyaM vA himaM vA mihikAM vA karakAM vA haratanuM vA zuddhodakaM vA / tatrodakaM zirApAnIyam / avazyAyaH snehaH / himaM styAnodakam / mihikA dhUmikA / karakaH kaThinodakarUpaH / haratanuH juvamudbhidya tRNAdiSu bhavati / zuddhodakamantarikodakam / tathA udakArDa vA kAyam udakAryaM vA vastram / udakArDatA ceha gala hindutuSArA anantarodakabhedasaMmizratA / tathA sasnigdhaM vA kArya sasnigdhaM vA vastram / atra snehanaM snigdhamiti nAve niSThApratyayaH / saha snigdhena vartata iti sasnigdhaH / sa snigdhaM vA / sasnigdhatA ceha bindura hitAnantaro ditodakabhedasaM mizratA / etat kimityAha / NAmuseUtti / nAmRSenna saMspRzet / nApIDayenna prapIDayet / ISa Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 20e sphoTayet na prasphoTayet / nAtApayet na pratApayet / tatra sakRdISachA sparzanamApaNam / ato'nyatsaMsparzanam / evaM sakRdISadyApIDanamato'nyatprapIDanam / evaM sadISachA sphoTanamAsphoTanamato'nyatprasphoTanam / evaM sakRdoSahAtApanaM viparItaM tApanam / etatsvayaM na kuryAttathAnyamanyena vA nAmarSayenna saMsparzayet / nApIDayet / prapIDayet / nAsphoTayet na prsphottyet| nAtApayet na pratApayet / tathAnyaM svata eva jAmRSantaM vA saMspRzantaM vA ApIDayantaM vA prapIDayantaM vA zrAsphoTayantaM vA prasphoyantaM vA AtApayantaM vA pratApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 5 // se nikU vA nikuNI vA saMjayavirayapamidayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rA vA ega vA parisAga vA sutte vA jAgaramANe vA se agaNi vA iMgAlaM vA mummuraM vA acciM vA jAlaM vA alAyaM vA sujhAgaNiM vA jakaM vA na jaMjejjA na ghaTejA na niMdejA na jaLAlejA na paLAlejjA na nivAvejjA annaM na jaMjAvejjA na ghaDAvejjA na niMdAvejA na ujAlAvejjA na pajjAlAvejjA na nivAvejA annaM taM vA ghahataM vAjidaMtaM vA jajAlaMtaM vA pajAlaMtaM vA nivAvaMtaM vA na smnnujaannaami| jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi tassa naMte pamikamAmi niMdAmi garidAmi appANaM vosirAmi // 3 // (zravacUriH) ayaspiemAnugato'gniH / jvAlArahito'GgAraH / viralAgnikaNaM jasma turmurH| mUlAgnivichinnA jvAlA arciH|prtibddhaa jvAlA / alAtamudamukam / niridhanaH zukAgniH / udakA gaganAgniH / na jaMjejA nosiJcet / na ghayet / nojvAlayet / na nirvApayet / tatra jaMjanaM utsecana mindhanAdinA / ghaTTanaM sajAtIyAdenA cAlanam / ujjvAlanaM vyajanAdinivRSyutpAdanam / nirvApaNaM vidhyApanam / etatvayaM na kuryAdityAdi // 3 // (artha. ) have, agnikAyanI dayA pAlavI te kahe . se ityAdi. 'se jiskU vA' ahithI mAMDIne 'jAgaramANe vA' e sudhIno artha pUrvavat jANavo. have agnikApanA AraMjano niSedha kahe . se ityAdi. ( se ke0) tadyathA te anikAyanA AraMjano niSedha AvI rIte-( agaNiM vA ke) agniM vA eTale tapAvelA lohamAno . Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-mA. na te pratye, athavA ( iMgAlaM vA ke0 ) aMgAraM vA eTale jvAlArahita ni jene aMgAro kahe te pratye, athavA ( mummuraM vA ke0 ) murmuraM vA eTale bakarI pramukha laDinoni jemAM jasma ghaNuM thAya be, ane agninA jUdA jUdA kaNa thomA stra te pratye, athavA (aciM vA ke0 ) arcirvA eTale mUlAnithI bUTelo divA pramukhano jyotirUpa ani te pratye, athavA ( jAlaM vA ke0 ) jvAlAM vA eTale valatA zuSkatRNAdikanI mUla anine valagI rahelI jvAlA nIkale be te pratye, athavA (lAyaM vA ke0 ) alAtaM vA eTale uMbADIyAno sAMThagano merazyA prabhukhano ni te pratye, athavA ( suddhAgaNiM vA ke0 ) zuddhAgniM vA eTale kASTharahita zuddha pratye, athavA ( ukkaM vA ke0 ) ukkAM vA eTale AkAza saMbaMdhI je ukkApAta tathA vIjalI pramukhano ni te pratye, ( sayaM ke0 ) pote ( na uMjekA ke0 ) notsiMcet eTale iMdhaNAdika ghAle nahIM. ( na ghaTTedyA ke0 ) na ghaTTayet eTale saMghaTTana kare nahIM, arthAt dAyeM karI saMkore nahIM. ( na jiMdezA ke0 ) na nidyAt eTale dhUla pramukha nAkhIne neda pamADe nahIM. ( na ujAlekA ke0 ) nojjvAlayet eTale vIjAdikeM karI thoDo pavana nAkhIne vadhAre nahIM. ( na pAlikA ke 0 ) na prajvAlayet eTale vizeSe pavana nAkhIne prajvalita kare nahIM, ane ( na nivedyA ho ) na nirvApayet eTale udaka pramukha nAkhIne olave nahIM. tathA ( annaM ke0 ) anyaM eTale anerA pAse ( na jAvidyA ke0 ) na utsecayet eTale iMdhaNAdika ghalAve nahIM. ( na ghaTTA vidyA ke0 ) naM ghaTTayet eTale ghaTTana karAve nahIM, arthAt hA karI saMkorAve nahIM. ( na jiMdAvikA ke0 ) na bhedayet eTale dhUli pramukha nakhAvIne neda karAve nahIM. ( na ujAlAvitA ke0 ) na ujjvAlayet eTale anerA pAse thoDo pavana nakhAvI vRddhivaMta karAve nahIM. ( na pAlAvitA ke0 ) na prajvAlayet eTale gho pavana nakhAvIne prajjvalita karAve nahIM. ( na nidyAvidyA ke0 ) na nirvApayet eTale udakAdi nakhAvIne gholAve nahIM. tathA (annaM ke0 ) anyaM eTale anero mANasa ( jaMtaM vA ke0 ) utsiMcataM vA eTale poteja iMdhaNAdika nAkhato hoya to te pratye, thA (ghataM vA ho) ghaTTayaMtaM vA eTale hastAdikeM karI saMkorato hoya to te pratye, athavA ( jiMdataM vA ke0 ) dhUli pramukha nAkhIne neda karato hoya to te pratye, athavA ( ujJAnaMtaM vA ke0 ) ujjvAlayaMtaM vA eTale thoDo pavana nAkhIne vadhArato hoyato pratyeM, athavA ( padyAlataM vA ke0 ) prajvAlayantaM vA eTale ghaNo pavana nAkhI prajvalita karato hoya to te pratye, athavA ( nivAvataM vA ke0 ) nirvApayantaM vA - le udakAdikeM karI kholavato hoya to te pratye ( na samaNujANAmi ke0 ) na sa Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazakAlike cturthaadhyynm| 11 manujAnAmi eTale anumodanA ApuM nahIM. 'jAvajIvAe' ityAdikano artha pUrvavat jANavo. iti // 3 // (dIpikA.) zha agniM lohapiemAnugataM vA jvAlArahitamagAraM viralAgnikaNarUpaM murmuraM mUlAgnivichinnAM jvAlAmarcimUlAmiprativahAM jvAlAmalAtamuTamukamindhanarahitaM zukhAgniM gaganAgnirUpAmuTakAm / etatkimityAha / nikuretanna kuryAt / kiM tadAha / no jaMjedyA na utsicet jaMjanamutsecanaM no kuryAt / no ghaTTijA / ghaTTanaM sajAtIyAdInA cAlanam / na ujAlijA / ujjvAlanaM vyajanAdinidhyApAdanam / na nivAvijA / nirvApaNaM vidhyApanam / etAni na svayaM nikuH kuryAt tathA anyaM anyena vA na utsecayet , na ghaTTayet, na ujjvAlayet , na nirvApayet , tathA anyaM khata eva jasiJcantaM vA ghaTTayantaM vA, ujjvAlayantaM vA, nirvApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 3 // ____(TIkA.) se nirakU vA ityAdi jAva jAgaramANe vatti pUrvavadeva / se agaNiM vetyaadi| tadyathA agniM vA aGgAraM vA murmuramarciA jvAlAM vA alAtaM vA zuddhAnaM vA u kAM vaa|shh aya spiemaanugto'gniH| jvaalaarhito'nggaarH| viralAgnikaNaM nasma murmurH| mUlAgnivichinnA jvAlA arciH| prativajhA jvaalaa|alaatmulmukm| nirindhanaH zuddho'gniruTakA ggnaagniH| etat kimityaah|n jNjejaa| notsicet| na ghaTedyA na ghaTTayet / na ujjvAlayet / na nirvApayet / tatroMjanamutsecanaM ghaTTanaM sajAtIyAdinA cAlanaM ujjvAlanaM vyajanAdinivRSTyApAdanaM nirvApaNaM vidhyApanam / etatsvayaM na kuryAttathAnyamanyena vAnotsecayenna ghaTTayennojjvAlayenna nirvApayettathAnyaM khata eva jasiJcantaM vA ghaTTayantaM vA ujjvAlayantaM vA nirvApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 3 // se nikU vA nikuNI vA saMjayavirayapaDidayapaccakAyapAvakamme diyA vA rA vA ega vA parisAga vA sutte vA jAgaramANe vA se sieNa vA viduNeNa vA tAliaMTeNa vA patteNa vA pattanaMgeNa vA sAdAe vA sAdAnaMgeNa vA piTuNeNa vA piNahabeNa vA celeNa vA celakanneNa vA dabeNa vA mudeNa vA appaNo vA kAyaM bAhiraM vA vi puggalaM. na phumedhA na vIedyA annaM na phumAvedyA na vIAveDA annaM phumaMtaM vIaMtaM vA na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. kAraNaM na karemi nakAravemi karaMtaM pivyannaM na samajANAmi / tassa jaMte pakkimAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // 4 // ( avacUriH ) sitaM cAmaram / vidhuvanaM vyajanam / tAlavRntaM tadeva madhyagrahaNa cipraM dvipuTam / patraM padminIpatrAdi / zAkhA vRkSazAkhA / zAkhAnaGgastadekadezaH / pehuNaM mayUrAdipiTham | peNahastastatsamUhaH / celaM vastram / celakarNastadekadezaH / hastamukhe pratI / eniH kimityAha / bAhyaM vA pulamuSNodakAdi na phUtkuryAt mukhena / vyajet cAmarAdinA / tathAnyamanyena vA na phUtkArayet / na vyAjayet / tathAnyaM phUtkurvantaM vyajantaM na samanujAnIyAt // 4 // , () have, vAyukAyaMnI dayA pAlavI te kahe be se ityAdi ' se rikU ' a hIthI mAMgIne 'jAgaramANe vA' e sudhIno artha pUrvavat jANavo have, vAyukAynA raMjana niSedha kahe be. se ityAdi ( se ke0 ) tadyathA eTale te vAyukAyano niSedha kahe be, te evI rIte - ( sieNa vA ke0 ) sitena vA eTale zveta cAmareM karI, athavA ( vidu o ) vidhuvanena vA eTale vAlakAdikanA vIMjaNeM karI, athavA ( tAliyaMTe vA ke0 ) tAlavRMtena vA eTale vAMsanA kiMvA tAlapatrAdikane vIja karI, athavA ( patte vA ke0 ) patreNa vA eTale kamala AdikanA patre karI, athavA ( patageNa vA ke0 ) patranaMgena vA eTale kelipramukhanA pAnaDAnA samudAyeM karI, rar (sAhAra vA ke0 ) zAkhayA vA eTale vRdanI DAleMkarI, athavA (sAhAjaMgevA ke0 ) zAkhAgena eTale vRdanI DAlanA samudAye karI, athavA ( pihuNe vA ho ) piduNena vA eTale mora pramukhanA piche karI, zrathavA ( piduNahacheNa vA ke0 ) piduNahastena vA eMTale mora piunI pUMjaNIyeM karI athavA ( celeNa vA ke0 ) cailena vA eTale vastrekarI, athavA ( celakanne vA ke0 ) cailakarNena vA eTale vastrAne behaDe karI, athavA (veNa vA ke0 ) hastena vA eTale hAthe karI, athavA ( muhe vA ke0 ) mukhena vA eTale mukhe karI, ( apaNo vA kArya ke0 ) zrAtmano vA kArya eTale potAnA zarIrane athavA ( bAhiraM vA vi puggalaM ke0 ) bAhyaM vApi pulaM eTale bAhiranAM je unduM pANI tathA dUdha pramukha pula te pratye ( na phumikA ke0 ) na phUtkuryAt eTale mukheM karI phuMke nahIM. ( na vIjA ke0 ) na vIjayet eTale vIje nahIM, tathA ( annaM ke0 ) anyaM eTale bIjApAse ( na phumA vi - (jA ke0 ) na phUtkArayet eTale phUtkAra karAve nahIM. ( na vIyAvikA ke 0 . ) na vIja Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 213 yet eTale vIMjAve nahIM. tathA ( annaM ke0 ) anyaM eTale bIjo mANasa pote (phumaMtaM vA ke0 ) phUtkurvataM vA eTale phUMkato hoya to te pratye, athavA ( vIyaMtaM vA ke0 ) vIjayantaM vA eTale vIMjato hoya to te pratye, ( na samajANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodanA zrapuM nahIM. 'jAvajIvAe' ityAdikano artha pUrvavat jANavo. // 4 // ( dIpikA. ) se rikU ityA divyAkhyA pUrvavat / punaH sitena vA cAmareNa, vidhuvanena vA vyajanena, tAlavRntena vA tenaiva madhyagrahaNa chidreNa dvipuTena, patreNa vA padminIpatrAdinA, patrajaGgena tasyaikadezena zAkhayA vA vRdaDAlayA, zAkhAnaGgena vA zAkhAdezena, piduNeNa vA mayUrAdi pichena, pihuhacheNa vA mayUrAdi pichasamUhena, cailena vA vastreNa, cailakarNena vA vastraikadezena, hastena vA kareNa, mukhena vA vadanena / ebhiH kRtvA kimityAha / Atmano vA kArya svadeha mityarthaH / bAhyaM vA pulamuSNodakAdi / etatki - mityAha / na phumikA na svayaM phUtkuryAt mukhena dhamanaM na kuryAt / na vIijA na vI - jayet cAmarAdinA / tathA anyamanyena vA na phUtkArayet / na vIjayet / tathA anyaM svata eva phUtkurvantaM vyajantaM vA na samanujAnIyAditi pUrvavat // 4 // ( TIkA. ) se rikU vA ityAdi jAva jAgaramANe vatti pUrvavadeva / se sIee vetyAdi / yathA sitena vA vidhuvanena vA tAlavRntena vA patreNa vA zAkhayA vA zAkhAnaGgena vA pehuNena vA peduNahastena vA celena vA celakarNena vA hastena vA mukhena vA / iha sitaM cAmaram / vidhuvanaM vyajanam / tAlavRntaM tadeva madhyagrahaNa chidram | patra padminIpatrAdi / zAkhA vRDAlam / zAkhAnaGgastadekadezaH / pehuNaM mayUrAdipiTham / pehuNahastastatsamUhaH / celaM vastram / celakarNastadekadezaH / hastamukhe pratIte / e niH - kimityAha / zrAtmano vA kArya svadehamityarthaH / bAhyaM vA pujalamuSNodanAdi / etat kimityAha / na phumedyA ityAdi / na phUtkuryAt na vyajet / tatra phUtkaraNaM mukhena dhamanam / vyajanaM camarAdinA vAyukaraNam / etatsvayaM na kuryAt / tathAnyamanyena vA na phUtkArayenna vyAjayettathAnyaM svata eva phUtkurvantaM vyajantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavadeva // 4 // senikU vA kuNI vA saMjaya vizyapadiyapaccakAyapAvakamme dicyA vAga vA parisAgarnu vA sutne vA jAgaramANe vA / se bIesa vA bIyapasu vA rUDhesu vA rUDhapazThesu vA jAesu vA jAyapazsu vA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 rAya dhanapatasiMghabadADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) mA. hariesu vA hariyapaiThesu vA binnesu vA binnapaiDesu vA sacittesuvA sacittakolapa minissiesa vA na gacchedyA na ciThedyA na nisIidyA na tu jAnnaM na gacAvedyAna ciThAvedyAna nisIyAvedyA na tutryahAvikA / annaM gataM vA citaM vA nisIyaMtaM vA tuyahRtaM vA na samepujANAmi / tassa naMte pakkimAmi niMdAmi garihAmi appANaM vo sirAmi // 5 // ( avacUriH ) vIjeSu vA bIjapratiSThiteSu vA / rUDheSu vA rUDhapratiSThiteSu vA ityAdi / bIjaM zAkhyAdi / tatpratiSThitaM cAzanazayanAdi gRhyate / evaM sarvatra veditavyam / rUDhAni sphuTitabIjAni jAtAni stamvIbhUtAni / tatpratiSThiteSu vA / hariteSu dUrvA diSu tatpratiSThiteSu vA / vinneSu kuThArAdinA vRkSAtteSu pRthaksthApiteSu / tatpratiSThiteSu zayanAdiSu / ArkeSu apariNateSu saccitteSvaMkakAdiSu / kolo custapratiniHsRtAni taDuparivarttIni dArvAdIni gRhyante / eteSu kimityAha / na svayaM gachet / na tiSThet na niSIdet / na tvagvarttayet / tatra gamanamanyato'nyatra | sthAnamekatraiva / niSIdanamupavezanam | tvagvarttanaM suptam / etatsvayaM na kuryAt / tathAnyameteSu na gamayet / na niSIdayet na tvagvarttayet // 5 // (artha) have, vanaspatikAyanI dayA pAlavAviSe kahe be. se ityAdi. ahI thI "jAgaramANe vA" sUdhIno artha pUrvavat jAvo. dave, vanaspatikAyanA AraMjano niSedha hea. se bIesa ityAdi. ( se ke0 ) tadyathA eTale te vanaspatikAyano niSedha evIte kar3e be, te jema :- bIjesu vA paTale zAlyAdivIjane viSe, athavA ( bIyapazsu vA. ke0) bIjapratiSTheSu vA eTale te zAnipramukha upara nAkhelA jaNa zayana pramukhane viSe, athavA ( rUDhesu vA ke0 ) rUDheSu vA eTale kevala bIja phoDIne aMkurita thayelA zAvyAdikane viSe athavA ( rUDhapazsu vA ke0 ) rUDhapratiSTheSu vA eTale te sacitta dhAnyAMkura upara mUkelA nakSaNa zayana pramukhane viSe, athavA (jAsu vA ke0 ) jAteSu vATale je ugIne patrAdikeM karI yukta thayAM, evAM dhAnyanA khetarane viSe, athavA ( jAyapasu vA ke0 ) jAtapratiSTheSu vA eTale pUrvoktarItanA khetaraupara lakSaNa zayana pramukhane viSe, athavA (hariesu vA ke0 ) hariteSu vA eTale dUrvAdikane vi, athavA (hariyapasu vA ke0 ) haritapratiSTheSu vA eTale dUrvAdikaupara nakSaNa 1 atra " samanujANejjA" iti pAThAntaraM kacit dRzyate / paraM bahutarapustakeSu " samaNujANAmi " iti pAThadarzanAt evAtrAdRtaH / evameva " paDhame bhaMte mahavvae " ityasmAdArabhya prastutAlApakaM yAvat dazavAlApakeSvapi jJeyam / vizeSastu TIkAyAM draSTavyaH / -- Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| pramukhane viSe, athavA ( jinnesu vA ke.) binneSu vA eTale kuThArAdikekarI bedelA vRdanI DAlIne viSe, athavA ( jinnapazchesu vA ke0) jinnapratiSTheSu vA eTale kugarAdike delA vRdanI DAla upara mUkelA AsanAdikane viSe, athavA (sacittesu vA ke0) sacitteSu vA eTale iMDAAdikane viSe athavA (sacittakolapaDinissiesu vA ke0) sacittakolapratinizriteSu vA eTale sacitta ghuNAdike karI yukta evA AsanAdikaneviSe (na gabijA ke0) na gachet eTale gamana kare nahIM. (na cihi jA ke) na tiSThet eTale te upara jano rahe nahIM. (na nisIijA ke) na ni. SIdet eTale bese nahIM. (na tuahijA ke0) na tvagvartayet eTale suve nahIM. tathA (annaM ke0) anyaM eTale vIjAne ( na gAvijA ke0) na gamayet eTale calAve nahIM. (na cihAvijA ke0) na sthApayet ,eTale bIjAne tyAM unno rakhAve nahIM. (na nisIyAvijA ke) na niSAdayet eTale bIjAne besADAve nahIM. (na tuaTTAvijA ke) na tvagvartayet eTale suvADe nahIM. tathA pUrvokta bIjAdikane viSa (annaM gaLataM vA ke ) anyaM gataM vA eTale bIjo poteja gamana karato hoya te pratye, athavA (citaM vA ke) tiSThaMtaM vA eTale unno raheto hoya te pratye, athavA ( nisIyaMtaM vA ke) niSIdaMtaM vA eTale besato hoya te pratye, athavA (tuadRtaM vA ke0) tvagvatayantaM vA eTale sUto hoya to te pratye (na samaNujANAmi ke ) na samanujAnAmi eTale anumodana ApuM nahIM jAvajIvAe ityAdikano artha pUrvavat jANavo iti // 5 // (dIpikA.) tathA pUrvavat bIjeSu vA zAkhyAdiSu bIjapratiSThiteSu vA AsanazayanAdiSu rUDheSu sphuTitavIjeSu aGkariteSu, rUDhapratiSThiteSu AsanazayanAdiSu, jAteSu vA stambInUteSu, jAtapratiSThiteSu vA AsanazayanAdiSu, hariteSu vA dUrvAdiSu, haritapratiSThiteSu vA AsanazayanAdiSu, binneSu vA parazupramukhapraharaNa chinnavRdAt pRthaka sthApiteSu, AryeSu apariNateSu, ninnapratiSThiteSu vA binapratiSThitAsanazayaneSu, sacitteSu vA aemakAdiSu, sacittakolapratinizriteSu / saccittakolo ghuNastatpratinidhiteSu taparivartiSu dAdiSu / teSu kimityAha / na gachet, na tiSThet, na niSIdet, na tvagvartayet / etatsarvaM na kuryaat| tathAnyameteSu na gamayet, na sthApayet, na niSIdayet, na vApayet / tathA anyaM svata eva gavantaM vA, tiSThantaM vA, niSIdantaM vA, khapantaM vA na samanujAnIyA dityAdi pUrvavat // 6 // (TIkA.) se jiskU vA ityAdi jAva jagaramANevatti pUrvavadeva / seviiesuvetyaadi| .. tadyathA bIjeSu vA vIjapratiSThiteSu vA rUDheSu vA rUDhapratiSThiteSu vA jAteSu vA jAtaprati Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) mA. SThiteSu vA hariteSu vA haritapratiSThiteSu vA chinneSu vA dinnapratiSThiteSu vA sacitteSu vA sacittako prati nizciteSu vA / iha bIjaM zAlyAdi / tatpratiSThitamAhArazyanAdi gRhyate / evaM sarvatra veditvym| rUDhAni sphuTitavIjAni / jAtAni stambIbhUtAni / haritAni dUrvAdIni / vinnAni parazvAdinirvRkSAt pRthaksthApitAnyArdrANi pariNatAni tadaGgAni - hyante / sa cittAnya ekAdI ni / kolo ghuNastatprati nizritAni taDuparivartani dArvAdIni gRhyate / eteSu kimityAha / na gaccheyA na gacchet / na tiSThet / na niSIdet / na tvagvarteta / tatra gamanamanyato'nyatra | sthAnamekatraiva / niSIdanamupavezanam | tvagvartanaM khapanam / etatsvayaM na kuryAttathAnyameteSu na gamayet / na sthApayet / na niSIdayet / na khApayet / tathAnyaM svata eva gacchantaM vA tiSThantaM vA niSIdantaM vA svapantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 5 // 1 se rikU vA nikuNI vA saMjayavizyapaDidyapaJca kAya pAvakamme diyA vArA vA ega vA parisAgana vA sutte vA jAgaramANe vA / se kIDhaM vA payaMgaM vA kuMthuM vA pipIliyaM vA dacaMsi vA pAyaMsi vA vAhuMsi vA karuMsi vA udaraMsi vA sIsaMsi vA vacaMsi vA pariggadasi vA kaMbalaMsi vA pAya puMsi vArayadarAMsi vA govagaMsi vA jaMmagaMsi vA daMmagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA seyaMsi vA saMthAragaMsi va annayaraMsi vA tadappagAre navagaraNajAe ta saMjayAmevA parileDhi parileDhiya pama pamaji egNtmvnnejaa| no gaM saMghAyamAvajjejjA // 6 // ( avacUriH ) se tadyathA kITaM vA pataGgaM vA kunthuM vA pipIlikAM vA kimityAha / chaMsi vA haste vA pAde vA bAhau vA Urau vA udare vA zIrSe vA vastre vA rajoharaNe vA gucche vA uMdake vA pIThake vA phalake vA zayyAyAM vA saMstArake vA anyatarasminvA tathAvidhe tathAprakAre sAdhu kriyopayoginyupakaraNajAte kITAdirUpaM saM kathaMcidApatitaM santaM saMyata eva san pratyupekSya pramRjya paunaHpunyena ekAnte zrapanayet / nainaM trasaM saMghAtaM parasparagAtrasaMsparzapIDArUpamApAdayet / anena pa ritApanA niSedhaH / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAdanya kAraNAnumatipratiSedhaH / udakaM sthalam / zayyA sarvAGgikI vasatirvA // 6 // 1 ( artha. ) haveM, trasakAyanI dayA pAlavAviSe kahe be. se ityAdi / senikU hI thI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 21.7. 1 mAMgIne jAgaramANe yahIM sudhIno artha pUrvavat jAvo. dave, trasakAyajIvonA zrAraMjano niSedha kahe be. ( se ke0 ) tadyathA eTale te AvIrIte - ( kIDaM vA ke0 ) kITaM vA eTale kITaka je beMdriyAdika te pratyeM, athavA ( payaMgaM vA ke0 ) pataMgaM vA eTale taMgiyo te caturiMDiya jIva te pratyeM, athavA ( kuMthuM vA ke0 ) kuMthuM vA eTale kuMthunAmaka teriMdriya jIva thAya be, te pratyeM, athavA ( pipIliyaM vA ke0 ) pipIlikAM :eTale yojanagaMdhI te kIDI pramukha jIva thAya be te pratye ( dAMsi vA ke0 ) haste vA eTale hAthane viSe, athavA ( pAyaMsi vA ke0 ) pAde vA eTale pagane viSe, athavA (bAhuMsi vA ke0 ) vAhau vA eTale bAhune viSe, zrathavA ( UruMsi vA ke0 ) karau vA eTale sAyalane viSe ( udaraMsi vA ke0 ) udare vA eMTale udarane viSe, thavA ( sIsaMsi vA ke0 ) zIrSe vA eTale mastakane viSe, athavA ( vasi vA ke0 ) vastre vA eTale vastrane viSe, athavA ( pa miggahaMsi vA ke0 ) pratigrahe vA e :: D " : pAtra viSe, athavA ( kaMbalaMsi vA ke0 ) kaMbale vA eTale kAMbalI ne viSe, - vA ( pAyapusa vA ke0 ) pAdaproJnakevA eTale daMgAsAne viSe, athavA (ragraharaNaMsi vA ke0 ) rajoharaNe vA eTale rajoharaNane viSe, athavA ( goThagaMsi vA ke0 ) govA eTale pAtrAnA gucchAne viSe, athavA ( jaMgaMsi vA ke0 ) naMdake vA eTale sthaM milane viSe, athavA ( daMmagaMsi vA ke0 ) ke vA eTale dAMgAne viSe, athavA ( pIDhagaMsi vA ke0 ) pIThake vA eTale bAjovane viSe, athavA ( phalagaMsi vA ke0 ) phalake vATale pATiyAne viSe, athavA ( sedyaMsi vA ke0 ) zayyAyAM vA eTale jenuM laMvAinuM pramANa eka puruSamAtra be, evI zayyAne viSe, athavA ( saMthAragaMsi vA ke0 ) saMstAra ke vA eTale jenuM laMbAinuM pramANa aDhI hAtha be evA saMthArAne viSe, athavA (annayaraMsi vA ke0 ) anyatarasminvA vA eTale bIjA paNa (tahappayAre ke0 ) - tathAprakAre eTale pUrve kalA prakAranA ( uvagaraNajAe ke0 ) upakaraNajAte eTale sAdhunA je upakaraNa tenA samUhane viSe, pUrvokta trasa jIva hoya to te pratye (tarja ke0 ) tataH eTale te sthAnakathI ( saMjayAmeva ke0 ) saMyatameva eTale moTA prayatneka mile hiA panile hi ke0 ) pratyupekSya pratyupekSya eTale vAraMvAra pakilehIne tathA ( pamapama ke 0 ) pramRjya pramRjya eTale sArI rIte vAraMvAra pramAjane pramA... jane (eMgatamavaNedyA ke0 ) ekAMtamapanayet eTale jyAM te jIvane koipaNa jAtano upadrava thAya nahIM te ThekA mUke, paNa (no NaM saMghAyamAvA ke0) nainaM saMghAta - mApAdayet eTale e trasa jIvane ekatA karIne pIDA pamADe nahIM. iti // 6 // 28 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " 110 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. (dIpikA) kITaM vA dvIndriyaM pataGgaM vA kunyuM vA trIndriyaM pipIlikAM vA / kimityAha / haste vA pAde vA, bAhau vA, UruNi vA, udare vA, zirasi vA, vastre vA, pAtre vA, kambalake vA, pAdaproJjanake vA, rajoharaNe vA, goche vA, jaMdake mAtrake sthamile vA, damake vA, pIThake vA, phalake vA, zayyAyAM vA, saMstArake vA, anyatarasmin vA tathAprakAre sAdhu kriyAyA upayogini upakaraNajAte teSu sthAneSu kITAdirUpaM trasaM kathaMcit patitaM santaM saMyata eva satprayatnena vA pratyupekSya pratyupekSya paunaHpunyena samyak pramRjya pramRjya paunaHpunyena / samyak kimityAha / ekAnte yatra sthAne tasya kITAdeH upaghAto na bhavati tatra apanayet parityajet / paraM nainaM saMghAtamApAdayet nainaM saM saMghAtaM parasparagAtrasaMsparzapI DArUpamApAdayet prApayet / anena kathanena paritApanAdipratiSedha ukto jJAtavyaH / ekasya karaNasya grahaNena anya kAraNAnumatyorapi pratiSedhaH // 6 // ( TIkA . ) se jiskU vA ityAdi yAvajAgaramANe vatti pUrvavat / se kImaM vA ityAdi / tadyathA kITaM vA pataGkaM vA kunthuM vA pipIlikAM vA / kimityAha / haste vA pAde vA bAhau vA UruNi vA udare vA vastre vA rajoharaNe vA guThe vA undake vA da vApIThe vA phalake vA zayyAyAM vA saMstAra ke vA anyatarasti vA tathAprakAre sAdhukriyopayogini upakaraNajAte kITAdirUpaM trasaM kathaM cidApatitaM saMyata eva satprayanavA pratyupekSya pratyupekSya paunaH punyena samyak pramRjya pramRjya paunaHpunyenaiva / samyakimityAha / ekAnte trasAnupaghAtakasthAne apanayetparityajet / nainaM trasaM saMghAtamApAdayennainaM trasaM saMghAtaM parasparagAtrasaMsparzapI DArUpamApAdayet prApayet / anena paritApanAdipratiSedha ukto veditavyaH / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAdanya kAraNAnumatipratiSedhazca / zeSamatra prakaTArthameva navaramundakaM sthalilaM zayyA saMstArikI vasatirvA / ityuktA yatanA / gatazcaturtho'dhikAraH // 6 // jayaM caramANo, pANanUyAI hiMsai // baMdhaI pAvayaM kammaM taM se ho kaphalaM // 1 // " ( avacUriH) uktA yatanA / sNprtyupdeshmaah| IryAmullaGghaya caran / turevArthe / ayatameva / prANino hI ndriyAdayaH / jUtAnye kendriyAstAni hinasti / hiMsan badhnAti pApaM karma / tatse tasya javati kaTukaphalaM vipAkadAruNamanukhAro'lAkSaNikaH // 1 // ( artha. ) evI rIteM SaTrAya jIvanI dayA pAlavAnI kahI. paNa te dayA IryAsamiti zodhatAM hoya be, mATe have sAdhue jayaNAeM cAlavu, ema kahe be. ajayaM ti Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazakAlike caturthAdhyayanam / ....... zae (ajayaM ke ) ayataM eTale samiti vinA arthAt ajayaNAe (caramANo tha ke) caraMzca eTale cAlato thako (pANanUyA ke) prANijUtAni, prANi te beriMjiyAdika tathA nUta te ekeMjiyAdika jIva te pratye ( hiMsara ke0) hinasti eTale haNe . tene haNavAthI ( pAvayaM kammaM ke) pApakaM karma eTale jJAnAvaraNIyAdika pApa karmane (baMdhaI ke0) badhnAti eTale bAMdhe . ( se ke0) tasya eTale te zrajayaNAe cAlatA sAdhune (taM ke0) tat eTale te pApakarma (kamuzraphalaM ke0) kaTukaphalaM eTale kaDavA phalane ApanAra evaM (hoza ke0) navati eTale thAya de. // 1 // - (dIpikA.) saaNprtmupdeshmaah| ayataM caran yatnaM vinA gachan yasamitimusakyaH / kimityAha |praanninuutaani hinasti, prANino hInjiyAdayaH nUtAni ekenjiyAstAni hinasti pramAdena anAjogena ca vyApAdayati / tAni hiMsan badhnAti pApakaM karma akuzalapariNAmAdAdatte kliSTaM jJAnAvaraNIyAdi / tatpApakarma se tasya ayatnacAriNo javati kaTukaphalamazunaphalaM navati / mohAdihetutvena vipAkadAruNa mityrthH||1||. (TIkA.) sAMpratamupadezAkhyaH paJcama ucyate / ajayamityAdi / ayataM carannayatamanupadezenAsUtrAjhyA iti / kriyAvizeSaNametat / caran gbn| turevakArArthaH / zrayatameva caran ryAsamitimukhadhya na tvanyathA / kimityAha / prANinUtAni hinasti / prANino hInyAdayaH / nUtAnyekendriyAstAni hinasti / pramAdAnAjogAnyAM vyApAdayatIti jAvaH / tAni ca hiMsan badhnAti pApaM karma aMkuzalapariNAmAdAdatte kliSTaM jJAnAvaraNIyAdi / tat se navati kaTukaphalam / tat pApaM karma se tasyAyatacAriNo javati kttukphlmitynukhaaro'laadnnikH| azujaphalaM javati mohAdihetutayA vipAkadAruNamityarthaH // 1 // ajayaM ciThamANo a, pANanUyAI hiNs|| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kamuaMphalaM // 2 // ( avacUriH ) ayataM tiSThanyUlasthAnenAsamAhito. hastapAdAdi vidipan zeSaM pUrvavat // 2 // . (artha.) temaja ( ajayaM ciThamANo a ke ) ayataM tiSThaMzca eTale ajayaNAe janno rehato thako hAtha paga Adika pasArI je sAdhu (pANayAI ke0) prANinUtAni eTale ekejiyAdika tathA beMjiyAdika jIvapratye ( hiMsa ke0) hinasti eTale haNe. je. te .. ( pAvayaM kammaM ke0) pApakaM karma eTale jJA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA' nAvaraNIyAdi pApakarmane ( baMdhaI ke0 ) bannAti eTale bAMdhe . ( se ke0 ) tasya eTale te sAdhune (taM ke ) tat eTale te pApakarma (kamyaMphalaM ke0) kaTukaphalaM eTa le kaDavA phalane ApanAraM ( hoza ke0) navati eTale thAya // 5 // ___(dIpikA.) evaM ayataM tiSThan javasthAnena asamaMjasaM hastapAdAdikaM vikSipan // 5 // ( TIkA. ) evamayataM tiSThannUlasthAnenAsamAhito hastapAdAdi vikSipan zeSa .pUrvavat // 2 // .. ajayaM AsamANo a, pANanUyA siiN|| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se do kamuzraphalaM // 3 // (avacUriH) ayatamAsIno niSamatayA anupayuktaH AkuJcanAdinAvena // 3 // (artha.) tathA je sAdhu ( ajayaM AsamANo a ke ) ayatamAsInaH eTale a. jayaNAe vesato thako hastapAdAdikanA AkuMcanAdike karI (pANanUyA ke) prANinUtAni eTale ekeDiyAdika tathA beMjiyAdika jIva pratye (hiMsara ke) hinasti eTale haNe . te sAdhu (pAvayaM kammaM ke0 ) pApakaM karma eTale jJAnAvara NIyAdi pApa karma pratye (baMdhaI ke) banAti eTale bAMdhe . ( se ke0) tasya e. * Tale te sAdhune (taM ke) tat eTale te pApakarma (kamuzraphalaM ke) kaTukaphalaM eTale * kamavA phalane ApanAraM evaM (hoza ke0) navati eTale thAya . // 3 // - (dIpikA.) evamayatamAsIno niSamatayA anupayuktaH san AkuJcanAdinA vena zeSaM pUrvavat // 3 // (TIkA.) evamayatamAsIno niSamatayA anupayukta AkuJcanA dinAvena zeSaM puurvvt||3|| ajayaM sayamANo a, pANanUyAi hiNs|| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se do kamuaMphalaM // 4 // (avacUriH) ayataM svapannasamAhito divA prakAmazayyAdinA zeSaM pUrvavat // 4 // (artha.) valI te sAdhu (ajayaM sayamANo ake0 ) ayataM svapaMzca eTale ajayapAe zayana karato thako ( pANatayAI ke0 ) prANinUtAni eTale ekeMjiyAdika tathA hIDiyAdika jIva pratye ( hiMsara ke0) hinasti eTale haNe The. tethI te puruSa (pAvayaM kammaM ke0 ) pApakaM karma eTale jJAnAvaraNIyAdi pApakarma pratye ( vaMdhaI ke0) vabhAti eTale bAMdhe de. ( se ke0 ) tasya eTale te sAdhune (taM ke) tat eTale te Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike cturthaadhyynm| 21 pApakarma ( kamuyaMphalaM ke0 ) kaTukaphalaM eTale kaDavA phalane ApanAhaM (hoza ke') javati eTale thAya . // 4 // (dIpikA.) evamayataM vapannasamAhito divase prkaamshyyaadinaa| zeSaM pUrvavat // 4 // " ( TIkA.) evamayataM khapannasamAhito divA prakAmazayyAdinA zeSaM pUrvavat // 4 // ajayaM muMjamANo a, paannnuuyaaiNhiNs|| . baMdhaI pAvayaM kamma, taM se doi kamuzraphalaM // 5 // (avacUriH) ayataM juJjAno niHprayojanaM praNItaM kAkazRgAlajalitAdinA / zeSaM - pUrvavat // 5 // .. (artha.) tathA je sAdhu ( ajayaM suMjamANo a ke0 ) ayataM juJjAnazca eTale yatanA vinA ajayaNAe nojana karato thako (pANanUyAiM ke0) prANinUtAni eTale ekeMjiyAdika tathA baeNrijiyAdika jIva pratye (hiMsara ke) hinasti eTale haNe '. tethI te sAdhu (pAMvayaM kammaM ke0 ) pApakaM karma eTale pApakarmapratye ( baMdhaI ke) . banAti eTale bAMdhe . ( se ke0 ) tasya eTale te puruSane (taM ke) tat eTale te ... pApakarma (kamuyaMphalaM ke) kaTukaphalaM eTale kaDavA phalane ApanAeM ( ho ke.) navati eTale thAya . // 5 // (dIpikA.) evamayataM juJjAno niHprayojanaM praNItaM kaakshRgaalnhitaadinaa| - zeSaM pUrvavat // 5 // (TIkA.) evamayataM juJjAno niSprayojanaM praNItaM kAkazRgAlajaditAdinA zeSaM pUrvavat // 5 // ajayaM nAsamANo a, pANanUyAiM hiNs|| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se doz kamuzraphalaM // 6 // . (avacUriH) nASamANo gRhasthanASayA niSThuramantarajJASAdinA / zeSaM puurvvt||6|| (artha.) tathA je sAdhu ( ajayaM nAsamANo a ke ) ayataM jApamANazca eTale yatanA vinA ajayaNAe arthAt sAvadya gRhasthanI niSThura evI cakAramakArAdinASA bolato thako (pANayA ke ) prANibhUtAni eTale ekeDiyAdika tathA beriMji Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yAdika jIva pratye ( hiMsara ke) hinasti eTale haNe de. tethI te sAdhu (pAvayaM kammaM ke) pApakaM karma eTale jJAnAvaraNIyAdi pApa karma pratye (baMdhaI ke0) vanAti eTale bAMdhe . ( se ke0) te jIvane (taM ke ) tat eTale te pApakarma (kamuyaphala ke0) kaTukaphalaM eTale kamavA phalane ApanArUM (hoza ke0) navati eTale thAya . // 6 // (dIpikA.) evamayataM jJASamANo gRhasthatASayA niSThuramantaranASAdinA zeSa pUrvavat // 6 // . (TIkA.) evamayataM nASamANo gRhasthanASayA nisstthurmntrnaassaadinaa| zeSaM pUrvavat // 6 // kahaM care kaI cike, kadamAse kahaM sae // . kadaM muMjato nAsaMto, pAvaM kammaM na bNdh||7|| (zravacUriH) atrAha / yadyevaM pApakarma tataH kathaM kena prakAreNa caredityAdi // 7 // (artha.) pUrvokta vacana sAMjalIne gurune ziSya pUje je. kahamityAdi / te sAdhu (kahaM care ke0) kathaM caret eTale kevI rIte gamana kare, ( kahaM ci ke0) kathaM tiThet eTale kevIrIte unno rahe, ( kahamAse ke) kathamAsIta eTale kevI rIte bese, (kahaM sae ke0) kathaM vapet eTale kevI rIte zayana kare, valI (kahaM muMjato jAsaMto ke) kathaM jujAno nASamANazca eTale te sAdhu kevIrIteM jojana karato thako tathA bolato thako (pAvaM kammaM ke) pApaM karma eTale pApakarmane (na baMdhaz ke0) na babhAti eTale bAMdhato nathI. // 7 // (dIpikA.) atha ziSya Aha / yadyevaM pApakarmabandhastadA kathaM caredityAha / kathaM kena prakAreNa caret , kathaM tiSThet, kathamAsIta, kathaM khapet / kathaM juJjAno'nnaM kathaM nASamANaH pApakarma na banAti // 7 // (TIkA.) atrAha / yadyevaM pApakarmabandhastataH kahaM care ityAdi / kathaM kena prakAreNa caret, kathaM tiSThet, kathamAsIta, kathaM vapet / kathaM juJjAno nASamANaH pApaM karma . na banAtIti // 7 // jayaM care jayaM ciThe, jayamAse jayaM se|| jayaM muMjaMto nAsaMto, pAvaM kammaM na bNdh||7|| Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 203 1 ( zravacUriH ) AcAryastvAha / yataM caretsUtropadezeneryAsamitaH / yataM tiSTheddhastapAdAvidepeNa / yatamAsIta upayuktamAkuJcanAdyakaraNena / yataM svapet samAhito rAtrau prakAmazayyAparihAreNa / yataM juAnaH saprayojanamapraNItaM pratara siMhanaMditA dinA / yataM jASamANaH sAdhubhASayA mRDu kAlaprAptaM ca / pApaM karma jJAnAvarayAdi na babhAti ruddhAzravatvAdvihitAnuSThAnaparatvAditi // 7 // ( artha. ) evo ziSyano prazna sAMjalIne zrAcArya kahe be. jayaM care iti. he ziSya ! sAdhu je be, te ( jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI ( care ke0 ) caret eTale cAle (jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI ( ciTThe ke0 ) tiSThet eTale ujjo rahe, ( jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI ( Ase ke0 ) AsIta eTale bese, (jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI ( sae ke0 ) svapet eTale zayana kare, tathA (jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI (guMjato ke0 ) juAnaH eTale nojana karato (jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI (jAsaMto ke0 ) jASamANaH eTale jASaNa karato ( pAvaM kammaM ke0 ) pApaM karma eTale jJAnAvaraNIyAdi pApa karma pratye ( na baMdhai ke0 ) na banAti eTale bAMdhato nathI. // 8 // ( dIpikA . ) AcArya uttaramAha / yataM caret sUtrasya upadezena IryAsamityA disamitaH san yataM tiSThet samAhitaH san hastapAdAdInAM videpeNa vinA, yatamAsIta upayuktaH san zrakuJcanAdeH karaNena, yataM svapet samAdhimAn san rAtrau prakAmazayyAdiparihAreNa / yataM bhuJjAnaH praNItaM siMhana ditAdinA, evaM yataM jASa sAdhubhASayA tadapi mRDu kAlaprAptaM ca / evaM kurvan sAdhuH pApaM karma kliSTamakuzalAnubandhi jJAnAvaraNIyAdi na badhnAti / kathamAzravarodhanAt sAdhvAcAratatparatvAcca // 8 // 1 1 ( TIkA.) AcArya ha / jayaM care ityAdi / yataM caret sUtropadezeneryAsamitaH / yataM tiSThet samAhito hastapAdAdyavidepeNa / yatamAsIta upayukta AkuJcanAdyakarana / yataM svapet samAhito rAtrau prakAmazayyAdiparihAreNa / yataM juJjAnaH saprayojanamapraNItaM pratarasiMhana ditAdinA / evaM yataM jASamANaH sAdhujASayA mRDu kAlaprAtaM ca / pApaM karma kliSTamakuzalAnubandhi jJAnAvaraNIyAdi na banAti nAdatte nirAzravatvAt vihitAnuSThAnaparatvAditi // 8 // savanUyappanUprassa, sammaM nUyAI pAsana // piDhiyA savassa daMtassa, pAvaM kammaM na baMdhai // e|| Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (avacUriH ) sarvajUteSu AtmanUtaH sarvacUtAtmajUto ya yAtmavatsarvanUtAni pazyati samyak vItarAgoktena vidhinA pRthvyAdIni jUtAni pazyataH, pihitAzravasya, dAntasyenDiyanoinDiyadamanena pApaM karma na vadhyate / pApakarmavandho na navatItyarthaH // e|| (artha.) have upadeza kahe .. ( sabanUyappanUassa ke0) sarvacUtAtmajUtasya, sa. vanUta te sarva prANIne AtmajUta eTale potAnA AtmAnI pare samajanArA evA tathA (.samma nUyAI pAsarDa ke) samyak jUtAni pazyataH, nUtAni eTale sarva jIvone samyak eTale vItarAge kahyA pramANe rUDIrIteM pazyataH eTale jonArA evA (pihiyAsaMvassa ke0) pihitAzravasya eTale prANAtipAtAdika AzravahAra jeNe rokyAM ,evA ane (daMtassa ke0) dAMtasya eTale jeNe iMDiyadamana kalu be, evA sAdhune (pAvaM kammaM ke ) pApaM karma eTaleM jJAnAvaraNIyAdi pApakarma ( na vaMdhara ke) na badhnAti baMdhAtuM nayI // e|| - (dIpikA.) kiMca evaMvidhasya sAdhoH pApaM karma na bdhyte| tasya sAdhoH pApakarmavandho na navatItyarthaH / kiM sAdhoH / sarvabhUteSu AtmanUto ya AtmavatsarvabhUtAni pazyati / tasya kiM kurvataH saadhoH| samyagvItarAgakathitena vidhinA nUtAni pRthvyAdIni pshytH| punaH kiM saadhoH| pihito niruddhaH sthagita AzravaH prANAtipAtAdirUpo yena sa tasya / punaH kiMcUtasya sAdhoH / dAntasya damitenDiyanonjiyavyApArasya / evaM sati kiM navati / sarvajUtadayAvataH pApakarmabandho na bhavati // 5 // (TIkA.) kiMca sabanUya ityAdi / sarvajUteSvAtmanUtaH sarvAtmanUto / ya atmavat sarvanUtAni pazyatItyarthaH / tasyaivaM samyagvItarAgoktena vidhinA nUtAni pRthivyAdIni pazyataH sataH / pihitAzravasya sthagitaprANAtipAdyAzravasya dAntasyenDiyanoindriyadamena pApaM karma na banAti, tasya pApakarma bandho na bhvtiityrthH||5|| paDhamaM nANaM tadayA, evaM ciha svsNje|| annANI kiM kAhI, kiMvA nAhI apAvagaM // 10 // - (avacUriH) evaM sati dayAyAmeva yatitavyaM alaM jJAnAcyAsenApIti mA nUdavyutpanna vineyamativinrama iti tadapohAyAha / prathamamAdau jhAnaM tato dayA . evamanena prakAreNa jJAnapUrvaka kriyApratipattirUpeNa tiSThatyAste sarvasaMyataH / azAnI kiM kariSyati / sarvatrAndhatulyatvAt pravRttinimittAnAvAt vA kiM vA jhAsyAta Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| zya bekaM nipuNaM hitaM kAlocitaM pApakamito viparItaM tatkaraNaM lAvato'karaNameva / ato jJAnAnyAsaH kAryaH // 10 // (artha.) pUrvokta upadezathI ko ema samaje ke, sarva prANimAtra upara dayA rAkhanAra je puruSa, tene pApakarmano baMdha yato nathI, mATe sarvaprakAre prayatna karIne dayAja pAlavI. paraMtu jJAnano abhyAsa vagere kAMza karavAnI jarUra nathI, evA ajJAnI ziSyane moha na thavo jozye, mATe kahe . paDhamaM ti ( paDhamaM ke0) prathamaM eTale prathama ( nANaM ke) jJAnaM eTale jIvAjIvAdikanuM jJAna saMpAdana kare, (tarja ke.) tataH eTale jIvAjIvAdijJAna thayA pabI (dayA ke0) dayA eTale saMyamarUpa dayA SaDjIvanikAyane viSe karAya. aa prakArathI jJAnapUrvaka dayA siddha thAya be. ( evaM ke0) pUrvokta jJAnapUrvaka dayA pAlavAthI te sAdhu ( sabasaMjae ke0) sarvasaMyataH eTale sarva prakAre saMyata thAya je. valI ethI viparIta je puruSa (annANI ke0) ajJAnI eTale jIvAjIvAdijJAnarahita hoya be, te ( kiM kAhI ke ) kiM kariSyati eTa zuM karaze ? kemake, jJAna nahIM hovAthI te aMdhasamAna be, mATe te ajJAnI kevA karmane viSe pravRtta thavaM, tathA kevA karmathI nivartavaM, te kAM jANeja nahIM. valI yadyapi te puruSa kAMza karma karavA pravRtta thAya, topaNa te (seyapAvagaM ke0) zreyaHpApakaM eTale puNya ane pApane (kiMvA nAhI ke0) kiMvA zAsyati eTale zuM jANaze ? kAMja nahIM // 10 // - (dIpikA.) ziSyaH prAha / ityanena kimAgataM sarvaprakAreNa dayAyAmeva yatitavyaM kiM prayojanaM jJAnAcyAsena / gururAhamA evaM camaM kuru| yataHprathamamAdau jJAnaM jIvakharUparadANasya upAyaphala viSayaM tatastathAvidhAnAtpazcAt dayA saMyamaH evamanena prakAreNa jJAnapUrvakadayApratipattirUpeNa tiSThatyAste sarvasaMyataH sarvo'pi saadhuvrgH| paraM yaH punarajJAnI jJAnarahitaH sa kiM kariSyati / sarvatrAndhatulyatvAt pravRttinimittasyAnAvAt / kiM vA kurvan jJAsyati bekaM nipuNaM hitaM kAlasya citaM pApakaM vA bekAchiparItam / tatkaraNaM jAvato'karaNameva samasta nimittAnAmannAvAt andhprdiiptplaaynghunnaadrvt| ata eva anyatrApyuktam // gIabo a vihAro, bI gIamIsi naNi // itto tazyavihAro, nANunnA jiNavarehiM // 1 // ato jJAnAcyAsaH kArya eva // 10 // ___(TIkA.) evaM sati sarvabhUtadayAvataH pApakarmabandho na javatIti sarvAtmanA dayAyAmeva yatitavyam / alaM jJAnAcyAsenApIti mA nUdavyutpanna vineyamativijrama iti tadapohAyAha / paDhama pANamityAdi / prathamamAdau jJAnaM jIvasvarUpasaMradANopA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. yaphalaviSayaM tatastathAvidhajJAnasamanantaraM dayA saMyamastadekAntopAdeyatayA jAvatasta pravRtteH / evamanena prakAreNa jJAnapUrvaka kriyApratipattirUpeNa tiSThatyAste / sarvasaMyataH sarvapratrajitaH / yaH punarajJAnI sAdhyopAyaphalaparijJAnavikalaH sa kiM kariSyati sarva trAndhatulyatvAtpravRttinivRttinimittAjAvAt / kiM vA kurvan jJAsyati bekaM nipuNaM hitaM kAlocitaM pApakaM vA to vipatarItamiti / tatazca tatkaraNaM nAvato'karaNameva samagra nimittAnAvAt andhapradIptapalAyanaghuNAkarakaraNavat / ata evAnyatrApyuktam vihAro, bI gIzramI sijapi // ityAdi / ato jJAnAnyAsaH kAryaH // 10 // soccA jANai kalANaM, soccA jANai pAvagaM // jayaM pi jAe soccA, jaM seyaM taM samAyare // 11 // ( avacUriH) zrutvA jAnAti / kalyo mokSastamaNati nayatIti kalyANaM dayAkhyaM saMyamasvarUpaM pApakamasaMyamarUpamujayaM saMyamAsaMyamasvarUpaM zrAvakopayogi jAnA ti / yatazcaivamata chaM vijJAya yachekaM nipuNaM kAlocitaM tatsamAcaret // 11 // ( .) mATe jJAnAnyAsa karavAyI je thAya be te kahe be. soccA ityAdi. puruSa je be te ( soccA ke0 ) zrutvA eTale siddhAMta sAMjalIne ( kalAeM ke0 ) kavyANaM eTale saMyama pratye ( jANai ke0 ) jAnAti eTale jANe be. temaja ( soccAho ) zrutvA eTale siddhAMta zravaNa karIne ( pAvagaM ke0 ) pApakaM eTale asaMyama pratye ( jAe ke0 ) jAnAti eTale jANe be. ( soccA ke0) zrutvA eTale siddhAMta sAMjalIne ( jayaM pi 0 ) ujayamapi eTale saMyamAne saMyama pApa e ve pratye paNa ( jA i ke0 ) jAnAti eTale jANe be. evI rIteM siddhAMtazravaNazrI puNya, pApAne taDujaya jANIne pabI ( jaM ke0 ) yat eTale je ( seyaM ke0 ) zreyaH eTale hitakAri hoya, ( taM ke0 ) tat eTale te ( samAyare ke 0 ) samAcaret. eTale Acare // 11 // ( dIpikA . ) yatA / zrutvA jAnAti kalyANaM dayAkhyaM saMyamasvarUpaM zrutvA ca jAnAti pApakaM hiMsAkhyamasaMyamasvarUpam / ujayamapi saMyamAsaMyamakharUpaM zrAvakopayogi zrAvakayogyaM jAnAti zrutvA nAzrutvA / yatazcaivamata itthaM vijJAya yachekaM tat samAcaret tat kuryAdityarthaH // 11 // ( TIkA. ) tathA cAha socA ityAdi / zrutvA karNya kAryasAdhanatvAtsasAdhanakharUpavipAkaM jAnAti buddhyate / kalyANaM kaTyo modastamapati prApayatIti kaTyANaM dayAkhyaM saMyamasvarUpam / tathA zrutvA jAnAti pApakamasaMyamakharUpam / ujayama pi Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| 27 saMyamAsaMyamakharUpaM zrAvakopayogi jAnAti zrutvA nAzrutvA / yatazcaivamata zvaM vijJAya bekaM nipuNaM hitaM kAlocitaM tatsamAcaretkuryAdityarthaH // 11 // jo jIve vi na yANeza, ajIve vi na yANa // jIvAjIve ayANaMto, kada so nAhI saMyamaM // 12 // (avacUriH ) uktameva spaSTayannAha / yo jIvAn pRthivIkAyikA dinedaninnAnna jAnAti / ajIvAnsaMyamopaghAtino hiraNyAdIna jAnAti / jIvAjIvAnajAnan kA thamasau jJAsyati saMyamam // 15 // (artha.) have, sihAMtanA jJAna vagara saMyamanuM jJAna thatuM nathI, ema kahe je. jo jIve iti. ( jo ke0) yaH eTale je puruSa ( jIve vi ke ) jIvAnapi eTale pR. thvIkAyAdi jIvane (na yANeza ke ) na jAnAti eTale jANato nathI. tathA (ajIve vi ke0) ajIvAnapi eTale hiraNya rUpya pramukha ajIvane paNa (na yANa ke.) na jAnAti eTale jANato nathI. ( so ke0) saH eTale te puruSa ( jIvAjIve ke). jIvAjIvAn eTale jIvaajIva pratye (ayANaMto ke0) ajAnan eTale na jANato thako ( saMyama ke0) prANAtipAtaviramaNAdirUpa sattara prakAranA saMyamane ( kaha ke0 ) kathaM eTale kevI rIte (nAhI ke0) jJAsyati eTale jANaze. // 15 // ... (dIpikA.) uktameva spaSTIkurvannAha / yo jIvAnapi pRthivIkAyAdIn na jAnAti / ajIvAnapi saMyamasya upaghAtino maNivarNAdIn na jAnAti / evaM jIvAjIvAn zrajAnan kathamasau jJAsyati saMyama tatsaMbandhijJAnasya anAvAt // 15 // (TIkA.) uktamevArtha spaSTayannAha |jo jIve ityAdi |yojiivaanpi pRthivIkA yikAdinedaninnAn na jaanaati|ajiivaanpi saMyamopaghAtino madya hiraNyAdInna jaanaati| - jIvAjIvAnajAnankathamasau jJAsyati saMyamaM tadviSayaM tadviSayAjJAnAditi naavH||12|| jo jIve vi viyANeza, ajIve vi viyANa // jIvAjIve viyAeMto, so du nAdI saMyamaM // 13 // (avacUriH) yadA jIvAnajIvAnapi vijAnAti / tadA jIvAnajIvAMzca vijAnansa khalu saMyama jhAsyati // 13 // - 15 tadviSayajJAnAdIti" iti pAThAntaram / ... . .. ... ... .. ..... Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. :- ( artha.) have, je puruSa saMyamane jANe tenuM lakSaNa kahe , jo iti (jo ke) yaH eTale je puruSa (jIve vike0 ) pRthvIkAyAdi jIva pratye paNa (viyANa ke0) vijAnAti eTale sArIrIte jANe, tathA (ajIve vi keu) ajIvAnapi eTale dharmAstikAyAdika tathA saMyamanA upaghAtaka evA madya suvarNAdi ajIva padArtha pratye paNa ( viyANa ke) vijAnAti eTale vizeSa karI jANe. ( so ke0) saH eTale te puruSa ( jIvAjIve ke) jIvAjIvAn eTale jIva tathA ajIva pratye (viyAeMto ke) vijAnan eTale jANato thako (saMjamaM ke0) saMyama eTale sattara prakAranA saMyama pratye (hu ke0) khalu eTale nizcaye karI (nAhI ke0) zA. syati eTale jANaze. // 13 // ... ( dIpikA.) tatazca yo jIvAnapi vijAnAti / ajIvAnapi vijAnAti / jIvAjI. vAnvijAnan sa eva jJAsyati saMyamamiti / upadezAdhikAraH samAptaH // 13 // ( TIkA.) tatazca yo jIvAnapi jAnAtyajIvAnapi jAnAti / jIvAjIvAn viH jAnan sa eva jJAsyati saMyamamiti / pratipAditaH paJcama upadezArthAdhikAraH // 13 // ... jayA jIvamajIve a, do vi ee viyANa // ....... tayA gaI bahuvihaM, sabajIvANa jANa // 24 // . (zravacUriH) sAMprataM dharmaphalamAha / yadA yasmin kAle jIvAnajIvAMzca chAvapyetau vijAnAti vividhaM jAnAti / tasmin kAle gatiM narakagatyA dirUpAM bahuvidhAM jIvAjIvAnAM jAnAti yathA sthitajJAnamantareNa gatiparijJAnAnAvAt // 15 // (artha.) have pUrvokta jJAna- phala kahe je. jayA iti. ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre (jIvamajIve a ke0) jIvAjIvau ca eTale jIva tathA ajIva ( ee do vi. ke) etau chAvapi eTale e behune paNa ( viyANa ke) vijAnAti eTale jANe. ( tayA ke ) tadA eTale tyAre (sabajIvANaM ke0) sarvajIvAnAM eTale sarve jIvonI (bahavihaM ke0) baha vidhAM eTale devatiryanArakAdi anekaprakAranI (gaI ke0) gatiM eTale gatine (jANa ke0) jAnAti eTale jANe. // 14 // (dIpikA.) sAMpratadharmasya phalamAha / jayA ityaadi| yadA yasmin kAle jIvAna-- jIvAn chau api etau vijAnAti anekaprakAreNa jAnAti / tadA tasmin kAle gati Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 229 narakagatyAdirUpAM bahuvidhAmanekaprakArAM sarvajIvAnAM jAnAti / yathAvasthitajIvAjivAdiparijJAnaM vinA gatiparijJAnasya zrabhAvAt // 14 // . ( TIkA. ) sAMprataM SaSThe'dhikAre dharmaphalamAha / jayA ityAdi / yadA yasmin kAle jIvAnajIvAMzca dvAvapyetau vijAnAti vividhaM jAnAti / tadA tasmin kAle gatiM nakagatyAdirUpAM bahuvidhAM khaparagatanedenAnekaprakArAM sarvajIvAnAM jAnAti / yathAva - sthitajIvAjIva parijJAnamantareNa gatiparijJAnAbhAvAt // 14 // jayA gaI bahuvihaM, sabajIvANa jAei // tayA puSNaM ca pAvaM ca, baMdhaM mukaM ca jANai // 15 // ( avacUriH ) uttarottaraphalavRddhimAha / tadA puNyaM ca pApaM ca bahuvidhagati nibandhanaM bandhaM jIvakarmayogaH khalakSaNaM modaM ca tadviyogasukhalakSaNam // 15 // ( artha. ) ( jayA ke 0 ) yadA eTale jyAre ( savajIvANa ke0 ) sarva jIvonI ( bahuvi 0 ) bahuvidhAM eTale cAra prakAranI ( gaI ke0 ) gatiM eTale gatineM ( jAi ke0 ) jAnAti eTale jANe. ( tathA ke0 ) tadA eTale tyAre caturvidha gaMtinA kAraNa evA ( puSaM ca pAvaM ca ke0 ) puNyaM ca pApaM ca eTale puNyane ane pApane tathA ( baMdhaM murakaM ca ke0 ) baMdha mokSaM ca eTale baMdhane ne mohane ( jAi ke0 ) jAnAti eTale jANe, // 15 // ( dIpikA . ) atha uttorottaraphala vRddhimAha / yadA gatiM bahuvidhAM sarvajIvAnAM jAnAti / tadA puNyaM ca pApaM ca bahuvidhagati nibandhanaM tathA bandhaM jIvakarmayoga duHkhalakSaNaM mokSaM ca jIvakarma viyogasukhalakSaNaM jAnAti // 15 // ( TIkA. ) uttarottarAM phalavRddhimAha / jayA ityAdi / yadA yasminkAle gatiM bahuvidhAM sarvajIvAnAM jAnAti / tadA puNyaM ca pApaM ca bahuvidhagati nibandhanaM tathA bandhaM jIvakarmayoga duHkhalakSaNaM mokSaM ca tadviyogasukhalakSaNaM jAnAti // 15 // jayA puSpaM ca pAvaM ca, baMdhaM mukaM ca jAi // tayA niviMdae joe, je dive je pra mANuse // 16 // ( zravacUriH ) tadA nirvinte mohAjAvAt samyag vicArayatyasAraDuH kharUpatayA jogAn zabdAdIn // 16 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. . ( artha. ) tathA jayA iti. ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( puSaM ca pAvaM ca ke0 ) puNyaM ca pApaM ca eTale puNya ane pApa pratye tathA ( baMdhaM mukaM ca ke0 ) baMdha mokSaM ca eTale baMdhAne mokSa pratye ( jANai ke0 ) jAnAti eTale jANe. ( tathA ke0 ) tadA eTale tyAre, ( je ke0 ) ye eTale je ( dive ke0 ) divyA: eTale deva saMbaMdhI tathA ( je a mANuse ke0 ) ye ca mAnuSAH eTale manuSyanA je ( jo e ke0 ) jogA: eTale joga be, te jogane ( niviMda ke0 ) nirvinte eTale a sAra karI jANe be // 16 // ( dIpikA. ) yadA puNyaM ca pApaM ca bandhaM ca mokSaM ca jAnAti / tadA nirvinte mohAjAvAt samyagvicArayati asAraDuH kharUpatayA / kAn jogAn zabdAdIn yAn divyAn tathA yAn mAnuSAn / tenyo vyatiriktAH zeSAH paramArthato jogA eva na javanti // 16 // ( TIkA . ) jayA ityAdi / yadA puNyaM ca pApaM ca bandhaM mokSaM ca jAnAti / tadA nirvinte mohAjAvAt samyagvicArayatyasAraDuH kharUpatayA jogAn zabdAdIn yAn divyAn yAMzca mAnuSAn / zeSAstu vastuto jogA eva na bhavanti // 16 // jayA niviMda joge, je dive je mANuse // tayA cayai saMjogaM, sapniMtarabAdiraM // 17 // ( avacUriH ) tadA tyajati saMyogaM jAvataH AbhyantaraM krodhAdi bAhyaM hiraNyAdi // 17 // ( . ) tathA ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( je dive je chA mANuse ke0 ) ye divyA ye ca mAnuSAH eTale je devanA tathA mANasanA joga be, te ( joe ke0 ) jo gAn eTale jogane ( nibbiMdae ke0 ) nirvite eTale asAra karI jANe. ( tathA ke0 ) tadA eTale tyAre ( saniMtarabA hiraM ke0 ) sAbhyaMtarabAhyaM eTale rAgadveSAdika anyaMtara tathA putrakalatrAdika bAhya evA ( saMjogaM ke0 ) saMyogaM eTale saMyogane ( cayaza ke0 ) tyajati eTale boDI de be // 17 // ( dIpikA. ) yadA nirvinte jogAndivyAnmAnuSAn / tadA tyajati saMyogaM saMbandhaM sAnyantarabAhyam / krodhAdirUpamAnyantaraM svarNAdirUpaM bAhyaM saMbandhamityarthaH // 17 // ( TIkA. ) jayA ityAdi / yadA nirvinte jogAn yAn divyAn yAMzca mAnuSAn / tadA tyajati saMyogaM saMbandhaM dravyato jAvataH sAnyantarabAhyaM krodhAdihiraNyA di saMbandhamityarthaH // 17 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / jayA cayai saMjogaM, sanitarabAdiraM // tayA muMge navittA, pavaIe apagAricaM // 18 // 231. ( zravacUriH ) tadA mueko dravyato jAvatazca bhUtvA pravrajati prakarSeNa vrajati mokSaM pratyanagAram // 18 // ( artha. ) ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( sapniMtara bAhiraM ke0 ) sAbhyaMtarabAhyaM eTale bAhya abhyaMtara evA be prakAranA ( saMjogaM ke0 ) saMyogaM eTale saMbaMdhane (cayai ke0) tyajati eTale tyAga kare be. (tathA ke0) tadA eTale tyAreM (muMvittA ke0 ) muMmo bhUtvA eTale dravyajAvathI suMma thane ( apagAriyaM ke0 ) anagAraM eTale gArarahitapaNeM arthAt gRhano tyAga karIne ( pavaie ke0 ) pratra - jati, prakarSekarI eTale dravyathI locAdike karI tathA jAvathI rAgadveSAdikanA tyAge karI vrajati eTale moda pratyeM jAya be // 18 // ( dIpikA . ) yadA tyajati saMyogaM sAnyantaraM bAhyaM tadA mueko bhUtvA dravyato nAvatazca pravrajati prakarSeNa brajati mohamanagAraM dravyato jAvatazca mAnAgAra mityarthaH // 18 // vidya ( TIkA. ) jayA ityAdi / yadA tyajati saMyogaM sAnyantarabAhyam / tadA mueko bhUtvA dravyato jAvatazca pravrajati prakarSeNa vrajatyapavarga pratyanagAraM dravyato nAvatazvAvidyamAnAgAra miti nAvaH // 18 // jayA muMge navittA, pavaie apagAritryaM // tayA saMvaramukkiTaM, dhammaM phAse puttaraM // 19 // ( avacUriH ) tadA saMvaramukkiDaM ti prAkRtazailyA utkRSTasaMvaraM prANAtipAtAdinivRtirUpaM cAritradharmaM spRzatyanuttaram // 15 // ( artha. ) jayA muMDo ityAdi. jyAreM muMDa thaine ityAdi ( tayA ke0 ) tadA etyA (aNuttaraM ke0 ) zreSTha evA ( saMvaramuki ke0 ) utkRSTasaMvararUpa ( dhammaM ha ) dharmaM eTale dharma pratye ( phAse ke0 ) spRzati eTale sparza kare. // 10 // ( dIpikA. ) yadA muMmo bhUtvA pravrajati anagAraM tadA utkRSTaM saMvaradharmaM sarvaprAyAtipAtAdinivRttirUpaM cAritradharma spRzati anuttaraM samyagAsevata ityarthaH // 15 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. (TIkA.) jayA ityaadi| yadA mueko bhUtvA pravrajatyanagAram / tadA saMvaramukiti prAkRtazailyA utkRSTasaMvaraM dharma sarvaprANAtipAtAdivi nivRttirUpaM cAritradharma mityarthaH / spRzatyanuttaraM samyagAsevata ityarthaH // 15 // jayA saMvaramukki, dhammaM phAse aNuttaraM / / tayA dhuNa kammarayaM, avodikalusaMka // 20 // . . (avacUriH) tadA dhunAti karmarajo'vodhikaluSakRtaM zravodhikabuSeNa mithyAhaSTinopAttamityarthaH // 20 // (artha.) jayA saMvaraM ityAdi. jyAreM utkRSTa saMvararUpa zreSTha dharmane Adare De, (tayA ke0) tadA eTale tyAre ( abohikalusaMka ke) avodhikaluSakRtaM eTale mithyAdRSTipaNAthI karelA evA ( kammarayaM ke0) karmarajaH eTale karmarUpa raja pratye. karmane raja kehavAnuM kAraNa e ke, karma je je te potAnA phalarUpa kuHkhAdikathI AtmAne lepa kare , mATe karmane raja kahe . evA karmarajane te pUrvokta sAdhu (dhuNa ke0) dhunAti eTale kADhI nAkheM be||20|| (dIpikA.) yadA saMvaramutkRSTaM dharma spRzati anuttaram / tadA dhunAti / dhAtUnAmanekArthatvAt / paatyti| kim / karmarajaH karmaiva AtmaraJjanAt raja zva krmrjH| kiM nUtaM karmarajaH / abodhikaluSakRtaM abodhikaluSeNa mithyAdRSTinA upAttamityarthaH // 2 // ( TIkA.) jayA ityAdi / yadotkRSTasaMvaraM dharma spRzatyanuttaraM tadA dhunAtyanekArthatvAtpAtayati karmarajaH karmaiva zrAtmaraJjanAuja va rajaH / kiMviziSTamityAha / abodhikanuSakRtam abodhikanuSeNa mithyAdRSTinopAttamityarthaH // 20 // jayA dhuNa kammarayaM, abodiklusNkmN|| tayA sabattagaM nANaM, daMsaNaM caabhigv||1|| (avacUriH) tadA sarvagaM jJAnamazaSajJeyaviSayaM darzanaM cAzeSadRzyaviSayaM cAdhigabatyAvaraNAnAvAdAdhikyena prApnotItyarthaH // 1 // (artha.) jayAdhuNaztyA di.jyAre mithyASTipaNe karI karelA karmarajane puruSa TAle 3. ( tayA ke ) tadA eTale tyAre ( savvattagaM ke0 ) sarvatragaM eTale sarvalokamAM vyApI rahe evA ( nANaM ke ) jJAnaM eTale kevalajJAna pratye tathA (daMsaNaM ca ke0) darzanaM Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike cturthaadhyynm| 233 ca eTale darzana pratye ( ajigara ke0 ) anigati eTale jJAnAvaraNIya karmanA tathA darzanAvaraNIya karmanA anAvathI sArI rIte pAme // 1 // (dIpikA.) yadA dhunAti karmarajaH zrabodhikaluSakRtam / tadA sarvatragaM jJAnamaze- .. SaDeyaviSayamazeSaM darzanaM cAdhigati AvaraNasya anAvAt zrAdhikyena prApnoti // 21 // (TIkA.) jayA ityAdi / yadA dhunAti karmarajaH abodhikaluSakRtam / tadA sarvatragaM jJAnamazeSajJeya viSayaM darzanaM cAzeSadRzya viSayamadhigabatyAvaraNAnAvAdAdhikyena praapnotiityrthH||21|| jayA savattagaM nANaM, daMsaNaM caanigddh|| tayA logamalogaM ca, jiyo jApa kevlii||22|| ... (avacUriH) tadA lokaM caturdazarajjvAtmakamalokaM cAnantaM jino jAnAti kevalI / lokAloko ca sarvo nAnyataramityarthaH // 25 // (artha.) jayA savattagaM ityAdi. jyAre sarvalokavyApI evA jJAnane tathA darzanane jIva pAme be, ( tayA ke ) tadA eTale tyAre ( kevalI ke0.) kevalajJAnI thaelo (jiNo ke.) jenAM karmabaMdhana tUTI gayAM, evo te puruSa (logamalogaM ca ke0) lokamalokaM ca eTale caturdazarajjvAtmaka loka pratye ane anaMtA aloka pratye (jANa ke0) jAnAti eTale jANe . caudaraDa lokanA varga, mRtyu ane pAtAla evA traNa neda . te cajadaraa loka caudaraapramANa . raDa eTale zuM ? to ke jo koza kautukI deva hajAra maNano lohamAno eka golo banAvIne tene saudharme devalokathI he| pRthvIupara nAkhe, to tene nUmIe, paDatAM u mAsa, ba dina ane ba . muharta eTalo kAla lAge. e eka raja thaz. e rajatraNa prakAre . eka UrdhvarajA, bIjI adhora, ane trIjI tiryagraha. temAM eka Urdhvarajju manuSyalokathI mAmIne saudharme devaloka sudhI . bIjI Urdhvaraju mAheM devalokathI cothA devalokasudhI ne. trIjI UrdhvaraGgu cothA devalokathI hAlAMtaka devaloka sudhI . cothI Urdhvaraju lAMtaka. devalokathI sahasrAra devaloka sudhI. pAMcamI urvarA sahasrAra devalokathI acyuta devaloka sudhI . hI UrdhvarA navagraiveyaka sudhI . sAtamI UrdhvarA navagraiveyakathI mAMmIne sijhazilA sudhI be. temaja pratyeka narakapRthvI eka eka raapramANanI gaNatAM adhoraa paNa sAta thaI. evaM ve malIne cauda rajju thara. evIrIteM tirya. gurajju paNa jANavI. udAharaNa-jaratadetrathI pUrvapazcimanA tathA dakSiNa uttaranA svayaM 20 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA. ramaNasamudra sudhInA pradezanuM pramANa paNa siddhAMtathI jAvaM. evA caturdazaragurUpa lokane kevalI hAthanI hAthelI upara rahelA yAmalAnI pareM jANe ve tathA anaMta loka paNa jANe be. // 22 // ( dIpikA . ) yadA sarvatragaM jJAnaM darzanaM ca adhigacchati / tadA lokaM caturdazarakurUpamalokaM ca anantaM jino jAnAti kevalI // 22 // ( TIkA. ) jayA ityAdi / yadA sarvatragaM jJAnaM darzanaM cAdhigacchati / tadA lokaM caturdazarajjvAtmakamalokaM cAnantaM jino jAnAti kevalI / lokAloko ca sarva nAnyataramevetyarthaH // 12 // jayA logamalogaM ca, jiNo jAi kevalI // tayA joge niruMnittA, selesiM parivajjai // 23 // ( avacUriH ) tadocitasamaye yogAnniruddhya manoyogAdIn zailezIM pratipadyate na - vopagrAhi karmAzayAya // 23 ( artha. ) jayA logaM ityAdi. jyAre puruSa kevalajJAnI thaine loka tathA aloka pratyeM jANe . ( tathA ke0 ) tadA eTale tyAre ( joge ke0 ) yogAn eTale mana vacana kAyAnA vyApAra pratyeM ( niraMjittA ke0 ) nirudhya eTale ruMdhIne navopayAhI karmanA kayanemATe ( selesiM ke0 ) zailezIM eTale parvatanI pareM nizcalapaNAne (pami - va ke0 ) pratipadyate eTale prApta thAya be // 23 // ( dIpikA. ) yadA lokamalokaM ca jino jAnAti kevalI / tadA ucitasamayena yogAn niruya manoyogAdIn zailezI pratipadyate javopagrAhi karmAzadayArtham // 23 // ( TIkA. ) jayA ityAdi / yadA lokamalokaM ca jino jAnAti / tadocitasa.mayena yogAnniruya manoyogAdIn zailezIM pratipadyate javopayAdikarmAzayAya // 23 // jayA joge niraMbhittA, selesiM parivakai // tayA kammaM khavittANaM, siddhiM gaccha nIra // 24 // ( avacUriH ) tadA javopagrAhyapi karma rUpayitvA siddhiM gacchati lokAntadetrarUpAM nIrajAH sakalakarmara jo vipramuktaH // 24 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 235 ( artha. ) jayA jogaM ityAdi. jyAre mana vacana kAyAnA vyApAra ruMdhIne zailezI karane pAme be, ( tathA ke0 ) tyAre ( nIraja ke0 ) nIrajAH eTale karmarUpa raje karI rahita ko ( kammaM ke0 ) karma eTale javopagrAhi karmane ( khavittA NaM ke0 ) rUpayitvA eTale khapAvIne ( siddhiM ke0 ) lokAnta kSetrarUpa siddhine ( gai ke0 ) gati eTale jAya be. // 24 // ( dIpikA. ) yadA yogAnnirudhya zailezIM pratipadyate / tadA karma rUpayitvA siddhiM lokAntatrarUpAM gachati / kiMbhUtaH / nIrajAH karmarajomuktaH // 24 // ( TIkA. ) jayA ityAdi / yadA yogAnniruddhya zailezIM pratipadyate / tadA karma payitvA jAvopagrAhyapi siddhiM gachati lokAnta kSetrarUpAm / nIrajAH sakalakarma - rajovinirmuktaH // 24 // jayA kammaM khavittANaM, siddhiM gaccha nIra // tayA logamacayaco, siddho davai sAsana // 25 // ( avacUriH ) tadA lokamastakasthaH trilokyuparivarttI javati / zAzvataH karmabI - jAjAvAt anutpattidharmmA // 25 // ( artha. ) jyAre karmarajekarI rahita thako javopagrAhi karma khapAvIne siddhi pratye pAme be. ( tayA ke ) tadA eTale tyAre ( loga ma yo ke0 ) lokamastakasthaH eTale caturdazarakulokanA mastaka upara eTale siddhakSetre rahelo puruSa ( sAsa ke0 ) zAzvataH eTale karmarUpa bIjanA zrAvathI utpattyAdirahita mATe nitya evo ( si 0 ) siddha ( havai ke0 ) javati eTale yAya be. // 25 // ( dIpikA . ) yadA karma rUpayitvA siddhiM gacchati nIrajAH / tadA lokamastakasthatrailokyasya parivartI siddho javati zAzvataH / karmabIjAbhAve na punarutpadyate // 25 // ( TIkA. ) jayA ityAdi / yadA karma rUpayitvA siddhiM gachati nIrajAH / tadA lokamastakasthaH trailokyoparivarttI siddho javati / zAzvataH karmabIjAbhAvAdanutpattidhatAvaH / ukto dharmaphalAkhyaH SaSTho'dhikAraH // 25 // suhasAyagassa samAssa, sAyAjalagassa nigAmasAissa || colaNApado prassa, allahA sugai tArisagassa // 26 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (avacUriH) ukto dharmaphalAkhyaH SaSTo'dhikAraH / sAMprataM yasya dharmaphalaM purvanaM tamAha / sukhAkhAdakasya prAptasukhopanoginaH zramaNasya avyaprabajitasya zAtAkulasya nAvisukhArthaM vyAkSiptacittasya nikAmazAyinaH sUtrArthavelAmukhaya uTholanayA udakAyatanayA hastapAdAdidhAvinaH udyolanApradhAvinaH urvanA sugatistAdRzasya jagavadAjhAlopakAriNaH // 26 // ... (artha.) ahIM sudhI yatidharmarnu phala kameM karI kahyu. have e ukta phala kone kurlana De te kahe . suha iti (suhasAyagassa ke0) sukhAkhAdakasya. eTale zabda, , sparza, rUpa, rasa, gaMdha e pAMca viSayathI utpanna yatA sukhano hamezAM upanoga le. nAra evA, tathA (sAyAulagassa ke0) zAtAkulasya eTale naviSya kAleM sukha prAptine arthe cittamAM Akula vyAkula thanAro evA tathA ( nigAmasAzssa ke ) nikAmazA. yinaH eTale sUtrokta kAlarnu ubaMdhana karIne suI rahe evA, tathA (bolanApahoassa ke0) utsolanApradhAvinaH eTale ghaNuM udaka vAparIne hAtha paga pramukhanI zuddhi rAkhanAra evA, ( tArisagassa ke0.) tAdRzaMsya eTale pUrvokta prakAre jagavadAjJAno lopa karanAra evA, ( samaNassa ke ) zramaNasya eTale avya sAdhune (sugara ke) sugatiH e. Tale lokAnta kSetrarUpa gati (usahA ke) mulanA eTale urlaja . // 26 // (dIpikA.) ukto dharmaphalanAmA ssssttho'dhikaarH| atha dharmaphalasya durljtvmaah| sukhAkhAdakasya prApteSu zabdarasA dinogeSu sukhopanogakartuH evaMvidhasya zramaNasya avyataH prabajitasya / punaH kiMnUtasya zramaNasya / zAtAkulasya jAvisukhArthaM vyAkSiptacittasya / punaH kiMjUtasya zramaNasya / nikAmazAyinaH / nikAmamatyarthaM sUtrArthavelAmatikramya zayAnasya / punaH kiMnnUtasya zramaNasya / utsolanayA udakasya ayatanayA prakarSeNa dhAvati pAdAdizukiM karoti yaH sa tathA tasya / kiM syAdityAha / murkhanA muSprApA sugatiH siddhiH| tAdRzasya jagavata thAjhAlopakAriNaH // 26 // (TIkA.) sAMpratamidaM dharmaphalaM yasya durlajaM tamanidhitsurAha / sudeti / sukhAvAdakasya aniSvaGgeNa prAptasukhanoktuH zramaNasya avyapravajitasya zAtAkulasya nAvisukhArtha vyAdiptasya nikAmazAyinaH sUtrArthavelAmapyubadhya zayAnasya utsolanApradhAvina utsolanayA udakAyatanayA prakarSeNa dhAvati pAdAdizukiM karoti yaH sa tathA tasya / kimityAha / urlanA duSprApA sugatiH siddhiparyavasAnA tAdRzasya nagavadAkAlopakAriNa iti gAthArthaH // 26 // ...... ........ Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 .. . dazavaikAlike caturthAdhyayanam / tavoguNapadANassa, ujjuma khaMtisaMjamarayassa // parIsare jiNaMtassa, sulahA sugai tArisagassa // 20 // (avacUriH) dharmaphalaM yasya sulanaM tamAha / SaSThASTamAditapoguNapradhAnasya mArgapravRttabujheH dAntipradhAnasaMyamaratasya parISahAn jayato'nijavataH sulanA sugatistAdRzasya jagavadAjJAkAriNaH // 7 // . (artha.) have, pUrvokta sugati jene sulana thAya te kahe . ( tavoguNapahANassa ke ) tapoguNapradhAnasya eTale , ahama ityAdi tapoguNekarI pradhAna, tathA (uDama ke0) jumateH eTale jenI mati modamArgane viSe be evA tathA( khaMtisaMjamarayassa ke0) dAMtisaMyamaratasya eTale jemAM kSamA pradhAna be, evA sattara prakA- ." ranA saMyamane dhAraNa karanAra, tathA (parIsahe jiNaMtassa ke0) parISahAn jayataH eTale dudhAtRSAdika parISahane jItanAra evA ( tArisagassa ke0) tAdRzasya eTale evIrIte jagavaMtanI AjJA pAlana karanAra evA puruSane ( suga ke ) sugatiH eTale mokSarUpa sugati ( sulahA ke ) sukhanA eTale sukhathI male evI . // 27 // (dIpikA.) atha dharmaphalasya sulajatAmAha / tAdRzasya nagavata AjJAkAriNaH sugatiH sikiH sulanA suprApA navati / kiMvidhasya tAdRzasya / tapoguNapradhAnasya psstthaassttmaaditpogunnvtH| punaH kiMnUtasya tAdRzasya / jumateH modamArgapravRttabujheH / punaH kiMjUtasya / dAntisaMyamaratasya / zAntipradhAnasya saMyamasya sevina ityarthaH / punaH kiMjUtasya / pariSahAn kutpipAsAdIn jayataH parAnavataH // 27 // (TIkA.) zdAnI midaM dharmaphalaM yasya sulanaM tamAha / tavoguNetyAdi / tapoguNa- . pradhAnasya SaSThASTamAditapodhanavata jhajumatermArgapravRttabujheH dAntisaMyamaratasya dAntipradhAnasaMyamopasevina ityarthaH / parISahAn hutpipAsAdIn jayato'nivataH sulanA sugatiruktaladaNA tAdRzasya jagavadAjJAkAriNa iti gAthArthaH // 27 // pahA vi te payAyA, khippaM gati amrnvnnaaii|| jesi pina tavo saM-jamo a khaMtI a baMnaceraM ca // // zveaMbajjIvaNiaM, sammadichI sayA je|| ukSa lahittu sAmannaM, kammuNA na virAdijAsi ttivemi||she|| . cana bajIvaNiA pAmatayaNaM sammattaM // 4 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 rAyA~dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa-(43)mA. ( avacUriH ) vRddhatve khaeikatacAritrA zrapi punastatsaMdhAnato ye sanmArga prapannA ste prakarSeNa yAtAH prAptA amaranavanAni / ityeSA gAthA vaha kRttau noktA // 27 // (avacUriH) upasaMharannAha ityetAM SaDjIvanikAM na virAdhayet iti yogH| samya gdRSTiH sadA yato yatnaparaH san phurlanaM labdhvA zrAmaNyaM karmaNA manovAkAyakriyayA pramAdena na virAdhayet na khAyet iti bravImi // 2 // zati SaDjIvanikAdhyayanAvacUriH // 4 // ... (artha.) have, thoDo kAla dharma seve, te paNa devalokane viSe jAya tekahe pachAvi iti. (jesiM ke0) yeSAM eTale je puruSane (tavo ke0) tapaH eTale chAdazaviH tapa, tathA (saMjamo a ke0) saMyamazca eTale sattara prakArano saMyama, tathA valI (khaMtI ke) dAMtizca eTale kSamA, valI (baMjaceraM ca ke) brahmacaryaM ca eTale maithunavina maNarUpa brahmacarya(piTha ke0)priyaH eTale priya be. (te kepa) te puruSa (paThAvi ke0) pazcA dapi eTale pAbale vaye paNa dIdA lazne (payAyA ke0) prayAtAH eTale saMyamanI vira dhanA na karatA sanmArge cAlatA thakA (khippaM ke0) kSipraM eTale zIghra (amarajavaNA ke ) amaranavanAni eTale devatAnA AvAsa pratye (gaDaMti ke0) jAya je // 27 (artha.) have sUtrakAra e cothA SaDjIvanikA nAmaka adhyayanano upasaMhA karatA utA kahe . zcezya miti. ( sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara (jae ke yataH eTale jayaNA rAkhanAra evo ( sammadichI ke0) samyagdRSTiH eTale samyag dRSTi jIva ( usahaM ke0) kurlanaM eTale je navenave pAmavaM kurlana evA ( sAman ke0) zrAmaNyaM eTale cAritrane (lanittu ke0 ) labdhvA eTale pAmIne (zcceyaM ke ztyetAM eTale e cothA adhyayanane viSe kahelI (jIvaNizaM ke0) SaDjIvanika eTale SaDjIvanikAyanI je jayaNA tene ( kammuNA ke0) karmaNA eTale mana vacana kAyAnI kriyAe karI pramAdazI (na virAhilAsi ke0) na virAdhayet eTale vi rAdhe nahIM, khaMke nahIM. // 27 // tibemi eno artha pUrvavat jANavo. // 25 // iti SaDjIvanikAdhyayanano bAlAvabodha saMpUrNa. // 4 // __ (dIpikA ) mahA SaDjIvanikAyikA iti vidhinA upasaMhAramAha / pazcAdapi vR. kAvasthAyAmapi te prayAtAH prakarSeNa yAtA avirodhitasaMyamA api sanmArga prapannA :- atra "virAdhita saMyamA api" iti pAThaH sAdhIyAnitibhAti / paraM sa vidyamAnapustakeSu nopalabdhaH / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 13 zIghraM gachanti amarajavanAni devavimAnAni / te ke ityAha / yeSAM priyaM tapaH saMyamaH kAntiH brahmacaryaM ca // 28 // ( dIpikA. ) iti pUrvaprakAreNa etAM SaDjIva nikA vikAmadhikRtAdhyayanapratipAditArtharUpAM na virAdhayet iti yogaH / ka ityAha / samyagdRSTirjIvaH sUtrazraddhAvAn / kiMbhUtaH / sadA yataH sarvakAlaM yatanAparaH / kimityAha / durlabhaM labdhvA zrAmaNyaM sA - dhutvaM SaDjIva nikAyasaMrakSaNaikarUpaM karmaNA manovAkkAya kriyayA pramAdena na virAdhaye - t / zrapramattasya tu yadyapi kathaMcit dravya virAdhanA syAt tathApi sau na virAdhakaH 1 etena "|| jale jIvAH sthale jIvA, yAkAze jIvamAvini // jIvamAlAkule loke, kathaM nikura hiMsakaH // " ityetat pratyuktam / tathA sUkSmajIvAnAM virAdhanAyA anAvAcca / bravImIti pUrvavat // 27 // iti zrI samaya sundaropAdhyAya viracitAyAM dazavaikAlikavRttau baDjIva nikAdhyayanam // 4 // ( TIkA. ) mahArthA SaDjIvanikAyiketi vidhinopasaMharannAha / icceyamityAdi / ityetAM SaDjIvanikA vikAmadhikRtAdhyayanapratipAditArtharUpAM na virAdhayeditiyogaH / samyagdRSTirjIvastattvazraddhAvAn sadA yataH sarvakAlaM prayatnaparaH san / kimityAha / DurlanaM labdhvA zrAmaNyaM duSprApaM prApya zramaNanAvaM SaDjIva nikAyasaMrakSaNaikarUpaM karmaNA manovAkAya kriyayA pramAdena na virAdhayenna khamayet / zrapramattasya tu dravyavirAdhanA yadyapi kathaM cid navati / tathApyasAva virAdhanaivetyarthaH / etena // jale jIvAH sthale jIvA, zrAkAze jIvamA lini // jIvamAlAkule loke, kathaM nira hiMsakaH ||1||' ityetatpratyuktam / tathAsUkSmANAM virAdhanAjAvAca / bravImIti pUrvavat / zradhikRtAdhyayanaparyAyazabdapratipAdanAyAha niyuktikAraH // jIvAjIvA nigamo, yAyAro ceva dhammapannattI // tatto caritta dhammo, caraNe dhamme egahA // 25 // vyAkhyA // jIvAjIvA nigamaH samyagjIvAjIvA jigamahetutvAt / evamAcArazcaivAcAropadezatvAt / dharmaprajJa tiryathAva sthitadharmaprajJApanAt / 'tatazcAritradharmastannimittatvAt / caraNaM caraNa viSayatvAt / dharmazca zrutadharmastatsArabhUtatvAt / ekArthakA ete zabdA iti gAthArthaH / anye tvidaM gAthAsUtramanantaroditasUtraFirst vyAkhyAnayanti / tatrApyaviruddhameva / ukto'nugamaH / sAMprataM nayAste ca pUrvavadeva / vyAkhyAtaM SaDjIva nikAdhyayanam // 28 // iti zrIharinadrasUrikRtau dazavaikA likaTIkAyAM caturthAdhyayanam // 4 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. // atha paJcamAdhyayanam // saMpatte nikakAlaMmi, asaMnaMto amuvinA imeNa kamajogeNa, nattapANaM gavesae // 1 // (avacUriH) atha pinnmaissnnaakhypnycmaadhyynaavcuuriH| pUrvAdhyayane sAdhorAcAraH SaDjIvanikAyagocaraHprAya ityetasuktam / sadharmaHkAye sati / sa nAhAraM vinA / sa ca sAvadyetaraneda ityanavadyo grAhyo'tastamevAha / saMpatte iti / saMprApte zojanena prakAreNa khAdhyAyakaraNAdinA prApte nidAkAle / anenAsaMprApte jaktapAnaiSaNA niSedhaH / alAjAjJAkhaekanAnyAM dRSTAdRSTavirodhAt / asNtraanto'naakulH| amUrchitaH pieke zabdAdau vaa| anena vadayamANena kramayogena paripATIvyApAreNa jaktapAnaM yatiyogyamodanAranAlAdi gaveSayedanveSayet // 1 // // atha piMSaNAdhyayana nAmA pAMcamA adhyayanano bAlAvabodha prAraMja. // ( artha.) pUrvokta cothA adhyayanamA ema kayu ke, sAdhuno AcAra je je te ghaNuM karIne bakAya jIva AzrayI be. have te AcAra sAdhunuM zarIra svastha, rogAgrupavarahita hoya to pAlI zakAya, tathA sAdhunuM zarIra khastha rogarahita rahe e ghaNuM kharaM sAdhunA AhAra upara AdhAra rAkhe be. te AhAranA sAvadha ane niravadya evA be neda . temAM sAvadya AhAra je je te sAdhune atyaMta varjanIya be, ane niravadya AhAra yathoktarIte yathokta kAle levo kalpe . te varjanIya ane grAhya evA be AhAranuM paNa sAdhune jJAna hovu jozye, mATe e pAMcamA piMSaNA nAmaka adhyayanamAM teja vAta sUtrakAra kahe . piMka eTale guDAdika avye karI taiyAra karelA zranano golo tenI eSaNA te zuddhi jemAM kahI , te adhyayanane piMDeSaNA nAmaka adhyayana kahe , evA saMbaMdhI prApta thaelA e pAMcamA piMSaNA nAmaka adhyayananA prathama sUtrano artha kahiye. saMpatte iti. pUrvokta sAdhu dharmakAyanA rakSaNa mATe ( nirakakAlaMmi ke) nikSAkAle eTale kevalijASita je nidAno samaya te ( saMpatte ke ) saMprApte eTale svAdhyAyakaraNAdikathI rUmI rIte prApta thaye bate. ahIM evIrIte siddhAMtamAM kaDaM . je, sAdhu pahele pahore sasAya kare, bIje pahore dhyAna dhare, trIje pahore nAMgopakaraNa pamilehIne nagara nidhUma dhae bate pANI lAvanArI strI . pAThI gae gate, annanA dANA pramukha khAvAne arthe kAkAdika nIbAre Ave ute, Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / , ... 241 evAM lakSaNa hoya to nidAkAla prApta thayo jANIne (asaMnaMto ke0) asaMtrAMtaH eTale anAkula arthAt sAro upayoga dazne AkulavyAkulapaNuM mUkIne ( amubi ke0) amUrjitaH eTale AhAranI vAMbA athavA zabdAdi viSaya upara Asakti na karato (zmeNa kamajogeNa ke ) anena kramayogena eTale Agala kahevAze te anukrame karI (jattapANaM ke) naktapAnaM eTale yatine yogya evA uMdanAdika annanI ane AranAlAdika pAnanI (gavesae ke0) gaveSayet eTale gaveSaNA kre.||1|| (dIpikA.) zha pUrvAdhyayane sAdhorAcAraH kathitaH / sa ca AcAraH kAyasya sati svAsthye javati / svasthyaM ca AhAraM vinA na bhavati / sa ca AhAraH zuzo grAhyaH / tato'nena saMbandhena AyAtamidamadhyayanamAhArazuddhipratipAdakam / vyAkhyAtaM taccedam / evaMvidhaH sAdhuktapAnaM gaveSayet / yatInAM yogyamodanAranAlamanveSayet ityu ktiH / ka sati / nidAkAle nidAsamaye saMprApte zojanena prakAreNa svAdhyAyakaraNAdinA prApte sati / kiMnUtaH sAdhuH / asaMtrAntaH anaakulH| yathAvidhi upayogAdi kAryaM kRtvA / punaH kiMjUtaH sAdhuH / amUrjito na zabdAdiviSayeSu pieme vA mUrbitaH / punaH kiMnUtaH saadhuH| agRko na piemAdau AsaktaH / anena vadayamANalakSaNena kramayogena paripATIvyApAreNa // 1 // (TIkA) adhunA piesaiSaNAkhyamArajyate / asyAyamanisaMbandhaH / zhAnantarAdhyayane sAdhorAcAraH SamjIvanikAyagocaraH prAya ityetayuktam / iha tu "dharmakAye satyasau vasthe samyakpAlyate / sa cAhAramantareNa prAyaH svastho na navati / sa ca sAvayetaraneda ztyanavadyo grAhya" ityetjucyte|uktN ca // se saMjae samakAe, niravadyAhAri je vija // dhammakAyahie sammaM, suhajogANa sAhae // ityanenAnisaMvandhenAyAtamidamadhyayanam / naGgayantareNaitadevAha naassykaarH|| mUlaguNA varakAyA, uttaraguNavasareNa AyAyaM // piMmalayaNamiyANiM, nikeve nAmanippanne // mUlaguNAH praannaatipaatnivRttyaadyH| vyAkhyAtAH samyak pratipAditA anantarAdhyayane / tatazcottaraguNaprastAvenAyAtamidamadhyayanam idAnIM yatprastutam / iha cAnuyogadhAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nidepaH / tathAcAha nidepe nAmaniSpanne / kimityAha / piMko a esaNA ya, upayaM nAmaM tu tassa nAyavaM // cau cau nikevehiM, parUvaNA tassa kAyavA // eee // vyAkhyA // piNmazcaiSaNA ca / chipadaM nAma tu vipadameva vizeSAnidhAnam / tasyoktasaMvandhasyAdhyayanasya jnyaatvym| catuzcaturnidepAnyAM nAmAdilakSaNAnyAM prarUpaNA tasya padadhyasya kartavyeti gAthArthaH / adhikRtprruupnnaamaah| 31 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 rAya dhanapatasiMgha bahADarakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) mA. / I // nAmaM vavaNA piMko, dave jAve ya hoi nAyavo // gulaNAra dave, nAve ko hAiyA cauro // 300 // vyAkhyA // nAmasthApanApieko dravye jAve ca javati jJAtavyaH / piepha zabdaH pratyekamanisaMbadhyate / nAmasthApane kuse / dravya piekaM tvAha / gumaudanAdivyapiemaH | jAve krodhAdayazcatvAraH piekA iti gAthArthaH / atraivAnvarthamAha // piDhi saMghA jamhA, te uzyA saMghayA ya saMsAre // saMghAyayaMti jIvaM, kammeNa uppagAre // 30 // vyAkhyA // piDi saMghAte dhAturiti zabdavitsamayaH / yasmAt krodhAdaya uditAH santo vipAkapradezodayAcyAM saMhatA eva saMsAriNaM saMghAtayanti / jIvaM yojayantItyarthaH / kenetyAha / karmaNASTaprakAreNa jJAnAvaraNIyAdinA / ataH krodhAdayaH pieka iti gAthArthaH / prarUpitaH piemaH / sAMpratameSaNAvasaraH / tatra dusatvAnnAmasthApane anAdRtya dravyaiSaNAmAha || davesaNA u tivihA, sacittA cittamI sadavANaM // DupayacauppayApa yA, naraMgayaka risAvaNaDumANaM // 302 // vyAkhyA // dravyaiSaNA tu trividhA bhavati / sacittA citta mizra dravyANAmeSaNA dravyaiSaNA / sacittAnAM dvipadacatuSpadApadAnAM yathAsaMkhyaM naragajaDumANAmiti / kArSApaNagrahaNAda cittadravyaiSaNAlaMkRta dvipadA digocara mizradravyaiSaNAM ca draSTavyeti gAthArthaH / jAvaiSaNAmAha // nAvesaNA u DuvihAM, saba apasavaMgA ya nAyavA // nApAIe pasA, apasavA ko mAINaM // 303 // vyAkhyA // tuvidhA / prazastA prazastA ca jJAtavyA / etadevAha / jJAnAdInAmiti / jJAnAdInAmeSaNA prazastA / krodhAdInAmaprazastaiSaNeti gAthArthaH / prakRtayoja - nAmAha || jAvassuvagArittA, evaM davesaNAra ahigAro // tIi pue juttI, vattavA piMmanittI // 304 // vyAkhyA || jAvasya jJAnAderupakAritvAdatra prakrame dravyaiSaNAyAdhikAraH / tasyAH punavyaiSaNAyA arthayuktirheyetararUpArthayojanA vaktavyA piema niyuktiriti gAthArthaH / sA ca pRthaksthApanato mayA vyAkhyAteti neha vyAkhyAyate / adhunA prakRtAdhyayanAvatAraprapaJcamAha || piMkeMsaNA sahA, saMkheveNoyara navasu komIsu // na harAi na payaz na kiei, kAravaNaNumaIhi nava // 305 // vyAkhyA // piMSaNA ca sarvA unamA dinedabhinnA saMdepeNAvatarati navasu koTiSu / tAzvemAH / nahanti, na pacati, na krINAti svayam / tathA na ghAtayati na pAcayati na kApayatyanyena / tathA nantaM vA pacantaM vA krItaM vA na samanujAnAtyanyamiti nava / etadevAha / kAraNAnumatijyAM naveti gAthArthaH // sA navadA Duha kIra, uggamakomI vi sohikomI // basu paDhamA uyara, kIya tiyammI visohI u // 306 // vyAkhyA // sA navadhA sthitA piSaNA dvividhA kriyate / ugamakoTI vizodhikoTI ca / tatra paTsu hananadhAtanAnumodanapacanapAcanAnumodaneSu prathamojamakoTI avizodhikoTyAma Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 243 vatarati / krItatritaye krayaNakrAyaNAnumatirUpe vizodhistu vizodhikoTI dvitIye ti . gAthArthaH / etadeva vyAcikhyAsurAha jASyakAraH // komIkaraNaM DuvihaM, jaggamakomI visohikomI aa // uggamakomI bakka, visohikomI gavihA // 307 // vyAkhyA // koTI karaNamiti / koTyeva koTI karaNam / dvividhamumakoTI vizodhikoTI ca / uheat hananAdiniSpannamAdhAkarmAdi / vizodhikoTI krItatritaya nisspnnaa| anekathA udhaudezikA dinedeneti gAthArthaH / paTkoTyAha // kammudde sicarimatigaM, pUzyaM mIsaca rimapAhu mizrA // jhoyarA visohI, visohi komI jave sesA // 308 // vyAkhyA // karma saMpUrNameva / audezikacarama tritayaM / karmoMdde zikasya / pAkhaekazramaNa nirgrantha viSayaM / pUti jaktapAnapUtyeva / mizragrahaNAtpAkha ekaDa zramaNa nirgrantha mizrajam / caramaprAnRtikA bAdaretyarthaH / adhyavapUraka ityavizodhirityetatSTuM / vizodhikoTI navati zeSA ghoghaudezikA dineda jinnAneka vidheti gAthArthaH / idaiva rAgAdiyojanayA koTI saMkhyAmAha // nava cevahArasagA, sattAvIsA tadeva caupannA || najaI do caiva sayA, sattarA huMti komINaM // 30 // rAgAI miThAI, rAgAI samaNadhammanAlAI || nava nava sattAvIsA, navanaI eya guNagArA // 310 // vyAkhyA // nava caiva koTyastathASTAdazakaM koTInAM tathA saptaviMzatiH koTInAM tathaiva catuHpaJcAzatkoTInAM tathA navatiH koTInAM dve eva ca zate saptatyadhike koTInAmiti gAthArArthaH / jAvArthastu vRddhasaMpradAyAdavaseyaH / sacAyam / Nava komI dohiM rAgaddosehiM guNiyA ahArasa havaMti / tA caiva navatihiM michattANAcyaviratI hiM guNitA sattAvIsaM havaMti / sattAvIsA rAgadosehiM guNiyA cappannA havaMti / tAu ceva eva dasa videSa samaNadhammeNa guNa - visuddhA tI javaMti / sA utI tihiM nApadaMsaNacaritehiM guNiyA do sayA sattarA jayaMtIti gAthArthaH / ukto nAma niSpanno nidepaH / sAMprataM sUtrAlApaka niSpannasyAvasaraH / ityAdi carcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / tacedam // saMpatte silogo / asya vyAkhyA / saMprApte zojanena prakAreNa svAdhyAyakaraNAdinA prApte nikSAkAle nikAsamaye / anenAsaMprApte jaktapAnaiSaNApratiSedhamAha / alAnAjJAkhaemanAcyAM dRSTAdRSTavirodhAditi / atrAnto'nAkulo yathAvaDupayogAdi kRtvA nAnyathetyarthaH / amUrjitaH pieke zabdAdiSu vA gRddho vihitAnuSThAnamiti kRtvA na tu pimAdAvevAsakta iti / anena vakSyamANalakSaNena kramayogena paripATI vyApAreNa / jaktapAnaM yatiyogyamodanAranAlAdi gaveSayedanvepayediti sUtrArthaH // 1 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zava rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. se gAme vA nagare vA, goaraggaga munnii|| care maMdamaNuviggo, abaskitteNa ceasA // 2 // (avacUriH) yatra yathA gaveSayettadAha / sa ityasaMtrAnto'mUrchito grAme vA nagare vA / upaladaNatvAtkarbaTAdau vA / gocarAgragato muniH| gauriva caraNaM gocara uttamAdhamamadhyamakuleSvaraktadviSTasyATanam / agraH pradhAnaH aMcyAhRtAdhAkarmAdityAgena tAtastahI gat mandaM / alAnAniSTalAnAdAvanudinnaH prazAntaH parISahAdinyo'vinyat / avyAditena cetasA // 2 // . (artha.) have AhAranI gaveSaNA kevIrIte ane kyA karavI te kade . se gAme iti. (muNI ke0) muniH eTale pUrvokta nAvasAdhu (gAme vA ke0 ) grAme vA eTale nhAnA gAmamAM athavA ( nagare vA ke0 ) moTA nagaramAM upaladaNathI kheTa, karvaTa, ghoNamukhAdikane viSe ( goyaraggagarDa ke0) gocarAyagataH, gauriva caraNaM gocaraH eTale gAyanI peThe uttama, madhyama, adhamakulano vicAra na karatA tathA sarasa AhAra ja. para prIti ane nIrasa AhAra upara aprIti na karatAM je AhArArtha gamana karatuM tene gocara kahiye. te valI gAyanI caryAthI sAdhunI caryAmAM AdhAkarmA dikanA tyAgano vicAra vadhAre , mATe e gocara je je te agra eTale pradhAna ne. arthAt zreSTha gocarIe gata eTale gaelo evo (muNI ke) muniH eTale pUrvokta nAvasAdhu (aNuviggo ke0 ) anuchinnaH eTale prazAMta bato ( avaskitteNa ke ) avyAdiptena eTale zabdAdi viSaya upara nahIM gaelA evA ( ceasA ke0) cetasA eTale mane karI yukta uto ( maMdaM ke ) halave halave upayoga dazne (care ke) caret eTale gamana kare. // 2 // .. (dIpikA.) yatra yathA gaveSayettathAha / saH asaMtrAnto'mUrbito muniH caret gajet / paraM mandaM zanaiH na cutam / kutra caret / grAme vA nagare vA / upaladANatvAt karbaTAdau vaa| kiMcUto muniH| gocarAgragataH / gauriva caraNaM gocara uttamamadhyamAdhamakuleSu rAgoSau tyaktvA nidATanam / agraH pradhAna AdhAkarmAdidoSarahitastajatastahI / kiMnUto muniH| anuchinnaH na udvignaH prazAntaH parISahAdiyo na jayaM kurvannityarthaH / kena / cetasA cittena / kiMjUtena cetasA / avyaadiptenaahaarsyaiss_nnaayaamupyuktenopyogvtetyrthH||2|| .. ... ... .. . Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : .. dazavakAlike paJcamAdhyayanam / (TIkA.) yatra yathA gaveSayettadAha / se ityAdi sUtram / vyaakhyaa| se shtysNtraanto'muutiH| grAme vA nagare vA / upaladaNatvAdasya karvaTAdau vA / gocarAgragata iti / gauriva caraNaM gocara uttamAdhamamadhyamakuleSvaraktahiSTasya nidaattnm|agrHprdhaano'nyaahRtaadhaakrmaadiprityaagen tamatastahI muni vasAdhuzcaret / mandaM zanaiH zanairna sutamityarthaHanuhinaHprazAntaH parISahAdinyo'binyat / avyAdiptena cetasA / vatsavaNigjAyAdRSTAntAt zabdAdiSvagatena cetasAntaHkaraNena / eSaNopayukteneti suutraarthH||2|| purana jugamAyAe, pehamANo mahiM cre|| vaUto bIahariyA, pANe a dgmhiaN||3|| ___ (avacUriH) yathA gaveSayettadAha / purato'grato yugamAtrayA zarIrapramANayA shkttordhvsthyaa| dRSTayeti zeSaH / prekSamANaH prakarSeNa pazyan mahIM juvaM caredyAyAt / varjayan viijhritaani|praannino chIMjiyAdIn udakaM mRttikAM c| cshbdaattejovaayuprigrhH||3|| (artha.) pUrvokta sUtramA gocarIe jaq ema kaDaM. have te kevI rIte gamana kara, - te kahe . pura iti. pUrvokta nAvasAdhu (pura ke) purataH eTale Agala (jugamAyAe ke0) yugamAtrayA eTale dhUsarA pramANa, zarIrapramANa arthAt sADA traNa hAtha pramANa dRSTie karI (pehamANo ke0) predamANaH eTale joto to tathA (bIahariyAra ke) bIjaharitAni eTale bIja te dhAnya pramukha hoya tene ane harita te haritakAya jIva hoya tene tathA ( pANe ke ) prANinaH eTale kIDI pramukha trasa jIva hoya tene tathA ( dagamahijhaM ke ) udakamRttikAM eTale udaka te apkAyajIva ane mRttikA te pRthvIkAya jIva tene ( vajaMto ke0) varjayan eTale vajato, pariharato bato ( mahiM ke) mahIM eTale pRthvIupara (care ke0) caret eTale gamana kare. erIte ahIM saMyamavirAdhanAno parihAra kahyo. // 3 // __(dIpikA.) atha yathA carettathaivAha / evaM vidhaH san munirmahIM caret yAyAt / paraM na zeSadizAM vilokaneneti zeSaH / kiM kurvANaH / purato'yato yugamAtrayA shriirprmaannyaa| dRSTayeti shessH|prekssmaannH prakarSeNa pazyan / pRthivIM predamANa eva kevalaM na / kiMtu vIjaharitAni pariharan / punaH prANino hInDiyAdIn punarudakamapkAyaM punarmUttikAM pRthvIkAyam / cazabdAt tejovAyU ca pariharan / iti saMyamavirAdhanAyAH parihAraH kthitH||3|| . Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha bhAga tetAlIsa-(43) mA. (TIkA.) yathA carettathaivAha / purato iti sUtram / purato'grato yugamAtrayA zarIrapramANayA zakaTordhvasaM sthitayA / dRSTayeti vAkyazeSaH / prekSamANaH prakarSaNa pazyan / mahI juvaM caredyAyAt / kecinneti yojayanti / na zeSadigupayogeneti gamyate / na predamANa eva / apitu varjayan pariharan vIjaharitAnIti / anenAnekanedasya vanaspateH parihAramAha / tathA prANino hInchiyAdIn / tathodakamakAyam / mRttikAM ca pRthivI. kAyam / cazabdAttejovAyuparigrahaH / dRSTimAnaM tvatra laghutarayopalavdhAvapi pravRttito ra. kaNAyogAnmahattarayA tu dezaviprakarSaNAnupalabdheriti sUtrArthaH // 3 // vAyaM visamaM khANuM, vijalaM privjje|| saMkameNa na gabijjA, viGamANe prkme||4|| (avacUriH ) uktaH saMyama virAdhanAparihAraH / aatmsNymviraadhnaaprihaarmaah| avapAtaM garttAdirUpaM, viSamaM nimnonnataM, sthAeM kIlakaM, vijalaM vigatajalaM kardamaM parivarjayet / saMkrameNa jalaga diparihArAya pASANakASThAdiracitena na gachet / vidyamAne parAkrame anyamArge / tadanAve kAryamAzritya yatnena tatrApi gat // 4 // (artha.) have potAnI ane saMyamanI radA kahe . pUrvokta sAdhu (vAyaM ke) avapAtaM eTale gartAdika, (visamaM ke) viSamaM eTale ucca nIca mArgapratye ( khAeM ke) sthANuM eTale UMcA unnA rAkhelA staMjane athavA khIlAne, tathA ( vijalaM ke) vijalaM eTale jemAM jala nathI evA kAdavane (parivajAe ke) parivarjayet eTale varje, parihare. temaja ( parakame ke0) parAkrame eTale anya mArga (vijamANe ke) vidyamAne eTale vidyamAna hoya to ( saMkameNa ke ) saMkrameNa eTale nadI vigere utarI javA mATe je kASTha pASANAdika rAkhe , pAja bAMdhe be, tene saMkrama kahiyeM, te saMkrame karI (na gabijA ke0) na gachet eTale gamana kare nahIM. // 4 // (dIpikA.) atha AtmasaMyamayodhyorvirAdhanAparihAramAha / sAdhuH etatsarvaM parivarjayet pariharet / ettkimityaah| avapAtaM gartAdirUpaM, viSamaM nIconnatasthAnaM, sthANumUrdhvakASThaM, vijalaM vigatajalaM kardamam / punaH sAdhuH saMkrameNa jalagAMdiparihArArthaM pASANakASTharacitena kRtvA na gachet / kathamAtmasaMyamayodhyorvirAdhanAyAH saMjavAt / apavAdamArgamAha / vidyamAne parAkrame anyamArge satItyarthaH / asati tu tasmin prayojanamAzritya yatanayA gachet // 4 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike pnycmaadhyynm| . 247 (TIkA.) uktaH sNymviraadhnaaprihaarH| adhunaatmsNymviraadhnaaprihaarmaah| uvAyamiti suutrm|avpaatN gartAdirUpaM, viSamaM nimnonnataM, sthANumUrdhvakASThaM, vijalaM vi. gatajalaM kardamaM parivarjayet / etatsarvaM pariharet / tathA saMkrameNa jalagartAparihArAya pASANakASTharacitena na gachet / AtmasaMyamavirAdhanAsaMjavAt / apavAdamAha / vidyamAne parAkrame anyamArga ityarthaH / asati tu tasmin prayojanamAzritya yatanayA gachediti suutraarthH||4|| pavamaMte va se taba, pakalaMte va sNje|| hiMseja pANanUyA, tase ajjva thAvare // 5 // (avacUriH) avapAtAdau doSamAha / prapataMzcAsau tatrAvapAtAdau praskhalanvA saMyataH sAdhurhisyAt prANinUtAni / prANino bIjiyAdayaH / nUtAnyekendriyAH / trasAnatha sthAvarAnvA prapAtenAtmAnaM cetyevamunayavirAdhaneti // 5 // (artha.) have, gartAdimArge jatAM zuM doSa thAya te kahe . pavate iti. ( se ke ) asau eTale e ( saMjae ke ) saMyataH eTale saMyamI evo jAvasAdhu ( taba ke) tatra eTale te gAMdikane viSe (pavate va ke0)prapatan vA eTale paDato bato athavA (parakalaMte va ke) praskhalan vA eTale skhalana pAmato to (pANa nUyA ke ) prANabhUtAni eTale prANI te beMjiyAdika tathA nUta te ekeDiyAdika ane ( tase ke ) sAn eTale trasa jIva pratye ( amuva ke ) athavA (thAvareke0) sthAvarAn eTale sthAvara jIva pratye (hiMseja ke) hiMsyAt eTale haNe. // 5 // (dIpikA.) atha avapAtAdau doSamAha / evaM kurvan sAdhuH prANinUtAni hiMsyAt / prANino hInyAdIn nUtAni ekendriyAdIniti / etadevAha / sAn athavA sthAvarAn prapAtenAtmAnaM cetyevamujaya virAdhanA jJAtavyA // 5 // (TIkA.) avapAtAdau doSamAha / pavateti sUtram / vyAkhyA / prapatanvAsau tatrAvapAtAdau gartAdau praskhalanvA saMyataH sAdhurdisyATyApAdayet prANinUtAni / prANino hInjiyAdayaH nUtAnyekendriyAH / etadevAha / sAnathavA sthAvarAnprapAtenAtmAnaM cetyevamujaya virAdhaneti sUtrArthaH // 5 // tamhA teNa na gabijA, saMjae susamAhie // sa anneNa maggeNa, jayameva prkme||6|| Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. ( zravacUriH ) tasmAttenAvapAtAdimArgeNa na gacchet / saMyataH susamAhito jagavadAjJAvartI / satyanyasmin samAdau mAgeM / vAndasatvAt saptamyarthe tRtIyA / zrasati tenaiva mArgeNa yatameva parAkramet gacchet // 6 // ( artha. ) tamhA iti. ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNa mATe ( saMjae susamAhie ho ) saMyataH susamAhitaH eTale samAdhivaMta tathA jagavaMtanI AjJA pramANe cAlanAro evo te saMyamI sAdhu ( anne maggeNa ke0 ) anyasmin mAgeM eTale bIjo mArga ( sai ke0 ) sati eTale batAM ( te ke0 ) tena eTale te pUrvokta yavapAtA di (nA ke0 ) na gacchet eTale gamana na kare. paNa vIjo mArga nahIM hoya to ( jayameva ke0 ) yatameva eTale jIvanI jayaNA rAkhIneja avapAtAdimArge karI ( parakkame ke0 ) parAkramet eTale gamana kare. // 6 // ( dIpikA. ) yatazcaivaM tataH kiM kAryamityAha / saMyataH sAdhuH tasmAtkAraNAt tena avapAtAdimArgeNa na gacchet / kiMbhUtaH saMyataH / susamAhito bhagavata AjJAvartI / ka sati / anyasmin mArge sati / atra sUtratvAt saptamyarthe tRtIyA vibhaktiH / apavAdamAha / zrasatyanyasminmArge tu tenaivAvapAtAdinA yatameva yatnena AtmasaMyamayorvirAdhanAyAH parihAreNa yAyAditi // 6 // ( TIkA.) yatazcaivam tamhA sUtram / vyAkhyA / tasmAttenAvapAtAdimArgeNa na gacchet saMyataH susamAhito jagavadAjJAvatItyarthaH / na gacchenna yAyAt / satyanyenetyanyasmin samAdau / mArgeNeti mArge / bAndasatvAtsaptamyarthe tRtIyA / asati tvanyasminmArge tenaivAvapAtAdinA yatameva parAkramet / yatamiti kriyAvizeSaNam / yatamAtmasaMyama virAdhanAparihAreNa yAyAditi sUtrArthaH // 6 // iMgAlaM bAriyaM rAsiM, tusarAsiM ca gomayaM // sasarakhedi pAedi, saMjana taM naikkame // 7 // ( avacUriH ) vizeSato mArge pRthvI kAyayatanAmAda | aGgArANAmayamAGgArastamAGgArarAziM kArarAziM tuSarAziM gomayarAziM ca / rAzizabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / sarajakAcyA sacitta pRthvIgu kitAcyAM padbhyAM saMyataH sAdhuH taM rAziM nAkrAmet // 7 // ( artha. ) have, gocarI jatAM vizeSe karI pRthvIkAyanI jayaNA rAkhavI te kahe be. iMgAlaM iti / ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale pUrvokta jAvasAdhu ( iMgAlaM ke0 ) Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 240 gAraM eTale aMgAranA (rAsiM ke0 ) rAzi eTale rAzi pratye, ( bAriyaM rAzi ke0 50 ) kArarAziM eTale rAkhanA rAzi pratye, (tusarA siM ke0 ) tuSarAziM eTale tuSa te photarAM, tenA rAzi pratye, tathA ( gomayaM ke0 ) gomayaM eTale bANanA rAzi pratye ( sasararake hiM ke0 ) sarajaskAnyAM eTale raje karI sahita evA ( pAehiM ke0 ) pAdAyAM eTale ve pagekarI (nakkame ke0 ) nAkramet eTale yAkrame nahIM, cAMpe nahIM. // 7 // (dIpikA) va vizeSataH pRthivI kAyayatanAmAha / saMyataH sAdhuH / aGgArANAmayamAGgAraH / zraGgAraM rAziM sarajaskAyAM sacittapRthivIrajogu kitAcyAM pAdAcyAM nAkramet / yatastasyAkramaNe sacittapRthivIrajovirAdhanA bhavet / evaM rAzizabdasya pratyekaM saMbandhAt kArarAziM tuSarAziM gomayarAziM ca sarajaskapAdAbhyAM nAkramet // 7 // ( TIkA. ) atraiva vizeSataH pRthivI kAyayatanAmAha / iMgAlamiti sUtram / AGgAramiti / zraGgArANAmayamAGgArastamAGgAraM rAzim / evaM kArarAziM tuSarAziM ca gomayarAziM ca / rAzizabdaH pratyekama jisaMbadhyate / sarajaskAnyAM payAM sacittaSTathivIrajogu kitAcyAM pAdAbhyAM saMyataH sAdhustamanantaroditaM rAziM nAkramet / mAnUpRthivIrajovirAdhaneti sUtrArthaH // 7 // na careU vAse vAsaMte, mahiyAe patie // madAvAra va vAyaMte, tiricasaMpAimesu vA // 8 // ( avacUriH ) ambuyatanAM mArga Aha / na caredvarSe varSati / nikSArthaM praviSTo varSaNe tu prachanne tiSThet / mihikAyAM vA patantyAM mahAvAte vA sati vAti / tiryak saMpatantIti tiryak saMpAtAH pataGgAdayasteSu vA satsu // 8 // 10 ( artha. ) have, gocarI jatAM aSkAyanI rakSA karavI, te kahe be. na careja iti. pUrvokta sAdhu ( vAse ke0 ) varSe eTale varsAda ( vAsaMte ke0 ) varSati eTale varasate te tathA ( o ) vA eTale athavA ( mahiyAe ke0 ) mihikAyAM eTale dhUMrI ( patI ke0 ) pataMtyAM eTale paDate bate, athavA mahAvAra va ke0 ) mahAvAte vA eTale moTo pavana ( vAyaMte ke0 ) vAti eTale vAte bate arthAt ghaNI raja jamate bate, athavA (tiriva saMpAme ke0 ) tiryak saMpAte eTale tiraThI gati vAlA pataMgAdika uDate te ( na careU ke0 ) na caret eTale gocarIne mATe gamana kare nahIM. // 8 // 32 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zaya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, jAga tetAlIsa-(43)-mA... (dIpikA.) athApkAyA diyatanAmAha / sAdhurvarSe vapati na caret / pUrva nidArtha praviSTo'pi varSe varSati prabannasthAne tiSThet / tathA mihikAyAM vA patantyAM na caret / sA ca mihikA prAyo garnamAseSu navati / tathA mahAvAte vAti sati na caret / anyathA mahAvAtena samutkhAtasya sacittarajaso virAdhanA navet / tathA tiryak saMpatantIti tiryaksaMpAtAH ptnggaadyH| teSu satsu vA na caret // 7 // (TIkA.) atraivApkAyAdiyatanAmAha / na carejatti sUtram / na careka varSati / nidArtha praviSTo varSaNe tu prabanne tiSThet / tathA mihikAyAM patantyAm / sA ca prAyo garjamAseSu patati / mahAvAte vA vAti sati / ttkhaatrjoviraadhnaadossaat| tiryaksaMpatantIti tiryaksaMpAtAH ptnggaadyH| teSu vA satsu kacidaza nirUpeNa na carediti suutraarthH||7|| na careDa vesasAmaMte, baMnaceravasANue // baMnayArissa daMtassa, dujA taba visuttiA ||e|| (avacUriH) uktaadybtytnaa| turyavratayatanocyate / na caredvezyAsAmante gaNikAgrahasamIpe brahmacaryavazAnayane / brahmacaryaM vazamAnayatyAyattaM karoti darzanAdepAdinA brahmacaryavazAnayanaM tasmin / doSamAha / brahmacAriNaH sAdhordAntasyenDiyanonDiyadamAcyA navettatra vezyAsAmante visrotasikA tdruupdrshnsmrnnaapdhyaankcvrnirodhtH| jJAnazraddhAjalojjanena saMyamasasyazoSaphalA cittavi kriyA // e|| (artha.) ema prathamavratanI yatanA kahI. have gocarI jatAM sAdhue caturthavrata je brahmacarya tenI radA karavI te kahe . pUrvokta sAdhu (baMjaceravasANue ke0) brahmacavisAnake eTale jethI brahmacaryanuM avasAna eTale aMta thAya evA athavA brahmacaryavazAnayane eTale je brahmacaryane darzanAdepathI vaza kare, arthAt te brahmacaryano nAza kare evA (vesasAmaMte ke0) vezyAsAmaMte eTale vezyA jyAM rahe De tyAMnA AsapAsanA pradezamA (na careja ke0) na caret eTale gamana kare nahIM. kAraNa ke, ( taba ke0 ) tatra eTale te vezyAnA rahevAnA pradezamA ( daMtassa keu) dAMtasya e. Tale jiteMjiya evA tathA ( baMjayArissa ke0) brahmacAriNaH eTale maithunaviramaNarUpa brahmacaryanA pAlanAra evA sAdhune ( visuttiyA ke) visrotasikA eTale saMya-- marUpa dhAnyane sukAvanAra evo manovikAra ( hujA ke0 ) navet eTale thAya ke. enuM tAtparyaH-vezyAnuM rUpAdika jozne tenA apadhyAnayI jJAnazrajhArUpa jala ga Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 251 lI jAya, tethI saMyamarUpa phalane sUkAvanAro cittavikAra rUpa roga thAya be, mATe gocarI jatAM vezyAnuM sAMnidhya avazya varja. // e // ( dIpikA. ) uktaivaM prathamatratayatanA / sAMprataM caturthavratasya yatanocyate / evaMvidhaH sAdhuH vezyAsAmante gaNikAgRhasamIpe na carenna gacchet / kiMviziSTe vezyAsAmante / brahmacaryavazAnayane brahmacaryaM maithunaviratirUpaM vazamAnayati zrAyattaM karoti darzanA ke pAdineti brahmacaryavazAnayanaM tasmin / ko doSastatra gamanata ityata zrAha / brahmacAriNaH sAdhodantasya indriyanoindriyadamAnyAM navettatra vezyAsAmante visrosikA / katham / taDUpadarzanasmaraNena azubhadhyAnakacavara nirodhataH jJAnazraddhAjalojjanena saMyamasasyazoSaphalA cittavikriyA javati // e // ( TIkA. ) uktA prathamatratayatanA / sAMprataM caturthatratayatanocyate / na carejatti sUtram / na caredvezyAsAmante na gaccheNikAgRhasamIpe / kiMviziSTa ityAha / brahmacaryavazA nayane / brahmacaryaM maithunaviratirUpaM vazamAnayatyAtmAyattaM karoti darzanAdepA dineti brahmacaryavazAnayanaM tasmin / doSamAha / brahmacAriNaH sAdhordAntasya indriyanoindriyadamAcyAM vedatra vezyAsAmante visrotasikA tar3apasaMdarzanasmaraNApadhyAnakacavara nirodhataH jJAnazraddhAjalopranena saMyamasyasyazoSaphalA cittavikriyeti sUtrArthaH // e // praNAya caraMtarasa, saMsaggIe anikaNaM // du vayANaM pIlA, sAmannaMmi saMsa // 10 // ( avacUriH ) eSa sakRccaGkramaNadoSo'sakRccaraNe tamAha / anAyatane'sthAne vezyAsAmantAdau carataH saMsargeNa saMbandhenAnIkSNaM punaH punaH navehUtAnAM prANAtipAtaviratyAdInAM pIDA / tadAkSiptacetaso nAvavirAdhanA / zrAmaNye ca saMzayaH / kadAci - niSkrAmati / anupayogepaNAdaNe hiMsanam / guruprazne'palApAdasatyamananujJAtavezyAdidarzanenAdattaM mamatve parigrahazca // 10 // (.) pUrvokta sUtramAM kahelo artha dRDha karavA mATe kahe The. anAyaNe iti. ( nA0 ) anAyatane eTale je gocarI javAnuM sthAna nayI evA vezyAsAmaMtAdikane viSe (caraMtassa ke0 ) carataH eTale gocarI levA mATe gamana karanAra evA sAdhu (kaNaM ) abhIkSNaM eTale vAraMvAra ( saMsaggIe ke0 ) saMsargaNa eTale saMsargathI ( vayANaM ke0 ) vratAnAM paTale prANAtipAta viramaNAdika vratone Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa(43)-mA.. (. pIlA ke0 ) pIDA ( huU ke0 ) navet eTale thAya. ( ya ke ) valI ( sAmannaMmi : ke) zrAmaNye eTale cAritrane viSe paNa ( saMsa ke ) saMzayaH eTale saMzaya thAya. enuM tAtparya e ne ke, vezyAne jozne sAdhune noganI zchA yAya, te zchA pUravAne te vezyA sAdhune bolAve, tethI te sAdhu tyAM vAraMvAra jAya, sneha vAMdhe, tethI zIlane dUSaNa lAge, ane valI saMyamathI paNa braSTa thAya. // 10 // - (dIpikA.) atraikavAraM vezyAsAmantasaMgato doSa uktaH / sAMpratamihAnyatra ca vAraMvAragamane doSamAha / sAdhoH anAyatane'sthAne vezyAsAmantAdau carato ga. chataH saMsargeNa saMbandhena anIdaNaM punaH punarnavet vratAnAM prANAtipAtaviratyAdInAM pIDA nAva virAdhanA / katham / yatastadAnIM sa sAdhustadAkSiptacitto javati / punaH zrAmaNye zramaNajAve avyato rajoharaNAdidhAraNarUpe nUyo jAvato vratapradhAnahetau saMzayaH / kadAcikunniSkrAmatyeva // 10 // (TIkA.) eSa sakRJcaraNadoSo vezyAsAmantasaMgata uktaH / sAMpratamihAnyatra vA. sakRJcaraNadoSamAha / aNAyaetti sUtram / anAyatane'sthAne vezyAsAmantAdau carato galataH saMsargeNa saMbandhena anIdaNaM punaH punH| kimityAda / navedratAnAM prANAtipAtaviratyAdInAM pIDA / tadAdiptacetaso nAva virAdhanA, zrAmaNye zramaNajAve ca avyato rajoharaNAdisaMdhAraNarUpe nUyo nAvato vratapradhAnahetau sNshyH| kdaacidunisskraamtyevetyrthH| tathAca vRddhavyAkhyA / vesAdigayatnAvassa mehuNaM pIDijA, aNuvarjagaNaM esaNAkaraNe hiMsA, pappAyaNe annapurANaavalavaNAsaccavayaNaM, aNaNulAyavesAsaNe adattAdANaM. mamattakaraNe pariggaho / evaM savavayapIDA / davasAmanne puNa saMsayo umikamaNeNa tti sUtrArthaH // 10 // tamdA evaM viprANittA, dosaM jggshvhnnN|| vajae vesasAmaMtaM, muNI egaMtamassie // 11 // (avacUriH ) tasmAdvijJAya doSamanantaroditaM murgativardham / varjayedvezyAsAmantaM munirekAntaM mokSamArgamAzritaH // 11 // __(artha.) have siddhAMta kahe . tamhA iti / ( tamhA ke0) tasmAt eTale pUrvokta hetuthI ( egaMtamassie ke) ekAMtamAzrita eTale. modamArgano jeNe Azraya kasyo be, evo (muNI ke0 ) muniH eTale sAdhu (eyaM ke ) evaM eTale pUrve kAM te prakAre ( uggazvahaNaM ke0 ) urgativardhanaM eTale phurgatinI vRddhi karanAra evA ( do Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 253 saM ke) doSaM eTale doSane ( vizrANittA ke0 ) vijJAya eTale jANIne (vesasAmaMtaM ke0 ) vezyAsAmantaM eTale vezyAnA samIpatnAgane ( vajjae ke) varjayet eTale varja kare. // 11 // (dIpikA.) atha nigamayannAha / yasmAdevaM tasmAnmuniH vezyAsAmantaM vezyAgrahasamIpaM varjayet / kiM kRtvA / doSaM pUrvoktaM vijJAya / kinUtaM doSam / puntervrdhnm| . kiMnUto muniH| ekAntaM mokssmaashritH| ziSyaH prAha / nanu prathamavratavirAdhanAnantaraM caturthavratasya virAdhanAyAH kathamupanyAsaH / ucyate / anyavratavirAdhanAhetutvena caturthavratasya virAdhanAyAH prAdhAnyakhyApanArtham / tacca lezato darzitameva // 11 // (TIkA.) nigamayannAha / tamhA iti sUtram / yasmAdevaM tasmAdetat / vijJAya doSamanantaroditaM urgativardhanaM varjayeThezyAsAmantaM munirekAntaM modamArgamAzrita iti sUtrArthaH // 11 // sANaM sUaM gAvi, dittaM goNaM hayaM gayaM // ___ saMminaM kalahaM juI, dUra parivajAe // 12 // (avacUriH) mArga eva vidhizeSamAha / zvAnaM, sUtAM gAM, dRptaM goNaM, hayaM, gajaM, saMminaM bAlakrIDAsthAnaM, kalahaM vAkpratibaddhaM, yukaM khaDgAdiniH / AtmasaMyamavirAdhanAsaMbhavAt dUrataH parivarjayet // 15 // __(artha.) have, valI Agala kehavAze teTalAM vAnAM hoya tyAM sAdhu gocarIe jAyanahIM. te kahe . prathama ( sANaM ke ) zvAnaM eTale zvAnane ( sUzyaM ke0) sUtAM eTale prasUta thaelI [vIyANI] evI (gAviM ke0) gAM eTale gAyane ( dittaM ke0) dRptaM eTale madonmatta evA (goNaM ke0) baladane, ( hayaM ke ) hayaM eTale azvane (gayaM ke0) gajaM eTale hAthIne (saM DinaM ke) bAlakanA krIDAsthAnane, arthAt retIpramukhanuM ghara tayAra karIne bAlaka ramatA hoya evA sthAnane ( kalahaM ke0) jyAM kalaha cAlato hoya evA sthAnane tathA (yuddhaM ke0) yuddhaM eTale, nAlI, golA, bUTatA hoya evA pradezane e sAdhu (dUra ke) dUrataH eTale dUrathI (parivajAe ke0) parivarjayet eTale sarva pra. kAre varje. // 12 // ... . (dIpikA. ) atha atraiva vizeSamAha / sAdhuH etAni dUrato dUreNa parivarjayet / kAni tAnItyata Aha / zvAnaM prasihaM, sUtAM gAM navaprasUtAM dhenu, tathA dRptaM darpitaM goNaM balIvardam / dRptazabdaH sarvatra saMbadhyate / tato dRptaM hRyamazvaM, punarhaptaM gaja hasti- . Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA.. naM, tathA saMminaM bAlakrIDAsthAnaM, kalahaM vAkprativaI, yuddha khaDgAdijAtam / kathametAni varjayedityata Aha / zvasUtagopravRticya Atma virAdhanA syAt / vAlakrIDAsthAne vandanAgatapatananaenalugnAdinA saMyamavirAdhanA syAt / sarvatra AtmapAtranedAdinA unnayavirAdhanApi syAt // 15 // (TIkA.) Aha / prathamavratavirAdhanAnantaraM caturthavratavirAdhanopanyAsaH kimrthm| ucyate / prAdhAnyakhyApanArtham / anyavratavirAdhanAhetutvena prAdhAnyam / tacca lezato darzitameveti / atraiva vizeSamAha / sANaM ti sUtram / zvAnaM lokapratItam, sUtAM gAm / aninavaprasUtAmityarthaH / dRtaM ca darpitam / kimityAha / goNaM, hayaM, gajam / goNo balIvado hayo'zvo gajo hastI / tathA ki mityAha / saMDinaM vAlakrImAsthAnaM, kalahaM vAkpratibaddham, yuddhaM khaDgAdiniH etadUrato dUreNa parivarjayet / aatmsNymviraadhnaasNcvaat| zvasUtagopratinya aatmviraadhnaa| DimnasthAne vandanAdyAgamanapatananamanapradugnAdinA saMyamavirAdhanA / sarvatra cAtmapAtranedAdinojayavirAdhaneti sUtrArthaH // 15 // aNunae nAvaNae, appadi aNAnale // iMdiANi jahAbhAgaM, damaittA muNI care // 13 // (avacUriH) atraiva vidhimAha / anunnato avyato nAkAzadarzI jAvato na jAtyAyanimAnavAn / nAvanato avyato'nIcAGgaH / jAvato'labdhyAdinAdInaH / aprahRSTo'hasan / anAkulaH krodhAdirahitaH / indriyANi yathAjAgaM yathAviSayaM damayitvA / iSTAniSTeSu sparzAdiSu rAgadveSarahito muniH sAdhuzcared gajet / vyatyaye doSamAha / avyonnato lokahAsyo navati nAvonnata zyA~na rdti| avyAvanato baka zva dRzyate / nAvAvanataH Dhusattva iti / prahRSTaH strIrakto ladayate / adAnto batAnahaH // 13 // (artha.)tathA aNunae iti. (muNI ke0) muniH eTale pUrvokta nAvasAdhu (aNunnae ke0) anunnataH eTale jene avyathI ane nAvathI UMcApaNuM nathI evo. UMcApaNuM avyajAvathI be prakAra, be. avyathI dRSTi UMcI karIne AkAza tarapha jovU, ane nAvathI UMcApaNuM te ajimAnasahita rahe. e be prakAranA UMcApaNAno tyAga karato bato; tathA (nAvaNae ke) nAvanataH eTale jene javyathI tathA nAvathI nIcapaNuM nathI evo, avyathI nIcapaNuM te zarIra nana karavu tathA nAvathI / nIcapaNuM te annAdika na male to dInapaNe nIcuM jovU, evA be prakAranA nIcapaNA Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / zya no tyAga karato to, tathA (appahile ke0) aprahRSTaH eTale striyAdikane jozne harSa na pAmato bato, tathA (aNAjale ke ) anAkulaH eTale AkulatA rahita, arthAt krodha pramukha vikArane na pAmato uto, (iMdiyAiM ke0) iMDiyANi eTale zravaNeMdriyAdi pAMca iMjiyone (jahAnAgaM ke0) yathAnAgaM eTale je iMDiyano je jAga eTale viSaya hoya tethI tene (damazttA ke0) damayitvA damIne, saMvarIne, arthAt vaza karIne ( ca re ke) caret eTale gocarI mATe gamana kare. ey kAraNa e De ke, avyathI UM. ( cuM joto cAle to lokamAM hAsya thAya, nAvathI UMcApaNuM rAkhe to yA na zodhAya. . / avyathI nIcaM juve to loka kahe bakavRtti . nAvathI nIcapaNuM rAkhe to lokamAM kula jana kahe strIrakta ne. iMDiya damana na kare to loka kahe cAritrane ayogya be. // 13 // (dIpikA.) atha atraiva vidhimAha / sAdhuH evaM caret gachet / kiMtUto muniH / anunnataH / na unnataH anunntH|jvyto na aakaashdshii|laavtstu na jAtyAdInAmanimAnakartA / punaH kiMnnUto muniH| naavntH| na avntH| avyato na niickaayH| jAvatastu nAlabdhyAdinA dInaH / punaH kiMjUto muniH / aprahRSTo lAnAdau sati na harSavAn / punaH kinuutomuniH|anaakulH|n AkulaH / krodhAdinA rhitH| ki kRtvA munizcaret ityata Aha / indriyANi sparzanAdIni yathAjAgaM yathAviSayamiSTeSu sparzAdiSu pravartamAnAnyaniSTenyaH sparzAdinyo nivartamAnAni damayitvA rAgoSarahitazcare dityrthH| viparIte tu prabhUtA doSAH prakaTInaveyuH // 13 // (TIkA.) atraiva vidhimAha / aNuplaetti sUtram / anunnato avyato jAvatazca / avyato naakaashdrshii| jAvato na jAtyAyanimAnavAn / nAvanato avyjaavaajyaamev| javyAnavanato'nIcakAyaH / nAvAnavataH alabdhyA dinAdInaH / aprahRSTaH ahasan / , anAkulaH krodhaadirhitH| indriyANi sparzanAdIni yathAnAgaM yathAviSayaM damayitvA . iSTAniSTeSu sparzAdiSu rAgadveSarahito muniH sAdhuzcaret / viparyaye anuutdossprsnggaa| t / tathAhi avyonnato lokhaasyH| nAvonnata iyAM na rdti| avyAvanataH baka iti saMcAvyate / nAvAvanataH kuSasattva iti / prahRSTo yoSidarzanAukta iti lyte| zradAntaH pravajyAnaI iti sUtrArthaH // 13 // davadavassa na gajA, nAsamANo a goare // dasaMto nAnigaDijA, kulaM uccAvayaM sayA // 14 // (avacUriH) yutaM ataM tvaritaM na gachet / nASamANo vA gocare na gaThet / hasanna Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. gachet / kulamuccAvacaM dvidhaa| avyocaM dhavalagRhAdi / nAvoccaM jAtyAdiyuktam / avyA.. vacaM kuTIrAdi / nAvAvacaM jAtyA dihInam // 14 // (artha.) have kevI rIte gocarIe jAya, te kahe . te sAdhu ( davadavassa ke) . sutaM zrutaM eTale ghaNo utAvalo ( na gachejA ke0) na gachet eTale mArge gamana na kare, (ya ke0) ca eTale valI (nAsamANo ke.) nASamANaH eTale bolato to ( goare ke0 ) gocare eTale gocarIne viSe na jAya. tathA ( hasaMto ke0) dasan eTale hasato to na jAya (uccAvayaM kulaM ke) uccAvacaM kulaM, eTale ucca ku. la ane hInakula, temAM uccakula paNa avya ane nAvanA nedathI ve prakAranuM be. temAM avyathI UMcuM kula te dhavala gRhamAM vAsa karanAlaM jANavU. nAvathI UMcuM kula te zreSTha jAtinuM jANavU. hIna kula paNa avya nAva ne karI. ve prakAranuM be. temAM avyathI hIna kula te parNakuTikAmAM vAsa karanAlaM jANavU. tathA nAvathI. hIna kula te nIca jAtinuM jANavU. e sarva kulane viSe pUrvokta rIte (sayA ke) sadA eTale niraMtara (nAnigachejA ke0) nAnigachet eTale gamana na kare. // 14 // . ( dIpikA.) punraah| davadavasa tti / putaM putaM munirna gachet / tu punarnASamANo gocare na gachet / tathA hasan na anigachet / kulamuccAvacaM sdaa| uccaM vyato dhavalagRhAdi, jAvato jAtyAdiyuktam / evamavacaM avyataH kuTIrakavAsi, jAvato jAtyA-. dihInam / unaya virAdhanAlokopaghAtAdayo doSAH syuH|| 14 // (TIkA.) kiM c| davadavassa tti sUtram / sutaM sutam / tvritmityrthH| nASamANo vA na gocare gachet / tathA hasannAjigajet / kulamuccAvacaM sadA / uccaM avya nAvane dAdvidhA / avyocaM dhavalagRhavAsi / nAvocaM jAtyAdiyuktam / evamavacamapiH . avyataH kuTIrakavAsi / nAvato jAtyAdihInamiti / doSA unnaya virAdhanAlokopaghA- tAdaya iti sUtrArthaH // 14 // .. AloaMthiggalaM dAraM,saMdhi daganavaNANi a|| ... caraMto na vininAe, saMkahANaM vivajae // 15 // : (avacUriH) AlokaM gavAdAdi, thiggalaM citaM hArAdi, saMdhiM citaM kAtram , uda-: kanavanAni ca caran nidArthaM na pazyet / zaGkAsthAnametat / naSTAdau tatra zaGkA syAdatoM ..... vivarjayet // 15 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / z57 ( artha. ) tathA AlocaM ti. ( AlocaM ke0 ) AlokaM eTale gokha vigerene tathA ( ziggalaM ho ) cita evA ( dAraM ke0 ) dvAraM eTale dvAra pratye, ( saMdhiM ke0 ) celA khAne ( ya ke0 ) ca eTale valI ( dagajavaNANi ke0 ) udakanavanAni pArAdikane ( caraMto ke0 ) caran eTale gocarIe gayo bato ( na vini(prAe ke 0 ) na vinidhyAyet eTale juve nahIM. kAraNa ke, upara kaheluM (saMkadvANaM ke0 ) zaMkAsthAnaM eTale zaMkAnuM sthAnaka be, mATe sAdhue ( vivaUe ke0 ) vivarjayet eTale varja. // 15 // ( dIpikA. ) putraiva vidhimAha / muniH caran nikSArthaM gachan etAni na vinidhyAyet vizeSeNa na pazyet / kAni etAnItyata Aha / lokaM niryUhakA dirUpaM, ghiggalaM nittidvArAdi / saMdhiH kSAtram / dakanavanAni pAnIyagRhANi / etat AlokAdInAmavalokanaM zaGkAsthAnamato vivarjayet / katham / naSTAdau tatra zaGkA upajAyate // 125 // 1 ( TIkA. ) va vidhimAha / AloyaM thiggalaM ti sUtram / avalokaM niryUhakAdirUpam / thiggalaM citaM dvArAdi / saMdhizcitaM datram / udakanavanAni pAnIyagRhANi caran nikSArthaM na vinidhyAyenna vizeSeNa pazyet / zaGkAsthAnametadavalokAdi / to vivarjayet / tathA ca naSTAdau tatrAzaGkopajAyata iti sUtrArthaH // 15 // rano gir3havaINaM ca radassAra kiyANa ya // saMkilesakaraM ThANaM, dUrana parivajjae // 16 // ( avacUriH ) rAjJazcakravartyAdergRhapatInAM zreSThipranRtInAM ca rahaHsthAnAnyapavaramantrAdIni sthAnAnyArakSakANAM damanAyakAnAM ca / saMklezakaramasa didyAmantrabhedAkarSaNAdinA ca / ato dUrataH parivarjayet // 16 // ( .) valI zuM varjavaM te kahebe, ranno iti ( ranno ke0 ) rAjJaH eTale cakravartI di rAjAnuM (ca ke0 ) valI ( givaINaM ke0 ) gRhapatInAM eTale zreSThI AdikanuM ( ya ke0 ) ca eTale valI ( Ara kiyANa ke0 ) ArakSakANAM eTale koTavAla vigerenA ( rahassa ke0 ) rahasyaM eTale ekAMta vicAra, masalata karavAnuM sthA* naka tathA ( saMkilesakaraM ThANaM ke0 ) saMklezakaraM sthAnaM eTale jyAM ghaNAM kvezanaM upArjana yatuM hoya evA sthAnakane ( dUrarja ke0 ) dUrataH eTale dUrathI ( parivaUe ke 0 ) - parivarjayet eTale vizeSekarI varje, TAle. // 16 // 33 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyana rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) punaH kiMnUto muniH / rAjJazcakravAdeH gRhapatInAM zreSTipranRtInAM ca rahasyasthAnAdi varjayet / AranakANAM ca daekanAyakAnAM rahaHsthAnaM guhyApavarakamantaguhAdi saMkvezakaraM asadivApravRttyA maMtranedairvA karSaNAdinA dUrataH parivarjayet // 16 // (TIkA.) kiMca rannotti sUtram / rAjJazcakravAMdehapatInAM zreSTipranRtInAM raha sAgaNamiti yogH| ArakSakANAM ca dAnAyakAdInAM rahaHsthAnaM guhyApavarakamantra gRhAdi saMklezakaram asadikApravRttyA mantranede vA karSaNAdineti dUrataH parivarjaye diti sUtrArthaH // 16 // pamikuThaM kulaM na pavise, mAmagaM parivaUe / aciattaM kulaM na pavise,ciattaM pavise kulaM // 17 // ' (zravacUriH) pratikruSTaM kulamitvaraM sUtakayuktaM yAvatkathikamanojyaM na pravizet zAsanalaghutvaprasaGgAt / mA mama gRhaM kazcidAgAditi mAmakaM parivarjayet / naemanA diprasaGgAt / aprItikulaM yatra sAdhuniH pravizajhiraprItirutpadyate tanna pravizet saMve zanayAt / etadviparItaM pravizet kulaM tadanugrahaprasaGgAt // 17 // (artha.) sAdhue je ghare gocarIe javU nahIM te kahe . pamikuLaM iti. pUrva kta sAdhu (pamikuThaM ke) pratikruSTaM eTale niSiddha evA ( kulaM ke) kula prata (na pavise ke0) na pravizet eTale praveza na kare. te niSiddha kula be prakArarnu / eka zvara ane bIjaM yAvatkathika. temAM jene jananAzauca athavA mRtAzauca , ztvara niSiddha jANavU. kAraNa ke, tenA sUtakano kAla pUro thavAthI zuddhi thAya meM bIjeM yAvatkathika te vAgharI, camAra ityAdika Ajanma anojya tenAM ghara jAe vAM, e banne kula sAdhune gocarI jatA varNya je. kAraNa ke, tyAM jAya to jinazAsa nanI laghutA thAya . tathA (mAmagaM ke) bhAmakaM eTale je dharano dhaNI ema kahe ke, " hu~ e gharano dhaNI bu. mAre ghera koze Avaq nahIM." te gharane paNa ( parika jAe ke) parivarjayet eTale sarvathA varje, TAle. kAraNa ke, tyAM jAya to kajiya thavAno prasaMga Ave. tathA (aciattaM kulaM ke) aprItikulaM eTale jyAM gaye use tyAMnA mANasone aprIti thAya evA kulane viSe paNa (na pavise ke0) na pravizeta eTale praveza na kare. tihAM praveza kare to te gharanA mANasone asaMtoSa thAya. tatha (ciyattaM ke0) prItikulaM eTale jyAM gaye bate sarva lokane saMtoSa thAya, evaM ra sthAnake ( pavise ke ) pravizet eTale praveza kare. // 17 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike paJcabhAdhyayanam / zyae (dIpikA.) kiMca sAdhurevaMvidhaM kulaM na prvishet| kiMnUtaM kulam / pratikuSTaM lokaniSi; malinAdi / vividhamapi niSikamitvaraM sUtakayuktaM, yAvatkathikaM ca niSiddhamanojyam / kuto na pravizet / zAsanalaghutvaprasaGgAt / punarmAmakamatrAhaM gRhapatirmAkazcinmama gRhabhAgAtu etagRhaM vrjyet| kutaH naemanAdiprasaGgAt punaH acithattakulaM aprItikulaM yatra pravizanniH sAdhunira prItirutpadyate na ca nivArayati kuta zcinnimittAntarAdetanna prvishet| tathA ciattaM kulaM pUrvoktAviparItaM kulaM pravizet / tadanugrahaprasaGgAt // 17 // (TIkA.) kiMca pamikucha tti sUtram / pratikuSTakulaM vividhamitvaraM yAvatkathikaM ca / ztvaraM sUtakayuktaM yAvatkathikamanojyam / etanna pravizebAsanalaghutvaprasaGgAt / mAmakam yatrAha gRhapatirmA mama kazcigRhamAgachet / etarjayet / nemnaadiprsNgaat| acitrattakulamaprItikulam / yatra pravizanniH sAdhuciraprItirutpadyate / na ca nivArayanti kuta zcinnimittAntarAta / etadapi na pravizeta ttsNkveshnimitttvprsnggaat| ciattamacitra. ttaviparItaM pravizetkulaM tadanugrahaprasaGgAditi sUtrArthaH // 17 // sANIpAvArapihiaM, appaNA naavpNgure|| kavAmaM no paNullijA, jaggasi ajaatraa||17|| (avacUriH) sANI atasIvaktajA pttii| prAvAra aabaadnH| kambalAdyupalakSaNametat / evamAdiniH sthagitaM / gRhamiti zeSaH / atmanA nApavRNuyAt nodvATayet tadantargatajuji kriyAdikAriNAM praveSaprasaGgAt / kapATaM na prerayet pUrvoktadoSaprasaGgAt / se tasyAvagrahamayAcitvA vidhinA dharmalAnamakRtvetyarthaH // 17 // (artha.) tathA gocarI gaelA sAdhu ( sANIpAvArapihithaM ke0) zANIprAvArapihitaM eTale zANI te TADa paTTIno paDado ane prAvAra te kaMbalAdi teNe karI pihita eTale DhAkelu ebuM je gRha dvAra te pratye (appaNA ke) AtmanA eTale pote (nAvapaMgure ke) nApavRNuyAt eTale jaghADe nahIM. kAraNa ke, DhAkeluchAra ughADIne praveza karavo te lokavirudha , valI tethI gharamAM je mANasa nojanAdi karatA hoya temane asaMtoSa thAya. tathA ( kavAmaM ke) kapATaM eTale gharanuM kamADa jo baMdha kareluM hoya, to te pratye (no paNuvijA ke) na prerayet eTale ughADe nahIM. tethI paNa pUrvokta doSaja upajele. tathA ( jaggahaMsi ajAzyA ke) avagrahamayAcitvA eTale -' avagraha mAgyAvinA arthAt dharmalAna kasyA vagara praveza kare nahIM. // 17 // ..... Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) kiMca sAdhuH evaM vidham / gRha miti zeSaH / AtmanA svayaM nApavRNuyAt nodghATayet / kiMcUtaM gRham / zANIprAvAra pihitam / zANI zaNAtasIvavajA pttii|praavaarH pratItaH / kambalAdInAmupaladaNametat / ityAdiniH pihitaM sthagitam / alaukikatvenacatadantargatajuji kriyAdikAriNAM pradveSaprasaGgAt / tathA kapATaM hArasthaganaM na prerayet / pUrvoktadoSaprasaGgAt / kimavizeSato netyAha / kiM kRtvaa| avagrahamayAcitvA gADhaprayojane'nanujJApya avagrahaM vidhinA dharmalAnamakRtvA // 17 // ( TIkA.) sANitti sUtram / zANIprAvArapihitamiti zANyatasIvakvajA pttii| prAvAraH prtiitH| kambalyAdyupaladaNametat / evamAdijiH pihitaM sthagitam / gRhamiti vAkyazeSaH / AtmanA vayaM nApavRNuyAt nodghATayedityarthaH / alaukikatvena tadantargatajikriyAdikAriNAM pradveSaprasaGgAt / tathA kapATaM dvArasthaganaM na preryennodghaattyet|puuoktdossprsnggaat / kimavizeSeNa / netyAha / avagrahamayAcitvA AgADhaprayojane'nanujJApyAvagrahaM vidhinA dharmalAnamakRtveti sUtrArthaH // 17 // goaraggapavicho a, vacamuttaM na dhaare|| ogAsaM phAsuaM naccA, aNunnavitra bosire // 1 // (avacUriH) vidhizeSamAha / gocarAgrapraviSTastu vargoM mUtraM na dhArayet / pU. vameva sAdhunA saMjJAkAyikopayogaM kRtvA gocare praveSTavyam / atha cettatra gatasyAbAdhA syAt / tadA kiM kAryamityata Aha / avakAzaM sthamidaM jJAtvAnujJApya ca vyutsRjet // 15 // (artha. ) valI te sAdhu ( goaraggapaviTho ke ) gocarAyapraviSTaH eTale gocarIviSe gayo to ( vacca ke0) varcaH eTale vaDInItine tathA ( muttaM ke.) mUtraM eTale laghunItine (na dhArae ke) na dhArayet eTale dhAraNa kare nahIM. gocarIe jatAM prathamaja potAnA AcArane anusarIne malamUtrotsarga kare, ema batA kadAcit zarIranA dharma svAdhIna na hovAthI tevo prasaMga Ave to ( phAsujhaM ke) prAsukaM eTale zuddha niravadya evA (jaMgAsaM ke0) avakAzaM eTale sthaM milane (nacA ke.) jJAtvA eTale jANIne valI (aNuna vizra ke) anujJApya eTale gRha... sthAdikanI anujJA laz (vosire ke0) vyutsRjet eTale malamUtrano tyAga kare. // 19 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / 261 ( dIpikA . ) vidheH zeSamAha / sAdhurgocarAyapraviSTastu varco mUtraM vA na dhArayet / . kiMtu avakAza prAsukaM jJAtvA anujJApya ca vyutsajet / asya varcomUtratyajana vidhervi. Saya ughaniryuktito vRddhasaMpradAyAcca jJAtavyaH // 19 // 1 ( TIkA. ) vidhizeSamAha / goyaraggatti sUtram / gocarAyapraviSTastu varco mUtraM vA na dhArayet / avakAzaM prAsukaM jJAtvAnujJApya vyutsRjediti / asya viSayo vRddhasaMpradAyAdavaseyaH / sa cAyam / puvameva sAhuNA sannAkAzvayogaM kAU gore pavisAvaM / kahiM vi karja / kae vA puNo hotA / tAhe vaccamuttaM Na dhArevaM / jarja muttanirohe cakuvA javati / vacca nirohe jI vijavadhA asohA a yAyavirANA / jarja jaNi sababa saMjama mityAdi / a saMghAnayassa sayanAyaNAya Ni ( ? ) samappiA paDissae pANayaM gahAya sannAbhUmIe vihiNAM vo sirijA / vicarane jahA mhaNijuttIe / iti sUtrArthaH // 17 // vAraM tamasaM, kuThagaM parivakae // cakuvisa jaM, pANA DuppamilegA // 20 // ( avacUriH ) nIcadvAraM nIca nirgamanapravezaM tamovantaM koSThakamapavarakaM parivarjayet / na tatra nikSAM gRhNIyAt / na cakSuSo vyApAro yatra / atra doSaMmAha / prANino duHpratiprekSaNIyAH / IrSyA na syAt // 20 // ( artha. ) tathA gocarIe gaelo sAdhu, ( nIkhaM duvAraM ke0 ) nIcaM dvAraM eTale jemAMthI gamanAgamana karatAM ghaNuM namavuM paDe, evA dvArane tathA ( tamasaM ke0 ) tamasaM eTale jyAM ghaNo aMdhakAra hoya evA sthAnaka pratye, tathA ( kuhagaM ke0 ) koSThakaM eTale jyAM UM joyaruM yAdika hoya, te pratye ( parivajae ke0 ) parivarjayet eTale varje. kAraNa ke, (jaba ke0 ) yatra eTale je ThekANe ( acarakuvisarja ke0 ) caturvi SayaH eTale netranuM kAma cAle nahIM. evA aMdhakArayukta prakAzarahita sthalane viSe ( pANA duppa milegA ke0 ) prANino duSpratiprekSaNIyAH eTale beMdriyAdika jIva jo zakAya nahI, arthAt IryAsamiti pAlI na zakAya. mATeM evaM sthAna varjavaM // 20 // ( dIpikA . ) punaH kiMca sAdhurnIcadvAraM nIca nirgamapravezaM parivarjayet / na tatra jikAM gRhNIyAt / evaM tamasaM tamovantaM koSTakamapavarakaM parivarjayet / sAmAnyApekSayA sarva evaM vidho javatItyata Aha / caturviSayo yatra na caturvyApAro navedyatretyarthaH / tatra ko doSa ityAha / prANino DuH pratyupekSaNIyA javanti / IryAzuddhirna bhavati // 20 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) mA. 1 ( TIkA. ) tathA nIyaDuvAra ti sUtram / nIcadvAraM nIca nirgamapravezaM tamasamiti tamovantaM koSThakamapavarakaM parivarddhayet / na tatra jikAM gRhNIyAt / sAmAnyApekSayA sarva evaMvidha vatyata zrAha / zracaturviSayo yatra / na cakkurvyApAro yatretyarthaH / atra doSamAha / prANino duSpratyupekSaNIyA javanti / IryAzuddhirna bhavatIti sUtrArthaH // 20 // jaba pupphAI bAI, vippannAI kuchae // aduNovalittaM ullaM, dahUNaM parivakae // 21 // ( vacUriH ) yatra jAtipuSpAdIni vIjAni zAlivIjAdIni viprakIrNAnyanekadhA vikSiptAni parihartumazakyAni koSThake koSThadvAre vAdhunopaliptamAI dRSTvA parivarjayet // 21 // (.) valI ( jaba ke0 ) yatra eTale je ( kuchae ke0 ) koSThake eTale gharanA kArane viSe (pupphAI ke 0 ) puSpANi eTale phUla tathA (bIAI ke0 ) vIjAni eTale zAli pramukha bIja te dhAnya ( vippannAI ke0 ) viprakIrNAni eTale vikherayAM hoya, evA sthAna pratye tathA ( ahuNova vittaM ke0 ) adhunopalitaM eTale tatkAla lIpAyaluM hovAthI ( o ) AIM eTale lIluM evaM sthAna hoya te pratye ( dahUNaM ke0 ) dRSTvA eTale jone dUrathIja (parivajae ke0 ) parivarjayet eTale vargoM, tihAM dharmalAna kare nahIM. kAraNa, tyAM javAthI saMyamanI ne potAnA AtmAnI virAdhanA thAya // 21 // ( dIpikA. ) kiMca sAdhuretAni parivarjayeddUrata eva / natu tatra dharmalAnaM kuryAt / saMyamasyAtmanazca virAdhanAprApteH / etAni kAnItyAha / puSpANi jAtipuSpAdIni, bIjAni zAlivIjAni / kiM viziSTAni / viprakIrNAni anekadhA vikSiptAni / parihartumazakyAnItyarthaH / kutra / koSThake koSTakadvAre vA / tathA / kiM kRtvA / adhunA upalitaM sAMpratamupaliptamA kamazuSkaM koSThakamanyadvA dRSTvA // 21 // 1 " ( TIkA. ) kiMca ja ti sUtram / yatra puSpANi jAtipuSpAdIni, bIjAni zAli - bIjAni viprakIrNAni anekadhA vikSiptAni parihartumazakyAnItyarthaH / koSThake koSTakadvAre vA / tathAdhunopaliptaM sAMpratopaliptam / zrAmazuSkam / koSThakamanyadvA dRSTvA pa virjayeddUrata eva / natu tatra dharmalAnaM kuryAt saMyamAtmavirAdhanApatteriti sUtrArthaH // 21 // 1 elagaM dAragaM sANaM, vacagaM vA vi kuThae // ullaMghiyA na pavise, vijadittA va saMjae // 22 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 263 ( avacUriH ) ekakaM meSaM, dArakaM bAlakaM, zvAnaM, vatsakaM vApi, kupravRSanaM, koThake ullaGghya payAM na pravizet vyUhya vA prerya vA saMyataH sAdhuH // 22 // ( artha. ) tathA gocarIe gaelo sAdhu ( kue ke0 ) koSTake eTale je gharamA praveza karavo hoya te gharanA dvAramA ( elagaM ke0 ) eDakaM eTale bakaro hoya, tathA ( dAra ke0 ) dArakaM eTale bAlaka hoya, tathA ( sANaM ke0 ) zvAnaM eTale kUtaro hoya, tathA ( varga vA vi ke0 ) vatsakaM vApi eTale vAbaDo hoya, tene pagathI ( ullaMghiyA ke0 ) ullaMghya eTale ullaMghana karIne ( va ke0 ) vA eTale athavA ( vihittA ke0 ) vyUhya eTale kADhI mUkIne athavA uThAmIne ( na pavise ke0 ) na pravizet eTale praveza kare nahIM. kAraNa ke, tethI potAnA saMyamanI virAdhanA thAya. valI laghutva paNa pAme // 22 // 1 *. ( dIpikA. ) punaH kiMca saMyataH sAdhuH elakaM meSaM, dArakaM bAlakaM, zvAnaM maekalaM, vatsakaM vApi vRSanalakSaNaM koSThake ullaGghya paTTyAM na pravizet / vyUhya vA prerya na pravizet / zrAtmasaMyama virAdhanAdoSAlAghavAcceti // 22 // ( TIkA. ) kiMca elagaM ti sUtram / ekaM meSaM, dArakaM bAlaM, zvAnaM maekalaM, vatsa kaM vRSanalakSaNaM koSThake ullaGghya paTTyAM na pravizet / vyUhya vA prerya vetyarthaH / vApi AtmasaMyama virAdhanAdoSAlAghavAcceti sUtrArthaH // 22 // saMsataM paloikA, nAidUrA upphullaM naM vininAe, nipaTTi valoe // prayaMpiro // 23 // ( avacUriH ) mArga evaM vizeSamAha asaMsaktaM pralokayet / na strIdRSTerdRSTiM mI - layet / rAgotpattisaMbhavAt / nAtidUraM vilokayet / dAyakasyAgamanamAtraM pradezaM pralokayet / paratazcaurAdizaGkA syAt / utphulaM vikasitalocanaM na nirIkSeta / nivartetAlabdhe sati sAdhurgRhAdajalpan dInavacanamanuccaran // 23 // ( artha. ) valI gocarI jatAM kevI rIte varte te kahe be. ( asaMsattaM ke0 ) asaM saktaM eTale strIjAti upara Asakti na rAkhatA ( paloikA ke0 ) pralokayet eTale avalokana kare, eTale strI jAtinI dRSTi sAyeM dRSTi melave nahIM AsaktapaNeM juve nahIM. kAraNa, tethI gRhasthane zaMkA upaje, valI kAmavikAra paNa yAya, ane lokApavAda thAya tathA (nAidUrA kloe ke0) nAtidUrAdavalokayet eTale atidUra rahasthanI vastu paDI hoya to te pratye juve nahIM, gRhasthanA gharamA AgalapAbala juve Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. nahIM. kAraNa, tethI gRhasthane corapaNAnI zaMkA upaje. tathA (upphujhaM na vininAe ke )utphulvaM na vinidhyAyet eTale gRhasthanAM je upakaraNAdika paDelAM hoya te pratye dRSTi vikAzIne juve nahIM. kAraNa, tethI gRhastha ema jANe ke, eNeM kAMza saMpattino loga lIdho nathI, tethI ema juve . tathA gocarI na male to te gharathI ( ayaMpiro ke) ajapan eTale gRhasthanA doSa athavA dIna vacana aNa bolato to ( niaTija ke0) nivarteta eTale pAlo, vale. paNa gRhasthanI niMdA athavA dIna vacana bole nahIM. // 3 // (dIpikA.) atraiva vizeSadoSamAha asaMsaktaM na pralokayet yoSidRSTedRSTiM na mIlayet / rAgotpattilokopaghAtadoSAt / tathA nAtidUraM pralokayet / dAyakasya Agamana- - mAtrapradezaM prlokyet| corAdikazaGkAdoSAt / tathA utphuddhaM vikasitalocanaM na vinipAe na nirIdeta gRhaparibadamapi / adRSTakalyANa iti lAghavotpateH / tathA nivarteta alabdhe'pi sati / paraM kiM kurvan / ajapan dInavacanamanuccaranniti // 3 // (TIkA.) ihaiva vizeSamAha / asaMsattaM ti sUtram / asaMsaktaM pralokayet / no yoSidRSTedRSTiM malayedityarthaH / rAgotpattilokopaghAtadoSaprasaGgAt / tathA nAtidUraM prlokyet| dAyakasyAgamanamAtradezaM pralokayet / prtshcauraadishngkaadossH| tathA utphulaM vikasitalocanaM na viNilAe ti na nirIdeta gRhaparibadamapi / adRSTakalyANa iti laaghvotptteH|tthaa nivarteta gRhAdalabdhe'pi sti|ajlpn diinvcnmnuccaarynniti||23|| aznUmi na gachejA, goaraggaga munnii|| kulassa nUmiM jANittA, mizra nUmi parakkame // 24 // (avacUriH ) atinUmiM na gachet / ananujJAtAM gRhasthairyavAnye nidAcarA na yAntItyarthaH / gocarAgragato muniH kulasya nUmimuttamAdirUpAmavasthAM jJAtvA mitAM nUmiM tairanujJAtAM parAkramet / yatraiSAmaprItirna jAyate // 24 // .. (artha.) tathA ( goyaraggaga muNI ke ) gocarAgragato muniH gocarIe gaelo sAdhu (acUmiM keNa) atinUmi eTale nUminI maryAdA mUkIne gRhasthanI thAjJA vinA (na gajA ke0 ) na gachet eTale na jAya. eTale gRhasthanA gharamAM vIjA nikuka loka jyAM sudhI nUmi AkramIne jAya, te maryAdA mUkIne sAdhu jAya nahIM. paNa (kulassa ke ) kulasya eTale kulavaMta gRhasthanI .. (nUmi ke0) nUminI maryAdA pratye ( jANittA ke ) jJAtvA eTale jANIne Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 265 " (mizra nUmi ke0) mitAM nUmi eTale maryAdita nUmi pratye (parakame ke) parAkramet eTale Akrame. arthAt javAnI maryAdA hoya tyAM sudhI jazne uno rahe. // 24 // - (dIpikA.) punarapi muniratimirgRhasthairyA nAnujJAtA, yatrAnye nidAcarA na yAnti, tAmatinUmiM na gachet / kiMnUto muniH| gocarAyapraviSTaH / anena kathanena anyadA gocarI vinA tatra gamananiSedhamAha / kiM tarhi kuryAt / kulasya nUmimuttamAdirUpAmavasthAM jJAtvA mitAM nUmiM gRhasthairanujJAtAM parAkramet / yatra teSAmaprItirna jAyate // 24 // (TIkA.) tathA azlUmiM na gachijA iti sUtram / atimi na gachedananujJAtAM gRhasthairyatrAnye nidAcarA na yAntItyarthaH / gocarAgragato muniH| anenAnyadA tajamanAsaMnavamAha / kiM tarhi / kulasya nUmimuttamAdirUpAmavasthAM jJAtvA mitAM nUmiM tairanujJAtAM parAkramet / yatraiSAmaprItirnopajAyata iti sUtrArthaH // 24 // tava paDiledikA, nUminAgaM viknno|| siNANassa ya vaccassa, saMlogaM parivajjae // 25 // (avacUriH) tatraiva tasyAM mitAyAM jUmau pratyupedeta / sUtroktena vidhinA nUminAgamucitanUmipradezaM vicakSaNaH / anenAgItArthasya nidaattnprtissedhH| tatra ca tiSThan snAnasya varcasazca saMlokaM parivarjayet / pravacanalAghavAt, aprAvRtastrIdarzane rAgotpattezca // 25 // (artha.) tathA ( tabeva ke ) tatraiva eTale teja maryAdita nUmine viSe uno rahIne ( vidharakaNo ke) vicakSaNa evo te sAdhu (nUmijAgaM ke) unnA rahelA nUmikAnA nAgapratye ( paDile hijA ke0) pratilekhayet eTale paDilehe. tathA te ThekANe ( siNANassa ke) snAnasya eTale nAhavAnA sthAnakanuM temaja ( vaJcassa ke0) varcasaH eTale vaDInIti karavAnA sthAnakanuM (saMlogaM ke0) saMlokaM eTale jovU (parivajAe ke) parivarjayet eTale parihare. enuM tAtparya e be keH-sAdhu gRhasthane ghare gocarIe jazne jyAM maryAdita nUmikAne viSe unno rahyo hoya, tyAMthI jo snAna karavAnuM sthAna athavA vaDInIti karavAnuM sthAnaka jovAmAM Ave to te sthAnaka pariharIne bIje sthAnake unno rahe. kAraNa, tyAM uno rahe to zAsanane laghutA Ave, tathA kadAcit nagna strInA darzanathI rAganI utpatti thAya. // 25 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) mA. (dIpikA) vidhizeSamAha / munistatraiva tasyAmeva mitAyAM bhUmau sUtrokta vighinA bhUmijAgamucitabhUmipradezaM pratyupekSeta tatra ca tiSThet / kiMnUto muniH / vicakaNo vidvAn / etadvizeSaNena kevalAgItArthasya nihATana niSedhamAha / punaH snAnasya tathA varcasaH saMlokaM parivarjayet / ayaM paramArthaH / snAnajUmikA yikyA dinU misaMdarzanaM pariharet / kutaH pravacanalAghavaprasaGgAt, aprAvRtastrI darzanAcca rAgAdisaMjAvAt // 25 // ( TIkA. ) vidhizeSamAha / tacheti sUtram / tatraiva tasyAmeva mitAyAM bhUmau pratyupedeta sUtroktena vidhinA bhUmibhAgamucitaM bhUmidezaM vicakSaNo vidvAn / anena kevalAgItArthasya nikSATanapratiSedhamAha / tatra ca tiSThan snAnasya tathA varcaso viSThAyAH saMlokaM parivarjayet / etaduktaM javati / snAnanU mikAyikA dinU misaMdarzanaM prihret| pravacanalAghavaprasaMgAt / prAvRtastrI darzanAcca rAgAdinAvAditi sUtrArthaH // 25 // dagamapriyAyANe, bI ANi hariyANi ca // parivartato ciThikA, sabiMdi samAhie // 26 // (avacUriH ) udakamRttikAdAnam / yadIyate'neneti yadAnaM mArgaH / udakamRttikAnayana mArgamityarthaH / cAdanyAni sacittAni parivarjayaMstiSThedanantatarodite deze sarvendriyasamAhitaH zabdAdAvavyAptiH // 26 // ( artha. ) tathA gocarIe gaelo sAdhu ( dagama zriyA ke0 ) udakamRttikA - dAnaM eTale pANI tathA mATI ANavAno je mArga hoya te pratye, temaja ( bI ANi ke0 ) vIjAni eTale zAli pramukha vIja pratye, ( ke0 ) ca eTale valI (hariyANi ke0 ) haritAni eTale dUrvAdi harita jIva pratye ( parivajAMto ke0 ) parivarjayan eTale pariharato ko (sahiMdi samAhie ke0 ) sarvepriyasamAhitaH eTale jeNe pAMce iMDiyAnA vikAra jItyA che, evo thako eTale iMDiyanA je gItAdika viSaya temAMthI cittane dara rAkhato to ( cihnikA ke0 ) tiSThet eTale unI rahe. // 26 // ( dIpikA. ) punaH kiMnUto muniH / etAni parivarjayaMstiSThet pUrvokta ucitapradeze / kAni / udakamRttikayorAnayanamArga, punarvajAni zAbyAdIni, haritAni dUrvAdIni ca zabdAdanyAnyapi sacetanAni / kiMnUto muniH / sarvendriyasamAhitaH zabdAdiniravyAGgitaH // 26 // ( TIkA. ) kiMca dagatti sUtram / udakamRttikAdAnam / yadIyate'nenetyAdAno maargH| udakamRttikAnayanamArgamityarthaH / vIjAni zAlyAdIni, haritAni ca dUrvAdI Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. .. dazavakAlika paJcamAdhyayanam / . ... ... 263 ni / cazabdAdanyAni ca sacetanAni parivarjayastiSThedanantarodite deze sarvendriyasamAhitaH zabdAdijiranAdiptacitta iti suutraarthH||26|| taba se ciThamANassa, AhAre paannnoannN|| akappimaM na geNhijjA, paDigAdija kppiaN|||| - (avacUriH ) tattatkulocitanUmau se tasya sAdhostiSThataH sata bAharetpAnajojana mAnIya yAyAgRhIti gmyte| akalpamaneSaNIyaM net / parigRhNIyAt kalpikam / etaccApinnamapi kalpikagrahaNaM avyataH zojanamazojanamapyetadavizeSeNa grAhya miti darzanArthaM sAdAmuktamiti // 27 // .. ( artha.) taba ti / (taba ke0) tatra eTale pUrvokta ucita nUmikAne viSe (se ke0) tasya eTale te sAdhu (ciThamANassa ke0) tiSThataH eTale unnoraheto bato gRhasthanIstrI (pANanoaNaM ke ) pAnanojanaM, eTale pAna te usAmaNa pramukha ane jojana te odana pramukha te pratye (AhAre ke ) bAharet eTale lAve. tyAre te sAdhu (akappiraM ke0) akalpikaM eTale sadoSa, na kalpe evaM anna hoya to (na zvejA ke0) nechet eTale zche nahIM, grahaNa kare nahIM. ane jo ( kappiyaM ke ) kalpikaM, khapatuM nirdoSa evaM annapAna hoya to (paDigAhiU ke0) pratigRhNIyAt eTale grahaNa kare. ihAM nidA ApanArI gRhasthanI strI kahI , tenuM kAraNa e be ke prAyaH zrAvakanI strIja sAdhune nidA Ape . // 27 // (dIpikA.) tatrocitanUmau se tasya sAdhostiSThataH sato gRhItizeSaH / pAnanojanamAharet Anayet / tatrAyaM vidhiH / akalpikamaneSaNIyaM na gRhNIyAt na zchet / pratigRhNIyAt kadipakam / etacca arthApannamapi kalpikagrahaNaM avyataH zojanamazojanamapi etada vizeSeNa grAhyamiti darzanArthaM sAdAmuktamiti // 7 // . (TIkA.) taba ti sUtram / tatra kulocitajUmau se tasya sAdhostiSThataH sata AharedAnayetpAnanojanaM gRhIti gamyate / tatrAyaM vidhiH| akalpikamaneSaNIyaM na gRhNI yAt / pratigRhNIyAt kalpikameSaNIyam / etaccApinnamapi kalpikagrahaNaM avyataH - zojanamazojanamapyetadavizeSeNa grAhya miti darzanArthaM sAdAmukta miti suutraarthH|| 27 // AhAratI siA taba, parisADika joaNaM // diti paDiAirake, na me kappa3 tArisaM // // 1:-atra "icchejjA" iti pAThAntaraM dRzyate / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. ( avacUriH ) yAnayantI nikAmagArIti gamyate / syAtkadAcit parizATaye ditastato vikSipeta jojanaM pAnaM vA / tataH kim / dadatIM pratyAcakSIta pratiSedhayet / na me mama kalpate tAdRzam / ruyeva prAyo jihAM dadAtIti strIgrahaNam / doSAMzca jAvaM ca jJAtvA kathayenmadhu bindUdAharaNAdinA // 28 // ( artha. ) have je AhAra sAdhune kalpe nahIM, te kahe be. AhAraMtIti. (AhA raMtI ke0 ) haraMtI eTale sAdhune pavA sAru nikSA laine AvanArI zrAvikA ( sa 0 ) syAt eTale kadAcit AvatAM ( taba ke0 ) tatra eTale te sthAnamai ( jo ke0 ) jojanaM eTale annapAnarUpa jojana pratye ( parisADisa ke 0 ) pratizATayet eTale arahuM parahuM nAMkhe, to te sAdhu ( diMtiyAM ke0 ) dadatIM eTale pUvakta rIte nikSA yApanArI zrAvikAne ( pa DiAike ke0 ) pratyAcakSIta eTale pratiSedha kare. kevI rIteM pratiSedha kare, te kahe be. ( na mai kappai tArisaM ke0 ) na me kalpate tAdRzaM eTale te annapAna mane kalpe nahIM. evI rIteM asUtA annapAnano pratiSedha kare. gala paNa pratyeka gAthAmAM evIja ardhI gAthA yavaze teno artha e pramANe ja jAvo. // 28 // ( dIpikA. ) agArI / nikSAmiti zeSaH / cAharantI yAnayantI syAt kadAcit taMtra deze parizATayet sikyAdi itazcetazca vikSipet jojanaM vA pAnaM vA / tataH kimityAha / dadatIM tAM striyaM pratyAcakSIta / kathaM pratyAcakSItetyata Aha / na me mama kalpate tAdRzaM parizATanAsahitaM siddhAntoktadoSaprasaGgAt / doSAMzca jAvaM ca jJAtvA kathayed madhu bindUdAharaNAdinA // 27 // ( TIkA. ) haraMti tti sUtram / zrAharantI AnayantI nikAmagArIti gamyate / syAtkadAcittatra deze parizATayeditazcetazca vikSiped jojanaM vA pAnaM vA / tataH kimityAha / dadatIM pratyAcakSIta pratiSedhayettAmagArIm / ruyeva prAyo nikSAM dadAtIti strIgrahaNam / kathaM pratyAcI tetyata Aha / na mama kalpate tAdRzaM parizATanAvatsamayoktadoSaprasaGgAt / doSAMzca jAvaM va jJAtvA kathayed madhu bindUdAharaNAdineti sUtrArthaH // 28 // saMmadamANI pApANi, bI ANi haritryANi // prasaMjamakariM naccA, tArisiM parivajae // 29 // ( avacUriH ) saMmardayantI paddhayAM prANAn, bIjAni, haritAni ca asaMyamakarI sAdhuni mittamasaMyamakaraNazIlAM jJAtvA tAdRzIM parivarjayet // 2e // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlika paJcamAdhyayanam / 26e (artha.) saMmadamANitti. valI je nidA ApanArI zrAvikA ( pANANi ke) prANinaH eTale beMjiyAdika jIva pratye tathA (bIANi ke) bIjAni eTale zAtipramukha bIja pratye, tathA (a ke) ca eTale valI (hariANi ke0) haritAni eTale dUrvA pramukha harita jIva pratye (saMmadamANI ke0) saMmardayaMtI eTale saMmardana karatI, pageM cAMpatI Ave, to (asaMjamakari ke) asaMyamakarI eTale pUrvokta rIteM sAdhune mATe asaMyama te jIvahiMsA vigere tene karI eTale karanArI evI zrAvikAne (nacA ke ) jJAtvA eTale jANIne ( tAri siM ke0 ) tAdRzIM eTale tevu sadoSa annapAna ApanArI zrAvikAne sAdhu ( parivajae ke0) parivarjayet eTale parihare arthAt tevU annapAna se nahIM. // she|| (dIpikA.) saMmardayantI patnayAM samAkrAmantIM / kAnityata Aha / prANino hIndiyAdIn, bIjAni zAlibIjAdIni, haritAni dUrvAdIni asaMyamakarI sAdhunimittamasaMyamakaraNazIlAM jJAtvA tAdRzIM parivarjayet dadatI pratyAcadIteti // e|| (TIkA.) kiMca saMmadatti sUtram / saMmardayantI paniyAM samAkrAmantI / kaanityaah| . prANino hIndriyAdIn, bIjAni zAkhyAdIni, haritAni dUrvAdIni / asaMyamakarI sAdhunimittamasaMyamakaraNazIlAM jJAtvA tAdRzIM parivarjayet / dadatI pratyAcadIta iti sUtrArthaH // e|| . sAhadda niskivittA , sacittaM ghaTiyANi y|| taheva samaNahAe, udagaM saMpaNukhiyA // 30 // (avacUriH) saMhRtyAnyasmin nAjane ddaatiiti| tathA phAsue phAsujhaM, phAsue aphAsuAM, aphAsue phAsuraM, aphAsue aphAsugraM sAharaz / taba jaM phAsue ____ phAsujhaM sAharaztaM theve vaM, ve bahuaM, bahue thevaM,bahue bahuyaM saahr| evamAdi - yathApiemaniyuktau tathA jheyam / sacittopari nikSipya nAjanagatamadeyaM SaDjIvani kAyeSu dadAti / sacittaM pRthvyAdi saMghayitvA saMcAlya ca dadAti / tathaiva zramaNArthamudakaM saMpraNudya nAjanasthaM prerayitvA datte // 30 // (artha.) sAha1 iti. (sAhaDDa ke0) saMhRtya eTale acitta vastu hoya to paNa sacittanI. sAthe ekaTI karI tathA (nirika vittANaM ke) nikSipya eTale rahelI adeyavastu SaDjIvanikAya upara mUkIne (ya ke) ca eTale valI ( sacittaM ke0) sacitta aMgArAdi pratye (ghaTTiyANi ke0) ghaTTayitvA eTale saMghaTTIne halAvIne (taheva Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, jAga tetAlIsa (43)- mA. ke0 ) tathaiva eTale temaja valI ( samAe ke0 ) zramaNArtha eTale sAdhune a ( udagaM ke0 ) udakaM eTale udaka pratye ( saMpaliya ke0 ) saMpraya eTale pAtramAnuM sacitta udaka lAvIne annapAna ApanArI zrAvikAne sAdhu parihare, vajeM, arthAt tevuM annapAna liye nahIM. yahIM eka jAjanathI kADhIne vIjA jAjanamAM ghAlIne diye. tenA jAMgA be, te evI rIteH - phAsue phAsU sAharai 1 aphAsue phAsU sAhUra 2 phAsue phAsU sAharai 3 phAsue phAsU sAharai 4 tathA theve yevaM 1, yeve bahu 2, bahue thevaM 3, bahue bahuaM 4 evA cAra cAra jAMgA jANavA. // 30 // ( dIpikA. ) saMhRtya anyasmin jAjane dadAti / tathA adeyaM nAjanagataM SajIvanikAyeSu nikSipya dadAti / tathA sacittamalAtapuSpAdi ghaTTayitvA saMcAlya ca dadAti / tathaiva zramaNArthaM yatinimittamudakaM pAnIyaM saMpraNudya nAjanasthaM prerya dadAti / tadA sAdhuH kiM karoti tadvidhiM agragAthAyAM vakSyati // 30 // ( TIkA. ) tathA sAhati sUtram / saMhRtyAnyasmin jAjane dadAti taM phAsugamavi vje| taba phAsue phAsUyaM sAharai / phAsue aphAsu sAharai / aphAsura phAsUyaM sAharai / aphAsue phAsU sAhara / taba jaM phAsU phAsue sAhara taba vi theve yevaM sAhara | ve bahu saahr| bahue thevaM sAhara | bahue bahu sAhara / evamAdi yathA pieka niryuktau / tathA nikSipya jAjanagatamadeyaM SaTsu jIva nikAyeSu dadAti / saci tamalAtapuSpAdi ghaTTayitvA saMcAvya ca dadAti / tathaiva zramaNArtha : pratrajita nimittamudakaM saMpraya jAjanasthaM prerya dadAtIti sUtrArthaH // 30 // I 1 zrAgadattA calaittA, AhAre pApajokhaNaM // ditiyaM paDicyAirake, na me kappar3a tArisaM // 31 // ( avacUri : ) varSAsu gRhAGgaNasthitaM jalamavagAhya udakamevAtmano'nimukhamAkRSya cAla thitvodakameva AhAradA yinI dadyAt / pUrvaM sacittAdAne'pyudakAdAnaM prAdhAnyenoktam / tatrAvazyamanantavanaspatitvAtprAdhAnyamudakasya // 31 // (artha. ) tathA gahattA iti / sAdhune uhorAvanArI zrAvikA ( AgahaittA ho) avagAhya eTale vicAle saccitta pANI jarAyuM hoya temAMhe pesIne athavA (calattA ke 0 ) cAlayitvA eTale yAtuM pAtuM kADhIne (pANajokhaNaM ke0) pAnanojanaM eTale pAna te sAmaNa pramukha ne jojana te khodana pramukha pratye (yAhAre ke0 ) - haret eTale sAdhune AhAra Ape, to te (diMtiyaM ke0) dadatI paTale pUrvokta ho Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. ... dazavaikAlike pnycmaadhyynm| .. ...271 rAvanArI strIpratye gocarIe gayelo sAdhu ( paDiAzke kee) pratyAcadIta eTale pratiSedhe, parihare. te kevIrIte pratiSedhe te kahe . (na me kappara tArisaM ke0) na me kalpate tAdRzaM eTale mahAre tevU sadoSa annapAna khapatuM nathI. // 31 // . ... (dIpikA.) tathA varSAsu gRhAGgaNa sthitaM jalamavagAhya udakameva zrAtmano'nimukhamAkRSya karAdibhiH cAlayitvA udakameva dadAti / udake niyamAdanantavanaspatiriti prAdhAnyakhyApanArtha sacittaM ghazttANaM ityukte'pi jedenopAdAnam / asti caayNnyaayH| yaputa sAmAnyagrahaNe'pi prAdhAnyakhyApanArtha nedenopaadaanm| yathA brAhmaNA AyAtA vaziSTho'pyAyAta iti / tatazca udakaM cAla yitvA Aharet AnIya dadyAt / kiM tadityAha / paannojnmodnaarnaalaadi| tadibaMnUtaM dadatIM pratyAcadIta / na me mama kapate tAdRzam // 31 // (TIkA.) AgahazttA suutrm| tathA cAvagAhya udakamevAtmAnimukhamAkRSya dadAti varSAsu gRhAGgaNAdinihitaM jalaM vAnimukhaM kRtvA datte / tathA cAlayitvA udakameva dadAti / udake niyamAdanantavanaspatiriti prAdhAnyakhyApanArtha sacittaM ghaTTayitvetyukte'pi nedenopaadaanm| asti cAyaM nyAyo yata sAmAnyagrahaNe'pi prAdhAnyakhyApanArtha nedenopAdAnam / yathA brAhmaNA AyAtA vaziSTho'pyAyAta iti / tatazcodakaM cAlayitvA AharedAnIya ddyaadityrthH| kiM tadityAha / pAnanojanamodanAranAlAdi / tadibaMjUtAM dadatI pratyAcadIta nirAkuryAnna mama kalpate tAdRzamiti pUrvavadeveti sUtrArthaH31 purekammeNa dabeNa, dabIe nAyaNeNa vaa|| ditiaM paDiAirake, na me kappai taarisN|| 35 // (avacUriH) puraHkarmaNA hastena prAkRtajalojnavyApAreNa sAdhvartha davyA movasadRzayA / nAjanena vA kAMsyanAjanAdinA // 3 // ___ (artha.) purekammeNa tti. (purekammeNa ke) puraHkarmaNA eTale sAdhune vahorAvavA mATe prathama dho nAkhelA evA ( habeNa ke) hastena eTale hAthe karI (vA ke0) athavA ( davIe ke0) dA eTale kaDabIe karI kiMvA (nAyaNeNa vA ke0) nAjanena vA eTale vAmakI pramukha jAjane karI (ditiaM ke0) dadatI eTale vahorAvanArI strI pratye gocarIe gaelo sAdhu (paDiyAzke ke) pratyAcadIta eTale pratiSedhe, parihare. kevI rIte pratiSedha kare, te kahe . ( na me kappara tArisaM ke) mahAreM te, sadoSa anna kalpe nahi ema kahe. // 32 // .. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zza rAya dhanapatasiMghabahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dipikA.) puraH karmaNA hastena sAdhunimittaM pUrva kRtasacittapAnIyatyajanavyApAreNa, tathA dA DovasadRzayA, nAjanena vA kAMsyannAjanAdinA dar3hatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzam // 3 // (TIkA.) pure kammatti sUtram / puraHkarmaNA hastena sAdhunimittaM prAkRtajalosanavyApAreNa tathA dA DovasadRzayA nAjanena vA kAMsyanAjanAdinA dadatI pratyAcadIta pratiSedhayet / na mama kalpate tAdRza miti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 32 // (evaM) udanakhe sasiNi, sasarake mhiaanse|| harile hiMgulae, maNosilA aMjaNe loNe // 33 // (avacUriH) evamudakAHNa galadinchanA hastena sasnigdhena parikvannena, sarajaskena sacittamRSimatena / mRjatena sakardamena / evaM nUzAdiSvapi yojyam / uussHpaaNshukssaarH| haritAla hiMgulamanaHzilAH paarthivaanedaaH|anyjnaadi / lavaNaM saamujaadi||33|| (artha.) evamiti ( evaM ke0 ) emaja valI ( udaule ke) udakAHNa eTale udakekarI AI te nInA evA eTale jemAMthI pANInA bicha galaMtA hoya evA, zrathavA (sasiNike ke ) sasnigdhena eTale pANImAMnnIjAyalo kharo, paNa jemAMthI pANInA biMdu galatA nathI evA, kiMvA ( sasarake ke0 ) sarajarakena eTale pRthivInI sacitta dhUlie karI yukta evA athavA (maTTiAse ke0) mRttikoSAcyAM eTale mATI athavA kAre karI yukta evA. ahIM mRttikA paMkarUpa levI, kAraNa ke pUrve 'saraja skena' ema je kaDaM be, tenI sAthe punarukti doSa Ave nahIM. tathA ( hariAle ke ) haritAlena eTale haritAle karI, (hiMgalae ke) hiMgulena eTale sacitta hiMgule karI, (maNosilA aMjaNe ke) manaHzilAMjanAcyAM eTale maNasIla ane aMjana je sUramo teNekarI, (loNe ke0) lavaNena eTale sacitta lavaNe karI. // 33 // (dIpikA.) punarapyevamudakAHNa galatpAnIyabinjyuktena hastena evaM sasnigdhena ISatpAnIyayuktena hastena 2 evaM sarajaskena pRthivIrajovagupikatena hastena 3 evaM mRgatena kardamayuktena hastena 4 evaM USaH pAMzudArastadyuktena hastena tathA haritAlahiMgulakamanaHzilA ete sarve pArthivA vrnnknnedaaH|anyjnN rsaanyjnaadi| lavaNaM saamukhaadi| tato haritAlAdiyuktena hastena // 33 // (TIkA.) evaMti sUtram / evamudakAHNa hastena kareNa udakAoM nAma galaphuda... kvinjyuktH| evaM sasnigdhena hastena / sasnigdho nAma iissdudkyuktH| evaM sarajaskena Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike pnycmaadhyynm| . :. ... 3 hastena / sarajasko nAma pRthiviirjogunnimtH| evaM mRzatena hastena / mRgato nAma krdmaaktH| evamUSAdiSvapi yojniiym| etAvantyevaitAni sUtrANi / navaramUSaHpAMzudAraH / hariharitAla hiDDalakamanaHzilAH pArthivA varNakannedAH aJjanaM rasAJjanAdi / lavaNaM sAmunAdi // 33 // . geruavniaseddhia-sorhiapitthkukuske|| ..... kimasaMsahe, saMsahe ceva bodhave // 34 // (avacUriH) gairiko dhAtuH / varNikA pItamRttikA / seTikA khaTikA / saurASTrikA tuvrikaa| pissttmaamtnddldodH| kukusAH pratItAH / kRteneti eniH kRten| -hasteneti gamyate / utkRSTazabdena kAliGgAlAbutrapusaphalAdInAM zastrakRtAni zladaNakhaemAni laNyante / ciJciNikAdipatrasamudAya ulUkhalakazikata iti vA |asNskRsstto vyaanAdinAliptaH / tahiparItazca saMsRSTa eva bojhavyo hastaH // 34 // ' (artha.) tathA ( geruavaniase DhiasorahiyapiTakukusakae ke ) gairikavarNikAseTikAsaurASTrikA piSTakukusakRtena eTale gairika te sonAgeru, varNikA te pIlI mATI, seTikA te zveta mRttikA jene khaDI tathA cAka kahe be, saurASTrikA te phaTakaDI, piSTa te cokhA bagereno ATo, kukusa te turatanA khAMDyA kUzakA emAMthI ekapaNa padArthe karI kharaDyA evA hAthe karI ( ukihamasaMsare ke) utkRSTAsaMskRSTa eTale utkRSTa je tuMbaDAM kAliMgaDAdika moTAM phala tenA zAka, vyaMjanAdike karI nahIM kharaDyo evo hAtha tathA (saMsahe ceva ke0) saMskRSTazcaiva eTale vyaMjanAdike karI kharaDyo hAtha (bodhavo ke0) bojhavyaH eTale jANavo. ethI uparAMtano vidhi Agala kaheze. // 24 // .. (dIpikA.) tathA gairiko dhAtuH, varNikA pItamRttikA, seTikA khaTikA, saurASTi. kA tuvarikA, piSTamAmatanphuladodaH, kukusAH prtiitaaH| kRteneti eniH kRtena enyaH kharaMTitena / hasteneti zeSaH / tathA utkRSTa iti / utkRSTazabdena kAliGgAlAvutrapusaphalAdInAM zastrakRtAni ladAkhaemAni jaNyante / ciJciNikAdipatrasamudAyo vA udUkhalakaeikata iti / tathA asaMskRSTo vynyjnaadinaaliptH| saMsRSTazcaivaM vyaJjanA dinA lipto voDavyo hasta iti / vidhi punaratrocaM svayameva vadayatIti // 34 // (TIkA.) tathA geruyatti sUtram / gairiko dhaatuH| varNikA pItA mRttikA / zvetikA zukmRttikA |sauraassttrikaa tuvrikaa| pissttmaamtemuldodH| kukuMsA pratItAH / kRtaneti , ejiH kRtena / hasteneti gamyate / tamotkRSTa ztyutkRSTazabdena kAliGgAlAvutrapuSapha Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. dInAM zastrakRtAni zladaNaMkhaemAni laNyante / ciJciNikA dipatrasamudAyo vA udUkhalakakita iti / tathA asaMsRSTo vyaanAdinA aliptaH / saMsRSTazcaiva vyaJjanAdilipto boDavyo hasta iti / vidhiM punaratroI vayati svayameveti sUtrArthaH // 34 // asaMsaraNa hoNa, davIe nAyaNeNa vaa|| diGamANaM na inijA, panA kammaM jahiMnave // 35 // - (avacUriH ) asaMsRSTena hastenAnnAdiniranAvitena, dayA, nAjanena vA dIyamAnaM nechet / kiM sAmAnyena / netyAha / pazcAtkarma yatra javati dAdau / zuSkamaemakAdi tadanyadoSarahitaM gRhNIyAt // 35 // ... (artha.) asNsrnneti| (asaMsaraNa ke ) asaMskRSTena eTale aNakharaDyA evA (habeNa ke0) hastena eTale hAthe karI (vA ke) athavA (davIe ke0)dA eTale kaDIe karI kiMvA (nAyaNeNa ke ) nAjanena eTale vADakI pramukha nAjanekarI (diGamANaM ke0) dIyamAnaM eTale ApeDhuM evaM jeannapAna te pratye (na ibijA ke ) net eTale vAMDe nahI. kevu hoya to vAMDe nahIM, te kahe . ( jahiM ke) yatra eTale je ThekANe (pachAkammaM ke0) pazcAtkarma eTale nojana kasyA paDI je karma sacitta pANIe karI hasta, kaDalI pramukha dhokuM tene pazcAtkarma kahiye. te pazcAtkarma (jave ke0) navet eTale hoya to levaM kalpe nahi. arthAt jyAM pazcAtkarma na lAge te roTalI nirdoSa hoya to kalpe. saMsRSTa asaMskRSTa upara AMu nAMgA thAya tenuM koSTaka. (bhaMgasaMkhyA.)( hAtha.) (kar3achI.)(dravya.) 2 1 1 / 5 6 1 / 1 7 | 5 ... 2:-nIcenA koSTakamAM (1) e kharaDelAnI tathA sAvazeSanI ane (s) evI nizANI aNakharaDelAnA kara tathA niravazeSanI samajavI. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / zya ne ka lipta hAtha, kaDabI ane vAsa hoya, ApavAnuM zrodanAdi dravya paNa sAvazeSa hoya, paTale sAdhune vyApIne zeSa thAlI mAM radhuM hoya to prathama jAMgo thAya. (1) hAtha tathA vAsa annekarI lipta hoya, ane thAlImAM zeSa dravya kAM na radhuM hoya, to bIjo nAMgo thAya. (2) hAtha aneka lipta hoya, ghAlI alipta hoya, ane khodanA di dravya sAdhune pIne zeSa bAkI rahyuM hoya, to trI jo nAMgo thAya. (3) hAtha aneka lipta hoya, vAsaNa lipta na hoya, ane odanAdi dravya jo sAdhune pIne avazeSa na rahe, to cotho nAMgo thAya. (4) annekarI hAtha lipta na hoya, vAsaNa lipta hoya, sAdhu ApIne avazeSa anna radhuM hoya to pAMcamo nAMgo thAya. (5) annekarI hAtha lipta na hoya, kaDI ane vAsaNa lipta hoya, ane sAdhune thApatAM avazeSa kAM na rahe, to baho nAMgo yAya. (6) hAtha ane karI lipta na hoya, vAsaNa lipta na hoya, ane sAdhu AtAM jo avazeSa rahe, to sAtamo nAMgo thAya. ( 9 ) tathA aneka hAtha, kaDDI tathA vAsaNa lipta na hoya, ane sAdhune ApatAM avazeSa dravya raghuM na hoya to AThamo jAMgo thAya. (7) temAM pahelo nAMgo sarvathA zuddha, bello sarvathA azuddha, bIjA sarva madhyama jANavA. // 35 // . ( dIpikA. ) ha ca / saMsRSTena hastena annAdi niraliptena tathA daryA jAjanena vA dIyamAnaM necheDU na gRhNIyAt / kiM sAmAnyena / netyAha / pazcAtkarma yatra javati dayadau, zuSkamaekakAdi tadanyadoSarahitaM gRhNIyAditi // 35 // 5 ( TIkA.) Aha ca / asaM ti sUtram / asaMsRSTena hastena annAdinira liptena daryA bhAjanena vA dIyamAnaM necchet / kiM sAmAnyena / netyAha / pazcAtkarma navati yatra darvyAdau / zuSkamaekA divat tadanyadoSarahitaM gRhIyAditi sUtrArthaH // 35 // saMsaya have, davIe nAyaNa vA // 1 diUmANaM paricikA, jaM tabesaNiyaM nave // 36 // (avacUriH) saMsRSTena hastena pratIkRShI yAt / yadeSaNIyaM javati / atra vRddho ktiH / saMsaha saMsa matte sAvasese dave / saMsaThe have saMsa matte niravasese dave / cANo gaMgA / eTha paDhamajaMgo sabuttamo se vi jaba sAvasesaM davaM taba dhippa e iyaresu pachAkammadosAuti // 36 // ( . ) saMsati / gocarIe gaelo sAdhu ( saMsaNa haveNa ke0 ) saMsRSTena hastena eTale annAdike karI lipta evA hAthe karI ( vA ke0 ) athavA (davIe Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da * 276 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. eTale kaDI athavA cATurDa teNe karI kiMvA ( jAyaNa ke0 ) nAjanena eTale thAlI pramukha pAtre karI ( diUmANaM ke0) dIyamAnaM eTale zrApelA evA annapAna. ( pa 0 ) pratIcet eTale grahaNa kare. kevuM hoya to grahaNa kare te kar3e be. ( jaM ke0 ) yat eTale je ( taba ke0 ) tatra eTale sAdhu jyAM gocarIe gayo . hoya tyAM athavA sAdhu ne vohorAvavA sAru je annapAna tryAyuM hoya, temAM ( esIcaM ke0 ) eSaNIyaM eTale sUtuM evaM ( nave ke0 ) javet eTale hoya, te grahaNa kare. // 36 // (dIpikA) saMsRSTena hastena annA dilipsena tathA daryA jAjanena vA dIyamAnaM prtiichenggRhiiyaat| kiM sAmAnyena / netyAha / yattatra eSaNIyaM navati tadanyadoSarahita mityarthaH // 36 ( TIkA. ) saMsadveNa ttisUtram / saMsRSTena hastenAnnAdvilitena tathA darvyA jAjanena vA dIyamAnaM pratIgRhNIyAt / kiM sAmAnyena / netyAha / yattatraiSaNIyaM navati / tadanyadoSara hitamityarthaH / iha ca vRddhasaMpradAyaH / saMsaThe have saMsaThe matte sAvasese dave / saMsaThe ha saMsa matte piravasese dave / evaM a jaMgA / eTha paDhamajaMgo sabuttamo / annesu vi jaba sAvasesaM davvaM taba dhippai / Na iyaresu / paJchAkammadosAna ti sUtrArthaH // 36 // DuhaM tu jhuMja mANA, ego taba nimaMta // dikamAeM na icijjA, baMda se paDilehae // 37 // ( avacUriH ) ekavastunAyakayordvayorbhujatoreko nimantrayet / baMda se tasyAniprAyaM pratyupeta netravakravikAraiH / kimasya dIyamAnamiSTaM naveti // 37 // (artha) duhaM tu iti / ( DueTaM ke0) dvayoH eTale ve jaNa (jhuMja mANAeM ke0 ) muJjAnayoH eTale eka vastunA mAlika jojana karatAM batAM ( taba ke0 ) tatra eTale temAM ( ego ke0 ) ekaH eTale ekaja vahoravA AvelA sAdhune bahorAvavA sAru ( nimaMtae ke 0 ) nimaMtrayet eTale nimaMtre, ne bIjo nimaMtre nahIM arthAt bemAthI eka kahe vo vahoro, ane bIjo kAMija bole nahIM to evI rIte ( dinamANaM ke0 ) dIyamAnaM eTale - pAtA evA annapAnane ( na ichejA ke0) nevet eTale te sAdhu vAMbe nahIM liye nahIM. to tyAM zuM kare te kaheM be. ( se ke0 ) tasya eTale te bemAthI je kAMi bolyo nahIM tenA ( baMda ke0 ) abhiprAya pratye ( paDilehae ke0 ) pratyupedeta eTale pratilekhe, tenI vATa juve. eTale te puruSanA mukhanetrAdi vikArathI kalpanA kareM, ke mane vahorAve be te ene iSTa be ke nathI. netrAdikathI iSTa be ema jo jaNAya; to AluM liye, nahIM to liye nahIM. // 37 // Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 27.7 dIpikA. ) kiM ca prayoatoH pAlanaM kurvatoH ekasya vastuno nAyakayorityarthaH / ekastatra nimantrayet taddAnaM pratyAmantrayet / tadIyamAnaM necheDutsargataH / apitu bandamaniprAyaM se tasya dvitIyasya pratyupedeta netravakravikArai: / kimasyedaM dIyamAnamiSTaM na veti / iSTaM ca gRhIyAt no cenneti / evaM juJjAnayoranyavahAra udyatayorapi yoja - nIyam / yato jujidhAtuH pAlane'jyavahAre ca vartata iti // 37 // ( TIkA. ) DuehaM ti sUtram / dvayorbhuJjatoH pAlanAM kurvatorekasya vastunaH svAminorityarthaH / ekastatra nimantrayettaddAnaM pratyAmantrayettadIyamAnaM nechedutsargataH / zra pitu undamajiprAyaM se tasya dvitIyasya pratyupedeta netravatrAdivikAraiH / kimasyedamiSTaM dIyamAnaM naveti / iSTaM cemRhIyAnna cennaiveti / evaM juJjAnayoranyavahArodyatayorapi yojanIyam / yato trujiH pAlane'bhyavahAre ca vartata iti sUtrArthaH // 37 // ehaM tu nuMjamANAeM, do vi taba nimaMtara || diUmANaM paDicikA, jaM tabesaNiyaM nave // 38 // ( avacUriH ) bhuJjatorbhuJjAnayorvA dvAvapi nimantrayeyAtAm / dIyamAnaM pratIcheehIyAt / yadeSaNIyaM javet // 38 // (artha. ) tathA ehaM iti. ( DueTaM ke0 ) dvayoH eTale banne jaNa ( guMjamANAeM ke0 ) guMjAnayoH eTale eka vastunA dhaNI batAM athavA jojana karatAM batAM, (taba ke0) tihAM ( do vike0 ) dvAvapi eTale te ve jaNa paNa ( nimaMtara ke0 ) nimaMtrayetAm e- Tale devA sAru nimaMtre, to ( diUmANaM ke0 ) dIyamAnaM eTale te pAtA annapAnane ( paDikA ke0 ) pratigRhIyAt eTale grahaNa kare, liye. ( jaM ke0 ) yat eTale je (ta ho) tatra eTale tihAM (esa eyaM ke 0 ) eSaNIyaM eTale prAsuka sUktuM evaM (nave ke 0 ) javet eTale hoya. arthAt jo bIjA kAMipaNa doSa nahIM hoyato liye // 38 // ( dIpikA . ) tathA dvayostu pUrvavatorbhuJjAnayordvAvapi tatrAtiprasAdena nimantrayeyAtAm / tatrAyaM vidhiH / dIyamAnaM pratIkRhIyAt yattatreSaNIyaM javettadanyadoparahitamiti // 38 // 1 ( TIkA. ) tato DuehaM ti sUtram / prayostu pUrvavat atorbhuJjAnayorvA dvAvapi tatrAtiprasAdena nimantrayeyAtAm / tatrAyaM vidhiH / dIyamAnaM pratIcheddhRhIyAt / yattatraipaNIyaM vettadanyadoSarahitamiti sUtrArthaH // 38 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)- mA. viNI navacaM, vividaM pANanopraNaM // nuMjamANaM vivakrikA, nuttasesaM paDie // 39 // ( avacUri : ) vizeSamAha / gurviNyA garbhavatyA upanyastamupakalpitaM vividhamanekaprakAraM jujyamAnaM tathA vivarjayet / mA nUttasyA alpatve necchA nivRttyA garbhapAtA didoSaH / zrato muktazeSaM muktorUritaM pratIcchet // 35 // ( artha. ) ve vizeSavidhi kahe be. guvipIe iti valI te gocarIe gaelo sAdhu (guhiNIe ke0 ) gurviNyA eTale garbhavatI strIe (vastraM ke0 ) upanyastaM eTale taiyAra kareluM evaM (vivihaM ke0 ) vividhaM eTale ghaNA prakAranuM (muMjamANaM ke0 ) - jyamAnaM eTale te garbhiNIe potAne khAvA sAru lIdhuM evaM (pANajo aNaM ke0 ) pAnabhojanaM eTale pAna te drAkSApAnakAdi ane jojana te odanAdi te pratye ( vivaddhihi ho ) vivarjayet eTale vizeSe karI varje. kAraNa ke, tema kare to kadAcit garjiNIne obo AhAra hovAthI ichA pUrNa na thavAne lIdhe kadAcit garbhapA - tAdi doSa upaje, ane tene aMzataH kAraNa sAdhu yAya, mATe tevuM annapAna liye nahIM. ( ttasesaM ke0) muktazeSaM eTale te garbhiNI jamyA paDhI avazeSa rahelA annapAna pratye ( pa 0 ) pratIcet eTale grahaNa kare, liye // 38 // ( dIpikA. ) vidhivizeSamAha gurviNyA garbhavatyA upanyastamupakalpitam / kiM tadi| vividhamanekaprakAraM pAnanojanaM prAkApAnakha ekhAdyAdi tatra jujyamAnaM tayA vivarjayet / mAjavatu tasya jojanagrahaNe'lpatvena tasyA anivRttiH / zranivRttau ca garja - pAtadoSaH syAt / atha ca muktazeSaM muktoddharitaM tu pratachet / yatra pAnanojane tasyA jilASo nivRtto javet // 38 // 1 ( TIkA. ) vizeSamAha / guhiNIe ti sUtram / gurviNyA garbhavatyA upanyastamupakalpitam / kiM tadityAha / vividhamanekaprakAraM pAnanojanaM drAkSApAnakha eka khAdyakAdi / tatra jujyamAnaM tayA vivarjyam / mA bhUttasyA alpatvenA jilASA nivRttyA garna - patanAdidoSa iti / muktazeSaM muktoddharitaM pratIvedyatra tasyA nivRtto'bhilASa iti sUtrArthaH // 35 // siyA ya samapaThAe, gubviNI kAlamAsiNI // uThicyA vA nisIikA, nisannA vA puNThae // 40 // ( avacUriH ) syAt kadAcit zramaNArthaM gurviNI kAlamAsavatI / garbhAdhAnAnnavama L Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 27 mAsavatItyarthaH / ucitA UrdhvasthA satI dAnAya vA niSIdet / niSalA vA punarutiSThet // 40 // (a.) siyA iti. ( kAlamA siMNI ke0 ) kAlamA sinI eTale jemAM prasUti yA be evo navamo mAsa jene be evI ( gubviNI ke0 ) gurviNI eTale garbhiNI strI (sAya ke0 ) syAcca eTale jo kadAcit ( samaNaDAe ke0 ) zramaNArthaM eTale sAdhu ( uhi ke0 ) ucitA eTale unI hoya to sAdhune huM dAna zrapuM evI buddhithI ( nisI ijA ke0 ) niSIdet eTale annAdika levA mATe bese, ( vA ke0 ) athavA ( nisamA ke0 ) niSaNA eTale prathama beThelI hoya . to pabI sAdhune arthe ( pue ke0 ) punaruttiSThet eTale pharI UThe, ne sAdhune vahorAve. (to te na kalpe. ) // 40 // ( dIpikA . ) kiM, evaMvidhA gurviNI strI syAt kadAcimaNArthaM sAdhunimittaM sAdhave dAnaM dadAmIti buddhathA utthitA satI nISIdet / vAthavA niSamA satI svakAyavyApAreNa punaruttiSThet / tadA sAdhustadIyahastAdAhAraM na gRhNIyAditi / kiM viziSTA gurviNI | kAlamA siNI kAlamAsavatI / grbhaadhaanaannvmmaasvtiityrthH||40|| . ( TIkA. ) kiMca, sidhyA ya tti sUtram / syAcca kadAcicca zramaNArthaM sAdhuni mittaM gurviNI pUrvoktA kAlamAsavatI garbhAdhAnAnnavamamAsavatItyarthaH / ucitA vA yathAkathaMcinniSIde niSaNA dadAmIti sAdhunimittam / niSaNA vA svavyApAreNa punaruttiSThed dadAmIti sAdhu nimittameveti sUtrArthaH // 40 // taM nave jattapANaM tu, saMjayA kapicyaM // diti paDiAike, name kappara tArisaM // 42 // (avacUriH) tadbhavektapAnaM tuM niSIdanojJAnAcyAM dIyamAnaM saMyatAnAmakalpikam / sthaviraka pikAnAma niSI danovAnAcyAM yathAvasthitayA dIyamAnaM kalpikam | jinakadipakAnAM tu zrapannasattvAdya divasAdAramya sarvathA dIyamAnamakalpikameva // 41 // (artha. ) ( taM ke0 ) tat eTale te ( uttapANaM tu 0 ) naktapAnaM tu eTale annapAna (saMjayANaM ke0 ) saMyatAnAM eTale saMyamI sAdhune ( akappithaM ke0 ) akalpikaM eTale levAne yogya be. (ditiyaM ke0 ) dadatIM eTale evaM sUtuM annapAna ApanArI zrAvikAne ( pAike ke0 ) pratyAcakSIta eTale kahe ke, ( na me kappara tArisaM ke0 ) na me kalpate tAdRzaM eTale mahAre tetuM annapAna letuM kalpe nahi. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zana rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. kAraNa ke, te lAta pANI garjiNI strIe besavAzrI tathA UThavAthI dIdhelu sAdhune akalpika be. ahIM evo saMpradAya De ke, jo te ganiNI strI sAdhune vahorAvA mATe jagvU, besavu na karatAM jevI veThI hoya athavA unI hoya tevI . rahIne vahorAve, to te AhAra sthavirakalpika sAdhune kalpe, paraMtu te jinakalpI sAdhune to kalpeja nahIM. jinakalpika sAdhu to je divase garna rahe te divasa momIne prasUti thAya tyAM sudhI garjiNIe vahorAvelo AhAra grahaNa kare nahIM. kAraNa ke, temano evoja AcAra . // 41 // ... ( dIpikA.) tAdRzo dIyamAna zrAhAraH saadhuunaamklpikH| atastAdRzamAhAraM . dadatI ca gurviNI prati sAdhu kiMvadettadAha / tannaktapAnaM tu niSIdanenoDAnena ca dIya mAnaM saMyatAnAM sAdhUnAmakalpikaM navedagrAhyaM syAt / iha ca ayaM saMpradAyaH / yadi - sA gurviNI niSIdanamubAnaM ca na karoti, yathAva sthitA ca satI AhAraM dadAti / tatsthavirakalpikAnAM sAdhUnAM kalpate / jinakalpikAnAM sAdhUnAM tu na kalpate / yato jinakalpikaH prathamadivasAdArajya guviNyA dIyamAnamAhAraM. na gRhnnaatiiti.| yatazcaivamAcArastato garviNI tAdRzamAhAraM dIyamAnAM pratyAcadIta vadet / kiM vadet / tAdRzaM jaktapAnaM mama na kalpate // 41 // . (TIkA.) taM nave ti sUtram / tannavezaktapAnaM tu tathA niSIdanobAnAjyAM dIyamAnaM saMyatAnAmakalpikam / iha ca sthavirakalpikAnAmaniSIdanobAnAjyAM yathAvasthitayA dIyamAnaM kalpikam / jinakalpikAnAM tvApannasattvayA prathama divasAdArajya sarvathA dIyamAnamakalpikameveti sNprdaayH| yatazcaivamato dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamityetatpUrvavadeveti suutraarthH||41|| thaNagaM piUmANI, dAragaM vA kumaariaN|| . taM niskivittu roaMtaM, AdAre pANanoaNaM // 42 // ... . (avacUriH) stanyaM pAyayantI dArakaM kumArikAM vA / vA ninnkrmH| tato napuMsakaM vA / taM nikSipya rudantaM nUmyAdau AharedAnayet paannojnm|atraayN vRddhsNprdaayH| gachavAsI jaz thaNajIvI Nirikatto to na gihArovana vAmA vA / aha annaM piA- .. haare| to jaz Na rovazto giNha / aha rovati to na giNha / aha apiaMto nirikatto thaNajIvI rovazya to na giNhati / yaha na rovara to giehati / gabaniggayA ...puNa jAva ya thaNajIvI tAva rovau vA mA vA piaMtaM vA apiaMtaM vA na giNhaM ti / Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / . .: zara jAhe annaM pi AhArejamADhatto navaH / tAhe jara piaMta rovala vA mA vaa|nn giehati / aha apiaMtarja ja rovara to pariharaMti / arovie giNhaMti / sIso paah| taba ko doso|aayriyaa nnnNti| tassa nirikappamANassa kharehiM hajehiM ghippamANassa / athirattaNeNa paritAvaNAdoso / majArAz vA avaharejatti // 42 // (artha.) tathA ( dAragaM ke ) dArakaM eTale bAlakane (vA ke0) athavA (kumAriaM ke ) kumArikAM eTale kumArikAne vAzabdanuM grahaNa kaluM ne mATe napuMsakane . (thaNagaM ke ) stanakaM stanane arthAt stanamAhelA dUdhane ( piGamANI ke) pAyayaM tI eTale pivarAvatI thakI (taM ke0 ) tat eTale te bAlaka, kumArikA athavA napuMsakane (roaMtaM ke0) rudaMtaM eTale rudana karatA evA (nirikavittu ke) .. nikSipya eTale mUkIne sAdhune (pANajodhaNaM ke) pAnanojanaM eTale annapAna (AhAre ke0) bAharet eTale vohorAve. to te na kalpe. ahIM evo vRddhasaMpradAya be ke, sthavira kalpI sAdhuMno AcAra evo be. je bAlakanI stananA dUdhauparaja AjI.vikA hoya eTale je anna khAto na hoya evA bAlakane stanapAna karatAM mUkIne jo zrAvikA vahorAvavA Ave, to te AhAra sAdhu letA nathI. par3I te bAlaka roto hoya, athavA na roto hoya te kAMza jotA nathI. tathA je bAlaka annano tathA stananA dUdhano paNa zrAhAra kare , evA janayajIvI potAnA bAlakane mUkIne jo strI annapAna vahorAvatI hoya, ane bAlakapaNa bhUkavAthI rame nahIM, to sthaviraka. pIne te annapAna kalpe. paNa te bAlakane mUkavAthI jo te rudana kare, to te annapAna na kaTape. valI kevala stananA dUdha uparaja jIvanAro bAlaka hoya, paNa sAdhune vahorAvavA UtI vakhate te stanapAna karato nahIM hoya, to tevA potAnA bAlakane mUkIne paNa ApeDhuM annapAna sUphatuM hoya to te sthavirakalpIne kalpe, paNa te bAlaka vahorAvanArI strIe mUkavAthI ruve nahIM to kalpe, ane ruve to na kalpe, jinakalpIno to evo zrAcAra be, ke kevala mAnA dUdhano AhAra lenAra vAlakane mUkIne strI vahorAvavA UThe to te annapAna na kalpe. panI te vAlaka mUkavAnI vakhate dhAvato hoya, athavA roto hoya ke nahIM hoya te kAM jovAnuM nathI. zahAM ziSya pUje je ke,upara kahelI rIte annapAna kema sAdhu letA nathI ? tihAM zrAcArya kahe je ke, tema karavAthI doSa upaje . te kevA doSa to ke, kadAcit kaThora hAthe tyAM bhUkelA vAlakane asthirapaNAthI paritApanA upaje, athavA vilADI vigere yAvIne tene upajava kare. // 4 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) punaH kathaM na gRNhIyAdityAha / evaMvidhA strI yadi pAnajojanamAharedadyAttadA sAdhuna gRNhIyAt / kiM kurvatI dArakaM vAlakaM, dArikAM ca vAlikAM, vA zabdAnapuMsakaM stanaM pAyayantI / kiM kRtvA / tadArakAdi rudatsamyAdau nidipya / ayamatra sNprdaayH| gabavAsI sAdhuryadi bAlakAdiH stanajIvI navati / stanaM ca piban vartate / sa rudannarudan vA navatu / paraM taM bAlakAdikaM nUmyAdau nikSipyAhAraM dadyAttadA nagRhIyAt / atha bAlakAdiH stanyaM pibti| anyanojanamapi karoti / paraM nikSippamANoroditi / tadApi AhAraM dIyamAnaM na gRNhIyAt / atha no rodanaM kroti| tadA gR. ehiiyaat| atha stanajIvI vartate paraM tatsamaye nidipyamANaHstanyapAnaM na kurvaanno'sti| paraM nikSipyamANo rodanaM karoti / tadApi striyA dIyamAnamAhAraM no gRNhIyAt / zratha na kurvANo'sti tadA gRNhIyAt / atha annamAhartumArabdho'sti, paraM stanyaM pi. bannasti / tadA rodanaM karotu vA mA vaa| sAdhuna gRNDIyAt / ayApivannapi yadi roditi tadApi na gRNhIyAt / atra ziSyaH prAha / evamAhAragrahaNe ko doSaH / gururaah| kharahastairbAlakAdemyAdau nidipyamANasya asthiratvena paritApanAdoSo jvet| mArjAro vA taM bAlAdikamapaharet // 4 // - ( TIkA.) kiM ca, thaNagaM ti sUtram / stanaM paayyntii| kimityAha / dArakaM vA kumArikAm / vAzabdasya vyavahitaH sNbndhH| ataeva napuMsakaM vA / taddArakAdi nikSipya rudamyAdau thAharetpAnajojanam / atrAyaM vRddhasaMpradAyaH / gabavAsI jaza thaNajIvI piaMto Nikitto to na ginnhNti| rovana vA mA vaa|ah annaM pi aahaare| to jati Na rovazto ninnhNti| aharovaztona giNhaMti aha apiaMtoNi kitto thaNajIvI rovara taNa giNhaMti / ahaNa rovara to giNhaMti / gaNiggayA puNa jAva thaNajIvI tAvarovau vAmAvA, pivaMtarja apibaMta vANa giNhaMti / jAhe annaM pi AhAre paaddhttonvti| tAhe jaz pibaMta to rovana vA mA vANa gennddNti|ah apibaMta tojazrovara to pariharati / arovie geNhaMti / sIso thAha / ko taba doso ni| zrAyari naNa / tassa NirikappamANassa kharehiM hahiM ghippamANassa athirattaNeNa paritAvaNAdosA majArAdi vA avahareja tti sUtrArthaH // 4 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| diti paDiAike, na me kappa3 tArisaM // 43 // (avacUriH) taM nave ityAdi gAthA pUrvavat // 43 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike pnycmaadhyynm| z3 (artha.) (taM nave ityAdi gAthAno artha pUrvavat jANavo. tathApi teno nAvArtha ahiM lakhiye biyeM.) tevU asUphatuM annapAna sAdhune kalpe nahIM. // 43 // __ (dIpikA.) evaM dIyamAnAM striyaM prati pratyAcadIta saadhuH| kiMvade dityAha / tannaktapAnaM tu pUrvoktaM saMyatAnAmakalpikamakalpanIyam / yataH kAraNAdevaM tato dadatI striyaM prati pratyAcavIta vadet / na mama kalpate tAdRzamiti // 53 // (TIkA.) taM nave tti sUtram / tanavennaktapAnaM tvanantaroditaM saMyatAnAmakalpikam / yatazcaivamato dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||43|| - nave jattapANaM tu, kappAkappaMmi sNkiaN|| ditiaM paDiAzke, na me kappara tArisaM // 44 // - (zravacUriH) yannaveGgaktapAnaM tu kalpAkalpaviSaye zaGkitaM na vidmaH kimidamujamAdidoSayuktaM kiM vA netyAzaGkAspadInUtam / asati kalpanizcaye dadatI pratyAcadIta na me kalpate tAdRzamiti // 44 // . (artha.) jaM nave jattapANaM tu iti (jaM ke) yat eTale je (nattapANaM tu ke0) jaktapAnaM tu eTale annapAna (kappAkappaMmi ke) kalpAkalpe eTale kalpe evaM De ke akalpanIka be, arthAta ujamAdi doSayukta be, evI (saMkiaM ke0) zaM. kitaM eTale zaMkAe karI yukta hoya to, tene (ditiaM ke) dadatIM eTale ApanArI evI zrAvikAne (paDiAike ke) pratyAcakSIta eTale nA kahe. kevIrIte nA kahe te kahe . (na mekappa3 tArisaM ke0) na me kalpate tAdRzaM eTale mane tevU zranapAna kalpe nahi, ema kahe. // 4 // (dIpikA.) kiM bahunA, upadezasya sarvarahasyamAha / yannaktapAnaM tu kalpAkalpayoH kalpanIyAkalpanIyayorviSaye zaGkitaM javed na vayaM vidmaH kimidamujamAdidoSayuktaM kiMvA neti zaGkAsthAnaM syAt / tadinUtaM kalpanIyanizcaye'jAte sati azanAdi dIyamAnAM striyaM prati sAdhuriti pratyAcahIteti vadet / kim / na mama kalpate taadRshmiti||4|| (TIkA.) kiM bahunetyupadezasarvasvamAha / jaMjave tti sUtram / yannavezaktapAnaM tu kalpAkalpayoH kalpanIyAkalpanIyadharmaviSaya ityarthaH / kim| zaGkitaM na vidmaH kimidamunmAdidoSayuktaM kiMvA netyAzaGkAspadInUtam / tadinUtamasati kalpanIyanizcaye dadatI pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||44|| Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. dagavAreNa pihitryaM, nIsAe pIDhaeNa vA // loDhe vA vileve, sileseNa vi keAi // 48 // (avacUriH) dakavAreNodakakumbhena, nIsAe nissArikApeSaNyA, pIThakena kASThapIThAdinA, loSTakena zilAputrake, lepena mRllepAdinA zleSeNa vA kena cijAtu sikyAdinA pihitam // 45 // ( artha. ) valI kevo khAhAra na levo te kahe be. dagavAreNa ci. ( dagavAreNa ke0 ) dakavAreNa paTale pANInA ghaDAe karI (pihiyAM ke0) pihitaM eTale DhAMkelu, (vA ke0 ) sarat (nIsAe ke0 ) niHsArikayA eTale pacharanI lIhAe karI, kiMvA (pIDhaeNa ke0 ) pIThakena eTale bAjo karI vA ( loDhe ke0 ) loSTena eTale nIsAtare karI DhAMkeluM (vA0 ) athavA (vileveNa ke0 ) vilepena eTale mRttikAdikanA lepe karI mudrA daine je zrannapAnanA jAjananuM moDhuM baMdha kas be evaM, kiMvA (sileseNa vA ke0) zleSeNa vA eTale lAkhe karI bIDelI mudrAdika hoya, tathA koThI pramukhe dATo dIdho hoya, peTI pramukhe tAluM dIdhuM hoya, athavA ( keNa i ke0) kenacit eTale koi paNa vastue karI . DhAMka evaM annapAna sAdhune bahorAvavAne rAkheluM hoya, to ( te na kalpe.) // 45 // ( dIpikA . ) punaH kIdRzamAhAraM na gRhIyAdityAha / yadazanAdi jAjanasthaM dakavAreNa pAnIyakumjena pihitaM sthagitaM javet / tathA nIsAetti nissArikayA peawar, pIant kASThapIgadinA, loDhena vApi zilAputrakeNa tathA lepena vA mRpAdinA, zleSeNa vA kenacitusikthAdinA pihitaM javet // 45 // ( TIkA. ) kiM ca dagavAreNa tti sUtram / dakavAreNodakakumjena pihitaM jAjanasthaM sthagitam / tathA nIsAetti peSaNyA, pIThakena vA kASThapIThAdinA, loDhena vApi zilAputra tathA lepena mRlepanAdinA zleSeNa vA kena citu sikthAdineti sUtrArthaH // 45 // taM ca niMdiyA dikA, samaeDA eva dAvae // ditiyaM paDicyAike, na me kappai tAriMsaM // 46 // ( avacUriH ) tadbhAjanaM sthagitaM liptaM sadbhiyAt zramaNArtha dAyakaH // 56 // ( artha. ) taM ceti. ( taM ke0 ) tat eTale te DhAMkelu, lIpeluM athavA mudrita kareluM evaM annapAnAdika jAjana ( samaNA eva ke0 ) zramaNArthameva eTale sAdhuja paNa potAne arthe nahIM. ( uniMdiyA ke0 ) udbhidya eTale te mudrA phoDI nAkhIne athavA DhAMkaNa ughADIne ( dAvae ke0 ) dAyaka: eTale sAdhune vahorA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... dazavakAlike paJcamAdhyayanam / ... zya vanAro gRhastha (dijA ke) dadyAt eTale pUrvokta prakArac annapAna Ape, to tevA annapAnane (diti ke) dadataM eTale ApanAra evA gRhastha pratye (paDiAzke ke ) pratyAcadIta eTale pratiSedhe. kevI rIte pratiSedhe te kahe . ( na me kappara tArisaM ke0) na me kalpate tAdRzaM eTale mane tevu annapAna kalpe nahIM. // 46 // (dIpikA.) tatkiM kuryAdityAha / punaH taccaitaiH pUrvoktaiH sthagitaM liptaM vA zramaNArtha . nAtmArthaM sakRGgidya dAyako dadyAt / taditthaMbhUtaM dadatI striyaM sAdhurvadena mama kalpate tAdRzamiti // 46 // .... (TIkA.)taM ca ttisUtram / tacca sthagitaM vitaM vA sat ubhidya dadyAbamaNArtha daaykH| nAtmAdyartham / tadivaMcUtaM dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRza miti sUtrArthaH 56 asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAzmaM tadA // jaM jANika supijA vA, dANahA pagaDaM mN||47|| ___ (avacUriH) azanaM pAnakaM vApi khAyaM khAyaM tathA udanAranAlAdi lamkaharItakyAdi yajAnIyAdAmantraNAdinA zRNuyAmAnyato yathA dAnArtha prakRtamidaM sAdhuvA. dArtha dezAntarAdAgato yo datte // 4 // '(artha.) asaNamiti. (asaNaM ke0) azanaM eTale zrodanAdika vastu, (vA keNe) zrathavA (pANagaM vi ke) pAnakamapi eTale dAkhavANI AranAlAdipramukha pIvAnA padArtha ( tahA ke0 ) tathA (khAzmaM ke) khAdyaM eTale laka, mevA, sukhaDI pramukha khAvAnA padArtha ane (sAmaM ke) khAdyaM eTale harItakI mukhavAsa pramukha padArtha. e mAhelA (jaM ke0) yata eTale je padArthane AmaMtraNAdike karI pote jANe, (vA ke) athavA (suNijA ke) zRNuyAt eTale vIjAnA kahevAthI sAMjale. te kevI rIte jANe, athavA sAMjale, te kahe . ( dANahA pagaDaM zmaM ke) dAnArtha prakRtamidaM, 6 eTale e phalAeM azanAdika ko dezAMtarathI AvelA vANiyAe sAdhune athavA pAkhaMDIjane ApavA mATe prakRta eTale nIpajAvyuM . // 7 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhNIyAdityAha / azanaM mujAdi, pAnakaM vA zrAranA. lAdi, khAdima lamukAdi, svAdimaM harItakyAdi sAdhuryajAnIyAtsvayamAmantraNAdinA vAthavA anyataH shRnnuyaat| kim / yadidamazanAdikaM dANA pagaLaM / ko'rthH| ko'pi vaNik dezAntarAdAyAtaH sAdhunimittaM dadAti / athavA avyApArapAkha kinyo ddaati| tadapyazanAdikaM na gRhNIyAt // 47 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. dagavAre piDhicyaM, nIsAe pIDhaeNa vA // loDhe vA vileve, sileseNa vi keAi // 48 // (avacUriH) dakavAreNodakakumnena, nIsAe nissArikApepaNyA, pIThakena kASThapIThAdinA, loSTakena zilAputrakeNa, lepena mRllepAdinA, zleSeNa vA kena cijAtu sikyAdinA pihitam // 45 // ( artha. ) valI kevo AhAra na levo te kahe be. dagavAreNa ti. ( dagavAreNa ke0 ) dakavAreNa paTale pANInA ghaDAe karI (pihiAM ke0) pihitaM eTale DhAMkelaM, (vA ke0) thavA ( nIsAe ke0 ) niHsArikayA eTale pacaranI lIhAe karI, kiMvA (pIDhae ke0 ) pIThakena eTale bAjoThe karI vA ( loDhe ke0 ) lopTena eTale nIsAtare karI DhAMkelaM (ar ho) athavA (vileveNa ke0) vilepena eTale mRttikAdikanA lepe karI mudrA daine je annapAnanA jAjananaM moDhuM baMdha karayuM be evaM, kiMvA (sileseNa vA ke0 ) zleSeNa vA eTale lAkhe karI bIDelI mudrAdika hoya, tathA koThI pramukhe dATo dIdho hoya, peTI pramukhe tAluM dIdhuM hoya, athavA ( keNa i ke0) kenacit eTale koi paNa vastue karI Dhaing evaM pAna sAdhune bahorAvavAne rAkhetuM hoya, to ( te na kalpe . ) // 45 // ( dIpikA. ) punaH kIdRzamAhAraM na gRhIyAdityAha / yadazanAdi jAjanasthaM dakavAreNa pAnIyakumjena pihitaM sthagitaM javet / tathA nIsAetti nissArikayA peSaNyA, pIThakena kASThapIgadinA, loDhena vApi zilAputrakeNa tathA lepena vA mRpAdinA, zleSeNa vA kenacitusikthAdinA pihitaM javet // 45 // ( TIkA. ) kiM ca dagavAreNa ti sUtram / dakavAreNodakakumnena pihitaM nAjanasthaM sthagitam / tathA nIsAetti peSaNyA, pIThakena vA kASThapIThAdinA, loDhena vApi zilAputra tathA lepena lepanAdinA zleSeNa vA kena citu sikthAdineti sUtrArthaH // 45 // taM ca vaniMdiyA dikA, samaNaThA eva dAvae // dititryaM paDicyAike, na me kappai tArisaM // 46 // ( avacUriH ) tadbhAjanaM sthagitaM liptaM saDudbhidyAt zramaNArthaM dAyakaH // 46 // (artha. ) taM ceti. ( saM ke0 ) tat eTale te DhAMkelaM, lIpeluM athavA mudrita kareluM evaM annapAnAdika jAjana ( samaNA eva ke0 ) zramaNArthameva eTale sAdhune aveMja paNa potAne arthe nahIM. ( niMdiyA ke0 ) uniya eTale te mudrA phoDI nAkhIne athavA DhAMkaNa ughADIne ( dAvae ke0 ) dAyaka: eTale sAdhune vahorA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / zanya vanAro gRhastha ( dijA ke0 ) dadyAt eTale pUrvokta prakAra annapAna Ape, to tevA annapAnane ( diMtiyaM ke0 ) dadataM eTale ApanAra evA gRhastha pratye ( paDi ke ke0 ) pratyAcakSIta eTale pratiSedhe. kevI rIte pratiSedhe te kahe be. ( na me kappai tArisaM ke0) na me kalpate tAdRzaM eTale mane te annapAna kalpe nahIM. // 46 // ( dIpikA. ) tatkiM kuryAdityAha / punaH taccaitaiH pUrvoktaiH sthagitaM liptaM vA zramaNArtha nAtmArthaM sa dAyako dadyAt / taditthaMbhUtaM dadatIM striyaM sAdhurvadenna mama kalpate tAdRzamiti // 46 // ( TIkA. ) taM catti sUtram / tacca sthagitaM liptaM vA sat udbhidya dadyAnmaNArthaM dAyakaH / nAtmAdyartham / tadivaMbhUtaM dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH 46 sa pAgaM vAvi khAimaM sAimaM tadA // jaM jANika suNikA vA, dANaThA pagaDaM imaM // 47 // ( avacUriH ) zrazanaM pAnakaM vApi khAdyaM khAdyaM tathA udanAranAlAdi lakukahI takyAdi yajAnIyAdAmantraNA dinA zRNuyAddhAnyato yathA dAnArthaM prakRtamidaM sAdhuvAdArtha dezAntarAdAgato yo datte // 47 // (artha) samiti ( asaNaM ke0 ) azanaM eTale zrodanAdika vastu, (vA ke0) vA (pAgaM vike0 ) pAnakamapi eTale AAkhavANI AranAlAdipramukha pIvAnA padArtha ( tahA ke0 ) tathA ( khAmaM ke0 ) khAdyaM eTale laku, mevA, sukhaDI pramukha khAvAnA padArtha ( sAimaM ke0 ) svAdyaM eTale harItakI mukhavAsa pramukha padArtha. e mAhelA (jaM ke0 ) yat eTale je padArthane AmaMtraNAdike karI pote jANe, (vA ke0 ) athavA ( suNikA ke0 ) zRNuyAMt eTale vIjAnA kahevAthI sAMjale. te kevI rIte jANe, athavA sAMjale, te kahe be. ( dANA pagaDaM imaM ke0 ) dAnArtha prakRtamidaM, idaM eTale e phalAeM azanAdika koi dezAMtarathI AvelA vANiyAe sAdhune athavA pAkhaMDIne zrApavA mATe prakRta eTale nIpajAvyuM The. // 47 // ( dIpikA. ) punaH kIdRzaM na gRhNIyAdityAha / zrazanaM mudrAdi, pAnakaM vA khAranAlAdi, khAdimaM lakukAdi, svAdimaM harItakyAdi sAdhurya kAnIyAtsvayamAmantraNA dinA vAthavA chAnyataH zRNuyAt / kim / yadidamazanAdikaM dASaThA pagamaM / ko'rthaH / ko'pi vaNik dezAntarAdAyAtaH sAdhu nimittaM dadAti / athavA avyApArapAkha kinyo dadAti / tadapyazanAdikaM na gRhNIyAt // 47 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zanda rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( TIkA.) kiM ca asaNatti sUtram / zrazanaM pAnakaM vApi khAdyaM svAdyam / zrazana-modanAdi / pAnakaM vAranAlAdi, khAdyaM lamkAdi, svAdyaM harItakyAdi / yajAnIyAdAmantraNAdinA / zRNuyAhA anyataH / yathA dAnArtha prakRtamidam / dAnArtha prakRtaM nAma sAdhuvAda nimittaM yo dadAtyavyApArapAkhaeikanyo dezAntarAderAgato vaNikpranRtiriti sUtrArthaH // 4 // .tArisaM nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| ditiaM paDiAike, na me kappa3 tAri // 4 // - (zravacUriH) taM nave ityAdi spaSTam // 4 // ' (artha.) (taM nave ityAdi gAthAno artha prathama kahyo le tema jANavo.) tevU asUphatuM annapAna hoya to saMyamI sAdhune kalpe nahIM. mATe evA annapAnane zrApanArI zrAvikAne sAdhu mane e kalpe nahi, evI rIte kahe. // // - (dIpikA.) tatkiM kuryAdityata Aha / tAdRzamazanAdikaM dadatI striyaM prati saadhuH| kiM vadedityAha / tannaktapAnaM sAdhupAkhaeikadAnArtha yatprakalpitaM tatsaMyatAnAmakalpikaM na kalpate gRhItum / yataH kAraNAdevaM taddadatI striyaM pratyAcakSIta va detsAdhuryanna mama kalpate tAdRzamiti // 4 // (TIkA ) tArisaM ti suutrm| tAdRzaM jaktapAnaM dAnArtha pravRttavyApAra sNytaanaamklpikm|ytshcaivmto dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||4|| asaNaM pANagaM vA vi, khAimaM sAimaM tadA // jaM jANika suNijA vA, pusmahA pagaDaM imaM ||4e|| __(avacUriH) puNyArtha prakRtaM sAdhuvAdAnaGgIkaraNena // 4 // ' (artha.) asaNamiti. ( gAthAnA pUrvArdhano artha pUrve kahyo , te pramANeja jANavo.) valI azanAdi caturvidha padArtha mAhelU (jaM ke0) yat eTale je zrodanAdi avyane (jANija ke0) jAnIyAt eTale AmaMtraNAdike karI jANe, (vA ke) zrathavA ( suNijA ke0 ) zRNuyAt eTale bIjAnI pAsethI sAMjale. kevIrIte jANe athavA sAMjale te kahe . ( zmaM ke0 ) idaM eTale e amuka anna (puNahA ke0) puNyArthaM eTale sAdhuvAdane arthe nahIM, paNa puNyane arthe ( paga ke0) prakRtaM eTale pAra kayuM . ema jANe athavA sAMjale to te na kalpe. // 4e // ... Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / khnyuMc1 (dIpikA.) tAdRzaM zrazanAdikaM dadatI striyaM prati sAdhuH kiMvadedityAha / tanaktapAnaM -: sAdhupASaeikadAnArtha yasprakalpitaM tatsaMyatAnAmakalpikaM na kalpate gRhItuM / yataH kAra* NAdevaM tato dadatI striyaM prati vadet sAdhuryanna mama kalpate tAdRzamiti // 4 // . (TIkA.) asaNaM ti sUtram / evaM puNyArthaM prakRtaM nAma sAdhuvAdAnagIkaraNena yatpu- eyArthaM kRtamiti / atrAha / puNyArthaprakRtaparityAge ziSTakuleSu vastuto nidAyA zrama haNameva / ziSTAnAM puNyArthameva paakprvRtteH| tathAhi / na pitRkarmA divyapohenAtmA rthameva tujasattvavatpravartante ziSTA iti / naitadevam / abhiprAyAparijJAnAt svanogyA." tiriktasya deyasyaiva puNyArthakRtasya niSedhAt / svannRtyanogyasya punarucitapramANasyetva rayachAdeyasya kuzalapraNidhAnakRtasyApyaniSedhAditi / aitenAdeyadAnAjAvaH prtyuktH| deyasyaiva yahAdAnAnupapatteH / kadAcidapi vA dAne yahAdAnopapatteH / tathA vyavahAradarzanAt / anIdRzasyaiva pratiSedhAt / tadAramnadoSeNa yogAt / yahachAdAne : tu tadanAve'pyAramnapravRtteH nAsau tadartha ityAramnadoSAyogAt / dRzyate ca kadAcitsU. takAdAviva sarvecya eva pradAna vikalA ziSTAnimatAnAmapi pAkapravRttiriti / vihi tAnuSThAnatvAcca tathAvidhagrahaNAnna doSa ityalaM prasaGgena / gamanikAmAtraphalatvA:: prayAsasyeti // 4 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| diti paDibhAike, na me kappaz taarisN||50|| (zravacUriH) taM nave ityAdi pUrvavat // 50 // . (artha.) (taM jave ityAdi gAthAno artha pUrvavat jANavo.) tevU asUphatuM annapAna sAdhune kalpe nahi. mATe tevA annapAnane thApanArI zrAvikAne sAdhu " mane e kalpe nahi" ema kahe. 50 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRNhIyA dityata thaah| sAdhuH puNyArtha prakRtaM na gRNhI. .. yAt / ko'rthaH / sAdhuvAdAnaGgIkAreNa yatpuNyArtha prakRtam / zeSaM gAthAghyavyAkhyAnaM pUrvavajjJeyam // 5 // . (TIkA.) taM jave tti sUtram / pratiSedhaH pUrvavat // 50 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAzmaM tadA // jaM jANika suNikA vA, vaNimahA pagamaM zmaM // 1 // ., (zravacUriH) vanIpakArtham / vanIpakAH kRpnnaaH||51|| Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaja rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( artha.) tathA asaNamiti / (pUrvArdhano artha pUrvavat.) azanAdika cAra prakAranA annapAna mAhebuM (jaM ke0) yat eTale je vastune (jANija ke0) jAnIyAt eTale AmaMtraNAdika uparathI pote jANe, (vA ke0) athavA (suNijA ke) pRNuyAt eTale bIjA pAsethI sAMjale, kevI rIte jANe, athavA sAMjale te kahe ve ( imaM ke) idaM eTale e caturvidha annapAna pitrAdikanA uddezathI ( vaNimahA ke) vanIpakArtha eTale yAcakane, nidAcarane ApavA sAru ( pagaDaM ke0) prakRtaM eTale taiyAra kaghu The, ema jANe, athavA sAMjale- to (te na klpe.)||51|| (TIkA.) asaNaMti sUtram / evaM vanIpakArtham / vanIpakAH kRpaNAH // 51 // taM nave nattapANaM tu saMjayANa akppiaN|| ditiaM pamiAike, na me kappaz tArisaM // 5 // (avacUriH) taM jave ityAdi gAthA pUrvavat // 5 // (artha. ) ( taM nave eno artha pUrvavat jANavo. ) tevU asUphatuM annapAna saMyamI sAdhune kalpe nahIM, mATe tevA annapAna pratye vahorAvanArI zrAvikApratye sAdhu mane e kalpe nahi ema kahe. ahiM ko zaMkA kare ke, sAdhu jo puNyArtha karelA annapAnano tyAga kare to, zreSTha zrAvakane ghera annapAna sAdhue levuja nahIM ema thAya. kAraNa ke, zreSTha zrAvaka De te ajJAna puruSanI peThe kyAre paNa kevala potAne arthe annapAna taiyAra kareja nahIM. to hameza potAne arthe annapAna taiyAra karatAM temAM pitRkarmAdi puNyano paNa hetu hoya . e zaMkAno uttara prAcArya kahe je. eno abhiprAya evo ke, zreSTha zrAvaka jyAre kevala pitRkarmAdirUpa puNyanA hetuthIja potAne tathA potAnA kuTuMbanA mANasane jeTarbu khapatuM hoya tethI paNa vadhAre annapAna kare to, tevU annapAna sAdhune kalpe nahIM, paraMtu jo zreSTha zrAvaka hamezanA dhArA mujaba potAne arthe tathA zunapariNAmathI annapAna taiyAra kare, ane valI te nitya jeTaluM jozye teTaluMja taiyAra kare, temAM jo yahAthI e sAdhu Ave to tene paNa vohorAve, to te anyadoSarahita hoya, to sAdhune kalpe . // 55 // (TIkA.) taM nave tti sUtram / pratiSedhaH pUrvavat // 5 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAmaM tadA // jaMjANika suNijA vA, samaNahA pagama imaM // 53 // .. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike paJcamAdhyayanam / e (avacUriH) asaNamiti / zramaNArtham / zramaNA nirgranthAH shaakyaadyH|| 53 // __ (artha.) asaNamiti. (pUrvArdhano artha pUrvavat.) tathA azana, pAna, khAdya ane svAya. e cAra prakAranA annapAna mAhelA (jaM ke ) yat eTale je vastune (jANijA ke) jAnIyAta eTale AmaMtraNAdike karI pote jANe, athavA ( suNijA ke) zR. NuyAt eTale bIjA taraphathI zravaNa kare. kevI rIte jANe, athavA zravaNa kare te kahe . . (zmaM ke0) idaM eTale e annapAna ( samaNahA ke0) zramaNArthaM eTale zAkyA dikane . arthe (pagaDaM ke0) prakRtaM eTale taiyAra kakhu je. ema jANe, athavA sAMjale, ... to te na kalpe. // 53 // - (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRnnhiiyaadityaah| sAdhuH zramaNArthaM prakRtamazanAdina - gRhIyAt / zramaNA nirgranthAH zAkyAdayastannimittaM kRtm| zeSaM gAthAghyavyAkhyAnaM pUrvavat // 53 // (TIkA.) asaNaM ti sUtram / evaM shrmnnaarthm|shrmnnaa nirgranthAH shaakyaadyH||53|| taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| diti paDiAzke, na me kappa3 taarisN||54|| (avacUriH) taM nave ityAdigAthA pUrvavat // 54 // ___(artha.) (taM nave eno artha pUrvavat.) tevU asUphatuM annapAna saMyamI sAdhu liye - nahIM. mATe tevA annapAnane ApanArI zrAvikA pratye pUrvokta sAdhu kahe ke, mane tevU :: kalpe nahi. // 54 // (dIpikA.) taM navetti / spaSTam // 54 // (TIkA.) taM nave tti sUtram / pratiSedhaH pUrvavat // 24 // uddesiaMkIagaDaM, pUzkammaM ca shraahmN|| apnoarapAmiccaM, mIsajAyaM vivajae // 55 // (avacUriH) jadizya kRtamaudezikaM sAdhUddezena dana uMdanasya mIlanena karambakakaraNam sakhaeimakovRttamodakacUrNena guDapAnAdi divA modakakaraNaM ca / kItakRtaMDavyajAvakrayakrItannedam / pUtikarma saMnnAvyamAnAdhAkarmAvayavasaMmizram / yAhRtaM khagrAmAhRtAdi / adhyavapUrakaM svArthamUlAgrahaNapradeparUpam / prAmityaM sAdhvarthamuvidya dAnasakSaNam / mizrajAtaM cAdita eva gRhisaMyatamizropaskRtarUpam // 55 // 37 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. . (artha.) tathA udesiaNti| (udesi ke0) praude zikaM eTale sAdhune ApavAnA uddezathI taiyAra kareluM, athavA ( kIagaDaM) krItakRtaM eTale vecAtuM yANelu, kiMvA (pUzkammaM ke0) pUtikarma eTale sUkatA AhAramA AdhAkarmIno nAga neTyo hoya evaM, tathA (AhaDaM ke) AhRtaM eTale grAmAdikathI lAve, temaja(aployara ke) adhyavapUrakaM eTale sAdhu AvyA jANI mUla AhAra mAhe umerelu evaM, athavA (pAmicaM ke) prAmityaM eTale uDInuM ANI Apelu, ( ca ke) valI (mIsajAyaM ke ) mizrajAtaM eTale gRhane ane sAdhune arthe nelu nIpajAvyuM, te mizrajAta evaM annapAna hoya to te pratye ( vajAe ke ) varjayet eTale varje. // 25 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhNIyAt ityaah|jddishy sAdhunimittaM kRtamaudezikaM 1 krItakRtaM avyatnAvakrayakItanedaM pUtikarma ca saMjAvyamAnAdhAkarmAvayavaiH saMmizram 3 anyAhRtaM sAdhunimittaM grAmAderAnIyamAnaM 4 tathA adhyavapUrakaM svArthamUlAjahaNe sAdhunnimittaM pradeparUpaM 5 prAmittyaM sAdhunimittamuvidya dAnalakaNaM 6 mizrajAtaM ca Adita eva gRhasthasaMyatayonimittaM mizramupasaMskRtam / etAdRzaM sarvamazanAdi sAdhurvarjayet paraM na gRhNIyAt // 55 // __ (TIkA.) kiMca / udesiaMti sUtram / jaddizya kRtmaudeshikmuddissttkRtkrmaadinedm| krItakRtaM avyatnAvakrayakrItanedam / pUtikarma saMjAvyamAnAdhAkarmAvayavasaMmizralakSaNam / AhRtaM svagrAmAhRtAdi / tathAdhyavapUrakaM svArthamUlAahaNapradeparUpam / prAmityaM sAdhvarthamuvidya dAnaladANam // mizrajAtaM cAdita eva gRhisaMyatamizropaskRtarUpaM vajayediti sUtrArthaH // 55 // jaggama se a pucikA, kassahA keNa vA kddN| succA nissaMkiaM suI, paDigAdika saMjae // 56 // (avacUriH) saMzayavyapohopAyamAha / janmaM tatprasUtirUpaM se tasya zaGkitasyAzanAdeH pRbet kasyArthametat kena vA kRtamiti zrutvA tamco na navadarthaM kiMtvanyArthamevaM niHzaMkitaM pratigRhNIyAt // 56 // .. (artha.) have saMzaya TAlavAne arthe kahe . (ya ke ) valI pUrvokta sAdhune AhAra vohoratAM zaMkA upaje to (saMjae ke0) saMyataH eTale saMyamI sAdhu (se ake) tasya ca eTale te annapAnanI valI ( jaggamaM ke0) ujama eTale utpattipratye (puchijA ke0 ) pRchet, eTale pUje. kevI rIteM pUje te kahe .(kassahA ke0) kasyArtham eTale Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / . .zaera kone vAste e AhAra taiyAra kasyo , tathA ( keNa vA kaDaM ke) kena vA kRtaM eTale koNe e annapAna taiyAra kakhu je. ema pUrIne te zrAvikAnA vacana uparathI te annapAna (nissaMkiaM ke) niHzaMkitaM eTale ujamAdi zaMkArahita , ataeva (sujhaM ke0) nirdoSa be evaM (succA ke0) zrutvA eTale sAMjalIne (paDigAhija ke) pratigRhNIyAt eTale grahaNa kare. // 56 // (dIpikA.)atha najamAdidoSasya saMdehadUrIkaraNAya upaaymaah| saMyataH sAdhuH zuddhamazanAdi nirdoSaM stprtigRhnniiyaat|kthm pUrva tatsvAminaM karmakaraM vA se tasya azanAdeH zaGkitasya ujamaM taniSpattirUpaM pRchet / yathA kasyArthametatkena vA kRtam etat / tataH kiM kRtvA / iti tahacaH zrutvA / itIti kim / na javadarthamidamazanAdi kRtaM / kiMtu anyArthamiti niHzaMkitaM zaMkArahitam // 56 // / .. (TIkA.) saMzayavyapohAyopAyamAha / uggamaM ti sUtram / umaM tatprasUtirUpam se tasya zaGkitasyAzanAdeH pRchet tatsvAminaM paricaraM vA / yathA kasyArthamidaM kena vA - kRtametaditi / zrutvA tacco na navadarthaM kiMtvanyArthamevaMnUtaM niHzaGkitaM zuddhaM sattahajutvAdinAvagatya pratigRhNIyAtsaMyato viparyayagrahaNe doSAditi suutraarthH|| 56 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAimaM tadA // pupphesu duU jammIsaM, bIesu hariesu vA // 5 // (avacUriH) puSpairjAtipuSpAdiniH navettairunmibhaM vIjairharitairvA / tRtIyArthe saptamI // 5 // (artha.) asaNamiti. valI (pUrvArdhano artha pUrvavat jANavo.) azanAdi catuvidha annapAna (pupphesu ke0) puSpaiH eTale jAti pATalAdika puSpoe karI (vA ke0) athavA (vIesu ke0) vIjaiH eTale zAli pramukha dhAnye karI athavA ( hariesu ke0) haritaiH eTale pUrvAdika haritakAye karI ( ummIsaM ke0) janmibhaM eTale arthAt te puSpAdike karI saMyukta evaM (huja ke0) navet eTale hoya. // 27 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhnniiyaattdaah|ashnN pAnakaM vApi khAyaM svAyaM tathA puSpairjAtipATalAdiniva-jaiharitairvA yadi janminaM navettadA saMyato na gRhNIyAt dadatI ca kiM vadettadAha / ditiyamiti // 57 // ( TIkA.) tathA asaNaM ti sUtram / azanaM pAnakaM vApi khAdyaM vAdyaM tathA puppairjAtipATalAdiniH nave'nmibhaM vIjaiharitaiveti sUtrArthaH // 5 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaeza rAya dhanapatasiMghavadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA.. taM nave jattapANaM tu, saMjayANa akppiyN|| ditiaM paDiAike, na me kappa3 tArisaM // // (avacUriH) taM nave ityAdi spaSTam // 7 // (artha.) (tu ke0 ) punaH (taM jattapANaM ke0) tanaktapAnaM eTale tevU asUphatuM annapAna (saMjayANa kea) saMyatAnAM eTale saMyamI sAdhune (akappiyaM ke0) akadipakaM eTale akalpanIka asUphatuM , mATe tevA annapAnane (ditiyaM ke0) dadatIM eTale ApanArI evI zrAvikAne, evI rIteM (paDiAzke ke0) pratyAcakSIta eTale kahe, je mane te kalpe nahi. // 57 (dIpikA.) taM nave jattA vyAkhyA pUrvavat // 7 // .. (TIkA.) taM navetti sUtram / tAdRzaM jaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikaM yatazcaivamato datatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamevaM suutraarthH|| 5 // asaNaM pANagaMvA vi, khAimaM sAzma tadA // udagaMmi duU niskittaM, jattiMgapaNagesu vA // 5 // (avacUriH ) udake javennidiptamuttiMgapanakeSu vA kiittikaangraadissucetyrthH||5|| (artha.) asaNamiti / (pUrvArdhano artha pUrvavat jANavo.) tathA azanAdi catuvidha annapAna (udagaMmi ke0) udake eTale jalane viSe (vA ke0) athavA (uttiMgapaNagesu ke0) kIDI pramukhanA nagarapara (nirikattaM ke0) nikSiptaM eTale mUkyuM evaM (haja ke) javet eTale thAya. udakamA nikSepa karavo tenA be da be. eka anaMtaranidepa ane bIjo paraMparA nidepa. // 55 // - (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhNIyAt ityAda / azanaM pAnakaM vApi khAyaM svAyaM tathA yadi udake sacittapAnIyopari athavA uttiMgapanakeSu kITikAnagareSu nikSipta javet / tadA sAdhuna gRhNIyAt // 5 // (TIkA.) tathA asaNaM ti sUtram / azanaM pAnakaM vApi khAdyaM khAdyaM tathA udake lavenihitamuttiMgapanakeSu vA kITikAnagarosISu vetyarthaH / udaya niskittaM duvihaM / aNaMtaraM paraMparaM ca / aNaMtaraM. evaNItapoggaliyamAdi / paropparaM jalaghamovari jAyaNa haM dadhimAdi / evaM uttiMgapaNaesu jAvanIyamiti sUtrArthaH // 25 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / . 253 taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| ditiaM paDiAike, na me kappaz taarisN||60|| . (zravacUriH) taM pUrvavat // 6 // (artha.) tevU asUphatuM annapAna sAdhuUne kalpe nahIM. mATe tevA annapAnane thApanArI zrAvikAne "sAdhu mane e AhAra pANI kalpe nahi" evI rIteM khe||6|| (dIpikA.) dadatI ca kiM vade dityAha / pUrvavat // 6 // (TIkA.) taM navetti sUtram / tanavebhaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikaM yatazcaivamato dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 6 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAimaM tadA // tenammi duLa niskittaM, taM ca saMghahiA de||6|| (zravacUriH) tejasi javennikSiptaM dugdhAdi tanmama nidAM dadatyA mAnUttApAtizaya ityagniM saMghaTyAzanAdi ddyaat|| 61 // (zrartha.) asaNamiti / (pUrvArdhano artha pUrvavat jANavo.) tathA azanAdi catuvidha annapAna ( tejaMmi ke ) tejasi eTale tejaskAyane vipe ( nirikattaM ke0) niditaM eTale mUkyuM evaM (huA ke ) navet eTale hoya, (ca ke0) ane (taM ke0) te agnine (saMghahiyA ke0) saMghaTya eTale saMghahIne (dae ke0) dadyAt eTale Ape. // 61 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhNIyAttadAha / azanaM pAnakaM khAdyaM svAdyaM yadi te. jasi agnI nikSiptaM navet taM saMghaTya nidAM dadyAt tadA sAdhuna gRhNIyAt / kutaH dAtrI saMghahanaM kuryAttatrocyate ahaM yAvanidAM dadAmi tAvatA mAnUttApAtizayena uha. tiSyata iti // 61 // (TIkA) tathA asaNaMti sUtram / azanaM pAnakaM vApi khAdyaM khAdya tathA tejasi navennihitaM tejasItyagnau tejaskAya ityarthaH / taJca saMghaTya yAvanitAM dadAmi tAvattApAtizayena mAnUdhartiSyata ityAghaTya dadyAditi sUtrArthaH // 61 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| ditiaM pamiAike, na me kappa3 tArisaM // 6 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae rAya dhanapatasiMghavadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. taM nave jattapANaM tu, saMjayANa akppiyN|| ditiaM paDiAike, na me kappa3 tArisaM // 5 // (avacUriH) taM0 nave ityAdi spaSTam // 27 // (artha.) (tu ke0 ) punaH (taM cattapANaM keva) tanaktapAnaM eTale tevU asUphatuM annapAna (saMjayANa ke ) saMyatAnAM eTale saMyamI sAdhune (akappiyaM ke0) akadipakaM eTale akalpanIka asUphatuM , mATe tevA annapAnane (ditiyaM ke0) dadatI eTale ApanArI evI zrAvikAne, evI rIteM (paDiAzke ke0) pratyAcadIta eTale kahe, je mane te kalpe nahi. // 57 (dIpikA.) taM jave natta vyAkhyA pUrvavat // 27 // . (TIkA.) taM javetti sUtram / tAdRzaM jaktapAnaM tu saMyatAnAmakadipakaM yatazcaivamato datatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamevaM suutraarthH|| 5 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzma sAzmaM tadA // jadagaMmi duU niskittaM, jattiMgapaNagesu vA // 5 // (avacUriH) udake javennikSiptamuttiMgapanakeSu vA kiittikaangraadissucetyrthH||5|| . (artha.) asaNamiti / (pUrvArdhano artha pUrvavat jANavo. ) tathA azanAdi catuvidha annapAna (udagaMmi ke0) udake eTale jalane viSe (vA ke7) athavA (uttiMgapaNagesu ke) kIDI pramukhanA nagarapara ( niskittaM ke0) niditaM eTale mUkyuM evaM (hujA ke) navet eTale thAya. udakamA nikSepa karavo tenA be neda . eka anaMtaranidepa ane bIjo paraMparAnidepa. // 5 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhNIyAt ityAha / azanaM pAnakaM vApi khAdyaM khAdya tathA yadi udake sacittapAnIyopari athavA uttiMgapanakeSu kITikAnagareSu nikSipta javet / tadA sAdhuna gRhNIyAt // 5 // (TIkA.) tathA asaNaM ti sUtram / azanaM pAnakaM vApi khAdyaM vAdyaM tathA udake navenikSiptamuntiMgapanakeSu vA kITikAnagarosISu vetyarthaH / udaya nirikattaM duvihaM / aNaMtaraM paraMparaM ca / aNaMtaraM NavaNItapoggaliyamAdi / paropparaM jalaghamovari jAyaNa baM dadhimAdi / evaM jatiMgapaNaesu jAvanIyamiti suutraarthH|| 5 // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / -- dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / . zae3 taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| ditiaM paDiAike, na me kappaz taarisN||60|| . (avacUriH) taM pUrvavat // 6 // (artha.) tevU asUUtuM annapAna sAdhu ne kalpe nahIM. mATe tevA annapAnane thApanArI zrAvikAne "sAdhu mane e AhAra pANI kalpe nahi" evI rIteM khe||6|| (dIpikA.) dadatI ca kiM vade dityAha / pUrvavat // 6 // (TIkA.) taM bhavetti sUtram / tasaveGgaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikaM yatazcaivamato dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 6 // asaNaM pANagaMvA vi, khAzmaM sAzmaM tadA // tejammi huU niskittaM, taM ca saMghaTTiA de||6|| (avacUriH) tejasi lavennihitaM mugdhAdi tanmama nidAM dadatyA mAjUttApAtizaya ztyagniM saMghaTyAzanAdi ddyaat|| 61 // (artha.) asaNamiti / (pUrvArdhano artha pUrvavat jANavo.) tathA azanAdi catuvidha annapAna ( tejaMmi ke ) tejasi eTale tejaskAyane viSe ( nirikattaM ke0) niditaM eTale mUkyuM evaM ( haja ke ) navet eTale hoya, (ca ke ) ane (taM ke) te agmine ( saMghaTTiyA ke0) saMghavya eTale saMghaTTIne (dae ke0) dadyAt eTale Ape. // 61 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhNIyAttadAha / azanaM pAnakaM khAyaM svAdhaM yadi te. jasi agnauM nikSiptaM navet taM saMghaTya nidAM dadyAt tadA sAdhuna gRhNIyAt / kutaH dAtrI saMghaTTanaM kuryAttatrocyate ahaM yAvanidAM dadAmi tAvatA mAnUttApAtizayena uha. tiSyata iti // 1 // (TIkA ) tathA asaNaMti sUtram / azanaM pAnakaM vApi khAyaM khAdyaM tathA tejasi navenniMkSiptaM tejasItyagnau tejaskAya ityrthH| tacca saMghavya yAvannidAM dadAmi tAvattApAtizayena mAjUkuchatiSyata ityAghaTya dadyAditi sUtrArthaH // 61 // . . taMjave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| ditiaM paniAirake, na me kappa3 tArisaM // 6 // . Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ she| rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (avacUriH) taM // 6 // (artha. ) (tu ke0 ) to tevU asUphatuM annapAna sAdhune kalpe nahIM, mATe tevA annapAnane ApanArIzrAvikAne pUrvokta sAdhu kahe je te annapAna mane kaTpe nhi||6|| (dIpikA.) tadA dadatI prati sAdhuH kiM vade dityAha / pUrvavat // 6 // (TIkA.) taM navetti sUtram / tadbhavennaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikamato dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 6 // evaM jassikkiyA, usakiyA, ukAliA, pajAliA, nivAviyA, jassiciyA, nissiciyA, nevattiyA, yAriyA dae // 13 // (avacUriH) yAvanidAM dAsyAmi tAvavidhyAsyatItyussicya avasal dAhanayAt unmukAnyutsArya ujjvAlyArdhavidhyAtaM sakRdhaHdepeNa prajvAlya punaH punaH dAhanayAdeva utsicyAtinRtAujjananayena tato vA dAnAtha tImanAdi niSicya tannAjanAahitaM avyamanyatra jAjane tena dadyAt utananItyA vAhitamudakena niSicya apavartya tenaivAmini dina nAjanenAnyena vA dadyAt avatArya dAhajayAdAnArtha vA tadanyacca sAdhvarthayoge na kalpate. // .63 // . (artha. ) ( evaM ke) emaja koz zrAvikA ( jassi kiyA ke ) jatsicya eTale cUlAmAMhe iMdhaNa nAkhIne athavA (jaissa kiyA ke0) avasal eTale adhika balavAnI nItithI iMdhaNa cUlAmAMthI pAnaM kADhI lazne athavA (ujAliA ke) ujjvATya eTale thoDA iMdhaNa nAkhIne kiMvA (pajAliyA ke0) prajvATya eTale ghaNAM iMdhaNAM nAkhIne athavA ( nivAviyA ke) nirvApya eTale annAdika dAUvAnA jayathI ani unhavIne athavA ( jassicitrA ke0) utsicya eTale ujarAvAnA jayathI kAMzka anna kADhIne athavA (nissicitrA ke0) niSicya eTale unnarAeM jANI temAhe pANI bATIne kiMvA ( uvattiyA ke) apavartya agniuparatuM anna anyapAtramA nAkhIne athavA (uyAriA ke0) avatArya eTale dAhanA jayathI vAsaNa heThe utArIne sAdhune (dae ke0) vohorAve te na kalpe. // 3 // (dIpikA.)punaH kIdRzaM azanAdi na gRhNIyAt ityAha / evaM jssikkiaaiti|yaavnidaaN dadAmi tAvat mAnUdvidhyAsatItyutsicya dadyAt 1 evaM ussakkiA iti avasal a pidAhanayAt jadamukAni utsArya ityarthaH / evaM umAviyA pajAliA ujjvATya a.vedhyAtaM sakRrdidhanapradepeNa 3 prajvAvya punaH punaH evaM nivAviA nirvApya dAhanayA Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / zazaNya dineti nAvaH 4 evaM ussi ciyA nissiMciyA utsicya atitRtAt janananayena tato vA dAnArthaM tImanAdi niSicya tadbhAjanAdrahitaM dravyamanyatra bhAjanena dadyAt udvartanAyena vAhitamudakena niSicya dadyAt 5 evaM vatticyA ukhAriyA apavartyatenaiva ninitena jAjanena anyena vA dadyAt tathA avatArya dAhajyAdAnArthaM vA dadyAt / tat anyacca sAdhunimittayoge na kalpate // 63 // 1 ( TIkA. ) evaM ussikkiyatti / yAvanikAM dadAmi tAvanmAnU dvidhyAsyatItyutsicya dadyAdevaM sakkiyA vasatidAhayAlmukAnyutsAryetyarthaH / evaM ukAliyA paMjA liyA ujjvAlyArdha vidhyAtaM sakRdiMdhanapradepeNa / prajvAya punaH punaH / evaM nivAviyA nirvApya dAhanayAdeveti jAvaH / evaM ussiMciyA nissiMciyA / utsi - - cyAtitADupanajayena tato vA dAnArthaM tImanAdIni niSicya tadbhAjanAU hitaM dravyamanyatra jAjane tena dadyAt / udvartananayena vA hitamudakena niSicya / evaM vittiyA yAriyA | apavartya tenaivAgninikSiptena nAjanenAnyena vA dadyAt / tathA avatArya dAhanayAddAnArthaM vA dadyAt / atra tadanyacca sAdhunimittayoge na kalpate // 63 // taM nave ttapANaM tu, saMjayANa kapitryaM // ditiyaM paDiyArake, na me kappar3a tArisaM // 64 // ( avacUriH ) taM0 pUrvavat // 64 // (a.) to tevraM annapAna sAdhune kalpe nahIM. mATe te annapAna ApanArI zrAvikAne pUrvokta sAdhu ' mane tevuM kalpe nahi' ema kahe. // 64 // ( dIpikA.) kadAcit pUrvoktaprakAreNa tAdRzaM kAciddadAti / tadA tAM prati sAdhuH kiM kathayedityAha / pUrvavat // 64 // ( TIkA. ) taM vetti sUtram / pUrvavat / gocarAdhikAra eva gocarapraviSTasya // 65 // huka kaThaM silaM vA vi, iTThAlaM vA vi ekayA // vavi saMkamAe, taM ca hoU calAcalaM // 65 // (avacUri.) gocarAdhikAra eva gocarapraviSTasya yavettadAha / javetkASThaM zilA vApi iSTakAzakalamekadA ekasminkAle prAvRmAdau sthApitaM saMkramArthaM tacca naveccalAcalamapratiSThitam // 65 // ( artha. ) huA iti / tathA ( kaTaM ke0 ) kASThaM eTale kASTha, ( vA ke0 ) athavA Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. ( silaM ke0 ) zilA eTale pASANa athavA (ihAlaM ke0 ) iSTakAzakalaM eTale iTano kaTako te ( egayA ke0 ) ekadA eTale ekavAra comAsAdikane vipe ( saMkamAe ke0 ) saMkramArthaM eTale ulaMghavAne mATe ( viyaM ke0 ) sthApitaM eTale mUkeluM ( huA ke0 ) javet eTale hoya; (ca ke0) valI (taM ke0) tat eTale te kASThAdika ( calAcalaM ke0 ) kAM cala kara acala eTale DagamagatuM evaM ( huA ke0 ) javet eTale hoya. // 65 // ( dIpikA. ) punargocarAdhikAra eva gocarIpraviSTasya sAdhoH ko vidhirityAha / evaMvidhaM kASThaM zilA vA 2 iSTakAzakalaM vA javet kiMviziSTaM kASThAdi / ekadA ekasmin kAle varSAkAlAdau saMkramArthaM sukhena calanArthaM sthApitaM tadapi ca calAcalamapratiSThitaM javet na tu bhavet sthirameva // 65 // ( TIkA. ) hoU ti sUtram / javet kASThaM zilA vApi ihAlaM vApyekadA ekasmin kAle prAvRDAdau sthApitaM saMkramArthaM tacca javeccalAcalamapratiSThitaM na tu sthirameveti sUtrArthaH // 65 // te nikU cikA, diTho ta saMjamo // gaMjIraM kusiraM ceva, saviMdiprasamAhie // 66 // ( avacUriH ) tena kASThA dinA nikurna gachet / dRSTastatrAsaMyamaH / taccalane praapyupmrdsNjvaat| gaMjIramaprakAzaM suSiramaMtaHsArarahitam / ataH sarveDiyasamAhito nidustasmin pariharediti // 66 // (.) to ( te ke0 ) te kASThAdika upara thane ( jirakU ke0 ) niduH eTale pUrvokta sAdhu (nagAi ke0 ) na gacchet eTale gamana kare nahIM. kAraNa ke, ( taba ho ) tatra eTale te kASThAdikanA uparathI gamana karatA thakA ( asaMjamo ke0 ) saMyamaH eTale jIvopamardAdi asaMyama ( dino ke0 ) dRSTaH eTale dITho be. tathA ( saviM die ke0 ) sarveyaiH eTale sarva iMdriyeM karI ( samAhie ke0 ) samAhita eTale samAdhimAn eTale rAgadveSa rahita evo sAdhu bIjA paNa ( gaMjIraM ke0 ) gaMjIra eTale prakAza ne valI ( siraM ke0 ) suSiraM eTale aMdara polAvAluM evA je kASThAdi teno tyAga kare. // 66 // (dIpikA) tAdRzena calAcalena kASThAdinA sAdhuH kiM na kuryAt ityAha / tena kAA dinA nikurna gachet / kathamityAha / tatra kASThAdau gamane'saMyamo dRSTaH / kathaM kASThAdicaprANinAmupamardasaMjavAt / tathA evaMvidhamanyadapi kASThAdi pariharet sAdhuH / kiM Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / zae viziSTaM kASThAdi / gambhIramaprakAzaM punaH zuSiramantaHsArarahitam / kiM saadhuH| sarvejiyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvakurvANaH // 66 // (TIkA.) Na teNa tti sUtram / na tena kASThAdinA nigurgchet| kimitytraah| dRssttsttraasNymH| taccalane prANyupamardasaMjavAt / tathA gambhIramaprakAzaM zuSiraM caivaantHsaarrhitm| sarveliyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvagaban pariharediti suutraarthH||66|| nisseNiM phalagaM pIDhaM, ussavittA maarute|| maMcaM kIlaM ca pAsAyaM, samaNahA eva daave||6|| (zravacUriH) nizreNiM phalakaM pIThamutsmRtyorvIkRtya maJcaM kI cotsnRtya prAsAdamArohet zramaNArthaM dAyakaH // 67 // (artha.) have gharamAhelAM doSo TAlavA, te kahe. tathA ( dAvae ke0) dAyakaH eTale sAdhune vahorAvanAro puruSa ( samaNahA ke0) zramaNArthaM eTale sAdhune AhArapANI vahorAvavAne arthe ( nisseNiM ke) nizreNiM eTale nIsaraNIne athavA (phalagaM ke0 ) phalakaM eTale pATIyAne (pIDhaM ke) pI eTale bAjogne, ( maMcaM . . ke ) maMcaM eTale mAcAne ( kolaM. ke ) kIlakane (ussa vittA NaM ke0) utsmRtya .. eTale UMco karIne ( pAsAyaM ke ) prAsAdaM eTale prAsAdaupara (Aruhe ke0 ) ke Arohet eTale caDhe. // 67 // (dIpikA.) punaH kIdRze prakAre na gRhNIyAt ityAha / dAtA zramaNArtha sAdhunimittaM prAsAdaM yadi bhArot / tadA sAdhunidAna gRhNIyAt / kiM kRtvA prAsAdamArohet / nizreNiM 1 phalakaM pI 3 maMcaM kIlaM 5 ca utkRtya UrdhvaM kRtvA // 67 // (TIkA.) kiM ca hisseNaM ti sUtram / nizreNiM phalakaM pIThaM ussa vittA utsmRtya javaM kRtvA ityarthaH / ArohenmaJcaM kIlakaM ca usmRtya / kamArohedityAha / prAsAdaM zramaNArtha sAdhunimittaM dAyako dAtA Arohet / etadapyagrAhyamiti sUtrArthaH // 6 // urUdamAgI paDivajA, habaM pAyaM va lse|| puDhavijIve vi hiMsijA, je atannissiyA jge||7|| (avacUriH) doSamAha / puHkhenArohantI prapatet / hastaM pAdaM ca khUSayet khaekayet / yAni ca tatpRthivIniHzritAni jaganti prANinastAni hiMsyAt // 6 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. ( . ) have teno doSa kahe be. (durUhamANI ke0) yArohantI eTale zrannAdika levA jaNI te upara caDhatI thakI kadAcit ( paDivA ke0 ) prapatet eTale paDe, athavA ( havaM ke0 ) hastaM eTale potAnA hAthane ( ca ke0 ) valI potAnA ( pAyaM 0 ) pAdaM eTale pagane (lUsa ke0 ) lUSayet eTale poteja jAMge, tathA ( puDhavI jIve vi ho) pRthvIjavApiTale pRthvI kAyajIvone paNa ( hiMsikA ke0 ) hiMsyAt eTale ha. (0) ca eTale valI ( je ke0 ) yAni eTale je ( tanni siyA ke0 ) natAni eTale te pRthvIne Azraya karI rahelAM evAM ( jage ke0 ) jaganti eTale prANiyo hoya tene paNa haNe // 68 // ( dIpikA. ) kathaM na gRhNIyAt ? tathA grahaNe doSamAha / nizreNipramukhamArohantI strI prapat / prapatantI ca hastaM vA pAdaM vA lUSayet khakIyaM svata eva khaemayet / punarapi kathaMcittatra sthAne pRthivI jIvAn vihiMsyAt / punarapi yAni tannizritAni pRthvI nizritAni jagati prANinaH tAnapi hiMsyAt // 68 // ( TIkA. ) atraiva doSamAha / durUhamANi ti sUtram / zrarohantI prapatet / prapata ntI ca hastaM pAdaM vA lUSayet svakaM svata eva khayet / tathA pRthvI jIvAn vihiMsyAt / kathaM cittatrasthAn / tathA yAni ca tannizritAni jaganti prANinastAMzca hiMsyAditi sUtrArthaH // 68 // erise madAdose, jANika madesiNo // tamhA mAlodamaM nikaM, na paDigiehaMti saMjayA // 69 // ( avacUri :) zAnmahAdoSAn jJAtvA maharSayaH sAdhavaH / yasmAddoSakAriNI tasmAnmAlApahRtAM mAlAdAnItAM nikSAM na pratigRhNanti // 65 // ( artha. ) have gocarIcaryAnA doSono upasaMhAra kare be. eyArise iti ( saMjayA ke0 ) saMyatAH eTale saMyamI evA ( mahe siNo ke0 ) maharSayaH eTale mahoTA RSiyo ( eyArise ke0 ) etAdRzAn eTale e pUrve kA te prakAranA ( mahAdose ho ) mahAdoSAn eTale moTA doSone ( jANiUNa ke0 ) jJAtvA eTale jANIne ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale temATe ( mAloharu ke0 ) mAlAhRtAM eTale uparanA mAla thakI, eTale meDAuparathI utArIne ApalI evI ( nirakaM ke0 ) nikSAM eTale nikSAne ( na paDigidvaMti ke0 ) na pratigRhNati eTale grahaNa karatA nathI. // 65 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / dazavaikAlike pnycmaadhyynm| zaee . ( dIpikA.) tataH sAdhavaH kiM kurvata ityAha / etAdRzAn pUrvoktAn mahAdoSAn jJAtvA maharSayaH sAdhavaH / yasmAddoSakAriNIyaM nidA / tasmAt mAlApahRtAM mAlopanItAM nidAM na pratigRhNanti / kiMviziSTA maharSayaH / saMyatAH samyaksaMyame yatanAM kurvaannaaH||6e|| (TIkA.) evArisa tti sUtram / IdRzAnanantaroditarUpAnmahAdoSAn jJAtvA maharSayaH sAdhavaH / yasmAddoSakAriNIyaM tasmAnmAlApahRtAM mAlAdAnItAM nidAM na pratigRhNanti sNytaaH| pAgantaraM vA / haMdi mAlohaDaM ti / haMdItyupapradarzana iti sUtrArthaH // 6 // kaMdaM mUlaM palaMba vA, Ama binnaM ca sanniraM // tuMbAgaM siMgaberaM ca, AmagaM privuuye||30|| (zravacUriH) sUraNAdi kandam / mUlaM vidArikAdirUpam / amlabaM tAlaphalAdi / . Ama ninnaM ca sanniraM patrazAkam / tumbakaM pratItaM tvagmAntarvartti / Ao tulasImityanye / zRGgaveraM cAkamAmagaM parivarjayediti // 6 // (artha.) have keTalIka vahoravAmAM niSiddha vastu be, te kahe , kaMdamiti. tathA (kaMdaM ke) sUraNa vigere kaMda, ( mUlaM ke) vidArikAdi mUla, ( vA ke0) athavA ( palaMbaM ke0 ) pralaMbaM eTale tAlAdikanAM phala ane ( AmaM ke ) kAcaM, / ' athavA (binnaM ke0) bedyaM evaM ( sanniraM ke0) patrazAka tathA (tuMbAgaM ke0) tUM- . ' baDu, mudhiyuM, tene tathA (siMgaberaM ke0) zRMgaberaM eTale AeM eTalAM vAnAM (zrA magaM ke) AmakaM eTale kAcAM sacitta hoya to tene ( parivAe ke) parivarjayet .. eTale tyAga kare. // 7 // .. (dIpikA.) punaH kiM kiM kIdRzaM kIdRzaM na gRhNanti tadAha / sAdhuH kandaM sUraNA di "varjayeta" ityuktiH sarvatra lApanIyA 1 tathA mUlaM piemAdirUpaM 2 pralaMbaM vA tAlaphalAdi 3 Ama ninnaM ca sanniram / sanniramiti patrazAkaM 4 tuMbAkaM tvagmajAntarvatyADam / tulasImityanye 5 zRMgaberaM ca ArSakaM 6 ca AmakaM sacittam // 7 // .. ( TIkA.) pratiSedhAdhikAra evaah| kaMdaM mUlaM ti sUtram / kandaM sUraNAM dilkssnnm| mUlaM vidArikArUpam / pralaMbaM vA tAlaphalAdi / zrAmaM binnaM vA sanniram / sanniramiti patrazAkam / tumbAkaM tvagmajAntarvati / AA~ vA tulasImityanye / zRGgaberaM cAI: . kam / Ama parivarjayediti sUtrArthaH // 70 // . . .. ........ .. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA, * tadeva sattucunnAI, kolacunnAI AvaNe // sakuliM phANiaM pUaM, annaM vA vi tahAvidaM // 1 // - (avacUriH) tathaiva saktucUrNAn saktUn kolacUrNAn vadarasaktUn zrApaNe viithyaam| zaSkuliM tilaparpaTikAM phANitaM avaguDaM pUpaM kaNikAdimayam / anyachA tathAvidhaM modakAdi // 1 // . (artha.) have ( taheva ke0) tathaiva eTale temaja valI ( sattucunnAzke) saktucUrNAni eTale sattuA (kolacunnAra ke) kolacUrNAni eTale vorano jUko temaja (AvaNe ke) ApaNe eTale vIthImAM tathA ( sakuliM ke) tila sAMkalI, athavA ( phANiyaM ke0 ) phANitaM eTale pAtalo gola (pUyaM ke) pUpaM eTale pUDalA tathA ( annaM vA vi ke0) anyachApi eTale aneruM paNa (tahAvihaM ke ) tathAvidhaM eTale tevA prakAra- je modakAdi annapAna hoya to tene sAdhu tyAga kare. // 1 // - (dIpikA.) punaH kIdRzaM parivarjayedityAha / tathaiva saktucUrNAn saktUn ? kolacUrNAn badaracUrNAn ApaNe vIthyAM tathA zaSkuliM tilaparpaTikAM 3 phANitaM avaguDaM 4 pUpakaM kaNikA dimayam 5 anyachA tathAvidhaM modakAdi. // 1 // - (TIkA.) taheva tti sUtram / tathaiva saktucUrNAn kolacUrNAn badarasaktUn ApaNe vIthyAM tathA zaSkulI tilaparpaTikAM phANitaM avaguDaM pUpaM kaNikAdimayam / anyachA tathAvidhaM modakAdi // 1 // vikAyamANaM pasadaM, raeNaM priphaasiaN|| ditiaM paDiAzke, na me kappaz tArisaM // 2 // (avacUriH) vikrIyamANamApaNa iti zeSaH / prasahyakamaneka dinasthApanena prakaTam / ataeva rajasA pArthivena parispRSTaM vyAptam // 2 // _ (artha.) tathA ( vikAyamANaM ke0) vikrIyamANaM eTale ukAnamAM vecAtuM evaM, tathA ( pasaDhaM ke0 ) prasahyaM eTale bahu divasa rAkhIne prakaTa karelu evaM mATeja (raeNa ke0 ) rajasA eTale sacitta rajeM karI ( pariphAsiraM ke0) parispRSTaM eTale kharaDyu evaM annapAna tene (ditiaM ke) dadatIM eTale ApanArIne (paDiAzke ke) pratyAcadIta eTale varje. kevIrIteM parihare te kahe . ( na me kappara tArisaM 1) na me kalpate tAdRzaM eTale mane tevaM asUphatuM khapatuM nathI. // 2 // .... Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . dazavaikAlike pnycmaadhyynm| .. 301 ( dIpikA. ) tatkimityAha / evaMjUtaM saktucUrNAdikaM dIyamAnamapi sAdhurnagRhIyAdityarthaH // 7 // (TIkA.) kimityAha / vikAyamANaM ti sUtram / vikrIyamANamApaNe iti vartate / prasahya anekadivasasthApanena prakaTam / ataeva rajasA pArthivena parispRSTaM vyaaptm|tdivNnuutN tatra dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtraghyArthaH // 7 // . ___ baDhuajyiM puggalaM, aNimisaM vA bahukaMTayaM // ___abiyaM tijyaM bilvaM, ubukhamaM va siMbaliM // 3 // (avacUriH) bahvasthikaM pujalaM mAMsamanimiSaM vA matsyaM bahukaMTakam / ayaM kila / kAlAdyapekSyA grahaNe niSedhaH / anye tvAhuH / vanaspatyadhikArAttathAvidhaphalA khye ete| tathA cAha asthikaM asthikavRtaphalaM tiMyukaM tiMpurUkIphalaM bilvaminukhaM zAlmadiM vabAdiphalim / vAbdazasya vyavahitaH saMbandhaH // 3 // (artha.) (bahuahiyaM ke0) bavha sthi eTale jemAM uliyA ghaNA , evA (puggalaM ke) pujalaM eTale pogala vRdanuM phala athavA sItAphala (vA ke0) a. thavA (aNimisaM ke) animiSaM eTale animiSa nAmaka phalane athavA ( bahukaMTayaM ke0) bahukaMTakaM eTale kAMTA jene ghaNA , evA phalane athavA (abiyaM ke ) asthikaM eTale asthikavRdanuM phala athavA (tiMyaM ke) ti'kaM eTale tiMkavRdanuM phala tathA ( bilaM ke) bilvaM eTale bisvanAmaka vRdanuM phala tathA (ubukhaMDa ke0) kukhaMDaM eTale zelaDInA kaTakA te pratye (ca ke0) valI (saM. .. biliM ke) zAlmali eTale zAlmalInA phala pratye // 73 // (dIpikA.) punaH kiM kiM kIdRzaM kIdRzaM dIyamAnamapi na gRhNIyAt tadAha / sAdhuH pujalAdikaM dIyamAnamapi na gRhNIyAt shtyuktiH| pujalaM maaNsNm| kiMnUtaM pujlm| bahvasthikaM 1 tathA animiSaM vaamtsym| kiMga animissm| bhukNttkm| ayaM kila kAlAdyaper3hayA grahaNe pratiSedhaH / anye tu anidadhati vanaspatyadhikArAt tathAvidhaphalAnidhAne ete iti / tathA ca Aha / asthikaM asthikavRkSaphalaM tiMDukaM tiMkurukIphalam / bilvaM zvakhaMDaM ca etaddvayamapi prasiddham / zAbmalI vA vAdi phaliM ca // 3 // (TIkA.) kiMca bahuahiyaM ti sUtram / bahvasthipujalaM mAMsamanimiSaM vA matsyaM vA bahukaeTakam / ayaM kila kAlAdyapekSyA grahaNe prtissedhH| anye tvanidadhati vanaspatyadhikArAttathAvidhaphalAnidhAne ete iti / tathA cAha / alikaM adhikavRkSaphalam / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. teM'kaM teMjurukIphalam / bitvaminukhaemamiti ca pratIte / zAlmaliM vA vahyAdiphaliM vaa| vAzabdasya vyavahitaH saMbandha iti sUtrArthaH // 3 // appe sinoapajAe, bahupniyadhammie // ditiaM paDiAirake, na me kappaz taarisN||7|| (avacUriH) atraiva doSamAha / alpaM syAnojanajAtam / bahUtanadharmakam / etat dadatIm // 7 // (artha.) tathA (noaNajAe ke0) nojanajAtaM eTale je padArthamAM khAvAyogya nAga je je te (appe ke ) aspaM eTale thoDo (siA ke) syAt eTale hoya, ane ( bahu jaliya dhammie ke) bahUtanadharmakaM eTale nAMkhavA yogya pujala ghaNA / evo dharma te khannAva jeno evA arthAt khAeM thoDaM ane para ghaj jemAM, evA phalAdikane (ditizaM ke0) dadatIM eTale ApanArI evI zrAvikAne ( paDiAzke ke ) pratyAcadIta eTale parihare, varje, te evIrIteM ke, (na me kappara tArisaM ke0) mane tevU asUktuM annapAna khapatuM nathI. // // (dIpikA.) etahaNe doSamAha / bahuahiapuggalAdike nadite sati alpaM syAt jojanajAtaM tathA etat bahUtanadharmakaM ca / yatazcaivaM tato dadatI prati sAdhuvaidet na mama kalpate tAdRzamiti // 4 // (TIkA.) atraiva doSamAha / appatti sUtram / alpaM syAnojanajAtamatrApi tu bahUtanadharmakametat / yatazcaivamato dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 4 // tadevuccAvayaM pANaM, ajjvAvAradhoaNaM // saMsezmaM cAlalodagaM, aDhaNAdhoaM vivaGAe // jya ( avacUriH ) ukto'zana vidhiH saMprati pAnavidhimAha / tathaiva yathAzanamucAvacam / jaccaM varNAdyupetaM bAdApAnAdi avacaM varNAdihInaM pratyAranAlAdikam / athavA vArakadhAvanaM guDaghaTadhAvanam / athavA dhAnyasthAlIdAlanAyapi / saMsvedajaM piSTodakAdi / etadazanavautsargApavAdAnyAM gRhNIyAditi zeSaH / tandulodamadhunAdhautamapariNataM vivarjayet // 5 // (artha.) ahiMsudhI anna levAno vidhi kahyo, have pANI levAno vidhi kahe ai taheva tti (taheva ke0) tathaiva eTale jema anna levAno vidhi kahyo, temaja (uccAH, Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 303 vayaM ke) uccAvacaM, eTale jene kezarAdikano sugaMdha te aAkhavANI, sAkharavANI pramukha ane avaca te jene sAro gaMdha athavA varNa nathI evaM kAMjItuM pANI vigere (pANaM ke0) pAnaM eTale pIvAno padArtha, (aDavA ke) athavA (vAradhoaNaM ke) golano ghaDo dhozne kADhInAkhetuM pANI, selaDIne raseM kharaDyA ghaDA, dhovaNa, athavA thAlI pramukha, dhovaNa, athavA (saMsezmaM ke) saMsvedajaM eTale katharoTanuM dhoyaNa le. tathA (cAulodagaM ke0) taMDulodakaM eTale cokhAnuM dhoyaNa te ( ahuNAdho ke0) adhunAdhautaM eTale tatkAlanuM dhoebuM jeno pharasa pariNamyo nayI tevA pIvAnA padArthane pUrvokta sAdhu ( vivaGAe ke) vivarjayet eTale vivazeSe karI varje. // 5 // . (dIpikA.) ukto'zana vidhiH| atha pAnavidhimAha / evaM vidhaM pAnaM gRhnniiyaat|kividhN paanm| tathaiva uccAvacaM tathaiva ythaaashnmuccaavcm| uccaM varNAdyupetaM jAdApAnAdi avacaM varNAdihInaM pratyAranAlAdi / atha vA vArakadhAvanaM guDaghaTadhAvanAdi dhAnyasthAlIdAlanAdi saMsvedajaM piSTodakAdi / etat azanavat utsargApavAdAjyAM sAdhuryahIyAt iti vAkyazeSaH / tanmulodakamadhunAdhautamapariNataM sAdhurvivarjayet // 5 // - (TIkA.) ukto'zana vidhiH / sAMprataM pAnavidhimAha / taheva tti sUtram / tathaiva yathAzanamanantaramuccAvacaM tathA pAnamuccaM varNAdyupetaM prAdApAnAdi / avacaM varNAdi hInaM pratyAranAlAdi / athavA vArakadhAvanaM guddghttdhaavnmityrthH| saMsvedajaM pi..STodakAdi / etadazanavaputsargApavAdAnyAM gRhNIyAditi vAkyazeSaH / tanmulodakamahikarakaM adhunAdhautamapariNataM vivarjayediti sUtrArthaH // 5 // ___jaM jANeU cirA dhoyaM, maIe daMsaNeNa vA // - paDipucikaNa succA vA, jaM ca nissaMkiaM nave // 6 // ' (avacUriH) atraiva vidhimAha / yajAnIyAttanchulodakaM cirAjhautam / katham / matyA darzanena vaa| vaashbdshckaaraarthH| sUtrAnusAramatyA darzanena ca varNApariNatena / pratipRvya zrutvA ca tatprativacaH yacca niHzaGkitaM tat gRhNIyAditi zeSaH // 6 // - (artha.) valI (jaM ke ) yat eTale je cokhAnuM pANI ( cirAdhoaM ke) ciradhautaM eTale ghaNI vakhatanuM dhoyuM je ema ( jANija ke0 ) jAnIyAt eTale jANe. zAthI jANe to ke, (mae ke) matyA eTale potAnI sUtrAnusArI buddhie karI (vA ke0) athavA (dasaNeNa ke0) darzanena eTale pratyada dRSTie karI, (vA ke) Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kiMvA (paDipuchiUNa ke0) pratipRthya eTale gRhasthane pUThIne tathA ( succA ke ) zrutvA eTale ghaNI velAnuM dhoyu De evaM gRhasthanA mukhathI sAMjalIne (jaM ke ) yat eTale je. pUrvokta pANI ( nissaMkiaM ke ) niHzaMkitaM eTale zaMkArahita evaM (nave ke0) navet eTale hoya to te sAdhu grahaNa kare. // 6 // (dIpikA.) atraiva vidhimAha / sAdhuryattanchalodakamevaM jAnIyAttad gRhNIyAditi shessH| kiMviziSTaM tanphulodakaM cirAjhautam / kathaM jAnIyAdityAha / matyA tahaNAdikarmajayA tathA darzanena vA varNAdipariNatasUtrAnusAreNa vA / kiM kRtvA / iti gRhasthaM pRSTvA / itIti kim / kiyatI velA asya dhautasya jAtA iti / ca punaH iti zrutvA gRhasthAt / ztIti kim / mahatI velA jAtA asya dhautasya zati / evaM ca yanniHzaMkitaM navati tagRhNIyAditi // 6 // (TIkA.) atraiva vidhimAha |jNjaannij tti sUtram / yattanchulodakaM jAnIyAhiyAciradhautam / kathaM jAnIyAdityata Aha / matyA darzanena vA / matyA tadrahaNAdikamajayA / darzanena vA varNAdipariNatasUtrAnusAreNa / cakAro vaashbdaarthH| tadapyevaMcUtaM kiyatI velAsya dhautasyeti pRSTvA gRhastham / zrutvA vA mahatI veleti zrutvA ca prativacanam / yacceti yadeva niHzaGkitaM navati niravayavaprazAntatayA tanmulodakaM tatprati gRhNIyAditi / vizeSaH piemaniryuktAvukta iti sUtrArthaH // 6 // ajIvaM pariNayaM naccA, paDigAdiU sNje|| ada saMkiyaM navikA, AsAzttA Na roae|| 7 // ( avacUriH ) uSNodakamajIvaM pariNataM jJAtvA tridaeparivartanAdirUpaM matyA darzanena veti vartate / tadibaMnUtaM pratigRhNIyAt sNytH| AranAlamapi pUtyAdidoSarahitaM dehopakArakaM matyAdinA jJAtvA iti / atha zaGkitaM bhavet pUtyAdidoSeNa / tata AkhAdya rocayet vinizcayaM kuryAt // 7 // (artha.) have valI uSNodaka levAno vidhi kahe . ajIvamiti (saMjae ke0) saMyataH eTale sAdhu je udaka levAnuM hoya tene (ajIvaM ke0)jIvarahita eTale prAsuka ane (pariNataM ke0.) jenI velA pariNamI De evaM (nacA ke0) jJAtvA eTale jANIne arthAt tridaMDaparivartanAdike karI zuka be, ema sUtrAnusArI buddhithI jANIne (pa. DigAhijA ke0) pratigRhNIyAt eTale grahaNa kare, vahore. (aha ke0) atha. ahi atha zabdeM karI bIjo pada grahaNa karavo. te evI rIte ke, jo pUrvoktarIteM khevAna Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 305 udaka prAsuka nahIM hoya, ane (saMkiyaM ke0) zaMkitaM eTale koz prakAranA doSanI. zaMkAsahita (javijA ke0) navet eTale hoya to (AsAzttA NaM ke) zrAkhAdya eTale hAthe lai jInne cAkhI (ropae ke) rocayet eTale nizcaya kare, arthAt jIna para mUkIne teno nizcaya kare ke, e prAsuka levA joga ke ke nathI, // 7 // (dIpikA.) atha uSNodakAdividhimAha / saMyataH sAdhuH evaM vidhamuSNodakaM gRhNIyAditi naktiH / kiM kRtvaa| ajIvaM prAsukaM tathA pariNataM tridnnmotklitm| caturtharasamapi apUtyAdi dehopakArakaM matyA darzanena vA jJAtvA atha zaGkitaM navettyAdijAvena / tataH tatpAnIyamAsvAdya rocayechinizcayaM kuryAt // 7 // (TIkA.) uSNodakAdividhimAha / ajIvaM ti sUtram / uSNodakamajIvaM pariNataM jJAtvA tridaeparivartanAdirUpaM matyA darzanena vetyAdi vrtte| tadilunUtaM pratigRhIyAtsaMyataH / caturtharasamapUtyAdi dehopakArakaM matyAdinA jJAtvetyarthaH / atha zaGkitaM navettyAdinAvena tata AkhAdya rocayennizcayaM kuryAditi sUtrArthaH // 7 // - thovamAsAyaNaghAe, habagaMmi dalAdi me|| mAme acaMbilaM pUaM, nAlaM tinhaM viNittae // jaja // __(avacUriH) stokamAsvAdanArthaM prathamaM tAvat haste dehi / yadi sAdhuprAyogya tato grahISye / mAme atyamla pUti tRSNApanodAya nAlam / tataH kimanenAnupayogineti / AsvAditaM cetsAdhuprAyogyaM gRhyate // 7 // (artha.) kevI rIteM nizcaya kare, te kahe be. valI saMyamI sAdhu pANI vahoratAM gRhasthane kahe ke, (thovaM ke) stokaM eTale thoDaM pANI (AsAyaNahAe ke) AsvAdanArtha eTale cAkhavAne arthe (me ke0) muUne (habagaMmi ke0) haste eTale hAthane viSe ( dalAhi ke) dehi eTale Apa. jo prAzuka haze to huM lazza, ( acaMbilaM ke0) atyamlaM eTale atizaya khATuM athavA (pUvaM ke) pUtaM eTale koDaM evaM ( tinhaM ke0 ) tRSaNAM eTale tRSAne ( viNittae ke ) vinetuM eTale nivAraNa karavAne (nAlaM ke0) samartha nathI, mATe evaM pANI ( me ke) mane (mA ke) nahIM khape. // // (dIpikA. ) atha kena vidhinA vinizcayaM kuryAdityAha sAdhurdAtAraM prati evaM vadet / evaM kim|me mama haste AsvAdanArthaM stokaM pAnIyaM prathamaM dehi |ydi sAdhorupa Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. jogyaM tato grahISye / mA me mama atyamlaM pUti tRSApanodAya na zralaM samartha / tataH kibhanena aprayojaneneti / tata asvAditaM sacca tatsAdhuyogyaM cenavati tadA gRhyata eva no cettadAgrAhyam // 7 // (TIkA.) taccaivaM yovaM ti sUtram / stokamAsvAdanAtha prathamaM tAvat haste dehi me| yadi sAdhuprAyogyaM tatograhISye / mA me atyamla pUti nAlaM tRDapanodAya / tataH kimanenAnupayogineti sUtrArthaH // 7 // taM ca acaMbilaM pUyaM, nAlaM tinhaM vinnitte|| ditiaMpaDibhAike, na me kappa3 tArisaM // e|| ... (avacUriH) taM ca / nAlaM tRSNApanodAya // se // (artha.) mATe taM ca iti. (taM ke ) tat eTale te ( accaM vilaM ke0) atyamlaM eTale atizaya khATuM athavA (pUyaM ke) pUtaM eTale koyu evaM jala (tinhaM viNittae ke) tRSNAM vinetuM eTale tRSAnuM nivAraNa karavAne arthe (nAlaM ke) samartha nayI. evA pANIne (ditiraM ke0) dadatIM eTale ApanArI evI zrAvikAne ( paDiAzke ke0 ) pratyAcadIta eTale kahe ke, mane tevU asUktuM pANI kalpe nhi.|| ue / (dIpikA.) azya kadAcit strI tadatyamlamapi dadAti tadA tAM dadatI prati sAdhuH kiM vakti tadAha / taca atyamdaM pUti na adaM samarthaM tRSNAM vinetuM tato dadatI prati vakti na mama kalpate tAdRza miti // e|| - (TIkA.) taM ca tti sUtram / sugamam // e|| laM ca hoU akAmeNaM, vimaNeNa pddibiaN|| taM appaNA na pibe, no vi annassa dAvae // 7 // (avacUriH) taccAtyamlAdi navedakAmenoparodhazIlatayA vimanaskenAnyacittena pratIlitaM gRhItaM tadAtmanA kAyApakArakamityanAnogadharmazrakhyA na pibet| nApyanyenyo dApayet / ratnAdhikenApi svayaM dAnasya pratiSedhajhApanArtha daapngrhnnmiti|||| (artha.) pUrvokta jala kadAcit denAra zrAvikAe AgrahapUrvaka sAdhune vahorAvyu to tenuM zuM karavU te kahe . taM ca iti. valI kadAcit te saMjamI sAdhue (taM ke) tat eTale upara kaheDhuM ebuM atyamlAdi jala (akAmeNaM ke0) akAmena Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike paJcamAdhyayanam / 307 eTale zvA nahIM batA paNa ApanAranA AgrahathI athavA (. vimaNeNa ke ) vimanaskena eTale mana ThekANe nahIM hovAthI (paDilikaM huja ke) pratIvitaM nvet| eTale grahaNa kahuM hoya to (taM ke0) te jala ( appaNA ke ) AtmanA eTale pote (Na pibe ke0) na pibet eTale pie nahi. tathA (annassa vi ke) anyasyApi eTale bIjAne paNa (no dAvae ke0) na dApayet eTale apAve nahIM. kAraNa te pIvA. yogya nathI. // 70 // (dIpikA.) atha akAmAdinA kadAcit tadatyamlAdikaM gRhItaM tadA ko vidhistadAha / evaM vidhamatyamlAdi sAdhunA kadAcit akAmena Agrahavazena vimana- . skena anyacittena pratIchitaM gRhItaM navet / tadApi tat sAdhuna pibet kAyasyApakAraka miti anAjogadharmazraddhayApi nApi / anyecyo dApayet / ratnAdhikenApi svayaM dAnasya pratiSedhajJApanArtha dApanagrahaNam / iha ca zyaM nAvanA / sababa saMjamaM saMjamA appANaM ceva raskijA iti // 7 // (TIkA.) AsvAditaM ca satsAdhuprAyogyaM cenahyata eva no cedagrAhyam / taM ca tti sUtram / taccAtyamlAdi navedakAmena uparodhazIlatayA vimanaskenAnyacittena pratIpsitaM gRhItam / tadAtmanA kAyApakArakamityanAjogadharmazradhyAna pibet |naapynyecyo dApayet / ratnAdhikenApi khayaM dAnasya pratiSedhajJApanArtha dApanagrahaNam / iha ca sababa saMjamaM saMjamA appANamevetyAdi nAvanayeti sUtrArthaH // // egaMtamavakkamittA, acittaM pddilediaa|| jayaM parihavijA, parihappa paDikame // 1 // (zravacUriH) asyaiva vidhimAha / ekAntamavakramyAcittaM dagdhapradezAdi pratyupeya canuSA pramRjya ca rajoharaNena sthaeimalamiti gmym| yataM pariSThApayet / vidhinA tri. vAkyapUrvaM vyutsRjet / pratiSThApya vasatimAgataH pratikAmedIryApathikIm // 1 // ' (artha.) tyAre te sAdhu pote pIye nahi, ane bIjAne Ape nahi, te pANInuM zuM kare te kahe . egaMtamiti ( egaMtaM ke ) ekAMtasthAnake ( avakamittA. ke) zravakramya eTale jazne tathA (acittaM ke0) jIvarahita jagyAne ( paDilehiyA ke0) pratilekhya eTale dRSTie karI jozne tathA rajoharaNekarI paDilehIne (jayaM ke0) yataM eTale zIghratAthI nahi, paNa jayaNAe karI (parivijA ke0) Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 rAya dhanapatasiMgha vahADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA pratiSThApayet eTale te pANIne paravave ane (parippa ke0 ) pratiSThApya eTale paravavI ne ( paDikkame ke0 ) pratikrAmet eTale iriyAvahi pratikramaNa kare. // 81 // ( dIpikA . ) nanu svayaM tAdRzaM na pivet granyasya na pAyayettarhi kiM kuryAdi tyAha / sAdhustatpUrvaM gRhItamatyamlA dikaM pratiSThApayet vidhinA vyutsRjet / kiMkRtvA / e kAntaM sthAnamavakramya gatvA cittaM dagdhapradezAdi sthAnaM pratyupekSya cakkuSA, pramRjya ca rajoharaNena stha ekalamiti zeSaH / kathaM pratiSThApayet / yatamatvaritam na zIghram / pra tiSThApanAnantaraM kiM kuryAdityAha / pratiSThApya vasatimupAzrayamAgataH san pratikrAme daryApathikam / etacca bahirAgata niyamakaraNa siddham pratikramaNamavahirapi pratiSThApya pratikramaNa niyamajJApanArthamiti // 81 // ( TIkA . ) syaiva vidhimAha / etaM ti sUtram / ekAntamavakramya gatvA zra cittaM dagdhadezAdi pratyupekSya cakSuSA, pramRjya rajoharaNena / stha milamiti gamyate yatamatvaritaM pratiSThApayedvidhinA trirvAkyapUrvaM vyutsRjet / pratiSThApya vasatimAgataH pratikrAmedIryApathikAm / etacca vahirAgata niyamakaraNa siddham pratikramaNamavahira pi pratiSThApya pratikramaNa niyamajJApanArthamiti sUtrArthaH // 81 // siyA goyara ggaga, icikA parinuttu // kuMThagaM nitimUlaM vA, paDile dittA ephAsu // 82 // ( avacUri : ) annapAna vidhimanidhAya jojanavidhimAha / syAnocarAyagato grA mAntaraM viai praviSTa izchetparijoktuM bAlAdiH pipAsAdya ninUtaH san / tatra sAdhuvasatara koSThakaM zUnyahamAdi nittinUtaM kuDayaikadezAdi pratyupekSya cakSuSA, pra mRjya ca rajoharaNena / prAsukaM bIjAdirahitam // 82 // a (artha. ) evI rIte anna pAna levAno vidhi ko ve jojanano vidhi kahe be. te saMyamI sAdhu ( goyara ggagarna ke0 ) gocarAyagataH eTale gocarIe gayo thako tihAM (siyA ke 0 ) syAt kadAcit eTale jo kadAcit ( parimuttu ke0 ) parijok, paTale jojana karavAne ( vidyA ke0 ) zchet eTale iche. to tyAM sAdhunI vasati hovAthI ( kugaM ke0 ) koSThakaM eTale zUnya ghara mAdikane viSe ( vA ke0 ) athavA (nittimUlaM ke0) maThAdikanI jItanA mUla Agala (phAsu ke0 ) prAsukaM eTale sUtI zuddha evI bhUmine ( paDile hittA e ke0 ) dRSTie karI joine // 82 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 30 e ( dIpikA . ) evamannapAnagrahaNa vidhiM kathayitvA jojanavidhimAha / bAlAdiH sAdhuH pipAsAdya ninUtaH syAt kadAcigocarAgragato grAmAntaraM nikSArthaM praviSTaH san pari noktumicchet / tadA tatra vasatirnAsti / tadA koSThakaM zUnyaM ca maThAdi nittimUlaM vA kuDyaikadezAdityAha // 82 // ( TIkA. ) evamannapAnagrahaNa vidhimanidhAya jojanavidhimAha / siyA ti sUtram / syAt kadAcizeocarAyagato grAmAntare nikSAM praviSTa ichetparinoktuM pAnAdi pipAsAdya ninUtaH san / tatra sAdhuvasatyanAve koSTakaM zUnyavaTTamavAdi nittimUlaM vA kuDyaikadezAdi pratyupekSya cakSuSA, pramRjya ca rajoharaNena prAsukaM bIjAdirahitaM ceti sUtrArthaH // 82 // anna vittu medAvI, paDinnaMmi saMvuruM // dabagaM saMpama kittA, taba cuMjika saMjae // 83 // ( avacUriH ) anujJApya tatsvAminaM medhAvI sAdhuH pratine koSThakAdau saMvRta upayuktaH sAdhurIryApratikramaNaM kRtvA tadanu hastakaM mukhava svikArUpamAdAyeti vAkyazeSaH / saMpramRjya vidhinA tena kAryaM tatra muJjIta saMyataH // 83 // ( artha. ) pI ( mehAvI ke0 ) medhAvI eTale buddhimaMta evo ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale te sAdhu ( anna vittu ke0 ) anujJApya eTale gRhasthanI anujJA laine ( pachinnaMmi ke0) pratibanne eTale tRNAdike karI DhAkelA evA vAmane viSe ( saMDe ke0 ) saMvRtaH eTale upayukta thako iriyAbahI paDikamIne ( davagaM ho ) hastakaM eTale muhapatti laine hastapAdAdi avayavane ( saMpamattA ke0 ) saMpramRjya eTale sArIrIte pUMjIne ( taba ke0 ) te sthalane viSe ( juMjita ke0 ) muMjIta eTale rAgadveSa mUkIne jojana kare. // 83 // ( dIpikA . ) saMyataH sAdhustatra sthAne vadayamANena vidhinA rAgadveSarahitaH san bhuJjIta / kiM kRtvA / tatsvAminamavagrahamanujJApya AdezaM gRhItvA sAgArikaparihArato vizrAmaNavyAjena / kiMbhUtaH saMyataH / medhAvI sAdhusAmAcArI vidhijJaH / kiMbhUte kokAdisthAne / pratine upari tRNAdinirAdhAdite na cAkAze / kiMbhUtaH saMyataH / saMvRta upayuktaH sannIryApratikramaNaM kRtvA tato hastakaM mukhavastrikA rUpamAdAya iti zeSaH / tena vidhinA kArya saMpramRjya bhuJjIta // 83 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 rAya dhanapatasiMgha vahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (TIkA.) tatra aNuna vitti sUtram / anujJApya sAgArikaparihArato vizramaNavyAjena tatvAminamavagrahaM medhAvI sAdhuH pratibanne tatra koSTakAdau saMvRta upayuktaH san sAdhurIryApratikramaNaM kRtvA tadanu hastakaM sukhava strikArUpam / AdAyeti vAkyazeSaH / saMpramRjya vidhinA tena kAyaM tatra juJjIta saMyato rAgaDepAvapAkRtyeti sUtrArthaH // 3 // taba se muMjamANassa, ahiaM kaMTana sitraa|| taNakasakaraM vA vi, annaM vA vi tahAvidaM // 4 // . (avacUriH) tatra koSThakAdau se tasya sAdho jAnasyAsthikaM kaeTako vA syAt / kathaMcigRhiNAM pramAdadoSAt kAraNagRhIte pujala evetyanye / tRNakASThazarkaraM vApi / anyahApi tathAvidhaM badarakarkaTakAdIti // 4 // .. (artha.) tyAM jojana karanAra munine AhAramAM jo asthyAdika Ave to te zu kare, te kahe. ( taba ke) tatra eTale tihAM (cuMjamANassa ke) muMjAnasya eTale nojana karatA evA ( se ke0) tasya eTale te sAdhune AhAra mAMhe kadAcit (ahiyaM ke0 ) asthikaM eTale hADakuM tathA (kaMTo ke) kaMTakaH eTale kAMTo gRhasthanA pramAdathI ( sithA ke0) syAt Avyo hoya, ( vA ke) athavA ( taNakasakaraM vi ke) tRNakASThazarkaramapi eTale tRNa, kASTha tathA zarkarA te kAMkaro Avyo hoya, (annaM vA vi ke0) anyahApi eTale bIjuM paNa ( tahAvihaM ke.) tathAvidhaM eTale tevuja kAMI AvyuM hoya to // 4 // (dIpikA.) atha tatra juJjAnasya sAdhoH asthi vA kaeTakAdi vA syAt tadA sAdhuH kiM kuryaadityaah|ttr koSThakAdau se tasya sAdhoH nujAnasya asthi vA rakaeTako vA 2 syAt / anye vadanti kathaMcit gRhiNAM pramAdadoSAt kAraNagRhite pujala eva / tRNaM vA 3 kASThaM vA 4 zarkarA vA 5 syAt / anyachApi tathAvidhaM badarakaeTakAdi vA syAt // 4 // (TIkA.) taba tti sUtram / tatra koSThakAdau se tasya sAdho jAnasya asthikaeTako vA syAt / kathaMcigRhiNAM pramAdadoSAt kAraNagRhIte pujala evetyanye / tRNakASThazarkarAdi cApi syAt / ucitanojane'nyachApi tathAvidhaM badarakarkaTakAdIti sUtrArthaH // 4 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / taM jaskivittu na niskive, AsaeNa na bdddde|| dabeNa taM gahekaNa, egaMtamavakkame // 5 // (avacUriH) tadasthyAdi utkSipya hastena yatrakutracinna kSipet / Asyena mukhena not mA nuuhiraadhneti| api tu hastena gRhItvA tadasthyAdi ekaantmvkraamet||5|| (artha ). (taM ke) tat eTale te asthipramukha padArthane jamatA hAthe karI (urikavittu ke0 ) utkSipya eTale japADIne (na nirikave ke ) na nikSipeta eTale jyAM tyAM bUTuM nAkhe nahIM. tathA (AsaeNa ke) Asyena eTale mukheM karI (na uDue ke) noplet eTale thukI paNa nAkhe nahIM. to zuM kare to ke, (haraNa ke) hastena eTale hAthe karI (taM ke0) te asthi pramukhane (gaheUNaM ke0) gRhItvA eTale grahaNa karIne (egaMtaM ke0) ekAMtasthalane viSe ( avakame ke0) avakAmet eTale jAya. // 5 // __(dIpikA.) sAdhuH tadasthyAdikamudipya hastena yatra kvacinna nikSipet / tathA zrAsyena mukhena na uplet mAhirAdhanA iti hetoH| api tu kiM kuryAt / hastena tadasthyAdikaM gRhItvA ekAntaM nirvyaJjanaM sthAnamavakrAmejachet // 5 // (TIkA.) taM jaskivittu iti sUtram / tadasthyAdi udipya hastena yatra kvacinna nikSipet / tathAsyena mukhena nobhet / apitu hastena gRhItvA tadasthyAdi ekAntamavakrAmediti sUtrArthaH // 5 // egaMtamavakkamittA, acittaM pddilehishraa|| jayaM parihavijA, parihappa paDikame // 6 // . (avacUriH) ekAntamavakramya acittaM pratyupekSya taM yataM pariSThApayet / pariSThApya pratikAmet // 6 // (artha) uparanI gAthAmAM kahyA pramANe ( egaMtaM ke ) ekAMtasthalane viSe (avakamittA ke0) avakramya eTale jazne (jayaM ke0) yataM eTale jayaNAsahita (parivijA ke) paragve, (parichappa ke ) paravIne paDI (paDikame ke) pratikAmet eTale zariyAvahI paDikame. // 6 // ___(dIpikA.) tatra gatvA kiM kuryAdityAha / sAdhustadasthyAdikaM yatamatvaritaM Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. pratiSThApayet / kiMkRtvA / ekAntamavakramya gatvA / punaH kiM kRtvaa| yacittaM prAzukaM pratyupeya canuSA, rajoharaNena pramAya' ca pariSThApya ca pratikAmedIryApathikI miti // 6 / (TIkA.) egaMta tti suutrm| ekAntamavakramya yacittaM pratyupekSya yataM pratiSThApayet pratiSThApya pratikrAmediti / nAvArthaH pUrvavadeveti sUtrArthaH // 6 // siAya niskU icijA, siGamAgamma nuttuaN|| sapiMDapAyamAgamma, muaM se paDilehiyA // 7 // (avacUriH) vasatimadhikRtya nojana vidhimAha / syAnikuriThayyAM vasatimA gamya parijoktum / sapiekapAtena vizuddhanidayA sahAgamya / vasatimiti gamyate unmukaM sthAnaM pratyupekSya tatrastho nidAM zodhayet // 7 // (artha.) have potAne sthAnakane viSe AhAra levAno vidhi kahe . ( siA ke syAt kadAcit eTale jo kadAjit bIjA kopaNa kAraNanA anAvathI (jiskU ke jinuH eTale sAdhu (siGAM ke0) zayyAm eTale upAzraya pratye (Agamma ke0) Agamya eTale AvIne (juttujhaM ke ) noktuM eTale nojana karavA (ividyA ke ) zveta eTale zche. to ( sapiMDapAyaM ke0) sapiMDapAtaM eTale zuddha nidAe sahita evo te sAdhu (zrAgamma ke0) Agamya eTale upAsarAnI pAseM AvIne bAhara uno thakoja (uMDuaM ke0) unmukaM eTale bhojananI cUmi pratye (paDile hithA ke0) paDilehe. // 7 // (dIpikA.) atha vasatimadhikRtya jojana vidhimAha / syAt kadAcit tadanyakAraNAjAve sati niH zchet zayyAM va tim / kiM kRtvA / Agamya tatra Agatya / kimarthaM parinoktaM nojananimittam / tatrAyeM vidhiH| sapiephapAyaM piemapAtena vizujhasamudAnena Agamya / vasatimiti zeSaH bahireva unmukaM sthAnaM pratyupekSya vidhinA tatrasthaH piekapAtaM vizodhayet // 7 // ( TIkA.) vasatimadhikRtya jojana vidhimAha / siAya tti sUtram / syAt kadAcit tadanyakAraNAnAve sati nikurichet / zayyAM vasatimAgamya parinoktuM tatrAyaM vidhiH| saha piNarUpAtena vizurUsamudAnenAgamya / vasatimiti gamyate / tatra bahirevonmukaM sthAnaM pratyupedaya vidhinA tatrasthaH piemapAtaM vizodhayediti sUtrArthaH // 7 // viNaeNaM pavisittA, sagAse gurupo munnii|| zariyAvadiyamAyAya, Aga apaDikame // 7 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 313 (zravacUriH) vinayena naiSedhikInamaHdamAzramaNejyoJjalikaraNalakSaNena pravizya vasatimiti sakAze gurormuniH pathikAmAdAya tatsUtraM paThitvA Agatazca gurusamIpaM pratikAmet kAyotsarga kuryAditi // 7 // (artha.) palI; (muNI ke ) muniH eTale saMyamI sAdhu ( viNayeNa ke) vinayena eTale; nisihI kehavI, karAMjali racIne 'namaH damAzramaNebhyaH' ema keha, e rUpa je vinaya te vinaya karI upAsarAne viSe (pavisittA ke0) pravizya eTale praveza karIne (guruNo ke0 ) guroH eTale gurunA ( sagAse ke0) sakAze eTale samIpa jAgamAM (zariyAva hiyaM ke0) riyApathikAM eTale jhariyAva hiyAe e sUtrane (AyAe ke) AdAya eTale paThana karIne par3hI (Aga ke ) AgataH eTale gurunI pAse prApta thayo thako (paDikame ke.) pratikrAmet eTale kAyotsarga kare. // 7 // (dIpikA ) tataH pazcAtkiM kuryAdityAha / sAdhustatra Agato gurusamIpaM pratikAmet kAyotsarga kuryAt / kiM kRtvA / gurusasagAse zariyAvahiraM AyAya gurusamIpe ApathikA "zvAmi paDikamija" ityAdi pAurUpAM AyAya paThitvA / punaH kiM kRtvaa| viNaeNa pvisittaa| pUrva piekaM vizodhya bahirvinayena naiSedhikInamaHdamAzramaNejyo'jakhikaraNalakSaNena / vasatimiti zeSaH / pravizya // 7 // (TIkA.) tata Urca viNaeNa tti suutrm| vizodhya pieka bahirvinayena naiSedhikInamaHdamAzramaNecyo'JjalikaraNalakSaNena pravizya vasatimiti gamyate / sakAze guroH munirgurusamIpa ityarthaH / ApathikAmAdAya "zvAmi paDikkamijaM - riyAvahiyAe" ityAdi pavitvA sUtram / Agatazca gurusamIpaM pratikrAmetkAyotsarga kuryAditi suutraarthH|| // . aAnozttA Na nIsesaM, azAraM jahakkama // gamaNAgamaNe ceva, natte pANe ca saMjae // ne|| (avacUriH) tatra kAyotsarga AjogayitvA jJAtvA niHzeSamatIcAraM yathAkramaM gamanAgamanayozcaivaM naktapAnayozca saMyataH kAyotsargastho hRdi sthApayet // e|| (artha.) AjozttA Namiti. panI ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale te pUrvokta sAdhu kAusaggane viSe rahyo thako (gamaNAgamaNe ke0) gamanAgamanayoH eTale jatAM ane AvatAM upajelA (ceva ke) valI (tnattapANe ke0) naktapAnayoH eTale nAta pANI vohoratAM upajelA (nIsesaM ke0) niHzeSaM eTale saMpUrNa (azyAraM ke0) 40 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 rAya dhanapatasiMghavadApurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. aticAraM eTale aticArane ( jahakamaM ke) yathAkramaM eTave anukrameM (thAnozttA ke) AjogayitvA eTale jANIne smaraNa karIne hRdayane viye sthApe. ||je|| (dIpikA.) tataH kiM kuryAdityAha / sAdhuH kAyotsargasthaH tamaticAraM hRdaye sthaapyet|kiNnuutmticaarm / niHzeSam / yathAkramaM pripaattyaa| kiM kRtvA / tatra kAyotsarge zrAnogayitvA jJAtvA / kutretyAha / gamanAgamanayoH / gamane galata yAgamana aagtH| punaH naktapAnayoH nakte pAne ca // nae // (TIkA.) anozttA NaM ti sUtram / tatra kAyotsarge AnogayitvA jJAtvA niH. zeSamaticAraM yathAkramaM pripaattyaa| ketyAha / gamanAgamanayozcaiva / gamane gaThata thAgamana Agabato yo'ticaarH| tathA jaktapAnayozca / nakte pAne ca yo'ticaarH| taM saMyataH sAdhuH kAyotsargastho hRdaye sthApayediti sUtrArthaH // 7 // jaappanno aNuviggo, avakhitteNa ceasaa|| Aloe gurusagAse, jaM jadA ghiaNnve|| e|| _(avacUriH) vidhinotsArite ca tasmin rujuprajJo'nudvignaH / tudAdijayAtprazAntaH / avyAdiptena cetasA AlocayegurusakAze / gurornivedayediti naavH| yadazanAdi yathA yena prakAreNa hastapradAnAdinA gRhItaM navet // e0 // (artha.) paThI, ( ukuppanno ke0 ) rujuprajJaH eTale ruju te sarala, kapaTarahita evI prajJA budhi jenI evo, tathA (aNuvvaggo ke) anuchinnaH eTale jene udvignapaNuM, vyagrapaNuM nathI evo te pUrvokta sAdhu ( abarikatteNa ke0 ) avyAdiptena eTale jene videpa te caMcala paNuM nathI, evA (ceasA ke) cetasA eTale aMtaH. karaNe karI (gurusagAse ke0) gurusakAze eTale gurunI samIpe (Aloe ke) Alocayet eTale Aloce, kahe. zuM kahe to ke, (jaM ke0) yat eTale je AhArAdika (jahA ke0) yathA eTale je prakAre ( gahiraM ke0) gRhItaM eTale vahoskhu (nave ke ) javet eTale hoya te sarva gurunI pAseM aaloce.|| e|| ( dIpikA.) kAyotsarge pArite ca kiM kuryAdityAha / sAdhurazanAdi yathA yena prakAreNa hastapradAnAdinA gRhItaM navet, tazurusamIpe AlocayejuronivedayeditinAvaH / kena / evaM vidhena cetasA / kiMjUtena cetasA / avaskitteNa avyAdina anyatra upyogmgchtaa| kiMtaH sAdhuH / jhajuprajJaH akuTilamatiH / punaH kiMnUtaH sAdhuH / anuchinnaH sarvatra kudAdijayAt prshaantH|| e // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 325 (TIkA.) vidhinotsArite caitasmin uappannatti sUtram / rAjuprajJaH aku: TilamatiH sarvatra anuhinaH kudAdijayAtprazAntaH avyA diptena cetasAnyatropa__ yogamagaDatetyarthaH / AlocayejurusakAze guronivedayediti jAvaH / yadazanAdi yathA __ yena prakAreNa hastadAnAdinA gRhItaM navediti suutraarthH|| e na sammamAloiyaM kuDA, purvi pahA va jNkddN| puNo paDikkame tassa, vosaho ciMtae imaM // 1 // - (avacUriH) na samyagAlocitaM sUmamajhAnAt anAjogenAnanusmaraNAjhA pUrva pa zcAdhA yatkRtaM puraHkarma vA pazcAtkarma vA punarAlocanAnantaraM pratikrAmet / tasya sUdamA.. ticArasya "zchAmi paDikamijaM goaracariAe" ityAdi paThitvA vyutsRSTaH kAyo__ sargasthazcintayedidaM vayamANaladaNam // 1 // (artha.) par3I zuM kare te kahe . te sAdhu, ( jaM ke.) yat eTale je sUkSma ajJAnathI ( sammaM ke0) samyaka eTale sArIrIte (bAlo ke ) AlocitaM eTale AloyuM (na huDA ke0) na hoya. have zuM te kahe . ( va ke0) athavA (jaM ke0) yat eTale je (puvaM kaDaM ke0) pUrvakarma ane (pahA kaDaM ke ) pazcAt karma hoya, (tassa ke ) tene (puNo ke0) punaH eTale pharI ( paDikame ke0) pratikramaNa kare. palI (vosako ke0 ) vyutsRSTaH eTale kAyotsargamA rahyo thako (imaM ke) idaM eTale Agala keheze te (ciMtae ke) ciMtayet eTale ciNtve.|| e1|| - (dIpikA.) tataH kiM kuryAdityAha sAdhustasya sUmAticArasya yatpUrvaM kRtaM. tat puraH karma yatpazcAtkRtaM tat pazcAtkarma sUmaM na samyagAlocitaM navet / kutH| ajhAnAdanAjogenAnanusmaraNAhA / tatsarvaM punarAlocanAnantarakAlaM pratikrAmet / kiM kRtvA / "zchAmi paDikamijaM goaracariAe" ityAdi sUtraM paThitvA / tato vyutsRSTaH kAyotsargastha idaM vayamANaM gAthArUpaM cintayet // e1 // __ (TIkA.) tadanu ca na saMmaM ti sUtram / na samyagAlocitaM bhavet sUkSmamajhAnAt / anAnogenAnanusmaraNAchA pUrva pazcAdvA yatkRtaM puraHkarma pazcAtkarma vetyarthaH / punarAlocanottarakAlaM pratikAmettasya sUkSmAticArasya zyAmi paDikamijaM goaracariAe " ityAdi sUtram / paThitvA vyutsRSTaH kAyotsargasthazcintayedidaM vakSyamANalakSaNamiti sUtrArthaH // 1 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA dA jihiM asAvA, vittI sAhU desiyA // musAhAdebassa, sAdudehassa dhAraNA // 92 // ( avacUri: ) aho vismaye / jinaistIrtha karairasAvadyApApA vRttirvarttanA sAdhUnAM da rzitA mokSasAdhana detoH samyagdarzana jJAnacAritrasAdhanasya sAdhudehasya dhAraNAya // 92 // ( artha. ) ( aho ke0 ) aho iti vismaye ( jiNehiM ke0 ) jinaiH eTale rAga dveSAdike rahita evA tIrthaMkaroe ( sAhUe ke0 ) sAdhUnAM eTale sAdhu lokone (sAvA ke ) asAvayA eTale doSarahita pAparahita evI ( vittI ke0 vRttiH eTale gocarIrUpa vRtti ( desiyA ke0 ) dezitA athavA darzitA eTale kevI sArI kahI be, athavA dekhADI be! jUyo, ke je gocarI vRtti ( murakasA haNa he usla ke0 ) mokSasAdhana detoH eTale mokSa sAdhavAne kAraNabhUta evA ( sAhudehasta ke0 ) sAdhu dehasya eTale sAdhunA dene ( dhAraNA ke0 ) dhAraNAya eTale dhAraNa, poSaNa, saM yamano nirvAha karavo tene the . // 2 // ( dIpikA . ) kiM cintayettadAha / zraho iti vismaye jinaistIrthakaraiH sAdhUna vRttidarzitA dezitA vA / kiMnUtA vRttiH / zrasAvadyA pApA / kasmai / sAdhudehasya dhA raNAya dhAraNArthaM / kiMnUtasya sAdhudehasya | mokSasAdhanahetoH mokSasAdhanaM jJAnadarzanacAritrarUpaM tasya hetoH // 2 // - ( TIkA. ) ho jiNehiM sUtram / zraho ityAzcayeM / jinaistIrtha karairasAvadhApApA vRttirvarttanA sAdhUnAM darzitA dezitA vA / mokSasAdhana hetoH samyagdarzanajJAnacA - ritrasAdhanasya sAdhudehasya dhAraNAya saMdhAraNArthamiti sUtrArthaH // e // mukkAreNa pAritA, karitA jiNasaMthavaM // sanAyaM paThavittANaM, vIsameja khaNaM muNI // e3 // ( avacUri : ) namaskAreNa pArayitvA namo arihaMtANamiti kRtvA jina saMstavaM logassetyAdi svAdhyAyaM prasthApya vizrAmyetkSaNaM kAlaM muniH // e3|| (.) pI, ( namukkAreNa ke0 ) " namo arihaMtANaM" evA uccAre karI ( pAritA ke0 ) pArathitvA eTale pUrvokta kAussagga pArIne tathA ( jiNasaMthavaM ke0 ) jina je tIrthaMkara temano je saMstava eTale. ' logassukoagare ' ityAdi stavana tene ( karitA 0 ) kRtvA eTale ekavAra saMpUrNa paThana karIne paDhI ( sanAyaM ke0 ) svAdhyAyaM eTale siddhAMtanI gAyAne ( pavittA NaM ke0 ) prasthApya eTale pUrNa karIne Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dazavaikAlike pnycmaadhyynm| . .. 317 ( muNI ke0) muni. eTale pUrvokta sAdhu (khaNaM ke0) daNaM eTale kaNamAtra (vIsamijA ke) vizrAmyet eTale vizrAMti liye. // e3 // . (dIpikA.) tataH kiM kuryAdityAha / muniH kaNaM stokakAlaM vizrAmyet / kiM kRtvaa| namaskAreNa namo arihaMtANamiti kathanarUpeNa kAyotsarga pArayitvA / punaH kiM kRtvA / jinasaMstavaM logassujoyagare ityAdirUpaM kRtvA / ato yadi na pUrva prasthApitaH tataH svadhyAyaM prasthApya maMDalyupajIvakaH taM svAdhyAyameva kuryAt / yAvadanye Agabanti / yaH punastadanyaH pakAdiH so'pi prasthApya vizrAmyet // e3 // (TIkA.) tatazca NamokAreNatti sUtram / namaskAreNa pArayitvA namo arihaMtANamityanena kRtvA jinasaMstavaM "logassujoagare" ityAdirUpaM / tato na yadi pUrva prasthApitastataH svAdhyAyaM prasthApya maMDadayupajIvakastameva kuryAt / yAvadanya AgaThanti / yaH punastadanyaH so'pi prasthApya vizrAmyet daNaM stokakAlaM muniriti sUtrArthaH // e3 // vIsamaMto imaM ciMte, diyamahaM laanmhin|| ___jaz me aNugNahaM kujjA, sADhU dujAmi taari|| e4|| ( avacUriH ) vizrAmyannidaM cintayetpariNatacetasA hitaM kalyANaprApakamarthaM vayamANaM lAnena nirjarAdinArtho'syeti lAnArthikaH / yadi me'nugrahaM kuryuH sAdhavaH prAsukapiemagrahaNena tataH syAmahaM tArito javasamutAt // e4|| . (artha.) sAdhu vizrAmAnaMtara zuM kare te kahe . paDI, (lAlamahi ke) lAnArthI eTale karmanirjarArUpa lAnano arthI evo pUrvokta sAdhu (vIsamaMto ke0) vizrAmyan eTale vizrAMti deto thako (zmaM ke0) zmaM eTale A kehaze te (hiyama ke) hitamarthaM eTale hita je kalyANa tene pamADanAra evA arthapratye (ciMte ke) ciMtayet eTale ciMtana kare. te evI rIteH-(jara ke) yadi eTale jo (sAhU ke0) sAdhu ( me ke) mArA upara eTale me ANelA prAsuka piMDane grahaNa karIne (aNuggahaM ke0) anugraham eTale prasAdane (kujA ke0) kuryAt eTale kare. to teno hu~ ( tAriu ke ) tAritaH eTale navasamuathI tArelo evo (hujAmi ke0) navA mi eTale thaa.|| e4 // ( dIpikA.) punaH sAdhurvizrAmAnantaraM kiM kuryaadityaah| sAdhurvizrAmyan idaM hitaM kalyANaprApakamarthaM vadayamANalakSaNaM cintyet|ken / cetasA pariNatena mnsaa| kiMnUtaH Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. sAdhuH / lAnena nirAdinA artho'syetilAnArthikaH san / kathamityAha / yata evaM jAnAti yadi me mama sAdhavaH mayA AnIto yaH prAsukaH piekaH tasya grahaNena anugrahaM prasAdaM kuryuH / tadAhaM tArito navasamukhAt syAM navAmi / evaM cintayitvA ucitavelAyAM sAdhurAcAryamAmantrayet yadyAcAryoM gRhNAti tato navyam / kadAcit sa svayaM na gRhNAti tadA tasya vAcyaM "he nagavan dehi kenyazcit" ityukte yadi sAdhuH kiM dAtavyaM kasyApi dadAti tadA sundaram / athAcAryoM naNati tvameva dehi / tadA kiM kuryAdityAha // e4 // (TIkA.) vIsamaMta tti sUtram / vizrAmyannidaM ciMtayet pariNatena cetasA hitaM kalyANaprApakamimamarthaM vadayamANam / kiM viziSTaH san / jAvalAnena nirjarAdinAtho'syeti lAnArthikaH / yadi me mama anugrahaM kuryuH sAdhavaH prAsukapiemagrahaNA' ' ttataH syAmahaM tArito navasamuAditi sUtrArthaH // e4 // sAhavo to ciatteNaM, nimaMtika jadakamaM // jaz taba ke ibijA, tehiM sahiM tu muMjae // ey|| (zravacUriH) sAdhustato gurvanujJAtaH manaHpraNidhAnena nimantrayet yathAkramaM yathAratnAdhikatayA / grahaNaucityApekSayA vA / yadi tatra kecana zcheyustatastaiH sArdhaM jujIta saMvinAgadAnena / e5 // . (artha.) ema ciMtavIne panI yogya velAne viSa AcAryane AhAra bevAne vinati kare. jo te AcArya AhAra liye, to sArUM, nahIM to tene valI kehaq ke, je he jagavan ! Apa e AhAra kozne Apo. paDI te AcArya jo te AhAra koza puruSane Ape, to sArUM, ane jo te AcArya ema kahe ke, tuMja kozne Apa. tyAreM Agala kehavAze tepramANe kare. sAhavotti sUtra. ( ta ke0) tataH eTale AcAryanI AjJA lIdhA parI (sAhavo ke) sAdhuH eTale te sAdhu (ciyattaNaM ke) manaH praNidhAne karI potAnA dharmabAMdhava evA bIjA sAdhuUne (jahakamaM ke0) yathAkramaM eTale yogyatAne anukrame karI arthAta je zreSTha hoya tene prathama te palI bIjA ne eve anukramekarI (nimaMtija ke0) nimaMtrayeta eTale AmaMtraNa kare. paDI, (ja3 ke0) yadi eTale jo (taba ke0) satra eTale te sAdhamAM (keza ke0) kazcit eTo koi paNa sAdhu AhAra levAne ( ibijA ke ) zveta eTale zche, to ( tehiM saki ka) taiH sArdhaM eTale temanI sAthe (muMjae ke) jujIta eTale nojana kare. // 5 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 31 ( dIpikA. ) sAdhustato guruNAnujJAtaH san yathAkramaM yathArattAdhikatayA grahaNaucityApekSayA vAlAdikrameNetyanye vadanti / sAdhUna nimantrayet kena | citte manaHprItyA tato yadi kecana dharmavAndhavA iveyuraMgI kuryustadA taiH sArddhamucitasaMvibhAgadAnena sAdhurbhuJjIta // e5 // ( TIkA. ) evaM saMcintyo citavelAyAmAcArya mAmantrayedyadi gRhNAti zojanaM no sarsat jagavandehi kebhyo'pyato yaddAtavyam / yato yadi dadAti sundarameva jati tvameva pracha / atrAntare sAhavo tti sUtram / sAdhUMstato gurvanujJAtaH san citte ti manaHpraNidhAnena nimantrayet / yathAkramaM yathAratnAdhikatayA / grahNau cityApekSyA bAlAdikrameNetyanye / yadi tatra kecana dharmabAndhavA iveyuramyupagaccheyustatastaiH sArdhaM juJjIta ucitasaMvibhAgadAneneti sUtrArthaH // 5 // aha koi na icikA, taba cuMjija eka // Aloe nAyaNe sAhU, jayaM apparisADiyaM // e6 // ( avacUriH ) atha kazcinnechettato muJjIta ekako rAgAdirahitaH / AlokajAjane makSikAyapohAya prakAzapradhAne jAjana ityarthaH / yataM prayatnena parizAtayan hastamukhAbhyAmanuvan // e6 // (artha) ( 0 ) atha eTale anaMtara ( koi ke0 ) kazcit eTale koi pa ( na iAi ke0 ) na zchet eTale AhAra levAne iche nahIM. ( tarja ke0 ) tataH to pI ( eka ke0 ) ekakaH eTale ekaloja ( cuMjita ke0 ) muMjIta eTale nojana kare. zAmAM jojana kare te kahe be. ( sAdu ke0 ) pUrvokta sAdhu (Aloe ke0 ) - loke eTale prakAzasahita, jyAM prakAza ghaNo beM, evA ( jAya ke0 ) jAjane eTale pAtramAM (jayaM ke0 ) jayaNAe karI tathA (aparisA DiyaM ke0 ) aparizAtayan eTale hAthamAMthI athavA mukhamAMthI kaNamAtra na paDe tevIrIte jojana kare. // 6 // ( dIpikA . ) kopi nevettadA kiM kuryAdityAha / atha kopi sAdhucettadA sAdhurekAkI rAgAdirahito muJjIta / kathaM muJjItetyAha / zrAlokajAjane madikAdInAmapohAya prakAzapradhAne nAjana ityarthaH / yataH prayatnena tatropayuktaH / kiM kurvan / yaparizAtathan / hastamukhAcyAM kaNamAtramapi na tyajan // e6 // ( TIkA. ) aha ke itti sUtram / atha kazvinnevet sAdhustato muJjIta ekako rAgAdirahita iti / kathaM juJjItetyatrAha / yaloke jAjane makSikAyapohAya pra Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA kAzapradhAne jAjanaityarthaH / sAdhuH pratrajitaH yataM prayatnena taMtropayuktaH vyaparizA taM hastamukhAbhyAmanujhan iti sUtrArthaH // e6 // tittagaM va kamucchraM va kasAyaM, yaMvilaM va maduraM lavaNaM vA // eprala-imannaca pattaM, madu ghayaM va cuMjika saMjae // e7 // ( avacUriH) nojanamadhikRtya vidhimAha / tiktame lukavAlukAdi / kaTukamA katI manAdi / kaSAyaM vallAdi / amlamAranAlAdi / madhuraM kIrAdi / prakRtikAraM la votkaTaM zAkAdi vA / etatiktAdi labdhamAgamoktena vidhinA / prAptamanyArtha pra yuktaM tatsAdhakamiti kRtvA madhu ghRtamiva bhuJjIta na carvaNAdyartham // e // (artha) have jojanano vidhi kahe be. jo te AhAramAM ( tittagaM ke0 ) tikta kaM eTale kaDavo padArtha te eluka vAlukAdika hoya. ( ca ke0 ) balI ( kaDuyaM ke0 ) kaTukaM eTale AeM ityAdi tIkho padArtha hoya, tathA ( kasAyaM ke0 ) kaSAyaM eTale kaSAyalo te koTha beheDAM vagere padArtha hoya, ( ca ke0 ) valI ( tryaM vilaM ke0 ) a mlaM eTale dadhi bArA pramukha khATo padArtha hoya, athavA maduraM ke0 ) madhuraM eTale sAkara dudha pramukha madhura padArtha hoya, ( vA ke0 ) kiMvA ( lavaNaM ke0 ) khA. ro padArtha hoya, to ( eya ke0 ) ( laddhaM ke0 ) labdhaM eTale malelA evA tathA (pataM 0 ) anyArtha prayuktaM eTale siddhAMtanI rIte mokSasAdhanakAraka evA potAnA deha nirvAhArtha pUrvokta padArthane ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale rAgadveSarahita evo sAdhu (mahu ghayaM va ke0 ) madhughRtamiva eTale sarasa ghIsarakhA jANIne (muM jina ke0 ) juJjIta eTale jojana kare. // e7|| ( dIpikA. ) tha jojyamAzritya vizeSamAha / saMyata evaMvidhamapi azanAdi ma ghRtamiva madhughRtasamAnaM mRSTamiti jJAtvA bhuJjIta / kiM viziSTamazanAdi / tiktaM vA elukavAlukAdi 9 kaTukamAtImanAdi 2 kaSAyaM ballAdi 3 vilaM vA amlaM ta kAranAlAdi 4 madhuraM kSIradadhyAdi 5 lavaNaM vA prakRtikAraM tathAvidhazAkAdi nyA lavaNotkaTaM etat labdhaM zrAgame uktena vidhinA prAptaM / punaH kIdRzaM anyArtha - prayuktaM anyArtha akSopAMganyAyena dehArthaM paramArthatoM hi tatsAdhakamiti kRtvA mokArya prayuktaM paraM na varNAdyartham // 7 // ( TIkA. ) jojyamadhikRtya vizeSamAha / tittagaMvatti sUtram / tiktakaM vA elavAlukAdi / kaTukaM vA prAIkatImanAdi / kaSAyaM vallAdi / kAmlaM takrAranAlAdi / Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane ditIya uddeshH| 321 madhuraM kSIramadhvAdi / lavaNaM vA prakRtidAraM tathAvidhaM zAkAdi / lavaNotkaTaM vAnyat / etattiktAdi labdhamAgamoktena vidhinA prAptam / anyArthamadopAGganyAyena paramArthato mokArthaM prayuktaM tatsAdhakamiti kRtvA madhu ghRtamiva ca juJjIta saMyataH / na varNAdyartham / athavA madhughRtamiva No vAmA haNuzrA dAhiNaM haNuaM saMcAreja tti suutraarthH|| e arasaM virasaMvA vi, sUaM vA asUaM // navaM vA jaz vA sukaM, maMyukummAsanoaNaM // ek // (zravacUriH) arasamaprAptarasaM hiMgvAdinirasaMskRtam / virasaM purANaudanAdi / sUcitaM vyaJjanAdiyuktam / asUcitaM tshitm| AI vA pracuravyaJjanaM yadi vA zuSkaM stokavyaJjanaM maMthukulmASanojanaM maMthu bdrcuurnnaadi| kuTamASAH sijhanASA iti ||e|| ... (artha.) tathA (arasaM ke0) jene rasa eTale ruci nayI evA hiMga telAdikanA vaghAre rahita padArthane (vA ke) athavA (virasaM vike) virasamapi vi eTale gayo ne rasa eTale sAra jemAMthI evA ThaMDA thaelA annAdikane paNa ( vA ke0) athavA (sUzthaM ke) sUcitaM eTale ghaNA vyaMjanAdike karI yukta evA padArthane athavA (asUzzaM ke) asUcitaM eTale vyaMjanAdike rahita evA padArthane athavA e be padano evo artha karavo ke, (sUzyaM ke0) dAtAranA kahevAthI ApelA kiMvA (asUzyaM ke0) dAtAranA kahyA vinA ApelA evA padArthane ( vA ke0 ) athavA ( uvaM ke0) AI eTale DhIDhuM sarasa dahIsahita tathA vaghAra sahita zAka pramukha te pratye (vA ke0) athavA (sukaM ke0) zuSkaM eTale sUkuM vadhAravinAnuM zAka khAkharAdika tene athavA ( maMthu ke0) borakUTa vagere padArtha pratye athavA (kummAsanoaNaM ke0) kukSmASanojanaM eTase thaDadanA vAkalAnA nojanane // e|| (dIpikA.) punaH kIdRzamazanAdItyAha / etAdRzaM nojanaM vartate / tasya zragrimagAthayA saha yojanA kaaryaa| kiMnnUtamazanAdi jojanam / tharasaM rasavarjitaM hiMgvAdinirasaMskRtam / punaH kiMjUtam / virasaM vA vigatarasaM purANamodanAdi / punaH kiMtUtam / sUcitaM vyaJjanAdiyuktam vA athavA asUcitaM vyaJjanAdirahitam / zranye tu evamarthaM kurvanti / sUcitaM kathayitvA dattam, yasUcitamakathayitvA vA dattam / punaH kiMtUtam / thAI pracuravyajanam / yadi vA zuSkaM stokavyaJjanam / kiMtUtaM tadityAha / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-mA. kAzapradhAne jAjanaityarthaH / sAdhuH pratrajitaH yataM prayatnena taMtropayuktaH vyaparizAtaM hastamukhAbhyAmanujhan iti sUtrArthaH // e6 // tittagaM va ka va kasAyaM, yaMvilaM va mahuraM lavaNaM vA // eprala 6mannava pattaM, madu ghayaM va bhuMjika saMjae // e7 // ( avacUriH ) jojanamadhikRtya vidhimAha / tiktame lukavAlukAdi / kaTukamAIkatI manAdi / kaSAyaM vallAdi / amlamAranAlAdi / madhuraM dIrAdi / prakRtikAraM lavotkaTaM zAkAdi vA / etattittAdi labdhamAgamoktena vidhinA / prAptamanyArtha prayuktaM tatsAdhakamiti kRtvA madhu ghRtamiva bhuJjIta na carvaNAdyartham // e // ( . ) have jojanano vidhi kahe be. jo te AhAramA ( tittagaM ke0 ) tikta kaM eTale kaDavo padArtha te eluka vAlukAdika hoya. ( ca ke0 ) valI ( kaDuyaM ke0 ) kaTukaM eTale AeM ityAdi tIkho padArtha hoya, tathA ( kasAyaM ke0 ) kaSAyaM eTale kaSAyalo te koTa beheDAM vagere padArtha hoya, ( ca ke0 ) valI ( aMbilaM ke0 ) a - mlaM eTale dadhi bArA pramukha khATo padArtha hoya, athavA ( mahuraM ke0 ) madhuraM eTale sAkara dudha pramukha madhura padArtha hoya, ( vA ke0 ) kiMvA ( lavaNaM ke0 ) khAro padArtha hoya, to ( eya ke0 ) A ( laUM ke0 ) labdhaM eTale malelA evA tathA ( pa 0 ) anyArthaprayuktaM eTale siddhAMtanI rIte mokSasAdhanakAraka evA potAnA deha nirvAhArtha pUrvokta padArthane ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale rAgadveSarahita vo sAdhu (mahu ghayaM va ke0 ) madhughRtamiva eTale sarasa ghIsarakhA jANIne ( OMjisa ke0 ) juJjIta eTale jojana kare. // e|| ( dIpikA. ) tha jojyamAzritya vizeSamAha / saMyata evaMvidhamapi azanAdi ma dhughRtamiva madhughRtasamAnaM mRSTamiti jJAtvA juJjIta / kiMviziSTamazanAdi / tiktaM vA elukavAlukAdi 9 kaTukamAtImanAdi 2 kaSAyaM ballAdi 3 bilaM vA amlaM ta karanAlAdi 4 madhuraM kIradadhyAdi 5 lavaNaM vA prakRtikAraM tathAvidhazAkAdi a nyathA lavaNotkaTaM etat labdhaM Agame uktena vidhinA prAptaM / punaH kIdRzaM anyArtha - prayuktaM anyArtha akSopAMganyAyena dehArthaM paramArthatoM hi tatsAdhakamiti kRtvA mokArthaM prayuktaM paraM na varNAdyartham // 7 // ( TIkA. ) jojyamadhikRtya vizeSamAha / tittagaMvatti sUtram / tiktakaM vA elavAlukAdi / kaTukaM vA prAIkatI manAdi / kaSAyaM vallAdi / chAmlaM takrAranAlAdi / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / 321 madhuraM kSIramadhvAdi / lavaNaM vA prakRtikAraM tathAvidhaM zAkAdi / lavaNotkaTaM vAnyat / etatiktAdi labdhamAgamoktena vidhinA prAptam / anyArthamahopAGganyAyena paramArthato mokSArthaM prayuktaM tatsAdhakamiti kRtvA madhu ghRtamiva ca bhuJjIta saMyataH / na varNAdyartham / athavA madhughRtamiva No vAmArja daNudhA dAhiNaM hAM saMcAre ti sUtrArthaH // 7 // parasaM virasaM vA vi, sUiyaM vA asUyaM // ullaM vA jai vA sukaM, maMyukummAsanopraNaM // e8 // ( avacUriH ) zrarasamaprAptarasaM hiMgvAdinirasaMskRtam / virasaM purANaudanAdi sUcitaM vyaJjanAdiyuktam / sUcitaM tadrahitam / AI vA pracuravyaJjanaM yadi vA zuSkaM stokavyaJjanaM maMthukulmASanojanaM maMthu badaracUrNAdi / kulmASAH siddhajASA iti // 8 // (.) tathA ( rasaM ke0 ) jene rasa eTale ruci nayI evA hiMga telAdikanA vadhAre rahita padArthane (vA ke0 ) athavA ( virasaM vike0 ) virasamapi vi eTale gayo be rasa eTale sAra jemAMthI evA ThaMDA thapalA annAdikane paNa ( vA ke0 ) athavA (sU ho ) sUcitaM eTale ghaNA vyaMjanAdike karI yukta evA padArthane athavA ( asUzraM ke0 ) asUcitaM eTale vyaMjanAdike rahita evA padArthane athavA e ve padano evo artha karavo ke, (sUyaM ke0) dAtAranA kahevAthI ApelA kiMvA ( asUAM ke0 ) dAtAranA kA vinA pelA vA padArthane ( vA ke0 ) athavA ( jahAM ke0) AI eTale DhIluM sarasa dahIsahita tathA vaghAra sahita zAka pramukha te pratye ( vA ke0 ) athavA (sukkaM ke0 ) zuSkaM eTale sUkuM vaghAravinAnuM zAka khAkharAdika tene athavA ( maMthu ke0 ) borakUTa vagere padArtha pratye athavA ( kummAsanokhaNaM ke0 ) kulmASanojanaM eTale adanA bAkalAnA jojanane // e8 // ( dIpikA. ) punaH kIdRzamazanAdItyAha / etAdRzaM nojanaM vartate / tasya zragrimagAyayA saha yojanA kAryA / kiMnUtamazanAdi jojanam / rasaM rasavarjitaM hiMgvAdi - nirasaMskRtam / punaH kiMbhUtam / virasaM vA vigatarasaM purANamodanAdi / punaH kiMbhUtam / sUcitaM vyaJjanAdiyuktam vA athavA asUcitaM vyaJjanAdirahitam / anye tu evamarthaM kurvanti / sUcitaM kathayitvA dattam, sUcitamakathayitvA vA dattam / punaH kiMnUtam / zrAddhaM pracuravyaJjanam / yadi vA zuSkaM stokavyaJjanam / kiMbhUtaM tadityAha / 41 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. maMthukummAsanojanaM / maMthu badaracUrNAdi / kudamApAH sijhamASAH / kecinchadanti kuTmASA yavamASAH // e7 // (TIkA.) kiMca arasaM ti sUtram / arasamasaMprAptarasaM hiMgyA dijirsNskRtmityrthH| virasaM vApi vigatarasamatipurANaudanAdi / sUcitaM vyaJjanAdiyuktam / asUcitaM vA tasahitaM vaa| kathayitvA zrakathayitvA vA dttmitynye| AI pracuravyaJjanam / yadi vA zuSkaM stokavyaJjanaM vaa| kiM tadityAha / manyukuTamASanojanam / manthu vadaracUrNAdi / kudamASAH sijhamASAH / yavamASA ityanye / iti sUtrArthaH // e|| * nappalaM nAz dIlijA, appaM vA baDhu phaasuaN|| muhAlaI mudAjIvI, muMjijjA dosvngiaN|| ee|| (zravacUriH) utpannaM vidhinA prAptaM nAtihIlayet, alpaM vA na dehapUrakamiti, bahu vAsAraNAyaM kimAna tI / prAsukaM nirjIvaM mudhAlabdhaM khaTikAcappaTikAvyatirekeNa mudhAjIvI na jAtyAdyAjIvI juJjIta saMyojanArahitam // ee // (artha.) ( uppamaM ke ) utpannaM eTale siddhAMtamAM kahelI rItapramANe malelo je pUrvokta AhAra tene ( nAzhIlijA ke0) nAtihIlayet eTale niMde nahi, eja vAta prakaTa kahe : ( appaM ke0 ) alpaM eTale emana alpa hoya to kahe je dehapUraka paNa AhAra malyo nathI, ethI zuM pUrfa DavAnuM ? athavA ( bahu ke) ghaNo hoya, to ema na kahe ke, asAra prAya AhAra malyo, tethI jhuM thAya ? ( phAsuyaM ke0) prAsukaM eTale. sUUto hoya tene niMde nahIM. tenuM kAraNa kahe je, ke te AhAra (muhAlajhaM ke0) mudhAlabdhaM eTale maMtrataMtrAdika upakAra kIdhA vinA tathA mAyA AlApa vinA malelo De, mATe niMde nahIM. bIjaM kAraNa kahe De ke, te sAdhu kevo ne to ke, (muhAjIvI ke0) mudhAjIvI eTale jAtyAdika dekhADyA vinA AhArano lenAra , tathA sarvathA anidAnajIvI be, mATe zrAhArane niMde nahIM. to zuM kare te kahe . ( dosavajiaM ke0) doSavarjitaM eTale saMyojanAdi do parahita evA zrAhAra pratye (muMjikA ke0) muMjIta eTale nojana kare. // ee ___ ( dIpikA.) etanojanaM kimityAha / evaM pUrvoktamarasAdikamazanAdi sAdhu - jIta / paraM nAti hIlayet sarvathA na nindet / kinUtamazanam / vidhinA prAptamapaM navet tadA naivaM jJAtavyaM vaktavyaM vA / yat kimetadadapamAnaM na dehapUrakamapi / tathA bahu vA asAraprAyaM kimanenAsAreNa / kiMnUtamazanam / phAsujhaM prAsukaM yasmAt Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane ditIya uddeshH| 333 prANA gatA nirjIvaM jAtam / anyetvAcAryA itthaM vyAkhyAM kurvanti / alpazabdAhirasAdi vA bahu prAsukaM sarvathA zuddhaM naatihiilyet|api tvevaM naavyet| yadeva iha lokA mamAnupakAriNaH prayanti tadeva zojanamiti / kiMnUtamazanam / mudhA labdhaM mantratantrAdinA aprAptam / kiMnUtaH sAdhuH / mudhAjIvI sarvathA anidAnajIvI / zra. nye vadanti jAtyAdinA na jIvI / evaM vidhamazanAdi doSavarjitaM saMyojanAdidoSavarjitaM sAdhurjuJjIta // ee // (TIkA.) etanojanaM ki mityAha / jappamaM ti sUtram / utpannaM vidhinA prAptaM nAtihIlayetsarvathA na nindet / alpamAtrametanna dehapUrakamiti kimanena / bahu vA asAraprAyamiti / vAzabdasya vyavahitaH sNbndhH| kiMviziSTaM tadityAha / prAsukaM pragatAsu nirjIvamityarthaH / anye tu vyAcadate, alpaM vA / vAzabdAhirasAdi vA / bahuprAsukaM sarvathA zuddhaM nAtihIlayediti / api tvevaM jAvayet / yadeveha lokA mamAnupakAriNaH prayaThanti tadeva zojanamiti / evaM mudhAlabdhaM koMTalAdivyatirekeNa prApta mudhAjIvI sarvathA anidAnajIvI / jAtyAdyanAjIvaka ityanye / juJjIta doSavarjitaM saMyojanAdirahitamiti sUtrArthaH // ee|| ulahAna muhAdAI, mudAjIvI vi dulldaa|| mudAdAI muhAjIvI, do vi gati suggaiMti bemi // 10 // pimesaNAe paDhamo uddeso smmtto||1|| _ (avacUriH) urlanA eva mudhAdAtAraH / mudhAjI vino'pi urlanAstathAvidhacelakavat / amISAM phalamAha / mudhAdAtAro mudhAjI vinazca DAvapyetau galataH sugatiM siddhigatiM kadAcidanantarameva kdaacidevloksumaanussyprtyaagmprNpryaa| bravImIti pUrvavat // 10 // iti piesaiSaNAdhyayane prathamodezakAvacUriH // 1 // . (artha.) have, gururnu vacana kahe . ( muhAdAI ke0) mudhAdAyI eTale pratyupakAra buddhivinA thAhAra thApanArA evA loko e saMsAramAhe ( uvahArDa ke0) urlanAH eTale urlana . tathA ( muhAjIvI vi ke0) mudhAjIvyapi eTale mudhA e. Tale maMtrayaMtrAdika dekhADyA vinA AhAranA lenArA paNa (usahA ke) mulanAH eTale urlana . e (muhAdAI ke0) muMdhAdAyI evo zrAvaka tathA (muhAjIvI ke0) mudhAjIvI evo sAdhu e ( do vi ke ) banne jaNa ( sugaI ke0) sugatiM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) mA. eTale sati je moka te pratye ( gAMti ke0 ) jAya The. (tti vemi ke0 ) iti bravImi eTale ema huM tIrthaMkaranA upadezathI kahuM tuM. dave mudhAjIvI sAdhu upara dRSTAMta kahe beH- eka rAjA dharmanI parIkSA karavA mAto hato, je koi upara upakAra karIne tenA vadalAmAM tenI pAsethI yannapAna khe, ekAM dharma nathI. mATe zuddhadharma koNa pAle be, tenI huM parIkSA karUM tuM. ema vicArI tethe modaka thApA sAru ghaNA sAdhurjane teDyA. tyAre kArpaTikAdika - neka loko ekatA thA. te joi rAjA temane pUlavA lAgyo ke, tame kayA sAdhanathI nirvAha karo bo ? tyAre eke kahyuM ke, huM mukhekarI nirvAha karUM buM, vIjAe kayuM, DhuM page karI, trIjAeM kayuM huM hAthe karI, cothAe kacyuM huM lokanA anugrahAthI, pAMcamAyuM huM mudhAjIvI buM. te sAMjalI rAjAeM teno khulAso te judA judA sarvene pUgyo, tyAre pehalo mukhathI AjIvikA calAvanAro kehavA lAgyo ke, huM saMdezo kehanAra buM mATe mArI upajIvikA mukhauparaja be. vIjo pagathI zrAjIvakA calAvanA kevA lAgyo ke, huM lekhavAhaka buM, mATe mArI upajIvikA paga upara be, trI jo hastajIvI kehavA lAgyo ke, huM lekhaka buM mATe mArI upajIvikA hAthapara be, cotho parivrAjaka kehavA lAgyo ke, huM pravrajita huM, mATe mArI jIvikA loko upara be. pAMcamo jainI sAdhu hato tethe kayuM ke, me saMvegathI dIkSA lIdhI be mATe DhuM mudhAjIva eTale jAtyAdi AlaMbana vinA tathA pratyupakAra buddhivinA malela AhAra vaDe nirvAha karanAra buM. te sAMjalI rAjAe jAeMyuM ke, e pAMcamo sAdhu kahe be, te kharo dharma be. ema jANI rAjA sAdhune laine zrAcArya pAse gayo, ane dIkSA leto davo. mAM je sAdhu kayuM huM sudhA vRttie jIvamAna buM. te sAdhu mudhAjIvI jAvo. 3 have mudhAdAyI upara kathA kahe be:- eka parivrAjaka haze te eka jAgavatanI pAseyo ne kevA lAgyo ke, huM tamAre ghera comAsuM rahuM tame mAro nirvAda calAvo. tyAre jAgavata kehavA lAgyo ke, tame jo mAruM kAMpaNa kAma na karo, kevala niHspRhapaNe jo raho, to huM tamAro nirvAha calAvIza. te paribrAjake tadattika, nete jAgavatane ghera comAsuM rahyo have te jAgavata parivrAjakano nirvAha calAve be. eka vakhata zuM thayuM ke, te jAgavatano ghoDo coroe haraNa karayo dato, ane savAra thara gayelI jANI eka ThekANe talAvapara bAMdhI rAkhyo hato, te vAmAM te parivrAjaka talAva upara nAhavA gayo, tyAM teNe te ghoDo joyo, jozne paDhI te ghyAvIne jAgavatane kehavA lAgyo ke, talAvanA tIra upara mArAM vastra huM bIsarI Ayo, tyAre jAgavate talAva upara mANasa mokalyo. te mANase yAvIne jA Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 325 gavatane kaDaM ke, tyAM meM tamAro ghoDo joyo. tevAM vacana dUtanA mukhathI sAMjalI nAgavate jANyu je e vAta parivrAjake kahI. par3I te jAgavata kehavA lAgyo, je he parivrAjaka ! tame ahIthI bIje ThekANe jArja, huM tamAro havethI nirvAha calAvIza nahIM. kAraNa ke, tame amAjhaM kAma karIne amArI pAsethI annapAna lyo, te kAMI zAstramA sUphatuM kaDaM nathI.. evaM dAna thApavAthI dAtArane pUrNa phala malatuM nathI, ane tevU dAna levAthI lenArane paNa aticAra doSa lAge . ema kahI parivrAjakane annapAna thApavAnuM baMdha kastUM. paDI te parivrAjaka bIje ThekANe gayo. e dAtA mudhAdAyI jANavo. // 10 // iti piMDaiSaNAdhyayananA prathama uddezano bAlAvabodha saMpUrNa // 1 // (dIpikA.) mudhAjIvIti / urlajametadarzayati / urlajA evaMvidhA dAtAraH tathAvidhanAgavatavat / mudhAjIvino'pi urlanAstathA vidhacebakavat / etayoH kathAnake vRttito jJeye / amISAM phalamAha / mudhA dAtAro mudhAjI vinazca chAvapyeto sugati siddhigatiM gaDanti / kadAcit tasminneva jave kdaaciddevloksumaanusstvprtyaagmnprNpryaa| bravImIti pUrvavat // 10 // iti zrIdazavaikAlikasUtrasya zabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM pieSaNAdhyayanasya prathamodezakaH samAptaH // 1 // (TIkA.) ullaha tti / purkhanA eva mudhAdAtArastathAvidhanAgavatavat / mudhAjIvino'pi urlanAstathAvidhacebakavat / amISAM phalamAha / mudhadAtAro mudhAjI vinazca chAvapyeto galataH sugatiM siddhigatiM kadAcidanantarameva kadAcideva lokasumAnuSa prtyaagmnprNpryaa|brviimiiti pUrvavat atra naagvtodaahrnnm|jhaa ego privaaygo| so egaM nAgavayaM uvhije| zrahaM tava gihe varisArattaM karemi / mama udaMtaM vahAhi / teNa naNi jamama udaMtaM na vahasi / evaM havana tti / so se nAgava sejAnattapANAdiNA udaMtaM vahati / zrannayA ya tassa ghoDarDa corehiM hi / atippatnAyaM ti kAUNa jAlIe baho / so zra parivAyago talAe ehAyajaM garcha / teNa so ghoDa diho| thaa|. gaMtuM jaNa mama pANIyataDe potI vissariyA / goho visaGiA / teNa ghoDa di ho| AgaMtuM kahiyaM teNa / nAgavaeNa NAyaM jahA parivAyageNa kahiyaM / teNa parivAyago namati / jAhi NAhaM tava Ni viThaM udaMtaM vahAmi / NiviThaM appaphalaM navati / erito mudhaadaaii| mudhAjIvimi udAharaNaM / eko rAyA dhamma pariskaI / ko dhammo / jo aNi vilujatti / to taM parikAmi tti kAUNa maNussA sNdihaa| rAyA mA Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. dae deza / taca bahave kapaDiyAdayo gayA puriti tumhe ke muMjaha | - no jaNa zrahaM muhe jAmi / thanno ahaM pAehiM / zranno grahaM hiM no ahaM logANuggaheNa / celgo puchi jaNa ahaM muhiyAe / rannA puSThi kahaM ci / egeNa kahiAM, haM kahago muhe guMjAmi / zrameNa naNiyaM, tha haM vAgo pAehiM guMjAmi / zrameNa pitryaM zrahaM lehago ve hiM / ase jAiM, zrahaM nirakU arja logANugraheNa / cellaeNa naNiyaM zrahaM saMjAyasaMvirAga muhiyAe / tAhe so rAyA sa dhammo tti kAUNa AyariyasamI vaM ga paDabuddha paa / eso muhAjIvi tti sUtrArthaH // 100 // iti zrIharijaprasUriviracitAyAM dazavaikAlikavRttau piMDeSaNAdhyanasyaprathamoddezakaH // 1 // paDiggadaM saMlidittA paM, levamAyAi saMjae // " DugaMdhaM vA sugaMdhaM vA, savaM juMje na baDDae // 1 // ( zravacUriH ) atha piekaiSaNAdhyayana dvitIyodezAvacUriH prArabhyate / prathame prakrAntopayogi yannoktaM tadvitIya Aha / pratigrahaM saMli niravayavaM kRtvA lepamaryAdayA zrApaM durgandhi vA sugandhiH sarvaM bhuJjIta nonet // 1 // ( artha. ) piMDeSaNAdhyayanano prathama uddeza kahyo, temAM kehavAnuM je bAkI yuM te have yA bIjA uddezamAM kahe be. paDiggahatti. ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale sAdhu AhAra karIne paDhI ( pa Diggar3ha ke 0 ) pratigrahaM eTale pAtrAdikane ( levamAyAi ho) le maryAdayA eTale lepa sudhI ( saMvihittA NaM ke0 ) saMbila eTale. aMgulIekarI rUmI pare lUhIne ( DugaMdhaM ke0 ) DurgaMdhaM eTale jene kharAba gaMdha Ave be, evA tathA ( vA ke0 ) athavA ( sugaMdhaM ke0 ) sugandhi eTale jene sAro gaMdha ve be, evA paNa AhAra ne ( sarvaM ke0 ) niravazeSapaNe kiMcit paNa zeSa na rAkhatAM (muMje ke ) jojana kare. paraMtu ( na bahue ke0) nopret eTale bAMDe nahi. eTale sarasanna jame, chAne nIrasa bAMDe, ema kare nahIM. // 1 // ( dIpikA . ) thapiekaiSaNAyAH prathama uddeze yat upayogi noktaM tat dvitIyo - dezake darzayannAha / saMyataH sAdhuH durgandhi vA sugandhi vA jojanajAtaM sarvaM samastaM bhuJjItAnIyAt paraM not / atra gandhagrahaNaM rasAdInAmupalakSaNam / kuto nonet / ucyate / saMyamavirAdhanAnayAt / kiM kRtvA / pratigrahaM pAtraM saMlihya pradezinyA niravayavaM kRtvA / kayA / lepamaryAdayA zrAlepaM saMvihya // 1 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane ditIya uddeshH| 327 ( TIkA.) piemeSaNAyAH prathamoddazake prakrAntopayogi yannoktaM tadAha / paDiggahaMti sUtram / pratigrahaM nAjanaM saMlikhya pradezinyA niravayavaM kRtvA / kathamityAha / lepamaryAdayA AlepaM saMlihya saMyataH sAdhuH / urgandhi vA sugandhi vA nojanajAtam / gandhagrahaNaM rsaayupldnnm| sarvaM niravazeSaM juJjIta aznIyAt / nobhet notsRjet kiMcidapi / mAnUsaMyamavirAdhanA / asyaivArthasya garIyastvakhyApanAya sUtrArdhayo~tyayopanyAsaH / pratigrahazabdo mAGgalika ityuddezAdau tapanyAsArthaM vA / anyathaivaM syAt / urgandhi vA sugandhi vA, sarvaM juJjIta noplet / pratigrahaM saMvihya lepamaryAdayA sNytH| vicitrA ca sUtragatiriti sUtrArthaH // 1 // sejjA nisIhiyAe, samAvanno agoare|| ayAvayahA nuccA NaM, jara teNaM na sNthre|||| (zravacUriH) zayyAyAM vasatau naiSedhikyAM svAdhyAyajUmau / yahA zayyaiva vAsamajasa niSedhAnnaiSedhikI tasyAM samApanno vA saMprAptaH / gocare kapakA dichAtramagadau zrayAvadarthamasaMpUrNa juktvA / NamalaMkAre / yadi tena juktena na saMstarena . yApayituM samarthaH // 2 // (artha.) tathA (sejA ke) zayyA eTale upAsarAne viSe, athavA (nisI hiAe ke0) naiSedhikyAm eTale svAdhyAya karavAnI nUmikAne viSe beThelo evo sAdhu. (godhare ke0) gocarIne viSe ( samAvanno ke0 ) prApta thayo thako ( ayAvayahA ke0) ayAvadarthaM eTale saMyamano nirvAha karavAne jeTaTuM jozye teTa, pUrUM nahIM evaM (juccA NaM ke0) nuktvA eTale nojana karIne (jaza ke0) yadi eTale jo (teNaM ke0) teTalA AhAre karI (na saMthare ke ) na saMstaret eTale nirvAhane pAme nahIM. arthAt kudhAno upazama karI zake nahIM. // 2 // 1 (dIpikA.) vizeSamAha / yadi Apako glAnAdirvA tena juktena na saMstaret na yApayituM samarthaH / tadA dvitIyavelAmapi gocare naktapAnaM gaveSayet ityagrimagAthAyAH sNbndhH| kiMnUtaH depkaadiH| sejAnisI hiAe smaavnno| zayyAyAM vasatau naiSedhikyAM khAdhyAyajUmau / athavA zayyaivAsamaJjasaniSedhAnnaiSedhikI tasyAM samApannaH sn| kiM kRtvA ayAvadarthaM nuktvA na yaavdrthmprismaaptmityrthH| vaakyaalNkaare|||| __ (TIkA.) vidhi vizeSamAha / seja tti sUtram / zayyAyAM vasatau naipedhikyAM vAdhyAyanUmau zayyaiva vAsamaMjasaniSedhAnnaSedhikI tasyAM samApanno vA gocare kSapakAdiH .. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. chAtramAdau ayAvadartha juktvA na yAvadarthamaparisamAptamityarthaH / Namiti vAkyA laMkAre / yadi tena nuktena na saMstarenna yApayituM samarthaH / kapako viSamavelApattana. stho glAno veti sUtrArthaH // 2 // * tana kAraNamuppAme, nattapANaM gvese|| vihiNA puvautteNa, meNaM uttareNa y||3|| ( avacUriH ) tataH kAraNe vedanAdAvutpanne puSTAlambanaH san jaktapAnaM gave. Sayet vidhinA pUrvoktena saMprApte nidAkAla ityAdinA anena vadamANalakSaNenottareNa ca // 3 // . (artha.) ( ta ke0) to ( kAraNaM ke0) kAraNe eTale AhAranuM kAraNa (jappame ke) utpanne eTale utpanna thaye bate ( puvautteNaM ke ) pUrvoktena eTale prathama kahelA ( vihiNA ke0) vidhinA eTale vidhiye karI ( ya ke ) ca eTale valI ( zmeNaM ke0 ) anena eTale A ( uttareNaM ke) uttareNa eTale Agala kehavAze te vidhiye karI (jattapANaM ke) jaktapAnaM eTale annapAnane (gavesae ke) gaveSayet eTale gaveSaNA kare. // 3 // (dIpikA.) yayekavAraM nuktena na saMstarettadA kiM kuryAdityAha / puSTAlaMbanaH sAdhuH tataH kAraNe vedanAdAvutpanne dvitIyavAramapi naktapAnaM gaveSayedanveSayet / anyathA yatInAmekavArameva jaktagaveSaNamuktam / kena / vidhinA / kiM vidhinA / pUrvoktena / saMprAte nidAkAla ityaadinaa| ca punaH / anena vadayamANalakSaNenottareNa // 3 // . (TIkA. ) ta ti sUtram / tataH kAraNe vedanAdAvutpanne puSTAlambanaH san naktapAnaM gaveSayedanviSyet / anyathA saktameva yatInAmiti / vidhinA pUrvoktena saMprApte nidAkAla ityadinA anena ca vakSyamANalakSaNenottareNa ceti suutraarthH||3|| kAleNa niskame niskU, kAleNa ya pddikme|| akAlaM ca vivajittA, kAle kAlaM smaayre||4|| (zravacUriH) kAlena yo yasmin grAmAdAvucito nidAkAlastena niHkAmet / nidAyai iti zeSaH / kAlena vocitenaiva yAvatA svAdhyAyAdi niSpAdyate tAvatA pratikAme nidAtramaNAt / akAlaM ca vivayaM / yena svAdhyAyAdi na saMjAvyate sa khalvakAlastamapAsya kAle kAlaM samAcaret sarvayogopasaMgrahArtham // 4 // .. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| . 32e (artha.) (niskU keta) nikuH eTale sAdhu (kAleNa ke0) kAlena eTale je gAmane viSe jevAre AhAranI velA hoya te avasare ( hikame ke ) niHkAmet eTale gocarI mATe bAhara jAya, ( ya ke0) ca eTale valI ( kAleNa ke ) kAlena eTale svAdhyAyAdikanI velA thakSa jANIne saplAyane kAle (paDikame ke0) pAge vale. (ca ke0) valI (akAlaM ke) je gocarInI velA na hoya, tathA jyAM AhArano vakhata na hoya, evA akAlane eTale je kAlamAM rokavAthI sAdhune khAdhyAyAdika thAya nahi te akAla jANavo tene ( vivajittA ke ) vivayaM eTale varjIne (kAle ke0) kAle eTale nidAdikanA kAlane viSe ( kAlaM ke0 ) kAlaM eTale te kAle yogya evA nidAdika kAryane (samAyare ke0) samAcaret eTale AcaraNa kare. // 4 // (dIpikA.) tadeva vadayamANalakSaNamAha / jituH sAdhuH vasateH sakAzAdU nidAyai nikAmet / ken| kAlena karaNanUtena |kH kaalH|yo yasmin grAmAdau nidaayaamucitH| punarjikuH kAlena tenaiva yAvatA svAdhyAyAdi niSpadyate tAvatA pratikAmet nivarteta / punarniH kAle nidAvelAyAM kAlaM nidAM samAcaret / kiM kRtvaa|akaalN ca vrjyitvaa| ko'kAlaH / yena kAlena svAdhyAyAdi na saMjAvyate sa kila akAlaH / khAdhyAyAdIni hi khAdhyAyavelAyAmeva kriyante // 4 // . (TIkA.) kAleNaM ti sUtram / yo yasmin grAmAdAvucito nidAkAlastena karaNanUtena niSkAme nirvasaternidAyai / kAlena cocitenaiva yAvatA svAdhyAyAdi niSpadyate tAvatA pratikrAmennivarteta / jaNizaM ca / khettaM kAlo nAyaNaM tinnivippahuppaMti hiMmatti aha naMgA / akAlaM ca varjayitvA yena svAdhyAyAdi na saMnA-. vyate sa khatvakAlastamapAsya kAle kAlaM samAcarediti sarvayogopasaMgrahArthaM niga-. ... mnm| nidAvelAyAM nidAM samAcaret , svAdhyAyAdivelAyAM svaadhyaayaadiiniiti| uktaM ca / jogo jogo jiNasAsaNaMmItyAdi / iti sUtrArthaH // 4 // akAle carisI nirakU , kAlaM na pddiledisi|| appANaM ca kilAmesi, saMnivesaM ca garidasi // 5 // (avacUriH) akAlacaraNe doSamAha / akAlacArI kazcitsAdhuralabdhadaH kena / . citsAdhunA prAptA nidA navetyanihitaH sannevaM brUyAt / atra stha bimalasaMniveze kuto ni. hA / sa tenoktaH / akAle carasi nidAMpramAdAtsvAdhyAyalonAkA kAdaM na pratyupekSa Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) -mA. se'yaM nikAlo na veti / akAlacaraNenAtmAnaMca klAmayasi dIrghATanonodarajAvena / saMnivezaM ca garhasi jagavadAjJAlopato dainyaM pratipadyeti // 5 // (.) have akAlane viSe gocarIe javAmAM doSa kahe te. kAla tti. eka vakhate ema, akAlane viSe gocarIe janAra koi eka sAdhune jidA nahi malavAthI te dIna thayo, ane te gAmanI niMdA karavA lAgyo ke, zUnya jaMgala sarakhA eM gAmamAM nikSA kyAthI male ? te sAMjalI bIjo sAdhu tene kahevA lAgyo ke, (nirakU ke0 ) he nako, sAdho ! tuM ( akAle ke0 ) jyAre jikA male nahi evA akAlane viSe ( carisi ke0 ) gocarIe jAya be; paNa tuM ( kAlaM ke0 ) nikAyogya kAlane ( na paDileha si ke0 ) na pratyupekSase eTale dekhato nathI, varAvara joto nathI. tethI ( appA ke0 ) potAnA zrAtmAne ( kilAme si ke0 ) klAmaya si eTale kilAmaNAne pamADe be, arthAt dIrgha bhramaNathI tathA UnodaratAnA duHkhathI ( ca ke0 ) valI jagavadAjJAno lopa karIne dainya pAmyAthI ( saMnivezaM ke0 ) grAmapratye ( garihasi ke0 ) garhasi eTale niMde be. je A gAmanA loko dAtAra nathI, sAdhune vahorAvatA nathI, ityAdi niMdA karItuM jagavAnanI AjJAno lopa karebe, ane dainya pAme be. // 5 // (dIpikA) kAle gocarIgamane doSamAha / ko'pi sAdhurakAle nikSArthaM praviSTaH / atha kAlacAritvena nikSA na labdhA / tadAnyena kenApi sAdhunA pRSTaH, jo nikSA tvayA prAptA na veti / tadA sa vadati kuto'tra sthaeikalasaM niveze nikSAprAptiH / tadAnyaH sAdhuH pRSThAkRttamakAlacAriNaM vadati / he niko ! tvamakAle carasi / kasmAt / pramAdAt svAdhyAyalonAdvA / punastvaM kAlaM kimayaM niAkAlo navetyAdirUpaM na pratyupekSase na jAnAsi / ca punastvamakAlacaraNenAtmAnaM kAmayasi dIrghakramaNena UnodaratAbhAvena ca / ca punaH saMnivezaM grAmAdikamavarNavAdena garhasi / tato jagavata AjJAlopena dainyapratipattyA ca tava mahAndoSaH saMbhAvyate / tasmAdakAlATanaM na zreya iti // 5 // ( TIkA. ) akAlacaraNe doSamAha / AkAla ti sUtram / kAlacArI kazcit sAdhuralabdhAH kenacit sAdhunA prAptA nidA navetyanihitaH sannevaM brUyAt / kuto'tra stha ekala saMniveze nikSA / sa tenocyate / kAle carasi niko pramAdAtsvAdhyAyalonAdvA / kAlaM na pratyupekSase / kimayaM z2ikSAkAlo naveti / akAlacaraNenAtmAnaM ca glayasi dIrghATananyUnodarajAvena / saMnivezaM ca nindasi garhasi jagavadAjJAlopato dainyaM pratipadyeti sUtrArthaH // 5 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / sai kAle care nirakhU, kujjA purisakA ricyaM // lAnu tina soikA, taMbu tti dikhAe // 6 // 331 I ( avacUriH ) yasmAdayaM doSaH saMbhAvyate tasyAdakAlATanaM na kuryAdityAha / sa ti / sati vidyamAne nikSAkAle caredviduH / smaryante yatra nikSukAH sa smRtikAla - stasmin caredyAyA kSurityanye / kuryAt puruSakAraM jaGghAbale sati vIryAcAraM na laGghayet / zramAne sati nikAyA iti na zocayet / vIryAcArArAdhanasya niSpannasvA tadarthaM ca nikSA nAhArArthameva // 6 // (.) mATe ( jikU ke0 ) he sAdho ! ( kAle ke0 ) nikSAyogya kAla ( sa ke0 ) sati eTale ye bate (care ke0 ) caret eTale gocarI mATe gamana kare, athavA ( saikAle ke0 ) smRtikAle eTale gRhastha loko je velAe sAdhu lokonuM smaraNa kare be, te kAlane viSe gocarI mATe gamana kare, ane ( purisakAriyAM ke0 ) puruSakAraM eTale udyamane (kumA ke) kuryAt eTale kare. vIryAcAranuM rakSaNa kare. gocarI . karatAM kadAcit jo AhAra na male, to ( alAju ti ke0 ) alAna iti eTale zuddha nikAno lAja yayo nahi mATe ( na sojhA ke0 ) na zocet eTale zoka kare nahi. to ( tavutti ke0 ) tapa iti eTale anazanAdilakSaNa tapa thAya be, ema jANI ( hAsae ke0 ) adhisadeta eTale kudhA pariSahanuM sahana kare. arthAt sAdhueM gocarI jatAM evo vicAra karavo ke, jo AhAra malaze to dharmakAyanuM poSaNa thaze ane nahi malaze, to tapanI vRddhi thaze. ahIM DhaMDhaNa kumAranaM dRSTAMta be, te evI rIteH- DhaMDhaNa kumAra pUrva nave pAMcaseM hala kheDanAra loko upara rAjA taraphathI adhikArI hatA. madhyAnha velAe jAta pANI zrAvyA par3hI ekeko cAsa potAnA detre devarAvyA paDhI temane khAvA de. pAMcaze kheDuta ne hajAra balada malI panarase jIvane nitya pratye aMtarAya kare. ema cAlatAM eka vakhate te DhaMDhaNa kumArano jIva maraNa pAmIne zrIkRma mahArAjanI DhaMDhaNA nAme rANInI kuMkhe putrapaNe upajyo. pUrNa mAsa thaye janma pAmyo paDhI mAnuM nAma DhaMDhaNA hovAthI nenuM paNa nAma DhaMDhaNakumAra pADyuM. keTaloka kAla vItI jatAM te kumAra joga saartha thayo ema jANI tene mAtApitAe uttama kanyA paraNAvI. pabI eka samaye zrInemanAthajIno upadeza sAMjalI vairAgya pAmI mAtApitAnI AjJA lai teNe dIkAlIdhI. pI pUrva javanuM aMtarAya karma udaya zrAvyaM. tyAre nava vAra dvArikA 'nagamAMhe bahoravA gayA, paNa nirdoSa AhAra malyo nahi. te jANI DhaMDhaNakumAre Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) -mA. se'yaM nikAlo na veti / akAlacaraNenAtmAnaMca kvAmayasi dIrghATanonodarajAvena / saMnivezaM ca garhasi jagavadAjJAlopato dainyaM pratipadyeti // 5 // ( . ) have akAlane viSe gocarIe javAmAM doSa kahe te. kAla tti. eka vakhate ema ke kAlane viSe gocarIe janAra koi eka sAdhune jidA nahi malavAthI te dIna thayo, ane te gAmanI niMdA karavA lAgyo ke, zUnya jaMgala sarakhA e gAmamAM jikSA kyAthI male ? te sAMjalI bIjo sAdhu tene kahevA lAgyo ke, ( jirakU ke0 ) he nako, sAdho ! tuM ( akAle ke0 ) jyAre nikSA male nahi evA akAlane viSe ( carasi ke0 ) gocarIe jAya be; paNa tuM ( kAlaM ke0 ) nikAyogya kAlane ( na paDileha si ke 0 ) na pratyupekSase eTale dekhato nayI, barAvara joto nathI. tethI ( zrappA ke0 ) potAnA zrAtmAne ( kilAme si ke0 ) kvAmayasi eTale kilAmaNAne pamADe be, arthAt dIrgha bhramaNathI tathA UnodaratAnA duHkhathI ( ca ke0 ) valI jagavadAjJAno lopa karIne dainya pAmyAthI ( saMnivezaM ke0 ) grAmapratye ( garihasi ke0 ) garhasi eTale niMde be. je yA gAmanA loko dAtAra nathI, sAdhune vahorAvatA nathI, ityAdi niMdA karItuM jagavAnanI zrAjJAno lopa karebe, ane dainya pAme be. // 5 // 0 1 ( dIpikA . ) kAle gocarIgamane doSamAha / ko'pi sAdhurakAle nikSArthaM praviSTaH / atha kAlacAritvena nikSA na labdhA / tadAnyena kenApi sAdhunA pRSTaH, jo nikSA tvayA prAptA na veti / tadA sa vadati kuto'tra stha ekalasaMniveze z2ikSAprAptiH / tadAnyaH sAdhuH pRchAkRttamakAlacAriNaM vadati / he niko ! tvamakAle carasi / kasmAt / pramAdAt svAdhyAyalonAdvA / punastvaM kAlaM kimayaM niAkAlo navetyAdirUpaM na pratyupekSase na jAnAsi / ca punastvamakAlacaraNenAtmAnaM kAmayasi dIrghakramaNena UnodaratAbhAvena ca / ca punaH saMnivezaM grAmAdikamavarNavAdena garhasi / tato gavata AjJAlopena dainyapratipattyA ca tava mahAndoSaH saMbhAvyate / ' tasmAdakAlATanaM na zreya iti // 5 // 1 ( TIkA.) kAlacaraNe doSamAha / AkAla ti sUtram | akAlacArI kazcit sAdhuralabdhAH kenacit sAdhunA prAptA nikSA navetyanihitaH sannevaM brUyAt / kuto'tra sthala saMniveze nikSA / sa tenocyate / kAle carasi niko pramAdAtsvAdhyAyaloAdvA / kAlaM na pratyupekSase / kimayaM z2ikSAkAlo naveti / akAlacaraNenAtmAnaM ca glayasi dIrghATananyUnodaranAvena / saMnivezaM ca nindasi garhasi jagavadAjJAlopato dainyaM pratipadyeti sUtrArthaH // 5 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| . 331 .... sai kAle care niskU, kujnA puriskaariaN|| .....: alAnu tti na sozjA, tavu tti ahiaase||6|| (zravacUriH) yasmAdayaM doSaH saMjAvyate tasyAdakAlATanaM na kuryAdityAha / sai tti / sati vidyamAne nidAkAle carennikuH / smaryante yatra nikukAH sa smRtikAlastasmin caredyAyAnikurityanye / kuryAt puruSakAraM javAbale sati vIryAcAraM na lakayet / alAne sati nidAyA iti na zocayet / vIryAcArArAdhanasya niSpannavA: ttadarthaM ca nidA nAhArArthameva // 6 // (artha.) mATe (jiskU ke ) he sAdho ! ( kAle ke0) nidAyogya kAla (sa ke) sati eTale thaye bate (care ke0) careta eTale gocarI mATe gamana kare, zrathavA. ( sazkAle ke0) smRtikAle eTale gRhastha loko je velAe sAdhu lokonuM smaraNa kare , te kAlane viSe gocarI mATe gamana kare, ane (purisakAriaM ke0) puruSakAraM eTale udyamane (kujA ke0) kuryAt eTale kare, vIryAcAranuM rakSaNa kare.gocarI karatAM kadAcit jo AhAra na male, to (alAju tti ke0) alAna iti eTakhe ' zuddha nidAno lAla thayo nahi mATe (na sozjA ke0) na zocet eTale zoka kare nahi. to ( tatti ke0) tapa iti eTale anazanAdilakSaNa tapa thAya De, ema jANI (ahiAsae ke) adhisaheta eTale kudhA pariSahanu sahana kare, arthAt sAdhue gocarI jatAM evo vicAra karavo ke, jo AhAra malaze to dharmakAyarnu poSaNa yaze, ane nahi malaze, to tapanI vRddhi thaze. ahIM DhaMDhaNa kumAranuM dRSTAMta De, te evI rIteH- DhaMDhaNa kumAra pUrva nave pAMcase hala kheDanAra loko upara rAjA taraphathI adhikArI hatA. madhyAnha velAe nAta pANI AvyA paThI ekeko cAsa potAnA kSetre devarAvyA panI temane khAvA de. pAMcaze kheDuta ane hajAra balada malI panarase jIvane nitya pratye aMtarAya kare. ema cAlatAM eka va. khate te DhaMDhaNa kumArano jIva maraNa pAmIne zrIkRkSa mahArAjanI DhaMDhaNA nAme rANInI kuMkhe putrapaNe upajyo. pUrNa mAsa thaye janma pAmyo. paThI mAnuM nAma DhaMDhaNA hovAthI tenuM paNa nAma DhaMDhaNakumAra pADyu. keTaloka kAla vItI jatAM te kumAra noga samartha thayo ema jANI tene mAtApitAe uttama kanyA paraNAvI. paThI eka samaye zrInemanAthajIno upadeza sAMjalI vairAgya pAmI mAtApitAnI AjJA laz teNe dIkSA lIdhI. panI pUrva javanuM aMtarAya karma udaya zrAvyu. tyAre nava vAra chArikA 'nagarImAhe vahoravA gayA, paNa nirdoSa thAhAra malyo nahi. te jANI DhaMDhaNakumAre Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. nigraha lIdho. je bIjA sAdhunuM ANeluM AhAra pANI mAhareM letuM nahi, zrApaNI labdhi sukato AhAra jo male, to jamavu; nahIM to tapasyA karavI. ema karatAM ghaNA divasa gayA, ekadA prastAve zrIkRma mahArAje zrIneminAthajIne pUjyuM, ke DhAra hajAra sAdhu mAM hAla koNa mahA puSkara karaNIno karanAra ke, te kaho. tyAre zrI nemIzvara jagavAne kayuM, ke tAharo putra DhaMDhaNakumAra jaya karaNIno karanAra be. ema sAMjalI jagavaMtane vAMdI zrIkRma mahArAja pAThA valyA. aTalAmAM DhaMDhakumArane sAmAja zravatA dIvA. tyAre zrIkRla mahArAje hAthI thakI deve utarIne traNa pradakSiNA das jaktisahita te DhaMDhaNakumArane vAMdyA. e kRtya eka vyavahArIe jozne manamA vicAra kasyo, ke e koI mahoTA munirAja lAge be. jethI ene zrIkRlamahArAje paNa vaMdanA karI. ema vicArI te vyavahAriye DhaMDhaNakumArane moTA modaka vahorAvyA. te nirdoSa jozne DhaMDhaNakumAre vohorayA. paThI te DhaMDhaNakumAre nemIzvara nagavAn pAse vIne pUbyuM. he svAmin ! mahAruM aMtarAya karma daya pAmyuM ? te sAMjalI jagavaMte kayuM zra kRmanI labdhi be. tAharI labdhi nathI. ema sAMgalI DhaMDhaNakumAre kuMjAranA nImADA mAMhe te modakanuM cUrNa karI paravavyuM, ane paratavatAM kAM ema vicAyuM, je aho prANI ! aMtarAya kIdhAnAM kevAM mAgaM phala be ? ehavaM zubha dhyAna dhyAtAM jema jema modaka khUTe, tema tema karmanAM dala trUTe. evIte karmabaMdhano beda thayo tyAre, te kumArane kevala jJAna thayuM paThI te kumAra mode pahocyo. ema e DhaMDhaNakumAranI pare mahAtmA sAdhune kadAcit jo jikA na male, to zoka na karavo. paNa mana dRDha rAkhIne sudhAno parISaha khamavo. iti DhaMDhaNa kumAradRSTAMta. // 6 // ( dIpikA. ) tataH sAdhuH kiM kuryAdityAha / niduH kAle sati nikSAkAle jAte | sati caredArthaM gachet / anye punaH saikAle ityasya evamarthaM kurvanti / smRtikAlo viarkAlo yatra nikuH smaryate / tasmin punarniduH puruSakAraM jaGghAbale sati vIryAcAraM na laGghayet / tatra ca calAne sati nikSAyA aprAptau satyAM nikurna zocayet / kiMtu evaM jAvayet / mayA nikSA na labdhA paraM vIryAcArastvArAdhitaH / vIryAcArArthamapi nikATana na kevalamAhArArthameva / ato na zocayet / api tu tapa ityaMdhisadeta anazanama nodaratAdi vA tapo'pi naviSyatIti samyagvicintayet // 6 // ( TIkA. ) yasmAdayaM doSaH saMjAvyate tasmAdakAlATanaM na kuryAdityAha / sai ti sUtram / sati vidyamAne kAle nikAsamaye caredviduH / anye tu vyAcate / smRtikAla 'eva kAlo nidhIyate / smaryante yatra nikukAH sa smRtikAlastasmin caredbhidu Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddesh| / 333 jidArthaM yaayaat| kuryAt puruSakAraM sati javAvale vIryAcAraM na laGghayet / tatra cAlA. ne'pi nidAyA alAna iti na zocayechIryAcArArAdhanasya niSpannatvAt / tadarthaM ca nidATanaM nAhArArthamevAto na zocet / apitu tapa itydhishet| anazananyUnodaratAlavaNaM tapo naviSyatIti samyagvicintayediti sUtrArthaH // 6 // tadevuccAvayA pANA, nattahAe smaagyaa| taMjakuaM na ganijA, jayameva parakkame // 7 // .. ( avacUriH) uktA kaalytnaa| kSetrayatanAmAha / taheva tti / tathaivoccAvacAH zojanAzojananedena nAnAprakArAH prANino naktArthaM samAgatA baliprAnRtakAdiSvAgatA javanti / tadRjukaM teSAmanimukhaM na got / tatsaMtrAsenAntarAyAdhikaraNadoSAt / kiMtu yatamevogamanutpAdayanparAkrAmet // 7 // .. (artha.) e kAlayatanA kahI. have devayatanA kahe . ( taheva ke0) tathaiva e Tale temaja gocarI jatAM mArgamAMhe (uccAvayA pANA ke0) uccAvacAH prANinaH eTale zuja tathA azuna evA haMsa kAgaDA pramukha prANI (nattahAe ke0) naktArtha eTale nAtapANIne arthe ( samAgayA ke0) samAgatAH eTale AvyA hoya to te sAdhu (taMujuAM ke) tadRjukaM eTale te prANIne sAmo (na gabijA ke0) na gamet eTale jAya nahIM. kAraNa ke, te jIvane trAsa upaje athavA tene aMtarAya thAya, mATe (jayameva ke) yatameva eTale jayaNA rAkhIne jema te prANI chaHkha udvega na pAme tema (parakkame ke ) parAkAmet eTale gamana kare. // 7 // (dIpikA.) kAlayatanoktA / atha devytnaamaad| nikustadRjukaM teSAM prANinAmanimukhaM saMmukhaM na gat / teSAM kessaam|ye prANAH prANino naktArtha valiprAz2atakAdiSu samAgatA jvnti| kthm| teSAM saMtrAsena antarAyadoSo nvet| tarhi kiM kuryaat|ytmev parAkAmet teSAmugamanutpAdayan / kiMnUtAH prANinaH / tathaiva uccA haMsAdayaH avacAH kAkAdayaH zojanAzocananedena nAnAprakArAH // 7 // - (TIkA.) uktA kAlayatanA / adhunA devayatanAmAha |thev tti / tathaivoccAvacAH / zojanAzojanannedena nAnAprakArAH prANino naktArtha samAgatA valiprAnRtikAdi1 SvAgatA navanti / tadRjukaM teSAmanimukhaM na gavettatsaMtrAsanenAntarAyAdhikaraNAdido: pAt / kiMtu yatameva parAkAmet tamuchegamanutpAdayanniti sUtrArthaH // 7 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 rAya dhanapatasiMghabahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. goaraggapaviko a, na nisIija ktii|| kahaM ca na pabaMdhikA, cihittA Na va saMjae // 7 // ... (zravacUriH) gocarAyapraviSTastu na niSIdetkaciddevakulAdau saMyamopaghAtAdidoSaprasaMgAt / kathAM ca na prabadhnIyAt sthitvA kAlavilaMve saMyata ityaneSaNA diprasaGgAt // 7 // ___ (artha.) have gocarIgata sAdhu jhuM na kare te kahe . (saMjae ke0) pUrvokta saMyata sAdhu (goaraggapaviTho ke0) gocarAyapraviSTaH eTale pradhAna gocarIe gayo thako (kaghara ke) kvacit eTale kyAya paNa (na nisIja ke0) na niSIdet eTale vese nahIM., (ca ke0) valI (cihittA Na ke0) sthitvA eTale besIne (kahaM ke0) kathAM eTale dharmakathAne (na pabaMdhikA ke0 ) na pravannIyAt eTale vistArathI kahe nhiiN.||7|| (dIpikA.) punargocarIgataH sAdhuH kiM na kuryAdityAha / sAdhurgocarAyapraviSTastu nidArthaM praviSTaH san na niSIdennopavizet kvcidevkulaadau| yatastatra niSIdane saMyamasya ghAto navati / ca punaH kathAM dharmakathAdirUpAM na prabannIyAt prabandhena na kuryAt / anena ekavyAkaraNe ekadRSTAntakathane ca anushaamaah| ataevAhAkiM kRtvA |sthitvaa| kAlaparigraheNa saMyato yatiH evaM ca kriyamANe aneSaNAdveSAdidoSaprasaMgo nvet||7|| - (TIkA.) goaragga tti sUtram / gocarAyapraviSTastu jidArtha praviSTa ityrthH| na niSIdenopavizet / kvacigRhadevakulAdau saMyamopaghAtAdiprasaMgAt / kayAM ca dharmakara ' dirUpAM na prabannIyAnna prabandhena kuryAt / anenaikavyAkaraNaikazAtAnuzAmAha / zrata vaah| sthitvA / kAlaparigraheNa saMyata ityaneSaNASAdidoSaprasaMgAditi suutraarthH|| aggalaM phalidaM dAraM, kavADaM vA vi sNje|| avalaMbiA na cihilA, goaraggaga munnii|| e|| (avacUriH) naktA devytnaa| avyayatanAmAha / argalAM gopurakapATAdeH, pA ghaM kapATakAdeH, chAraM zAkhAmayaM, kapATaM chAramAtraM vApi saMyato'valambya na tiSThet lAghava virAdhanAdoSAt / gocarAgragato jidApraviSTo muniH||e|| - (artha.) have avyayatanA kahe . valI (saMjae ke) saMyataH eTale saMyamI e (muNI ke0) muniH eTale prarvokta sAdhu (gobaraggaga ke0) gocarAgragataH eTa ___gocarIne viSe gayo thako ( aggalaM ke) argalAM eTale muMgala (vA ke) atha (phalihaM ke) parighaM eTale kapATanA DhAMkavAnA phalakane athavA ( dAraM ke0) bare 1. pAnI zAkhAne athavA ( kavADaM vi ke0 ) kapATamapi eTale kamADane paNa (ava Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya nadezaH / 335 vizrA ke0 ) avalaMvya eTale uTiMgaNa daine ( na cihitA ke0 ) na tiSThet eTale ujo rahe nahIM. // e // ( dIpikA . ) kSetrayatanA uktA / atha dravyayatanAmAha / saMyato yatirargalAM gopurakapATA disaMbaMdhinI, parighaM kapATakAdisthaganaM dvAraM zAkhAmayaM, kapATaM dvArayaMtraM vA avalaMvya na tiSThet / katham / evamavalamvane lAghavavirAdhanAdoSo javet / kiMbhUtaH saMyataH / gocarAyagato nikSAyAM praviSTaH // e // ( TIkA. ) uktA trayatanA / 'vyayatanAmAha / aggalaM ti sUtram / argalaM gopAdisaMbandhinaM, parighaM nagaradvArA disaMbandhinaM dvAraM zAkhAmayaM, kapATaM dvArayantraM vApi saMyataH / avalambya na tiSThellAghava virAdhanAdoSAt / gocarAgragato nikApraviSTaH / muniH saMyata iti paryAyau taDupadezAdhikArAdaDuSTAveveti sUtrArthaH // e // samamA vA vi, kiviNaM vA vaNImagaM // navasaMkamaMtaM jattaThA, pApaDA eva saMjaya // 10 // ( avacUriH) uktA 'vyayatanA | jAvayatanAmAha / zramaNaM niryanyAdi, brAhmaNaM dhigvavApi, kRpaNaM vA piMmolakaM vanIpakaM, daridraM caturNAmanyatamamupasaMkrAmantaM pAmIpyena gacchantamAgacchantaM vA pAnArthaM vA nikSArthaM saMyataH // 10 // ( artha. ) have jAvayatanA kahe be. samaNamiti (samaNaM ke0 ) zramaNaM eTale sAdhune vA ke0 ) athavA ( mAhaNaM ke0 ) brAhmaNaM eTale brAhmaNane athavA (kiviNaM ke0 ) paNa eTale potAnuM dhana saMcI jIkha mAge te kRpaNane (vaNImagaM ke0) vanIpakaM eTale riddhI puruSa e cAra puruSa mAMhelo koi paNa ( jattA ke0 ) naktArthaM eTale Aa ( va ke0 ) athavA ( pApaThAe ke0 ) pANIne arthe ( uvasaMkamaMtaM ke0 ) saMkrAmantaM eTale sAmo yAvato hoya to // 10 // : ( dIpikA. ) uktA dravyavirAdhanA | jAva virAdhanAmAha / saMyataH sAdhuH zramaNaM sUryanyAdirUpaM, brAhmaNaM dhigjAtIyaM, kRpaNaM vA piMDolakaM, vanIpakaM daridraM eteSAM catuNI ne. ye'nyatamamupasaMkrAmantaM sAmIpyena gacchaMtamAgacchaMtaM vA / kimartha / naktArthaM pAnArthaM vA 17 zaM ( TIkA. ) uktA dravyayatanA / jAvayatanAmAha / samaNaM ti sUtram / zramaNaM niryadirUpaM, brAhmaNaM dhigvarNaM vApi kRpaNaM vA piekolakaM vanIpakaM paJcAnAmapyanyatamam yA saMkrAmantaM sAmIpyena gacchantaM gataM vA jaktArthaM pAnArthaM vA saMyataH sAdhuriti sUtrArthaH 10 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) mA. sAlu vA virAliyaM, kumuyaM uppalanAliyaM // mugAlicyaM sAsavanA liyaM, ucukhamaM nidhumaM // 18 // ( avacUriH) zAlUkaM vA utpalakandam, virAlikAM palAzakandarUpAM parvavalipratipa kandamityanye / kumudotpalanAlau pratItau / mRNAlikAM padminIkandokhAM, sarSapanAlikAM siddhArthamaJjarIm / ikkukhaM mama nirvRtaM sa cittam / nirvRtagrahaNaM sarvatra saMbadhyate // 18 // ( artha. ) tathA ( nidhuDaM ke0 ) anirvRtaM eTale zastrapariNata nathI, eTale kAco sacitta evA ( sAlu ke0 ) zAlUkaM eTale kamalano kaMda, ( vA ke0 ) athavA (virai ho ) vinikAM eTale palAzano kaMda, ( kumutryaM ke0 ) kumudaM eTale dholA caMdra vikAsI kamalanI athavA ( uppalanAviAM ke0 ) utpalanAlikAM eTale nIlakama lAlikA, kiMvA ( mupAvitryaM ke0 ) mRNAlikAM eTale kamalanA taMtuyA athavA ( sAsavanAdi ke0 ) sarpapanAvikAM eTale sarazavanI mAMmalI, athavA ( ukhaMDa ke0 ) ikukhakaM eTale selaDInA kaTakA // 18 // ( dIpikA. ) punaH kiM kiM varjayedityAha / zAlUkaM vA utpalakandam virAlikAM palAzakandarUpAM, parva va lipratiparvakaMda mityanye / kumudotpalanAlA prasiddhau / tathA mRNAlikAM padminIkandotthAm / sarSapanAvikAM siddhArthamaJjarIm / tathA idukhaekam / etat zAlUkAMdi saptakaM kiMbhUtam / nirvRtaM sacittam // 18 // (TIkA.) tathA sAlu ti sUtram / zAlUkaM vA utpalakandaM / virAvikAM palAzakandarU pAm / parvava lipratiparvava ligatiparva kandamityanye / kumudotpalanAlau pratItau / tathA mRNAlikAM padminIkandochAM sarSapanAlikAM siddhArthakamaJjarIM / tathA idukha ema nirvRtaM sa cittam / etaccAnirvRtagrahaNaM sarvatrAbhisaMbadhyata iti sUtrArthaH // 18 // taruNagaM vA pavAlaM, rukassa taNagassa vA // annarasa vA vi hariprassa, grAmagaM parivaUe // 19 // 1 ( avacUri : ) taruNakaM vA pravAlaM / vRkSasya ciJciNikAdeH / tRNasya vA madhutRNAdeH / anyasya vApi haritasyArjakAdeH / yAmamapariNataM parivarjayet // 15 // ( artha. ) tathA ( vA ke0 ) athavA ( rukassa ke0 ) vRkSasya eTale AmalI yAdika vRno ( vA ke0 ) athavA ( taNagassa ke0 ) tRNakasya eTale tRNanA ( vAvike0 ) vA (annassa ke0 ) anyasya eTale vIjA koi (harista ke0 ) haritasya eTale haritkAya jIvanA (taruNa gaM vA pavAlaM ke0 ) taruNaM vA pravAlaM eTale Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / taruNa evA pravAla (AmagaM ke0 ) azastrapariNata Ae ke0 ) parivarjayet eTale tyAga kare. // 17 // 3.41 pariNamyA hoya, tene ( pariva ( dIpikA . ) punaH kiM kiM tadAha / vRkSasya ciJciNikAdervA, tRNasya vA madhuratRyAdeH, anyasyApi haritasyArjakAdezca, taruNakaM vA pravAlamAmakamapariNataM sacittam / saMyataH pUrvagathoktaM zAlUrAdi saptakaM ciMciNikAditrayasya taruNapravAlaM ca sacittaM parivarjayet // 15 // ( TIkA. ) kiMca taruNayaM ti sUtram / taruNaM vA pravAlaM pallavaM vRkSasya ciJciNikAdestRNasya vA madhuratRNAdeH anyasya vApi haritasyAryakAderAmamapariNataM parivarjayediti sUtrArthaH // 17 // taruNiyaM vA bivADiM, miyaM nayiM saI // ditiyaM paDiAike, na me kappara tArisaM // 20 // ( avacUriH ) taruNAM vAsaMjAtAma niSpannAM vivADi mujAdiphalimAmAma siddhAM narjitAM caSTAM sakRdekavAram // 20 // artha. ) vRtti saMyamI sAdhu ( taruNiyaM vA ke0 ) taruNAM eTale jemAM dANo hajI vaM nayI evI ( bivArDi ke0 ) magapramukhanI phalI te kevI to ke (AmizraM ke0 ) kAM eTale kAcI apaka tathA ( sayaM ke0 ) sakRt eTale ekavAra ( nayiM ho) narjitAM eTale pakAvelI tene (ditiyaM ke0 ) dadatIM eTale bahorAvanAra evI zrAvikAne ( paDiyArake ke0 ) pratyAcakSIta eTale kahe ke, ( tArisaM ke0 ) tA - dRzaM eTale tevo AhAra (me ke0) mune (na kappai ke0) na kalpate eTale kalpe nahi. // 20 // (pikA.) punaH saMyataH kiM kuryAttadAha / nikuH evaMvidhAM striyaM prati iti vadet / it kim / na me mama etAdRzaM jojanaM kalpate / kiM kurvatIM striyam / vivADiM mudrAdipaM m / kiMviziSTAM vivADim | taruNAM vA asaMjAtAM tathA punaH narjitAM / punaH 1 nUtAm / zrAmAma siddhAM sacetanAM sakRdekavAraM dadatIm // 20 // ( TIkA. ) tathA taruNiyaM ti sUtram / taruNAM vA saMjAtAM vivADimiti mudrAdiphalim, zrAmAma siddhAM, sacetanAM tathA narjitAM sakRdekavAraM dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzaM bhojanamiti sUtrArthaH // 20 // > Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. :: tadA kolamaNussinnaM, veluaM kaasvnaaliaN|| tilapappaDagaM nIma, AmagaM privje||1|| (avacUriH) tathA kolaM badaramakhinnamayudakAcyAmanApAditavikArAntaraM, veNukaM vaMzakarivaM,kAsavanAlikAM zrIparNIphalaM, tilaparpaTakaM tilapiSTamayaM, nIpam nIpaH kadaMbakastatphalam / akhinnaM sarvatra yojyam // 21 // (artha.) ( tahA ke) tathA eTale temaja valI (aNussinnaM ke ) asvinnaM eTale nahiM rAMdhelA evA ( kolaM ke0) bora aNussinna e pada sarvatra joDaq. tathA (vetuaM ke) veNukaM eTale vaMzakArelAM tathA ( kAsavanAliyaM ke0) kAzyapanAlikAM eTale zrIparNavRdanuM phala ( tilapappaDagaM ke ) tilanI pApaDI ( nImaM ke) nImavRdanAM phala, te (zrAmagaM ke ) AmakaM eTale. kAcAM sacitta azastra ehavAM te sarvane (parivajAe ke) parivarjayet eTale tyAga kare. // 1 // (dIpikA.) punaH sAdhuH kiM varjayettadAha / sAdhuH kolaM badaraM varjayet / kiMnataM kolam / asvinnm| asvinnamiti padasya arthaH sarvatra yo / punaH tilaparpaTakaM piSTatilamayaM tathA nImaM niimphlm| etat sarvamAma parivarjaye dhuH||1|| - (TIkA.) tahA kolaM ti. sUtram / tathA kolaM badaram / akhina yudakayogenAnApAditavikArAntaram, veNukaM vaMzakaribama, kAsavanAliyaM phalam / akhinnamiti sarvatra yojyam / tathA tilaparpaTaM piSTatilamayam, nIma kalamAmaM parivarjayediti sUtrArthaH // 1 // tadeva cAgalaM piThaM, viDaM vA tittanivuDaM // tilapihapUpinnAgaM, AmagaM parivajae // 22 // (avacUriH) tAnmulaM piSTaM lomityarthaH / vikarTa vA zuddhodakaM, taptAnitamapravRttatridaNaM tila piSTaM tilaloDe, pUtipiNyAkaM sarSapakhalam // // (artha.) (taheva ke0) temaja (cAulaM ke0) cAvalano (piThaM ke0) piSTaM eTale ATo tathA ( vikaTaM ke0 ) zuddhodaka (vA ke) athavA (tattanivuDaM kepa) taptanivRtaM e. Tale tapAvIne TA9 pADelu jala (tilapiThaM ke ) tilapiSTaM te talano loTa tathA (pUti pisAgaM ke0) pUti piNyAkaM eTale sarasavano khola (AmaM ke) kAco hoya to tene (parivajAe ke) vrje.||22|| Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / - 343 (dIpikA) punaH kiM varjayet sAdhustadAha / saMyataH tathaiva tAnhulaM piSTaM loha mityarthaH / tathA vikaTaM vA zuddhodakaM, tathA tapta nirvRtaM kathitaM / sachItIbhUtaM taptA nirvRtaM vA yatri* damotkalitaM na jAtaM tathA tilapiThaM tilaloSTaM, tathA pUti piNyAkaM sarpapakhalam / etattAMDulaloSTAdipaJcakaM kIdRzam | Amakamapakkam / tatsarvaM parivarjayet // 22 // ( TIkA. ) taheva tti sUtram / tathaiva tAnDulaM piSTaM loha mityarthaH / vikaTaM vA zuddhodakaM, tapta nirvRtaM kathitaM sat zItIbhUtam, taptAnirvRtaM vA apravRttatridaekaM, tila piSTaM tilalohaM, pUrti piNyAkaM sarvapalamAmaM parivarjayediti sUtrArthaH // 22 // kavichaM mADaliMgaM ca, mUlagaM mUlagatticyaM // maM pariNayaM, mAsA vi na paca // 23 // ( avacUriH ) kapilaM kapichaphalaM, mAtuliGgaM vIjapUrakaM, mUlakaM sapatrajAtaM mUlakarttikAM mUlakaMdacakka lim, AmAmapakkAmazastrapariNatAM svakAyazastrAdinA vidhvastAm / anaMtakAyatvAmurutvakhyApanArthamubhayam // 23 // ( artha. ) have sAdhu manathI paNa jenI icchA na kare te kahe be. ( AmAM ke0 ) paka tathA (pariNayAM ke0 ) zastrapariNatAM eTale khaparakAya zastrAdike karI jeno vidhvaMsa kasyo nathI evA ( kavihaM ke0 ) kapilaM eTale koTha, ( ca ke0 ) valI. ( mAuliMga ke0 ) mAtuliMgaM eTale vIjoruM (ca ke0 ) valI (mUlagaM ke0 ) mUlakaM eTale mUlo tathA ( mUlakaMttitryaM ke0 ) mUlakarttikAM eTale mUlakarttikAne ( maNasA ho ) manathI paNa ( na pacae ke0 ) na prArthayet eTale na prArthanA kare. arthAt te vastumAM anaMtakAyakapaNuM ve te mATe sAdhu manazrI paNa te pUrvokta vastunI icchA kare nahi. // 23 // ( dIpikA. ) punaH sAdhuH prArthayenmanasApi na / tadevAha / sAdhuH etadagre vakSyamANaM manasApi na prArthayet / kiM tadAha / kapitthaM kapitthaphalaM, mAtuliMgaM ca vIjapUrakaM, mUlakaM sapatrajAlakaM, mUlakatikA: mUlakaMda caka, AmAM apakAM / punaH kIdRzIM / a zastrapariNatAM svakAyazastrAdinA zravidhvastAM, anaMtakAyakatvAt gurutvakhyApanArthamujjayaM manasApi na prArthayet // 23 // ( TIkA. ) kavi ti sUtram / kapiThaM kapiThaphalaM, mAtuluGgaM ca vIjapUrakaM, mUlakaM sapatrajAlakaM mUlavarttikAM mUlakandacakkalim, yAmAmapakkAmazastrapariNatAM svakAyazastrAdinA vidhvastAm / anantakAyatvAmurutvakhyApanArthamunayaM manasApi na prArthaye diti sUtrArthaH // 23 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA tadeva phalamaMNi, bI maMNi jANi ca // bihelagaM piyAlaM ca, AmagaM parivakae // 24 // ( avacUriH ) tathaiva phalamandhUn badaracUrNAn, vIjamanthUnyavAdicUrNAn jJAtvA / bihelagaM vijItakaM, priyAlaM ca rAjAdanaphalam // 24 // ( artha. ) valI sAdhu zuM varje te kahe be. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja valI ( zrama ke0 ) zramakaM eTale kAMcA sacitta (phalamaMNi ke0 ) phalamaMdhUna eTale vadaphalanuM cUrNa eTale borakUTa tathA (bI maMNi ke0) bIjamaMthUna eTale java pramukhano loTa tathA ( bihelagaM ke0 ) vijItakaM eTale baheDAnuM phala, (ca ke0 ) valI (piyAtaM ke0 ) priyAla eTale rAyaNanAM phala tene ( jANiyA ke0 ) jJAtvA eTale jAne ( parivajae ke0 ) parivarjayet eTale tyAga kare. // 24 // ( dIpikA. ) punaH sAdhuH kiM varjayettadAha / tathaiva phalamaMthUna badaracUrNAn, bIjamaMdhUna yavAdicUrNAn jJAtvA siddhAMtavacanAt tathA binItakaM bijItakaphalam, priyAlaM ca priyAlaphalam / etat phalamaMthupramukhacatuSTayamapi zramamapariNataM sAdhurvarjayet // 24 // ( TIkA. ) taheva tti sUtram / tathaiva phalamanthUn badaracUrNAn, bIjamaMthUn ya vAdicU* rNAn jJAtvA pravacanato binItakaM priyAlaM vA priyAlaphalaM ca zramamapariNataM parivarja - ye diti sUtrArthaH // 24 // samudrANaM care nikU, kulamuccAvayaM sayA // nIyaM kulamaikkammaM, kasaDhaM nAnidhAra // 25 // ( yavacUriH ) vidhimAha / samudAnaM nAvanaikamAzritya caredvikuH kulamuccAvacaM vijavApekSayA natu garhitatve sati / nIca kulamatikramya daridrakula mullaGghya utimRddhimatkulaM nAnidhAvena yAyAt // 25 // ( artha. ) have sAdhune gocarIno vidhi kahe be. ( niskU ke0 ) niduH eTale sAdhu (samudANaM ke0) samudAnaM eTale zuddha nikSAne Azraya karIne (care ke0) caret eTale vahoravA jAya. kyAM vahoravA jAya ? to ke ( uccAvayaM ke0) uccAvacaM eTale dhane karI pradhAna te ikSvAku kulAdi tathA avacaM eTale dhananI apekSAyI tu kuMla evA ve paNa kula pratye ( sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara gamana kare. paraMtu (nI kulaM ke0 ) nIca kulaM eTale dhanarahita kulane (kammaM ke0) vyatikramya eTale uhA~ Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| cIne bahu lAnanI vAMgathI (UsaDhaM ke0 ) utsRtaM eTale dhanathI pUrNa evA kula pratye nAnidhArae ke0 ) nAnidhArayet eTale jAya nahi. // 25 // (dIpikA.) atha gocaraNa vidhimAha / sAdhuH samudAnaM zuddhaM naiyaM samAzritya carejachet / kutretyAha / kulamuccAvacaM paraM sadA agarhitatve sati / uccaM prajUtadhanApekSAyA pradhAnam / avacaM tubadhanApekSyApradhAnaM yathAparipATyeva caret sadA sarvakAlam / paraM nIcaM kulamatikramya javaMdhya vinavApedayA pracUtataralAnArthamutsRtamRddhimat kulaM nAnidhArayet na niSIdet na yAyAt / kasmAt / aniSvaGgAlokalAghavAt // 25 // ___ (TIkA.) vidhimAha / samuANaM ti sUtram / samudAnaM nAvanaidayamAzritya carenikuH / kvetyAha / kulamuccAvayaM syaa| kulamuccAvacaM sadA / agarhitatve sati vinavApekSyA pradhAnamapradhAnaM ca / yathAparipATyeva caretsadA sarvakAlam / nIcaM kulamatikamya vinavApekSayA pranUtataralAnArthamutsRtamRddhimatkulaM nAnidhArayenna yAyAt / aniSvaGgAlokakhAghavAdiprasaGgAditi sUtrArthaH // 25 // adINo vittimesijA, na visIiU pNbhie|| __ amubina noaNaMmi, mAyale esnnaare||26|| (avacUriH ) adInAM vRttiM vartanAmeSayet / na vipIdedalAne sati pamitaH / zramUrchito'gRko nojane mAtrAjJa AhAramAtrAM prati epaNArata unamotpAdanaipapApakSapAtIti // 26 // (artha.) have sAdhu zuM kare te kahe . (paMmie ke) paMmitaH eTale buddhimAn (thadINo ke ) adInaH eTale AhAra na malavAthI amlAnamukhavAlo evo sAdhu (vittiM ke0) vRttiM eTale prANa nirvAhakavRtti pratye (esijAke0) epayet eTale gave. paNA kare. paraMtu (na visIja keu) na vipIdet eTale yAhAra na malavAthI vipAda kare nahi. valI te sAdhu (noaNaM mi ke ) sarasa malelA nojanane vipe (yamuchirja ke0) thamUrvitaH eTale mULa na karato tathA valI (mAyale ke0) mAtrAjJaH eTale thAhAranA pramANane jANanAro valI (esaNArae ke) epaNArataH eTale doparahita sUphatA azanAdika levAne vipe sAvadhAna evo hoya. // 26 // (dIpikA.)yatha kIdRzaH kiM kuryaatsaadhustdaah| paMDitaH sAdhuH vRttiM prANavartanameSayet / paraM na viSIdedalAne sati na vipAdaM kuryAt / kinUtaH paMmitaH / adInaH avya Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. dainyamaGgIkRtya amlAnavadanaH / punaH kiMbhUtaH paMktiH / jojane mUrchitaH zragRddhaH / punaH kiMbhUtaH paMktiH / lAne sati mAtrA AhAramAtrAM prati / punaH kiMbhUtaH / eSaNAta umotpAdanaiSaNApakSapAtI // 26 // ( TIkA . ) kiM dINa tti sUtram / adIno dravyadainyamaGgIkRtyA mlAnavadanaH / vRMtirvarttanam / eSayepraveSayet / na viSIdedalAne sati viSAdaM na kuryAt / paritaH sAdhuramUrtito'gra jojane / lAne sati mAtrA AhAramAtrAM pratyeSaNAra - M motpAdanaiSaNApakSapAtIti sUtrArthaH // 26 // o baDhuM paraghare ci, vividaM khAimasAimaM // na ta paMDi kuppe, ivA diU paro na vA // 27 // ( avacUriH ) evaM ca paribhAvayet / bahu pramANataH prabhUtaM khAdyaM svAdyaM ca na tatra patiH kupyet sadapi na dadAtIti / ichA ceddadyAtparo na vA / ichA parasya naM tatrAnyakiM ciJcintayet // 27 // ( .) have te sAdhu A prakAre jAvanA kare. ( paraghare ke0 ) paragRhe eTale gRhastha zrAvakane ghare athavA anyamatIne ghare ( bahuM ke0 ) ghaNuM ( vivi ke 0 ) vi - viTale vividha prakAranuM ( khAimaM ke0 ) khAdimaM te phalAdika tathA ( sAimaM ke0 ) svAdimaM te lavaMgAdika mukhavAsa ane upalakSaNathI uttama azanAdika (0) asti eTale be, paraMtu te gRhastha jo sAdhune pe nahi to te ( paMmirja ke0 ) paMktiH eTale jAe evo sAdhu ( taba ke0 ) tatra eTale te gRhastha upara ( na kuppe ke0 ) na kupyet eTale kopAyamAna thAya nahi. arthAt roSa kare nahi. paraMtu te sAdhu ema jANe ke, ( paro ke0 ) para je gRhastha be, tenI jo Apane Apa - vAnI ( chA0 ) ichA hoya to ( diU ke0 ) dadyAt eTale pe, ane ( vA ke0 ) jo valI ichA na hoya to ( na ke0 ) na Ape. ema vicAre; paNa bIjuM kAM vicAre nahi. zA mATe, ke sAmAyikane bAdha yAve. // 27 // ( dIpikA . ) tata evaM ca paribhAvayettadAha / paragRhe'saMyatAdigRhe bahu pramANataH prabhUtamasti / kiM tat / khAdyaM svAdyaM ca / kiMbhUtam / vividhamanekaprakAram / upalakSaNatvAdazanAdikamapi prabhUtamasti / tatsarvaM sadasti / paraM na dadAti tadA paMr3ito na kupyena roSaM kuryAdadAturupari / kiMtu evaM ciMtayet / yadi zvA syAttadA paro dadyAt / na. syAttadA na ddyaat| paramanyat kimapi na cintayet / kutaH / sAmAyikabAdhAt // 27 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya udezaH / 341 ( TIkA. ) evaM ca jAvayet / bahuM ti sUtram / bahu pramANataH prabhUtaM paragRhe'saMyatAdigRhe'sti vividhamanekaprakAraM khAyaM khAdyam / etaccAzanAdyupalakSaNam / na tatra paritaH kupyet sadapi na dadAtIti na roSaM kuryAt / kiMtu icchA ceddadyAt paro na veti / ichA parasya na tatrAnyat kiMcidapi cintayediti sAmAyikavAdhanAditi sUtrArthaH // 27 // sAsavacaM vA, jattaM pAeM va saMjae // ditassa na kuppA, paccarake vi dIsa // 28 // avacUriH ) etadeva vizeSeNAha / zayanAsanavastraM cetyekavadbhAvaH / naktaM pAnakaM vA saMyato'dadato na kupyetpratyade'pi ca dRzyamAne zayanAsanAdau // 28 // ( artha. ) have teja vizeSe karI kahe . ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale saMyata sAdhu (sayaNa ke0 ) zayana ( zrAsa ke0) Asana (vachaM ke0) vastraM eTale vastra, (vA ke0 ) valI (jattaM ke0) naktaM eTale jAta anna (pANaM ke0 ) pAnaM eTale jala pramukha tene (ditassa ke0 ) adadataH eTale na patA evA gRhastha upara ( na kuppikA ke0 ) na kupyet eTale kopa kare nahi. valI te pUrvokta vastu ( paccarake vi ke0 ) pratyake 'pi eTale pratyakSapaNe (dI sarja ke0) dRzyamAne eTale dekhAya topaNa sAdhu tenAupara krodhAyamAna thA nahi. kaSAya prakaTa na kare. // 28 // ( dIpikA . ) etadeva vizeSeNAha / saMyataH zayanam, AsanaM, vastraM, naktaM, pAnakaM vAdadataH tatkhAmino na kupyedadAturupari na kopaM kuryAt / ka sati / tatsvAminaH zayanAsanAdau pratyade'pi ca dRzyamAne // 28 // ( TIkA. ) etadeva vizeSeNAha / sayaNa tti sUtram / zayanAsanavastraM cetyekavaGgAvaH / taM pAnaM vA saMyato'dadato na kupyettatsvAminaH pratyade'pi ca dRzyamAne zayanAsanAdAviti sUtrArthaH // 38 // cipurisaM vA vi, DaharaM vA mallagaM // vaMda mANaM na jAikA, no praNaM pharusaM vae // 29 // ( avacUriH ) striyaM puruSaM vA / apernapuMsakaM vA / taruNaM vRddhaM vA / vA zabdAnmadhyamam / vandamAnaM santaM prako'yamiti na yAceta / annAdyanAve yAcitAdAne na cainaM parUpaM vyAyA te vandanamiti // 29 // ( artha. ) valI sAdhu potAne ( vaMdamANaM ke0 ) vaMdana karatI evI / ( iSviyaM ke0) striyaM eTale strI pratye (vA ke0 ) athavA (purisaM ke0 ) puruSaM eTale puruSa pratye tathA Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. dainyamaGgIkRtya amlAnavadanaH / punaH kiMnUtaH pNmitH| nojane amUtiH agRdhaH / punaH kiMjUtaH paMmitaH / lAne sati mAtrAjJa AhAramAtrAM prati / punaH kiMnUtaH / eSaNArata janmotpAdanaiSaNApakSapAtI // 26 // * ( TIkA.) kiMca adINa tti suutrm|adiino avydainymnggiikRtyaamlaanvdnH| - ttirvarttanam / eSayejveSayet / na viSIdedalAne sati viSAdaM na kuryAt / paeikataH sAdhuramUrbito'gRko nojane / lAne sati mAtrAjJa AhAramAtrAM pratyeSaNArata ugamotpAdanaiSaNApakSapAtIti sUtrArthaH // 26 // . bahu~ paraghare aDi, vividaM khaashmsaaimN|| ..... na taba paMDina kuppe, zvA diU paro na vA // 2 // (avacUriH) evaM ca parinAvayet / bahu pramANataH prannUtaM khAdyaM khAdyaM ca na tatra paeikataH kupyet sadApi na dadAtIti / zchA ceddadyAtparo na vaa|shyaa parasya naM tatrAnyakiMciJcintayet // 27 // (artha.) have te sAdhu A prakAre jAvanA kare. (paraghare ke) paragRhe eTale gRhastha zrAvakane ghare athavA anyamatIne ghare (bahu~ ke) ghaj ( vivihaM ke) vividhaM eTale vividha prakAraceM ( khAzmaM ke0 ) khAdimaM te phalAdika tathA ( sAmaM ke0.) khAdimaM te lavaMgAdika mukhavAsa ane upalakSaNathI uttama azanAdika (adi ke ) asti eTale be, paraMtu te gRhastha jo sAdhune Ape nahi to te (paMmirja ke0 ) paMmitaH eTale jANa evo sAdhu ( taba ke ) tatra eTale te gRhastha upara (na kuppe ke0) na kupyet eTale. kopAyamAna thAya nahi. arthAt roSa kare nahi. paraMtu te sAdhu ema jANe ke, (paro ke0) para je gRhastha De, tenI jo ApaNane zrApavAnI (chA ke ) zchA hoya to ( dila ke ) dadyAt eTale Ape, zrane (vA ke) jo valI zchA na hoya to (na ke ) na Ape. ema vicAre; paNa bIjuM kAMza vicAre nahi. zA mATe, ke sAmAyikane bAdha Ave. // 27 // . ( dIpikA.) tata evaM ca parijAvayettadAha / paragRhe'saMyatAdigRhe bahu pramANataH prajUtamasti / kiM tt| khAdyaM khAdyaM c| kiMtam / vividhmnekprkaarm| upalakSaNatvAda zanAdikamapi pranUtamasti / tatsarvaM sadasti / paraM na dadAti tadA paMmito na kupya: rASa kuryaaddaaturupri| kiMtu evaM ciMtayet / yadi zvA syAttadA paro dadyAt / na. na dadyAt / paramanyat kimapi na cintyet| kutaH / sAmAyikabAdhAt // 7 // syAtta Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddeshH| -- 34 .. (TIkA.) evaM ca jAvayet / bahuM ti sUtram / bahu pramANataH prajUtaM paragRhe'saMyatAdigRhe'sti vividhamanekaprakAraMkhAdya svaaym| etaccAzanAdyupaladANam / na tatra paeikataH kupyet sadapi na dadAtIti na roSaM kuryAt / kiMtu zchA ceddadyAt paro na veti / zvA parasya na tatrAnyat kiMcidapi cintayediti sAmAyikabAdhanAditi sUtrArthaH // 27 // ....... sayapAsaNavaLa vA, nattaM pANaM va sNje|| ...... : aditassa na kuppikA, paccarake vi adIsa // // ...... (avacUriH) etadeva vizeSeNAha / zayanAsanavastraM cetyekvnnaavH| naktaM pAnakaM vA saMyato'dadato na kupyetpratyade'pi ca dRzyamAne zayanAsanAdau // 2 // (artha.) have teja vizeSe karI kahe . ( saMjae ke) saMyataH eTale saMyata sAdhu (sayaNa ke) zayana. (AsaNa ke0) zrAsana (vaDhaM ke0) vastraM eTale vastra, (vA ke0) valI (jattaM ke0) jaktaM eTale nAta anna (pANaM ke) pAnaM eTale jala pramukha tene (a'ditassa ke0) adadataH eTale na zrApatA evA gRhastha upara ( na kuppijA ke0) na kupyet eTale kopa kare nahi. valI te pUrvokta vastu (paJcake vi ke0) pratyade'pi eTale pratyakSapaNe (dIsa ke0) dRzyamAne eTale dekhAya topaNa sAdhu tenAupara krodhAyamAna thAya nahi. kaSAya prakaTa na kare. // 2 // ___ (dIpikA.) etadeva vizeSeNAha / saMyataH zayanam, AsanaM, vastraM, naktaM, pAnakaM vAdadataH tatsvAmino na kupyedadAturupari na kopaM kuryAt / ka sati / tatsvAminaH zayanAsanAdau pratyade'pi ca dRzyamAne // 27 // ( TIkA.) etadeva vizeSeNAha / sayaNa tti sUtram / zayanAsanavastraM cetyekavannAvaH / jaktaM pAnaM vA saMyato'dadato na kupyettatsvAminaH pratyade'pi ca dRzyamAne zayanAsanAdAviti sUtrArthaH // 30 // ..... iDiaM purisaM vA vi,DaharaM vA mhlgN|| . . . vaMdamANaM na jAzjA, no aNaM pharusaM ve||she|| ... (zravacUriH ) striyaM puruSaM vaa|apenpuNskN vaa| taruNaM vRddhaM vaa|vaa zabdAnmadhyamam / vandamAnaM santaM najako'yamiti na yAceta / annAdyanAve yAcitAdAne na cainaM paruSaM brUyAthA te vandanamiti // 2 // " (artha.) valI sAdhu potAne (vaMdamANaM ke) vaMdana karatI evI / (niyaM ke0) striyaM eTale strIpratye (vA ke0)athavA (purisaM ke) puruSaM eTale puruSa pratye tathA Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. valI ( maharaM ke0 ) taruNa pratye. vAzabda be tethI madhyavayavAlAne paNa tathA ( mahalagaM ke0 ) mahalakaM eTale vRddha pratye ( na jAikA ke0 ) na yAceta eTale yAcanA kare nahi. kema ke, jo vaMdanA karanArane yAcanA kare to te vaMdanA karanAranA manamAM zravalA pariNAma thAya. tethI tenI jAvanA jaMga pAme. valI sUjatA annAdikanAmAvI yAcanA karanAra sAdhune anna pe nahi to paNa te sAdhu (eM ke0 ) enam eTale ene (pharasa 0 ) paruSaM eTale kaThora vacana ( na vae ke0 ) na vadet eTale bole nahi. arthAt emana kahe, je amane anna Apato nathI, tethI tAruM kareluM vaMdanAdika sarva vRthA be // 25 // ( dIpikA. ) punaH kiMca sAdhuH striyaM vA, puruSaM vA apizabdAt napuMsakaM vA, DaharaM taruNaM vA, mahalakaM vRddhaM vA, vAzabdAd madhyamaM vA, vandamAnaM santaM nako'yamiti jJAtvA na yAceta / katham | yAcane teSAM vipariNAmo bhavati / yatInAmupari jAvo javati / annAdInAmajAve yAcitasyAdAne na cainaM paruSaM kaThoraM brUyAt / kiM paruSam / vRthA te vandanaM yadi na dadAsItyAdi / pAThAntaraM vA / vandamAno na yAceta lalivyAkaraNena / zeSaM pUrvavat // 25 // 1 ( TIkA. ) ichi ti sUtram / striyaM vA puruSaM vApi / apizabdAttathAvidhaM napuMsakaM vA / DaharaM taruNaM, mahalakaM vA vRddhaM vA / vAzabdAnmadhyamaM vA / vandamAnaM santaM jar3ako'yamiti na yAceta vipariNAmadoSAt / annAdyajAvena yAcitAdAne na cainaM paruSaM brUyAthA te vandanamityAdi / pAThAntaraM vA / vandamAno na yAceta lalivyAkaraNena / zeSaM pUrvavaditi sUtrArthaH // 27 // je na vaMde na se kuppe, vaMdinu na samukkase // evamane samApassa, sAmAnasucii // 30 // ( avacUriH ) yo na vandate na tasya kupyet / vandito nRpAdinA na samutkarSet / evamanveSamANasya jagavadAjJAmanupAlayataH zrAmaNyamanutiSThatyakha hitam // 30 // (artha) valI sAdhu je be te - ( je ke0 ) yaH eTale je koi gRhasthAdika hoyate paNa jo potAne ( na vaMde ke0 ) na vandeta eTale na vAMde, to paNa ( se ke0 ) tasmai eTale te gRhastha upara ( na kuppe ke0 ) na kupyet aiTale kopAyamAna thAya nahi. temaja valI rAjAdika mahoTA lokoe ( vaMdi ke0 ) vaMditaH eTale vaMdana karelo sAdhu (na samukkase ke0) na samutkarSet eTale ajimAna na kare. ( evaM ke0) upara kar3e Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike pazcamAdhyayane ditIya uddeshH| .. 30e lA be prakAre (annesamANassa keu) anveSamANasya eTale jinAjhA pramANe cAlanArA -- sAdhunuM / ( sAmamaM ke0) zrAmaNyaM e sAdhupaNuM ( aNuci ke ) anutiSThati eTale akhaMDa rahe be. // 30 // (dIpikA.) tathA punaH kiNnnuutH| yaH sAdhuryo gRhasthAdiko'pi na vandate tadA na kupyet nAvandamAnasyopari kopaM kuryaat| tathA kenApi rAjAdinA yadi vanditastadA na samutkarSennotkarSa kuyAt / evamuktaprakArachayenAnveSamANasya jagavadAjJayAnupAlayataH zrAmaNyaM yatitvamanutiSThatyakhaemam // 30 // - (TIkA.) tathA je Na vaMdi ti sUtram / yo na vandate kshcigRhsthaadiH| na tasmai kupyet / tathA vanditaH kenacinnRpAdinA na samutkarSet / evamuktena prakAreNAnveSamANasya jagavadAjJAmanupAlayataH zrAmaNyamanutiSThatyakhaemamiti sUtrArthaH // 30 // ... si ega laDUM, loneNa vinnigRh|| mAmeyaM dAzyaM saMtaM, daNaM sayamAyae // 31 // (avacUriH) svapadasteyapratiSedhamAha / syAdekako labdhvotkRSTamAhAraM lone... nAniSvaGgeNa vinigrahate / mA samedaM jojanajAtaM darzitaM sat dRSTvA khayamAcAryAdirAdadyAt // 31 // _ (artha, ) have potAnA padane viSe corIno pratiSedha kaheje. (siyA egaLa ke0) syAdekaH kazcit eTale jo kadAcit ko eka jaghanya sAdhu (lahuM ke0) labdhvA eTale gocarIe prApta zrayelA uttama AhArane pAmIne (loneNa ke0) lojena eTale lo. nathI (viNigRha ke0) vinigRhate eTale nIrasa AhAra japara rAkhI uttama AhArane DhAMkI de. kAraNa ke, te ema jANe ke ( meyaM ke0) mamedaM eTale A pratyakSa mane malelo mAro AhAra jo gurune (dAzyaM saMtaM ke) darzitaM sat dekhADyo to te zrA. hArane guru ( dakhUNa ke.) dRSTvA eTale jozne (mA sayamAyae ke0) mA svayamAdadyAt eTale rakhe pote grahaNa kare. arthAt ghaNI mahenatathI mArA ANelA AhArane guru jo dekhe to lazle to mane sAraM anna khAvA male nahi. temATe prabanna rAkhaM ema mAnIne sarasa AhArane nIrasa AhArathI DhAMke. // 31 // (dIpikA.) atha svapadasteyasya pratiSedhamAha / syAt kadAcit sAdhurekaH kazcidatyantajaghanyo labdhamutkRSTamAhAraM lonena AhAragRDyA vinigUhate aMtaprAMtAdinAhAreNa tamutkRSTamAhAramAchAdayet / katham / ahameva nodaya iti / ki Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 rAya dhanapatasiMghavadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. mityatAha / mA mama idaM nojanajAtaM darzitaM sat dRSTvA AcAryA diH svayamAdadyAt zrAtmanaiva gRhNIyAt // 31 // . (TIkA.) svapadasteyapratiSedhamAha / sia tti sUtram / syAtkadAcidekaH kazcidatyantajaghanyo labdhvotkRSTamAhAraM lonenAniSvaGgeNa vinighte| ahameva nodaya ityantaprAntAdinAbAdayati / kimityata Aha / mA mama idaM nojanajAtaM darzitaM sadRSTvAcAryAdiH svayamAdadyAdAtmanaiva gRhNIyAditi sUtrArthaH // 31 // attahAgurulucho, baDhuM pAvaM pkuv|| . uttosa aso hoi, nivANaM ca na gv||32|| (avacUriH) asya doSamAha / AtmArtha eva guruH pradhAnaM yasya sa dubdhaH san dajanojane baha pApaM prakaroti mAyayA dAriddhaM karma / ayaM prlokdossH| ihalokadoSamAha / ustoSazca navati / yena kenacidAhAreNa tuSTirasya kartuM na shkyte| nirvANaM ca na gavati // 3 // ...(artha.) have. e. sAdhune doSa kahe . te (buko ke0) lubdhaH eTale lojiyo arthAt atidukha tathA ( attahAguru ke ) AtmArthagurukaH eTale potAno svArthaja jene moTo lAge je evo te sAdhu (bahuM pAvaM ke0) bahu pApam ghaNA pApane (pakuvara ke0) prakaroti eTale kare . ane (se ke0) te sAdhu, (uttosarja ke0) ustoSakaH eTale jevA tevA paNa AhAre te kunI tuSTi thAya nahi. (ca ke0) valI ( nivANaM ke0) mo6 pratye (naM gabara ke0) na gabati eTale jAto nathI, // 3 // (dIpikA.) asya saadhordossmaah| sa sAdhuH evaM pUrvoktanojane bahu pApakarma kroti| kiMnUtaH saadhuH|atthaaguru| Atmanortha eva jaghanyo guruH pApapradhAno yasya sa AtmArthagurukaH |punH kiMnUtaH sa saadhuH| bubdhaH tujhaH san / ayaM paralokadoSa uktH| atha ihlokdossmaah| punaH ustoSazca bhavati yena kenacidAhAreNAsya kulasya tuSTiH . kartuM na zakyate / ataeva hetoH sasAdhuH nirvANaM tu modaM na gchti| zha loke ca dhRti na bajate / anantasaMsArikatvAd vA modaM na gavati // 3 // . (TIkA.) asya doSamAha / attati sUtram / AtmArtha eva jaghanyo guruH pApapradhAno yasya sa AtmArthagururbubdhaH san dujanojane bahu pranUtaM pApaM karoti / mA. yayA dArikhaM karmetyarthaH / ayaM paralokadoSaH / ihalokadoSamAha / ustoSazca javati / yena kenacidAhAreNAsya kulasattvasya tuSTiH kartuM na zakyate / ata eva ni Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... . : ... dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| . . .351 , rvANaM ca na gavati / iha loka eva dhRtiM na banate / anantasaMsArikatvAhA modaM : na gavatIti suutraarthH|| 35 // .... siA egana lahUM, vividaM pANanoaNaM // nadagaM naddagaM nuccA, vivannaM virasamAhare // 33 // (avacUriH) evaM yaH pratyakSamapaharati sa ukto'dhunA yaH parokSamapaharati sa ucyte| syAdeko labdhveti puurvvt| vividhaM pAnanojanaM nidAcaryAM gata eva jamakaM namakaM ghRtapUrNAdi juktvA vivarNaM amlakhalAdi, virasaM shiitodnaadi| AharedAnayet // 33 // (artha.) ( sizrA ke0.) syAt eTale kadAcit (egA ke0) ekakaH eTale ekalo sAdhu ( vivihaM ke0) vividhaM eTale vividha prakAraceM (pANanoaNaM ke) pAna nojanaM eTale pAnanojanane (la ke0) labdhvA eTale pAmIne (jaddagaM jaddagaM ke0) najakaM namakaM eTale sAraM ghevara pramukha (juccA ke0) juktvA eTale nadaNa karIne ( vivannaM ke) vivarNaM eTale varNarahita tathA virasaM eTale rasarahita AhAra pratye (Ahare ke ) upAsare lAve. // 33 // .. (dIpikA.) evaM ca yaH pratyakSamapaharati sa pratyakahara uktH| adhunA yaH parokSamapa harati sa parodahara ucyate / ekaH ko'pi bubdhaH san syAt kadAcit vividhamaneka prakAraM pAnanojanaM tatra nidAcAryAyAM gata eva nakaM namakaM javyaM ghRtapUrAdikaM nuktvA . bahireva vApi yat vivarNamamlakhalAdi virasaM vigatarasaM zItodanAdyAharet // 33 // ___(TIkA.) evaM yaH pratyadaH pratyakSamapaharati sa uktH| adhunA yaH parokSaH parodamapaharati sa ucyte| sitha tti sUtram / syAdeko'pi labdhveti pUrvavat / vividhamanekaprakAraM pAnanojanaM nidAcaryAgata eva |njkNnkN ghRtapUrNAdi juktvA vivarNa vigatavarNamamlakhalAdi virasaM vigatarasaM zItodanAdyAharedAnayediti sUtrArthaH // 33 // ...... jANaM tu tA ime samaNA, AyayahI ayaM munnii||. . saMtujho sevae paMtaM, lUdavittI sutosa // 34 // ___(zravacUriH ) kimarthamevaM kuryAdityAha / jAnaMtu mAM tAvatUmaNAH shesssaadhvH| zrAyatArthI modArthyayaM muniH saMtuSTo lAjAlAnayoH samaH sevate prAntamasAraM rUdavRttiH saMyamavRttiH sutoSyo yena kenacittoSaM nIyata iti // 34 // . .... ... . (artha.) te sAdhu zAmATe ema kare be te kahe je. (zme ke) me eTale zrA (samaNA ke) zramaNAH eTale sAdhu (tu keNaH) nizcaye (tA ke:) tAvat eTale Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. prathama (jANaMtu ke0) jAnantu eTale jANo. zIrIte jANo te kahe . ( ayaM ke) ayaM eTase A (muNI ke) muniH eTale sAdhu je te (AyayahI ke.) ayatArthI eTale modano arthI be. mATe ( saMtuhoM ke). saMtuSTaH eTale lAna thAya na thAya to paNa saMtoSavAlo, ( sutosa ke0) sutoSyaH eTale aMtaprAMta vastuvaDe paNa saMtoSa pAmanAra tathA ( lUha vittI ke) rUdavRttiH eTale saMyamaneviSe rahelo evo e sAdhu (paMtaM ke) prAntaM eTale asAravastune ( sevae ke ) sevate eTale seve . // 34 // (dIpikA.) kimarthamevaM kuryaadityaah| sa bubdhaH sAdhuH / evaM jaanaati| evaM kiN| zramaNAH zeSasAdhavaH tAvat Adau mAM jAnantu yathA ayaM muniH sAdhuH AyatArthI mokSArthI / punaH kIdRzaH / saMtuSTaH lAne'lAne ca samaH san prAntamasAraM sevate / kiMga muniH|ruudvRttiH sNymvRttiH|punH kiM nuutH|sutossyo yena kena cittoSaM nIyata iti||3|| (TIkA.) sa kimarthamevaM kuryAdityata Aha / jANaMtu ti suutrm|jaanntu tAvanmAM zramaNAH zeSasAdhavo yathA AyatArthI modArthI ayaM muniH sAdhuH saMtuSTo lAnAlAnayoH samaH sevate prAntamasAraM rUdavRttiH saMyamavRttiH sutoSyaH yena kenacittoSaM nIyata iti sUtrArthaH // 34 // pUaNahA jasokAmI, maannsmmaannkaame|| baDhuM pasavaI pAvaM, mAyAsalaM ca kuvara // 35 // (avacUriH ) etadapi kimarthaM kuryaadityaah|puujnaarth svapadaparapadAcyAM sAmAnyena pUjA naviSyati / yazaHkAmI aho ayamiti pravAdArthI / vndnaanyubaanaadirmaanH| vastrapAtrAdiniH sNmaanH| ttkaamH| sa caivaMcUtaH prasUte nirvarttayati / tajurutvAdeva / samyaganAlocayan mAyAzavyaM cAvazalyaM karoti // 35 // (artha. ) have eno doSa kahe . e pramANe te sAdhu pUrvokta bhojanane viSe je bahu pApa karma kare , te zAmATe kare nete kahe . ( pUaNahA ke ) pUjanArthaM eTale potAnAM pUjanane artha (jasokAmI ke0) yazAkAmI eTale yazanI zbA rAkhanAra arthAt svapadA parapadayI sAmAnya paNAe karI mArI pUjA thAze, ane valI loko kaheze ke, A uttama sAdhu ne evA dhanya vAdane zvanAra ( mANasammANakAmae ke) mAnasaMmAnakAmukaH eTale mAna je vaMdanAnyuDAna ane sanmAna te vastra pAtrAdi lAja te behune zchanAra evo sAdhu (vahu pasavaI pAvaM ke0) vahu prasUte pAvaM eTale kvezanA yogth| ghaNuMja pApa utpanna kare, (ca ke0) valI te pApana gurutva hovAthI tathA rUDI rIte AlA Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike paJcamAdhyayane ktiIya uddeshH| 353 canA na karavAthI (mAyAsavaM ke.) mAyAzalyaM eTale mAyAzaTyane (kuvara ke) karoti eTale kare . // 35 // ____(dIpikA.) etadapi kimarthamevaM kuryAdityAha / evaMvidhaH sAdhurbahvatipracuraM pApaM pradhAnalezayogAt prasUte nirvarttayati tazurutvAdeva samyag nAlocayati / tato mAyAzalyaM ca nAvazalyaM karoti / kiMjUtaH sAdhuH / pUjArthaM yazaHkAmI evaM kurvato mama svapadaparapadAnyAM sAmAnyena pUjA naviSyatIti yshHkaamii| aho ayamiti pravAdArthI vA / punaH kiMnUtaH saadhuH| maansNmaankaamukH| mAno vandanAnyubAnalAnanimittaH saMmAnazca vastrapAtrA dilAnanimittaH tayoH kAmuko vAJchakaH // 35 // . . (TIkA.) etadapi kimarthamevaM kuryAttatrAha / pUaNahatti sUtram / pUjArthamevaM kurvataH svapadaparapadAcyAM sAmAnyena pUjA naviSyatIti yazaskAmI / aho ayamiti pravAdArthaM vA / tathA mAnasaMmAnakAma evaM kuryAt / tatra vandanAcyubAnalAnanimitto mAnaH / vastrapAtrA dilAnanimittaH saMmAnaH / sa caivaMcUtaH bahvatipracuraM pradhAnaklezayogAt / prasUte nirvarttayati pApam / tajurutvAdeva sgygnaalocyn|maayaashdyN ca nAvazaTyaM karotIti sUtrArthaH // 35 // suraM vA meragaM vA vi, annaM vA maUgaM rsN|| sasakaM na pibe niskU, jasaM saarkmppnno||36|| __ (avacUriH) prtissedhaantrmaah| surAM piSTAdiniSpannAM merakaM prasannAkhyaM surAprAyogyavyaniSpannamanyaM vA madyagAminaM rasa midurasAdikaM dhAtakIpuSpavAsitam / sadA parityAge kevaDhyAdayaH sAkSiNo yasya tat sasAdi kevalipratiSikaM na pivenikuH / anenAtyantika eva tatpratiSedhaH sadA sAdinAvAt / yazaHzabdena saMyamo'nidhIyate anye tu glAnApavAda viSayametatsUtramadapasAgArikavidhAnena vyAcadata iti // 36 // (artha.) valI sAdhuye je AhAra bAno athavA pragaTa na karavo te kahe . (niskU ke) nikuH eTale nigraMtha sAdhu (appaNo ke0) AtmanaH eTale potAnA (jasaM ke0) yazaH eTale yazane vA saMyamane (sArakaM ke0) saMradan eTale rakSaNa karato to (sasakaM ke ) sasAdi eTale jenA tyAgane kevalI pramukha sAdI ve evI arthAt jeno kevalIye sarvathA sadA pratiSedha kasyo ne evA (suraM ke0) piSTAdikathI thaelI madirAne ( vA ke ) tathA ( meragaM vA vi ke) merakaM vApi eTale mahuDAnI madirAne apizabdathakI golanI madirA paNa levI. tene (vA ke ) tathA (annaM Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha jAga tetAlIsa (43) mA. ke0 ) anyaM eTale madirAprAyogyarasathI banelA vIjA paNa ( maUgaM rasaM ke0 ) mAdyakaM rasaM eTale madyasaMbaMdhI rasa te sIdhu pramukha tene paNa ( na pive ke0 ) na pivet eTale pIe nahi. bIjA AcAryoM kahe be ke, yA sUtra glAnApavAdaviSayaka che. // 36 // ( dIpikA . ) punaH pratiSedhAntaramAha / nikuH surAdi na pivet / tatra surAM vA piSTAdiniSpannAM, merakaM vApi prasannAkhyam, anyaM vA surAprAyogyadravya niSpannaM madyasaMbadhinaM rasaM sIdhvAdirUpaM na pibet / yataH kIdRk tat / sasAdi sadA parityAge sA - diNaH kevalyAdayo yasya tat sasAdi kevalipratiSiddhamityarthaH / anena sarvathA pratiSedha uktaH sadA sAkSinAvAt / kimiti na pivedityAha / sa nikkuH kiM kurvan / zrA tmano yazaH saMyamaM saMrakSan / anye tu AcAryA etat sUtraM glAnApavAdaviSayama pasAgArika vidhAnena vyAcakSate // 36 // 1 I ( TIkA. ) pratiSedhAntaramAha / suraM vatti sUtram / surAM vA piSTAdiniSpannAM, me rakaM vApi prasannAkhyaM, surAprAyogyadravya niSpannamanyaM vA mAdyaM rasaM sIdhvAdirUpaM sasA - dikaM sadAparityAgasA dikevalipratiSiddhaM na pibebhiH / anenAtyantika eva ta tpratiSedhaH sadAsAdinAvAt / kimiti na pibedityAha / yazaH saMrakSannAtmanaH / yazaH zabdena saMyamo 'nidhIyate / anye tu glAnApavAda viSayametatsUtra malpasAgArika vidhAnena vyAcakSata iti sUtrArthaH // 36 // piyae egana telo, na me koI viprANai // tassa parasaha dosAi, niDiM ca suroha me // 37 // ( avacUriH ) atraiva doSamAha / pibatyeko dharmasahAyara hitazcauro'sau jagavadadattagrahaNAdanyopadezayAcanAdvA / na mAM kazcidvijAnAtIti jAvayan / pazyataihikapAratrikAMstasya sAdhordoSAn / nikRtiM mAyAM zRNuta me mama kathayataH // 37 // ( .) surAdinA pAnathI hija doSa thAya be, te kahe be. ( ega ke0 ) ekakaH eTale dharmasahAyarahita athavA ekAMtamAM rahyo evo ( teNo ke0 ) stenaH eTale cora arthAt gavAne je na dIdheluM te anyane upadezAdi karI grahaNa karUM mATe cora vo puruSa dharmamA rahyo ko (piyA ke0 ) pivati paTale pUrvokta madirAnuM pAna kare, ane manamAM jANe je huM ekAMtamAM rahyo thako madirAnuM pAna karuM huM, tethI (me ke0) mane ( koi vi. ke 0 ) kazcidapi eTale koi paNa ( na yANa ke0 ) na jAnAti eTale jA patuM nathI. ema vijJAvanA kare. to he ziSyo (tassa ke0 ) tasya eTale tenA ( dosAIM ke0) Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / 355 doSAn eTale ihalokasaMbaMdhI ane paralokasaMbaMdhI doSone (passaha ke0) pazyata eTale juvo. (nirDi ke 0 ) nikRtiM eTale mAyAne arthAt koi pUbe ke tamoe madirApAna karayuM ke, to te kapaTathI jUnuM bole, je me pIdhuM nathI ityAdi mAyAne (caM ke0) valI bIjA avaguNane pAkana karanAra evA ( me ke0 ) mama eTale mArAyakI (suroha ke 0 ) zRNuta eTale sAMjalo // 37 // ( dIpikA. ) surA dipAne'traiva doSamAha / eko dharmasahAyarahita ekAntasthito arastra prapa | kiMbhUta ekaH / cauraH jagavatA yanna dattaM tasya grahaNAdanyopadezayAcanAdvA / punaH kiM kurvan / na mAM ko'pi jAnAtIti vibhAvayanniti zeSaH / tasyevaMbhUtasya jo ziSyA yUyaM doSAnihalokasaMbandhinaH paralokasaMbandhinazca pazyata / ca punarnikRtiM mAyArUpAM zRNuta mama kathayata iti zeSaH // 37 // ( TIkA. ) va doSamAha piyati sUtram / pibatyeko dharmasahAya vipramuktoSepasAgArika sthito vA stenacauro'sau jagavadadattagrahaNAt / anyApadezayAcanAdvA / na mAM kazvijJAnAtIti jAvayan tasyevaMbhUtasya pazyata doSAnaihikAn pAralauki kAMzca / nikRtiM ca mAyArUpAM zRNuta mameti sUtrArthaH // 37 // vaTUI suMDicyA tassa, mAyAmosaM ca nikuNo // nivANaM, sayayaM ca prasAduA // 38 // yaso ( avacUriH ) varddhate zaumikA tadatyantA niSvaGgarUpA / mAyAmRSAvAdaM ca pratyupalabdhApalApena varddhate / tasya nidoH yazazca svapadaparapakSayoH / anirvANamatRptiH / satataM cAsAdhutA loke vyavahAratazcaraNabAdhanena paramArthataH // 38 // ( artha. ) valI te madirApAna karanArA nikune zuM thAya te kahe be. ( tassa ke0 ) te madirApAna karanAra (nirakuNo ke0 ) nikSoH eTale sAdhunuM (suMmiyA ke0 ) zaumikA eTale Asakta lolupapaeM ( vaTTara ke0 ) varddhate eTale vRddhi pAme be. valI (mAra yamo ke0) mAyA mRSA eTale mAyA ne mRSAvAda paNa vadhe be. kAraNa ke, vAraMvAmada prAtithI vakavAda yAya, tethI niMdA thAya, javaparaMparA vadhe, valI ( yasaH ke0 ) ayazaH eTale khapakSaparapakSamAM tenI apakIrtti thAya, ( ca ke0 ) valI te madirAnA lAjI ( anivANaM ke0 ) anirvANaM eTale tRpti te duHkha vadhe be, aneM (sayayaM ke0 ) satataM eTale niraMtara ( sAhuyA ke0 ) asAdhutA eTale lokane viSe vyavahArathI tathA cAritra pariNAmanA vAdhavaDe paramArtha thakI sAdhutA vadhe The. tene vyava hArathI loka sAdhu jANe, paNa paramArthe to te asAdhuja hoya . // 38 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. I ( dIpikA. ) punastasya kiM jayati tadAha / tasya jikoH zaukikAtyantA jivaGgarUpA varddhate / punaH mAyAmRSAvAdaM ca mAyA ca mRSAvAdazca tasya varddhate / pratyupalabdha* sthApalApenedaM ca javaparaMparA hetuH anubandhadoSAt / tathA tryazazca svapakaparapadayormadhye tathA tasya lAne nirvANamatRptiH duHkhaM satataM varddhate / ca punaH sAdhutA varddhate loke vyavahArataH cAritrapariNAmabAdhanena paramArthataH // 38 // ( TIkA. ) vaha tti sUtram / vardhate zaumikA tadatyantA niSvaGgarUpA tasya mAyAmRSAvAdaM cetyekavadbhAvaH / pratyupalabdhApalApena vardhate tasya nikoridaM ca javaparaMparA - heturbandhadoSAt / tathA yazazca svapadaparapakSayoH / tathA anirvANaM tadalAne satataM cAsAdhutA loke vyavahArataH caraNapariNAmabAdhanena paramArthata iti suutraarthH|| 38 // nicuviggo jahA teNo, prattakammehiM DummaI // tArisI maraNaM vi, na rAhedi saMvaraM // 35 // ( avacUriH ) sa bhUto sadAprazAnto yathA stenaH svaTuzcaritairyurmatistAdRzaH kviSTacitto maraNAnte'pi nArAdhayati saMvaraM cAritram // 39 // (.) valI paNa te madyapAna karanArane zuM yAya te kahe be. ( jahA ke0 yathA eTale jema ( teNo ke0 ) stenaH eTale cora ( sadA ke0 ) niraMtara ( nicuautho ) nityodvignaH eTale niraMtara udvignacitta thako dravyane tAke be, tema ( DumbaI ke0 ) durmatiH eTale DurbuddhivAlo jiku (ttakammehiM ke0 ) - tmakarmaniH eTale potAnA madyapAna pramukha karmoe karI ghaNuMja duHkha pAmebe. ( tAri - saH ke0 ) tAdRzaH eTale tevo duSTacittavAlo niku ( maraNaMte vi ke0 ) maraNAMte'pi eTale maranA avasarane viSe paNa ( saMvaraM ke0) saMvarane (na ArAhe ke0) na yArAdhayati eTale rAdhe nahIM. sadaiva akuzala buddhi hovAthI tene saMvaravIjano abhAva be. // 3e|| ( dIpikA. ) punastasya kiM syAdityAha / sa itthaMbhUto nikkuH nityo dvignaH sadAprazAntaH syAt / yathA stenazcoraH / kaiH / yatmakarma niH svakIya duzcaritaiH / kiMbhUto jinduH / durmatiH DurbuddhiH / tAdRzaH san saMkliSTacitto maraNAnte'pi saMvaraM cAritraM nArAdhayati sadaivAkuzala buddhayA tasya saMvarabIjAjAvAt // 35 // ( TIkA. ) kiM / nicuviggatti sUtram / sa iMchaMbhUto nityodvignaH sadAprazAnto yathA stenazcaura AtmakarmaniH svaSuzcaritairyurma tirduSTabuddhiH / tAdRzaH kliSTasattvo ma Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / 357 rAte'pi carakAle'pi nArAdhayati saMvaraM cAritraM sadaivAkuzalabuDyA tadvIjAnAvAditi sUtrArthaH // 35 // prAyarie nArAdeza, samAvi taariso|| gicA viNaM garidaMti, jeNa jANaMti tArisaM // 40 // ( avacUriH) zrAcAryAnnArAdhayati zramaNAMzcApi tAdRzaH / gRhasthA apyenaM duSTazIlaM garhanti kutsanti / yena jAnanti tAdRzaM duSTazIlamiti // 40 // (.) valI paNa tenuM zuM yAya be te kahe be. ( tArisoM ke0 ) tAdRzaH eTale vo DurAcArane sevanAra madyapAna karanAra evo te nikku ( AyariAe ke0 ) - cAryAn eTale AcAryoMne ( na ArAhe ke 0 ) na ArAdhati eTale ArAdhana kare nahi. azuddhAva be temATe tathA ( samaNe yavi ke0 ) zramaNAnapi eTale zramaNa je sAdhu tene paNa ArAdhana kare nahi. te azruddha jAva be mATe ene (gihachA vi ke0 ) gRhasthA api gRhastho paNa ( evaM ke0 ) enaM eTale e nikune ( garihaMti ke0 ) gati eTale niMdA kare be. ( jeNa ke0 ) yena eTale je kAraNeM karI ( tArisaM ke0 ) tAdRzaM eTale tevA duSTazIlavAlAne ( jAti ke0 ) jAnaMti eTale jANe be. // 40 // ( dIpikA. ) punastasya kiM syAdityAha / tAdRzo nikkarAcAryAnnArAdhayati azuddhanAvatvAt / tathA zramaNAnapi nArAdhayati azuddhabhAvAdeva | gRhasthA api enaM duSTazIlaM garhanti kutsanti / kimiti / yena kAraNena jAnanti tAdRzaM duSTazIlamiti // 40 // ( TIkA. ) tathA rie ti sUtram / zrAcAryAnnArAdhayati azuddhabhAvatvAt / zramaNAMzcApi tAdRzAnnArAdhayatyazubhAvatvAdeva / gRhasthA apyenaM duSTazIlaM gaInte kutsanti / kimiti / yena jAnanti tAdRzaM duSTazIlamiti sUtrArthaH // 40 // evaM tu guNadI, guNANaM ca vivakae // tArisI maraNaM vi, ArAdehi saMvaraM // 41 // (avacUriH) evaM sUtroktaprakAreNAguNaprekI zraguNAnAM pramAdAdInAM prekSako guNAnAM svagatAnAmanAsevanena paragatAnAM ca pradveSeNa vivarjakaH // 41 // (artha. ) valI paNa tenuM zuM yAya te kahe be. ( evaM ke0 ) e ukta prakAre karI (appehI ke0 ) guNapredI eTale guNarahita avaguNanA sthAnakane jonAra ne ( guNA ca ke0 ) guNAnAM eTale guNonA sthAnakane ( vivarja ke0 ) vivarddhakaH eTale Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. damA dayA vinayAdika guNono tyAga karanAra evo (tAriso ke0) tAdRzaH eTale tevo puSTapariNAmavAlo veSadhArI sAdhu (maraNaMte vi ke0) maraNAMte'pi eTale maraNa kAlane viSe paNa (saMvaraM ke0) saMvarane eTale cAritrane (Na ArAheza ke0) nArAdhayati eTale ArAdhe nahi // 41 // (dIpikA.) punastasya kiM syAdityAha / evamuktaprakAreNa aguNaprekSI aguNAn predata ityevaMzIlaH / punaH kiM / guNAnAM cApramAdAdInAM svagatAnAmanAsevanena paragatAnAM ca praveSakaraNena vivrjkstyaagii| tAdRzaH viSTa cittapariNAmo maraNAnte'pi nArAdhayati saMvaraM cAritram // 41 // (TIkA. ) evaM tu tti sUtram / evaM tUktena prakAreNa aguNapredI aguNAn pramAdAdIn predate taDIlazca ya ityarthaH / tathA guNAnAM cApramAdAdInAM khagatAnAmanAsevanena paragatAnAM ca prareSeNa vivarjakaH tyAgI / tAdRzaH kliSTacitto maraNAnte'pi nArAdhayati saMvaraM cAritramiti sUtrArthaH // 41 // tavaM kuvara medAvI, paNIaM vajae rsN|| maUppamAyavira, tavassI ashnkkso||4|| __ (avacUriH) yatazcaivaM tadoSatyAgena tapaH karoti medhAvI maryAdAvartI praNItaM snigdhaM varjayati rasaM ghRtAdi / madyapramAdavirataH / nAsti klissttsttvaanaamkRtym| ahaM tapasvItyutkarSamatikAnto'tyutkarSaH / maraNAnte'pi ahaM tapasvItyutkarSarahitaH // 42 // (artha.) have madyatyAgano guNa kahe . ( mehAvI ke0) medhAvI buddhimAn maryAdAvartI sAdhu, ( tavaM ke0) tapaH eTale bAra prakAranA tapane (kuvara ke0) karoti eTale. kare . tathA (paNI ke0) praNItaM eTale snigdha evA (rasaM ke0) ghRtAdika rasane alojI thako (vajAe ke) varjayet eTale tyAga kare. kevala ghRtAdikano tyAgaja na kare. paraMtu (maUppamAyavira ke) madyapramAdavirataH eTale madyapAnanA pramAdayakI rahita ane (tavassI ke0) tapasvI (azukaso ke0) atyutkarSaH eTale hu~ tapasvI jhuM evA utkarSe rahita evo je sAdhu hoya . // 4 // (dIpikA.) yatazcaivamatastadoSaparihAreNa sAdhuH kIdRzaH syAttadAha / medhAvI maryAdAvartI sAdhustapaH karoti / praNItaM snigdhaM rasaM ghRtAdi varjayati / na kevalametat karoti / api tu madyapramAda virato navati / kiMnUto medhaavii| tpsvii| punaH kiMnUtaH thatyutko'haM tapasvItyutkarparahitaH // 42 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 35e (TIkA.) tavaM ti sUtram / tapaH karoti medhAvI maryAdAvartI praNItaM snigdhaM . . yati rasaM ghRtAdikam / na kevalametatkarotyapitu madyapramAdAdivirato nAsti klitattvAnAmakRtyamityevaM pratiSedhaH / tapasvI sAdhuratyutkarSo'haM tapastrItyutkarSarahita te sUtrArthaH // 4 // tassa passaha kallANaM, annegsaadpuushaN|| : vinalaM abasaMjuttaM, kittaissaM, suNeda me||43|| (avacUriH) tasyaivaMcUtasya pshytH| kam / guNasaMpayUpaM saMyamam / kiMnUtam / anesAdhupUjitam / vipulaM mokSAvahatvAt / arthastattvataH karmanirjarArUpastena saMyuktam / rtayiSye'haM zRNuta me mama sakAzAt // 43 // (artha.) e pUrvokta prakAranA sAdhune zuM thAya te kahe . (aNegasAhupazyaM ke0) neikasAdhupUjitaM eTale madirApAnano tyAga kasyo 2 mATe ghaNA sAdhue pUjita zrat isevita, tathA valI (vijalaM ke0) vipulaM eTale modAvagAhathI vipula ane abasaMjuttaM ke ). arthasaMyuktaM eTale mokSasAdhaka paNuMDe mATe tuDatAdikanA parahArathI nirupama sukharUpa arthasahita evA ( kahANaM ke) kalyANaM eTale guNapadArUpa saMyamane (passaha ke) pazyata eTale juvo. have guru kahe . tehanA guNa (kittassaM ke) kIrtayiSye eTale kahIza. (me ke) mama eTale mahArAthakI suNeha ke0) zRNuta eTale sAMjalo, // 3 // - (dIpikA.) evaMnUtasya tasya kiM syAdityAha / tasya sAdhoribaMnUtasya [yaM kalyANaM guNAnAM saMpaDrapamarthAtsaMyamaM pazyata / kiMnUtaM kalyANam / anekaiH mAdhuniH pUjitam / ko'rthaH / sevitamAcaritam / punaH kiMnUtaM kalyANam / vipulaM vitIrNaM vipulamodAvahatvAt / punaH kiMnUtaM kalyANam / arthasaMyuktaM tubatA diparihAreNa nirupamasukharUpam / katham / modasAdhakatvAt / ahaM taM sAdhu kIrtayiSye / vyaM zRNuta mama kathayata iti zeSaH // 53 // __(TIkA.) tassa tti sUtram / tasyenUtasya pazyata kalyANaM guNasaMpapaM sNymm| ke viziSTamityAha / aneksaadhupuujitm|puujitmiti sevitamAcaritam / vipulaM vistIrNa vipulamodAvahatvAt / arthasaMyuktaM tutAdiparihAreNa nirupaM masukharUpaM mokSasAdhanatvAt / kiirtyissye'hm| zRNuta me mameti suutraarthH|| 53 // . Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. evaM tu guNappehI, aguNANaM ca vivakae // tArisI maraNaM vi, rAdeza saMvaraM // 44 // ( avacUriH ) spaSTam // 44 // (.) prakArano sAdhu zuM kare te kahebe . ( evaM ke0 ) e prakAre ( tu ke 0 ) valI ( guNappehI ke0 ) guNaprekSI eTale guNa je zrapramAdAdi rUpa tene jonAro, ( ca ke0 ) tathA ( aguNAeM ke0 ) aguNAnAM eTale potAne viSe rahelA pramAda, krodha, hiMsA, pramukha doSa tene ( vivarja ke0 ) vivarjakaH eTale tevA aguNono tyAgI evo (tAriso ke0 ) tAdRzaH eTale tevo guNavAn sAdhu ( marate vi ho ) maraNAMte'pi maraNane avasare paNa ( saMvaraM ke0 ) cAritrane (khArAdeza ke0) sevana kare. arthAt zuddha niraticArapaNe paMca mahAvrata pAle. // 44 // ( dIpikA . ) evaMvidhazca sa sAdhuH kiM karotItyata Aha / evaM tUktaprakAreNa sa sAdhuH tAdRzaH san zuddhAcAraH san maraNAnte'pi caramakAle'pi saMvaraM cAritramArAdhayati sa - deva kulabulA taddIjapoSaNAt / kiMbhUtaH sAdhuH / guNaprehI guNAn zrapramAdAdIn prekRta ityevaMzIlo yaH sa guNaprekI / tathA punaH kiMbhUtaH / aguNAnAM ca pramAdAdInAM svagatAnAmanAsevanena vivarjakastyAgI // 44 // ( TIkA. ) evaM tUktena prakAreNa sa sAdhurguNaprekSI guNAnapramAdAdIn prekSate tacchIlazca ya ityarthaH / tathAguNAnAM ca pramAdAdInAM svagatAnAmanAsevanena paragatAnAM cAnanumatyA vivarjakaH tyAgI / tAdRzaH zuddhavRtto maraNAnte'pi caramakAle'pyArAdhayati saMvaraM cAritraM sadaiva kuzalavuyA vIjapoSaNAditi sUtrArthaH // 44 // cyArie yArAdeza, samAvi tArisI // gicA viNaM pUyaMti, jeNa jAti tArisaM // 45 // ( avacUriH ) yAya0 // 45 // ( artha. ) valI tevo sAdhu zuM kare tathA te sAdhune gRhastho zuM kare te kahe The. ( tArisI ke0 ) tAdRzaH eTale tevo guNavAn sAdhu ( cAyarie ke0 ) AcAryAn eTale yAcAyAne zuddhAtrI ( Adeza ke0 ) yArAdhayati eTale ArAdhe The. tathA zuddha jAvabIja (samaye ke0) zramaNAn eTale sAdhune paNa yArA, sevA nakti kareM, tathA ( giddar3A vi ke0 ) gRhasthA api eTale gRhastho paNa ( eNaM ke0 ) enaM Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 361 eTale e sAdhune (pUaMti ke0) pUjayaMti eTale pUjana kare , vaMdanA namaskAra kare , tathA Adara saMmAna karI vastrapAtrAdi Ape . (jeNa ke) yena eTale je kAraNa mATe te gRhastho (tArisaM ke) tAdRzaM eTale tevA zuddha dharmIne ( jANaMti ke0 ) jANe . // 45 // (dIpikA.) punaH sa kiM karoti / taM ca gRhasthAH kiM kurvantItyAha / tAdRzo guNavAn / sAdhurAAcAryAnArAdhayati zumanAvatvAt / api punaH zramaNAnArAdhayati zuddhanAvatvAdeva / tathA gRhasthA apyenaM pUjayanti / katham / yena kAraNena te jAnanti tAdRzaM zuI dharmam // 45 // (TIkA.) tathA Ayaria tti sUtram / AcAryAnArAdhayati zuddhannAvatvAt / zramaNAMzcApi tAdRza ArAdhayati zudhanAvatvAdeva / gRhasthA api zuSavRttamenaM puujynti| kimiti / yena jAnanti tAdRzaM zuddhavRttamiti sUtrArthaH // 45 // tavateNe vayateNe, rUvateNe a je nre|| AyAranAvateNe a, kubaI devakivisaM // 46 // (avacUriH) stenAdhikAra evedamAha / tapastenaH pakavat kazcitkRzaH kenacitpRSTaH dpkstvm| sa khpuujaadyrthsaah| ahm|athvaa vakti, sAdhava eva dapakAstUSNIM vAste / evaM vAsteno dharmakathakAditulyarUpaH kazcitkenacitpRSTa ityaah| rUpasteno rAjaputratulyAdirUpaH pRSTaH / AcArastenaH sadAcAro navAn zrUyata ityuktaH sa Aha sdaacaaraastpodhnaaH| jAvastenaH shunnaavruupH| evamIdRzaH pAlayannapi kriyAM devakidivaSikaM karma karoti nirvarttayatItyarthaH // 46 // ___ (artha.) have e coranA adhikAramAMja kahe . eTale yA prakAre je hoya te cora kahevAya ema kahe . (tavateNe ke0) tapastenaH eTale tapano cora arthAt ko pUThe je tamo tapasvI bo? tyAre te kahe,je hAM, hUM tapasvI vaM. eTale te tapa na kare, ne kahe je huM tapa karanAro bu. ene tapastena kahiyeM. valI potAnA svannAveja tapa vinA zarIra suvarbu tha gayu hoya tene dekhIne gRhastha pUje, je tame umAsI pramukha tapa karoge? tyAre te potAno mahimA vadhAravAne arthe gRhasthane kahe je sAdhu sadAya tapasvI hoya. athavA mauna karI rahe. tyA gRhastha jANe je e mahoTA puruSa potAne mukhe potAnuM vakhANa kema kare ? paNa e mahoTA tapasvI dekhAya The. temATe uttara detA nathI. zrA rIte tapano cora jANavo. tathA (vayateNe ke0) vacaHstenaH eTale vacanano cora te zAstranI vArtA na jANe, paNa vacana kalAe karI sanAne rIjave. tene loko pUThe, Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tatAlIsa (43) mA. je tame yAcAMrAMgAdi agyAra chAMga chAne vAra upAMga pramukha sarva siddhAMta jaNyA ho ? tyAre kahe, je sAdhu to jaNeja emAM zuM pUvuM ? tyAre loka jANe je e mahoTo paMDita dekhAya be. te vacanano cora jANavo. ( va ke0 ) tathA ( rUvate ke0 ) rUpastenaH eTale rUpano cora, te rAjaputra samAnarUpa joi koi gRhastha pUve je tame rAjAnA putra ko ? tyAre mauna karI rahe. te rUpano cora jANavo tathA (AyAra ke0 ) ghyAcArastenaH eTale koika vairAgya binA bAhya kriyA karatA dekhIne pUDhe ke, he khAmin! je mahA yAcAravaMta muka AcAryanA ziSya sAMgalyA be, te tameja bo ? tyAre te kahe, je hA. te huM poteja tuM. tathA (ca ke0) valI (jAvatethe ke0 ) jAvastenaH eTale jema koi sUtrArthanA saMdeha koi gItArthane pUbe, ane te gItArthanA mukhadhI sAMjalIne paThI kahe. je huM paNa emaja jAeM buM. paNa samArI parIkSA jovA pUbdhuM ema kahe, paraMtu pAdharuM na bole. tene jAvacora kahiyeM. e prakAre zojAno arthI jIva ( devakibvisaM ke0 ) devakilviSaM eTale ki - viSayA devatApaNAne pAme. // 46 // ( dIpikA . ) punastenAdhikAra evedamAha / evaMvidhaH sAdhuH devakilviSaM karma karoti nirvarttayatItyarthaH / kiMbhUtaH sAdhuH / tapastenaH, vAstenaH, tathA rUpastenazca, yo naraH, tathA AcArastenaH, tathA nAvastenazca / tatra tapasteno nAma yaH kSapakarUpasadRzaH / kenacit pRSTastvamasau kSapaka iti / tadA pUjArthamAha zrahamiti / athavA vakti sAdhavaH kSapakA eva / athavA tUSNImAste / evaM vAksteno dharmakathakAdisadRzarUpaH ko'pi kenacit pRSTastathaivAt / evaM rUpasteno rAjaputrAdisadRzarUpaH pRSTastathaivAha / evamAcArasteno viziSTAcAravarttisadRzarUpastathaivAha / jAvastenastu parotprekSitaM kathaMcit zrutvA svayamanutprekSitamapi mayA tatprapaJcenedaM carcita mityAdyAha / sa ityaMbhUtaH sAdhuSTajAvadoSAt kriyAM pAlayanna pideva kilbiSaM nirvarttayati // 46 // ( TIkA. ) stenAdhikAra evedamAha / tavatti sUtram / tapasteno vAksteno rUpastenastu yo naraH kazcit AcAranAvastenazca pAlayannapi kriyAM tathA jAvadoSAtkilbi karoti / kiSikaM karma nirvarttayatItyarthaH / tapasteno nAma rUpakarUpakatulyaH kazcit kenacit pRSTastvamasau kSapaka iti / sa pUjAdyarthamAhAham / zrathavA vakti sAdhava eva kUpakAstUSNIM vAste / evaM vAksteno dharmakathakAditulyarUpaH kazcitkenacit pRSTa iti / evaM rUpasteno raajputraaditulyruupH| evamAcArasteno viziSTAcAravattulyarUpa iti / jAvastenastu parotpreditaM kathaMcit kiMcit zrutvA svayamanutprekSitamapi mayaitatprapaJcena carcita mityAdeti sUtrArthaH // 46 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / laDU vi devattaM, vanno deva kiMbbise || tAvi se na yANAi, kiM me kivA imaM phalaM // 47 // 363 ( zravacUriH ) chAya mibhUto labdhvApi devatvamupapanno devakilviSike kAye tatrApyasau na jAnAti vizuddhAvadhijJAnAbhAvAt / kiM me mama kRtvedaM phalaM kilviyadevatvamiti // 47 // (.) valI paNa te pUrvokta sAdhune zuM thAya be te kahe te. (devattaM ke0) devatvaM eTatathAvidha kriyAnA pAlanatha kI devapaNAne (laDUNa vi ke0 ) labdhvApi eTale pAmIne paNa ( devakibbise ke0) devakilviSe eTale kilbiSakAya devatAmAM zravatarIne (tAvi 0 ) tatrApi eTale te navamAM paNa vizuddha evA avadhijJAnanA prajAvathakI ( se ke0 ) saH eTale te ( na yApAi ke0 ) na jAnAti eTale jANe nahi je ( me ho) mama eTale mane (kiM kiccA ke0 ) kiM kRtvA eTale kai kriyA karavAthI ( imaM phalaM ke0 ) idaM phalaM eTale zrA kilbiSiyA devapaNAnuM phala mayuM. te na jANe. // 47 // ( dIpikA. ) punastasya kiM syAttadAha / yasau sAdhurlabdhvApi devatvaM tathAvidhakriyApAsanavazena upapanno deva kilbiSe devakilbiSakAye tatrApi saM na jAnAti vizuisyAvadherajAvena / kiM na jAnAti / tadAha / kiM kRtvA mamedaM phalaM kilviSadevatvaM jAtamiti // 47 // ( TIkA. ) zrayaM ceyaMbhUtaH / laDUNa tti sUtram / labdhvApi devatvaM tathAvidha kriyApAlanavazena upapanno devakilbiSe devakilvi SikAye / tatrApyasau na jAnAtyavizuddhAvadhinA / kiM mama kRtvA idaM phalaM kilbiSikadevatvamiti sUtrArthaH // 47 // tatto vi se caittANaM, lanihI elamUtrayaM // naragaM tiriskayo vA, bodI jaca sulladA // 48 // ( avacUri : ) asyaiva doSAntaramAha / tato devalokAdasau cyutvA / lapsyate elamUkatA majajApAnukAritvaM nRtve'pi / yatra bodhiIrlanA / tathA narakaM tiryagyoniM vA pAraMparyeNa lapsyate / vodhiryatra sudurlabhaH sakalasaMpannibandhanA yatra jinadharmaprAsirApA iti bhaviSyatkAla nirdezaH // 48 // ( artha. ) valI paNa te sAdhu doSAMtarane pAme The. te kahe ve (se ke0) saH eTale te ( tatto vi 0 ) tato'pi eTale tyAMthI paNa eTale devalokathakI paNa (caitAeM ke0 ) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. cyutvA eTale cyavIne (elamUagaM ke) elamUkatAM eTale mepanApAnukAripaNAne ( la pihI ke0) lapsyate eTale pAmaze. tyAMthI paNa cyavIne javaparaMparAe ( narayaM ke ) narakane (vA ke0) tathA (tirikajoNi ke0) tiryagyo ni eTale tiryaca yonine paNa pAmaze. (jaba ke0) yatra eTale jyAM ( vohI ke) bodhiH eTale sakalasaMpattikAriNI evI jinadharmanI prApti (ubahA ke0) urlanA eTale kurlana The. // 4 // (dIpikA.) punarasyaiva sAdhordoSAntaramAha / tato'pi devalokAcyutvApi sa sAdhurmAnuSatve. elamUkatAmajanASAnukAritvaM lapsyate / punastato'pi paraMparayA narakaM tiryagyoni vA lpsyte| tatra ca bodhiH sakalasaMpattikAriNI jinadharmaprAptiH suSulanA kurApA phuHkhena prApyA naviSyatIti // 4 // . ( TIkA.) atraiva doSAntaramAha / tatto vi tti sUtram / tato'pi devalokAdasau cyutvA lapsyata elamUkatAmajanASAnukAritvaM mAnuSatve / tayA narakaM tiryagyoni vA pAraMparyeNa lapsyate / bodhiryatra supurlanaH sakalasaMpannivandhanA yatra jinadharmaprAtidhurApA / iha ca prApnotyelamUkatAmiti vAcye asakRnnAvaprAptikhyApanAya lapsyata iti caviSyatkAla nirdeza iti sUtrArthaH // 4 // eaMca dosaM daNaM, nAyaputteNa naasiaN|| aNumAyaM pi medAvI, mAyAmosaM vivajAe // 4 // (avacUriH) prakRtamupasaMharati / enaM ca doSamanantaroditaM satyapi zrAmaNye kilbiSikAdiprAptirUpaM dRSTvAgamato jJAtaputreNa lASitamaNumAtramapi mAyAmRSAvAdaM varjayenmedhAvI maryAdAvartI // 4 // ___ (artha.) have cAlatI vAtano upasaMhAra kare . (mehAvI ke0) medhAvI eTale. maryAdAvatI sAdhu (eaM ke0) etaM eTale pUrvokta prakAranA (dosaM ke0) doSaM eTale zrAmaNya thakI paNa kidibaSadevatvaprAptirUpa doSane (daLUNaM ke0) dRSTvA eTale dekhIne (nAyaputteNa ke0) zAtaputreNa eTale mahAvIra svAmIe (nAsioM ke0) nASitaM eTale kaDaM be, je (aNumAyaM pi ke0) aNumAtramapi eTale aNumAtra paNa (mAyAmosaM ke) mAyAmRSAvAdaM eTale mAyAe karIne je jUI bolavU, tene ( vivajAe ke0) vivarjayet eTale varje, tyAga kare. // 4 // (dIpikA.) atha prakRtasya upasaMhAramAha / medhAvI maryAdAvartI sAdhuH enaM pUvotaM. doSaM satyapi. zrAmaNye kisviSadevatvaprAptirUpaM dRSTrA mAyAmRSAvAdaM pUrvoktaM viva Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / 365 jayet parityajet / kiMbhUtaM doSam / zragamato jJAtaputreNa jagavatA varddhamAnakhAminA jApitamuktam / kiMnUtaM mAyAmRSAvAdaM aNumAtramapi stokamAtramapi kiM punaH prabhUtam / ( TIkA.) prakRtamupasaMharati / evaM ca tti sUtram / etaM ca doSamanantaroditaM satyapi zrAmaNye kilvi pikatvAdiprAptirUpaM dRSTvAgamato jJAtaputreNa jagavatA varddhamAnena jApitamuktam | aNumAtramapi stokamAtramapi kimuta prabhUtaM medhAvI maryAdAvarttI mAyAmRSAvAdamantaroditaM varjayetparityajediti sUtrArthaH // 45 // sikiUNa nikesaNasohiM, saMjayANa bujhAe samAse // taca nikusumapididie, tilaka guNavaM vidarikAsi tti vemi // 50 // saMmattaM piMDepaNAnAmaprayaNaM paMcamaM // 5 // ( avacUriH ) adhyayanArthamupasaMharannAha / zikSitvA nideSaNAzuddhiM saMyatecyo buddhebhyo sAdhubhyo'vagata tattvenyaH / na dravyasAdhubhyaH sakAzAt / tatra nidaiSaNAyAM nikSuH supraNihitendriyaH zrotrAdinirvA tadupayuktaH / tIvro lAguNo'saMyamakaraNe yasya sa utkRSTasaMyama ityarthaH / anena prakAreNa guNavAnviharet // 20 // ityavacUrikAyAM piekaiSaNAdhyayanaM paJcamam // 20 // ( artha. ) have adhyayanano upasaMhAra karatA batA je karavuM te kahe ve. (buddhAeM ke0) buddhAnAM eTale buddha, tattvanA jAe eTale dravyasAdhu nahi evA (saMjayANaM ke0 ) saMyatenyaH eTale saMyata evA gurvAdi sAdhunA ( sagAse ke0 ) sakAzAt eTale pAseyI ( nirake sohiM ke0) piNAzuddhiM eTale niSaNAnI zuddhine ( sikiU ke0 ) zi ditvA eTale zIkhIne, maNIne ( taba ke0) tatra eTale te eSaNA samitine viSe ( niraka hu ) nikuH eTale sAdhu ( suppaNi hidie ke0 ) supraNihiteM priyaH eTale nizcala - samatAjAve rAkhyA ve pAMce iMdriyo jeNe evo thayo bato ( tivalA ke0 ) tIvralaH eTale anAcAra karavAmAM tIvra lAvAlo tathA ( guNavaM ke0 ) guNavAn eTale pUrvokta (sAdhuguNasahita evo te sAdhu ( viharikA ke0 ) viharet eTale vicare. (tti vemi ke0 ) iti bravImi eTale zrIvIrajagavAne ema kahela ve tepramANe huM kahuM tuM. // 50 // iti zrIdazavaikAlikavAlAvavodhe paMcamAdhyayana saMpUrNa // 5 // va ( dIpikA . ) yAdhyayanArthamupasaMharannAha / tatra nipaNAyAM nirviharet sAmAcArapAlanaM kuryAt / kiM kRtvA | jiMkepaNAzuddhiM piemamArgaNazuddhimurumA dirUpAM zitvAdhItya / kenyaH sakAzAdityAha / saMyatecyaH sAdhutryaH / kiMviziSTenyaH saMyatejyaH / 1 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAmasaMgraha, jAga tetAlIsa (43) - mA, buddhebhyo jJAtatattvenyaH jJAtArthebhyo ma dravyasAdhubhyaH sakAzAt / kiMnUto nikkuH / supra pihiteMdriyaH zrotrAdinirindriyairgADhaM taDupayuktaH / punaH kiMbhUto nikuH / tIvralajaH / tInA lagAnAcAra karaNe yasya sa tIvralA utkRSTasaMyama ityarthaH / punaH kiMnUto nizuH / guNavAn pUrvoktaprakAreNa sAdhuguNaiH sahitaH / bravImIti pUrvavat // 20 // 1 iti pieSaNAdhyayane dvitIyodezakaH // 2 // samAptaM pillepaNAdhyayanam // 5 // ( TIkA.) zradhyayanArthamupasaMharannAha / sirikaUNa tti sUtram / zikSitvAdhItya jiSaNAzu kimupramAdirUpAm / kenyaH sakAzAdityAha / saMyatebhyaH sAdhucyo buddhecyo'vagatattvecyaH sakAzAt / tataH kimityAha / tatra nirdoSaNAyAM nikuH sAdhuH supraNihitendriyaH zrotrAdi nirgADhaM tadupayuktaH tIvralaU utkRSTasaMyamaH san / anena prakA reNa guNavAn viharet sAmAcArIpAlanaM kuryAditi bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH / ukto'nugamaH / sAMprataM nayAste ca pUrvavadeva / vyAkhyAtaM piMDaiSaNAdhyayanam // 50 // iti zrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikA likazabdArthavRttau piekaiSaNAdhyayanaM samAptam // 5 // chAtha mahAcArakathAkhyaM SaSThamadhyayanam / nANa sadaMsaNa saMpannaM, saMjame tave rathaM // gaNimAgamasaMpannaM, nakANammi samosaDhaM // 1 // rAyANo rAyamacA ya, mAdaNA aDavakhattiya // pucchaMti niduppANo, kahaM ne khAyAragoyare // 2 // ( avacUri : ) atha mahAcArakathAkhyaM SaSThamadhyayanamArajyate'syAyaM saMbandhaH / iha pUrvAdhyayane jikSAzodhiruktA / iha tu gocaragatena satA svAcAraM pRSThena tadvidApi mahAjanasamakSaM na tatraiva vistarataH kathayitavyamityapitvAlaye guravo vA katha yantIti vAcyam / ityetaducyate / jJAnaM matizrutajJAnAdi, darzanaM kSAyopazamikA di, tAjyAM saMpannaM yuktam / saMyame paJcAzravaviramaNAdau tapasi cAnazanAdau ratamAsaktam / gaNo'syA'stIti gaNI taM gaNinamAcArya gaNasaMpannaM viziSTazrutadharam / bahrAgamatvena prAdhAnyakhyApanArthametat / udyAne samavastRtaM sthitaM dharmadezanArthaM vA pravRttam // 1 // rAjAno narapatyo mantriNo brAhmaNAH / zraDuvatti tathA / kSatriyAH zreSThayAdayaH pRSThanti ninRtAtmAno'saMcAntAH kRtAJjalayaH / kathaM ne javatAmAcAragocaraH kriyAkalApaH sthitaH // 2 // (artha. ) have bruM mahAcArakathAnAma adhyayana kahe be. yA adhyayanano saMbaMdha thA Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 364 pramANe keH-pUrve pAMcamA adhyayanamAM sAdhue nirdoSa AhAra sevo ema kaDaM. have te thAhAra je saMyamavaMta hoya teja lahe, mATe bahA adhyayanamA aDhAra sthAnakarUpa saMyamano AcAra kahe. have te pUrvokta adhyayanamAM nirdoSa AhArane arthe sAdhu gocarIye gayo hoya tihAM rAjA vigere pUje ke, he sAdho! tamAro AcAra kevo . tyAre te kahe, jo sAdhuno zrAcAra sAMjalavAno tamAro nAva hoya, to udyAnamAM zrAcArya samosakhyA be. tihAM jaz sAdhuno yAcAra pUDo. te sarva kaheze. te zrAcArya kevA te kade . ( nANa ke) jJAna te zrutajJAnAdika ( dasaNa ke0) darzana te samyaktva ajhArUpa, teNe karI (saMpannaM ke0) saMpannaM eTale sahita (saMjameNake0) saMyame eTale sattaraneda saMyamane viSe tathA (tave ke ) tapasi eTale vArajedavAlA tapane viSe (rayaM ke0) rataM eTale rakta evA ane (AgamasaMpannaM ke0) AgamasaMpannaM eTale zAgama je siddhAMta tevaDe saMpUrNa narelAarthAt chAdazAMgInA jANanAra evA(ujANammi ke) udyAne eTale grAmAnugrAma te eka gAmathI vIje gAma ema anukrame vihAra karatA thakA udyAnane viSe (samosaDhaM ke0) samavasRtaM eTale samosakhyA evA AcArya pratye rAjAdika loko puu..||1|| (rAyANo ke0) rAjAnaH eTale rAjA (ya ke0) ca eTale valI (rAyamaccA ke ) rAjAmAtyAH eTale rAjAUnA amAtya je maMtrI (mAhaNA ke0) brAhmaNAH eTale brAhmaNo (ava ke0) athavA (khattithA ke0) kSatriyAH eTale jAtivaMta sUryavaMzI pramukha kSatriyo te (nihuappANo ke) ninRtAtmAnaH eTale asaMtrAMta thakA nizcala manathI hAtha joDIne (puThaMti ke) pRr3hati eTale pUThe. zuM pUche to ke, henagavan ! (ne ke0) javatAM eTase tamAro (thAyAragoaro ke0) AcAragocaraH eTale je kriyAkalApano Azraya karI tame rahelA bo te kriyAkalApa ( kahaM ke ) kathaM eTale kevI rItene te kho.||2|| (dIpikA.) vyAkhyAtaM piemaSaNAdhyayanamadhunA mahAcArakathAkhyamadhyayanamAranyate / thasya cAdhyayanasyAyamanisaMvandhaH / iha itaH pUrvAdhyayane saadhonikssaavishuchiruktaa| iha tu gocarapraviSTena satA svasya zrAcAraM pRSTena zrAcArajhenApi mahAjanasamadaM tatre. * va sthAne vistarato na kathayitavyam / apitUpAzraye guravaH kathayiSyantIti vktvym| * ityetpucyte| ityanena saMvandhena AyAtamidamadhyayanamiti / tathAhi gAyAtrayeNokti- melanam / rAjAno narapatayaH, rAjAmAtyAzca maMtriNaH, brAhmaNAH prasijhAH, thaduvatti tathA kSatriyAH zreSThyAdayaH, sAdhu pratIti vanti / itIti kim / kathaM ne najAvatAmAcAragocaraH kriyaaklaapH| yaM prati tvaM sthito'si / kiMtA raajaadyH| ninRtA Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. dohilo evo (AyAragoaraM ke ) AcAragocaraM eTale kriyAkalApa je tene (me ke) mama sakAzAt eTale mArAyakI ( suNeha ke0) zRNuta eTale sAMbalo. // 4 // . (dIpikA.) kiM vade dityAha / hNdiityupprdrshne| he rAjAdayaH yUyaM dharmArthakAmAnAmAcAragocaraM kriyAkalApaM matsamIpAvRNuta ityuktiH / dharmazcAritradharmAdistasya arthaH prayojanaM modaH taM kAmayante vAMnti vizuddhavihitAnuSThAnakaraNeneti dharmArthakAmA mumudavasteSAm / kiMjUtAnAM dharmArthakAmAnAm / nirgranthAnAM vAhyAnyantaragranthirahitAnAm / kiMnUtamAcAragocaraM / jImaM karmazatrUNAmapedayA rauddham |punHkiNjuutmaacaargocrm / sakalaM saMpUrNa puradhiSThitaM kuchstvaiiiraashrymiti||4|| . ( TIkA.) haMdi tti sUtram / haMdItyupapradarzane / tamenam |dhrmaarthkaamaanaamiti / dhamazcAritrAdistasyArthaH prayojanaM modastaM kAmayantIuntIti vizujhavi hitAnuSThAnakaraNeneti dhamArthakAmA mumukSavasteSAM nirgranthAnAM vAhyAnyantaragrantharahitAnAM zRNuta mama samIpAdAcAragocaraM kriyAkalApaM nImaM karmazavapedayA raur3a sakalaM saMpUrNa puradhiSThaM nusattvaidhurAzrayamiti sUtrArthaH // 4 // nannaba erisaM vuttaM, jaM loe paramaJccaraM // viglahANanAirasa, na nUaM na jviss||5|| (avacUriH) vastu yahoke prANiloke paramazcaramatyantaHkaraM vipulaM modahetutvAt saMyamasthAnaM tamajanazIlasya tasya na nUtaM na naviSyatyanyatra jinamatAditi // 5 // (artha.) have pADalI gAthArjamAM nigraMthonA AcAranuM je kathana teno upanyAsa kasyo be, to have A gAthAe karI te AcAra gocaranuM artha thakI gaurava kahe . he rAjAdiko ( annaba ke ) anyatra eTale jinamata zivAyanA kApilAdika matone viSe ko ThekANe paNa A prakArano zuka AcAra (na erisaM buttaM ke0) nezamuktaM eTale evo kahyo nathI. valI (loe ke) loke eTale sAmAnya lokane viSe (paramauccaraM ke ) paramapuSkaraM eTale jenuM pAlavU ghaNuM kaThina be evo te AcAra / gocara . tethIja (vijalahANanAzssa ke) vipulasthAnanAjaH eTale gadA heturUpa evA saMyamasthAnane najanArA sAdhujane pUrve ( nanUaM ke0) na nUtaM eTale. bAjuM kaz thayuM nathI, tathA (na navissa ke0) na naviSyati eTo tevaM bIjuM .. 3 paNa nahIM. tema upalakSaNathI vartamAna kAle paNa tevu bIjuM nathI. // 5 // (dIpikA.) iha anaMtarasUtre nirgranthAnAmAcAragocarasya yatkathanaM ......... Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / kRtH| atha tasyaivArthato gurutAmAha / jo rAjAdayaH jinamatAdanyatra kapilAdimata dRzaM yat pUrvamuktaM AcAragocaraM vastu yaloke prANiloke paramaduzcaramatyantaduSkaraM vstu| vipulsthaannaajinH| ko'rthH| vipulasthAnaM vipulamodahetvAt saMyamasthAnaM tamajate sevata ityevaMzIlaH vipulasthAnanAjI tasya vipulasthAnanAjinaH sAdhoH na nUtaM na naviSyati // 5 // (TIkA.) dharmArthakAmAnityuktam / tadetatsUtrasparza niyuktyA nirUpayati / tatra dharmanidepo yathA prathamAdhyayane / navaraM. lokottaramAha // dhammo vAvIsaviho, agAradhammoNagAradhammo a|| paDhamo a vArasaviho, dasahA puNa vIyarDa ho| ||12||vyaakhyaa dharmohAviMzatividhaH sAmAnyena chaaviNshtiprkaarH| agAradharmo gRhsthdhrmH| anagAradhamazca saadhudhrmH| prathamazcAgAradharmo dvAdaza vidhH| dazadhA punarhitIyo'nagAradharmo navatIti gaathaasmaasaarthH||1||vyaasaarthN caah|| paMcaya aNuvayAI guNavayAca hoMti tinnev|| sirakAvayAI canaro, gihidhammo bArasaviho a // 13 // vyAkhyA // paMcANuvratAni sthUlaprANAtipAtaviratyAdIni guNavratAni ca navanti trINyeva dignatAdIni / zidApadAni catvAri sAmAyikAdIni / gRhidharmo chAdaza vidhastu epa evaannuvrtaadiH| aNuvratA dikharUpaM cAvazyake carcitatvAnoktamiti gAthArthaH // 13 // sAdhudharmamAha / khaMtI a maddavAva, muttI tavasaMjame a bodhve||sccN socaM AkiM-caNaM ca baMnaM ca jshdhmmo||14||vyaakhyaa||daantishc mArdavam ArjavaM muktiH tapaHsaMyamau ca voDavyau satyaM zaucamAkiMcanyaM brahmacaryaM ca yatidharma iti gAthAkarArthaH / nAvArthaH punaryathA prthmaadhyyne||1||dhmmo esuvazko, assa caubiho u nikevo|henn viho, causahiviho vinAgeNaM ||15||vyaakhyaa|| dharma eSa upadiSTo vyAkhyAtaH adhunAtvarthAvasarastavedamAha / arthasya caturvidhastu nidepo nAmAdinedAt / tatraughena sAmAnyataH paDvidho'rtha thAgamanoyAgamavyatirikto vyArthaH / catuHSaSTividho vinAgena vizepeNeti gAthAsamudAyArthaH // 15 // avayavArthaM tvAha // dhannANi rayaNayAvara, upayacanappaya taheva .. kuviraM ca // heNa ubihaTho, eso dhIrehiM pnntto||16||vyaakhyaa||dhaanyaani yavAdI ni, ranaM suvarNaM, sthAvaraM nUmigRhAdi, spidaM gannyAdi, catuppadaM gavAdi, tathaiva kupyaM ca tAmrakalazAdyanekavidham / udhena pavidho'rtha epo'nantaroditaH dhIraistIrthakaragaNadharaiH prajAtaH (prarUpita itigAthArthaH // 16 // enameva vijAgato'nidhitsurAha // cavIsA cavIsA, tigaDugadasahA yaNegaviha ev||svesiN pizmasiM,vinAgamadayaM pvkaami||17||vyaakhyaa 6 caturvizati caturvizatIti caturvizatividho dhAnyAyoM rtnaarthshc| tridishdheti|trividhH Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. tema thavAthI deza virAdhanA tathA sarva virAdhanArahita thAya The, te mATe prathama avaguNo kahe. (jAiM ke0) yAni eTale je ( dasa acya hANAI ke) dazASTakasthAnAni eTale dasa ane Au malI aDhAra sthAnakone Azraya karIne (bAlo ke0) baal| eTale bAlaka ( avaranaI ke ) aparAdhyati eTale aparAdha kare . te kavI riite| aparAdha kare meM to ke, ( taba ke ) tatra eTale te aDhAra stAnakamAheDhuM (annayare gaNe ke0)anyatarasmin sthAne eTale hara ko eka sthAnakane vipe pramAdayI je vartta, te (niggaMthattA ke0) nirgrathatvataH eTale nigraMtha paNA yakI (nassa ke0) nazyati eTale vraSTa thAya De, eTale sAdhunAM vrata nAMge dde.|| 7 // . (dIpikA.) te ca guNA aguNaparihAreNa akhaekA asphuTitAca navantIti prathamamaguNA ucyante / bAlo'jJAnI yAni dazASTau aSTAdaza sthAnAni asaMyamasthAnAni vadayamANalakSaNAni Azritya aparAdhyati tatsevanayA aparAdhaM prApnoti / kathama rAdhyatItyAha / tatra anyatare aSTAdazAnAmasaMyamasthAnAnAM madhye ekatara sminnapi sthAne vartamAnaH pramAdena niryanthatvA niryanthajAvAd nazyati nizcayanayena apaiti / ke| pUrvokto bAla iti // 7 // (TIkA.) te cAguNaparihAreNAkhaMDAsphuTitAnavantIti aguNAstAvamucyante ri dasatti sUtram / dazASTau ca sthAnAnyasaMyamasthAnAni vakSyamANaladaNAni yA nyAzritya bAlojho'parAdhyati tatsevanayAparAdhamApnoti / kathamaparAdhyatItyAha / tatrAnyatare sthAne vartamAnaH pramAdena nirgranthatvAnniryanyanAvAzyati nizcayanayenApati bAla iti sUtrArthaH // 7 // vayanakaM kAyakaM, akappo gidinAyaNaM // paliyaMkanisakA ya, saNANaM sodavajaNaM // 7 // (avacUriH) kAni punastAni sthAnAnItyAha / vrataSaTuM prANAtipAtaviratyAdIni rAtrinojanaviratiSaSThAni / kAyaSaTuM pRthivyaadyH| akalpaH shikssksthaapnaaklpaadirvdymaannH| gRhinAjanaM gRhsthsNbndhikaaNsynaajnaadi|pryngkHshyniiy vishessH| nissdyaa| snAnaM dezasarvannedaninnaM zonAvarjanaM vinUSaNaparityAgaH varjana miti sarvatra yojyam // 7 // (artha.) have te aDhAre sthAnakanAM nAma kahI tene varjavAno upadeza kahe . ( vayaLakaM ke0) vrataSaTkaM eTale 1 prANAtipAta, 5 mRSAvAda, 3 adattAdAna, 4 a. brahmacarya, 5 parigraha, 6 rAtrinojana e ba tathA (kAyabakaM ke0) kAyaSaTkaM eTala Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... ... .... dazavaikAlike sssstthmdhyynm|.. 377 pRthvIkAya, apkAya,e tejaskAya,17 vAyukAya, 11 vanaspatikAya ane 15 trasakAya tenI virAdhanA tathA ( akappo ke0) akalpaH eTale 13 ThAkalpa AcArAdika, (gihinAyaNaM ke0) gRhicAjanaM eTale 14 gRhasthatuM nAjana kAMsyapAtrAdika tathA (patiaMka ke0) 15 paryaMkaH eTale DhAlIyo tathA (nisajA ke0) niSadyA eTale 16 besavAnAM aneka prakAranAM Asana (siNANaM ke0) snAnaM eTale 17 snAna karavU te (sojA ke0) 17 zonA e aDhAra sthAnaka (vajANaM ke ) varjanaM eTale varjavAM. // 7 // ___(dIpikA.) kAni punastAni sthAnAnItyAha / vrataSaTuM prANAtipAtaviramaNamUSAvAdaviramaNAdattAdAna viramaNabrAhmaviramaNa parigraha viramaNarAtrinojanaviramaNarUpam / tathA kAyaSaTuM pRthityatejovAyuvanaspatitrasakAyarUpam / akalpakaH zikSakasthApanAkalpAdirvadayamANaH / 13 gRhinAjanaM gRhasthasaMbandhikAMsyannAjanAdi pratItam / 14 paryaGkaH zayanIya vizeSaH prtiitH| 15 niSadyA ca gRha ekaanekruupaa| 16 snAnaM dezataH sarvatazca dhA / 17 zojAvarjanaM ca vijUSAparityAgaH / 17 varjanazabdaH prtyekmnisNbdhyte| snAnavarjanamityAdi // // . (TIkA.) amumevArthaM sUtrasparza niyuktyA spaSTayati / ahArasa gaNAraM, AyArakahAe jaaiinaanniyaaii|| tesiM annatarAga, sevaMtu na ho so samaNo ||33||vyaa|| aSTAdaza sthAnAnyAcArakathAyAM prastutAyAM yAni naNitAni tiirthkraiH| teSAmanyatarasthAnaM sevamAno na javatyasau zramaNa Asevaka iti gAthArthaH // 33 // kAni punastAni sthAnAnItyAha niyuktikaarH|| vayabakaM kAyabaka, akappo gihijAyaNaM // paliyaMkanisejA ya siNANaM sohvuunnN||3||vyaa|| vrataSaTuM prANAtipAtanivRttyAdIni rAtrinojanaviratiSaSThAni SaD vratAni / kAyaSaTuM pRthivyAdayaH SaD jiivnikaayaaH| akalpaH zikSakasthApanAkalpAdirvakSyamANaH / gRhilAjanaM gRhasthasaMbandhi kAMsyanAjanAdi prtiitm| paryaGkaH zayanIya vizeSaH prtiitH| niSadyA ca gRha ekAnekarUpA / snAnaM dezasarvanedajinnam / zonAvarjanaM vinUSAparityAgaH / varjanamiti ca pratyekamanisaMbadhyate / zojAvarjanaM snAnavarjanamityAdIti gAthArthaH // // tavimaM paDhamaM gaNaM, mahAvIreNa desiaM // ahiMsA nijaNA dihA, savannaesu. sNjmo|| e|| .. ( avacUriH ) tatrASTAdaza vidhasthAnagaNe vrataSaTuM vA anAsevanahAreNedaM va.. dayamANalakSaNaM prathamaM guNasthAnaM mahAvIreNa dezitaM kathitam / ahiMsA nipuNA A Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. dhAkarmAparijogAd dRSTA sAkSAddharmasAdhakatvenopalabdhA / zrasyAmeva mahAvIradezitAyAM sarvabhUteSu sarvabhUtaviSayaH saMyamo nAnyatra // e // (artha) (miM ke0) tatredaM eTale te aDhArasthAnakamAheluM thA (paDhamaM ke0 ) prathamaM eTale prathama (vANaM ke0) sthAnaM eTale sthAnaka (mahAvIreNa ke0) mahAvIrasvAmI e (desi ke0) dezitaM eTale anAsevanadvAre karI kaheluM che. te kema tathA zuM kaheluM ve to, (hiMsA ke0) jIvadayA (nijaNA ke0 ) nipuNA eTale jalI ghaNA sukhanI denArI evI (dighA ke0) dRSTA eTale dIvI be. te kAraNa mATe ( savanUesa ke0) sarvabhUteSu eTale prANimAtra viSe ( saMjamo ke0) saMyamaH eTale saMyama rAkhavo. arthAt dayA rAkhavI. // // 1 ( dIpikA . ) guNA aSTAdazasthAneSu akhaekAsphuTitAH kartavyAstatra vidhimAha / tatra aSTAdazavidhasthAnagaNe vratapate vA mahAvIreNa bhagavatA idaM vakSyamANalakSaNaM prathamaM sthAnamanAsevanadvAreNa dezitaM kathitam / kiM tadityAha / zrahiMsA na hiMsA hiMsA jIvadayA / iyaM ca sAmAnyataH prabhUtairdazitetyata Aha / kiMbhUtA hiMsA / nipuNA zrAdhakarmA parinogataH kRtakAritAdiparihAreNa sUkSmA na AgamadvAreNa dezitA / api tu dRSTA sAkSAddharmasAdhanatvenopalabdhA / kimiti iyameva nipuNA ityAha / yato'syAmeva mahAvIradezitAyAM sarvabhUteSu sarvabhUtaviSayaH saMyamo nAnyatra to kRtA dinogavidhAnAditi // 9 // ( TIkA. ) vyAkhyAtA sUtrasparza niryuktiradhunA sUtrAntaraM vyAkhyAyate / asya cAyamanisaMbandhaH / guNA aSTAdazasu sthAneSu akhaekAsphuTitAH kartavyAstatra vidhimAha / tacamaM ti sUtram / tatrASTAdazavidhe sthAnagaNe vrataSTuM vA anAsevanAdvAreNedaM vakSyamANalakSaNaM prathamaM sthAnaM mahAvIreNa jagavatApazcimatIrthakareNa dezitaM kathitam / yatA hiMseti / iyaM ca sAmAnyataH prabhUtairdarzitetyata Aha / nipuNA AdhAkarmAdyaparijogataH kRtakAritAdiparihAreNa sUkSA / no yAgamadvAreNa dezitA / apitu dRSTA sAkSAddharmasAdhanatvenopalabdhA / kimitIyameva nipuNetyata zrAha / yato'syAmeva mahAvIrade zitAyAM sarvabhUteSu sarvabhUtaviSayaH saMyamo nAnyatro ddizya kRtAdinoga vidhAnAditi sUtrArthaH // e|| jAvaMti loe pApA, tasA azva yAvarA // te jANamajANaM vA na DhaNe No vidhAya // 10 // ( yavacUriH ) yAvanto loke prANAstrasAstathA sthAvarAzca tAn rAgAdya ninUto Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike sssstthmdhyynm| 37e vyApAdanabuDyA jAnanvA pAratantryeNa vA na hanyAt / nApighAtayedanyaiH / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAd nato'pyanyAnna samanujAnIyAt // 10 // (artha.) e pUrvokta jIvahiMsAniSedhane spaSTa karI kahe je. (jAvaMti ke ) yAvanti eTale jeTalA (loe ke0) loke eTale lokane viSe ( tasA ke0) sAH eTale sa evA (ava ke) athavA (thAvarA ke0) sthAvarAH eTale sthAvara evA (pANA ke)prANinaH eTale jIvo je. (te ke0) tAn eTale te jIvane (jANamajANaM vA ke) jAnanajAnanvA eTale jANate prayojane ane ajANate pramAde karI ( na haNe ke0) na hanyAt eTale haNe nahi. tema ( NovighAyae ke0 ) nApighAtayet eTale anerA pAse vighAta karAve nahi. ane vighAta karanAra bIjAne anumode nahi. // 10 // (dIpikA.) etadeva spaSTayannAha / yato hi jagavata zyamAjJA yAvanto loke kecana 'prANinastrasA vIchiyAdayaH / athavA sthAvarAH pRthivyAdayastAn jAnan rAgAdyajinUto vyApAdanabuddhyA ajAnan vA pramAdapAratantryeNa sAdhustAn jIvAn na hanyAt svayam / nacAjighAtayedanyairnaca nato'pyanyAn samanujAnIyAt / ato nipuNadRSTeti // 10 // (TIkA.) etadeva spaSTayannAha / jAvaMti sUtram / yato hi nAgavatyAjJA / yAvantaH kecana loke praanninstrsaahiinddiyaadyH| athavA sthAvarAH pRthivyaadyH| tAJjAnan rAgAdyaninUto vyApAdanabuDyA ajAnanvA pramAdapAtantryeNa na hanyAt svayam / nApi ghAtayedanyaiH / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAdU nato'pyanyAnna samanujAnIyAdato nipuNA dRSTeti sUtrArthaH // 10 // sabe jIvA vi caMti, jIvijaM na marijinaM // tamhA pANivahaM ghoraM, niggaMyA vajjayaMti NaM // 11 // (avacUriH) sarve jIvA api vanti jIvituM na martuM prANasya vadanatvAt / yasmAdevaM tasmAtprANivadhaM ghoraM rauddhaM kuHkhahetutvAnniryanyA varjayanti / NamalaMkAre // 19 // (artha.) jIva ahiMsAthIja kema javya kahevAya te kahe . ( satve vike) sarve'pi eTale sarve paNa (jIvA ke) jIvo (jIvijaM ke ) jIvituM eTale jIvavAne (chati ke0) zyA kare . paraMtu (mari jhiAlaM ke.) martuM eTale maravAne. zchA karatA nathI. kAraNa ke, sarva prANIne jIvavAnI zrAzA paripUrNa rahe . (tamhA ke0) tasmAt eTale te kAraNa mATe (niggaMthA ke0) nirgranthAH eTale nigraMtha evA sAdhu (ghoraM ke0) Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha jAga tetAlIsa-(43)-mA. ghoraM eTale jayaMkara evA ( pANavahaM ke0) prANavadhaM eTale prANivadhane (vayaMti ke ) varjayaMti eTale tyAga kare . NaM ne te vAkyAlaMkArane arthe The. // 11 // . (dIpikA.) nanu ahiMsaiva kathaM javyetyata Aha / tasmAtkAraNAd nigranthAH sA. dhavaH prANavadhaM varjayanti / kiMjUtaM prANavadham / ghoraM rauddhaM kuHkhahetutvAt / tasmAt kasmAt / yataH sarve jIvA api sukhitAdinnedA jinnA jIvitumibanti na martum / kthm| prANavasanatvAtteSAM sarveSAm / Namiti vAkyAlaMkAre // 11 // - ( TIkA. ) ahiMsaiva kathaM sAdhvItyetadevAha / saba ti sUtram / sarve jIvA api puHkhitA dineda ninnA banti jIvituM na matuM prANavahanatvAt / yasmAdevaM tasmAtprANavadhaM ghoraM raur3a kuHkhahetutvAd nigranthAH sAdhabo varjayanti lAvataH / Namiti vAkyAlaMkAra iti sUtrArthaH // 11 // appaNakA parahA vA, kodA vA javA jyaa|| - sigaM na musaM bUSA, no vi annaM vayAvae // 13 // (avacUriH) uktaH prathamasthAna vidhiH| dvitIyasthAnamAha / AtmArthamAtmanimittamaglAna eva glAno'haM samAnena' kArya parArthameva vA krodhAchA tvaM dAsa iti / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNam / mAnAbahuzruto'ham / mAyAto nidATanAsamartho'ham / lonADonanatarAnnalAne sati prAntasya zuddhasyApyazuddhamidamityAdi / jayAtkiMcitithaM kRtvA prAyazcittanayAnna kRtam / hiMsaka parapIDAkAri na brUyAt / nApyanyaM vAdayedanyaM vadantamapi na samanujAnIyAt // 15 // (artha.) have bIjuM vrata kahe . ( appaNahA ke) AtmArthaM eTale potAne arthe tathA (parahaM ke) parArthaM eTale pArake artha (kohA vA ke) kodhAchA eTale krodha thakI eTale tuM dAsa ne ityAdi vAkyoe karI ( jara vA ke0) yadi vA eTale athavA mAnamAyAlole karI tathA (jayA ke0) jayAhA eTale naye karI (hiMsaga ke0) hiMsakaM eTale hisA jethI yAya teDhuM (musaM ke0) mRSA eTale khoTuM (na bUA ke0) na brUyAt eTale bole nahi. ane ( annaM vi ke0) anyamapi eTale bIjAne paNa ( no vayAvae ke0) no vAdayet eTale bolAve nahi. // 15 // (dIpikA.) uktaH prathamasthAna vidhiH / atha dvitIyasthAnavidhimAha / sAdhurmUpAvacanaM na brUyAt svayamAtmanA / nApi bhUSA anyaM vAdayet / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAditi nyAyena anyAn mRSA bubato na samanujAnIyAt / kiMnUtaM mRssaa| hiMsaka Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike SaSThamadhyayanam / 381 parapIDAkAri / sarvameva kimarthaM na vadet / zrAtmArthamAtmanimittam / katham / glAna eva glAno'haM mamAnena kAryamityAdirUpam / tathA parArthaM vA paranimittaM vA evameva pUrvavat / tathA krodhAdvA tvaM dAsa ityAdirUpam / ekagrahaNena tAtIyAnAM grahaNamiti nyAyAt / mAnAt / kthm| abahuzruta evAhaM bahuzruta ityAdirUpam / mAyAto vA / katham / jikATanasyAlasyena mama pAdapIDA varttata ityAdirUpam / lonAdvA / katham / zojanatarasyAnnasya lAne sati antaprAntasyAhArasya eSaNIyatve'pyaneSaNIyamidamityAdirUpam yadi vA jayAt / katham / kiMcit pApaM kRtvA prAyazcittanayAnna kRtaM mayeti vadati / evaM hAsyAdiSvapi yojanA kAryA // 12 // ( TIkA.) uktaH prathamasthAnavidhiH / adhunA dvitIyasthAnavidhimAha / appaDa ti sUtram / AtmArthamAtmanimittamaglAna eva glAno'haM mamAnena kAryamityAdi / parArtha vA paranimittaM vA / evameva tathA krodhAdvA tvaM dAsa ityAdi / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti mAnADAbahuta evAhaM bahuzruta ityAdi / mAyAto nihATanaparijihIrSayA pApIDA mametyAdi / lonAchojanatarAnnalAne sati prAntasyaiSaNIyatve'pyaneSaNIyamidamityAdi / yadi vA jayAt kiMcidvitathaM kRtvA prAyazcittanayAnna kRtamityAdi / evaM hAsyAdiSvapi vAcyam / ataevAha / hiMsakaM parapIDAkAri sarvameva na mRSA brUyAt svayam / nApyanyaM vAdayet / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAcca bruvato'pyanyAnna samanujAnIyAdityAdIti sUtrArthaH // 12 // musAvA logammi, sabasAhUhiM garidina | vissA sonUcA, tamhA mosaM vivakae // 13 // ( avacUriH ) mRSAvAdo hi loke sarvasAdhunirgarhito ninditaH sarvatratApakAritvAt pratijJAtApAlanAt / avizvAsyazvAvizvasanIyazca bhUtAnAM mRSAvAdI syAt / yasmAdevaM tasmAnmRSAvAdaM vivarjayet // 13 // ( . ) valI paNa te mRSAvAda varjavo ema kahe be. ( savalommi ke0 ) sarvaloke eTale sarva lokane viSe ( musAvArDa ke0 ) mRSAvAdaH eTale mRSAvAda ( sa sAhU hiM ke0 ) sarvasAdhuniH eTale sarva sAdhurjae ( garihi ke0 ) garhitaH ele jagatmA niMdita be. kAraNa ke, te sarvane tApakAraka be. tethI pratijJA pAlana karAtI nayI (ca ke0) tathA valI mRSAvAda karanAra puruSa (jUcyA ke0) jUtAnAM eTale prANimAtrone ( visAso ke0 ) avizvAsyaH eTale vizvAsa karavA ayogya evo Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. yA . ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale temATe ( mosaM ke0 ) mRSA eTale mRSAvAdane ( vivae ke0 ) vivarjayet eTale tyAga kare. arthAt mRSAvAda na kare. e vIjuM sthAnaka kayuM // 13 // ( dIpikA . ) kimityetadeva mRSAvadanaM netyAha / mRpAvado hi loke sarvasminneva sarvasAdhunirgarhito nindito'sti / sarvatra tApakAritvAtpratijJAtasyAparipAlanAt punarmRSAvAdAdavizvAsyo'vizvasanIyazca nUtAnAM prANinAM mRpAvAdI javet / yasmAdevaM tasmAtsAdhurmRSAvAdaM vivarjayet // 13 // ( TIkA . ) kimityetadeva mityAha / musAvAjatti sUtram / mRSAvAdo hi loke sarvasminneva sarvasAdhu nirgarhito ninditaH / sarvatratApakAritvAt / pratijJAtApAlanAt / avizvAsyazcAvizvasanIyazca bhUtAnAM mRSAvAdI javati / yasmAdevaM tasmAnmRSAvAdaM vivarjayediti sUtrArthaH // 13 // cittamaMtamacittaM vA appaM vA jai vA bahuM // daMtasAda mittaM vi, uggahaMsi jAiyA // 14 // ( avacUriH ) ukto dvitIyasthAnavidhiH / tRtIyasthAnamAha / cittavad dvipadAdi / cittavaddhiraNyAdi / alpaM vA mUlyataH pramANatazca / yadi vA bahu mUlyapramANAjyAM dantazodhanamAtramapi tathAvidhaM tRNAdyavagrahe yasya yattattamayAcitvA na gRhNanti // 14 // ( artha. ) have zrIjuM sthAna kar3e te. ( cittamaMtaM ke0 ) cittavat eTale dvipadAdi ( vA ke0) valI (cittaM ke0) cittavat eTale hiraNyAdi (appaM ke0 ) alpaM eTale alpamUlyavAnuM (jazvA ke 0 ) yadivA eTale athavA (bahuM ke 0 ) bahu eTale mUlya thI athavA pramANI moTuM (daMtasohaNa mittaM pi 0 ) dantazodhanamAtramapi eTale daMtazodhanamAtra te eka tRNamAtra paNa ( ajA ke0 ) chAyAcitvA eTale mAgyA vinA ( uggahaMsi ho ) avagrahe eTale gRhasthanA avagrahamAM paDelI vastune sAdhu grahaNa na kare. // 14 // ( dIpikA. ) ukto dvitIyasthAnavidhiH / sAMprataM tRtIyasthAnavidhimAha / sAdhavoSyAcitvA kadAcanApi na kimapi gRhNanti / yataH sAdhUnAM sarvamavagrahayAcane gRhasthairdattaM grAhyaM nAnyathA / kiM tadAha / cittavad dvipadAdi / acittavad vA hiraNyAdi / alpaM vA mUlyataH pramANatazca / yadi vA bahu mUlya pramANAbhyAmeva / kiM bahunA / dantazodhanamAtramapi tathAvidhaM tRNAdyapi / etAvatA sAdhavastRNAdyapyadattaM na gRhNanti kimanyat // 14 // ( TIkA. ) ukto dvitIya sthAna vidhiH / tRtIyasthAnavidhimAha / cittamaMta tti sUtram / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 33 cittavavipadAdi vaa| acittavachA hiraNyAdi / alpaM vA mUkhyataH pramANatazca / yadi vA bahu mUlyapramANAcyAmeva / kiM bhunaa| dantazodhanamAtramapi tathAvidhaM tRNAdi / avagrahe yasya tattamayAcitvA na gRhNanti sAdhavaH kadA caneti sUtrArthaH // 14 // taM appaNA na giehati no vi giehAvae prN|| annaM vA giehamANaM vi, nANujANaMti saMjayA // 15 // (avacUriH) taccittavadAdi AtmanA na gRhNanti viratatvAt / nApi grAhayanti paraM - viratatvAdeva / anyaM vA gRhNantamapi svayameva na samanujAnanti sNytaaH|| 15 // / (artha.) pharIne paNa teja vAta kahe .(saMjayA ke0)saMyatAH eTale saMyata je sAdhu te (taM ke ) te pUrvokta sacitta ane acitta vastune ( appaNA ke) AtmanA eTale pote (na giehaMti ke0) na gRhaMti eTale grahaNa karatA nathI. tathA (paraM ke0) vIjApAse (no vi giNhAvae ke) nApi grAhayanti eTale grahaNa karAve paNa nahi. (vA ke0) valI (giNhamANaM pi ke0) gRhNantamapi eTale grahaNa karato hoya tene paNa pote (nANujANaMti ke) nAnujAnaMti eTale anumodanA Ape nahi. // 15 // ( dIpikA.) punastadevAha / saMyatAH tamiti tatpUrvoktaM cittavadacittavadAdi AtmanA svayaM na gRhaMti viratatvAt / nApi paraM prati grAhayanti viratatvAdeva / tathA zranyaM vA gRhNantamapi svayameva na samaNujANaMti nAnumanyante // 15 // (TIkA.) etadevAha / taM ti sUtram / taJcittavadAdi AtmanA na gRhNanti viratasvAnnApi grAhayanti paraM viratatvAdeva / tathAnyaM vA gRhNantamapi svayaM nAnujAnanti nAnumanyante saMyatA iti suutraarthH|| 15 // . . abaMnacariaM ghoraM, pamAyaM durdihiaN|| ____ nAyaraMti muNI loe, jeAyayaNavajiyo // 16 // (avacUriH) uktastRtIyasthAna vidhiH| caturthasthAna vidhimAha / abrahmacarya ghoraM murgatihetutvAt pramAdamUlatvAdU urAzrayaM ussevamanantanavahetutvAd nAcaranti punaye loke nedazcAritranedastadAyatanaM tatsthAnaM taharjinaH // 16 // (artha.) caturtha sthAna vidhi kahe . (neyAyayaNavaDiyo ke0) nedAyatanavarjinaH eTale neda je cAritrannedanA sthAnaka tene varjatA arthAt cAritrAticArathI naya pAmatA evA (muNI ke)munayaH eTale muniyo (loe ke0) loke eTale manuSya lokane vipe (urahihi ke) uradhiSThitaM eTale purArAdhya evA tathA (pamAyaM ke0) pramAdaM eTale Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAmasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA, pramAdanuM mUlakAraNa evAne ( ghoraM ke0 ) ghoraM eTale raudragatinuM heturUpa evA ( zrabaMjarii ho ) brahmacaryaM eTale brahmane ( nAyaraMti ke0 ) nAcaraMti eTale zraca - raNa karatA nathI. arthAt brahmasevana karatA nathI. // 16 // ( dIpikA . ) tRtIya sthAna vidhiruktaH / atha caturtha sthAnavidhimAha / munayo loke manuSyaloke'brahmacaryaM pratItaM nAcaranti na sevante / kiMnUtamabrahma / ghoraM raudrAnuSThAnahetutvAt / punaH kiMnUtamabrahma / pramAdaM pramAdavat / katham / sarvadA pramAdamUlatvAt / punaH kiMnUtamabrahma / DuradhiSThitaM purAzrayaM duHsevaM vidita jinavacanena anantasaMsArahetutvAt / yatazcaivamataeva munayo'brahma na sevanta ityarthaH / kiMnUtA munayaH / nedAyatanavarjinaH / nedazcAritrabhedastasyAyatanaM sthAna midamabrahmacaryameva / uktanyAyAttadvarjinazcAritrA ticAranIrava ityarthaH // 16 // ( TIkA. ) uktastRtIyasthAna vidhiH / caturthasthAnavidhimAha / avaMti sUtram / brahmacaryaM pratItaM ghoraM raudraM raudrAnuSThAnahetutvAt / pramAdaM pramAdavat sarvapramAdamUlatvAt / DurAzrayaM dussevyaM vidita jinavacanenAnantasaMsArahetutvAt / yatazcaivamato nAcaranti nAsevante munayo loke manuSyaloke / kiMviziSTA ityAha / nedAyatanavarjino nedazcAritrabhedastadAyatanaM tatsthAna midamevoktanyAyAttadvarjinazcAritrA ticArajIva iti sUtrArthaH // 16 // mUlameyamahammassa, mahAdosasamussayaM // tamhA medupasaMsaggaM, niggaMthA vajayaMti NaM // 17 // ( avacUriH ) bIjamadharmasya pApasya mahatAM doSANAM cauryapravRttyAdInAM samudrayaM saMghAtaM viditai hikApAyAH tasmAn maithunasaMsarga saMbandhaM yoSidAlApAdyapi niryathA vajayanti / vAkyAlaMkAre // 17 // ( artha. ) valI paNa ( ahammassa ke0 ) adharmasya eTale adharmanuM ( mUlaM ke0 ) mUla tathA ( mahAdosasamussayaM ke0 ) mahAdoSasamucchrayaM eTale corI pramukha mahoTA doSonI utpattinuM sthAnaka be, temAM mahAdoSano saMcaya be, ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNa mATe ( niggaMthA ke0 ) nigraMthAH eTale nigraMtha evA sAdhu ( eyaM ke0 ) etat eTale yA ( mehuNa saMsagaM ke0 ) maithunasaMsarga eTale maithunanA saMsargane (vajayaMti ke0 ) varjayaMti eTale tyAga kare be. NaM e vAkyAlaMkArArtha be // 17 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 385 ( dIpikA . ) etadeva nigamayati / NaM iti vAkyAlaMkAre / nirgranyAH sAdhavaH tasmAt kAraNAt maithuna saMsargaM maithuna saMbandhaM yoSita AlApAdyapi varjayanti / tasmAt kasmAt / yata etadabrahmasevanamadharmasya pApasya mUlaM bIjamiti paralokasaMbandhI apAyaH / kaSTaM punaretad mahAdoSasamutryaM mahatAM doSANAM cauryapravRttyAdInAM samutryaM saMghAtavaditi ihalokasaMbandhI apAyaH / kaSTamiti unayaloka kaSTadAtRtvAd maithunavarjanaM yuktaM sAdhUnAm // 17 // ( TIkA. ) etadeva nigamayati / mUlaM ti sUtram / mUlaM bIjametadadharmasya pApasyeti pAralaukiko'pAyaH / mahAdoSasamuchrayaM mahatAM doSANAM cauryapravRttyAdInAM samudraya saMghAtava dityai diko'pAyaH / yasmAdevaM tasmAnmaithunasaMsarga maithunasaMbandhaM yoSidAlApAdyapi nirgranyA varjayanti / yamiti vAkyAlaGkAra iti sUtrArthaH // 17 // biDamupreimaM loNaM, ticaM sappiM ca phANi // na te saMnidimiti, nAyaputtavariyA // 18 // ( avacUriH) uktazcaturthasthAna vidhiH / paJcamasthAnavidhimAha / biDaM gomUtrA dipakkamuGgeyaM sAmudrAdi / yadvA / biDaM prAsukamudbhedyamaprAsukamevaM dvidhA lavaNam / tailaM sarpizca / phANitaM dravaguDa talavaNAdyevamanyacca na te sAdhavaH saMnidhiM kurvanti paryuSitaM na sthApayanti jJAtaputravacoratAH // 18 // ( artha. ) have paMcama sthAna vidhi kahe be. ( nAyaputtavarjarayA ke0 ) jJAtaputravacoratAH eTale mahAvIra svAmInA vacanamAM rakta evA arthAt mahAvIra svAmInA vacana pra mANe cAlanAra evA sAdhu ( viDaM ke0 ) biDalavaNa athavA gomUtrAdipaka evaM ( loNaM ke0 ) lavaNa tathA ( neimaM ke0 ) udbhedyaM eTale samudranA jalathI yatuM lavaNa athavA biDa eTale prAka ne use eTale aprAsuka lavaNa kahyuM tathA ( tillaM ke0 ) tailaM eTale tela ( sappi ke0 ) sarpiH eTale ghRta ( phAzi ke0 ) phANitaM eTale gosanI rAva ( te ke0 ) te sarva vastuune ( saMnihiM ke0 ) saMnidhiM eTale rAtrivAsa rAkhavAne ( na iti ke0 ) ichatA nathI. // 18 // ( dIpikA. ) caturthasthAnavidhiH proktaH / atha paJcamasthAnavidhimAha / sAdhava eteSAM sannidhiM na kurvati paryuSitam / ko'rthaH / rAtrau rakSitaM na sthApayanti / kiMviziSTAH sAdhavaH / jJAtaputravacoratAH / jJAtaputraH zrIvarddhamAnakhAmI tasya vacane nissaMgatApratipAdana tatpare ratA saktAH / keSAM sannidhiM na kurvanti tAnyAha / viDaM gomU 49 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. trAdikam 1 udyaM sAmudrAdi 2 viDaM prAsukamudbhedyamaprAsukamityevaM dviprakAraM lavaNaM tathA tailaM 3 sarpizca ghRtaM 4 phANitaM dravaguDaH 5 etacca lavaNAdyapi evaM dviprakAramanyacca rAtrau na rakSantItyarthaH // 18 // " ( TIkA. ) pratipAditazcaturthasthAna vidhiH / idAnIM paJcamasthAnavidhimAha / viDatti sUtram / biDaM gomUtrA dipakkaM ujJeyaM sAmudrAdi / yadvA viDaM prAsukamudyamaprAsukamadhyevaM dviprakAraM lavaNam / tathA tailaM sarpizca phANitam / tatra tailaM pratItaM, sarpirvRtaM, phANitaM dravaguDaH / etallavaNAdyevaMprakAramanyacca na te sAdhavaH saMnidhiM kurvanti paryuSitaM sthApayanti / jJAtaputravacoratA jagavardhamAnavacasi niHsaMgatApratipAdanapare saktA iti sUtrArthaH // 18 // lohassesa phAse, manne annayarAmavi // je sicyA sannihi kAme, gir3hI pacaie na se // 19 // ( avacUriH ) saMnidhidoSamAha / lojasyaiSo'nusparzo'nubhAvaH / yadetatsaM nidhikaraNam / manye manyante prAkRtatvAdekavacanam / evamAhustIryakaragaNadharA anyatarAmapi yaH syAtsaM nidhiM kAmayate sevate / gRhastho'sau na pravrajitaH / pravrajitasya durgaterabhAvAt // 15 // ( . ) have saMnidhi rAkhavAnA doSa kahe be. je saMnidhinuM karavuM be, te ( esa ke0 ) eSaH eTale yA cAritrane vighna karanAra caturtha kaSAya evA ( lossa ke0 ) arat eTale bono (aNuphAsa ke0 ) anusparzaH eTale mahimA be. te kAraNa mATe huM (manne ke0 ) manye eTale mAnuM huM ke (je ke0) ye eTale je sAdhu (annayarAma vike0) zra nyatarAmapi eTale thoDI paNa ( saMnihiM ke0 ) sanidhiM eTale saMnidhine ( siyA ke 0 ) syAt kadAcit eTale jo kadAcit ( kAme ke0 ) kAmayate eTale sevana kare, to te sAdhu (gahI ke0 ) gRhI eTale gRhastha jANavo. paNa ( se ke0 ) te pavaNa ke0 ) pravrajitaH eTale pratrajita ( na ke0) nathI. saMnidhi eTale saMnidhIyate eTale najIka karA AtmAne narakAdikane viSe jethI tene saMnidhi kahiyeM. // 17 // ( dIpikA. ) yatha sannidhidoSamAha / lojasya cAritra vighnakAriNazcaturthakaSAyasya eSo'nusparza eSo'nunAvo yaDuta saMnidhIkaraNamiti / yatazcaivamato manye manyante prAkRtazailyA ekavacanam / evaM tIrthakara gaNadharA AhuH / anyatarAM stokAmapi yaH syAt yaH kadAcit saMnidhiM kAmayate sevate kAmI / chAtaH sa jAvato gRhI gRhasthaH / nAsau Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike SaSThamadhyayanam / 387 pravrajitaH / kasmAddurgati nimittAnuSThAnapravRtteH / saMnidhIyate narakAdiSu AtmA zra neneti saMnidhiriti zabdArthAt / pratrajitasya ca durgatigamanAnAvAditi // 15 // ( TIkA. ) saMnidhidoSamAha / lonassa tti sUtram / lojasya cAritravikAriNazcaturthakaSAyasya esaephAsatti / eSo'nusparza eSo'nujAvo yadetatsaM nidhikaraNamiti / yatazcaivamato manye manyante / prAkRtazailyA ekavacanam / evamAhustIrthakaragaNadharAH / anyatarAmapi stokAmapi yaH syAt yaH kadAcitsaMnidhiM kAmayate sevate / gRhI gRhastho'sau jAvataH pratrajito neti durgatinimittAnuSThAnapravRtteH / saMnidhIyate narakA diSvAtmAnayeti saMnidhiriti zabdArthAtpravrajitasya ca durgatigamanAnAvAditi sUtrArthaH // 15 // jaM pivaLaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMbaNaM // taMpi saMjamalA, dhAraMti pariharati // 20 // ( yavacUriH ) yadyevaM tadA vastrAdidhAraNe kathaM sAdhUnAmasaMnidhirityAha / yadyapyAgamoktaM vastraM vA pAtraM vA kambalaM varSAkalpAdi / pAdaproMbanaM rajoharaNaM tadapi saMyamalakArthaM pAtrAdi tadanAve gRhijAjane SaTkAyavadhaH / lArthaM vastraM dhArayanti pariharanti ca parimuJjate puSTAlambanena // 20 // (artha) hiM ko zaMkA kare ke, sAdhu vastrAdika rAkhe be, to teno te sAdhudr saMnidhi doSa kema na lAge ? tyAMka kahe be ke sAdhu (jaM pi ke0 ) yadapi eTale je paNa Agamokta evA (vaDhaM ke0 ) vastraM eTale colapaTTAdi (ca ke0) valI ( pAyaM ke0 ) pAtra eTale pAtra ( vA ke0 ) vA eTale valI ( kaMbalaM ke0 ) kaMbalaM eTale varSAkalpAdi tathA (pAya puMbaNaM ke0 ) pAdaproJbanaM eTale rajoharaNa ( taM pi ke0 ) tadapi te sarva puSTAvanI ( saMyamalA ke0 ) saMyamalArthaM eTale saMyamanI lAja pAlavAne ( dhArayati ke0) dhAraNa kare be. (ca ke0 ) tathA valI (pariharaMti ke0 ) parimuMjate eTale jogave be. pAtrAdi vinA saMyamanuM rakSaNa thAya nahi. kAraNa ke, gRhasthanA pA mAM saMyamI jo jojana kare, to SaTkAyano vadha yAya. chAne je vastra be, te lAne arthe be. athavA ema paNa artha thAya ke, saMyama teja lakA kahiyeM. te saMyamarUpa lakAnA rakSaNa mATe vastrapAtrAdi dhAraNa kare be. // 20 // ( dIpikA. ) atrAha / yadyevaM vastrAdi dhArayatAM sAdhUnAM kathaM na saMnidhirityAha / sAdhavo yadyapi AgamoktaM vastraM vA / colapaTTAdi vA 1 pAtraM vAlAvvAdi 2 kaMvalaM varSA - Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kalpAdi 3 pAdaproJchanaM 4 rajoharaNaM dhArayanti puSTAlambanavidhAnena / pariharanti ca parijuJjate ca mULarahitAH / tadapi kimartham / saMyamalajArthaM saMyamArthaM pAtrAdi / taghyatirekeNa puruSamAtreNa gRhanAjane sati saMyamapAlanAjAvAt / lajArthaM vastram / taSThyatirekeNa aMganAdau viziSTazrutapariNatyAdirahitasya nirlajatAyA utpatteH / athavA saMyama eva saMyamalajA tadarthaM sarvameva vastrAdi dhArayantItyAdi // 20 // .. (TIkA.) Aha / yadyevaM vastrAdi dhArayatAM sAdhUnAM kathamasaMnidhirityata thAha / jaM pi tti sUtram / yadapyAgamoktaM vastraM vA colapaTTakAdi, pAtraM vAlAbukAdi, kambala varSAkalpAdi, pAdapuMDanaM rjohrnnm| tadapi saMyamalajArtha miti saMyamArthaM paatraadi|tvytirekenn puruSamAtreNa gRhasthajAjane sati saMyamapAlanAjAvAt / lajArthaM vastraM, tadhyatirekeNAGganAdau viziSTazrutapariNatyAdirahitasya nirlajAtopapatteH / zrathavA saMyama eva lajA tadarthaM sarvametatrAdi dhArayanti / puSTAlambana vidhAnena pariharanti ca parinujate ca mUrnArahitA iti suutraarthH|| 20 // na so pariggado vutto, nAyaputteNa taannaa|| mubA pariggaho vutto, za vuttaM madesiNA // 1 // (avacUriH) yatazcaivaM tato na sotti / nAsau niraniSvaGgasya vastradhAraNAdilakSaNa: parigraha uktaH / bandhuhetutvAjAvAt / kena / zAtaputreNa vardhamAnena trAtrA khaparatrANasamarthena api tu mULa asatsvapi vastrAdiSvaniSvaGgaH parigraha ukto bandhahetutvAt / evamuktaM maharSiNA gaNadhareNa zayyaMjavakhAminA // 1 // (artha.) (za ke0 ) iti eTale thA prakAre ( madesiNA ke0) maharSiNA eTale sayyaM nava khAmIe sUtramA (vRttaM ke0) uktaM eTale kahelu De ke, (tANA ke0) trAtrA eTale jIvanuM rakSaNa karanAra evA (nAyaputteNa ke0) jJAtaputreNa eTale jJAta je pradhAna datriya sijhArtha temanA putra evA varSamAna khAmIe (so ke0) saH eTale te saMyamapAlanArtha colapaTTAdika sAdhu je rAkhe ,te (pariggaho ke0) parigrahaH eTale parigraha (na vutto keNa) na uktaH eTale kahyo nathI.ane(muchA pariggaho ke0) mULa parigrahaH eTale avidyamAna vastrAdikane viSe mULa rAkhavI teja parigraha (vutto ke0) uktaH eTale kahyo . // 1 // (dIpikA.) yatazcaivaM tato maharSiNA zayyaMjavena gaNadhareNa sUtra ityuktam / ztIti kim / jJAtaputreNa jhAtaH pradhAnaH dAtriyaH siddhArthaH tasya putreNa varSamAnavAminA nAso nirmamatvena vastradhAraNAdilakSaNaH parigraha ukto'rthataH / kasmAt / bandhahetu Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlike sssstthmdhyynm| 3nae tvAnAvAt / kiMjUtena jnyaatputrenn| tAraNA traatraa| svprtraannsmrthen|apitu kaH parigraho mahAvIreNArthataH prokta ityAha / mULa parigraha uktH| asatsvapi vastrAdiSu laulym|kutH|bndhhetutvaat| ziSyaH praah| nanu vastrAdInAmanAve'pi yadi mU tadA vastrAdi sannAve sati kathaM na mUrcha / ucyate / sAdhUnAM samyagbodhena mULayA bIjanUtasyAbodhasyopaghAtAt // 1 // (TIkA.) yatazcaivamato eso ti sUtram / nAsau niraniSvaGgasya vastradhAraNAdilakSaNaH parigraha ukto bandhahetutvAnAvAt / ken| jJAtaputreNa jJAta udArada triyaH sijhArthaH tatputreNa vardhamAnena trAtrA svaparaparitrANasamarthena |api tu mUrgasatsvapi vastrAdidhvaniSvaGgaH parigraha ukto bandhahetutvAdarthatastIrthakareNa / tato'vadhArya ityevamukto maharSiNA gaNadhareNa / sUtre seUMnava Aheti sUtrArthaH // 21 // sababuvahiNA bujhA, saMrakaNapariggaH // avi appaNo vi dehaMmi, nAyaraMti mamAzyaM // 22 // (zravacUriH) vastrAdyanAve mULa syAt / tadnAve kathaM netyAha / sarvatrocitakSetrakAle copadhinAgamoktena sahitA api buddhA zAtatatvAH saMrakSaNAya SalAM kAyAnAM vastrAdiparigrahe satyapi nAcaranti / mamatvamiti yogH| apyAtmano dehe'pi mamAzyaM mamatvaM na caranti // 25 // . (thartha.) (bujhA ke) buddhAH eTale yathAvat jANI lIdhuM ne vastutattva jeNe evA sAdhu (sabaluvahiNA ke ) sarvatropAdhinA eTale sarvatra yogya evA detrakAlane viSe zrAgamokta upAdhi je vastrAdi teNe karI (saMrakaNapariggahe ke) saMrakSaNaparigrahe eTale SaTajIvanikAyonA saMrakSaNane arthe parigraha je ne tene viSe (thavi ke0) api eTale paNa (appaNo vi keu) zrAtmano'pi eTale potAnA paNa (dehaMmi ke ) dehe eTale dehane viSe paNa ( mamAzyaM ke0) mamatvaM eTale mamatvAdikane (nAyaraMti ke ) nAcaraMti eTale AcaraNa karatA nathI. // // (dIpikA.) buddhA yathAvajjhAtattvAH sAdhavaH saMrakSaNaparigrahe saMrakSaNAya palAM jIvanikAyAnAM parigrahe satyapi na Acaranti mamatva miti uktiyojanA / kena / sarvatra upadhinA sarvatra yogye kSetre kAle ca upadhinA Agamoktena vastrAdinA / kutaH / te parigrahe vastrAdirUpe mamatvaM na kurvantItyAha / yataste jagavanta yAtmano'pi deha zrAtmano dharmakAye'pi mamatvamAtmIyAnimAnaM viziSTaprativandhasaMgatiM na kurvanti / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ahA 3e rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAmasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA, vastunastattvasya jJAnAt kimanena vastrAdinA tiSThatu dUre tAvat anyat sarvam / dehavat parigrahe'pi na mamatvamAtmIyAnimAnaM viziSTaprativandhasaMgatiM kurvanti // 22 // (TIkA.) shraah| vastrAdyanAvanAvinyapi mUrga kathaM vastrAdinAve sAdhUnAM na naviSyati / ucyte|smygbodhen tadvIjanUtAbodhopaghAtAdAha ca / sababati suutrm|srvtrocite kSetre kAle copadhinA Agamoklena vastrAdinA sahApi bujhA yathAvahiditavastutattvAH sAdhavaH saMrakSaNaparigraha iti saMrakSaNAya SalAM jIvanikAyAnAM vastrAdiparigrahe satyapi nAcaranti mamatvamiti yogH| kiMvAnena te hi jagavantaH apyAtmano'pi deha ityAtmano dharmakAye'pi viziSTa pratibandhasaMgatiM na kurvanti / mamatvamAtmIyAnidhAnaM vastutasvAvabodhAt / tiSThatu taavdnyt| tatazca dehavadaparigraha eva taditi sUtrArthaH // 22 // aho niccaM tavo kamma, sababujhe ivnniaN|| jA ya lajAsamA vittI, eganattaM ca noaNaM // 13 // (avacUriH) uktaH paJcamasthAna vidhiH| atha SaSThasthAna vidhimAha / aho nityaM tapaH krm|aho iti vismaye / apAyAnAvena tadanyaguNavRddhisaMjavAdapratipAti tapaHkarma tapo'nuSThAnaM sarvabubaistIrthakarairvarNitaM dezitam / kiM vishissttm|yaa ca lajAsamA vRttilajAsaMyamastatsamA tulyA saMyamAvirodhinI vRttirdehapAlanA / ekajaktaM vyata ekasaMkhyam |jaavtH karmabaMndhAnAvAda dvitIyaM jojanaM yatra // 23 // (artha.) have SaSTha sthAna kahe . (aho ke0) aho iti Azcarye (niccaM ke0) nityaM eTale niraMtara ( tavokammaM ke0 ) tapAkarma te ( sababujhehiM ke0) sarvabudhaiH eTale sarva budhajanoe eTale vijanoe (vamizra ke) varNitaM eTale varNana karelu . ( jAya ke ) yA ca eTale valI je ( vittI ke ) vRttiH eTale dehapAlana rUpa vRtti (lajAsamA ke) lajAsamA eTale saMyama samAna be, te zuM to ke ( egalattaM ca noaNaM ke) ekanaktaMca nojanaM eTale te eka nakta nojana . // 23 // (dIpikA.) uktaH paJcamaH sthAna vidhiH| adhunA SaSThasthAna vidhimAha / aho iti aashcrye| tapaHkarma tapo'nuSThAnaM sarvatIrthakarairvarNitaM deshitm| kiMviziSTaM tpHkrm| nityamapAyasya anAvena guNavRddhisaMjavAta apratipAtyeva / kiviziSTaM tapa ityAha / yA ca vRttirvartanaM dehpaalnaa| kiMtUtA vRttiH| lajAsamA lajAsaMyamaH tenasamA sadRzI tulyaa| sNymaavirodhiniisyrthH| ca punaH eka jaktaM nojanaM ekanaktaM avyato nAvatazca yasminnojane tattathA / tatra avyata ekaM ekasaMkhyAnugataM nAvata ekaM karmabandhasyAjAvenA Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 31 dvatIyaM tadivasa eva rAgAdirahitasya anyathA nAvata ekatvasya annAvAditi // 3 // (TIkA.) uktaH paJcamasthAna vidhiradhunA SaSThamadhikRtyAha / aho ti sUtram / aho nityaM tapaH krmeti|aho vismye| nityaM nAmApAyAjAvena tadanyaguNavRddhisaMnavApratipAtyeva tapaHkarma tapo'nuSThAnaM sarvabuddhaH sarvatIrthakaraivarNitaM deshitm| kiMviziSTamiyAha / yAvabajAsamAvRttiH / lajA saMyamastena samA sazI tulyA saMyamAvirodhinIyarthaH / vartanaM vRttirdehapAlanA ekanaktaM ca nojanam / ekaM naktaM avyato jAvatazca ekasman nojane tttthaa|vyt ekamekasaMkhyAnugataM, nAvata ekaM krmbndhaajaavaadhitiipm| tadivasa eva rAgAdirahitasyAnyathA nAvata ekatvAjAvAditi sUtrArthaH // 23 // saMti me sudumA pANA, tasA aduva thAvarA // jAI rA apAsaMto, kadamesaNiaMcare // 24 // (zravacUriH) rAtrinojane prANAtipAtasaMcavena karmavandhaM dvitIyaM darzayati / saMyete pratyakSopalacyamAnasvarUpAH sUdamAH prANinastrasA athavA sthAvarAH pRthivyaadyH| yAn prANino rAtrAvapazyan kathameSaNIyaM cariSyate satvAnuparodhena nodayate asaMcava evaiSaNIyasya // 24 // (artha.) have rAtrinojanamA prANiyono atipAta je tethI karmabaMdha sAthe sahitIyatA batAve . (zme ke0)A pratyada japalajyamAnasvarUpa evA (tasA ke0) trasAH raTale trasa jIvo (ava keu) athavA (thAvarA ke0) sthAvarAH eTale sthAvaro tathA "suhumA keya) sUkSmAH eTale sUma (pANA ke0) prANAH eTale prANIyo (saMti ke0) , jAI ke0) yAn eTale je prANiyone (rA ke0) rAtrau eTale rAtrine viSe, (apAsaMto ke ) apazyataH eTale na jotA evA sAdhuLe (kahaM ke) kathaM eTale kema (esaNidhe ke0) eSaNIyaM eTale eSaNIyane (care ke0) caret eTale logavaze // 24 // (dIpikA.) atha rAtrinojane prANAnAmatipAtasaMjavena karmavandhena saha sahitIyatAM drshyti|shme ete pratyakSamupalanyamAnasvarUpAHprANinaHsaMnti jIvA vrtnte| kiM. vishissttaaHpraanninH| sUmAH shldnnaaH|ke te| trsaadiinjiyaadyH| athavA sthAvarAH pR. thivyaadyH| yAn prANino rAtrau cakSuSA apazyan sAdhuH kathameSaNIyaM cariSyati jokSyate / asaMjava eSaNIyasya raatrau| katham / satvAnAM ghAtAt // 24 // (TIkA.) rAtrinojane prANAtipAtasaMjavena karmabandhasahitIyatAM darzayati / saMti me ti sUtram / santyete pratyadopalacyamAnakharUpAH sUkSmAH prANino jIvA Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3e rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. strasA vInchiyAdayaH athavA sthAvarAH pRthivyaadyH|yaan prANino rAtrAvapazyan cakSuSA kathameSaNIyaM sattvAnuparodhena cariSyati joyate ca / asaMcava eva rAtrAveSaNIyacaraNasyeti sUtrArthaH // 24 // udanavaM bIasaMsattaM, pANA nivaDiyA mhiN|| diyA tAI vivajijA,rA taba kahaM cre||25|| (avacUriH) rAtrinojanadoSamanidhAya grahaNagatamAha / udakAImekagrahaNe tajAtIyAnAM grahaNAt ssnigdhaadigrhH| bIjasaMsaktamodanAdi / athavA bIjAni . pRthagmUlAnyeva / saMsaktaM caarnaalaadyprenneti| prANinaH saMpAtimAdayo nipatitA mahyAM javanti / divA tAnyudakA Ni vivarjayet / rAtrau tatra kathaM caret // 25 // (artha.) have rAtrinojananA doSa grahaNa karavAne mATe sUtra kahe . ( udajavaM ke0) pANIe karI jInA evA ane (bIaMsaMsattaM ke ) bIjasaMsaktaM eTale bIje karI saMsakta eTale jemAM bIja paDyA hoya evo AhAra hoya tathA ( mahiM ke) mayAM eTale pRthvIpara (pANA ke0) prANAH eTale prANiyo (nivaDiyA ke) nipatitAH eTale paDyA hoya, ( diyA ke0) divA eTale divase (tAI ke) tAn eTale te jIvone ( vivajiA ke) vivarjayet eTale varje, paNa ( rA ke ) rAtrie ( taba ke0) tatra eTale te ThekANe ( kahaM care ke0) kathaM caret eTakhe kema saMyama rakSaNa pUrvaka cAle // 25 // (dIpikA.) evaM rAtrinojane doSaM kathayitvA grhnngtNdossmaah| etAni udakA. audIni divA pApannIruzcanuSA pazyan vivrjyet| paraM rAtrau tu tatra kathaM carati saMyamasya zranuparodhena / asaMcava eva shuddhcrnnsy|kaani tAni udakAAdInItyAha / udakArDa pUrvavat / ekagrahaNena tajAtIyAnAM sasnigdhAdInAM grahaNaM / tathA bIjasaMsaktaM bIjena saMsataM mizraM tadodanAdikamiti shessH| athavA bIjAni pRthknuutaanyev|sNsktN caranAlAdyapareNa mizram / tathA prANinaH saMpAtimapranRtayo mahyAM pRthivyAM nipatitAH sNjvnti| tata udakArDAdIni rAtrau anavalokanena varjayitumazakyatvena vizeSataH sAdhozcaraNAnAvaH // 25 // (TIkA.) evaM rAtrau nojane doSamanidhAyAdhunA grhnngtmaah| udauddhaM ti sUtram / udakA pUrvavadekagrahaNe tajAtIyagrahaNAtsasnigdhAdiparigrahaH / tathA bIjasaMsaktaM bIjairmizramodanAdIti gamyate / athavA bIjAni pRthaganjUtAnyeva / saMsakta Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paSThamadhyayanam / 33 cAranAlAya pareNeti tathA / prANinaH saMpAtimapranRtayo nipatitA mahyAM pRthivyAM saMjavanti / nanu divApyetatsaMbhavatyeva / satyam / kiMtu paralokanI ruzcakSuSA pazyan divA tAnyudakArDAdIni vivarjayet / rAtrau tu tatra kathaM carati saMyamAnuparodhenAsaMjava eva zuddhacaraNasyeti sUtrArthaH // 25 // eca dosaM dahUNaM, nAyaputte nAsi // savAdAraM na muMjaMti, niggaMthA rAinoNaM // 26 // ( avacUriH) upasaMharannAha / etaM cAnaMtaroditaM prANihiMsAdirUpaM vAnyamAtmanidhanAdilakSaNaM doSaM dRSTvA maticakSuSA jJAtaputreNa jASitam / sarvAhAraM caturvidhamadhyazanAdilakSaNaM na juJjate nirgranyA rAtribhojanam // 26 // (artha. ) have adhikArane pUrNa karatA thakA kahe be. (niggaMthA ke0 ) niryathAH eTale niryaya evA sAdhu, ( nAyaputte ke0 ) jJAtaputreNa eTale mahAvIrasvAmI e ( nAsi ke0 ) jASitaM eTale ko evo (eyaM ke0 ) etaM eTale yA pUrvokta prANihiMsArUpa ( dosaM ke0 ) doSaM eTale doSane (ca ke0 ) bIjA AtmavirAdhanAdi lakSaNa evA doSane paNa cakSue karI (dahUNaM ke0) dRSTvA eTale jone (savvAhAraM ke0) sarvAhAraM eTale caturvidha azanAdikane zrIne ( rAino ke0 ) rAtribhojanaM eTale rAtribhojanane (na muMjaMti ke 0 ) na bhuJjate eTale karatA nathI. e bahuM vrata kayuM // 26 // ( dIpikA. ) namadhikAraM pUrNa kurvannAha / nirmanthAH sAdhavaH sarvAhAraM catuvidhamapyazanAdikamAzritya rAtribhojanaM na bhuJjate / kiM kRtvA / etaM pUrvoktaM prANihiMsArUpaM / cazabdAdanyamAtmavirAdhanAdilakSaNaM doSaM cakSuSA dRSTvA / kiMnUtaM doSam / jJAtaputreNa zrImahAvIradevena jagavatA jASitaM kathitam // 26 // ( TIkA. ) upasaMharati / evaM catti sUtram / etaM cAnantaroditaM prANihiMsArUpamanyaM cAtmavirAdhanA dilakSaNaM doSaM dRSTvA maticakSuSA jJAtaputreNa jagavatA jASitamuktaM sarvAhAraM caturvidhamapyazanAdilakSaNamAzritya na bhuJjate nirgranthAH sAdhavo rAtrinojanamiti sUtrArthaH // 26 // puDhavikAyaM na hiMsaMti, mAsA vayasA kAyasA // tivideNaM karaNajoeNaM, saMjayA susamAdizrA // 27 // ( avacUriH ) uktaM vrataSaTumidAnIM kAyaSaTumAha / pRthvIkArya na hiMsantyA lekha 50 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3e rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. nAdinA / manasA vAcA kAyena / trividhena karaNayogena manaHpravRtikaraNAdirUpeNa saMyatAH susamAhitA upayuktAH // 27 // (artha.) have bakAya kahe . ( susamAhiyA ke ) susamAhitAH eTale susamAdhivaMta evA ( saMyatA ke ) saMyatAH eTale sAdhu (puDha vikAyaM ke0) pRthvIkAyaM eTale pRthvIkAyane (maNasA ke) manasA eTale bhane karI ( vayasA ke0) vAcA eTale vacane karI ane ( kAyasA ke ) kAyena eTale kAyAe karI ( tiviheNa ke) trividhena eTale traNa prakAranA ( karaNajoeNaM ke0 ) karaNayogena eTale karaNa karAvaNa anumodana vaDe karIne (na hiMsaMti ke0) haNatA nathI. // 7 // (dIpikA. ) evaM vrataSaTuM kathitam / atha kAyaSaTuM kathyate / tatra pUrva pRthivIkAyamAzrityAha / saMyatAH sAdhavaH pRthivIkAyaM na hiMsanti AlekhanAdiprakAreNa / ken| manasA vAcA kAyena / upldnnmetdityaah| trividhena karaNayogena manaHpratiniH karaNakAraNAnumodanArUpeNa / kiMjUtAH saMyatAH / susamAhitA nadyuktAH // 27 // (TIkA.) uktaM vrataSaTamadhunA kAyaSaTamucyate / tatra pRthivIkAyamadhikRtyAha / puDhavi tti sUtram / pRthvIkArya na hiMsantyAlekhanAdinA prakAreNa manasA vAcA kAyena / upalakSaNametadata evAha / trividhena karaNayogena mnHprvRtitiH| karaNAdirUpeNa / ke na hiMsantItyAha / saMyatAH sAdhavaH susamAhitA udyuktA iti sUtrArthaH // 27 // pudavikAyaM vihiMsaMto, hiMsaIja tyssie|| tase a vivida pANe, cakuse a acakuse ||shn|| (avacUriH) atraiva hiNsaadossmaah| pRthvIkArya hiMsan hinastyeva / turevArthe / taH / dAzritAn pRthvyAdyAzritAn sAn vividhAn prANino hInDiyAdIn vA sthAvarAMzca cAkuSAn cakurindriyagrAhyAn agrAhyAMzca // 27 // ... (artha.) (puDhavikAyaM ke) pRthvIkArya eTale pRthvIkAyane ( vihiMsaMto ke0) vihiMsan eTale vizeSe karI haNato thako (tayassie ke0) tadAzritAn eTale te pRthvIkAyane AzrayI rahelA evA (tase ke0) sAn eTale trasa prANIune (ya ke0) ca eTale valI ( vivihe pANe ke0) vividhAn prANAn eTale aneka prANIune tathA (cakuse ke) cAkuSAn eTale canue dekhAya evA jIvane tathA (acakuse ke) acAkuSAn eTale canuthI nahi dekhAya evA jIvone eTale sUkSma ane bAdara evA jIvone ' (hiMsara ke) hinasti eTale haNe . // // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| 35 ( dIpikA ) atraiva hiMsAdoSamAha / sAdhuH pRthivIkAyamAlekhanAdinA prakAreNa hiMsan tu nizcayena hinastyeva / kAnityAha / prANAnchIDiyAdIn / kiMvidhAn / a. nekaprakArAn / sAn cazabdAt sthAvarAn apkAyAdIn / kiMjUtAn prANAn / tadAzritAn pRthiviismaashritaan| punaH kiMjUtAn prANAn / cAkuSAn caku hyAn kAMzcit / punaH kiMjUtAn prANAn / acAkuSAn cakuriMjiyeNa agrAhyAn // 27 // . __(TIkA. ) atraiva hiMsAdoSamAha / puDhavi tti sUtram / pRthivIkArya hiMsannAlekhanAdinA prakAreNa hinastyeva / turavadhAraNArthe / vyApAdayatyeva tadAzritAn pRthivIzritAn sAMzca vividhAn prANino hIndriyAdIn / cazabdAtsthAvarAMzcApkAyAdIn cAkaSAMzcAcAkSuSAMzca cakurindriyagrAhyAnagrAhyAMzceti sUtrArthaH // 27 // . . / tamhA enaM viprANittA, dosaM uggshvttttnnN|| . puDhavikAyasamAraMnaM, jAvajIvA vajAe // 2 // (zravacUriH) tasmAdetaM vijJAya doSaM tattadAzritajIvahiMsAdilakSaNaM urgativardhanaM pRthvIkAyasamAraMnaM yAvajIvameva varjayet // 25 // (artha.) ema be, tyAreM sAdhue zuM karavU te kahe . (tamhA ke0) tasmAt eTale * te kAraNa mATe ( eraM ke ) etaM eTale A (dosaM ke0) doSaM eTale pUrvokta doSane (vizrANittA ke0) vijJAya eTale jANIne (uggazvaTTaNaM ke0) urgativarSAnaM eTale urgatine vadhAranAra evA ( puDha vikAyasamAraMjaM ke ) pRthivIkAyasamAramnaMeTale pRthvIkAyanA samAraMcane (jAvajIvAiM ke) yAvajIvaM eTale yAvajIva paryaMta (vajhAe ke0) varjayet eTale tyAga kare. // e|| : ( dIpikA.) yasmAdevaM tataH kiM sAdhunA kartavyamityAha / yasmAdevaM tasmAtpRthivIkAyasamAraMnamAlekhanAdinA yAvajIvaM sAdhurvarjayet / kiM kRtvA / etaM pUrvoktaM doSaM vijJAya pRthivyAzritajIvahiMsAladaNaM dUSaNaM jJAtvA / kiMjUtaM doSam / murgativaInaM saMsAravarDanam // e|| / (TIkA.) yasmAdevaM tamha tti sUtram / tasmAdetaM vijJAya doSaM tattadAzritajIvahiMsAladaNaM urgativardhanaM saMsAravardhanaM pRthivIkAyasamAraMnamAlekhanAdi yAvajIvaM yA; vaGIvameva varjayediti sUtrArthaH // 1 // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 376 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. AjakAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasA kaaysaa|| tivideNa karaNajoeNa, saMjayA susmaaditraa||30|| aAnakAyaM vihiMsaMto, hiMsaI na tyssie|| tase avivi pANe, caskuse a acaskuse // 31 // tamdA eaM viANittA, dosaM jhuggavaDhaNaM // AnakAyasamAraMnaM jAvajIvAI vaUe // 32 // . (zravacUriH) uktaH saptamasthAna vidhiH| athASTamamAha / spaSTam // 30 // 31 // 3 // (artha.) have aSTama sthAna vidhi kahe . AtrIzamI, ekatrIzamI ane vatrIzamI gAthAno artha anukrame sattAvIsamI, ahAvIsamI, gaNatrIsamI gAthAnA artha samAna karavo. mAtra phera eTalo De ke, je ThekANe traNe gAthAmAM puDhavIkAya evaM pada be, te ThekANe AtraNe gAthAmAM apkAya evaM pada , teno artha apkAya jIva evo karavo. // 30 // 31 // 32 // (dIpikA.) saptamasthAna vidhiruktaH / athASTamasthAnavidhiH kathyate / idaM gAthAtrayaM pRthivIkAyagAthAtrayaM yathA pUrvaM vyAkhyAtaM tathA vyAkhyeyam / navaraM tatra pRthivInAmnA atrApkAyanAmnA // 30 // 31 // 3 // .. (TIkA.) uktaH saptamasthAnavidhiH / adhunaassttmsthaanvidhimdhikRtyocyte| zrAjakAyaM ti sUtram / sUtratrayamakAyAnilApena neym| tatazcAyamapyukta eva // 3 // 31 // 3 // jAyateaMna zchati, pAvagaM jlishtte|| tikamannayaraM sada, savana vi urAsayaM // 33 // (zravacUriH) navamasthAnamAha / jAtatejasamagniM nelanti manaHpratinirapi pApameva pApakaM pracUtasattvApakAritvenAzujam / kiM nebantItyAha / jvalayituM vRddhiM netuM tIkSNaM bedakaraNAtmakamanyataratsarvatodhAraM zastraM sarvato'pi purAzrayaM sarvatodhAratvenAnAzrayaNIyam // 33 // (artha.) have navamasthAna kahe je. valI sAdhu (pAvagaM ke0) pApakaM eTale pAparUpa (tikaM ke0) tIkSNaM eTale tIkSNa (annayaraM ke0) anyatarat eTale sarvato dhArAvAlA (sabaM ke0) zastra samAna ane (sava ke0) sarvataH eTale sarvasthate (kurAsayaM ke) Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike sssstthmdhyynm| ... . 3e kothI pAse na javAya evA (jAyatenaM ke) jAtatejasaM eTale agnine (jalazttae ke0) jvalayituM eTale jvalana karavAne (na khaMti ke0) zchatA nthii|| 33 // (dIpikA.) sAMprataM navamasthAna vidhi kthyti|saadhvH jAtatejasamanikAyaM manaHpratinirapi jvalayitumutpAdayituM vRddhiM prApayituM na shchnti| kiMnUtaM jaattejsm| pApakaM pApa eva pApakastam / katham / pranUtajIvasaMhArakArakatvAt / punaH kiNnuutm|| jAtatejasam tIkSNaM bedakaraNakharUpamanyataraM zastramekadhArAdizastrarUpaM na / kiMtu sarvatodhArazastram zrata eva sarvato'pi urAzrayaM sarvatodhAratvenAnAzrayaNIyamityarthaH // 33 // (TIkA. ) sAMprataM navamasthAna vidhimAha / jAyatethe ti sUtram |jaattejaa agniHtaM jAtatejasaM nehanti / manaHpratinirapi pApakaM pApa eva pApakastaM pranUtasattvApakAritvenAzulamityarthaH / kiM nebantItyAha / jvalayitumutpAdayituM vRrSi vA netum / kiMvi: ziSTamityAha / tIkSNaM bedakaraNAtmakamanyatarat zastraM sarvazastram / ekadhArAdizastravyakchedena sarvatodhArazastrakalpamiti jAvaH |at eva sarvato'pi urAzrayaM sarvatodhAratve: .. nAnAzrayaNIyamiti sUtrArthaH // 33 // pAINaM paDiNaM vA vi, uha~ aNudisAmavi // ahe dAhiNana vA vi, dade utaravi a||34|| - (zravacUriH) prAcyA pratIcyAM vApi U mnudidvpi| saptamyarthe SaSThI / adhoM .. dakSiNatazcApi dahati naramIkaroti uttarato'pi ca // 34 // (artha.) eja valI spaSTa karatA thakA kahe . te agni (pAhaNaM ke) prAcyAM eTale pUrva dizAmAM tathA (paDiNaM ke0) pratIcyAM eTale pazcima dizAmAM (uDUM ke0)jIm eTale Urdhva dizAmAM ane (aNudisAmavi ke0) anudiva pi eTale vidizimA (ahe ke) adhaH eTale adhodizimAM tathA (dAhiNa vA vi ke0) dakSiNato vApi eTale dakSiNa dizAmAM paNa (uttara vizra ke)uttarato'pi ca eTale uttara dizAmAM paNa dAhya vastune (dahe ke0) dahati eTale bAle. . // 34 // . (dIpikA.) etadeva spaSTaM kurvannAha / amiriti zeSaH / prAcyA pUrvasyAM dizi, tathA pratIcyA pazcimAyAM dizi, urdhvaM, aNudisAmavi / saptamyarthe sssstthii| adha iti adhodizi, punardakSiNatazcApi, dAhyaM vastu dahati jasmasAt karoti / sarvAsu dinu vidinu ca jIvasaMhAraM karotItyarthaH // 34 // (TIkA.) etadeva spaSTayannAha / pAhaNaM ti sUtram / prAcyA pratIcyAM vApi pU. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ena rAya dhanapatasiMgha vahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. yAM pazcimAyAM cetyarthaH / Urdhvamanu didavapi / supAM supo javantIti saptamyarthe paSThI / vididavapItyarthaH / adho dakSiNatazcApi dahati dAoN jasmIkarotyuttarato'pi ca / sarvAsu dinu vidikku ca dahatIti sUtrArthaH // 34 // ANamesamAdhAna, havavAho na sNs.|| taM pazvapayAvahA, saMjayA kiMci nAraje // 35 // __ (avacUriH) bhUtAnAmeSa AghAtahetutvAt AghAtaH / havyavADagnirna saMzayaH / taM havyavAhaM pradIpapratApanArthamAlokazItApanodArtha kiMcitsaMghaTanAdinA nAranate // 35 // _ (artha.) e kAraNa mATe (nUANaM ke0) jUtAnAM eTale nUtaprANimAtrane (esa ke0) eSaH eTale A (hatvavAho ke ) havyavAT eTale agni ( AghA ke0) AghAtaH eTale AghAtano karanAro je. temAM (na saMsarca ke0) na saMzayaH eTale saMzaya nathI. te kAraNa mATe (taM ke0) te agnine (pazva ke0) pradIpa eTale pradIpane arthe dIvAne arthe tathA (payAvahA ke0)pratApArthaM eTale tApane arthe ( saMjayA ke0) saMyatAH eTale sAdhu (kiMci ke0) kiMcit eTale kAMzka paNa (nArane ke0) nArajante AraMja karatA nathI. // 35 // (dIpikA.) yata evaM tataH kiM kartavyamityAha / jUtAnAM sthAvaratrasAnAmeSa havyavAho vanhiH AghAto na sNshyH| evameva tadAghAta eveti naavH| tataH kAraNAt saMyatAH taM vahni pradIpArtha prakAzakaraNAya pratApanArthaM ca zItanAMzAya kiMcit saMghaTanAdinApi na zrArajante sAdhudharmanAzananItyA // 35 // (TIkA.) yatazcaivamato nUANa ti sUtram / nUtAnAM sthAvarAdInAmeSa AghAta AghAtahetutvAdAghAtaH / havyavAho'gnirna saMzaya ityevamevaitadAghAta eveti nAvaH / yenaivaM tena taM havyavAhaM pradIpapratApanArthamAlokazItApanodArthaM saMyatAH sAdhavaH / kiMcitsaMghaTanAdinApi nArajante / saMyatatvApagamanaprasaGgAditi sUtrArthaH // 35 // tamhA eaM viprANittA, dosaM uggazvaDhaNaM // tenakAyasamAraMnaM, jAvajIvAI vajae // 36 // (avacUriH ) tamhA iti / sugamam // 36 // (artha.) (tamhA ke) tasmAt eTale te kAraNa mATe, sAdhu (juggara vahaNaM ke0) urgativardhanaM eTale purgatine vadhAranAra evA ( evaM ke0) etaM eTale A (dosa) doSaM eTale doSane ( vizrANittA ke0) vijJAya eTale jANIne (teukAyaM ke ) Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike sssstthmdhyynm| 3ee tejaskAyaM eTale agnikAyanA (samAraMjaM ke0) samAraMjane (jAvajIvA ke) yAvajIvameva eTale jAvajIva paryaMta (vajAe ke) varjayet eTale tyAga kare. // 36 // . ( dIpikA.) yasmAdevaM tataH kiM kartavyamityAha / pUrvavat uktilApanikA arthazca kAryaH / navaramanikAyanAma grAhyam // 36 // (TIkA.) yasmAdevaM tamha tti sUtram / vyAkhyA pUrvavat // 36 // apilassa samAraMnaM, buhA mannati tArisaM // sAvajjabahulaM ceaM; neaMtAhiM seviaN||37|| (avacUriH ) uktaM navamasthAnamadhunA dazamasthAnamAha / anilasya samAramnaM tAlavRntAdintiH karaNaM buddhA manyante tAdRzamagnisamAraMjasadRzaM sAvadhabahulaM pApanUyiSThaM caivamiti kRtvA nainaM trAtRbhiH susAdhubhiH sevitam // 37 // (artha.) have dazama sthAna vidhi kahe . (bujhA ke ) bujhAH eTale tIrthaMkaro (evaM ke) A prakAre (sAvajabahulaM ke0) sAvadyabahulaM eTale sAvadha karI bahula evA (anilasla ke0) anilasya eTale vAyukAyanA (samAraMjaM ke0) samAraMjane (tArisaM ke) tAdRzaM eTale pUrvokta jevo anikAyano saMmAraMna kahyo tevA ne (mannaMti ke0) manyante eTale bhAne be. te mATe (tAhiM ke) trAtRniH eTale SaTkAyarakSaka sAdhue (na seviaM ke0) na sevitaM eTale sevana karelo nathI. arthAt sAdhuyeM te sevana karavo nahi. // 3 // (dIpikA.) iti navamasthAna vidhiH kathitaH / atha dazamasthAna vidhiH kthyte| bujhAstIrthakarA anilasya vAyukAyasya samAraMnaM vyajanAdiniH karaNaM tAdRzamagnikAyasamAraMjasadRzaM manyante jAnanti / tathA evaM vAyukAyasamAraMjaM sAvadyabahulaM pApanUyiSThamiti kRtvA sarvakAlameva na enaM tAgnirjIvaradAkArakaiH sAdhuniH sevitamAcaritamiti manyante bujhA eva // 37 // (TIkA.) ukto navamasthAna vidhiH / sAMprataM dazamasthAnavidhimadhikRtyAha / zrapilassa tti / anilastha vAyoH samAramnaM tAlavRntAditiH karaNaM buddhAstIrthakarA ma. nyante jAnanti / tAdRzaM jAtatejaHsamAramnasadRzaM sAvadyabahulaM pApanUyiSThaM caitamiti kRtvA sarvakAlameva nainaM trAtRbhiH susAdhuniH sevitamAcaritaM manyante bujhA eveti sUtrArthaH // 3 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. tAliaMTena patteNa, sAhAviDhuaNeNa vA // na te vIznamiti, veAveUNa vA prN||30|| - (zravacUriH) tAlavaMtena patreNa zAkhAvidhUnanena vA na te vIjitumichati zrAsmAnamAtmanA / nApi vIjApayituM vA param // 30 // (artha.) have valI te pUrvokta vAta spaSTa karatA batA kahe . (te ke0) te uttama sAdhu ( tAlizaMTeNa ke0) tAlavRMtena eTale tAlanA viMjaNAyeM karI ( patteNa ke) patreNa eTale pAMdaDAyeM karI (vA ke0) valI (sAhAvihuaNeNa ke0) zAkhA vidhUnanena eTale vRdanI zAkhAnA halAvave karI ( vIcaM ke0) vIjituM eTale vIMjavAne arthAt pavana nAkhavAne (na zchati ke0) zvatA nathI. tema (vA ke0) valI (paraM ke0) parane eTale bIjApAse vAyu nakhAve nahIM, ane nAkhatAne anumode nahi. // 37 // __ (dIpikA.) etadeva spaSTIkurvannAha / te sAdhavaH tAlavRntena 1 patreNa 2 zAkhAvidhUnanena vA 3 kRtvA AtmanAtmAnaM vIjituM nebanti / nApi tAlavRntAdibhiH paraiH zrAtmAnaM bIjayaMti / nApi vIjayantaM paramanumanyante / tAlavRntAdInAM kharUpaM yathA SaTjIvanikAyAM vyAkhyAtaM tathA zeyam // 30 // (TIkA.) etadeva spaSTayati / tAliyaMTeNa tti sUtram / tAlavRntena patreNa zAkhAvi. dhUnanena vetyamISAM svarUpaM yathA SaDjIva nikaayikaayaam|n te sAdhavo vIjitumichantyAtmAnamAtmanA / nApi vIjayanti parairAtmAnaM tAlavRntAdinireva / nApi vIjayantaM paramanumanyanta iti sUtrArthaH // 30 // ___jaM pi va va pAyaM vA, kaMbalaM paaypuNbnnN|| na te vAyamuraMti, jayaM paridaraMti a||3|| (aMvacUriH) yadapi vastraM vA pAtraM vA kaMbalaM vA pAdapuMbanamamISAM pUrvoktadharmopakaraNaM tenApi na vAtamudIrayanti shrytprtyupekssnnaadikriyyaa| kiMtu taM pariharanti parinogaparihAreNa dhAraNaparihAreNa vA // 3 // (artha.) have sAdhane potAnA japakaraNoe karI vAyunI virAdhanA thAya teno parihAra karatA thakA kahe . (jaM pi ke ) yadapi eTale je paNa ( vaDhaM ke) vastraM eTale vastra (ca ke0) valI ( pAyaM ke ) pAtraM eTale pAtra, valI ( kevala ke0) kaMbalaM eTale kAMvalo ( pAyalaNaM ke0 ) pAdapuMunaM eTale pAyapuMThaNa. (te ke0) te pUrvokta sAdhu A japakaraNoe karI (vAyaM ke0 ) vAtaM eTale vAyuna Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / - 401 ( na uzrayaMti ke0 ) na udIrayaMti eTale udIraNA kare nahi. tyAre kema kare to ke ( jayaM ke0 ) yataM eTale yatanAe vastra paDhere, phATake nahi. jayaNAsahita paDilehAdika kriyA kare. paraMtu vAyukAyanI virAdhanA thAya tema na kare. // 3 // ( dIpikA. ) thopakaraNAt yA virAdhanA javati tAM pariharannAha / yadapi vastraM vA 1 pAtra vA 2 kambalaM vA 3 pAdaproMnaM vA // eteSAM pUrvavyAkhyAtArthAnAM yaddharmopakaraNaM tenApi dharmopakaraNena te sAdhavo na vAtamudIrayanti / kayA / zrayatanayA pratikriyayA / kiMtu yataM pariharanti paribhogaparihAreNa dhAraNAparihAreNa ca // 37 // ( TIkA. ) upakaraNAttadvirAdhanetyetadapi pariharannAha / jaM pitti sUtram / yadapi vastraM vA pAtraM vA kaMvalaM vA pAdapuMbanamamISAM pUrvoktaM dharmopakaraNaM tenApi na te vAtamudIrayanti / yatapratyupekSaNAdikriyayA / kiMtu yataM pariharati parijogaparihAreNa dhAraNA parihAreNa ceti sUtrArthaH // 30 // tamdA ec viprANittA, dosaM DuggazvahaNaM // vADakAyasamAraMnaM, jAvajIvAI vaUe // 40 // ( avacUriH ) tamha ti sUtraM pUrvavat / navaraM, vAyukAyA jilApena neyam // 40 // ( artha. ) ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te mATe ( evaM ke0 ) etaM eTale zrI ( 5gavaNaM ke0 ) durgativarddhanaM eTale durgatine vadhAranAra evA ( dosaM ke0 ) doSaM eTale doSane ( vicANittA ke0 ) vijJAya eTale jANIne ( jAvajIvAI ke0 ) yAvajIvameva eTale jAvajIva paryaMta ( vAyukAyasamAraMbhaM ke0 ) raMjane ( vajae ke0 ) varjayet eTale tyAga kare. // 40 // vAyukAyanA samA ( dIpikA. ) yata evAyaM susAdhuvarjito'nilasamAramnaH tataH kiM kAryamityAha / pUrvavat / navaram / vAyukAyanAma grAhyam // 40 // ( TIkA. ) yata evaM susAdhuvarjito'nilasamArambhaH / tamha tti sUtram / vyAkhyA pUrvavat / ukto dazamasthAnavidhiH // 40 // vaNassaI naM hiMsaMti, mAsA vayasA kAyasA // tivideza karaNajoeNaM, saMjayA susamAhicyA // 41 // vasaI vihiMsaMto, hiMsaI tayassie | tase vivide pANe, cakuse a acarakuse // 42 // 51 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA tamhA yaM vinApittA, dosaM DuggazvahaNaM // vaNassa samAraMnaM, jAvajIvAI vaUe // 43 // ( avacUriH ) uktaM dazamasthAnamadhunA ekAdazasthAnamAha vaNassa ityAdi / gAthAtrayaM pUrvavayAkhyeyam // 41 // 42 // 43 // ( artha. ) have gyAramuM sthAna kahe be. have vaNassazkAyaM e ekatAlIzamI gAthAthI AraMjIne tretAlIzamI gAthA paryaMta artha Aja adhyayananI sattAvIzamI, zrAvazI ane gaNatrIzamI gAthAnA artha samAna jANavo. paNa sattAvIzamI gAthAmA puDhavIkAya evo pAva be tene badale ekatAlIzamI gAthAmAM mAtra vaNassai kArya evopATha kahevo. ahiM vaNassara eTale vanaspatikAya evo artha bebAkI artha gAthArjuno samAna be // 41 // 42 // 43 // ( dIpikA. ) evamukto dazamasthAnavidhiH / athaikAdazasthAnavidhiH kathyate / etaprAthAtrayavyAkhyAnamapi pUrvavat jJeyam / navaraM vanaspatinAma grAhyam // 41 // 42 // 43 // ( TIkA. ) vaNassa ityAdi sUtratrayaM vanaspatera jilApena jJeyam / tatazcaikAdazasthAnavidhirayukta eva // 41 // 42 // 43 // tasakAyaM na hiMsaMti, mAsA vayasA kAyasA // tivideza karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiyA // 44 // tasakAyaM vidisaMto, hiMsaI va tayassie | taseca vivide pANe, cakuse caku // 45 // tamdA e vitryANittA, dosaM DuggazvahaNaM // tasakAyasamAraMnaM, jAvajIvAI vaUeM // 46 // ( avacUri : ) atha dvAdazasthAnamAha / tasakAyamityAdi gAthAtrayaM pUrvavat // 45 // 45 // 46 // . ( artha. ) have bAramuM sthAna kahe be. tasakAyaM na hiMsaMti e. cummAlIzamI gAthAthI betAlIzamI gAyA paryaMta cAlIzamI gAthAthI tretAlIza gAthA paryaMta jevo artha be vo jAvo. mAtra te ekatAlIzamI gAthAmAM vaNassara evo pATha ve tene badale yahIM tasakArya evo pATha kadevo. mAtra eTaloja phera be tethI tasakArya eno artha sakAya evo karavo. // 44 // 45 // 46 // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike SaSThamadhyayanam / 40.3 ( dIpikA.) dvAdazasthAna vidhirucyate / etamAthAtrayasyApi vyAkhyAnaM pUrvavat kAryam | navaraM trasanAma grAhyam // 44 // 45 // 46 // ( TIkA. ) sAMprataM dvAdazasthAna vidhirucyate / tasakAyaM ti sUtram / trasakAyaM dvIndriyAdirUpaM na disantyArampravRttyA manasA vAcA kAyena tadahita cintanAdinA trividhena karaNayogena manaHprabhRtibhiH karaNAdinA prakAreNa saMyatAH sAdhavaH susamAhitAH / udyuktA iti sUtrArthaH // 44 // tatraiva hiMsAdoSamAha / tasakAyaM ti sUtram / sAyaM vihiMsannaramnapravRttyAdinA prakAreNa hinastyeva / turavadhAraNArthe / vyApAdayatyeva / tadAzritAMsAn vividhAMzca prANinaH tadanyahI ndriyAdIn / cazabdAtsthAvarAMzca pRthivyAdIn cAkuSAnacA kuSAMzca kurindriyagrAhyAnagrAhyAMzceti sUtrArthaH // 45 // yasmAdevaM tamha ci sUtram / tasmAdetaM vijJAya doSaM tadAzritajIva hiMsAlakSaNaM durgativardhanaM sakAyasamAramnaM tena tena vidhinA yAvajIvayA yAvajIvameva varjayediti sUtrArthaH // 46 // jAI cattAri jukAi, isilA dAramAiNi // tAI tu vivato, saMjamaM praNupAla // 47 // ! ( avacUriH ) ukto dvAdazasthAna vidhiH / pratipAditaM kAyaSaTum / tatpratipAdanADukkA mUlaguNAH / adhunaitadvRtibhUtottaraguNAste cAkalpAdayaH SamuttaraguNAH / yathotam / kappo gihinAyAM ti / tatrAkalpo dvividhaH / ziSyakasthApanAkalpa prakalpasthApanA kalpazca / tatrAdyo'nadhIta piema niyuktyA dinA zrAnItamapi zrAhArAdi na kalpate yata uktam / aNahI yA khalu jeNaM, piMkesaNasiva pAesA // tepANiANi jaMiNo, paMtana piMkamAI // 1 // uDabaddhami na aNalA, vAsAvAsesu do vi So sehA // dirikaUMtI pAyaM, uvaNAkappo imo hoi // 2 // kalpasthApanAkalpaM tvAha jAI ti / yAni catvAri anojyAni RSINAM sAdhUnAmAhArAdIni zrAhArazayyAvastrapAtrANi / tAni tu vivarjayan saMyamaM saptadazaprakAramanupAlayet // 47 // ( artha. ) e prakAre dvAdaza sthAnano vidhi ko ane te dvAdaza sthAnanA pratipAdana kI kAyaSaka kayuM, ane kAyaSaTkanA kathana thakI sAdhunA mUla guNo kahyA. have mUlaguNanA vADasarakhA Agala uttara guNo be, temanA pratipAdanano avasara zrAvyo. valI te uttara guNo akalpAdika be. te teramuM sthAnaka be, temAM akalpa je be, te be prakArano be, temAM eka ziSyakasthApanAkalpa ane vIjo akalpasthApanAkalpa Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. temAM je navIna ziSya piemaniyuktyAdi sUtra jaNyo nathI, te ziSya AhAranA doSo jANato nathI. teNe ANelo AhAra sAdhune akalpa . tenuM nAma ziSyakasthApanA kalpa. kahevU De ke, aNahIA khalu jeNaM, pisaNa siGAvanapAesA // teNANizrANi jazNo, kappaMti na piMmmAINi // 1 // unavami na ANalA, vAsAvAsesu do vi No sehAdirikajaMtI pAyaM, uvaNAkappo zmo ho||2|| te akalpa sthApanA kalpa to pote sUtrakAraja kahe . (jAiM cattAri ke0) catvAri yAni eTale je cAra ( isiNA ke0) jhaSiNA eTale sAdhue (AhAramAINi ke0 ) AhArAdIni eTale thAhAra, zayyA, vastra ane pAtra ( tu ke ) valI (tAI ke) tAni eTale te cArane ( vivaGAMto ke) vivarjayan eTale tyAga karato evo sAdhu ( saMyama ke ) sattara prakAranA saMyamane (aNupAlae ke) anupAlayet eTale pAlana kare. // 47 // (dIpikA.) ityukto chAdazasthAna vidhiH / tatpratipAdanena kAyaSaTuM kathitam / kAyaSadakathanena sAdhUnAM mUlaguNA uktAH / adhunA mUlaguNAnAM vRtijUtA ye uttaraguNAsteSAM prtipaadnaavsrH| te ca uttaraguNA akalpAdayaH ssttr| tatra akalpo vividhH| ziSyakasthApanAkalpaH akalpasthApanAkalpazca / tatra yena navIna ziSyeNa pikaniyutyAdi pavitaM nAsti sa AhAradoSAn na jAnAti / tena AnIta AhArapiMgo grahItuM saadhuunaamklpH| sa ziSyakasthApanAkalpaH / akalpasthApanAkalpaM tu sUtrakAra aah| yAni catvAryanojyAni saMyamasya nAzakAritvena sAdhUnAmakalpanIyAni AhArAdIni thAhArazayyAvastrapAtrarUpANi / tAni tu sAdhurvivarjayet saMyamaM saptadazaprakAramanupAlayet / akalpanIyasyAhArAdicatuSTayasyAtyAMge saMyamasyAjAvo bhavet // 7 // ( TIkA.) ukto chaadshsthaanvidhiH| pratipAditaM kAyaSaTam / etatpratipAdanAmuktA muulgunnaaH| adhunaitkRtinuutottrgunnaavsrH| te caaklpaadyHssdduttrgunnaaH| yathoktam / zrakappo gihinAyaNamityAdi / tatrAkalpo vividhaH / shissyksthaapnaaklpH| aklpsthaapnaaklpshc| tatra ziSyakasthApanAkalpaH, anadhItapieka niyuktyA dinAnItamAhArAdi na kalpata iti| uktaM c|shrnnhiiyaa khalu jeNaM, piMDesaNasejavanapAesA // teNANiyANi jatiNo, kappaMti Na piMDamAINi // jajabamina aNalA, vAsAvAseja do vi. No sehA // dirikAMtI pAyaM, uvaNAkappo mo ho // 2 // akalpasthApanAkalpa-" mAha / jAti sUtram / yAni catvAryanojyAni saMyamApakAritvenAkalpanIyAni Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike SaSThamadhyayanam / . . 405 SINAM sAdhUnAmAhArAdInyAhArazayyAvastrapAtrANi tAni tu vidhinA varjayan saMyamaM saptadazaprakAramanupAlayet / tadatyAge saMyamAjAvAditi sUtrArthaH // 47 // piMDaM siGa ca vaDhaM ca, canabaM pAyameva y|| __ akappina ibijA, paDigAdiGa kppiaN||4|| (zravacUriH) etadeva spaSTayati / piMka tti sUtram // 4 // (artha.) have teja vAta spaSTa rIte kahe . (piM ke0) pi eTale je azanAdika zrAdAra ( siGAM ke0) zayyAM eTale zayyA (ca ke0) valI (vaDhaM ke0) vastraM eTale vastra (ca ke0) valI (cana ke0) caturtha eTale cothu ( pAyameva ya ke0) pAtrameva ca eTale pAtra. A sarva (akappi ke) akalphikaM eTale akalpanIya evaM hoya to ( na chijA ke ) net eTale na zve. tathA (kappisaM ke0) kalpikaM eTale nirdoSa hoya to (paDigAhijA ke0) pratigrahIyAt eTale grahaNa kare. kalpanIka nirdoSa jANe. // 4 // (dIpikA.) athaitadeva spaSTaM kurvannAha / sAdhuH piekaM, zayyAM ca, vastraM, caturthaM pAtrameva ca / etacatuSTayaM prakaTArtham / akalpikaM nechet / kalpikaM tu yathocitaM pratigRhNIyAditi vidhiH // 4 // (TIkA.) etadeva spssttyti| piMDa tti sUtram / pieNaM zayyAM ca vastraM ca caturtha pAtrameva ca / etatvarUpaM prakaTArtham / akalpika net / pratigRhNIyAt kalpikaM yatho citamiti sUtrArthaH // 4 // je nizrAgaM mamAyaMti, kiiamudesiaahddN|| vahaM te samaNujANaMti, zna uttaM madesiyA // 4 // (zravacUriH) etadeva spaSTayati / akalpike dossmaah| kecana vyasAdhavaH / nizrAgaM ti nityamAmantritapiekaM mamAyati mAmakIno'yaM piema iti kRtvA gRhNanti / krItamaudezikAhRtam / vadhaM sthAvarA dighAtaM te 'vyasAdhvAdayaH samanujAnanti / - tyuktaM maharSiNA zrIvIreNa ||4e|| (artha) have akalpikane viSe doSa kahe . (je ke ye eTale je kovyaliMgI (nizrAgaM ke0) niyAgaMeTale nitya piMma je nimaMtriyo piMga tene (mamAyaM ti ke) grahaNa kare .eTale je kozzrAvaka sAdhune zrAmaMtrI mUke je mahArA gharathI eTaso piMma se jo. tene te sAdhu jo grahaNa kare, tathA (kI ke0) krItaM eTale vecAyI Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 rAya dhanapatasiMgha badAMDurakA jainAmasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA lAvelA hArane tathA (uddesi ke0 ) dezikaM paTale sAdhune theM uddezIne karela AhArane valI (AdamaM ke0 ) AhRtaM eTale sAmo Aailo thAhAra tene grahaNa kare ( te ke0 ) te eTale te sAdhu ( vahaM ke0 ) vadhaM eTale paTukAyanA vadhane ( sama jAti ke0 ) samanujAnanti eTale anumodanA karatA jANavA. yA vAta koM kahI to ke, ( iyaM ke0 ) idaM eTale A (mahesiyA ke0 ) maharSiNA eTale tI kare (buttaM ke0 ) uktaM eTale kahetuM be. // 57 // ( dIpikA. ) athAkalpike doSaM kathayati / ye kecana dravya liGginaH niyAgaM nityamAmantritapiMDaM mamAyaMti pratigRhNanti / punaH kI tamaudezikamAhRtaM ca gRhNanti / te vadhaM sthAvarA dijIvaghAtamanujAnanti / dAtuH pravRtteranumodanena / kenedaM kathitamityAha / ityuktaM maISiNA mahAmuninA zrI vardhamAnakhAminA // 45 // ( TIkA. ) kalpike doSamAha je tti sUtram / ye kecana dravyasAdhvAdayo dravyabiGgadhAriNo niyAgaM ti nityamAmantritaM piekaM mamAyaMtIti parigRehanti / tathA phrItamaudezikAhRtam / etAni yathA kullakAcArakathAyAm / vadhaM sasthAvarAdighAtaM te dravyasAdhvAdayaH anujAnanti dAtRpravRttyanumodanena ityuktaM ca maharSiNA vardhamAneneti sUtrArthaH // 45 // tanhA asaNapANAI, kI mudde siyAha // vajayaMti vippANo, niggaMthA dhammajIviNo // 50 // ( avacUriH ) tasmAdazanapAnAdi caturvidhamapi yathoditaM krItamauddezikamAhRtaM varjayanti sthitAtmAno mahAsattvA nirgranthA dharmajIvinaH saMyamaikajIvinaH // 50 // ( artha. ) pUrvoktarIte be, to have kema karavuM te kahe be. ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNa mATe ( vippANo ke0 ) sthitAtmAnaH eTale nizcalapa ekarI rahyo be dharmane viSe AtmA jeno evA tathA ( dhammajIviNo ke0 ) dharmajIvinaH eTale saMyama rUpa jIvitavyanA dhaNI evA ( niggaMthA ke ) niryathAH e Tale nirbaMdha sAdhu ( kI ke0 ) krItaM eTale vecAtuM zrAluM tathA ( udde siAM ke0 ) zikaM paTale sAdhunA ja uddezathI banAvela tathA ( zrAhaDaM ke0 ) zrAhRtaM eTale sAdhune mATe mAlAdikathI sAmuM ANelaM evaM ( asaNapANAI ke0 ) azanapAnAdi eTale azana, pAna, khAdima, khAdima evA caturvidha annane ( vajayaMti ke0 ) varjayaMti eTale tyAga kare be // 50 // Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| 407 (dIpikA.) yasmAdevaM tasmArika kartavyamityAha / tasmAtkAraNAt niryanthAH sA- dhavaH azanAdikaM caturvidhamapi sadoSaM krItaM, audezikam , AhRtaM ca vrjynti| kiMjUtA nirgrnthaaH| sthitAtmAnaH sthito nizcalatvena AtmA dharme yeSAM te sthitAtmAnaH saMyamaikajIvina ityrthH| ukto'kalpaH / akalpakathanAca trayodazaH sthAnavidhirapyuktaH // 50 // (TIkA.) yasmAdevaM tamha tti suutrm| tasmAdazanapAnAdi caturvidhamapi yathoditaM krItamaudezikamAhRtaM varjayanti sthitAtmAno mahAsattvA niryanyAH sAdhavo dharmajIvinaH saMyamaikajIvina iti sUtrArthaH // 50 // kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA punno|| - muMjato asaNapANAI, AyArA prinss||51|| ___(zravacUriH) ukto'kalpaH / tadanidhAnAmuktaM trayodazasthAnamadhunocyate caturdazasthAnam / kaMseSu kacolAdiSu kaMsapAtreSu sthAlAdiSu kuMmamodeSu hastipAdAkAreSu mRnmayAnAjaneSu / juJjAno'zanapAnAdi sAdhvAcArAt paritrazyati // 51 // . (artha.) have caudamuM sthAnaka kahe , temAM paNa gRhasthanA jAjana AzrayI kahe be. ( kaMsesu ke) kAMsyeSu eTale kAMsAnA vATakA pramukhane viSe (puNo ke0) punaH eTale valI (kaMsapAeSu ke ) kAMsyapAtreSu eTale kAMsAnI thAlIyone viSe tathA (kuMmamoesu ke0) kuMDamodeSu eTale hastInA pAdanA AkAra vAlA mRttikAnA kuMmAne viSe (muMjAnaH ke0) nojana karatA evA yati ( AyArA parijassa ke0) yAcArAt paritrazyati eTale sAdhunA AcAra thakI braSTa thAya . // 51 // (dIpikA.) idAnIM caturdazasthAnavidhimAha / sAdhuH AcArAt sAdhusaMbandhinaH parijrazyati bhraSTAcAro javati / kiM kurvan saadhuH| azanapAnAdikamanyadoSarahitamapi juJjAnaH / keSu nAjaneSu juJjAna ityAha / kAMsyeSu kaTorikAdiSu, punaH kAMsyapAtrISu tilakAdiSu, kuMDamodeSu hastinaH pAdAkAreSu mRnmayAdiSu juJjAnaH // 51 // (TIkA.) ukto'kalpastadanidhAnAtrayodazasthAna vidhiH / idAnIM caturdazavidhimAha / kaMsesu tti sUtram / kaMseSu karoTakAdiSu, kaMsapAtreSu tilakAdiSu, kuephamodeSu * hastipAdAkAreSu mRnmayAdiSu juJjAno'zanapAnAdi tadanyadoSarahitamapi. zrAcArAmaNasaMbandhinaH paritrazyati apaitIti sUtrArthaH // 51 // sInadagasamArane, mttdhoannbttunne|| jAI baMnaMti nUAI, diho taba asNjmo||5|| - - - Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga teMtAlIsa-(43)-mA. (zravacUriH) anantaroddiSTanAjaneSu zramaNA nokSyante juktaM cainiriti zItodakena dhAvanaM kurvnti| tadAha / zItodakasamAraMne sacetanodakena nAjanadhAvanAramne mAtrakadhAvanonane yAni kSiNyaMte hiMsyante nUtAnyapkAyAdIni / atra gRhinAjananojane dRSTaH asaMyamastasya noktuH // 5 // . . (artha.) have te pUrvokta pAtramA jamavAthI je doSa upaje, te kahe . ( sIdagaM ke) zItodakaM eTale TATuM jala teno (samAraMne ke0) samAraMnne eTale te gRhasthanA kAM syAdika pAtramA jamatAM vizeSa AraMja thAya tyAM,tathA(mattadhoyaNaTuNe ke0)mAtrakadhAvanojne eTale mAtra dhoyana baMmane arthAt pAtra dhovAnA dhovaNano tyAga kare, nAkhe tyAM (jAiM ke0) yAni eTale je (jUAI ke0) nUtAni eTale prANimAtra hoya te (naMti ke ) bedAya . mATe ( taba ke0) tatra eTale te gRhasthanA nAjanane viSe jamanAra sAdhuno (asaMjamo ke0) asaMyamaH eTale saMyamatyAga thAya . // 55 // (dIpikA.) kathaM teSu juJjAno jraSTAcAro javedityAha / gRhilAjanaM kAMsyAdikaM tatra jojane nojanakartuH sAdhoH kevalinA so'saMyamo dRssttH| sa kaH / yAni tatra nUtAnyapkAyAdIni bidyante hiMsyante / kva / zItodakasamAramne sacetanenodakena nAjanasya dhAvanAramne daalnaarmne| katham / kAMsyA dinAjaneSu zramaNA nodayaMte, athavA zramaNereSu jukta miti hetoH nAjanadAlanaM kurvanti gRhsthaaH| punaH kutr| mAtrakadhAvanosane kuemamodakAdiSu jAjaneSu dAlanajalatyAge'saMyamo navet // 55 // (TIkA.) kathamityAha / sIudagaM ti sUtram / anaMtaroddiSTanAjaneSu zramaNA jo. 'kSyante juktaM caijiriti zItodakena dhAvanaM kurvanti / tadA zItodakasamAraMne sacetanodakena nAjanadhAvanAraMne tathA mAtrakadhAvanojne kuMDamodAdiSu jhAlanajalatyAge yAni kSipyante hiMsyante nUtAnyapkAyAdIni / so'tra gRhinAjananojane dRSTa upalabdhaH kevalajJAnanAkhatA asaMyamastasya nokturiti sUtrArthaH // 55 // pachAkamma purekamma, siA taba na kpp3|| eamahaM na muMjaMti, niggaMthA gihinAyaNe // 53 // (avacUriH) pazcAtkarma puraHkarma syAt kadAcit navezahijAjananojane / pazcAtpura karmajAvastUktavadityeke / anye jujantu tAvatsAdhavo vayaM tu pazcAnodayAma iti pazcAtkarmavyatyayena tu puraHkarma vyaacksste| etacca sAdhUnAM na kalpate / etadarthaM pazcAkarmaparihArArtha na juJjanti niryathA gRhijAjane // 53 // .... . Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 40 ( artha. ) pAtrane ajAve sAdhune ( taba ke0 ) tatra eTale te gRhasthanA pAtrane viSe jamavuM (na kappai ke0) na kalpate eTale na kalpe. kAraNake gRhastha jamyA pahelA jo pAtramAM sAdhu jame to tene ( siyA ke0 ) syAt eTale kadAcit ( pachAkammaM ke0 ) pazcAtkarma lAge, ane gRhastha jamyA paMDhI jo gRhasthanA pAtramAM jame, to tene ( pukammaM ke0 ) puraHkarma lAge ( eAmahaM ke0 ) etadarthaM eTale pazcAt karma puraHkarma TAlavAne theM (niggaMthA ke0 ) niryathAH eTale sAdhu (gihinAyaNe ke0) gRhijAjane eTale gRhasthanA pAtrane viSe ( na muMjaMti ke0 ) jojana kare nahi. // 53 // ( dIpikA. ) punaH kiMca niryathAH sAdhava etadarthaM pazcAtkarmapuraH karma parihArArthaM gRhijAja ne kAMsyA dike na muJjate / katham / yataH pazcAtkarma puraHkarma ca dharmavatAM sAdhUnAM na kalpate / pazcAtkarmapuraH karmanAvastu uktavadityeke / anye tvevaM vyAkhyA - nayanti / jaMtu tAvat sAdhavo vayaM tu pazcAnodayAma iti pazcAtkarma tasmAdviparItaM tupurAkarma iti // 53 // ( TIkA. ) kiMca pAkammaM ti sUtram / pazcAtkarma puraHkarma syAt tatra kadAcipravehijAjananojane pazcAtpuraHkarma jAvastUktavadityeke / zranye tu bhuJjantu tAvatsAdhavo vayaM pazcAnodayAma iti / pazcAtkarmavyatyayena tu puraH karma vyAcakSate / etacca na kalpate dharmacAriNAm / yatazcaivamata etadarthaM pazcAtkarmAdiparihArArthaM na bhuJjate nigraMthAH / ketyAha / gRhinAjane'naMtarodita iti sUtrArthaH // 53 // yAsaMdIpa like, maMcamA sAlaesu vA // praNAyarimANaM, yAsaittu sattu vA // 54 // ( avacUriH) ukto gRhijAjane doSastadanidhAnADuktaM caturdazasthAnam / idAnIM paJcadazasthAnamucyate / zrasaMdIparyako pratItau / maMcazca pratItaH / zrazAlakastvavaSTamnasamanvita Asana vizeSaH / eteSvanAcaritamAryANAmAsituM svapituM vA zuSiradoSAt // 24 // (artha. ) have pannaramuM sthAnaka kahe be. ( ajANaM ke0 ) AryANAM eTale Arya sAdhu (AsaMdI patrikesu ke0 ) zrAsaMdI paryakeSu eTale jaDAsana rUpa AsaMdI DholIyAne viSe ( maMca ke0 ) maMceSu eTale khATalAne viSe ( vA ke0 ) valI ( zrasAla esa ke0 ) zAlakeSu eTale uTiMgaNasahita sAMgA mAMcI tathA siMhAsana kurasIne viSe ( satu ke0 ) asituM eTale vesavArthI ( vA ke0 ) tathA ( sattu 52 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA. ho ) khatuM eTale suvAthI ( aNAyarizraM ke0 ) anAcaritaM eTale anAvaraNano doSa lAge // 24 // ( dIpikA. ) hijAjanadoSa uktaH / tasyAnidhAnAccaturdazasthAna vidhirapi uktaH / sAMprataM paMcadazasthAnagataM vidhimAha / zrAsandI 1 paryaGkaH 2 maMcazca ete trayo'pi prasiddhAH / zrazAlakastu sarvAGgasamanvita Asana vizeSaH / eteSvAsitumupaveSTuM svaSTuM vA nidrAM kartuM vA AryANAM sAdhUnAmanAcaritam / katham / suSiradoSAt // 54 // ( TIkA. ) ukto gRhijAjanadoSaH / tadanidhAnAccaturdazasthAna vidhiH / sAMprataM paJcadazasthAnavidhimAha / zrasaMdi ti sUtram / AsaMdI paryako pratItau / tayorAsaMdIparyaMkayoH pratItayoH / maMcAzAlakayozca | maMcaH pratItaH / AzAlakastvavaSTaMnasamanvi tAsana vizeSaH / etayoranAcaritamanA sevitamAryANAM sAdhUnAmAsitumupaveSTuM svataM vA / nidrAtivAdanaM vA kartuM zuSiradoSAditi sUtrArthaH // 54 // . nAsaMdIpa like, na nisijA na pIDhae // niggaMthA paDiledAe, budhabuttamadiThagA // 55 // ( avacUriH ) apavAdamAha / nAsaMdIparyaMkayoH pratItayoH na niSadyAyAM gaddikAyAM na pIke vetramAdau vA niryathA pratilekhya rAjakulAdiSu niSIdanAdi kurvantIti vAkyazeSaH / buddhoktAdhiSThAtAro jinoktAnuSThAnaparAH // 55 // ( artha. ) have valI eja sthAnakane viSe apavAda mArga kahe be. (buddhattama higA ke0) buddhoktAdhiSThAtAraH eTale buddha je tIrthaMkara temanA kahelAM vacana pAlavAmAM tatpara evA ( niggaMthA ke0 ) nirgrathA: eTale sAdhu (AsaMdIpa like ke0) AsaMdI paryakayoH eTale yAsaMdIparyaMkane viSe ( paDalehAe ke0) apratilekhya eTale paDi - leha yA vinA ( na ke0 ) na eTale besavuM pramukha karatA nathI. tathA ( nisi ho ) niSadyAyAM eTale sAMgA mAMcI khurazI pramukhane viSe paNa paDilehaNa karayA vinA ( na ke0 ) na eTale besa pramukha karatA nathI. tathA ( pIDhae ke0 ) pIThake eTale citrAmaNayukta Asanapara tathA netaranA narelA Asanapara ( na ke0 ) na eTale besa pramukha karatA nathI. // 55 // ( dIpikA. ) atraiva sthAne'pavAdamArgamAha / nirgranthAH sAdhavaH na zrAsandIparyakayoH na niSayAyAmekAdikalparUpAyAM, na pIThake vetramayAdau cakurA dinA apratyupekSya niSIdanAdi na kurvantIti vAkyazeSaH / kiMbhUtA niryathAH / buddhoktA Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 411 dhiSThAtAraH / buddhena tIrthakareNa yatkathitamanuSThAnaM tatra tatparAH / iha cApratyupediteSu AsaMdI paryaMka niSadyA dipITheSu niSIdanasya niSedhAt dharmakathAdau rAjakulAdau pra tyupediteSu niSIdanAdi kurvantyapi / anyathA pratyupediteSviti vizeSaNasyAmilanaM syAt // 55 // ( TIkA. ) atraivApavAdamAha / nAsaMditti sUtram / nAsaMdI paryaGkayoH pratItayoH / na niSadyAyAmekAdikalparUpAyAM na pIThake vetramayAdau nirgranthAH sAdhavo'pratyupekSya cakurAdinA niSIdanAdi na kurvantIti vAkyazeSaH / naJ sarvatrA jisaMbadhyate / na kurvauntIti / kiMviziSTA nirgranthAH / buddhoktAdhiSThAtAraH / tIrthakaroktAnuSThAnaparA ityarthaH / iha cApratyupeditAsaMghAdau niSIdanA niSedhAt dharmakathAdau rAjakulAdiSu pratyupe - hiteSu niSIdanAdividhimAha / vizeSaNAnyathAnupapatteriti sUtrArthaH // 55 // gaMbhIravijayA ee, pApA duppaDilehagA || epramaThaM vivajjiyA // 56 // saMdIpaliko ( avacUri : ) gaMjIra vijayA prakAzAzrayAH / vijayazabdenAzrayo'nidhIyate / ete yAsanyAdayaH / eteSu prANA H pratyupekSyA javanti / zrAsandI paryaGkazca / cazabdAnmakAzca / etadarthaM varjitAH sAdhuniH // 56 // (artha. ) have ema paDilehIne paNa pUrvokta saMdIpramukha upara bese to paNa doSa lAge te kahe be. (ee ke0) ete eTale e pUrvokta AsaMdI paryaMka maMcAdika ( gaMjIravijayA ho) gambhIra vijayAH gaMbhIra eTale aprakAza ve vijaya eTale Azraya jeno - rthAt saMyAdika prANiyonAM gupta sthAnaka rUpa be tethI ( Duppa DilehagA ke0 ) duHkhe karIne ve prAtilekhana jenuM evA hoya be. ( eAmahaM ke0 ) etadarthaM eTale e mATe sAdhu e (AsaMdI patiko ke0) saMdIparyaMkazca eTale AsaMdI ne paka ca zabda maMcAdika paNa (vivamizrA ke0 ) vivarjitAH eTale varjita karelA be. // 56 // ( dIpikA . ) va doSamAha / ete saMdIparyaMkamaMcAdayaH / gaMjIravijayAH gaMjIraH prakAzaH vijaya zrAzrayo yeSAM te gaMjIravijayA aprakAzAzrayAH prANinAM navaMti / tena prANina eteSu duH pratyupekSyA javanti / pIDyaMte ca teSAmupavezanAdinA / tena etadarthaM sAdhuniH saMdyAdayo vivarjitAstyaktAH // 56 // ( TIkA. ) tatraiva doSamAha / gaMjIraM ti sUtram / gaMjIramaprakAzaM vijaya AzrayaH prakAzAzrayA ete prANinAmAsaMdyAdayaH / evaM ca prANino duH pratyupekSaNIyA eteSu Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. javanti / pIjyaMte caitaupavezanAdinA / zrAsaMdaH pryNkH| cazabdAnmaMcAdayazca / etadarthaM vivarjitAH sAdhuniriti suutraarthH|| 56 // goaraggapavihassa, masijjA jassa kppsh|| imerisamaNAyAraM, AvaLA abodiaN||5|| (avacUriH) uktaH paryaGkasthAna vidhiH| tadanidhAnAtpaJcadazasthAnamuktamidAnIM SoDazasthAnavidhimAha / gocarAgrapraviSTasya niSadyA yasya kalpate gRha eva niSIdanaM sadA carati yaH sAdhuH / sa khalu evamIdRzaM vadayamANalakSaNamanAcAramApadyate prApnoti zrabodhikaM mithyAtvaphalam // 5 // (artha.) yA rIte paryakasthAnavidhi kaTo. tethI e pannaramuM sthAnaka kahyu. have solamuM sthAnaka kahe . ( goaraggapaviThassa ke0 ) gocarAyapraviSTasya eTale gocarIe gayo evA (jasla ke0) yasya eTale je sAdhune (nisajA ke0) niSayA eTale besavu ( kappara ke0) kalpate eTale kalpe be. arthAt gocarIe gayelo sAdhu gRhasthane ghera jara bese to te sAdhu ( imerisaM ke0 ) evamIdRzaM eTale have kahIzuM e prakAranA (abohithaM ke0) abodhikaM eTale bodhibIja samyaktvarahita mithyAtvarUpa phalane (AvajA ke0) Apadyate eTale pAme be. // 57 // (dIpikA.) uktaH paryaGkasthAna vidhiH / tasya kathanena paJcadazasthAnamapyuktam / atha SoDazasthAnamucyate / gocarAyapraviSTasya nidAeM praviSTasya sAdhorniSadyA klpte| gRha eva nISIdanaM samAcarati yaH sAdhuriti nAvaH / sa sAdhuH khalu evamIdRzaM vadayamANaladaNamanAcAramApadyate prApnoti / kiMjUtamanAcAram |abodhikm / abodhirmithyAtvaM tadeva phalaM yasya sa tam // 57 // (TIkA.) uktaH paryaMkasthAnavidhistadanidhAnAtpaMcadazasthAnamidAnI SoDazasthAnamadhikRtyAha / goaragga tti sUtram / gocarAgrapraviSTasya nidApraviSTasyetyarthaH / niSayA yasya kalpate gRha eva niSIdanaM samAcarati yaH sAdhuriti nAvaH / sa khalu evamIdRzaM vakSyamANalakSaNamanAcAramApadyate prApnoti / abodhikaM mithyAtvaphalamiti sUtrArthaH // 57 // . vivattI banacerassa, pANANaM ca vade vdo|| vaNImagapaDigyAna, paDikodo agAriNaM // 5 // Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| .. 413 (zravacUriH) anaacaarmaah| vipattibrahmacaryasya tataH striyAzcirasaMgAdAdhAkarmAdikaraNena prANAnAM vadhe vadho navati zrAyavratasya / sAdhau gRhopaviSTe vanIpakapratighAtaH pratikrodhazcAgAriNAM tatsvajanAnAM tasyAstathAdepadarzanAt // 5 // (artha.) have zrA gAthAthI pahelI kahelI gAthAmAM kaDaM hatuM ke gRhasthane ghare .. sAdhu bese tene have kahIzuM evA anAcAra thAya to have te anAcAro kahe je. ke jo sAdhu gocarIe gayo thako gRhasthane ghera bese to (baMjacerassa ke0) brahmacaryasya eTale brahmacaryano ( vivattI ke ) vipattiH eTale nAza thAya. tathA valI (pANANaM ke) prANinAM eTase prANiyonA ( vahe ke0) vadhe eTale ciraparicayane lIdhe - dhAkarmAdika gRhastha kare. ane tethI sAdhunA saMyamano (vaho ke0) vadhaH eTale vadha thAya. tathA (vaNImaga ke0) vanIpaka eTale nidAcara manuSyo tene ( paDigghArDa ke) pratighAtaH eTale pratighAta thAya, arthAta te nidAcara Avato jaya pAme. je eka je tyAM huM kyAM jAlaM? tathA valI (agAriNaM ke0)agAriNAMeTale gRhasthane (paDikodo ke) pratikodhaH eTale krodha upaje. te potAnI strI.upara tathA te sAdhunI upara. // 5 // ' (dIpikA.) tamevAnAcAramAha / gRhasthagRhe niSadyAkaraNa ete'nAcArA iti saMnAvanayA brahmacaryasya vipatti zo javati / kutH| zrAzAkhaekanadoSAt / prANinAM ca vadhe vadho navati tathAsaMbandhAdAdhAkarmAdikaraNena / tathA vanIpakapratighAto navet / tadAdepeNAditsAnidhAnAdinA c| punaragAriNaH pratikrodho navet / tatsvajanAnAM niSadyAyAstasyAzca tathAdepadarzanena // 7 // (TIkA.) anAcAramAha / vivatti tti sUtram / vipttirbrhmcrysyaajnyaakheknaadosstH| sAdhusamAcaraNasya prANinAM ca vadhe vadho navati / tathA saMvandhAdAdhAkarmAdikaraNena vanIpakapratIghAtaH / tadAdepeNAditsAnidhAnAdinA pratikrodhazcAgAriNAM tatvajanAnAM ca syAttadAdepadarzaneneti sUtrArthaH // 5 // aguttI banacerassa, bI vA vi saMkaNaM // . . kusIlavaDhaNaM ThANaM, dUra parivajAe // 55 // (zravacUriH) aguptirbrahmacaryasya tadindhiyAvalokanena strItazcApi zaGkA javati / tatpraphuddhalocanadarzanAdinAnunUtaguNAyAH kuzIlavaInaM sthAnaM taktena prakAreNAsaMyamakaraM dUrataH parivarjayet // ee|| (artha.) valI paNa sAdhune gRhasthane ghera vesavAthI kevA doSo. utpanna thAya ne Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA. te kar3e be. gocarIe jatAM gRhasthane ghera besatAM sAdhune ( vaMjacerassa ke0 ) brahmaca ryasya eTale brahmacaryano ( atti ke0 ) guptiH eTale nAza thAya che. ( vA ke0 ) valI (ibI vike0 ) strIto'pi eTale prathama anubhavelI utphullagallavAlI strInA sakAzI ( saMkaNaM ke0 ) zaMkanaM eTale zaMkA yAya. te mATe ( kusIlavaTTaNaM ke0 ) kuzIlavarddhanaM eTale kuzIlane vadhAranAra evA ( sthAnaM ke0 ) sthAnakane ( dUra hu ) dUrataH eTale dUrathI ( parivae ke0 ) parivarjayet eTale tyAga kare. // 57 // ( dIpikA . ) tathA punaH kiM javet sAdhostathA niSadyAkaraNena brahmacaryasyAgutirbhavet / punaH utphulla gallalocanAyA anubhUtaguNAyAH striyAH sakAzAt zaMkA javati / tataH kuzIlavarddhanaM sthAnamuktena prakAreNa asaMyamavRddhikArakaM dUrataH parivarjayet parityajet sAdhuH // 5 // ( TIkA. ) tathA agutti tti sUtram / agutirbrahmacaryasya tadindriyAdyavalokanena strItazcApi zaGkA navati / tadutphullalocana darzanAdinAnubhUtaguNAyAH kuzIlavardhanaM sthAnamuktena prakAreNAsaMyabhavRddhikArakaM dUrataH parivarjayetparityajediti sUtrArthaH // 5 // tinhamannayarAgassa, nisijA jassa kappaI // jarA nissa, vAdicyassa tavassiNo // 60 // ( avacUriH ) sUtreNaivApavAdamAha / trayANAM vakSyamANalakSaNAnAmanyatarasyaikasya niSadyA gRhe yasya kalpate tasya tadAsevane na doSa iti zeSaH / kasya punaH kaupata ityAha / jarayA ninUtasyAtyantavRddhasya vyAdhimato'tyantamazaktasya tapakhino viziSTarUpakasyaite ca nihATanaM na kAryA eva / zrAtmalabdhikAdyapekSayA tu sUtra viSayAH / na caiteSAM prAya uktadoSAH saMbhavanti / pariharanti ca vanIpakapratighAtAdIni // 60 // ( artha. ) have valI je sAdhune gRhasthane ghare besatAM doSa na lAge te kahe be. ( tinhaM ke0 ) trayANAM eTale Agala je Aja gAthAmAM kahevAze e traNa jAnI vacce ( annarAgassa ke0 ) anyatarasya eTale koi paNa eka ( jassa ke0 ) yasya eTale gocarIe gayelA evA je sAdhune (nisidyA ke0 ) niSadyA eTale besavuM ( kappai ha) kalpate eTale kalpe be. have te kathA prakAranA sAdhu te kahe be. (jarAe ke0) jarayA eTale vRddhAvasthA (si ke0 ) anUitasya eTale parAnava pAmelA - tU ativRddha yaelA tathA ( vAhissa ke0 ) vyAdhitasya eTale rogagrasta yaelA tathA Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike SaSThamadhyayanam / 425 ( tavassiyo ke0) tapakhinaH eTale tapasvI evA sAdhune gocarIe gayA batAM gRhasthane ghera besavu kalpe. // 60 // (dIpikA.) atha sUtreNa apvaadmaah| trayANAmagre vadayamANAnAM madhye anyatarasya ekasya yasya gocarapraviSTasya gRhasthagRhaniSadyA klpte|aucityen tasya niSadyAyAH sevane na doSa iti vAkyazeSaH / kathaM punaH kalpata ityAha / jarayA anicUtasya atyantaM vRddhasya tathA vyAdhitasya rogavato'tyantamasamarthasya tathA tapakhino vikRSTadapakasya / prAya ete nidATanaM na kaarynte| paramAtmalabdhikAdyAstu nidATanaM kurvanti, tahiSayaM caitat sUtram / tata eteSAM prAyo doSA na saMcavanti / pariharanti ca vanIpakapratighAtAdIni // 6 // (TIkA.) sUtreNevApavAdamAha / tiNDa ti sUtram / trayANAM vadyamANalakSaNAnAmanyatarasyaikasya niSadyA gocarapraviSTasya yasya kalpata aucityena / tasya tadAsevane na doSa iti vaakyshessH| kasya punaH kalpata ityAha / jarayAninUtasyAtyantavRkSasya vyAdhimato'tyantamazaktasya tapakhino vikRSTadapakasya / ete ca nidATanaM na kAryata eva / AtmalabdhikAdyapekSyA tu suutrvissyH| na caiteSAM prAya uktadoSAH saMnavaMti / pariharaMti ca vanIpakapratighAtAdIti sUtrArthaH // 6 // vAhina vA arogI vA, siNANaM jo na pdde|| vukaMto hoza AyAro, jaDho davA sNjmo||6|| . . . . (avacUriH) ukto niSadyAsthAna vidhiH / tadanidhAnAmuktaM SoDazasthAnamidAnI saptadazasthAnamAha / vyAdhimAn vyAdhiyasto arogI vA snAnamaGgadAlanaM yastu prArthayate sevte| tenebaMnnUtena vyutkrAMto navatyAcAro bAhyataporUpo'snAnaparISahAsahanAt / jaDhaH parityakto navati saMyamaH sattvaradAdiH udakAdivirAdhanAt // 1 // ' (artha.) have sattaramuM sthAnaka kahe . ( vAhi ke) vyAdhitaH eTale vyAdhiyukta ( vA ke0) athavA ( arogI ke0) arogI eTale rogarahita evo ( jo u ke) yastu eTale je ko sAdhu (siNANaM ke0) snAnaM eTale snAnane ( paThae ke) prArthayate eTale zchA kare , te sAdhuno (thAyAro ke) zrAcAraH eTale zrAcAra (vukaMto ke0) vyutkrAMtaH eTale braSTa thAya . tathA teno ( saMjamo ke ) saMyamaH eTale saMyama je je te (jaDho ke0) parityaktaH eTale braSTa jAya . // 6 // (dIpikA.) ukto nissdhaasthaanvidhiH| tasya kathanAca ssoddshsthaanmpyuktm|ath Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. saptadazasthAnamAha / yastu sAdhuH snAnamaGgapradAlanaM prArthayate sevate / tena sAdhunA zrAcAro bAhyataporUpo vyutkrAMto javati / katham / asnAnaparISadsya asnaat| punaH saMyamaH prANirakSaNAdikaH jaDhaH parityakto bhavati / kasmAt / aSkAyA divirAdhanAt / kiMbhUtaH sAdhurvyAdhito vA vyAdhiyasto vA punaH arogI vA rogarahito vA / kenApi snAnaM na kartavyamityarthaH // 61 // ( TIkA. ) ukto niSadyAsthAnavidhiH / tadanidhAnAtSoDazasthAnam / sAMprataM saptadazasthAnamAha / vAhi tti sUtram / vyAdhimAn vA vyAdhigrastaH / arogI vA rogavipramukto vA / snAnamaGgapradAlanaM yastu prArthayate sevata ityarthaH / teneyaMbhUtena vyutkrAto navatyAcAro bAhyataporUpaH / zrasnAnaparISahAna tisevanAt / jaDhaH parityakto java ti saMyamaH prANarakSaNAdikaH aSkAyAdivirAdhanAditi sUtrArthaH // 61 // saMti sudumA pANA, ghasAsu nilagAsu ca // jenika siNAto, vipraDepuppilAvae // 62 // ( avacUriH) prAsukanAnena kathaM saMyamaparityAga ityAha / saMtIme sUkSmAH prANino / ndriyAdayaH ghasAsu uparabhUmiSu jilagAsu tathAvidhanU mirAjiSu yAMstu niduH snAnajotlava kriyayA vikaTena prAsukodakena utplAvayati // 62 // ( .) have snAna kIdhAnA doSa dekhADe be. ( ghasAsu ke0 ) uSarabhU mine viSe eTale kAra bhUmine viSe ( 0 ) ca eTale valI (jilagAsu ke0 ) nU minI rAja eTale phATo viSe ( ime ke0 ) A ( suhumA ke0 ) sUkSmA: eTale sUkSma evA (pANA ke0 ) prANinaH eTale prANIyo ( saMti ke0 ) be. ( je a ke0 ) yeca eTale je jIvone ( siNAyaMto ke0 ) snAnU eTale snAna karato evo ( jirakU ke0 ) nikSuH eTale sAdhu ( viNa ke0 ) vikRtena eTale vikRtajale karI ( upilAvae ho) plAvayati eTale palAle be. tethI te jIvonI virAdhanA thAya. // 62 // 1 ( dIpikA . ) saMti ete pratyakSamupalabhyamAnAH sUkSmAH zlakSNAH prANino hIndrayAdayaH / kAsu / ghasAsu suSirabhUmiSu ca / punaH nilagAsu tathA vidhanU mirAjISu / ke / yAn sUkSmaprANAn snAnaM kurvan snAnajalolana kriyayA vikRtena prAsukena jalena utlAvayati / tathA ca sati prANivirAdhanA bhavet tatazca saMyamaparityAgaH // 62 // ( TIkA. ) prAsukasthAnena kathaM saMyamaparityAga ityAha / saMtimeti sUtram / saMntyete pratyakSopatvajyamAnasvarUpAH sUkSmAH zlakSNAH prANino hIndriyAdayaH / ghasAsu Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 417 zuSira miSu jilagAMsu ca tathAvidhanU mirAjISu ca yAMstu nikkuH snAnajalozana kriyayA vikRtena prAsukodakenotplAvayati / tathA ca tadvirAdhanAcca saMyamaparityAga iti sUtrArthaH // 62 // tamhA te na sipAyaMti, sIeNa usiaipa vA // jAvajIvaM vayaM ghoraM, siNANamadiThagA // 63 // ( avacUri : ) nigamayannAha / yasmAdevamuktadoSaprasaMgastasmAtte sAdhavo na strAMti / zItodakenoSNodakena vA / yAvajIvaM vrataM ghoraM puranucaram / asnAnamAzrityAdhiThAtAro'syaiva karttAraH // 63 // ( .) ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNamATe ( te ke0 ) te sAdhu (sIee ke0 ) zItena eTale TADhe jale ( vA0 ke0) athavA (siNeNa ke0 ) uSNena eTale uSNa jale ( na siyAyaMti ke0 ) na snAMti eTale snAna karatA nathI. (ghoraM ke0 ) ghoravA (siNA ke0 ) asnAnaM eTale snAna na karavuM te rUpa ( vayaM ke0 ) vrataM eTale vratane ( jAvajIvaM ke0 ) yAvajIvaM eTale jAvajIvaparyaMta ( ahirugA ke0 ) adhiSThAtAraH eTale Azraya karanArA hoya be. // 63 // ( dIpikA . ) nigamayannAha / yasmAdevaM doSA uktAstasmAtte sAdhavo na snAnaM kurvanti / na kRtvA / zItodakena vA uSNodakena vA / prAsukAprAsukena vetyarthaH / yataste sAdhavo yAvajIvamAjanma ghoraM DuranucaramasnAnamAzritya vratamadhiSThAtAraH yasyaiva vratasya kartAraH // 63 // ( TIkA . ) nigamayannAha / tamha ti sUtram / yasmAdevamuktadoSaprasaMgastasmAtte sAdhavo na snAnti / zItena voSNenodakena prAsukenAprAsukena vetyarthaH / kiMviziSTAsta ityAha / yAvajIvamAjanma vrataM ghoraM DuranucaramasnAnamAzrityAdhiSThAtAraH asyaiva kartAra iti sUtrArthaH // 63 // sipADavA kakka, luI pamagANi // gAya suTTAe, nAyaraMti kayA ivi // 64 // ( avacUriH ) snAnaM pUrvoktamathavA kalkaM candanAdi gandhadravyam / padmakAni ca kuGkumakesarANi cAdanyaccaivaMvidhaM gAtrasyo'rttanArtha muharttananimittaM nAcaranti kadAcidapi // 64 // 53 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha.) valI sAdhu jhuM kare te kahe . ( siNANaM ke ) snAnaM eTale pUrve kahelu snAna te ( ajuvA ke0) athavA (kakaM ke) kaklaM eTale caMdanAdi kakla (bu. iM ke0) lodhaM eTale lodhra nAmaka sugaMdhi avya (pajamagANi ke0) padmakAni eTale kuMkuma kesara (a ke0) ca eTale cakAranuM grahaNa ke mATe bIju paNa sugaMdhi avya grahaNa karavU. te sarvane ( gAyassubaTTaNahAe ke) gAtrasyorttanArthAya eTale potAnA zarIranA urtana nimitte ( kayA vi ke0) kadAcidapi eTale koz samaye paNa eTale yAvajIvaparyaMta (nAyaraMti keNa) nAcaraMti eTale AcaraNa karatA nathI. arthAt jema snAna na karavU, tema uvaTaNuM pramukha paNa na lagADavU. // 64 // (dIpikA.) snAnaM pUrvoktam / athavA kaklaM candanAdi / lobhraM gandhavyam / pajhakAni ca kuGkamakesarANi / cazabdAdanyadapi evaM vidhaM gAtrasya naharttanArthamuhartananimittaM kadAcidapi yAvaGIvameva sAdhavo nAcaranti // 64 // (TIkA.) siNANaM ti sUtram / snAnaM pUrvoktam, athavA kalkaM candanakaTakAdi: lobhraM gandhavyam, padmakAni ca kungkumkesraanni| cazabdAdanyaccaivaMvidhaM gAtrasyaivoharttanArthamuhartananimittaM nAcaranti kadAcidapi yAvajIvameva sAdhava iti suutraarthH||6|| nagiNassa vA vi muMmassa, diihromnhNsinno|| mehuNA navasaMtassa, kiM vinUsA kaariaN||65|| (avacUriH) uktaH snAnavidhistadanidhAnAtsaptadazasthAnamukta midAnImaSTAdazasthAH namucyate / nagnasya kucelavato'pyupacAranamasya jinakalpasya vA muekasya avyajAvAnyAM dIrgharomanakhavataH jinakalpakasyetarasya tu pramANayuktA eva syuH / maithunApazAntasyoparatasya kiM vinUSayA kAriaM kAryam // 65 // __ (artha.) ema snAnavidhi kahyo. tethI sattaramuM sthAna paNa kahevANuM. have aDhAramuM zonAvarjana nAmA sthAna kahe je. ( nagiNassa ke) nagnasya eTale nagna pramANopetavastradhArI athavA nagna evA jinakalpI (vA vi ke0 ) vApi eTale valI paNa (muMgassa ke ) muMmasya eTale avya nAvathI muMma evA (dIharomanahaMsiNo ke) dIrgharomanakhavataH eTale mohoTA kAkha pramukhanA roma tathA nakha vadhyA je jenA evA eTale jinakalpIne sarvathA nakha utAravA nahi, ane thivirakalpI pramANayukta rAkhe, evA sAdhu tathA ( mehuNA ke0) maithunataH eTale maithuna thakI ( uvasaMtassa ke0) upazAMtasya eTale zAMti pAmelA evA sAdhune ( vinUsA ke) viSayA eTale vi. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike sssstthmdhyynm| . 42e jUSAdike karI ( kiM kAriAM ke ) kiM kArya eTale zuM karavu le ? arthAt kAMza paNa nahi. // 65 // (dIpikA.) uktaH snAnavidhiH / tasya kathanena saptadazasthAnamapyuktam / sAMpratamaSTAdazaM sthAnamucyate zonAvarjananAma / zonAyAM doSo nAsti / yataH alaMkRtazcApi dharmamAcaret ityAdi vacanAditi parAjiprAyamAzaMkya Aha / evaM vidhasya sAdhoH vinUSayA zojayA ki kArya na kiNcidityrthH| kiM saadhoH| nagnasya vApi kucailavato'pyupacAranamnasya / nirupacaritanagnasya vA jinakadipakasyeti sAmAnyaviSayameva sUtram / tathA muNmasya avyato jAvatazca / punaH dIrgharomanakhavataH kadAdiSu dIrghanakhavato jinakalpikasya / ztarasya tu pramANayuktA eva nakhA navanti / punaH maithunAupazAntasyoparatasyeti // 65 // (TIkA.) ukto'snAna vidhiH| tdnidhaanaatsptdshsthaanm|saaNprtmssttaadshN zonAvarjanAsthAnamucyate / zojAyAM nAsti doSo'laMkRtazcApi caredharmamityAdivacanAtparAniprAyamAzaMkyAha / nagiNassa tti sUtram / nagnasya vApi kucailavato'pyupapacAranagnasya nirupacaritasya namasya vA jinakalpikasyeti sAmAnya viSayameva sUtram / muekasya avyanAvAcyAm / diirghromnkhvtH| dIrgharomavataH kadAdiSu, dIrghanakhavatohastAdau jinakalpikasya / ztarasya tu pramANayuktA eva nakhA navanti / maithunAupazAntasyoparatasya kiM viSayA rADhayA kArya na kiMciditi sUtrArthaH // 65 // vinUsAvattiaMniskU, kammaM baMdha cikkaNaM // saMsArasAyare ghore, jeNaM paDa duruttare // 66 // (avacUriH) prayojanAnAvamanidhAyApAyamAha / vijUSApratyayaM viSAnimittaM nikuH karma badhnAti / cikaNaM dAruNaM saMsArasAgare'pAre rau / yena karmaNA patati kuruttare'tyantadIghe // 66 // (artha.) ( niskU ke) ninuH eTale sAdhu ( vinUsAvattiyaM ke) vinUpApratyayaM eTale AnUpaNa nimitta ( cikaNaM ke ) cikkaNaM eTale cIkaNA evA (kamma ke) karma eTale karmane ( vaMdhara ke0) vanAti eTale vAMdhe . (jeNaM ke0) yena eTale je vinUpAe karI (uruttare ke0) uruttAre eTale kuHkhe utarI zakAya evA tathA ( ghore ke0 ) ghore eTale vIhAmaNA evA (saMsArasAyare ke0 ) saMsArasA. gare eTale saMsArarUpa sAgarane vipe ( paDaza ke0) patati eTale paDe tthe.||66|| Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) itthaM prayojanasyAnAvaM kathayitvApAyamAha / sAdhustatkarma vanAti / kiMjUtaM karma / vinUSApratyayaM vinUSAnimittam / punaH kiMnUtaM karma / cikkaNaM dAruNam / tatkim / yena karmaNA sAdhuH saMsArasAgare navasamujhe patati / kiMjUte saMsAre / ghore rauje / punaH kiMjUte sNsaare| kuruttAre'kuzalAnubandhato'tyantadIghe // 66 // (TIkA. ) zvaM prayojanAnAvamanidhAyApAyamAha / vijUsa tti sUtram / vijUSApratyayaM viSAnimittaM jinuH sAdhuH karma banAti cikaNaM dAruNam / saMsArasAgare ghore raudre yena karmaNA patati / kuruttAre akuzalAnubaMdhato'tyaMtadIrgha iti sUtrArthaH // 66 // visAvattiaMceaM, budhA mannati taarisN|| ... . sAvajaM bahulaM ceaM, neyaM tAIhiM seviaN|| 6 // (avacUriH ) bAhyavinUSApAyamanidhAya saMkalpa vinuussaapaaymaah| vinUSApratyayaM ceto mano bujhAstIrthakarA manyante tAdRzaM rauakarmabandhahetunUtaM vinUSA kriyayA sadRzaM sAvadyabahulaM caitadAtadhyAnAnugataM ceto naitatrAtRbhiH sevitam // 6 // " (artha. ) e pramANe prathamanI gAthAmAM bAhya vinUSAnA doSo kahyA. have saMkalparUpa viSAnA doSo kahe . (buddhA ke0) bujhAH eTale tIrthaMkaro sAdhunA (vinUsAvattisaM ke) vinUSApratyayaM eTale AbhUSaNanA saMkalpasahita evA (ceaM ke ) cetaH eTale cittane (tArisaM ke) tAdRzaM eTale raunakarmabaMdhanahetunUta evAne ( mannaMti ke0) manyate eTale mAne je. ( ca ke0 ) valI ( evaM ke) etat eTale e citta ArtadhyAne karI (sAvajabahulaM ke ) sAvadyabahalaM eTale sAvadyadoSasahita eTale ghaNA pApacaM kAraNa le temATe (tAhiM ke ) trAtRniH eTale saMsAramA kuHkhI thatA jIvanuM rakSaNa karanAra evA Arya sAdhurjae (na sevisaM ke) na sevitaM eTale sevana kareluM nathI. // 6 // (dIpikA. ) evaM bAhya vijUSAyAmapAyamuktvA saMkalpa vinUSAyAmapAyamAha / buddhAstIrthakarA evaM vidhaM cetaH tAdRzaM manyante / rauI karmabandhahetunUtaM vinUSA kriyAsadRzaM jAnanti / kiM cetaH / vinUSApratyayaM vinUSAnimittam / ko'rthaH / evaM ca yadi mama vijUSA saMpadyata iti ttprvRttmityrthH| sAvadyabahulaM ca etat ArtadhyAnena anugataM ceto na ityaMcUtaM trAtRniH AtmArAmaiH AryaiH sAdhuniH sevitamAcaritaM kuzalacittatvAtteSAM sAdhUnAm // 67 // (TIkA.) evaM bAhyavinUSApAyamanidhAya sNklpvinuussaapaaymaah| vijUsa tti sUtra Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike SaSThamadhyayanam / 422 m / vibhUSApratyayaM vibhUSAnimittaM ceta evaM caivaM ca yadi mama vibhUSA saMpadyata iti / taspravRttya cittamityarthaH / buddhAstIrthakarA manyante jAnanti / tAdRzaM raudrakarmabandhahetubhUtaM vibhUSA kriyAsadRzaM sAvadyavahulaM caitadArtadhyAnAnugataM cetaH naitadichaMbhUtaM trAtRjirAtmArAmaiH sAdhuniH sevitamAcaritam / kuzala cittattvAtteSAmiti sUtrArthaH // 67 // khavaMti appANamamohadaMsiNo, tave rayA saMjamaveguNe // dhuNaMti pAvAI purekaDAI, navAI pAvAI na te karaMti // 68 // ( avacUriH) uktA uttaraguNAH / sAMprataM phaladarzanenopasaMharannAha / rupayanti zodhayantyAtmAnamamohadarzinaH / yathAvasthitArthadarza ninaH / tapasi ratAH / kiMbhUte / saMyamAjavaguNe / ta evaMbhUtA dhunvanti kampayanti pApAni purAkRtAni / navAni pratyayANi pApAni te naM kurvanti sAdhavaH // 68 // arthaH- zonAvarjananAmA aDhAramuM sthAnaka kayuM. tethI aDhAre pApasthAnaka kalA. te devA uttaraguNo kahA. have te aDhAra pApasthAnakano upasaMhAra karatA thakA kahe be. ( moha sike) mohadarzinaH eTale moha rahita vastune jonArA arthAt vastune yathArtha paNe jANanArA evA sAdhu potAnA (appANaM ke0 ) AtmAnaM eTale AtmAne ( khavaMti ke 0 ) payaMti eTale khapAve, zodhe. (saMjamaveguNe ke 0 ) saMyamArjavaguNe eTale saMyama ne Arjava ve guNa jemAM evA ( tave ke0 ) tapasi eTale tapane viSe ( rayA ke0 ) ratAH eTale rakta sAvadhAna arthAt damA dayAe karI yukta evA sAdhu (purekaDAI ke0 ) purAkRtAni eTale pUrve ghaNA javanA karelA eTale janmAMtaranA saMcelA jJAnAvaraNAdika vA karmo tene ( dhuNaMti ke0 ) dhunvaMti eTale khapAve, yane valI ( te ke0 ) te sAdhu (navAI ke0 ) navAni eTale navIna eTale navAM ( pAvAI ke0 ) pApAni eTale pApone arthAta ana kamoMne ( na karaMti ke0 ) na kurvanti eTale kare nahi. apramatta hovAthI bAMdhe nahi. // 68 // ( dIpikA. ) uktaH zojAvarjanAsthAnavidhiH / tasyAnidhAnena cASTAdazapadamapyuktam / aSTAdazapadakathanena ca uttaraguNA uktAH / sAMpratamukta phaladarzanenopasaMhAramAha / ya evaMvidhAH sAdhava yAtmAnaM jIvaM tena cittayogena zranupazAMtaM zamayojanena rupayaMti / kiMnUtAH sAdhavaH / mohadarzinaH / zramohaM ye pazyanti yathAvat pazyaMti ityarthaH / ta eva vizeSyate / punaH kiM0 sAdhavaH / tapasi anazanAdilakSaNe ratA vyAsaktAH / kiMbhUte tapasi ityAha / saMyamArjavaguNe saMyamArjave guNauM yasya tapasaH tasmin saMyamazjunAvaguNapradhAna ityarthaH / ta evaMbhUtAH sAdhavaH pApAni dhunvanti kaMpayaMti / kiMbhUtAni pApAni / purekaDAI Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. purAkRtAni janmAMtareSUpArjitAni / punaste sAdhavo navAni pApAni na kurvati / tathApramattatvAditi // 68 // ( TIkA. ) uktaH zojAvarjanAsthAna vidhiH / tadanidhAnAdaSTAdazaM padam / tdnidhaanaaccottrgunnaaH| sAMpratamukta phalapradarzanenopasaMharannAha / khavaMti ti sUtram / rupayantyAtmAnaM tena tena cittayogenAnupazAMtaM rAmayojanena jIvam / kiM viziSTA ityAha / amohadarzinaH / mohaM pazyanti yathAvatpazyantItyarthaH / ta eva vizeSyante / tapasyanazanAdilakSaNe ratAH saktAH / kiMviziSTe tapasItyAha / saMyamArjavaguNe saMyamArjave guNau yasya tapasastasmin / saMyamazjunAvapradhAne zuddha ityarthaH / ta evaMbhUtA dhunvanti kampayantyapanayanti pApAni purAkRtAni janmAntaropAttAni / navAni pratyayANi pApAni na te sAdhavaH kurvanti / tathApramattatvAditi sUtrArthaH // 68 // savasaMtA mamA kiMcaNA, savikavikA gayA jasaMsiNo // panne vimaleva caMdimA, siddhiM vimAlAI navaMti tAiNo tti bemi 67 // dhammacakAmanayAM bahaM // 6 // ( avacUriH ) sadopazAntAH sAdhavaH zramamAH mamatvazUnyA akiMcanAH svarNa mithyAtvarahitAH / khAtmIyA vidyA khavidyA paralokopakAriNI kevalazrutarUpA tathA svavidyavidya yA anugatA yuktAH / na punaH paravidyayA ihalokopakAriNyeti / yazakhinaH zuddhapAralaukika yazovantaH / ta evaMbhUtA kRtau pariNate zaratkAla iva candramA candramA zva vimalA jAvamalarahitAH siddhiM nirvRtiM tathA sAdhavaH zeSakarmANo vimAnAni saudharmAvataMsakAdInyupayanti gachanti trAtAraH khaparApekSayA sAdhava iti bravImIti pUrvavat // 69 // iti SaSThAdhyayanAvacUriH // 6 // (artha) valI te sAdhu kahevA be, tathA kathA par3hane pAme be te kahe be. ( sarjavasaM tA ke0 ) sadopazAMtA: eTale niraMtara upazAMta krodharahita kamAvaMta, ( zramamA ke0 ) zramamAH eTale dravyathI vastu upara chAne jAvaMthI zarIra upara nayI mamatA jene evA ( akiMcaNA ke0 ) akiMcanA: eTale parigraharahita, ( savita vijJANugayA ke0 ) svavividyAnugatAH eTale potAnI je paralokopakAriNI kevalajJAna athavA zrutajJAnarUpa vidyA teNe karI yukta tathA ( jasaM siNo ke0 ) yazasvinaH eTale nAvathI saMyamarUpAne dravyazrI kIrttirUpa yaza teNe karI yukta tathA (uppasanne ke0 ) ituprasanne eTale prasannarutumAM eTale zAradIya rutue eTale zaratkAlamAM zrAsokArttikanI pUnamanI rAtre solakalAsahita. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA like SaSThamadhyayanam / 423 (vimale ke 0 ) nirmala vAdalara hita (caMdimA va ke0 ) caMdramA iva eTale caMdramA zone tema sAdhunA sattAvIza guNa te rUpa kalA sahita ATha karmarUpa vAdala teNe rahita nirmala evA (tAiNo ke0) trAtAraH eTale bakAyanA jIvane rakSaNa karanAra evA sAdhu (siddhiM ke0 ) siddhiM eTale muktine (javaMti ke 0 ) upayaMti eTale pAme che, chAne kadAcit jo zeSa karma rahyA hoya to ( vimANA ke 0 ) vimAnAni eTale saudharmAvataMsaka pramukha vimAna pratye pAme be. eTale vaimAnika devatA yAya. (tivemi ke 0 ) iti bravImi eTale ema ziSyapratye guru kahe be // 6 // iti zrIdazavekAlikasUtrasya SaSThAdhyayane bAlAvavodhaH samAptaH // 6 // ( dIpikA. ) kiM ca / tAiNo ti trAtAraH svasya parasya cApekSayA sAdhavaH siddhiM muktiM vrajanti / tathA'pi sAdhavaH zeSakarmANo vimAnAni saudharmAvataMsakAdInyupayAnti sAmIpyena gati / kiM0 sAdhavaH / sadA upazAntAH sarvakAlameva krodharahitAH / punaH kiM0 sAdhavaH / yamAH sarvatra mamatvazUnyAH / punaH kiM0 sAdhavaH / akiMcanA hiraNyAdivyeNa mithyAtvAdinAvena ca kiMcanena muktAH / punaH kiM0 sAdhavaH / svAtmIyA vidyA svavidyA paralokopakAriNI kevalazrutarUpA / khavidyA cAsau vidyA ca svavidyavidyA tayA vidyavidyayA anugatA yuktAH / na punaH paravidyayA ihalokopakAriNyA / punaH kiM0 sAdhavaH / yazakhinaH zuddhena paralokasaMvandhinA yazasA sahitAH / punaH kiM0 sAdhavaH / rutau prasanne pariNate zaratkAlAdau vimala iva caMdramAH caMdramA iva vimalA ityevaMkalpAste nAvamalarahitA ityarthaH / bravImIti pUrvavat // 65 // iti dazavaikAlikasUtre dharmArthakAmAkhye SaSThe'dhyayane zrIsamayasundaropAdhyAya viracitA zabdArthavRttiH samAptA // 6 // ( TIkA . ) kiM ca sadovasaMta tti sUtram / sadopazAntAH sarvakAlameva krodharahitAH / sarvatrAmamA mamatvazUnyAH / zrakiMcanA hiraNyAdi mithyAtvAdidravyannAvakiMcanavinirmuktAH / svA AtmIyA vidyA svavidyA paralokopakAriNI kevalazrutarUpA tayA svavidyayA vidyayAnugatA yuktA na punaH paravidyayA ihalokopakAriNyeti / ta eva vizevyante / yazasvinaH zuddhapAralaukikayazovantaH / ta evaMbhUtA itau prasanne paripate zaratkAlAdau vimala iva candramAH / candramA iva vimalAH / ityevaMkalpAste nAvamalarahitAH siddhiM nirvRtiM tathA sAvazeSakarmANo vimAnAni saudharmAvataMsakAdInyuyAnti sAmIpyena gacchanti / trAtAraH svaparApekSayA sAdhava iti travImIti pUrvavat / ukto'nugamaH sAMprataM nayAsteca pUrvavat / vyAkhyAtaM SaSTAdhyayanam // 69 // / iti zrIharijaprasUriviracitAyAM dazavaikAlikavRttau paSThamadhyayanam // 6 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. atha vAkyazuyAkhyaM saptamamadhyayanam / candaM khalu nAsAeM, parisaMkhAya pannavaM // inhaM tu viSayaM sike, do na nAsika saGghaso // 1 // ( avacUriH ) zratha saptamaM vAkya zuddhayadhyayanamArajyate / pUrvAdhyayana zrAcAraH kathitaH / sa ca niravadyavacasA vAcyaH / ato vAkyazuddhimAha / catasRNAM khalu bhASANAM khaluzabdo'vadhAraNe catasRNAmeva jJAtavyAnAM jASANAM satyAdInAM parisaM khyAya jJAtvA sarvaiH svarUpaM prakArairiti vAkyazeSaH / prajJAvAn prAjJaH satyAsatyA - mRSAyAM dvAyAmeva / turavadhAraNe / zrAyAM vinayaM zuddhaprayogaM vinIyate'nena karmeti kRtvA zikSeta jAnIyAt / dve asatyAsatyAmRSe na jASeta sarvazaH sarvaiH prakArairiti // 1 // ( . ) have vAkyazuddhi nAmaka adhyayana zurU karAya be. teno pUrvAdhyayananI sAthai A rIte saMbaMdha be. pUrvAdhyayanamAM kahyuM ke, gocarIe gaelA sAdhune koi koi dharma saMbaMdhI prazna kare to tyAMja vistarathI dharmakathA na kahevI, to upAsare kahIza, athavA mArA guru kadeze, ema kahetuM chATalI vAta kahI. have te sAdhu athavA tenA guru - pArAne viSe pRchane vistarathI dharmakathA kahe, te vacananA guNa doSa jANI niradya vacanathIja kahevI. e vAta yA adhyayanamAM kahevAnI be. yA saMbaMdhI AvelA e sAtamA adhyayananuM caunheM ityAdi prathama sUtra be. ( pannavaM ke0 ) prajJAvAn eTale buddhizAlI puruSa ( caunhaM khalu ke0 ) catasRNAmeva eTale cAraja ( nAsANaM ho ) jASANAm eTale jASAunuM svarUpa ( parisaMkhAya ke0 ) parisaMkhyAya eTale sarva prakAre jANIne: ( DunhaMtu ke0 ) dvAbhyAM tu eTale beja jASAvaDe arthAt satyA satyAmRSA e ve jASAvaDe karIne ja ( viSayaM ke0 ) vinayaM eTale zuddha prayoga karavAne ( sirake ke0 ) zikSeta eTale zIkhe, jANe. ane bAkI rahelI ( do hu ) dve eTale ve jASA ( sahaso ke0 ) sarvazaH eTale sarva prakAre ( na nAsika ho ) na jASeta eTale na bole. // 1 // ( dIpikA. ) vyAkhyAtaM dharmArthakAmakathAnAmakaM SaSThamadhyayanam / atha vAkyazuddhinAmakaM saptamadhyAyanaM vyAkhyAyate / asya adhyayanasya pUrvAdhyayanena yaM saMbaMdhaH / pUrvAdhyayana evamuktaM gocarIpraviSTasya sAdhoH kenApi pRSTaM tvaM svakIyamAcAraM kathaya / tadA tena svAcAraM jAnatApi mahAjanasamakSaM vistaratastatraiva na vaktavya AcAraH / kiMtu upAzraye guravaH kathayiSyantIti vaktavyam / iha saptame'dhyayane tu upAzrayagatenApi guruNA vacanadoSaguNAnijJena niravadyavacanena kathayitavyamityetaducyate ! uktaM ca Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / zya sAvaLANavajANaM vayaNANaM jo na yANa visesaM // vottuM pi tassa na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAlaM // 1 // ityanena saMbaMdhenA yAtamidamadhyayanam / tatra.sUtram / prajJAvAn bukimAn sAdhuH chAnyAM satyAsatyAmRSAcyAM nASAnyAM vinayaM zuprayogaM zideta jAnIyAt / tuH avadhAraNe / chAnyAmevAcyAm / tatra vinaya iti ko'rthaH / vinIyate'nena karma iti vinayastaM vinayaM punaH asatyAsatyAmRSe na nASeta sarvazaH sarvaiH prakAraiH / kiM kRtvA / catasRNAM nASANAM satyAdInAM parisaMkhyAya sarvaiH prakAraiH jJAtvA / kim / svarUpamiti zeSaH / khabuzabdo'vadhAraNArthe / nASAcatuSTayamevAsti nAnyA nASA vartate // 1 // (TIkA.) sAMprataM vAkyazuddhyAkhyamadhyayanaM prAracyate / asya caaymnisNbndhH| zahAnantarAdhyayane gocarapraviSTena satA vAcAraM pRSTena tadvidApi na mahAjanasamadaM tatraiva vistarataH kathayitavya ityapitvAlaye guravo vA kathayantIti vaktavyamityetauktam / iha tvAlayagatenApi tena guruNA vA vacanadoSaguNAnijhena niravadyavacasA kathayitavya ityetAcyate / uktaM c|saavjaannvjaannN, vayaNANaM jo na yANa visesaM // vottuM pi tassa Na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAlaM // 1 // ityanenAnisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam / asya cAnuyogahAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nidepH| tatra vAkyazuciriti dvipadaM nAma / tatra vAkyanidepAnidhAnArthamAha // nikevo acauko, vakke davaM tu jaasdvaaii|| nAve jAsAsado, tassa ya eghiaashnnmo||35|| vyAkhyA // nidepastu catuSko nAmasthApanAjavyatnAvalakSaNo vAkye vaakyvissyH| tatra nAmasthApane kule |'vyN tu avyavAkyaM puniishriirnvyshriirvytiriktm|jaapaaddvyaanni nASakeNa gRhItAnyanuccAryamANAni / nAva iti nAvavAkyaM nASAzabdaH / nASAvyANi za. do bdatvena pariNatAnyuccAryamANAnItyarthaH / tasya tu vAkyasya ekAthikAnyamUni vaya mANaladaNAnIti gaathaarthH|| vakaM vayaNaM ca girA, sarassaI nArahI zrago vANI // nAsA pannavaNI de-saNI a vayajoga joge th||36|| vyAkhyA // vAkyaM vacanaM ca gIH jA. sarasvatI nAratIca gaurvAk nASA prajJApanI dezanI ca vAgyogo yogazca etAni nigadana sijhAnyeveti gAthArthaH // // // pUrvoddiSTAM vyAdinASAmAha // dave tivihA tadA gahaNe, a nisagge taha nave parAghAe // jAve dave asue, carittamArAhaNI cev||3|| vyaakhyaa|| avya iti dhaarpraamrshH| avyanASA trividhA / grahaNe ca nisarge ca tathA " navetparAghAte / tatra grahaNaM jASADavyANAM kAyayogena yt| sA grhnnvynaassaa| nisa- . va gaisteSAmeva nASAvyANAM vAgyogenotsargakriyA / parAghAtastu nisRSTanASAavyaistada Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 rAya dhanapatasiMghavadADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)- mA. (43)-mA. nyeSAM tathAtmapariNAmApAdana kriyAvatpreraNam / eSA triprakArApi kriyA dravyayogasya prAdhAnyena vivacitatvAt dravyajApeti / jAva iti dvAraparAmarzaH / jAvajApA trividhaiva / dravye ca zrute cAritra iti / dravyajAvajJASA zrutajAvanASA cAritrajAvanASAca / tatra dravyaM pratItyopayuktairyA jASyate sA dravyabhAvanASA / evaM zrutAdiSvapi vAcyam / iyaM triprakArApi vakra niprAyAttadravyabhAvaprAdhAnyApekSayA nAvajASA / iyaM caughata evArAdhanI caiveti / dravyArAdhanatvAccazabdA dvirAdhanI cojayaM vAnunayaM ca javati dravyAdyArAdhanA diya iti / deha vyajAvavAkyasvarUpamanidhAtavyaM tasya prastutatvAttatkimanayA nApayetyucyate / vAkyaparyAyatvAGgASAyA na doSaH / tattvatastasyaivA nidhAnAditi gAthAsamudAyArthaH // vayavArtha tu vakSyati / tatra dravyajAvajASAmadhikRtyArAdhanyA dibhedayojanAmAha // rAhaNI dave, saccA mosA virAhaNI hoi // saccAmosA mIsA, asaccAmosA ya paMDiseho // 38 // vyAkhyA // ArAdhyate paralokApIDayA yathAvadanidhIyate vastvanayetyArAdhanI tu dravya iti dravyaviSayA nAvajASA satyA / tuzabdAt dravyato virAdhanyapi kAcitsatyA parapIDAsaMrakSaNa phalanAvArAdhanAditi / mRSA virAdhanI navati / taddravyAnyathAnidhAnena tadvirAdhanAditi jAvaH / satyAmRSA mizrA | mityArAdhanI virAdhanI ca / asatyAmRSA ca pratiSedha iti nArAdhanI nApi virAdhanI tadvAcyadravye tathojayAnAvAdityAsAM ca svarUpamudAharaNaiH spaSTI javiSyatIti gAthArthaH // satyAmAha // jaNavayasammayaThavaNA, nAme rUve pamucca sacce chA // vavahArajAvajoge, dasamesace // 3 // vyAkhyA // satyaM tAvadvAkyaM ca dazaprakAraM bhavati / janapadasatyAdidAt / tatra janapadasatyaM nAma nAnAdezamASArUpamapyavipratipattyA yadekArthapratyAyanavyavahArasamarthamiti / yathodakArthe koMkaNakAdiSu payaH piccamudakaM nIramityAdyaDuSTa - vivAhetutvAnnAnAjanapade SviSTArthapratipattijanakatvAdvyavahArapravRtteH satyametadityevaM zeSeSvapi jAvanA kAryA / saMmatasatyaM nAma kumudakuvalayotpalatAmarasAnAM samAne paGkanave gopAlAdInAmapi saMmatamaravindameva paGkajamiti / sthApanAsatyaM nAma akSara - mudrA vinyAsAdiSu yathA mASako'yaM, kArSApaNo'yaM zatamidaM sahasramidamiti / nAmasatyaM nAma kulavamardhayannapi kulavarddhana ityucyate, dhanamavardhayannapi dhanavarddhana ityucyate, ayakSazca yakSa iti / rUpasatyaM nAma taGguNasya tathArUpadhAraNaM rUpasatyam / yathA prapaJcayateH pravrajitarUpadhAraNamiti / pratItyasatyaM nAma yathA anAmikAyA dIrghatvaM hrasvatvaM ceti / tathAhi tasyAnantapariNAmasya dravyasya tatsahakArikAraNasaMnidhAnena tattaDUpamanivyajyata iti satyatA / vyavahArasatyaM nAma dahyate girirgalati jAjanamanudarA kunyA lomA eDaketi girigatatRNAdidAhe vyavahAraH pravartate tathodake ca galati // tatra Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / sati, tathA saMjogabIjaprajavodarAjAve ca sati, tathA lavanayogyalomAnAve sati / 1 satyaM nAma zuklA balAkA / satyapi paJcavarNasaMbhave zuklavarNotkaTatvAtuleti / yogasatyaM nAma batrayogAtrI daNmayogAddaekI cetyevamAdi / dazabhamaupamyasatyaM ca / tatraiaupamyasatyaM nAma samudravattaDAga iti gAthArthaH // // uktA satyAdhunA mRSAvAdamAha / kohe mANe mAyA, lobhe peU tadeva dose chA // hAsanae arakAzya, uvadhAe nissiya . dasamA // 40 // vyAkhyA // krodha iti / krodhaniHsRtA yathA / krodhAjinUtaH pitA putramAha / . na tvaM mama putraH / yadvA krodhAninUto vakti tadAzayavipattitaH sarvamevAsatyamiti evaM mAnaniHsRtA mAnAdhmAtaH kvacitkenacidalpadhano'pi pRSTa Aha mahAdhano'hamiti / mAyA niHsRtA mAyAkArapranRtaya hurnaSTo golaka iti / loja niHsRtA vaNipratInAmanyathAkI tamevecchamidaM krItamityAdi / premaniHsRtA atiraktAnAM dAso'haM "tavetyAdiH / dveSaniHsRtA matsariNAM guNavatyapi nirguNo'yamityAdiH / hAsya niHsRtA * kAndarpikAnAM kiMcitkasyacitsaMbandhi gRhItvA pRSTAnAM na dRSTamityAdi / jayaniHsRtA taskarAdigRhItAnAM tathA tathA asamaJjasAnidhAnam / zrakhyAyikA niHsRtA tatpratibaddho'satpralApaH / upaghAtaniHsRtA acore cora ityanyAkhyAnavacanamiti gAthArthaH / uktA mRSA sAMprataM satyAmRSAmAha // uppanna vigayamIsaga, jIvamajIveAjIvAjIve // tahatamI sagA khalu, parittazraddhA a addhaddhA // 41 // vyAkhyA // utpanna vigata mizrati utpannaviSayA satyAmRSA yathaikaM nagaramadhikRtyAsminnadya daza dArakA utpannA ityajidadhatastanyUnAdhikajAve vyavahArato'syAH satyAmRSAtvAt / zvaste zataM dAsyAmi ityanidhAya paJcAzatsvapi datteSu loke mRSAtvAdarzanAt / anutpanneSvevAdatteSveva sRSAtvasiddheH / sarvathA kriyAjAvena sarvathA vyatyayAdityevaM vigatAdiSvapi jAvanIyamiti / tathAca vigata viSayA satyAmRSA yathaikaM grAmamadhikRtyAsminnadya daza vRddhA vigatA ityajidadhatastanyUnAdhikajAve / evaM mizrakA satyAmRSA utpanna vigatojaya satyAmRSA / yathaikaM pattanamadhikRtyAhAsminnadya daza dArakA jAtA daza ca vRddhA vigatA ityaMnidadhatastanyUnAdhikaara | jIvamizrA jIvaviSayA satyAmRSA yathA jIvanmRtaku mirAzau jIvarA ziriti / zrajIva mizrA ca ajIva viSayA satyAmRSA yathA tasminnevaprabhUtamRtakRmirAzAvajIvarAziriti / jIvAjIva mizreti jIvAjIva viSayA satyAmRSA yathA tasminneva jIvanmRtamirAzau pramANa niyamenaitAvanto jIvantyetAvantazca mRtA ityanidadhatastanyUnAdhikanAve | tathAnanta mizrA khalviti anantaviSayA satyAmRSA yathA mUlakadAndau parItapatrAdimatyanantakAyo'yamitya nidadhataH / parItamizrA parItaviSayA satyAmRSAH yathAnantakAyalezavati parItamlAnamUlAdau parIto'yamitya nidadhataH / zraddhA mizrA kAlaviSayA satyAmRSA Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4zrAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. yathA kazcit kasmiMzcit prayojane sahAyAMstvarayan pariNataprAye vAsara eva rajanI vartata iti bravIti / ajhamizrA ca divasarajanyekadezaH amakhocyate / tahipayA satyAmRSA yathA kazcit kasmiMzcit prayojane tvarayan praharamAtra eva madhyAhna ityaah| evaMmizrazabdaH pratyekamanisaMvadhyata iti gAthArthaH // // uktA satyAmRpA saaNprtmstyaamRssaamaah||shraamNtnni ANavaNI, jAyaNi taha puThaNIya pnnvnnii||pccrkaannii nAsA, nAsA zvANulomA ||4||vyaakhyaa||shraamNtrnnii yathA he devadatta ityaadiH| eSA kilApravartakatvAtsatyAdinASAtrayalakSaNa viyogtstthaavidhdlotptterstyaamRsseti|evmaashaapnii yathedaM kuru|shympitsy karaNakAraNatnAvataH paramArthenaikatrApyaniyamAttathApratIteH aSTavivadAprasUtatvAdasatyAmRSetyevaM svabudhyAnyatrApi nAvanA kAryeti / yAcanI yathA nidAM prayati / tathA prabanI yathA kathametaditi / prajJApanI yathA hiMsA dipravRtto chaHkhitAdivati / pratyAkhyAnI nASA yathAditseti nASA / zvAnulomA ca yathA kenacitkazcimuktaH sAdhusakAzaM gabAma iti sa Aha zojanamidamiti gAthArthaH // 42 // aNajiggahiyA nAsA, nAsA a ajiggahaM mi bodhavA // saMsayakaraNI nAsA, vAyaDavAyaDA ceva ||43||vyaakhyaa|| ananigRhItA nASA arthamananigRhya yocyate DityAdivat / nASA cAnigRhe bokavyA arthamanigRhya yocyate ghaTAdivat / tathA saMzayakaraNI ca nASA anekArthasAdhAraNA yocyate / saindhavamityAdivat / vyAkRtA spaSTA prakaTArthA devadattasyaiSa jAtetyAdivat / avyAkRtA caivAspaSTAprakaTAryA bAlalabAdInAM thapaniketyA divaditi gAthArthaH // 43 // uktA satyAmRSA / sAMpratamoghata evAsyAH pravijAgamAha // sabAvi asA uvihA, pAttA khalu tahA apajAttA // paDhamA do pattA, u varikSA.do apaUttA // 44 // vyAkhyA // sarvApi ca sA satyAdinedaninnA lASA vividhA / paryAptA khalu tathAparyAptA / paryAptAyA ekapakSa nikSipyate satyA vA mRSA veti / tadvyavahArasAdhanI tahiparItA punaraparyAtA ataevAha / prathame ke nASe sa tyAmRSe paryApte / tathA svaviSayavyavahArasAdhanAttathA uparitane ke satyAmRSAsatyA mRSAnASe aparyApte / tathA svaviSayavyavahArAsAdhanAditi gAthArthaH // 44 // uktA javyatAvanASA / sAMprataM shrutnaavnaassaamaah||suadhmme puNa tivihA, saccA mosA asa camosAtha // samma dichI u suvaga so nAsaI saccaM // 45 // vyAkhyA ||shrtdhrm iti zratadharmaviSayA punastrividhA javati jAvanASA / tadyathA satyA mRSA satyAmRSA ceti / tatra samyagdRSTistu samyagdRSTireva zrutopayukta ityAgame yathAvadupayukto yaH sa nASate sa. tyamAgamAnusAreNa vaktIti gaathaarthH|| sammadichI usuaMmi, aNautto ahejagaM ceva // jaM nAsaz sA mosA, milAdihI vizra taheva // 16 // vyAkhyA // sammadichI samya Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 4 gRha STireva sAmAnyena zrute zrAgame anupayuktaH pramAdAdyatkiMcidahetukaM caiva yajJASate / tantubhyaH paTa eva navatItyevamAdi sA mRSA vijJAnAderapi tata eva jAvAditi / mithyAdRSTirapi tathaivetyupayukto'nupayukto vA yadbhASate sA mRSaiva ghuNAkaranyAyasaMvAde'pi sadasatoravizeSAdyadRcchopalabdherunmattavaditi gAthArthaH // havai u saccamosA, sumi vari tinAmi // jaM javautto nAsara, etto vohaM caritaMmi // 47 // vyAkhyA // havaz javati tu satyAmRSA zrute Agama eva parAvartanAdi kurvataH prAyastasyAmaMtra - yAdi jASArUpatvAttathoparitane'vadhimanaHparyAyakevalalakSaNe trijJAna iti jJAnatraye - 'pi yaDupayukto jASate sA asatyAmRSA AmaMtraNyAdivat tathAvidhAdhyavasAyapravRtterityuktA zrutajAvanASA / zrata UrdhvaM vadaye cAritra iti cAritraviSayAM jAvanASAmiti gAthArthaH // paDhamabizyA carite, jAsA do ceva hoMti nAyavA // sacarittassa na jAsA, saccAmosA na iArassa // 48 // vyAkhyA // prathamadvitIye satyAmRSe cAritra iti cAritraviSaye jASe dve eva javato jJAtavye / svarUpamAha / sacaritrasya cAritrapariNAmavataH / tuzabdAttadvRddhinibandhanabhUtA ca jASA dravyatastathAnyathAjAve'pi satyA satAM hitatvAditi / mRSA tvitarasyAcAritrasya tadvRddhinibandhanabhUtA ceti gAthArthaH // // uktaM ca vAkyamadhunA zuddhimAha // NAmaM vavaNA suddhI, adavasuddhI zra nAvasuddhI ca // ee siM patte, parUvaNA hoi kAyakvA // 4e // vyAkhyA // nAmazuddhiH sthApanAzuddhirDavyazuddhizca jAvazuddhizca / eteSAM nAmazuddhyAdInAM pratyekaM prarUpaNA navati kartavyeti gAthArthaH // tatra nAmasthApane kusatvAdanaGgIkRtya dravyazuddhimAha // tividA u davasuddhI, tadavAdesa pahANe tha // tadavagamAso, amIsA havai suddhI // 50 // vyAkhyA // trividhA tu dravyazuddhirbhavati / taddravyata iti taddravyazuddhirAdezata iti zrAdezadravyazuddhiH / prAdhAnyatazceti prAdhAnyadravyazuddhizca / tatrataddravyazuddhiH / ananyetyananyadravyazuddhiryaddravyamanyena dravyeNa sahAsaMyuktaM sabuddhaM navati kSIraM dadhi vAsau taddravyazuddhiH / Adeze mizrA javati zuddhiranyAnanyaviSayA / etaTuktaM javatyAdezato dravyazuddhirdvividhA / anyatvenAnanyatvena ca / anyatve yathA zuddhavAsA devadattaH / ananyatve zuddhadanta iti gAthArthaH // || pradhAnadravyazuddhimAha / vassagaMdhaphAse, samaNulA sA pahADe suddhI // taba u sukila mahurA, u samayA ceva pukosA // 51 // vyAkhyA // varNarasagandhasparzeSu yA manojJatA sAmAnyena kamanIyatA / athavA manojJatA yathAniprAyamanukUlatA sA prAdhAnyataH zuddhirucyate / tatra caivaMbhUtacintAvyatikare zuklamadhurau varNarasau / tuzabdAtsura nimRdU gandhasparzoca saMmatau / yathA? jiprAyamapi prAyo manojJau bahUnAmivaM pravRttisiddheH / utkRSTau ca kamanIyau ca / } Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. cazabdasya vyavahita upanyAsa iti gaathaarthH|| // uktA avyazudhiradhunA nA. vazuchimAha // emeva nAvasuddhI, tanAvAesarva pahANe zra // tanAvagamAeso, zraNamamIsA havaz suddhI // 55 // vyAkhyA // evameveti yathA avyazudhistathA nAvazukirapi trividhetyarthaH / tanAva iti / tnaavshuddhiH| zrAdezata iti aadeshlaavshuddhiH| prAdhAnyena ceti prAdhAnyanAvazuddhizca / tatra tnaavshuddhiH| ananyetyananyannAvazudhistanAvazuddhiH / yo jAvo'nyena nAvena sahAsaMyuktaH san zuddho navati / bujuditAderanAyanilASA divadasau tanAvazuddhiH / Adeze mizrA navati zudhistadanyAnanya vi. . SayetyarthaH / etamuktaM javatyAdezanAvazudhiiivadhA anyatve'nanyatve ca / anyatve yathA zunAvasya sAdhorguruH / ananyatve zukanAva iti gAthArthaH // // pradhAnannAvazuddhimA..ha ||dsnnnaanncritte, tavo visuddhI pahANamAeso // jamhA na visuddhamalo, teNa visu ko havaz suddho ||53||vyaakhyaa|| darzanazAnacAritreSu darzanazAnacAritra viSayA tathA tapovizuddhiH prAdhAnyAdeza iti| yadarzanAdInAmAdizyamAnAnAMpradhAnaM sA pradhAnannAvazuddhiyathA darzanAdiSu dAyikANi jnyaandrshncaaritraanni| tapaHpradhAnannAvazuchirAntaratapo'nu. sstthaaNnaaraadhnmiti| kathaM punariyaM pradhAnannAvazuciriti / ucyte| enidarzanAdiniHzu yasmAhizujhamalo navati saadhuH| karmamalarahita ityrthH| tena ca malena vizuddho mukto navati siha ityataH pradhAnanAvazudhiyathoktAnyeva darzanAdInIti gAthArthaH // // uktA zuchiriha ca nAvazuddhyAdhikAraH / sA ca vAkyazuddhernavatItyAha ||jN vakaM vayamANassa, saMjamo sutaI na puNa hiMsA // na ya attakalusanAvo, teNa ihaM vakasu kitti // 54 // vyAkhyA // yadyasmAdvAkyaM zuddhaM vadataH sataH saMyamaH zuSyati zuSya tIti nirmala upajAyate / na punarhisA navati kaushikaaderiv|n cAtmanaH kabuSanAva kAnuSyaM uSTAnisaMdhirUpaM jAyate / tena kAraNena iha pravacane vAkyazujhirapekSitA vAkyazuddhi vazuddhenimittamityato'tra yatitavyamiti gaathaarthH|| // tatazcaitadevaM kartavyamityAha // // vayaNa vijattI kusala-ssa saMjamaMmI u kayamazssa / - suptAsieNa hujAhu, virAhaNA taba jazvaM // 55 // vyAkhyA // vacanavinaktiH : kuzalasya vAcyetaravacanaprakArAjijJasya na kevala minUtasyApitu saMyama udyatamate. . rahiMsAyAM pravRttacittasyetyarthaH / tasyApyevaMcUtasya kathaMcidu rSitena kRtena jave. . hirAdhanA paralokapIDA / zratastatra durjASitavAkyaparikAne yatitavyaM prayatnaH kArya iti gAthArthaH // // zrAha / yadye vamalamanenaiva prayAsena maunameva zreya iti / na / ajJA sya tatrApi doSAdAha ca // vayaNa vittizrakusalo, vagayaM bahuvihaM ayANaMto // jaz vi na nAsa kiM vI, nava vayaguttayaM patto ||56||vyaakhyaa|| vacana vinatyakuzalA Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| . . 431. cyetaraprakArAnanijhaH / vAggataM bahuvidhamutsargAdinedaninnamajAnAnaH yadyapi na : . pASate kiNcit|maunenaivaaste nacaiva vAgguptatAM praaptH| tathApyasau avAragupta eveti gaathaaF|| // vyatirekamAha // vayaNavijattIkusalo, varjagayaM bahuvihaM viyaannNto|| divasaM pi. tAsamANo,tahA vi vazttayaM patto ||5||vyaakhyaa|| vacanavinaktikuzalo vAcyetaraprakAnijJaH vAggatamutsargAdinedaninnaM vijAnan divasamapinASamANaH siddhAntavidhinA ta- . gApi vAgguptatAM prAptaH / vAggupta evAsAviti gAthArthaH // // sAMprataM vacanavinaktikuza... tasyaughato vcnvidhimaah||puvN buddhIe pehittA, pahAvayamuyAhare // zracakurDava netAraM phimannaja te girAejAvyAkhyApUrvaprathameva vacanoccAraNakAle budhyA prekSya vaacym| STviA pazcAzAkyamudAharet / arthApattyApi kasyacidapIDAkaramityarthaH / dRSTAntamAha / avakuSmAnivAndha zva netAramAkarSakaM buddhimanvetu gIrbudhyanusAreNa vAkpravartatA miti : 'lokArthaH // // ukto nAma niSpanno nidepaH / sAMprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ; ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedaM vajanheM suutrm| catasmRNAM khabunASANAM / khbushbdo'vdhaarnne| catasRNAmeva / nAto'nyA jASA vidyata iti / jASANAM satyAdInAM parisaMkhyAya sarvaiH prkaaraitviaa| svarUpamiti vAkyazeSaH / prajJAvAn prAjho buddhimAn saadhuH| kimityAha / dhAnyAM satyAsatyAmRSAcyAm / turavadhAraNe / chAnyAmevAnyAM vinayaM zuprayogaM / vinIyate'nena karmeti kRtvA zideta jAnIyAt / asatyAsatyAmRSe na jASeta sarvazaH sarvaiH prakArairiti suutraarthH||1|| jA a saccA avattavA, saccAmosA ajA musA // jA abudhehi nAznA, na taM nAsija pnnvN||3|| (avacUriH) yA ca satyA paramavaktavyA sAvadyatvenAmutra sthitA pavIti kauzikanASAvat / satyAmRSA cAtra nagare daza dArakA jAtA iti pranRti yA bujheranAcI+ asatyAmRSA AmantraNyAjJApanyAdikA na tAM jASeta prajJAvAn // 2 // - (artha.) (jA ca ke) yA ca eTale je (saccA ke0) satyA eTale satya evI pa. nA nASA sAvadha hovAthI (avattavA:ke.). avaktavyA eTale bolavA lAyaka nathI. jA zra ke0) yA ca eTale je. ( saccAmosA ke0) satyAmRSAeTale satyAmRSA evI. bhASA (a ke0) ca eTale tathA (musA ke.) mRSA eTale asatyanASA e banne ASA sarvathA bolavA yogya nathI, (tha ke) ca eTane tayA (jA ke) yA e.... Page #427 -------------------------------------------------------------------------- Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm|. 431. gAcyetaraprakArAnatijJaH / vAggataM bahuvidhamutsargAdiledajinnamajAnAnaH yadyapi na . nASate kiNcit| maunenaivAste nacaiva vAgguptatAM praaptH| tathApyasau avAggupta eveti gAthA-) .. yH|||| vyatirekamAha // vayaNavinattIkusalo, varSagayaM bahuvihaM viyaannNto|| divasaM pi)) nAsamANo,tahA vi vazyuttayaM patto ||5||vyaakhyaa|| vacanavinaktikuzalo vAcyetaraprakArAnijJaH vAggatamutsargAdinedaninnaM vijAnan divasamapijASamANaH siddhAntavidhinA tayApi vAgguptatAM prAptaH / vAggupta evAsAviti gAthArthaH // // sAMprataM vacanavinaktikuza basyaughato vacana vidhimaah||puvN buddhIe pehittA, pachAvayamuyAhare // zracakuva netAraM bujhimannejate giraa||5||vyaakhyaa||puurvprthmev vacanoccAraNakAle buTyA prekSya vaacym| dRSTvA pazcAdvAkyamudAharet / arthApattyApi kasyacidapIDAkaramityarthaH / dRSTAntamAha / zracakkuSmAnivAndha zva netAramAkarSakaM buddhimanvetu gIrbudhyanusAreNa vAkpravartatAmiti : zlokArthaH // // ukto nAma niSpanno nikssepH| sAMprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ; ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedaM caunhaM suutrm| catasRNAM khalu nASANAM / khbushbdo'vdhaarnne| catasRNAmeva / nAto'nyA nASA vidyata iti / nASANAM satyAdInAM parisaMkhyAya sarvaiH prkaaraitviaa| svarUpamiti vAkyazeSaH / prajJAvAn prAjho buddhimAn saadhuH| kimityAha / chAnyAM satyAsatyAmRSAcyAm / turavadhAraNe / chAnyAmevAnyAM vinayaM zuprayogaM / vinIyate'nena karmeti kRtvA zideta jAnIyAt / asatyAsatyAmRSe na jASeta sarvazaH sarvaiH prakArairiti suutraarthH||1|| jA a saccA avattavA, saccAmosA a jA musaa|| jA a bujhehiM nAznA, na taM nAsiGa pannavaM // 2 // : (avacUriH ) yA ca satyA paramavaktavyA sAvadyatvenAmutra sthitA pavIti kauzikanASAvat / satyAmRSA cAtra nagare daza dArakA jAtA iti prati yA bubairanAcI+ asatyAmRSA AmantraNyAzApanyAdikA na tAM nASeta prajJAvAn // 2 // naI (artha.) ( jA ca ke ) yA ca eTale je (saccA ke0) satyA eTale satya evI pa.. hAMga nASA sAvadha hovAthI (avattavA ke.) avaktavyA eTale bolavA lAyaka nathI. jA zra ke0) yA ca eTale je ( saccAmosA ke0) satyAmRSA eTale satyAmRSA evI pASA (a ke0) ca eTale tathA (musA ke) mRSA eTale asatyanASA e vanne bhASA sarvathA bolavA yogya nathI, (tha ke) ca eTale tathA (jA ke) yA e.... Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 rAya dhanapatasiMgha vadAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. Tase je zrAmaMtraNyAdi asatyAmRpA nApA (buddhehiM ke0 ) bureH eTale tIrthakaroe ( nAnnA ke0) nAcaritA eTale AcIrNa nayI. (taM ke0) to eTale te jApAne ( pannavaM ke0) prajJAvAn sAdhu (na nAsija ke0) na nApeta eTale vole nahi. // 2 // (dIpikA.) vinayamevAha / prajJAvAn buddhimAn sAdhuH tAM nApAM na jApeta / na itthaMnUtA vAcamudAharet / tA kAmityAha / yA ca satyA nApA sA padArthatattvamahIkRtyAvaktavyA sAvadyatvenAnuccAraNIyA / yathA amutra sthitA pakSIti kauzikanAmatApasannApAvat / tatsatyamapi na brUyAt parapIDAkaraM vcH|| tatsatyasya prasAdena ko ziko narakaM gataH // yA ca satyAmRSA sApyavaktavyA na vktvyaa| yathA daza dArakA jaataaH| mRSA ca nASA savaiva na vaktavyA / yA ca nApA bubaistIrthakaregaNadharaizca nAcI / asatyAmRSA AmantraNyAjJApanyAdilakSaNA avidhipUrvakaM kharA dinA prakAreNa tAmapi na nASeta iti gaathaarthH||2|| __(TIkA.) vinayamevAha / jA a sacca tti sUtram / yA ca satyA padArthatattvamaMgIkRtyAvaktavyAnuccAraNIyA sAvadyatvena amutra sthitA pakSIti kauzikanApAvat / satyAmRSA vA yathA daza dArakA jAtA ityaadildnnaa| mRSA ca saMpUrNava / ca zabdasya vyavahitaH sNbndhH| yA ca bubaistIrthakaragaNadharairanAcaritA asatyAmRSA AmantraNyAjhApanyAdiladaNA zravidhipUrvakaM kharAdinA prakAreNa nainAM nASeta netyajUtAM vAcaM samudAharet / prajJAvAn buddhimAn sAdhuriti sUtrArthaH // 5 // asaccamosaM saccaM ca, apvjmkksN|| samuppedamasaMdihaM, giraM bhAsija pannavaM // 3 // (avacUriH) uktAvAcyA / vAcyAmAha / asatyAmRSAM satyAM ca / zyaM sAvadyApi sakarkazApi javatItyAha / asAvadyAmakarkazAM samutpredaya vicArya khaparopakAriNIma sandigdhAM spaSTAM giraM nASeta brUyAt // 3 // (artha.) bolavA ayogya nASA kahI. have bolavA yogya je jASA te kahe . (pannavaM ke0) prajJAvAn eTale buddhimAna sAdhu (aNavaU ke ) anavadyAM eTale pAparahita evI tathA ( akakasaM ke0) akarkazAM eTale je kagera nahi arthAt jethI matsara vigere utpanna na thAya evI (asaccamosaM ke0 ) asatyAmRSAM eTale asatyAmRSA nASA (ca ke) ane ( saccaM ke) satyAM eTale satya nASA ( sammu- - / ppehaM ke0) samutprekSya eTale paropakAra karanArI evo nizcaya karIne (asaMdiI Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 433 ke0 ) asaM digdhAM eTale spaSTa, koine saMzaya na rahe tevI rIte ( nAsiddhatA ke0 ) jA Seta eTale bole. // 3 // ( dIpikA.) yathAbhUtA ca jASA na vAcyA soktA / atha yathAbhUtA vAcyA tAmAha / prajJAvAn buddhimaan| kH| saadhuH| evamasatyAmRSAmuktalakSaNAM giraM nASAM jASeta brUyAt / kiMbhUtAM giram / satyAm / iyaM ca jASA sAvadyApi karkazApi javatyata zrAha / kiMbhUtAM giram / anavadyAm / zravadyaM pApaM tena rahitAm / punaH kiMnUtAM giram / zrakarkaza kaThoravacanarahitAm / kiM kRtvA jASeta / samutprekSya svasya parasya copakArakAriNIti bulA paryAlocya / punaH kiMbhUtAM giram / asaMdigdhAM spaSTAM tatkAlaM pratipattihetum // 3 // ( TIkA.) yathAbhUtAvAcyA jASA tathAbhUtoktA / sAMprataM yathAbhUtA vAcyA tathAnUtAmAha / zrasacca mosaM ti sUtram / satyAmRSAmuktalakSaNAM satyAM coktalakSaNAmeva / yaM ca sAvadyApi karkazApi javatyata Aha / anavadyAmapApAmakarkazAmatizayotyA hyamatsarapUrvA saMprekSya khaparopakAriNIti buddhyAlocya asaMdigdhAM spaSTAmadepeNa pratipattihetuM giraM vAcaM jASeta brUyAt / prajJAvAn buddhimAn sAdhuriti sUtrArthaH // 3 // eyaM ca aSThamannaM vA, jaM tu nAmei sAsayaM // sa nAsaM saJccamosaM ca taM pi dhIro vivakae // 4 // (avacUriH) sAMprataM satyAmRSA niSedhArthamAha / etaM cArthamanantarapratiSiddhaM sAvadyakarkaza viSayamanyaM vA evaMjAtIyam / etanmadhyAdya eva kazcidartho nAmayatyananuguNaM pratikUlaM karoti zAzvataM mokSam / tamAzritya sa sAdhuH pUrvoktanASAjApakatvenAdhikRto bhASAM satyAmRSAmapi pUrvoktAm / zrapizabdAt satyApi yA tathAbhUtA tAmapi dhIro dhImAn varjayet // 4 // ( artha. ) have satyamASA chAne satyAmRSA jASAno pratiSedha kahe be. (jaM tu ke0 ) yastu eTale je artha nizcayathI ( sAsayaM ke0 ) zAzvataM eTale zAzvata evA mokSane ( nAme ke0 ) nAmayati eTale pratikUla kare, arthAt mokSane harakata utpanna kare, te ( evaM ke0 ) etaM eTale yA upara kahelA sAvadya tathA karkaza jASArUpa ( zrahaM ho) artha eTale bolavAnA viSayane (ca ke0 ) tathA ( a vA ke0 ) anyaM vA eTale evAja bIjA viSayane zrAzrayIne ( dhIro ke0 ) dhIraH eTale dhIra evo ( sa ke0 ) saH eTale te pUrvokta sAdhu ( saccamosaM jAsaM ke0 ) satyAmRSAM jASAM eTale satyAmRSA 55 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. bhASA pratye (ca ke0 ) valI api zabdathI te prakAranI je satyanApA (taM pi ke0) tAmapi eTale te jAne paNa (vivae ke0 ) vivarjayet eTale vizeSekarI ne varje. // 4 // ( dIpikA. ) sAMprataM satyAmRpAjApApratiSedhArthamAha / dhIro buddhimAn sAdhuH etaM ca artha pUrvaM pratiSiddhaM sAvadyakarkazavacanaviSayaM ca etajAtIyametatsadRzaM prAkRtatvAt yastu nAmayati zAzvataM / atra ya eva kazcidartho nAmayati / ko'rthaH / ananuguNaM ka roti / ko'rthaH / mokSamanukUlaM na karoti / sa zAzvataM mokSamAzritya pUrvoktanApAjASakatvena adhikRto nASAM satyAmRSAmapi pUrvoktAm / zrapizabdAt satyApi yA tathA nUtA tAmapi jASAM vivarjayet // 4 // ( TIkA. ) sAMprataM satyAsatyAmRSApratiSedhArthamAha / evaM ca tti sUtram / etaM cArtha - manantarapratiSiddhaM sAvadyakarkaza viSayamanyaM vA evaMjAtIyaM prAkRtazailyA yastu nAmayati zAzvataM ya eva kazcidartho nAmayatyananuguNaM karoti zAzvataM modaM tamAzritya sa sAdhuH pUrvoktanASAbhASakatvenAdhikRto jASAM satyAmRSAmapi pUrvoktAm / zrapizabdAtsatyApi yA tathAbhUtA tAmapi dhIro buddhimAnvivarjayediti bhAvaH / zrAha / satyAmRSAjApAyA ughata eva pratiSedhAttathAvidhasatyAyAzca sAvadyatvena gatArthaM sUtramityucyate / mokSapIDAkaraM sUkSmamapyartha maMgI kRtyAnyatarajASAbhASaNamapi na kartavyamityatizayapradarzanapara metaddRSTavyameveti sUtrArthaH // 4 // vitadaM pi tadAmuttiM, jaM giraM nAsae naro // tamdA so puTho pAve, kiM puNaM jo musaM va // 5 // (avacUriH) mRSAjApArakArthamAha / vitathamatathyam / apirjinakrameNa / tathAmUrtyapi kathaM cittatsvarUpamapi vastu puruSanepathya sthitakhyAdyapyaGgIkRtya yAM giraM jASate naraH iyaM strI Agacchati gAyati vA / tasmAdbhASaNAdevaMbhUtAtpUrvamevAsau spRSTo baddhaH pApena / kiM punaryo mRSA vakti // 5 // ( artha. ) have mRSA jASAthI rakSaNa karavAne arthe kahe be. ( naro ke0 ) naraH e-. Tale manuSya ( vitahaM ke0 ) vitathaM eTale asatya batAM koipaNa rIte ( tahAmui ke0 ) tathAmUrtti eTale satyavastu jevuM svarUpa pAmelI vastu jema ke puruSano veSa dhAraNa karavAthI puruSapaNAne pAmelI strIne AzrayIne paNa (jaM ke0) yAM eTale je ( giraM ke0) giraM eTale vacana pratye (nAsae ke0 ) jASate eTale bole. (tamhA ke0 ) tasmAt eTale te vacana zakI ( so ke0 ) saH eTale te bolanAra puruSa pUrvokta vacana bolavA - Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 435 no vicAra manamA ANe be, teja samaye ( pAveNaM ke0 ) pApena eTale pApa karmavaDeM ( puTThoM ke0 ) spRSTaH eTale pharsAya be, arthAt karmabaMdhana pAme be. ema be to ( jo kepa ) yaH eTale je puruSa ( musaM ke0 ) mRSA eTale jethI prANIno upaghAta thAya evI asatya jApAne (vae ke0) vadet eTale bole, te puruSa ( kiM puNa ke0 ) kiM punaH eTale pApa karmavaDe baMdhAya emAM zuM kahetuM ? // 5 // - ( dIpikA. ) sAMprataM mRSAbhASAyAH saMrakSaNArthamAha / yo naro vitathamasatyaM tathAmUrtyapi kathaM cittatsvarUpaM vastu puruSanepathya sthitavanitAdyapi aGgIkRtya yAM giraM jAyate yathA iyaM strI Agacchati gAyati vA ityAdirUpAm / asau api naraH tasmAt jAbagAdevaMbhUtAt jASaNAt pUrvameva jASaNA jisaMdhikAle pApena karmaNA spRSTo baddhaH / kiM punaryo mRSA prANaghAtakAriNIM vAcaM vadet / sa vaktA atizayena pApakarmaNA baddhyata ityarthaH // 5 // > ( TIkA. ) sAMprataM mRSAbhASA saMrakSaNArthamAha / vita pitti sUtram / vitathamatathyaM tayAmUrtyapi kathaM cittatsvarUpamapi vastu apizabdasya vyavahitaH saMbandhaH / etaDuktaM javati / puruSa nepathya sthitava nitAdyapyaGgIkRtya yAM giraM jASate naraH / iyaM strIM gachati gAyati vetyAdirUpAM tasmAdbhASaNAdevaMbhUtAtpUrvamevAsau vaktA bhASaNA jisadhikAle spRSTaH pApena baddhaH karmaNA / kiM punaryo mRSA vakti nUtopaghAtinIM vAcaM sa sutarAM baddhyata iti sUtrArthaH // 5 // I tadA gacchAmo vakAmo, amugaM vA ai navissa // vA eAM karissAmi, eso vA aaN karissai // 6 // ( avacUriH ) yasmAdevaM tasmAGgamiSyAmaH zva ito'nyatra vakSyAma evazvastattadauSadhahetum / amukaM vA naH kAryaM vasatyAdikaM javiSyatyeva / zrahaM vedaM locaM kariSyAmyeva niyamena / eSa evAsmAkaM vizrAmaNAdi kariSyatyeva // 6 // ( artha. ) je kAraNa mATe asatya batAM satya jevuM svarUpa pAmelI vastu AzrayI vacanathI karmabaMdha thAya be, ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNa mATe yAvatI kAle ahithI bIje sthAnake ( gachAmo ke0 ) gamiSyAmaH eTale avazya jazzuMja. zrA - vatIkAle amuka auSadha pramukha ( varakAmo ke0 ) vakSyAmaH eTale avazya 'kahI ja ( vA ke0 ) athavA ( ai ke0 ) naH eTale zramAruM (mugaM ke0 ) amukaM eTale amuka vasati pramukha kArya ( vissara ke 0 . ) taviSyati eTale thazeja. ( vA ke0 ) athavA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (ahaM ke ) ahaM eTale hu~ ( NaM ke ) idam eTale aa kArya ( karissAmi ke) kariSyAmi eTale avazya karIza. (vA ke) athavA ( eso ke) eSaH eTale thA sAdhu ( NaM ke0) idam eTale A mAjhaM vizrAmaNAdi kArya (karissara ke) kariSyati eTale karazeja. // 6 // (dIpikA.) punaH kIdRzI bhASAM sAdhuna vade dityAha / yasmAhitayaM tathAmUrtyapi vastu aGgIkRtya nASamANo vadhyate pApakarmaNA tasmAdvayaM gamiSyAma eva zva sto'nyatra / vakSyAma eva zvastattadoSadhanimittaM amukaM vA no'smAkaM vasatyAdi kArya javiSyatyeva / ahaM ca daM locAdi kariSyAmi niyamena / eSa vA sAdhurasmAkaM vizrAmaNAdikaM kariSyatyeva // 6 // (TIkA.) tamha tti sUtram / yasmAdvitathaM tathAmUrtyapi vastvaGgIkRtya nApamANo badhyate / tasmAnamiSyAma eva zva ito'nyatra / vadayAma eva zvastattadoSadhanimittamiti / amukaM vA naH kArya vasatyAdi naviSyatyeva / ahaM cedaM locAdi kariSyAmi niyamena / eSa vA sAdhurasmAkaM vizrAmaNAdi kariSyatyeveti sUtrArthaH // 6 // . evamA na jA nAsA, esakAlaMmi sNkiaa|| . ... saMpayAzma he vA, taM pi dhIro vivje||7|| (zravacUriH) evamAdyA tu yA nASA eSyatkAle zaMkitA bahuvipnatvAnmuhUrtAdInAM sAMpratAtItayorapi yA zaMkitA / sAMpratArthe strInarAnizcaya eSa puruSa iti / atItArthe'pyevameva / balIvaItatsyAyanizcaye tadA ca gaurasmAnirdaSTeti / yApyevaMcUtA jASA zaGkitA / tAmapi dhIro vivarjayet // 7 // (artha.) ( evamA ja ke ) evamAyA tu eTale ityAdika (esakAlaMmi ke) eSyatkAle eTale naviSya kAla saMbaMdhI arthAt jAvI kAlamAM banavAnI je vAta te vAta saMbadhI (vA ke0) athavA (saMpayAzamale ke0) sAMpratAtItArthayoH eTale vartamAna kAlamAM banatI vAta saMbadhI tathA atItakAlamAM thara gaela vAta saMbaMdhI (jA ke0) yA eTale je (nAsA ke0) nASA eTale jASA (saMkiA ke0) zaMkitA eTale zaMkAyukta hoya, ( taM pi ke0) tAmapi eTale te nASAne paNa ( dhIro ke) dhIraH eTale dhIra evo sAdhu (vivAe ke) vivarjayet eTale varje, bole nahi. nAvikAlamAM banavAnI se vastu teno kAMja nizcaya kahI zakAya nahi. kAraNa ke, kaNe kSaNe aMtarAya tAkI rahyA.be, mATe nAvi.vAta zaMkita hoya . tema Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike sptmaadhyynm| 437... vartamAna kAlanI vAta paNa zaMkita hoya , jema koi mANasane dUrathI dekhiye to . tenA strIpuruSapaNAno nizcaya thato nathI. tathA atItakAlanI vastu paNa zaMkita hoya -je, jemake sthUladRSTie dekhavAthI gAya ne ke balada le teno nirNaya kasyA vinA mAtra ApaNe vyakti joza hoya to tenA strIpuruSapaNAno saMzaya rahe . zrArIte nUta, nAvI ane vartamAna kAle zaMkita vAta hoya te sAdhue nizcita na bolvii.||7|| .. (dIpikA.) tarhi kiM kartavyamityAha / dhIraH paMDitaH sAdhurevamAdyA yA naassaa| .. AdizabdAt pustakaM te dAsyAmyevetyAdigrahaNam / eSyatkAle naviSyatkAla viSayA bahuvighnatvAnmuhartAdInAM zaMkitA kimidamitrameva naviSyati utAnyatheti anizcitagocarA tathA sAMpratAtItArthayorapi yA zaMkitA / sAMpratArthe strIpuruSayoranizcaye sati eSa puruSa iti| atItArthe'pi evameva balIvardatatsyAyanizcaye tadA gaurasmAnirdRSTa iti yApyevaMjUtA jASA zaMkitA tAmapi vivarjayet / tathAnAvanizcayAjAvena vyajicA* rato mRSAtvasyopapatteH vighnato gamanAdau gRhasthamadhye lAghavAdiprasaMgAt sarvameva sA. . vasaraM vaktavyamiti rahasyam // 7 // ..... -: (TIkA.) evamA tti sUtram / evamAdyAtu yA nASA / zrAdizabdAt pustakaM te daasyaamyevetyevmaadiprigrhH| eSyatkAle naviSyatkAla viSayA bahuvinatvAt muhUrtAdInAM zaGkitA kimidamitrameva naviSyatyutAnyathetyanizcitagocarA / tathAsAMpratAtItArthayorapi yA zaGkitA / sAMpratArthe strIpuruSAvinizcaye eSa puruSa iti / atItArthe'pyevameva balIvardatattyAyanizcaye tadAtra gaurasmAnirdaSTa iti / yApyevaMjUtA nASA zaGkitA tAmapi dhIro vivarjayet / tathAjAvanizcayAjAvena vyanicArato mRSAtvopapattervitato gamanAdau - gRhasthamadhye lAghavAdiprasaMgAt sarvameva sAvasaraM vaktavyamiti sUtrArthaH // 7 // .. ... .... . azaMmi akAlaMmi, pcpplmnnaage|| jamahaM tu na jANijA, evameaM ti no vae // 7 // / (avacUriH) atItakAle pratyutpanne ca vartamAne'nAgate ca yamartha tu na jaanii| yAtsamyak evamevAyaM tamaGgIkRtya evametaditi na brUyAt // 7 // .... hai (artha.) valI. pUrvokta sAdhu (azzUmi ke0) atIte eTale atIta kAlasaMvaM . dhI(a ke) ca eTale punaH (paJcappalamaNAgae ke0)pratyutpannAnAgate eTale vartamAna ane jAvI evA ( kAlaMmi ke.) kAle eTale kAlasaMbaMdhI (jaM ke0) yaM eTale je ( ahaM ke0 ) artham eTakhe vastune (na jANijA ke0) na jAnIyAt eTale. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.38 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa (43) - mA. jANatA na hoya. te vastune AzrayI ( evametryaM tu ke0 ) evametattu eTale yA vastu A teja be ema (no vae ke0 ) no vadet eTale kahe nahi. arthAt je vastu varAbara jANe nahi, te evIja beM ema nizcayathI na kahevI // 8 // ( dIpikA . ) punaH kiMca sAdhuratIte ca kAle tathA pratyutpanne vartamAne'nAgate ca kAle yamartha tu na jAnIyAt samyag evamayamiti / tamarthamaGgIkRtya evametaditi na vadet na brUyAt zrayamajJAtasyArthasya jASaNe niSedha uktaH // 8 // ( TIkA. ) iyaMmiti sUtram / zratIte ca kAle tathA pratyutpanne vartamAne'nAgate ca yamarthaM tu na jAnIyAt samyagevamayamiti tamaGgIkRtya evametaditi na brUyA - diti sUtrArthaH // 8 // kAlaMmi, pacappalamA gae // mi jaba saMkA nave taMtu, evametr ti no vae // // ( avacUriH ) yatrArthe zaMkA javettamapItyarthaH // e // (artha) uparalI gAthAmAM ajJAta vAta na kahevI ema kayuM. have zaMkita vAtano pratiSedha kahe . ( i mizrA pacappalamA gae kAlaMmi ke0) tIte ca pratyutpannA - nAgate kAle eTale chAtIta ne vartamAna ne jAvI kAlasaMbaMdhI ( jaba ke0 ) yaMtra eTale je vastu viSe ( saMkA ke0 ) zaMkA eTale 'tra vAta yA rIte be ke naha eva zaMkA (jave ke0 ) javet eTale hoya. ( taM tu ke0) taM tu eTale te vastune 2 - neja (evametu ke0 ) evametattu eTale ' yA vastu zrA rIteja be. ema (no vae ke0 ) no vadet eTale bole nahi. // e|| ( dIpikA. ) sAdhuritIte kAle ca pratyutpanne'nAgate yatra arthe zaMkA saMdeho navetU taM zaMkitamarthamAzritya evametaditi nizcayaM na vadet / ayamapi niSedhaH zaMkitasya bhASaNe pratiSedharUpaH // e // ( TIkA. ) zrayamajJAtanASaNapratiSedhastathA azyAmi ti sUtram / zratIte ca kAle pratyutpanne'nAgate yatrArthe zaGkA navenna tamarthamAzrityaivametaditi na brUyAditi sUtrArthaH // e|| iyaMmi kAlaMmi, pacappalamaNAgae / ca nissaM kicyaM nave jaM tu, evametryaM tu niddise // 10 // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike saptamAdhyayanam / 43.5 (avacUriH ) niHzaMkitaM navedyadarthajAtaM tu zabdAccAnavadyaM tat evamiti nirdizet // 10 // (artha) (mi paccuppa samAgae kAlaMmi ke0 ) atIte ca pratyutpannAnAgate kAle eTale nUta, jAvI ne vartamAna kAlane viSe ( jaM tu ke 0 ) yaMtu eTale je. vastu to ( nissaM ki ke0 ) niHzaGkitaM eTale zaMkArahita, nizcita hoya, te vastune ( evameti ke0 ) evametaditi eTale yA vAta emaja be rIte ( niddise ke 0 ) * nirdizet eTale kahe. // 10 // ( dIpikA . ) tarhi kIdRzaM vacanaM vadedityAha / sAdhuratIte ca kAle, pratyutpanne vartamAnakAle, anAgate ca kAle yamarthajAtaM niHzakitaM zaMkArahitaM nissaMdehaM javet / tuzabdAt yanniH pApaM ca bhavet / tadevametaditi nirdizet / zranye tvAcAryA vaM vadanti stokaM stokamiti parimitayA vAcA nirdizet // 10 // ( TIkA. ) yamapi vizeSataH zaGkitanASaNapratiSedhastathA / iyaMmi tti sUtram / zratIte ca kAle pratyutpanne'nAgate niHzaGkitaM javet / tuzabdAdanavadyaM tadevametaditi nirdizet / anye paThanti stokamiti / tatra parimitayA vAcA nirdizediti sUtrArthaH // 10 // - tadeva pharasA nAsA, gurujanavadhANI // saccA visAna vattavA, jana pAvassa Agamo // 11 // ( zrayacUriH ) tathaiva paruSA jASA niSThurA kaThorA jAvasneharahitA gurunUtopadhAtinI mahAbhUtopaghAtavatI yathA kazcitkulaputratvena pratItastaM dAsa mitya nidadhataH / satyApi sA na vaktavyA yato yasyA jASAyAH pApAgamo'kuzalabandho javati // 11 // (artha. ) valI kevI jASA na bolavI te kahe be. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( nAsA ke0 ) jASA eTale je jASA ( pharusA ke0 ) paruSA eTale kaThora hoya, jAva| sneha vinAnI hoya, tathA ( gurunUvaghAiNI ke0 ) gurubhUtopaghAtinI eTale ghaNA * prANiyono ghAta karanArI evI hoya, jema ke, koi puruSa kono kulaputra kahevAto hoya to tene dAsa kahevuM. ityAdi je jASA ( sA ke0 ) sA eTale te jASA ( saccA vi. ho) satyApi eTale vAhya svarUpathI satya dekhAya be to paNa te ( na vattavA ke0 ) na vaktavyA eTale jAvane zrAzrayIne na bolavI. kAraNa ke, ( jarja ke0 ) yataH eTale je Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. kaThora ne gurunUtopaghAtinI jASAthI (pAvassa ke0 ) pApasya eTale azubhakarma baMdhano ( gamo ke0 ) zrAgamaH eTale prApti thAya The. // 11 // ( dIpikA. ) punaH kIdRzIM bhASAM na vadedityAha / tathaiva sAdhunA paruSA kaTho rAjASA vasneharahitA na vaktavyA / punaryA kiMbhUtA jAyA / gurunUtopaghAtinI bahuprANaghAtakAriNI javati / sA sarvathA satyApi bAhyArthatayA jAvamaGgIkRtya yA kazcit kacit kulaputratvena pratItastaM prati zrayaM dAsa iti na vadet / yato yasyA jASAyAH sakAzAt pApasya Agamo javet // 11 // ( TIkA. ) taheva tti sUtram / tathaiva paruSA jASA niSThurA jAvastredarahitA gurubhUtopaghAtinI mahAbhUtopaghAtavatI yathA kazcitkasyacit kulaputratvena pratItastadA taM dAsamityaditaH sarvathA satyApi sA bAhyArthatayA nAvamaMgIkRtya na vaktavyA / yato yasyA jASAyAH sakAzAtpApasyAgamaH akuzalabandho javatIti sUtrArthaH // 11 // tadeva kA kANa tti, paMDagaM paMDagatti vA // vAhiyaM vA virogitti, te coratti no vae // 12 // ( variH ) tathaiva kANaM ninnAdaM paMkagaM napuMsakaM paMrugamiti vyAdhimaMtaM vApi rogIti stenaM cora iti na vadet // 12 // 3 (artha. ) ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja (kANaM ke0 ) kANaM eTale jenI eka a nakAmI be evA kANA puruSane ( kANa tti ke0 ) kANa iti eTale 'tuM kANo be zrA rIte temaja (paMDagaM ke0 ) paemakaM eTale napuMsakane ( paMDaga tti ke0 ) paemaka iti eTale 'tuM napuMsaka be. ' rIte ( vA ke0 ) vA eTale tathA ( vAhiyaM ke0 ) vyAdhitaM eTale rogI puruSane ( rogi tti ke0 ) rogIti eTale 'tuM rogI be' A rIte temaja ( teAM ke0 ) stenaM eTale corane ( cora tti ke0 ) cora iti eTale 'tuM cora be' yA rIte sAdhu ( no vae ke0 ) no vadet paTale kahe nahi kAraNake, kANane kApa kahevAthI kadAca aprIti utpanna thAya, napuMsakane napuMsaka kadevAthI te zarmAya, rogIne rogI kahevAthI teno roga sthira yAya, tathA corane cora kadevAthI tenuM mana dukhAya, mATe tema na kahevuM. // 12 // ( dIpikA. ) punaH kIdRzIM jASAM na vadedityAha / sAdhustathaiva kANaM ninnAkaM pu ruSaM prati yayaM kANa iti no vadet / tathA paMmakaM prati chAyaM paephako napuMsaka iti na vadet / tathA vyAdhitaM prati zrayaM rogI iti no vadet / tathA stenaM cauraM prati Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 441 vyayaM caura iti no vadet / kutaH / zraprI tilakAnAza sthira rogaMbuddhi virAdhanAdidoSA anukrameNa javanti // 12 // - ( TIkA. ) taheva tti sUtram / tathaiveti pUrvavat / kANaM ninnA kANa iti tathA ekaM napuMsakaM eka iti vA / vyAdhimantaM vApi rogIti / stenaM cauraM caura iti no vadet / prI tilakAnAza sthira rogabuddhi virAdhanA didoSaprasaGgAditi gAyArthaH // 12 // eenne aTheNaM, paro jeevaDhamma || cyAyAranAvadosannU, na taM jAsijja pannavaM // 13 // ( avacUriH ) etenAnyena vA yenArthenoktena paro nopahanyate / kenacitprakAreNAcArAvadoSajJo yatirna jASeta taM prajJAvAn // 13 // (artha) (ee ke0 ) etena eTale yA athavA ( anne ke0 ) anyena eTale bIjA ( jela ke0 ) yena eTale je ( ahe ke0 ) arthena eTale vastu vaDe karIne ( paro ke0 ) paraH eTale anya puruSa ( javahammai ke0 ) upahanyate eTale haNAya, duHkhI thAya. ( taM ke0 ) taM eTale te jASApratye (AyArAva dosannU ke0 ) AcA-: rajAvadoSajJaH eTale sAdhu sAmAcArImAMnA jAvadoSano jAne ( pannavaM ke0 ) prajJAvAn eTale buddhizAlI evo sAdhu ( na nAsika ke0 ) na jASeta eTale na bole. // 13 // ( dIpikA. ) tataH kiM kartavyamityAha / prajJAvAn buddhimAn sAdhustamarthaM na jASeta / kiMbhUtaH sAdhuH / buddhimAn AcAranAvadoSajJaH AcArajAvasya doSAn jAnAtIti zrAcArabhAvadoSajJaH / tamarthaM kam / yena etena anyena vA uktena kathitena arthena kena cit prakAreNa paro'nya upahanyate pIDAvAn bhavati // 13 // 1 ( TIkA. ) eee ti sUtram / etenAnyena vArthenoktena satA paro yenopahanyate / yena kenacitprakAreNa | AcAranAvadoSajJo yatirna taM jASeta prajJAvAMstamartha mitisUtrArthaH // 13 // tadeva dole golitti, sANe vA vasulitti // dumma Duda vA vi, nevaM nAsika pannavaM // 14 // (avacUriH ) tadeva tathaiva hola re mUrkha hAlika / golo jArajAtaH / dezAntararUDhyA nairya saMbodhane holAdayo vAcyAH / zvAno vA visula iti ( vInAla ) Dumako go'pi vA naivaM jApeta prajJAvAn // 14 // 56 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tatAlIsa-(43)-mA. (artha.) ( tadeva ke ) tathaiva ) eTale temaja phalANo puruSa (hole ke) holaH eTale hola be, (gotitti ke) gola iti eTale gola ve e prakAre, ( vA ke.) vA eTale athavA (sANo ke0) zvA eTale zvAna , (a ke0) ca eTale valI (vasutitti ke) vasula ti eTale vasula De e prakAre tathA (ummae ke0) amakaH eTale amaka , ( vA ke) vA eTale athavA (uhae vi ke0) unno'pi eTale unaMga be ema paNa ( pannavaM ke0) prajJAvAn eTale buddhizAlI sAdhu (no vae ke0) no vadet eTale na bole. gola pramukhazabdo te te jApAnI rUDhI pramANe kaThora paNuM prakAzita kare . mATe ahiM teno niSedha kasyo. // 14 // (dIpikA.) punaH sAdhuH kIdRzIM nASAM na nASeta ityAha / buddhimAn sAdhustathaiva tAM nASAM na naasset| tAM kAmityAha / hola 1 gola 5 iti zvA 3 vasula 4 iti amaka 5 iti purnaga iti / iha holAdizabdAH tattaddezeSu prasijhaniSThuratA divAcakA aprItyutpAdakAzca / atasteSAM pratiSedhaH proktaH // 14 // - ( TIkA.) taheva tti sUtram / tathaivati pUrvavat / holo gola iti zvA vaa| vasula . iti vA amako vA purnagazcApi naivaM nASeta prajJAvAn / zha holAdizabdAstattaddezIpra.. sichito naiSTuryA divAcakA atastatpratiSedha iti sUtrArthaH // 14 // ajie paGie vA vi, ammo mAnasiatti a|| pinassie nAyaNijatti, dhUe NattuNiatti a||15|| (avacUriH) strIpuruSayoH sAmAnyena nASaNapratiSedhamuktvA striyamAzrityAha / Arjike prArjike vApi aMba mAtRSvasaH iti pitRSvasaH nAgineyIti kuhitarnaptrIti ca / tatra piturvA mAturvA mAtAryikA / tasyApi yA mAtA sA prAyikA / zeSAnidhAnAni prakaTAni // 15 // ' (artha.) strInI sAthe athavA puruSanI sAthe sAmAnya rIte zIrIte na bolavU te kaDaM. have strInI sAthe zIrIte na bolaq te kahe be. pUrvokta sAdhu je te (iDiyaM ke0) striyam eTale strIne (evaM ke0) evaM eTale A prakAre (Na Alave ke ) nAlapet eTale na bole. kaye prakAre na bole te kahe . ( ajie ke) Arjike eTale he Arjike (mAnI athavA pitAnI mAtA) (pahie ke) prAjike eTale ha .. prANike ( mAnI athavA pitAnI mAtAnI mAtA) (vA ke) vA eTale athavA / ammo vi ke0) ambApi eTale he aMba A rIte paNa (zra ke0) ca eTale vatA (mA.. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... dazavaikAlike sptmaadhyynm| 443 / usithatti ke) mAtRSvasariti eTale he mAzI A prakAre, tathA (pissie ke0) pitRSvasaH eTale he phaza, tathA (jANikatti ke0) nAgineyIti eTale he nANejI e prakAre, tathA (dhUe ke) kuhitaH eTale he kanye, (a ke0) ca eTale valI ( NattuNiatti ke) naStrIti eTale he putranI putrI e prakAre vacana na kahe. // 15 // (dIpikA.) iti strIpuruSayoH sAmAnyena nASaNa niSedhaH kRtH| atha striyamAzritya .. thAha / sAdhuH etAni vacanAni na vadettAni kAni tadAha / he Aryike 1 he prAyike vAra he aMba 3 he mAtRSvasaH 4 he pitRSvasaH 5 he nAgineyi 6 he uhitaH 7 he napti / etAni- vacanAni. striyA AmaMtraNe vartate tatra eSAM zabdAnAmarthastvevam / taMtra mAtuH pituryA mAtA sA AryikA / tasyA api mAtA anyA sA prAryikA / anyeSAM padArthaH sugama eva // 15 // .. . (TIkA.) evaM strIpuruSayoH sAmAnyena nASaNapratiSedhaM kRtvAdhunA striyamadhikR. tyAha / ahie ti sUtram / Arjike prArjike vApi amba mAtRSvasa iti ca pitRSvasaH nAgineyIti uhitaH naptrIti ca / etAnyAmantraNavacanAni vartate / tatra mAtuH piturvA mAtAyikA tasyA api yAnyA mAtA sA praarjikaa| zeSAnidhAnAni prakaTArthAnyeveti sUtrArthaH // 15 // . .. dale dalitta annitti, naTTe sAmiNi gomi|| dole gole vasulitti, biaM nevamAlave // 16 // (zravacUriH) hale hale iti sakhyAmaMtraNe / anne iti| naTTe khAmini gomini vaa| etAni puujyaamNtrnne| holAdayo hInatve'pi nAnAdezApekSayA syAmaMtraNavacanAni / holAdizabdaiH striyaM naivAlapet / anurAgAprItivacanalAghavadoSAH // 16 // (zrartha.) ( haleha titti ke0 ) hale. hale iti eTale hale hale yA prakAre, (anni tti ke0) anne iti eTale he anne e prakAre (jaThe ke0) naTTe eTale he | n|, ( sAmiNi ke0) svAmini eTale he svAmini, ( gomiNi ke0) gomini 3 eTale he gomini, (hole ke) hole eTale he hole, (gole ke0 ) gole eTale he gole, tathA ( vasuti tti ke0) vasule iti he vasule, e prakAre strIne AmaMtraNa ke vacana na kahe. yA gAthAmAM kahelA halAdika tathA holAdi zabdo nAnAdezanI |he apekSAe niMdA gaurava ityAdi vAcaka The, ema jANavU. // 16 // vA (dIpikA.) punaH kiMca sAdhuH striyaM prati naivaM holAdizabdaiH zrAlapet / katha Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. mevamAlapanaM kurvataH sAdhoH svagarhAtatpraheSavacanalAghavAdayo dopA nvNti| ke te holAdi zabdA ityAha / pUrva ye jaktAH punaH halehale ityevamanne iti tathA laTTe khAmini gomini hole gole vasule iti / etAnyapi nAnAdezApedayA strINAmAmantraNavacanAni gauravakutsAdigarnANi vartante // 16 // (TIkA.) kiM ca hale hale ti sUtram / hale hale ityevamanne ityevaM tathA nahi ni khAmini gomini / tathA hole gole vasule ityetAnyapi nAnAdezApekSayA AmantraNavacanAni gauravakutsAdigarjANi vartante / yatazcaivamataH striyaM naivaM halAdizabdairAlapediti / doSAzcaivamAlapanaM kurvataH saMgagardA tatpraveSapravacanalAghavAdaya iti sUtrArthaH // 16 // nAmadhileNa NaM bUA, zbIyutteNa vA punno|| jadAridamaniginaM, AlaviGa laviGa vA // 17 // (avacUriH) yadi naivamAlapet tarhi kathamAlapedityAha / nAmadheyena NaM enAM brUyAt / nAmAsmRtau strIgotreNa vA punaH brUyAt / yathA kAzyapagotra iti / yathArha vayodezaizvaryAdyapekSayA nigRhya guNAnAlocya bAlAM yuvatI vRddhAM bAle vRjhe dharmazIle ztyevamAlapet stokaM bahutaraM vA lapet // 17 // (artha.) ema na bolaq to zIrIte bolaq te kahe . pUrvokta sAdhu kaMza kAraNa paDavAthI (NaM ke ) enAM eTale A strI pratye ( nAmadhijeoNa ke ) nAmadheyena eTale devadattA pramukha nAmavaDe karIne (bUA ke) brUyAt eTale bole. arthAt strIneM je nAma prasiddha hoya te nAmathIja tene bulAva. kadAca nAma yAdamAM na hoya to ( vA puNo ke0 ) vA punaH eTale athavA (zbIgutteNa ke) strIgotreNa eTale kAzyapa pramukha strIgotravaDe karIne bole. ( jahArihaM ke ) yathAIM eTale vaya, deza, aizvarya . ityAdikanI apedAthI ( anigina ke.) anigRhya eTale guNa doSano vicAra karIne (Ala vija ke0) Alapet eTale thoDaM athavA ekavAra bole. (vA ke) punaH (lavijA ke0) lapet eTale vAraMvAra athavA ghaNuM bole. tAtparya jema kornu . mana na mukhAya tema bolavU. // 17 // .. (dIpikA.) athaivaM pUrvoktaprakAreNAlapanaM na kuryAt tarhi kathaM kuryAdityAha / sAdhuH nAmadheyena iti nAmnaiva kvacitkAraNe etAM striyaM brUyAta / yathA he devadatta zata / / zratha nAmno'smaraNe gotreNa vA brUyAt striyam / yathA he kAzyapagotre iti / paraM yathA Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... dazavaikAlike sptmaadhyynm| ....... 45 yogyaM yathArhama nigRhya vayodezaizvaryAdyapedayA guNadoSAnAlocya tadAlapet lapet vA / Sat sakRchA lapanamAlapanaM lapanaM vAraM vAram ato'nythaa| tatra ca yA vRddhA madhyadeze IzvarA dharmapriyA anyathocyate dharmazIlA ityAdinA / anyathA ca yathA na lokopaghAta iti // 17 // . (TIkA.) nAmadhijeNaM ti sUtram / nAmadheyeneti nAmnaiva enAM brUyAtstriyaM vacikAraNe yathA devadatte ityevamAdi / nAmAsmaraNAdau gotreNa vA punabrUyAt striyaM yathA kAzyapagotre ityevamAdi / yathAIM yathAyathaM vayodezaizvaryAdyapedayAnigRhya guNadoSAnAlocyAlaperapeThAISatsakRchAlapanamAlapanamato'nyathA lapanam / tatra vayovRddhA madhyadeza IzvarA dharmapriyAnyatrocyate / dharmazIla ityAdinAnyathA ca yathA na lokopaghAta iti suutraarthH|| 17 // - aGae par3ae vA vi, bappo culvapina tti a|| * mAulA nANija tti, putte gattuNiati a||27|| (avacUriH) naramAzritya pratiSedhamAha / zrAryakaH pitAmaho mAtAmahazca / prAryakaH prapitAmahazca / bappaH pitA / culaka piteti pitRvyH| mAtula nAgineyeti putra napta iti vacanam / naptA pautraH prapautro vA // 17 // (artha.) strIne AzrayIne zIrIte bolavU tathA na bolavU te kaDuM. have puruSane zrAzrayIne kahe . (ajAe ke0) AryakaH eTale Aryaka (pajAe ke)prAryakaH eTale prAryaka ( vA ke0) athavA (vi ke0) api eTale punaH (bappo keya) vappaH eTale pitA (cunnapina ke0) cubapitA eTale cutrapitA (kAko)(mAjalA ke0) mAtulaH eTale mAtula (mAmo) (nAgaNija ke0)nAgineyaH eTale nAgineya(nANeja ) (putte ke0) putraH eTale putra( NattuNiyattiya ) naptetica eTale naptA(potro) e prakAre puruSane uddezIne sAdhue na volavaM. // 17 // (dIpikA.) uktaH striyamadhikRtyAlapana niSedho vidhizca / sAMprataM purussmdhikRtyaah| sAdhuriti na vadet / itIti kim / AryakaH prAryakazcApi vappaculaka piteti ca tathA . mAtula nAgineyeti putra naptA iti ca / iha jAvArthaH striyAmiva aSTazyaH / navaraM. culavappaH pitRvyo'nidhIyate // 17 // (TIkA.) uktaH striyamadhikRtyAlapanapratipedho vidhizca / sAMprataM puruSamAzrityAha / ajAe tti sUtram / zrAryakaH prAryakazcApi vappaculapiteti ca tathA mAtulanAgineyeti Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. mevamAlapanaM kurvataH sAdhoH svagarhAtatpraTeSavacanalAghavAdayo doSA nvNti| ke te holAdi zabdAztyAha / pUrva ye uktAH punaH halehale ityevamanne iti tathA jaTTe svAmini gomini hole gole vasule iti / etAnyapi nAnAdezApekSayA strINAmAmantraNavacanAni gauravakutsAdigarjANi vartante // 16 // .. (TIkA.) kiM ca hale hale ti sUtram / hale hale ityevamanne ityevaM tathA nahini khAmini gomini / tathA hole gole vasule ityetAnyapi nAnAdezApedayA thAmantraNavacanAni gauravakutsAdigarjANi vartante / yatazcaivamataH striyaM naivaM halAdizabdairAlapediti / doSAzcaivamAlapanaM kurvataH saMgagardA tatpraheSapravacanalAghavAdaya iti sUtrArthaH // 16 // nAmadhileNa e bUA, zbIyutteNa vA punno|| jadAridamaniginnaM, AlaviGa laviGa vA // 17 // (avacUriH) yadi naivamAlapet tarhi kathamAlapedityAha / nAmadheyena NaM enAM brUyAt / nAmAsmRtau strIgotreNa vA punaH brUyAt / yathA kAzyapagotra iti / yathArha vayodezaizvaryAdyapekSayAnigRhya guNAnAlocya bAlAM yuvatI vRddhAM bAle vRche dharmazIle ityevamAlapet stokaM bahutaraM vA lapet // 17 // (artha.) ema na bolavU to zIrIte bolavU te kahe . pUrvokta sAdhu kaMza kAraNa paDavAthI ( NaM ke) enAM eTale A strI pratye ( nAmadhijeNa ke) nAmadheyena eTale devadattA pramukha nAmavaDe karIne (bA ke ) brUyAta eTale bole. arthAta strItuM je nAma prasika hoya te nAmazrIja tene bulAva. kadAca nAma yAdamAM na hoya to (vA puNo ke0) vA punaH eTale athavA (bIguttaNa ke0) strIgotreNa eTale kAzyapa pramukha strIgotravaDe karIne bole. (jahArihaM ke ) yathAIM eTale vaya, deza, aizvarya ityAdikanI apekSAthI (anigina ke) anigRhya eTale guNa doSano vicAra karIne (AlaviU ke0) Alapet eTale thoDaM athavA ekavAra bole. (vA ke) punaH ( la vija ke) lapet eTale vAraMvAra athavA ghaNuM bole. tAtparya jema kornu / mana na ukhAya tema bolvu.|| 17 // (dIpikA.) athaivaM pUrvoktaprakAreNAlapanaM na kuryAt tarhi kathaM kuryAdityAha / sAdhuH nAmadheyena iti nAmnaiva kvacitkAraNe etAM striyaM brUyAta / yathA he devadatta zata / / zratha nAmno'smaraNe gotreNa vA brUyAt striyam / yathA he kAzyapagotre iti / paraM yathA- 2 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike saptamAdhyayanam / 445 yogyaM yathArhamajigRhya vayodezaizvaryAdyapekSayA guNadoSAnAlocya tadAlapet lapet vA / iSat sakRdvA lapanamAlapanaM lapanaM vAraM vAram ato'nyathA / tatra ca yA vRddhA madhyadeze IzvarA dharma priyA anyayocyate dharmazIlA ityAdinA / zranyathA ca yathA na lokopaghAta iti // 17 // ( TIkA. ) nAmadhijeNaM ti sUtram / nAmadheyeneti nAtraiva enAM brUyAttriyaM kaci - tkAraNe yathA devadatte ityevamAdi / nAmAsmaraNAdau gotreNa vA punabrUyAt striyaM yathA kAyago ityevamAdi / yathA yathAyathaM vayodezaizvaryAdyapekSayA nigRhya guNadoSAnAlocyA pepeThA ISatsakuddhA lapanamAlapanamato'nyathA lapanam / tatra vayovRddhA madhyadeza IzvarA dharma priyAnyatrocyate / dharmazIla ityAdinAnyathA ca yathA na lokopaghAta iti sUtrArthaH // 17 // e e vA vi, bappo cullapitta mAulA nAipika tti, putte tu priti // // 18 // ( yavacUriH ) naramAzritya pratiSedhamAha / zrAryakaH pitAmaho mAtAmahazca / prAryakaH prapitAmahazca / vappaH pitA / cullaka piteti pitRvyaH / mAtula jAgineyeti putra natR iti vacanam / naptA pautraH prapautro vA // 18 // (artha) strIne AzrayIne zIrIte bolavu tathA na bolavu te kayuM. have puruSane AzrayIne kahe . ( ae ke0 ) AryakaH eTale Aryaka ( pAe ke0 ) prArthakaH eTale prArthaka ( vA0 ) athavA (vi. ke 0 ) api eTale punaH (bappo ke0 ) bappaH eTale pitA ( culla pike0 ) cula pitA eTale culla pitA (kAko) (mAulA ke0) mAtulaH eTale mAtula (mAmo) (nANika ke0 ) jAgineyaH eTale jAgineya ( jANeja ) (putte ke 0 ) putraH eTale. putra ( tuNitti ) naptetica eTale naptA ( potro ) e prakAre puruSane uddezIne sAdhu na bolavu // 18 // 1 ( dIpikA. ) uktaH striyamadhikRtyAlapana niSedho vidhizca / sAMprataM puruSamadhikRtyAha / sAdhuriti na vadet / itIti kim / zrAryakaH prAryakazcApi bappaculaka piteti ca tathA mAtula jAgineyeti putra naptA iti ca / iha jAvArtha: striyAmiva draSTazyaH / navaraM cullappaH pitRvyo'nidhIyate // 18 // 1 ( TIkA. ) uktaH striyamadhikRtyAlapanapratiSedho vidhizva / sAMprataM puruSamAzrityAha / 1. ae ti sUtram / zrAryakaH prAryakazcApi bappaculla piteti ca tathA mAtulajA gineyeti Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) -mA. putraseti ca / iha jAvArthaH striyAmiva draSTavyaH / navaraM cullavappaH pitRvyo'nidhIyata iti sUtrArthaH // 18 // deno dalitti prannitti, naTTe sAmipra gomiyA // hola gola vasuli tti, purisaM nevamAlave // 19 // (riH ) kiMca he jo daleti anneti jaTTeti svAmin gomika hola gola vasuleti puruSaM naivamAlapet // 17 // (artha. ) (he ke0 ) he eTale he ( jo ke0 ) jo: eTale jo ( halitti ke0 ) haleti paTale hala e prakAre (anni tti ke0 ) anneti eTale anna e prakAre (nahe ke0 ) jartA eTale jartA ( sAmiA ke0 ) svAmI eTale svAmI ( gomI ke0 ) gomI eTale gomI (holagola vasulitti ke0 ) holagolavasula iti eTale hola gola vasula e prakAre puruSane uddezIne sAdhue na bolavuM // 15 // ( dIpikA . ) kiMca he anna he jaTTa he svAmin he hola he gola he vasuleti sAdhuH puruSaM naivamAlapediti // 15 // ( TIkA. ) kiMca jotti sUtram / he jo haletyanneti nartaH khAmin gomina hoa gola vasula iti puruSaM naivamAlapedityatrApi nAvArthaH pUrvavadeveti sUtrArthaH // 1.5 // nAmadhije jaMbUcyA, purisagutteNa vA puNo // jadArihamanigina, prAlavika laviGa vA // 20 // ( avacUriH ) tarhi kathamAlapet / puruSA jilApena yojanA kAryeti // 20 // ( artha. ) ema na bolavuM to zIrIte bolavaM tekahe be. nAma dhiNaM ityAdi sUtra. yA gAthAno jAvArtha Aja adhyayananI sattaramI gAthAmAphaka jANavo. eTaloja phera ke, temAM strI AzrayI bAta kahI be te ahiM puruSa AzrayI jANavI // 20 // ( dIpikA . ) yadi naivamAlapet tarhi kathamAlape dityAha / vyAkhyA pUrvavat / navaraM puruSA jilApenArtha yojanA kAryA // 20 // ( TIkA. ) yadi naivamAlapetkathaM tarhyalapedityAha / nAmadhijeNa ti sUtram / vyAkhyA pUrvavadeva / navaraM puruSA jilApena yojanA kAryeti // 20 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| 447 paMciMdiANa pANANaM, esa zvI ayaM pumaM // jAva NaM na vijANijjA, tAva jA tti paalve||21||... (zravacUriH) uktaH puruSamAzrityAlapane pratiSedho vidhizca / adhunA paJcenjiyati- . . ryaggataM vidhimAha / paMcendriyANAM prANinAM gavAdInAM kvaciDUre deze sthitAnAmeSA / strI gauH / ayaM pumAn balIvaIH / yAvadetahizeSeNa na jAnIyAt tAvanmArgapraznAdau .. - prayojana utpanne sati jAzatti jAtimAzritya Alapet / asmAtpazuTolakAtkiya- ... dUre panthA ityevamAdi / anyathA liNgvytyysNnvaanmRssaavaadaapttiH| atrAha prH| ekendriya vikalejiyanArakANAM napuMsakatve satyapi mRttikA pASANo dhanarasa Apo jalaM jvalanaH pavanastarulatA zaMkhaH zaktikA kITikA 'matkoTako naMgI nAraka ityAdInAM liMgavyatyayenocyamAnatvAt kiM na mRssaadossH| gururAha / vyavahArasatyena satyamevaitat / yathA dahyate girigalati nAjanamanudarA kanyeti na mRSAdoSaH // 1 // . .. (artha.) puruSane uddezIne paNa vacanano vidhi tathA pratiSedha kahyo. have tiryaMca.. paMceMjiya zrAzrayI vacanavidhi kahe . paMciMdiANa ityAdi sUtra. (paMciMditrANa ke) paMcenDiyANAM eTale paMceMjiya evA (pANANa ke0) prANinAm eTale gAyapra- mukha tiryaMca jIvo kyAMya dUra pradeze rahyA hoya to temanAmAM ( esa ke) eSA eTale zrA (zlI ke ) strI eTale strI ne, (ayaM ke0) ayaM eTale zrA (pumaM ke) pumAn eTale puruSa , A rIte (jAva ke) yAvat eTale jyAsudhI (NaM ke0) enaM eTale ene (navijANijA ke) na vijAnIyAt eTale na jANe. (tAva ke0) tAvat - eTale tyAMsudhI mArgAdikamAM ko prazna vigere kare to (jAi tti ke0 ) jAtimiti eTale jAtine AzrayIne (bAlave ke0) Alapet eTale bolaq. mArgAdika ko - pUje to ema kahevU ke, zrA phalANI jAtarnu tiryaMca betuM ne tethI thoDe beTe phalANo. mArga De ityAdi. // 1 // ... ... (dIpikA.) uktaH purUSamapyAzrityAlapanapratiSedho vidhizca / adhunA paJcenjiyati-:-. yaksaMbandhinaM vacana vidhimaah| paMcenDiyANAM prANinAM gavAdInAM kvacidUradeze sthi- : " tAnAmeSA strI gaurayaM pumAn balIvardaH yAvadetahizeSeNa na vijAnIyAt tAvanmArge praznAdau prayojane samutpanne sati jAtiM nimittamAzrityAlapet / asmAt goruupm|jaataat kiyadUreNa shtyevmaadi| anyathA liGgavyatyayasaMjavAt mRssaavaadsyotpttiHsyaat| . - bAlagopAlAdInAmapi vipariNAma ityevamAdayo doSA navanti // 1 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4vA rAya dhanapatasiMghabahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. -- ( TIkA.) uktaH puruSamapyAzrityAlapanapratiSedho vidhizca / adhunA.paJcenjiyatiryaggataM vaagvidhimaah|pNciNdiaann tti sUtram / paJcendriyANAM gavAdInAM prANinAM kacichiprakRSTadezAvasthitAnAmeSA strI gaurayaM pumAn valIvardaH / yAvadeta hizeSeNa na - jAnIyAt / tAvanmArgapraznAdau prayojana utpanne sati jAtimiti jAtimAzrityAlapet / asmAjorUpajAtAtkiyareNetyevamAdi / anyathA liGgavyatyayasaMcavAnmRSAvAdApattirgopAlAdInAmapi vipariNAma ityevamAdayo dossaaH| zrAdepaparihArau tu vRddhvivrnnaadvseyau| taccedam |jliNgvcce doso tA kIsa puDhavA dinapuMsagattevi purisivinideso pydRsh|jhaa pabaro maTTiyA kara ussA mummuro jAlA vArDa vAlIlI aMvarDa aMviliyA. kimi jalUyA makoDa kIDiyA jamaraje maDiyA evamAdi / Ayarija Aha / jaNavayasacceNa vavahArasacceNa ya evaM payaza tti Na eba doso / paMcidiesu puNa Na eymNgiikiir| govAlAdINa vi Na sudidhamma tti vipariNAmasaMjavArDa puchiasAmAyArikahaNe vA guNasaMjavAditi iti sUtrArthaH // 21 // tadeva mANusaM pasuM, pakiM vA vi sarIsavaM // yUle pamezle vane, pAyamitti a no ve||22|| (avacUriH) tathaiva yathoktaM prAga manuSyaM nAryAdikaM pazumajAdikaM padiNaM vApi haMsAdikaM sarIsRpamajagarAdikaM sthUlo'tyaMtamAMsalo'yaM manuSyAdiH / tathA prameraH prakarSamedaHsaMpannaH / vadhyo vyApAdanIyaH / pAkya iti ca pAkayogya iti ca no vadet tadaprItivadhAzaMkAdidoSAt // 22 // (artha.) valI ( taheva ke ) tathaiva eTale temaja (mANusaM ke) mAnuSaM eTale manuSyane ( pasuM ke) pazuM eTale gAya, balada pramukha pazune (pakiM. ke0) pakSiNaM eTale haMsa pramukha padIne ( vA ke0) athavA (sarIsavaM vi ke0) sarIsRpamapi eTale sarpa ityAdikane paNa A ( zrUle ke0) sthUlaH eTale ghaNo jADo , (pamezle ke0) pramedilaH eTale ghaNo medavAlo , (vale ke0) vadhyaH eTale vadha karavAyogya be, (a ke) ca eTale valI (pAyamitti ke) pAkya iti eTale pAka karavAyogya De e prakAre ( no vae ke0) no vadet eTale na bolavaM. // 22 // ... .. (dIpikA.) kiMca sAdhustathaiva uktapUrva manuSyamAryAdikaM pazumajAdikaM pakSiNaM / vApi haMsAdikaM sarIsRpamajagarAdikaM prati iti na vadet / ztIti kim / ayaM sthUlA. - 'tyantamAMsalo mnussyaadiH| tathA ayaM pramepuraH prakarSaNa medHsNpnnH| tathA aya Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavakAlike saptamAdhyayanam / 44e vaDyo mAraNIyaH / ayaM pAkyaH paakpraayogyH| kecidanti pAkyaH kAlaprApta ityevaM vacanaM na vadet / katham / aprItivyApattyAzaGkA didoSaprasaGgAt // 22 // (TIkA.) kiMca tahevatti sUtram / tathaiva yathoktaM prAk manuSyamAryAdikaM pazumajAdikaM pakSiNaM vApi haMsAdikaM sarIsRpamajagarAdikam / sthUlo'tyantamAMsalo'yaM manuSyAdiH / tathA pramepuraH prakarSeNa medHsNpnnH| tathA vadhyo vyaapaadniiyH| pAkya iti ca no . vadet / pAkyaH pAkaprAyogyaH / kAlaprApta ityanye / no vadet no brUyAt / tadaprItivyApattyAzaGkA didoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 5 // .. parivUDha tti eNaM bUSA, banA javacitra tti a|| . . . saMjAe pINie vA vi, mahAkAya tti Alave // 23 // (avacUriH) kAraNe punarutpanna evaM vade dityAha / pari samantAt vRddhaH parivRta ztyevaM sthUlaM manuSyAdikaM brUyAt / brUyAupacita iti saMjAtaHprINitazcApi niSpanno mahAkAya iti cAlapet // 23 // . (artha.) kAraNa paDe to zIrIte kahe te kahe . parivUDha ityAdi sUtra. (eM ke) enaM eTale te sthUla prANIne (parivUDha tti ke0) parivRkSa iti eTale parivRta e prakAre (bUA ke) brUyAt eTale bolaq. (a ke0) ca eTale valI ( uvacitra tti ke0) upacita iti eTale upacita e prakAre (bUA ke ) brUyAt eTale kahe. (vA ke0) athavA ( saMjAe ke0 ) saMjAtaH eTale saMjAta, (pINie ke0) prINitaH eTale prINita, ( mahAkAya tti vi ke0) mahAkAya ityapi eTale mahAkAya e prakAre . paNa (zrAlave ke0) Alapet eTale kahe. // 53 // (dIpikA.) kAraNe tu utpanna evaM vade dityAha / sAdhuH sthUlaM manuSyAdikaM prati - iti vadet / ztIti kim / ayaM parivUDho balopetaH / ayamupacitaH / ayaM sNjaatH| ayaM prINitaH / ayaM mahAkAya iti brUyAdAlapet // 23 // ( TIkA.) kAraNe punarutpanna evaM vade dityAha / parivUDha tti sUtram / parivRkSa i... .. tyenaM sthUla manuSyAdi brUyAttathA brUyA'pacita iti ca / saMjAtaH prINitazcApi mahAkAya iti cAlapet / parivRkSaM palopacitaM parihare dityAdAviti sUtrArthaH // 23 // ... tadeva gAunAna, dammA goragatti a|| ., vAdimA rahajogitti, nevaM nAsiGa pannavaM // 24 // .. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. ( avacUriH ) tathaiva gAvo dohyA dohArdA damyA damanayogyA gorathakAH kalho - sha iti ca vAhyA rathayogyA iti naivaM jASeta prajJAvAn // 24 // ( artha. ) valI ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( gArDa ke0 ) gAvaH eTale gAyo ( nAdho ) dohyA: eTale dohavA yogya be, arthAt emano dohavAno samaya yo be. ( 0 ) ca eTale valI ( gorahagA ke0 ) gorathakA: eTale valada ( dammA ke0 ) damyAH eTale damavA yogya be, ( ti ke0 ) iti eTale A prakAre tathA ( vAhimA ke0 ) vAhyA: eTale jAra pramukha vadevA yogya The, tathA ( rahajogitti ke0 ) rathayogyA iti eTale rathAyogya ve e prakAre ( pasavaM ke0 ) prajJAvAn eTale buddhizAlI sAdhu (nevaM nAsika ke0) naivaM jASeta eTale ema na vole. // 24 // ( dIpikA . ) punaH kIdRzIM jASAM na vadedityAha / prAjJAvAn sAdhuH na evaM jASAM tra | evaM kimityAha / etA gAvo dohyA dohArhAH / AsAM gavAM dohanasamayo vartata ityrthH| ete gorathakAH kalhoDakA damyAH / tathA ete vAhyAH sAmAnyena ye kecit tAnAzritya ratha yogyAH / kuto na jASeta / ucyate / adhikaraNalAghavAdidoSA javanti / prayojane tu kvacit evaM jASeta ityAha // 24 // ( TIkA. ) kiM ca tadeva tti sUtram / tathaiva gAvo dohyA dohArdA dohasamaya sAM vartata ityarthaH / damyA damanIyA gorathakA iti ca / gorathakAH kalhoDAH / tathA vAhyAH sAmAnyena ye kvacittAnAzritya rathayogyAzcaita iti naivaM jASeta / prajJAvAn sAdhuradhikaraNalAghavAdidoSAditi sUtrArthaH // 24 // juvaM gavitti AMbUcyA, dheNuM rasadayatti // rahasse madallae vA vi, vae saMvadaNitti // 25 // ( avacUriH ) kArye tvevaM brUyAt / yuvA gauriti damyo gauryuveti brUyAt / dhenuM rasadeti ca brUyAt / gorathakaM hrasvaM vAhyaM mahalakaM vApi vadet saMvahanamiti ca ratha yogyaM saMvadanaM dhuryaM vadet // 25 // 1 ( .) ko vakhate kAma paDe to ArIte bolavaM ema kahe be. juvaM ityAdi sUtra. ( NaM ke0 ) enaM eTale e damavAyogya evAne (juvaM gavitti ke0 ) yuvA gauriti eTale juvAna balada be e prakAre ( bUyA ke0 ) brUyAt eTale kahe. ( a ke0 ) valI (dhe eM ke0 ) dhenuM eTale thoDA divasa upara prasava pAmelI gAyane ( rasadatti ke0 ) iti eTale rasa (dUdha ) ApanArI be zrarIte kahetuM, tathA ( rahasse ke ) Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . dazavakAlike saptamAdhyayanam / 452 eTale TUko evA ( vA ke0 ) athavA ( mahabae vi0) mahabakamapi eTale moTA evA paNa jotaravA yogya baladane ( saMvahaNa tti ake) saMvahana iti ca eTale saM. vahana prakAre ( vae ke0 ) vadet eTale bolavU. // 25 // .. (dIpikA.) sAdhuH yuvA gauriti damyo gauryuvA iti brUyAt / dhenuM gAM rasadA iti bruuyaat| rasadA gauriti| tathA hrasvaM mahatakaM vApi gorathakaM hrasvaM vAhyaM mahalakaM vadet saMvahana miti ca rathayogyaM saMvahanaM dhuryaM vadet // 25 // ... (TIkA.) prayojane tu kacidevaM nASetetyAha juvaM ti sUtram / yuvA gauriti damyo gauryuveti brUyAt / dhenuM gAM rasadeti brUyAt / rasadA gauriti / tathA isvaM mahatakaM vApi gorathakaM hrasvaM vAhyaM mahalakaM vadet / saMvahanamiti rathayogyaM saMvahanaM vadet / kvacidigupalakSaNAdau prayojana iti sUtrArthaH // 25 // tadeva gaMtumujANaM, pavayANi vaNANi a|| rukA mahala pedAe, nevaM nAsika pannavaM // 26 // - (zravacUriH ) kiMca tathaiva gatvodyAnaM jalakrIDAsthAnaM parvatAn vanAni ca vRddhAn mahataH prekSya naivaM nASeta prajJAvAn // 26 // (artha.) ( taheva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( ujANaM ke0) udyAnaM eTale kIDA karavAnA bagIcAmA ( pavvayANi ke0) parvatAn eTale parvato upara (a ke0) ca eTale valI ( vaNANi ke) vanAni eTale jaMgalomAM (gaMtuM ke0) gatvA eTale jazne ( mahala ke0) mahataH eTale moTA ( rukA ke) vRdAn eTale vRdone (pehAe ke) prekSya eTale jozne (pasavaM ke) prajJAvAn eTale bujhizAlI sAdhu (evaM ke0) kahIzuM te prakAre (na nAsija ke0) na nASeta eTale na bole.||26|| ... (dIpikA.) punaH kIdRzIM nASAM sAdhuna vade dityAha / prajJAvAn sAdhuH evaM nASAM na nASeta / kiM kRtvA / tathaiva pUrvavat udyAnaM jalakrIDAsthAnaM gatvA / tathA parvatAn pratItAn tathA vanAni ca tatra vRdAn mahato mahApramANAn utprekSya dRSTvA // 26 // (TIkA.) taheva tti sUtram / tathaiveti pUrvavat / gatvodyAnaM janakrIDAsthAnaM tathA parvatAn pratItAn gatvA / tathA vanAni ca / tatra vRkSAn mahato mahApramANAn prekSya "vaM dRSTvA naivaM jASeta prajJAvAna sAdhuriti. sUtrArthaH // 26 // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 rAyadhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. alaM pAsAyakhaMnANaM, toraNANi gihANi a|| phalidaggalanAvANaM, alaM udagadoNiNaM // 7 // . (avacUriH ) kimityAha / samarthAH prAsAdastaMcayoH toraNAnAM nagaratoraNAdInAM gRhANAM ca parighArgalAnAvAM tatra parigho nagarachAre, argalA gopATAdau nauH pratItA / AsAmiti yojyam / alamudakoNInAM araghaTTajaladhAriNInAm // 27 // (artha.) zIrIte na bolavU te kahe. alaM ityAdi sUtra. A vRdo (pAsAyakaMjANaM ke0) prAsAdastaMnAnAM eTale eka staMna prAsAda (mahela) vanAvavAne tathA bIjA paNa ghara kAmane yogya evA staMna banAvavAne (alaM ke0) alaM eTale yogya ve. (zra ke0) ca eTale valI A vRdo ( toraNAni ke) toraNAnAm eTale nagara pramukhanA daravAjA tathA (gihANi ke0) gRhANAM eTale vividha prakAranAM gharo vanAvavA yogya je. tathA A vRdo (phalihaggalanAvANaM ke0) parighArgalAnAvAm eTale parigha (nagaranI cUMgala), argalA (gharapramukhanI muMgala) ane nau (naukA hoDI pramukha) banAvavA yogya . tathA A vRdo (udagadoNINaM ke0) udakoNInAM eTale raheTa pAse pANI jaravA mATe mUkAtI lAkaDAnI moTI kuMDI banAvavA yogya je.ema na kahe, - (dIpikA.) evaM kiM na jASeta ityAha / ete vRkSAH prAsAdastaMnAnAM tathA parighArgalAnAvAM tatra nagarakAre parigho, gopATAdiSu argalA, naustu prasidhA / AsAmalamete vRdaaH| tathA udakoNInAM udkonnyo'rghjldhaarikaaH| eteSAM prAsAdastaMnAdInAmete vRdA yogyA iti sAdhuna vadet // 27 // (TIkA.) kimityAha / alaM ti sUtram / avaM paryAptA ete vRkSAH prAsAdastamnayoH / atraikastaMnaH prAsAdaH staMjastu staMna eva tyorkhm| tathA toraNAnAM nagaratoraNAdInAM gRhANAM ca kuttiirkaadiinaam|almiti yogA tathA parighArgalAnAvAM vaa| . tatra nagaradhAre parighaH |gopaattaadissvrglaa / nauH pratIteti / AsAmalamete vRkssaaH| tathodakoNInAmalam / udakoNyo'rahaddajaladhArikA iti sUtrArthaH // 27 // pIDhae caMgabere a, naMgale mazyaM sishraa|| jaMtalahI va nAnI vA, gaMDiA va alaM siyaa|||| .... (avacUriH) caturthyarthe prathamA / pIThakAya kaasstthaasnaay|cNgberN ca kaasstthpaatrii| nAMga lAya halAya, mahikAya sanArAyaH syAt / yaMtralaSTayai vA / yantra yaSTiH prsikaa|naaniH ; ... zakaTacakratuMbam / gaMmikAyai vAdaM syurete vRdAH // 27 // . Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| 453 . (artha.) tathA zrA vRdo (pIDhae ke0 ) pIThakAya eTale pIThaka (AsanavizeSa) banAvavA, (a ke) ca eTale valI ( caMgabere ke) caMgaberAya eTale caMgabera nAmAH kASThapAtra banAvavA, (a ke) ca eTale valI (naMgale ke0) lAMgalAya eTale hala banAvavA, (zra ke0) ca eTale valI (mazraM ke) mayikAya vaTale ma yikanAmanI vAvelAM bIja DhAMkavAnA kAmamA AvatI vastu banAvavAne, (va ke) athavA (jaMtalahI ke) yaMtrayaSTaye eTale koz yaMtranI lAkaDI banAvAne (vA ke0) athavA ( nAnI ke0) nAnaye eTale pazDAnI nAni banAvavAne (va ke ) athavA (gaMmizrA ke0) gaMmikAyai eTale suvarNakAranI sonuM TIpavAnI eraNa banAvavAne (avaM siA ke0 ) alaM syuH eTale yogya . A rIte na bolavU. // 27 // (dIpikA.) punraah| pIThakAya alamete vRkSAH / atra pIThakAdizabdeSu sarvatra caMturthyarthe prathamAsti / paramarthastu caturthaiva kaaryH| tathA ca caMgaberaM kASThapAtrI tasmai alam / tathA lAMgalaM halaM tasmai, tathA mahikAya mahikamuptabIjAbAdanaM / tathA yaMtrayaSTathai vaa| tathA nAjaye kA / nAniH zakaTarathAMgam / gaMDikAyai vA / gaMDikA suvarNakArAdhikaraNasthApanI / ete vRkSA alaM samarthA evaM jASAM sAdhuna jASeta // 7 // (TIkA.) tathA pIDhae tti sUtram / pIThakAyAlamete vRkssaaH| pIThakaM pratItaM tadartham / supA supo javantIti cayurthyatheM prathamA / evaM sarvatra yojanIyam / tathA caMgabe-- raayeti|cNgberN kASThapAtrI tathA nNgti|laaglN halaM / tathA alaM mayikAya syAt / mayikamuptabIjAbAdanam / tathA yaMtrayaSTaye vaa| yaMtrayaSTiH pratItA / tathA nAnaye vaa| nAniH zakaTarathAGgam / gaMDikAyai vAlaM syurete vRdA iti naivaM nASeta prajJAvAniti vrtte| gaMDikA suvarNakArANAmadhikaraNI (ahiraNI) sthApanI javatIti sUtrArthaH // 2 // - AsaNaM sayaNaM jANaM, dujA vA kiNcuvsse|| - bhUvaghANiM nAsaM, nevaM nAsika pannavaM // 2 // (avacUriH) zrAsanamAsaMdakAdi, zayanaM paryakAdi,yAnaM vAhanAdi, navechA kiMci, upAzraye hArakapATAdi eteSu vRdeSviti nUtopaghAtinI jASAM naivaM nASeta prajJAvAn ze (artha.) temaja (zrAsaNaM ke0) AsanaM eTale Asana (sayaNaM ke0 ) zayanaM sa. eTale khATa palaMga pramukha zayana,(jANaM ke0) yAnaM eTale ratha pramukha yAna, ( vA ke0) athavA (kiMca ke0) kiMca eTale valI evIja bIjI kAMpaNa vastu (uvassae ke) "upAzraye eTale upAsarAne viSe (hujA ke0) navet eTale hoya. to upara kahyA . . Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, bhAga tetAlIsa-(43)-mA. - pramANe vRkSa zrAzrayI (nUvaghANiM ke0 ) nUtopaghAtinI eTale prANIne pIDAkarAM nArI evI ( evaM ke0) evaM eTale upara kahI te prakAranI (nAsaM ke) nASAM eTale jASA pratye ( pasavaM ke0) prajJAvAn eTale jANa sAdhu (na nAsija ke) na jASeta eTale na bole.||e // ___ (dIpikA.) punarAha / prajJAvAn sAdhuH evaM vidhAM nUtopaghAtinI prANisaMhArakAriNI nASAM na nASeta / evaM kAmityAha / eteSu vRdeSu AsanamAsaMdakAdi, zayanaM paryakAdi, yAnaM yugyAdi, navet vA kiMcit upAzraye vasatau / anyakA bArapAtrAdi / doSAzcAtra tanakhAmI vyaMtarAdirvA kupyet, salakaNo vA vRda iti gRhNIyAt / ani. yamitajASiNo lAghavaM cetyaadyH|| e|| ___(TIkA.) tathA AsaNaM ti sUtram / AsanamAsaMdakAdi zayanaM paryakAdi yAnaM yugyAdi naveThA kiMciupAzraye vasatAvanyad dvArapAtrAye teSu vRdeSvapi nUtopaghAtinI satvapIDAkAriNI nASAM naivaM nASeta prajJAvAn sAdhuriti suutraarthH| doSAzcAtra tanakhAmI vyantarAdiH kupyet / salakSaNo vA vRkSa ityanigRhNIyAt / aniyamitanASiNo lAghavaM cetyevamAdayo yojyaaH|| e|| tadeva gaMtumujANaM, pavayANi vaNANi a|| rukA mahala pehAe, evaM nAsijja pannavaM // 30 // (avacUriH ) vidhimAha / taheva tti pUrvavat / navaramevaM nASeta // 30 // (artha.) kAraNa paDe to zI rIte bolatuM te kahe . taheva ityAdi sUtra. (taheva ke0) tathaiva eTale temaja ( ujANaM ke0) udyAnaM eTale udyAna pratye, ( pacayANi ke0) parvatAn eTale parvata pratye tathA (vaNANi ke0) vanAni eTale vana pratye ( gaMtuM ke0) gatvA eTale jazne ane ( mahala ke ) mahataH eTale moTA evA (rurake ke vRkSAn eTale vRkSa pratye (pehAe ke0 ) prekSya eTale jozne (palavaM ke0) prajJAvAn eTale jANa sAdhu ( evaM ke0) A prakAre (nAsika ke0) nASeta eTale bole. // 30 // (dIpikA.) atraiva vidhimAha / vastutaH pUrvavadeva / navaraM mahato vRkSAn dRSTvA pra. jhAvAn sAdhuH evaM nASeta // 30 // ... (TIkA.)atraiva vidhimaah|tdev tti suutrm|vstutH puurvvdev| navaramevaM jaasset||30|| Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 455 jAzmaMtA zme rukA, dIdavadyA mahAlayA // payAyasAlA vaDimA, vae darisaNitti a||31|| . (avacUriH) jAtimanta uttamajAtaya ete'zokAdyA vRkSAH dIrghavRttA mahAlayA vaTAdayaH saMjAtazAkhA utpannaTAlA viTapino vadet / darzanIyA iti ca vizramaNatadAsannamArgakathanAdau vadet // 31 // . (artha.) mArga dekhADavA prasukha kAraNa paDe to sAdhue thA rIte bolavu. jAzmaMta ityAdi sUtra. (jAzmaMta ke0) jAtimantaH eTale UMcI jAtanA azokapramukha, (dIha ke0) dIrghAH eTale dIrgha evA nAliyarI pramukha, ( vahA ke) vRttAH eTale gola AkAranA naMdIvRda pramukha (a ke0) ca eTale tathA ( mahAlayA ke) mahAlayAH eTale moTA vistAravAlA vaDapramukha, (zme ke0) A (rukA ke) vRdAH eTale vRdo ( payAyasAlA ke0) prajAtazAkhAH eTale utpanna thaDe ghaNI zAkhA jemane evA tathA ( vimamA ke) viTapinaH eTale zAkhAu~thI nIkalelI zAkhAvAlA tathA ( darisaNitti ke0) darzanIyA iti eTale darzanIya je thA prakAre ( vae ke) vadet eTale bolavaM. // 31) (dIpikA.) evaM kimityAha / sAdhuH iti vadet / ztIti kim / ete vRdA jAtimanta uttamajAtIyA azokAdayo'nekaprakArA vA uplnymaansvruupaaH| punaH dIrghA naalikeriiprnRtyH| punarvRttA nndivRdaadyH| punaH mahAlayA vttaadyH| punaH ete prajAtazAkhA utpannaDAlA viTapinaH prshaakhaavntH| punaH ete darzanIyA iti vadet / evamapikadAvadet |pryojne vizramaNatadAsannamArgakathanAdau utpannesati anyadA neti // 31 // (TIkA.) jAzmaMta tti sUtram / jAtimanta uttmjaatyo'shokaadyH| anekaprakArA eta upalanyamAnakharUpA vRdA dIrghavRttA mhaalyaa| dIrghA naalikeriiprnRtyH| vRttA nndivRdaadyH| mahAlayA vaTAdayaH / prajAtazAkhA utpannaDAlA viTapinaH prazAkhAvanto vadedarzanIyA iti ca / etadapi prayojana utpanne vizramaNatadAsannamArgakathanAdau vadennAnyadeti suutraarthH||31|| tadA phalAI pakkAI, pAyakhaLA no vae // velozyAiM TAlAiM, vedimAza tti no vae // 3 // (avacUriH) tathA phalAni AmrAdIni pakkAni pAkena gartAprakSepakoDavapalAlAdinA vipAcya jayANIti no vdet| velocitAni grahaNakAlaprAptAni ataHparaM kAlaM. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. na shte| TAlAni abakAsthIni adyApi komalAni / haidhikAni pezIsaMpAdanena vidhAkaraNAr2yANi / tachAkyazravaNAt tatsvAmigrahaNAt saMyamavirAdhanA // 3 // - (artha.) (taha ke ) tathA eTale tema ( phalANi ke0) phalAni eTale AMvA pramu khanAM phalo ( pakkA ke0) pakkAni eTale pAkelA ; athavA (pAyakhajAra ke) - pAkakhAdyAni eTale ghAsamAM athavA khADA vigeremA rAkhI pakAvIne lakSaNa karavA yogya je ema ( no vae ke) no vadet eTale na kahe. tathA pUrvokta phaloja (velozyA ke0) velocitAni eTale atizaya pAka hovAthI jemano grahaNa karavAno samaya AvI rahyo be, evA athavA ( TAlA ke) TAlAni eTale komala evA athavA (vehimA ke0) daidhikAni eTale aThI baMdhA gayAthI ve jAga karavA yogya be, (tti ke) iti eTale A prakAre pUrvokta sAdhu (na vae ke0) na vadet eTa kahe nahi. // 32 // . (dIpikA.) punaH kiM na vade dityAha / sAdhuH iti no vadet / itIti kim / tathA phalAni AmrAdIni pAkaprAptAni jaataani| tathA pAkakhAyAni bajhAsthIni gartAprade* pakojavapalAlAdinA vipAcya jahaNayogyAnIti / tathA velocitAni pAkAtizayataH grahaNakAlocitAni / ataHparaM kAlaM na viSahaMta ityarthaH / tathA TAlAni abajhAsthIni komalAnIti / tathA dhikAnIti pezIsaMpAdanena vaidhInAvakaraNayogyAni veti no vadet / doSAH punaratraite / na ca nAza eva amISAM na zojanAni vA prakArAMtaranogena ityavadhArya gRhipravRttyAdhikaraNAdaya iti // 3 // . ( TIkA.) tahA phalANi tti sUtram / tathA phalAnyAmraphalAdIni pakkAni pAkaprA. tAni tathA pAkakhAdyAni bajhAsthInIti gartapradepakoDavapalAlAdinA vipAcya jadANayogyAnIti no vdet| tathA velocitAni pAkAtizayato grahaNakAlocitAni |zrataH paraM kAlaM na viSahaMtItyarthaH / TAlAnyabajhAsthIni komalAnIti yamuktaM navati / tathA vaidhikAnIti pezIsaMpAdanena chaidhInAvakaraNayogyAnIti no vadet / doSAH punaratrAta javaM nAza evAmISAM na zojanAni vA prakArAntarajogenetyavadhArya gRhipravRttAvadhikaraNAdaya iti sUtrArthaH // 35 // asaMthaDA ime aMbA, badunivaDimA phlaa|| vazka bahu saMnU, nUarUva ti vA puNo // 33 // (avacUriH) prayojane punarmArgadarzanAdAvevaM vadedityAha / asamarthA ete thAmrA Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| .. 457 aticAreNa na zakuvanti phalAni dhaaryitumityrthH|aamrgrhnnN prdhaanvRdopldnnm| etena pakvArtha uktaH / bhunivrtitphlaaH| bahani nirvatitAni bajhAsthIni phalAni yeSu te tathA / anena paakkhaadyaarthH| vade bhusNnuutaaH| bahUni pAkAtizayataH saMjUtAni grahaNakAlocitAni phalAni yeSu te| anena velocitArthaH / nUtarUpA iti vA punrvdet|cuutaani rUpANi abakAsthIni komalaphalarUpANi yeSu te anena TAlArthaH // 33 // ___(artha.) kAraNa paDe to A rIte kahevU ema kahe . asaMthaDA ityAdi sUtra. (zme ke0) zme eTale A (aMbA ke0) AmrAH eTale AmravRdo je te (asaMthaDA ke0) asamarthAH eTale potAnA phalono nAra dhAraNa karavAne asamartha . ( pakkaphalavAlA ema kahevAne badale A rIte kahe.) temaja (bahunivaTimA phalA ke0) bahunirvartitaphalAH eTale A Amra vRdoupara goTadIvAlA phalo ghaNAM baMdhA gaelAM be. (pakAvIne lakSaNa karavA yogya je ema kahevAne vadale Ama kahe.) temaja (bahusaMjUA ke0) bahusaMnUtAH eTale A AmrAdivRdone viSe paripakva phalo ghaNA taiyAra thaelAM De. (atizaya pakka phalo be, ema kahevAne badale Ama kadevaM.) temaja (vA ke) athavA (puNo ke0) punaH (nUarUvitti ke0) nUtarUpA iti eTale goTalI baMdhAyA vinAnA phalavAlA evA A Amra vRdAdika .(komala phalavAlA ityAdi kahevAne badale Ama khe.)|| 33 // ___(dIpikA.) prayojane punarmArgadarzanAdAvevaM vade dityAha / asamarthA ete thAmrA atinAreNa namrA na zaknuvanti phalAni dhArayitumityarthaH / AmragrahaNaM pradhAnavRkSANAmupalakSaNam / etena pakvArtha uktH| tathA badani nirvatitAni bajhAsthIni phalAni yeSu te tathA / anena pAkakhAdyArtha uktaH / vadet bahusaMnUtAH / bahani saMnUtAni rUpANi pAkAtizayato grahaNakAlocitAni phalAni yeSu te tathAvidhAH / anena velocitArtha uktaH / tathA nUtarUpA iti vA punarvadet / nUtAni rUpANi abakAsthIni komalaphala- rUpANi yeSu te tathA anena TAlAdyartha upaladita iti // 33 // (TIkA.) prayojane punarmArgadarzanAdAvevaM vade dityAha / asaMthaDa tti sUtram / ' asamarthA eta thAmrA atinAreNa na zankuvanti phalAni dhArayitumityarthaH / thaamrgr| haNaM pradhAnavRdopalakSaNam / etena pakvArtha uktaH / tathA bhunivrtitphlaaH| bahani nirvatitAni bajhAsthIni phalAni yeSu te tathA / anena pAkakhAdyArtha uktaH / vade. bahusaMnUtAH / vahani saMnUtAni pAkAtizayato grahaNakAlocitAni phalAni yeSu te tathA / anena velocitAdyartha upaladita iti sUtrArthaH // 33 // . . . . . Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4yana rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tadevosahina pakAna, nIlimA gvIi a|| lAimA najimAna tti, pilukhaja tti no vae // 34 // (avacUriH) tathaivauSadhayaH zAlyAdayaH pakkA nIlikAzvavaya iti varacaNakA dilkssnnaaH| lavanavatyo lavanayogyAH / narjanavatyo jarjanayogyAstathA pRthukanayA iti dA vadet // 34 // (artha.) (taheva ke0) tathaiva eTale temaja (sahi ke0) upadhyaH eTale zAlI, gahU pramukha uSadhI ( pakkA ke0) pakkAH eTale pAkelI , (a ke0) ca eTale valI (nIliyArDa bavI ke) nIlAvayaH eTale vAla, colA pramukha kagela (lAzmA ke) lavanavatyaH eTale laNavA yogya , (naDiA ke0) jajanavatyaH eTale TuMjavA yogya je, (tti ke) iti eTale A prakAre tathA (pihakhaja tti ke0) pRthukanayA iti eTale poka karIne nadaNa karavA yogya je yA prakAre (no vae ke0) no vadet eTale na kahevU. // 34 // (dIpikA.) punarAha / tathaiva tenaiva prakAreNa SadhayaH zAlyA diladaNAH pakkA iti no vadet / tathA nIlAH bavaya iti vaacvlkaadiphlldaannaaH| tathA lavanavatyo lvnyogyaaH| narjanavatya iti nnyogyaaH| tathA pRthukajadayA iti no vadet / pRthukalakSaNayogyA iti no vadediti padaM sarvatra saMbadhyate / pRthukA arbapakkazAbyAdiSu kriyante / anidhAnadoSAH pUrvavat // 34 // __ (TIkA.) taheva tti sUtram / tathauSadhayaH zAdayAdilaNAH pakkA iti| tathA nIlAzvaya iti vA / vAcavalakAdiphalalakSaNAH / tathA lavanavatyo lavanayogyAH / narjanavatya iti narjanayogyAH / tathA pRthukanadayA iti pRthukndnnyogyaaH| no vadediti sarvatrAnisaMbadhyate / pRthukA ardhapakkazAvyAdiSu kriyante / anidhAnadoSAH pUrvavaditi sUtrArthaH // 34 // rUDhA bahusaMnUA, thirA saDhA via|| gamiAna pasUna, saMsArAnatti Alave // 35 // (avacUriH) kArye mArgadarzanAdAvevamAlapet / rUDhAH prAputA bahusaMjUtA nipannaprAyAH sthirA niSpannA uttRtA iti vA japaghAtecyo nirgatA vA / garbhitA anirgatazIrSakAH / prasUtA nirgatazIrSakAH / saMsArAH saMjAtatanmulA ityAlapet / pakkAdyarthayojanA kAryA vadhiyA // 35 // Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / . 4thae (artha..) ema na bolavU to kAraNa paDe zIrIte bolavaM te kahe .pUrvokta uSadhI (rUDhA ke0) rUDhAH eTale utpanna thaenI be, (bahusaMjUA ke0) bahusaMnUtAH eTale ghaNe nAge niSpanna thaelI, (thirA ke0) sthirAH eTale niSpanna thaelI , (vizra ke0) apica eTale valI (UsaDhA ke) utsRtAH eTale upaghAtathI nIkalelI be, temaja (ganiyA ke0) garjitAH eTale jenA DoDA bahAra nIkalyA nathI evI (pasUArDa ke) prasUtAH eTale jenA DoDA bahAra nIkalyA be evI tathA (saMsArA ke) saMsArAH eTale DAMgara pramukha sAra vastu jene mAthe taiyAra thara rahI De evI , (tti . ke0) iti eTale aa prakAre (thAlave ke) Alapet eTale kahe. // 35 // ... (dIpikA.) prayojane punarmArgadarzanAdau evamAlapedityAha / sAdhuH evamAlapet / evaM kimityAha / rUDhAH prApurjutAH bahusaMnUtA niSpannaprAyAH / sthirA nisspnnaaH| jamRtA iti vA upaghAtenyo nirgatA iti vA / tathA garjitA anirgtshiirsskaaH| pra. sUtA nirgatazIrSakAH / saMsArAH saMjAtatanmulAdisArA ityevamAlapet / pakkAdyarthayojanA khadhiyA kAryA // 35 // .. (TIkA.) prayojane punarmArgadarzanAdAvevamAlapedityAha / rUDha tti sUtram / rUDhAH prApuJjUtAH / bahusaMnUtA nisspnnpraayaaH| sthirA niSpannAH / utsRtA iti japaghAtecyo nirgatA iti vA / tathA ganitA anirgatazIrSakAH / prasUtA nirgatazIrSakAH / saMsArAH saMjAtatanmulAdisArA ityevamAlapet / pakkAdyarthayojanA khadhiyA kAryeti suutraarthH||35|| tadeva saMkhami naccA, kiccaM kaLaMti no ve|| teNagaM vAvi vannitti, sutibitti a zrAvagA // 36 // ___(avacUriH) tathaiva saMkhami jJAtvA karaNIyeti pitrAdinimittaM sAMvatsarikA kAyavaiSeti no vadet / mithyAtvopabRMhaNAdoSAt / stenakaM vA vadhya iti no vdet| sutIrthA iti ca / cazabdAdustIrthA iti ca / ApagA nadyaH / kenacitpRSTaH san no va.. det / adhikaraNAdidoSAt // 36 // . (artha.) sAdhue vANI zIrIte bolavI tathA na bolavI e adhikAramA zrA bIjeM 'kahe . ( taheva ke ) tathaiva eTale temaja ( saMkhami ke0) saMkhami eTale jene viSe prANiyonAM AyuSyo khaMmita thAya be evI kriyAne ( naccA ke0) jJAtvA eTale jA. pIne (karaNikaM ti ke0) karaNIyati eTale pitrAdikanI tRptine arthe zrA avazya 'karavIja A rIte ( no vae ke) no vadet eTale na bolavU. (vA ke) vA eTo Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. athavA (tegaM vA vike0 ) stenakaM vApi eTale corane paNa (vanitti ke0 ) vadhya iti eTale vadha karavA yogya be yA prakAre ( a ke0 ) ca eTale valI ( ApagA ke0 ) ApagAH eTale nadIne ( suticitti ke0 ) sutIrthA iti eTale sukhe taravA yogya yA rIte na kahetuM // 36 // ( dIpikA. ) vAgvidhipratiSedhAdhikAre'nuvartamAna idamaparamAha / sAdhuH saMkhamiM jJAtvA eSA pitrAdinimittaM karaNIyA eva iti no vadet / mithyAtvasya upabRMhaNAdoSAt / nanu saMkhami iti kaH zabdArthaH / ucyate saMkhaMDyaMte prANinAmAyUMSi yasyAM prakaraNa - kriyAyAM sA saMkhaDI / tathA stenakaM cauraM jJAtvA ayaM vadhya iti no vadet / tadanumatestenanizcayAdidoSaprasaMgAt / tathA ApagA nadyaH sutIrthAH / cazabdAdustIrNA etA iti kenApi pRSTaH san no vadet / adhikaraNavighAtAdidoSaprasaMgAt // 36 // ( TIkA. ) vAgvidhipratiSedhAdhikAre'nuvartamAta idamaparamAha / tadeva tti sUtram / tathaiva saMkhAitvA / saMkhaMDyante prANinAmAyaMSi yasyAM prakaraNa kriyAyAM sAsaMkhaDI tAM jJAtvA karaNIyeti pitrAdinimittaM kRtyaivaiSaiti no vadet / mithyAtvopabRMhaNadoSAt / tathA stenakaM vApi vadhya iti no vadet / tadanumatatvena nizcayAdidoSaprasaMgAt / sutIrthA iti ca / cazabdAddutIrthA iti vA / ApagA nadyaH kenacitpRSTaH sanna vadet / zradhikaraNavighAtAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 36 // saMkhaDiM saMkhaDiMbUcyA, paNic ti tegaM // bahusamA Ni ticANi yAvagANaM viprAgare // 37 // ( zravacUriH ) kArye evaM vadet saMkhaDi saMkhaDI iti brUyAt / paNitArtha iti stenakaM brUyAt | zikSakAdivipAkadarzanAdau / paNitenA'rthosya paNitArthaH / prANidyUtaprayojana ityarthaH / bahusamAni tIrthAni ApagAnAM nadInAM vyAraNIyAt // 37 // ( (a.) kAraNa paDe to yA rIte kahetuM ema kahe be. saMkhaDiM ityAdi sUtra. ( saMkhaDiM ke0 ) saMkharDi eTale saMkhaDI pratye ( saMkhaDi ke0 ) saMkhaDiM eTale saMkIrNA saMkharDI emaja 0 ) brUyAt eTale kahetuM. arthAt sAdhue sAdhune kahetuM paDe, athavA bIjaM kAM kAma paDe to saMkhaDine saMkhaDi zabda vaDeja kahevI. ( tegaM ke0 ) stenakaM eTale corane (patti ke0 ) paNitArtha iti eTale potAnA jIvane jokhamamAM nAkhIne svArtha sAdhanAro ArIte ( bUyA ke0 ) brUyAt eTale kahetuM temaja ( dhAvagANaM ke0 ) ApagAnAM eTale nadInAM (ticANi ke0 ) tIrthAni eTale utarI javAnAM Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| . 461 mArgAne (bahusamA ke0) bahusamAni eTale ghaNA kharA sama , viSama nathI, ema. (viyAgare ke.) vyAgRNIyAt eTale kahe. // 3 // (dIpikA.) prayojana utpanne sati punaH sAdhurevaM vade dityAha / sAdhuH saMkhaDiM iti brUyAt sAdhukathanAdau saMkIrNA saMkhaDItyevamAdi / paNitArtha iti tathA stenakaM vadet zaidakAdikarmavipAkadarzanAdau / paNitenArtho'syeti paNitArthaH / prANayUtaprayojana ityrthH| tathA bahu samAni tIrthAni ApagAnAM nadInAmiti vyAgRNIyAt / sAdhvAdiviSaya iti // 37 // ( TIkA.) prayojane punarevaM vade dityAha / saMkhaDi tti sUtram / saMkhaDi saMkhaDiM brUyAt / sAdhukathanAdau saMkIrNA saMkhaDItyevamAdi / paNitArtha iti stenakaM vadet / zai: dakAdikarmavipAkadarzanAdau paNitenArtho'syeti paNitArthaH / prANadyUtaprayojana - tyarthaH / tathA bahusamAni tIrthAni ApagAnAM nadInAM vyAgRNIyAt / sAdhvAdiviSaya iti sUtrArthaH // 3 // tadA nazna punnAja, kAyatiU tti no ve| nAvAdi tArimAna tti, pANipiU tti no vae // 37 // . (avacUriH) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedam / tathA nadyaH pUrNA iti no vadet pravRttidoSAt / kAyataraNIyAH zarIrataraNayogyA iti no vadet / naunistaraNIyAstaraNayogyA iti no vadet / taTasthaprANipeyA iti no vadet // 3 // (artha.) vANInA vidhinAtathA pratiSedhanA adhikAramAMja valI kahe .tahAztyAdi sUtra. (tahA keka) tathA eTale temaja pUrvokta sAdhue (nA ke0) nadyaH eTale nadI (punnA ke) purNAH eTale paripUrNa jarelIbe, temaja (kAyatijA ke0) kAya" taraNIyAH eTale zarIravaDe taravA yogya be, (tti ke0) iti eTale A rIte (no vae ke) no vadet na kahevaM. tathA (nAvAhiM ke0) nauniH eTale naukA ( hoDI) vaDe khA karIne (tArimAja tti ke) taraNIyA iti eTale taravA yogya je A rIte tathA ema (pANi pija tti ke) prANipeyA iti eTale taTa upara rahelA prANithI jemanA z2ala. 143 pIvAya evA le A rIte (novae ke0) novadet eTale na bolavU. // 30 // .. . ___ (dIpikA.) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha / sAdhuriti no vadet |itiiti SH" kim / nadyaH pUrNA nRtAH / katham / pravRttazravaNanirvartanAdidoSAt / tathA kAya taraNIyAH zarIrataraNayogyA ityevaM no vadet / sAdhuvacanena no vighna iti pravarttanAdi a. javA Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. zrathavA (teNagaM vA vi ke0) stenakaM vApi eTale corane paNa (vanitti ke0 ) vadhya iti eTale vadha karavA yogya be A prakAre (a ke0) ca eTale valI (thApagA ke0) ApagAH eTale nadIone (sutibitti ke0) sutIya iti eTale sukhe taravA yogya ne zrA rIte na kahevU. // 36 // (dIpikA.) vAgvidhipratiSedhAdhikAre'nuvartamAna zdamaparamAha / sAdhuH saMkhami jJAtvA eSA pitrAdinimittaM karaNIyA eva iti no vadet / mithyAtvasya upabRMhaNAdoSAt / nanu saMkhamiti kaH shbdaarthH| ucyate saMkhaMDyaMte prANinAmAyUMSi yasyAM prakaraNakriyAyAM sA saMkhaDI tathA stenakaM cauraM jJAtvA ayaM vadhya iti no vadet / tadanumatestenanizcayAdidoSaprasaMgAt / tathA ApagA nadyaH sutiirthaaH| cazabdAvastIrNA etA iti kenApi pRSTaH san no vadet / adhikaraNa vighAtAdidoSaprasaMgAt // 36 // ... ( TIkA.) vAgvidhipratiSedhAdhikAre'nuvartamAta idamaparamAha / taheva tti sUtram / tathaiva saMkhaDiM jJAtvA / saMkhaMDyante prANinAmAyUMSi yasyAM prakaraNa kriyAyAM sAsaMkhaDI tAM jJAtvA karaNIyeti pitrAdinimittaM kRtyaivaiSeti no vadet / mithyAtvopabRMhaNadoSAt / tathA stenakaM vApi vadhya iti no vadet / tadanumatatvena nizcayAdidoSaprasaMgAt / sutIrthA iti c| cazabdAhustIrthA iti vaa| ApagA nadyaH kenacitpRSTaH sanno vadet / adhikaraNa vighAtAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 36 // saMkhaDiM saMkhaDiM bUA, paNiahatti tenngN|| bahusamANi tibANi, AvagANaM viaagre|| 37 // - (avacUriH) kArye evaM vadet saMkhaDi saMkhaDI iti brUyAt / paNitArtha iti stenakaM brUyAt / zikSakAdivipAkadarzanAdau / paNitenA'rthosya paNitArthaH / prANiyUtaprayojana . ityarthaH / bahusamAni tIrthAni ApagAnAM nadInAM vyAgRNIyAt // 3 // (artha.) kAraNa paDe to A rIte kaheQ ema kahe . saMkhaDiM ityAdi sUtra. (saMrkhA ke) saMkhaDi eTale saMkhaDI pratye (saMskhaDi ke0) saMkhaDiM eTale saMkIrNA saMkhaDarDI emaja (bUyA ke0) brUyAt eTale kahevU. arthAta sAdhue sAdhune kahevU paDe, athavA bAi kAMza kAma paDe to saMkhaDine saMkhaDi zabda vaDeja kavI. ( teNagaM ke) stenaka e Tale corane (paNiahatti ke0) paNitArtha iti eTale potAnA jIvane jokhamamA nA khIne svArtha sAdhanAro ArIte (brA ke) yAta eTale kahevu. temaja (AvagAe ke0) zrApagAnAM eTale nadInAM (tibANi ke) tIrthAni eTale utarI javAna Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| . 461 mArgAne (bahusamA ke0) bahusamAni eTale ghaNA kharA sama De, viSama nathI, ema (viAgare ke.) vyAgRNIyAt eTale kahe. // 3 // - (dIpikA.) prayojana utpanne sati punaH sAdhurevaM vade dityAha / sAdhuH saMkhaDiM iti brUyAt sAdhukathanAdau saMkIrNA saMkhaDItyevamAdi / paNitArtha iti tathA stenakaM vadet zaidakAdikarmavipAkadarzanAdau / paNitenArtho'syeti pnnitaarthH| prANayUtaprayojana ityrthH| tathA bahu samAni tIrthAni ApagAnAM nadInAmiti vyAgRNIyAt / sAdhvAdiviSaya iti // 37 // (TIkA.) prayojane punarevaM vade dityAha / saMkhaDi tti sUtram / saMkhaDi saMkhaDi bayAt / sAdhukathanAdau saMkIrNA saMkhaDItyevamAdi / paNitArtha iti stenakaM vadet / zai: dakAdikarmavipAkadarzanAdau paNitenArtho'syeti paNitArthaH / prANaghUtaprayojana ityarthaH / tathA bahusamAni tIrthAni ApagAnAM nadInAM vyAgRNIyAt / sAdhvAdiviSaya iti sUtrArthaH // 37 // tadA nazna punnAja, kAyatiU tti no ve|| nAvAhiM tArimAna tti, pANipiU tti no vae // 3 // (avacUriH) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedam / tathA nadyaH pUrNA iti no vadet pravRttidoSAt / kAyataraNIyAH zarIrataraNayogyA iti no vadet / naunistaraNIyAstaraNayogyA iti no vadet / taTasthaprANipeyA iti no vadet // 37 // (artha.) vANInA vidhinA tathA pratiSedhanA adhikAramAMja valI kahe .tahAztyAdi / sUtra. (tahA keka) tathA eTale temaja pUrvokta sAdhue (naLa ke0) nadyaH eTale nadI (punnArDa ke0) purNAH eTale paripUrNa narelI be, temaja (kAyatijA ke) kAyataraNIyAH eTale zarIravaDe taravA yogya , (tti ke) iti eTale zrA rIte (no vae ke.) no vadet na kahe. tathA (nAvAhiM ke0) nauniH eTale naukA (hoDI) vaDe karIne (tArimAu ti ke) taraNIyA iti eTale taravA yogya A rIte tathA . (pANipiU tti ke) prANipeyA iti eTale taTa upara rahelA prANithI jemanA jala. bIu pIvAya evA le A rIte ( novae ke) novadet eTale na bolavU. // 37 // . . . (dIpikA.) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha / sAdhuriti no vadet / itIti kim / nadyaH pUrNA nRtAH / katham / pravRttazravaNa nirvartanAdidoSAt / tathA kAya"taraNIyAH zarIrataraNayogyA ityevaM no vadet / sAdhuvacanena no vighna iti pravarttanAdi Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)mA. prasaMgAt / tathA nauniloNI nistaraNIyAstaraNayogyA ityevaM no vadet / anyathA vighnazaGkayA tatpravartanAt / tathA prANipeyA iti no badet / taTasthaprANipeyA iti no vadet / tathaiva pravartanAdidoSAditi // 3 // ( TIkA.) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha / ' tahA naz ti sUtram / tathA nadyaH pUrNA nRtA iti no vadet / pravRttazravaNa nivartanAdidoSAt / tathA kAyataraNIyAH zarIrataraNayogyA iti no vadet / sAdhuvacanato'vighnamiti pravarttanAdiprasaGgAt / tathA naunimoNI nistaraNIyAstaraNayogyA ityevaM no vadet / anyathA vighnazaGkayA ttprvrttnaat| tathA prANipeyAstaTasthaprANipeyA novade diti|tthaiv pravartanAdidoSAditi suutraarthH||30|| bahubAdaDA agAdA, bhuslinuppilodgaa|| baduvibaDodagAAvi, evaM nAsika pannavaM // 30 // (avacariH) kathaM vadedityAha / bahadhA natAH prAyazo nRtaaH| bahvagAdhAH prAyogamnIrAH / bahusatilotpIlodakAH pratizrotovAhitAparasaritaH / bahuvistIrNodakAzcApi khatIraplAvanavistRtajalA evaM nASeta prajJAvAn // 3 // (artha.) kAraNa paDe to A rIte kahe, ema kahe je. bahu ityAdi sUtra. ( pannavaM ke) prajJAvAn eTale buddhizAlI puruSa pUrvokta nadIune (bahubAhaDA ke0) bahujUtAH eTale prAye narelI , tathA (agAhA ke) agAdhAH eTale prAye UMDI be. temaja (bahusaviluppilodagA ke0) bahusalilotpIDodakAH eTale bIjI nadInA pravAhone pAbala haTAvanArI evI (bahuvibaDodagA Avi ke) bahu vistIrNodakA api eTale potAnA tIrane palalI nAkhe evA jalane dhAraNa karanArI be. (evaM ke0) ArIte (nAsija ke0) nASeta eTale bole. // 35 // (dIpikA.) prayojane sAdhuArgakathanAdAvevaM nASeta ityAha / prajJAvAn sAdhuH evaM nASeta vadayamANaM paraM natu tadAgatapRSTo'haM na jAnAmIti brUyAt / katham / pratyakSamRSAvAditvena tatpraSAdidoSaprasaMgAt / evaM kimityAha / bahudha tRtAH prAyazo jUtA ityrthH| tathA agAhA iti bahvagAdhAH prAyogaMjIrAH / bahu salilotpIlodakAH pratisrotovAhitAparasarita ityarthaH / tathA bahudhA vistIrNodakA zca khatIraplAvanapravRttajalAzca iti / vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha // 3 // ( TIkA. ) prayojane tu sAdhumArgakathanAdAvevaM nASetetyAha / bahuvAhaDa tti sa jam / bahunRtAH prAyazo nRtA ityrthH| tathAgAdhA iti bahvagAdhAH prAyogamnIrAH Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike saptamAdhyayanam / 463 bahusalilotpIDodakAH pratistrotovA hitAparasarita ityarthaH / tathA vistIrNodakAzca svatIraplAvanapravRttajalAzca / evaM jASeta prajJAvAn sAdhurnatu tadAgatapRSTo na vedmyahamiti brUyAt / pratyakSamRSAvAditvena tatpradveSAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 3 // tadeva sAvaUM jogaM, parassaThA niThi // kIramA ti vA naccA, sAvaUM na lave muNI // 40 // - ( avacUriH ) tathaiva sAvadyaM yogaM vyApAramadhikaraNaM samAdiviSayaM parasyArthAya paranimittaM niSpannaM kriyamANaM vA varttamAnam / vAzabdAdbhaviSyatkAlajAvinaM vA jJAtvA sAvadyaM nAlapet // 40 // (artha) vANInA vidhi pratiSedha adhikAramAM valI kahe be. (tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja (sAvaUM ke 0 ) sAvadyaM eTale pApa sahita evo ( jogaM ke0 ) yogaM eTale vyApAra ( parassAe ke0 ) parArtha eTale parane arthe ( nihiAM ke0 ) niSThitaM eTale pUrve yaza rahelo be, (kIramANaM ke0 ) kriyamANaM eTale vartamAna kAle thAya be, ( vA ke0 ) athavA javiSya kAle thaze, ( ti ke0 ) iti eTale yA prakAre ( naccA ho ) jJAtvA eTale jANIne (muNI ke0 ) muniH eTale sAdhu je te ( sAvaUM ke0 ) sAvadhaM eTale pApasahita jASA pratye ( na lave ke0 ) nAlapet eTale na kahe. // 40 // * ( dIpikA . ) tathaiva muniH sAdhuH sAvadyaM yogaM sapApaM vyApAramadhikaraNasanAdiviSayaM parasyArthAya paranimittaM niSThitaM niSpannaM na brUyAt / tathA kriyamANaM / vAzabdAt viSyatkAlajA vinaM vA jJAtvA sAvadyaM nAlapet sapApaM na brUyAt // 40 // .zA. ( avacUriH ) sAvadhaM varjayet niravadyaM jASete tatsAvadya niravadyamAha / - sAdi / suSThu pakkaM sahasrapAkAdi / suSThu binnaM vanAdi suSTu hRtaM zudrasya vittam / suSTu smRtaH pratyanIkaH / catrApi suzabdo'nuvarttate / suniSThitaM vittAjimA nino vittm| sulaSTA sunda ( TIkA. ) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha / tadeva tti sUtram / tathaiva sAvadyaM sapApaM yogaM vyApAramadhikaraNaM samAdiviSayaM parasyArthAya paranimittaM niSThitaM niSpannaM tathA kriyamANaM vA varttamAnam / vAzabdAdbhaviSyatkAlanAvinaM vA jJAtvA sAvadyaM nAla: pet / sapApaM na brUyAt / muniH sAdhuriti sUtrArthaH // 40 // sukaDitti supakkitti, sucinne sudaDe maDe // suniThie sulaThitti, sAvaUM vajrae muNI // 41 // ' Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA rA kanyeti sAvadyaM varjayet / anumatyAdidoSaprasaGgAt / niravadyaM nApeta / sukRtamanena vaiyAvRttyAdi / supakkaM brahmacarya saadhoH| suninnaM snehvndhnN| suhRtamAtmAnaM svjnaadeH| sumRtaM paMmitamaraNena / suniSTitaM karma apramattasAdhoH / sulaSTA kriyeti brUyAt // 41 // __ (artha.) uparatI gAthAmAM kahelA artha-ja vadhAre spaSTIkaraNa kare te. sukaDitti ityAdi sUtra. (muNI ke0) muniH eTale sAdhu (sAvaUM ke0) sAvayaM eTale sAvadha vacana pratye (vajae ke0) varjayet eTale varje, zIrIte varje te kahe . (sukaDitti ke0) sukRtamiti eTale ko UgaDA TaMTAnA phesalA vAste sanA ThIka karI ema na kahe. (supakitti ke0) supakka miti eTale sahasrapAka pramukha telano pAka sArI peThe kasyo ema na kahe. (subinne ke0) suchinnaM eTale jaMgala pramukha kApI nAkhyuM te ThIka kaDe, ema na kahe. (suhaDe ke0) suhRtaM eTale ko kucha mANasanuM dhana corA gayu te ThIka thayu, ema na kahe. (maDe ke0) mRtaH eTale phalANo musmana marI gayo te ThIka thayu, ema na kahevu. ( sunidhi ke0) suniSThitaM eTale huM paisAvAlo evo ahaMkAra rAkhanAra phalANAnuM dhana nAza pAmyuM te ThIka thayuM ema na kahevU. tathA (sulahitti ke0) sulaSTeti eTale phalANI kanyA suMdara ne ema kahe. evA sAvadya vacana na kahevA. paNa niravadya vacana to kahevA. jema ke, phalANA sAdhue veyAvacca sukRtaM eTale sAraM kastUM. phalANA sAdhunuM brahmacarya supakkaM eTale sAraM paripakka thayu. phalANA sA. dhue potAnA saMbaMdhIune viSe raheDhuM snehabaMdhana subinnaM eTale sArIpeThe kApI nAkhyu. ziSyanA upakaraNa upasargamAM suhRtaM eTale lupta thayA te ThIka thayu. phalANo sAdhu su. mRtaH eTale paMmita maraNa pAmyo te ThIka thayu. ko pramAda rahita sAdhunuM karma suniSTitaM eTale sArIpeThe khapA gayu. phalANA sAdhunI kriyA sulaSTA eTale bahu sArI ne A rIte niravadya vacana kahe. // 1 // (dIpikA.) tatra niSThitaM na evaM bruuyaadityaah|muniHsaadhuH iti sAvadya sapApamiti vadayamANaprakAreNa varjayet |itiiti kim / tadAha / sukRtamiti suSTu kRtaM snaadi| supakaMti / suSTu pakkaM sahasrapAkAdi / sunnitti suSTu minnaM vanAdi / suhamitti suSTu hRtaM kuSasya vittam / maDeti suSTu mRtaH pratyanIka iti / atrApi suzabdo'nuvattete / sunidhyiti suSTu niSThitaM vittAnimAnino vittam / sulahatti suSTu sundarA kanyA ityevaM sAvadyamAlapanaM varjayet muniH|anumtyaadidossprsNgaat| niravayaM niHpApaM tu vadet / zda| meva padyamarthAntareNa vyAkhyAnayati sukamitti / suSTu kRtaM vaiyAvRttyamanena / supktti|sup brahmacarya saadhoH|subinnmiti| suSTu binnaM snehvndhnmnen| suhRtamiti suSTu hRtaM ziSya Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| 465 koparaNam upsrge|sumRtmiti suSTu mRtaH paMmitamaraNena saadhuriti|atr sushbdo'nuvrtte| suniSThitaM karma apramattasaMyatasya / sukhahitti sundarA sAdhukriyA ityevmaadiriti||1|| (TIkA.) tatra niSThitaM naivaM brUyAdityAha / sukaDa tti sUtram / sukRtamiti suSTu kRtaM snnaadi|supkvmiti suSTu pakkaM shsrpaakaadi| subinnamiti suSTu binnaM tahanAdi / suhRtamiti suSTu hRtaM tuasya vittm|sumRtshti suSTu mRtaH pratyanIka ityatrApi sushbdo'nuvrtte|sunisstthitmiti suSTu niSThitaM vittAnimAnino vittam / sulahitti suSTu sundarA kanyA ityevaM sAvadyamAlapanaM varjayed muniranumatyAdidoSaprasaGgAt / niravayaM tu na varjayet / yathA sukRtamiti suSTu kRtaM vaiyAvRttyamanena / supakkamiti suSTu pakkaM brahmacarya saadhoH| subinnamiti suSTu minnaM snehabaMdhanamanena / suhRtamiti suSTu hRtaM ziSyakopakaramupasarge / sumRta iti suSTu mRtaH paMmitamaraNena saadhuriti|atraapi suzabdo'nuvartate / suniSThitamiti suSTu niSThitaM karmApramattasaMyatasya / sulaha ti suSTu sundarA sAdhukriyetyevamAdIti suutraarthH||41|| .. payattapaka tti va pakamAlave, payattabinnatti va binnmaalve|| payattalahitti va kammadenaaM, pahAragADha tti va gADhamAlave // 4 // (avacUriH) uktAnuktApavAdavidhimAha / prayatnapakka miti vA pakkamAlapet / prayatnapakkaM sahasrapAkAdi glAnArtham / prayatna chinnamiti vA binnamAlapet / prayatnachinnaM vnaadi| prayatnalaSTeti vA laSTA sundarA kanyA dIkSitA satI samyakpAlanIyA / karmahetukamiti sarvameva kRtAdi satkarmakamAlapet / prahAragADhaM brUyAt // 42 // ' (artha.) have apavAdamArga kahe . payatta ityAdi sUtra, sahasrapAkAdi telatuM glAna vigerene prayojana hoya to sAdhu (pakaM ke0) pakkaM eTale pAkasi thaela evA sahasrapAkAdi telane ( payattapakitti ke ).prayatnapakvamiti eTale ghaNI ma. henatathI pakAvebuM be e prakAre ( Alave ke ) Alapet eTale kahe. temaja sAdhu prasaMgathI sAdhuUne kahe hoya to ( binnaM ke) binnaM eTale kApI nAkhelA vana vi gairene ( payattabinnaM ke0) prayatnacinnaM eTale prayatna karI kApeluM je e prakAre (AlaMve ke0) Alapet eTale kahe. ( va ke0 ) vA eTale athavA suMdara kanyAne ( payattalahitti ke) prayatnalaSTeti eTale A kanyA dIkSA le to enuM prayatnathI pAlana karavU jozye A rIte sarvane ( kammahejaaM ke ) karmahetukaM eTale karma De hetu jeno evaM kahe. ( va ke ) vA eTale athavA ( gADhaM ke ) gADhane ( pahAra / Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.66 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA gADha a ho ) prahAragADha miti eTale prahAragADha e prakAre ( ghAlave ke0 ) Ala pet eTale kahe. // 42 // ( dIpikA. ) uktAnuktavidhimAha / sAdhuglAniprayojane prayatnapakkamiti vA prayatnapakkametat / pakkaM sahasrapAkAdi evamAlapet / tathA prayatnachinnamiti vA prayatna cinnametat vanAdi / sAdhu nivedanAdAvevamAlapet / tathA payattala dviti vA prayatnasundarA kanyA dI. ditA satI samyak pAlanIyeti / karmahetukamiti sarvameva kRtAdikarmanimittamAlapeditiyogaH / gADhaprahAramiti vA kaMcana gADhamAlapet / gADhaprahAraM brUyAt kvacitprayojane / evaM hi tadaprItyAdayo doSAH parihRtA javantIti // 42 // ( TIkA. ) uktAnuktApavAdavidhimAha / payatta tti sUtram / prayatnapakkamiti vA prayatnapakkametat / pakkaM sahasrapAkAdi glAnaprayojana evamAlapet / tathA prayatna chinnamiti vA prayatnanimetat nniM vanAdi / sAdhu nivedanAdau evamAlapet / tathA prayatlalaSTeti vA / prayatnasundarA kanyA dIditA satI samyak pAlanIyeti / karmahetuka miti sarvameva vA kRtAdikarmanimittamAlapediti yogaH / tathA gADhaprahAramiti vA / kaMcana gADhamA - lapet / gADhaprahAraM brUyAtkacitprayojana evaM hi tadaprItyAdayo doSAH parihRtA javantIti sUtrArthaH // 52 // sabukasaM paragdhaM vA, aDalaM naci erisaM // vikiprabhavattavaM yavittaM caiva no vae // 43 // " = ( yavacUriH ) vyavahAre pRSTo'pRSTo vA naivaM vadedityAha / etanmadhye idaM sarvotkR svAvena sundaramityarthaH / parArdhaM vA bahumUlya krItamiti jAvaH / chAtulaM nAstIdRzaM cidapi / viviti / sukRtaM sulanamIdRzaM sarvatrApi / avaktavyamanantaguNametat prItikaraM caitadityevaM no vadet // 43 // ( artha. ) ko vyavahAra cAlato hoya tyAre koi pUDhe athavA na pUDhe to e teM na kahe ema kahe be sabukasaM ityAdi sUtra, yA vastumAM yA vastu (sabukara ke0 ) sarvotkRSTaM eTale svabhAvathIja sArI suMdara be, ( vA ke0 ) athavA cyA vastu ( ragghaM ke0 ) parArdhaM eTale ghaNI moMghI be, tathA A vastu ( alaM ke0 ) atulaM eTa bIje kyA e joDo na malle evI be, (nabi erisaM ke0 ) nAstIdRzaM eTale evI ba je ThekANe na male, temaja yA vastu (avikki ke0 ) saMskRtaM eTale barAbara ce rakI karelI nathI, tathA yA vastu ( avattavaM ke0 ) avaktavyaM eTale enAmAM gha Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 46 guNa hovAthI varNana karI-zakAya evI nayI. (vA ke0) athavA thA vastu (avidhattaM ke0) aprItikaraM eTale aprIti utpanna karanArI , zrI prakAre sAdhu (no vae ke0) no vadet eTale. na kahe. // 43 // (dIpikA.) kaciTyavahAre prakrAnte pRSTo'pRSTo vA naivaM vadedityAha / sAdhuH evaM vakSyamANaM no vadet / evaM kimityAha / etanmadhya idaM sarvotkRSTaM khajAvena sundaramityarthaH / parArgha vA uttamAgha vA mahAghu krItamityarthaH / atusaM nAstIganyatrApi kvacit / avikiaMti asaMskRtaM sulanamIdRzamanyatrApi / avaktavyamiti anaMtaguNametadeva / aviattaM vA aprItikaraM ca ett| zati evaM no vadet sAdhuH / adhikaraNAntarAyAdidoSaprasaMgAditi // 43 // ... ( TIkA.) kaciTyavahAre prakrAnte pRSTo'pRSTo vA naivaM brUyAdityAha / sabukkasaM ti sUtram / etanmadhya idaM sarvotkRSTaM khannAvena sundaramityarthaH / parArdhaM vottamA vA mahAgha krItamiti naavH| atulaM nAstIdRzamanyatrApi kacit / avikiraM ti / asaMskRtaM sulanamIhazamanyatrApi / zravaktavyamityanantaguNametat / aviattaM vA prItikaraM caitaditi no vadet / adhikaraNAntarAyA didoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 53 // sabameaM vazssAmi, sabameaMti no ve|| aNuvI savaM sabana, evaM nAsika pannavaM // 44 // (avacUriH ) sarvametadayAmIti kenacitkasyacitsaMdiSTe sarvametatvayA vaktavya miti sarvametadayAmIti no vadet / sarvasya svaravyaJjanAyupetasya vktumshkytvaat| .. kasyacitsaMdezaM prayan sarvamiti no vadet / ato'nucintyAlocya sarva vAcyaM sarveSu kAryeSu yathAsaMjavAyanidhAnAdinA mRSAvAdo na javatyevaM nASeta prajJAvAn // 4 // (artha.) sabamezaM ityAdi sUtra, jyAre sAdhune ko kahe ke, A me kahelI sarva vAta phalANAne kahejo. tyAre sAdhu (sabameaM vazssAmi ke ) sarvametadayAmi : eTale A sarva vAta kahIza ema ( no vaeM ke0) no vadet eTale na kahe. temaja koi ne saMdezo kahevarAvavo hoya to saMdezo kahenArane tuM (sabameaM ke) sarvametat e. Tale yA sarva vAta phalANAne kahe je. yA prakAre (no vaeM ke) no vadet eTa sana kahe. kAraNa ke, ekanA mukhamAMthI nIkalelA tenA teja zabda svaravyaMjanasahita nobIjo ko kahI zake tema nathI. mATe ( pannavaM ke0) prajJAvAn eTale buddhimAn sAdhu ( sababa ke0) sarvatra eTale sarva ThekANe ( savaM ke0) sarvaM eTale sarva (zraNuvI .. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T 468 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasagraha, nAga tetAlIsa (43) - prA. ke0 ) anucintya eTale vicArIne ( evaM ke0 ) doSa na lAge evI rIte ( nAsika ke0 ) jASeta eTale bole. // 44 // * ( dIpikA. ) punaH kiMca sarvametad vakSyAmIti kenacitkasyacit saMdiSTe sarvame - tat tvayA vaktavyamiti sarvametad vakSyAmIti sAdhuna vadet / sarvasya tathAsvaravyaJjanAdyupetasya vaktumazakyatvAt / tathA sarvametaditi no vadet / kasya cit saMdehaM prayachan sarvametadityevaM vaktavyamiti no vadet / sarvasya tathAsvaravyaJjanAdyupetasya vaktumazakyatvAt / saMvAnidhAne mRSAvAdAdayo yatazca doSA javanti / evamato'nucintyAlocya sarva vAcyaM sarveSu kAryeSu / yathAsaMbhavAdya nidhAnAdinA mRSAvAdo na javatyevam // 44 // ( TIkA. ) kiM ca sameAM ti sUtram / sarvametadvadayAmIti kena cit kasya cit saMdiSTe sarvametattvayA vaktavyamiti sarvametadvadayAmIti no vadet / sarvasya tathAsvavyaJjanAdyupetasya vaktumazakyatvAt / tathA sarvametaditi no vadet / kasya citsaMdezaM prayachan sarvametadityevaM vaktavya iti no vadet / sarvasya tathAsvaravyaJjanAdyupetasya vaktumazakyatvAt / asaMjavAnidhAne mRSAvAdaH / yatazcaivamato'nucintyAlocya sarvaM vAcyaM sarvatra kAryeSu / yathA saMvAdya nidhAnAdinA mRSAvAdo na javatyevaM nASeta pra jJAvAn sAdhuriti sUtrArthaH // 44 // 'sukkI vA suvikkI, vyakiUM kikameva vA // imaM giraha imaM muMca, paNIcyaM no vitryAgare // 45 // ( vacUriH ) sukrItaM veti / kena citkrItaM darzitaM sat sukrItaM iti no vadet / kiMcitkecitiM dRSTvA pRSTaH san suvikrItamiti no vadet / kenacitkrIte pRSTe ke krAImeva na javatIti no vadet / tathaiva kreyameva vA idaM paNyaM gRhANa mahArgha javi - Syati / idaM muJca samardhaM javiSyatIti paNitaM paNyaM na vyAyaNIyAt // 45 // (a.) valI sukkI ityAdi sUtra. koi mANasa kara vastu vecAthI laine sAdhune dekhA to te sAdhu (sukIcaM ke0) sukrItaM eTale ThIka vecAthI lIdhI ema (naviyAga ke0 ) na vyAgRNIyAt eTale na kahe. temaja koi kaI vastu vecIne sAdhune pUbe taM sAdhu (suvikkIcaM ke0 ) suvikrItaM eTale jalI vecI nAkhI ema na kahe. temaja ko kai vastu vecIne sAdhune pUDhe to sAdhu ( ki ke0 ) ayaM eTale kharIdavA lA yaka nathI. ( vA ke0 ) athavA ( kijameva ke0 ) kreyameva eTale kharIdavA yogyaja hai yA rIte na kahe. temaja ( imaM ke0 ) yA (paNiyAM ke0 ) paNitaM eTale kariyAeM Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....... : . dazavakAlike sptmaadhyynm| . kSAe (givha ke0) gRhANa eTale narI rAkha. kAraNa zrAgala jatAM zrA moMdhu thaze. tathA (zmaM ke) A kariyANu (muMca ke0) kADhI nAkha. kAraNa e thoDA kAlamAM soMdhu thaze. A rIte sAdhu na khe.|| 45 // (dIpikA.) kiMca sAdhuH evaM na vyAgRNIyAt / evamiti kim / yadAha sukiiamiti|kencit kiMcit krItaM darzitaM satsukrItamiti yogH| tathA suvikI amiti| kiMcit kenacit vikrItaM dRSTvA pRSTaH san suvikrItamiti na vyaagRnniiyaat| tathA kenacitkIte pRSTe akreyaM krayAhameva vA na navatIti na vyAgRNIyAt / tathaivameva keyameva vA kra. yAI miti| tathedaM guDAdi gRhANa, AgAmini kAle mahAgha nvissytiiti| tathedaM muJca ghRtAdi AgAmini kAle samargha naviSyatIti, paNitaM paNyaM krayANakaM naivaM vyAgRNIyA t / aprItyadhikaraNAdidoSaprasaMgAditi // 45 // (TIkA.) kiMca sukInaM vatti suutrm| sukItaM veti / kiMcit kena cit krItaM darzitaM satsukrItamiti na vyAgRNIyAt iti yogH| tathA suvikrItamiti / kiMciskenaciTikrItaM dRSTvA pRSTaH san suvikrItamiti na vyAgRNIyAt / tathA kena cit krIte pRSTo'yaM yAhameva na javatIti na vyAgRNIyAt / tathaivameva keyameva vA kra. yAmeveti / tathedaM guDAdi gRhANAgAmini kAle mahAgha naviSyati / tathedaM muJca ghu. tAdyAgAmini kAle samargha javiSyatIti kRtvA paNitaM paNyaM naiva vyAgRNIyAt / aprItyadhikaraNAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 45 // appagghe vA mahaMgghe vA, kae vA vikae vi vA // . .. paNiahe samuppanne, apavanaM vitraagre||46|| ... __(avacUriH) alpArthe vA mahArthe vA kraye vA vikraye'pi vA paNitArthe paNyavastu. ni samutpanne kenacitpRSTaH san anavadyamapApaM vyAgRNIyAt / yathA nAdhikAro'trasAdhUnAM vyApArAnAvAt // 46 // (artha.) yA viSayamAMja vidhi kahe . appagghe ityAdi sUtra. (appagghe ke0). alpAghe eTale thoDA mUlyanuM ( vA ke0) athavA ( mahagdhe ke0) mahAghe eTale ghaNA mUlyana (paNiya ke0) paNitArthe eTale kariyANuM (kae ke0) kraye eTale kharIdanI bAbadamAM (vA ke0) athavA ( vikae ke) vikraye eTale vecANanI bAvadamAM ( samuppale ke0) samutpanne eTale AvI paDyu hoya, ane sAdhune koz pUje tote sAdhu Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (zraNava ke0 ) anavadyaM eTaje niravadya vacana. ( viyAgare ke ) vyAgRNIyAt e. Tale bole. arthAt ema kahe ke, zrame sAdhu biye, mATe A bAvadamAM kaMza paNa bolavA. no amane adhikAra nathI. // 46 // .. (dIpikA.) atraiva vidhimAha |alpaardhe vA mahArve vA / kasmin / ityAha / kaye vA vikraye vApi paNitArthe vA paNyavastuni samutpanne kenacitpRSTaH san sAdhuH anavadyamapApaM vyAgRNIyAt / yathA nAdhikAraH tapasvinAM vyApArasya anjAvAditi // 46 // (TIkA.) tatraiva vidhimAha / appagghe va tti sUtram / aspArthe vA mahArve vA / kasminnityAha / kraye vA vikraye'pi vA paNitArthe paNyavastuni samutpanne kenacit pRSTaH sannanavadyamapApaM vyAgRNIyAt / yathA nAdhikAro'tra tapasvinAM vyApArAjAvAditi sUtrArthaH // 46 // . tadevAsaMjayaM dhIro, Asa ehi karehi vaa|| sayaM ciha vayAhi tti, nevaM nAsiGa panavaM // 47 // (avacUriH) tathaivAsaMyataM gRhasthaM dhIro yatiH Asva ihaiva, ehi atra, kuru cedaM / kArya, zeSva niyA, tiSTha daNaM, vraja grAmamiti naivaM nASeta // 4 // (artha.) taheva ityAdi sUtra. ( taheva ke ) tathaiva eTaleM temaja (palavaM ke0) prajJAvAna eTale buddhizAlI ane (dhIro ke ) dhIraH eTale saMyama pAlavAmAM dhIra evo sAdhu (asaMjayaM ke) asaMyataM eTale avirata evA gRhasthane (Asa ke0) Asva eTale besa, ( ehi ke0 ) ehi eTale Ava, ( vA ke) athavA ( karehi ke0) kuru eTale A kAma kara, (sayaM ke0) zeSva eTale suI rahe, (ciTha ke0) tiSTha eTale unno rahe, tathA ( vayAhi ke0) vraja eTale phalANe ThekANe jA, (tti ke) iti eTale yA prakAre (naivaM nAsija ke0) naivaM nASeta eTale doSa lAge evI rIte na bole.||4|| - (dIpikA.) punaH kiMca prajJAvAn buddhimAn dhIraH paeikato yatiH asaMyataM gRhasthaM prati iti na nASeta / itIti kim / tvamihaiva Asva japaviza, tvamehi atra, tvamidaM saMcayAdi kuru, tathA niLyA tvaM zeSva, tathA svamatra tiSTha javasthAnena, tathA tvaM vaja grAmamiti // 4 // ( TIkA.) kiMca taheva tti sUtram / tathaivAsaMyataM gRhasthaM dhIraH saMyataH zrAsvehaiva Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| .....471 ehIto'tra, kuru vedaM saMcayAdi, tathA zeSva nijayA, tiSTholasthAnena, vraja grAmamiti / naivaM nASeta prajJAvAn sAdhuriti sUtrArthaH // 4 // bahave ime asAhU, loe buccaMti saahunno|| - na lave asAhu sAha tti, sAhuM sAhu tti Alave // 4 // (avacUriH) bahava ete upalanyamAnasvarUpA AjIvakAdayo'sAdhavo nirvANasAdhakayogApekSayA loke tu prANiloke prANisaMghAta jacyante sAdhavaH sAmAnyena / tatra nAlapedasAdhu sAdhum / sAdhu sAdhumityAlapet // 4 // (artha.) bahave ityAdi sUtra. (bahave ke ) bahavaH eTale ghaNA (zme ke) zrA ( aMsAhU ke) asAdhavaH eTale kharekhara sAdhu nathI evA loko (loeM ke0) loke eTale A lokane viSe ( sAhuNo ke0) sAdhavaH eTale sAdhu je ema . (vuccaMti ke) ucyante eTale kahevAya be. paNa pUrvokta sAdhu ( asAhuM ke0) asAdhu eTale kharekhara sAdhu na hoya tene ( sAhu tti ke ) sAdhumiti eTale zrA sAdhu e prakAre (na lave ke0) nAlapet eTale na kahe. ane ( sAI ke0) sAdhu eTale sAdhune ( sAhu tti ke ) sAdhumiti eTale sAdhu e prakAre (Alave ke0) Alapet eTale kahe. // 4 // .. ( dIpikA.) punaH kiMca loke prANiloke prANisaMghAta ete bahava upalakSyamAnasvarUpA AjIvakAdayo modasAdhakayogamAzritya sAdhava ucyante sAmAnyena / pa ramasAdhu sAdhu na bAlapet / mRSAvAdaprasaGgAt / apitu sAdhuM prati sAdhumAlapet / / natu tamapi nA lpet|upbRNhnnaa prazaMsA guNAnAM tasyA akaraNe'ticAradoSaH syAt ||dhnaa (TIkA.) kiMca bahava tti sUtram / bahava ete upalanyamAnasvarUpA zrAjIvakAdayaH asAdhavaH nirvANasAdhakayogApekSayA loke tu prANisaMghAta ucyante sAdhavaH ' sAmAnyena / tatra nAlapedasAdhu sAdhu mRSAvAdaprasaGgAt / apitu sAdhu sAdhumityA1 lapet / natu tamapi nAlapet / upabRMhaNAticAradoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 4 // nANadaMsaNasaMpannaM, saMjame a tave rayaM // ___ evaM guNasamAuttaM, saMjaya sAhumAlave ||4e|| (avacUriH) kiMviziSTaM sAdhumityAlapedityAha / jJAnadarzanasaMpannaM saMyame tapasi 4. rataM evaMguNasamAyuktaM saMyataM sAdhumAlapet / na tu vyaliGgadhAriNamiti // 4 // 7 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. - (artha.) have kevAne sAdhu kahe, te kahe . nANa ztyAdi sUtra. ( nANadaMsaNasaMpannaM ke0) jJAnadarzanasaMpannaM eTale jJAna ane darzana vaDe karIne je yukta hoya, tathA (saMjame ke0) saMyame eTale saMyamane viSe (a ke0) ca eTale valI ( tave ke) tapasi eTale tapasyAne viSe ( rayaM ke0) rataM eTale Asakta hoya. ( evaMguNasamAuttaM ke) evaMguNasamAyuktaM eTale evA guNe karIne je yukta hoya te ( saMjayaM ke0) saMyataM eTale saMyamadhArIne ( sAhuM ke0) sAdhu eTale sAdhu e rIte (Alave ke0) Alapet eTale kahe. // 4 // (dIpikA.) kiMviziSTaM sAdhu sAdhumAlapedityAha / evaM vidhaM saMyataM saadhumaalpet| kiMjUtaM saMyatam / jJAnadarzanasaMpannaM jJAnadarzanAcyA saMpUrNa samRddham / punaH kiMnUtaM sNytm| saMyame saptadazannede ca punaH tapasi hAdazannede rataM yathAzakti tatparam / evaM pUrvoktaguNasamAyuktaM na tu vyaliGgadhAriNam // 4 // (TIkA.) kiMviziSTaM sAdhu sAdhumityAlapedityata Aha / nANa tti sUtram / jJAnadarzanasaMpannaM samRhaM saMyame tapasi ca rataM yathAzakti / evaMguNasamAyuktaM saMyataM sAdhumAlapet / na tu javyaliGgadhAriNamapIti sUtrArthaH // 4 // .. devANaM maNuANaM ca, tiriANaM ca bugghe|| amugANaM jana dona, mA vA dona tti no vae // 5 // (avacUriH) devAnAMsurANAM manujAnAMpAdInAM tirazcAM mahiSAdInAM vigrahe saMgrA me satyamukAnAMjayo navatumA vAnavatu iti vA no vdet|adhikrnnttsvaamidvessaat||20|| . (artha.) valI devANaM ityAdi sUtra. ( devANaM ke) devAnAM eTale devatAu~ne (ca ke0 ) valI ( maNuyANaM ke0 ) manuSyANAM eTale manuSyono ( ca ke ) vala (tiriyANaM ke0) tirazcAM eTale pADA pramukha tiryaMcono (vuggahe ke0) vigraha eTale saMgrAma thae bate ( amuANaM ke0 ) amukAnAM eTale devAdikomA phalANAnA (jarDa ke0) jayaH eTale jaya ( hou ke0) navatu eTale thA. ( vA ke) athavA (amugANaM ke) amukAnAM eTale phalANAno ( jarja ke0 ) jayaH eTale jaya (ma hou ke0) mA navatu eTale na thA. (tti ke0) iti eTale A prakAre sAdhu (no vae ke0) no vadet eTale na kahe. kAraNa tethI adhikaraNa doSa lAge , tathA dveSa utpanna thAya . // 50 // (dIpikA.) kiMca sAdhuriti no vadet / itIti kim|amukaanaaN devAnAM jayo / Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike saptamAdhyayanam / 473 vatu vA mA navatu iti no vadet / katham / adhikaraNatatsvAmyA dizeSaprasaGgAt / ka sati / devAnAM devAsurANAM manujAnAM ca narendrAdInAM tirazcAM ca mahiSAdInAM vigrahe saMgrAme sati // 50 // (TIkA.) kiMca devANaM ti sUtram / devAnAM devAsurANAM manujAnAM narendrAdInAM tirazcAM mahiSAdInAM ca vidmahe saMgrAme sati amukAnAM devAdInAM jayo navatu mA vA javatviti no vadedadhikaraNatatsvAmyAdiSadoSaprasaGgAditi suutraarthH|| 50 // ... vA vuhaM ca sInanhaM, khemaM dhAyaM sivaM ti vaa|| kayA Nu DhuGa eANi, mA vA dona tti no vae // 51 // ... (avacUriH ) vAto malayamArutAdiH, vRSTaM varSaNaM vA,zItoSNaM pratItaM, demaM rAjavijvarazUnyaM, dhAnyaM sunidaM, zivamupasargarahitaM / kadA nu naveyuretAni vAtAdIni mA vA naveyuriti no vadet / adhikaraNavAtAdisattvapIDAprasaGgAt / tathA anavane ArtadhyAnAdidoSAt // 51 // . .. (artha.) valI vA ityAdi sUtra. (vA ke0) vAyuH eTale ThaMDaka ApanAro dakSiNa dizA pramukhano pavana, ( vuhaM ke.) vRSTaM eTale varsAda, (sIunhaM ke0) zItomaM eTale zIta ane japsa, (khemaM ke) demaM eTale upavanI zAMti, (dhAaM ke0) bhrAtaM eTale sunidA ( sukAla), (vA ke ) athavA (sivaM ke) zivaM eTale sarve upasarganI zAMti (eANi ke0) etAni eTale A upara kahelA vAyu pramukha (kayA Nu ke0) kadA nu eTale kyAre (huja ke) javeyuH eTale thaze. (vA ke) athavA pUrvokta vAyu pramukha ( mA hoja ke0) mA javantu eTale na thA, (tti ke) zati eTale thA prakAre sAdhu ( no vae ke ) no vadet eTale na kahe. kAraNa ke, sAdhunA kahevA pramANe kadAca thaze to jIvone pIDA vigere thAya, ane kadAca naM - thaze to sAdhune ArtadhyAna thAya. // 51 // 2 (dIpikA.) punaH kiMca dharmAdinA aninUto yatirevaM no vadet / adhikaraNAdi doSaprasaGgAt / vAtAdiSu satsu stvpiiddaapraapteH| tacanatastathAnavane'pi ArtadhyAnajAta vAditi evaM no vadet / tatkim / vAto malayamArutAdiH, vRSTaM vA varSaNaM, zItoSNaM pratItam, demaM rAjavijvarazUnyaM, punaHbhrAtaM sunida, zivamiti vA upasargarahitaM kadA nu naveyuretAni vAtAdIni mA vA naveyuriti // 51 // / (TIkA.) kiM ca vAu tti sUtram / vAto malayamArutAdiH, vRSTaM vA varSaNaM, zItoSNaM . Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. pratItaM, demaM vijvarazUnyaM, dhAtaM sunidaM, ziva miti copasargarahitaM kadA nu naveyuretAni vAtAdIni mAvA naveyuriti dharmAdyaninUto no vadedadhikaraNAdidoSaprasaGgAmAtAdiSu satsu sattvapIDApatteH / tadvacanatastathAnavane'pyAtadhyAna nAvAditi sUtrArthaH // 51 // tadeva mehaM va nadaM va mANavaM, na devadeva tti giraM vazjA // samukhie unae vA panae, vazta vA vuha balADhya tti // 5 // (avacUriH) tathaiva megha vA nano vA mAnavaM vAzritya devadeva iti giraM no vdet|evN nana AkAzaM mAnavaM rAjAnaM devamiti no vadet / mithyAlAghavAdiprasaMgAt / kathaM tarhi vade dityAha / meghamunnataM dRSTvA saMmUrmita iti unnato vA payoda iti vadechA vRSTo balAhaka iti // 55 // -: ( artha.) taheva ityAdi sUtra. ( taheva ke0) tathaiva eTale temaja ( mehaM ke0) meghaM eTale meghane (vAdalAne) ( va ke0 ) athavA ( nahaM ke ) nannaH eTale AkAzane (va ke) athavA (mANa ke) mAnavaM eTale manuSyane AzrayIne ( devadeva tti ke) devadeva iti eTale A devadeva ne A prakAre (giraM ke) giraM eTale vANI pratye sAdhu (Na vajA ke0) na vadet eTale na bole. tAtparya caDhe_ vAdaLU jozne deva caDhyo ema na bole, tathA AkAzane ane manuSyane paNa deva na kahe. tyAre zIrIte bolavU te kahe . caDhedhuM vAdaLu jozne (pae ke0) payodaH eTale megha (sumukhie ke) saMmUrchitaH eTale caDhyo , (vA ke ) athavA (unnae ke0) unnataH eTale UMco thaela be, ( vA ke ) athavA ( vuha balAhaya ke ) vRSTo balAhakaH eTale A megha varasyo (tti ke0 ) iti eTale A prakAre (vazja ke0) vadet eTale bole. // 5 // (dIpikA.) kiM no vadedityAha / sAdhuH tathaiva megha vA nano vA AkAzaM mAnavaM vA thAzritya no devadeva iti giraM vadet / meghamunnataM dRSTvA unnato deva iti no vadet / evaM nana AkAzaM mAnavaM rAjAnaM dRSTvA deva iti no vadet / kthm| mithyAlAghavAdita snggaat| kathaM tarhi vade dityaah|meghmunntN dRSTvA saMmUrbita unnato vA payoda iti vadet athavA vRSTo balAhaka iti vadet // 5 // (TIkA.) taheva tti sUtram / tathaiva megha vA nano mAnavaM vAzritya no devadeva F garaM vadet |meghmunntN dRSTvA unnato. deva zati no vadet / evaM nanna AkAzaM mAnavaM rAjAna Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / dazavaikAlike sptmaadhyynm| 475 vA devamiti no vadet mithyAvAdalAghavAdiprasaGgAt / kathaM tarhi vadedityAha / unnataM dRSTvA saMmUti unnato vA payoda iti vadechA vRSTo balAhaka iti suutraarthH|| 55 // . aMtalika tti e bU, gunANucaria tti a|| . .. - ridhimaMtaM naraM dissa, ridhimaMtaM ti Alave // 53 // (zravacUriH) nana zrAzrityAha / nanontarIkSamiti brUyAt guhyakAnucaritaM suraiH sevitamiti vA / chimantaM saMpapetaM naraM dRSTvA / kimityAha / chimantamiti RddhimAnaya mityAlapet // 53 // (artha.) have AkAza AzrayI zI rIte bolaq te kahe . aMtalika ityAdi sUtra. (NaM ke0) enat eTale e AkAza pratye (aMtalikaM ti ke0) aMtaridamiti eTale atarida e prakAre (vA ke0 ) athavA (guptANucaritra tti ke0) guhyAnucaritamiti eTale devatAe sevita ne zrA prakAre kahevaM. e rIteja meghane paNa kahevU. temaja (richimaMtaM ke0) jhajhimantaM eTale kahizAlI evA (naraM ke0) naraM eTale mANasane (dissa ke) dRSTvA eTale jozne ( riddhimaMtaM ti ke0) jhajhimantamiti eTale thA mANasa jhadhimaMta be A rIte (Alave ke0) Alapet eTale kahe. // 53 // (dIpikA.) punaH AkAzamAzrityAha / sAdhuH iha nannaH aMtarikSamiti brUyAt / guhyAnucaritamiti vA |surse vitmityrthH| evaM kila megho'pi tamunayazabdavAcya eva / tathA chimantaM saMpadA sahitaM naraM dRSTvA / kimityAha / chimaMtamiti jhakimAnayamiti evamAlapet / katham / vyavahArato mRSAvAdAdiparihArArtham // 53 // (TIkA.) naz2a zrAzrityAha / aMtalika tti sUtram / iha nano'ntarikSamiti brUyAjuhyakAnucaritamiti vaa| surase vitamityarthaH / evaM kila megho'pyetajjayazabdavAcya eva / tathA zadhimantaM saMpamupetaM naraM dRSTvA kimityAha / richimaMtamiti / chimAnayamityevamAlapet / vyavahArato mRSAvAdAdiparihArArthamiti sUtrArthaH // 53 // tadeva sAvajANumoaNI girA, nadAriNI jA ya provghaannii|| 1 se koda loha naya dAsa mANavo, na dAsamANo vi giraM vshkaa||54|| padava (avacUriH ) tathaiva sAvadyAnumodinI gIrvAka suSTu hato grAma ityAdiH / avadhA riNI damitrameveti / saMzayakAriNI vaa| yA ca paropaghAtinI yathA mAMsaM na dossaay| dise iti tAm / krodhAzonAghnayAchA mAnAchA |prmaadaadiinaamupsdnnmetnmaanvH pumA- . ra sAdhuna hasannapi giraM vadet / pranUtakarmavandhahetutvAt // 54 // Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. (artha. ) valI tadeva ityAdi sUtra. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( yA ke0) je ( girA ke 0 ) gIH eTale vANI ( sAvaUNumoNI ke0 ) sAvadhAnumodinI eTale grAmahaNAya te ThIka thayuM ityAdi sAvadha kriyAne anumodanA ApanArI hoya, ( zra ke0 ) tathA je vANI (uhAriNI ke0 ) avadhAriNI eTale A vAta A rIteja be, ema nizcayI kahenArI hoya, tathA je vANI (parovaghAiNI ke0) paropaghAtinI eTale mAMsakaNa karavAmAM doSa nathI ityAdi parapIDA karanArI hoya. ( se ke0) tAM eTale te vANI pratye ( mAvo ke ) mAnavaH eTale sAdhu je te ( koha lona jaya hAsa ke0 ) krodha lohAsAt eTale krodhathI, lojathI, jayathI athavA hAsathI ( hAsamANo vi ke0 ) hasannapi eTale maskarI karatA paNa ( na vA ke0 ) na vadet eTale na vole. kAraNa ke, tethI karmabaMdha vigere thAya be // 54 // ( dIpikA . ) punaH kiMca mAnavaH pumAn sAdhuH hasannapi evaM giraM na vadet / kasmAt prabhUtakarmadetutvAt / evaM kAmityAha / tathaiva pUrvoktaprakAreNa suSTu hato grAma iti sA vadyAnumodinI gIrvANI jASA tAM no vadet / tathA imeveti saMzayakAriNI avadhA riNI jASA tAmapi no vadet / punaryA ca paropaghAtinI yathA mAMsaM na doSAya / se iti tAmevaMbhUtAmapi no vadet / kasmAd mAnava evaMbhUtAM sapApAM jASAM vadatItyAha / ko dhAkA lonAkA jayAdvA / upalakSaNatvAt pramAdAdervA // 24 // ( TIkA. ) kiMca tadeva tti sUtram / tathaiva sAvadhAnumodinI gIrvAg2a yathA suSTu hato grAma iti / tathAvadhAriNIda mitrameveti / saMzayakAriNI vA / yA ca paropaghAtinI yathA mAM samadoSAya / se iti tAmevaMbhUtAM krodhAlomAyAyAsAdvA / maanprmaadaadiinaamuplkssnnmett| mAnavaH pumAn sAdhu sannapi giraM vadet / prabhUtakarmabandhahetutvAditi sUtrArthaH // 54 // suvakkasuddhiM samupediyA, muNI giraM ca duchaM parivakae sayA // miTThe aNuvI nAsae, sayANavake lahaI pasaMsaNaM // 55 // ( vacUriH ) vAkyazuddhimAha / sadvAkyazuddhiM svavAkyazuddhiM sa vAkyazuddhiM vA / satIM zojanoM, svAmAtmIyAM, sa iti vaktA / vAkyazuddhiM saMprekSya samyag dRSTvA muniH giraM tu duSTAmuktalakSaNAM parivarjayetsadA / mitAma duSTAmanucintya paryAlocya jApamAe san satAM sAdhUnAM madhye banate prazaMsanam // 55 // ( artha. ) have vAkyazuddhinuM phala kahe be. suvaka ityAdi sUtra. ( muNI ke0 4 pratibaMdhakamavandhahetutvAditi pAThAntaram / Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i dazavekAlike saptamAdhyayanam / 477 muniH eTale sAdhu je te ( suvakkasuddhiM ke0 ) suvAkyazuddhiM eTale vacananI sArI zu pratye ( samuppe hiyA ke0 ) samutprekSya eTale joine (sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara (DuDaM ke0 ) duSTAM eTale duSTa evI ( giraM ke0 ) vANI pratye ( tu ke0 ) nizvaye ( parivAra ke0 ) parivarjayet eTale vajeM tathA (mitrAM ke0 ) mitaM eTale pari mitane ahaM ke0 ) aSTa eTale doSarahitaM evaM vacana ( aNuvIra ke0 ) anucintya eTale vicArIne ( jAsae ke0 ) jASeta eTale bole. ema karavAyI (sayANa mane ke0 ) satAM madhye eTale satpuruSomAM ( pasaMsaNaM ke0 ) prazaMsAM eTale prazaMsA pratye ( lahara ke0 ) lanate eTale pAme be. // 55 // ( dIpikA. ) vacanazuddhiphalamAha / muniH duSTAM giraM parivarjayet / kiM kRtvA / svavAkyazuddhiM svakIyavAkyazuddhiM sahAkyazuddhiM zojanAM vAkyazuddhiM vA saMprekSya sa myak dRSTvA sadA sarvadA / tarhi kIdRzIM vadedityAha / mitaM svarataH pariNAmatazca - sSTaM dezakAlopapannAdi vicintya paryAlocya jASamANaH satAM sAdhUnAM madhye pra zaMsanaM prazaMsAM prApnotItyarthaH // 25 // ( TIkA. ) vAkyazuddhiphalamAha / suvakka tti sUtram / sadvAkyazuddhiM svavAkyazuddhiM vAsavAkyazuddhiM vA / satIM zojanAM, svAmAtmIyAM, sa iti vaktA / vAkyazuddhiM saMprekSya samyag dRSTvA muniH sAdhuH giraM tu duSTAM yathoktalakSaNAM parivarjayet sadA / kiMtu / mitaM svarataH pariNAmatazca, aDuSTaM dezakAlopapannAdi anuvicintya paryAlocya bhASamANaH san satAM sAdhUnAM madhye bajate prazaMsanaM prApnoti prazaMsAmiti sUtrArthaH // 58 // nAsAI dose yA guNe jANicyA, tIse zraM duThe parivaUe sayA || basu saMjae sAmaNi sayA jae, vaika bur3e dimA pulo mitrAM // 56 // ( avacUriH ) yatazcaivamato jASAyA doSAMzca guNAMzca jJAtvA tasyAzca duSTAyAH pariva|| rjakaH sadA evaMbhUtaH san SaTsu jIvanikAyeSu saMyataH tathA zrAmaNye zramaNajAve . sadA yata udyukto vadeddu hitaM pariNAmasuMdaramanulomaM manohara miti // 56 // ( artha. ) je kAraNa mATe ema be te kAraNa mATe nAsAra ityAdi sUtra ( basu SaTsu eTale SaT jIva nikAyane viSe ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale sArI peThe pratanA rAkhanAra tathA ( sAmaNie ke0 ) zrAmaNye eTale zramaNa jAvamAM arthAt cA ke retranA caDhatA pariNAma rAkhavAmAM (sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara ( jae ke0 ) taH eTale udyamavAn evo (buddhe ke0 ) buddhaH eTale jJAnI sAdhu (jAsAi ke0 ) 0 ) Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. lASAyAH eTale nApAnA ( dose ke0) doSAn eTale doSone (zra ke0) ca eTale valI. ( guNe ke) guNAn eTale guNone (jANizrA ke) jJAtvA eTale jANIne (a ke0) ca eTale valI (tIse ke0) tasyAH eTale te (uThe ke0) puSTAyAH e. Tale uSTa nASAne ( sayA ke0) sadA eTale niraMtara ) parivajAe ke) parivarjakaH eTale varjanAra evo thara ( hizramANulomiaM ke0) hitAnulomaM eTale pariNAme hitakArI ane madhura evaM vacana ( vazta ke ) vadet eTale bole. // 56 // (dIpikA.) yatazcaivaM tataH sAdhuH kiMkuryAdityAha / sAdhuH evaMvidhaH san hitAnulomaM hitaM pariNAmasuMdaramanulomaM manohAri vacanaM vadet / kiM kRtvA / jApAyAH pravakathitAyA doSAn guNAMzca jnyaatvaa| kiM saadhuH| tasyA puSTAyAnASAyAH privrjkH| kiM. saadhuH|usu sNje|ssdsu jIvanikAyeSu sNytH| punaH kiM saadhuH| zrAmaNyezramaNanAve cAritrapariNAmanede sadA srvkaalmudyuktH| punaHkiM saadhuH| buddhaH zAtatattvaH // 56 // (TIkA.) yatazcaivamato lAsA ti sUtram / nASAyA uktalakSaNAyA doSAMzca guNAMzca jJAtvA yathAvadavetya tasyAzca kuSTAyA nASAyAH parivarjakaH sadA evaMnUtaH san Sar3ajIva nikAyeSu saMyataH tathA zrAmaNye zramaNanAve caraNapariNAmagarne ceSTite sadA yataH sarvakAlamudyuktaH san vade bujho hitAnulomaM hitaM pariNAmasundaramanulomaM manohArIti sUtrArthaH // 56 // pariskanAsI susamAdidie, caukasAyAvagae aNissie // sa nichuNe dhunnamalaM purekarUM, pArAdae logamiNaM tadA paraM tibemi||5|| suvaktasuhI apnayaNaM sammattaM // 7 // (avacUriH) upasaMharannAha / parIyajASI AlocitavaktA susamAhitendriyaH apa gatacatuHkaSAyaH anizrito avyanAva nizrArahitaH sa zchannUto niIya prasphoTya dhUtamadaM pApamalaM purAkRtaM janmAntarakRtam / ArAdhayati / lokamenaM manuSyalokaM vAkya tatvena / tathA paramiti paralokaM nirvANaM pAraMparyeNa anantare vA iti bravImi // 7 // iti dazavaikAlikAvacUrikAyAM suvAkyazudhyadhyayanam // 7 // (artha.) have adhyayanano upasaMhAra karatA thakA kahe je.parika ityAdi .. (parikanAsI ke ) parIkSya nASI eTale sAvadha niravadyano vicAra karIne . . ... evo tathA ( susamAhidie ke ) susamAhitenjiyaH eTale sarve iMjiyone .. bAkhanAra evo temaja (caukasAyAvagae ke.) apagatacatuHkaSAyaH eTale krodha, Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike saptamAdhyayanam / e ityAdi kaSoyone rokanAra evo, tathA ( aNi ssie ke) anizritaH eTale avya nAva nizrA rahita arthAt ko ThekANe paNa pratibaMdha rahita evo (sa ke) te sAdhu ( purekaDe ke ) purAkRtaM eTale pUrvanave karelA evA (dhunnamalaM ke) dhUnamalaM eTale pApa rUpa malane ( nikuNe ke0 ( nirdhUya kADhI nAkhIne (iNaM ke0) zmaM eTale zrA (logaM ke0) lokaM eTale lokane (tahA ke0) tathA eTale temaja (paraM ke) paraloka pratye (ArAhae ke7) ArAdhayati eTale ArAdhe . eTale saMyama pAlI A lokane tathA anaMtara athavA paraMparAe nirvANa pAmI paralokane ArAdhe . ( ti bemi ke) iti bravImi eTale jagavananA upadezathI ema kahuM bu, paNa khamatithI kaheto nthii||7|| / iti zrI dazavaikAlikanA bAlAvabodhanuM saptamAdhyana saMpUrNa // 7 // . (dIpikA.) atha upasaMharannAha / sa evaMvidhaH sAdhuH enaM manuSyalokaM vAksaMya3 tatvena ArAdhayati praguNIkaroti / kiM kRtvaa| dhUnamalaM pApamalaM purAkRtaM janmAntare / kRtaM ni ya prasphoTya tathA paralokamArAdhayati nirvANalokaM yathAsaMbhavamanaMtaraM pAraMparyeNa vA / kiM saadhuH| pariyannASI AlocyanASI / punaH kiM sAdhuH / susamAhi tenddhiyaH supraNihiteMjiya ityarthaH / punaH kiM saadhuH| apagatacatuSkaSAyaH krodhAdika" pAyanirodhakartA iti jAvaH / punaH kiMnUtaH sAdhuH / anizritaH avyanAvanizrArahitaH pratibandhavipramuktaH / bravImIti pUrvavat // 5 // iti zrIsamayasuMdaropAdhyAyaviracitAyAM dazavaikAlikazabdArthavRttau vAkyazuddhya-'. dhyayanaM samAptam // 7 // (TIkA.) upasaMharannAha / parikatti sUtram / parIyatnASI aalocitvktaa| tathA susamAhitenjiyaH supraNi hitendriya ityrthH|apgtctusskssaayH krodhAdi nirorodhakarteti nAvaH / anizrito avyatnAvanizrArahitaH / pratibandhavimukta iti hRdayam / sa nUto nirdhUya prasphoTya dhUnamalaM pApamalaM purAkRtaM jnmaantrkRtm| kimityaaraadhyti|prgunniikroti lokamenaM manuSyalokaM vAksaMyatatvena tathA paramiti paralokamA. "rAdhayati nirvANalokaM yathAsaMbhavamanantaraM pAraMparyeNa veti garnaH / bravImIti pUrvavat / tayAH pUrvavadeva // 27 // 65 iti zrIharijamasUri viracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM vAkyazudhyadhyayanasya bAyAkhyAnaM samAptam // 7 // Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 rA dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. // zrathAcArapraNidhinAmAdhyayanaM prArabhyate // AyArappaNidiM ladhuM, jahA kAya nikulA | taM ne udAharissAmi, ApudhiM suha me // 1 // ( zravacUri :) pUrvAdhyayane suvAkyazuddhiruktA / sA cAcAre praNihitasya javatIti tatra yatnavatA javitavyamata etaDucyate / zrAcAretyAdi / AcArasya prakRSTo nidhiH praNidhiH / taM labdhvA yathA kartavyamanuSTheyaM nikaSA taM prakAraM ne javaya udAhariSyAmi / zrAnu pUrvyA paripATyA zRNuta me mama sakAzAditi gautamAyAH svaziSyAnAduH // 1 // ( . ) sAtamA adhyayanamAM vAkyazuddhi kahI, eTale sAdhue vacananA guNa doSa jANI niravadya vacana bolavuM, ema kayuM. have yA AcAra praNidhinAmaka adhyamAM kahevAnuM ema ne ke, AcArane viSe tatpara rahelA sAdhuthIja niravadya vacana bolAya be, mATe yAcAra pAlavAmAM ghapoja prayatna karavo. evA saMbadhathI AvelA yA adhyayananuM yArappaNihiM ityAdi prathama sUtra be. teno artha ( nirakuNA ke0 ) ji. kuNA eTale sAdhue ( zrayArappaNihiM ke0 ) AcArapraNidhiM eTale AcArarUpa utkRSTa nidhipratye ( lahu~ ke0 ) labdhvA eTale pAmIne ( jahA ke0 ) yathA eTale jema ( kAyaa ho ) kartavyaM eTale potAnI kriyA karavI. ( taM ke0 ) te prakAra ( ne ke0 ) z2avadhaH eTale tamane ( udAharissAmi ke0 ) udAhariSyAmi eTale kahIza. me ( 0 ) AnupUrvyA eTale anukrame ( me ke0 ) mama sakAzAt eTale mArAthakI (suNeha ke0 ) zRNuta eTale sAMnalo. ema gautamAdika gaNadharo potAnA ziSyone kahe be. // 1 // (dIpikA) vyAkhyAtaM vAkyazuddhyadhyayanaM nAma saptamamadhyayanam / atha AcAraNidhinAmakamaSTamamadhyayanaM prArabhyate / asya cAyama nisaMbandhaH / itaH pUrvAdhyayane sA dhunA vacanaguNadoSAn jAnatA niHpApaM vacanaM vaktavyamityuktam / iha tu niHpApaM vacana mAcAre sthitasya javatIti zrAcAre yattaH kArya ityetaducyata iti / anena saMbandhenA yAtamidamadhyayanaM vyAkhyAyate / tathAhi zrImahAvIradevaH svakIya ziSyAn gautamAdI ne vamAha / tamAcArapraNidhiM ne navasya udAhariSyAmi kathayiSyAmyAnupUrvyA paripAla yUyaM zRNu me mama / kathayata iti zeSaH / taM kam / yamAcArapraNidhiM labdhvA prAp nikuNA sAdhunA yathA yena prakAreNa vihitAnuSThAnaM kartavyam || 1 | ( TIkA. ) vyAkhyAtaM vAkyazuddhyadhyayanam / idAnImA cArapraNidhyAkhyamArabhyate Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / asya caaymnisNbndhH| zhAnantarAdhyayane sAdhunA vacanaguNadoSAnijhena niravadyavacasA vaktavyamityetamuktam / iha tu tanniravacaM vaca AcAre praNihitasya javatIti tatra yatnavatA navitavyamityetakucyate // uktaM ca // paNihANarahivasseha, niravaU pi naasiaN||saavjtujhN vinneaM, alabeNehasaMvumamityanenAnisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam / - asya cAnuyogahAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nidepaH / tatra cAcArapraNidhiriti chipadaM naam| tatrAcAranidepamatidizan praNidhiM ca pratipAdayannAha // jo putviM udicho, AyAro so ahINamaritto // uviho a hoi paNihI, dave nAve a nAyavo ||5e // vyAkhyA // yaH pUrva kukSakAcArakathAyAmuddiSTa AcAraH so'hInAtiriktastadavastha evehApi / aSTavya iti vAkyazeSaH / kumatvAnnAmasthApane anAdRtya praNidhimadhikRtyAha / vividhazca bhavati praNidhiH / kathamityAha / avya iti avya: viSayo nAva itijAvaviSayazca jJAtavya iti gAthArthaH // tatra // dave nihANamAI, mAyapauttANi ceva davANi // nAvi dianoiMdiza, suviho u pasaba apasabo // 60 // vyAkhyA // avya iti avya viSayaH praNidhinidhAnAdi praNihitaM nidhAnaM nikssiptmityrthH| zrAdizabdaH svnnedprkhyaapkH| mAyAprayuktAni ceha vyANi avyprnnidhiH| puruSasya strIveSeNa palAyanAdikaraNaM striyA vA puruSaveSeNa cetyAdi / tathA nAva iti / naavprnnidhidividhH| indriyprnnidhinonchiyprnnidhishc / ttrenddiyprnnidhirddividhH| prazasto'prazastazceti gAthArthaH // prazastaminjiyapraNidhimAha // sadesu a rUvesu zra, gaMdhesu rasesu taha ya phaasesu||n vi rajazna vi pussa, esA khalu iNdiappnnihii||6|| vyAkhyA // zabdeSu ca rUpeSu ca gandheSu raseSu tathA ca sparzeSu eteSvinjiyArthe viSTAniSTeSu cakurAdiniriMjiyairnApi rajyate nApi hiSyate / eSa khalu mAdhyasthyalakSaNa inDiyapraNidhiH prazasta iti gAthArthaH // anyathA tvaprazastastatra dossmaah||soiNdiar ssI hija, mukkAhiM sadamuni jiivo||aashv aNAjatto, sadaguNasamuhie dose // 6 // . vyaakhyaa||shrotrenddiyrshmi niH zrojiyarajjuniH muktAniruvRMkhalAniH / kimityAha / yo zabdamUrchitaH zabdako jIva Adatte gRNhAtyanupayuktaH san / kAnityAha / zabdagu'idaM samubitAn doSAn / zabda eveMjiyaguNaH, tatsamunitAn doSAn vandhavadhAdIn zrotre* nijayaramunirAdatta iti gAthArthaH // zepeMjiyAtidezamAha ||jh eso saddesu, eseva mAda kamo usesaehiM pi||cnhiN pi iMdie hiM,rUve gaMdhe rase phAse // 63 // vyAkhyA // yatheSa ripA zavdeSu zabda viSayaH zrotrenDiyamadhikRtya doSa uktaH / eSa eva kramaH zeSairapi cakurApradinizcaturjirapIliyairdoSAnidhAne assttvystdythaa| carikandiarassIhiM u, ityaadi| - zrataevAha / rUpe gandhe rase sprshe| rUpAdiviSaya itigaathaarthH||amumevaaeN dRSTAntAni: / Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. dhAnenAha // jassa khabu uppaNihiyA-Ni iMdiyAI tavaM caraMtassa // so hIrai asahINe hiM, sArahI vA turaMgehiM // 6 // vyAkhyA // yasya khasviti yasyApi chuHpraNi hitAnIndriyANi vizrotogAmI ni tapazcarata iti / tapo'pi kurvataH sa tathAjUto hriyate'panIyate / iMDiyaireva nirvANahetozcaraNAt / dRSTAntamAha / akhAdhInarakhavazaiH sArathiriva rathaneteva turaMgamairazvairiti gAthArthaH // // ukta iMjiyapraNidhirnojiyapraNidhimAha // kohaM mANaM mAyaM, lohaM ca mahapnayANi cattAri // jo ruMna suptappA, eso noiNdiappnnihii|| 65 // vyAkhyA // krodhaM mAnaM mAyAM lonaM cetyeteSAM svarUpamanaMtAnubaMdhyA dinedaninnaM pUrvavat / ata eva ca mahAnayAni catvAri samyagarzanAdipratibaMdharUpatvAt / etAni yo ruNaki zukhAtmA udaya nirodhAdinA eSa nirojhA tarodhapariNAmAnanyatvAnnojiyapraNidhiH kuzalapariNAmatvAditi gAthArthaH // etadanirodhe doSamAha // jasta vimuppaNi hiA, hoMti kasAyA tavaM caraMtassa // so bAlatavassI viva, gayaNhANaparissamaM kuNa // 66 // vyAkhyA // yasyApi kasya ciH vyavahAratapakhino puHpraNihitA anirukA navanti kaSAyAH krodhAdayastapazcaratastapaH kurvata ityarthaH / sa bAlatakhIva upavAsapAraNakapranUtatarAramnako jIvo gajasnAnaparizramaM karoti / caturthaSaSThAdinimittAnidhyAnataHprajUtatarakarmabandhopapatteriti gaathaarthH|| // amumevArtha spaSTataramAha // sAmannamaNucaraMta-ssa kasAyA jassa jakaDA hoti // mannAmi japhulaM, ba niSphalaM tassa sAmannaM // 67 // vyAkhyA // zrAmaNyamanucarataH zramaNanAvamapi 'vyataH pAlayata ityrthH| kaSAyA yasyotkaTA navanti krodhaadyH| manye zakupuSpamiva niSphalaM nirjarAphalamadhikRtya tasya zrAmaNya miti gAthArthaH // upasaMharannAha // eso suviho paNihI, sujho jaz dosu tassa tesiM ca // ebo pasabamapasabalakaNamataba niSphannaM // 67 // vyAkhyA // eSo'nantarodito vividhaH praNidhirinjiyanoinDiyalakSaNaH zuddha iti nidoSo navati / yadi yorbAhyAnyantaraceSTayostasyaniyakapAyavataH teSAM cendriyakaSAyANAM samyagyogo navati / etamuktaM javati / yadi vAhyaceSTAyAmacyantaraceSTAyAM ca tasya praNidhimata iMjiyANAM kaSAyANAM ca nigraho navati / tataH zuddhapraNidhiritarathA tvazuddha evamapi tattvanItyAjyantaraiva ceSTeda garIyasItyAha / ata evamapi tattve prazastaM cAru, tathAprazastamacAru lakSaNaM praNidheradhyA tmanippannamadhyavasAnojatamiti gAthArthaH // etadevAha // mAyAgAravasahirja, di. thanoIdiehiM apaso // dhammavA a pasabo, iMdianoiMdiappaNihI // 6 // vyAkhyA // mAyAgAravasahito mAtRsthAnayukta adhyAdigAravayuktazcenjiyanondhi yayonigrahaM karoti / mAtRsthAnata yAdipratyupekSaNaM avyadAntyAdyAsavenaM tathA ru Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 483 yA digAravAtyaprazasta ityayamaprazastaH praNidhiH / tathA dharmArtha prazasta iti / mAyAgAravarahito dharmArthamevendriyanoindriyanigrahaM karoti / yaH sa tadanedopacArAtprazastaH sundara indriyanoindriyapraNidhirnirjarA phalatvAditi gAthArthaH // sAMpratamaprazastetarapraNidherdoSaguNAvAda || vihaM kammarayaM, baMdhai chApasavapaNi himAtto // taM caiva khaveza puNo, pasapapihI samAtto // 70 // vyAkhyA // aSTavidhaM jJAnAvarayA dinedAt karmarajo babhrAtyAdatte / ka ityAha / aprazastapraNidhisamAyuktaH prazastapraNidhau vyavasthita ityarthaH / tadevASTavidhaM karmarajaH kSapayati punaH / kadetyAha / prazastapraNidhisamAyukta iti gAthArthaH // saMyamAdyarthaM ca praNidhiH prayoktavya ityAha // daMsaNanAcaritA - saMjamo tassa sAhabaThAe || paNihI paraMjitrAvo, RNAyaNAI ca vajAI // 71 // vyAkhyA // darzanajJAnacAritrANi saMyamaH saMpUrNaH / tasya saMpUrNa saMyamasya sAdhanArthaM praNidhiH prazastaH prayoktavyaH / tathA anAyatanAni ca viruddhasthAnAni varjanIyAni iti gAthArthaH // evamakaraNe doSamAha // Duppapi hi jogI puNa, laMbiAi saMjamaM zrayAto // vIsabanisAMgo-va kaMTale jaha paDato // 72 // vyAkhyA // DuHpraNihitayogI punaH / supraNidhirahitaH pravrajita ityarthaH / saMyate khaMDyate saMyamamajAnanaH / saMyata eveti / dRSTAntamAha / viSTabdho nissRSTAGgastathA prayatnaparaH kaMTakavati zvA yathA patan kazcinyate tadvadasau saMyama iti gAthArthaH // vyatirekamAha // suppahajogI pue, na lippaI puvana vizradosehiM // niddaha aa kammAI, sukkatapAI jahA aggI // 73 // vyAkhyA // supraNihitayogI punaH supraNihitaH prabrajitaH na lipyate pUrvatidoSaiH karmabandhAdiniH saMvRtAzravadvAratvAt / nirdahati ca karmANi prAktanAni / tapaHpraNidhijAvena / dRSTAntamAha / zuSkatRNAni yathA zragnirdahati tadvaditi gAthArthaH // tamhA ja appasa, papihANaM uniUNa samaSeNaM // paNihANaMmi pasabe, ji yArahita // 4 // vyAkhyA // yasmAdevamaprazastapraNidhiduHkhada itarastu sukhada- . stasmAdaprazastaM praNidhAnamaprazastaM praNidhimunitvA parityajya zramaNena sAdhunA praNidhAne praNidhau prazaste kalyANe yatnaH kArya iti vAkyazeSaH / nigamayannAha / jati AcArapraNidhiriti gAthArthaH // ukto nAma niSpanno nidepaH sAMprataM sUtrAlApaka niSpannasyAvasara ityAdi carcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAganugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedam | yAra ityAdi sUtram / asya vyAkhyA / zrAcArapraNidhimuktalakSaNaM labdhvA prApya yathA yena prakAreNa kartavyaM vihitAnuSThAnaM nikSuNA sAdhunA taM prakAraM ne javajaya udAhariSyAmi kathayiSyAmi / zranupUrvyA paripAThyA zRNuta mameti gautamAdayaH svaziSyAnAduriti sUtrArthaH // 1 // Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. puDhavidagaagaNimArua, taNaruskassa biiygaa|| tassA apANA jIva tti, 32 vuttaM madesiyA // 2 // (avacUriH) tNprkaarmaah| pRthivyudakAgnivAyavaH tRNavRdasavIjakA ete paMca ekepriyAHtrasAzca prANino hIliyAdaya ete jIvAztyuktaM maharSiNA vIreNa gautamena vA 2 (artha.) have teja prakAra kahe u. puDhavi ityAdi sUtra. (puDhavi daga agaNimA ruba ke0) pRthivyudakAnimArutAH eTale pRthvIkAya, apkAya, teukAya ane vAyukAya tathA (taNarurakassabIagA ke) tRNavRdasavIjAH eTale vIjasahita tRNa ane vRda arthAt vanaspatikAya e pAMca ekeDiya (a ke0) ca eTale valI (tasA pANA ke0) trasAH prANinaH eTale trasa prANI e sarva ( jIvatti ke0 ) jIvA iti eTale jIva ne, (32 ke0) iti eMTale A prakAre (mahesiNA ke0) maharSiNA eTale zrI mahAvIra khAmIe athavA zrIgautamakhAmIe (vuttaM ke0) uktaM eTale kayu . // 2 // (dIpikA.) atha taM prakAramAha maharSiNA zrIvardhamAnena gautamena vA iti evam uktam / evaM kimityAha / ete jiivaaH| ete ka ityAha / pRthivyudakAnivAyavaH / punastRNavRdAH sbiijaaH| ete paMcaikeM jiyAH pUrvavat / trasAzca prANino hiindriyaadyH| ete sarve'pi jIvA jheyaaH| yatazcaite jIvAstataH kiM kartavyamityAha // 2 // (TIkA.) taM prkaarmaah| puDhavi tti sUtram / pRthivyudakAgnivAyavastRNavRdasavIjA ete paJcaikenjiyakAyAH pUrvavat / trasAzca prANino hInjiyAdayo jIvA ityuktaM maharSiNA vardhamAnena gautamena veti suutraarthH|||| tesiM avajoeNa, niccaM doavayaM siyaa|| maNasA kAyavakkeNaM, evaM dava sNje||3|| (zravacUriH) yatazcaivamatasteSAM pRthivyAdInAmaraNayogena ahiMsAvyApAreNa ja. vitavyaM vartitavyaM syAgnikuNA manasA kAyena vAkyena evaM vartamAno'hiMsakaH saM. navati saMyataH nAnyathA // 3 // (artha.) je mATe upara kahelA jIva ne te mATe tesiM ityAdi sUtra. (jiskuNA ke) nikuNA eTale sAdhue (maNasA ke) manasA eTale manavaDe (kAya ke0) kA yena eTale kAyAvaDe tathA (vakkeNaM ke0) vAkyena eTale vacanavaDe (tesiM ke) teSA~ eTale upara kahelA jIvono ( abaNajoeNa ke ) akSaNayogenaH eTale hiMsArUpa Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike'STamAdhyayanam / 485 vyApArane varjanAra evAe ( niccaM ke0 ) nityaM eTale hamezAM ( hovayaM siyA ke0 ) navitavyaM syAt hovuM jozye. kAraNa ke, ( evaM ke0 ) yArI hiMsakapaNe vartavAthIja sAdhu je te (saMjae ke0) saMyataH eTale saMyata evo (havai ke0 ) javati eTale thAya be. // 3 // ( dIpikA. ) nikSuNA eteSAM pRthivyAdijIvAnAM akSaNayogenA hiMsAvyApAreNa nityaM javitavyaM varttitavyaM syAt / kena / manasA kAyena vAkyena / ejiH kAraNairityarthaH / evaM varttamAno'hiMsakaH san saMyataH saMbhavati nAnyaH // 3 // ( TIkA. ) yatazcaivamataH tesiM ti sUtram / asya vyAkhyA / teSAM pRthivyAdInA - makSaNayogenAhiMsAvyApAreNa nityaM bhavitavyaM varttitavyaM syAt nikSuNA manasA kAyena vAkyenai jiH kAraNairityarthaH / evaM vartamAno'hiMsakaH san javati saMyato nAnyatheti sUtrArthaH // 3 // puDhaviM nitti silaM leluM, neva niMde na saMlihe // tivide karaNajoeNa, saMjae susamAhie // 4 // ( avacUriH ) SaDjI vA hiMsA sAmAnyenoktvA vizeSeNAha / pRthvIM zuddhAM nittiM taTIM zilAM pASANAtmikAM leSTumihAlakhaMDa naiva jiMdyAt na saMlikhet / tatra bhedanaM dvaidhInAvaH / saMlekhanamISallekhanaM trividhena karaNayogena saMyataH susamAhitaH / zuddhabhAva iti 4 ( artha. ) pUrvokta prakAre sAmAnya paNe sarve jIvonI hiMsA varjavAthI sAdhunuM saMyatapaNaM kahIMne have teja viSaya savistara kahe be. puDhavi ityAdi sUtra. ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale saMyata evo tathA ( susamAhie ke0 ) susamAhitaH eTale zuddha jAvavAlo evo sAdhu je te ( Nivihe karaNajoe ke0 ) trividhena karaNayogena eTale mana vacana kAyAe na karavuM, na karAva, na anumodavuM e rUpa traNa yoga vaDe ( puDhaviM ke0 ) pRthivIM eTale zuddha pRthvI pratye, ( nittiM ke0 ) nittiM eTale jIMta pratye, (sila ke0 ) zilAM eTale pASANa rUpa zilA pratye tathA ( leluM ke0 ) loSTaM eTale ITa vige. renA kaTakA pratye (neva jiMde ke0 ) naiva nindyAt eTale ekanA ve kaTakA na kare, tathA ( na saMlihe ke 0 ) na saMlikhet eTale gharpaNAdika na kare. // 4 // (dIpikA) evaM sAmAnyena SaDjIvanikAyasyAhiMsAyAM saMyatatvaM kathayitvA taM neta vidhi vidhAnato vizepeNAha / saMyataH sAdhuH / pRthavIM zuddhAM nittiM taTIM zilAM pApArUpAM leSTumihAlakhaMDa naiva niMdyAnna saMvikhet / tatra bhedanaM dvaidhI jAvAghyApAdanaM, saMle Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhanda rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. khanamISallekhanam / trividhena trikaraNayogena na karoti manasA vacasA kAyena / kiM saM. ytH| susamAhitaH samAdhimAn zuddha ityarthaH // 4 // __(TIkA.) evaM sAmAnyena SaDjIvanikAyAhiMsayA saMyatatvamannidhAyAdhunA tanatavidhi vizeSeNAha / puDhavi tti sUtram / pRthivIM zuddhAM nittiM taTIM zilAM pASANAtmikAM leSTumiTTAlakhaMDaM naiva niMdyAt no saMlikhet / tatra nedanaM vaidhInAvotpAdanaM saM. lekhanamISalekhanaM trividhena karaNayogena na karoti manasetyAdinA saMyataH sAdhuH susamAhitaH zunAva iti suutraarthH||4|| supuDhavIM na nisIe, sasarakaMmi a aasnne|| pamajittu nisIijA, jAzttA jassa naggaraM // 5 // (avacUriH) zujhapRthvyAmacittAyAmanantaritAyAM na niSIdet / niSIdanagrahaNAtsthAnatvagvartanAdigrahaH / sarajaske pRthivIrajogupikata Asane pIThakAdau / a. cetanAyAM tu saMmRjya tAM rajoharaNena niSIdet / yAcitvA / yasyAvagraha miti / yasya saMbaMdhinI tamavagrahamanujJApyetyarthaH // 5 // (artha.) suddha ityAdi sUtra. sAdhu je teNe (sujhapuDhavIM ke0) gupRthivIM e. Tale zastrathI haNAyalI nahi evI sacitta nUmiupara bacce kAMza paNa AMtaraM na hoya to (na nisIe ke0) na niSIdet eTale na besabu. tathA (sasarakaMmi ke) sarajaske eTale nUminA sacitta rajazrI vITAyalA (AsaNe ke0) Asane eTale pIThaka pramukha Asa. | nane viSe paNa na besa. temaja acitta nUmi hoya to (jassa ke0) yasya eTale jenI nUmi hoya tenI pAse (jaggahaM ke0) avagrahaM eTale avagraha pratye (jAzttA ke) yAcitvA eTale mAgIne tathA (pamajittu ke0)pramAyaM eTale rajoharaNavaDe pramAjIne (nisIjA ke ) niSIdet eTale besabuM. // 5 // (dIpikA.) punaH kiMca saMyataH zuthivyAM zastreNa yA na upahatA tasyAM pR. / thivyAM na niSIdet / tathA punaH Asane pIThakAdau na niSIdet niSIdanagrahaNAta hai sthaantvgvtprigrhH| kiMta zrAsane / sarajaske pRthivIrajovaguMmite vaa| tahi kA kuryaat| acetanAM pRthivI jJAtvA rajoharaNena pramRjya niSIdet / kiM kRtvA ava yAcitvA / ko'rthaH / yasya gRhasthAdeH saMbaMdhinI pRthivI vartate, taM gahasthamanu nA AdezaM lAtvA ityrthH||5|| ___(TIkA.) tathA suru ti sUtram / zukrapTathivyAmazastropahatAyAmanantaritAyAM rApara Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| c. niSIdet / tathA sarajaske vA pRthvIrajovagueikate vAsane pIThakAdau na niSIdet / nipIdanagrahaNAtsthAnatvagvartanaparigrahaH / acetanAyAM tu pramRjya tAM rajoharaNena niSIdejjJAtvetyacetanAM jJAtvA yAcayitvAvagrahamiti / yasya saMbaMdhinI pRthivI tamavagrahamanujJApyeti sUtrArthaH // 5 // sInaMdagaM na sevikA, silAvuhaM dimANi a|| jasiNodagaM tattaphAsuaM, paDigAdiGa sNje||6|| (avacUriH) uktaH pRthiviikaayvidhiH|idaaniimkaayvidhimaah / zItodakaM sacittodakaM na seveta / tathA zilAH krkaaH| vRSTaM varSaNaM himAni ca na sevet| uSNodakaM kathitodakaM taptaprAsukaM taptaM sattAsukaM tridaMmokRtaM / noSNodakamAnaM pratigRhNIta saMyataH sAdhuretacca sauvIrAdyupalakSaNamiti // 6 // (artha.) pRthvIkAyano vidhi kahyo. have akAyano vidhi kahe . sIuMdagaM ityAdi sUtra. sAdhu je te (sIjedagaM ke) zItodakaM eTale sacitta jala pratye (na sevijA ke0) na seveta eTale na seve. temaja ( silAvuThaM ke0) zilAvRSTaM eTale varsA damAM paDatA karA pratye (a ke0) ca eTale valI (himAni ke0) himAni eTale / barapha pratye paNa na seve. ema na kare to potAno nirvAha zI rIte kare te kahe . { (tattaphAsuaM ke) taptaprAsukaM eTale tapAvI acitta karelu evA (usiNodagaM ke0) / uSNodakaM eTale jaSNa jala pratye (saMjae ke) saMyataH eTale sAdhu je te (paDiggA hija ke0) pratigRhNIyAt eTale nirvAhane arthe grahaNa kare. // 6 // / (dIpikA.) iti pRthivIkAya vidhiruktH| atha apkAyavidhimAha / saMyataH sAdhuH zItodakaM pRthivItanavaM saccittodakaM sacittapAnIyaM na seveta / tathA zilAvRSTiM himAni ca na seveta / atra zilAgrahaNena karakAH parigRhyante / vRSTaM varSaNaM, himaM pra. * saha prAya uttarApaye javati / Aha / yadyevaM tarhi kathaM sAdhurvarttata ityAha / uSNodakaM ___ kathitodakaM taptaprAsukaM taptaM satprAsukaM tridaMDohattaM noSNodakamAtraM pratigRhNIyAt vRtyartham / etacca sauvIrAdInAmupalakSaNam // 6 // yA (TIkA.) uktaH pRthivIkAyavidhiradhunA apkAyavidhimAha / sIu~dagaM ti sUsam / zItodakaM pRthivyunavaM saJcittodakaM na seveta / tathA zilAvRSTaM himAni ca na veta / atra zilAgrahaNena karakAH parigRhyante / vRSTaM varpaNaM, himaM pratItaM prAya uttatapathe navati / yadyevaM kathamayaM varttatetyAha / japaNodakaM kathitodakaM taptaprAsukaM taptaM Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. banamISablekhanam / trividhena trikaraNayogena na karoti manasA vacasA kAyena / kiM sNtH| susamAhitaH samAdhimAn zuddha ztyarthaH // 4 // (TIkA.) evaM sAmAnyena SaDjIvanikAyAhiMsayA saMyatatvamanidhAyAdhunA tama. vidhi vizeSeNAha / puDha vi tti sUtram / pRthivIM zuddhAM nittiM taTIM zilAM pASANAmakAM leSTumiTTAlakhaMDaM naiva niMdyAt no saMlikhet / tatra nedanaM dhInAvotpAdanaM saMkhanamISalekhanaM trividhena karaNayogena na karoti manasetyAdinA saMyataH sAdhuH sumAhitaH zurUnAva iti suutraarthH||4|| supuDhavIM na nisIe, sasarakaMmi a aasnne|| . pamajittu nisIijA, jAittA jassa naggaraM // 5 // (avacUriH) zubhapRthvyAmacittAyAmanantaritAyAM na niSIdet / niSIdanagraha tatsthAnatvagvartanAdigrahaH / sarajaske pRthivIrajogupikata Asane pIThakAdau / tanAyAM tu saMmRjya tAM rajoharaNena niSIdet / yAcitvA / yasyAvagraha miti / yasa baMdhinI tamavagrahamanujJApyetyarthaH // 5 // (artha.) sujha ityAdi sUtra, sAdhu je teNe (supuDhavIM ke) zubhapRthivIM e le zastrathI haNAyalI nahi evI sacitta jUmiupara bacce kAMza paNa AMtaraM na hoya ta na nisIe ke0) na niSIdet eTale na besavaM. tathA (sasarakaMmike) sarajaske eTaI minA sacitta rajathI vITAyalA (AsaNe ke0) Asane eTale pIThaka pramukha Asane viSe paNa na besavaM. temaja acitta nUmi hoya to (jasta ke0) yasya eTale je nUmi hoya tenI pAse (jaggahaM ke0) avagrahaM eTale avagraha pratye (jAzttA ke) yAcatvA eTale mAgIne tathA (pamajhiAttu ke0)pramAyaM eTale rajoharaNavaDe pramAjIna nisIjA ke) niSIdet eTale besavu. // 5 // (dIpikA.) punaH kiMca saMyataH zuSpathivyAM zastreNa yA na upahatA tasyAM pR. thavyAM na niSIdet / tathA punaH Asane pIThakAdau na niSIdet niSI... : sthaantvgvtprigrhH| kiMta zrAsane / sarajaske pRthivIrajovaNumite vA / tahi / kuryaat| acetanAM pRthivIM jJAtvA rajoharaNena pramRjya niSIdet / kiM kRtvA .. yAcitvA / ko'rthaH / yasya gRhasthAdeH saMbaMdhinI pRthivI vartate, te . . ! AdezaM lAtvA ityarthaH // 5 // ___(TIkA.) tathA sucha ti sUtram / zukraSTathivyAmazastropahatAyAmanantaritAyo / Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOR dazavaikA like'STamAdhyayanam / niSIdet / tathA sarajaske vA pRthvIrajovagurirute vAsane pIThakAdau na niSIdet / nipI danagrahaNAtsthAnatvagvartanaparigrahaH / acetanAyAM tu pramRjya tAM rajoharaNena nipIdejjJAtvetyacetanAM jJAtvA yAcayitvAvagrahamiti / yasya saMbaMdhinI pRthivI tamavagrahamanujJApyeti sUtrArthaH // 5 // // sIdgaM na sevikA, silAvuThaM himANi usiNodgaM tattaphAsu, paDigAhika saMjae // 6 // ( zravacUriH ) uktaH pRthivIkAyavidhiH / idAnImapkAya vidhimAha / zItodakaM sacitodakaM na seveta / tathA zilAH karakAH / vRSTaM varSaNaM himAni ca na seveta / uSNodakaM kathitodakaM tataprA sukaM taptaM satprAsukaM tridoddhRtaM / noSNodakamAtraM pratigRhNIta saMyataH sAdhuretacca sauvIrAdyupalakSaNamiti // 6 // (artha) pRthvI kAyano vidhi ko have aSkAyano vidhi kahe ve sIuMdagaM 5tyAdi sUtra, sAdhu je te ( sIudagaM ke0 ) zItodakaM eTale sacitta jala pratye ( na sevijJA ke0 ) na seveta eTale na seve. temaja ( silAvu ke0 ) zilAvRSTaM eTale varsAmAM paDatA karA pratye ( ke0 ) ca eTale valI ( himAni ke0 ) himAni eTale barapha pratye paNa na seve. ema na kare to potAno nirvAha zI rIte kare te kahe ve. 1 ( tattaphA sucaM ke0 ) taptaprAsukaM eTale tapAvI acitta kareluM evA ( usiNodagaM ke0 ) uSNodakaM eTale uSNa jala pratye ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale sAdhu je te ( paDiggAhi 0 ) pratigRhNIyAt eTale nirvAhane arthe grahaNa kare. // 6 // 7 ( dIpikA. ) iti pRthivI kAya vidhiruktaH / atha akAya vidhimAha / saMyataH sAdhuH zItodakaM pRthivItaGgavaM saccittodakaM sacittapAnIyaM na seveta / tathA zilAvRSTiM hi - mAni ca na seveta / atra zilAgrahaNena karakAH parigRhyante / vRSTaM varSaNaM, himaM prasarUM prAya uttarApathe javati / zrAha / yadyevaM tarhi kathaM sAdhurvarttata ityAha / uSNodakaM kathitodakaM taptaprAsukaM tataM satprAsukaM tridaMDohattaM nopNodakamAtraM pratigRhIyAt vRtyartham / etacca sauvIrAdInAmupalakSaNam // 6 // tasaM sthamanutam ( TIkA. ) uktaH pRthivIkAya vidhiradhunA kAya vidhimAha / sIudagaM ti suu| zItodakaM pRthivyudbhavaM saccittodakaM na seveta / tathA zilAvRSTaM himAni ca na ti / yatra zilA grahaNena karakAH parigRhyante / vRSTaM varSaNaM, himaM pratItaM prAya uttapaye javati / yadyevaM kathamayaM varttatetyAha / uSNodakaM kathitodakaM tataprAmukaM taptaM ntaritA Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhana rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. satprAsukaM tridaMDovRttam / noSNodakamAtram / pratigRhNIyAvRttyarthaM saMyataH sAdhuH / etacca sauvIrAdyupalakaNamiti sUtrArthaH // 6 // jadanavaM appaNo kArya, neva puM na sNlihe|| samuppeha tadAnUaM, no NaM saMghaTTae muNI // 3 // (avacUriH) nadImuttIrNaH nidApraviSTo vA vRSTihatamudakA mudakaviMcitamAtmanaH kAyaM naiva puMbayet vastrAdinA na saMvikhetpANinA / api tu saMprekSya nirIkSya / tathAnUtamudakA dirUpaM nainaM kAyaM saMghaTTayenmunirmanAgapi na saMsspRze diti // 7 // (artha.) temaja (muNI ke0) muniH eTale muni je te (appaNo ke0) zrAtmanaH eTale potAnuM (kAyaM ke0) kAyaM eTale zarIra (udajavaM ke0) udakArDa eTale ko paNa rIte jalathI palalI gayuM hoya to tene (neva puMDe ke0) naiva puMbayet eTale vastra, tRNa ityAdi vastuvaDe luve nahi, athavA hAthavaDe (nasaMlihe ke0) na saMlikheta eTale sparzapaNa kare nahi. to zaMkare te kahe . (tahAnUaM ke0) tathAnUtaM eTale tevA jalathI palalelA evA (NaM ke) enaM eTale te zarIrane (na ghaTTae ke0) na ghayet eTale saM. ghaTTa na kare, thoDo paNa sparza na kare. // // . (dIpikA.) punaH muniH nadImuttIrNaH nidAyAM praviSTo vA vRSTihata udakAI mudakabiMduvyAptamAtmanaH kAyaM zarIraM sasnigdhaM vA naiva puMDayet / vastratRNAdininasaMhi khet pANinA hastenApi / kiM kRtvA / samutprekSya nirIkSya / tathAcUtamudakA dila kAyaM na enaM saMghaTTayet manAgapi na saMspRzet // 7 // (TIkA.) tathA udajanaM ti sUtram / nadImuttIrNo nidApraviSTo vA vRSTihara udakArDamudakabinducitamAtmanaH kAyaM zarIraM snigdhaM vA naiva puMbayestratRNAdijirna saMvikhetpANinApitu saMprekSya nirIkSya tathAnUtamudakA dirUpaM naiva kArya saMghaTTayenmu nirmanAgapi na spRze diti suutraarthH||7|| iMgAlaM agaNiM aciM, alAyaM vA sa joaN|| na jilA na ghaTikA, no NaM nivAvae munnii|| 7 // ( avacUriH) ukto'pkAyavidhiH atha tejHkaayvidhimaah|aNgaarN .. mgnimyHpiNgaanugmrcinibnnjvaalaa| alAtamudamukaM vA sajyotiH sAgnikamityathaH kimityAha / notsiMjenna ghaTTayet / tatroMjanamutsecanaM pradIpAdeH ghaTTanaM [...] nainamagniM nirvApayet // 7 // . Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike'STamAdhyayanam / 4nae (artha.) apkAyanI yatanA kahI, have tejaskAyanI kahe . (muNI ke0) muniH eTale sAdhu je te (iMgAlaM ke0) aMgAraM eTale jvAlArahita agni pratye, (agaNiM ke0) thaniM eTale tapAyalA lohaDAnA golAmA rahela agni pratye, (acciM ke0) arciH eTale zragnithI lUTI paDelI jvAlA pratye (vA ke0) athavA (sajozaM ke0) sajyotiH eTale agnisahita evA (alAyaM ke0) alAtaM eTale kASThAdika pratye (na jaMjijA ke) notsiMcet eTale divA pramukhane ulavI nAkhe nahi, (na ghahijA ke0) na ghaTTayet eTale mAhomAhe dharpaNa na kare, temaja ( NaM ke ) enaM eTale A ani pratye (no nivAvae ke0) no nirvApayet eTale ulavI nAkhe nahi. // 7 // (dIpikA.) ukto'pkAyavidhiH / atha tejHkaayvidhimaah| muniH agniMprati evaM na kuryaat.| evaM kimityAha / aMgAraM jvAlArahitam / animiyaHpiMmAnugaM tathAciH pradIpAdeH ThinnajvAlA / tathA alAtamusmukaM vA sajyotiH sAgnikamityarthaH / kimityAha / na utsicet na ghaTTayet / tatra utsiMcanaM utsecanaM pradIpAderghaTTanaM mithazcAlanaM tathA na enamagniM nirvApayet anAvamApAdayet // 7 // (TIkA.) ukto'pkaayvidhiH| tejaskAyavidhimAha / iMgAlaM ti sUtram / zraGgAraM jvAlArahitamagnimayaHpiekAnugatamacitriunnajvAlamalAtamumukaM vaa| sajyotiH sAgni kamityarthaH / kimityAha / notsiMcet na ghaTTayet tatroMjanamutsecanaM pradIpAdeH ghaTTanaM - mithshcaalnm| tathA nainamagniM nirvApayedanAvamApAdayenmuniH sAdhuriti sUtrArthaH // 7 // tAliaMTeNa patteNa, sAhAe viduroNa vaa|| na vIika appaNo kAyaM, bAhiraM vA vi puggalaM // 5 // na (avacUriH) pratipAditastejaskAyaH vAyukAyavidhimAha / tAlavRntena vyjnvi| saMghaTa zepeNa patreNa padminIpatrAdinA zAkhayA vRkSanAlarUpayA vidhUnanena vA vyajanenaiva vA ___ na vIjayedAtmanaH kArya svazarIramityarthaH / vAhyaM vApi pujalamuSNodakAdi // e|| (yartha.) tejaskAyanI yatanA kahI. have vAyukAyanI yatanA kahe The. sAdhu je / te (thappaNo ke0) zrAtmanaH eTale potAnA ( kAyaM ke0 ) kAyaM eTale zarIra pratye sAlA( vA ke0) athavA (vAhiraM ke0) bAhyaM eTale potAnA zarIrazrI bAhara radelA evA ni puggalaM vi ke0) puzalamapi eTale upNa jala pramukha pujala pratye pANa (tAliyaM TeNa 40 ) tAlavRntena eTale tADapatranA paMkhAvaDe: (patteNa ke0) patreNa eTale kamalapatrA. dekavaDe, ( sAhAe ke0) zAkhayA eTale vRkSAdikanI zAkhAbaDe (vA ke0) athavA 2. 4. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhana rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. satprAsukaM tridaMDottam / noSNodakamAtram / pratigRhNIyAvRttyarthaM saMyataH sAdhuH / etacca sauvIrAdyupalakSaNamiti sUtrArthaH // 6 // udanavaM appaNo kAyaM, neva puM na sNlide|| samuppeda tahAnUaM, no eM saMghaTae muNI // 7 // (avacUriH) nadImuttIrNaH nidApraviSTo vA dRSTihatamudakA mudakaviMcitamAtmanaH kAyaM naiva puMDayet vastrAdinA na saMlikhetpANinA / api tu saMprekSya nirIkSya / tathAjUtamudakArthAdirUpaM nainaM kAyaM saMghaTTayenmunirmanAgapi na saMsspRze diti // 7 // (artha.) temaja (muNI ke0) muniH eTale muni je te (appaNo ke0) AtmanaH eTale potAnuM (kAyaM ke0) kAyaM eTale zarIra (udauddhaM ke0) udakArDa eTale ko paNa rItejalathI palalI gayuM hoya to tene (neva puMje ke0) naiva puMDayet eTale vastra, tRNa ityAdi vastuvaDe luve nahi, athavA hAthavaDe (nasaMlihe ke ) na saMlikhet eTale sparzapaNa kare nahi. to zuM kare te kahe . ( tahAnUaM ke0) tathAnnUtaM eTale tevA jalathI pa. lalelA evA (NaM ke0) enaM eTale te zarIrane (na ghaTTae ke0) na ghaTTayet eTale saM. ghaTTa na kare, thoDo paNa sparza na kare. // 7 // (dIpikA.) punaH muniH nadImuttIrNaH nidAyAM praviSTo vA vRSTihata udakAI mudakabiMduvyAptamAtmanaH kAyaM zarIraM sasnigdhaM vA naiva puMyet / vastratRNAdinirnasaMhi khet pANinA hastenApi / kiM kRtvA / samutprekSya nirIkSya / tathAcUtamudakAo dilA kAyaM na enaM saMghaTTayet manAgapi na saMspRzet // 7 // (TIkA.) tathA udau ti sUtram / nadImuttIrNo nidApraviSTo vA vRSTiharU udakArDamudakabinducitamAtmanaH kArya zarIraM snigdhaM vA naiva puMDayestratRNAdijine saMvikhetpANinApitu saMpredaya nirIkSya tathAjUtamudakA dirUpaM naiva kAyaM saMghaTTayenmunirmanAgapi na spRzediti sUtrArthaH // 7 // iMgAlaM agaNiM aciM, alAyaM vA sa joshaN|| na jijA na ghaTikA, no NaM nivAvae munnii||7|| (avacUriH) ukto'pkaayvidhiH| atha tejHkaayvidhimaah|aNgaarN jvAlA mgnimyHpiNmaanugmcinibnnjvaalaa| alAtamumukaM vA sajyotiH saa| .. kimityAha / nosiMjenna ghaTTayeta / tatroMjanamutsecanaM pradIpAdeH ghaTTanaM mitha nainamagniM nirvApayet // 7 // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / micp __ (artha.) apkAyanI matanA kahI, have tejaskAyanI kahe . (muNI ke0) muniH eTale sAdhu je te (zaMgAlaM ke0) aMgAraM eTale jvAlArahita ani pratye, (agaNiM ke0) agniM eTale tapAyalA lohaDAnA golAmA rahela agni pratye, (aciM ke0) arciH eTale agnithI bUTI paDelI jvAlA pratye (vA ke) athavA (sajozyaM ke0) sajyotiH eTale agnisahita evA (alAyaM ke) alAtaM eTale kASThAdika pratye (na jaMjilA / ke0) notsiMcet eTale divA pramukhane ulavI nAkhe nahi, (na ghaTTiA ke0) na ghaTTayet eTale mAhomAhe gharSaNa na kare, temaja ( NaM ke ) enaM eTale A agni pratye .. (no nivAvae ke0) no nirvApayet eTale ulavI nAkhe nahi. // 7 // (dIpikA.) ukto'pkAyavidhiH / atha tejHkaayvidhimaah| muniH agniMprati evaM * na kuryaat.| evaM kimityAha / aMgAraM jvAlArahitam / animiyaHpiMmAnugaM tathArciH . pradIpAdeH binnajvAlA / tathA alAtamuTamukaM vA sajyotiH sAgnikamityarthaH / kimityAha / na utsiMcet na ghaTTayet / tatra utsiMcanaM utsecanaM pradIpAderghaTTanaM mithazcAlanaM tathA na enamagniM nirvApayet anAvamApAdayet // 7 // (TIkA. ) ukto'pkAyavidhiH / tejaskAyavidhimAha / iMgAlaM ti sUtram / aGgAraM / jvAlArahitamagnimayaHpiekAnugatamarcizchinnajvAlamalAtamumukaM vaa| sajyotiH saagni| kamityarthaH / kimityAha / notsiMcet na ghaTTayet tatroMjanamutsecanaM pradIpAdeH ghaTTanaM mithshcaalnm|tthaa nainamagniM nirvApayedanAvamApAdayenmuniH sAdhuriti sUtrArthaH // // tAliaMTeNa patteNa, sAdAe vihuNeNa vA // na vIja appaNo kAyaM, bAhiraM vA vi puggalaM // 5 // vi (avacUriH) pratipAditastejaskAyaH vAyukAryavidhimAha / tAlavRntena vyjnvi| dha zeSeNa patreNa padminIpatrAdinA zAkhayA vRkSAmAlarUpayA vidhUnanena vA vyajanenaiva vA na vIjayedAtmanaH kAyaM khazarIra mityrthH| bAhyaM vApi pujalamuSNodakAdi // e|| (artha.) tejaskAyanI yatanA kahI. have vAyukAyanI yatanA kahe . sAdhu je te (appaNo ke) AtmanaH eTale potAnA ( kAyaM ke ) kAyaM eTale zarIra pratye mAyA( vA ke0) athavA (vAhiraM ke0) vAhyaM eTale potAnA zarIrathI bAhara rahelA evA Felt puggalaM vi ke0) puzalamapi eTale uSaNa jala pramukha pujala pratye paNa (tAliveTeNa Chu) tAlavRntena eTale tADapatranA paMkhAvaDe, (patteNa ke) patreNa eTale kamalapatrAna dekavaDe, (sAhAe ke0) zAkhayA eTale vRkSAdikanI zAkhAvaDe (vA ke0) athavA . Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada jAga tetAlIsa (43) - mA. ( vidu ke0 ) vidhuvanena eTale morapITha vigerenA paMkhAvaDe ( na vIija ke 0 ) na vIjayet eTale vIjAve nahi. pavana nAkhe nahi. // e // ( dIpikA. ) iti tejaskAya uktaH / chAya vAyukAya vidhimAha / muniH zrAtmanaH kArya na vIjayet bAhyaM vApi pujalamuSNodakAdi / kena na vIjayedityAha / tAlavRntena vyajanavizeSeNa tathA patreNa padminIpatrAdinA tathA zAkhayA vRkSamAlarUpayA vi dhUpanena vyajanena vA // 5 // ( TIkA. ) pratipAditastejaH kAyavidhiH / vAyukAya vidhimAha / tAliyaMTe ti sUtram / tAlavRntena vyajana vizeSeNa, patreNa padminIpatrAdinA / zAkhayA vRDAlarUpayA vidhUpanena vA vyajanena vA / kimityAha / na vIjayedAtmanaH kArya svazarIramityarthaH / bAhyaM vApi pulamuSNodakAdIti sUtrArthaH // e // " taparukaM na viMdikA, phalaM mUlaM va kassa I // zrAmagaM vividaM bIyaM, mAsA vi e pahae // 10 // ( yavacUriH ) ukto vAyukAyavidhiH / atha vanaspatikAya vidhimAha / tRNAni da dIni vRkSAH kadaMbAdayaH / etanna bindyAt / phalaM mUlaM vA kasyacidvRtAdeH / zramamazatropahataM vividhamanekaprakAraM manasApi vIjaM na prArthayetkiM punaranIyAt // 17 // (.) vAyukAyanI yatanA kahI. have vanaspatikAyanI yatanA kahe be. taba ityAdi sUtra sAdhu je te ( taNarurakaM ke0 ) tRNavRkSaM eTale darja pramukha tRNa pratye kadaMba, pramukha vRkSa pratye (na biMdiyA ke0) na bindhAt eTale toDe nahi. temaja (kassa i0 ) kasyacit eTale koi paNa vRkSanA ( phalaM ke0 ) phalaM eTale phala pratye ( va ke0 ) vA eTale athavA ( mUlaM ke0 ) mUlaM eTale mUla pratye toDe na hi. temaja (zrama ke0 ) AmakaM eTale zastrathI na haNAyalA evA ( vividaM ke0 ) vividhaM eTale aneka prakAranA (bI ke0) bIjaM eTale bIja pratye ( maNasA vi ke0 ) manasApi eTale manabaDe paNa ( na pachae ke0 ) na prArthayet eTale iche nahi. // 10 ( dIpikA. ) iti vAyukAya vidhiH pratipAditaH / zrAtha vanaspatikAyavidhimAha sAdhuH] tRNavRkSaM na bindyAt / tatra tRNAni darjAdIni / vRkSAH kadambAdayaH / tathA da deH kasyacitphalaM mUlakaM vA na bindhAt / tathA yamakaM zastreNa yantra upahataM evaM.. vividhamanekaprakAraM vIjaM sAdhurmanasApi na prArthayet / kathaM punarjayet // 10 // Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvkaalike'ssttmaadhyynm| 41 ( TIkA.) pratipAdito vAyukAya vidhirvnsptikaayvidhimaah| taNa tti sUtram / tRNavRkSamityekavaghnAvaH / tRNAni darjAdIni, vRkSAH kadambAdayaH, etAnna nindyAt / / phalaM mUlaM vA kasya cidAdena vindyAt / tathA AmamazastropahataM vividhananekaprakAraM bIjaM na manasApi prArthayet , kimuta nAznIyAditi sUtrArthaH // 17 // gahaNesu na cihijA, bIesu hariesu vaa|| udagaMmi tadA nincha, jattiMgavaNagesu vA // 11 // (avacUriH ) tathA gahaneSu vana nikuJAdiSu na tiSThet saMghaTanAdidoSAt / bIjeSu prasAritazATyAdiSu, hariteSu dUrvAdiSu ca na tiSThet / udake tathA nityam / tatrodakamanantavanaspativizeSaH / utrtigAH srpchtrruupaaH| panaka jasiH vanaspativizeSaH // 11 // (artha.) temaja gahaNesu ityAdi sUtra. sAdhu je te (gahaNesu ke0) gahaneSu e-.. Tale vRdanA kuMjane viSe (na cihijA ke0) na tiSThet eTale unnA na rahe. kAraNa ke, . tethI saMghaTTana pramukha doSa lAgavAno saMcava je. temaja (bIesu ke0 ) bIjeSu eTale * nUmiupara patharAyalA zAli pramukha dhAnyane viSe ( vA ke0) athavA (hariesu ke0) . / hariteSu eTale dUrvA pramukha harita kAyane viSe (tahA ke ) tathA eTave temaja (ni| caM ke0) nityaM eTale koi paNa samaye (udagaMmi ke0) udake eTale udaka nAmaka // vanaspatikAyane viSe (vA ke0) athavA ( uttiMgapaNaesu keu) jattiMgapanakayoH e Tale bilADAnA Topane nAme jelakhAtA vanaspatikAyane viSe ane panaka eTale lIlana 3 phUlanane viSe paNa unnA na rahe. // 11 // (dIpikA.) punaH kiM na kuryAdityAha / sAdhurgahaneSu vaneSu nikuJjeSu na tiSThet / - saMghaTanAdidoSaprasaMgAt / tathA vIjeSu prasAritazAdayAdiSu vA,tathA hariteSu vA dUrvA diSu na tiSThet / udake tathA nityam / tatra jadakamanantavanaspativizeSaH / yathoktam / udae avae paNae ityAdi / udakamevetyanye / tatra niyamato vanaspatilAvAt / tathA va uttiGgapanakayorvA na tiSThet / tatra uttiMgaH srpjtraadiH| panaka jahivanaspatiriti // 11 // // // (TIkA.) tathA gahaNesu ti sUtram / gahaneSu vananikuJjeSu na tiSThet / saMghaTanAdidoSaprasaMgAt / tathA vIjeSu prasAritazAkhyAdiSu hariteSu vA dUrvAdiSu na tiSThet / / / udake tathA nityam / atrodakamanantavanaspativizeSaH / yathoktam / udae avae pa.. gae ityAdi / udakamevAnye / tatra niyamato vanaspatinAvAt / jattiGgapanakayo na ita, tiSThet / tatrottiGgaH sarpabatrAdiH / panaka uhivanaspatiriti sUtrArthaH // 11 // .. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. - tase pANe na hiMsikA, vAyA ajya kmmunnaa|| javara sabanUesu, pAsejA vivihaM jagaM // 2 // (avacUriH ) ukto vanaspatividhistrasakAyavidhimAha / trasAn prANino vInchi yAdInna hiMsyAt / vAcAthavA karmaNA kAyena / manasastadantargatatvAdagrahaNam / uparato hiMsAnivRttaH sarvajUteSu pazye vividhaM jagat karmaparatantraM narakAdigatirUpaM nirvedAyeti12 (artha.) vanaspatikAyanI yatanA kahI. have trasa kAyanI yatanA kahe. tase 3 tyAdi sUtra. ( savanUesu ke0) sarvatrUteSu eTale sarva prANIyone viSe (javara ke) uparataH eTale daMDano tyAga karanAra evo sAdhu je te ( vAyA ke0) vAcA eTale vANIvaDe (ava ke0) athavA ( kammuNA ke0) karmaNA eTale kAyAvaDe (tase pANe ke0) trasAn prANinaH eTale trasa jIva pratye (na hiMsikA ke0) na hiMsyAt eTale haNe nahi, paNa (vivihaM ke0) vividhaM eTale nAnAvidha evA (jagaM ke0) jagat eTale jIvasamudAyarUpa jagat pratye karmanA vazathI narakAdigatine viSe bramaNa karanAruMDe ema (pAsija ke0) pazyet eTale juve, kAraNa ke, ema karavAzI vairAgya utpanna thaay.||12|| .. ( dIpikA.) ukto vanaspatividhiH / atha trsvidhimaah| sAdhuH sAn prANino hIjiyAdIn na hiMsyAt / kathamityAha / vAcA vacanena, athavA karmaNA kAyena / manaso'pi grahaNaM kAryaM tasya tayorantargatatvAt / punaH sAdhuruparataH san / keSu / sarvabhUteSu / dUrIkRtadaemaH san pazyet vividhaM jagat karmaparatantraM narakAdigatirUpaM nirvedAyeti sUtrArthaH // 12 // .. (TIkA.) ukto vanaspatikAya vidhiH / trasavidhimAha / tasa tti sUtram / trasaprANino hIndriyAdIn na hiMsyAt / kathamityAha / vAcA athavA karmaNA kAyena manasastadantargatatvAdagrahaNam / api coparataH sarvabhUteSu nikSiptadaekaH san pazyechi. vidhaM jagat karmaparatantraM narakAdigatirUpaM nirvedAyeti sUtrArthaH // 12 // . __aha sudumA pedAe, jAI jANittu sNje|| dayAdigArI nUesu, Asa ciha saehi vA // 13 // (avacUriH) uktaH sthUla vidhiH / sUkSma vidhimAha / aSTau sUkSmaNi vakSyamANalakSaNAni prekSyopayogata zrAsIta tiSThet zayIta vA iti yogH| yAni jJAtvA dayA dhikArI nUteSu navatyanyathA dayAdhikAryeva neti tAni prekSya tajahita evAsanAdi kuryAdanyathA teSAM virAdhanena sAticArateti // 13 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA like'STamAdhyayanam / 43 ( artha. ) sthUla jIvanI yatanA kahI. dave sUkSma jIvanI kahe ve yaha ityAdi sUtra. ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale sAdhu je te ( ke0 ) ATha ( suhumAi ke0 ) sUkSmANi eTale sUkSma vastu pratye ( pehA ke0 ) predaya eTale jANIne ( zrAsa ke0 ) zrAsIta eTale bese, ( cihna ke0 ) tiSThet eTale banA rahe, ( vA ke0 ) athavA (saehi 0 ) zayIta eTale sui rahe. te zrAva vastu kai te lakSaNathI kahe be. sAdhu je te (jAi0 ) yAni eTale je Ava vastu pratye ( jANita ke0 ) jJAtvA eTale jAne (nUesa ke0 ) bhUteSu eTale jIva saMbaMdhI ( dayAhigArI ke0 ) dayAdhikArI eTale dayAno adhikArI thAya be. // 13 // ( dIpikA. ) uktaH sthUla vidhiH / sUkSma vidhimAha / saMyataH sAdhuH aSTau sUkSmANi gre vakSyamANAni prekSya nirIkSya upayogata zrAsIta tiSThet zayIta veti yogaH / kiMbhUtAni sUkSmANi ityAha / yAni jJAtvA saMyato parijJayA pratyArakhyAnaparijJayA ca bhUteSu dayAdhikArI javati / anyathA dayAdhikAryeva na syAt / tAni prekSya tadrahita eva zrAsanAdi kuryAt / anyathA teSAM sAticArateti // 13 // ( TIkA. ) uktaH sthUla vidhiH / sUkSma vidhimAha / zrati sUtram / aSTau sUkSmANi vakSyamANAni prekSyopayogata yAsI ttiSTheSThayIta ve ti yogaH / kiM viziSTAnItyAha / yAni jJAtvA saMyato iparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca dayAdhikArI bhUteSu bhavatyanyathA dayAdhikAryeva neti tAni prekSya tadrahita evAsanAdIni kuryAdanyathA teSAM sAticArateti sUtrArthaH // 13 // karAI humAI, jAI pucika saMjae // imAI tAI medAvI, Aikika viprakaraNo // 14 // ( avacUriH ) katarANi tAnyaSTau sUkSmANi / yAni dadyAdhikAritvAdbhavadayAkA pRchet saMyataH / zramUni tAnyagre vakSyamANAni medhAvI maryAdAvarttI yAcakIta vickssnnH|| 14 // sApaH ( artha. ) have ziSya gurune prazna kare be. kayarANi ityAdi sUtra. ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale sAdhu je te dayAno adhikArI thavAne artha ( jAI ke0 ) yAni eTale je zrAva sUkSmane ( puSTi ke0 ) pRchet eTale pUve. guru kahe The. ( mehAvI ke0 ) medhAvI eTale buddhizAlI evo ( vikaNo ke0) vicakSaNaH eTale vicakSaNa puruSa je te (imAI ke0 ) imAni eTale A ( tAI ke0 ) tAni eTale te ATha vattu pra "tye ( Airika ke0 ) yAcakSIta eTale kahe. // 14 // sanA Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nae4 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) kAni punastAni aSTau ityAha / katarANi tAni aSTau suudmaanni| yAni dayAdhikAritvasya anAvacayAt pRt saMyataH / anena dayAdhikAriNa evaM vidheSu prayatnavidhimAha / sa hi avazyaM ta'pakArakANyapakArakANi ca pRcati ta traiva nAvapratibandhAditi / amUni ca tAni anantaravakSyamANAni yAcadIta vicakSaNa ityanenApi etadevAha / maryAdAvartinA tajjJena tatprarUpaNA kAryA / evaM hi zrotuH tapAdeyabu. kinavati / anyathA tu viparyaya iti // 14 // (TIkA.) aah| kayarANi tisUtram / katarANyaSTau sUdamANi, yAni dayAdhikAritvAnAvajayAt pRchetsaMyataH / anena dayAdhikAriNa eva evaM vidheSu yatnamAha / sahyavazyaM tamupakArakANyapakArakANi ca pRsstthti| tatraiva nAvapratibandhAditi / amUni tAni anantaraM vadayamANAni medhAvI AcadIta vicadaNa ityanenApyetadevAha / maryAdAvartinA tajjJena tatprarUpaNA kaaryaa| evaM hi zrotustatropAdeyabuddhirbhavatyanyathA vipryyH| sUtrArthaH14 siNedaM pupphasuhumaM ca, pANuttiMgaM tadeva ya // paNagaM bIpradariaM ca, aMDasuhumaM ca ahamaM // 15 // (avacUriH) snehasUdamamavazyAyahimamihikAkarakaharatanurUpam / puSpasUkSmaM vaTo mumbarANAM puSpANi / tAni tAni sUkSmANi iti nAladayante / prANasUmamanuphari kuNthuH| sa hi calanneva vinAvyate na sthitH| sUkSmatvAt / uttiMgasUdamaM kiittikaangrm| tatra kITikAH sUkSmatvAdanye'pi ca syuH| panakasUdamaM paJcavarNA phujhijUMkASThAdiSu / bIjasUkSmaM zAlyA disUmabIjasya mukhamUle kaNikA / yA loke tuSamukhamucyate / nahIti prsiddhiH|hritsuudmN navotpannaM pRthivIsamAnameva / aekasUdamaM cASTamamiti / makSikAkITikAgraholikAbrAhmaNIkRkalAsAdhaekam / atrAha prH| SaDjIvanikAdhyayane vistareNa mahAcArakathAyAM saMdepeNa SaTrajIvanikAyaradA uktaa| sAdhunA kiNpunruktetyucyte| cAritraM ca SaDjIvanikAyaravAto'trApi tatprakhyApanArtha punarukte'pi na doSaH // 15 // (artha.) have te ATha sUkSmajIvarUpa vastu nAmanirdeza vaDe kahe .. siNeha ityAdi sUtra. 1 (siNeha ke0) snehasUdamam eTale sneha sUdama te dhUara, hima, ka rA vigere. 2 (pupphasuhumaM ke0) puSpasUdamam eTale puSpasUkSma te vaDa, uMbara ityAdikanAM phUlA ke je tarNa ane sUkSma hovAyI dekhAtA nathI te, 3 (pANa ke0)prANA eTale prANi sUkSma te cAlatA jaNAto ane bega na jaNAto evo kuMthu nAmaka . jIva, 4 ( uttiMgaM ke) uttiMgaM eTale jemAM kIDiyo ane bIjA paNa jIva hoya Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dina ra 0) nA naka dazavaikAlike'STamAdhyayanam / uuu evA kIDIMnA ghara ( tahevaya ke0 ) tathaivaca eTale temaja 5 (pAgaM ke0 ) panakaM eTale comAsAmAM bhUmi kASTha ityAdi vastune viSe paMca varNI lIbana phUlana caDhe be te, 6 ( bI ke0 ) bIjaM eTale vIja sUkSma te jemAMthI aMkura utpanna thAya be, te vIjanuM mukha, pa ( hari ke0 ) haritaM eMTale harita sUkSma te atizaya navuM utpanna thaluM bhUmisamAnavarNavAla hoya te te, ( ca ke0 ) punaH cha ( zramaM ke0 ) aSTamaM paTale aaj (aMDa ke0 ) aMDasUdAM eTale aMDasUkSma te mAkhI, kIDI, kAkiMDo ityAdikanAM iMDAM te jANavuM // 15 // ( dIpikA. ) snehamiti / snehasUkSmamavazyAya hima mihi kAkara kahatanurUpam / puSpANi tAni tadvarNAni sUkSmApIti na lakSyante / pANIti / prANisUkSma anuddhariH kunthuH / sa hi calan vinAvyate na sthitaH sUkSmatvAt uttiMgasUkSmaM kI TikAnagaram / tatra kI TikAnye ca sUkSmasatvA javanti / tathA panakamiti panakasUkSmaM prAyaH prAvRTkAle bhUmikASThAdiSu paJcavarNastaddravyalInaH panaka iti / tathA bIjasUkSmaM zAbyAdivIjasya mukhamUle kaNikA / yA lokeSu tuSamukha mityucyate / haritaM ceti haritasUkSmaM ca / tathA atyantamajinavamuniM pRthivIsamAnavarNameva asUkSmaM ca aSTamamiti / etacca makSikAkI TikAgRhako kilAbrAhmaNI kRkalAsAdInAma eka miti // 15 // ho ( TIkA. ) siNeM ti sUtram / asya vyAkhyA / snehamiti / snehasUkSmamavazyAyahimami hi kAkarakahatanurUpam / puSpasUkSmaM ceti vaToDuMbarANAM puSpANi / tAni taharNAni sUkSmApIti na lakSyante / pANIti / prANisUkSmamanuddhariH kuMthuH / sa hi calan vijAvyate na sthitaH / sUkSmatvAt / uttiMgaM tathaiva cetyutiMgasUkSmaM kI TikAnagaraM, tatra kI TikAyanye ca sUkSmasattvA javanti / tathA panakamiti panakasUkSmaM prAyaH prAvRTkAle bhUmikASThAdiSu paJcavarNastaddravyalInaH panaka iti / tathA vIjasUkSmaM zAlyA. divIjasya mukhamUle kaNikA / yA loke tuSamukha mityucyate / haritaM ceti / haritasUkSmaM taccAtyantA jinavodbhinnaM pRthivIsamAnavarNameveti / sUkSmaM cASTamamiti / etacca makSikAkI TikAgRhako kilA brAhmaNI kRkalAsAdya eka miti sUtrArthaH // 15 // evameANi jANittA, savanAveNa saMjae // appamattI jae nizcaM, saviMdiprasamAhie // 16 // ( avacUriH ) evamuktaprakAreNa etAni sUkSmANi jJAtvA sUtrAdezena sarvajAvena zaktyanurUpeNa svarUpa saMrakSaNA dinA saMyataH sAdhuH apramatto nidrAdipramAdarahito yateta saMrakSaNaM prati nityaM ekendriyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvagachan // 16 // Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. ( artha. ) evameANi ityAdi sUtra ( saviMdiyasamA hiu ke0 ) sarvendriyasamAhitaH eTale zabda, sparza pramukha iMdriya viSayane viSe rAga dveSa na karanAro evo ( saMjad ho ) saMyataH eTale sAdhu je te ( appamatto ke0 ) apramattaH eTale pramAdarahita to ( evaM ke0 ) evaM eTale pUrvokta prakAre ( eANi ke0 ) etAni eTale sUkSma vastu pratye ( jANittA ke0 ) jhAlA eTale jANIne ( sabanAveNa ho) sarvAvena eTale yathA zakti sarva prakAre ( niccaM ke0 ) nityaM eTale nitya ( jae ke0 ) yateta eTale yatanA kare. // 16 // 1 ( dIpikA. ) punaH sUtram / sAdhurnityaM sarvakAlaM yateta manovacanakAyena kRtvA jI - vAnAM saMrakSaNaM prati / kiM kRtvA / evaM pUrvoktaprakAreNa etAni aSTau sUkSmANi jJAtvA / kena sarvajavena sUtrAdezena zakteranurUpeNa / kiMbhUtaH saMyataH / saMyamavAn / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / pramattaH pramAdanidrArahitaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / sarvendriyasamAhitaH sarveSAmindriyANAM viSayeSu rAgadveSAvagacchan // 16 // ( TIkA. ) evame ANi ti sUtram / yasya vyAkhyA / evamanena prakAreNa etAni sUkSmANi jJAtvA sUtrAdezena sarvajAvena zaktyanurUpeNa svarUpasaMrakSaNAdinA saMyataH sAdhuH / kimityAha / zrapramatto nidrAdipramAdarahitaH yateta manovAkkAyaiH saMrakSaNaM prati nityaM sarvakAlaM sarvendriyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvagacchanniti suutraarthH|| 16 // dhuvaM ca pariledikA, jogasApAyakaMbalaM // simuccArabhUmiM ca, saMthAraM vAsa // 17 // ( avacUriH ) dhruvaM ca yo yasya kAlaH tasmin pratyupekSate / yoge sati sati sAmadhyeM / pAtragrahAtpAtropadhiH / kambalagrahaNAdRrNA sUtramayaparigrahaH / zayyAM vasatiM dvikAla trikAlaM varSAsu uccArabhUmiM saMstArakaM tRNamayAdirUpam / athavAsanaM kASThAsanaM pAdoMnaM vA // 17 // (.) teja dhuvaM ityAdi sUtra, sAdhu je te ( dhuvaM ke0 ) dhruvaM eTale nitya arthAt je vastuno je paDilehaNAkAla siddhAMtamAM ko hoya te pramANe hamezAM (jogasA ke0 ) yoge sati eTale zakti hoya to nyUnAdhika na thAya tevI rIte ( paDile - hitA ke0 ) pratyupekSeta eTale paDile he. zuM paDile te kahe be. ( pAyakaMbala ke0 ) pAtrakaMvalaM eTale pAtra te tuMbaDaM athavA kASThamaya pAtra pratye tathA kaMbala eTale ja nanI kAMvala pramukha pratye ( siddhaM ke0 ) zayyAM eTale vasati upAzraya pratye ve TaMka Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / . . . 4e tathA traNa TaMka (uccAranUmi ke0) uccAranUmi eTale sthaMDila pratye (ca ke) punaH ( saMthAraM ke0) saMstArakaM eTale tRNamaya athavA bIjo saMthAro hoya te pratye ( aDavA ke0) athavA ( AsaNaM ke) AsanaM eTale apavAda mArge grahaNa karelA pITha pramukha Asana pratye paDilehe. // 17 // (dIpikA.) punaH sAdhuH kiM kuryaadityaah|dhruvN ca nityaM ca yo yasya kAla uktaH anAgataH parinoge ca tasmin prtyupedet| kena / siddhaantvidhinaa|k sti| yoge sati sAmarthe sati / kiM pratyupedeta ityAha / pAtrakambalaM / pAtragrahaNAt zralAMbudArumayAdiparigrahaH / kaMbalagrahaNAdUrNAsUtramayaparigrahaH / tathA zayyAM vasatiM dvikAlaM trikAlamuccAranuvaM ca anApAtavadAdi sthaM milaM tathA AsanamapavAdena gRhItaM pIThaphalakAdi sAdhuH sarvaM yatanayA pratyupedeta ityarthaH // 17 // (TIkA.) tathA dhuva tti sUtram / asya vyaakhyaa| tathA dhruvaM ca nityaM ca yo yasya kAla ukto'nAgataH parinoge ca tasmin pratyupedeta siddhAntavidhinA yoge sati sati sAmarthe anyUnAtiriktam / kiM tadityAha / pAtrakambalam / paatrgrhnnaadlaabudaarumyaadiprigrhH| tathA zayyAM vasati hikAlaM trikAlaM ca uccAranuvaM cAnApAtavadAdi sthaMDilaM tathA saMstArakaM tRNamayAdirUpamathavAsanamapavAdagRhItaM piitthkaa| di pratyupedeteti sUtrArthaH // 17 // jaccAraM pAsavaNaM, khelaM siNghaaliaN|| phAsuaM paDiledittA, parihAvija sNje|| 17 // (avacUriH) uccAraM prastravaNaM zleSma siMghANaM javaM etAni prAsukaM pratyupeya sthaM. milaM pariSThApayet saMyataH // 17 // (artha.) temaja uccAraM ityAdi sUtra. ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale sAdhu je te " (phAsuoM ke0) prAsukaM eTale zracitta evA sthaMDilane (paDile hittA ke0 ) pratyu" pekSya eTale paDilehIne tene viSe (uccAraM ke0) uccAraM eTale vaDInIti pratye, (pAsavaNaM ke) prasravaNaM eTale laghu nIti pratye, ( khelaM ke0 ) zleSma eTale khAsI vigerethI nIkalatA kapha pratye, tathA ( siMdhANajaviraM ke0) siMghANajavaM eTale nA. kanA thane kAnanA mala pratye (parihAvijA ke0) paristhApayet eTale parauye. // 1 // pani (dIpikA.) punaH sAdhuH kiM kuryAdityAha / saMyataH sAdhuH etAni pariSThAca ke putsRjet / kiM kRtvA / prAsukaM sthaM Dilamiti zeSaH / prtyupekssy| etAni kAnItyAha / sukhe uccAraM 1 prasravaNaM 5 zleSma 3 siMhANajAcaM ca etAni sarvANi prasijhAni // 17 // Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhae rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (TIkA.) tathA jaccAraM ti sUtram / asya vyaakhyaa| uccAraM prasravaNaM zleSma siM. ghANajasamiti pratItAni / etAni prAsukaM pratyupekSya / sthaMDila miti vaakyshepH| paristhApayetsTajediti sUtrArthaH // 17 // pavisittu parAgAraM, pANahA noapassa vaa|| . jayaM ciThe mizra nAse, na ya rUvesu maNaM kre||15|| (avacUriH) vstividhiruktH| atha gocarapraveza vidhimadhikRtyAha / pravizya parAgAraM paragRhaM pAnAtha nojanArtha vA glAnAderauSadhArtha vA yataM tiSThet / gavAdAdIni nAvalokayet / mitaM nApetAgamanakAryAdi yatanayA / na ca rUpeSu manaH kuryAt / rUpagrahaNaM rasAyupalakSaNam // 15 // .. (artha. ) upAzrayamAM zIrIte rahevU te kaDaM. have gocarIe jatA sAcavavAno vi. dhi kahe . pavisittu ityAdi sUtra. gocarIe gaela sAdhu je te (pANahA ke0) pAnArtha eTale jalAdikane arthe (vA ke0) athavA ( noyaNassa ke ) nojanasya e. Tale nojanane arthe athavA glAna pramukha sAdhunA auSadhane arthe (parAgAraM ke0) pa. rAgAraM eTale pArakA gRhasthanA ghara pratye (pavisitta ke) pravizya eTale praveza karIne (jayaM ke) yataM eTale yatanAe (ciThe ke0) tiSThet eTale unnA rahe, (mizra ke0) mitaM eTale parimita (nAse ke0) jAta eTale bole, (ca ke ) tathA (rUvesu ke rUpeSu eTale gRhasthanI strIpramukhanA rUpane viSe (maNaM ke) bhanaH eTale mana pratye (na kare ke ) na kuryAt eTale na kare. // 15 // (dIpikA.) iti upAzrayasthAnavidhiruktaH / atha gocarapravezanamAzritya Aha / sAdhuH yataM yatanayA gavAdAdivilokanena vinA ucitadeze tiSThet / kiM kRtvA / parasya gRhasthasya agAraM gRhaM pAnArthaM nojanasya vA glAnAderauSadhArthaM vA pravizya punaH sAdhumitaM yatanayA nASeta AgamanaprayojanAdi / paraM na ca rUpeSu dAtRkAntAdiSu manaH kuryaat| evaMnUtAni etAni iti na mano nivezayet / rUpagrahaNena rasAdayo'pi grAhyAH // 15 // (TIkA.) upAzrayasthAna vidhirukto gocarapravezamadhikRtyAha / pavisittu sUtram / pravizya parAgAraM paragRhaM pAnArthaM nojanasya glAnAderauSadhArtha vA yataM gavAdakAdInya.. navalokayan tisstthessucitdeshe| mitaM yatanayA nASeta AgamanaprayojanAdIti / naca , rUpeSu dAtRkAntAdiSu manaH kuryAt / evaMcUtAnyetAnIti na mano nivezayet / rUpaH grahaNaM rasAdhupalakSaNamiti sUtrArthaH // 15 // Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| ee bahuM suNehi kannehiM, bahuM anIdi pic|| naya dilaM suaM savaM, jiskU akAumarihaH // 20 // (avacUriH ) gocaragataH kenacitpRSTaH sannityevaM brUyAt / kimityAha / vahu anekaprakAraM zojanAzolanaM zRNoti karNAnyAm / zabdajAtamiti gmyte| vahu zojanAzojanama dinyAM pazyati rUpajAtam / na ca dRSTaM zrutaM sarvaM svaparonayAhitaM / zrutA te patnI rudatItyevamAdi / nikurAkhyAtumarhati / cAritropaghAtitvAdahati ca svaparonayahitaM dRSTaste rAjAnamupazamayan ziSya ityAdi // 20 // (artha.) gocarI pramukha kAryane arthe gRhasthane ghare gaela sAdhune koz evo prazna kare to zrArIte uttara Apavo, ema kahe je. bahuM ityAdi sUtra, (niskU ke) nikuH eTale sAdhu je te (kannehiM ke0) kaNaiH eTale kAnavaDe ( bahuM ke0) bahu eTale ghaj zuja tathA azula ( suNe ke0) zRNoti eTale sAMjale. temaja (balu ke) bahu eTale ghaNuM zuna tathA azuna (abIhiM ke0) adiniH eTale AkhavaDe (picha ke) pazyati eTale juve, paNa (dihaM ke0) dRSTaM eTale dIThevU tathA (suaM ke0) zrutaM e. Tale sAMjalelu ( savaM ke0) sarva eTale sarva zunAzuna pratye (arakA ke0) AkhyAtuM eTale prakaTa kahevAne (na ariha ke) nArhati eTale yogya nathI. // 20 // (dIpikA.) atha gocarAdigata eva sAdhuH kenacit tathAvidhaM pRSTaH kiM brUyAdityAha / athavA sAdhuH upadezasya adhikAre sAmAnyena evamAha / vahu anekaprakAraM zojanamazojanaM ca sAdhuH zRNoti karNAcyAM zabdasamUha miti shessH| tathA vahu anekaprakArameva zojanamazojanaM ca ahinyAM pazyati / rUpasamUha miti zeSaH / paraM na ca dRSTaM zrutaM sarva khasya parasya jajayasya ca ahitamapi tava patnI rudatItyevamAdikaM niku. rAkhyAtuM kathayituM na arhati cAritrasya ghAtAt / arhati ca svaparonayahitaM dRSTasteM ziSyo rAjAnamupazAmayan / etAdRzaM tu vacanaM kathayet // 20 // (TIkA.) gocarAdigata eva kenacittathAvidhaM pRSTa evaM brUyAdityAha / vahu tti ra sUtram / zrathavA upadezAdhikAre sAmAnyenAha / bahu tti sUtram / vahvanekaprakAraM / zojanAzonanaM zRNoti karNAnyAM zabdajAtamiti gmyte| tathA vahvanekaprakArameva - zonanAzonanannedenAdinyAM pazyati rUpajAtamiti gamyate / evaM na ca dRSTaM zrutaM sarva / svaparonayA hitamapi zrutA te rudatI patnItyevamAdi jikurAkhyAtumarhati cAritropaghAtAt / arhati ca svaparojayahitaM dRSTaste rAjAnamupazAmaya ziSya iti sUtrArthaH // 20 // Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. sukhaM vA jai vA dichaM, na lavikovavAcyaM // naya ke javAeNaM, gidijogaM samAyare // 21 // ( avacUriH ) etadeva spaSTayannAha / zrutamanyato vA yadi vA dRSTaM svayameva nAlapena jAtopaghAtikamupaghAta nirvRttaM tatphalaM vA aupaghAtikaM yathA caurastvamityAdirUpam / na ca kenaciDupAyenoparodhAdinA gRhiyogaM samAcaret 21 // ( artha. ) upara kahI teja vAta spaSTa kahe ve suyaM ityAdi sUtra ( uvaghA ithaM ho ) aupaghAtikaM eTale upaghAtathI yaelI athavA upaghAta jethI thAya evI vAta ( sukhaM ke0 ) zrutaM eTale sAMjalI hoya, (jazvA ke0 ) yadivA eTale athavA ( di. haM ke0 ) dRSTaM eTale dIThI hoya, to paNa sAdhu je te te vAta pratye ( na lavi ke0 ) nAlapet eTale na bole, temaja ( keNa uvAeNa ke0 ) kenacidupAyena eTale koza paNa prakAre sUkSma jaMgazrI papa ( gihijogaM ke0 ) gRhiyogaM eTale gRhasthanI sAthe nA bAlakane ramADavA pramukha saMbaMdha athavA AraMbha samAraMbharUpa gRhasthano vyApAra paNa sAdhu je te ( naya samAyare ke0 ) naca samAcaret eTale na kare. // 21 // ( dIpikA . ) punaretadeva spaSTayannAha / sAdhuH zrutaM vA anyataH yadi vA dRSTaM vA svayameva vA etAdRzaM vacanaM na lapet na jASeta / kIdRzaM vacanamaupaghAtikamupaghAtena nirvR taM tatphalaM vA paghAtikaM yathA tvaM caura ityAdi / ato'nyat lapedapIti gamyate / tathA naca kenaciDupAyena sUkSmayApi jaMgyA gRhiyogaM gRhisaMbaMdhaM tadvAlagrahaNAdirUpaM gRhivyApAraM prAramnarUpaM samAcaret kuryAt naceti // 21 // ( TIkA. ) etadeva spaSTayannAha / sukhaM ti sUtram / zrutaM vA anyataH yadi vA dRSTaM khayameva nApena jASeta / aupaghAtikamupaghAtena nirvRttam / tatphalaM vA / yathA caurastvami tyAdi / to nAlapedapIti gamyate / tathA naca kenacidupAyena sUkSmayApi naGgyA gRH hiyogaM gRhisaMbandhaM tadvAlagrahaNAdirUpaM gRhivyApAraM vA prAramnarUpaM samAcaret ku. ryAnnaiveti sUtrArthaH // 21 // niThANaM rasanigUDhaM, jahagaM pAvagaM ti vA // puTho vA vipuvA, lAbhAlAnaM na niddise // 22 // ( avacUriH ) niSThAnaM sarvaguNopetaM saMnRtamannaM / rasa nirvyUDhaM tadviparItaM kadazana mi tyarthaH / etadAzrityAdyaM nakaM dvitIyaM pApakamiti pRSTaH pareNa pRSTo vA svayameva lA jAlAnaM na nirdizedadya sAdhu labdhamasAdhu vA zojanamidaM nagaramazojana miti vA // 12 // Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - . - . a dazavaikAlike'STamAdhyayanam / . 501 (artha.) valI nihANaM ityAdi sUtra. sAdhu je te ( pucho ke0 ) pRSTaH eTale koza pUche to paNa ( vAvi ke) vApi eTale athavA ( apucho ken) apRSTaH eTale koza na paDe to paNa (nihANaM ke) niSThAnaM eTale sarva guNa vaDe yukta evA sarasa AhAra pratye ( jaddagaM ke0 ) namakaM eTale sAro ema na kahe, (vA ke0) athavA (ra. saniyUDhaM ke0) rasa nirmUDhaM eTale nIrasa AhAra pratye ( pAvagaM ke0) pApakaM eTale kharAva je ema na kahe. tathA Aje kevo lAla thayo, ema koza pUje athavA na pUche to paNa (lAnAlAnaM ke0) lAnAlAnaM eTale miSTAnna pramukhanI prApti tathA prAptino anAva e vanene (na nidise ke0) na nirdizet eTale na kahe. arthAt Aje sAro AhAra makhyo, athavA nahi malyo ityAdi vacana na bole. // 2 // (dIpikA.) punaH kiMcasAdhuniSThAnAdeAnamalAnaM ca na nirdizet / kimAzritya / niSThAnaM sarvaguNaiH sahitaM rasaniyUMDhametachiparItaM kadazanametadAzrityAyaM namakaM dvitIyaM pApakamiti vA / kiM sAdhuH / pRSTaH kenApi kIdRg labdhamiti pRSTo na nirdizet / adya sAdhu labdhamasAdhu vA kathaM zojanamidamazonanaM vA idaM nagaram // 22 // (TIkA.) kiM ca NihANaM ti sUtram / niSThAnaM sarvaguNopetaM saMtRtamannarasaM nieMDhahametahiparItaM kadazanam / etadAzrityAyaM najakaM dvitIyaM pApakamiti vA / pRSTo vApi pareNa kIdRg labdhamiti / apRSTo vA svayameva lAnAlAnaM niSThAnAdena nirdizedadya sAdhu labdhamasAdhu vA zojanamidamaparamazonanaM ceti sUtrArthaH // 22 // na ya noami gidho, care jaMbaM ayNpiro|| aphAsuaMna muMjikA, kImuddesizrAdaDaM // 23 // rasta (zravacUriH ) naca nojane gRdhaH san viziSTavastulAnAyezvarAdikuleSu mukhamaMgajunyA likayA caret / apitu jaM jJAtAzAtakuleSu ajatpan dharmalAjamAmAtrAnidhAyI carera caret / tatrApi aprAsukaM sacittamiznAdi kathaM cigRhItamapi na juJjIta / krIta. maudezikAhRtaM prAsukamapi na tuJjIta // 23 // (artha.) na ya ityAdi sUtra. sAdhu je te (noyaNaM mi ke0) nojane eTale noj| nane vipe ( gijho ke0 ) gRhaH eTale ghaNI gRddhivAlo, lAlacU yazne sArI vastunA lAnane zrarthe dhanavaMta zrAvakonAja ghare (na care ke0) na caret eTale na jAya. to (thakadaza yaM piro ke) ajalpanazIlaH eTale vRthA vakavAnuM mUkI denArA evA sAdhu je te (jaMThaM vyamA ke) uThaM eTale jAvathI kAMzka jJAta ane kAMka ajJAta kula pratye ( care ke0) . AA Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43)-mA. caret eTale jAya. (phAsu ke0 ) prAsukaM eTale prAsuka na hoya sacitta hoya eva vastu koi paNa te grahaNa karavAmAM ghyAvI hoya to paNa ( na khuMjikA ke0 ) na bhuJjIta eTale nakSaNa na kare, temaja ( kItryaM ke0 ) krItaM eTale vecAthI lAvela vastu tathA ( udesi ke0 ) audezikaM eTale sAdhunA uddezazrI taiyAra karela vastu pratye paNa kSaNa na kare. // 23 // ( dIpikA. ) punaH kiM / sAdhurbhojane gRddhaH san pradhAnavastuprAptinimitaM dhanasamRddhAnAM gRhe mukhamaMgalikayA na caret / apitu uMThaM jAvato jJAtAjJAtamajalpanazIlaH san dharmalAnamAtrakathakaH san carettatrApi aprAsukaM sacittaM sanmizrAdikaM kathaM - ciGgRhItamapi na juJjIta / athavA kI tamauddezikamAhRtaM prAsukamapi na bhuJjIta // 23 // ( TIkA. ) kiM ca na yatti sUtram / naca jojane gRddhaH san viziSTavastulAnAyezvarAdikuleSu mukhamaMgalikayA caret / zrapitu kaMThaM jAvato jJAtAjJAtamajalpanazIlo dharmalA mAtrA nidhAyI caret / tatrApyaprAsukaM sacittaM sanmizrAdi kathaM ciGgRhItama pi naJjIta / tathA krItamaudezikAhRtaM prAsukamapi na bhuJjIta / etadvizodhya vizodhikoTyupalakSaNamiti sUtrArthaH // 53 // saMnihiM ca na kuvikA, mAyaM pi saMjae // mudAjIvI saMba, davika jaganissie // 24 // ( avacUri :) ) saMnidhiM ca prAnirUpitarUpaM na kuryAdaNumAtramapi saMyataH / mudhAjIvItipUrvavat / asaMbaddhaH padminIpatrodakavaGgRhasthaiH / evaMbhUtaH san naveAgannizritazcarAcararakSaNapratibaddhaH // 24 // (artha) saMnihiM ityAdi sUtra. ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale sAdhu je te (zra mAyaM pi 0 ) aNumAtramapi eTale kiMcinmAtra paNa ( saMnihiM ke0 ) saMnidhiM eTale pUrve kala saMnidhi pratye ( na kuvijA ke0 ) na kuryAt eTale na kare. temaja sAdhu je te (muhAjIvI ke0 ) mudhAjIvI eTale sarva sAvadya vyApAranA varjaka, (asaMbaddhe ke 0 ) asaMbaddhaH eTale kamalapatra upara rahelA jalanI peThe koi paNa ThekANe Asakti na rA khanArAne ( jaga nissie ke0 ) jagannizritaH eTale sthAvarajaMgamAtmaka jagatnA rakSaNa karanArA evA ( havi ke0 ) javet eTale thAya // 24 // ( dIpikA. ) punaH kiNc| saMyataH sAdhuH saMnidhiM ca prA nirUpitasvarUpaM na kuryaat| aNumAtramapi stokamAtramapi / kiM0 saMyataH / mudhAjIvI / zrarthaH pUrvavat / punaH kiM0 saM. 1 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| 573 yataH / zrasaMvaddhaH gRhasthaiH nalinIpatrodakavat / evaMnUtaH san navet jaganizritaH carAcarasaMrakSaNaprativaddhaH // 24 // (TIkA.) saMnihiM ti sUtram / saMnidhiM ca prAnirUpitasvarUpaM na kuryAt / aNumAtramapi stokamapi saMyataH sAdhuH / tathA mudhAjIvati pUrvavat / asaMbaddhaH pdminiiptrodkvgRhsthaiH| evaMcUtaH san navejaganizritazcarAcarasaMrakSaNaprativaka iti sUtrArthaH // 2 // lUda vittI susaMtuThe, appine suhare siyaa|| AsurataM na gabijA, succA evaM jiNasAsaNaM // 25 // (avacUriH ) rUdairvavacaNakAdinivRttiryasyeti / susaMtuSTo yena tena vA saMtoSagAmI alpeTho nyUnodaratayA'lpAhAraH adapencatvAnidAdau sunaraH syAt / AsuratvaM krodhanAvaM na gachet / zrutvA jinazAsanaM krodhavipAkapratipAdakamacanam // 25 // (artha.) valI cUha vittI ityAdi sUtra. sAdhu je te (bUhavittI ke0) rUdavRttiH eTale vAla, colA pramukha khUkho AhAra karanArA, (susaMtuke ke0) susaMtuSTaH eTale ghaNA saMtoSI, (appi ke0) aTapeDaH eTale UnodarI vigere kAraNane lIdhe alpa zchA vAlA ane (suhare ke ) sujaraH eTale sukhathI kozne paNa upajava thayA vinA jemanuM naraNa poSaNa thAya evA (siA ke0) syAt eTale hoya. temaja sAdhu je te (jiNasAsaNaM ke0) jinazAsanaM eTale krodhanA pariNAma kehanAra jinazAstra pratye .. (succA ke0) zrutvA eTale sAMjalIne (AsurattaM ke0) AsuratvaM eTale krodha pratye (na gaThijA ke0) na gachet eTale na jaay.||25|| (dIpikA.) kiM sAdhuH / AsuratvaM cakrodhanAvaM na garet / kiM kRtvA / jinazAsanaM .. zrutvA / kvacita svapakSAdau krodhavipAkapratipAdakaM vItarAgavacanamAkarNya / kiM0 saadhuH| rUdavRttiH rUdairvavacaNakA dinirvRttirasya iti rUvRttiH / punaH kiMnUtaH sAdhuH / susaM. tuSTaH yena kena saMtoSagAmI / punaH kiM sAdhuH alpeThaH nyUnodaratayA AhAraparityAgI sunaraH syAt alpeThatvAt / evaM nidAdau iti phalaM pratyekaM vA syAditi kriyAyogaH / rUkSavRttiH syAt iti // 25 // (TIkA.) kiMca khUha tti sUtram / asya vyaakhyaa| rUdairvasacaNakAdinivRttira"syeti rUdavRttiH / susaMtuSTo yena vA tena vA saMtoSagAmI / thapeTho nyUnodaratayA hAraparityAgI sutnaraH syAt / alpeThatvAdeva puniMdAdAviti / phalaM pratyekaM vA syAnaditi kriyAyogaH / rUdavRttiH syAdityAdi / tathA suratvaM krodhanAvaM na gaThekkacit . X. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 504 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) mA. svapakSAdau zrutvA jinazAsanaM krodha vipAkapratipAdakaM vItarAgavacanam / jahA cahiM ga aihiM, jIvA asurattAe kammaM kareMti / taM jahA / kohasIlayAe pAhuDasI layAe jahA ThANe jAva jaMM mae esa purise prANI mitrAdihI kosara hara vA taM me esa kiMci varana ti / kiMtu mama eyANi vayaNidyANi kammANi zravaranaMti ti / sammamahiyAsamANassa nikarA evaM navissara tti sUtrArthaH // 25 // kannasurakehiM sahiM, pemaM nAninivesa // dAruNaM kakkasaM phAsaM, kAraNa hAsae // 26 // ( zravacUri : ) karNasaukhya hetavaH karNasaukhyAH zabdA veNuvINAdisaMbaMdhinasteSu prema rAgaM nAninivezayet / dAruNamaniSTaM karkazaM kaThinasparzamupanataM / kAyenAdhisaheta na tatra dveSaM karyAt / zranenAdyaMtayo rAgadveSanirAkaraNena sarvendriyaviSayeSu rAgadveSapratiSedho vaktavyaH // 26 // ((.) temaja kannasurake hiM ityAdi sUtra sAdhu je te ( kannasurake hiM ke0 ) karNa - saukhyaiH eTale zravaNeMdriyane sukha upajAvanArA evA ( sadehiM ke0 ) zabdaiH eTale veNu vINA pramukha vAdyAdikanA zabda sAMjalI tenA upara ( pemaM ke0 ) prema eTale premarAga pratye (nAninivesa ke0) nAninivezayet eTale na kare. tathA (dAruNaM ke0 ) dAruNaM e niSTa evA tathA ( kakkasaM ke0 ) karkazaM eTale kaThina evA ( phAsaM ke0 ) sparza eTale prApta ela sparzAdika pratye ( ahiyAsae ke0 ) adhisadeta eTale sahana kare. arthAt iSTa athavA aniSTa iMdriya viSaya upara rAgadveSa na kare. // 26 // ( dIpikA . ) punaH kiM / sAdhuH zabdeSu veNuvINAsaMbaMdhiSu na prema aninivezeyat / na teSu rAgaM kuryAdityarthaH / kiMnUteSu zabdeSu / karNayoH saukhya hetuSu / punaH kiM0 sAdhuH / sparza prAptaM santaM kAyena zratisadeta na tatra dveSaM kuryAt / kiMbhUtaM sprshm| dAruNaM raudramaniSTamityarthaH / punaH kiM0 sparzam | karkazaM kaThinam / anena yAdyaMtayordvayo rAgadveSayoH nivAraNena sarvendriyaviSayeSu rAgadveSapratiSedho vaktavyaH // 26 // ( TIkA. ) tathA kama tti sUtram / karNasaukhya hetavaH karNasaukhyAH zabdA veNuvINAdisaMbandhinasteSu prema rAgaM na aninivezayet na kuryAdityarthaH / tathA dAruNamaniSTaM ka rkazaM kaThinaM sparzamupanataM santaM kAyenAtisadenna tatra dveSaM kuryAdityanenAdyantayorAgadveSanirAkaraNena sarvendriyaviSayeSu rAgadveSapratiSedho veditavya iti sUtrArthaH // 26 // Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naka (artha. ) valI khuda ityAdi sUtra sAdhu je te ( vahi ke0 ) avahitaH eTale jenA manamAM dainya nathI evo thayo bato ( khudaM ke0 ) dudhaM eTale mUkha pratye, ( pivAsaM ke0 ) pipAsAM eTale tRSA pratye, (pussi ke0 ) duHzayyAM eTale viSama bhUmine viSe suvA rUpa duHzayyA pratye, ( sIunhaM ke0 ) zItoSNaM eTale zIta ane uSNa pratye, (ara ke0 ) aratiM eTale mohanIya karmanA udayathI utpanna thalI - go rati pratye, tathA ( jayaM ke0 ) jayaM eTale vyAghra vigerethI utpanna yaela jaya pratye, ( hAse 0 ) adhisaheta eTale sahana kare, khame. kAraNa ke, ( dehaDukkhaM ke0 ) dehaHkhaM eTale deha batAM dehayI utpanna yatuM duHkha sahana karavuM te ( mahAphalaM ke0 ) mahAphalaM eTale moTuM moda rUpa phala ApanAruM evaM be. // 27 // 10 sa marA ( dIpikA . ) kiMca saMsAre tatsarvamadhisadeta / tat kimityAha / kudhaM bujukAM, pieN| pAsAM tRpaM duHzayyAM viSamanUmyAdirUpAM zItoSNaM prasiddham, aratiM mohanIyakasa majhavAM, jayaM vyAghrAdisamudbhavam / kiMbhUtaH sAdhuH / avyathitaH zradInamanAH san deha' duHkhaM mahAphalaM saMcintya iti zeSaH / tathA ca zarIre sati etat pukhaM zarIraM vA samyak pratisahyamAnaM ca mokaphalamevedamiti // 27 // vepurI ema niH dazavekAlike'STamAdhyayanam / khudaM pivAsa purisa, sInandaM paraI jayaM // hicyA vahina, dehar3akaM mahAphalaM // 27 // " H". 505 ( yavacUriH) kudham / zItoSNau pratItau / ratiM mohanIyodbhavAM jayaM vyAghrAdisamuchama tisa tAvyathito'dInamanAH san dehaduHkhaM mahAphalamiti saMcintyeti zeSaH // 27 // ( TIkA. ) kiM ca khuhaM pitti sUtram / kudhaM budAM pipAsAM tRpaM duHzayyAM vipamabhUmyAdirUpAM zItoSNaM pratItamaratiM mohanIyodbhavAM jayaM vyAghrAdisamuhamatisahedetatsarvameva / zravyathito'dInamanAH san dehaHkhaM mahAphalaM saMcintyeti vAkyazeSaH / tathA ca zarIre satyetadduHkhaM zarIraM vA sAraM samyagatisahyamAnaM ca mokSaphalamevedamiti sUtrArthaH // 27 // acaM gayaMmicyAicce, puravA aNuggae // AhAramAzyaM savaM, mAsA vi Na patrae // 28 // ( avacUriH ) astaM gata yAditye saMdhyAyAM purastAccAnumate pratyupasi thAhArAtmakaM sarvaM na prArthayed manasApi // 28 // 4 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha. ) valI aLa ityAdi sUtra. Aditye eTale sUrya je te (aThaM gayaMmi ke0) astaM gate eTale Athame bate ( a ke0) ca eTale punaH ( puraThA aNuggae ke) purastAdanujate eTale prajAta samaye pharithI na jage tyA sUdhI ( savaM ke0) sarva eTale saMpUrNa (AhAramAzyaM ke ) AhArAtmakaM eTale caturvidha thAhAra rUpa vastu pratye (maNasA vi keNa) manasApi eTale mane karIne paNa (na pacae ke0) na prArthayet eTale zche nahi. // 27 // (dIpikA.) punaH kiMca / sAdhuH AhArAtmakaM sarvamAhArajAtaM samastamevaM sati manasApi na praarthyet| kimaGga punarvAcA karmaNA veti| evaM satIti kim / zrAditye sUrye'staMgate'staparvataM prApte'darzanInUte vA purastAcca anumate pratyUSasyanudita ityarthaH // 27 // (TIkA.) kiMca aLa ti sUtram / astaM gata Aditye astaparvataM prApte adarzanIjUte vA purastAccAnumate pratyUSasyanudita ityarthaH / AhArAtmakaM sarva niravazeSamA. hArajAtaM manasApi na prArthayet / kimaGga punarvAcA karmaNA veti sUtrArthaH // 27 // atiMtiNe acavale, appanAsI mishraasnne|| . - havija naare daMte, thovaM laDuM na khisae // 25 // (avacUriH) atiMtiNo nAmAlAne'pi neSayatkiMcanajASI / acapalaH sthirH| alpanASI kAraNe'pi mitjaassii| mitAzano mitanoktA / evaMnato lavedaredAnto yena tena vAhAreNa tRptH| stokaM labdhvA na khiMsayed deyaM dAtAraM vA na hIlayet // 5 // (artha.) divase paNa kadAca AhAra na male to zuM karavU te kahele. atitiNe ityAdi sUtra. sAdhu je te (atiMtiNe ke0) atiMtiNaH eTale AhAra na male to paNa kiMcinmAtra paNa na bolanArA evA, (acavale ke0) acapalaH eTale sarva sthA; nake sthira evA, (appanAsI ke ) zradapanASI eTale kAraNa paDe parimita bola: nArA evA, (miyAsaNe ke0) mitAzanaH eTale parimita jojana karanArA evA tathA (jaare daMte ke0) udare dAntaH eTale potAnuM peTa potAnA vazamAM rAkhanArA arthAt nIrasa, tuba jevo AhAra male tevA AhAra upara nirvAha karanArA evA (hAvajI ke ) navet eTale thAya, paNa (thovaM ke0) stokaM eTale alpamAtra AhArAdika vastu pratye (laI ke0) labdhvA eTale pAmIne ( na khisae ke) na khiMsayet eTale dAtA ranI athavA malelI vastunI hIlanA na kare. // e|| / (dIpikA.) divAlacyamAne'pi AhAre kimityAha / sAdhuH shrtintinnonvet|a. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 507 tintiNoM nAma alAne'pi na ytkiNcnnaassii| tathAsAdhuH acapalo.navet / sarvatra sthira ityarthaH / tathA alpanApI navet kAraNe pari mitvktaa| tathA mitAzano lavet / mitanojI syAt / tthaa| udare dAMtaH yena vA tena vA vRttishiilH| tathA stokaM labdhvA na khisayed deyaM dAtAraM vA na hIlayet // e|| - (TIkA.) divApyalanamAna AhAre kimityAha / atitiNetti / ati ntiNojavet / atintiNo nAmAlAlepi nessytkiNcnnnaassii| tathA acapalo navet / sarvatra sthira ztyarthaH / tathA alpajApI kAraNe primitvktaa| tathA mitAzano mitanoktA navedityevaMcUto javet / tathA udare dAnto yena vA tena vA vRttishiilH| tathA stokaM labdhvA na khisayet / deyaM dAtAraM vA na hIlayediti sUtrArthaH // 25 // na bAhiraM parinave, attANaM na samukkase // sualAne na majijA, jaccA tavassihie // 30 // (zravacUriH) na bAhyaM khato'nyaM paritnAvayet / zAtmAnaM na samutkarSayet / zrutalAnAnyAM na mAyeta / jAtyA tapasi bujhiviSaye / upalakSaNaM caitatkulavalarUpANAm // 3 // (zrartha.) sAdhue mada na karavo, te mATe kahe. na vAhiraM ityAdi sUtra. sAdhu je te (vAhiraM ke0) vAhyaM eTale potAthI anya evA koz paNa jIvane (na parinave ka0) na parilavet eTale tiraskAra na pamADe, dhikAre nahi. temaja (attANaM ke0) zrAtmAnaM eTale potAne (na samukkase ke0) na samutkarSayet eTale moTo gaNe nahi. arthAt huM kevo utkRSTa 9, ema na mAne. tathA (sualAne ke0) zrutalAnAcyAM eTale zrutajJA. nayI hu~ paMDita , evo ane jozye te vastuno lAna thavAthI hu~ labdhimAn hu~, evo (na mahilA ke0) na mAyeta eTale mada na kare, temaja (jaccA ke0) jAtyA eTale / jAtivaDe, ( tavassi ke0) tapakhitvena eTale tapavaDe tathA ( buddhie ke0) buddhyA 6 eTale buddhivaDe paNa mada na kare. // 30 // vA (dIpikA.) mdvrjnaarthmaah| na vAhyamAtmano'nyaM pari javet sAmAnyena zyanUto 'hmiti|tthaa zrutalAnAcyAM zrutena zrutajhAnena lAnena yAhArAdiprAptyA na maayet| pa. hI kito'haM labdhimAnaha miti| tathA jAtyA tApasyena buDyA vA na mAyetAyathA yahaM jA. kara tisaMpannaH,thahaM tapasvI, yahaM buddhimAn ityevam / upalakSaNaM ca etat kulavalarUpANAm / ne yathA kulasaMpanno'haM, valasaMpanno'haM, rUpasaMpanno'ham ityevaM na mAyetetyarthaH // 30 // ( TIkA.) madavarjanArthamAha / na vAhiraM ti sUtram / asya vyAkhyA / na vA Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. hyamAtmano'nyaM parinavet / tathA AtmAnaM na samutkarpayet / sAmAnyeneThaMjUto'hamiti / zrutalAjAcyAM na mAyeta pachikato labdhimAnahamityevaM / tathA jAtyA tapakhitvena buddhyA vA na mAyeteti varttate / jAtisaMpannastapasvI buddhimAnahamityevamu. palakSaNaM caitatkulabalarUpANAm / kulasaMpanno'haM balasaMpanno'haM rUpasaMpanno'hamityevaM na mAyeteti sUtrArthaH // 35 // . se jANamajANaM vA, kaTu Adammizra payaM // .. saMvare khippamappANaM, bIaMtaM na samAyare // 31 // - (zravacUriH) sa sAdhutviAjJAtvA jogato'nAnogatazca kRtvA'dhArmikaM padaM rAga. pAnyAM mUlottaraguNavirAdhanAM saMvaret kSipramAtmAnaM nAvato nivAlocanAdinA / dvitIyaM punastanna samAcaret // 31 // _ (artha.) AnogathI athavA anAjogathI virAdhanA seve to jhuM karavU te kahe. se ityAdi sUtra. ( se ke0) saH eTale te sAdhu je te (jANaM ke0) jAnan eTale jANatA (vA ke0) athavA (ajANaM ke0) ajAnan eTale ajANatA (AhammiyaM payaM ke) adhArmika parda eTale koi paNa prakAre rAga veSathI mUla guNanI athavA uttara guNanI virAdhanA pratye (kaddu ke0) kRtvA eTale sevIne (khippaM ke0) kSipraM eTale zIghra (appANaM ke) zrAtmAnaM eTale potAnA AtmAne (saMvare ke0) saMvaret eTale nAvathI nivRtta yaza AlocanA pramukha karI saMvare, tathA (bIaM ke0) hitIyaM eTale bIjI (taM ke0) tat eTale te virAdhanA pratye (na samAyare ke0) na samAcaret eTale seve nahi // 31 // (dIpikA.) atha ughata AnogAnAjogasevitamarthamAha / sAdhuH jAnan ajAnan vA Ajogato'nAjogatazcetyarthaH / AtmAnaM kSipraM jAvato nivRtya AlocanAdinA prakAreNa saMvaret / kiM kRtvA adhArmikaM padaM kathaMcid rAgaddeSAnyAM mUlottaraguNa virA* dhanAmiti naavH| paraM na punahitIyaM tat samAcaredanubandhadoSAt // 31 // (TIkA. ) ughata AjogAnAjogasevitArthamAha / setti sUtram / sa sAdhurjAnaH najAnan vA Anogato'nAnogatazcetyarthaH / kRtvAdhArmikaM padaM kathaMcinAgadveSAjyA mUlottaraguNa virAdhanAmiti jAvaH / saMvaret dipramAtmAnaM nAvato. nivAlocanA dinA prakAreNa tathA dvitIya punastanna samAcaret / anubandhadoSAditi sUtrArthaH // 31 // : aNAyAraM parakkamma,neva gRhe na nindave // suI sayA biyaDanAve, asaMsatte jidie // 32 // Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50e dazavaikAlike'STamAdhyayanam / (avacUriH) anAcAraM sAvadyayogaM parAkramyAsevya gurUNAmanta Alocayenna nigRhet na nihuvIta / tatra nigRhanaM kiMcitkathanaM nihnavaH sarvathApalApaH / zucirakalupamatiH / sadA vikaTannAvaH / asaMsakto'prativaddhaH // 3 // (artha.) have eja kahe te. aNAyAra ityAdi sUtra. (suI ke0) zuciH eTale jenI mati malina nayI evA, (sayA ke) sadA eTale niraMtara (viyaDanAve ke0) vikaTanAvaH eTale prakaTa nAvane dhAraNa karanArA evA, (asaMsatte ke0) asaMsaktaH eTale kopaNa ThekANe pratibaMdha na rAkhanArA evA tathA (jidie ke) jitenjiyaH eTade iMjiyone potAnA vazamA rAkhanArA evA sAdhu je te (aNAyAraM ke0) anAcAraM eTale sAvadha vyApAra pratye (parakamma ke0) parAkramya eTale sevIne gurunI pAse zrAloe, paNa (neva gUhe ke0) naiva gRhayet eTale AloyaNA karatA kiMcitmAtra kahIne vAkI sarva gupta na rAkhe. temaja (na ninhave ke0) na niDhuvIta eTale sevelA anAcarane sarvathA gupta paNa na rAkhe. // 3 // (dIpikA.) punaH etadevAha / sAdhuH anAcAraM sapApayogaM parAkramya sevya gurusamIpa bAlocayanna nigRhenna nindvIteti / tatra nigRhanaM kiMcitkathanaM ninhavaH srvthaaplaapH| kiMjUtaH saadhuH| shuciH| na klupmtiH| sadA vikaTanAvaH prakaTanAvaH / punaH kiMjUtaH saadhuH| asaMsaktaH aprativaddhaH kutrApi / punaH kiMnUtaH saadhuH| jitejiyaH apramAdaH san // 35 // (TIkA.) etadevAha zraNAyAraM ti suutrm|anaacaarN sAvadhayogaM parAkramyAsevya gurusakAza bAlocayannaiva gUhayena niDhuvIta / tatra gRhanaM kiMcitkayanaM ninhava ekAntato'palApaH / kiMviziSTaH sannityAha / zucirakalupitamatiH sadA vikaTanAvaH prkttnaavH| thasaMsakto'prativaddhaH / kacijitendriyo jitendriyapramAdaH sanniti sUtrArthaH // 3 // amohaM vayaNaM kuDA, Ayariassa mhppnno|| taM parigipna vAyAe, kammuNA nvvaaye||33|| (zravacariH ) amoghamavandhyaM vacanaM kuryAt yAcAryasya mahAtmanaH / tatparigRhya vAcA mityanyupagamya karmaNA upapAdayet kriyayA saMpAdayet // 33 // / (thartha.) temaja amohaM ityAdi sUtra. sAdhu je te (mahappaNo ke0) mahAtmanaH eTale zrutAdi guNe karI zreSTa evA (thAyarithassa ke0) yAcAryasya eTale thAcAryanA (vayaNaM ke0) vacanaM eTale phalAeM kAma kara, ityAdi vacana pratye (yamohaM ke0) Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. amoghaM eTale phogaTa nahi arthAt phalavAyU~ ebuM (kujA ke) kuryAt eTale kare, AcAryanuM vacana phogaTa nahi javA devU, phalavAluM karavU ema kayu. te zI rIte te ka he. (vAyAe ke0) vAcA eTale vANIvaDe (taM ke) tat eTale te zrAcAryanA va. cana pratye (parigila ke0) parigRhya eTale 'hAjI' kahI aMgIkAra karIne (kammu. NA ke0 ) karmaNA eTale hastapAdAdikanI kriyAvaDe (ubavAyae ke) upapAdayet eTale saMpAdana kare, arthAt AcAryajIe kaDaM hoya te pramANe kare. // 33 // (dIpikA.) punarAha / sAdhuH AcAryANAM vacanamidaM kurvityAdirUpamamoghaM saphadaM kuryAt / evamityaGgIkAreNa / kiMnUtAnAmAcAryANAM mahAtmanAM zrutA dinirguNaistachacanaM parigRhya vAcA evamiti aGgIkAreNa karmaNA upapAdayet kriyayA saMpAdayet // 33 // (TIkA. ) tathA amohaM ti sUtram / amoghamavandhyaM vacanamidaM kurvityAdirUpaM ku. ryAdityevamanyupagamena / keSAmityAha / AcAryANAM mahAtmanAM zrutAdinirguNaistatparigRhya vAcA evamityanyupagamena karmaNopapAdayet / kriyayA saMpAdayediti sUtrArthaH // 33 // adhuvaM jIvi naccA, sibhimaggaM vipraanniaa|| viNiahita nogesu, aAjaM parimiappaNo // 34 // . ( avacUriH) adhruvamanityaM jIvitaM jJAtvA sichimArga samyagvijJAnAdirUpaM vijJAya vinivarteta nogejya evamapyAyuH parimitaM zatavarSINamAtmano vijJAya nivrtet|| 34 // .. (artha.) zradhuvaM ityAdi sUtra. sAdhu je te potAnA (jIviaM ke0) jIvItaM e. Tale AyuSyapratye (adhuvaM ke0) adhruvaM eTale daNika, ghaDI ekamAM vinAza pAme evaM (naccA ke) jJAtvA eTale jANIne tathA ( sichimaggaM ke) sidhimArga eTale jJAnadarzanacAritrarUpa mokSamArga pratye (vizrANi ke0) vijJAya eTale jANIne temaja kadAca (appaNo ke) AtmanaH eTale potAnuM (AlaM ke0) AyuH eTala zrAyuSya pUruM hoya to paNa te (parimizra ke0) parimitaM eTale so varSa pramukha pra. mANavAyU~ja De evaM jANIne (jogesu ke0) jogenyaH eTale karmabaMdhanA hetu evA viSayanA nogathI (viNiahija ke0) vinivarteta eTale nivRtta thAya, dUra rahe. // 34 // (dIpikA.) punarAha saadhuH| jogenyaH karmavandhasya hetucyaH nivartata / kiM kRtvaa| jIvitamadhruvamanityaM maraNAsannaM jJAtvA / punaH kiM kRtvA / siddhimArga samyagdarzana cAritralakSaNaM vijhAya / tathA adhruvamapi AyuH parimitaM saMvatsarazatAdimAnena ki jhAya yAtmano nivarteta nogecya ityarthaH // 34 // Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| 511 (TIkA.) tathA adhuvaM ti sUtram / vyaakhyaa| adhruvamanityaM maraNAzati jIvitaM savannAva nivandhanaM jnyaatvaa| tathA siddhimArga samyagdarzanazAnacAritralakSaNaM vijJAya vinivarteta nogenyo vandhaikahetubhyaH / tathAdhruvamapyAyuH parimitaM saMvatsarazatAdimAnena vijhAyAtmano vinivarteta nogenya iti suutraarthH|| 34 // valaM yAmaM ca pedAe, saamaaruggmppnno|| khittaM kAlaM ca vinAya, tadappANaM nijhuNje||35|| jarA jAva na pIDeI, vAhI jAva na vddhii|| jAviMdiyA na dAyaMti, tAva dhamma samAyare / / 36 // (zravacUriH) upadezAdhikAre prakAnta zdameva samarthayannAha valaM mAnasaM, sthAma zArIraM / zyaM gAthA laghuvRhakRttau noktA // 35 // jarA yAvanna pIDayati / vyAdhiryAvanna vaIte / yAvadinchiyANi na hIyante / tAvadatrAntare dharma samAcaret // 36 // arthaH-temaja valaM ityAdi sUtra, sAdhu je te (appaNo ke0) AtmanaH eTale potAnI (valaM ke0) valaM eTale iMDiyanI zakti (thAma ke) sthAma eTale zarIranI zakti (sadA ke) zrama eTale zraddhA (ca ke0) ane (AruggaM ke0) ArogyaM e. Tale thArogya arthAt tanapurustI pratye (pehAe kepa) preya eTale jozne (ca ke0) valI (taha ke0) tathA eTale temaja (khittaM ke) kSetra eTale detra pratye, (kAlaM ke0) kAlaM eTale kAlapratye ( vinnAya ke0) vijJAya eTale jANIne (appANaM ke0) thAtmAnaM eTale potAne (nijhuMjae ke) niyuJjIta eTale kartavyane vipe joDe. // 35 // jarA ityAdi sUtra. (jarA ke0) jarA eTale vayanI hAni te vRddhapaNuM je te (jAva ke0) yAvat eTale jyAM sudhI (na pIDe ke) na pIDayati eTale pIDA, suHkha detuM nayI, arthAt jyAMsudhI buDhApuM zrAvyuM nathI. temaja (vAhI ke0) vyAdhiH eTale kAmakAja karavAnI zaktine kSINa karanAra evo roga je te (jAva ke0) yAvat ( eTale jyAMsudhI (na vaha ke0) na vardhate eTale vRddhi pAmato nayI, arthAt jyAMsudhI ji roga zarIra upara jora karato nathI. temaja (iMdiyA ke0) iMjiyANi eTale kAmakAja karavAnI zaktine sAhAyya karanAra canu pramukha iMjiyo je te (jAva ke0) yAvat eTale jyAMsudhI (na hAyaMti ke0) na hIyaMte eTale dahINa, zakti vinAnA yatA nathI. arthAt jyAMsudhI iMjiyonI zakti dINa yaz nathI. (tAva ke0) tAvat eTase tyAM sudhI (dhammaM ke0) dharma eTale dharmapratye (samAyare ke0) samAcaret eTale thAcare 36 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) upadezAdhikAre prakAnta idameva samarthayannAha / sAdhurAtmAnaM niyojayet / kiM kRtvA / balaM mAnasaM sthAma zArIraM prekSya vicArya / punaH zramAmArogyamAtmanaH punaH kSetraM kAlaM ca vijJAya // 35 // kiM jJAtvA AtmAnaM niyojayet ityAha / sAdhustAvantaM kAlaM dharma cAritradharma samAcaret / tAvantaM kiyantaM kAlamityAha / yAvat jarA vayohAnirUpA na pIDayati / punaryAvat vyAdhiH kriyAsAmarthyazatrurna vaLate / punaryAvat indriyANi kriyAsAmarthyasya upakArINi zrotrAdIni na hIyante / tAvat zra. trAntare prastAva iti kRtvA dharma samAcaret // 36 // (TIkA.) upadezAdhikAre prakrAntameva samatharyannAha |blN ti sUtram / jara tti sUtram / asya vyAkhyA / jarA vayohAnilakaNA yAvanna pIDayati, vyAdhiH kriyAsAmarthyazatru ryAvanna vajhate / yAvadindriyANi kriyAsAmopakArINi zrotrAdIni na hIyante / tA. vadatrAntare prastAva iti kRtvA dharma samAcareccAritradharmamiti sUtrArthaH // 35 // 36 // kodaM mANaM ca mAyaM ca, lonaM ca pAvavaTaNaM // vame cattAri dose ja, zvato diamappaNo // 3 // (avacUriH) dharmopAyamAha / krodhaM mAnaM mAyAM ca lonaM ca pApavardhanam ete sarve pApahetava iti pApavaLanatvavyapadezaH / yatazcaivamato vameccaturo doSAnetAneva krodhA. dIn zchannAtmano hitam // 37 // (artha.) have dharmano upAya kahe . kohaM ityAdi sUtra. (appaNo ke0) AtmanaH eTale potAnA (hiyaM ke) hitaM eTale hitapratye (chato ke0) zvan eTale zvA karato evo sAdhu je te (pAvavaTThaNaM ke0) pApaLanaM eTale pApanI vRddhi karanAra evA (kohaM ke0) krodhaM eTale krodha, (ca ke) valI (mANaM ke) mAna eTale mAna, (ca ke0) valI (mAyaM ke0) mAyAM eTale mAyA (ca ke0) valI (lA. naM ke0) lonaM eTale lona e (cattAri ke) caturaH eTale cAra ( dose ke0) doSAn eTale doSa pratye ( vame ke0) vameta eTale vame, tyAga kare. kAraNa ke, eno tyA ga karavAthI sarva saMpadA prApta thAya . // 3 // (dIpikA.) atha dharmasya upAyamAha / sAdhuH krodha, mAnaM, mAyAM, lonaM ca pApa vaInaM pApasya hetvH| yatazca evaM tata etAn caturo doSAn krodhAdIn vamet tyajat / kiM kurvan / Atmano hitmibn| etahamane hi sarvasaMpaditi // 37 // (TIkA ) taGapAyamAha / kohaM gAhA vyaakhyaa| krodhaM mAnaM ca mAyAM ca lonaM ca se Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA like'STamAdhyayanam / 513 pApavardhanaM sarva ete pApahetava iti pApavarddhanatvavyapadezaH / yatazcaivamato vameccaturo dopAnetAn krodhAdIn hitamivannAtmanaH / etaimane hi sarvasaMpaditi sUtrArthaH // 37 // kodo pII paNAseI, mANo viSayanAso // mAyA mittANi nAsera, lono savaviNAso // 38 // ( avacUriH ) etamane hi sarvasaMpat / zravamane lihalokApAyamAha / krodhaH prItiM praNAzayati, mAno vinayanAzanaH, mAyA mitrANi nAzayati, lonaH sarvavinAzakaH / tattvatastrayANAmapi tadbhAvanA vitatvAt // 38 // ( artha. ) upara kahelA cAra doSono tyAga na kare to yA lokamAMja je pAya thAya ve te kahe te. koho ityAdi sUtra ( koho ke0 ) krodhaH eTale krodha je te (pII ke0 ) prItiM eTale prIti pratye ( paNAsei ke0 ) praNAzayati eTale nAza kareThe. krodha caDhelA manuSyanA vacanayI prItino nAza thAyave, e vAta anubhavasiddha The. (mAyo ke0 ) mAnaH eTale mada, ahaMkAra je te ( viSayanAso ke0 ) vinayanAzanaH e Tale vinayano nAza karanAra be. ahaMkArI manuSya mUrkhatAthI koino vinaya sAcavato nathI, e pratyakSa dekhAya The. ( mAyA ke0 ) mAyA eTale vakratArUpa mAyA je te (micANi ke0 ) mitrANi eTale mitra pratye (nAsei ke0 ) nAzayati eTale nAza pamADe be. vaktA (vAMkA) karanAra manuSyane tenA mitra ThoDI de e, evo anubhava ve. (lojo ke0 ) sonaH eTale lona je te ( saGghaviNAso ke0) sarva vinAzanaH eTale prIti, vinaya, mitra vigere sarveno nAza karanAro The. kAraNa lonathIja krodha, mAna yane mAyA thAyaThe, mATe loja sarva doSonuM mUla kahevAya The. // 38 // ( dIpikA. ) vamane tu iha loka eva kaSTamAha / krodhaH prItiM praNAzayati / kodhAndhasya vacanataH prItervivedadarzanAt / mAno vinayanAzanaH / garveNa vinayakaraNasya adarzanAt / mAyA mitrANi nAzayati / kauTilyavataH mitratyAgadarzanAt / lonaH sarvavinAzanaH / paramArthataH trayANAmapi prItyAdInAM nAzadarzanAt // 38 // ( TIkA. ) zramane viha loka evApAyamAha / koha tti sUtram / krodhaH prItiM praNAzayati / krodhAndhavacanatastavai dadarzanAt / mAno vinayanAzanaH / zravalepena mUkhatayA tadakaraNopalabdhermAyA mitrANi nAzayati / kauTilyavatastattyAgadarzanAt / mojaH sarvavinAzanaH / tattvatastrayANAmapi tadbhAvanA vitatvAditi sUtrArthaH // 38 // Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. javasameNa daNe kodaM, mANaM maddavayA jiNe // mAyamaUvanAvena, lonaM saMtosa jiNe // 3 // (avacUriH) upazamena hanyAtkrodhaM, mAnaM mAIvenAnutsRtatayA, mAyAM ca jhajulAvenAzayatayA jayeudaya nirodhAdinA, lonaM saMtoSato niHspRhatvena jayettaudayanirodhodayaprAptAphalIkaraNena // 35 // (artha.) mATe uvasameNa ityAdi sUtra, sAdhu je te (javasameNa ke0) upazamena eTale damArUpa upazamavaDe (kohaM ke0) krodhaM eTale krodha pratye (haNe ke0) hanyAt eTale haNe, (mANaM ke0) mAnaM eTale ahaMkArarUpa mAnapratye (madavayA ke0) mAdavena eTale mRtAvaDe ( jiNe ke0) jayet eTale jIte, nAza kare, (mAyAM ke0) mAyAM eTale vakratArUpa mAyApratye (aGAvanAveNa ke0) jhajunnAvena eTale saralatAvaDe nAza kare, (lonaM ke0) lonaM eTale lona pratye (saMtosa ke0) saMtoSataH e. Tale saMtoSavaDe ( jiNe ke0) jayet eTale jIte, nAza kare, upara kahelA upazama pramukha upAya vaDe krodhAdikanA udayane rokavo, ane udaya AvelA krodhAdikane niSphala karavA. ||3e // (dIpikA.) yata evaM tataH kiM kartavyamityAha / sAdhuH krodhamupazamena dAMtirUpeNa hanyAt / katham / udayanirodhodayaprAptAphalIkaraNena / evaM mAnaM mArdavenAnutsitatayA jayet / udaya nirodhAdinaiva |maayaaN ca junAvenAzaThatayA jyet| udaya nirodhaadinaiv| evaM lojaM saMtoSato nispRhatvena jayet / tadayanirodhodayaprAptAphalIkaraNeneti // 3 // / __(TIkA. ) yata evamata uvasameNa tti sUtram / upazamena zAntirUpeNa hanyAta krodhamudayanirodhodayaprAptAphalIkaraNena / evaM mAnaM mArdavenAnusmRtatayA jayet / udaya: nirodhAdinaiva / mAyAM ca junnAvena avakratayA jayeta / udayanirodhAdinaiva / evaM lona saMtoSeNa nispRhatvena jayet / udaya nirodhodayaprAptAphalIkaraNeneti sUtrArthaH // 37 // kodo a mANo a aNiggahIA, mAyA a lono a pavaTamANA // __cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlA puNapnavassa // 40 // (avacUriH) eSAM paralokApAyamAha / krodhazca mAnazcAnigRhItAvujhekhalau mAyA ca lonazca pravarSamAnau / catvAra ete krodhaadyH| kRtsnAH saMpUrNAH kRSNAH kaSTA kaSAyAH siJcanti azujanAvajalena malAni tathAvidhakarmarUpANi punalevasya / narjanmataroriti // 40 // Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 515 ( zrartha. ) dave krodha pramukha cAra kapAya paralokane viSe paNa anartha utpanna kareThe ema kaThe. koho ityAdi sUtra ( yaNiggahI yA ke0 ) anigRhItau eTale potAnA vazamAM ( tAvAmAM ) na rAkhelA evA ( koho ke0 ) krodhaH eTale krodha ( a ke0 ) ca eTale thane (mANo ke0 ) mAnaH eTale ahaMkArarUpa mAna tathA ( pavaTTamAyA ke0 ) pravarddhamAnI eTale vRddhi pAmatA evA ( mAyA ke0 ) mAyA eTale vakratArUpa mAyA (ya ho) ca eTale thane (lono ke0) lona: eTale lona malI ( cattAri ke0 ) catvAraH eTale cAra ( kasiyA ke0 ) kRtsnA: eTale saMpUrNa, athavA kRSNAH eTale azubha karmanA kAraNarUpa hovAthI kAlA, athavA kliSTAH eTale klezavAlA evA (ee kasAyA ke0 ) ete kaSAyAH eTale A kaSAya je te ( puNapnavassa ke0 ) punarbhavasya eTale punarjanma* rUpa vRnA (mUlAI ke0 ) mUlAni eTale mUla pratye. (siMcati ke0 ) siJcanti eTale siMce ve. arthAt cAre kaSAya paralokane viSe janmamaraNarUpa saMsAranA kAraNa The. // 40 // 1 ( dIpikA.) krodhAdInAmeva paraloke kaSTamAha / ete kapAyAH catvAro'pi punarjavasya punarjanmavRkSasya mUlAni tathAvidhakarmarUpANi siJcanti / azunAva jaleneti zepaH / kiMbhUtAH kaSAyAH / kRtsnAH saMpUrNAH kRSNA vA kliSTAH / ke / kaSAyAH krodhazca mAnazca etau dvAvanigRhItau uchRMkhalau / mAyA ca lojazca etau dvau vivarddhamAno vRddhiM ganta santau // 40 // ( TIkA. ) krodhAdInAmeva paralokApAyamAha / koho ti sUtram / asya vyAkhyA / krodhazca mAnazcAnigRhItau uchRMkhalau mAyA ca lojazca vivardhamAnau ca vRddhiM gachantau catvAra ete krodhAdayaH kRtsnAH saMpUrNAH kRSNA vA kliSTAH kaSAyAH siJcanti tha zubha nAvajalena mUlAni tathAvidhakarmarUpANi punarnavasya punarjanmataroriti sUtrArthaH 40 rAya piesa viSayaM paTaMje, dhuvasIlayaM sayayaM na dAvaikA // kummu trINapalINagutto, parakamikA tavasaMjamaMmi // 41 // ( avacUriH ) yata evamatastannigrahArthamidaM kuryAt / ratnAdhikeSu ciradIkSiteSu vinayamanyuchAnAdikaM prayuJjIta / dhruvazIlatAmaSTAdazasahasrazIlAGgarUpAM na dApayetsatataM karma va thAlInapralInaguptaH / zRGgopAGgAni saMyamyetyarthaH / parAkrameta pravartata tapaH saMyame tapaHpradhAne saMyame // 41 // ( . ) ema ve mATe kapAyone jitavAne the yA upAya karavo, ema kahe The. rAyalie ityAdi sUtra sAdhu je te ( rAya liesa ke0 ) ratnAdhikeSu eTale dIkSArthI zra ( Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA thavA jJAna vigerethI potAnA karatAM adhika evA zrAcArya pramukhane vipe (viNayaM ke vinayaM eTale anyubAna pramukha vinaya pratye (payuMje ke0) prayuJjIta eTale kare. tatha (dhuvasIlayaM ke0) dhruvazIlatAM eTale aDhArasahasrazIlAMgapAlanarUpa je zIlane vi dRDhatA te pratye (sayayaM ke0) satataM eTale niraMtara (na hAvajA ke0) na hApaye eTale geDe nahi. temaja (kummu va ke) kUrma zva eTale kAgavAnI peThe (albINapa lINagutto ke0) AlInapralInaguptaH eTale potAnA aMgopAMga pratye samyakaprakAre gupta ra khIne (tavasaMjamammi ke0) tapaHsaMyame eTale tapasyA jemA pradhAna evA saMyamana viSe (parakamijA ke) parAkrameta eTale pravRtta thAya. // 41 // (dIpikA.) yatazcaivamataH kaSAyanigrahArthamidaM kuryAdityAha / sAdhuH ratnAdhike ciradIkSitAdiSu vinayamanyubAnAdirUpaM prayuJjIta / punaH dhruvazIlatAmaSTAdazazIlA gasahasrapAlanarUpAM satataM nirantaraM yathAzakti na hApayet / punaH kUrma zva kalapava bAlInapralInaguptaH aGgAni upAMgAni ca samyak saMyamya ityarthaH / parAkrameta pravarte tapaHsaMyame tapaHpradhAne saMyama iti // 41 // (TIkA.) yata evamataH kaSAyanigrahArthamidaM kuryAdityAha / rAyaNie tti / ratnAhi keSu ciradIkSitAdiSu vinayamacyubAnAdirUpaM prayuJjIta / tathA dhruvazIlatAmaSTAdazazIlA GgAsahasrapAlanarUpAM satatamanavarataM yathAzakti na haapyet| tathA kUrma zva kapa zvAlIna pralInaguptaH aGgopAGgAni samyak saMyamyetyarthaH / parAkrameta pravarteta tapaHsaMyame tapaHpradhAne saMyama iti sUtrArthaH // 41 // nidaM ca na bahu manikA, sappadAsaM vivje|| mido kadAhiM na rame, sapnAyaMmi ra syaa||42|| (avacUriH) ninAM ca na bahu manyeta na prakAmazAyI syAt / sa prahAsamatIva hA. sarUpaM vivarjayet / mitha kathAsu rAha sthikISu na rameta / svAdhyAye rataH sadA javet // 4 // (artha.) valI nidaM ityAdi sUtra. sAdhu je te ( nidaM ke.) nikhAM eTale nimA pratye. (na bahu mannijA ke0) na bahu manyeta eTale ghaNuM mAna Ape nahi, athAt ghaNI nimA (UMgha) liye nahi. tathA (sappahAsaM ke) saprahAsaM eTale jemA hA sI (maskarI) ghaNI hoya evA vacana pratye (vivAe ke) vivarjayet eTale vaja. ta maja (miho kahAhiM ke0) mithaH kathAsu eTale mAhomAhe ekAMtamAM bAnI vAtoM ke ravAmAM (na rame ke ) na rameta eTale ramI rahe nahi. to a' kare te kaheM ba.. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 dazavakAlika'STamAdhyayanam / ke0) sadA eTale niraMtara (saplAyaMmi ke0) svAdhyAye eTale svAdhyAyane ( saplAyane) vipe (raje ke0) rataH eTale yAsakta evo thAya. // 42 // (dIpikA.) punaH kiMca sAdhuH niAM ca na vahu manyeta na prakAmazAyI syAt / punaH sa sAdhuH prahAsamatIvahAsarUpaM vivarjayet / punaH parasparaM kayAsu rAha syikISu na rameta / tarhi kiM kuryAdityAha / svAdhyAye vAcanAdau rataH tatparaH syAt sadA // 42 // (TIkA ) kiMca nidaM ca tti sUtramasya vyaakhyaa| nizAM ca na bahu manyeta / na pra. kAmazAyI syAt / sa prahAsaM cAtIvahAsarUpaM vivarjayet / mithaHkathAsu rAhasyikIpu na rameta / svAdhyAye vAcanAdau rataH sadA evaMnUto navediti sUtrArthaH // 42 // jogaM ca samaNadhammami, muMje analaso dhuvaM // jutto a samagadhammami, ahaM lahara annuttrN||43|| - (zravacUriH ) yoga vividha manovAkAyavyApAraM dAntyAdilakSaNe yuJjIta / zra_ nalasa utsAhavAn dhruvaM nityamaucityena kAlAdau anupredAyAM manoyogamadhyayane vAgyogaM pratyupedANAyAM kAyayogamiti yukta evaM vyApRtaH zramaNadharme daza vidhe artha elanate'nuttaraM kevalajJAnarUpamiti // 43 // " (artha.) tathA jogaM ca ityAdi sUtra. (dhuvaM ke0) dhruvaM eTale nitya, sadAkAla (thanalaso ke0) thanalasaH eTale yAsasyarahita arthAt utsAhavAlA evA sAdhu je te (samaNadhammammi ke0) zramaNadharma eTale daza prakAranA sAdhudharmanevipe (jogaM ke0) yogaM eTale potAnA mana vacana kAyAnA yoga pratye (muMje ke0) yujIta eTale joDe. kAraNa ke, (samaNadhammami ke0) zramaNadharma eTale kSatipramukha daza prakA ranA sAdhudharmane vipe (jutto ke0 ) yuktaH eTale joDelA evA sAdhu je te (yaNuttaraM ta ke0) anuttaraM eTale sarvotkRSTa evA (ahaM ke0) zrayaM eTale jJAna pramukha vastu 3 pratye (ladara ke0) lanate eTale pAme . // 43 // 7 (dIpikA.) evaM yogaM ca trividhaM manovAkAyavyApAraM zramaNadharma shaantiprhai| mukhalakSaNe yujhIta / kinRtaH sAdhuH / analasa utsAhvAn dhruvaM kAlAdInAmA. cittyena nityaM saMpUrNa sarvatra pradhAnopasarjana nAvena yA anupredAkAle manoyogam , yadhyayanakAle vAgayoga, pratyupedANAkAle kAyayogamiti / phalamAha / yukta evaM vyAnItaH kuna zramaNadharma daza vidhe sajate yartha prApnotyanuttaraM lAvArya jhAnAdirUpamiti 43 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 527 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (TIkA.) tathA jogaM ca tti sUtram / asya vyAkhyA / yogaM ca trividhaM manovAkAyavyApAraM zramaNadharme dAntyAdilakSaNe yuJjItAnalasa utsAhavAn / dhruvaM kAlAdyocityena nityaM saMpUrNaM sarvatra pradhAnopasarjananAvena vA anuprekSAkAle manoyAgamadhyayanakAle vAgyogaM pratyupedANAkAle kAyayogamiti / phalamAha / yukta evaM vyApRtaH zramadharme dazavidhe'rtha banate prApnotyanuttaraM nAvArtha jJAnAdirUpamiti sUtrArthaH // 43 // ihalogapArattahiraM, jeNaMgala suggii|| bahussuaM pakuvAsijA, puliUvaviNivyaM // 44 // (zravacUriH ) etadevAha / zha loke paratra hitaM / yenArthena jJAnAdinA gati sugati pAraMparyeNa sijhimityarthaH / upadezAdhikAra uktakharUpasAdhanopAyamAha / bahuzrutamAgamavRkSaM paryupAsIta seveta / sevamAnazca pRchedartha vinizcayam // 4 // . (artha.) eja kahe . ihaloga ityAdi sUtra. (jeNa ke0) yena eTale je jJAna pramukha vastu vaDe (ihalogapArattahiyaM ke) ihalokaparatrahitaM eTale azuna karmano baMdha rokavAthI A lokane viSe ane zuja karmanA anuvaMdhathI paralokane viSe paNa hita thAya. tathA je jJAnAdika vaDe sAdhu je te ( sugga ke) sugatiM eTale paraMparAe sikirUpa gati pratye (ga ke0) gati eTale jAya . have jJAnAdi. kano upAya kahe . sAdhu je te (bahussuaM ke0) bahuzrutaM eTale AgamavRkSa arthAt zrAgamanA pUrNa jANa evA AcArya pramukhanI (pachuvAsijA ke0) paryupAsIta eTale sevA kare. tathA sevA karatA (aDaviNikayaM ke0) artha vinizcayaM eTale anarthathI rakSaNa karanAra ane kaTyANane pamADanAra evA sAdhananA nirNaya pratye (puchijA ke0) pRThet eTale pUje. // 4 // (dIpikA.) punaretadevAha / iha loke paratra loke ca hitam / katham / zha loke akuzalapravRttikuHkha nirodhena paraloke ca kuzalAnubandhata ujayalokahitamityarthaH / yena arthena jJAnAdinA karaNanUtena sAdhuH sugatiM pAraMparyeNa sijhimityarthaH |gbti / zratha upadezAdhikAra uktavyatikarasAdhanasya upAyamAha / bahuzrutamAgamavRkSaM sAdhuH paryupAsIta seveta / taM sevamAnazca sAdhuH pRbedartha vinizcayamapAyaradakaM kalyANA- / vahaM vA arthAvitathanAvamiti // 44 // (TIkA.) etadevAha / iha loga tti sUtram / asya vyAkhyA / iha loke paratra hitam / ihAkuzalapravRttiSuHkha nirodhena paratra kuzalAnubandhata ujayalokahita Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| . 51e mityarthaH / yenArthena jJAnAdinA karaNajUtena gati sugatiM pAraMparyeNa sikimityrthH| upadezAdhikAra uktavyatikarasAdhanopAyamAha / bahuzrutamAgamavRkSa paryupAsIta seveta / sevamAnazca pRchedarthavinizcayamapAyaradakaM kalyANAvahaM vArthAvitathanAvamiti sUtrArthaH // 4 // havaM pAyaM ca kAyaM ca, paNidAya jiiNdie| akSINagutto nisie, sagAse guruNo muNI // 45 // (zravacUriH) hastaM pAdaM ca kAyaM ca praNidhAya saMyamya / jitenjiyo ninRto jUtvA zAlInagupto niSIdedISaTvIna upayukta ityarthaH / gurUNAM sakAze muniH||45|| (artha.) zrAcArya pramukhanI sevA kare tyAre kevI rIte rahe te kahe . havaM - tyAdi sUtra. ( jidie ke) jiteMjiyaH eTale jeNe potAnI iMjiyo vazamA rAkhI The evA (muNI ke0) muniH eTale sAdhu je te (havaM ke0) hastaM eTale potAnA hAthane (ca ke0.) punaH (pAyaM ke0) pAdaM eTale pagane (ca ke0) valI (kAyaM ke0) kAyaM eTale zarIrane (paNihAya ke0) praNidhAya eTale vinaya sacavAya evI rIte saMkocI rAkhIne (asINagutto ke0) AlInaguptaH eTale upayoga rAkhatA batA (guruNo keNa) guroH eTale gurunI ( sagAse ke0) sakAze eTale samIpa nAgane viSe (nisie ke0) niSIdet eTale bese. // 45 // (dIpikA.) punaH kiMca / muniH guroH sakAze samIpe niSIdet / kIdRzaH sn|shraatiingupt iSavIna upayukta ityarthaH / kiM kRtvA niSIdet / hastaM ca pAdaM ca kAyaM ca praNidhAya saMyamya / punaH kiM kRtvA / jitendriyo ninRto jUtvA // 45 // (TIkA.) paryupAsInazca havaM ti sUtram / hastaM pAdaM ca kAyaM ca praNidhAyeti saMyamya jitenjiyo ninRto nUtvA AlInagupto niSIdet / ISahIna upayukta ityrthH| sakAze gurormuniriti sUtrArthaH // 45 // na parakana na purama, neva kicANa pihn|| na ya karUM samAsiGa, cihijA gurumNtie||46|| (zravacUriH) kiMca na par3hataH pArzvato na purato naiva kRtyAnAmAcAryANAM pRSThato niSIdediti vartate / avinayavandamAnAntarAyAdarzanAdidoSAt / na ca UrUM samAzritya arorupa'ruM kRtvA tiSThejurvantike / avinayAdidoSaprasaMgAt // 46 // (artha.) valI na parakarDa ityAdi sUtra. sAdhu je te (kiccANa ke0) kRtyAnAM e Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa 43-mA. Tale AcArya je temanA ( paraka ke0 ) pakSataH eTale pArzvanAgane viSe ( na nisie 0 ) na niSIdet eTale bese nahi. kAraNa ke, tethI vinaya pramukha thAya ve tathA ( pura ke0 ) purataH eTale agrabhAgane viSe ( na nisie ke0 ) na nipIdet eTale bese nahi. kAraNa ke, tethI vaMdanA karanAra lokone aMtarAya thavAno saMbhava rahe The. temaja ( pi 0 ) pRSThataH eTale AcArya pramukhanA pRSTha jAgane viSe (neva nisie ho) naiva niSIdet eTale nahija bese. kAraNa ke, tethI yAcAryanI dRSTi ApaNA upara na rahe. temaja sAdhu je te ( guruNaM tie ke0 ) gurorantike eTale gurunA samIpa jAne viSe ( UruM samAsi ke0 ) UruM samAzritya eTale sAthala upara sAthala caDhAvIne (naya cihi ke0 ) na ca tiSThet eTale vese nahi. kAraNa ke, tethI - vinaya pramukha doSa thAya be. // 46 // ( dIpikA . ) punaH kim / sAdhuH kRtyAnAmAcAryANAM na padataH pArzvato niSIdet / evaM na purato'grataH / nApi pRSTha to mArgataH / yathAsaMkhyamavinayavaMdamAnAMtarAyAdarzanAdidoSAH prabhavaMti / punaH tatra uruM samAzritya karoruparyUruM kRtvA na tiSThet / guro'ntikevinayAdidoSaprasaMgAt // 46 // 1 ( TIkA. ) na parakarDa ti sUtram / asya vyAkhyA / na pakSataH pArzvataH na purato'grataH / naiva kRtyAnAmAcAryANAM pRSThato mArgato niSIdediti varttate / yathAsaMkhya. mavinayavandamAnAntarAyAdarzanAdidoSaprasaMgAt / na coruM samAzritya UroruparyUruM kRtvA tiSThervanti / vinayAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 46 // puci na nAsikA, nAsamANassa aMtarA // piThimaMsaM na khAikA, mAyAmosaM vivakae // 47 // ( zravacUriH ) uktaH kAyapraNidhiH / vAkpraNidhimAha / zrapRSTo niHkAraNaM na jASeta / jASamANasyAntarA na jASeta / pRSThimAMsaM parokSadoSakIrtanarUpaM na khAdedato mAyApradhAnAM mRSAM vAcaM vivarjayet // 47 // apu ( artha. ) gurunI sevA karatA kAyano saMyama ko have vANIno kahe . chi ityAdi sUtra. sAdhu je te ( apuchi ke0 ) apRSTaH eTale guru pUbyA vinA ( na nAsikA ke 0 ) na jASeta eTale bole nahi. ( jAsamANassa ke0 ) nASamANasya eTale guru kAM vAta karatA hoya to temanI ( aMtarA ke0 ) aMtarA eTale bacce (na (( o ) na jASeta eTale bole nahi. ( piDimaMsaM ke0 ) pRSThimAMsaM eTale pIThanA pratye ( na khAikA ke0 ) na khAdet eTale khAya nahi, arthAt gurunI parapUrva Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA like'STamAdhyayanam / -511 niMdA pramukha kare nahi. temaja ( mAyAmosaM ke0 ) mAyAmRSAM eTale mAyA ( kapaTa ) pradhAna jemAM be evA asatya vacana pratye (vivaUe ke0 ) vivarjayet eTale varje. // 47 // ( dIpikA. ) iti uktaH kAyapraNidhiH / atha vAkpraNidhimAha / sAdhurapRSTaH san niHkAraNaM na jASeta / punarbhASamANasya antarApi na jASeta / nacedamichaM tavamiti / tathA pRSThimAMsaM parokSadoSakIrtanarUpaM na khAdet na jASeta / punarmAyAmRSAM mAyApradhAnaM mRSAvAdaM vivarjayediti // 47 // ( TIkA. ) uktaH kAyapraNidhirvAkpraNidhimAha / zrapuchi ti sUtram / asya vyA| pRSTo niSkAraNaM na jASeta / jASamANasya cAntareNa na jASeta / nedamiddhaM kiM tavamiti / tathA pRSThimAMsaM parokSadoSakIrtanarUpaM na khAdenna nASeta / mAyAmRSAM mAyApradhAnAM mRSAvAcaM virjayediti sUtrArthaH // 47 // appatticyaM jeNa sicyA, Asu kuppika vA paro // sabaso taM na nAsikA, nAsaM digAmipiM // 48 // ( avacUriH) aprItiryena syAt / prAkRtatvAGgivyatyayaH / yayA jASayA Azu zIghraM kupyedvA paro roSaM darzayet / sarvazaH sarvAsvavasthAsu tAmiyaMbhUtAM jASAmahitagAminImunayaloka viruddhAM na jASeta // 48 // (artha) valI apatti ityAdi sUtra. ( jeNa ke0 ) yayA eTale je bhASAe ka rIne (appatti ke0) aprItiH eTale aprIti ( siyA ke0 ) syAt paTale yAya. ( vA0 ) athavA je vacane karIne ( paro ke0 ) paraH eTale pArako koI puruSa (Asu 0 ) Azu eTale zIghra ( kuppisa ke0 ) kupyet eTale roSa pAme. (taM ke0 ) tAM eTale te ( ahigAmiNiM ke0 ) ahitagAminIM eTale ahitane karanArI evI (jAsaM ke0 ) jASAM eTale jASApratye (sabaso ke0 ) sarvaza: eTale sarva prakAre sasthAne viSe sAdhu je te ( na nAsikA ke0 ) na jASeta eTale bole na hi // 48 // ( dIpikA. ) punaH kiMca / sAdhuH iyaMbhUtAM jASAM na jASeta / zvaM kIdRzIm / prAkRtazailyA yeneti yayA jASayA aprItiH prItimAtraM javet / tathA zrAzu zIghraM kupyed vA paro roSakAryaM darzayet / sarvatra sarvAsvavasthAsu tAmIdRzIM jASAM na jASeta / punaH hitagAminImunayaloka viruddhAM na jASeta // 48 // (TIkA . ) kiM / pati ti sUtram / asya vyAkhyA / prItiryena syAditi / prAkRtazailyA yeneti yayA bhASayA jASitayA aprItirityaprItimAtraM bhavet / tathA 66 I ". Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. zrAzu zIghra kupyechA paro roSakArya darzayet / sarvazaH sarvAsvavasthAsu tAmiThaMjUtAM na nASeta nApAmahitagAminImunnayalokavirukhAmiti sUtrArthaH // 4 // di miaM asaMdiI, paDipunnaM viaNjiaN|| ayaMpiramaNuviggaM, nAsaM nisira attavaM // 4 // (zravacUriH ) nASaNopAyamAha / dRSTAmiti dRSTArtha viSayAM stokAmasaMdigdhAM sphuTAM pratipUrNA svarAdiniH / vyaktAmalabAM jitAM paricitAmajadapanazIlA noMccai tinIceH / anuhinAM nogakAriNI nisRjeyAd AtmavAn sacetanaH // 4 // (artha.) have kevu vacana bolavu te kahe be. dilaM ityAdi sUtra. (attavaM ke0) AtmavAn eTale sacetana evA sAdhu je te (dihaM ke0) dRSTAM eTale pote je vAta dIThI hoya te saMbaMdhI, (mizra ke) mitAM eTale parimita, (asaM diI ke0) asaMdigdhAM eTale saMzayarahita arthAt je sAMjalavAyI kozne zaMkA utpanna na thAya evI, (paDipunnaM ke0) pratipraNA eTale jemAMnA kharavyaMjanAdikano uccAra spaSTa hovAthI prakaTa evI, (jiaM ke) jitAM eTale paricita evI, (ayaM piraM ke0) ajalpanazIlA eTale Uce athavA nIce na valaganArI evI tathA (aNu viggaM ke0) anuhimAM eTale jaga na upajAvanArI evI (nAsaM ke0) jASAM eTale jASA pratye (nisire ke) nissRjet eTale bole. // 4 // (dIpikA.) nASaNasya japAyamAha / AtmavAn sacetanaH sAdhuH IdRzIM nASAM nisRjet brUyAda / zrazIM kIdRzI mityAha / dRSTAM dRSTArtha viSayAM, punarmitAM kharUpaprayojanAjyAM stokAM, punaH asaMdigdhAM zaGkArahitAM, punaH pratipUrNA svarAdiniH, vyaktAM prakaTAM, punaH jitAM paricitAM, punaH ajalpanazIlA na uccainai nIcairlagnavilagnAM punaranudinAM na uThegakAriNImevaMcUtAM nASAM sAdhubrUyAt // 4 // / (TIkA.) nASaNopAyamAha / diti sUtram / zrasya vyAkhyA / dRSTAM dRSTArtha viSayAM mitAM svarUpaprayojanAcyAmasaMdigdhAM niHzaGkitAM pratipUrNA svarAdijiya'ktAmalakSA jitAM paricitAmajapanazIlA noccalagnavilanAmanuhinA nogakAriNImevaMtAM nASAM nisRjedryAdAtmavAn sacetana iti sUtrArthaH // 4 // AyArapannattidhara, digviaaymhinggN|| vAyaviskaliaM naccA, na taM navadase muNI // 50 // Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 523 . (avacUriH) AcAra AcArAGgaM prajJaptirnagavatyaGgaM / tathA dRSTivAdasya ca dharamadhIyAnaM vAkskhalitaM jJAtvA na tamAcArAdidharamupahasenmuniH // 50 // (artha.) upadezanA adhikAramAMja A kahe . AyAra ityAdi sUtra. (muNI ke) muniH eTale sAdhu je te (AyArapannattidharaM ke0) AcAraprajJaptidharaM eTale zrAcAranA dhAraNa karanAra hovAthI strIliMgAdikanA jANa ane pannattinA dhAraNa karanAra hovAthI vizeSaNasahita strIliMgAdikanA jANa evA temaja (dihivAyamahijAgaM ke) dRSTivAdamadhIyAnaM eTale dRSTivAdanuM adhyayana karanAra hovAthI prakRti, pratyaya, lopa, Agama, varNa vikAra, kAla, kAraka vigerenA jANa evA sAdhu pratye (vAyavikaliyaM ke) vAgviskhalitaM eTale vacana bolatA liMga, vacana, vinaktimAM anupayogathI vividha prakAre skhalanA pAmelA evAne (naccA ke0) jJAtvA eTale jANIne (taM ke0) taM eTale te sAdhu pratye (na upahase ke0) na upahaset eTale hase nahi. "AcArAdikanA jANa evA e sAdhunI vAkcAturI kevI ?" evI rIte upahAsa (maskarI) na kare. // 50 // .. (dIpikA.) atha prastutasya upadezasya adhikAreNa zdamAha / muniH tamAcArAdidharaMna upahaset / kinUtaM tm|aacaarprjnyptidhrm / AcAradharaH strIliMgAdIni jaanaati| prajJaptidharastAnyeva savizeSaNAni / ityevaMcUtam / punaH kiNvRtm|dRssttivaadmdhiiyaanN prakRtipratyayalopAgamavarNa vikaaraadivijnym| kiM kRtvAna uphset| taM tAdRzaM vAgaviskhalitaM jJAtvA vividhamanekaprakAraiH liGganedAdiniH skhalitaM vijJAya nopahaset / kiMtu evaM jAnAti vadati c| aMho khalu AcArAdidharasya vacana evaM kauzalam / iha ca dRSTivAdamadhIyAnamityuktam / ata idaM gamyate nAdhItadRSTivAdaM tasya jJAnApramAdAtizayataH skhalanAsaMjavAt / yadi evaMnUtasyApi skhalitaM saMjavati / naca evamupahase diti upadezaH / tato'nyasya sutarAM saMjavati na cAsau hasitavya iti // 50 // (TIkA.) prastutopadezAdhikAra evedamAha / AyAra tti sUtram / asya vyaakhyaa| zrAcAraprajJaptidharamityAcAradharaH strIliGgAdIni jAnAti / prajJaptidharastAnyeva svishepaanniityevNcuutm|tthaa dRSTivAdamadhIyAnaM prakRtipratyayalopAgamavarNa vikArakAlakArakAdivedinaM vAgaviskhalitaM jJAtvA vividhamanekaiH prakArairliGgannedAdiniH skhalitaM vijJAya na tmaacaaraadidhrmuphsenmuniH|aho nu khatvAcArAdidharasya vAci kauzala mityevm|h ca dRSTivAdamadhIyAnamityuktamata idaM gmyte|naadhiitdRssttivaadm / tasya jJAnApramAdAti Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. zayataH skhalanAsaMcavAdyayevaMcUtasyApi skhalitaM saMjavati / na cainamupahase dityupdeshH| tato'nyasya sutarAM saMjavati / nAsau hasitavya iti sUtrArthaH // 50 // nakattaM sumiNaM jogaM, nimittaM maMtanesajaM // gidiyo taM na Azke, nAhigaraNaM payaM // 2 // . (zravacUriH ) gRhiNA pRSTaH nadatramazvinyAdi svapnaM zubhAzulaphalaM yogaM vazIka. raNAdiM nimittamatItAdi / mantraM vRzcikamantrAdi neSajamatisArAdyaupadhaM gRhiNAmasaM. yatAnAM tadetannAcadIta / kiMviziSTaM nUtAdhikaraNaM padaM jUtAnyeke nDiyAdInya dhikriyante vyApAdyante ysminniti| tatazcaiSAM prazna evaM bruuyaat| nAdhikAro'trasAdhUnAM kayane // 51 // . (artha.) valI nakattaM ityAdi sUtra. sAdhu je te ( nakataM ke0) nadatraM eTale azvinI pramukha nadAtra, (sumiNaM ke0) svapnaM eTale zubha azuna pramukha svapna, (jogaM ke) yogaM eTadeM vazIkaraNa, AkarSaNe pramukha yoga ( nimittaM ke0) nimittaM eTale thatIta anAgata kathana rUpa nimitta, tathA ( maMtanesa ke ) maMtraneSajaM eTale vIbI pramukhanA maMtra ane atisAra pramukha rogonuM auSadha (taM ke) tat eTale upara kahelI sarva vastu ( gihiNaM ke0) gRhiNAM eTale gRhasthone (na Azke ke) na AcadIta eTale na kahe. kAraNa ke, upara kahelI sarva vastu (nUyA higaraNaM payaM ke) nUtAdhikaraNaM padaM eTale prANinA saMghaTTana zrAtApana vigerenuM sthAnaka . mATe gRhastha nakSatrAdi pUche to sAdhue kahevu ke, A vAtamAM amAro adhikAra nathI. // 51 // (dIpikA.) punaH kiMca sAdhurya hiNA pRSTaH sannetAni gRhiNAmasaMyatAnAM nAcadIta na brUyAt / etAni kAnItyAha / nadAtramazvinyAdi 1 svapnaM zunAzujaphalamanunUtAdi, yogaM vazIkaraNAdi, nimittamatItAdi / maMtraM vRzcikamaMtrAdi / neSajamatisArAdInAM rogANAmauSadham / etat SaTuM kiMviziSTa mityAha / nUtAdhikaraNaM padam / nUtAni ekendriyAdIni saMghaTanAdinAdhikriyante vyApAdyante asminniti / tatazca tadaprItiparihArArthamidaM brUyAt / yatastapasvinApatra nakSatrAdau nAdhikAraH // 51 // (TIkA.) kiM ca nakattaM ti sUtram / asya vyAkhyA / gRhiNA TaSTaH sannadAtramazvinyAdi / svapnaM zujAzujaphalamanujUtAdim / yogaM vazIkaraNAdim / nimittamatI. tAdi / mantraM vRzcikamantrAdim / bheSajamatIsArAyauSadhaM gRhiNAmasaMyatAnAM tadidaM nAcadIta / kiMviziSTamityAha / nUtAdhikaraNaM padamiti / cUtAnyekenchiyAdIni saMghaTanAdinAdhikriyante'sminniti / tatazca tadaprItiparihArArthamidaM brUyAdanadhikAro'tra tapa bhAmiti sUtrArthaH // 51 // Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| 535 annahaM pagaDaM layaNaM, naU synnaasnnN|| jaccAranUmisaMpannaM, zvI psuvivngiaN||5|| (avacUriH) anyArthaM prakRtaM na sAdhvarthaM nirvatitaM layanaM sthAnaM vasatirUpaM jajet seveta / zayanAsanamityanyArthaprakRtasaMstArakapIukAdi seveta / uccAraprasravaNanUmisaMyuktam / tahite'sakRttadarthaM nirgamanAdidoSAt / strIpazuvivarjitamiti // 55 // (artha.) valI anna ityAdi sUtra. sAdhu je te (anna ke0) anyArthaM eTale bIjAne arthe (pagaDaM ke0) prakRtaM eMTale karelu evaM arthAt sAdhune nimitte nahi karelu evaM, (uccAranUmisaMpannaM ke) uccAracUmisaMpannaM eTale sthaMDila, mAtra pramukhanA sthAnaka vaDe yukta evaM tathA (zvIpasuvivajiaM ke0) strIpazuvivarjitaM eTale strI, pazu tathA napuMsaka vigerenI jyAM vasati tathA dRSTi paNa nathI evaM (layaNaM ke) layana eTale vasati pratye (nazjA ke0) najet eTale seve. tathA bIjAne arthe karelI evI (sayaNAsaNaM ke0) zayanAsanaM eTale saMthAro, Asana pramukha vastu pratye (nazka ke0 ) najet eTale seve. // 55 // . ( dIpikA.) punaH kiMca / sAdhuH evaM layanaM sthAnaM vasatirUpaM najetseveta / kiMga layanam / anyArtha prakRtaM na sAdhunimittaM kRtm| tathA zayanAsanamapi anyArtha prakRtaM saMstArakapIThakA disevetAkiMga lynm| uccAranUmisaMpannamuccAraprasravaNAdimyA sNyuktm| kthm|uccaaraadinuumirhite sthAne vAraMvAramuccArAdinirgamane doSA nvnti| punaH kiMnUtaM layanaM / strIpazuvivarjitamekagrahaNena tajAtIyAnAM grahaNamiti nyAyAt / strIpazupaemakavivarjitam / strIpramukhAlokanAdirahitamityarthaH / tadivaMcUtaM layanaM sevamAnasya sAdhoH dharmakathAvidhimAha // 55 // (TIkA.) kiM ca anna ti sUtram / asya vyAkhyA / anyArtha prakRtaM na sAdhunimittameva nirvartitaM layanaM sthAnaM vasatirUpaM jajet sevet|shynaasnmitynyaayN prakRtaM saMstArakapIukAdi rovatetyarthaH / etadeva vizeSyate / uccAranUmisaMpannamuccAraprasravaNAdinUmiyuktam / tahite'sakRttadarthaM nirgamanAdidoSAt |tthaa strIpazuvivarjitamityeka. grahaNe tajAtIyagrahaNAt strIpazupaemakavivarjitaM syAdyAlokanAdirahitamiti suutraarthH|| vivittA a nave sijA, nArINaM na lave khN|| gidisaMthavaM na kujA, kujA sAhiM saMthavaM // 53 // Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (avacUriH) tadivaMcUtaM layanaM sevamAnasya dharmakathAvidhimAha / viviktA ca thanyasAdhunirvirahitA / ca zabdAnujaGgaprAyaikapurupayuktA vA cenaveThasatistato nArINAM na lapet kathAM zaMkAdidoSaprasaGgAt / aucityaM vijJAya puruSANAM kathayet / thaviviktAyAM strINAmapi kathayet / gRhisaMstavaM gRhasthaparicayaM na kuryAt / snehaadidopaat| kuryAtsAdhubhiH saha saMstavam // 53 // __ (artha.) valI vivittA ityAdi sUtra. (sijA ke0) zayyA eTale vasati je te ( vivittA ke) viviktA eTale vIjA sAdhuthI rahita tathA ekAda anAcArI jevA puruSa vaDe sahita evI jo (nave ke0) navet eTale hoya. to sAdhu je te (nArINaM ke ) nArINAM eTale striyonI (kahaM ke0) kathAM eTale kathA pratye (na lave ke0) na lapet eTale na kahe. tathA ( gihisaMthavaM ke) gRhisaMstavaM eTale gRhasthanI sAye paricaya pratye (na kujA ke0) na kuryAt eTale kare nahi. paNa (sAhU hiM ke0) sAdhuniH eTale sAdhuunI sAthe (saMthavaM ke0) saMstavaM eTale paricaya pratye (kujA ke0) kuryAt eTale kare. // 53 // - (dIpikA.) sAdhuryadi evaMvidhA zayyA vasatinavet / tadA nArINAM strINAM kayAM na kathayet / katham / zaMkA didoSaprasaMgAt / yogyatAM vijJAya puruSANAM kathayet / nArINAM tu aviviktAyAM vasatau kathayedapi / kiMnUtA zayyA vstiH| viviktA tadanyasAdhunirva. rjitA / yatra anye sAdhavo na santi / cazabdAt tathAvidhanujaGgaprAyaikapuruSasaMyuktA navet / tathApi na nArINAM kayAM kathayet / tathA punaH sAdhurya hisaMstavaM na kuryAt / snehAdidoSasaMjavAt / sAdhunistu samaM saMstavaM paricayaM kAle kalyANa mitrayogena kuzalapadavRddhinAvaM kuryAditi // 53 // (TIkA.) tadibaMnUtaM layana sevamAnasya dharmakathAvidhimAha / vivittA yatti sU. tram / asya vyaakhyaa| viviktA ca tadanyasAdhunIrahitA ca / cazabdAttathAvidhanujaGgaprAyaikapuruSayuktA ca navebayyA vasatiryadi tato nArINAM strINAM na kathayetkathAM zaMkAdidoSaprasaMgAt / aucityaM vijJAya puruSANAM tu kathayet / aviviktAyAM nArINAmapIti / tathA gRhisaMstavaM gRhiparicayaM na kuryAt / tatsnehAdidoSasaMjavAt / kuryAtsAdhuniH saha saMstavaM paricayaM kalyANa mitrayogena kuzalapadAdivRddhinAvata iti sUtrArthaH // 53 // jadA kukuDapoassa, niccaM kullnyN|| evaM khu banayArissa, zrIviggadana nayaM // 54 // Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA like'STamAdhyayanam / 527 ( zravacUriH ) kathaM cihi saMstave'pi strIsaMstavo na kArya eva / tatra kAraNamAha / yathA kukkuTapotasya kukkuTa zizornityaM kulalAnmArjArAmayam / evameva brahmacAriNaH sAdhoH strIvigrahAt / vigrahagrahaNaM mRtavigrahAdapi jayakhyApanArtham // 24 // (artha) ko prasaMgI sAdhu gRhasthanI sAthai paricaya kare to paNa tethe gRhastha strInI sAthe to koi kAle paNa paricaya na karavo. tenuM kAraNa be. jahA ityAdi sUtra. (jahA ke 50 ) yathA eTale jema ( kukkuDapossa ke0 ) kukkuTapotasya eTale kukaDInA bacyAne ( niccaM ke0 ) nityaM eTale niraMtara, hamezAM (kulalarDa ke0 ) kulalataH eTale. vi lADAthI ( jayaM ke0 ) jayaM eTale jaya be. ( evaM ku ke 0 ) evaM khalu eTale emaja (baMjayArissa ke0 ) brahmacAriNaH eTale brahmacArI evA sAdhune ( ivI viggAharja ke0 ) strIvigrahAt eTale strInA zarIrathI nitya ( jayaM ke0 ) jayaM eTale jaya be. kevala jIvatI strIbIja jaya be ema nayI, paNa mRta strInA kalevarathI paNa jaya be ema jaNAvavAne zrarthe sUtramAM strIthI jaya be, ema na kahetAM strIzarIrathI jaya be ema kayuM.54 I ( dIpikA. ) kathaMcita gRhisaMstavanAve'pi strIsaMstavo naiva kartavya ityatra kAra - "mAha / yathA kukkuTapotasya kukkuTabAlasya nityaM sarvakAlaM kulalato mArjArAt jayam / evaM brahmacAriNaH sAdhoH strIvigrahAt strIzarIrAt jayam / vigrahagrahaNaM mRtazarIrAdapi jayakhyApanArtham // 54 // ( TIkA. ) kathaM cihisaMstavanAve'pi strIsaMstavo na kartavya evetyatra kAraNamAha / jaha tti sUtram / asya vyAkhyA / yathA kukkuTapotasya kukkuTa cellakasya nityaM sarvakAlaM kulalato mArjArato jayam / evameva brahmacAriNaH sAdhoH strIvigrahAtstrI zarI rAmrayam / vigradagrahaNaM mRtavigrahAdapi jayakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 54 // cittanittiM na ninAe, nAriM vA supralaMki // narakaraM piva daMhU, dihiM parisamAhare // 55 // ( yavacUriH ) yatazcaivamataH citranitti citragatAM strIM na nidhyAyenna nirIkSeta | nArI vA sacetanAM svalaMkRtAmupalakSaNametadanalaMkRtAM vA / kathaM cidAloke'pi / nAskara mi dRSTvA dRSTiM pratisamAharet nivarttayedityarthaH // 55 // (.) ema be mATe cittanittiM ityAdi sUtra sAdhu je te (cittanittiM ke0 ) citranittiM eTale citrAmaNamAM citArelI strIne ( vA ke0 ) vA eTale temaja (sucalaMkiyAM ke0) svayaMkRtAM eTale samyak prakAre alaMkAra pramukha paherelI evI ( nAri ke0 ) nArI Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. eTale strIne (na nilAe ke) na nidhyAyet eTale juve nahi. ema karatAM paNa ka. dAca strI jovAmAM Ave to sAdhu je te (jaskaraM piva ke0) nAskaramiva eTale sUryane jozne jema tema strIne (dahUNaM ke0) dRSTvA eTale jozne (dihiM ke0) dRSTiM eTale potAnI dRSTine (paDisamAhare ke0) pratisamAharet eTale zIghra pAThI vaale.|| 55 // (dIpikA.) yatazca evaM tataH kiM kAryamityAha / evaM vidhAmapi nArI sAdhuna nidhyAyet na pazyet / kiMnUtAM nArIm / citragatAm / punaH kiMnUtAM naariim| svalaMkRtAm zralaMkAraiH zojitAm / upalakSaNatvAdanalaMkRtAmapi na nirIkSeta / kathaMcidarzanayoge'pi jAskaramiva sUryamiva dRSTvA dRSTiM pratisamAharet zIghrameva nivartayediti // 55 // (TIkA.) yatazcaivamataH citta ti sUtram / asya vyAkhyA / citrannittiM citragatAM striyaM na nirIdeta na pazyet / nArI vA sacetanAmeva svalaMkRtAmupaladaNametadanalaMkRtAM ca na nirIdeta / kathaM cidarzanayoge'pi nAskaramivAditya miva dRSTvA dRSTiM pra. tisamAharedAgeva nivartayediti sUtrArthaH // 55 // dabapAyapalibinnaM, knnnaasvigppiaN|| avi vAsasayaM nAriM, banayArI vivAe // 56 // (avacUriH) kiMbahunA hastapAdapratibinnAM vikRttakarNanAsAmapi varSazatikA nArImevaMvidhAmapi kiM punstrunniim| brahmacArI cAritradhano mahAdhanIva taskarAn vivarjayet // (artha.) have bahu zuM kahiye. hala ityAdi sUtra. (baMjayArI ke ) brahmacArI e. Tale paripUrNa brahmavratanA dhAraNa karanAra evA sAdhu je te (habapAyapali chinnaM ke0) pra. tibinna hastapAdAM eTale jenA hAtha paga kapAz gayA be evI tathA (kannanAsa vigappisaM ke) vikRttakarNanAsAM eTale jenA nAka kAna paNa kapAz gayA be, evI temaja (vAsasayaM avi ke0) varSazatikAmapi eTale so varSanI umare pUgelI evI paNa (nAri ke0) nArI eTale strIne (vivajAe ke0) varjayet eTale varje. arthAt evI strInI sAthe paNa paricaya vigere rAkhe nahi. // 56 // . . (dIpikA.) kiMbahunA brahmacArI sAdhuH IdRzImapi nArI vivarjayet / kimaGga punaH taruNIM naariim| sutarAmeva vivarjayet / kivi ziSTAM nArI hastapAdaparibinnAM yasyA hastau pAdau dinnau vartate / punaH kiMnUtAM nArIm karNanAsAvikRttAM kau~ nAsA ca vikRttA yasyAstAm / punaH kiMnnUtAM nArIm / varSazatikAm / etAdRzIM vRkSAmapi virjayet / kA kaaniv| mahAdhano yathA caurAna varjayet // 56 // Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / (TIkA.) kiM bahunA haba ti sUtram / vyAkhyA / hastapAdapratibinnAmiti pra. tibinnhstpaadaam|krnnnaasaavikRttaamiti vikRttakarNanAsAmapi varSazatikA nArImevaM vidhAmapi kimaGga punastaruNIM tAM tu sutarAmeva brahmacArI cAritradhano mahAdhana zva taskarAn vivarjayediti suutraarthH|| 56 // vinUsA icisaMsaggo, paNIaM rasanoaNaM // narassattagavesissa, visaM tAlanamaM jadA // // ... (zravacUriH) apica / vinUSA nakhAdisaMskArarUpA / strIsaMsargaH / snigdharasa jojanaM narasyAtmagaveSiNa AtmahitacintanaparasyaitahiSamiva tAlapuTam / tAlamAtravyApattikara viSakalpam // 7 // (artha.) valI vinUsA ityAdi sUtra. (attagavesissa ke) AtmagaveSiNaH eTale zrAtmAnA kalyANanA arthI evA (narassa ke0) narasya eTale manuSyane arthAt sAdhune (vinUsA ke0) vinuSA eTale. vastra, AnuSaNa ityAdivaDe zarIrane saNagAra, te, (visaMsaggo ke0) strIsaMsargaH eTale ko paNa prakAre strIno saMbaMdha tathA (paNIdharasanozraNaM ke0) praNItarasanojanam eTale jemAMthI ghI, tela pramukha sneha kare ne evo AhAra karavo te (tAlavumaM visaM jahA ke0) tAlapuTaM viSaM yathA eTale tAlapuTa viSa sarakho . arthAt upara kahelI traNe vastu viSasarakhI hovAthI sAdhue varjavI.57 (dIpikA.) apica / narasya zrAtmagaveSiNa etatsarvaM viSAdi tAlapuTa viSaM yathA tAlamAtravyApattikara viSakalpam / tatkimityAha / vinUSA vastrAdirADhA zonA / strIsaMsargo yena kena citprakAreNa striisNvndhH| praNItarasanojanaM galatsneharasalakSaNam57 (TIkA.) zrapica / vinUsa tti sUtram / vinUSA vastrAdirADhA, strIsaMsargaH yena kena citprakAreNa striisNbndhH| praNItarasanojanaM galatsneharasAnyavahAraH / etatsarvameva vinUSAdi narasyAtmagaveSiNa zrAtmahitAnveSaNaparasya viSaM tAlapuTaM yathA tAlamAtravyApattikara viSakalpamahitamiti sUtrArthaH // 5 // __ aMgapaJcaMgasaMgaNaM, caarullviapediaN|| vINaM taM na niplAe, kAmarAgavivaDhaNaM // 5 // (zravacUriH) aGgAni ziraHpranRtIni / pratyaGgAni nayanAdIni / eSAM saMsthAnaM vinyAsa vizeSaM, cAru lapitaM jalpitaM prekSitaM nirIkSitaM strINAM saMvandhi tadaGgapratyaGgasaM Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 rAya dhanapatasiMgha vahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. sthAnAdIni na nidhyAyet na nirIkSeta / etannirIkSyamANaM kAmarAgavivarjina methunAnilASajanakamityarthaH // 57 // (artha.) valI aMgapaJcaMga ityAdi sUtra. sAdhu je te (kAmarAga vibaDhaNaM ke0) kAmarAgavivaInam eTale kAmarAganI vRddhi karanAra arthAt strInA kAmopannoganI zchA vadhAranAra evaM (taM ke) tat eTale te (zcINaM ke0) strINAM eTale striyonI (aMgapaJcaMgasaMgaNaM ke0) aMgapratyaMgasaMsthAnaM eTale mastaka vigere aMganI, tathA karNa, netra vigere upAMganI racanA pratye temaja (cArula viapehithaM ke0) cArula pitaprekSitaM eTale striyonAja suMdara bAlApa ane dRSTi pratye (na nilAe ke0) na nidhyAyet eTale juve nahi. // 57 // (dIpikA.) punaH kiMca / sAdhuH strINAmetAni na nidhyAyet, na nirIdeta, na pazyet / kuta ityAha / kAmarAgavivarmana miti / etannirIkSyamANaM mohadoSAt maithunA. nilASaM vayati / ata eva asya prAk strINAM nirIkSaNapratiSedhAt gatArthatAyAmapi prAdhAnyakhyApanArtha nedena upanyAsaH kRtaH / etAni kAni ityAha / aGgAni ziraHpranRtIni / pratyaGgAni nayanAdIni / eteSAM saMsthAnaM vinyAsavizeSam / tathA cAru zojanaM lapitaM jalpitaM preditaM nirIkSitaM strINAM saMbandhi sarvam // 5 // (TIkA.) aMga tti sUtram / vyaakhyaa| aGgapratyaGgasaMsthAnamityaGgAni ziraHprana. tIni / pratyaGgAni nayanAdIni / eteSAM saMsthAnaM vinyAsa vizeSaM, tathA cAru zojanaM lapitapreditaM, lapitaM jalpitaM, prekSitaM nirIditaM strINAM saMbandhi tadaGgapratyaGgasaMsthAnAdi na nirIdeta na pazyet / kimityata Aha / kaamraagvivrddnmiti| etadhi nirIkSyamANaM mohadoSAn maithunAnilASaM varDayati / ata evAsya prAk strINAM nirIkSaNapratiSedhAjatArthatAyAmapi prAdhAnyakhyApanArtho nedenopanyAsa iti sUtrArthaH // 7 // visaesu maNunnesu, pemaM naaninivese|| aNicaM tesiM vinAya, pariNAma puggalANa ya // 5 // (avacUriH ) viSayeSu zabdAdiSu manojJeSu prema nAjinivezayet na kuryaat| evamamanojJeSu vaiSam / anityaM pariNAmAnityatayA teSAM zabdAdiSu pujalAnAM vijJAya parikAmaM pryaayaantraapttiruupm|te hi manojJA api daNenAmanojJatayA evamamanojhA api manojJatayA pariNamantIti tulo rAgadveSayorhetuH // 5 // (artha) valI visaesu ityAdi sUtra. sAdhu je te (tesiM ke0) teSAM eTale te (pugga Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 531 sANaM ke0) pujalAnAM eTale zabdAdirUpe pariNamelA pujalonA (pariNAmaM ke0) pariNAmaM eTale pariNAma pratye (aNicaM ke0) anityaM eTale anitya evAne (vinAya ke0) vijJAya eTale jANIne (maNunnesu ke) manojJeSu eTale suMdara, manohara evA (visaesu ke0) viSayeSu eTale zabda sparzAdi viSayone viSe (pemaM ke0) prema eTale premarAgapratye (nAninivesae ke0) nAninivezayet eTale na kare. arthAt manane gamatA viSaya hoya te ghaDImA aNagamatA thAya , ane aNagamatA hoya te ghaDImAM managamatA thAya De mATe te upara rAgadveSa na rAkhavA. // 55 // (dIpikA.) punaH kiNc|saadhuH viSayeSu zabdAdiSu prema rAgaM na aninivezayet na kuryAt / kiMjUteSu viSayeSu / manoDeSu / injiyANAmanukUleSu / amanojJeSu ca dveSaM na kuryAt / kiM kRtvA / teSAM pujalAnAM tuzabdAbabdAdiviSayasaMbandhinAmanityatayA pariNAmaM vijJAya jinavacanAnusAreNa / katham / vijJAyate hi manojJA api kSaNAd zramanojJatayA pariNamanti / zramanojJA api dANAd manojJatayA pariNamanti / tatastayorupari rAgadveSakaraNaM nirarthakamiti // ee|| (TIkA.) kiM ca / visaesu tti sUtram / viSayeSu zabdAdiSu manojheSvinjiyAnukUteSu prema rAgaM nAninivezayenna kuryAt / evamamanojJeSu vaiSam / zrAha / uktamevedaM prAk kamasokehItyAdau / kimarthaM punarupanyAsa iti / ucyate / kAraNa vizeSAnidhAnena vizeSopalamnArtha miti / zrAha ca / anityameva pariNAmAnityatayA teSAM pujalAnAM tuzabdAubdAdiviSayasaMbandhinAmiti yogH| vijJAyAvaitya jinavacanAnusAreNa / kimityAha / pariNAmaM paryAyAntarApattilakSaNam / te hi manojJA api santo viSayAH daNAdamanojJatayA pariNamanti / amanojJA api manojJatayA iti tu; rAgaveSayonimittamiti suutraarthH|| 5 // poggalANaM parINAma, tesiM naccA jahA thaa|| viNIatieho vihare, sIInUeNa appaNA // 6 // (avacUriH) etadevAha / pujalAnAM zabdAdiviSayAntargatAnAM pariNAmamuktalakSaNaM teSAM jJAtvA yathA manojhetararUpatayA navanti tathA jJAtvA vinItatRSNo'petAnilAyo viharet / zItInUtena krodhAyanAvena prazAntenAtmanA // 60 // (artha.) eja prakaTa kahe . poggalANaM ityAdi sUtra. sAdhu je te (tesiM ke0) teSAm eTale te (poggalANaM ke0) pujalAnAM eTale pujalonA (parINAmaM ke0) pari Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa-43-mA. NAmaM evale pariNAma pratye (jahA tahA ke0) yathA tathA eTale jevo te prakAre (na ccA ke) jJAtvA eTale jANIne ( viNIthatiNho ke0) vinItatRSNaH eTale zabdAdi viSayone viSe rahelA anilASane DoDato to (sInUeNa ke0) zItInUtena eTale krodha pramukha ani ulavA gayAthI zItala thaelA evA (appaNA ke0) zrAtmanA e. Tale zrAtmAvaDe karIne ( vihare ke) viharet eTale vicare. // 60 // (dIpikA.) etadapi spaSTayannAha / zItInUtena krodhAdInAM tyAgAt prazAntena zrAsmanA viharet / kiM kRtvA / teSAM pUrvoktAnAM pujalAnAM pariNAmaM yathA manojhAmanojJatayA jvnti|tthaa jnyaatvaa| kiMjUtaH saadhuH| vinItatRSNo gatAnilApaH zabdAdiSu 60 ( TIkA. ) etadeva spaSTayannAha / poggalANaM ti sUtram / pujalAnAM zabdAdiviSayA. ntargatAnAM pariNAmamuktalakSaNaM teSAM jJAtvA vijJAya yathA manojJetararUpatayA nvnti| tathA jJAtvA vinItatRSNo'petAnilASaH zabdAdiSu viharet / zItInUtena krodhAdyanyapagamAtprazAntenAtmaneti sUtrArthaH // 67 // jA sahA nikaMto, paripAyahANamuttamaM // tameva aNupAlikA, guNe aayriasNme||61|| - (avacUriH) yayA zracyA saMyamaguNakhIkaraNarUpayA niSkrAnto gRhavAsAt paryAyasthAnamuttamaM prAptaH / tAmeva zramAmanupAlayet pravarDamAnAM kuryAt / kva / mUlaguNAdiSu AcAryasaMmateSu / upalakSaNatvAdaIdAdisaMmateSu // 61 // (artha.) valI jA ityAdi sUtra. sAdhu je te (jA ke0) yayA eTale je (sakA ke0) zracyA eTale zrakA vaDe (niraMto ke0) niSkrAntaH eTale aviratirUpa kAdavathI nIkalyA, ane (uttamaM ke0) uttamaM eTale pradhAna evA (pariyAyahANaM ke0) paryAyasthAnaM eTale sarva viratisvIkArarUpa uttama sthAnakapratye pAmyA. ( tameva ke) tAmeva eTale teja (AyarizasaMmae guNe ke0) AcAryasaMmateSu guNeSu eTale tIrthakara pramukhane bahu saMmata evA mUlaguNa pramukha guNone viSe rahelI zraddhA pratye (aNupAlikA ke0) anupAlayet eTale rakSaNa kare. // 61 // __ (dIpikA.) punaH kiM ca / sAdhuH tAmeva zraddhAmapratipAtitayA pravarSamAnAM guNeSu mUlaguNAdilakSaNeSu pAlayet / kiMnUteSu guNeSu / AcAryasaMmateSu tIrthakarA dimateSu / tAM kAm / yayA. zrajhayA pradhAnaguNasvIkArarUpayA niSkrAnto'viratikardamAt rIdAsthAnamuttamaM pradhAnaM prAptaH // 61 // Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 533 . ( TIkA.) kiM ca jAti sUtram / asya vyAkhyA / yayA zradhyA pradhAnaguNakhIkaraNarUpayA niSkrAnto'viratijambAlAtparyAyasthAnaM pravrajyArUpamuttamaM pradhAnaM prApta ityarthaH / tAmeva ajhAmapratipAtitayA pravardhamAnAmanupAlayedyatnena / ka ityAha / guNeSu mUlaguNAdiladaNeSvAcAryasaMmateSu tIrthakarA divahumateSu / anye tu ajhAvizeSaNametaditi vyAcakSate / tAmeva zraddhAmanupAlayezuNeSu / kiMnUtAm / AcAryasaMmatAm / na tu khAgrahakalaGkitAmiti sUtrArthaH // 61 // . tavaM cimaM saMjamajogayaM ca, sapnAyajogaM ca sayA adihie // sure va seNAi samattamAnade, alamappaNo doz alaM paresiM // 6 // (zravacUriH) AcArapraNidhiphalamAha / tapazcedamanazanAdirUpaM, saMyamayogaM pRthvyAdiviSayaM saMyamavyApAraM, khAdhyAyayogaM ca vAcanAdikaM sadAdhiSThAtA tapaHpranatInAM krtetyrthH| sa evaMnUtaH zUra zva sunnaTa va senayA caturaGgayA kaSAyAdirUpayA rukaH san samAptAyudhaH saMpUrNatapaHpravRtikhaDgAdyAyudhaH / alamatyarthamAtmano navati saMrakSaNAya pareSAM ca / nirAkaraNAyAlam // 6 // (artha.) have zrAcArapraNidhinuM phala kahe . tavaM cimaM ityAdi sUtra. (zmaM ke0) daM eTale thA arthAt sAdhu lokamAM prasiddha evA (tavaM ke0) tapaH eTale anazana pramukha tapasyA pratye (ca ke0) ca eTale valI (saMjamajogaM ca ke0) saMyamayogaM eTale SaTkAya jIvarakSArUpa saMyamavyApAra pratye (ca ke0) ca eTale valI (saMpAyajogaM ke0) svAdhyAyayogaM eTale vAcanA pramukha vyApAra pratye (sayA ke0) sadA eTale niraMtara (ahihie ke0) adhiSThAtA eTale karanAra evA sAdhu je te (seNA ke0) senayA eTale caturaMga senAvaDe (sUre va ke0) zUra zva eTale zUravIra puruSa jema rokAya , tema iMDiya kaSAya rUpa senA vaDe rokAya tyAre (samattamAuhe ke0) samAsAyudhaH eTale tapasyA pramukha Ayudho jenI pAse pUrepUrAM evo thayo Thato (thappaNo ke0) AtmanaH eTale potAnI rakSA karavAne arthe (zralaM ke0) alaM eTale samartha (hoza ke0) navati eTale thAya . temaja (paresiM ke0) pareSAM eTale vIjA zatruThane vAravAne arthe paNa (alaM ke0) samarthaH eTale samartha thAya The. // 6 // (dIpikA.) atha zrAcArapraNidhiphalamAha / sAdhuH evaM vidhaH san zUra va vikAntasunaTa va / alamatyarthamAtmanaH saMrakSaNAya zralaM ca pareSAM nivAraNAya na. vati / kiMnUtaH sAdhuH / tapazca idamanazanAdi chAdazannedarUpaM sarvasAdhuprasiddhaM saMyama Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yogaM ca pRthivyAdiviSayasaMyamavyApAraM ca khAdhyAyayogaM ca vAcanAdivyApAraM ca sadA sarvakAlamadhiSThAtA tapaHprajatInAM kartA ityarthaH / kinUtaH zUraH / senayA caturaGgavalarUpayA indhiyakaSAyAdisenayA nirukaH san samAptAyudhaH sNpuurnntpHprvRtikhnggaayudhH||6|| (TIkA.) AcArapraNidhiphalamAha / tavaM cimaM ti sUtram / tapazcedamanazanAdirUpaM sAdhulokapratItaM saMyamayogaM ca pRthivyAdi viSayaM saMyamavyApAraM ca svAdhyAyayogaM ca vAcanAdivyApAraM sadA sarvakAlamadhiSThAtA tapaHpranRtInAM kartetyarthaH / iha ca tapo'nidhAnAttagrahaNe'pi khAdhyAyayogasya prAdhAnyakhyApanArtha nedenAnidhAnamiti / sa evaMnUtaH zUra va vikrAntanaTa zva senayA caturaGgarUpayA indriyakapAyAdirUpayA nirutaH san samAptAyudhaH saMpUrNatapaHpravRtikhaGgAdyAyudhaH alamatyarthamAtmano navati saMrakSaNAya zralaM ca pareSAM nirAkaraNAyeti sUtrArthaH // 6 // saplAyasanANarayassa tANo, apAvanAvassa tave rayassa // visunnaI jaM si malaM pure karma, samIriaMruppamalaM va jozaNA // 33 // (zravacUriH) etadeva spaSTayannAha / svAdhyAya eva sadhyAnaM tatra ratasya trAtuH svAnyayoH apApannAvasya labdhyAdyapekSArahitatayA zuddhacittasya vizudhyate apaiti yadasya sAdhormalaM karmamalaM purAkRtaM janmAntaropAttam / dRSTAntamAha / samIritaM preritaM rUpyamalamiva jyotiSAgninA // 63 // (artha.) eja prakaTa karavAne arthe kahe . saplAya ityAdi sUtra. (saplAyasaprANarayassa ke0) svAdhyAyasadhyAnaratasya eTale svAdhyAyarUpa zuja dhyAnane viSe zrAsakta evA (tAzNo ke0) tAyinaH eTale potAnI tathA paranI rakSA karanAra evA (apAvannAvassa ke0) apApajAvasya eTale labdhi pramukhanI zvA na hovAthI zurU cittavAlA evA tathA (tave ke0) tapasi eTale tapasyAne viSe ( rayassa ke0) ratasya eTale thAsakta evA (si ke0) asya eTale e sAdhunuM (jaM ke0) yat eTale je (purekarma ke0) purAkRtaM eTale pUrvajave upArjelu evaM ( malaM ke) malaM eTale melu azuna karma je te (jozaNA ke0) jyotiSA eTale agnivaDe (samIriaM ke0) samIritaM eTale prerita evaM arthAt agnithI tapAya (ruppamalaM va ke0) rUpyamala miva eTale agninA tApathI rUpAnuM mala jema nIkalI jAya je tema ( visuta ke0) vizudhyati ____STale zurU thAya be, nirjarA pAme be. // 63 // Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| 532 (dIpikA.) etadeva spaSTayannAha / asya sAdhoH yat malaM karmamalaM tat vizujyate apaiti dUre yaatiityrthH| kiMnUtaM malam / purAkRtaM janmAntareSu upAttamupArjitam / kena kiMvat / yathA rUpyamalam / kiMnUtaM rUppamalam / samIritaM preritaM / kena / jyotipAninA / kiMcUtasya saadhoH| khAdhyAyasadhyAnaratasya khAdhyAya eva sadhyAnaM svAdhyAyasadhyAnaM tatra ratasya Asaktasya / punaH kiMnUtasya saadhoH| trAtuH svastha parasya unnayeSAM ca rkssnnshiilsy|punH kiMnUtasya saadhoH| apApannAvasya labdhyAdInAM yA apekSA tayA rahitatayA zubhacittasya / punaH kiMnUtasya sAdhoH / tapasi anazanAdau dvAdazavidhe ratasya / evaM vidhasya zubhasya sAdhoH pApaM dUre yAtIti prmaarthH||63 // __ (TIkA.) etadeva spaSTayannAha / sanAya tti sUtram / svAdhyAya eva sadhyAnaM tatra ratasya saktasya trAtuH svaparojayatrANazIlasya apApannAvasya labdhyAdyapedArahitatayA zubhacittasya tapasyanazanAdau yathAzakti ratasya vizudhyate'paiti / yadasya sAdhormalaM karmamalaM purAkRtaM janmAntaropAttam / dRSTAntamAda / samIritaM preritaM rUpyamalamiva jyotiSAbhineti sUtrArthaH // 63 // se tArise dukasa jidie, sueNa jutte amame akiNcnne|| virAyaI kammaghaNaMmi avagae, kasiNanapumAvagameva caMdimitti bemi||6|| AyArapaNihI NAma apnayaNaM saMmattaM // 7 // (avacUriH) tatazca / sa tAdRzaH pUrvoditaguNayuktaH sAdhuH puHkhasahaH parIpahajetA / zrutena yuktaH / amamo mamatvarahitaH / akiMcano vyakiMcanara hitH| virAjate karmaghane jJAnAvaraNAdikarmaghane apagate sati kevalajJAnalAnAt / kRtsnAnapuTApagame candramA zveti bravImIti // 6 // ityAcArapraNidhyadhyayanAvacUriH // 7 // (artha.) mATe se ityAdi sUtra. ( tArise ke0) tAdRzaH eTale pUrvokta guNayukta evA (kurakasahe ke0) kuHkhasahaH eTale parIpahanA jitanAra evA (jidie ke0) jitendriyaH eTale potAnAM iMjiya jeNe jItyAM The evA (sueNa ke0) zrutena eTale zrutavaDe (jutte ke0) yuktaH eTale yukta evA, (amame ke0 ) amamaH eTale sarvatra mamatArahita evA tathA (akiMcaNe ke0) thakiMcanaH eTale avya nAva parigraha rahita evA (se ke) saH eTale te pUrvokta sAdhu je te (kasiNalapuDAvagame ke0) kRtsnAnapuTApagame eTale saMpUrNa atramaMDala (vAdalAno samudAya) vikherA gaye Thate jema (caMdimA ke0) Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) mA caMdramAH eTale caMdramA zobhe be tema ( kammaghamma ke0 ) karmadhane eTale karmarUpa megha ( are ho ) gate eTale nAza pAne te ( virAya ke0 ) virAjate eTale zone iti bravImi northa pUrve kala be te mAphaka jAvo. // 64 // iti zrI dazavekAlika sUcanA yAcArapraNidhinAmA zradhyayanano bAlAvabodha saMpUrNa // 8 // / ( dIpikA . ) tatazca sAdhuH kIdRzo javedityAha / sa tAdRzaH pUrvoktaguNayuktaH sAdhuvirAjate / ka iva / candramA iva / kva sati / kRtsnAcapuTApagame samastAnAmacapuTAnAmapagame nAze sati / zrayaM jAvaH / yathA zaratkAle caMdramAH zojate tathA sAdhurapi pagatakarmaghanaH samAsAditakevalAloko virAjata ityarthaH / kiMbhUtaH sAdhuH / duHkhasadaH parahapIDAsahaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH jitendriyaH parAjitazrotrAdipaJcendriyaviSayaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / zrutajJAnena yuktaH vidyAvAnityarthaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / zra mamaH sarvatra mamatArahitaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / akiMcanaH kiMcanarahitaH / travImIti pUrvavat // 64 // iti zrIdazavekAlike sUtre zrIsamaya sundaropAdhyAya viracitAyAM dIpikAyAmaSTamAdhyayanaM saMpUrNam // 8 // ( TIkA. ) tataH se tArise tti sUtram / vyAkhyA / sa tAdRzo'nantaro ditaguNayuktaH sAdhuH duHkhasahaH parISadajetA jitendriyaH parAjitazrotre ndriyAdiH / zrutena yukto vidyAvAnityarthaH / mamaH sarvatra mamatvarahitaH / akiMcano 'vyajAva kiMcanarahitaH virAjate zobhate / karmaghane jJAnAvaraNIyAdikarmameghe apagate sati / nidarzanamAda | kRtsnAcapuTApagama iva candramA iti / yathA kRtsne kRSNe vA apuDhe agapate sati candro virAjate zaradi tadvadasAvapi apagatakarmaghanaH samAsAditakevalAloko virAjata iti sUtrArthaH // 64 // bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH sAMprataM nayAste ca pUrvavadeva / vyAkhyAtamAcArapraNidhyadhyayanam // 8 // iti zrI haribhadrasUriviracitAyAM dazavaikA likabRhadvRttAvaSTamAdhyayanam // 8 // aSTAdhyayanaM saMpUrNam // 8 // Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 534 'yaMnA va kohA va mayappamAyA, gurussagAse viNayaM na sike / so ceva ja tassa anUznAvo, phalaM va kIassa vadAya ho // 1 // (avacUriH) atha vinysmaadhydhyynaavcuuriH| pUrvAdhyayane sAdhunAcAre yatnavatA nAvyamityuktam / iha ca zrAcAravAneva vinayasaMpanno navati / ato'tra vinaya ucyte| stamnAchA mAnAchA jAtyAdiniruttamo'hamiti / ahaM gurunirAkuSTa iti krodhAdadA. ntilakSaNAt / mAyApramAdAt / zUlaM me bAdhata ityAdimAyAtaH / pramAdAnniprAdeH / guroH sakAze vinayaM grahaNAsavena zidArUpaM na zideta / sa eva tu stamnAdivinaya zikSA vighnahetustasya jddmteH| anUte vo'nUtinAvo'saMpannAva ityarthaH / kimityAha / vadhAya guNalakSaNa jAvaprANanAzAya navati / dRSTAntamAha / phalamiva kIcakasya / kIcako vaMzastasya yathA phalaM vadhAya javati / sati tasmiMstasya vinAzAttachaditi // 1 // (artha.) zrAcArapraNidhinAmA adhyayana kahyu. have vinayasamAdhinAmaka adhyayanano zrAraMna kare . yA adhyayanano pUrva adhyayananI sAthe saMbaMdha A rIte . thAumA adhyayanamA sAmAcArIne samyak prakAre pAlanAra sAdhunuM vacana niravadya hoya , mATe niravadya vacana bolavAne viSe sAdhue yatanA rAkhavI- ema kaDaM. have A vinayasamAdhinAmA adhyayanane viSe ' sAmAcArIne anusarIne cAlanAra sAdhu vinayasaMpanna ja hoya De' ema kahevAnuM . A saMbaMdhe Avela aa adhyayanarnu yaMnA va ityAdi prathama sUtra. je sAdhu (thaMnA ke0) stamnAt eTale jAtihIna (halakI jAtanA) tathA kulahIna evAnI pAse huM zI rIte zikhavA jAjaM ? evA ahaMkArathI, (va ke0) vA eTale athavA (kohA ke0) krodhAt eTale kaMza paNa kAraNathI utpanna thaela roSathI (va ke0) vA eTale athavA ( mayappamAyA ke0) mAyApramAdAt eTale kapaTathI athavA nimA pramukha pramAdathI (gurustagAse ke0) guroH sakAze eTale AcArya pramukha gurunI pAse (viNayaM ke0) vinayaM eTale thAsevana pramukha vinaya pratye (na sirake ke0) na zidate eTale zikhato nathI. (so ceva ke0) sa caiva eTale te staMna, krodha pramukha je te ja (ja ke0) tu eTale nizcaye karIne (tassa ke ) tasya eTale te sAdhuno (anUznAvo ke0) anUtinAvaH eTale jJAnarUpa saMpadAno nAza karanAro evo (kIassa ke) kIcakasya eTale vAMsanA (phalaM va ke0) phalamiva eTale phalanI peThe potAnA (vahAya ke0) vadhAya eTale guNarUpa nAva prANanA Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. nAzane arthe ( ho ke0 ) javati eTale thAya The vAMsane phala yAve to teno nAza thAya be, e vAta prasiddha be. // 1 // ( dIpikA. ) vinayasamAdhyAkhyaM navamamadhyayanaM vyAkhyAyate / tasya navamAdhyayanasya catvAra uddezAH / tatra prathamodezakamAha / iha ca zrayaM saMbandhaH / pUrvAdhyayane niH pApaM vacanamAcAre praNihitasya samyak sthitasya navatIti tatra yalavatA jAvyam / ityetat uktam / iha tu AcArapraNihito yathAyogya vinayasaMpanna eva javati / ityetaDucyate / tathAhi ziSyaH guroH sakAza AcAryAdeH samIpe vinayamAsevanArUpaM zikSArUpaM ca na zikSate, na upAdatte, na gRhNAtItyarthaH / kasmAt / stamnAdvA / kathamahaM jAtyAdimAn jAtyAdihInasya guroH samIpe zide / tathA krodhAt kathaM cidasatyakaraNaprerito roSAda vA / tathA mAyAtaH zUlaM me vAdhata ityAdikapaTena / tathA pramAdAt prakrAntamucitamajAnan nidrAdInAM vyAsaGgena / stamnAdInAM krameNa upanyAsazca imeva amISAM vinayasya vighnatAmAzritya khyApanArthaH / tadevaM stamnAdibhyo guroH samIpe vinayaM na zikSate / zranye tu zrAcAryA evaM paThanti / guroH samIpe vinaye na tiSThati, vinayena vartate, vinayaM na sevata ityarthaH / iha sa eva stamnA dirvinaya zikAvighnahetustasya jaDamateH abhUtinAva iti / zrabhUtenavaH anUtinAvaH saMpAva ityarthaH / kimityAha / vadhAya javati / guNalakSaNanAva prANa vinAzAya javati / dRSTAntamAha / phala mitra kIcakasya / kIcako vaMzastasya phalaM yathA vadhAya navati / tasmi sati tadvinAzanAt / tadvat iti // 1 // / ( TIkA. ) adhunA vinayasa mAdhyAkhyamArabhyate / asya cAyama nisaMbandhaH / ihAnantarAdhyayane niravadyaM vaca zrAcAre praNihitasya javatIti tatra yatnavatA javitavyamityetaTuktam / iha tvAcArapraNihito yathocitavinayasaMpanna eva javatItyetaducyate / uktaM ca // zrayArapaNihANaM mi, se sammaM vahaI buhe // NANAdI viNIe je, mokA niva // ityanenAnisaMbandhenAyAta midamadhyayanam / asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAma niSpanno nidepaH / tatra ca vinayasamAdhiriti dvipadaM nAma / tannidepAyAha // vinayassa samAhIe, nirakevo hoi doha vi caTako | dava viSayaMmiti Niso, suvasa miccevamAINi // 76 // vyAkhyA // vinayasya prasiddha tattvasya - mAdhezca prasiddhatattvasyaiva / nyAso bhavati dvayorapi catuSko nAmA dinedAt / tatra nAsthApane kutvAdanAdRtya dravya vinayamAha / dravyavinaye izarIramavyazarIravyatirikte tinizo vRkSa vizeSa udAharaNam / sa rathAGgAdiSu yatra yatra yathA vinIyate tatra // .. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prthmuddeshkH| 53e tatra tathA pariNamati yogyatvAditi / tathA suvarNamityAdIni kaTakakuemalAdiprakAreNa vinayanAd avyANi avyavinayaH / zrAdizabdAttattadyogyarUpyAdiparigraha iti gAthArthaH // sAMprataM nAva vinayamAha // logovayAraviNaje, animittaM ca kAmahelaM ca // jayaviNayamukaviNa, viNa khalu paMcahA ho // 7 // vyAkhyA // lokopacAravinayo lokapratipattiphalo'rtha nimittaM cArthaprAptyarthaM ca kAmahetuzca kAma nimittazca / tathA jayavinayo jayanimitto mokSa vinayo modanimittaH / evamupAdhinedAhinayaH khanu paJcadhA paJcaprakAro javatIti gAthAsamAsArthaH // // vyAsAyanidhitsayA tu lokopacAravinayamAha // zranugaNaM aMjali, zrAsaNadANaM ahipUzrA ya // logovayAraviNaje, devapUzrA ya vihaveNa // 7 // vyAkhyA // anyuDAnaM tacitasyAgatasyAnimukhamuDAnam / aMjalivijJApanAdau / zrAsanadAnaM ca gRhAgatasya prAyeNa / atithipUjA cAhArAdidAnena / eSa canUto lokopacAra vinayaH / devatApUjA ca yathAjakti balyAdyupacArarUpA vinaveneti yathAvinavaM vinavociteti gaathaarthH|| // ukto lokopacAravinayo'rthavinayamAha // zranAsavittibaMdA-guvattaNaM desakAladANaM ca // apuhANaM aMjali-zrAsaNadANaM ca abakae // // vyAkhyA // anyAzavRttirnarendrAdInAM samIpAvasthAnaM, bando'nuvartanamaniprAyArAdhanaM, dezakAladAnaM ca kaTakAdau viziSTanRpateH / prastAvadAnaM ca tathAjyubAnamaJjalirAsanadAnaM ca narendrAdInAmeva kurvantyarthakate'rthArtha miti gAthArthaH // 4 // ukto'rthavinayaH / kAmAdivinayamAha // emeva kAmaviNaje, jae tha nevamANupuvIe // mokaMmi vi paMcaviho, parUvaNA tassimA ho // 70 // vyAkhyA // evameva yathArtha vinaya ukto'nyAzavRttyAdiH / tathA kAmavinayaH / naye ceti / nayavinayazca jJAtavyo viyH| zrAnupUrvyA paripATyA / tathAhi / kAmino vezyAdInAM kAmArthamevAcyAsavRtyAdi yathAkramaM sarvaM kurvanti |pressyaashc nayena khAminAmityuktau kAmanayavinayau / mokSavinayamAha / mode'pi moda viSayo vi. nayaH paJcavidhaH pnycprkaarH| prarUpaNA nirUpapaNA tasyaiSA navati vakSyamANeti gA. thArthaH // // daMsaNanANacaritte, tave zra taha uvayArie ceva // eso tha morakavi. Naje, paMcaviho hoza nAyavo // 1 // vyAkhyA // darzanazAnacAritreSu darzanazAnacAritraviSayaH / tapasi ca tapoviSayazca tathA aupacArikazcaiva prtiruupyogvyaapaarshcaiv| eSa tu mokSavinayo mokSanimittaH paJcavidho navati jJAtavya iti gAthAsamAsArthaH / / vyAsArthena darzanavinayamAha // davANa sabajAvA, uvazhA je jahA jiNavarehiM / te taha sadahaz naro, dasaNaviNarDa hava tamhA // 2 // vyAkhyA // vyANAM dharmAstikAyAdInAM sarvanAvAH sarvaparyAyA upadiSTAH kathitA ye'gurulavAdayo yathA yena prakAreNa Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 537 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. nAzane arthe (hoza ke0) lavati eTale thAya be. vAMsane phala Ave to teno nAza thAya be, e vAta prasika . // 1 // (dIpikA.) atha vinayasamAdhyAkhyaM navamamadhyayanaM vyAkhyAyate / tasya navamAdhyayanasya catvAra uddezAH / tatra prathamoddezakamAha / zha ca zrayaM sNvndhH| pUrvAdhyayane niHpApaM vacanamAcAre praNihitasya samyak sthitasya navatIti tatra yatnavatA nAvya. m / ityetat uktam / iha tu zrAcArapraNihito yathAyogyavinayasaMpanna eva bhavati / ityetaducyate / tathAhi ziSyaH guroH sakAza AcAryAdeH samIpe vinayamAsevanArUpaM zidArUpaM ca na zidaMte, na upAdatte, na gRhnnaatiityrthH| kasmAt / stmnaahaa| kathamahaM jAtyAdimAn jAtyA dihInasya guroH samIpe shide| tathA krodhAt kathaMcidasatyakaraNaprerito roSAd vA / tathA mAyAtaH zUlaM meM bAdhata ityAdikapaTena / tathA pramAdAt prakrAntamucitamajAnan nikhAdInAM vyAsaGgena / stamnAdInAM krameNa upanyAsazca zvameva amISAM vinayasya vighnatAmAzritya khyApanArthaH / tadevaM stamnAdinyo guroH samIpe vinayaM na zidate / anye tu AcAryA evaM paThanti / guroH samIpe vinaye na tiSThati, vinaye na vartate, vinayaM na zrAsevata ityrthH| zha sa eva stamnAdivinayazidAvighnahetustasya jaDamateH anUtinAva iti / anUte vaH anUtinAvaH asaMpannAva shtyrthH| kimityAha / vadhAya javati / guNalakSaNanAvaprANa vinAzAya javati / dRSTAntamAha / phala miva kIcakasya / kIcako vaMzastasya phalaM yathA vadhAya navati / tasminsati tahinAzanAt / tachat iti // 1 // ( TIkA.) adhunA vinayasamAdhyAkhyamAracyate / asya cAyamanisaMbandhaH / zhAnantarAdhyayane niravayaM vaca AcAre praNihitasya navatIti tatra yatnavatA navitavyamityetaduktam / iha tvAcArapraNihito yathocitavinayasaMpanna eva nvtiityetphucyte| uktaM ca ||aayaarpnnihaannN mi, se samma va buhe ||nnaannaadiinn viNIe je, mokaLA nivigihae // ityanenAnisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam / asya cAnuyogahAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAma niSpanno nikSepaH / tatra ca vinayasamAdhiriti chipadaM nAma / tannidepAyAha // vinayassa samAhIe, nikevo ho| doNha vicajako // dava viNayaMmi tiNiso, suvama miccevamANi // 76 // vyAkhyA // vinayasya prasihatattvasya samAdhezca prasijhatattvasyaiva / nyAso navati yorapi catuSko nAmAdinedAt / tatra nAmasthApane kummatvAdanAdRtya vyavinayamAha / avyavinaye izarIranavyazarIravyatirakta tinizo vRdA vizeSa udAharaNam / sa rathAGgAdiSu yatra yatra yathA vinAyata tatra Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathamanudezakaH / 530 tatra tathA pariNamati yogyatvAditi / tathA suvarNamityAdIni kaTakakuemalA diprakAreNa vinayanAda pravyANi dravyavinayaH / zrAdizabdAttattadyogyarUpyA diparigraha iti gAthArthaH // sAMprataM jAvavinayamAha // logovayAra virATa, zravanimittaM ca kAmadevaM ca // jaya viNyamuraka vipa, viNa khalu paMcahA hoi // 77 // vyAkhyA // lokopacAravinaya lokapratipattiphalo'rthanimittaM cArthaprAtyarthaM ca kAmadetuzca kAma nimittazca / tathA jayavinayo jayanimitto mokSavinayo modanimittaH / evamupAdhibhedAdvinayaH khalu paJcadhA paJcakAro navatIti gAthAsamAsArthaH // // vyAsArthAni dhitsayA tu lokopacAra vinayamAha // zrapugaNaM aMjali, zrasAdANaM zrahipUzrAya // logovayAravi, devapUthA ya vidveSa // 78 // vyAkhyA // anyuThAnaM taDucitasyAgatasyAnimukhamuSThAnam | aMjali rvijJApanAdau / zrasanadAnaM ca gRhAgatasya prAyeNa / zratithipUjA cAhArAdidAnena / eSa ivaMbhUto lokopacAra vinayaH / devatApUjA ca yathAkti balyAdyupacArarUpA vijaveneti yathAvijavaM vijavociteti gAthArthaH // // ukto lokopacAra vinayo'rtha vinayamAha // nAsavittinaMdA - NuvattaNaM desakAladANaM ca // apuhA aMjali - zrAsaNadANaM ca zrakae // e // vyAkhyA // anyAzavRttirnarendrAdInAM samIpAvasthAnaM, bando'nuvartanamaniprAyArAdhanaM, dezakAladAnaM ca kaTakAdau viziSTa nRpateH / prastAvadAnaM ca tathAnyuvAnamaJjalirAsanadAnaM ca narendrAdInAmeva kurvantyartha kRte'rthArthamiti gAyArthaH // 4 // ukto'rthavinayaH / kAmAdivinayamAha // emeva kAmaviSa, jae va nemANupuvIe | morakaMmi vi paMcaviho, parUvaNA tassimA hoi // 80 // vyAkhyA // evameva yathArthavinaya ukto'nyAzavRttyAdiH / tathA kAmavinayaH / naye ceti / jaya vinayazca jJAtavyo vijJeyaH / zrAnupUrvyA paripATyA / tathAhi / kAmino vezyAdInAM kAmArthamevAcyAsavRttyAdi yathAkramaM sarvaM kurvanti / preSyAzca jayena svAminAmityuktau kAmanayavinayau / mokSa vinayamAha / moke'pi moda viSayo vi nayaH paJcavidhaH paJcaprakAraH / prarUpaNA nirUpapaNA tasyaiSA navati vakSyamANeti gA. thArthaH // // daMsaNanANacaritte, tave ya taha viyArie ceva // eso ya morakavi, paMcaviho hoi nAvo // 81 // vyAkhyA // darzanajJAnacAritreSu darzanajJAnacAritraviSayaH / tapasi ca tapoviSayazca tathA aupacArikaJcaiva pratirUpayogavyApArazcaiva / epa tu mokSavinayo mokSanimittaH paJcavidho javati jJAtavya iti gAthAsamAsArthaH // vyAsArthena darzana vinayamAha // dadvANa sabajAvA, uvazThA je jahA jiNavare hiM // te taha saha naro, daMsaNa viSa davai tamhA // 82 // vyAkhyA // dravyANAM dharmAstikAyAdInAM sarvabhAvAH sarvaparyAyA upadiSTAH kathitA ye'guruladhvAdayo yathA yena prakAreNa * 1 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. jinavaraistIrthakaraistAn nAvAMstathA tena prakAreNa zrahatte nrH| zradadhAnazca karma vinayati yasmAdarzanavinayo navati tasmAdarzanAdinayo darzanavinaya ti gAthArthaH // jhA. navinayamAha // nANaM siraka nANaM, guNeza nANeNa kuNa kiccA // nANI navaM na vaM. dhara, nANaviNI havaH tamhA // 3 // vyAkhyA // jJAnaM zidayatyapUrva jJAnamAdatte / jhAnaM guNayati gRhItaM satpratyAvarttayati / jJAnena karoti kRtyAni saMyamakRtyA ni| evaM zAnI navaM karma na banAti / prAktanaM ca vinayati yasmAjJAna vinIto jJAnenApanItakarmA navati tasmAditi gAthArthaH // cAritravinayamAha // ahavihaM kammacayaM, jamhA rittIkare jayamANonavamannaM ca na baMdhaz, carittaviNI hava tamhA // 5 // vyAkhyA // aSTavidhamaSTaprakAraM karmacayaM karmasaMghAtaM prAgabaddhaM yasmAdhiktaM karoti, tubatApAdanenApanayati / yatamAnaH kriyAyAM yatnaparaH / tathA navamanyaM ca karmacayaM na banAti / yasmAccAritravinaya iti, cAritrAhinayazcAritravinayazcAritreNa vinItakarmA navati tasmAditi gAthArthaH // tapovinayamAha // avaNe taveNa tamaM, uvaNe zra saggamokamappANaM // tavaviNayaniDayamaI,tavoviNI hava tamhA // 5 // vyaakhyaa|| apanayati tapasA tamo'jJAnamupanayati ca svarga modamAtmAnaM jIvam / tapovinayanizcayamatiyasmAdevaM vidhastapovinIto navati tasmAditi gAthArthaH // upacAravinayamAha // aha uvayAri puNa, uviho viNa samAsa ho // paDirUvajogajuMjaNa, tahaya aNAsAyaNAviNa // 76 // vyAkhyA // athaupacArikaH punarSividho vinayaH samAsato javati / haividhyamevAha / pratirUpayogayojanam / tathAnAzAtanA vinaya iti gaathaasmaasaarthH|| vyAsArthamAha // paDirUvo khalu viNaje, kAzajoezvAzmANa siuN|| zrahacanavihaviho, parUvaNA tassimA ho // 3 // pratirUpa ucitaH khalu vinaya strividhH| kAyayoge ca vAci manasi kAyiko vAciko mAnasikazca aSTacaturvidhadvividha ztyartha / kAyiko'STavidhaH, vAcikazcaturvidhaH, mAnaso dvividhaH / prarUpaNA tasya kAyikASTavidhAderiyaM navati vadayamANalakSaNeti gAthArthaH // kaayikmaahH|| ayudhya aMjali, pAsaNadANaM ajiggahakiI tha // sussUsaNamaNugabaNa, saMsAhaNa kAya aviho // 7 // vyAkhyA // zranyubAnamarhasya, aJjaliH praznAdau, AsanadAnaM pIThakAdyupanayanamanigraho guruniyogakaraNAnisaMdhiH, kRtizceti kRtikarma vndnmityrthH| zuzrUSaNaM vidhivadadUrAsannatayA sevanaM, anugamanamAgabataH pratyujamanaM, saMsAdhanaM ca gato'nuvrajanaM cASTa vidhaH kAyavinaya iti gaathaarthH|| vAgAdivinayamAha // hiamizraapharusavAI, aNuvAI nAsivA viNa // akusalacittaniroho, kusalamaNa-dIraNA ceva // tae ||vyaakhyaa|| hitamitAparuSavA giti / hitavAgghitaMvakti pariNAmasundaraM, mitavAH Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane prathamanadezakaH / 541 1 smitaM stokairadaraiH, aparuSavAgaparuSamaniSThuraM tathA anuvicintyajApI khAlo citavateti vAciko vinayaH / tathA akuzalamanonirodhaH / zrArtadhyAnAdipratiSedhena kuzalamanadIraNaM caiva dharmadhyAnAdipravRttyeti mAnasa iti gAthArthaH // zrAha / kimarthamayaM prati rUpavinayaH kasya caiSa ityucyate // paDirUvo khalu viNa, parANukAttimanuM muNeAvo // - appa DirUvo viSa nAyavo kevalINaM tu // 0 // vyAkhyA // pratirUpa ucitaH khalu vinayaH parAnuvRttyAtmakaH tattadvastvapekSayA prAya AtmavyatiriktapradhAnAnuvRttyAtmako mantavyaH / chAyaM ca vAhulyena brahmasthAnAm / tathApratirUpo vinayaH chAparAnuvRttyAtmakaH sa ca jJAtavyaH kevalinAmeva / teSAM tenaiva prakAreNa karmavinayanAt / teSAmapItvaraH pratirUpo'jJAta kevalajAvAnAM navatyeveti gAthArthaH // upasaMharannAha // eso ne parika hirja, vipa paDivalakaNo tiviho // bAvannavihivihANaM, vaiti zraNAsAyAviSayaM // 91 // vyAkhyA // eSo'nantarodito ne navatAM parikathito vinayaH pratirUpalakSaNa strividhaH kAyikAdiH / dvipaJcAzadvidhividhAnametAvatprajedamityarthaH / bruvate'nidadhati / tIkarA nAzAtanA vinayaM vakSyamANamiti gAthArthaH // etadevAha || tiThagara siddhakuarm- saMgha kiyA dhammanANanANINaM // zrayariya thera unA, gaNINaM terasa payANi // e2|| tIrthakara siddhakula gaNa saMgha kriyAdharmajJAnajJAninAM tathA thAcAryasya viropAdhyAya gaNinAM saMbandhIni trayodaza padAni / atra tIrthakara siddhau prasiddhau / kulaM nAgendrakulAdi / gaNaH koTikAdiH / saMghaH pratItaH / kriyAstivAdarUpA / dharmaH zrutadharmAdiH / jJAnaM matyAdi / jJAninastadvantaH / zrAcAryaH pratItaH / sthaviraH sIdatAM sthirIkaraNahetuH / upAdhyAyaH pratItaH / gaNAdhipatirgaNiriti gAyArthaH // etAni trayodaza padAni zranAzAtanAdinizcaturbhirgupitAni dvipaJcAzadbhavantItyAha // thaNAsAyaNA ya jattI, bahumANA vannasaMjalAya // tigarAI terasa, cagguNA hoMti vAvannA // 53 // vyakhyA // tryanAzAtanA ca tIrthakarAdInAM / sarvathA ahIlanetyarthaH / tathA jaktisteSvevo citopacArarUpA / tathA bahumAnasteSvevAntaranAvapratibandharUpaH / tathA ca varNasaMjvalanA tIrthakarAdInAmeva sataguNotkIrtanA / evamanena prakAreNa tIrthakarAdayastrayodaza caturguNA thanAzAtanAdyupAdhi dena javanti dvipaJcAzadA iti gAthArthaH // ukto vinayaH / sAMprataM samAdhirucyate / tatrApi nAmasthApane satvAdanAdRtya dravyAdisamAdhimAha // davaM jeNa va dveSa, smaaii| zrAhithaM ca jaM davvaM // jAvasamAhi canavida, daMsaNanANe tavacarite // 94 // vyAkhyA || dravyamiti / dravyameva samAdhiH dravyasamAdhiH yathAmAtrakamavirodhi vA kiirgumaadi| tathA yena vA ivyeopayuktena samAdhitriphalAdinA tad dravyasamAdhiriti / tathA zrAhitaM vA yaddravyaM samatAM tulAropitapalazatAdivatvasthAne / tad dravyaM samA Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. dhirityukto dravyasamAdhiH / jAvasamAdhimAha / jAvasamAdhiH prazasta nAvA virodhasadazcaturvidhaH / cAturvidhyamevAha / darzanajJAna tapazcAritreSu / etadvipayo darzanAdInAM vyastAnAM samastAnAM vA sarvathA virodha iti gAthArthaH // uktaH samAdhiH / tadanidhAnAnnAmaniSpanno nidepaH / sAMprataM sUtrAlApaka niSpannasyAvasara ityAdi carcaH pUrvavat / tAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNayutaM sUtramuccAraNIyam / taccedam / thaMnA vatti / asya vyAkhyA / stamnAdvA mAnAdvA jAtyAdinimittAtkrodhAdvA zrAntilakSaNAnmAyApramAdAditi / mAyAto nikRtirUpAyAH pramAdAnnidrAdeH sakAzAt / kimityAha / guroH sakAza zrAcAryAdeH samIpe vinayamAsevanA zikSAneda jinnaM na zikSate nopAdatte / tatra stamnAtkathamahaM jAtyAdimAn jAtyAdihInasakAze zikSAmItyevaM krodhAtkacidvitayakaraNacodito roSAdvA mAyAtaH zUlaM me kriyata ityAdivyAjena, pramAdAtprakrAnto cita mAno nidrA divyAsaGgena / stamnA dikramopanyAsazcaivamevAmISAM vinaya vighnahetutAmAzritya prAdhAnyakhyApanArthaH / tadevaM stamnAdibhyo guroH sakAze vinayaM na zikSate / anye tu paThanti / guroH sakAze vinaye na tiSThati, vinaye na varttate / vinayaM nAsevata ityarthaH / iha ca sa eva tu stamjA dirvinaya zikSA vighnahetuH / tasya jaDamateranUtinAva ityanUterbhAvo'nUtijAvaH / saMpadbhAva ityarthaH / kimityAha / vadhAya javati guNalanAvaprANa vinAzAya javati / dRSTAntamAha / phalamiva kIcakasya / kIcako vaMzastasya yathA phalaM vadhAya javati / sati tasmiMstasya vinAzAttadvaditi sUtrArthaH // 1 // je prAvi maMditti guruM vazttA, Dahare ime prasuti naccA // dInaMti micaM paDivaUmANA, karaMti prasAyaNa te gurUNaM // 2 // 1 ( avacUriH ) ye cApi kecana dravyasAdhavo mandaH satprajJA vikala iti guruM viditvA / maharo'yamaprAptavayAH sthApitaH alpazruta iti jJAtvA mandAdizabdairhIlayanti / yA mahAprajJastvamityAdi / mithyAtvaM pratipadyamAnA gururna hIlanIya iti ta ttvamanavagacchantaH / kurvantyAzAtanAM te gurUNAm / ato hIlanA na kAryA // 2 // ( artha. ) valI je yAvi ityAdi sUtra (je yAvi ke0 ) ye cApi eTale je dravya sAdhu (guruM ke0 ) guruM eTale potAnA gurupratye ( maMditti ke0 ) manda iti paTale maMda be, buddhizAlI nathI, AgamanI vAta yuktithI jANavAne samartha nathI e prakAre ( vaittA ke0 ) viditvA eTale jANIne temaja tevA kaMi kAraNathI nhAnI avasthAmAMja pATe sthApana karela gurune (ime ke0) ime eTale yA ( mahare ke0 ) maharA: eTale kAcI umaranA ve, tathA ( appA tti ke0 ) alpazrutA iti eTale alpazrutanA Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikenavamAdhyayane pramathanadezakaH / 543 jANa ve e prakAre (naccA ke0 ) jJAtvA eTale jANIne ( hIlaM ti ke0 ) hIlayanti eTale guruno tiraskAra, niMdA pramukha kare che. ( te ke0 ) te eTale te sAdhu (mitraM ke0 ) mithyAtvaM eTale mithyAtva pratye ( pa DivaUmANA ke0 ) pratipadyamAnAH eTale pAmatA batA ( gurUNaM ke0 ) gurUNAM eTale gurunI ( zrasAyaNa ke0 ) zAtanAM eTale zAtanA pratye ( karaMti ke0 ) kurvanti eTale kare be. // 2 // ( dIpikA. ) kiM ca / ye cApi kevaladravyasAdhavaH zragamnIza javanti / te dravyasAdhavo gurUNAmAcAryANAmAzAtanAM laghutApAdanarUpAM tatsthApanAyA vahumAnena kurvanti / ekasya gurorAzAtanAyAM sarveSAM gurUNAmAzAtanA iti hetorguruNA miti bahuvacanam | manda iti jJAtvA / satprajJAvikala iti jJAtvA / tathA punaH kAraNAntarasthApitamaprAptavayasaM guruM prati tryaM maharaH aprAptavayAH khalu ayam / tathA ayaM guruH alpazrutaH zranadhIta siddhAnta iti jJAtvA / hIlayanti / kiM kurvanto hIlayanti / mithyAtvaM pratipadyamAnAH / gururna hIlanIya iti tattvam anyathA jAnantaH / ato gurohalanA na kAryA ityAha // 2 // ( TIkA ) kiM ca / je vitti sUtram / zrasya vyAkhyA / ye cApi ke cana dravyasAdhavo'gambhIrAH / kimityAha / manda iti guruM viditvA dayopazamavaicitryAttantrayutyAlocanAsamarthaH satprajJAvikala iti svamAcArya jJAtvA / tathA kAraNAntarasthApitamaprAptavayasaM maharo'yamaprAptavayAH khalvayaM tathA alpazruta ityanadhItAgama iti vijJAya / kimityAha / hIlayanti sUyayAsUyayA vA khiMsayanti / sUyayAtiprajJastvaM vayovRddha bahuzruta iti / asUyayA tu mandaprastvamityAdyanidadhati / mithyAtvaM pratipadyamAnA iti gururna hIlanIya iti tattvamanyathAvagacchantaH kurvantyAzAtanAM laghutApAdanarUpAM te dravyasAdhavaH gurUNAmAcAryANAM tatsthApanAyA vahumAnena ekagurvAzAtanAyAM sarveSAmAzAtaneti bahuvacanam / yathavA kurvantyAzAtanAM svasamyagdarza nAdinAvApAsarUpAM te gurUNAM saMvandhinIM tannimittatvAditi sUtrArthaH // 2 // pagaI maMdA vi navaMti ege, DadA vipra je suyovavecyA // AyAramaMto guNasuThipaNA, je dIliyA sidivi nAsa kuddhA // 3 // ( avacUriH ) prakRtyA svabhAvena mandA thapi sadbuddhirahitA thapi laghavo'pi cAnye'mandAH satprajJA yapi / navanti iti vAkyazeSaH / kiMviziSTAH / ye zrutabuddhayupetA jJAnAdyAcAravantaH / guNasusthitAtmAnaH saMgrahAdiSu guNeSu suSTu sAraM sthita thAtmA ye Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, jAga tetAlIsa-(43)-mA. SAM te tathA / tathAvidhA na hIlanIyAH / ye hIlitAH khisitAH zikhIvAgnirivendha. nasaMghAtaM jasmasAt kuryuH / jJAnAdiguNasaMghAtamapanayeyuH // 3 // __(artha.) mATe gurunI hIlanA vigere na karavI ema kahe re. paga ityAdi sUtra, (ege ke) eke eTale keTalA eka vayovRddha sAdhu (pagari ke0) prakRtyA eTale karmanI vicitratAthI banelA svannAva vaDe (maMdA vi ke0) mandA ThApi eTale sArI bu. jithI rahita evA paNa (navaMti ke0) javanti eTale hoya The. temaja (je ke0) ye eTale je keTalA eka sAdhu ( maharA vi ke0) maharA api eTale vayazrI nhAnA hoya to paNa (suabuddhovavethA ke0) zrutavuyupetAH eTale zruta ane bujhivaDe yukta evA (navaMti ke0) navanti eTale hoya . (AyAramaMtA ke0) yAcAravantaH eTale jJAnAcAra pramukhane samyaka prakAre pAlanArA evA tathA (guNasuhiappA ke0) guNasusthitAtmAnaH eTale guNone viSe sthira rahyo be AtmA jemano evA (je ke0) ye eTale upara kahelA je sAdhu (hIliA ke) hIlitAH eTale hIlanA kasyA batA (sihirivaM ke) zikhIva eTale agminI peThe arthAt ani jema kASThasamudAyatuM nasma kare be, tema te sAdhu hIlanA karanAra ziSyanA jJAnAdi guNa samudAyatuM (nAsa ke) jasma eTale jasma (kujA ke0) kuryuH eTale kare . mATe temanI hIlanA na karavI. // 3 // - (dIpikA.) ye sAdhavaste gurUn prati evaM jAnanti prarUpayanti / paraM na tu hIlayanti / evaM kimityAha / eke kecana vayovRddhAH prakRtyA khanAvena karmavaicitryAt mandA api sadbudhirahitA api javanti / tathA anye kecana maharA api apariNatA api vayasA amandA javanti vaakyshessH| kiMviziSTA ityAha / ye zru. tabuddhyA upetAH sahitAH / tathA satprajJAvantaH / zrutena bujhinnAvena vA nAvinI vRttimAzritya alpazrutA api sarvathA AcAravanto jnyaanaadyaacaarshitaaH| punaH kiMviziSTAH / gunnsusthitaatmaanH| guNeSu suSTu nAvasAraM sthita AtmA yeSAM te tathAvidhA na hiilniiyaaH| ye hIlitAH khiMsitAH zikhIva agniriva indhanasamUhaM jasmasAt kuryuH| jhAnAdiguNasamUhamapanayeyuriti // 3 // (TIkA.) ato na kAryA hIlanetyAha ca / paga tti sUtram / prakRtyA vanAvena karmavaicitryAnmandA api sadbudhirahitA api navantyeke kecana vayovRkSA api| tathA maharA api cApariNatA api ca vayasAnye'mandA javantIti vAkyazeSaH / kiviziSTA ityAha / ye ca zrutabujhyupetAstathA satprajJAvantaH / zrutena buchinAvena vA nA Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 545 vinI vRttimAzrityApazrutA iti sarvathA AcAravanto jJAnAdyAcArasamanvitA guNasusthitAtmAno guNeSu saMgrahopagrahAdiSu suSTu nAvasAraM sthita zraAtmA yeSAM te tathAvidhA na hIlanIyAH / ye hIlitAH khisitAH zikhIvA nirivendhanasaMghAtaM jasmasAtkuryuAnAdiguNasaMghAtamapanayeyuriti sUtrArthaH // 3 // je prAvi nAgaM madaraM ti naccA, AsAyae se ahiAya do|| - evAyarizrapi hu hIlayaMto, niavaI jAzpadaM khu mNdo||4|| (avacUriH ) vizepeNa maharahIlanAdoSamAha / atraiva dRSTAntadAAntikayormahadantaramAha / yazcApi kazcidapi nAgaM maharaM vAlamiti jJAtvA AzAtayati kiliJcA dinA kadarthayati / sa kadaryamAno nAgaH se tasya kadarthakasyAhitAya javati / lakSaNena prANanAzAya syAt / evamAcAryamapi kAraNato'pariNatameva sthApitaM hIlayan nigati jAtipanyAnaM hInjiyAdijAtimArgam / mando'jJaH saMsAraM camatItyarthaH // 4 // (artha.) have kAM tevAja kAraNathI pATe veThelA nhAnI vayanA sAdhunI hIlanA karavAmAM bahu doSa te ema kahe . je Avi ityAdi sUtra. (je zrAvi ke0) yazcApi eTale je ko ajJa puruSa (nAgaM ke0) nAgaM eTale sarpane (maharatti ke0) mahara iti eTale nhAno The ema (naccA ke0) jJAtvA eTale jANIne (thAsAyae ke0) thAzAtayati eTale satI pramukhathI tene pIDA kare, (sa ke0) saH eTale te pIDA pAmelo sarpa (se keva) tasya eTale te pIDA ApanAra puruSane (ahithAya ke0) zrahitAya eTale ahitane artha (hoza ke0) navati eTale thAya The, arthAt te sarpa te purupane daMzAdika kare . (eva ke0) evaM eTale thA rIte (thAyarithaM pi ke0) yAcAryamapi eTale kAraNathI nhAnI umare pATe besADelA AcAryanI paNa (hIlayaMto ke0) hIlayan eTale hIlanA karanAra evo (maMde ke0) mandaH eTale thA purupa je te (khu ke0) khalu eTale nizcaye karIne (jApahaM ke0) jAtipathaM eTale veriMjI pramukha prANinI jAtinA mArga pratye (niyata ke0) nirgaThati eTale jAya . arthAt saMsAramA parivramaNa kare The. // 4 // (dIpikA.) thatha vizepeNa maharasya hIlane dopamAha / yazcApi kazcidajho nAgaM sarpa mahara iti vAla iti jJAtvA thAzAtayati kujakASTAdinA kdrthyti| sa nAgaH kadaya'mAnaH se tasya kadarthanAkArakasya thahitAya nvti| nadaNena praannnaashnaat| epa dRSTAntaH / yathopanayaH / evamAcAryamapi kAraNataH thapariNatameva sthApitaM hIlayan Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. nirgati jAtipanthAnaM hInchiyAdijAtimArga mando'jJaH saMsAre paritramati // 4 // (TIkA.) vizeSeNa maharahIlanAdoSamAha / je zrAvi tti sUtram / yathApi kazcido nAgaM sarpa mahara iti vAla iti jJAtvA vijJAya AzAtayati kiliJcA dinA kadarthayati / sa kadImAno nAgaH se tasya kadarthakasya ahitAya lavati / nakaNena prANanAzAya navati / eSa dRSTAnto'yamarthopanaya evamAcAryamapi kAraNato'pariNatameva sthApitaM hIlayan nirgati jAtipanthAnaM bonDiyA dijAtimArgam / mando'jJaH saM. sAre paricamatIti sUtrArthaH // 4 // AsIviso vA vi.paraM suruho, kiM jIvanAsAna paraM nu kujjaa|| AyarizrapAyA puNa appasannA,abodiAsAyaNa nabi murako // 5 // (avacUriH) AzIviSazcApi sarpaH paraM suruSTaH san kiM jIvitanAzAtparaM kuryAt / na kiMcidapi / AcAryapAdAH punrprsnnaaH| kiM kurvantItyAha / avodhiM mithyAtvam / yatazcaivamata AzAtanayA gurornAsti modaH // 5 // (artha.) upara kahela dRSTAMtamAM ane dArTItikamAM ghaNo phera je ema kahe . AsIviso ityAdi sUtra. (paraM ke0) paraM eTale atizaya (suruko ke) suruSTaH eTale ghaNo roSa (krodha) pAmelo evo (AsIviso vA vi ke) AzIviSo vApi eTale sarpa paNa (jIvanAsAja ke0) jIvanAzAttu eTale prANanA nAza karatAM (paraM ke.) paraM eTale vadhAre (kiM nu kujA ke0) kiM nu kuryAt eTale zuM kare ? arthAt sarpa ghaNo krodhI thAya to prANa liye, paNa e karatA vadhAre \ kare ? (puNa ke0) punaH eTale paraMtu (AyariapAyA ke0) AcAryapAdAH eTale parama pujya evA AcArya je te (appasannA ke0) aprasannAH eTale hIlanA karavAthI khapA thayA hoya to (abohi ke0) abodhi eTale mithyAtvanI paraMparA pratye kare be. mATe (AsAyaNa ke0) AzAtanayA eTale gurunI AzAtanA kare to (murako ke) mokSaH e. Tale moda je te (navi ke0) nAsti eTale nathI. // 5 // (dIpikA.) anna dRSTAntasya dArTAntikasya ca mahadantaramiti etadevAha / AzIviSazcApi sarpo'pi paraM suruSTaH san kruddhaH san / kiM jIvitanAzAt mRtyoH paraM nu kuryAt / na kiMcidapItyarthaH / AcAryapAdAH punaH aprasannA hIlanayA anugrahAya aprttaaH| kiM kurvantItyAha / abodhi nimittahetutvena mithyAtvasaMhatiM kurvanti / katham / Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane prathama uddezakaH / 54 tadAzAtanayA mithyAtvabandhAt / yatazca evamataH guroH zrAzAtanayA nAsti mokSaH / abodhisaMtAnabandhena anantasaMsArikatvAditi // 5 // ( TIkA. ) va dRSTAntadAntikayormahadantaramityetadAha / yAsi tti sUtram / zrAzIviSazcApi sarpo'pi paraM suruSTaH sukruddhaH san kiM jIvitanAzAnmRtyoH paraM kuryAnna kiMcidapItyarthaH / zrAcAryapAdAH punaraprasannA dIlanayAnanugrahe prvRttaaH| kiM kurvantItyAha / ayodhiM nimittahetutvena mithyAtvasaMhatiM tadAzAtanayA mithyAtvavandhAt / yatazcaivamata AzAtanayA gurornAsti mokSa iti / abodhisaMtAnAnubandhenAnantasaMsArikatvAditi sUtrArthaH // 5 // jo pAvagaM jaliyama vakkamijjA, sIvisaM vA vidu kovaijjA | jo vA visaM khAya jIvicThI, esobamAsAyAyA gurUNaM // 6 // ( avacUriH ) pAvakaM jvalitaM santamavakrAmeta avaSTabhya tiSThet / zrazIviSaM vApi hi kopayet / roSaM grAhayedyo vA viSaM khAdati jIvitArthI eSopamApAyaprAptiM pratyetaDupamAnamAzAtanayA kRtayA gurUNAM saMbandhinyA tadvadapAyo javatIti // 6 // ( artha. ) vallI jo pAvagaM ityAdi sUtra. ( jo ke0 ) yaH eTale je puruSa ( jali ho ) jvalitaM eTale dedIpyamAna evA ( pAvarga ke0 ) pAvakaM eTale ni pratye (vakkamitA ke0 ) apakrAmet eTale valagI rahe. ( vA ke0 ) vA eTale athavA je pu.. ruSa (savisaM vi0 ) zrAzIviSamapi eTale sarpane paNa ( hu ke0 ) khalu eTale nizcaye karIne (kovA ke0 ) kopayet eTale krodha pamADeM, khIjAve. ( vA ke0 ) vATale athavA (jIvizrI ke0 ) jIvitArthI eTale jIvavAnI ichA karanAra evo ( jo ke0 ) yaH eTale je puruSa ( visaM ke0 ) viSaM eTale viSa pratye ( khAya ke0 ) khAdati lekhA (gurUNaM ke0 ) gurUNAM eTale gururjanI ( zAtanayA eTale AzAtanA karI hoya to ( esovamA ke0 upara kahela upamA (dAkhelo ) jANavI // 6 // ) sAyaNayA ke0 ) yA eSopamA eTale A ( dIpikA . ) punarAha / yaH ko'pi pAvakamagniM jvalitaM santamapatrAmet zravaSTanya tiSThati / AzIviSaM vApi bhujaMgamaM vApi kopayet roSaM grAhayet / yo vA viSaM khAdati jIvitArthI jIvitukAmaH / eSA upamA chApAyasya kaSTasya prAptiM prati etaDupamAnamAzAtanayA guruNAM saMbandhinyA kRtayA / tadvat kaSTaM javatIti // 6 // ( TIkA. ) kiM ca / jo pAvagaM ti sUtram / yaH pAvakamagniM jvalitaM santamapatrA Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. medaSTaya tiSThati / zrAzIviSaM vApi hi jujaMgamaM vApi hi kopayet / roSaM grAhayet / yo vA viSaM khAdati / jIvitArthI jIvitukAmaH / eSopamApAyaprAptiM pratyeta - pamAnam / zrAzAtanayA kRtayA gurUNAM saMvandhinyA / tadvadapAyo javatIti sUtrArthaH // 6 // siyA du se pAvaya no DahikA, asIviso vA kuvina na narake // sicyA visaM dAlahalaM na mAre, na vi murako gurudIlagAe // 7 // ( avacUriH ) chAtra vizeSamAha / syAtkadAcit mantrAdipratibandhAdasau pAtrako na dahet / zrAzIviSo vA kupito na jahayet / syAtkadAcidviSaM hAlAhalaM na mArayet / nacApi moko gurohalanayAzAtanayA kRtayA javatIti // 7 // 1 (artha. ) have mAM paNa vizeSa kahe be. siyA ityAdi sUtra ( sizrA ke0 ) syAt eTale kadAca ( se ke0 ) saH eTale te ( pAvaya ke0 ) pAvakaH eTale ani je te maMtrAdikanA prabhAvI ( hu ke0 ) khalu eTale nizcaye karIne ( no DahitA ke0 ) no dahet eTale bAle nahi. ( vA ke0 ) vA eTale athavA ( kuvi ke0 ) kupitaH eTale krodha pAmelo evo (AsI viso ke0 ) zrAzIviSaH eTale sarpa je te ( na jaske ke0 ) na jayet eTale japa kare nahi. (vi ke0 ) api eTale temaja ( se ke0 ) tat eTale te ghaNuM karuM evaM ( hAlahalaM ke0 ) hAlAhalaM eTale hAlAhala nAmaka viSa jete (maMtrAdikanA prabhAvazIja ) ( siyA ke0 ) syAt eTale kadAca ( na mAre ke0 ) na mArayet eTale maraNa Ape nahi. upara kahelI vAta kadAca bane, paNa ( guruhIlate ho ) guruhIlanayA eTale gurumahArAjanI hIlanA karI hoya to tenuM phala jogavyA vinA ( na vi murako ke0 ) na cApi mokSaH eTale buTako nathIM. // 7 // ( dIpikA. ) tatra vizeSamAha / syAtkadAcinmantrAdipratibandhAt asau pAvakaH zragniH na dahati na jasmasAt kuryAt / zrAzIviSo vA bhujaGgo vA kupito na nakSayet na khAdayet / tathA kadAcinmantrAdipratibandhAdeva viSaM hAlAhalamatiraudraM na mArayet na prANAn tyAjayet / evametatkadAcidbhavati paraM nApi moko guruhIlanayA guroH zrazAtanayA javatIti // 7 // ( TIkA. ) tra vizeSamAha / sizrA hutti sUtram / syAt kadAcinmantrAdipratibandhAdasau pAvako'gnirnadadet na nasmasAtkuryAt / zrAzIviSo vA jujaMgo vA kupito na lakSayet na khAdayet / tathA syAtkadA cinmantrAdipratibandhAdeva viSaM hAlAhalama tiraudraM Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| na mArayet / na prANAnAM tyAgaM kArayet / evametatkadAcinavati / nacApi modo guruhIlanayA gurorAzAtanayA- kRtayA navatIti sUtrArthaH // 7 // jo pavayaM sirasA nittumice, suttaM va sIhaM paDibodaijA // jo vA dae sattiagge padAraM, esovamAsAyaNayA guruunnN||7|| (zravacUriH) yaH parvataM zirasA mastakena nettumichet / suptaM vA siMhaM pratibodhayet / yo vA dadAti zaktyagre praharaNa vizeSAgre prahAraM hastena / eSopamAzAtanayA gurUNAmiti // 7 // (artha.) valI jo pavayaM ityAdi sUtra. (jo ke0) yaH eTale je puruSa (pavayaM ke0) parvataM eTale parvata pratye (sirasA ke0) zirasA eTale potAnA mastaka bar3eM (nettuM ke0) nettuM eTale nAMgI nAkhavAne (zve ke0) zvet eTale zve. arthAt koza puruSa mAthAnI TakarathI parvatanA kaTakA karavAne cAhe. (va ke0) vA eTale athavA ko puruSa (suttaM ke0) suptaM eTale sutelA evA (sII ke0) siMhaM eTale siMha pratye (paDiboharA ke0) pratibodhayet eTale jAgRta kare. (vA ke0) athavA (jo ke0) yaH eTale je koi paNa puruSa (sattiagge ke) zaktyagre eTale zakti nAmaka AyudhanI dhArAupara (pahAraM ke0) prahAraM eTale potAnA hAthano prahAra kare. arthAt po. tAno hAtha jorathI pagaDe. te, (guruNaM ke0) guruNAM eTale gururjanI (AsAyaNayA ke0) zrAzAtanayA eTale AzAtanA karI hoya to (esovamA ke0) eSopamA eTale A upara kahelI upamA (dRSTAMta) jANavI. // 7 // (dIpikA.) punaH kiNc| yaH parvataM zirasA mastakena nettuNmit| suptaM vA siMhaM giriguhAyAM pratibodhayet / yo vA dadAti zakteH agre praharaNa vizeSAye prahAraM hastena eSA upamA AzAtanayA gurUNAm // 7 // (TIkA.) kiMca / jo pavayaM ti sUtram / yaH parvataM zirasottamAGgena nettumichet / suptaM vA siMhaM giriguhAyAM pratibodhayet / yo vA dadAti zaktyaye praharaNavizeSAye prahAraM hastena / eSopamAzAtanayA gurUNAmiti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 7 // : sitrA hu sIseNa giriM pi niMde, sidhA hu sIho kuvina nnke|| . siA na niMdiU va sattiaggaM, na prAvi murako guruhiilnnaae|| e|| (zravacUriH) atrApi vizeSamAha / syAtkadAcidyAsudevAdiH prajAvAtizayAt zirasA girimapi nindyAt / syAnmantrAdisAmarthyAtsiMhaH kupito na jadayet / syA Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 550 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - devatAnugrahAderna jinyAdvA zaktyayaM prahAre datte'pyevametatkadA cidbhavati / na cApi mo guruhIlanayA gurorAzAtanayA javatIti // e // ( .) mAM vizeSa kahe be. siyA ityAdi sUtra vAsudeva pramukha puruSa je ( siyA ke0 ) syAt eTale kadAca ( hu ke0 ) khalu eTale nizcaye karIne ( sIse ke0 ) zIrSeNa eTale mastaka vaDe ( giriM pi ke0 ) girimapi eTale parvatane paNa tAnA prajAvathI ( jiMde ke0 ) jindyAt eTale jAMgI nAkhe tathA ( siyA ke syAt eTale kadAcit arthAt maMtrAdikanA sAmarthyazrI ( kuvipro ke0 ) kupitaH Tale krodhI thalo evo ( sIho ke0 ) siMhaH eTale siMha je te ( hu ke0 ) kha eTale nizcaye karIne ( na narake ke0 ) na jayet eTale lakSaNa na kare. ( vA ke athavA (si ke0 ) syAt eTale kadAca devatAdikanA anugrahAthI ( satti ho ) zaktyayaM eTale zakti nAmaka zrAyudhanI dhArA prahAra kare bate paNa ( najiM aa ke0 ) na jinyAt eTale zarIrAdikane bhede nahi. yA vAta kadAca bane. paNa ( vimurako guruhIlAe ke0 ) na cApi moko guruhIbanayA eTale gurunI hIla karI hoya to tenuM phala jogavyA vinA buTako nathI. // e // ( dIpikA. ) tra vizeSamAha / syAtkadAcit kazcid vAsudevAdiH prajAva tizayAt zirasA mastakena girimapi parvatamapi jinyAt / syAtkadAcit mantrA sAmarthyAtsiMhaH kupito na jayet / syAtkadAcit devatAnugrahAdinA zaktyayaM prahA datte'pi na jiMdyAt / evametat kadAcid navati / paraM na cApi moko guruhI lanaya gurAzAtanayA javatIti // e // ( TIkA.) tra vizeSamAha / sikhA hutti sUtram / syAtkadAcitkazcidvAsudevA vi prabhAvAtizayAvirasA girimapi parvatamapi jinyAt smAnmantrAdisAmarthyAtsiMhaH pito na kSayet / syAddevatAnugrahAderna jindyAdvA zaktyamaM prahAre datte'pi / evametatva dAcidbhavati / na cApi moko gurudIlanayA gurorAzAtanayA javatIti sUtrArthaH // e AyaripAyA puNa appasannA, bohiyAsAya nacimurako // tamhA yAbAhasudA nikaMkhI, guruppasAyAnimudo ramitA // 10 // 1 ( zravacUriH ) evaM pAvakAdyAzAtanAlpA / gurvAzAtanA tu mahatIti pradarzana rthamAha / zrAcAryapAdAH punaraprasannA ityAdi pUrvavat / yasmAdevaM tasyAdevAnAba Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane prathama uddezakaH / 55-1 dhasukhAnikAGkSI mokSasukhAbhilASI sa sAdhurguruprasAdAnimukhaH zrAcAryAdiprasAda udyaktaH san rameta varttata // 10 // ( artha. ) ani pramukhanI AzAtanA karatAM gurunI AzAtanA moTI be. eja dekhADavAne yeM kahe be. thAyariya ityAdi sUtra " AyariyapAyA puNa appasannA hisAba morako " eno artha pAMcamI gAthAnA uttarArdha mAphaka jAvo. ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale je kAraNa mATe ema be te kAraNa mATe (aNA* bAhasudA nikkhI ke0 ) anAbAdhasukhA nikAGkSI eTale mokSasukhanI ichA karanAra puruSa je te ( guru pasAyAnimuho ke0 ) guruprasAdAnimukhaH eTale gurunI prasannatA rAkhavAne udyamavaMta evo ( ramitA ke0 ) rameta eTale rahe. // 10 // ( dIpikA . ) evaM pAvakAzAtanA zralpA / gurvAzAtanA mahatIti zratizayapradarzanArthamAha / AcAryapAdAH punaH aprasannA ityAdi padadvayavyAkhyA pUrvavat / yasmAt evaM tasmAt zranAbAdhasukhA nikAGkSI mokSasukhAbhilASI / sAdhurguruprasAdA nimukhaH AcAryAdInAM prasAda jayaktaH san rameta // 10 // ( TIkA. ) evaM pAvakAdyAzAtanAyA gurvAdyAzAtanA mahatItyatizayapradarzanArtha - mAha / prAya riti sUtram / zrAcAryapAdAH punaraprasannA ityAdiH pUrvArdhaH pUrvavat / yasmAdevaM tasmAdanAbAdhasukhA nikAGkSI modasukhA jilASI sAdhuH guruprasAdAji - mukhaH / zrAcAryAdiprasAda udyuktaH san rameta varteta iti sUtrArthaH // 10 // jahA higgIjalaNaM namase, nANAduImaMtapayAnimittaM // evAyaritryaM navacichA, prAMtanANovagana vi saMto // 11 // 1 ( yavacUriH ) kena prakAreNetyAha / yathAhitAgnirjvalanopaskArI brAhmaNo jvalanaM namasyati / nAnAhutayo ghRtAdyAH / mantrapadAni ' agnaye svAhA ' ityAdIni / tairajisaMskRtaM dIkSAniSiktamityarthaH / evamagnimivAcAryamupatiSThet seveta / anantajJAnopagato'pi san // 11 // ( artha. ) have zI rIte udyamavaMta rahe te kahe be. jahA ityAdi sUtra. ( jahA ke0 ) yathA eTale jema ( zrahiggI ke0 ) AhitAgniH eTale sthApana karayA be nijeNe evo brAhmaNa je te ( nANAhuzmaMtapayA nimittaM ke0 ) nAnAdutimantrapadA. jiSiktaM eTale ghRtAdikanI nAnAvidha Ahuti ne maMtranA pada vaDe saMskAravAlo 1. karelo evA (riMga ke0 ) agniM eTale ani pratye (namase ke0 ) namasyati eTale Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. pUjA kare . ( eva ke0) evaM eTale upara kahelo brAhmaNa jema agninI pUjA kare The, tema sAdhu je te (aNaMtanANovaga vi saMto ke0) anantajJAnopagato'pi san eTale svaparaparyAyasahita vastune viSaya karanAruM mATe ja anaMta evA jhAne karI yukta hoya to paNa (Ayarizra ke0) AcArya eTale AcArya pratye (uvacizmA ke0) upatiSThet eTale vinayathI seve. // 11 // (dIpikA.) kena prakAreNa rameta ityAha / zrAhitAgniH kRtAvasathAdirjAhmaNo yena prakAreNa jvalanamagniM namasyati / kiMnnUtaM jvalanam / nAnAhutimantrapadAniSiktam / tatra aahutyoghRtprdepaadiruupaaH| mantrapadAni 'agnaye svAhA' ityevmaadiini| taiH yAhutimantrapadaiH aniSiktaM dIdAlaMkRtamityarthaH / evamagnimiva AcArya vinItaH sAdhuH upatiSThet vinayena seveta / kiMjUtaH saadhuH| anantajJAnopagato'pi / anantaM svaparaparyAyApekSayA vastu jJAyate yena tat anantaM tena upagataH sahito'pi san kimaGga punaH anya iti // 11 // (TIkA) kena prakAreNetyAha / jahA hiariMga tti sUtram / yathAhitAniH kRtA' vasathA dirbrAhmaNo jvalanamagniM namasyati / kiMviziSTamityAha / nAnAhutimantrapadAnipiktam / tatrAhutayoghRtapradepAdilakSaNA mantrapadAnyagnaye vaahetyevmaadiini|tairnissiktN diidaasNskRtmityrthH| evamagnimivAcAryamupatiSThet vinayena seveta / kiMviziSTa shtyaah|anntjnyaanopgto'piitynntN svaparaparyAyApekSayA vastu jJAyate yena tadanantajJAnaM tApagato'pi san / kimaGga punaranya iti suutraarthH|| 11 // jassaMtie dhammapayA sike, tassaMtie veNazyaM pnyje|| sakArae sirasA paMjalIna, kAyaggirA no maNasA aniccaM // 12 // (avacUriH) etadevAha / yasyAntike dharmapadAni siddhAntapadAni shidet| tasyAntike tatsamIpe / ki mityAha / vainayikaM prayuJjIta / vinaya eva vainayikaM tatkuryAditi nAvaH / kathamityAha / satkArayet / anyubAnAdinA zirasottamAGgena prAJjaliH projatAJjaliH kAyena, vAcA mastakena vanda ityAdirUpayA, manasA nAvaprativandharUpeNa nityaM satkArayet na tu sUtragrahaNakAla eva // 12 // (artha.) eja spaSTa kare . jassaMtie ityAdi sUtra. sAdhu je te (jassaMtie ke) yasyAntike eTale jenI pAse (dhammapayA ke0) dharmapadAni eTale siddhAMtanAM pado (sile ke0) zideta eTale zIkhe. (tassaMtie ke0) tasyAntike eTale tenI pAse (veNa; Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane prathama uddezakaH / 553 ke0 ) vainayikaM eTale vinaya pratye ( parchaje ke0 ) prayuJjIta eTale kare. zIrIte vinaya karavo te kaDe be. ( jo ke0 ) are ziSya ( paMjalI ke0 ) prAtaliH eTale be hAtha joDIne ( sirasA ke0 ) zirasA eTale mastakavaDe tathA ( kAryaggirA ke0 ) kAyena girA eTale kAyAvaDe chAne " Haru vaMdAmi " ityAdi vANIvaDe temaja ( ya ke0 ) ca eTale valI (maesA ke0 ) manasA eTale jAvayukta manavaDe ( ciM ke0 ) nityaM eTale nitya arthAt kevala pATha levAne samayeja nahi, to sarva kAlaneviSe - dhyApaka guruno (sakkArae ke0) satkArayet eTale satkAra karavo. // 12 // ( dIpikA . ) etadeva punaH spaSTayati / sAdhuryasya zrAcAryAdeH samIpe dharmapadAni . dharmaphalAni siddhAntapadAni zikSeta yadadyAt / tasya yAcAryAdeH antike samIpe vinayaM prayuJjIta / vinaya eva vainayikaM tatkuryAditi bhAvaH / kathaM vinayaM kuryAdityAha / guruM satkArayet / na / zrayuJjAnAdinA pUrvoktena yuktaH / punaH zirasA mastakena prAJjaliH: san / tathA kAyena zarIreNa tathA girA vAcA ' mastakena vanda ' ityAdirUpayA / jo iti ziSyasya zrAmantraNe / manasA jAvapratibandharUpeNa / nityaM sadaiva satkArayet / na tu sUgrahaNakAla eva / kuzalAnubandhacchedanaprasaMgAt / evaM ca manasi kuryAt // 12 // (TIkA.) etadeva spaSTayati / jassa tti sUtram / yasyAntike yasya samIpe dharmapadAni dharmaphalAni siddhAntapadAni zidetAdadyAt / tasthAntike tatsamIpe / kimityAha / vai kiM prayuJjIta / vinaya eva vainayikaM tatkuryAditi jAvaH / kathamityAha / satkArayedAnAdinA pUrvoktena / zirasottamAGgena prAJjaliH protAJjaliH san kAyena dehena girA vAcA ' mastakena vandaM ' ityAdirUpayA / jo iti ziSyAmantraNam / manasAca jAvapratibandharUpeNa nityaM sadaiva satkArayet / na tu sUtragrahaNakAla eva / kuzalAnubandhavyavacchedaprasaMgAditi sUtrArthaH // 12 // lakA dayA saMjamavaMnaceraM, kallANanAgissa viso divANaM // je me gurU sayayamapusAsayaMti, tehiM gurU sayayaM pUSprayAmi // 13 // ( avacUri : ) evaM manasi kuryAdityAha / lApavAdanayarUpA, dayAnukampA, saMyamaH pRthvyAdiviSayaH / brahmacaryaM ca / etallAdi kalyANanAjino monAjino jIvasya vizodhisthAnaM karmamalApanayanasthAnaM varttate / anena ye mAM guravaH satatamanuzAsayanti zikSayanti / tAnahaM gurUn satataM pUjayAmi // 13 // ( .) gurunI sevA karatA manamAM pariNAma kevA rAkhavA te kahe be. lakA i 70 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 rAyaM dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-43-mA. tyAdi sUtra. (kahANanAgissa ke0) kalyANa-nAginaH eTale zujamArge cAlanAra hovAthI kalyANano nAgI evA sAdhune (lajA ke0) lajA eTale lokApavAdanayarUpa lajA, (dayA ke0) dayA eTale dayA. (saMjama ke0) saMyamaH eTale SaDjIvanikAyanI yatanA rUpa saMyama tathA (baMjaceraM ke) brahmacarya eTale vizucha tapasyA pramukhanuM AcaraNa karavaM te. yA sarva ( visohigaNaM ke0) vizodhisthAnaM eTale kamarUpa malane dhoza nAkhanAra evaM be. (je ke0) ye eTale je (gurU ke0) guravaH eTale guru je te (me ke0) mAM eTale mane (sayayaM ke0) satataM eTale niraMtara (zraNusAsayaMti ke0) anuzAsayanti eTale kalyANa prAptine arthe zikhAmaNa dene, (tehiM ke0) tAn eTale te (gurU ke0) gurun eTale guru pratye (sayayaM ke0) satataM e. Tale niraMtara (pUayAmi ke0) pUjayAmi eTale pUnuM buM. // 13 // (dIpikA.) lajA, dayA, saMyamo, brahmacaryaM ca etaccatuSTayaM kalyANajAgino modAnilASiNo jIvasya vipadavyAvRttyA kuzalapadapravartakatvena ca vizodhisthAnaM kamamalApanayanasthAnaM varttate / tatra lajA apvaadnyruupaa| dayA anukmpaa| saMyamaH pR. thivyaadivissyH| brahmacaryaM vizuddhatapo'nuSThAnam / etatkathanena etajjJAtaM / ye guravo mAM satataM nirantaramanuzAsayanti kaTyANayogyatAM nayanti / tAn ahametAdRzAn gurUn satataM pUjayAmi / na tenyaH anyaH pUjAyogya iti // 13 // . (TIkA.) evaM ca manasi kuryAdityAha |ljaa daya tti sUtram / lajA apavAdanayarUpA / dyaanukmpaa|sNymH pRthivyAdijIvaviSayaH / brahmacarya vishuddhtpo'nusstthaanm| etabajAdi vipadavyAvRttyA kuzalapadApravartakatvena kalyANa-nAgino jIvasya vizodhisthAnaM karmamalApanayanasthAnaM varttate / anena ye mAM gurava AcAryAH satatamanavaratamanuzAsayanti kalyANayogyatAM nayanti / tAnahamevaMcUtAn gurUn satataM pUjayAmi / na tenyo'nyaH pUjAI iti sUtrArthaH // 13 // jahA nisaMte tavaNaccimAlI, panAsaI kevalanAradaM tu|| evAyari suasIlabuddhie, virAyaI suramane va iMdo // 24 // (avacUriH) yathA nizAnte rAtryavasAne divasa ityarthaH / tapannacirmAlI sUryaH pranAsayatyuddayotayati / kevalaM saMpUrNa nAratam / tuzabdAdanyacca / evamAcAryaH / zrutena, zIlena paroha viratirUpeNa, buddhyA ca yuktaH san prakAzayati jIvAdIn / evaM vattemAnaH sa sAdhuniH parivRto virAjate suramadhya zvendraH // 14 // ........ Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ............ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 555 ... (artha.) yA kAraNathI paNa e guru atizaya pUjya ne, ema kahe je. jahA ityAdi sUtra. (jahA ke0) yathA eTale jema ( nisaMte ke0) nizAnte eTale rAtrino aMta thae bate arthAt divasane viSe (tavaNaccimAtI ke0) tapannarciaulI eTale prakAza karato evo sUrya je te (tu ke0) nizcaye karIne ( kevalajArahaM ke) kevalanArataM eTale saMpUrNa jarata kSetra pratye (patnAsae ke0) prajAsayet eTale prakAzita kare . (eva ke0) evaM eTale e prakAre (Ayari ke0) AcAryaH eTale AcArya je te (suasIlabu. kie ke0) zrutazIlabuddhyA eTale zruta te Agama, zIla te pArakAnuM mAtuM karavAnI zvA na rAkhavI te ane buddhi te khAnAvikabuddhi e traNa vastubaDe, jIvAdipadArthone yathArthapaNe prakAzita kare . tathA (va ke) vA eTale jema (suramaple ke0) suramadhye eTale devatAu~mA (iMdo ke) iMDaH eTale iMDa zone , tema sAdhusamudAyamA ( virAyaI ke0) virAjate eTale zone . // 14 // (dIpikA.) ataH kAraNAd ete pUjyA ityAha / arciAlI sUryaH nizAnte rAtreH ante divasa ityrthH| kevalaM saMpUrNa nArataM nrtdetrm|tushbdaadnycc / krameNa pranAsayati uyotayati / kiM kurvan arciAlI / tapan / evamAcAryoM jIvAdinAvAn prakAzayati / kiMnUta AcAryaH / shrutshiilbuddhikH| zrutena Agamena zIlena parohavi. ramaNena buTyA ca khAjA vikyA yuktaH san / evaM ca vartamAna AcAryaH sAdhuniH parivRto virAjate / ka zva / suramadhye sAmAnikAdidevamadhye gata jhancha va // 14 // (TIkA.) ztazcaite pUjyA ityAha / jaha tti sUtram / yathA nizAnte rAtryavasAne divasa ityarthaH / tapannarcirmAlI sUryaH prajAsayatyuddayotayati / kevalaM saMpUrNa nArataM nrtkssetrm|tushbdaadnyccaakrmennaivmrciaaliivaacaaryHshrutenaagmen zIlena parakhoha viratirUpeNa buddhyA ca svAnAvikyA yuktaH san prakAzayati jiivaadinaavaaniti| evaM ca vartamAnaH susAdhubhiH parivRto viraajte|surmdhy zvasAmAnikAdimadhyagata zva inzati 14 jadA sasI komuzjogajutto, nakattatArAgaNaparikhuDappA // khe sohaI vimale apnamukke, evaM gaNI sohara nikumane // 15 // . (zravacUriH ) kiMca / yathA zazI kaumudIyogayuktaH / kArtikapaurNamAsyAmudita i. tyarthaH / nadAtratArAgaNaparivRtAtmA tArAdinirvata ityarthaH / kha AkAze zoz2ate vimale'jramukte / evaM gaNI prAcAryaH zocate ninumadhye // 15 // (artha.) valI jahA ityAdi sUtra. (jahA ke0) yathA eTale jema (komujo Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAMga tatAlIsa-(43)-mA. gajutto ke0) kaumudIyogayuktaH eTale caMDikAnA (cannInA) yoge karIne yukta arthAt kArtikI pUrNimAnI rAtrie ugelo evo (nakattarAgaNaparivumappA ke0). nakSatratArAgaNaparivRtAtmA eTale nakSatronA tathA tArAUnA samudAya rUpa parivAre vITAyalo evo (sasI ke0) zazI eTale caMdramA je. te (appamukke ke0) acamukte eTale nirmala evA (khe ke0) khe eTale AkAzane viSe ( sohara ke0) zojate eTale zone je. (evaM ke0) evaM eTale e prakAre (gaNI ke0) gaNiH eTale AcArya je te (nikumale ke0) nikumadhye eTale sAdhumAM (sohara ke0) zojate eTale zone . // 15 // (dIpikA.) punarAha / yathA candraHkha AkAze zojate / kiNjuutH| kaumudiiyogyuktH| kArtikapaurNamAsyAmuditaH / punaH kiMjUtaH canchaH / nksstrtaaraagnnprivRtaatmaa|ndaatraiH tArANAM gaNairvRndairyukta iti bhAvaH / kiMjUte khe / ajrmukte| punaH kiMjUte khe / vimale nirmale |anmuktmaakaashmtyntN nirmalaM javatIti khyApanArtham / tadevaM candra zva gaNI AcAryaH zojate jigumadhye / ato'yaM guruH mahatvAtpUjya iti // 15 // . (TIkA.) kiMca / jaha tti sUtram / yathA zazI candaH kaumudIyogayuktaH kArtikapaurNamAsyAmudita ityrthH| sa eva vizeSyate / nakSatratArAgaNaparivRtAtmA nakSatrAdiniyukta iti nAvaH / kha zrAkAze zojate / kiMviziSTe khe| vimale'vamukte / ajramu. ktamevedaM vimalaM javatIti khyaapnaarthmett| evaM candra zva gaNyAcAryaH zojate nikumadhye sAdhumadhye / ato'yaM mahattvAtpUjya iti sUtrArthaH // 15 // mahAgarA AyariyA madesI, samAhijoge suasiilbujhieN|| saMpAvinakAme aNuttarAI; ArAhae tosa dhammakAmI // 16 // (avacUriH) mahAkarA jJAnAdijAvaratnAkarA maveSiNo modaikAnilASiNaH / kaiH| samAdhiyogazrutazIlabujhiniH / smaadhiyogaiH| dhyaanvishessaiH| zrutena haadshaanggaajyaasen| zIlena sdaacaarruupenn| buddhyA cautpttikyaadiruupyaa| anye tu vyAcadate / zrutazIlabuddhInAM mahAkarA iti| tAn AcAryAn saMprAtukAmo'nuttarANi jJAnAdIni aaraadhyechinykrnnen| na sakRdeva / apitu toSayedasakRtkaraNena dharmakAmo nirjarArtham // 16 // (artha.) valI mahAgarA ityAdi sUtra. ( aNuttarA ke0) anuttarANi eTale sarvotkRSTa evA jJAnAdi ranonI (saMpAvijakAme ke0) saMprAptukAmaH eTale prAptinI i. chA karanAra evA sAdhu je te ( mahAgarA ke0) mahAkarAn eTale jhAnAdi ratnonI khA. Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 557 NarUpa evA tathA ( samAhijogesuasIlabuchie ke) samAdhiyogazrutazIlabujhiniH samAdhiyoga eTale samAdhiyoga nAmaka dhyAnavaDe, zruta eTale chAdazAMgI rUpa zruta . vaDe, zIla eTale pArakuM mAtuM karavAnI zchA na rAkhavI tevaDe tathA buddhi eTaleautpattikI pramukha buddhivaDe ( mahesi ke0) maheSiNaH eTale moda prAptine arthe udyamavaMta evA (AyariA ke) AcAryAn eTale AcAryapratye (ArAhae ke0) ArAdhayet eTale vinaya pramukha karIne ArAdhe. kevala jJAna melavavAnI zyAthIja thoDIvAra AcAryanI. ArAdhanA karavI ema nathI. to (dhammakAmi ke) dharmakAmI eTale karmanirjarAno hetucUta evA dharmanI zchA karanAra sAdhu je te (tosaya ken) toSayet eTale satata sevA karI AcAryajIne prasanna kare. // 16 // (dIpikA.) punaH kiNc|dhrmkaamo nirjarArtha / natu jJAnaphalApekyApi / sAdhuH tAn AcAryAn saMprAptukAmo'nuttarANi jJAnAdIni ArAdhayed - vinayakaraNena / na ekavArameva / kiMtu toSayed vAraMvAraM vinayakaraNena saMtoSaM graahyet| tAn kAn aacaaryaan| ye mhaakraaH| jnyaanaadinaavrtnaanaamaakraaH| punaH kiMnUtA AcAryAH / maheSiNaH modaiSiNaH / kathaM mahaiSiNaH / ityAha / smaadhiyogshrutshiilbuchiniH| samAdhiyogaiAnavizeSaiH zrutena hAdazAGgAnidhAnena zIlena paraDoha viratirUpeNa buddhyA ca autpattikyAdirUpayA / anya AcAryA zvaM vyAkhyAnayanti / samAdhiyogazrutazIlabuddhInAmAkarA iti // 16 // . (TIkA.) kiMca / mahAgara tti suutrm| mahAkarA jJAnAdinAvaratnApekSayA zrAcAryA mahaiSiNo modaiSiNaH / kathaM mahaiSiNa ityAha / smaadhiyogshrutshiilvuddhitiH| samAdhiyogAna vizeSaiH, zrutena hAdazAGgAnyAsena, zIlena paroha viratirUpeNa, buddhyA cautpattikyAdirUpayA / anye tu vyAcakSate / samAdhiyogazrutazIlabuddhInAM mahAkarA iti / tAnevaMjUtAnAcAryAn saMprAtukAmo'nuttarANi jJAnAdIni ArAdhayevinayakaraNena / na sakRdevApi tu toSayedasakRtkaraNena topaM grAhayet / dharmakAmo nirjarAthaM na tu jJAnAdiphalApekyApIti sUtrArthaH // 16 // succA Na medAvi sunAsibAI, sussUsae aayriappmtto|| arAhazttA pA guNe aNege, se pAvaI sikSmiNutaraMti vemi // 17 // viNayasamAhIe paDhamo uddeso sNmto||1|| Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha,nAga tetAlIsa-(43)-mA. ... ( avacUriH) zrutvA medhAvI sujASitAni zuzrUSayedAcAryamapramattaH / evaM guruzuzrUSAparaH sa ArAdhya guNAnanekAn jJAnAdIn prApnoti sidhimanuttarAM muktimanantasaukhyAmityarthaH // 17 // .. iti vinayasamAdhyavacUrAvuktaH prathama uddezaH // 1 // - (artha.) soccA NaM ityAdi sUtra. ( mehAvi ke0 ) medhAvI eTale buddhizAlI evA sAdhu je te (sunAsibAra ke0) sunASitAni eTale gurunI arAdhanAnA phala kahenArA evA sArA vacano pratye ( socA ke0) zrutvA eTale sAMjalIne (appamatto ke) zrapramattaH eTale ninAdi pramAdano tyAga karato bato (Ayariza ke0) acAryAn eTale zrAcAryapratye ( sussUsae ke0) zuzrUSayet eTale seve; arthAt zrAcAryanI ANAmAM rahe. zrA rIte je varte, ( se ke0) saH eTale te sAdhu je te (aNege ke0) anekAn eTale ghaNA (guNe ke0) guNAn eTale jJAnAdi guNo pratye (rAhaettA ke0) ArAdhayitvA eTale ArAdhanA karIne (aNuttaraM ke) anuttarAM eTale. sarvotkRSTa evI (simi ke0) sikiM eTale muktirUpa siddhi pratye (pAva ke0) prApnoti eTale pAme be. (tibemi) eno artha pUrvavat jANavo. A gAthAmAM be NakAra te vAkyAlaMkA. rane arthe jANavA // 17 // iti vinayasamAdhi adhyayananA bAlAvabodhano prathama uddeza saMpUrNa // 1 // (dIpikA.) punarAha / medhAvI paeikataH sAdhuH sadA zrAcAryAn zuzrUSayet / kiM kRtvA / sunASitAni gurvArAdhanaphalAnidhAyakAni zrutvA / kiMviziSTo medhAvI / apramattaH nikhaadiprmaadrhitH| ya evaM guruzuzrUSAparaH sa guNAn anekAn jhAnAdirUpAn ArAdhya sikimanuttarAM muktimanantaraM sukulAdiparamparayA vA prApnoti / bravImIti pUrvavat // 17 // * iti zrIdazavaikAlike zabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM navamAdhyayane prathamodezakaH samAptaH // 1 // - (TIkA.) socA NaM ti sUtram / zrutvA medhAvI sunASitAni gurvArAdhanaphalAnidhAyIni / kimityAha / zuzrUSayedAcAryAnapramatto nisAdirahitastadAjJAM kurviitetyrthH| ya evaM guruzuzrUSAparaH sa ArAdhya guNAnanekAn jJAnAdIn prApnoti sidhimnuttraam| muktimityarthaH / anantaraM sukulAdiparaMparayA vA / bramIti pUrvavadayaM sUtrArthaH // 17 // iti zrIdazavaikAlikaTIkAyAM zrIharijamasUri viracitAyAM navamAdhyayane prathama uddezakaH Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . . . dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddeshkH| yathae .. atha dvitIya uddeshH| mUlAna khaMdhappanavo dumassa, khaMdhAna pacA samurviti sAhA // sAhappasAdA virudaMti pattA, tAsi puSpaM ca phalaM raso a||2|| (avacUriH) atha dvitIya uddeza ucyate / mUlAd AdiprabandhAt skandhotpattighumasya / skandhAtpazcAtsamupayAnti shaakhaaH| zAkhAnyaH prazAkhA virohanti jAyante / tAjyo'pi patrANi / tataH se tasya dhumasya puSpaM ca phalaM ca rasazca phalagata eva / ete krameNa navantIti // 1 // - (artha.) have vinayanA adhikAramAMja bIjo uddeza kahe . mUlAna ityAdi sUtra. (mUlAja ke) mUlAt eTale mUlathI (jaDathI) (umassa ke0) sumasya eTale vRdanA (khaMdhappanavo ke0) skandhapranavaH thaDanI utpatti thAya . (pachA ke0) pazcAt eTale thaDa utpanna thayA paDI ( khaMdhAna ke) skandhAt eTale thaDathakI ( sAhA ke0) zAkhAH eTale zAkhAu~ je te ( samurviti ke0) samupayAnti eTale utpanna thAya . ( sAhappasAhA ke0 ) zAkhAcyaH prazAkhAH eTale zAkhAu~thakI nAnI zAkhA (viruhaMti ke0) virohanti eTale utpanna thAya be. ( ta ke) tataH eTale te nAnI zAkhAu~ thakI (pattA ke0) patrANi eTale pAtrAM utpanna thAya . te pAtrAthakI (si ke) tasya eTale te vRdane ( puppha ke0) puSpaM eTale puSpa ( ca ke0) ca eTale punaH (phalaM ke0) phalaM eTale phala (zra ke) ca eTale ane ( raso ke0) rasaH eTale rasa anukrame thAya . // 1 // __ (dIpikA.)atha navamAdhyayane vinayAdhikAra eva dvitiiyodeshkHpraarjyte| pUrva prathamoddezake vinysmaadhiruktH| dvitIyo'pi vinayAdhikAravAn ucyte| tatra suutrm|ghumsy vRdasya mUlAdAdiprabandhAt skandhaprajavaH sthumotpaadH| tataH skandhAtpazcAt zAkhAstasya jujAkalpAH samupayAnti AtmAnaM prApnuvaMti utpadyanta ityrthH| tathA zAkhAnya jaktasvarUpAcyaHprazAkhAstAsAmaMzannUtA virohanti jaaynte| tathA tAnyo'pi prazAkhAnyaH patrANi parNAni virohnti| tatastadanantaraM se tasya sumasya puSpaM ca phalaM ca rasazca // 1 // (TIkA.) vinayAdhikAravAneva dvitIya ucyate / tatredamAdima suutrm| mUlAja - tyAdi / zrasya vyaakhyaa|muulaadaadiprvndhaat skandhapranavaH syuddotpaadH| ksyetyaah| sumasya vRdsy| tataH skandhAt sakAzAt pazcAttadanu samupayAntyAtmAnaM prApnuvaMtyutpadyaMta ityarthaH / kAstA ityAha / zAkhAsta jAkalpAH / tathA zAkhAnya uktaladANAnyaH Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. prazAkhAstadaMzajUtA virohanti jAyante / tathA tenyo'pi patrANi parNAni virohanti / tatastadanantaraM se tasya umasya puSpaM ca phalaM ca rasazca phalagata evaite krameNa navantIti sUtrArthaH // 1 // . evaM dhammassa viNao, mUlaM paramo ase murko|| jeNa kittiM suaM sigcha, nIsesaM caabhigb|||| -- (avacUriH) evaM dRSTAntamanidhAya dArTAntikayojanAmAha / evaM dharmakalpAmasya vinayo mUlam / paramaH pradhAno rasaH se tasya mokssH| skandhaprAptAni surAsuranarasukhAni / yeneti tRtIyA paJcamyA |yto vinayAtpatrakalpAM kIrti puSpakalpaM zrutaM zlAghyaM prazaMsAspadanUtaM ca niHzeSamadhigati prApnoti // 2 // (artha.) upara kahela dRSTAMta dATa tikane viSe joDe je. evamityAdi sUtra.(evaM ke0) evaM eTale jema vRdanA mUla pramukha upara kahyAM tema ( dhammassa ke ) dharmasya eTale dharma rUpa kalpavRdanuM ( viNa ke ) vinayaH eTale vinayarUpa (mUlaM ke0) mUlaM eTale mUla jANavU. (a ke0) ca eTale ane (se ke0) tasya eTale te dharmarUpa kalpavRdAnoM (murako ke0) modaH eTale mokSarUpa (paramo ke0) paramaH eTale phalamAMno utkRSTa rasa jANavo. tathA enA khaMdha vigerene sthAnake devalokanI prApti, sArA kulamAM utpatti pramukha jANavAM. have vinaya kevo te kahe je. (jeNa ke) yena eTale je vinayavaDe sarvatra ( kittiM ke) kIrti eTale yaza kIrti, ( sujhaM ke0) zrutaM eTale aMgapraviSTAdi zruta ane ( nIsesaM ke0) niHzeSaM eTale saMpUrNa (sigdhaM ke) zlAghyaM eTale zreSTha vastu pratye (ahigala ke0) adhigati eTale pAme be. // 2 // - (dIpikA.) evaM dRSTAntamanidhAya daantikyojnaamaah| evaM dharmasya paramakalpavRdasya vinayo mUlamAdiprabandharUpaM parama iti agro rasaH / se tasya phalarasavanmodaH / skandhAdikalpAni tu devlokgmnsukulaagmaadiini|ato vinayaH krtvyH| yena vinayena kRtvA sAdhuH kIrti sarvatra zunapravAdarUpAmadhigati prApnoti / punaH zrutam / aGgapraviSTAdi / zlAghyaM prazaMsAspadInUtaM niHzeSaM saMpUrNaM ca prApnoti // 2 // ___ (TIkA.)evaM dRSTAntamanidhAya dArzantikayojanAmAha / evaM ti sUtram / asya vyaakhyaa| evaM summuulvt|dhrmsy paramakalpavRkSasya vinayo mUlamAdiprabandharUpam / parama ztyamo rsH| se tasya phalarasavanmodaH skandhAdikalpAni tu devlokgmnsukulaagmnaadiini|shrto vinayaH krtvyH|kiNvishisstt ityAha / yena vinayena kIrti sarvatra zujapravAdarUpAM Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama udezakaH / 561 tathA zrutamaGgapraviSTAdi / zlAghyaM prazaMsAspadabhUtaM niHzeSaM saMpUrNamadhigacchati prApnotIti 2 je caM mie yade, dubAI niyamI saDhe // buna se viNIcyappA, kaThaM so gayaM jar3hA // 3 // ( vacUriH ) vinayavato doSamAha / yazca caMmo roSaNaH, mRgo mUrkhaH, stabdho jAtyAdimadonmattaH / durvAdI priyavaktA / nikRtI mAyI / zaThaH saMyamayogeSvanAdRtaH / etecyo doSeyo yo'vinayaM karoti / sa brahyate saMsArasrotasA vinItAtmA kASThaM srotogataM pravAhapatitaM yathA // 3 // ( (artha) je vinaya sAcavato nathI teno doSa kahe be. je ityAdi sUtra. (je ke0 ) yaH eTale je puruSa (caM ke0 ) cakaH eTale krodhI, ( mie ke0 ) mRgaH eTale ajJa 0 ) stabdhaH eTale jAtipramukhanA ahaMkArathI unmatta thalo, ( DuvAI ke0 ) DurvAdI eTale apriya jASaNa karanAro, ( niADI ke0 ) nikRtimAn eTale kapaTI ( ke0 ) ca eTale ne ( saDhe ke0 ) zaThaH eTale saMyama vyApArane viSe niSkAlajI evo hovAthI vinaya na kare. ( se ke0) saH eTale te (aviNyappA ke0 ) avinItAtmA eTale sarva kalyANaM sAdhana evA vinayane na sAcavanAra puruSa je te ( so gayaM ke 0 ) srotogataM eTale jalanA pravAhamAM paDelaM ( kaTaM ke0 ) kASThaM eTale kASTha ( lAkaDuM ) ( jahA ke0 ) yathA eTale jema tapAi jAya be tema (vuna ke0 ) udyate eTale saMsAra samunA pravAhamA tapAi jAya be. // 3 // ( dIpikA . ) atha vinayadoSamAha / sAdhuH etebhyo doSebhyo vinayaM na karo - ti / sa saMsArasrotasA hyate / kiMvat / kASThamiva / kiMbhUtaM kASTham / srotogataM nadyAdivanIpatitam / kiMnUtaH sAdhuH / caeko roSaNaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / mRgo'jJo hitamapi ukto ruSyati / punaH stabdhaH jAtyAdimadonmattaH / punaH durvAdI priyavaktA / punaH nikRtimAn mAyAsahitaH / punaH zaThaH saMyamayogeSu yadararahitaH / punaH avinItAtmA sakalakalyANakAraNena vinayena rahitaH // 3 // (TIkA.) vinayavato doSamAha / je yatti sUtram / zrasya vyAkhyA / yazcaeko roSaNo mRgo'jJaH hitamapyukto ruSyati / tathA stabdho jAtyAdimadonmattaH / durvAgapriyavaktA / nikRtimAn mAyopetaH / zaThaH saMyamayogeSvanAdRta ejyo doSebhyo vinayaM na karoti yaH / udyate'sau pApaH saMsArasrotasA tha vinItAtmA sakalakalyANaka nibandhana vinaya virahitaH / kimivetyAha / kASThaM srotogataM nadyAdivahanIpatitaM yathA tadvaditi sUtrArthaH // 3 // 71 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. viSayaMmi jo navAeNaM, coina kuppaI naro // divaM so sirimiti, daMmeNa pahie // 4 // ( yavacUri : ) vinaya upAyena ekAntamRDujaNanAdirUpeNa codita uktaH kupyati naro yo'tra / nidarzanamAha / divyAmamAnuSImasau zriyamAgacchantImAtmano javantIM daena kASThamayena pratiSedhayati nivArayati // 4 // (artha) valI viSaya mi ityAdi sUtra ( jo ke0 ) yaH eTale je ( naro ke0 ) naraH eTale manuSya je te ( uvAraNa ke0 ) upAyena eTale miSTa vacana pramukha upAya vaDe ( viSayami ke0 ) vinaye eTale vinayane viSe ( coiTa ke0 ) coditaH eTale prerayo to arthAta mIThA vacanathI vinaya sAcavavAne tharthe koi kaM kahe to ( kuMppaI ho) kupyati eTale krodha kare. ( so ke0 ) saH eTale te puruSa ( iti ke0 ) - yAntIM eTale potAnI mele yAvatI evI ( divaM ke0 ) divyAM eTale alaukika, zreSTha vI (siriM ke0 ) zriyaM eTale lakSmI pratye (daMDela ke0 ) daMDena eTale daMDa (lAkaDI) vaDe (Disedae ke0) pratiSedhayati eTale pADhI vAle be. tAtparya, vinaya saMpadAnuM mUla be, mATe te avazya karavo. // 4 // ( dIpikA . ) punaH kiMca / yo naraH vinayamuktalakSaNaM prati upAyena ekAntamRDujanAdilakSaNenApi saMbandhena codita uktaH san kupyati ruSyati / sa kiM karotItyAha / sa divyAmamAnuSIM zriyaM lakSmI mAgacchantImAtmano navantIM damena kASThamayena pratiSedhayati nivArayati / zrayaM paramArthaH / vinayaH saMpadAM nimittaM / tatraskhalitaM yadi kazcinodayati sa guNaH / tatrApi roSakaraNe vastutaH saMpadAM niSedhaH // 4 // ( TIkA. ) kiM ca viyaMmIti sUtram / asya vyAkhyA | vinayamuktalakSaNaM ya upAyenApyekAntamRDujaNanA dila kaNenApyapizabdasya vyavahitaH saMbandhaH / codita uktaH kupyati ruSyati naraH / atra nidarzanamAha / divyAmamAnuSI masau naraH zriyaM lakSmI mA - gachantImAtmano javantIM daekena kASThamayena pratiSedhayati nivArayati / etaDuktaM navati / vinayaH saMpado nimittam / tatra skhalitaM yadi kazciccodayati / sa guNastatrApi roSakaraaina vastutaH saMpado niSedhaH / udAharaNaM cAtra dazArAdayaH kurUpAgata zrIprArthanApraNayanaMgakAriNastadrahitAstadanaGgakArI ca tadyuktaH kRSNa iti sUtrArthaH // 4 // tadeva praviNIappA, navavapnA dayA gayA // dIsaMti dudamehaMtA, AnigamuThiyA // 5 // Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddezakaH / 563 ( avacUriH ) vinaya doSamAha / tathaiva te vinItAtmAnaH anAtmajJA upavAhyAnAM rAjAdivacanAnAmete karmakarA ityaupavAhyA dayA azvA gajA hastinaH / upalakSaNaM caitanmahiSAdInAm / dRzyante tRNAdivoDhAraH / duHkhaM saMklezalakSNameghamAnA anekArthatvAdanujavanta yajiyogyaM karmakaratvamupasthitAH prAptAH // 5 // (.) va vinayanA doSa dekhADavAne arthe kahe be. taheva ityAdi sUtra. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( viNIappA ke0 ) avinItAtmAnaH eTale vinayarahita evA ( vavanA ke0 ) aupavAhyAH eTale pradhAna senApati pramukha lokonA (hayA ke0 ) hayAH eTale azva tathA ( gayA ke0 ) gajAH eTale gaja pramukha je te ( ShaM ke0 ) duHkhaM eTale duHkha pratye ( ehaMtA ke0 ) edhamAnAH eTale jogavatA. evA tathA (i ho ) niyogyaM eTale sevaka paNA pratye ( vahi ke0 ) - pasthitAH eTale pAmelA evA arthAt bhAravAhaka (jAra upADanAra yaelA ) evA ( dIsaMti ke0 ) dRzyante eTale dekhAya be. // 5 // ( dIpikA. ) vinaya doSasya upadarzanArthamevAha / tathaiva te vinItAtmAno vinarahitAtmA upavAhyAnAM rAjAdivallanAnAmete karmakarA ityaupavAhyA yA azvA gajA hastina upalakSaNatvAt mahiSAdayazca ete / kimityAha / dRzyanta upalajayanta eva mandurAdau vinayadoSeNa ujayalokavarttinA yavasAdivodvAraH duHkhaM saMklezalakSaNamedhamAnA anekArthatvAdanujavanta niyogyaM karma karanAvamupasthitAH // 5 // ( TIkA. ) vinayadoSopadarzanArthamevAha / tadeva tti sUtram / tathaiveti tathaivaite'vinItAtmAno vinayara hitA anAtmajJA upavAhyAnAM rAjAdivacanAnAmete karmakarA ityaupavAhyAH / dayA azvAH / gajA hastinaH / upalakSaNametanmahiSakAdInAmiti / ete / kimityAha / dRzyanta upalabhyanta evaM manDurAdau vinayadoSeNa ujjayalokavarttinA yavasAdivoDhAraH / duHkhaM saMklezalakSaNameghayanto'nekArthatvAdanujavanta AjiyogyaM karmakarajAvamupasthitAH prAptA iti sUtrArthaH // 5 // tadeva suviNIpappA, javavapnA dayA gayA // dIsaMti suhamehaMtA, ihiM pattA mahAyasA // 6 // ( zravacUriH ) eteSveva vinayaguNamAha / tathaivaite suvinItAtmAna vavapnA hayA gayA iti pUrvavat / dRzyante sukhamAhrAdalakSaNameghamAnA ddhiM prAptA viziSTapaNAlayajojanAdiprAptayo mahAyazaso vikhyAtaguNAH // 6 // Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. (a) have e azvAdikamAMja vinaya karanAranI sthiti kahete. tadeva ityAdi sUtra. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( suviNIappA ke0 ) suvinItAtmAnaH eTale - samyak prakAre vinayavaMta evA ( uvavanA ke0 ) aupavAhyAH eTale pradhAna senApati pramukha lokonA ( hayA ke0 ) hayAH eTale azva tathA ( gayA ke0 ) gajAH eTale gaja pramukha je te (suhaM ke 0 ) sukhaM eTale sukha pratye ( ehaMto ke 0 ) edhamAnAH eTale jogavA, (iTThi pattA ke0) ruddhiM prAptAH eTale Rddhi pAmelA ane (mahAyasA ke0 ) mahA' yazasaH eTale moTI jasakIrti pAmelA evA (dI saMti ke0) dRzyante eTale dekhAya ve // 6 // (dIpikA) eteSveva vinayaguNamAha / tathaiva ete suvinItAtmAno vinayavanta AtmajJA pavAhyA rAjAdInAM hayA gajA iti pUrvavat / ete / kimityAha / dRzyanta upalabhyante * sukhamAhAdalakSaNamedhamAnA anujavanta ruddhiM prAptA iti viziSTabhUSaNAlaya jojanAdinAvataH prAptarkayo mahAyazaso vikhyAtasamuNAH // 6 // ( TIkA. ) eteSveva vinayaguNamAha / tadeva tti sUtram / tathaiveti tathaivaite suvinItAtmAno vinayavanta AtmajJA pavAhyA rAjAdInAM hayA gajA iti pUrvavat / ete / kimityAha / dRzyanta upalabhyanta eva sukhamAhlAdalakSaNamedhamAnA anujavanta ruddhiM prAptA iti / viziSTabhUSaNAlaya jojanAdijAvataH prAptarddhayo mahAyazaso vikhyAta - sapA iti sUtrArthaH // 6 // tadeva viNIcyappA, logaMmi naranAri // dIsaMta mehatA, bAyA te vigaliMdiyA // 9 // ( avacUriH ) etadeva vinayAvinayaphalaM manuSyAnadhikRtyAha / tathaiva tiryaJca zvAvinItAtmAnaH pUrvavat / trAsmin manuSyaloke naranAryaH dRzyante duHkhamedhamAnAH pUrvavat / kazAghAtatrAGkitAH / vikalendriyA apanI tanAsikAdIndriyAH pAridArikAdayaH ( artha. ) tiryaMca zrAzrayI vinayanuM tathA avinayanuM phala kayuM. have manuSya zrAzrI kahe . tadeva ityAdi sUtra. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale jema tiryaMcamAM temaja ( logaMsi ke0 ) loke eTale lokane viSe ( viNIappA ke0 ) avinItAtmAnaH eTale vinayane na sAcavanArA evA ( te ke0 ) te eTale te ( naranAri ke0 ) naranA - ryaH eTale puruSo ne striyo je te ( hamehatA ke0 ) duHkhamedhamAnAH eTale duHkhane gavatA evA (bAyA ke0 ) bAtA: eTale cAlaka pramukhanA prahArathI jemane zarIre ghA pramukha paDelA be evA tathA ( vigaliMdiyA ke0 ) vikalendriyAH eTale jemanA Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 565 nAka, kAna pramukha kapAyA be evA (dIsaMti ke ) dRzyante eTale dekhAya be. arthAt parastrIgamana, corI pramukha aparAdha karanAra lokonI hAlata evI dekhAya be. // 7 // .. (dIpikA.) atha etadeva vinayAvinayaphalaM manuSyAn adhikRtyAha / tathaiva tiryaJca zva aviniitaatmaanH| puurvvt| loke'smin manuSyaloke / naranArya iti prakaTArtham / dRzyante kuHkhamedhamAnAH / pUrvavat / gatAH kazAghAtavraNAGkitazarIrA vikalenDiyA apanItanAsikAdInDiyAH pAradArikAdaya iti suutraarthH|| 7 // (TIkA.) etadeva vinayAvinayaphalaM manuSyAnadhikRtyAha / taheva tti sUtram / asya vyAkhyA / tathaiva tiryaJca zva avinItAtmAna iti puurvvt| loke'sminmnussyloke| naranArya iti prkttaarthm| dRzyante uHkhamedhamAnA iti puurvvt| bAtAH kaSaghAtavraNAGkitazarIrA vigalitendriyA apanItanAsikAdIndriyAH pAradArikAdaya iti suutraarthH||7|| daMmasabapariGgunnA, asanavayaNedi a|| kaluNA vivannabaMdA, khuppivAsapariggayA // 7 // (avacUriH) damA vetrdekaadyH| zastrANi khaDgAdIni tAnyAM parijIrNAH samantato ubalanAvamApAditA asanyavacanaizca kharakarkazAdiniH / evaMnUtAH karuNAhetutvAtsatAM karuNA dInA vyApannabandasaH gatasvedAH kudhA pipAsayA parigatA vyaaptaaH||7|| - (artha.) valI upara kahelA puruSoane striyo kevA ne te kahele. daMDasava ityAdi sUtra. (daMgasabaparikhAnnA ke0) daMDazastraparijIrNAH eTale vetra pramukha daMDanA ane khaDga prasukha zastranA prahArathI purbala thaelA, (a ke) ca eTale ane (asalavayaNehi ke) asanyavacanaiH eTale kagera vacano sAMjalIne paNa purvala thaelA evA mATeja ( kaluNA ke0) karuNAH eTale satpuruSone dayA upajAve evA tathA (vivannalaMdA ke0) vyApanabandasaH eTale potAnI ichA mAphaka jemanAthI calAtuM nathI, arthAt vIjAnA tAvAmAM rahelA evA tesaja (khuppivAsapariggayA ke0) kutpipAsAparigatAH eTale hudhA tRSAthI pIDAyalA evA dekhAya . // 7 // (dIpikA.) evaM vidhAH sAdhava ha loke pUrvamavinayena gRhItAnAM karmaNAmanunAvena evaMnUtAH paraloke tu kuzalasya apravRttephuHkhitatarA vijAyante / kiidRshaaH| daekA vetradaemAdayaH zastrANi khanAdIni taiH parijIrNAH pari smntto'vlnaavmaapaaditaaH| tathA punaH kiidRshaaH|asnyvcnaishc kharakarkazAdiniH prijiirnnaaH| punaH kiidRshaaH| krunnaaH| karuNAhetutvAt / punaH kIdRzAH / vyApannandasaH parAyattatayA gatavAniprAyAH / punaH Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) mA. kiMbhUtAH / kudhA bubhukSA pipAsA tRSA tAbhyAM parigatA vyAptAH / zrannAdi nirodhastoka-dAnAbhyAm // 8 // ( TIkA. ) tathA daMDa tti sUtram / daekA vetradaekAdayaH, zastrANi khaGgAdIni tAjyAM parijIrNAH samantato durbalajAvamApAditAH / tathA asabhyavacanaizca kharakarkazA diniH parizIrSAsta evaMbhUtAH satAM karuNA hetutvAtkaruNA dInA vyApannachandasaH parAyattatayA apetakhAniprAyAH kudhA bujuyA pipAsayA tRSA parigatA vyAptA annAdi nirodhato dAnAyAmiti / evamiha loke prAgavinayopAttakarmAnujAvata evaMbhUtAH paraloke tu kuzalApravRtteHkhitatarA vijJeyA iti sUtrArthaH // 8 // tadeva suviNIcyappA, logaMsi naranAri // dIsaMti suhamehatA, ihiM pattA mahAyasA // e // ( zravacUri : ) vinaya phalamAha / tathaiva suvinItAtmAno loke'smin naranAryaH / sukhamedhamAnA zaddhiM prAptA mahAyazasaH / pUrvavat / na varaM svArAdhitanRpagurujanA ujayalokasAphalyakAriNaH // e // ( artha. ) have vinaya sAcavanArA manuSyonI sthiti kahe be. tadeva ityAdi sUtra. ( tadeva ke ) tathaiva eTale jema vinaya sAcavanArA tiryaMco sukhI dekhAya be tema ( logaMsi ke0 ) loke eTale lokane viSe (suviNIappA ke0 ) suvinItAtmAnaH eTale samyak prakAre vinayane sAcavanArA evA ( naranAri ke0 ) naranAryaH eTale puruSo ne striyo je te ( suhametA ke0 ) sukhamedhamAnAH eTale sukhane jogavatA evA, (iTThi pattA ke0 ) ruddhiM prAptAH eTale Rddhi pAmelA evA tathA ( mahAyasA ke0 ) mahAyazasaH eTale ghaNA jasakI rtivAlA evA ( dIsaMti ke0 ) dRzyante eTale dekhAyabe // // ( dIpikA.) vinayaphalamAha / zrasmi~lloke naranAryastathaiva vinIta tiryaJca zva suvinItAtmAno dRzyante / kIdRzyo naranAryaH / sukhamedhamAnA ruddhiM prAptAH / punaH kIdRzyaH / mahAyazasa iti pUrvavat / navaraM, khArAdhitagurujanA unayalokasAphalyakAriNa etaiti . + ( TIkA. ) vinayaphalamAha tadeva ti sUtram / tathaiva vinItatiryaJca iva suvinItAmAno loke'sminnaranArya iti pUrvavat / dRzyante sukhamedhamAnA ruddhiM prAptA mahAyazasa iti pUrvavadeva | navaraM, svArAdhitanRpagurujanA ujayalokasAphalyakArie etaiti sUtrArthaH e tadeva praviNIappA, devA jarakA cya gunagA // dIsaMti suha mehatA, yA nigamuvA // 10 // Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| ya __ (avacUriH ) vinayAvinayaphalaM devAnadhikRtyAha / devA vaimAnikA jyotiSkAzca yadAzca vyantarA guhyakA navanavAsina ete dRzyanta AgamacakuvA kuHkhamedhamAnAH paradirzanAdinA AniyogyamupasthitAH // 10 // (artha.) have devatAune viSe avinayarnu phala kahele. taheva ityAdi sUtra. (taheva ke0) tathaiva eTale jema manuSyo temaja (aviNIappA ke0) avinItAtmAnaH eTase vinayane na sAcavanArA evA ( devA ke0) devAH eTale jyotiSI ane vaimAnika devatA (jarakA ke0) yadAH eTale vyaMtaro (a ke) ca eTale ane (gunagA ke) guhyakAH eTale navanapati je te (uhamehaMtA ke0) uHkhamedhamAnAH eTale pArakI ki pramukha jovAthI phuHkhane nogavatA evA tathA (AnigaM ke0) AjiyogyaM eTale dAsapaNAne (cAkarapaNAne)(uvahi ke0) upasthitAH eTale pAmelA evA thAgamarUpa netravaDe ( dIsaMti ke) dRzyante eTale dekhAya . // 10 // (dIpikA.) etadeva vinayAvinayaphalamAha devAnadhikRtya / tathaiva yathA naranAryo'vinItAtmAnaH / tathaiva janmAntare'kRtavinayA devA vaimAnikA jyotiSkA yadAzca vyantarAzca guhyakA javanavAsinasta ete dRshynte| ken|aagmnaavcnussaa| kiM kurvaannaaH| duHkhamedhamAnAH / pareSAmAjhayA pareSAM zabyAdidarzanena ca / kIdRzAH santaH / AniyogyamupasthitAH / aniyoga AjhAdAnalakSaNaH so'syAstItyaniyogI / tasya nAva AniyogyaM karmakarajAvamupasthitAH prAptAH // 10 // ___ (TIkA.) etadeva vinayAvinayaphalaM devAnadhikRtyAha / taheva tti sUtram / tathaiva yathA naranAryo'vinItAtmAno navAntare'kRtavinayA devA vaimAnikA jyotiSkA yadAzca vyantarAzca guhyakA navanavAsinasta ete dRzyante / AgamannAvacakuSA kuHkhamedhamAnAH parAjhAkaraNaparajhakidarzanAdinA AniyogyamupasthitA aniyoga AjJApradAnalakaNo'syAstItya niyogI tannAva AniyogyaM karmakarannAvamityarthaH / upasthi. tAH prAptA iti sUtrArthaH // 10 // tadeva suviNIappA, devA jakA aguptgaa|| dIsaMti suhamehaMtA, ihiM pattA mahAyasA // 11 // (zravacUriH) vinayaphalamAha / tathaiva suvinItAtmAno janmAntarakRtavinayA niraticAradharmArAdhakA ityarthaH / dRzyante sukhamedhamAnA mahAkalyANAdipu jhAdhi prAptAH 11 (artha.) have devatAu~ne vipe vinayanuM phala kahe . taheva ityAdi sUtra. (ta Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. deva ho) tathaiva eTale jema manuSyo temaja ( suviNIappA ke0 ) suvinItAtmAnaH eTale samyak prakAre vinayane sAcavanArA evA ( devA ke0 ) devAH eTale vaimAnika jyotiSI devatA, ( jarakA ke0 ) yakSA: eTale vyaMtaro ( ke0 ) ca eTale valI ( gunagA ke0 ) guhyakAH eTale javanavAsI devatA je te ( suhamehaMtA ke0 ) sukhamedha - mAnAH eTale sukhane jogavanArA evA, (iTThi pattA ke0 ) ruddhiM prAptAH eTale ruddhi pAmelA evA tathA ( mahAyasA ke0 ) mahAyazasaH eTale moTA yazanA dhaNI evA thAgamarUpa netravaDe (dI saMti ke0 ) dRzyante eTale dekhAya be // 11 // ( dIpikA . ) vinayaphalamAha / tathaivaite devAdayaH suvinItAtmAnaH janmAntarakRta vinayAH / niraticAradharmArAdhakA ityarthaH / dRzyante sukhamedhamAnA mahAkalyANAdiSu zuddhiM prAptA iti devAdhipAdiprAptasamRddhayo mahAyazaso vikhyAtasaguNA iti / evaM nArakAn vinA vyavahArato yeSu sthAneSu sukhaduHkhasaMvasteSu vinayasyAvinayasya ca phalaM kathitam // 11 // ( TIkA . ) vinayaphalamAha tadeva tti sUtram / tathaiveti pUrvavat / suvinItAtmAno janmAntarakRta vinayA niraticAradharmArAdhakA ityarthaH / devA yAzca guhyakA iti pUrvavadeva / dRzyante sukhamedhamAnA mahAkalyANAdiSu ruddhiM prAptA iti / devAdhipAdiprAptayo mahAyazaso vikhyAtasahuNA iti sUtrArthaH // 11 // je AyarianavanAyANaM, sussUsAvayaNaMkare // tesiM sirakA pavadvaMti, jalasittA iva pAyavA // 12 // ( avacUriH ) vizeSeNa lokottara vinayaphalamAha / ya zrAcAryopAdhyAyayoH zuzrUSakA va canakarAH teSAM puNyavatAM zikSA grahaNAsevanarUpAH pravarddhante jala siktA iva pAdapAH // 12 // ( .) upara devatA dikane viSe laukika vinayanuM tathA avinayanuM phala kayuM. have lokottara vinayanuM phala kahe be. je ityAdi sUtra. (je ke0 ) ye eTale je ziSyo (viprAyaNaM ke0 ) AcAryopAdhyAyayoH eTale AcAryanI ane upAdhyAyanI ( sussU sAvayakare ke 0 ) zuzrUSAvacanakarA: eTale sevA karanArA ane zrAjJA mAphaka cAlanArA evA hoya be. (te siM ke0 ) teSAM eTale temanI ( sirakA ke0 ) zikSA: eTale. - grahaNa sevana pramukha zikSA je te (jala sittA iva pAyavA ke0 ) jala siktA iva pAda - mAH eTale jalathI sIMcAyalA vRdanI jema (pavadveti ke0 ) pravarddhante eTale vRddhi pAme be. 12 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddezakaH / 56e (dIpikA.) zratha vizeSato lokottaraM vinayaphalamAha / ye suziSyA zrAcAryAmupAdhyAyAnAM ca zuzrUSAvacanakarAH pUjApradhAnaM yaccanaM tasya karaNe tatparA jvnti| teSAM puNyavatAM zikSA grahaNAsevanArUpA nAvArtharUpAH pravarDante vRddhiM yAnti / dRSTAntamAha / jala siktA yathA pAdapA vRkSAH // 12 // (TIkA.) evaM nArakApohena vyavahArato yeSu sukhakuHkhasaMcavasteSu vinayAvinayaphalamuktam / adhunA vizeSato lokottaravinayaphalamAha / je Ayaria ti sUtram / ya AcAryopAdhyAyayoH pratItayoH zuzrUSAvacanakarAH pUjApradhAnavacanakaraNazIlAsteSAM puNyanAjAM zikSA grahaNAsevanAlakSaNA nAvArtharUpAH pravardhante vRddhimupayAnti / dRSTAntamAda / jalasiktA va pAdapA vRkSA iti suutraarthH|| 15 // appaNachA parahA vA, sippA jaNiANi a|| gihiNo javanogamA, zlogassa kAraNA // 13 // (zravacUriH) etacca manasyAdhyAya vinayaH kArya ityAha / AtmArtha mamAnenAjIvikA naviSyatIti / parArthaM vA putramahametajJAhayiSyAmItyevaM zilpAni kumnakAra kriyAdIni / naipuNyAni citrakalAdilakSaNAni / gRhiNa upanogArthamannapAnAdinogAya / zikSanta iti zeSaH / ihalokasya nimittam // 13 // (artha.) have kahizuM te vAta paNa manamA rAkhIne vinaya karavo ema kahe The. appaNachA ityAdi sUtra. ( gihiNo ke) gRhiNaH eTale gRhastha je te (zlogassa ke0) ihalokasya eTale thA lokane ( kAraNA ke0) kAraNAt eTale arthe ( uvanogahA ke0) upajogArtha eTale anna, pAna pramukha noganI prApti sAru (appaNA ke0) thAtmArthaM eTale potAnI zrAjIvikAne arthe ( vA ke0) vA eTale athavA (parahA ke ) parArthaM eTale putrAdikane arthe ( sippA ke) zilpAni eTale kuMjAra, sohAra pramukhanA zilpone (tha ke0) ca eTale ane ( neNiyANi ke0) nepuNyAni eTase citrAma pramukha kalAUne zikhe . // 13 // (dIpikA.) evaM manasi thAnIya sAdhunirvinayaH kArya ityAha / ye gRhiNo'saMyatA ihalokasya kAraNa mihalokanimittamiti / upanogArthamannapAnAdinogAya / zidanta iti zeSaH / kimartham / zrAtmArthamAtmanimittam / anena mama thAjIvikA navi1:- kAraNaM iti pAThAntaram / Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. SyatItyevaM, parArtha vA paranimittaM vA putramahametadrAha yiSyAmItyevaM zilpAni kumnakArakriyAdIni naipuNyAni ca lekhAdikalAlakSaNAni // 13 // ( TIkA. ) etacca manasyAdhAya vinayaH kArya ityAha / appaDa ti sUtram / zra sya vyAkhyA / zrAtmArthamAtmanimittamanena me jIvikA bhaviSyatItyevam / parArtha vA pa ranimittaM vA putramahametadrAha yiSyAmItyevaM zilpAni kumnakAra kriyAdIni naipuNyAni cAlekhyAdikalAla kaNAni gRhiNo'saMyatA upajogArthamannapAnAdijogAya zikSanta iti vAkyazeSaH / ihalokasya kAraNa miloka nimittamiti sUtrArthaH // 13 // jeNa baMdhaM vadaM ghoraM, paricyAvaM ca dAruNaM // sikamANA nicaMti, juttA te laliiMdiyA // 14 // . ( avacUri : ) yena zilpA dinA zikSyamANena bandhaM kaSAdinirghoraM raudraM paritApaM ca dAruNaM nirbhartsanA dijanitaM vA zikSamANA guroH sakAzAniyachanti prApnuvanti / yuktAH zilpA digrahaNe lalitendriyAste garbhezvarA rAjaputrAdayaH // 14 // ( artha. ) jeNa ityAdi sUtra. ( jeNa ke0 ) yena eTale je zilpo tathA kalA zIkhatAM (juttA ho) yuktAH eTale zikhavAne viSe joDAyalA evA (la liiMdizrA ke 0 ) lalitendriyAH eTale garbhazrImaMta evA ( te ke0 ) te eTale te rAjaputrAdika paNa ( siraka mAlA ke0 ) zikSamANAH eTale je zilpo tathA kalAI zikhatA batA ( baMdhaM ke0 ) bandhaM eTale zrRMkhalA dikanA baMdhapratye, ( ghoraM ke0 ) ghoraM eTale jayaMkara evI ( vadaM ke0 ) vadhaM eTale cAbaka vigerenI tADanA pratye, ( ca ke0 ) valI ( dAruNaM ke0 ) dAru eTale khamI na zakAya evA ( parizrAvaM ke0 ) paritApaM eTale nirbhartsanA pramukha paritApa pratye gurukI ( niyati ke0 ) niyachanti eTale pAme be // 14 // ( dIpikA. ) yena zilpAdinA zikSyamANena bandhaM nigamAdinirvadhaM kaSAdiniH / ghoraM raudraM paritApaM ca dAruNametajanitaM nirbhartsanA divacanaM zikSamANA guroH sakAzAMta niyacchanti prApnuvanti / yuktA iti niyuktAH zilpAdigrahaNe te lalitendriyA lIlAgarjezvarA rAjaputrAdayaH // 14 // ( TIkA. ) jeNa tti sUtram / yena zilpAdinA zikSyamANena bandhaM nigaDAdiniH, vadhaM kaSAdiniH / ghoraM raudraM paritApaM ca dAruNametajanitamaniSTaM nirbhartsanA divacanaMjanitaM ca zikSamANA guroH sakAzAnniyacchanti prApnuvanti / yuktA iti niyuktAH zilpA diya-DhNe te lalitendriyA garjezvarA rAjaputrAdaya iti sUtrArthaH // 14 // Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddeshkH| 571 te vi taM guru pUaMti, tassa sippassa kaarnnaa||. sakAraMti namasaMti, tujhA nidesavattiNo // 15 // (zravacUriH) te'pi taM guruM vadhAdikArakamapi pUjayanti / tasya zilpasya kAraNaM nimittamiti naavH| tathA satkArayanti vastrAdinA / namasyanti / tuSTA nirdezavartina AjJAkAriNa iti // 15 // (artha.) te vi ityAdi sUtra. (te vi ke) te'pi eTale upara kahelA rAjaputrAdika paNa (tujhA ke) tuSTAH eTale prasanna thara ( nidesavattiyo ke) nirdezavartinaH eTase thAjhAmA rahyA batA (tassa sippassa kAraNA ke) tasya zilpasya kAraNAt eTale te zilpanA thApanAra guru De mATe (taM ke0) taM eTale te (guru ke0) guruM eTase kalAcArya pratye (pRthaMti ke0) pUjayanti eTale pUje , ( sakAraMti ke) satkArayanti eTale vastrAdika thApI satkAra kare , temaja (namaMsaMti ke) namasyanti eTale hAtha joDIne namaskAra paNa kare . // 15 // (dIpikA.) te'pi puruSAH zikSamANAstamitvaramapi guruM vandhAdikArakamapi pUjayanti sAmAnyato madhuravacanAbhinandanena / kimartham / tasya zilpasya kaarnnaat| tannimittamiti jAvaH / punastaM guruM te satkArayanti vastrAdinA / punastaM guruM namasyanti aJjakhipragrahaNAdinA / kiMjUtAste / tuSTA iti / amuta idamavApyata iti tuSTAH / punaH kiMjUtAste / nirdezavartina zrAjJAkAriNa iti // 15 // (TIkA.) te vi tti sUtram / zrasya vyaakhyaa| te'pItvaraM zilpAdi zikSamANAstaM guruM bandhAdikArakamapi pUjayanti sAmAnyato madhuravacanAninandanena tasya zispasyetvarasya kAraNAttannimittamiti naavH| tathA satkArayanti vastrAdinA namasyantyaalipramadAdinA / tuSTA ityamuta ida mavApyata iti hRSTA nirdezavartina AjJAkAriNa iti sUtrArthaH // 15 // kiM puNaM je suaggAhI, apNtdiakaame|| AyariA jaM vae nikU, tamhA taM nAzvattae // 16 // (zravacUriH) yadi te'pi taM guruM pUjayanti / tataH kiMpunaH sAdhuH shrutgraahii| anantahitakAmo modakAmaH / tena tu sutarAM guravaH pUjanIyA iti / yatazcaivamAcAryA yadanti / nikSuH sAdhustasmAdAcAryavacanaM nAtivarttate / sarvamapi saMpAdayet // 16 // ('artha.) rAjaputrAdika paNa kalAcAryane seve . to paThI kiM puNa ityAdi sUtra. Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. (je ke0 ) yaH eTale je puruSa ( suggAhI ke0 ) zrutagrAhI eTale keva sipraNIta Agama grahaNa karavA chato doya, tathA ( ata hizrakAmae ke0 ) ananta hitakA - mukaH eTale anaMta hitakArI mohanI ichAvAlo hoya, te puruSe to ( kiMpurA ke0 ) kiMpunaH eTale AcAryanI sevA karavI emAM zuM kahetuM ? arthAt teNe to avazya gurusevA karavIja joiye. ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNa mATe ( AyariyA ke0 ) zrAcAryAH eTale AcArya mahArAja je te ( jaM ke0 ) yat eTale je ( vae ke0 ) vadanti eTale kar3e, ( taM ke0 ) tat eTale te vacana pratye ( jirakU ke0 ( nikkuH eTale sAdhu je te (nAzvattae ke0 ) nAtivartteta eTale ullaMghana na kareM. // 16 // ( dIpikA . ) yadi tAvadete'pi taM guruM pUjayanti / tadA yaH sAdhumavAJcakastena tu guravo vizeSataH pUjanIyA ityAha / kiM punaH / yaH sAdhuH zrutagrAhI paramapuruSapraNItasyATher grahaNe jilASI / punaryaH ananta hitakAmukaH / mokSaM yaH kAmayata ityabhiprAyaH / tena tu guravaH sutarAM pUjanIyA iti / yatazca evamata zrAcAryA yatkimapi vadanti tathA tathAnekaprakAram / kSuiH sAdhustasmAttadAcAryavacanaM na prativartayet yuktatvAt sarvameva saMpAdayediti // 16 // ( TIkA. ) yadi tAvadete'pi taM guruM pUjayanti / ataH kiM putti sUtram / kiM punaryaH sAdhuH zrutagrAhI paramapuruSapraNItAgamagrahaNA jilASI / ananta hitakAmukaH / mokSaM yaH kAmayata ityabhiprAyaH / tena tu sutarAM guravaH pUjanIyA iti / yatazcaivamAcAryA yadanti kimapi tathA tathAnekaprakAraM nikuH sAdhustasmAttadAcAryavacanaM nAtivartteta / yuktatvAtsarvameva saMpAdayediti sUtrArthaH // 16 // nIcyaM sikaM gaIM ThANaM, nIyaM ca saNANi // nIcyaM ca pAe vaMdikA, nIcaM kukA a aMjaliM // 17 // ( zravacUriH ) vinayopAyamAha / nIcAM zayyAM saMstArakalakSaNAM guruzayyAyAH / gatimAcAryagateH / tatpRSThato nAtidUreNa nAtidrutaM yAyAt / nIcaM sthAnamAcAryasthAnAt / nIcAni laghutarASi AsanAni pIThakAdIni ca / nIcaM samyagavanatottamAGgaH san pA dAvAcArya satkAva vindeta nAvajJayA kacitprastAvAdau nIcaM namrakAyaM kuryAccAJjalim / sarvatra kriyA yojyA // // 17 // ( artha. ) have vinayano upAya kahe be. nIyaM ityAdi sUtra, sAdhu jete AcArya karatAM potAnI ( siddhaM ke0 ) zayyAM eTale zayyA pratye ( nInaM ke0 ) nIcAM eTale Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane dvitIya udezakaH / 573 nIcI evI (kujA ke0 ) kuryAt eTale kare. AcAryanI gati karatAM potAnI ( gaIM ho) gatiM eTale gati pratye nIcI kare. arthAt temanI paDhavADe cAle. temaja (gaNaM ke0 ) sthAnaM eTale sthAna nIca kare, arthAt je sthAnake AcArya rahetA hoya te karatAM nIce sthAnake pote rahe. ( ca ke0 ) punaH ( nIe ke0 ) nIcAni eTale gurunA zrAsana karatA nIcA ( saNApi ke0 ) zrAsanAni eTale Asana upara gurunI AjJAthI bese. ( ca ke0 ) punaH ( nI ke0 ) nIcaM eTale samyak prakAre nIco thane ( pAe ho ) pAdau eTale gurunA caraNane ( vaMditA ke0 ) vandeta eTale vAMde, paNa zravajJAna vAMde. temaja kArya paDe (nIcaM ke0 ) nIcaM eTale samyak prakAre namIne ( aJjaliM ke0 ) aMjaliM eTale aMjali pratye ( kukA ke0 ) kuryAt eTale kare. arthAt hAtha joDe. // 17 // ( dIpikA : ) tha vinayasya upAyamAha / sAdhuH guroH sakAzAt zayyAM saMstArakalakSaNAM nIcAM kuryAdityuktiH / evaM sAdhuH zrAcAryagateH sakAzAt svakIyAM gatiM nIcAM kuryAt / tasya guroH pRSThato na zratidUreNa na atizIghraM yAyAdityarthaH / evaM sthAnaM yatra sthAna AcArya zrAste tasmAt sthAnAt nIcam / nIcatare sthAne sthAtavyamiti jAvaH / punaH nIcAni laghutarANi kadAcit kAraNajAta AsanAni pIThakAdIni tasminnupaviSTe tadanujJAtaH san seveta nAnyathA / tathA nIcaM ca samyagavanatamastakaH san zrAcAryasya pAdau vandate na zravajJayA / tathA kvacitpraznAdau nIcaM namrakAyaM kuryAcca saMpAdayeca aJjalim / na sthANuvat stabdha eveti // 17 // ( TIkA. ) vinayopAyamAha nIcaM ti sUtram / nIcAM zayyAM saMstArakalakSaNAmAcArya zayyAyAH sakAzAtkuryAditi yogaH / evaM nIcAM gatimAcAryagatastatpRSThato nAtidUreNa nAtiDutaM yAyAdityarthaH / evaM nIcaM sthAnamAcAryasthAnAyatrAcArya zrAste tasmAnnI catare sthAne sthAtavyamiti bhAvaH / tathA nIcAni laghutarANi kadAcitkAraNajAta zAsanAni pIThakAni tasminnupaviSTe tadanujJAtaH seveta nAnyathA / tathA nIcaM samyagavanatottamAGgaH san pAdAvAcAryasatkau vandeta / nAvajJayA / tathA kacitpraznAdo nIcaM namrakAyaM kuryAtsaMpAdayeccAJjaliM na tu sthANuvatstabdha eveti sUtrArthaH // 17 // saMghahattA kAraNaM, tadA javahiNAmavi // khameda cyavarAM me, vaika na puttiya // 18 // Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - --- -- --- - 57 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (je ke0 ) yaH eTale je puruSa ( suzraggAhI ke0 ) zrutagrAhI eTale kevalipraNIta zrAgama grahaNa karavA zchato hoya, tathA ( aNaMtahiyakAmae ke) anantahitakAmukaH eTale anaMta hitakArI modanI zvAvAlo hoya, te purupe to ( kiMpuNa ke) kiMpunaH eTale AcAryanI sevA karavI emAM zuM kahe ? arthAt teNe to avazya gurusevA karavIja jozye. ( tamhA ke) tasmAt eTale te kAraNa mATe (thAyarizrA ke0) zrAcAryAH eTale AcArya mahArAja je te (jaM ke0) yat eTale je (vae ke0) vadanti eTale kahe, (taM ke0) tat eTale te vacana pratye (niskU ke0 ( nikuH eTale sAdhu je te (nAzvattae ke) nAtivarteta eTale ullaMghana na kare. // 16 // (dIpikA.) yadi tAvadete'pi taM guruM pUjayanti / tadA yaH sAdhurmodavAJcakastena tu guravo vizeSataH pUjanIyA ityAha / kiM punH| yaH sAdhuHzrutagrAhI paramapuruSapraNItasyAgamasya grahaNe anilaassii| punaryaH annthitkaamukH|modN yaH kAmayata itynipraayH| tena tu guravaH sutarAM pUjanIyA zati / yatazca evamata AcAryA yatkimapi vadanti tathA tathAnekaprakAram / nikuH sAdhustasmAttadAcAryavacanaM na zrativartayet yuktatvAt sarvameva saMpAdayediti // 16 // (TIkA.) yadi tAvadete'pi taM guruM puujynti| ataH kiM puNa tti sUtram / kiM punaryaH sAdhuH zrutagrAhI paramapuruSapraNItAgamagrahaNAnilASI / anantahitakAmukaH / modaM yaH kAmayata itybhipraayH| tena tu sutarAM guravaH pUjanIyA iti / yatazcaivamAcAryA yadanti kimapi tathA tathAnekaprakAraM ninuH sAdhustasmAttadAcAryavacanaM nAtivarttata / yuktatvAtsarvameva saMpAdayediti sUtrArthaH // 16 // nIaM siGa gaI vANaM, nInaM ca AsapANi a|| nIaMca pAe vaMdijA, nIaM kujA a aMjaliM // 17 // (zravacUriH)vinayopAyamAha |niicaaN zayyAM saMstArakalahaNAM gurushyyaayaaH| gati. mAcAryagateH / tatpRSThato nAtidUreNa nAtitaM yAyAt / nIcaM sthAnamAcAryasthAnAt / nIcAni laghutarANi zrAsanAni pIThakAdIni ca / nIcaM samyagavanatottamAGgaH san pAdAvAcAryasatkAvanivandeta nAvajhayA kacitprastAvAdau nIcaM namrakAyaM kuryAcAJjalim / sarvatra kriyA yojyA // // 17 // (artha.) have vinayano upAya kahe . nIdhe ityAdi sUtra. sAdhu jete AcArya karatAM potAnI ( sihaM ke) zayyAM eTale zayyA pratye ( nIthaM ke) nIcA eTala Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddeshkH| 573 nIcI evI (kujA ke0 ) kuryAt eTale kare. zrAcAryanI gati karatA potAnI (gaI ke0) gatiM eTale gati pratye nIcI kare.arthAt temanI panavADe cAle. temaja (gaNaM ke0) sthAnaM eTale sthAna nIca kare, arthAt je sthAnake AcArya rahetA hoya te karatAM nI. ce sthAnake pote rahe. ( ca ke ) punaH ( nIe ke) nIcAni eTale gurunA zrAsana -karatA nIcA ( AsaNANi ke0) zrAsanAni eTale Asana upara gurunI AjJAthI bese. (ca ke ) punaH ( nIaM ke0) nIcaM eTale samyak prakAre nIco thazne ( pAe ke ) pAdau eTale gurunA caraNane (vaMdijA ke0 ) vandeta eTale vAMde, paNa ava. . jhAthI na vAMde. temaja kArya paDe ( nIaM ke) nIcaM eTale samyak prakAre namIne (aJjaliM ke0 ) aMjaliM eTale aMjali pratye (kujA ke0) kuryAt eTale kare. arthAt hAtha joDe. // 17 // . (dIpikAH) atha vinayasya upAyamAha / sAdhuH guroH sakAzAt zayyAM saMstAraka. . lakSaNAM nIcAM kuryaadityuktiH| evaM sAdhuH zrAcAryagateH sakAzAt khakIyAM gatiM nIcAM : kuryAt / tasya guroH pRSThato na ati dUreNa na atizIghraM yAyAdityarthaH / evaM sthAnaM yatra . . sthAna AcArya zrAste tasmAt sthAnAt nIcam / nIcatare sthAne sthAtavyamiti naavH| punaH nIcAni laghutarANi kadAcit kAraNajAta AsanAni pIThakAdIni tasminnupaviSTe tadanujJAtaH san seveta naanythaa| tathA nIcaM ca samyagavanatamastakaH san zrAcAryasya pAdau vandate na avjnyyaa| tathA kacitpraznAdau nIcaM namrakAyaM kuryAcca saMpAdayeca aJjalim / na sthANuvat stabdha eveti // 17 // __(TIkA.) vinayopAyamAha nIti sUtram / nIcAM zayyAM saMstArakaladaNAmA cAryazayyAyAH sakAzAtkuryAditi yogH| evaM nIcAM gatimAcAryagatestatpRSTato nA- tidUreNa nAtinutaM yAyAdityarthaH / evaM nIcaM sthAnamAcAryasthAnAdyatrAcArya zrAste tasmAnnIcatare sthAne sthAtavyamiti naavH| tathA nIcAni laghutarANi kadAcitkAraNajAta zrAsanAni pIThakAni tasminnupaviSTe tadanujJAtaH seveta nAnyathA / tathA nIcaM samyagavanatottamAGgaH san pAdAvAcAryasatkau vandeta / nAvajJayA / tathA kacitpraznAdau nIcaM namrakAyaM kuryAtsaMpAdayeccAJjaliM na tu sthANuvastabdha eveti sUtrArthaH // 17 // . saMghadRzttA kAeNaM, tadA nvdinnaamvi|| khameha avarAhaM me, vazja na puNutti a|| 17 // Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tatAlIsa (43) -mA. ( zravacUriH ) saMgha spRSTvA kAyena tayopadhinA vA kSamakhAparAdhaM me mama na punariti nacAhamevaM bhUyaH kariSya iti // 18 // ( artha. ) upara kahyA pramANe kAyAno vinaya kahIne have vANIno vinaya kahe d. saMghaTTattA ityAdi sUtra, ziSya je te ( kAraNa ke0 ) kAyena eTale zarIravaDe arthAt potAnA hAthe zrAcAryajInA caraNane ( saMghaTTattA ke0 ) saMghaTTaya eTale sparza karIne athavA page sparza na karAya ema hoya to temanI ( uvahiNAmavi ke0 ) upadhinApi eTale upadhivaDe paNa arthAt zrAcAryajInA kapaDA, ugho pramukha upakaraNane paNa sparza karIne miThAmi DukkaDa dai ( vazU ke0 ) vadet eTale kahe. zuM kar3e te kahe be. ( me ke0 ) me eTale mArA ( varAhaM ke0 ) aparAdhaM eTale aparAdha pratye ( khameda ke0 ) kamakha eTale khamo, sahana karo . ( na puti ke0 ) na punaritica eTale pharithI evo aparAdha karIza nahi. // 18 // ( dIpikA. ) evaM kAya vinayaM kathayitvA vacana vinayamAha / sAdhuH guruM prati mithyAduSkRtapuraHsarama nivandya evaM vadet / na punariti / na ca zrahamevaM nUyaH kariSyAmIti / evaM kimityAha / he guro mama mandajAgyasya aparAdhaM doSaM kSamasva sadasya / kiM kRtvA / kAyena dehena kathaM cittathAvidhe pradeza upaviSTaM guruM saMghaTTaya spRSTvA punaH upadhinApi kalpAdinApi kathaMcit saMghaTTaya // 18 // ( TIkA. ) evaM kAya vinayama nidhAya vAgvinayamAha / saMghaha tti sUtram saMghaTTapa pRSTvA kAyena dena kathaM cittathAvidhapradezopaviSTamAcAryaM tathopadhinApi kalpAdinA kathaMcitsaMghaTTaya mithyADuSkRtapuraHsaramanivandya kSamasva sahakhAparAdhaM doSaM me mandabhAgya - syainaM vadebrUyAnna punariti ca nAhamenaM bhUyaH kariSyAmIti sUtrArthaH // 18 // Duggana vA pacproeNaM, coina vahaI rahaM // evaM buddhi kiJcANaM, vRtto vRtto pakuvaI // 10 // ( zravacUriH ) dvAbhyAM gAthAjyAM kAyavinaya uktaH / etatsvayaM vidvAn sarva karoti / tadanyaH kathamityAha / Dugauriva galibalIvardavat pratodenArAda eka lakSaNena nodito viddhaH san vadati ratham / evaM durbuddhiH ziSyaH / kRtyAnAmAcAryAdInAM kRtyAni vA tadanirucitakAryANi punaH punaH nihitaH prakaroti // 17 // ( artha. ) upara kahela vinayane buddhimAn ziSya potAnI mele kare, paNa je durbuzivAlo hoya te zIrIte kare te kahe be. Duggarna vA ityAdi sUtra. ( vA ke0 ) vA e Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA like navamAdhyayane dvitIya uddezakaH / jaya Tale jema ( DuggarDa ke0 ) durgo: eTale galiyo balada je te ( parjaeNaM ke0 ) pratodena eTale parANI vaDe ( coTa ke0 ) coditaH eTale haNAyo bato ( rahaM ke0 ) rathaM eTale ratha pratye ( vaha ke0 ) vahati eTale bar3e be, laI jAya be. ( evaM ke0 ) evaM eTale e prakAre ( Dubuddhi ke 0 ) durbuddhiH eTale duSTabuddhivAlo ziSya je te ( buto butto ke0 ) ukta uktaH eTale vAraMvAra kar3evAthI ( kiccAeM ke0 ) kRtyAnAM eTale AcArya pramukhAMvita kArya pratye ( pakuvai ke0 ) prakaroti eTale kare be. // 15 // ( dIpikA. ) evaM sarvaM buddhimAn svayameva karoti tadanyastu kathamityAha / Dugariva galibalIvardavat pratodena kharAda elakSaNena coditaH prerito viddhaH san vahati kApi nayati ratham / evaM dugairiva durbuddhiH ziSyaH kRtyAnAmAcAryAdInAM kRtyAni vA tadanirucitakAryANi ukta uktaH punaH punaH anihita ityarthaH / prakaroti niSpAdayati prayuGkte ceti // 17 // ( TIkA. ) etacca buddhimAn svayameva karoti / tadanyastu kathamityAha / dugga vA iti sUtram / asya vyAkhyA / Dugauriva galibalIvardavat pratodena kharAda ephalakSaNena codito viddhaH sanvati nayati kvApi rathaM pratItam / evaM Dugauriva durbuddhirahitAbuddhiH ziSyaH kRtyAnAmAcAryAdInAM kRtyAni vA tadanirucitakAryANi ukta uktaH punaH punaranihita ityarthaH / prakaroti niSpAdayati prayuGkte ceti sUtrArthaH // 15 // lavaMte lavaMte vA na nisikAi paDissu // muttU saNaM dhIro, sussAe paDissu // kAlaM baMdovayAraM ca, paDile dittA e denahiM || te teNa navAeNaM, taM taM saMpaDivAyae // 20 // " 33 ( zravacUriH ) evaM kRtAnyapyamUni na zojanAnyataH kAlaM zaradAdilakSaNaM bandasta divArUpamupacAramArAdhanAprakAram / cazabdAdezAdiparigrahaH / etatpratyupekSya jJAtvA hetuniryayAnurUpaiH kAraNaiH / kimityAha / tena tena upAyena gRhasthAvarjanAdinA tattatpittaDrAdirUpamazanAdi saMpAdayet / yadyasyecchAnugaM hitaM rocate ca // 20 // ( artha. ) zrA rIte ziSya gurunA kArya kare to te ThIka nayI mATe kahe be. kArla ityAdi sUtra. ziSya je te ( kAlaM ke0 ) kAlaM eTale zaradRtu pramukha kAla pratye ( DhaM 1:- iyaM kSepakagAthA bahuSu pustakeSu nopalabhyate / paraM dIpikAsaMvalita mUlapustaka upalabdhA / Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa 43-mA. 'dovayAraM ke0 ) bandopacAraM baMda eTale zrAcArya pramukhanI vA thane upacAra eTale sevA karavAno prakAra e bannene ( ca ke0 ) valI deza pramukhane paNa ( deuhiM ke0 ) hetu niH eTale te te kAraNovaDe ( paDile hittA ke0 ) pratyupekSya eTale jANIne (te te ke0 ) tena tena eTale te te ( uvAeNa ke0 ) upAyena eTale upAya vaDe ( taM taM ke0 ) tat tat eTale te te vastu pratye ( saMpa DivAyae ke0 ) saMpratipAdayet eTale saMpAdana kareM. arthAt jozye te vastu sAmAcArIne anusAre melave // 20 // ( dIpikA . ) punarAcAryaH ziSyaM pratyekavAraM vakti / athavA punaH punarvakti / tadA sa ziSya zrAtmana zrAsane sthita evaM vacanaM zrutvA nottaraM dadAti / kiM karoti / - mana zrAsanaM muktvA sa ziSyo vinayena dvau hastau saMmIvya uttaraM dadAti / kathaMbhUtaH sH| dhIro buddhimAn // ( dIpikA . ) evaM ca kRtAnyapi amUni na zojanAnItyata zrAha / sAdhustattat pittaharAdirUpamazanAdi guroH saMpratipAdayeDupAnayet / kena kena / tena tena upAyena gRhasthAnAmAvarjanAdinA / kiM kRtvA / kAlaM zaradA dilakSaNaM bandastasya zchArUpamupacAram | mArAdhanAprakAraM cazabdAdezAdikam / etat pratyupekSya jJAtvA / kaiH / hetu niryathAnurUpaiH kAraNaiH / tathA kAle zaradAdau pittahAdi jojanaM zayyA pravAta nivAtA dirUpA ichAnulomaM vA yadyasya hitaM rocate ca ArAdhanAprakAro'nulomajASaNagranyAjyAsavaiyAvRttya raNAdiH / deze anUpadezAdInAmucitaM niSThIvanAdinirhetu niH zlemAdyAdhikyaM vijJAya taducitaM saMpAdayediti // 20 // ( TIkA. ) evaM ca kRtAnyamUni na zojanAnItyataH kAlaM ti sUtram / kAlaM zaradAdilakSaNaM, bandastadizvArUpamupacAramArAdhanAprakAraM cazabdAddezAdiparigrahaH / e tatpratyupekSya jJAtvA / hetu niryathAnurUpai kAraNaiH / kimityAha / tena tenopAyena gRhasthAvarjanAdinA tattatpittadAdirUpamazanAdi saMpratipAdayet / yathA kAle zaradAdau pittarAdi jojanam / pravAta nivAtAdirUpA zayyA / icchAnulomaM vA yadyasya hitaM rocate ca / zrArAdhanAprakAro'nulomaM jApaNaM granthAnyAsavaiyAvRttyakaraNAdiH / deze anUpadezAdyucitaM niSThIvanAdi nirhetu niH zleSmAdyAdhikyaM vijJAya taDucitaM saMpAdayediti sUtrArthaH // 20 // vivattI praviNIcyassa; saMpattI vipitryassa ya // jasseya dudana nAyaM, sikaM se abhigaca // 21 // ( zravacUriH ) vipattiravinItasya guNAnAM saMprAtirvinItasya ca jJAnAdiguNA Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddeshkH| 5 nAmeva / yasyaitajjJAnAdiprAptyaprAptiyamujayamujayataH vinayAvinayAbhyAM navatIti jJAtam / zikSA grahaNAsevanarUpAm / asAvibaMjUto'nigaDati prApnoti // 2 // (zrartha.) valI vivattI ityAdi sUtra. (aviNIassa ke) avinItasya eTale vinayarahita puruSanA jJAnAdi guNano ( vivattI ke) vipattiH eTale nAza thAya . (ya ke0) ca eTale ane (viNiassa ke0) vinItasya eTale vinayavaMta puruSanA jJAnAdi guNonI (saMpattI ke ) saMpattiH eTale vRddhi thAya be. (jassa ke0) yasya eTaleM jene (eya ke) etat eTale upara kahela vAta (muharDa ke0 ) unnayataH eTale anukrame avinayathI ane vinayathI thAya je ema (nAyaM ke) jJAtaM eTale jANavAmAM zrAvyu hoya, ( se ke0) saH eTale te puruSa ( sikaM ke0)zidAM eTale grahaNa dhAraNA rUpa zikSA pratye (anigama ke0) ajigabati eTale prApta thAya je. // 25 // . (dIpikA.) punaH prAhA vinItasya ziSyasya jJAnAdiguNAnAM vipattivati / vinItasya ca ziSyasya jJAnAdiguNAnAM sNpraaptirjvti|ysy etata jnyaanaadipraatypraaptiruupm| jJAnAdyadhigati prApnoti / nAvata upAdeyaM jJAnAdIti // // (TIkA.) kiMca vivatti ti sUtram / asya vyaakhyaa| vipattiravinItasya jJAnAdiguNAnAM saMprAptirvinItasya ca jJAnAdiguNAnAmeva / yasyaitajjJAnAdiprAptyaprAptikayamujayata ulayAcyAM vinayAvinayAjyAM sakAzAt navatItyevaM jJAtamupAdeyaM caitaditi javati / zikSA grahaNAsevanArUpAmasAviLaMjUto'dhigati prApnoti / jAvata upA. deya parijJAnAditi sUtrArthaH // 25 // - je Avi came mazavigArave, pisuNe nare saahshiinnpesnne|| adidhamme viNae akovie, asaMvinAgI na hu tassa muko // 3 // (zravacUriH) yazcApi caemaH pravrajito'pi roSaNaH matijJachigauravaH / pizunaH pRSThamAMsAdano naraH saahsiko'kRtykrnnttprH| hInapreSaNo hInagurvAjJAkaraH / adRSTadharmAprAptazrutAdidharmA / vinye'kovido'peiktH| na saMvinAgavAn / ya nUto na caiva tasya mokssH||3|| (artha.) eja vAta dRDha karavAne arthe vinaya na sAcavanArane zuM phala male ne te kahe . je zrAvi ityAdi sUtra. (je Avi ke0) yazcApi eTale je valI (nare ke0) naraH eTale kevala nAmano manuSya je te cAritra grahaNa kasyA paDI paNa (caMme ke0) caemaH eTale ghaNo krodhI, ( mazavigArave ke0 ) zaDigauravamatiH eTale potAnI - Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ USG rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA. hinA ahaMkAra mAMja magna evo, ( pisuNe ke0 ) pizunaH eTase cugalI karanAro ( sAhasa ke0 ) sAhasikaH eTale kRtya karavAne viSe Asakta evo, (hINapesaNe hu ) hInapreSaNaH eTale gurunI thAjJAmAM na rahenAro, ( yadidhamme ke 0 ) zradRSTadharmA. eTale zruta cAritra pramukha dharmane samyak prakAre na pAmelo, ( viSae kovie ho ) vinayeovidaH eTale vinaya zI rIte karavo te na jANanAro, tathA (saMvijAgI ke0 ) asaM vinAgI eTale kaM sArI vastu male to te sarve sAdhuune hecI na ApanA evo hoya. ( tassa ke0 ) tasya eTale tene (murako ke0 ) mokSaH eTale moka je te ( na hu ke0 ) na khalu eTale nizcaye nathI. // 23 // ( dIpikA) etadeva dRDhayan zravinItasya phalamAha / evaMvidhasya sAdhoH moko nAsti / katham / samyagdRSTeH cAritravata ivaMvidhasaMklezasya zrabhAvAt / evaMvidhasya kasya / yazcApi ca ekaH pratrajito'pi roSaNaH / punaryo matiruddhigArava iti / ruddhigauravamatiH / ddhigaurave'ni niviSTaH / punaryaH pizunaH pRSThimAMsakhAdakaH / naro naravyaanako na jAvanaraH / punaryaH sAhasikaH prakRtyakaraNaparaH / punaryo hInagurvAjJAkaraH / punaryaH zraSTadharmA / samyaganupalabdhazrutAdidharmA / punarvinaye'kovido vinaya viSaye - patiH / punaryaH saMvibhAgI / yatra kutrApi lAne na saMvibhAgavAn / ya ichaMnUtastasya na mokSaH // 23 // ( TIkA. ) etadeva hRdayanna vinItaphalamAha / je zravitti sUtram / vyAkhyA / yazcApi camaH pravrajito'pi roSaNaH ruddhigauravamatiH ddhigaurave aniniviSTaH / pizunaH pRSThimAMsakhAdakaH / naro naravyaJjano na jAvanaraH / sAhasiko'kRtyakaraNaparaH / hInapreSaNaH hInagurvAjJAparaH / dRSTadharmA samyaganupalabdhazrutAdidharmA / vinaye'ko vido vinayaviSaye'patiH / saMvibhAgI yatra vacana lAne na saMvibhAgavAn / ya evaMbhUto'dhamo naiva tasya mohaH / samyagdRSTezcAritravata ivaMvidhasaMkkezAnAvAditi // 23 // / nidesavittI puNa je gurUNaM, supradhammA viSayaMmi ko vizrA // tarittu te ghami duruttaraM khacittu kammaM gaimuttamaM gayati bemi // 24 // // viSayasamAhiprayaNe bIna uddeso sammatto // 2 // 1 ( avacUriH ) upasaMharaM vinaya phalamAha / nirdezavarttina zrAjJAvarttinaH punarye gurUNAM - prAkRtatvAt zrutadharmArthAH vinayakovidAH te tIrtvA mahAsattvA ughamenaM pratyakSopalabhyaM Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane dvitIya uddezakaH / yUe DustaraM duruttAraM samudraM rUpayitvA karma nira vazeSaM gatimuttamAM siddhyAkhyAM gatAH / bravImIti pUrvavat / iti vinaya samAdhyadhyayanam // 24 // iti dvitIya uddezaH // 2 // ( artha. ) have vinayanuM phala kahIne yA uddezano upasaMhAra kare be. niddesa vittI ityAdi sUtra. (pu0 ) punaH eTale valI ( je ke0 ) ye eTale je sAdhu (gurUNaM ho) gurUNAm eTale gurumahArAjanI ( niddesa vittI ke0 ) nirdezavarttinaH eTale thA jJAmAM rahelA evA, ( sudhammA ke0 ) zrutArthadharmAH eTale gItArtha yaelA evA tathA ( viyaMma ke0 ) vinaye eTale vinaya sAcavavAmAM ( koviyA ke0 ) kovidAH eTale nipuNa evA hoya . ( te ke0 ) te eTale te sAdhu ( iNaM ke0 ) enaM eTale zrA ( puruttaraM ke0 ) duruttAraM eTale tarI na zakAya evA ( ughaM ke0 ) ughaM eTale saMsAra samudrane (tarita ke0 ) tIrtvA eTale tarIne ane ( kammaM ke0 ) karma eTale na - vopayAhi pramukha samagra karmane ( khavittu ke0 ) rUpayitvA eTale khapAvIne ( uttamaM ke0 ) uttamAM eTale sarvotkRSTa evI ( gaI ke0 ) gatiM eTale siddhinAmaka gati pratye ( gaya ke0 ) gatAH eTale gayA. tibemi eno artha pUrvavat jAvo. // 24 // iti navamAdhyayananA bAlAvabodhano dvitIya uddeza saMpUrNa // 2 // ( dIpikA ) atha vinayaphalasya nAmnA upasaMharannAha / evaMvidhAste sAdhava utamAM gatiM siddhiM gatAH / kiM kRtvA / karma niravazeSaM samastaM javopagrAhinAmakaM rUpayitvA / punaH kiM kRtvA / enamudadhiM pratyakSopalacyamAnaM saMsArasamudraM durutAraM tIrtvA / caramanavaM kevalitvaM ca prApyeti bhAvaH / bravImi pUrvavat // 24 // iti zrI dazavaikAlike zabdArthavRttau zrI samaya sundaropAdhyAya viracitAyAM vinayasamA : dhyAkhyanavamAdhyayane dvitIyodezakaH samAptaH // 2 // ( TIkA. ) vinayaphalA nidhAnenopasaMharannAha / niddesavatti sUtram / nirdeza zrajJA tadvarttinaH punayeM gurUNAmAcAryAdInAM zrutArthadharmA iti prAkRtazailyA zrutadharmArthA gItArthA ityarthaH / vinaye karttavye ko vidA vipazcito ya zvaMbhUtAstIrtvA te mahAsattvA udyamenaM pratyakSopalabhyamAnaM saMsArasamudraM duruttAraM tIrkheva tIrtvA caramajavaM kevalitvaM ca prApyeti jAvaH / tataH payitvA karma niravazeSaM navopayAhisaMjJitaM gatimuttamAM siddhyAkhyAM gatAH prAptAH / iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 24 // iti vinayasa - mAdhau vyAkhyAto dvitIyodezaH // 2 // Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. atha tRtIya uddeshH| Ayariza aggimivAdiaggI, sussUsamApo pddijaagrikaa| AloaMgiameva naccA, jo baMdamArAdaI sa pujo||1|| (zravacUriH) atha vinayasamAdhyadhyayanasya tRtIya uddezaH prArajyate / iha ca vinItaH pUjya ztyupadaryate / AcArya sUtrArthapradaM tatsthAnIyaM vA yathAnimAhitAmibrAhmaNaH zuzrUSamANaH samyak sevamAnaH pratijAgRyAt / tattatkRtyasaMpAdanenopaca. ret|avlokitN nirIkSitamiGgitamanyayAvRttirUpameva jJAtvA cAcArTIyaM yaH sAdhuH - ndo'niprAyamArAdhayati / yathA zIte prAvaraNedaNe tadAnayanena / izite niSThIvanAdau zuMThyAdyAnayanena / sa pUjyaH pUcAIH kalyANajAgiti // 1 // - (artha.) have vinayasamAdhino trIjo uddeza kahe . yA uddezamAM vinayavaMta ziSya pUjya je ema kahe . thAyariza ityAdi sUtra. (zrAhiyaggI ke ) AMhitAniH eTale brAhmaNa je te (aggi ke0) zramiM eTale zraminI jema zuzrUSA karato sAvadhAna rahe, tema ziSya je te (Ayariza ke0) zrAcArya eTale AcArya pratye (sussUsamANe ke0) zuzrUSamANaH eTale samyak prakAre sevA karato bato (paDijAgarijA ke0) pratijAgRyAt eTale te te kArya karavAmAM dada rahe. (jo ke0 ) yaH eTale je ziSya je te (Alozza ke0) thAlokitaM eTale acAryanI dRSTipratye athavA (iMgiameva ke0) iGgitameva eTale bAhya AkAramA thaela pheraphAra pratye (naccA ke) jJAtvA eTale jANIne (baMda ke0) banda eTale AcAryanI bA mAphaka (zrArAhaz ke0) ArAdhayati eTale ArAdhanA sevA kare. ( sa ke0) saH eTale te ziSya (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya ve. // 1 // .. ( dIpikA.) atha tRtIya shraarjyte|shd ca vinItaH pUjyA navediti drshynnaah| yaHsAdhuHAcArya sUtrArthapradaM tatsthAnIyaM cAnyaM jyeSThArya ratnAdhikaM vA pratijAgyAt tattakAryasaMpAdanena upacaret / kaH kAmiva / zrAhitAmiAhmaNaH agnimiva / kiM kurvANaH saadhuH| zrAhitAgniAhmaNazca / zuzrUSamANaH smyksevmaanH| pratijAgaramANazca / upAyamAha / punaryaH sAdhuH zrAcAryAdInAmavalokitaM vIditaM iGgitameva ca anyathAvRttilakSaNaM jJAtvA bando'niprAyamAcAryAdInAM vijJAya ArAdhayati / kthmaaraadhyedityaah| zIte patati sati prAvaraNAvalokane tasya Anayanena / tathA iGgite ca niSThIvanA Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane tRtIya uddezakaH / yUjara dilakSaNe jAte sati zukyAdInAmAnayanena evaM kuryAt / sa zvaMbhUtaH sAdhuH pUjyaH pUjAI : kalyANanAgiti // 1 // ( TIkA.) sAMprataM tRtIya Arajyate / iha ca vinItaH pUjya ityupadarzayannAha / yariti sUtram / asya vyAkhyA / zrAcAryaM sUtrArthapradaM tatsthAnIyaM vAnyaM jyeSThAryam / kimityAha / zragnimiva tejaskAya mivAhitAgnirbrAhmaNaH zuzrUSamANaH samyaksevamAnaH prati jaagRyaat| tattatkRtya saMpAdanenopacaret / yAha / yathA hitA mirityA dinA prAgidamuktameva / satyam / kiM tu tadAcAryamevAGgIkRtyedaM tu ratnAdhikAdimapyadhikRtyocyate / vakSyati ca / rAyaNI viSaya mityAdi / pratijAgaraNopAyamAha / zrAlokitaM nirIkSitam / iGgitameva vAnyathAvRttilakSaNaM jJAtvA vijJAyAcAryayaM yaH sAdhuH bando'bhiprAyamArAdhayati / yayA zIte patati prAvaraNAvalokane tadAnayane / iGgite vA niSThIvanAdilakSaNe zuvyAyAnayanena / sa pUjyaH sa iyaMbhUtaH sAdhuH pUjAI : kalyANajAgiti sUtrArthaH // 1 // yAramA viSayaM panaMje, sussusamANo parigina vakkaM // jahoass kiMkhamANo, guruM ca nAsAyaI sa puko // 2 // ( avacUri : ) prakrAntAdhikAra evAha / AcArArthaM jJAnAdyAcAranimittaM vinayaM prayuGkteH karoti / zuzrUSayan zrotumicchan kimete vakSyantIti / tenokte sati parigRhya vAkyaM tatazcAnikAn mAyArahitaH zraddhayA karttumicchan vinayaM prayuGkte'to'nyathAkaraNena guruM nAzAtayati // 2 // (.) prastuta adhikAramAMja valI kahe be. AyAra ityAdi sUtra, je ziSya ( zrAyAramA ke0 ) AcArArtha eTale jJAnAcAra pramukha zrAcArane arthe (viSayaM ke0 ) vinayaM eTale upara kahela vinayane ( paje ke0 ) prayuGge eTale kare be. temaja je ziSya ( sussusamANo ke0 ) zuzrUSan eTale yAcArya zI AjJA kare be te sAMjalavAnIchA karato to, ( vakkaM ke0 ) vAkyaM eTale AcAryanA vacana pratye ( paDigina ho ) parigRhya eTale grahaNa karIne ( jahovayaM ke0 ) yathopadiSTaM eTale jema zrAcAeka te pramANe ( zramikakhamANo ke 0 ) anikAGkSamANaH eTale karavAnI ichA karato vinaya sAcave. paNa ethI viparIta paNe AcaraNa karIne ( guruM ke0 ) guruM guru pratye (nAsAya ke0 ) nAzAtayati eTale AzAtanA kare nahi. ( sa ho ) saH eTale te ziSya ( puto ke0 ) pUjyaH eTale pUjavA yogya be. // 2 // ( dIpikA . ) punaH prakrAnta eva adhikAra zrAha / yaH sAdhuH zrAcArArthaM jJAnAdInA Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. mAcArANAM nimittaM vinayaM pUrvoktaM prayuGkte karoti / kiM kurvANaH / zuzrUSamANaH zrotumichan / kimayaM gururvayatyevaM tatastena guruNA ukte sati vAkyamAcAryA dikathitaM parigRhya tato yathopadiSTaM yathA guruNA uktaM tathA anikAGkan mAyAra hitaH zraddhyA kartumichan san vinayaM karoti / paraM tato'nyathAkaraNena guruM na AzAtayati na hIlayati / sa pUjyaH // 2 // (TIkA.) prakrAntAdhikAra evaah|aayrish tti sUtram / asya vyAkhyA / zrAcArArthaM jJAnAdyAcAranimittaM vinayamuktaladaNaM prayuGkte karoti yaH zuzrUSan zrotumidhan / kimayaM vayatItyevam / tadanu tenokte sati / parigRhya vAkyamAcArTIyam / tatazca yathopadiSTaM yathoktameva anikaaNdn|maayaarhitHcyaa kartumiban vinayaM pryukte| ato'nyathAkaraNena guruM tvityAcAryameva nAzAtayati na hIlayati yH| sa pUjya iti sUtrArthaH // 2 // rAyaNiesu viNayaM paje, DaharA vi asua pritraayjihaa|| nIattaNe va saccavAI, javAyavaM vakakare sa pujo // 3 // (avacUriH) ratnAdhikeSu jhAnAdiratnanUSiteSu vinayaM prayuGkte karoti / maharA apiye vayaHzrutAnyAM paryAyajyeSThAzciradI ditAsteSu ca / evaM yo nIcatve guNAdhikAn prati nIcanAve vrttte| satyavAdI avirubhavaktA avapAtavAn vandanazIlo nikaTavartI vA yo vAkyakaro gurunirdezakaraNazIlaH // 3 // (artha.) valI rAyaNiesu ityAdi sUtra. je sAdhu (rAyaNiesu ke ) ratnAdhikeSu eTale jJAna darzana pramukha nAva ratnovaDe zreSTha evA AcAryAdikane viSe ( viNayaM ke) vinayaM eTale pUrvokta vinaya pratye ( paje ke0) prayukte eTale kare. (tha ke0) ca eTale valI (je ke0) ye eTale je (DaharA vi ke0) DaharA api eTale nhAnA sAdhu paNa (pariAyajihA ke0) paryAyajyeSThAH eTale dIkSA paryAyathI athavA zrutaparyAyathI moTA hoya temano paNa vinaya sAcave. temaja je sAdhu ( saccavAI ke) satyavAdI eTale yathArtha vacana bolanAro, AcArya pramukhane nitya (jevAyavaM ke0) avapAtavAn eTale vaMdanA karanAro, tathA (vakakare ke0) vAkyakaraH eTale AcAryA di. kanI AjJA mAnanAro evo thayo to (nIattaNe ke0) nIcatve eTale potAnA karatA adhika guNI hoya tene namato rahe, (sa ke0) saH eTale te sAdhu ( pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya ve.||3|| ..(dIpikA.) punaH kiMca / yaH sAdhuH ratnAdhikeSu jAvaratAnAdiniradhikeSu vi Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike navamAdhyayane tRtIya uddeshkH| 53 nayaM pUrvoktaM prayukte karoti / tathA maharA api ca ye vayasA zrutena ca jyeSThAH / punarye paryAyajyeSThAzcirapravrajitAH / teSu ca yo vinayaM prayukte / evaM yo nIcatve guNAdhikAn prati nIcanAve vartate / punaryo'pi satyavAdI avirurUvaktA tathA avapAtavAn vandanAzIlaH nikaTavartI vA / pUnayoM vAkyakaraH gurornirdezakaraNazIlaH / sa pUjyaH // 3 // (TIkA.) kiM ca rAyaNiesu tti sUtram / asya vyaakhyaa| ratnAdhikeSu jJAnAdinAvaratnAnyur3iteSu vinayaM yathocitaM prayuGkte karoti / tathA maharA api ye vayAnutAjyAM paryAyajyeSThAzcirapranajitAsteSu vinayaM prayuGkte / evaM ca yo nIcatve guNAdhikAn prati nIcannAve vrtte| satyavAya viruSvaktA tathA avapAtavAn vandanazIlo nikaTavartI vA / evaM ca yo vAkyakaro gurunirdeshkrnnshiilH| sa pUjya iti suutraarthH||3|| annAyacaMbaM caraI visuI, javaNacyA samuANaM ca niccaM // aladhuraM no paridevazjA laDuM na vikabaI sa pujo|| 4 // (zravacUriH) ajJAtoMDe paricayAkaraNena ajJAtaH san jAvoM gRhasthocharitAdi carati aTitvAnItaM jute / vizudhamujamAdidoSarahitaM yApanArthaM saMyamanArozAhidehapAlanArtham / samudAnaM cocitanidAlabdhaM ca nityaM sarvakAlaM natUMbamapye. katraivAptam / evaMnUtamalabdhvA na paridevayeta na khedaM yAyAt / anAgyo'haM kudezo'yamityAdi / labdhvA prApyocitaM na vikalate na zlAghAM karoti / sapuNyo'haM zojano vAyaM deza iti // 4 // . (artha.) valI annAyaM ityAdi sUtra. je sAdhu ( visujhaM ke ) vizuddhaM eTale ve. tAlIsa doSavaDe rahita evA, (samuANaM ke0) samudAnaM eTale ucita gocarI caryAthI malelA evA (a ke ) ca eTale tathA ( nicaM ke) nityaM eTale ko divaseja nahi, to hamezAM ( annAya ke0) ajJAtoM eTale jemano paricaya nathI evA gRhasthonA gharathI stoka stoka lAvela thAhAra pratye ( javaNacyA ke0) yApanArtham eTale saMyamanAra upADanAra evA zarIranA nirvAhane arthe ( caraza ke0) carati eTase lakSaNa kare. upara kahela prakArano AhAra (alajhuoM ke) alabdhvA eTale na male to (no paridevazjA ke0) no paridevayet eTale potAnI, dAtAranI athavA deza pramukhanI niMdA na kare. temaja ( lahuM ke) labdhvA eTale upara kahela prakArano zrAhAra male to paNa (na vikabara ke0)na vikalate eTale potAnI, dAtAranI zra Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. thavA deza pramukhanI zlAghA na kare. ( sa ke ) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 4 // (dIpikA.) punaH kiMca / sAdhuH ajJAto paricayasya akaraNena ajJAtaH san / jAvoMbaM gRhasthocharitAdi carati aTitvAnItaM jute / natu jnyaatstbhumtmiti| etadapi vizujhamujhamAdidoSarahim |n tachiparItam / etadapi yApanArtha saMyamannArochAhidehapAlanAya / anyathA samudAnaM ca ucitanidAlabdhaM ca nityaM sarvakAlaM na tu umapi ekatraiva bahu labdhaM kAdAcitkaM vaa|evNnuutmpi vinAgataH alabdhvA anAsAdhana paridevayet na khedaM yAyAt / yathA ahaM mandanAgyaH / athavA nAyaM dezaH zojana iti| vijAgataH ca labdhvA prApya ucitaM na vikalate na zlAghAM karoti / yathA ahaM mahApuNyavAn / athavA ayaM dezaH shojnH| yo yatirevaM pUrvoktaM kuryAt sa pUjyaH // 4 // (TIkA.) kiM ca / annAyaM ti sUtram / ajJAtoMbaM paricayAkaraNenAjJAtaH san jAvojcha gRhasthocharitAdi caratyaTitvAnItaM juGkte / na tujhAtastabahumatamiti / etadapi vi. zudhamujamAdidoSarahitam / natahiparItam / etadapi yApanArthaM saMyamanarochAhizarIrapAlanAya nAnyathA / samudAnaM cocitanikAlabdhaM ca nityaM sarvakAlaM natUMbamapyekatraiva bahu labdhaM kAdAcitkaM vA / evaMnUtamapi vinAgato'labdhvAnAsAdya na paridevayet / na khedaM yAyAt / yathA mandanAgyo'hamazojano vAyaM deza iti| evamevaM vinAgatazca labdhvA prApyocitaM na vikabate na lAghAM karoti / sapuNyo'haM zojano vAyaM deza ztyevaM sa pUjya iti suutraarthH||4|| saMthArasijAsaNanattapANe, appinayA azlAne vi sNte|| jo evamappANanitosaztA, saMtosapAhannarae sa pujo // 5 // (zravacUriH) santhArakazayyAsananaktapAnAni pratItAnyeteSvalpechatA'mUrkhatA parijogAtiraktAgrahaNaM ca atilAne sati api toSaM yAti / yena tena vA yApayati / saMtoSaprAdhAnyarataH sa pUjya iti // 5 // . (artha.) valI saMthAra ityAdisUtra. je sAdhu ( azlAne ke) atilAne eTale saMthArA pramukha vastuno game eTalo lAna (saMte vi ke) satyapi eTale thato hoya to paNa (saMthArasijAsaNanattapANe ke) saMstArakazayyAsananaktapAneSu eTale saMthAro, .. zayyA, zrAsana, jakta ane pAna pramukha vastunI (apichyA ke0) apechatA eTo apa.zlA rAkhe, arthAt upakaraNane viSe mULa na rAkhe, tathA khapa karatAM lagAra pa.. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... dazavaikAlike navamAdhyayane tRtIya uddeshkH| eya Na vadhAre na le. ( saMtosapAhannarae ke) saMtoSaprAdhAnyarataH eTale mukhyatAvaDe saMtoSane viSe zrAsakta arthAt saMtoSa rAkhavo eja vAtane pradhAna mAnanArA (jo ke0) yaH eTale je sAdhu (appANa ke0) AtmAnaM eTale potAne ( anitosajA ke ) anitoSayati eTale je male temAM saMtoSa rAkhe, (sa ke0) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 5 // (dIpikA.) kiMca / yasya sAdhoH saMstArake zayyAyAmAsane nakte pAne ca alpechatA amUrbayA kRtvA parijogAdadhikasya parihAro vA navet / ka sati / sati saMstArakAdInAM gRhasthecyaH sakAzAt atilAne satyapi / yaH sAdhuH evamAtmAnamanitoSayati / yena vA tena vA zrAtmAnaM yApayati / kiMnUto ytiH| saMtoSaprAdhAnyarataH / saMtoSa eva pradhAnanAve rata AsaktaH / sa sAdhuH pUjyaH // 5 // (TIkA.) kiM ca saMthAra tti sUtram / saMstArakazayyAsananaktapAnAni pratItAnyeva / eteSvalpeThatA amUrbayA parijogAtiriktAgrahaNaM vA / atilAne'pi sati saMstAra kAdInAM gRhasthecyaH sakAzAt / ya evamAtmAnamanitoSayati / yena vA tena vA yApa__ yati saMtoSaprAdhAnyarataH saMtoSa eva pradhAnanAve sktH| sa pUjya iti sUtrArthaH // 5 // sakkA sadecaM AsAi kaMTayA, amayA ubadayA nrennN|| aNAsae jo u sahita kaMTae, vaImae kannasare sa pujo // 6 // (zravacUriH) inDiyasamAdhidvAreNa pUjyatAmAha / zakyAH soDhumAzayA idaM me javiSyatIti / kaMTakA ayomayA lohamayA utsahatArthodyamavatA nareNa / anAzayA nirIhaH san yaH saheta kaMTakAn vAGmayAn kharA divAgAtmakAn karNasarAn karNagAminaH / sa pUjya iti // 6 // (artha.) iMjiyonI samatA rAkhavAthI paNa ziSya pUjya thAya ne, ema kahe . sakA ityAdi sUtra. ( ubayA ke0) utsahatA eTale avya upArjavAne arthe ghaNo udyama karanAra evA (nareNaM ke0) nareNa eTale manuSya je teNe (zrAsAra ke0) AzayA eTale avya malavAnI AzAe (arDamayA ke0) zrayomayAH eTale lohaDAnA (kaMTayA ke) kaMTakAH eTale kAMTA je te ( saheja ke) soDhuM eTale khamavAne (sakA ke0) zakyAH eTase yogya . arthAt ko javyArthI mANasa avyanI AzAe lohaDAnA kAMTAvAlI pathArIupara paNa suza rahe. zrA vAta vanavA yogya ve. tema (jo u ke0) yastu eTale je sAdhu valI ( kannasare ke0) karNasarAn eTale kAnamA praveza karatA evA Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) -mA. ( ye 0 ) vAGmayAn eTale kaThora vacana pramukha kaMTaka pratye ( zrAsae ke0 ) nAzayA eTale koi paNa prakAranI ichA na rAkhatAM ( sahita ke0 ) sadeta eTale saina kare. (sa ke0) saH eTale te sAdhu (puko ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya ve. // 6 // (dIpikA) chAtha indriyasamAdhidvAreNa sAdhoH pUjyatAmAha / nareNa kaMTakA idaM me bhaviSyatItyAzayA soDhuM zakyAH / kiMbhUtAH kaMTakAH / zrayomayA lohamayAH / kiMnUtena nareNa / utsAhavatA | arthodyamavatA / tathA ca kurvanti kecit lohamayakaMTakAstaraNazayanamapyarthavAJchayA / paraM natu vacanakaMTakAH soDhuM zakyAH / tato nirIdaH san karNasarAn vAkkaMTakAn saheta / sa pUjyaH // 6 // ( TIkA. ) indriyasamAdhidvAreNa pUjyatAmAha / sakka tti sUtram / asya vyAkhyA / zakyAH sodumAzayetIdaM me bhaviSyatIti pratyAzayA / ka ityAha / kaMTakA ayomayA lohAtmakAH / utsahatA nareNArthodyamavatetyarthaH / tathA ca kurvanti kecidayoma kaMTakAstaraNazayanamapyartha vipsayA / natu vAkkaMTakAH zakyA ityevaM vyavasthite'nAzayA phalapratyAzayA nirIhaH san yastu saheta kaMTakAn vAGmayAna kharAdivAgAtmakAn karNasarAn karNagAminaH / sa pUjya iti sUtrArthaH // 6 // muttadukAna havaMti kaMTayA, mayA te vi tana sunaharA // vAyAduruttApi duru-dharANi, verANubaMdhINi mahaprayANi // 7 // ( vari: ) etadeva spaSTayati / muharttaduHkhA vedhakAla eva prAyo duHkha hetutvAt javanti kaMTakA prayomayAste'pi tataH kAyAtsUddharAH / sukhenaivo driyante / vAgUpuruktAni purukarANi duHkheno Driyante / manola vedhanAt / vairAnubandhIni / ataeva kugatipAtAdijayahetutvAnmahAjayAni // 7 // (artha. ) Aja vAta prakaTa kahe be. muhutta ityAdi sUtra. (anumayA ke0 ) ayomayAH eTale lohAnA (kaMTayA ke0 ) kaMTakA: eTale kaMTaka je te ( u ke0) tu eTale punaH (muduttarakA ke0) muhUrtta duHkhAH eTale prAye zarIramAM khUte tyAreja vedanA karanArA evA ( davaMti ke0 ) javanti eTale hoya . tathA ( te vi ke0) te'pi eTale te kaMTaka paNa (tarja ke0) tataH eTale te zarIra thakI (sujaddharA ke 0 ) sUddharAH eTale sukhe kADhI zakAya evA hoya be, temaja kadAca te kaMTakathI zarIre bidra paDyA hoya to tenA upacAra paNa suna be. paNa (vAyArutANi ke0 ) vAguruktAni eTale kaThora vacana rUpa kaMTaka je te ( DuruddharANi ke0 ) DuruddharANi eTale ghaNA duHkhayI manamAMthI kADhI zakA Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddeshkH| 57 ya evA, ( verANubaMdhINi ke) vairAnubandhIni eTale pAlathI vairane utpanna karanArA evA tathA ( mahappayANi ke) mahAjayAni eTale paraloke narakapAta pramukha mahAjaya upajAvanArA evA . // 7 // (dIpikA.) punaretadeva spaSTayati / lohamayAH kaMTakA muhUrtaHkhA muhUrtamadapakAlaM yAvat phuHkhadA navanti |vedhkaal evaprAyo duHkhadAnAt / te'pi kaMTakAH / kAyAt sUrAH sukhenaiva naDiyante / vraNaparikarma ca kriyate / paraM vacanena yAni kuruktAni tAni purupharANi javanti duHkhenaiva uddhiyante / manorUpaladavedhanAt / kiMjUtAni vacanapuruktAni / vairAnubandhIni / tathA zravaNapraheSAdinA zha loke paraloke ca vairajAvajanakAni / punaH kiNnuutaani|atev mahAjayAni kugtipaatnyhetunuutaani||7|| (TIkA.) etadeva spssttyti|muhutt tti suutrm|muhuurtHkhaa alpakAlaphuHkhA javanti kaMTakAyomayA vedhakAla eva prAyo duHkhanAvAt / te'pi tataH kAyAtsUkarAH sukhenaivojhiyante / vraNaparikarma ca kriyate / vAgduruktAni puna:rukarANi kuHkhenojhyintemnolkssvedhnaadvairaanubndhiini|tthaa zravaNapraSA dineha paratra ca vairAnubandhIni javanti / ata eva mahAnayAni kugatipAtAdimahAnayahetutvAditi sUtrArthaH // 7 // samAvayaMtA vayaNAnighAyA, kannaMgayA dummnniaNjnnNti|| dhammutti kiccA paramaggasUre, jidie jo sadaI sa pujo // // . (zravacUriH) samApatantaH kecanAbhighAtAH kharAdivacanaprahArAH karNagatAH santo daurmanasyaM puSTamanonAvaM janayanti prANinAm / evaMnUtAn vacanAnighAtAn dharma iti kRtvA samatApariNAmApanno natvazaktyAdinA paramAnazUraH dAnasaGgrAmazUrApedayA pradhAnazUraH san jitendriyo yaH saheta sa pUjya iti // 7 // (artha. ) valI samAvayaMtA ityAdi sUtra. ( samAvayaMtA ke0) samApatantaH eTale ekA thazne sAmA AvatA evA (vayaNAnighAyA ke0) vacanAnighAtAH eTale ka. gerAdi vacanarUpa prahAra je te (kannaMgayA ke) karNagatAH eTale kAne AvyA utA (ummaNizaM ke0) daurmanasyaM eTale manamAM uSTa vikAra pratye (jaNaMti ke0) janayanti eTase utpanna kare . (paramaggasUre ke0) paramAnazUraH eTale vIjA zUravIra purupa karatAM moTo zUravIra evo (jidie ke) jitenjiyaH eTale iMjiyone jItanAra evo (jo ke0) yaH eTale je puruSa (sahaz ke0) sahate eTale pUrvokta vacanarUpa prahAra sahana kare. (sa ke0) saH eTale te puruSa (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogyve.|||| Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, bhAga tetAlIsa-(43)-mA. - (dIpikA.) punaH kiMca / vacanAnighAtAH kharAdivacanaprahArAH karNagatAH santaH prAyo daurmanasyaM kuSTamanonAvaM prANinAM janayanti / anAdinavAcyAsAt / kiM kurvanto vcnaanighaataaH|smaaptnt ekInAvena animukhaM ptntH| atha ca yo yatistAna sahate / natu tairvikAramupadarzayet / kiM kRtvA sahate / dharma iti kRtvA sAmAyikapariNAma samApannaH san / natu azaktyAdinA / kiMnUto ytiH| paramAnazUraH / prdhaanrrH| punrjitenjiyH| sa pUjya iti // 7 // . (TIkA.) kiM ca samAvayaMta tti suutrm|asy vyaakhyaa| samApatanta ekInAvenAnimukhaM ptntH|k ityaah|vcnaanighaataaHkhraadivcnprhaaraaHkrnngtaaH santaH prAyo'nAdinavAnyAsAt daurmanasyaM uSTamanonAvaM jnynti|praanninaamevNnuutaanvcnaanighaataan dharma iti kRtvA sAmAyikapariNAmApanno natvazatyAdinA paramAnazUro dAnasaMgrAmazUrApekSyA pradhAnaH zUro jitendriyaH san yaH sahate na tairvikAramupadarzayati sa pUjya iti suutraarthH|| avanavAyaM ca parammudassa, paccarakana paDiNIaMca bhaasN|| nahAraNiM appikAraNiM ca, nAsaM na nAsija sayA sa pujogA - (avacUriH) avarNavAdaM ca pRSThataH azlAghA parAGmukhasyApratyakasya pratyadasya ca pratyanIkAM corastvamityAdirUpAM nASAmavadhAriNImazojana evAyamaprItikAripI zrotuma'tanivedanAdirUpAM jASAM na nASeta sadA yaH kadAcidapi naivaM brUyAt / saH pUjya iti // e|| ___ (artha.) temaja avannavAyaM ityAdi sUtra. je sAdhu (parammuhassa ke0) parAmukhasya eTale pUTha pheravIne gaela manuSyanA (ca ke0) valI (paJcakarDa ke0) pratyakSataH eTa. se pratyakSa dekhAtA manuSyanA (avannavAyaM ke0) avarNavAdaM eTale niMdAvacana pratye (sa. yA ke0) sadA eTale sarvakAla arthAt kopaNa kAle (na nAsija ke0) na nASeta eTale na bole. (ca ke0) ane (paDiNIaM ke0) pratyanIkAM eTale manamAM kaSAya utpana karanArI evI jema ke 'tuM cora ' ityAdika nASA pratye ko samaye paNa na bole. (ca ke0) tathA (uhAriNiM ke0) avadhAriNIM eTale 'zrA mANasa kharAba ja De' ityAdika nizcayavAlI vANI pratye kosamayepaNa na bole.temaja (appikAriNiM ke0) apriyakAriNIM eTale kornu saguM vahAvaM marI gayAnI vAta kahevA pramukha nASA ke je. sAMjalanAranA manamA aprIti japajAvanArI hoya . te pratye koi prasaMge paNa na bali. (sa ke0) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya . ||e|| Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane ditIya nddeshkH| enae . (dIpikA.) punarAha / yaH zravarNavAdamazlAghAvAdaM parAmukhasya pRSThataH pratyadatazca no nASeta sadA kadAcidapi naivaM brUyAt / tathA pratyanIkAmapakAriNIM tvaM caura ityAdirUpAM tathA avadhAriNImazonana evAyamityAdirUpAM punaraprItikAriNIM ca zrotuma'tanivedanAdirUpAM ca nASAM vAcaM na nASeta / sa yatiH puujyH|| e|| (TIkA.) tathA avanavAyaM ti sUtram / asya vyaakhyaa|avrnnvaadN cAzlAghAvAdaM ca parAGmukhasya pRSThata ityarthaH / pratyakSatazca pratyakasya ca pratyanIkAmapakAriNI corastvamityAdirUpAM nASAM tathA avadhAriNImazojana evAyamityAdirUpAmapriyakAriNIM ca zrotuma'tanivedanAdirUpAM nASAM vAcaM na nASeta sadA / yaH kadAcidapi naivaM brUyAtsa pUjya iti suutraarthH|| e|| . alolue akudae amAI, apisuNe Avi adiivittii|| .. no nAvae no vianAviappA, akolahave asayA sa pujjo||10|| (zravacUriH) alolupaH aahaaraadissvlubdhH|akuhk ujaalaadikuhkrhitH| amAyI akauTivyaH / apizunazcApi na bedanedakartA / adInavRttirAhArAdyanAve'pi zuvRttiH / no nAvayedakuzalanAvanayA paraM yathAmukAgre'haM vrnnniiyH| nApica jAvitAtmA svayamanyAgre vaguNavarNakaH / akautukazca naTanartakyAdiSu // 10 // (artha.) temaja alolue ityAdi sUtra. je sAdhu (bAlolue ke) alolupaH eTale thAhArAdikane viSe lAlaca na rAkhanArA (akuhae ke) akuhakaH eTale iMjajAla (jAdU) pramukha na karanArA (amAI ke0) amAyI eTale manamAM vakratA nahi rAkhanArA, (apisuNe ke ) apizunaH eTale cugalI pramukha karI kozno cheda neda na karanArA, (Avi ke0) cApi eTale valI punaH (adInavittI ke0) adInavRttiH eTale thAhAra pramukha na male topaNa manamAM dInapaNuM na rAkhanArA evA hoyaThe. tathA je sAdhu (no nAvae ke0) no jAvayet eTale ko vIjA pAse aprazasta nAvanA karAve nahi, arthAt 'phalANAnI bAgala tu mArI vakhANa kara' ityAdi vacana kone kahe nahi, (vitha ke0) apica eTale valI ( nAviznappA ke0) nAvitAtmA eTale potAne vakhANanArA evA (no ke0) nathI hotA. arthAt pote potAnA vakhANa vIjA ko Agala karatA nathI. (tha ke0) ca eTale valI je sAdhu (zrakouhave ke0) akautUhalaH eTale nATaka pramukha jovAnI zyA ko kAle paNa rAkhatA nathI. (sa ke0) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya te. // 1 // Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. ( dIpikA . ) tathA yaH sAdhuH alolupaH zrAhArAdiSvalubdhaH / punaH thakur3aka 5 ndrajAlA dikuhakara hitaH / punaH zramAyI kauTilyazUnyaH / punaH zrapizuno na vedanabhedanakartA / punaH yadInavRttiH AhArAdInAmanAve'pi zuruvRttiH / punaryo no jAvakuzAvanayA paraM yathA amukapurato javatAhaM varNanIyaH / punaryo na jAvitAtmA khayamanyapurataH svaguNavarNanAparaH / punaH kautukazca sadA naTanarttakyA diSu / sa pUjyaH // 10 // ( TIkA. ) tathA alolue tti sUtram / asya vyAkhyA | alolupa AhArA diSvalubdho'kuhaka indrajAlA dikuhakara hitaH / zramAyI kauTilyazUnyo'pizunazcApi no vedadakartA / yadI navRttirAhArAyalAne'pi zuddhavRttiH / no jAvayedakuzalajAvanayA param / yathAmukapurato javatAhaM varNanIyaH / nApi ca jAvitAtmA svayamanyapurataH svaguNavarNanApara: kautukaca sadA naTanarttakAdiSu yaH sa pUjya iti sUtrArthaH // 10 // guNehiM sADhU ahiM sADhU, girahAdi sAdU guNa muMcasADhU // vicprANicyA appagamappae, jo rAgadosehiM samo sa pu // 11 // ( avacUriH ) guNaiH pUrvoktairvinayAdyaiH yuktaH sAdhurbhavati / aguNairukta viparItairna / evaM sati gRhANa sAdhuguNAn muJca sAdhuguNAn / iti zojana upadezaH / evamadhikRtya prAkRtazailyA vijJApayati vividhaM jJApayati AtmAnamAtmanA yastathA rAgadveSayoH samo na rAgavAn na dveSavAn iti // 11 // (artha. ) valI guNehiM ityAdi sUtra. je ( guNehiM ke0 ) guNaiH eTale upara kahela vinaya pramukha guNavaDe yukta hoya, te ( sAhU ke0 ) sAdhuH sAdhu kahevAya be. tathA je ( aguNehiM ke0 ) aguNaiH eTale vinaya pramukha guNathI ulaTA evA avinaya pramukha doSa vaDe yukta hoya te ( sAhU ke0 ) asAdhuH eTale sAdhu kahavAto nathI. mATe de ziSya ( sAhUguNa ke0 ) sAdhuguNAn eTale sAdhunA guNapratye ( girahAhi ke0 ) gRhANa eTale grahaNa kara. tathA ( asAhU ke0 ) asAdhUn eTale jethI sAdhu kahevAya nahi evA doSapratye ( muMca ke0 ) muJca eTale tyAga kara. je sAdhu ( appa ho ) AtmanA eTale pote ( appa ke0 ) zrAtmAnaM eTale potAnA AtmAne pUrvokta guNavaDe ( vidyA ke0 ) vijJApayati eTale vividha prakAre jaNAve. tathA ( jo ke0 ) yaH eTale je sAdhu ( rAgadosehiM ke0 ) rAgadveSayoH eTale rAga dveSane viSe ( samo ke0 ) samaH eTale samatAvAlA arthAt koi upara paNa rAga dveSa na kare. ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu ( pujo ke0 ) pUjyaH eTale pUjavA yogya be. // 11 // Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ dazavaikAlike navamAdhyayane ditIya uddeshkH| 51 (dIpikA.) kiM ca sAdhuH guNaiH pUrvoktairguNairvinayAdiniryukto navati / tathA asAdhuH zraguNaiH purvoktaguNaviparItaiH javati / evaM sati ca guNAn sAdhuguNAn gRhANa tvam / asAdhuguNAn muJca iti zojana upadezaH / evamadhikRtya vijJApayati vividhaM jhApayati AtmAnamAtmanA punaryo rogaTeSayoH samo na rAgavAn na SavAn evaM vidho yaH sAdhuH sa puujyH||11|| (TIkA.) kiMca guNehiM ti suutrm|asy vyAkhyA / guNairanantaroditairvinayAdiniyuktaH sAdhurnavati / tathA agunnairuktgunnvipriitairsaadhuH| evaM sati gRhANa sAdhuguNAn, muzcAsAdhuguNAniti zojana updeshH| evamadhikRtya prAkRtazailyA vijJApayati vividhaM jhApayatyAtmAnamAtmanA yH| tathA rAgadveSayoH samaH, na rAgavAnna veSavAniti sa pUjya iti sUtrArthaH // 11 // tadeva madaraM ca mahakSagaM vA, zbI pumaM pavazyaM gihiM vaa|| no hIlae no vi akhiMsaikA, yaMnaM ca kodaM ca cae sa pujorazA (zravacUriH ) tathaiveti pUrvavat / maharaM vA mahalakaM vA / vAzabdAnmadhyamaM, striyaM pumAMsamupalakSaNatvAnnapuMsakaM vA, pravrajitaM gRhiNaM vAzabdAdanyatIthikaM vA na hIlayati na khiMsayati ca / sakRduSTAnidhAnaM hiilnm| asakRtkhisanam / tayonimittaM stamnaM ca krodhaM ca tyajet // 12 // (artha.) valI taheva. ityAdi sUtra. (tadeva ke ) tathaiva eTale temaja je sAdhu (DaharaM ke) DaharaM eTale potAnA karatA nhAnAnI (va ke) vA eTale athavA (mahabagaM ke) mahabakaM eTale potAnA karatA moTAnI ( vA ke0 ) athavA (viM ke) striyaM eTale strInI, ( pumaM ke0 ) pumAMsaM eTale puruSanI, ( pavazyaM ke0) pra. vrajitaM eTale sAdhunI (vA ke0 ) athavA ( gihiM ke) gRhiNaM eTale gRhasthanI (no hIlae ke0) no hIlayati eTale ekavAra hIlanA na kare, (avizra ke0) apica eTale valI ( no khiMsajA ke0) no khiMsayati eTale vAraMvAra hIlanA na kare. (ca ke0) valI (yaMnaM ke0) stamnaM eTale ahaMkAra pratye tathA ( kohaM ke0) krodhaM eTase krodha pratye (cae ke0 ) tyajati eTale tyAga kare. ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu ( pujo ke0 ) pUjyaH eTale pUjavA yogya te. // 15 // (dIpikA.) kiMca sAdhuH etAnna hiilyti| kAnityAha / tathaiva pUrvavat / DaharaM vA mahalakaM vaa| vAzabdAmadhyamaM vaa| striyN,pumaaNsm| upalakSaNatvAnnapuMsakaM vaa| prabajitaMvA Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaza rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa 43-mA. gRhiNaM vA / vAzabdAttadanyatIrthikaM vA na hIlayati nApi khiMsayati / tatra sUyayA asUyayA vA ekavAraM duSTAnidhAnaM hIlanam / tadeva vAraM vAraM khiMsanam / hIlanAkhiM sanayozca nimittanUtaM stamnaM ca mAnaM ca krodhaM roSaM tyajati / sa pUjyaH // 12 // ( TIkA. ) kiM ca tadeva tti sUtram / asya vyAkhyA / tathaiveti pUrvavat / udaraM vA mahalakaM vA / vAzabdAnmadhyamaM vA striyaM pumAMsamupalakSaNatvAnnapuMsakaM vA pra vrajitaM gRhiNaM vA / vAzabdAdanyatIrthikaM vA / na hIlayati nApi ca khiMsayati / tatra suyayA asUyayA vA sakRduSTA jisaMdhAnaM hIlanaM tadevAsakRtkhiMsanamiti / hIlanakhiMsanayozca nimittanUtaM stamnaM ca mAnaM ca krodhaM ca roSaM ca tyajati yaH / sa pUjyo nidAnatyAgena tattvataH kAryatyAgAditi sUtrArthaH // 12 // je mAAi sayayaM mANayaMti, jatteNa kannaM va nivesayati // te mA mAride tavassI, jiIdie saccarae sa pujo // 13 // ( avacUriH ) ye mAnitA ayubAnA disatkAraiH satataM ziSyAnmAnayanti / zrutopadezAdinA yatnena kanyAmiva mAtApitarau / yathA kanyAM vayasA guNaizca saMva yogyanarttari sthApayataH / evamAcAryAH ziSyaM sUtrArthave dinaM kRtvA mahatyAcAryapade sthApayanti / tAnevaMbhUtAn gurUn mAnayati yo mAnArhAn pUjArdAn tapakhI tapaHzIlaH / jitendriyaH satyarata iti // 13 // ( . ) valI je mAyA ityAdi sUtra. ( je ke0 ) ye eTale je AcArya upAdhyAya pramukha je te ( mANiyA ke0 ) mAnitA: eTale anyuvAna, vinaya ityAdivaDe ( sayayaM ke0 ) satataM eTale niraMtara ( mANizrA ke0 ) mAnitA: eTale satkAra karelA evA hoya to te satkAra karanAra potAnA ziSyane ( mANayaMti ke0 ) mAnayanti eca tear gavA viSe preraNA karavA vaDe mAna Ape be. valI ( jatte ke0 ) yana eTale vaDe (kannaM va ke0 ) kanyAmiva eTale kanyAnI peThe (nivesa yaMti ke 0 ) nivezayanti eTale sthApana kare be. arthAt je AcAryo potAno vinaya vigere sAcavanAra ziSyanI jaNavA gaNavA saMbaMdhI sArI ciMtA rAkhe be, tathA mAbApo kanyAne vadhArI sArA patinI sAthe parNAve be, tema je acAryo vinayavaMta tathA guNavaMta ziSyane yogya jora AcArya pade sthApana kare be. ( te ke0 ) tAn eTale te ( mArihe ho ) mAnAhAna eTale mAna ApavA yogya evA AcAryajI pratye ( tavassI ke0 ) tapasvI eTale tapasyA karanAra ane ( saccarae ke0 ) satyarataH eTale satya vacana bo Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike navamAdhyayane tRtIya nddeshkH| . 553 sanAra je sAdhu (mANae ke0) mAnayati eTale vinaya vigere sAcavIne mAna Ape. (sa ke0) saH eTale te sAdhu (pujo ke) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 13 // . (dIpikA.) kiNc| ye mAnitA anyuDAnA disatkAraiH satataM nirantaraM zipyAn mAnayanti zrutasya upadezaM prati codnaadiniH| tathA yatnena kanyAmiva nivezayanti / yathA mAtApitarau kanyAM guNairvayasA ca sarvAsu zaziSu yogye nartari sthaapytH| evamAcAryA api ziSyaM sUtrArthayorvedinaM dRSTvA mahati AcAryapade sthApayanti / tatastAnevaMcUtAn gurUn yo mAnayati anyubaanaadinaa| kiMnUtAn gurUn |maanyogyaan mAnArhAn / sa puujyH| kiMjUtaH ziSyaH / tapasvI / punaH kiMnUtaH / jitendriyaH / punaH kiMnUtaH / satyarataH / idaM ziSyasya prAdhAnyakhyApanArtha vizeSaNaghyam // 13 // ... (TIkA.) kiM ca / je mANiati sUtram / ye mAnitA anyuDAnA disatkAraiH satatamanavarataM ziSyAnmAnayanti / zrutopadezaMprati codnaadiniH| tathA yatnena kanyAmiva nivezayanti / yathA mAtApitaraH kanyAM guNairvayasA ca saMvarya yogyavartari sthApayantyevamAcAryAH ziSyaM sUtrArthavedinaM dRSTvA mahatyAcAryapade sthaapynti| tAnevaMcUtAngurUnmAnayati yo'jyuAnAdinA mAnArhAn mAnayogyAn tapasvI san / jitenjiyaH satyarata iti prAdhAnyakhyApanArthaM vizeSaNaghyam / sa pUjya iti sUtrArthaH // 13 // tesiM gurUNaM guNasAyarANaM, succA Na medAvi sunaasiaaii|| care muNI paMcarae tigutto, canakkasAyAvagae sa pujo // 14 // (zravacUriH) teSAM gurUNAM guNasAgarANAM saMvandhInIti zrutvA medhAvI sunASitAni paralokopakArakANi caratyAcarati muniH / paJcarataH pnycmhaavtyuktH| trigupto manoguptyA dimAn / catuHkaSAyApagataH // 14 // (artha.) temaja tesiM ityAdi sUtra. ( mehAvi ke) medhAvI eTale buddhizAlI evA, (paMcarae ke0) paJcarataH eTale paMca mahAbata pAlavAne tatpara evA (tigutte ke0) triguptaH eTale managupti, vacanagupti ane kAyagutinA pAlana karanAra evA tathA (canakasAyAvagae ke0) catuHkapAyApagataH eTale cAre kapAyano nAza karanAra evA (muNI ke0 ) muniH eTale je sAdhu ( guNasAyarANaM ke0) guNasAgarANAM eTale guNavaDe sAgara samAna evA ( tesiM ke0 ) tepAM eTale te (gurUNaM ke0) gurUNAM eTale zrAcArya mahArAjanA ( sunAsizrANi ke0) sujApitAni eTale zunna evA upadeza Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ee4 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)vacana pratye ( succA ke ) zrutvA eTale sAMjalIne ( care ke0) carati eTale guru vacana pramANe AcaraNa kare. ( sa ke ) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUja eTale pUjavA yogya . // 14 // ... (dIpikA.) punarAha / yo medhAvI paeikataH / evaM vidhaH san carati / kiM kRtvA gurUNAM teSAM pUrvoktaguNavatAM sunASitAni shrutvaa| kiMjUtAnAM gurUNAm / guNasAgarA guNAnAM smujaannaam| kiMjUto muniH| paJcarataH paJcamahAtratapAlane tatparaH / punaH kiM to muniH / triguptaH manoguptivacanaguptikAyaguptisahitaH / punaH kiMjUto muniH / catu kaSAyApagataH / krodhamAnamAyAlojAkhyakaSAyacatuSTayavarjitaH / sa pUjyaH // 14 // (TIkA.) tesiM gurUNaM ti sUtram / asya vyaakhyaa| teSAM gurUNAmanantaroditA guNasAgarANAM guNasamudrANAM saMbandhI ni zrutvA medhAvI sujASitAni paralokopakAraka nni| caratyAcarati / muniH sAdhuH / paJcarataH pnycmhaavrtsktH| trigupto manoguptyAdi mAn / catuHkaSAyApagata ityapagatakodhA dikaSAyo yaH / sa pUjya iti sUtrArthaH // 14 gurumida sayayaM paDiaritra muNI, jiNamayaninaNe anigamakusale // . dhuNi rayamalaM purekama, nAsuramanalaM gaI vatti bemi // 15 // viSayasamAhIe taina nadeso smmtto||3|| (avacUriH ) upasaMharannAha / gurumAcAryAdikaM satatamanavarataM paricarya vidhina rAdhya munirAgamapravINaH / zranigamakuzalo lokaprApUrNakAdipratipattikuzalaH / sa e vidhUya rajomalam / aSTavidhaM karma purAkRtam / nAkharAM jJAnatejomayatvAt / atulAM siddhi rUpAM gatiM bajatIti bravImi // 15 // ityavacUrikAyAM navamAdhyayane tRtIya udezaH // 3 (artha. ) have vinaya, phala kahI upasaMhAra kare be. gurumityAdi sUtra. ( jiNa mayaniuNe ke ) jinamatanipuNaH eTale AgamamAM nipuNa evA, tathA (ajiga makusale ke0) anigamakuzalaH eTale paroNA pramukhanu veyAvacca karavAmAM kuzala evA (muNI ke ) muniH eTale sAdhu je te (iha ke) A lokane viSe ( sayara ke) satataM eTale niraMtara ( guruM ke ) guruM eTale gurumahArAjanI (paricaritra ke paricarya eTale sevA karIne ( pureka ke0) purAkRtaM eTale pUrve karelA evA ( rayama laM ke) rajomalaM eTale aSTaprakAra karmarUpa mala pratye (dhuNiya ke0) vidhUya eTa khapAvIne (nAsuraM ke0) nAsurAM eTale jJAna rUpa tejavAnI evI (ajalaM ke0)atulA eTale bIjI sarve gati karatAM uttama evI (gaI ke0) gatiM eTale sirigati pratye (va Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| 55 ke ) vrajati eTale jAya . iti bravImi eTale tIrthakara. gaNadharanA upadezathI hUM ema kaDaM duM. paNa potAnI bhatithI kaheto nathI. // 15 // iti zrIvinayasamAdhinAmaka navamA adhyayananA trIjA uddezAno vAlAvavodha sNpuurnn.||3|| - (dIpikA.) atha prastutaphalasya nAnA upasaMharannAha / evaM vidho muniH gatiM siphirUpAM brajati gahati / kiM kRtvA / gurumAcAryAdirUpamiha manuSyaloke satataM nirantaraM vidhinArAdhya / kiMnUto muniH| jinamatanipuNa Agame pravINaH / punaH kiMnUto muniH / anigamakuzalaH / lokaprAghUrNakAdipratipattidadaH / kiM kRtvA siDiM yAti / rajomalaM purArutaM vidhUya / aSTaprakAraM karma dapayitvetyarthaH / kiMjUtAM gatim / nAsurAM jJAnatejomayIm / punaH kiMjUtAM gatim / atulAm / asyAH sadRzI anyA gatirnAsti / bravImIti pUrvavat // 15 // iti zrIdazavaikAlike samayasundaraviracitAyAM zabdArthavRttau navamAdhyayane tRtIya uddezakaH samAptaH // 3 // . (TIkA.)prastutaphalAnidhAnenopasaMharannAha / guruM ti suutrm| asya vyAkhyA / gurubhAcAryAdirUpamiha manuSyaloke / satatamanavarataM / paricarya vidhinArAdhya |muniH sAdhuH / kiMviziSTo munirityaah| jinamatanipuNa Agame prviinnH| zranigamakuzalo lokapAdhUrNakAdipratipattidadaH / sa evNcuutH| vidhUya rajomalaM purAkRtaM payitvApTaprakAraM kameMti nAvaH / kimityAha / nAsvarAM jJAnatejomayatvAt / atulAmananyasadRzIM gatiM sichirUpAM bajatIti gachati / tadA janmAntareNa vA sukulaprajAtyAdinA prakAreNa / bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 15 // iti vinayasamAdhau vyAkhyAtastRtIya uddeshH||3|| atha caturtha uddeshH| suaM me aAnasaM teNaM jagavayA evamakAyaM / iha khalu yereviM nagavaMtehiM cattAri viSayasamAdihANA pannattA / kayare khalu te yerohiM nagavaMtehiM cattAri viNayasamAdigaNA pnnttaa| ime khalu te therehiM nagavaMtehiM cattAri viNayasamAdihANA pannattA / taM jhaa| viNayasamAhI / suasmaahii| tvsmaahii| aayaarsmaahii|| Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eeda rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (avacUriH) atha caturtha uddezaH prArabhyate / tatra sAmAnyoktaM vinayaM vizeSeNopadarzayannAha / zrutaM mayAyuSman / tena jagavatA evamAkhyAtamityetatpaDjIvanikAvadRSTavyam / iha dene pravacane vA / khaluzabdo vizeSaNArthaH / sthavirairgaNadharairjagavaniH paramaizvaryayuktaizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni prAptAni / vinayasamAdhinnedarUpANi prarUpitAni / jinecyaH zrutvA granthata uparacitAni / katarANi tAnItyAdinA praznaH / amUni khalu tAnItyAdinA nirvacanam / tdythaa| vinayasamAdhiH, zrutatasamAdhiH, tapaHsamAdhiH, zrAcArasamAdhiH / tatra samAdhAnaM samAdhiH / vastuta zrAtmano hitaM sukhaM svaasthym| vinaye vinayAchA samAdhiH vinysmaadhiH| evaM zeSeSvapi zabdArthoM jaavniiyH|| (artha.) have caturtha uddezano zrAraMja kariye biye. pUrve sAmAnya prakAre vinaya kahyo, teja vizeSayI zrA uddezamAM kahe je. temAM suzaM ityAdi prathama sUtra. (thAnasaM ke0) he AyuSman eTale dIrgha AyuSyanA dhaNI evA he ziSya !(me ke0 ) mayA eTale hu~ je teNe (sujhaM ke0) zrutaM eTale sAMjavyuM ne ke, (teNaM ke)tena eTale te (jagavayA ke0) jagavatA eTale saMpUrNa jJAnAdika vaDe yukta evA mahAvIra svAmIe (evaM ke0) yA rIte (arakAyaM ke) AkhyAtaM eTale kaDaM . te yA rIte (iha ke ) zrA sijhAMtane viSe (khalu ke0 ) nizcaye (jagavaMtehiM ke) jagavaniH eTale saMpUrNa jJAnAdi vaDe yukta evA (therehiM ke0) sthaviraiH eTale gaNadhara pramukha sthaviroe (cattAri ke0) catvAri eTale cAra ( viNayasamAhihANA ke) vinayasamAdhisthAnAni eTale vinaya samAdhinA sthAnaka arthAt vinayasamAdhinA prakAra ( pannattA ke) prajJaptAni eTale prarUpyA . (taM jahA ke0) tadyathA eTale te jema. eka ( viNayasamAhI ke) vinayasamAdhiH eTale vinayasamAdhi, bIjo (suasamAhI ke ) zrutasamAdhiH eTale zrutasamAdhi, bIjo (tavasamAhI ke0) tapaHsamAdhiH eTale tapasamAdhi ane cotho (yArasamAhI ke0) AcArasamAdhiH eTale AcArasamAdhi. potAnuM je kharekhara sukha ane kharekhara svAsthya ( svasthapaNuM ) tene samAdhi kahiye. vinayane viSe jesamAdhi te vinayasamAdhi, zrutane viSe je samAdhi te zrutasamAdhi, tapane viSe je samAdhi te tapasamAdhi ane AcArane viSe je samAdhi te acaarsmaadhi.|| (dIpikA.) caturtho vyAkhyAyate / tatra sAmAnyena ya ukto vinayastasya vizeSeNopadarzanArthamidaM prAha / zrutaM mayA he AyuSmana tena jagavatA evamAkhyAtamiti / etadyathA SaDjIvanikAyAM proktaM tathaiva aSTavyam / iha dene pravacane vA / khalu201 Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| ee vaavishessnnaarthH| na kevala miha / anyatrApyanyatIrthakarapravacane sthavirairgaNadharairjagavaliH paramaizvaryAdiyuktaizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni prajJatAni vinayasamAdhinnedarUpANi prarUpitAni / nagavataH samIpe zrutvA granthato racitAnItyarthaH / katarANi khalu tAnItyAdiH prshnH| zramUni khalu tAnItyAdyuttaradAnam / tadyathetyudAharaNe / vinysmaadhiH| shrutsmaadhiH| tapaHsamAdhiH / zrAcArasamAdhizca / tatra samAdhAnaM smaadhiH| vinaye smaadhivinysmaadhiH| evaM zeSeSvapi aSTavyam // . ( TIkA.) atha caturthoddeza vArajyate / tatra sAmAnyoktavinayavizeSopadarzanArthamidamAda / suzaM me ityAdi sUtram / zrasya vyaakhyaa| zrutaM mayA AyuSmaMstena jagavatA evamAkhyAtamityetadyathA SaDjIvanikAyAM tathaiva assttvym|ih khasvitIda dene pravacane vaa| khaluzabdo vishessnnaarthH| na kevala midaM kiM tvanyatrApyanyatIrthakRtpravacaneSvapi / sthavirairgaNadharairjagavanniH paramaizvaryAdiyuktaizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni vinayasamAdhinedarUpANi prajJaptAni prarUpitAni / jagavataH sakAze zrutvA granthata uprcitaaniityrthH| katarANi khalu tAnItyAdinA praznaH / zramUni khalu tAnItyAdinA nirvacanam / tytyudaahrnnopnyaasaarthH| vinayasamAdhiH / shrutsmaadhiH| tpHsmaadhiH|aacaarsmaadhiH / tatra samAdhAnaM samAdhiH / paramArthata Atmano hitaM sukhaM svAsthyam / vinaye vinayAchA samAdhiH vinayasamAdhiH / evaM zeSeSvapi zabdArthoM nAvanIyaH // . .. viNae sue atave, AyAre nicca pNmishraa|| anirAmayaMti appANaM, je navaMti jidiaa||2|| (zravacUriH) etadeva zlokena sNgRhnnaati| vinaye yathoktalakSaNe / zrute'GgAdau / tapasi bAhyAdAvAcAre mUlaguNAdau / cazabdasya vyavahita upnyaasH| nityaM paeikatA anirAmayantyA nimukhyena vinayAdiSu yuJjata AtmAnaM jIvam / kimityasyopAdeyatvAt / ka evaM kurvantItyAha / ye navanti jitendhiyA ataeva vastutaH paeikatAH // 1 // (artha.) have eja vAta eka zlokamAM prakaTa kahe . viNae ityAdi sUtra. (je ke) ye eTale je sAdhu (jiiMdiyA ke) jitenjiyAH eTale iMjiyone vaza rAkhanArA hoya , te ( viNae ke) vinaye eTale pUrve kahela vinayane viSe, (sue ke0) zrute eTale ekAdazAMgI pramukha zrutane viSe, (tave ke0) tapasi eTale vAhya tathA dhAnyaMtara tapane viSe, (zra ke0)ca eTale ane(AyAre ke0)AcAre eTale paMca mahAbata pramukha AcArane viSe ( nicaM ke0) nityaM eTale nitya (appANaM ke0) thA Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. tmAnaM eTale potAne (ajirAmayaMti ke0 ) nirAmayanti eTale joDe The. te sAdhu ja (paMDiyA ke0 ) pariNatAH paTale paMDita kar3evAya te // 1 // ( dIpikA. ) uktameva zlokena saMgrahNAti / viSae ityAdi sUtram / yasya vyAkhyA / vinaye yathoktalakSaNe thute zraGgAdau, tapasi vAhyAjyantararUpe, zrAcAre ca mUlottaraguNarUpe nityaM sarvakAlaM pariNatAH samyak paramArthavedinaH / kiM kurvantItyAha / nirAmayantyA jimukhyena vinayAdiSu yuJjata yAtmAnaM jIvam / kimiti / asya upAdeyatvAt / ka evaM kurvantItyAha / ye navanti jitendriyAH jitacakurAdijAvazatrava evaM paramArthaH // 1 // ( TIkA. ) etadeva zlokena saMgRhNAti / viSayetyAdi sUtram / asya vyAkhyA / vinaye * yathoktalakSaNe, zrute praGgAdau, tapasi bAhyAdau, AcAre ca mUlaguNAdau / cazabdasya vyava - hita upanyAsaH / nityaM sarvakAlaM pariNatAH samyakparamArthavedinaH / kiM kurvantItyAha / nirAmayatyanekArthatvAdA jimukhyena vinayAdiSu yuJjata zrAtmAnaM jIvam / kimityasyo pAdeyatvAt / ka evaM kurvantItyAha / ye javanti jitendriyA jitacakurA dijAvazatravaH / ta eva paramArthataH parikatA iti pradarzanArthametaditi sUtrArthaH // 1 // vidA khalu viSayasamAhI / taM jahA / RNusAsito sussUsa | sammaM paDivajjai / vayamArAha / naya navai atasaMpaggadie / cacaM payaM navai / javai a iba silogo // ( avacUri : ) vinayasamAdhimAha / caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati / tadyathA / anuzAsyamAnastatra tatra nodyamAnastadanuzAsanamarthitayA zrotumicchati / ichAtravRttitaH samyak saMpratipadyate / vedyate'neneti vedaH zrutaM yathoktAnuSThAnenArAdhayati / naca javatyata evAtmasaMpragRhItaH / Atmaiva samyak prakarSeNa gRhIto yenAhaM vinItaH susAdhurityAdinA / zranAtmotkarSa pradhAnatvA dvinayAderna caivaMbhUto javatIti / caturthaM padaM javati / sUtrakramaprAmANyAt / uttarottaraguNApekSayA caturthamiti / yatreti vinayasamAdhau zloka bando vizeSaH // ( artha. ) have vinayasamAdhi vistarathI kahe te. cavidA ityAdi sUtra ( viSayasamAhI ke0 ) vinayasamAdhiH paTale vinayasamAdhi je te ( cavidA ke0 ) caturvidhaH eTale cAra prakArano (javai ke0 ) navati eTale thAya be. ( taM jahA ke0 ) tadyathA Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddezakaH eee eTale te jema sAdhu je te ( aNusAsihaMto ke0) anuzAsyamAnaH eTale gurue te te kAryane viSe prekhyA batA (sussUsa ke0) zuzrUSati eTale gururnu vacana sAMjalavA zche. 5 (samma ke0) samyaka eTale samyak prakAre ( paDivAi ke0) pratipadyate eTale gurue je jevI rIte kahyu hoya te tevI rIte barAbara' samaje. 3 (veaM ke0) vedaM eTale zrutajJAna pratye (bArAha ke) ArAdhayati eTale ArAdhe. arthAta sijhAMtamAM kahyA pramANe kriyA karIne zrutajJAna saphala kare. 4 ( attasaMpaggahie ke) AtmasaMpragRhItaH eTale 'huMja utkRSTo sAdhu buM' ityAdi prakAre potAnI prazaMsA karanArA evA ( naya navaz ke) naca navati eTale na thAya. tAtparya vinaya sAcavatAM potAnI moTA rakhAtI nathI, mATe vinayavaMta sAdhu evA ahaMkArI hotA nathI. (cauLa payaM ke) caturthaM padaM eTale bebu kahyu e caturtha pada (navara ke0) javati eTale thAya . (za ke0) ca eTale valI (zva ke0) atra eTale e vinaya samAdhine viSe (silogo ke0) zlokaH eTale zloka (navara ke) navati eTale . // ... ( dIpikA.) atha vinayasamAdhi kathayituM vAJchan Aha / caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati / tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / anuzAsyamAnaH tatra tatra codyamAnaH zuzrUSate tadanuzAsanamarthitayA zrotumichati / zvApravRttitaH samyak saMpratipadyate / samyagaviparItamanuzAsanaM yathAviSayamavabudhyate / sa caivaM viziSTapra. ttereva vedamArAdhayati / vedyate'neneti vedaH zrutajJAnaM tadyathoktAnuSThAnatatparatayA sa. phalIkaroti / ataH eva vizuddhapravRttena ca jaktyAtmasaMpragRhItaH / atmaiva saMpragRhItaH samyak prakarSaNa gRhIto yenAhaM vinItaH susAdhurityevamAdinA / tathA a. nAtmotkarSapradhAnatvAhinayAdena caivaMcUto bhavatItyajiprAyaH / caturthaM padaM bhavati / tadeva sUtrakramaprAmANyAUttarottaraguNApekSayA caturthamiti / javati cAtra zlokaH / atreti vinayasamAdhau / shlokbndovishessH|| (TIkA.) vinayasamAdhimanidhitsurAha / canavidetyAdi / caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati / tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / aNusAsito ityAdi / anuzAsyamAnastatra tatra codyamAnaH zuzrUSati tadanuzAsanamarthitayA zrotumiti / zyApravRttitaH samyak saMpratipadyate / samyagaviparItamanuzAsanatattvaM yathAviSayamavavudhyate / sa caivaM viziSTapratipattereva vedamArAdhayati / vedyate'neneti vedaH / zrutajJAnaM tadyathoktAnuSThAnaparatayA saphalIkaroti / ataeva vazupravRttena ca bhvtyaatmsNprgRhiitH| zrAtmaiva samyak prakarSaNa gRhIto yenAhaM vinItaH susAdhurityevamAdinA / sa tathAnAtmotka Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. pradhAnatvAniyAdenacaivaMcUto navatItyaniprAyaH / caturya padaM navatItyetadeva sUtrakramaprAmANyA'ttarottaraguNApekSyA caturtha miti / navati cAtra lokaH / atreti vinayasamAdhau zlokazvando vishessH|| pedeza hiANusAsaNaM, sussUsaI taM ca puNo ahihie|| na ya mANamaeNa maLAI, viNayasamAhiAyayahie // 2 // (zravacUriH) prArthayati hitmnushaasnm| zrAcAryA divya upadezaM zuzrUSatItyanekArthatvAdyathAviSayamavabudhyate / taca nAvabujhaM satpunaradhitiSThati yathAvatkaroti na kurvannapi mAnagarveNa mAdyati madaM yAti vinayasamAdhau / AyatArthI mokSArthI // 2 // - (artha.) te zloka zrA rIte. peheza ityAdi sUtra. (Ayayahie ke) thAyatArthI eTale modanA arthI evA sAdhu je te (hivANusAsaNaM ke ) hitAnuzAsanaM eTale ihaloka paralokane viSe hitakArI evA upadezane AcArya upAdhyAya vigerenI pAsethI (peheza ke0 ) prArthayate eTale zve. ( ca ke0 ) punaH (taM ke) tat eTale te zrAcArya pramukhoe karela upadeza pratye ( sussUsa ke0) zuzrUSati e. Tale jevo viSaya hoya te pramANe jANe. ( puNo ke0) punaH eTale valI je rIte jANyu hoya te rIte ( ahihie ke0 ) adhitiSThati eTale AcaraNa kare. paNa AcaraNa karatAM ( viNayasamAhi ke ) vinayasamAdhau eTale vinayasamAdhinA saMbaMdhamAM (mANamaeNa ke) mAnamadena eTale ahaMkAra garva vaDe (na maU ke0) na mAyati eTale mada na kare. // 5 // (dIpikA.) sacAyam / peheza ityaadi| sAdhurhitAnuzAsanaM prArthayata zvati / punaH zrAcAryA dilya ihalokaparalokayorupakAriNamupadezaM zuzrUSati / dhAtUnAmanekArthatvAt yathAviSayamavabudhyate / tacca avabuddhaH san punaH adhitiSThati yathAvat karoti / na ca kurvannapi mAnamardana garvamadena mAdyati madaM yAti / vinayasamAdhau vinayasamAdhiviSaye / kiMnUtaH saadhuH| AyatArthiko modorthIti // 2 // (TIkA.) sa cAyam / peheza ityAdi suutrm| asya vyaakhyaa| prArthayate hitAnuzAsana milatIhalokaparalokopakAriNamAcAryAdinya upadezam / zuzrUSatItyanekArthatvAyathAviSayamavabudhyate / taccAvabujhe satpunaradhitiSThati yathAvat karoti / na ca kurvannApa mAnamadena mAnagarveNa mAdyati madaM yAti / vinayasamAdhau vinayasamAdhiviSaya. Aya- tArthiko mokSArthIti sUtrArthaH // 2 // . Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddezakaH / 601 canavidA khalu suasamAdI nv| taM jhaa| suzraM me navissazatti anAztvaM nv| egaggacitto navissAmi tti anAzavayaM nv| appANaM gavazssAmi tti anAzvayaM navapina paraM gavazssAmi tti apnAzavayaM nv| cana payaM nv| nava azva silogo|| (avacUriH) ukto vinayasamAdhiH / atha zrutasamAdhimAha / caturvidhaH khalu zrutasamAdhirbhavati / tadyathA / zrutaM me AcArAdi chAdazAGgaM naviSyatItyanayA buddhyAdhyetavyaM navati / na gauravAdyAlambanena / tathAdhyayanaM kurvannekAgracitto naviSyAmi / na vilutacitta ityevamadhyetavyaM navatyanena cAlambanena / tathAdhyayanaM kurvan viditadharmatattva vAtmAnaM sthApayiSyAmi zurUdharma ityanenAlambanenAdhyetavyaM javati / tathAdhyayanaphalAt sthitaH svayaM paraM dharme vineyaM sthApayiSyAmItyevamadhyetavyaM navatyanenAkhambanena / caturthaM padaM navati / navati cAtra zloka iti pUrvavat // (artha.) vinayasamAdhi kahyo. have zrutasamAdhi kahe . canavidA ityAdi sUtra. (suzrasamAhI ke ) zrutasamAdhiH eTale zrutasamAdhi je te ( khalu ke ) nizcaye (cajabihA ke) caturvidhaH eTale cAra prakAranI (navara ke0) navati eTale thAya De. (taM jahA ke0) tadyathA eTale te jema ke 1 (me ke0) me eTale mane (suaM ke) zrutaM eTale AcArAMga pramukha bAdazAMga zruta je te (navissa ke) naviSyati e. Tase prApta thaze. (tti ke0.) iti eTale e hetu mATe ( anAzavayaM ke) adhyetavyaM eTale jaNa gaNavU (navara ke0) navati eTale . paNa mAna satkArane vAste naNa, gaNavU nathI. 5 hu~ jaNavA gaNavAthI (egaggacitto ke) ekAgracittaH eTale ekAgracittavAlo (javissAmi ke) naviSyAmi eTale. yazza. (tti ke.) iti eTale e hetu mATe (anAzzAyaM ke) adhyetavyaM eTale jaNa, gaNavaM. (nava ke0) navati eTale . 3 huM laNavA gaNavAthI ( appANaM ke0) AtmAnaM eTale potAne dharmane vipe (ghAvazssAmi ke) sthApayiSyAmi eTale sthApana karIza. (tti ke ) iti eTale e hetu mATe ( alAzzavayaM ke) adhyetavyaM eTale naNaduM gaNaQ (navara ke ) navati eTale . 4 naNavAyI dharmane viSe (hije ke) sthitaH eTale rahelo evo hu~ ( paraM ke) paraM eTale vIjA mArA ziSya vigerene paNa dharmane viSe (gavazssAmi ke ) sthApayiSyAmi eTale sthApana karIza. (tti ke ) iti eTale zrA UE Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 rAya dhanapatasiMgha vahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-43-mA.. hetu mATe (anAzzravayaM ke0) zradhyetavyaM eTale naNabu gaNavaM (javara ke0) lavati eTale . yA bellU (cau ke) caturtha eTale coyuM ( payaM ke0) padaM eTase pada (navara ke) navati eTale thAya The. ( a ke0) ca eTale valI (zca ke0) atra eTale e zrutasamAdhine vipe (silogo ke0 ) zlokaH eTale zloka ( lavara ke0) navati eTale je.|| (dIpikA.) ukto vinysmaadhiH| atha dvitIyaM zrutasamAdhimA / tatra calabihA ityAdi sUtram / catrarvidhaHkhadu zrutasamAdhirnavati / tdythaa| zrutaM me zrAcArAdi hAda. zAjhaM naviSyatItyanayA budhyAdhyetavyaM navati / na gaurvaadyaalmbnen| tathAdhyayanaM kurvanekAgracitto naviSyAmi / na viplutacitta ityadhyetavyaM javati / anena caalmbnen| tathAdhyayanaM kurvan zAtadharmatattvo'hamAtmAnaM zurUdharme sthApayiSyAmi / tathAdhyayanaphalAt sthitaH svayaM dharme paraM vineyaM sthApayiSyAmItyanena cAlambanena / caturthaM padaM navati / navati cAtra zloka iti pUrvavat // (TIkA.) ukto vinysmaadhiH| zrutasamAdhimAha / calabihetyAdi / caturvidhaHkhadu zrutasamAdhirbhavati / tdythetyudaahaarnnopnyaasaarthH| zrutaM me AcArAdi dvAdazAjhaM naviSyatItyadhyetavyaM navati / na gaurvaadyaalmbnen| tathAdhyayanaM kurvannekAgracitto naviSyAmi / na visutacitta ityadhyetavyaM navatyanenalambanena / tathAdhyayanaM kurvanviditadharmatatva AtmAnaM sthApayiSyAmi zubhadharma ityanenAlambanenAdhyetavyaM navati / tathAdhyayanaphalAt sthitaH svayaM dharme paraM vineyaM sthApayiSyAmi tatraivetyadhyetavyaM navatyanenAlambanena / caturthaM padaM navati / navati cAtra zloka iti pUrvavat // nANamegaggacitto a, ni agavaI prN|| suANi a ahiGittA, ra suasamAhie // 3 // _(avacUriH) jJAnamityadhyayanaparasya jJAnaM navati / ekAgracittazca tatparatayaikAmAlambanazca bhavati / sthita iti vivekAjhameM sthiro javati / sthApayati paraM dharmasthitatvAdanyamapi sthApayati / atAni ca nAnAprakArANyadhItedhItya ca sakto javati zrutasamAdhAviti sUtrArthaH // 3 // (artha.) te zloka A rIte. nANaM ityAdi sUtra. nitya adhyayana karanAra evA sAdhune (NANaM ke0) jJAnaM eTale jJAna thAya je. ( egaggacitto ke ) ekAgracittaH eTale adhyayana karatA cittanI ekAgratA thAya be. adhyayana karanAra sAdhu pAta " Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| 603 viSe (viTha ke0) sthitaH eTale rahelo hoya be. tathA (paraM ke0) paraM eTale bIjA ziSya pramukhane (gavayaz ke0) sthApayati eTale sthApana kare . ( suthANi ke) zrutAni eTale vividha prakAranA zruta pratye (ahittiA ke) adhItya eTale jaNIne (suasamAhie ke0 ) zrutasamAdhau eTale zrutasamAdhine viSe ( ra ke0) rataH eTase Asakta evA thAya je. // 3 // (dIpikA.) sa cAyaM shlokH| nANamiti / adhyayanatatparasya jJAnaM nvti| ekAgracittazca tatparatayA ekAgrAlambanazca bhavati / sthita iti vivekAdhama sthito javati / sthApayati ca paramiti svayaM dharme sthitatvAdanyamapi sthApayati / zrutAni ca nAnAprakAraNyadhItya rataH sakto javati zrutasamAdhAviti sUtrArthaH // 3 // . (TIkA.) sa cAyam / NANamityAdi / zrasya vyaakhyaa| jJAnamityadhyayanaparasya jhAnaM navati / ekAgracittazca tatparatayA ekAmAlambanazca nvti| sthita iti vivekAdharmasthito nvti| sthApayati paramiti svayaM dharme sthitatvAdanyamapi sthApayati / zrutAni ca nAnAprakArANyadhIte'dhItya ca rataH sakto navati zrutasamAdhAviti suutraarthH||3|| canavidA khalu tavasamAdI nava / taM jadA / no zdalogadhyAe tvmdihikaa|no paralogadhyAe tvmhimijaa| no kittivanasasilogajyAe tavamadihijA / nannaba nikaracyAe tvmdichikaa| canabaM payaM nv|nvr azva silogo|| (zravacUriH) uktaH zrutasamAdhiH / tapaHsamAdhimAha / caturvidhaH khalu tapaHsamAdhirbhavati / tdythaa| nehalokArthaM labdhyAdIchayA / tapo'nazanAdirUpamadhitiSThetkuryAt / na paralokArthaM jananAntare logAya tapo'dhitiSThet / brhmdttvt| evaM na kIrttivarNazabdazlAghArthamiti / sarvadigvyApI sAdhuvAdaH kIrtiH / eka digravyApI vrnnH| arDadigravyApI zabdaH / tatsthAna eva shlaaghaa| naitadarthaM tapo'dhitiThet / nAnyatra karmanirjarAmekAM vihAya tapo'dhitiSThet / caturthaM padaM navati / navati cAtra zloka iti puurvvt|| (artha.) zrutasamAdhi kahyo. have tapasamAdhi kahe . cajabihA ityAdi sUtra. tavasamAhI ke ) tapaHsamAdhiH eTale tapasamAdhi je te ( khalu ke) nizcaye (ca.. vihA ke0) caturvidhaH eTale cAra prakAranI (javara ke0) navati eTale thAya . Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) mA. ( taM jahA ke0 ) tadyathA eTale te jema ke; 1 ( ihalogadhyAe ke0 ) ihalokArtham eTale dharmilanI peThe yA lokane arthe, arthAt labdhi pramukhanI prAptinI zrarthe ( tavaM ke0 ) tapaH eTale tapasyA pratye ( no yahi hijA ke0 ) no adhitiSThet eTale na kare. 2 ( paraloga yAe ke0 ) paralokArtham eTale brahmadattanI peThe paralokane zra arthAt paranave sukhAdikanI prAptine chArthe ( tavaM ke0 ) tapaH eTale tapasyA pratye (no hi ThikA ke0 ) no adhitiSThet eTale na kare. 3 ( kittivannasadda silogahayAe ke0) kIrttivarNazabdazlokArtham eTale kIrti, varNa, zabda ane zlokane thayeM ( tavaM ke0 ) tapaH eTale tapasyA pratye ( no ahihitA ke0 ) no adhitiSThet ea na kare. sarva dizAune viSe je prasiddhi te kIrti, eka dizAne viSe je prasiddhi te varNa, ardhI dizAne viSe je prasiddhi te zabda ane je ThekANe rahe teja ThekANe je prasiddhi te zloka kar3evAya be. 4 ( anna nikarAe ke0 ) anyatra nirjarArtham eTale eka nirjarArUpa artha vinA ( tavaM ke0 ) tapaH eTale tapasyA pratye ( no hihijA ke0 ) no adhitiSThet eTale na kare. arthAt eka nirjarAne artheja tapasyA kare. upara belnuM kayuM e (cajanyaM ke0 ) caturtha eTale cothuM ( payaM ke0 ) padaM eTale pada ( java ke0 ) javati eTale thAya be. ( a ke0 ) ca eTale valI ( iba ke0 ) atra eTale yA tapasamAdhine viSe ( silogo ke0 ) zlokaH eTale zloka ( java ke0 ) navati eTale . // ( dIpikA. ) uktaH zrutasamAdhiH / zrAtha tapaHsamAdhimAha / caturvidhaH khalu tapaHsamAdhirbhavati / tadyathetyudAharaNe | nehalokArtha milokanimittaM labdhyAdervAJcayA tapaH anazanAdirUpaM sAdhuradhitiSThet kuryAt / dharmilavat / tathA na paralokArthaM janmAntarajoga nimittaM tapaH adhitiSThedbrahmadattavat / evaM na kIrttivarNazabdazlAghArthaM mi ti / tatra sarva divyApa sAdhuvAdaH kIrttiH / ekadigvyApI varNaH / zraI digvyApI zabdaH / svasthAna eva sAdhuvAdaH zlokaH zlAghA vA / na etannimitaM tapo'dhitiSThet / kAmaH san yathA karma nijairaiva phalaM javati tathAdhitiSThediti / caturthaM padaM navati / navati cAtra zloka iti pUrvavat // ( TIkA. ) uktaH zrutasamAdhiH / tapaH samAdhimAha / cahA ityAdi / caturvidhaH khalu tapaHsamAdhijaivati / tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / nehalokArtha miloka nimittaM labdhvA divAnyA tapo'nazanAdirUpamadhitiSThetkuryA Urmilavat / tathA na paralokA Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane caturtha uddezakaH / thaM janmAntarajoga nimittaM tapo'dhitiSThehmadattavat / evaM na kIrttivarNazabdazlAghAmiti / sarva divyApI sAdhuvAdaH kIrttiH / ekadiggvyApI varNaH / zrarddha digvyApI zabdaH / tatsthAna eva zlAghA / naitadarthaM tapo'dhitiSThet / api tu nAnyatra nirjarArtha - miti / na karmanirjarAmekAM vihAya tapo'dhitiSThet / akAmaH san yathA karmanirjaraiva phalaM vati tathAdhitiSThedityarthaH / caturthaM padaM javati / navati cAtra zloka iti pUrvavat // vividaguNatavorae, niccaM navai nirAsae nikara Thie // tavasA dhui purANapAvagaM, jutto sayA tavasamA die // 4 // 605 ( zravacUriH ) sa cAyam / vividhaguNaMtaporato hi nityamanazanAdyapekSayAnekaguNaM yattapastataH / ihalokA diSu nirAzo javati / nirjarArthI vizuddhastapasA dhunoti ciraMtanaM navaM ca pApaM na badhnAti yuktaH sadA tapaHsamAdhAviti // 4 // (artha. ) te zloka yA rIte. vividha ityAdi sUtra. yA prakAre ( tavasamAhIe ho ) tapaHsamAdhau eTale tapasamAdhine viSe ( sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara ( juto ke0 ) yuktaH eTale joDAyalA sAdhu kevA hoya ve te kahe be. ( niccaM ke0 ) nityaM eTale niraMtara (vividyutavorae ke0 ) vividhaguNataporataH eTale aneka gune dhAraNa karanAra evI tapasyAne viSe zrasakta evA, ( nirAsae ke0 ) nirAzaH e Tale iha loka paraloka pramukhanI AzA na rAkhanAra evA tathA ( nikara hiyAe ke0 ) nirjarArthI eTale nirjarAnA ArthI evA ( javai ke0 ) javati eTale thAya be. tathA ( tavasA ke0 ) tapasA eTale tapasyA vaDe ( purANapAvarga ke0 ) purANapApakaM eTale cirakAlathI baMdhAyalA pApa karma pratye ( dhui ke0 ) dhunoti eTale dUra kare be. // 4 // ( dIpikA . ) sa cAyam / vividha iti / vividhaguNataporato hi nityamanazanAdyapekSayAnekaguNaM yattapastata eva sadA navati nirAzo niSpratyAza ihalokAdiSu / nirjarArthikaH karmanirjarAthIM / sa evaMbhUtastapasA vizuddhena dhunotyapanayati sAdhuH purApApaM ciraMtanaM karma / navaM ca na vanAtyevaM yuktaH sadA tapaHsamAdhAviti // 4 // 1 ( TIkA. ) sa cAyam / vividha ityAdi / asya vyAkhyA / vividhaguNataporato hi nityamanazanAdyapekSayAnekaguNaM yattapastadrata eva sadA javati / nirAzo niSpratyAza ihalokAdiSu / nirjarArthikaH karmanirjarAthI / sa evaMbhUtastapasA vizuddhena dhunotyapanayati / purANapApaM ciraMtanaM karma / navaM ca na vanAtyevaM yuktaH sadA tapaHsamAdhAviti sUtrArthaH // 4 // Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. canavidA khalu AyArasamAdI nava / taM jhaa| no ihalogajyAe AyAramavihijA / no paralogaDyAe aayaarmdichikaa|no kittivannasaddasigogaghyiAe AyAramadihijA / nanna AradaMtehiM dekahiM aayaarmnihitaa| canacaM payaM nv| nava aba silogo|| (zravacUriH) uktastapaHsamAdhirAcArasamAdhimAda / caturvidhaH khavvAcArasamAdhi. navati / tadyathA / nehalokArthamityAdyAcArAnidhAnaM pUrvavat / yAvannAnyatrAhasaMvandhijiranAbhavAyairhetunirAcAraM mUlottaraguNamayamadhitiSThet / nirIhaH san yathA mokSa eva javatIti / caturthaM padaM navati / javati cAtra zloka iti pUrvavat // (artha.) tapasamAdhi kahyo, have AcArasamAdhi kahe . canavidA ityAdi sUtra. (thAyArasamAhI ke0) AcArasamAdhiH eTale AcArasamAdhije te (khalu ke0) nizcaye (canavidA ke0)caturvidhaH eTale cAra prakArano (javara ke0) navati eTale thAya . (taM jahA ke0)tadyathA eTale te jema ke, 1 (ihalogadhyAe ke0) ihalokArtham eTale zrA khokane arthe (AyAraM ke0) AcAram eTale mUlaguNa pramukha AcAra pratye (no ahihijA ke0) no adhitiSThet eTale na kare. 5 (paralogahizrAe ke) paralokArtham e. Tale parakhokane arthe (yAraM ke0) AcAraM eTale AcAra pratye (no ahihijA ke.) no adhitiSThet eTale na kare. 3 (kittivannasada silogahiAe ke0) kIrtivarNa. zabdazlokArtham eTale kIrti, varNa, zabda ane zlokane arthe (AyAraM ke) zrAcAraM eTale zrAcAra pratye (no ahihijA ke0) no adhitiSThet eTale na kare. 4 (thanaba bArahaMtehiM deUhiM ke0 ) anyatrArhatetuniH eTale arihaMta praNIta siddhAMtamAM kahela hetuvinA (thAyAraM ke0 ) AcAraM eTale zrAcAra pratye (no ahi hijA ke0) no adhitiSThet eTale na kare. arthAt ko paNa prakAranI zchA na rAkhatAM jema mokSa thAya te prakAre zrAcAra pAlavo. upara becaM kahelu (cavaM ke) caturthaM eTale cothu (payaM ke0) padaM eTale pada (nava ke0) navati eTale thAya . ( a ke.) ca eTale valI (zva ke0) atra eTale A AcAra samAdhine viSe (silogo ke0) zlokaH eTale zloka je te (navara ke0) navati eTale thAya . // Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| 607 (dIpikA.) uktastapaHsamAdhiH / atha zrAcArasamAdhimAha / caturvidhaH khalvAcArasamAdhirbhavati / tadyathA nehalokArthamAcAramadhitiSThet / na paralokArthamAcAramadhitiSThet / na kIrtivarNazabdazlokanimittamAcAramadhitiSThet / nAnyatra AItairarhatsaMbandhinirhetunirAcAraM mUlaguNottaraguNamayamadhitiSThennirIhaH san yathA mokSa eva navati / navati caturthaM padam / navati cAtra zloka iti pUrvavat // . (TIkA.) uktstpHsmaadhiH| AcArasamAdhimAha / cajabihA ityaadi| caturvidhaH khatvAcArasamAdhirjavati / tdythetyudaahrnnopnyaasaarthH| nehalokArthamityAdi cAcArAnidhAnanedena pUrvavadyAvannAnyatrAhatairahatsaMbandhinirhetuniranAzravatvAdijirAcAraM mU. . laguNottaraguNamayamadhitiSThennirIdaH san yathA mokSa eva navatIti / caturthaM padaM navati / javati cAtra zloka iti pUrvavat // jiNavayaNarae atiMtiNe, paDipunnAya maayyhie|| AyArasamAdisaMvume, nava a daMte nAvasaMdhae // 5 // (avacUriH)sa caaym| jinvcnrtH| zratintino na sakRmuktaH sannasUyayA nUyo nUyo vaktA / paripUrNaH sUtrAdinA / AyatamAyatArthikaH / atyantaM mokSA rthI / AcAre yaH samAdhistena sthagitAzravadhAraH san javati ca dAnta injiyanoznijayadamAcyAm / nAvo mokSastatsandhako mokSAsannatAkArI AtmanaH // 5 // - (artha.) te zloka A rIte. jiNa ityAdi sUtra. ( zrAyArasamAhisaMvumeM ke0) zrAcArasamAdhisaMvRtaH eTale AcArane viSa samAdhi hovAthI Asravane rokanAra evA sAdhu je te ( jiNavayaNarae ke) jinavacanarataH eTale Agamane viSe zrAsakta evA, (atiMtiNe ke0) atintinaH eTale ekavAra kaMza kaTuvacana pramukha kayuM ho. ya to matsarathI vAraMvAra teja vacana pramukhane na kahenAra evA, (paDipunna ke0) pra. tipUrNaH eTale sUtrAdika vaDe paripUrNa narekhA evA, (thAyayaM ke0) zrAyataM eTase atizaya (zrAyayahie ke) AyatArthikaH eTale modanA ArthI evA, (daMte ke0) dAntaH eTale injiyone ane manane vazamAM rAkhanAra evA, (tha ke0) ca eTale tathA nAvasaMdhakaH eTale potAnA yAtmAne modanI pAse lai janAra evA (nava ke) navati eTale hoya . // 5 // (dIpikA.) jiNavayaNa ityAdi / jinavacanarata zrAgame saktaH / zratintino naikavAraM kiMcihuktaH sannasUyayA nUyo nUyo vaktA / pratipUrNaH sUtrAdinA / zrAyatamAya Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrad, nAga tetAlIsa (43) - mA. tArthikaH / zratyantaM mokSArthI / zrAcArasamAdhisaMvRta ityAcAre yaH samAdhistena sthagitAvadvAraH sa javati / punaH kiMnUtaH / dAnta indrinoindriyadamAcyAm / jAvasaMghakaH / jAvo mokSastatsaMghaka zrAtmano modAsannakArIti // 5 // ( TIkA. ) sa cAyam / jiNavayaNarae ityAdi / yasya vyAkhyA | jinavacanarata yAgame saktaH / pratintinaH na sakRtkiMciDuktaH sannasUsayA bhUyo bhUyo vaktA / pratipUrNaH sUtrAdinA / zrAyatamAyatArthika ityatyantaM mokSArthI / zrAcArasamAdhisaMvRta ityAcAre yaH samAdhistena sthagitAvadvAraH san bhavati dAnta indriyanoindriyadamAbhyAm / nAvasaMdhakaH / jAvo mokSastatsaMghaka Atmano mokSAsannakArIti sUtrArthaH // 5 // nigama caro samAhina, suvisu susamAhiprappana // vijaladiyaM sudAvahaM puNo, kuvai pra sopayakhemamappaNo // 6 // ( avacUriH ) sarvasamAdhiphalamAha / zrabhigamya jJAtvAsevya caturaH samAdhI nanantaroditAn suvizuddha manovAkkAyaiH / susamAhitAtmA saptadazavidhe saMyame / sa evaMbhUto dharmarAjyamAsAdya vipulaM vistIrNa hitaM pathyaM sukhaM tadAtva zrAyatyAM ca pathyaM sukhamAvadati prApayati yattadasau sAdhuH padaM sthAnaM demaM zivamAtmano natvanyasyeti / zrana ekAGgavyavacchedamAha // 6 // ( .) have sarva samAdhinuM phala kahe be. nigama ityAdi sUtra (caro ke 0 ) caturaH eTale cAra, ( samAhi ke0 ) samAdhIn eTale upara kahela samAdhi pratye nigama ke0 ) anigamya eTale jANIne ( suvisuko ke0 ) suvizuddhaH eTale mana vacana kAyA vaDe pavitra thala evA, tathA ( susamAhipa ke0 ) susamAhitAtmA eTale sattara prakAranA saMyamane viSe sthira evA ( so ke0 ) saH eTale te sAdhu je te ( apaNo ke0 ) zrAtmanaH eTale potAnA ( payaM ke0 ) padaM eTale padapratye ( vijalasuke0 ) vipulasukhaM eTale vistIrNa zrane varttamAna kAle tathA nAvikAle hitakA - evAne, (suhAva ke0 ) sukhAvadaM eTale sukhane pamADanAra evAne (puNo ke0 ) punaH eTale valI (khemaM ke0 ) demaM eTale kalyANakArI evAne ( kubaI ke0 ) karoti eTale kare be. // 6 // ( dIpikA. ) sarvasamAdhiphalamAha / zrasau sAdhurAtmana eva na tvanyasya padaM sthAnaM damaM zivaM karoti / kiM kRtvA / caturaH samAdhIna nigamya samyagvijJAya / kiMbhUtaH sAdhuH / suvizuddha manovAkkAyena / punaH susamAhitAtmA saptadazavidhe saMyame / Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| 60 // sa evNnuutH| kiMnUtaM padam / vipula hitasukhAvaham / vipulaM vistIrNa hitaM tadAtva zrAyatau ca pathyaM sukhamAvahati prApayati yattattathA // 6 // (TIkA.) sarvasamAdhiphalamAha / anigama tti sUtram / anigamya vijhAyAsevya ca caturaH samAdhInanantaroditAn / suvizuko mnovaakaayaiH| susamAhitAtmA saptadazavidhe saMyame / evaMnUto dharmarAjyamAsAdya vipula hitasukhAvahaM punariti / vipulaM vistIrNaM hitaM tadAtva AyatyAM ca pathyaM sukhamAvahati prApayati yattattathAvidhaM karotyasau sAdhuH padaM sthAnaM demaM zivamAtmana ityAtmana eva natvanyasyetyanekAntadaNajaGgavyavachedamAheti sUtrArthaH // 6 // jAimaraNAne muccai, zvaMyaM ca cae sbso|| sijhe vA davai sAsae , deve vA apparae madahie tti bemi|||| canho uddeso sNmtto||4|| viNayasamAdI pAmatayaNaM saMmattaM // 5 // (avacUriH ) etadeva spssttyti|jaatimrnnaanmucyte| asau sAdhuH / shchsthmiti| zchasthitaM narakAdivyapadezabIjaM varNasaMsthAnAdi tyajati sarvazaH sarvaiH prkaarairpunryhnntyaa| evaM siko jUtvA karmakSayAt / shaashvto'punraagaamii| sAvazeSakarmA devo vA / alparataH / kAyanakalparatarahito'nuttaro maharDiko'nuttaravaimAnikAdiriti / bravImIti pUrvavat // 7 // iti caturtha uddezaH // 4 // ityavacUrikAyAM vyAkhyAtaM vinayasamAdhyadhyayanam // e|| (artha.) eja spaSTa kare . jA ityAdi sUtra. upara kahela prakAranA sAdhu je te (jAzmaraNArDa ke) jAtimaraNAt eTale janma maraNathI (muccara ke0 ) mucyate e. Tale mukta thAya je. ( ca ke0) valI (zcaya ke0) zsthaM eTale jethI nArakI tiryaMca pramukha saMjhA Ave evA saMsthAna prasukha pratye ( sabaso ke0) sarvazaH eTale sarva prakAre( cae ke0 ) tyajati eTale tyAga kare . ( vA ke0) ane ( sAsae ke0) zAzvataH eTale zAzvata evA (sijhe ke0 ) sikaH eTale sika (hava ke0) na. vati eTale thAya . ( vA ke0 ) athavA (thapparae ke0 ) alparataH eTale kaM. DUsamAna kAmavikAra jene nathI evo tathA ( mahahie ke0) maharDikaH eTale moTI ijivAlo evo ( deve ke ) devaH eTale devatA ( hava ke0) navati eTale thAya ne. iti bravImi eno artha pUrvavat jANavo. // 7 // caturtha uddeza saMpUrNa // 4 // iti zrIdazavakAlika vAlAvavodhe vinayalamAdhi nAmaka adhyayana saMpUrNa // e|| Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) etadeva spaSTayati / asau sAdhuH / jAtimaraNAt saMsArAt mucyate / punaH sAdhuH sthaM tyajati / ko'rthaH / daMprakAramApanna mitram / zvaM sthitamidaMsthaM nArakAdivyapedazabIjaM varNasaMsthAnAdi sarvazaH sarvaiH prakArairapunargrahaNatayA / evaM siko vA karmadayAtsiko javati / kIdRzaH sikaH / zAzvato'punarAgAmI sAvazeSakarmA devo vA navati / kiMnUtaH devaH / alparataH kaMparigatakaMyanakalparatarahitaH / maharSiko'nuttaravaimAnikAdiH / bravImIti pUrvavat // 7 // iti caturtha uddezakaH // 4 // iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau samayasundaropAdhyAyaviracitAyAM vinayasamAdhyadhyayanaM saMpUrNam // e|| - (TIkA.) etadeva syaSTayati / jAi tti sUtram / asya vyAkhyA / jAtimaraNAtsaMsArAnmucyate / asau susaadhuH| zrasthaM cetIdaM prakAramApanna mimiLa sthitamibaMsthaM nArakAdivyapadezabIjaM varNasaMsthAnAdi tacca tyajati sarvazaH sarvaiH prkaarairpunrgrhnntyaa| evaM siko vA karmadayAtsiko navati / shaashvto'punraagaamii| sAvazeSakarmA devo vA / alparataH kaMparigatakaMyanakaTaparatarahitaH / maharDiko'nuttaravaimAnikAdiH / bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH / ukto'nugamaH / nayAH pUrvavat // 7 // iti caturthaH // 4 // iti zrImaharinajasUri viracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM vyAkhyAtaM vinayasamAdhyadhyayanaM nAma navamamadhyayanam // e|| atha dazamaM sanidavadhyayanam / nikamma mANA abudhviyaNe, niccaM cittasamAdina dvijaa|| zcINa vasaM na Avi gaje, vaMtaM no paDiAyai je sa nikU // 1 // (avacUriH) atha sanivadhyayanamAracyate / asya cAyaM sabandhaH / zda pUrvAdhyayana AcArapraNihito vinayI navatItyuktam / atra tu eteSu navasu adhyayanArtheSu yo vyavasthitaH sa nikurityucyate / niSkramya pravrajyAM gRhItvA vynnaavgRhaadityrthH| thAjJayA tIrthakaragaNadharopadezena yogyatAyAM niSkramya / paraM kimityAha / buddhavacaNe avagatatattvatIrthakaravacane nityaM samAhitazcittenAniprasanno navet / pravacana evA niyukta ityarthaH / samAdhAnopAyamAha / strINAM vazaM na cApi gachet / ta zagato hi niyamato vAntaM pratyApivati / ato buddhvcHsmaadhiH| strIvazatyAgAdhAnta yahiSayasukhajaMvAlaMna pratyApivati yaH sa nikuvijinurityrthH||1|| Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 611 (artha.) navamA adhyayanamA AcArane samyak prakAre pAlanAra sAdhu vinayavaMta hoya je ema kaDaM. have, pUrvokta nave adhyayanamAM kahela AcArane samyak prakAre pAlanAra teja niku ( sAdhu ) kahevAya ne e vAta thA adhyayanamAM kahevAze. evA saMbaMdhathI AvelA e adhyayana- nikamma ityAdi prathama sUtra. (je ke ) yaH eTale je (ANAz ke) AjhyA eTale tIrthakara gaNadhara pramukhanA upadeza vaDe potAnI yogyatA jANIne (nikammaM ke0) niSkramya eTale gRhAvAsathI nIkalIne arthAt dIkSA lazne (buddhavayaNe ke0) buddhavacane eTale sarvainA vacanane viSe ( niccaM ke) nityaM eTale sarva kAla (cittasamAhirDa ke0) cittasamAhitaH eTale manavaDe atizaya prasanna arthAt nitya Agamane viSe tatpara evA (havijA ke0) navati eTale thAya . (ca ke0) valI je (zvINa ke0) strINAM eTale strIu~nA ( vasaM ke0 ) vazaM eTale parataMtratAmAM (na zrAviga ke ) nacApi gachati eTale na zrAve. tathA (vaMtaM ke0) vAntaM eTale vamelA, tyAga karelA evA viSaya sukhane ( no paDiyAvizra ke0 ) no pratyApivati eTale pharithI pAna kare nahi, arthAt seve nahi. ( sa ke0) saH eTale te ( niskU ke) nikuH eTale sAdhu kahevAya je. // 1 // (dIpikA.) atha snikunaamkmdhyynmaarjyte| asya cAyamanisaMvandhaH / iha pUrvAdhyayana zrAcArapraNihito yathocitavinayasaMpanno navatItyetaphuktam / iha tu eteSveva navavadhyayaneSu vyavasthitaH sa samyagnikurityucyate / ityanena saMvandhenAyAtamidadhyayanam / taccedam / sa nikurnavet / sa kaH / yaH niHkramya vyatnAvagRhAt pravrajyAM gRhItvetyarthaH / kayA / zrAjhayA tIrthakaragaNadharANAmupadezena / buddhavacane tIrthakaragaNadharavacane nityaM sarvakAlaM cittena samAhitaH atiprasanno naveta / pravacana eva aniyukta iti grnH| atha vyatirekataH samAdhAnopAyamAha / punaH strINAM sarvAsatkAryanivandhananUtAnAM vazaM tatparatantratArUpaM nacApi gaThet / ta zago hi niyamato vAntaM pratyApivati / ato buddhavacane cittasamAdhAnataH sarvayA strIvazatyAgAt / anenaiva upAyena anyopAyAsaMjavAt vAntaM parityaktaM yat vipayavAlaM na pratyApivati na manAgapi Anogato'nAnogatazca tatsevate // 1 // (TIkA.) adhunA sanidavAkhyamAracyate / asya cAyamanisaMvandhaH / ihAnantarAdhyayana zrAcArapraNihito yathocitavinayasaMpanno navatyetamuktamiha tveteSveva navasvadhyayanArthepu yo vyavasthitaH sa smygrnikurityetucyte| ityanenAnisaMvandhenA Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. yAtamidamadhyayanam / asya cAnuyogahAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAma niSpanno nikSe. paH / tatra ca sanikurityadhyayananAmAtaH sakAro nideptavyo nikuzca / tatra sakA. ranikSepamAha // nAmaM ThavaNa sayAro, dave nAve a ho nAyabo // dave pasaMsamAI, nAve jIvo tvjtto||e|| asya vyAkhyAnAmasakAraH sakAra iti nAma / sthApanAsakA raH sakAra iti sthApanA / 7vye nAve ca navati jnyaatvyH| vyasakAro nAvasakArazca / tatra avya ityAgamanozAgamajJazarIranavyazarIratavyatiriktaH prazaMsA diviSayo avyasakAraH / nAva iti nAvasakAro jIvastaupayuktaH / tadupayogAnanyatvAditi gArthA rthaH // // // prakRtopayogItyAgamanoAgamajJazarIranavyazarIrAtiriktaM prazaMsA. diviSayaM vyasakAramAha // nidesa pasaMsAe , zlIjAve a hoz sagAro // nidesapasaMsAe, ahigAro zva anayaNe // e6 // asya vyaakhyaa| nirdeze prazaMsAyAma stinAve cetyeteSvartheSu triSu lavati tu skaarH| tatra nirdeze yathA so'nantara mityaadi| prazaMsAyAM yathA satpuruSa ityAdi / astinAve yathA sadbhUtamamukamityAdi / tatra nirdezaprazaMsAyAmiti / nirdeze prazaMsAyAM ca yaH sakArastenAdhikAro'trAdhyayane prakrAnta iti gaathaarthH|| // // etadeva darzayati // je nAvA dasaveA-liammi karaNi vanniya jiNe hiN|| tesiM samAvaNaM mitti, jo jannasa nirakU // e7 // vyAkhyA // ye nAvAH padArthAH pRthivyAdisaMrakSaNAdayo dazavaikAlike prastute zAstre karaNIyA anuSTheyA varNitAH kathitA jinaistIrthakaragaNadharaiH / teSAM jAvAnAM samApane yathAzakti vyato nAvatazcAcaraNena paryantanayanena yo nikustadarthaM yo nidaNazIlo na tUdarA dinaraNArtham / naNyate sa nikuriti / itizabdasya vyavahita upnyaasH| sa nikurityatra nirdeze sakAra iti gaayaarthH|| // ||prshNsaayaamaah // caragamarugAzyANaM, nikuva jIvANa kAjaNamapohaM // aSayaguNaNa niutto, hoza saMsAi u sa nikU // e7 // vyAkhyA // carakamarukAdInAmiti / carakaH parivrAjakavizeSaH / marukA dhigvarNAH / aadishbdaabaakyaadiprigrhH| amISAM nidopajIvinAM nidaNazIlAnAmaguNavattvenApohaM kRtvA adhyayanaguNa niyuktaH prakrAntazAstra niSyaMdanUtaH prakrAntAdhyayanAnihitaguNasamanvito navati / prazaMsAyAmavagamyamAnAyAM sanninuH saMzcAsau nikuzca tattadanyApohena sanikuriti gAthArthaH // // uktaH sakAra zdAnI nikumanidhAtukAma Aha // nirakussa ya nirakavo, niruttaegahizrANi liMgANi // zraguNa hiu~ na niskU, avayavA paMca dArA // ee // vyAkhyA // jidonikSepo nAmAdilakSaNaH kAryaH / tathA niruktaM ca vaktavyaM nidoreva / tathA ekArthikAni paryAyazabdarUpANi vaktavyAni / tathA liGgAni saMvegAdIni / tathA zraguNasthito na Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 613 nikurapitu guNa sthita evetyetadvAcyam / atra cAvayavAH paJca pratijJAdayo vkssymaannaaH| iti dvArANyetAnIti gAthAsamAsArthaH // // yathAkramaM vyAsArthamAha // NAmaM aaur free, davajirakU aa jAvajira thA | davammi AgamAI, anno vi pa I vo imo // 400 || vyAkhyA // nAmasthApanA nikkuriti / nikkuzabdaH pratyekamanisaMbadhyate / nAmaniH sthApanA nikuzceti / tatra nAmasthApane kusatvAdanAdRtya - vyanikumAha / dravya iti dravya nikurAgamAdiH / zrAgamanoyAgamajJazarIrajavyazarIratadatiriktaikana vikAdibheda jinnaH / anyo'pi ca paryAyo nedo'yaM dravyanikorvakSyamANalakSaNa iti gAthArthaH // // // neA neANaM ceva, jiMdivaM tadeva ya // ee siM tihipi, patteAparUvaNaM vochaM // 402 // vyAkhyA || jedakaH puruSaH, bhedanaM caiva parazvAdi, nettavyaM tathaiva ca kASThAdIti bhAvaH / eteSAM trayANAmapi bhedakAdInAM pratyekaM pRthakpRthak prarUpaNAM vakSya iti gAthArthaH // // // etadevAha || jaha dArukammagAro, jeNa jittava saMju jikU // nevi vajirakU, je jAyagA avirayA a // 2 // vyAkhyA // yathA dArukarmakaro vardhakyAdiH / nedanajettavyasaMyuktaH san kriyA viziSTaviharaNAdidArusamanvito dravya nikuH / dravyaM jinattIti kRtvA / tathAnye'pi dravyaviH apAramArthikAH / ka ityAha / ye yAcanakA jikSaNazIlA zraviratAzca nivRttAzca pApasthAnenya iti gAthArthaH // 11 // ete ca dvividhAH / gRhasthA li - nizceti / tadAha || gihiNo vi sayAraMbhaga, kuppannaM jaNaM vimaggaM // jIvaNizra - dI kiviNA, te vajA dava nirakutti // 3 // vyAkhyA // gRhiNo'pi sakalatrA api sadAraMjakA nityamAramnakAH SaSAM jIvanikAyAnAmRjuprajJaM janamanAlocakaM vimRgayantonekaprakAraM dvipadAdi / bhUmidevA vayaM lokahitAyAvatIrNA ityanidhAya yAcamAnA ivyanikSaNazIlatvAddravya nivaH / ete ca dhigvaNaH / tathA ye ca jIvanikAyai jIvanimitaM dInakRpaNAH kArpeTikAdayo nikAmaTanti, tAn vidyAdvijAnIyAddravyanikUniti / dravyArtha nikSaNazIlatvAditi gAthArthaH // // uktA gRhasthadravya nikSavaH / liGgino'dhikRtyAha // micaddivI tasathA - varANa puDhavAiviMdiyAI // niccaM vadakaraNarayA, avaMjayArI a saMcayA // 4 // vyAkhyA // zAkya nikuprabhRtayo hi miyAdRSTayaH zratattvAni nivezinaH prazamAdiliGgazUnyAH / trasasthAvarANAM prANinAM pRthivyAdInAM dvIndriyAdInAM ca / atra pRthivyAdayaH sthAvarAH / dvIndriyAdayastrasAH / nityaM vadhakaraNaratAH sadaitadatipAtasaktAH / kathamityatrAha / zrabrahmacAriNaH / saMcayinazca yataH / zrato'pradhAnatvAddravya nikSavaH / cazabdasya vyavahita upanyAsa iti gAthArthaH // // // ete cAtrahmacAriNaH saMcayAdeveti saMcayamAd // paya cauppa Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 614 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. yadhaNadha- nnakuvipratipariggahe nirayA // saccittano payamA - pagAzra uhinoI a // 5 // vyAkhyA // dvipadaM dAsyAdi, catuSpadaM gavAdi, dhanaM hiraNyAdi, dhAnyaM zAlyAdi, kupyamaliMjarAdi / eteSu dvipadAdiSu krameNa manolaNAdinA karatrikeNa trikaparigrahe kRtakAritAnumataparigrahe niratAH saktAH / na caitadanArtham / vihArAn kArayedramyAnvAsayecca bahuzrutAn ' ityAdi vacanAt / sadbhUtaguNAnuSThAyino nevaMbhUtA ityAzaMkyAha / sacittano jinaH / te'pi mAMsApakAyA dijojinaH tadapratiSedhAt / pacantazca svapacAstApasAdaya uddiSTano jinazca sarva eva zAkyAdayaH / tatprasiyA tapasvino'pi pieka vizuddhayaparijJAnAditi gAthArthaH // // trikatrikaparigrahe niratA ityetatyAcikhyAsurAha // karaNatira jotie, sAvaje he paraujaye // . pavatte, te vijA va nirakutti // 6 // vyAkhyA // karatrika itisupAM supo navantIti karaNatrikena manovAkkAyalakSaNena / yogatritaya iti kRtakAritAnumatirUpe sAvadhe sapApe zrAtma detorAtmanimittaM dehAdyupacayAya / evaM paranimittaM mitrAdyupajogasAdhanAya evamunaya nimittamunayasAdhanArtham / evamarthAyAtmAdyarthamanarthAya vA vinA prayojanena zrArttadhyAnaciMtanakharA dibhASaNalakSyavedhanAdiniH prANAtipAtAdau pravRttAMstatparAM - stAnevaMbhUtAn vidyAdvijAnIyAt dravyaniLUniti / pravRttAzcaivaM zAkyAdayastaddravyajiva iti gAthArthaH // // // evaM khyAdisaMyogAdvizuddhatapo'nuSThAnAjAvA brahmacAriNa eta ityAha // ibI pariggahAu, ANAdANAinAvasaMgA // suddhata - vAjAvArDa, kutiviSyAvaMjacAri ti // 7 // vyAkhyA || strIparigrahAditi dAsyAdiparigrahAt / zrAjJAdAnAdijAvasaMgAcca pariNAmAzuddherityarthaH / naca zAkyA nivaH / zuddhatapo'nAvAditi / zuddhasya tapaso'nAvAttApasAdayaH kutIrthikA brahmacAriNa iti / brahmazabdena zuddhaM tapo'nidhIyate tadacAriNa iti gAthArthaH // // ukto dravyanikkuH / jAvanikumAha // zragamato javautto, tagguNasaMve jAvaMma // tassa niruttaM ne gaNatvae tihA // 8 // vyAkhyA // jAvanikurdvividhaH / Agamato noAgamatazca / tatrAgamata upayukta iti nikSupadArthajJastatra copayuktaH / takuNa saMvedakastu nikkuguNasaMvedakaH / punanAgamato navati nAvanikurityukto nikkunidepaH / sAMprataM niruktamanidhAtukAma yAha / tasya niruktamiti / tasya nikornizcitamuktamanvartharUpaM bhedakabhedana jettavyaire nirjedairvakSyamANaistridhA navatIti gAthArthaH // // etadeva spaSTayati // nettAgamovautto, duvihatavoneANaM ca nettavaM // vihaM kammakhuraM, te niruttaM sani // // vyAkhyA // nettA nedako'trAgamata upayuktaH sAdhuH / tathA hividhaM vAhyAbhyantaranedena tapo bhedanaM vartate / tathA nettavyaM vidAraNIyaM cASTaprakAraM jJA Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 615 - dazavaikAlike dshmmdhyynm| nAvaraNIyAdi karma / tacca kudAdiSuHkhahetutvAt kubabdavAcyam / yatazcaivaM tena niruktaM yaH zAstranItyA tapasA karma ninatti sa nikuriti gAthArthaH // ||kiN ca // jiMdato ajaha khuhaM, nirakU jayamANa jaI ho // saMjamacaraja caraja, navaM khivaMto javaMto u // 10 // vyAkhyA // nindaMzca vidArayaMzca yathA dudhaM karma nikurnavati / nAvato yatamAnastathA tathA guNeSu sa eva yativati / evaM saMyamacarakaH saptadazaprakArasaMyamAnuSThAyI carakaH evaM javaM saMsAraM rUpayan parIttaM kurvan sa eva navAnto navati / nAnyatheti gAthArthaH // // prakArAntareNa niruktamevAha // jaM nikamattavittI, teNa va niraka khaveza jaM ca aNaM // tavasaMjame tavassi-tti vA vi anno vi pajAu~ // 11 // vyAkhyA // yadyasmAnidAmAtravRttirjidAmAtreNa sarvopadhAzujhena vRttirasyeti smaasH| tena vA nikurnidaNazIlo nikuriti kRtvA anenaiva prasaMgena anyepAmapi tatparyAyANAM niruktmaah| payati yadyasmAchA jhaNaM karma tsmaatdpnnH| payatIti kSapaNa iti kRtvA tathA saMyamatapasIti saMyamapradhAnaM tapaH saMyamatapaH tasmin vidyamAne tapasvIti vApi navati / tapo'syAstIti kRtvAnyo'pi paryAya ityanyo'pi nedo'rthato nikuzabda niruktasyeti gaathaarthH|| // uktaM niruktadvAram / adhunaikaarthikchaarmaah|| tinne tAI davie, vaI akhaMte zradaMta virae a||munnitaavspnnvguju-nirkuu bujhe jara vija a // 15 // vyAkhyA // tIrNavattIrNaH vizuddhasamyagdarzanAdilAnAnavArNavamiti gmyte| tAyo'syAstIti taayii| tAyaH sudRSTamArgoktiH |suprijhaatdeshnyaa vineyapAlayitetyarthaH / avyaM raagossrhitH|vrtii ca hiMsA diviratazca / dAntazca dAmyati kSamA karotIti shaantH| vahulavacanAt kartari niSThA / evaM dAmyatInDiyAdidama karotIti daantH| viratazca viSayasukhanivRttazca / munirmanyate jagatastrikAlAvasthAmiti munistpHprdhaanstaapsH| prajJApako'pavargamArgasya prarUpakaH / jhjurmaayaarhitH| saMyamavAn vA / nikuH puurvvt|buko'vgttttvH| ytiruttmaashrmii|prytnvaan vA / vi. chAMzca paeimatazceti gAthArthaH // // tathA // pavaze aNagAre, pAsaMDI caraga vanaNe ceva // parivAyage zra samaNe, niggaMthe saMjae mutte // 13 // vyAkhyA // pratrajitaH pApAniSkAntaH / anagAro avynaavaagaarshuunyH| pAkhaMDI pAzADDInaH / carakaH pUrvavat / trAhmaNazcaiva vizubrahmacArI caiva / parivrAjakazca pApavarjakazca / zramaNaH pUrvavat / niyaMthaH saMyato mukta ityetadapi pUrvavadeveti gAthArthaH // // tathA // sAha lUhe tha tahA, tIrahI ho| ceva nAvavo // nAmANi evamANi, hoMti tavasaMjamarayANaM // 14 // vyAkhyA // sAdhUrU dazca tatheti nirvANasAdhakayogasAdhanAtsAdhuH / svajanAdipu snehvirhaavRkssH| tIrArthI caiva lavati jJAtavya iti / tIrArthI navArNavasya / nAmAnyekA Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. kina paryAyAnidhAnAnyevamAdIni yathoktalakSaNAni bhavanti / keSAmityAha / tapaHsaMyamaratAnAM jAvasAdhUnAmiti gAthArthaH // // pratipAditamekArthikadvAra midAnI liGgadvAraM vyAcikhyAsurAha // saMvego nivego, visayavivego susIlasaMsaggo // - rAhaNaMtavo nA - daMsaNacaritaviNa a // 15 // vyAkhyA // saMvego mokSasukhAnilASaH, nirvedaH saMsAraviSayaH, viSaya viveko viSayaparityAgaH, suzIlasaMsargaH zIlavadbhiH saMsargaH, tathA ArAdhanA caramakAle niryApaNarUpA, tapo yathAzaktyanazanAdyAsevanam, jJAnaM yathAvasthita padArtha viSaya mityAdi / darzanaM naisargikAdi / cAritraM sAmAyikAdi / vinayazca jJAnAdiviSaya iti gAthArthaH // // tathA // khaMtI a maddavajava, vimuttayA tada zrI titirakA // zravassagaparisuddhI, hoMti nirakuliMgAi // 16 // vyAkhyA // kSAntizcAkrozA dizravaNe'pi krodhatyAgazca / mArdavArjava vimuktateti / jAtyA dijAve'pi mAnatyAgAnmArdavaM, parasminnikRtipare'pi mAyAparityAga ArjavaM, dharmopakaraNeSvapyamUrchA vimuktatA, tathAzanAdyalAbhe'pyadInatA / kudAdiparISahopanipAte'pi ti - tikSA, tathA AvazyakaparizuddhizcAvazyaM karaNIyayoga niraticAratA ca javanti nikonavasAdhorliGgAnyanantaroditAni saMvegAdInIti gAthArthaH // // vyAkhyAtaM liGgadvAramavayavadvAramAha // zraghnayaNaguNI nikkU, na sesa ii No painna ko deU // guNattA deU, ko dito suvannamiva // 17 // vyAkhyA // adhyayanaguNI prakrAntAdhyanokta guNavAn nirbhAvasAdhurbhavatIti / tatsvarUpametat / na zeSastaGguNarahita iti naH pratijJAsmAkaM pakSaH / ko hetuH ko'tra pakSadharma ityAzaMkyAha / aguNatvAditi hetuH / vidyamAnaguNo'guNastadbhAvastattvaM tasmAdityayaM heturadhyayanaguNazUnyasya ni tvapratiSedhaH sAdhya iti / ko dRSTAntaH kiMpunaratra nidarzana mityAzaMkyAha / suvarNamiva yathA suvarNaM svaguNarahitaM suvarNaM na javati tadvaditi gAryArthaH // // suvarNaguNAnAha // visaghAirasAyaNa maMgalaca viNie payAdiNAvatte // gurue aDana kube, sunne guNA jAi // 18 // vyAkhyA // viSaghAti viSaghAtanasamartha, rasAyanaM vayastamjanakartR, maMgalArthaM maMgala prayojanaM, vinItaM yatheSTakaTakAdiprakArasaMpAdanena / pradakSiNAvarttaM tapyamAnaM prAda diyenAvarttate, guru sAropetaM yadAhyaM nAgninA dahyate / kuthanIyaM na kadAcidapi kuthatItyete 'STAvanantaroditAH suvarNe suvarNa viSayA guNA gaNitAstatsvarUpakairiti gaa|| uktAH suvarNaguNAH sAMpratamupanayamAda // cajakAraNaparisuddha, kasabeasatAvatAlaNAe a // jaM taM visaghAirasAyalAI guNasaMju hoi // 185 // // vyAkhyA // catuHkAraNa parizuddhaM catuHparIkSAyuktamityarthaH / kathamityAha / kaSabepAnAce / kaSeNa bedena tApena tADanayA ca yadevaMvidhaM tadviSaghAti thArthaH // I Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamAdhyayanam / 617 // yaccaivaM rasAyanAdiguNasaMyuktaM javati / jAvasuvarNaM svakAryasAdhakamiti gAthArthaH // nUtam // taM kasiNaguNoveyaM, hoi suvannaM na sesayaM juttI // nahi nAmarUvamete - Na evamaguNo hava nirakU // 20 // // vyAkhyA // tadanantaro ditaM kRtsnaguNopetaM saMpUrNagusamanvitaM javati suvarNaM yathArthaM na zeSaM kapAdyazuddham / yuktiriti varNAdiguNasAmye'pi yuktisuvarNamityarthaH / prakRte yojayati / yathaitatsuvarNaM na javati / evaM nahi nAmarUpamAtreNa rajoharaNAdisaMdhAraNAdinAguNo'vidyamAnaprastutAdhyayanoktaguNo jabati nikSuH / nikSAmannapi na javatIti gAthArthaH // etadeva spaSTayannAha // juttI suvannagaM puNa, suvannavannaM tu jai vi kI riGgA // na hu hoi taM suvannaM, sesehiM guNehiMsaMtehiM // 421 // vyAkhyA // yuktisuvarNaM kRtrima suvarNa mahaloke suvarNavarNaM tu jAtyasuvarNavarNamapi yadyapi kriyeta puruSanaipuNyena / tathApi naiva javati tat suvarNaM paramAyena zepairguNaiH kapAdi nirasa jhiravidyamAnairiti gAthArthaH // // evameva kimityAha / je piyA, nikuguNA tehi hoi so nikU // vanne jaccasuvannagaM va saMte gunihiMmi || vyAkhyA // ye'dhyayane jaNitA nikuguNA asminneva prakrAnte jinavacane cittasamAdhyAdayaH / taiH karaNabhUtaiH sadbhirbhavatyasau nikurnAmasthApanAdravya nikuvyapohena jAvaniH parizuddha nikAvRttittvAt / kimivetyAha / varNena pItalakSaNena jAtyasuvarNamitra paramArthasuvarNa mitra sati guNanidhau vidyamAne'nyasmin kapAdau guNasaMghAte / etaDuktaM javati / yathAnyaguNayuktaM zojanavarNaM suvarNaM navati tathA cittasamAdhyA - diguNayukto nikSaNazIlo nikkurbhavatIti gAthArthaH // // vyatirekataH spaSTayati / jo jiraka guNarahina, nirakaM girahai na hoi so niraku // vanne jaccasuvannagaM va tha sa guNa nihiMmi // 423 // vyAkhyA // yo hi nidurguNarahitaH cittasamAdhyA dizUnyaH san miti / na javatyasau nikurbhikSATanamAtreNaivAparizuddha nikAvRttitvAt / kimivetyAha / varNena yuktisuvarNamiva / yathA tadvarNamAtreNa suvarNaM na bhavatyasati guNanidhau kapAdika iti gAthArthaH // kiMca // uddiSThakayaM muMjai, ThakkAya pamadda ghara kui // paJcakaM ca jalagae, jo piyai kahaM nu so nikkU // 424 // vyAkhyA // uddizya kRtaM ityaudezika mityarthaH / paTkAyapramardakaH yatra kvacana pRthivyAdyupamardakaH gRhaM karoti saMvatyevaipaNIyAlaye mUThayA vasatirnATakagRhaM vA / tathA pratyakSaM copalacyamAna eva jalagatAnaSkAyAdIn yaH pivati tattvato vinAlambanena kathaM nvasau nikunaiva nAva nikku riti gAthArthaH // // ukta upanayaH sAMprataM nigamanamAha // tamhA je thapprayaNe, nirakugutehiM hoi so rikU // tehiM ya sauttaraguNehi hoi so nAvitryataro ja // 425 // vyAkhyA // yasmAdetadevaM yadanantaramuktaM tasmAd ye'dhyayane prastuta eva ni 78 Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 zaya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-43-mA. huguNA mUlaguNarUpA uktAstaiH karaNanUtaiH saninavatyaso nikustaizca punaH sottaraguNaiH piemavizuddhyAdyuttaraguNasamanvitairjavatyasau nAvitatarazcAritradharme tu prasannatara iti gAthArthaH ||kto nAmanidepaH / sAMprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedam / nirakamma i. tyAdi / asya vyaakhyaa| niSkramya avyajAvagrahAtpravajyAM gRhiitvetyrthH| yAjhyA tIrthakaragaNadharopadezena yogyatAyAM satyAM niSkramya / ki mityAha |buddhvcne avagatatattvatIrthakaragaNadharavacane nityaM sarvakAlaM cittasamAhitazcittenAtiprasanno nvet|prvcn evAniyukta iti garnaH / vyatirekataH samAdhAnopAyamAha / strINAM sarvAsatkArya nivandhananUtA nAM vazaM tadAyattatArUpaM nacApi gachet / tazago hi niyamato vAntaM pratyApivati / . ato budhavacanacittasamAdhAnataH sarvathA strIvazatyAgAdanenaivopAyenAnyopAyAsaMja vAt / vAntaM parityaktaM sahiSayajambAlaM na pratyApivati na manAgapyAnogato'nAjogatazca tatsevate yH| sa nikurnAvanikuriti sUtrArthaH // 1 // puDhaviM na khaNe na khaNAvae, sInadagaM na pie na pitrAvae / agaNi sabaMjadA sunisizra, taM na jale na jalAvae je sa niskU // 2 // (zravacUriH) pRthvI sacetanAdirUpAM svayaM na khanati na khAnayatti parairekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti khanantamapyanyaM nAnujAnAtItyevaM sarvatra yojym| zItodakaM sacittajalaM na pibati svayaM na pAyayati parAn / agniH SaDjIvaghAtakaH / kiMvadityAha / zastraM khagAdi / tadyathA sunizitamujjvAlitaM tahat / taM na jvAlayati svayaM na jvAlayati parairyaH sa nikuH / Aha / SaDjIva nikAyAdiSu sarvAdhyayaneSvayamartho'nihitaH / kiM punarucyate / tamuktArthAnuSThAnapara eva nikuriti jJApanAya / tato na doSaH // 2 // . (artha.) temaja puDhavi ityAdi sUtra. (je ke ) yaH eTale je ( puDhavi ke) pRthivIM eTale nUmine pote (na khaNe ke) na khanati eTale khode nahi.( na kha. NAvae ke) na khAnayati eTale bIjA pAse khodAve nahi, tathA khodanArane anumode nahi. ( sIudagaM ke) zItodakaM eTale sacitta jala pratye pote ( na pie ke ) na pibati eTale piye nahi. ( na piyAvae ke) na pAyayati eTale bIjAne pivarAve nahi, tathA pote pinArane anumode nahi. (suniliyaM ke) sunizitaM eTale tIkSNa evA (sahaM jahA ke) zastraM yathA eTale khaGgAdizastrasamAna evA (agaNi ke ) agniM eTale agnikAya pratye pote (na jale ke ) na jvAlayati eTale Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamAdhyayanam / 62e salagAve nahi, ( na jalAvae ke) na jvAlayati eTale vIjA pAse salagAve nahi, tathA salagAvanArane anumode nahi. (sa ke0) saH eTale te ( niskU ke) nikuH eTale sAdhu kahevAya . // 5 // (dIpikA.) tathA sAdhuH pRthvIM sacetanAdirUpAM na khanati svayam / naca khAnayati paraiH / ekagrahaNe tajAtIyAnAmapi grahaNAt khanantamanyaM nAnujAnAtItyevaM sarvatra veditavyam / tathA yaH sAdhuH sacittaM pAnIyaM svayaM na pivati / naca pAyayati parAn / tathA agniH SaDjIvanikAyaghAtakaH / kiMvat / yathA sunizitamujjvAlitaM zastraM jIvaghAtakaM navet / tatastamagniM yaH svayaM na jvAlayati / parairna jvAlayati / sa nUto nikurnavet / nanu paDjIvanikAyAdiSvadhyayaneSu pUrvoktepu sarvatrAyamevAthaH kathitaH / kimarthaM punarapi sanikunAmAdhyayane'pi sa evArthaH prarUpyate / punaruktidoSaprasaMgo jAyate / atrottaramAha / SaDjIvanikAyapAlanApara eva nikurucyate nA. nya iti jJApanArthaM tato na doSaH // 2 // (TIkA.) tathA puDhavi ti sUtram / asya vyaakhyaa| pRthivIM sacetanAdirUpAM na khanati svym|n khAnayati paraiH / ekagrahaNetattajAtIyagrahaNamiti khanantamanyaM na samanujAnAtyevaM sarvatra veditavyam / zItodakaM sacittaM pAnIyaM na pibati svayam / na pAyayati parAniti / agniH SaDjIvaghAtakaH / kiMvadityAha / zastraM khaDgAdi yathA sunizita. mujjvAlitaM tat / taM na jvAlayati svayam / na jvAlayati parairya zchaMnUtaH sa nikuH| thAha / paDjIvanikAyAdiSu srvaadhyynessvymrtho'nihitH| kimarthaM punarukta ityucyte| tamuktArthAnuSThAnapara eva nikuriti jJApanArtham / tatazca na doSa iti sUtrArthaH // 2 // anileNa na vIe na vIyAvae, hariyANi na viMde na viNdaave|| bIANi sayA vivajayaMto, saccittaM nAdArae je sa bhikU // 3 // (avacUriH) zanilenAnilahetunA celakarNAdinA na vIjayatyAtmAdi svayam / na vIjayati paraiH / haritAni na chinatti svayaM na Thedayati praiH| vIjAni bIhyAdI ni saMghaTanAdinA varjayet / sacittaM nAhArayati yaH kadAcidapuSTAsambane sa nikuH // 3 // (thartha.) tema thanila ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je (thanileNa ) anilena eTale pavana jethI utpanna thAya evA vyajana ( paMkho), vannano uDo ityA. divaDe pote potAne (na vIe ke ) na vIjayati eTale vIjAve nahi, ( na vIyAvae ke0) na vIjayati eTale vIjA pAte potAne vIjAve nahi, tathA bIjAranArane anu Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-mA. mode nahi. je ( hariyANi ke0 ) haritAni paTale haritakAya praye ( na ziMde ho) na nitti eTale kApe nahi, ( na chiMdAbae ke0 ) na vedayati eTale bIjA pAse kapAve nahi, tathA pote kApanArane anumode nahi. tathA je ( bIyANi ke0 ) bIjAni eTale zAli, godhUma pramukha vIja pratye (sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara ( vivato ke0 ) vivarjayan eTale saMghaTTana, mardana pramukha na thAya tevI rIte varja - to to ( sacittaM ke0 ) sacittaM eTale sacitta vastu pratye ( nAhArae ke0 ) nAhAyati eTale AhAra kare nahi. ( sa ke0 ) saH eTale te ( niskU ke0 ) niduH eTale sAdhu kavAya be. // 3 // ( dIpikA . ) tathA yo'nilena vAyunA vAyuhetunA celakarNAdinAtmAdi na svayaM vIjayati / nApi paraivajayati / tathA haritAni bAlatRNAdIni yaH svayaM na vinatti / naca paraibedayati / tathA yaH bIjAni haritaphalarUpANi vrIhyAdIni sadA sarvakAlaM vivarjayet saMghaTTanAdikriyayA / tathA yaH sacittaM nAhArayati kadAcidapi savale kAraNe'pi / sa nikuH // 3 // ( TIkA. ) tathA nilepa tti sUtram / zranilenA nilahetunA celakarNAdinA na vIjayatyAtmAdi svayam / na vIjayati paraiH / haritAni tRNAdIni na chinatti svayam / na vedayati parairbIjAni haritaphalarUpANi trIhmAdIni sadA sarvakAlaM vivarjayan saMghaTanAdikriyA sacittaM nAhArayati / yaH kadAcidapyapuSTAlambanaH sa nikkuriti sUtrArthaH // 3 // vahaNaM tasthAvarANa hoi, puDhavIta ekaDa nissiyAM // tamdA desi na muMje, no vi para na payAvae je sa niskU // 4 // ( avacUriH) au zikA diparihAreNa trasasthAvaraparihAramAha / vadhanaM trasasthAvarANAM pRthivI tRNakASThAdinizritAnAM javati tathA samAramnAt / tasmAdaudezikaM na muGkte / na kevalametat / na pacati svayaM brIhyAdIni / na pAcayati paraiH / pacantamanyaM nAnujAnAti sa nikkuH // 4 // (artha) dezika pramukha AhAra varjavAthI trasa tathA sthAvara jIvonI rakSA kahe . vahaNaM ityAdi sUtra. je mATe AhAra taiyAra karatA ( puDhavIta eka nissi ANaM ke0 ) pRthivItRNakASThaniHsRtAnAM pRthivI eTale bhUmi, tRNa eTale ghAsa kASTha eTale lAkaDAM ene Azraya karI rahelA evA ( tasthAvarANaM ke0 ) trasasthAvarANAM eTale trasa te beriMDI pramukha ne sthAvara te ekeMdriya jIva temanI ( vahaNaM Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamAdhyayanam / 621 ke0 ) vadhanaM eTale hiMsA ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be. ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te mATe ( je ke0 ) yaH eTale je sAdhu ( udesiyaM ke0 ) he zikaM eTale sAdhune pAnI zvAthI karelA zrAhArAdikane ( na guMje ke0 ) na mujhe eTale kSaNa kare nahi. tathA ( no vi pae ke0 ) nApi pacati eTale pote rAMdhe paNa nahi, temaja ( na payAvara ke0 ) na pAcayati eTale raMdhAve paNa nahi. temaja rAMdhanArane anumode nahi. ( sa ke0 ) saH eTale te (nirakU ke0 ) nikkuH eTale sAdhu kahevAya The. // 4 // (dIpikA) dezikA diparihAreNa trasasthAvaraparihAramAha / yasmAt kRtautaarat sasthAvarANAM trasAnAM dvIndriyAdInAM sthAvarANAM ca pRthivyAdInAM jIvAnAM vanaM hananaM javati / kiM0 trasasthAvarANAm / pRthivItRNakASTha niHsRtAnAm / tathA samAramnAt / yasmAdevaM tasmAtkAraNAdaudezikaM kRtAdi / zranyacca sAvadyaM yo na mujhe / na kevalametat / kiMtu / yaH svayaM na pacati / nApyanyaiH pAcayati / nApyanyaM pAcayantaM samanujAnAti / sa nikSuH // 4 // ( TIkA. ) audezikA diparihAreNa trasasthAvaraparihAramAha / vahaNaM ti sUtram / asya vyAkhyA / vadhanaM hananaM trasasthAvarANAM dvIndriyAdipRthivyAdInAM navati kRtauddezike / kiM viziSTAnAm / pRthivI tRNakASThaniHsRtAnAM tathA samAramnAt / yasmAdevaM tasmAdaudezikaM kRtAdyanyacca sAvadyaM na bhuGkte / na kevalametat / kiMtu / nApi pacati svayam / na pAcayati parairna pacantamanujAnAti yaH / sa nikuriti sUtrArthaH // 5 // roi nAyaputtavayaNe, attasame manni vappi kAe // paMca ya phAse mahavayAI, paMcAsavasaMvare je sa nikU // 5 // ( yavacUriH ) rocayitvA vidhigrahaNajAvanAcyAM priyaM kRtvA jJAtaputravacanamAtmasamAnAnmanyate paDapi kAyAn pRthivyAdIn / cazabdo'pyarthaH / paJcApi spRzati sevate mahAvratAni paJcAzravasaMvRtazca yaH sa nikuriti // 5 // ( artha. ) valI rozya ityAdi sUtra. (je ke0 ) yaH eTale je ( nAyaputtatrayaNe ke0 ) jJAtaputravacanaM eTale zrI mahAvIra khAmInA vacana pratye ( roztha ke0 ) roca yitvA eTale vidhipUrvaka grahaNa pramukha karavAyI potAne priya evaM karIne ( paMcAsavasaMvare ke0 ) paJcAvasaMvRtaH eTale pAMca dravyaMdriyone vazamAM rAkhanArA evAthayA utA (uppi ke0 ) paDapi eTale Thae ( kAe ke0 ) kAyAn eTale jIvanikAya pratye ( yattasame ke0 ) zrAtmasamAn eTale potAnA jIva sarakhA evA (mannika Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 rAya dhanapatasiMgha bahAerakA jainAgamasaMgrad, nAga tetAlIsa (43) - mA. ke0 ) manyate eTale mAne, ( ya ke0 ) ca eTale valI ( paMca ke0 ) paJca eTale prANAtipAtaviramaNa pramukha pAMca ( mahavayAI ke0 ) mahAtratAni eTale mahAvrata pratye ( phAse ke0 ) spRzati eTale seve. ( sa ke0 ) saH eTale te ( niskU ke0 ) niduH eTale sAdhu kavAya . // 5 // ( dIpikA. ) yaH sAdhuH paDapi STathivyAdijIvanikAyAnAtmasamAn manyate / kiM kRtvA / jJAtaputravacanaM rocayitvA / jJAtaputro mahAvIradevastasya vacanaM vidhigrahaNAsevanAcyAM priyaM kRtvA / punaryaH paJcApi mahAtratAni spRzati sevate / punaryaH paJcAzravasaMvRto javet / sa nikkuH // 5 // ( TIkA. ) kiMca | roi tti sUtram / asya vyAkhyA / rocayitvA vidhigrahaNanAvapriyaM kRtvA / kiM tadityAha / jJAtaputravacanaM jagavanmahAvIravardhamAnavacanam / zrAtmasamAnAtmatulyAnmanyate SaDapi kAyAn pRthivyAdIn / paJca ceti ca zabdo'pyarthaH paJcApi spRzati sevate mahAvratAni / paJcAsravasaMvRtazca dravyato'pi paJcendriyasaMvRtazca yaH sa nikkuriti sUtrArthaH // 5 // cattAri vame sayA kasAe, dhuvajogI daviU budhvayale // pradaNe nikAyarUvarayae, gidijogaM parivakae je sa nikU // 6 // ( avacUriH ) caturaH krodhAdIn kaSAyAn vamati tatpratipakSasevanena / dhruvayogI cocitayogaair wala / buddhavacana iti tRtIyArthe saptamI / dhanazcatuSpadAdirahitaH / nirjAtarUparajato nirgatasuvarNarUpyaH / gRhiyogaM mUrkhayA gRhasthasaMbandhaM parivajayati yaH / sa nikkuriti // 6 // ( artha. ) valI cattAri ityAdi sUtra. (je ke0 ) yaH eTale je ( cattAri ke0 ) caturaH eTale krodha pramukha cAra ( kasAe ke0 ) kaSAyAn eTale kaSAya pratye (sayA 0 ) sadA eTale sarva kAla ( vame ke0 ) vamati eTale tyAga kare. valI je (buvaya ke0 ) buddhavacane eTale tIrthakaranA vacanane niSe ( dhuvajogI ke0 ) dhruvayogI eTale nizcala yogavAlA arthAt Agama vacanane anusarIne mana vacana kAyAnA yoga sthira rAkhanArA, ( aha ke0 ) adhanaH eTale copagA jAnavara pramukha dhanavaDe rahita evA, ( nikAyarUvarayae ke0 ) nirjAtarUparajataH eTale sonuM tathA rUpuM vigereno tyAga karanArA evA ( davija ke0 ) javati eTale hoya be. temaja je ( gihijogaM ke0 ) gRhiyogaM eTale mUthI gRhasthanI sAthe je paricaya tene ( parivaUe Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamAdhyayanam / 623 ke ) parivarjayati eTale sarva prakAre boDe. ( sa ke ) saH eTale te ( jiskU ke ) nikuH eTale sAdhu kahevAya . // 6 // (dIpikA.) kiMca / yaH sAdhuzcaturaH krodhAdIn kaSAyAna sadA sarvakAlaM vamati yajati / punaryo dhruvayogI jvti| nacitanityayogavAn syAt / kena / buddhavacanena tIrthakaravacanena karaNajUtena / tRtIyArthe saptamyatra / kiMcUtaH sAdhuH / adhanaH / ctusspdaadirhitH| punaH kiMnUtaH sAdhuH / nirjAtarUparajataH / nirgatavarNarUpya iti nAvaH / punaryo gRhiyogaM mUrbayA gRhasthasaMbandhaM parivarjayati sarvaiH prakAraiH parityajati yaH / sa nikuH // 6 // (TIkA.) kiM ca cattAri tti sUtram / asya vyAkhyA / caturaH krodhAdIn vama. ti tatpratipadAcyAsena sadA sarvakAlaM kaSAyAn / dhruvayogI cocitanityayogavAMzca navati / bujhvacana iti tRtIyArthe saptamI / tIrthakaravacanena karaNanUtena dhruvayogI javati yathAgamameveti jAvaH / adhnshctusspdaadirhitH| nirjAtarUparajato nirgatasuvarNarUpya iti naavH| gRhiyogaM mUrbayA gRhasthasaMbandhaM parivarjayati sarvaiH prakAraiH parityajati yaH / sa nikuriti sUtrArthaH // 6 // sammadichI sayA amUDhe, abidu nANe tave saMjame a|| tavasA dhuNa purANapAvagaM, maNavayakAyasusaMvume je sa nikU // 7 // (zravacUriH ) samyagdRSTiH sadAviplutaH sannevaM manyate / asti jJAnaM heyopAdeyaviSayamatInchiyeSvapi / tapazca bAhyAnyantararUpam / saMyamo nvkrmaanupaadaanruupH| zvaM ca dRDhanAvastapasA dhunoti purANaM pApaM manovAkAyasusaMvRto yaH / sa nikuriti // 7 // (artha.) temaja sammadihI ityAdi sUtra. (je ke ) yaH eTale je (sammadichI ke) samyagdRSTiH eTale nAvasamyaktvadRSTi evA tathA ( sayA ke0) sadA eTale niraMtara (amUDhe ke0) amUDhaH eTale ko prakArano paNa cittamAM videpa na rAkhanArA evA thayA batA ema mAne. zuM mAne te kahe . (hu ke0) nizcaye (nANe ke0) jhAnaM eTale heya tathA upAdeya vastu saMbaMdhI jJAna, (tave ke) tapaH eTale karmarUpa mala dho nAkhavAne zuddha jalasamAna evaM tapa (a ke ) ca eTale valI ( saMjame ke ) saMyamaH eTale jethI navaM karmabaMdhana na thAya evo saMyama (ani ke) zrasti eTale je. ema je mAne. tathA ( maNavayakAyasusaMvume ke0) manovacanakAyasusaMvRtaH eTale manogupti, vacanagupti ane kAyagupti e traNe guptine barAvara sAcavanArA Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. evA je ( tavasA ke) tapasA eTale tapasyA vaDe ( purANapAvagaM ke0) purANapApakaM eTale pUrva upArjana karelA pApa karmane (dhuNa ke0) dhunoti eTale yAtmapradezamAthI khaMkherI nAkhe, ( sa ke0) saH eTale te (jiskU ke) nikuH eTale sAdhu kahevAya be. // 7 // . (dIpikA.) punarAha / yaH sAdhuH samyagdRSTiH nAvasamyagdarzanI / punaH sadAmUDhaH sadAviplutaH sannevaM manyate / astyeva jhAnaM heyopAdeya viSayamatInDiyeSvapi / tathA tapazca astyeva bAhyAnyantarakarmamalApayane pAnIyasadRzam / tathA saMyamazca navakarmAnupAdAnarUpaH / zvaM ca dRDhanAvo yastapasA dhunoti purANaM pApaM nAvasArayA pravRtyA / punaryo manovacanakAyeSu sNvRtH| ko'rthH| tismRnirguptinirguptaH / sa nikuH // 7 // (TIkA.) tathA samma dihi tti sUtram / asya vyAkhyA / samyagdRSTivisamyagadarzanI sadA amUDho'viplutaH sannevaM mnyte| astyeva jJAnaM heyopAdeya viSayamatInchiyeSvapi / tapazca bAhyAbhyantarakarmamalApanayanajalakalpam / saMyamazca navakarmAnupAdAnaladaNaH / zvaM ca dRDhanAvastapasA dhunoti purANapApaM nAvasArayA pravRttyA manovAkAyasaMvRtastimRnimutinirgupto yH| sa nikuriti sUtrArthaH // 7 // tadeva asaNaM pANagaM vA, vivihaM khAimasAimaM lanittA // dodI aho sue pare vA, taM na nide na nidAvaeje sa nirakU // 7 // (avacUriH) tathaiveti pUrvarSi vidhAnena / azanaM pAnaM vaa| vividhamanekaprakAra khAdyaM khAyaM labdhvA prApya naviSyatyarthaH kArya zvaHparazvo veti tadazanAdi na nidhatte na sthApayati / na nidhaapytynyaiH| sthApayantamanyaM nAnujAnAti yaH sarvathA sannidhiparityAgavAn / sa nikuriti // 7 // (artha.) valI taheva ityAdi sUtra. ( taheva ke ) tathaiva eTale temaja (je ke) yaH eTale je ( asaNaM ke0) azanaM eTale azana, (pANagaM ke) pAnakaM eTale pIvAya evI jala pramukha vastu, (vA vi ke0) vApi eTale temaja (vivihaM ke0) vividhaM eTale vividha prakAraceM (khAzma ke0) khAdyaM eTale khAdya vastupratye ane (sAzmaM ke0) svAyaM eTale svAdima pratye (lalittA ke0)labdhvA eTale pAmIne (sue ke0) zvaH eTale AvatI kAle (vA ke0 ) athavA (pare ke ) parazvaH eTale parama divase (aho ke ) arthaH eTale prayojana (khapa) ( hohI ke0) naviSyati eTale thaze. ema vicArI (taM ke ) tat eTale te azana pramukha cAra prakAranA AhAra pratya Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. kAn / muGkte svAtmatulyatvAt vAtsalya siddheH / muktvA ca svAdhyAyaratazca javet / cazavdASTheSAnuSThAnaparazca syAt / sa nikSuH // e // ( TIkA.) kiMca / tadeva tti sUtram / zrasya vyAkhyA / tathaivAzanaM pAnaM ca vividhaM khAdya svAdyaM ca labdhveti pUrvavat / labdhvA kimityAha / banditvA nimantrya samAnadhArmikAn sAdhUna te svAtmatulyatayA tadvAtsalya siddheH / tathA muktvA svAdhyAyaratazca yaH / cazabdAccheSAnuSThAnaparazca yaH / sa nikuriti sUtrArthaH // e // na ya buggadi karUM kahikA, na ya kuppe niduIdie pasaMte // saMjamadhuvajogajutte, navasaMte navadeDae je sa nikU // 10 // ( zravacUriH ) na ca vaigrahikIM kalahasaMbaddhAM kathAM kathayati / sadvAdakathAdidhvapi na kupyati parasya / zrapitu ninRtendriyo'nuddhatendriyaH / prazAnto'starAgAdiH / saMyame dhruvaM yogena manovAgyogalakSaNena yuktaH / upazAnto'nAkulaH kAyacApalAdirahitaH / zravidevako na kvacidaucitye'nAdaravAn yaH sa nikuriti // 10 // yaH eTale je ( duggahi ( artha. ) valI sAdhunA adhikAramAMja kahe be. eya ke0 ) vaigrahikIM eTale kala davA kathA pratye ( na ya ka hisA ke0 ) naca vAta karatA paNa je (naya kuppe ke0 ) naca kuTa duIdie ke0 ) nicRtendriyaH eTale jemanA iMDi zAntaH eTale rAga dveSAdivaDe rahita evA, (saM gayuktaH eTale saMyamane viSe sarvakAla mana vacana vA, ( uvasaMte ke0 ) upazAntaH eTale AkulatA videvakaH eTale ucita kAryo anAdara na ka Tale te ( rikU ke0 ) nikSuH eTale sAdhu kava ( dIpikA . ) zratha nikula kSaNAdhikAra evAda vahAM kathAM na kathayati / punaryaH samAdakayA diSva ninRtendriyo'nuddhatendriyo nave me pUrvoktasvarUpe bhuvaM sarvakAlaM maucityena pravRttaH / tathA ya sUtra. (je ke0 ) ) kathAM e sArI ( ni 0) pra Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .............. dazavakAlike dshmmdhyynm| . . 625 (na nide ke0) na nidhatte eTale rAkhI mUke nahi. temaja (na nihAvae ke0) na nidhApayati eTale bIjA pAse rakhAve nahi. ( sa ke ) saH eTale te (jiskU ke) ninuH eTale sAdhu kahevAya . // 7 // (dIpikA.) kiNc| tathaiva pUrvasAdhuvata |ashnN pAnakaM ca puurvoktsvruupm| tathA vividhamanekaprakAraM khAdyaM svAyaM ca pUrvoktasvarUpameva / labdhvA prApya / kimityAha / ja... viSyatyarthaH prayojanamaneneti zvaH parazvo veti tadazanAdi na nidhatte na sthApayati svayam / tathA na nidhApayati na sthApayati anyaiH / tathA sthApayantamanyaM nAnujAnAti yaH sarvathA saMnidhiparityAgavAn sa nituH // 7 // (TIkA.) taheva asaNaM ti sUtram / asya vyAkhyA / tathaiveti pUrvarSividhAnena / azanaM pAnaM ca prAyuktasvarUpam / tathA vividhamanekaprakAraM khAdyaM khAdyaM ca prAguMktasvarUpameva labdhvA prApya / kimityAha |nvissytyrthHpryojnmnen zvaH parazvo veti tadaza:: nAdi na nidhatte na sthApayati khayam / tathA na nidhApayati na sthaapytynyaiH| sthApayantamanyaM nAnujAnAti yaH sarvathA saMnidhiparityAgavAn sa nikuriti suutraarthH||7|| : .. tadeva asaNaM pANagaM vA, vivihaM khAzmasAimaM lnittaa|| baMdia sAdammiANa muMje, nuccA saplAyarae je sa niskU // // . (avacUriH) tathaivAsanAdikaM lanneta prApnuyAt / banditvA nimantrya samAnadhArmikAn sAdhUn jute / juktvA ca svAdhyAyaratazca yaH sa nikuriti // e|| . . (artha.) valI taheva ityAdi sUtra. (taheva ke0) tathaiva eTale temaja (je ke) yaH eTale je (asaNaM ke) azanaM eTale azana, (pANagaM ke) pAnakaM eTale pAna,' . (vAvi ke0) vApi eTale temaja (vivihaM ke0) vividhaM eTale aneka prakAranuM (khAzma ke0) khAdyaM eTale khAdima ane (sAzmaM ke0) vAdyaM eTale khAdima pratye: (lanittA ke) labdhvA eTale pAmIne (sAhammiANa ke) samAnadhArmikAn eTale bIjA sAdhu pratye (diza ke0) baMditvA eTale bulAvIne par3hI (jhuMje ke0) jute e. Tate. jojana kare. ane (juccA ke0) juktvA eTale jojana karIne (saplAyarae ke) khAdhyAyarataH eTale svAdhyAya karavAmAM tatpara thAya, (sa ke0) saH eTale te ( ji-. skU ke0) nikuH eTale. sAdhu kahevAya je. // e||. (dIpikA.) kiNc| tathaiva yaH sAdhuH azanaM pAnaM ca vividhaM khAdyaM vAdyaM ca sabdhvA ityA divyAkhyA pUrvavat / labdhvAH kimityAha / vanditvA nimantrya samAnadhArmi-: Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... : dazavakAlike dshmmdhyynm|.. . 2 'viheThakaH na kaciDacite'nAdaravAn / na krodhAdInAM vizleSaka itynye| nUtaH sa ninuH // 10 // (TIkA.) ninulakSaNAdhikAra evAha / naya tti sUtram / asya vyaakhyaa| na ca vaigrahikI kalahapratibaddhAM kathAM kathayati |sbaadkthaadissvpi na kupyati parasyApitu nijRtenjiyo'nusatendriyaH prazAnto rAgAdirahita evAste / tathA saMyame pUrvokte dhruvaM sarvakAlaM yogena vAGmanaHkAyalakSaNena yogena yukto yogayuktaH pratinnedamaucityena pravRtteH / tathA upazAnto'nAkulaH kaaycaaplaadirhitH| aviheThakaH na kacipacite'nAdaravAn / krodhAdInAM vizleSaka ityanye / ya zvaMbhUtaH sa nihuriti sUtrArthaH // 1 // jo saharahu gAmakaMTae, akkosapahAratajjaNA a|| jayaneravasahasappadAse, samasudadukasade a je sa niskU // 11 // . (zravacUriH) yaH sahate grAmA indriyANi taduHkhahetUn kaMTakAn / tAnevAha / .. AkrozAn jakArAdiniH |prhaaraan kshaadiniH| tarjanAmasUyAdibhiH / nairavanayA atyantajayAnakAH zabdAH saprahAsA yatra sthAna iti gamyam / vetAlAdikRtArtanAdAhahAsa ityarthaH / atropasargeSu satsu samasukhapuHkhasahazca yo'cAditasAmAyikanAvaH sa nikuriti // 11 // . __ (artha.) valI jo sahaz ztyAdi sUtra. (jo ke0) yaH eTale je ( gAmakaMTae ke0) grAmakaMTakAn eTale jiyone kaMTaka samAna phuHkhanA ApanAra evA (akosapahAratajaNA ke0) zrAkrozaprahAratarjanAH eTale Akroza te tukArI vacana, pra. hAra te kazA ( cAbaka) pramukha vaDe tADanA ane tarjanA te matsaranA vacana pratye (zra ke0) ca eTale valI (nayaneravasadasappahAse ke0 ) nairavanayazabdaprahAse eTale atizaya zrAkarA nayane upajAvanArA, aTTahAsa sahita evA vetAlAdikanA zabda jyAM evA sthAnakane viSe ( je ke0) yaH eTale je (samasuhapurakasahe ke) saMmasukhapuHkhasahaH eTale samatAthI sukhapuHkhane samAna gaNanArA evA hoya. (sa ke) saH eTale te ( jiskU ke) nikuH eTale sAdhu kahevAya je. // 11 // . - (dIpikA.) kiMca / yaH sAdhuH samyak grAmakaMTakAn sahate / grAmA indriyANi teSAM uHkhahetavaH kNttkaastaan|khruupt evaah|thaakroshaan prahArAn tarjanAzceti / tatra AkrozA jkaaraadiniH| prahArAH kshaadiniH| tarjanA asUyAdiniH / tathA leravajayA atyanta janayajanakAH zabdAH saprahAsA yasmin sthAna iti gamyate / Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6za rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAn / jute khAtmatulyatvAt vAtsalya siddheH / juktvA ca svAdhyAyaratazca bhavet / caza: bdAcheSAnuSThAnaparazca syAt / sa nikuH // e|| (TIkA.) kiNc|thev tti suutrm| asya vyaakhyaa| tathaivAzanaM pAnaM ca vividhaM khAyaM khAdyaM ca labdhveti pUrvavat / labdhvA kimityAha / nanditvA nimantrya samAnadhAmikAn sAdhUna nukte khAtmatulyatayA tahAtsalya siddheH / tathA nuktvA khAdhyAyaratazca yH| cazabdAleSAnuSThAnaparazca yaH / sa nikuriti sUtrArthaH // 5 // na ya vuggadiaM kahaM kadijA, na ya kuppe niduIdie psNte|| .. saMjamadhuvajogajutte, javasaMte navaMdeDae je sa nikU // 10 // (zravacUriH) na ca vaigrahikI kalahasaMbachAM kathAM kathayati / samAdakathAdivapi na kupyati parasya / apitu nijUtenjiyo'nukatenjiyaH / prshaanto'straagaadiH| saMyame dhruvaM yogena manovAgyogalakSaNena yuktaH / upazAnto'nAkulaH kaaycaaplaadirhitH| avideThako na kacidaucitye'nAdaravAn yaH sa nikuriti // 10 // (artha.) valI sAdhunA adhikAramAMja kahe be. Naya ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je (vuggahiraM ke0) vaigrahikI eTale kalahavAlI (kahaM ke0) kathAM eTale kathA pratye (na ya kahijA ke0) naca kathayati eTale kahe nahi. temaja sArI vAta karatA paNa je (naya kuppe ke0) naca kupyati eTale kopa na kare. paNa je (ni. huiMdie ke) nivRtenjiyaH eTale jemanA iMjiyo uhata nathI evA, (pasaMte ke0) pra. zAntaH eTale rAga keSAdivaDe rahita evA, (saMjamadhuvajogajutte ke0) saMyamadhvayogayuktaH eTale saMyamane viSe sarvakAla mana vacana kAyAe ucita pravRtti karanArA e. vA, (uvasaMte ke) upazAntaH eTale AkulatArahita evA tathA (aviheDae ke0) aviheThakaH eTale ucita kAryano anAdara na karanAra evA hoya. ( sa ke) saH eTale te ( jiskU ke ) ninuH eTale sAdhu kahevAya be. // 10 // __ (dIpikA.) atha ninulakSaNAdhikAra evAha / yaH sAdhugrahikI kalahaprativahAM kathAM na kathayati / punaryaH sahAdakathAdiSvapi na kupyati parasya / apitu yo ninRtenjiyo'nukatenjiyo navet / punaryaHprazAnto rAgAdirahita evAste / tathA saMyame pUrvoktasvarUpe dhruvaM sarvakAlaM yogena kAyavAgmanaHkarmalakSaNena yuktaH pratijedamocityena pravRttaH / tathA ya upazAntaH zranAkulaH kaaycaaplaadirhitH| punyo| Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 607 ' videvakaH na kaciDucite'nAdaravAn / na krodhAdInAM vizleSaka ityanye / itaMbhUsaH sa nikSuH // 10 // ( TIkA. ) nikkula kSaNAdhikAra evAha / nayati sUtram / zrasya vyAkhyA / na ca vaidika kalapratibaddhAM kathAM kathayati / sadvAdakayAdiSvapi na kupyati parasyApitu ninRtendriyo 'nuddhatendriyaH prazAnto rAgAdirahita evAste / tathA saMyame pUrvokte bhuvaM sarvakAlaM yogena vAGmanaH kAyalakSaNena yogena yukto yogayuktaH pratinedamaucityena pravRtteH / tathA upazAnto'nAkukhaH kAyacApalA dirahitaH / zravidevakaH na kacipucitenAdaravAn / krodhAdInAM vizleSaka ityanye / ya iyaMbhUtaH sa nikuriti sUtrArthaH // 10 // jo sadA hu gAmakaMTae, akkosa pahAratajaNA // nayaneravasaddasappahAse, samasudadurakasade yA je sa niskU // 11 // ( zravacUriH ) yaH sahate grAmA indriyANi tadduHkhahetUn kaMTakAn / tAnevAda | krozAn jakArAdiniH / prahArAn kazAdiniH / tarjanAmasUyAdiniH / nairavajayA atyantajayAnakAH zabdAH saprahAsA yatra sthAna iti gamyam / vetAlA dikRtArttanAdAhadAsa ityarthaH / atropasargeSu satsu samasukhaduHkhasadazca yo'cAlitasAmAyikanAvaH sa nikSuriti // 11 // ( zrartha. ) valI jo sahara ityAdi sUtra ( jo ke0 ) yaH eTale je ( gAmakaMTae ho ) grAmakaMTakAn eTale iMDiyAne kaMTaka samAna duHkhanA thApanAra evA ( kosapahArataUNArDa ke0 ) zrAkrozaprahAratarjanA: eTale yAkroza te tutakArI vacana, pra dAra te kazA ( cAvaka ) pramukha vaDe tADanA thane tarjanA te matsaranA vacana pratye ( va ke0 ) ca eTale valI ( jaya neravasadasappahAse ke0 ) nairavajayazabdaprahAse paTale atizaya cAkarA jayane upajAvanArA, ahadAsa sahita evA vetAlAdikanA zabda jyAM ke evA sthAnakane viSe ( je ke0 ) yaH eTale je ( samasukasade ke0 ) samasukha duHkhasadH eTale samatAthI sukhaduHkhane samAna gaNanArA evA hoya. ( sa ke0 ) saH eTale te ( cirakR ke0 ) nikSuH eTale sAdhu kaddevAya te // 11 // ( dIpikA. ) kiMca / yaH sAdhuH samyak grAmakaMTakAn sahate / yAnA indriyANi teSAM duHkhahetavaH kaMTakAstAn / kharUpata evAt / yAkrozAn pradArAn varjanAceti / tatra thAkrozA jakArAdiniH / pradArAH kazAdiniH / tarjanA yasyAdiniH / tathA ravajayA thatyantarau'jayajanakAH zabdAH sapradAsA yasmin sthAna iti gamyate / ! Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaharAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAn / juGkte khAtmatulyatvAt vAtsalya sijheH / cuktvA ca khAdhyAyaratazca javet / cazabdAcheSAnuSThAnaparazca syAt / sa nikuH // e|| (TIkA.) kiNc|thev tti suutrm| asya vyaakhyaa| tathaivAzanaM pAnaM ca vividhaM khAyaM khAdyaM ca labdhveti pUrvavat / labdhvA ki mityAha / ThanditvA nimantrya samAnadhArmikAn sAdhUna juGkte khAtmatulyatayA tahAtsalyasijheH / tathA juktvA khAdhyAyaratazca yH| cazabdAcheSAnuSThAnaparazca yaH / sa nikuriti suutraarthH||e|| na ya buggadizra kahaM kahikA, na ya kuppe niduIdie psNte|| . .. saMjamadhuvajogajutte, uvasaMte navaMdeDae je sa nirakU // 10 // (zravacUriH) na ca vaigrahikI kalahasaMbajhAM kathAM kathayati / samAdakathAdidhvapi na kupyati parasya / apitu ninRtenjiyo'nuktenjiyH| prshaanto'straagaadiH| saMyame dhruvaM yogena manovAgyogalakSaNena yuktaH / upazAnto'nAkulaH kAyacApalAdirahitaH / aviheThako na kacidaucitye'nAdaravAn yaH sa nikuriti // 10 // - (artha.) valI sAdhunA adhikAramAMja kahe be. Naya ityAdi sUtra. (je ke) yaH eTale je (bugga hiaM ke0) vaigrahikI eTale kalahavAlI (kahaM ke0) kathAM e. Tale kathA pratye (na ya kahijA ke0) naca kathayati eTale kahe nahi. temaja sArI vAta karatA paNa je (naya kuppe ke0) naca kupyati eTale kopa na kare. paNa je (nihuIdie ke0) nivRtenjiyaH eTale jemanA iMjiyo uhata nathI evA, (pasaMte ke0) pra. zAntaH eTale rAga dveSAdivaDe rahita evA, ( saMjamadhuvajogajutte ke0) saMyamadhruvayogayuktaH eTale saMyamane viSe sarvakAla mana vacana kAyAe ucita pravRtti karanArA evA, (javasaMte ke0) upazAntaH eTale AkulatArahita evA tathA (avideDae ke) aviheThakaH eTale ucita kAryano anAdara na karanAra evA hoya. (sa ke0) saH eTale te ( jiskU ke0) nikuH eTale sAdhu kahevAya . // 10 // (dIpikA.) zratha nikuladaNAdhikAra evAha / yaH sAdhugrahikI kalahapratibajA kathAM na kathayati / punaryaH sahAdakathAdiSvapi na kupyati parasya / apitu yo ninRtenchiyo'nuchatenjiyo navet / punaryaHprazAnto rAgAdirahita evAste / tathA saMyame pUrvoktasvarUpe dhruvaM sarvakAlaM yogena kAyavAgmanaHkarmalakSaNena yuktaH pratijedamaucityena pravRttaH / tathA ya upazAntaH anAkulaH kaaycaaplaadirhitH| punyaa| Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... dazavakAlike dshmmdhyynm|.. videThakaH na kaciDacite'nAdaravAn / na krodhAdInAM vizleSaka itynye| zchannUsaH sa ninuH // 10 // .. (TIkA.) ninulakSaNAdhikAra evAha / naya tti sUtram / asya vyaakhyaa| na ca vaigrahikI kalahapratibachA kathAM kathayati / sahAdakathAdiSvapi na kupyati parasyApitu nijUtenjiyo'nukatenjiyaH prazAnto rAgAdirahita evAste / tathA saMyame pUrvokte dhruvaM sarvakAlaM yogena vAGmanaHkAyalakSaNena yogena yukto yogayuktaH pratinnedamaucityena pravRtteH / tathA upazAnto'nAkulaH kaaycaaplaadirhitH| aviheThakaH na kacikucite'nAdaravAn / krodhAdInAM vizleSaka ityanye / ya zvaMcUtaH sa nikuriti sUtrArthaH // 1 // jo saharahu gAmakaMTae, akosapadAratajjaNA // .... jayaneravasadasappadAse, samasudadurakasade a je sa nikU // 11 // . (zravacUriH) yaH sahate grAmA indriyANi taduHkhadetUn kaMTakAn / tAnevAha / AkrozAn jakArAdibhiH |prhaaraan kshaadiniH| tarjanAmasUyA diniH / nairavanayA atyantanayAnakAH zabdAH saprahAsA yatra sthAna iti gamyam / vetAlAdikRtArtanAdAhahAsa ityarthaH / atropasargeSu satsu samasukhaHkhasahazca yo'cAlitasAmAyikanAvaH sa nikuriti // 11 // . (zrartha.) valI jo sahaz ityAdi sUtra. (jo ke0 ) yaH eTale je ( gAmakaMTae ke ) grAmakaMTakAn eTale iMjiyone kaMTaka samAna phuHkhanA ApanAra evA (zrako sapahAratajaNA ke0) AkrozaprahAratarjanAH eTale Akroza te tukArI vacana, pra. hAra te kazA (cAbaka) pramukha vaDe tADanA ane tarjanA te matsaranA vacana pratye (zra ke0) ca eTale valI (jayanneravasadasappahAse ke ) jairavanayazabdaprahAse eTale atizaya zrAkarA nayane upajAvanArA, aTTahAsa sahita evA vetAlAdikanA zabda jyAM De evA sthAnakane viSe (je ke0) yaH eTale je (samasuhajurakasahe ke0) sa. masukhaphuHkhasahaH eTale samatAthI sukhaHkhane samAna gaNanArA evA hoya. (sa ke0) saH eTale te ( niskU ke0) nikuH eTale sAdhu kahevAya . // 11 // . - (dIpikA.) kiMca / yaH sAdhuH samyak grAmakaMTakAn sahate / grAmA indriyANi teSAM puHkhahetavaH kNttkaastaan|khruupt evaah| thAkrozAn prahArAn tarjanAzceti / tatra zrAkrozA jakArAdiniH / prahArAH kazAdiniH / tarjanA asUyAdiniH / tathA jairavajayA atyantarauajayajanakAH zabdAH saprahAsA yasmin sthAna iti gamyate / Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tathA tasmin / vetAlAdikRtArtanAdAhahAsa ityarthaH / atra upasargeSu satsuH samasukhamuHkhasahazca yo'calitasamatAjAvaH sa nikuH // 11 // "(TIkA.) kiMca / jo sahaz ti sUtram / asya vyaakhyaa| yaH khalu mahAtmA sahate samyaggrAmakaMTakAn / grAmA indriyANi taduHkhahetavaH kaMTakAstAn / svarUpaMta evAha / AkrozAn prahArAn tarjanAzceti / tatrAkozo yakArAdiniH / prahArAH kshaadiniH| tarjanA asUyA diniH| tathA jairavanayA atyantaronayajanakAH zabdAH saMprahAsA yasmin sthAna iti gamyate / tattathA tasmin / vetAlAdikRtArtanAdAhahAsa ityarthaH / atropasargeSu satsu samasukhakuHkhasahazca yaH acalitasAmAyikanAvaHsa nikuriti sUtrArthaH // 11 // paDimaM paDivakiA masANe, no nAyae jayaneravAI diassa // vividaguNatavorae aniccaM, na sarIraM cAnikaMkhae je sa niskU // 12 // (avacUriH) etadeva spaSTayati / pratimA mAsAdirUpAM pratipadya smshaane'pi| na biti jayaM na yAti / jairavajayAni dRSTvA vividhgunntportH| nityaM mUlaguNAghanazanAdisaktazca na zarIramanikAlate niHspRhatayA vArttamAnikaM nAvi ca ya chanUtaH sa nikuriti // 15 // . . (artha.) eja spaSTa kare . paDimaM ityAdi sUtra. (je ke) yaH eTale je (masANe ke ) smazAne eTale smazAnane viSe (paDimaM ke0) pratimAM eTale mAsa pramukha avadhivAlI pratimA pratye (paDivaDiyA ke pratipadya eTale vidhi mAphaka aMgIkAra karI rahyA pabI ( jayanneravAI ke0) nayanairavAni eTale ghaNA nayane utpanna karanAra evA vetAla pramukhanA rUpAdika pratye ( diassa ke0) dRSTvA eTale jozne (no nAyae ke) no bineti eTale jaya na pAme. (zra ke) ca eTale valI ( nicaM ke) nityaM eTale nitya (vivihaguNatavorae ke) vividhaguNataporataH eTale mUlaguNa pramukha vividha prakAranA guNa ane upavAsa pramukha tapasyAne viSe rata e. vA je (sarIraM ke0) zarIraM eTale zarIranI paNa (na anikaMkhae ke) nAnikAite eTale AkAMdA, zvA, spRhA rAkhe nahi, arthAt zarIra upara bilakUla mamatA rAkhe nahi. ( sa ke) saH eTale te (jiskU ke) nikuH eTale sAdhu kahevAya 15 (dIpikA.) etadeva spaSTayati / yaH sAdhuH zmazAne pratimAM mAsAdirUpAM pratipadya vidhinAGgIkRtya na vineti na nayaM prApnoti / kiM kRtvA / jairavajayAni dRSTvA / Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... . ... dazavaikAlike dazamamadhyayanam / dazae rauSanayahetUnupalacya vetAlAdizabdAdIni / kiMjUtaH sAdhuH / vividhaguNataporataH / nityaM mUlottaraguNeSu anazanAditapasi ca saktaH sarvakAlaM na zarIramanikAhate / nispRhatayA vArttamAnikaM nAvi ca / ya khaMnUtaH sa nikuH // 15 // ___ (TIkA.) etadeva spaSTayati / paDimaM ti sUtram / asya vyAkhyA / pratimA mAsAdirUpAM pratipadya vidhinAGgIkRtya smazAne pitRvane na binneti na jayaM yAti / nairavajayAni dRSTvA raunayahetUnupalajya vetAlAdirUpazabdAdIni / vividhaguNataporatazca nityaM mUlaguNAyanazanAdisaktazca sarvakAlaM na zarIramanikAMdate niHspRhatayA vArtamAnika nAvi ca / ya zchanUtaH sa nikuriti suutraarthH|| 12 // asaI vosaccattadede, akuThe va dae lUsie vaa|| puDhavisame muNI davijA, aniANe akouhakhe je sa nikU // 13 // (avacUriH) na sakRdasakRt sarvadaivetyarthaH / kimityAha / vyutsRSTo avyanAvapratibandhAbhyAM tyakto viSAkaraNena deho yena sa tathAvidhaH / AkruSTo vA jakArAdyaiH / hato vA daekAdyaiH / bUSitaH khaDgAdibhiH / naditovA zvazRgAlAdinA / Ta. . .thivIsamaH sarvasaho navati muniranidAno nAvaphalAzArahitaH / akutUhalo naTAdi.Su / ya evaMnUtaH sa jinuriti // 13 // . ... (thartha.) valI asaI ityAdi sUtra. eTale je (asaI ke0) asakRt eTale sava kAlane viSe (vosaccattadehe ke0 ) vyutsRSTatyaktadehaH eTale vyutsRSTa te jenA upara rAga dveSa nayI evo tathA tyakta te jenAupara AjUSaNa paheravAnuM vajyu le evo .deha jemano evA (je ke0) yaH eTale je ( muNI ke) muniH eTale muni je. te (akuThe ke) AkruSTaH eTale kagera tubakArI evA vacanadhI haNAyalA evA, (.va ke) va. eTale athavA ( hae ke) hataH eTale daMDAdikavaDe tADanA pAmelA evA, ( va ke) vA eTale athavA ( lUsie ke0) khUSitaH eTale khaDgAdika vaDe kapAyalA evA hoya to paNa ( puDhavisame ke0). pRthvIsamaH eTale pRthivI jebha sarva sahana kare ne tema sarve duHkhane samatAthI sahana karanArA. evA ( havijA ke) navati e. Tale hoya. tathA je (anizrANe ke0 ) anidAnaH eTale niyA' na karanAra evA, temaja (akouhaDhe ke0) akautUhalaH eTale nRtya nATaka pramukha jovAnI jemane zThAnathI evA hoya, (sa ke0) saH eTale te (jiskU ke0) ninuH eTale sAdhu kahevAya . // 13 // (dIpikA.) punarAha / yo muniH pRthivIsamo javet / pRthivIvat sarvasahaH syAt / Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. 'na punArAgAdinA pIDyate / kiMnUto muniH / asakRt vyutsRSTatyaktadehaH / asakRt sarvadA vyutsRSTo nAvapratibandhAnAvena tyakto vijUSAyA akaraNena dehaH zarIraM yena sa tathAvidhaH / punaH AkuSTo vA jakArAdinA / hato vA daekA dinA / lUSito vA khagAdinA / nakSito vA zRgAlAdinA / kiMnUto muniH| anidAnaH nAviphalasya vaanycaarhitH| punaH akutUhalazca naTAdiSu ya evaMnUtaH sa nikuH // 13 // (TIkA.) asa tti sUtram / na sakRdasakRtsarvadetyarthaH / kimityAha / vyu sRSTaH tyaktadehaH / vyutsRSTo nAvapratibandhAnAvena tyakto viSAkaraNena dehaH zarIraM yena sa tathAvidhaH / AkruSTo vA yakArAdinA hato vA daemA dinA lUSito vA khagAdinA jakSito vA zvazRgAlAdinA pRthivIsamaH sarvasaho munirbhvti| na rAgAdinA pI. Dyate / tathA anidAno nAviphalAzaMsArahitaH / akutUhalazca naTAdiSu / ya evaM. nUtaH sa nikuriti sUtrArthaH // 13 // ' abhinUa kAeNa parIsadAI, samudhare jAipadAja appayaM // . vizttu jAImaraNaM mahAnayaM, tave rae sAmaNie je sa nikU // 14 // (zravacUriH) aninUya parAjitya parISahAn samugharatyuttArayati jAtipathAtsaMsArAdAtmAnaM viditvA jAtimaraNaM saMsAramUlaM mahAnayaM tapasi ca rataH zrAmaNye zramaesaMbandhini // 14 // (artha.) sAdhunuM kharUpa kahevAnA adhikAramAMja kahe .aninnUtha ityAdi sU. tra. (je ke) yaH eTale je (kAraNa ke0) kAyena eTale zarIra vaDe ( parIsahA ke) parISahAn eTale parISada pratye (aniza ke0) aninnUya eTale jItIne (appayaM ke0) zrAtmAnaM eTale potAne (jApahAja ke0) jAtipathAt eTale saMsAramArgathI ( samuhare kepa) samuddharet eTale ukAra kare. tathA (jAzmaraNaM ke0) jAtimaraNaM eTale janmamaraNa rUpa saMsAramUlane (mahapayaM ke) mahAlayaM eTase mahAjayakArI evAne ( vizttu ke) viditvA eTale jANIne ( sAmaNie ke) zrAmaNye eTale sAdhune yogya evA ( tave ke0) tapasi eTale tapasyAne viSe (rae ke0) rataH eTale thAsakta thAya. ( sa ke0) saH eTale te ( jiskU ke0) nikuH eTale sA. dhu kahevAya . 14 // (dIpikA.) nikusvarUpAnidhAnAdhikAra evAha / yo muniH kAyena zarIreNa na manovacanAcyAmeva sijhAntanItyA parISahAnaniya parAjitya AtmAnaM jAti Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / : 631 pathAt saMsAramArgAt samuddharatyuttArayati / kiM kRtvA / jAtimaraNaM saMsAramUlaM viditvA / kiM0 jAtimaraNam | mahAjayaM mahAjayakAraNam / kiMbhUto muniH / tapasi rataH / tapaHkaraNatatparaH / kiMbhUte tapasi / zrAmaNye zramaNAnAM saMbandhini zuddhe / sa nikSuH // 14 // 1 ( TIkA. ) nikSusvarUpA nidhAnAdhikAra evAda / ani ti sUtram / asya vyAkhyA | abhinUya parAjitya kAyena zarIreNApi na nikusiddhAntanItyA manovAjyAmeva / kAyenAnajinave tattvatastadana nijavAt / parISahAn mudrAdIn / samuddhara - tyuttArayati / jAtipathAtsaMsAramArgAdAtmAnam / kathamityAha / viditvA vijJAya jAtimaraNaM saMsAramUlaM mahAjayaM mahAjayakAraNaM tapasi rataH saktaH / kiMbhUta ityAha / zrAmaNye zramaNAnAM saMbandhini / zuddha iti bhAvaH / ya evaMbhUtaH sa nikuriti sUtrArthaH // 14 // saMjara pAyasaMjae, vAyasaMjae saMjaIdie // appara susamAhippA, suttatvaM ca vicyAi je sa nirakhU // 15 // ( zravacUriH ) hastasaMyataH pAdasaMyataH kAraNaM vinA kUrmavalIna zrAste / kAraNe caM yatanayA prayuGkte / vAksaMyato'kuzalavA nirodhAt / saMyatendriyo nivRttaviSayaprasaraH / adhyAtmarataH prazastadhyAnAsaktaH / susamAhitAtmA dhyAnApAdakaguNeSu sUtrArthaM ca yayAvasthitaM jAnAti yaH / sa nikSuH // 15 // : ( artha. ) temaja ha ityAdi sUtra. (je ke0 ) yaH eTale je ( habasaMjae ke0 ) istasaMyataH eTale kAraNa vinA hAtha halAve calAve nahi evA, (pAyasaMjae ke0 ) pAdasaMyataH eTale kAraNa vinA pagane paNa halAve calAve nahi evA, (vAyasaMjae ke0 ) vAksaMyataH eTale kAraNa paDe nirdoSa vANI bole, nahi to mauna rAkhe evA, ( saMjaIdie ke0 ) saMyatendriyaH eTale sarve iMdriyone vazamAM rAkhanAra evA, ( apparae ke0 ) adhyAtmarataH eTale zunadhyAnane ciMtavanAra evA ane ( susamAhippA ke0 ) susamAhitAtmA eTale guNone viSe dRDha ve AtmA jemano evA hoya be. ( ca ke0 ) a ( sutta ke0 ) sUtrArthaM eTale sUtrane tathA arthane yathArthapaNe ( vizrapai ke0 ) vijAnAti eTale jANe. ( sa ke0 ) saH eTale te ( nirakU ke0 ) nikuH eTale - sAdhu kahevAya be // 15 // ( dIpikA. ) punarAha / yaH sAdhurhastasaMyataH pAdasaMyata iti kAraNaM vinA kUrma - aala s / kAraNe ca samyaggachati / tathA yo vAksaMyataH akuzalavacana Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63zarAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. nirodhAt / kuzalavacanasya codIraNena / kiMnUtaH saadhuH| saMyatenDiyaH nivRttaviSayaprasaraH / punaH kiMnUtaH sAdhuH / adhyAtmarataH prazastadhyAnAsaktaH / punaH kinRtaH saadhuH| susamAhitAtmA / dhyAnApAdakaguNeSu sutarAM sthaapitaatmaa| punaryaH sUtrArtha yathAva sthitaM vidhigrahaNazulaM vijAnAti / evaMcUtaH sa nikuH // 15 // ... (TIkA.) tathA haba ti sUtram / asya vyaakhyaa.| hastasaMyataH pAdasaMyata iti kAraNaM vinAH kUrmavahIna aaste| kAraNe ca samyaggaThati / tathA vAksaMyataH akuzalavAgnirodhakuzalavAyudIraNena / saMyatenjiyo nivRttaviSayaprasaraH / adhyAtmarataH prshstdhyaanaasktH| susamAhitAtmA dhyAnApAdakaguNeSu / tathA sUtrArtha ca yathAva sthitaM vidhinahaNazukra vijAnAti yaH samyagyathAviSayaM sa nikuriti sUtrArthaH // 15 // . javadimi amuchie agihe, annAyajaMbaM pulnippulaae|| kayavikkayasaMnidina virae, savasaMgAvagae a je sa nikU // 16 // (zravacUriH) upadhau vastrAdilakSaNe'mUrbitastahiSayamohatyAgena agRddhaH pratibandhAnAvena ajJAtoJkhaM carati / pula nippulAkaH saMyamAsAstApAdakadoSarahitaH / kraya vikrayasannidhijyo virataH / avyatnAvanneda ninnakraya vikrayaparyuSitasthApanecyo nivRttH| sarvasaMgApagatazca gatavyajAvasaMgazca yaH sa nikuH // 16 // . (artha.) temaja uvahiM ityAdi sUtra. (je ke) yaH eTale je ( uvahiM mi ke0) upadhau eTale vastra, pAtra pramukha upadhine viSe ( amulie ke) amUrDitaH eTale mUA na rAkhanArA evA, (agike ke0) akaH eTale koi paNa ThekANe pratibaMdha na hovAthI Asaktirahita evA, (annAyabaM ke0) ajJAtoMbaM eTale paricaya na hoya tyAM nAvathI zubha evA AhArAdikane stokamAtra grahaNa karanArA evA, ( pulanippulAe ke) pulAkaniHpulAkaH eTale cAritrane asAratA utpanna karanAra doSathI. rahita evA, ( kayavikayasaMnihi virae ke) kraya vikrayasaMnidhivirataH eTale.kharIdarbu, vecaq ane saMgraha karavo evaDe rahita evA tathA ( savasaMgAvagae ke) sarvasaMgApagataH eTale vyasaMga tathA nAvasaMgano parityAga karanArA evA hoya . (sa ke ) saH eTale te ( nikU ke.) nikuH eTale sAdhu kahevAya . // 16 // . . . (dIpikA.) punarAha / yaH sAdhurajhAtoJ carati / jAvazuddhaM stokaM stokmityrthH| sa nikuH / kiMnUtaH sAdhuH / upadhau vastrAdilakSaNe'mUrjitaH thissymohtyaagen| punaH kiMnUtaH saadhuH| agRkSaH pratibandhAnAvena pulkH| pula smutthtthye| pulatIti pulakA Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 633 sAratotpA cAritragRddhatvAt / samuGghritaH / punaH kiM0 sAdhuH / niHpulAkaH / saMyamasya kA ye doSAstai rahitaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / krayavikrayasaMnidhijyo virataH / dravyAvabheda jinnakrayavikrayaparyuSitasthApanecyo nivRttaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / sarvavyAvasaMgarahitaH // 16 // ( TIkA. ) tathA vahiMmi tti sUtram / upadhau vastrAdilakSaNe'mUrjitastadviSayamoha tyAgenAgRddhaH pratibandhAbhAvena / thajJAtoyaM carati jAvaparizuddham / stoka mityarthaH / pulAka niHpulAka iti saMyamAsAratApAdakadoSarahitaH / krayavikrayasaMnidhiyo virataH / dravyajAvabheda ninnakraya vikraya paryuSitasthApanecyo nivRttaH / sarvasaMgApagatazca yaH a pagatadravya nAva saMgazca yaH / sa nikuriti sUtrArthaH // 16 // lolanikU na rasesu gipne, jaMbaM care jIvicpranAnikakhI // ihiM ca sakkAraNapUpraNaM ca cae ThiyyappA praNide je sa nikU // 17 // ( avacUriH ) kiM / lolo nAma nAprAptaprArthakaH / nikuH sAdhurna raseSu gRddha urdhvaM carati / pUrvamupadhimAzrityoktam / ihatvAhAraviSayamiti na paunaruktyam / asaMyamajIvitaM nA nikAGkSate / ruddhimAmarSoSadhyAdim / satkAraM vastrAdiniH / pUjanaM stavanAdinA / tyajati / naitadarthameva yatate / sthitAtmA jJAnAdiSu / nino'mAyo yaH // 17 // ( artha. ) valI alola ityAdi sUtra. ( je ke0 ) yaH eTale je ( alola ke 0 ) alolaH eTale prApta vastunI prAptine arthe lolupatA na rAkhanArA, ( jirakU ke0 ) nikkuH eTale camaranI peThe maNa karI nikSAvRttiyI potAno nirvAha karanArA tathA ( rasesu ke0) raseSu eTale malelI azana pramukha vastune viSe paNa ( na giddhe ke0 ) na gRddhaH eTale Asakti rAkhatA nathI. temaja z2e ( DhaM ke0 ) uJchaM eTale aparicita gRhasthAne ghare kiMcit mAtra AhAra pramukha grahaNa karavA rUpa jaMba pratye ( care ke0 ) carati le kare. tathA ( jIvizra ke0 ) jIvitaM eTale saMyamarahita jIvitane (nAkiMkhe ke0 ) nAjikAGkSate eTale iche nahi. temaja ( hippA ke0 ) sthitAtmA eTale jJAnAdikane viSe potAnuM mana layalIna rAkhanArA tathA ( aNi he ke0 ) nijaH eTale mAyA ( kapaTa ) rahita evA je ( iTThi ke0 ) ruddhiM eTale labdhi pramukha ruddhi pratye ( ca ke0 ) punaH (sakkAraNa ke0 ) satkAraM eTale vastra, pAtra pramukhanI prAtirUpa satkAra pratye ( ca ke0 ) ane (pUyaNaM ke0 ) pUjanaM eTale stuti karavA pramukha pUjana 80 ' i 1 Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. pratye (cae ke0 ) tyajati erale tyAga kare, arthAt enI apekSA na rAkhe, (sa ke0) saH eTale te ( jiskU ke ) nikuH eTale sAdhu kahevAya The. // 17 // (dIpikA.) punaH kiNc| yo nikuruLa carati nAvoJchaM sevata iti puurvvt| navaram / tatropadhimAzrityoktam / iha tvAhAramAzrityeti na punaruktidoSaH / tathA yo jIvitamasaMyamajIvitaM na anikAsate na vAJchati / ya jham icAmarSopadhyA dirUpAM tathA satkAraM vstraadiniH| tathA pUjanaM ca stavAdinA tyajati / na etadarthameva yatate / sthitAsmA jnyaanaadissu|punH kiMnUto nikuH|anino maayaarhitH| punaH kiM nikuH| alolo. 'prAptaprArthanAtatparo na / punaryoM raseSu na gRho na prativaddhaH / sa nikurnavati // 17 // ( TIkA.) kiNc|alol tti suutrm|asy vyaakhyaa| alolo nAma nAprAptaprArthanaparo nikuH sAdhuna raseSu gRhH|praaptessvpyprtibddh iti naavH| uJcaM carati / nAvobameveti pUrvavat / nvrm| tatropadhimAzrityoktamiha tvAhAramityapaunaruktyam / tathA jIvitaM nAnikAhate'saMyamajIvitam / tathA zarSi cAmarSoSadhyAdirUpAM satkAraM vastrAdibhiH pUjanaM ca stavA dinA tyajati / naitadarthameva yatate / sthitAtmA jJAnAdiSu / anila ztyamAyo yaH sa nikuriti sUtrArthaH // 17 // na paraM vazkAsi ayaM kusIle, jeNaM ca kuppiU na taM vijaa|| jANia patteaM punnapAvaM, attANaM na samukkase je sa nikU // 17 // _ (zravacUriH) na paraM svavyatiriktaM vadatyayaM kuzIlastadaprItyAdidoSaprasaGgAt / khavineyaM tu zivAgrahaNabuDyA vadatyapi / yenAnyaH kupyati na tahadedoSasanAve'pi / katham / jJAtvA pratyekaM puNyapApaM nAnyasambandhyanyasya navati agnidAhavedanAvata / evaM satkhapi guNeSu nAtmAnaM smutkrssti| na svaguNairgarvamAyAti yaH / sa niduH|| 17 // ___(artha.) valI na paraM ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je ( paraM ke ) paraM eTale ApaNA ziSyavargayI athavA ApaNA saMghADAthI ninna evA ko sAdhu pramukhane (ayaM ke0) ayaM eTale A (kusIle ke0 ) kuzIlaH eTale kuzIliyo De ema (na vajA ke) na vadati eTale kahe nahi. tathA (anna ke0) anyaH eTale ApaNA ziSyasamudAyathI athavA ApaNA saMghADAthI jUdA evA ko sAdhu pramukha je te (jeNa ke0 ) yena eTale jevaDe (kuppija ke0) kupyati eTale kopa kare, (taM ke ) tat eTale te vacana pratye ( na vajA ke) na vadati eTale kahe nahi. utA pArakA doSa kema na bolavA e zaMkA dUra kare . ( punnapAvaM ke0 ) puNyapAva Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 635 eTale jIve kareluM puNya tathA pApa ( patte ke0 ) pratyekaM eTale je kare teneja joga - aj paDe be. bIjAne jogavavuM paDatuM nathI. e vAta ( jANi ke0 ) jJAtvA eTale jANIne koine krodha yAya evaM vacana na bole. tathA potAmAM guNa batAM paNa (pANaM ke0 ) zrAtmAnaM eTale potAne ( na samukkase ke0 ) na samutkarSati eTale zreSTha na mAne. arthAt " huM kevo guNI buM " evo garva na kare. ( sa ke0 ) saH eTale te ( niskU ho ) nikkuH eTale sAdhu kaddevAya be. // 10 // ( dIpikA. ) tathA yaH paraM svapakSaziSyenyo vyatiriktamayaM kuzIla iti na vadati / tadvadane ca prItidoSa utpadyate / svapakSa ziSyaM tu zikSAgrahaNabuddhyA vadatyapi / punaryenAnyaH kazcit kupyati / na tad yo bravIti doSasaGgAve'pi / kimityAha / jJAtvA pratyekaM puNyapApaM nAnyasaMbandhyanyasya javati / agnidAhavedanAvat / evaM satsvapi guNeSu zrAtmAnaM yo na samutkarSati / na svaguNairgarvamAyAti sa nikSuH // 18 // 1 ( TIkA. ) tathA na paraM ti sUtram / zrasya vyAkhyA / na paraM svapakSavineyavyatiriktaM vadatyayaM kuzIlastadaprItyAdidoSaprasaGgAt / khapakSavineyaM tu zikSAgrahaNabuDalA vadatyapi / sarvathA yenAnyaH kazcit kupyati / na tad bravIti doSasaGgAve'pi / kimityata Aha / jJAtvA pratyekaM puNyapApaM nAnyasaMbandhyanyasya javati / agnidAhavedanAvat / evaM satkhapi guNeSu nAtmAnaM samutkarSati / na khaguNairgarvamAyAti yaH sa nikuriti sUtrArthaH // 17 // na jAimatte na ya rUvamatte, na lAnamatte na sue matte // jayANi savANi vivaittA, dhammaprANarae je sani // 19 // ( avacUriH ) madapratiSedhamAha / na jAtimatto yathAhaM brAhmaNa ityAdi / na rUpamato'haM rUpavAn / na lAjamatto'haM lAjavAn / na zrutamatto'haM paritaH / anena kulamadAdiparigrahaH / etadevAha / madAn sarvAn vivarjya parityajya dharmadhyAnarato yo yathAyogaM tatra saktaH sa nikuH // 19 // ( artha. ) sAdhue mada na karavo eja kahe The. na jAi ityAdi sUtra. ( je ke0 ) yaH eTale je (jAimatte ke0 ) jAtimattaH eTale ' huM jAtivaMta tuM' evo garva dhAraNa karanArA ( na ke0 ) nayI hotA. ( rUvamatte ke0 ) rUpamattaH eTale ' huM sAro rUpavaMta buM ' evo garva dhAraNa karanArA ( na ke0 ) nayI hotA. ( vAnamatte ke0 ) lAnamattaH Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. eTale ' mane lAna sAro thAya be evo garva dhAraNa karanArA ( na ke0 ) nathI hotA. ( ke0 ) ca eTale valI je ( suzramatte ke0 ) zrutamattaH eTale ' huM paMDita tuM ' evo garva dhAraNa karanArA ( na ke0 ) nayI hotA. tathA je ( savvANi ke0 ) sarvAn eTale sarve ( mayA ke0 ) madAna eTale madane ( vivazatA ke0 ) vivarjya eTale vajane ( dhammaprANarae ke0 ) dharmadhyAnarataH eTale dharmadhyAnane viSe yAsakta thAya The. ( sa ho ) saH eTale te ( niskU ke0 ) nikuH eTale sAdhu kahevAya ve // 15 // ( dIpikA. ) tha madapratiSedhArthamAha / yaH sAdhurjAtimatto na bhavati / yathAhaM brAhmaNaH / punaryo rUpamatto na javati / yathAhaM rUpavAnAdeyaH / punaryo lAjamatto na javati / yathAhaM lAjavAn / punayoM na zrutamatto javati / yathAhaM parimataH / ana kula madAdiparigrahaH / tadevAha / madAn sarvAnapi kulAdiviSayAn vivarjya pari tyajya dharmadhyAnarato javet / sa nikuH // 15 // ( TIkA. ) madapratiSedhArthamAha / e jAi ti sUtram / asya vyAkhyA / na jAtimatto yathAhaM brAhmaNaH kSatriyo vA / na ca rUpamatto yathAhaM rUpavAnAdeyaH / na lAmatto yathAhaM labdhimAn / na zrutamatto yathAhaM patiH / anena kulamadAdiparigrahaH / prataevAha / madAn sarvAn kulAdiviSayAnapi parivarjya parityajya dharmarato hi yo yathAgamaM tatra saktaH sa nikuriti sUtrArthaH // 19 // pave prapayaM madAmuNI, dhamme hina gavayaI paraM pi // nikamma vajika kusIlaliMgaM, na vyAvi dAsaMkuhae je sa nikU // 20 // ( avacUriH ) madapratiSedhamAha / pravedayati kathayati khAryapadaM zuddhadharmaM mahAmuniH / dharme sthitaH sthApayati paramapi zrotAram / niSkramya AramnAdi kuzIla liGgaM kuzIlaceSTitaM varjayet / na cApi hAsyakudako na hAsyakArIndrajAlayuktaH // 20 // ( artha. ) valI paveda ityAdi sUtra. ( je ke0 ) yaH eTale je ( mahAmukhI ke0 ) mahAmuniH eTale munirAja je te ( zrapayaM ke0 ) zrApadaM eTale zuddhadharma pratye paropakArane arthe (pave ke0 ) pravedayati eTale kahe. tathA pote ( dhamme ke0 ) dharme eTale dharmane viSe ( virDa ke0 ) sthitaH eTale rahyA batA ( paraM pike0 ) paramapi eTale dharmane zravaNa karanAra bIjAne paNa ( gavayaI ke0 ) sthApayati eTale sthApana kare, arthAt dharmanemADe. temaja je ( nirakamma ke0 ) niSkramya eTale saMsAramAMdhI nIkalIne (kusIla liMga ke0 ) kuzIla liGgaM eTale AraMbha samAraMbha karanAra gRhasthanI Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 630 ceSTA te vividha prakAranA AraMna samAraMna pratye (vajija ke0) varjayati eTale varje. valI je (hAsaMkuhae ke) hAsyakuhakaH eTale hAsya utpanna karanAra evI ceSTA karanAra evA (na Avi ke0) nacApi eTale hotA nathI. (sa ke0) saH saTale te ( niskU ke0) ninuH eTale sAdhu kahevAya be. // 20 // (dIpikA.) yo mahAmunirAryapadaM zukradharmapadaM paropakArAya pravedayati kathayati / punaryo dharme sthitaH paramapi zrotAraM dharme sthApayati / punaryo niSkramya gRhAnniHsRtya kuzIla liGgamAramnAdinA kuzIlaceSTitaM varjayati / purnayo hAsyakuhako na bhavati / hAsyakArikuhakayukto na syAt / sa niH // 20 // (TIkA.) kiMca / paveae tti sUtram / asya vyAkhyA / pravedayati kathayatyAryapadaM zudharmapadaM paropakArAya mahAmuniH zIlavAn jJAtA evaMcUta eva vastuto naanyH| kimityetadevamityata Aha / dharme sthitaH sthApayati paramapi zrotAraM tatrAdeyanAvapravRtteH / tathA niSkramya varjayati kuzIlaliGgamAramnAdikuzIlaceSTitam / tathA na cApi hAsyakuhako na hAsyakArikuhakayukto yaH / sa nikuriti sUtrArthaH // 20 // taM dedavAsaM asuiM asAsayaM, sayA cae nicadiahiappA // biMdittu jAImaraNassa baMdhaNaM uveza niskU apuNAgamaM gaiMti bemi // 21 // sanikuapnayaNaM dasamaM saMmattaM // 10 // (avacUriH) nikunnAvaphalamAha / etaM dehavAsaM cArakaprAyamazuciM zukrazoNitonavatvAdinAzAzvataM pratikaNapariNatyA sadA tyajati mamatvatyAgena nityahite modasAdhane samyagdarzanAdau sthitAtmA atyantaM susthitaH / sa evaMnUtazvittvA jAtimaraNasya saMsArasya kAraNamupaiti sAmIpyena gati / nikuryatirapunarAgamA nityAM janmAdirahitAmityarthaH / gati siddhigatiM bravImIti pUrvavat // 21 // ityavacUrikAyAM vyAkhyAtaM nivadhyayanam // 10 // (artha.) have sAdhupaNAnuM phala kahe . taM dehavAsaM ityAdi sUtra. (niccahiyahithappA ke) nityahitasthitAtmA nityahita eTale modanA kAraNacUta je sama. kita pramukha tene vipe jeno AtmA dRDha rahyo The evA ( niskU ke ) nikuH eTale pUrvokta prakAranA sAdhu je te (asuI ke0) azuciM eTale zukra zoNitathI utpanna thavA pramukha kAraNathI apavitra evA, tathA (asAsayaM ke0) yazAzvataM eTale jene viNasatA vAra na lAge evA, ( taM ke0) etaM eTale sarvane pratyada dekhAtA evA (de Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. havAsaM ke0 ) dehavAsaM eTale zarIra rUpa baMdIkhAnAne ( sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara (cae ke0 ) tyajati eTale tyAga kare be. arthAt zarIra uparano rAga ThoDe The. tathA (jAimaraNassa ke0 ) jAtimaraNasya eTale janma maraNanA ( vaMdhaNaM ke0 ) vandhanaM eTale baMdhana pratye ( biMdittu ke0 ) vittvA eTale vedIne ( apuNAgamaM ke0 ) punarAgamAM eTale jethI pAhuM vakuM nathI evI ( gaI ke0 ) gatiM eTale gati pra ye (veza ke0 ) upaiti paTale pAme be. ( tivemi ke0 ) iti bravImi eTale tIrthakara gaNadharanA upadezayI huM ema kahuM buM. // 21 // iti zrIdazavaikA likabAlAvabodhe sacikku nAmaka dasamuM adhyayana saMpUrNa. // 10 // ( dIpikA . ) nikubhAvasya phalamAha / nikurevaMvidho gatiM siddhigatimupaiti gachati / kiMbhUtAM gatim / apunarAgamAM punarjanmAdirahitAm / kiM kRtvA / jAtijarAmaraNasya bandhanaM vA / punarnirdehavAsaM sadA tyajati mamatAtyAgenaitaM pratyadeNopalajyamAnam / kiMbhUtaM devAsam / zrazuciM zukrazoNitamayatvAt / kiMbhUtaM devAsam / zrazAzvataM pratikSaNaM kIyamANatvAt / kiMbhUto niduH / nityahite mokSasAdhane samyagdarza nAdau sthitAtmA atyantaM susthitaH / iti bravImIti pUrvavat // 21 // iti zrIdazavekAlikazabdArthavRttau samikSunAmakaM dazamamadhyayanaM samAptam // 10 // ( TIkA. ) nikSunAva phalamAha / taM deha tti sUtram / asya vyAkhyA / taM dehavAsamityenaM pratyopalabhyamAnaM cArakarUpaM zarIrAvAsamazuciM zukrazoNitodbhavatvAdinA / azAzvataM pratikSaNa pariNatyA sadA tyajati mamatvAnubandhatyAgena / ka ityAha / nityahite mokSasAdhane samkadarzanAdau sthitAtmAtyantasu sthitaH / sa caivaMbhUta bhittvA jAtimaraNasya saMsArasya bandhanaM kAraNamupaiti sAmIpyena gachati nikSurya tirapunarAgamAM punarjanmAdirahitAmityarthaH / gatimiti siddhigatim / bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 21 // ukto'nugamo nayAH pUrvavat / iti vyAkhyAtaM sanivadhyayanam // 10 // iti zrIharinadrasUriviracitAyAM zrIdazavaikA likabRhadvRttau dazamamadhyayanam // 10 // atha cUlike / iha khalu jo paari nappanna DarakeNaM saMjame raisamAvannacitteNaM uhApuNe dilA asodAi eNaM caiva dayarassigayaMkusa poyapaDAgAnUcAI imAI hArasa gaNAI sammaM saMpaDile diyavAI navaMti // (zravacUriH) atha cUle cArajyete / anayoH saMbandhaH pUrvAdhyayane nikku guNayukto nikSuri Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 63e tyuktam / sa caivaMcUto'pi kadAcitkarmaNo balavattvAt siidet| ttsthiriikrnnaarthmaah|h prvcne|khbushbdo'vdhaarnne|s cAtra jnyeyH|no aamntrnne| prabajitena sAdhunA utpannapuHkhena saMjAtazItAdizArIrastrIniSadyAdimAnasaHkhena saMyame prAyukte aratisamApannacittena ugagatAniprAyeNa avdhaanotprekssinnaa| anavadhAvitenaivAnutpranajitenaivAmUni vakSyamANAni aSTAdaza sthAnAni samyagrajAvasAraM samyak pratyupeditavyAni suSTu aSTavyAni / navantIti yogH| tAnyeva aSTAdaza sthAnAni vizeSyante / hayara zimagajAGkuzapotapatAkAtulyAni / yathAzvAdInAmunmArgapravRttikAmAnAM razmyAdyA niymnhetvH| tathaitAnyapi saMyamAnmArgapravRttikAmAnAM javyasattvAnAmiti / yatazcaivamataH samyak saMpratyupeditavyAni navanti // (artha.) have cUlikA zaru thAya je. eno pUrvokta adhyayananI sAthe saMbaMdha zrA rIte je. dazamA adhyayanamA 'sAdhunA guNa jemAM hoya teja sAdhu kahevAya De' ema kahyu. have te sAdhu evA hoya to paNa jIva karmanA adhIna hovAthI tathA karma ghaNuMja baliSTha hovAthI kadAca zithilacAritrI thAya, to tene dharmane viSe sthira karavo, mATe e be cUlikA kahevAya . zha khalu no ityAdi sUtra. (jo ke0) noH eTale he ziSyo ! ( uppaNapurakeNa ke0) utpannaphuHkhena eTale utpanna thayu ke zarIra saMbaMdhI athavA mana saMbaMdhI phuHkha jene evA, tethIja (saMjame ke0) saMyame eTale sattara pra. kAranA saMyamane viSe (arazsamAvannacittaNaM ke0 ) aratisamApannacittena eTale kaMTAtI gayu citta jenuM evA, mATeja (hANuppehiNA ke0) avadhAnotprekSiNA eTale saMyamano tyAga karavAnI zchA karanAra evA paNa (aNohAieNaM ceva ke0) anavadhAvitena caiva eTase hajI sudhI dIkSAno tyAga kasyo nathI evAja (iha ke0)zha eTale zrA jainazAsanane viSe (pavazeNaM ke ) pravrajitena eTale dIdA lIdhela sAdhue (hayarassigayaMkusapoyapaDAgAra ke) hayarazmigajAGkazapotapatAkAnUtAni eTale azvane jema lagAma, gajane jema aMkuza athavA jahAjane jema patAkA (DolakAThI) te sarakhA (zmAz ke0) zmAni eTale A (ahArasa ke ) aSTAdaza eTale aDhAra (gaNA ke0) sthAnAni eTale sthAnakone (samma khalu ke0) samyak khalu eTale samyak prakAreja (saMpaDilehizravA ke0) saMpratyupeditavyAni eTale vicAra karavA yogya evA (navaMti ke ) navanti eTale . // (dIpikA.) vyAkhyAtaM sanikunAmakaM dazamamadhyayanam / zratha cUmAkhyamAracyate / asya cAyamanisaMvandhaH / pUrvAdhyayane nikuguNA uktaaH| sa ca nikurevaMcUto Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. kadAcitkarmavazAtkarmabalAcca sIdettatastasya nikoH sthirIkaraNaM karttavyam / tadarthaM cUDAiyaM kathyate / iha khalu joH pratrajitena sAdhunA / iha khalu pravacane nizcayena jo iti zrAmantraNe / zramUni vakSyamANAni aSTAdaza sthAnAni samyak prakAreNa saMpratyupeditavyAni suSThu AlocanIyAni javantItyuktiH / kiMnUtAnyaSTAdaza sthA nAni / dayarazmigajAGkuzapotapatAkAbhUtAni / zrazvakha linagajAGkuzavo hica sitapaTatulyAni / ayaM paramArthaH / yathA hayAdInAmunmArgapravRttiM vAJchatAM razmyAdayo niyamanahetavastathaitAnyapi saMyamAnmArgapravRttiM vAJchatAM javyajIvAnAmapi niyamanahetavaH / yatazcaivamataH samyak pratyupeditavyAni javanti / kiMnUtena sAdhunA / utpanna duHkhena saMjAtazItA dizArIrastrI niSadyAdimAnasaDuH khena / punaH kiMbhUtena / saMyame pUrvavarNitasvarUpe aratisamApanna cittena udvegagatAniprayeNa saMyamAnnirvi sajJAvena ityarthaH / punaH kiMnUtena / zravadhAnotprekSiNA / avadhAnamapasaraNaM saMyamAprAbalyena predituM zIlaM yasya sa tena avadhAnotprediNA utpratrajitukAmenetyarthaH / punaH kiMbhUtena / navadhAvitenaiva anuspraya jitenaiva // (TIkA.) naughaDe vArajyete / anayozcAyama nisaMbandhaH / ihAnantarAdhyayane nikuguNayukta eva niruktaH / sa caivaMbhUto'pi kadAcit karmaparatantratvAt karmaNazca balavattvAtsIdedata etatstharIkaraNaM karttavyamiti tadarthAdhikAravaccUDAiyama nidhIyate / tatra cUDAzabdArthamevA nidhAtukAma yAha || dave khette kAle, jAvammi a cUlizrAya nirake - vo // taM puNa uttarataMtaM, sugahiraM tu saMgahaNI // 26 // vyAkhyA // nAmasthApane kumatvAdanAdRtyAha / dravye detre kAle nAve ca dravyAdiviSayazcaDAyA nidepo nyAsa iti / tatpunazzrUDAdvayamuttaratantramuttarasUtram / dazavaikA likasyAcArapaJcacUDAvat / etaccottaratantraM zrutagRhItArthameva / dazavaikAlikAkhyazrutena gRhIto'rtho'syeti vigrahaH / - pArthamidam / netyAha / saMgrahaNI taktAnuktArthasaMdepa iti gAthArthaH // dravyacUDA divyA cikhyAsayAha // dadhe saccittAI, kukkuDacUDAmaNI maUrAi // khettaM mi loga nikuDa - maMdaracUDA kA kUDAi // 27 // vyAkhyA // dravya iti / dravyacUDA gamanozrAgamajJazarIretarAdivyatiriktA trividhA sacittAyA / sacittA cittA mizrA ca / yathAsaMkhyamAha / kukkuTacUDA sacittA / maNicUDA cittA / mayUra - zikhA mizrA | kSetra iti / tracUDA loka niSkuTA uparivartinaH / mandaracUDA va pAemukambalA / cUDAdayazca tadanyaparvatAnAM devaprAdhAnyAt / zrAdizabdAdadholoka - sya sImantakaH / tiryag lokasya mandara UrdhvalokasyeSatprAgnAra iti gAyArthaH // 1: Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA | 641 iritta zrahigamAsA, yahigA saMvArA a kAlaMmi // jAve kharjavasamie, imA u cUmA muavA // 28 // vyAkhyA || atiriktA ucitakAlAt samadhikA adhikamAsakAH pratItAH / adhikAH saMvatsarAzca SaSTyAdAdyapekSayA kAla iti kAlacUDA / nAva iti jAvacUDA kAyopazamike jAve / iyameva dviprakArA cUDA mantavyA vijJeyA kSAyopazamikatvAchUtasyeti gAthArthaH // tatrApi prathamA rativAkyacUDA / zrasyAzcAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAma niSpanne nideSe rativAkyeti dvipadaM nAma tatra ratinikSepa ucyate / tatrApi nAmasthApane zranAdRtya dravyanAvaratyanidhitsayAha / dave hA u kamme, nokammaraI zra saddadavAi // jAvaraI tasseva u, udae emeva raI vi // 2 // vyAkhyA // dravyaratirAgamanozrAgamajJazarIretarAtiriktA dvidhA karmadravyara tinakarmadravyaratizca / tatra dravyakarmaratI rativedanIyaM karma / etacca vaddhamanudayAvasthaM gRhyate / nokarmadravyara tistu zabdAdidrivyANi / zrAdizabdAt sparzAdiparigrahaH / ratijanakAni ratikAraNAni / jAvara tistasyaiva tu rativedanIyasya karmaNa udaye vati / evamevAtirapi dravyajAvaneda jinnA yathoktaratipratipato vijJeyeti gAthArthaH // udAhRtA ra tiridAnIM vAkyamatidizannAha // vakkaM tu putrajAiM, dhammerakAragANi vakANi // jeNaM mimIe tela, razvakke sA havai cUmA // 30 // vyAkhyA // vAkyaM tu pUrvaja pitaM vAkyazuddhaladhyadhyane'nekaprakAramuktaM dharme cAritrarUpe ratikArakANi ratijanakAni ca vAkyAni yena kAraNenAsyAM cUDAyAM tena nimittena rativAkyaipA cUDA ratikartRNi vAkyAni yasyAM sA rativAkyeti gAthArthaH // iha ca ratya nidhAnaM samyaksahanena guNakAriNItvopadarzanArtham / zrAha ca // jaha nAma Aura siha, sIvabesu kIramANesu // jaMtaNamapachakuchA - madosaviraI hikarI na // 31 // vyAkhyA // yathA nAmeti prasiddhametat / zrAturasya zarIrasamuchena Agantukena vA traNena glAnasya iha loke sIvanachedeSu sIvanachedakarmasu kriyamANeSu satsu / kimityAha / yantraNaM gayantrAdinA apathyakutsA apathyapratiSedha zrAmadoSa vira tirajIrNadoSa nivRttiH / hitakAriNyeva vipAkasundaratvAditi gAthArthaH // dASTantikayojanAmA // vidakammarogA - urasta jIassa taha tigiThAe // dhamme raI dhamme, raI guNakAriNI hoI // 32 // vyAkhyA // zraSTavidhakarmarogAturasya jJAnAvaraNIyAdirogeNa jAvaglAnasya jIvasyAtmanaH / tathA tenaiva prakAreNa cikitsAyAM saMyamarUpAyAM prakrAntAyAmasnAnalo - cAdinA pIDAjAve'pi dharme zrutAdirUpe ratirAsaktiradharme tadviparIte'ra tiranAsaktirguNakAriNI navati nirvANasAdhakatveneti gAthArthaH // etadeva spaSTayati // saprAya 81 Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. saMjamatave, vecyAvacce a jANajoge a // jo ramaI no ramaI, zrasaMjamammi so vaccaI siddhiM // 33 // vyAkhyA || svAdhyAye vAcanAdau saMyame pRthivIkAyasaMyamAdau tapasi anazanAdau vaiyAvRttye cAcAryAdiviSaye dhyAnayoge ca dharmadhyAnAdau yo ramate svAdhyAyAdiSu sakta te / tathA na ramate na sakta yAste'saMyame prANAtipAtAdau / savrajati siddhiM gacchati mokSam // iha ca saMyamatapograhaNe sati svAdhyAyAdigrahaNaM prAdhAnyakhyApanArthamiti gAthArthaH // upasaMharannAha // tamhA dhamme razkA - ragANi zrarakAragANi hamme // gaNApi tANi jANe, jAI japiyAI zraprayaNe // 34 // vyAkhyA // tasmAddharme cAritrarUpe ratikArakANi ratijanakAni / ratikArakANi cAratijakAna cAdharme saMyame sthAnAni tAni vakSyamANAni jAnIyAt / yAni jaNitAni pra tipAditAni ihAdhyayane prakrAnta iti gAthArthaH // ukto nAma niSpanno nidepaH / sAMprataM sUtrAlApaka niSpannasyAvasara ityAdi pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'ssvalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedam / iha khalu jo ityAdi / zrasya vyAkhyA / ida khalu pratra jitena / iheti jinapravacane / khaluzabdo'vadhAraNe / sa ca ninnakrama iti darza yiSyAmaH / jo ityAmantraNe / pravrajitena sAdhunA / kiMviziSTenetyAha / utpanna duHkhena saMjAtazItA dizArIrastrI niSadyAdimAnasa DuHkhena / saMyame vyAvarNitasvarUpe ra tisamApanna cittena udvegagatAniprAyeNa / saMyama nirvisanAvenetyarthaH / sa eva vizeSyate / zravadhAnotprekSiNA / zravadhAnaMmapasaraNaM saMyamAtprAbalyena prekSituM zIlaM yasya sa tathAvidhastena utpravrajitukAmeneti bhAvaH / anavadhA vitenaivAnutpratra jitenaivAmUni vakSyamANalakSaNAnyaSTAdaza sthAnAni samyagra jAvasAraM saMpratyupeditavyAni suSvAlocanIyA ni javantIti yogaH / zravadhAvitasya tu pratyupekSaNaM prAyo'narthaka miti / tAnyeva vizeSyante / hayarazmi gajAGkuzapotapatAkAnUtAni / azvakha linagajAGkuzabodhistha sitapaTatulyAni / etaDuktaM navati / yathA hayAdInAmunmArgapravRttikAmAnAM razmyAdayo niyamana he tavastathaitAnyapi saMyamAnmArga pravRttikAmAnAM jAvasattvAnAmiti / yatazcaivamataH samyak saMpratyupeditavyAni vanti / khaluzabdAvadhAraNayogAtsamyageva saMpratyupekSitavyAnyevetyarthaH / taM jahA // haM jo issamAI DuppajIvI // 2 // ladusagA gidI kAmajogA // 2 // ko sAyabadulA magussA // 3 // ime me durake na cirakAlovaThAI navissaI // 4 // umajaNapurakAre // 5 // vaMtassa ya paDiyAyAM // 6 // adaragazvAsovasaMpayA // 7 // dullade khalu no gidI dhamme gihivAsamane Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 643 vasaMtANaM // // Ayake se vadAya ho // e|| saMkappe se vahAya ho||2|| sovakese gihvaase| niruvakese paribhAe // 11 // baMdhe gidavAse / surake pariAe ||12||saavle gihavAse / aNavale pariAe // 13 // bahusAdAraNA gihINaM kAmanogA // 14 // pattenaM punnapAvaM // 15 // aNice khalu no maNurakANa jIvie kusaggajalabiMducaMcale // 16 // baDhuM ca khalu no pAvaM kammaM pagaDaM // 17 // pAvANaM ca khalu no kaDANaM kammANaM puviM . cinnANaM uppaDikaMtANaM vezttA mukonabi avazttA tavasA vA ko sazttA // 2 // ahArasamaM payaM nv||nv azca silogo| (zravacUriH ) tadyathAhaM no iti ziSyAmantraNe / kuHkhamAyAM uHprajIvinaH prANinaH / OMHkhena kRrNa prakarSeNa jIvituM zIlAH / atha kiM gRhAzrameNeti / prathama sthAnam // 1 // tathA laghavastuSamuSTivadasArA itvarA alpakAlInA gRhiNAM gRhasthAnAM kAmanogA madanakAmapradhAnAH / vipAkakaTavazcAtaH kiM gRhAzrameNeti hitIyaM sthAnam // 2 // nUyazca zAtabahulA mnussyaaH| nukteSvapi jogeSu punarapi sukhAnilASiNaH / zrataH kiM kAmanogairiti tRtIya sthAnam // 3 // idaM ca me duHkhaM zArIramAnasaM karmaphalajanitaM na cirakAlopasthAyi naviSyati na vahukAlAvasthAyi nAvItyataH kiM gRhAzrameNa / caturthaM sthAnam // 4 // nyuunjnpuujaa| pratrajito hi dharmapranAvAjAjAdiniranyuThAnAsanAJjaliniHpUjyate / utprana jitena tu nyUnajanasyApi svavyasanaguptaye'nyuThAnAdi kAryam / zrataH kiM gRhAzrameNa / paJcamaM sthAnam // 5 // vAntasya pratyApAnam / nukkonitaparijoga ityarthaH / SaSThaM sthAnam // 6 // adhogativAsopasaMpat / adhogatirnaraka. tiryaggatistasyAM vasanamadhogativAsaH / etannimittanUtaM karma gRhyate / tasyopasaMpat sAmIpyenAGgIkaraNam / saptamaM sthAnam // 7 // purlanaH khalu no gRhiNAM gRhapAzamadhye vasatAM dhrmH|paashaaH putrakalanAdyAH // zraSTamaM sthAnam // // zrAtaGkaH sadyoghAtI vipUcikAdirogaH / tasya gRhiNo'stadharmavandhodhAya navati / navamaM sthAnam // e|| saMkalpaH se tasya gRhiNa iSTAniSTa viyogaprApticyAM vadhAya navatIti cintyam / dazamaM sthAnam // 10 // sopakleza iti / upaklezAH kRpipAzupAlyavANijyAdyanuSTAnagatAH zI. tossnnshrmaadyH| ghRtalavaNacintAdyA ti ekAdazaM sthAnam // 11 // eliravakteza. - rahitaH pravrajyAparyAya iti cintyam // dvAdazaM sthAnam // 12 // bandho gRhavAsaH sa. Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. dA tatvanuSThAnAt kozakArakITavaditi trayodazaM sthAnam // 13 // mokSaH paryAaisaartaM karma nigaDApagamAnmuktavaditi cintyam / caturdazaM sthAnam // 14 // sAaur gRhavAsaH / prANAtipAtAdipravRtteriti paJcadazaM sthAnam // 15 // anavadyaH paryAyaH / pApa ityarthaH / zrahiMsAdipAlanAtmakatvAt / poDazaM sthAnam // 16 // bahusAdhAraNA rahiNAM kAmajogAH / caurarAjakulAdisAmAnyA iti cintyam / saptadarza sthAnam // 17 // pratyekaM puNyapApamiti mAtApitRkalatrAdinimittamanuSThitaM yadyena tattasyaivAnuSThAturnAnyasyetyaSTAdazaM sthAnam // 18 // etadantargato vRddhAjiprAyeNa zeSagranthaH / anye tu vyAcakSate / lopaklezo gRhavAsa ityAdiSu SaTsu sthAneSu sapratipadeSu sthAnatrayam / evaM ca bahusAdhAraNeti caturdazam // 14 // pratyeka miti paJcadazam // 15 // nityameva manuSyANAmapyAyuH kuzAgrajala vinduvaccaJcalaM sopakramatvAdalpasAraM tadalaM gRhAzrameNeti SoDazam // 16 // bahu khalu pApaM karma / cazabdAviSTaM caH / bahveva ca pApakarma cAritramohanIyAdi nirvarttitaM mayeti gamyam / zrAmaNyaprAptAvapyevaM kubuddhipravRtterna kiMcigRhAzrameNeti saptadazam // 17 // pApAnAM puNyAnAM ca kRtAnAM khaluzabdaH kAritAnumata vizeSaNArthaH / yogaistribhiH pUrvamanyanave duzcaritAnAM pramAdatazcaritAnAm / duHparAkrAntAnAM mithyAtvAviratikaSAyaja DuH parikrAntajanitAnAM DuH parAkrAntAnAmiha duzcaritaM madyapAnAnRtabhASaNAdi / duHparikrAntAni vadhabandhAdIni / tadevaMbhUtAnAM karmaNAM vedayitvA modo nAstyavedayitvA / anena sakarmakamokavyavacchedaH : / tapasA payitvA / anazanaprAyazcittAdinA tapasA pralayaM nItvA / iha vedanamudaprAtasya vyAdheriva / anArabdhasya kramazo'nanyanibandhana pariklezena tapaH / RpaNaM tu samyagupakrameNAnudI poMdI raNakSapaNavat / atastapo'nuSThAnameva zreyo na kiMcihavAsenetyaSTAdazam // 18 // atrASTAdazasthAnavyatikara uktAnuktArthasaMgraha paraH zloka iti jAtiparo nirdeza ityekavacanam // 1 ( artha. ) taM jahA ityAdi sUtra. ( taM jahA ke0 ) tadyathA eTale te aDhAra sthAnakA rIte - ( haMjo ke0 ) he ziSyo ! ( dussamAi ke0 ) duHkhamAyAM eTale zrA adhama duHkhamA kAlamAM jIvo je te ( DuppajIvI ke0 ) duHprajIvinaH eTale ghaNA duHkhathI potAnA jIvita rAkhanArA evA be. arthAt hamaNAM kAladoSathI moTA rAjAdikane paNa ghaNA duHkha jogavavA paDe be, chAne sukhopabhoga joiye tevA malatA nathI. mATe mAThI gatimAM lai janAra evo gRhasthAzrama thA samayamAM zuM kAmano ? evo vicAra karo. e prathama sthAna yuM. ( 1 ) zrA duHkhamA kAlane viSe ( gihiNaM ke0 ) Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 645 grahiNAM eTale gRhasthanA ( kAmajogA ke0 ) kAmajogA: eTale kAmajoga je te (ladusagA ke0 ) laghavaH eTale photarAnI peThe tucha asAra be. ane ( ittariyA ke0 ) itvarAH eTale kSaNika be. tathA pariNAme kaDavA The. mATe zrI kAlamAM gRhasthAzrama zuM kAmano ? evo vicAra karavo. e vIjuM sthAna thayuM. ( 2 ) temaja ( - jo a ke0) nUyazca eTale phera valI duHkhamA kAlane viSe ( maNussA ke0 ) manuSyAH eTale manuSya je te (sAyabahulA ke0 ) khAtivahulAH eTale ghaNI mAyA ( kapaTa ) karanArA be, arthAt mAyAthI ghaNoja yAkaro karmabaMdha thAya be. mATe gRhasthAzrama zA kAmano ? evo vicAra karavo. yA trIjuM sthAna thayuM. ( 3 ) temaja (ime aa ke0 ) idaM 'ca eTale zrA ( me ke0 ) me eTale mAruM ( ke ke0) duHkhaM eTale duHkha je te ( cikAlo vA ke0 ) cirakAlopasthAyi eTale ghaNA kAla sudhI rahevAvAluM evaM (na vissara ke0 ) na javiSyati paTale nathI. arthAt narakAdi gatimAM je me duHkha sAbe, tenA pramANamAM yA saMyama pAlatAM mane je duHkha yAya be te kazI gaNatimAM nayI vI yA saMyamaDuHkha khamavAyI karma nirjarA thAya be. mATe e mUkIne gRhasthAzramamAM zuM sukha be ? gRhasthAzramamAM AraMbha samAraMbha hovAthI naraka prApti thAya de. rat vicAra karavo. thA caturtha sthAna thayuM. (4) temaja (umajaNapurakAre ke0) zravamajanapuraskAraH eTale halakA mANasane paNa mAna Apavo paDe The. arthAt cAritrI sAdhunI to rAjA, maMtrI, zreSThI pramukha loko vaMdanAdika vaDe pUjA kare The, ane cAritrayI caSTa yaela puruSane to potAnuM kArya sAdhavA mATe halakA mANasanI paNa hAjI karavI paDe, temaja rAjA adharmI hoya to caSTacAritrIne veTha pramukha duHkha paNa khamavuM paDe. mATe gRhasthAzramamAM zuM sukha ke ? evo vicAra karavo. e pAMcamuM sthAna yuM. (5) temaja (vaMtassa ke0 ) vAntasya eTale pUrve vamelA, tyAga karelA evA viSayanuM (paDizrAyaNaM ke0 ) pratyApAnaM eTale pharithI pAna karavuM e niMdya ve. arthAt etuM arg zvAnAdi nIca prANino svabhAva ve, satpuraSo yA vAtanI niMdA kare The, temaja ethI duHkha tathA roga thAya The. me dIkSAne thAvasare sarve kAmanoga vamyA The, ve jo enuM pAtuM grahaNa karIza to te evaM khAvA samAna The. mATe gRhasthAzrama vaDe zuMprayojana ? evo vicAra karavo. e bahuM sthAna thayuM. ( 6 ) temaja ( yaharagazvAsovasaMpayA ke0 ) zradharagativAsopasaMpat eTale saMyamano tyAga karavAyI nIca gatine viSe jethI sthiti thAya evA karmanuM baMdhana yAya ke, ke jethI nArakI tiryaMca pramukha nIca gatimAM jatuM paDe The. mATe evA gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e sAtamuM sthAna thayuM . (1) temaja (gir3havAsamape ke0) gRhapAzamadhye eTale gharamA pAsA sarakhA strI putra Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. vagere parivAramAM ( vasaMtANaM ke0 ) vasatAM eTale rahetA evA ( gihiNaM ke0 ) gRhi yAM eTale gRhasthone pramAda ghaNA hovAthI ( dhamme ke0 ) dharmaH eTale dharma je te ( o ) durlana: eTale phurlana ve. ( khalu ke0 ) nizcaye jo e ziSyanA AmaMtraNane arthe . arthAt gRhastho vagara kAraNe evA snehabaMdhanamAM paDe The, mATe evA gRhasthAzramavaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e zrAvasuM sthAna zrayuM. (8) temaja ( ke ke0 ) yAtaGkaH eTale zIghra mRtyu thApe evo vipUcikA pramukha roga je te ( se ke0) tasya eTale te dharmabaMdhura hita evA gRhasthanA ( bahAya ke0 ) va( hoi ke0 ) javati eTale thAya te. mATe gRhasthAzramavaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e navamaM sthAna thayuM. (e) temaja ( saMkappe ke0 ) saMkalpaH eTale iSTa vastunA viyogI ne aniSTa vastunI prAtithI manamAM roga sara khoje saMkalpa vikalpa thAya be te ( se ke0 ) tasya eTale te gRhasthanA ( vahAya ke0 ) vadhAya eTale vadhane yarthe ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be. arthAt mithyA saMkalpa vikalpathI gRhastha potAnA gharano nAza kare be, mATe evA gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e dazamaM sthAna thayuM. ( 10 ) temaja ( gihivAse ke 0 ) gRhivAsaH eTale gRhasthAzrama je te ( sovakke se ke0 ) sopaklezaH eTale klezavAlo be. arthAt gRhasthAzramamAM khetI, vyApAra pramukha sarve sAdhano ghaNA duHkhadAyI hovAthI tathA ghRta lavaNa vigere vastunI ciMtA gRhasthane rAkhavI paDe be, tethI satpuruSo gRhasthAzramane klezavAlo gaNe be. mATe evA gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e agyAramuM sthAna thayuM. ( 11 ) temaja ( pariAe ke0 ) paryAya: eTale cAritra paryAya je te ( niruvakke se ke0 ) nirupaklezaH eTale gRhasthAzramamAM kahela kleza emAM nayI. mATe evaM cAritra mUkI gRhasthAzrama svIkAravAmAM zuM lAja ? evo vicAra karavo. yA bAramuM sthAna thayuM. (12) temaja ( gihivAse ke0 ) gRhivAsaH eTale gRhasthAzrama je te ( baMdhe ke0 ) bandhaH eTale karmabandhana rUpa be. arthAt karmabandhana karanArA vyApAra jemAM karavA paDe be. evA gRhasthAzrama vaDe mane zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e teramuM sthAna yayuM . ( 13 ) temaja ( parizrAe ho ) paryAya: eTale cAritra paryAya je te ( murake ke0 ) mokSaH eTale karmabaMdhanathI buDAvanAra hovAthI mokSarUpa be. mATe gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana ? evo vicAra 'karavo. e caudamuM sthAna thayuM. (14) temaja ( gihivAse ke0 ) gRhivAsaH eTale gRhasthAzrama je te ( sAvaje ke0 ) sAvadyaH eTale prANAtipAta pramukha pApasthAnaka - vAloM se. mATe e gRhasthAzramavaDe mane zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. jala / maMdalagga tava mahilA dhutte laggA / tAe tava eyaM kayaM Na pattiyaM ti / mUladeveNa namaH / ehi vacAmo jA te darisemi / jadi Na pattiyasi tAhe gayA annAe khesAe viyAle uvAso maggircha / tAe dilo taba egaMmi paese chiyA / so dhutto Agarcha / zyarI vi dhutteNa saha pibejamADhattA / zmaM ca gAyaz // irimaMdirapattahArDa mahu kaMtu gato vaNijAra // varisANa sayaM ca jIvana sA jIvaMtu gharaM kayAi eja // mUladevo jaNa / kayalIvaNapattaveDhiyA paz naNAmi / deva jaM maddalaeNa gaLatI mu. Naja taM muhuttameva par3A mUladeveNa namati / kiM dhutte tarja panAe niggaMtUNaM puNaravi zrAgarDa tIya pura hisA sahasA saMnaMtA apnuhiyaa| tale khANa pivaNe vadaMte teNa vANieNaM savaM tIe gIyapachattayaM saMcAriyaM / eso loDa hejAlouttare vicaraNakaraNANuyoge evaM sIso vi keza paya asadahaMto kAleNa vidyAdIhiM devataM AyaM pazttA saddahAve. yho| tahA davANuge vi paDivAiM nAUNa tahA visesaNavahulo heU kAyabo / jahA kAlajAvaNA hava / tarja so NAvagaDa egayaM kuttiyAvaNacaccarI vA kadyaz / jahA sirigutteNa blue kyaa|ukto yApakahetuH / sAMprataM sthApakahetumadhikRtyAha / logassa anajANaNa thAvagaheka udAharaNaM // 7 // asya vyaakhyaa|| lokasya caturdazarajjvAtmakasya madhyajJAnam / kim / sthaapkhetaavudaahrnnmitydraarthH| nAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / ego paricAyago hiMDacha / so ya pruuvesh| khette dANAI saphalaM ti kaTu samakhette kAyadaM / ahaM loassa manaM jANAmiNa puNa anno| to logo tamADhAti / puni ya saMto causu vi disAsu khIlae NihaNikaNa rajhAe pamANaM kAUNa mAzchANi jaNa / eyaM loyamataM ti / ta lou~ vimhayaM gaDa / aho naTTAraeNa jA. NiyaM ti / ego ya sAvarDa teNa nAyaM / kahaM dhutto loyaM payArezatti / to ahaM pi vcaamitti|kviuunn naNiyaM / Na esa loyamalo jujho tumaM ti|t sAvaeNa puNo marvajaNa aglo deso kahi jasa loyamalo ti|logo tujho|ase nnnNti|anneghaannesu anna annaM mataM parUvaMtayaM dahaNa virodho coshytti| evaM so teNa parivAyago NippipasiNavAgaraNo kI esolola thAvagaheU louttare vi caraNakaraNANuyoge kussutIsu asaMnAvapilAsaggAhara sIso evaM ceva pAlaveyacodavANujogeNa sAhaMNA tArisaM nANiyava tA. risoya parako geNhiyaho / jassa purouttaraM ceva dAna tiir| puvAvara viruko doso yaNa hv|uktH sthApakaH sAMtrataM vyaMsakamAha / sA sagaDatittirI vaM-sagaMsi heDammi hAra nAyavA vyaakhyaa|| sA zakaTatittirI vyaMsakahetau navati jnyaatvyetydraarthH| nAvAthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / jahA ego gAmejhago sagaDaM kahANa nareUNa NagaraM gl| teNa gacaMteNa aMtarA egA tittirI mazyA dihaa|so taM giNheUNa sagaDassa uvari pa.. Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| 657 paMdaramuM sthAnaka thayu. ( 15 ) temaja ( pariAe ke) paryAyaH eTale cAritraparyAya (aNavale ke0) avanadyaH eTale pAparahita . mATe gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana? evo vicAra karavo, e solamuM sthAnaka thayu. (16) temaja (gihiNaM ke0) gRhiNAM eTale gRhasthanA ( kAmanogA ke0) kAmanogAH eTale kAmanoga je te ( vahusAhA. raNA ke) vahusAdhAraNAH eTale cora, jAra, rAjA vigerene sarakhA ja . mATe evA gRhasthAzrama vaDe jhuM prayojana ? evo vicAra karavo. e sattaramuM sthAnaka thayu. (17) temaja gRhasthAzramamAM (punnapAvaM ke0 ) puNyapApaM eTale puNya pApa je te ( patte ke0) pratyeka eTale je kare tene be. arthAt mAtA, pitA strI ityAdikane arthe karelu pApa je kare beteneja lAge . (no ke0 ) are ( maNuANa ke0 ) manujAnAM eTale manupyornu ( jIvie ke) jIvitaM eTale zrAyuSya je te (aNicce ke0) anityaM eTale anitya evaM ( khalu ke0 ) nizcaye ne. kAraNa ke, te AyuSya ( kusaggajalavidhucaMcale ke0) kuzAgrajalaviMDucaMcalaM eTale darjanI aNI upara rahelA jalaviMSu samAna The. zrarthAt upakrama ghaNA hovAyI Au jalaviMsamAna caMcala . (ca ke0) punaH (jo ke) are! me (bahuM ke) bahu eTale ghaNuM (pAvaM ke0) pApaM eTale pApa arthAt saMklezavAluM evaM ( kamma khalu ke) karma khalu eTale cAritra mohanIya pramukha karma je te ja (paMgaDaM ke0) prakRtaM eTale kayuM . jethI cAritra lIdhA paThI paNa mane evI kucha bujhi utpanna thAya ne. (ca ke0 ) punaH ( no ke0) are (puSviM ke0) pUrva eTale pUrve ( kaDANaM ke0) kRtAnAM eTale karelA evA ( pAvANaM kammANaM ke0) pApAnAM karmaNAm eTale jJAnAvaraNIyAdi tathA azAtAvedanIyAdi pApakarmonuM tathA (sucimANaM ke0) puzcaritAnAM eTale pUrvanave pramAdakapAyAdikanA vazathI madyapAna pramukha je duSTakarma karelA hoya temanuM tathA (puppaDikaMtANaM ke0) HparAkAntAnAM eTale mithyAtva, avirati vigereyI prANivadha pramukha je karma kasyA hoya temanuM phala (vezttA khalu ke0) vedayitvA khalu eTale nogavyA paThIja (murako ke0) modaH eTale mokSa thAya The. paNa ( avezttA ke ) avedayitvA eTale pUrvokta karma lo. gavyA vinA moda (nadhi ke0) nAsti eTale nathI. (vA ke0) athavA pUrvokta kamoMne (tavasA ke ) tapasA eTale anazana pramukha tapasyA baDe (josazttA ke0) dApayitvA eTase khapAvIneja mokSa yAya , te vinA yato nazrI. e (thahArasamaM ke0 ) zraSTAdazaM eTale zraDhAramuM ( payaM ke0) padaM eTale pada (nava ke0) navati eTase thAya The. ||1||(c ke0) punaH (atra ke0) thA aDhAra sthAnakamAM kaddesa bAta upara ( silogo ke0) lokaH eTale loka je te (nava ke0) navati eTase ce. Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 rAya dhanapatasiMgha vahAurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa-43-mA. arthAt aDhAra sthAnamAM kahelI tathA na kahelI vAtano saMgraha karanAra zloka zrAgala kahIzuM te . // (dIpikA.) tatra prathama sthaankmaah| tadyathetyudAharaNe / haM no duHkhamAyAM pu.pra. jIvina iti / haMno shissyaamntrnne|muHkhmaayaamdhmkaalruupaayaaN kAladopAdeva phuHkhena kRleNa prakarSeNa udArajogApekSyA jIvituM zIlA upajIvinaH / prANina iti gamyate / narendrAdInAmapyanekaHkhaprayogadarzanAt / udArajogarahitena viTambanAprA. yeNa kugatihetunA kiM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti prathamaM sthAnam // 1 // atha dvitIyasthAnamAha / tathA laghava itvarA gRhiNAM kAmanogAH / kuHkhamAyA miti va. tate / santo'pi laghavastulAH prakRtyaiva tuSamuSTivadasArA itvarA alpakAlA gRhiNAM gRhasthAnAM kAmanogA madanakAmapradhAnAH zabdAdayo viSayA vipAkakaTavazca na devAnAmiva vipriitaaH| ataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti dvitIya sthAnam // 2 // atha tRtiiysthaanmaah| tathA nUyazca zAtabahulA mnussyaaH| nukteSvapi kAmalogeSu punarapi sukhAnilASiNa eva mnussyaaH| ataH kiM kaamnogaiH| saMpratyupeditavyamiti tRtIya sthAnam // 3 // atha caturthasthAnamAha / tathA zdaM ca me kuHkhaM na cirakAlopasthAyi navi. Syati / idaM ca anunnUyamAnaM mama zrAmaNyamanupAlayato phuHkhaM zArIramAnasaM karmaphalaM parISahajanitaM cirakAlamupasthAtuM zIlaM na naviSyati / zrAmaNyapAlanena parISahanirAkaraNAt karmanirjaraNAt saMyamarAjyasya prAptiH / itarathA mahAnarakAdau vipryyH| ataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti caturtha sthAnam // 4 // atha paJcamasthAnamAha / umajaNapuraskAra iti / nyuunjnpuujaa| pravrajito hi dharmaprajAvAt rAjAmAtyAdiniranyubAnAsanAJjalipragrahAdibhiH pUjyate / utpravrajitena tu nyUnajanasyApi svavyasanaguptaye'nyubAnAdi kAryam / adhArmikarAja viSaye vA veSTiprAyAt kukharakarmaNo niyamata eva ihaiva cedamadharmaphalam / ataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti paJcamaM sthAnam / evaM sarvatra yojanIyam // 5 // zratha SaSThaM sthAnamAha / vAntasya pratyApAnaM juktonitaparijoga ityrthH| ayaM ca zvazRgAlAdinuprANijirAcaritaH satAM nindyaH punrvyaadhiHkhjnkH| vAntAzca jogAH pravrajyAGgIkaraNena / etatpratyApAnamevaMcUtamevaM cintanIyamiti SaSThaM sthAnam // 6 // zratha saptamasthAnamAha / tathA adhogativAsopasaMpat / adhogatirnarakagatistiryaggatirvA tasyAM vsnmdhogtivaasH| etannimittanUtaM karma gRhyate / tasyopasaMpat / sAmIpyenAGgIkaraNaM yadetatpravrajanamevaM cintanIyamiti saptamaM sthAnam // 7 // zra Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 64 thASTamaM sthAnamAha / jo ityAmantraNe / gRhiNAM gRhasthAnAM dharmaH parama nirvRtijanako Duna eva / kiM kurvatAM gRhiNAm | gRhapAzamadhye vasatAm / atra gRhazabdena pAzakaspAH putrakalatrAdayo gRhyante / tanmadhye vasatAmanA dijavAnyAsAdakAraNaM snehavandhanametaccintanIya mityaSTamaM sthAnam // 8 // atha navamasthAnamAha / tathA prAtaH sadyoghAta viSUcikAdirogaH / se iti tasya gRhiNI dharmavandhurahitasya vadhAya vinAzAya navati / tathAvidhavadhazcAnekavadhaheturevaM cintanIyamiti navamaM sthAnam |||| sar dazamaM sthAnamAha / tathA saMkalpa iSTAniSTaviprayogaprApteyoM manaH savandhI zrAtaGkaH sa tasya gRhiNaH tathAceSTAyogAt mithyA vikalpAnyAsena pragrahAdiprAptervadhAya navatyetaccintanIyamiti dazamaM sthAnam // 10 // zrathaikAdazaM sthAnamAha / gRhavAso gRhAzramaH sopaklezaH saha upaklezena varttate yaH sa sopaklezaH / upaklezAH kRpipAzupAlyavANijyAdyanuSThAnagatAH parimatajanagarhitAH zItoSNazramAdayo ghRtalavaNa cintAdayazcetyevaM cintanIyamityekAdazaM sthAnam // 11 // atha dvAdazaM sthAnamAha / paryAya enirevopaklezai rahitaH / dIkSAparyAyo'nArastrI cintAparivarjitaH zlAghanIyo vi pAmiti cintanIyamiti dvAdazaM sthAnam // 12 // zratha trayodazaM sthAnamAha / tathA vandho gRhavAsaH / sadA taddhetvanuSThAnAt kozakArakITavadityevaM cintanIyamiti trayodazaM sthAnam // 13 // zratha caturddazaM sthAnamAha / tathA paryAyo modo nirantaraM kanigaDAnAmapagamanena muktavadityevaM cintanIyamiti caturddazaM sthAnam // 14 // atha paJcadazaM sthAnamAha / zrata eva gRhavAsaH sAvayaH sapApaH prANAtipAtamRpAvAdAdInAM paJcAnAmAzravANAM sevanAditi cintanIyamiti paJcadazaM sthAnam // 15 // zrava SoDazaM sthAnamAha / paryAya evamanavadyo'pApo'hiMsA dipAlanAtmakatvAdeta cintanIyamiti SoDazaM sthAnam // 16 // atha saptadazaM sthAnamAha / bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmajogA iti / gRhiNAM gRhasthAnAM kAmajogAH sAdhAraNAzcorarAjakulA disAmAnyAH / pUrvavadeta cintanIyamiti saptadazaM sthAnam // 17 // zrathASTAdazaM sthAnamAd / tathA pratyekaM puNyapApamiti / mAtApitRkalatrAdinimittamapyanuSTitaM puNyapApaM pratyekaM pRthak pRthak yenAnuSTitaM tasya kartureva taditi nAvArthaH / evamaSTAdazaM sthAnam // 18 // nava va silogo / javati cAtra zlokaH / yatreti zraSTAdazasthAnAnAM saMbandhe / uktAnuktasaMgrahapara ityarthaH / zloka iti ca jAtiparo nirdezastataca lokajAtiranekadAnavatIti prabhUta lokopanyAse'pi na virodhaH // ( TIkA. ) tadyayetyAdi / tadyacetyupanyAsArthaH / daMno duHkhamAyAM duHprajIvina 82 Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 rAya dhanapatasiMgha banAurakA jainAgamasaMgraha, jAga tAlIsa (43) mA.. zati / haMno ziSyAmantrANe / duHkhamAyAmadhamakAlAnyAyAM kAladopAdeva khena kRbNa prakarpaNodAranogApekSayA jIvituM zIlaM yeSAM te duHprajIvanaH / prANina iti gmyte| narendrAdInAmapyanekaduHkhaprayogadarzanAta / udAranogarahitena ca viDambanAprA. yeNa kugatihetunA kiM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti prathamaM nyAnam // 1 // tathA kha. ghava itvarA gRhiNAM kaamnogaaH|puHkhmaayaa miti vartate / santo'pi laghavastutrAH prakRtyeva tussmussttivdsaaraaH| itvarA alpkaalaaH| gRhiNAM gRhasthAnAM kAmanogA madanakAmapradhAnAH zabdAdayo viSayA vipAkakaTavazca na devAnA mitra vipriitaaH| ataH kiM gRhAzrameNeti saM. pratyupekSitavyamiti hitIyaM sthAnam // 2 // tathA nUyazca khAtibadulA manupyA mukhamAyAmitivarttata eva / punazca svAtivahulA mAyApracurA manuSyAiti prANino na kadAcihiya. mnhetvo'mii|tjhitaanaaN ca kiihksukhm|tthaa mAyAvandhahetutvena dAruNataro bandha iti kiM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti tRtIya sthAnam // 3 // tathA idaM ca me uHkhaM na cirakAlopasthAyi nvissyti|dN cAnunUyamAnaM mama zrAmaNyamanupAlayato chaHkhaM zArIramA nasaM karmaphalaM parISahajanitaM na cirakAlamupasthAtuM zIlaM naviSyati / zrAmANyapAlanena parISaha niraakRteH| karma nirjrnnaatsNymraajypraapteH|itrthaa mahAnarakAdo viparyayo'taH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti caturtha sthAnam ||4||tthaa umajaNa tti nyuunjnpuujaa| pravrajito hi dharmapranAvAkhAjAmAtyAdiniranyunAnAsanAJjalipragrahAdiniH pUjyate / utpravrajitena tu nyUnajanasyApi khavyasanaguptaye'nyuThAnAdi kAryamadhArmikarAjaviSaye vA veSTiprayoktuH kharakarmaNo niyamata eva ihaivedamadharmaphalamataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti paJcamaM sthAnam // 5 ||evN sarvatra kriyA yojniiyaa| tathA vAntasya pratyApAnaM nuktonitaparijoga ityrthH| ayaM ca zvazRgAlAdikumasattvAcaritaH satAM nindyo vyAdhiHkhajanakaH / vAntAzca jogAH pravrajyAGgIkaraNenaitatpratyApAnamapyevaM cintanIyamiti SaSThaM sthAnam ||6||tthaadhrgtivaasopsNpt| adhogatirnarakatiryaggatistasyAM vsnmdhogtivaasH| etannimittannUtaM karma gRhyte| tasyopasaMpat saamiipyenaanggiikrnnm| yadetautpravrajanamevaM cintanIyamiti saptamaM sthAnam // 7 // tathA urlanaH khalu no gRhiNAM dharma iti|prmaadbhultvaadurln ev| jo ityaamntrnne| gRhasthAnAM paramanivRtijanako dhrmH| kiMviziSTAnAmityAha / gRhapAzamadhye vasatAmityatra gRhazabdena pAzakalpAH putrakalatrAdayo gRhyante / tanmadhye vasatAmanAdinavAnyAsAdakAraNaM snehabandhanameta cintanIyamityaSTamaM sthaanm||nnaa tathA AtaGkAstasya vdhaaynvti|aatngkH sadyoghAtI vicikaadirogH| tasya gRhiNo dharmabandhurahitasya vadhAya vinAzAya navati / tathAvadhazcAnekavadhaheturevaM cintanIyamiti navamaM sthaanm||e||tthaa saMkalpastasya vadhAya navati / saMkalpa zSTAniSTaH Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| 651 viyogaprAptijo mAnasa AtaGkaH / tasya gRhiNastathAceSTAyogAnmithyA vikalpAnyAsena grahAdiprAptervadhAya navatyetaccintanIyamiti dazamaM sthAnam // 1 // tathA sopaklezo gRhivAsa iti|shopkveshaiH sopaklezo gRhAzramaH / upkkeshaaH| kRpipAzupAlyavANijyAunuTAnAnugatAHpaeikatajanagarhitAH zItosazramAdayo ghRtalavaNacintAdayazcetyevaM cintanIyamityekAdazaM sthAnam // 19 // tathA nirupakvezaH paryAya iti| etirevopaklezerahitaH prtrjyaapryaayH| zranAramnI kucintAparivarjitaH zlAghanIyo vichupAmityevaM cintanIyamiti chAdazaM sthaanm||1|| tathA vandho gRhivAsastakSetvanuSTAnAt kozakArakITavadityetacintanIyamiti trayodazaM sthAnam // 13 // // tathA mokSaH paryAyo'navarataM karma nigaDa vigamAnmuktavadityevaM cintanIyamiti caturdazaM sthAnam // 14 // // ataeva sAvayo gRhavAsa iti / sAvadyaH sapApaH prANAtipAtamRSAvAdAdipravRtteretacintanIyamiti paJcadazaM sthAnam // 15 // evamanavadyaH paryAya ityapApa ityarthaH / ahiMsA dipAlanAtmakatvAdetaccintanIya miti poDazaM sthAnam // 16 // tathA vahusAdhAraNA gRhiNAM kAmanogA iti / vahusAdhAraNAzcIrajArarAjakulAdisAmAnyA gRhiNAM gRhasthAnAM kaamnogaaH| pUrvavadityetaccintanIyamiti saptadazaM sthAnam // 17 // tathA pratyeka puNyapApamiti / mAtApitRkalatrAdinimittamapyanuSThitaM puNyapApaM pratyekaM pratyekaM pRthak pRthak yenAnuSThitaM tasya karturevaitaditi nAvArthaH / evamaSTAdazaM sthAnam // 10 / / etadantargato vRddhAniprAyeNa zeSagranthaH samasto'traiva / anye tu vyAcakSate / sopavezo gRhivAsa ityAdiSu paTsu sthAneSu sapratipadeSu sthAnatrayaM gRhyate / evaM ca / badusAdhAraNA gRhiNAM kAmanogA iti caturdazaM sthAnam // 14 // pratyekaM puNyapApamiti paJcadazaM sthAnam ||15||shepaannynidhiiynte| tathA anityaM khaluthanityameva niymtHonoityaamntrnne|mnussyaannaaN puMsAM jiivitmaayuH| etadeva vizeSyate / kuzAgrajala vinDacaJcalaM sopakramatvAdanekopajvaviSayatvAdatyantAsAram / tadalaM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti poDazaM sthAnam // 16 // tathA vahu ca khalu lo pApaM karma prakRtam / bahu ca / cazabdAta ziSTam / khaluzabdo'vadhAraNe / vadeva pApaM karma cAritramohanIyAdi prakRtaM nirmitaM mayeti gamyate / zrAmaNyaprAptAvapyevaM kupavuchipravRtteH / nahi pranRtaviSTakarmarahitAnAmevamakuzasA bujhirnavatyato na kiMcit gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti satadarza myAnam / tathA pApAnAM cetyAdi / pApAnAM cApuNyarUpANAM cazadAtpuNyarUpANAM ca bala no kRtAnAM karmaNAm / khaluzabdaH kAritAnumatavizeSaNArthaH / lo iti shissyaamntrge| kRtAnAM manovAkAyayogeroghato nirtitAnAM karmaNAM jJAnAvaraNIyAdyazAnavaMdanIyAdInAM prAk pUrvamanyajanmasu puzcaritAnAm / pramAdakapAyajapuzcaritajanitAni 'zva Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. ritAni / kAraNe kAryopacArAt / izvaritatUni vA aritAni / kArya kAraNopacArAt / evaM duHparAkrAntAnAM mithyAdarzanAvira tijahuH parAkrAntajanitAni duH parAkrAntAni / deto phalopacArAt / duHparAkrAntahetU ni vA duHparAkrAntAni phase hetUpacArAt / iha ca duzcaritAni madyapAnAzlI lAnRtajApaNAdI ni / duHparAkrAntAni badhabandhanAdIni / tadamISAmevaMbhUtAnAM karmaNAM vedayitvAnubhUya / phalamiti vaakyshessH| kim / moko javati pradhAnapuruSArthI javati / nAstyavedayitvA na javatyananubhUya / zranena sakarmakamokSavyavachedamAda / iSyate ca khalpakarmopetAnAM kaizcitsahakAri nirodhatastatphalAdAnavAdi nistattadapi nAstyavedayitvA mokSastathArUpatvAt / karmaNaH khaphalAdAne karmatvAyogAt / tapasA vA patvA anazana prAyazcittAdinA vA viziSTakSAyopazamikazunanAvarUpeNa tapasA pralayaM nItvA / iha ca vedanamudayaprAptasya vyAdherivAnArabdhopakramasya kramazo'nanya nibandhana pariklezena tapaH / rUpaNaM tu samyagupakrameNAnudIrNodI raNadoSarUpaNavadanyanimittamakrameNAparikleza mityatastapo'nuSTAnameva zreya iti na kiMciddAzrameaiti saMpratyupeditavyamityaSTAdazaM padaM bhavatyaSTAdazaM sthAnaM javati / navati cAtrazlokaH / zratretyaSTAdazasthAnArthavyatikara uktAnuktArthasaMgrahapara ityarthaH / zloka iti ca jAtiparo nirdezaH / tataH zlokajAtiranekanedA javatIti prabhUtazlokopanyAse'pi na virodhaH // jayA ya cayaI dhammaM, praNako nogakAraNA // se taba muni bAle, prAya nAvabunAi // 1 // ( zravacUriH ) yadA caivamaSTAdazavyAvarttanakAraNanAve'pi tyajati cAritradharmama nAryo mlecchaceSTitaH sa teSu jogeSu mUrtito bAlo'jJa zrAgAmikAlaM nAvabudhyate // 1 // (artha. ) te yA rIte. jayA ca ityAdisUtra upara kahela aDhAra sthAnaka vicAra karavA yogya batA paNa ( ko ke0 ) anAryaH eTale mleba nathI paNa mleba sarakhA je sAdhu ( jogakAraNA ke0 ) jogakAraNAt eTale zabda, sparza pramukha viSaya jogavavAnA hetuthI ( dhammaM ke0 ) dharmaM eTale cAritra dharma pratye ( jayA ke0 ) yadA. e. Taye jyAre ( cayai ke0 ) tyajati eTale tyAga kare. tyAre ( bAle ke0 ) bAlaH eTale ajJa evA ( se ke0 ) saH eTale te sAdhu ( taba ke0 ) tatra eTale te zabda pramukha viSayAne viSe ( muchie ke0 ) mUrjitaH eTale mUrchA karatA batA ( zraya ke0 ) - yati eTale AvatA kAla pratye ( nAvabuna ke0 ) nAvabudhyate eTale samyakU prakAre jANe nahiH // 1 // Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike prathamA culikA / 683 ( dIpikA.) yadA caivamaSTAdazasu sthAneSu vyAvarttanakAraNeSu satkhapi yo bAlo'jho dharmaM cAritralakSaNaM jahAti tyajati / sa zrAyatimAgAmikAlaM nAvabuddhyate samyag nAvagachati / kiMbhUto vAlaH / zranArya iva anAryo mleTaceSTitaH / kimarthaM dharmaM tyajatI - tyA | vogakAraNAya zabdA dijoga nimittam / kiMbhUto vAlaH / tatra mUrtitaH / teSu' jogeSu mUrtito ddhaH // 1 // ( TIkA. ) jayA atti sUtram / asya vyAkhyA / yadA caivamapyaSTAdazasu vyAvartta - kAraNeSu satsvapi jahAti tyajati dharmaM cAritralakSaNam / anArya ityanArya zvAnAyo mlettcessttitH| kimarthamityAha / jogakAraNAcchabdA dinoganimittaM sa dharmatyAgI tatra teSu jogeSu mUrtito gRddho bAlo'jJa zrAyatimAgAmikAlaM nAvabuddhyate na samyagavagacchatIti sUtrArthaH // 1 // jayA nAvina do, do vA pani bamaM // savadhammaparino, sa paccA paritappar3a // 2 // ( zravacUriH ) yadAvadhAvito'pasRto javati saMyama sukha vibhUteH / utpranajita ityarthaH / indravatpatitaH kSmAM svavijavajraMzAt / sarvadharmebhyaH paribhraSTaH sa pazcASTo mUtvA manAgmohAvasAne paritapyate // 2 // ( . ) teja kahe . jayA ityAdi sUtra. ( ThamaM ke0 ) mAM eTale bhUmine viSe ( pa Di ke0 ) patitaH eTale paDelA evA (iMdo vA ke0 ) iMdro vA eTale devarAja iMdranI peThe arthAt iMdra jema potAnA iMdrapadathI bhraSTa thane yA mRtyulokamAM patana pAme, tema ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre pUrvokta sAdhu je te ( udAvirDa ke0 ) zra vadhAvitaH eTale nIkalI gaelA, arthAt cAritrayI RSTa evA ( hor3a ke0 ) javati eTase thAya The. tyAre ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu ( sahadhammaparigraho ke0 ) sadharmapariSTaH eTale khaMti, prasava, maddava pramukha pUrve yAcarelA sarva dharmaya pariSTa yA batA ( pachA ke0 ) pazcAt eTale pAThalacI ( paritappar3a ke0 ) paritapyate eTa' yA me zuM kasyuM evI rIte pastAvo kare The. // 2 // : ( dIpikA. ) etadeva darzayati / yadA cAvadhAvito'pato javati yaH / ko'rthaH / saMyama sukha vibhUteH sakAzAtpratrajita ityarthaH / tadA indro vA devarAja eva zarmA patitaH / svavimAna vinavavaMzena namo patita iti bhAvaH / kiM0 vaH / sarvadharmapariSTaH / sarvadharmanyaH kSAntyAdijya yAne vitejyo'pi yAvatpratijJamananupAlanAt / lokikanyo Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. vA gauravAdinyaH parijraSTaH srvtshshyutH| patito nUtvA pazcAt manAna modasyAnte sa paritapyate / kimidaM mayA kAryaM kRtamityanutApaM karoti // 2 // (TIkA.) etadeva darzayati / jaya tti sUtram / vyAkhyA / yadA cAvadhAvito'pasRto javati saMyamasukhavinUteH / utpravrajita ityarthaH / inDo veti devarAja zva patitaH kSmAM gataH svavijavajrazena nUmau patita iti jAvaH / damA nUmiH / sarvadharmaparicaSTaH sarvadharmenyaH dAntyAdinya Ase vitecyo'pi yAvatpratijJamananupAlanAt laukikecyo'pi vA gauravAdinyaH parijraSTaH sarvatazzyutaH sa patito nUtvA pazcAnmanAg mohAvasAne pritpyte| kimidamakArya mayAnuSThitamityanutApaM karotIti sUtrArthaH // 2 // jayA avaMdimo doza, pattA ho avNdimo|| devayA va cuA gaNA, sa pacA pritppsh||3|| (zravacUriH) yadA ca vanyo navati zramaNaparyAyastho narenmAdInAM pazcAnavatyuniSkrAntaH sannavandhaH / tadA ca devateva sthAnacyutA satI pazcAtparitapyata zati pUrvavat // 3 // (artha.) je sAdhu (jayA ke0) yadA eTale jyAre cAritra rUDI rIte pAlatA hoya tyAre prathama to (vaMdiu~ ke0) vandyaH eTale vaMdanA karavAne yogya evA (hoza ke0) navati eTale thAya. ( ya ke0) ca eTale ane (palA ke0) pazcAt eTale pAulathI arthAt cAritrano tyAga kare tyAre ( avaMdimo ke0) avandyaH eTale vandanA karavA yogya nahi evA ( hoi ke) navati eTale thAya. ( sa ke0) saH eTale te sAdhu (gaNA ke) sthAnAt eTale potAnA sthAnakathI (cuzrA ke0) cyutA eTale jraSTa thaela evI (devayA va ke0) devateva eTale devatAnI peThe (palAke) pazcAt eTale pAulathI (paritappara ke.) paritapyate eTale pastAvo kare je. // 3 // (dIpikA.) yadA ca yaH saMyamavAn san narendrAdInAM vandyo javati / sa pazcAsunniSkrAntaH saMyamarahitaH sannavandyo navati / pazcAt sa paritapyate ca / kiMvat / sthAnacyutA satI invarjA devateva / paritApArthaH pUrvavat // 3 // . . (TIkA.) jayA atti sUtram / asya vyAkhyA / yadA ca vandyo navati / zramaNaparyAyastho narendrAdInAM pazcAnavatyuniSkrAntaH sannavandhastadA devateva kA ciAda, nva rjA sthAnacyutA stii| sa pazcAtparitapyata ityetatpUrvavadeveti sUtrArthaH // 3 // . Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| 655 jayA a pUzmo hoi, panA hoza apuushmo|| rAyA va rajapapnaho, sa panA pritppsh||4|| (zravacUriH ) yadA ca pUjyo vastrannaktAdyairlokAnAmiti zepaH / pazcAnavatyutpatra jitaH sannapUjyaH / rAjeva rAjyapranraSTo mahato nogaachipmuktH| sa pshcaatpritpyte||4|| - (artha.) temaja jayA ityAdi sUtra. (zra ke0) ca eTale valI je sAdhu cAricanA pranAvathI prathama ( jayA ke ) yadA eTale jyAre (pUzmo ke0) pUjyaH eTale pUjA karavA yogya evA (hoza ke) navati eTale thAya The. ane (paThA ke0) pazcAt eTale cAritrayI ghraSTa yayA paThI (apUzmo ke0) apUjyaH eTale pUjA karavA yogya nahi evA ( ho ke0) navati eTale thAya . ( sa ke0) saH eTale te sAdhu (rajApatako ke0 ) rAjyapracaSTaH eTale rAjyathI vraSTa thaela evA (rAyA va ke) rAjeva eTale rAjAnI peThe (pahA ke0 ) pazcAt eTale pAulathI (paritappaz ke) paritapyate eTale pastAya . // 4 // (dIpikA.) yadA capUjyo navati lokAnAM vstrpaatraaditiH| kutaH / sAdhudharmamAhA. tmyAt / sa utpravrajitaH sannapUjyo navati lokAnAmeva / ka zva / rAjyapranraSTo mahato jogAThiyukto rAjevApUjyo navati / punaH sa pazcAt paritapyate ca pUrvavat // 4 // (TIkA. ) tathA jaya tti sUtram / asya vyaakhyaa| yadA ca pUjyo navani vastrajaktAditiH zrAmaNyasAmarthyAlokAnAM pazcAnavatyutpravrajitaH sannapUjyo lokAnAmeva / tadA rAjeva rAjyapranaSTaH / mahato nogAchipramuktaH sa pazcAtparitapyata iti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 4 // jayA amANimo hoi, patA ho amaannimo|| sihi va kabbaDe bUDho, sa panA paritappaH // 5 // (zravacUriH) yadA ca mAnyo'nyuThAnAjhAkaraNAdinA / pazcAnnavatyamAnyantatparityAgena / tadA zreSTIva karvaTe chuprasanniveze kSiptaH sanparitapyate // 5 // (artha.) temaja jayA ityAdi sUtra. (zra ke0) ca eTale balI je sAdhu zIlanA prajAvadhI prathama (jayA ke0) yadA eTale jyAre (mANimA ke0) mAnyaH paTale thAsana thApavaM, yAjhA mAnavI ityAdi prakAra baDe mAna zrApavA yogya thAya The. ane ( pachA ke0 ) pazcAt eTale jhIlacI braSTa yA paThI (yamANimo ke0) yamAnyaH eTale mAna yApavA yogya nahi evA (hoi0) navati paTale yAya . Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. vA gauravAdinyaH parighraSTaH sarvatazyutaH / patito jUtvA pathAt manAgU mohasyAnte sa paritapyate / kimidaM mayA kAryaM kRtamityanutApaM karoti // 2 // (TIkA.) etadeva darzayati / jaya tti sUtram / vyAkhyA / yadA cAvadhAvito'pasR. to navati saMyamasukhavinUteH / utpravrajita ityarthaH / inDo veti devarAja va patitaH mAM gataH kha vinavabaMzena nUmau patita iti nAvaH / damA nUmiH / sarvadharmaparicaSTaH sarvadharmenyaH dAntyAdinya Asevitecyo'pi yAvatpratijJamananupAlanAt laukikecyo'pi vA gauravAdinyaH parijraSTaH sarvatazcyutaH sa patito nUtvA pazcAnmanAga mohAvasAne pritpyte| kimidamakArya mayAnuSThitamityanutApaM karotIti sUtrArthaH // 2 // jayA avaMdimo hoi, panA hoi avNdimo|| devayA va cuA gaNA, sa panA paritappA // 3 // (zravacUriH) yadA ca vandyo javati zramaNaparyAyastho narendrAdInAM pazcAnavatyuniSkrAntaH sannavandhaH / tadA ca devateva sthAnacyutA satI pazcAtparitapyata zati pUrvavat // 3 // (artha.) je sAdhu (jayA ke0) yadA eTale jyAre cAritra rUDI rIte pAlatA hoya tyAre prathama to (vaMdiu~ ke) vandyaH eTale vaMdanA karavAne yogya evA (hoza ke0) navati eTale thAya. ( ya ke) ca eTale ane (palA ke0) pazcAt eTale pAlathI arthAt cAritrano tyAga kare tyAre (avaMdimo ke0) avandyaH eTale vandanA karavA yogya nahi evA ( ho ke) navati eTale thAya. ( sa ke) saH eTale te sAdhu (gaNA ke ) sthAnAt eTale potAnA sthAnakathI (cuzrA ke) cyutA eTale jraSTa thaela evI (devayA va kem) devateva eTale devatAnI peThe (pahAke) pazcAt eTale pAlathI (paritappa ke0.) paritapyate eTale pastAvo kare be. // 3 // (dIpikA.) yadA ca yaH saMyamavAn san narenmAdInAM vandyo javati / sa pazcAmunniSkrAntaH saMyamarahitaH sannavanyo navati / pazcAt sa paritapyate ca / kiMvat / sthAnacyutA satI invarjA devateva / paritApArthaH pUrvavat // 3 // (TIkA.) jayA atti sUtram / asya vyAkhyA / yadA ca vandyo navati / zramaNaparyAyastho narendrAdInAM pazcAnavatyuniSkrAntaH sannavandhastadA devateva kA cidi.. njavarjA sthAnacyutA stii| sa pazcAtparitapyata ityetatpUrvavadeveti sUtrArthaH // 3 // Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike prathamAdhyayanam / AA I 1 kiviNa garaM po / so egeNa nagaraghutte puchi kahaM sagaDatittirI lana / | teNa gAmellaeNa nama / tappA DuyAliyAe lanati / tarja te sarika AhazittA / sagaDaM tittirIe saha gahiyaM / ettilago caiva kila esa vaMsago tti / guravo jati / ta so gAmego dIemaesa | taba ya ego mUladevasarikho maNuso Aga te so dio | teNa putri / kiM priyAyasi are devAppiyA / te jayiM zrahamegeNa goheNa imeNa pagAreNa baliu~ / teNa naNiyaM / mA bIhiha tappADuyAliyaM tumaM sovayAraM magga / mAzvANaM sirakAvirDa evaM navajatti jaNiUNa tassa sagAsaM garja na'NiyaM caNeNa mama jai sagaDe hiyaMto me zyANiM tapaNA yAtriyaM sovayAraM davAve hi / evaM ho ti | gharaNI mahilA saMdiThA / alaMkiya vinUsiyA parameNa viSaeSa essa tapAyA liyaM dehi / sA vaNasamaM uvahiyA / tarja so sAgaDi jati / mama aMgulI binnA / imA cIreNa veDhiyA Na sakkemi uDuyAlenaM tumaM ayAlinaM dehi / magge AliyA tehatreNa gahiyA / gAmaM teNa saMpachi logassa ya kahe / jahA mae satittirIgeNa sagaDe gahiyA tappANADuyAliyA / tAhe te dhutte sagaDaM visa-iyaM / taM ca pasAeUNa jadyA yittiyA / esa puNa lUsa caiva kahANyavaseNa jarji / esa lorDa logutare vicaraNakaraNANuyoge kustutinAviyassa tassa tahA vaMsago padyati / jahA saMmaM paDivas | davAuge puNa kuppAvayaNi coiyA / jahA ja jipavo ghiDo vittaM jIvevi ghaDevi dosuvisese vahaiti / te attalattaNeNa jIvaghaDANaM gataM navati / hAvA vatiritto jIvo teNa jIvassa nAvo navaiti / esa kila eddahametto ceva vaMsago / lUsageNa puNa eka imaM uttaraM jAtivaM / jai jIvaghaDA vitte vati / tamhA tesimegattaM saMjJAvehi / evaM te sabajAvANaM gataM javati / kahaM ghaDo po piramANU pisie khaMdhe evaM sabanAvesu vivo vaha tti kAuM kiM savajAvA egI - tu / sIso kahaM puNa evaM jANiyAM sabanAvesu vivo vaha naya te e-gIjavaMti / zrayari yAda | gaMtA evaM sijhara eka dito / khavaNassa va-esaI puNakhadiro palAso vA evaM jIvo vi piyamA vivo pue jIvo hodyanna vA dhamAdhammAgAsAdINaM ti / ukto vyaMsakaH / sAMprataM lUSakamadhikRtyAha / tausagavaMsagalUsaga heummi ya moya ya puNo // 88 // vyAkhyA // trapuSavyaMsakaprayoge punarluSake detau ca modako nidarzanamiti gAthAdarArthaH / nAvArthaH kthaankaadvseystccedm| jahA ego maNuso taDasAeM jarie sagaDeNa nayaraM pavisa3 / so paMvito dhutte jasai / jo eyaM tajasAe sagaDaM khAiyA tassa tumaM kiM Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / imo // jayA imo doi, paccA do rAyA va rakapano, sa paccA paritappa // 4 // 6yya ( avacUriH ) yadA ca pUjyo vastraktAdyairlokAnAmiti zeSaH / pazcAdbhavatyutpratra jitaH sannapUjyaH / rAjeva rAjyapraSTo mahato jogAdvipramuktaH / sa pazcAtparitapyate // 4 // ( artha. ) temaja jayA ityAdi sUtra. ( a ke0 ) ca eTale valI je sAdhu cAricanA prajAvathI prathama ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( pUimo ke0 ) pUjyaH eTale pUjA karavA yogya evA ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be. ane (pachA ke0 ) pazcAt eTale cAritrayI RSTa thayA paDhI ( azmo ke0 ) apUjyaH eTale pUjA karavA yogya nahi evA ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be. ( sa ke0 ) saH eTale sAdhu (-ro ke0 ) rAjyapranaSTaH eTale rAjyathI RSTa yaela evA ( rAyA va ke0 ) rAjeva eTale rAjAnI peThe ( pachA ke0 ) pazcAt eTale pAlathI ( paritappa ke0 ) paritapyate eTale pastAya be // 4 // (dIpikA.) yadA ca pUjyo javati lokAnAM vastrapAtrAdiniH / kutaH / sAdhudharmamAhAtmyAt / sa utpravrajitaH sannapUjyo javati lokAnAmeva / ka iva / rAjyapracaSTo mahato jogAdviyukto rAjevApUjyo javati / punaH sa pazcAt paritapyate ca pUrvavat // 4 // ( TIkA. ) tathA jayatti sUtram / asya vyAkhyA / yadA ca pUjyo javati vastraz2aktAdiniH zrAmaNyasAmarthyAlokAnAM pazcAdbhavatyutpravrajitaH sannapUjyo lokAnAmeva / tadA rAjeva rAjyapracaSTaH / mahato jogAdvipramuktaH sa pazcAtparitapyata iti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 4 // jayA mANimo hoi, pacA hoi pramANimo // siddhi va kabbaDe bUDho, sapA paritappaM // 5 // . ( avacUriH ) yadA ca mAnyo'nyuThAnAjJAkaraNAdinA / pazcAdbhavatyamAnyastatpariMtyAgena / tadA zreSTha karbaTe kudrasanniveze diptaH sanparitapyate // 5 // ( . ) temaja jayA ityAdi sUtra. ( a ke0 ) ca eTale valI je sAdhu zIlanA prajAvathI prathama ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( mANimo ke0 ) mAnyaH eTale zrAsana Apa, AjJA mAnavI ityAdi prakAra vaDe mAna ApavA yogya thAya be, ane ( pachA ke0 ) pazcAt eTale zIlathI RRSTa thayA paDhI ( amANimo ke0 ) * amAnyaH eTale mAna ApavA yogya nahi evA ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be. 1 1 1 i Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (sa ke.) saH eTale te sAdhu ( kavaDe ke ) karvaTe eTale ghaNA ja kucha evA gAmaDAmAM (bUDho ke) diptaH eTale paDelo evA (sihi va ke) zreSThIva eTale zreSThinI peThe ( pachA ke0) pazcAt eTale pAThalathI ( paritappara ke) paritapyate eTale pastAya // 5 // .. (dIpikA.) yadA ca mAnyo navatyajyubAnAjhAkaraNAdinA mAnanIyaH syAThI. lAdiprajAvena / pazcAhIlAdiparityAgenAmAnyaH syAt / kiMvat / zreSTivat / zreSThIva / yathA zreSThI karvaTe kSipto mahAkuSasaM niveze dipto'mAnyo javati / punaH pazcAt parita. pyate / tamcIlAdiparityAgyapi // 5 // - (TIkA.) tathA jaya tiM sUtram / asya vyAkhyA / yadA ca mAnyo javatyacyubAnAzAkaraNAdinA mAnanIyaH zIlapranAveNa, pazcAnnavatyamAnyastatparityAgena tadA zreSThIva karbaTe mahAnuasaMniveze kSiptaH san pazcAtparitapyata ityetatsamAnaM pUrveNeti sUtrArthaH // 5 // jayA athera hoza, smshkNtjuvnno|| manu va galiM galittA, sa paDA paritappa // 6 // (avacUriH ) yadA ca sthaviro navati sa tyaktasaMyamo vayaHpariNAmena / etadvizeSadarzanAyAha / samatikrAntayauvana ekAntastha virajAvastadA vipAkakaTutvAnmatsya zva galaM gilitvAnigRhya tathAvidhakarmalohakaMTakavikaH san sa pazcAtparitapyate / gAtheyaM bRhakRttau laghuvRttau ca noktA // 6 // (artha.) jayA ityAdi sUtra. ( a ke) ca eTale valI je sAdhu ( jayA ke0) yadA eTale jyAre (samakaMtajuvvaNo ke0) samatikrAntayauvanaH eTale nIkalI ga De juvAna avasthA jemanI evA ane mATeja (thera ke) sthaviraH eTale sarvathA vRka thayA batA saMyamano tyAga kare . ( sa ke0) saH eTale te sAdhu (galiM ke0) galaM eTale lohaDAnA kAMTA upara rAkhela mAMsane (gavittA ke0) gilitvA eTale galIne (va ke) zva eTale jema ( maba ke0) matsyaH eTale mana pastAya , tema viSaya jogano pariNAma kaDavo hovAthI ( pachA ke0) pazcAt eTale pAlathI (pa. ritappara ke.) paritapyate eTale pastAya . // 6 // - (dIpikA. ) yadA ca sthaviro navati muktasaMyamo vayasaH pariNAmena / etadvizeSapradarzanAyAha / kiMnUtaH stha viraH / samatikAntayauvana ekAntastha virajAvaH / tadA Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| 657 jogAnAM vipAkaTukatvAt paritapyate / ka zva / matsya zva / yathA matsyo bamizaM gilitvA anigRhya tathAvidhakarmadohakaMTakavidhaH san pazcAt paritapyata iti / etadapi pUrveNa samAnam // 6 // (TIkA.) jaya ti sUtram / asya vyAkhyA / yadA ca sthaviro javati. saM tyaktasaMyamo vayaHpariNAmena / etahizeSapratipAdanAyAha / samatikrAntayauvana ekAntasthavira zati jaavH| tadA vipAkakaTukatvAnogAnAM matsya va galaM baDizaM gilittvAnigRhya tathAvidhakarmalohakaMTakavikaH sanpazcAtparitapyata ityetadapi samAnaM pUrveNeti suutraarthH||6|| jayA a kukumuMbassa, kutattIdiM vidmm|| habI va baMdhaNe bacho, sapanA paritappa // 7 // (artha.) eja prakaTa kahe . jayA ityAdi sUtra. saMyamano tyAga karanAra sAdhu (jayA ke) yadA eTale jyAre (kukuhu~bassa ke0) kukuTumbasya eTale mAga kuTuMbanA parivAranI ( kutattIhiM ke) kutatiniH eTale mAThI ciMtAu~thI (vihamma ke) vihanyate eTale haNAya . tyAre (sa ke0) saH eTale te sAdhu (baMdhaNe ke0) bandhane eTale viSayanI lAlacathI bandhanamAM (bako ke0) bakaH eTale sapaDA gaela evA ( habI va ke0 ) hastIva eTale hAthInI peThe ( pachA ke0) pazcAt eTale pAbalathI (paritappara ke) paritapyate eTale pastAya . // 7 // (dIpikA.) etadeva spaSTayati / yadA ca kukuTumbasya kutsitakuTumbasya kuta: ptitiH kutsitacintAjirAtmanaH saMtApakAriNInirvihanyate viSayajogAn prati vighAtaM nIyate / tadA sa muktasaMyamaH san paritapyate pazcAt / ka zva / yathA istI kukuTumbabandhanabaddhaH paritapyate // 7 // puttadAraparIkinno, modsNtaannsNt|| paMkosanno jadA nAgo, sa paDA paritappA // 7 // (avacUriH) etadeva spaSTayati / putradAraparikINoM viSayasevanAt putrakalatrAdiniH sarvato vikSiptaH / mohasaMtAnasaMtato mohanIyakarmapravAheNa vyaaptH| paGkAvasanno yathA nAgaH kardama nimagno vanagaja zva / sa pazcAtparitapyate / hA hA kiM mayedamasamaJjasamanuSThitamiti // 7 // .... 1:- A gAthA bRhakRttimAM tathA avacUrimAM dekhAtI nathI. ... . . . . . . . . . Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. : (.) puttadAra ityAdi sUtra. saMyamano tyAga karanAra ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu je te ( puttadAraparI kinno ke0 ) putradAraparikIrNaH eTale putra tathA strIvaDe parivarelo ne ( mohasaMtAna saMta ke0 ) mohasaMtAnasaMtataH eTale darzanamohinI pramukha karmapravAhamAM paDelo evo thayo bato ( jahA ke0 ) yathA eTale jema ( paMkosanno ke0 ) paGkAvasannaH eTale kAdavamAM khutI gaela evo ( nAgo ke0 ) nAgaH eTale hAthI pastAya be, tema (pachA ke0 ) pazcAt eTale pAThalathI ( paritappara ke0 ) paritapyate eTale pastAya be // 8 // ( dIpikA. ) punarAha / muktasaMyamaH pazcAtparitapyate / hA hA kiM mayedamasamaJjasamanuSThitam / kiM0 / putradAraparikIrNaH / viSayasevanAtputrakalatrAdiniH sarvato vikSiptaH / punaH kiMbhUtaH / mohasaMtAnasaMtato darzanamohanIyAdikarmapravAheNa saMtaptaH / ka zva paritapyate / yathA nAgo hastI paGkAvasannaH kardamamanaH san paritapyate 8 // ( TIkA. ) etadeva spaSTayati / puttadAra ti sUtram / asya vyAkhyA / putradAraparikIrNo viSayasevanAtputrakalatrAdiniH sarvato vikSiptaH / mohasaMtAna saMtato darzanAdi - mohanIya karmapravAheNa vyAptaH / ka iva / paGkAvasanno nAgo yathA kardamAvamagno vanagaja zva / sa pazcAtparitapyate / hA hA kiM mayedamasamaJjasamanuSThitamiti sUtrArthaH // 8 // yA gaNI DhuMto, nAviNA bahussu // jai daM ramaMto paricAe, sAmanne jipadesie // e|| ( zravacUriH ) kazcitsacetana evaM tapyata ityAha / yAsmin divase'hamAcAyo javeyaM jAvitAtmA prazastayogabhAvanA niH bahuzruta ujayaloka hitabahAgamayuto yadyahamara miSyaM ratimakariSyam / paryAye pravrajyArUpe zrAmaNye zramaNasaMbandhini jinadezite // e // (a.) ko sacetana valI evI rIte pastAya ema kahe be. aU ityAdi sUtra. ( ahaM ke0 ) ahaM eTale huM ( zrazrA ke0 ) adya tAvat eTale AjasudhI to ( gaNI ke0 ) gaNiH eTale AcArya ( DhuMto ke0 ) syAM eTale yAta. zuM kasyuM hota to te kahe be. ( ja 0 ) yadi eTale jo ( zrahaM ke0 ) ahaM eTale huM ( jAviSThAppA ke 0 . ) jAvitAtmA eTale zubhayoganI jAvanA vaDe zrAtmAne viSe jAvanA karanAro evo ane ( bahussu ke0 ) ) bahuzrutaH eTale yA loka paralokane viSe hitakArI evA agyAra aMga pramukha bahu zrAgamane dhAraNa karato bato ( jiedesie ke0 ) Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike prathamA cUlikA / 65 1. jinadezite eTale jinajagavAne upadeza karela evA, ( sAmane ke0 ) zrAmaNye eTale zramaNa saMbaMdhI (parizrAe ke0 ) paryAye eTale cAritra paryAyane viSe ( ramaMto ke0 ) aramiSyaM eTale ramI rahata, arthAt rUDI rIte cAritra pAlata to AcArya yAta. // // ( dIpikA.) kazcit sacetano nara evaM ca paritapyata ityAha / zrahamadya tAvada - smin divase gaNI syAmAcAryo naveyam / yadi paryAye pravrajyArUpe zraramiSyaM ratimakariSyam / kiMviziSThe paryAye / zrAmaye zramaNasaMbandhini / punaH kiMbhUte | jinadezite tIrthakara prarUpite / na zAkyAdirUpe / kiMbhUto'ham / jAvitAtmA / prazastayoganAvanAta AtmA yasya saH / punaH kiMbhUtaH / bahuzrutaH / ujayaloka hitabahA mayukta iti // // (TIkA.) kazcit sacetanatara evaM ca paritapyata ityAha / zrati sUtram / asya vyAkhyA / zradya tAvadahamadyAsmin divase / zrahamityAtma nirdeze | gaNI syAmAcAryo naveyam / jAvitAtmA prazastayogabhAvanA jiH / bahuzruta janayaloka hitabahrAgamayuktaH / yadi kiM syAdityata Aha / yadyahamara miSyaM ratimakariSyaM paryAye pravrajyArUpe / so'nekada ityAha / zrAmaNye zramaNAnAM saMbandhini / so'pi zAkyA dineda jinna ityAha / jinadezite nirgranthasaMbandhinIti sUtrArthaH // ee // I devalogasa mANo, pariyAna madesi // rayANaM prarayANaM caM, mahAnarayasAriyo // 10 // ( zravacUriH ) etatsthirIkaraNArthamAha / devalokasadRza eva paryAyaH pravrajyArUpo maharSINAM ratAnAM saktAnAm / paryAya eveti gamyate / yathA devaloke devAH prekSaNakAdivyApRtA stiSThanti tathA pratyupekSaNAdau sAdhavaH / aratAnAM ca jAvataH sAmAcAryA - masaktAnAM cazabdAdviSayehUnAM ca jina liGgavimbakAnAM mahAnarakasadRzaH / tatkAraNatvAt mAnasaDuHkhAtirekAt // 10 // ( artha. ) sAdhunA cittanI sthiratAne artha kahe be. devaloga ityAdi sUtra. ( a ke0 ) ca eTale valI ( rayANaM ke0 ) ratAnAM eTale sAmAcArIne viSe prIti rAkhanArA (mahe siNaM ke0 ) maharSINAM eTale rUDI rIte cAritra pAlanAra munirAjoneM ( parizrAe ke0 ) paryAyaH eTale cAritraparyAya je te ( devalogasamANo ke0 ) devaloka sarakho . tAtparya e be ke, jema devalokamAM devatA nATaka pramukha jovAmAM mana niraMtara AnaMdamAM rahe be, dInapaeM pAmatA nayI. tema jalA sAMdhurja pa Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 660 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa 43- mA. jAvI paDile pramukha kriyAne viSe Asakta rahI zrAnaMdamAM kAlanirgamana kare The. mATe munirAjano cAritra paryAya svargasukhasamAna The. temaja ( zrarayANaM ke0 ) ara tAnAM eTale sAmAcArIne viSe prIti na rAkhanAra evA ( a ke0 ) ca eTale ane viSayane viSeyAsakta thaela evA sAdhurjane cAritra paryAya je te ( mahAnarayasA riso ke0 ) mahAnarakasadRzaH eTale raurava pramukha narakasamAna duHkhadAyI . // 10 // ( dIpikA. ) avadhAnotprekSiNaH sthirIkaraNArthamAha / maharSINAM susAdhUnAM paryAye saMyame ratAnAmAsaktAnAM paryAyo devalokasamAnaH / zrayamarthaH / yathA devaloke devA nATakAdivyApRtAH santo'dInamanasa stiSThanti / tathA susAdhavo'pi tato'dhikajAvataH pra syupekSaNAdikriyAvyApRtA zradInamanasa stiSThanti / katham / upAdeya vizeSatvAt pra syupekSaNAdeH / tathA paryAye'ratAnAM ca jAvataH sAmAcAryAmasaktAnAm / cazabdAd viSayAbhilASiNAM ca / jagavaliGgavirumbakAnAM kudraprANinAM paryAyo mahAnarakasadRzo rauravAditulyaH / tatkAraNatvAd mAnasaDuHkhAtirekAt, tathA virumvanAcceti // 10 // ( TIkA.) zravadhAnotpretkSiNaH sthirIkaraNArthamAha / devaloga ti sUtram / asya vyaakhyaa| devalokasamAnastu devalokasadRza eva paryAyaH pravrajyArUpaH / maharSINAM susAdhUnAM ratAnAM saktAnAm / paryAya eveti gamyate / etaDuktaM navati / yathA devaloke devAH prekSaNakAdivyApRtA adInamanasa stiSThantyevaM susAdhavo'pi tato'dhikaM jAvataH pratyupekSapAdikriyAyAM vyApRtA upAdeyavizeSatvAt pratyupekSaNAderiti / devalokasamAna eva paryAya maharSINAM ratAnAmiti / zraratAnAM ca jAvataH sAmAcAryAmasaktAnAM ca / cazabdA dvipayA jilA SiSAM ca / jagavaliGgavirumbakAnAM kudrasattvAnAM mahAnarakasadRzo rauravAditulyastatkAraNatvAnmAnasaDuHkhAtirekAt, tathA vimambanAcceti sUtrArthaH // 10 // pramarovamaM jANi sukamuttamaM rayANa pariyAI tahArayANaM // kamuttamaM ramika tamdA pariyAI paMmie // 11 // > niradai jANi ( zravacUri : ) tadupasaMhAreNaiva nigamayannAha / zramaropamamuktanyAyAddevasadRzaM saukhyaM jJAtvA prazamasAraM ratAnAM paryAyasaktAnAM tathAratAnAM tasminneva nirayopamaM duHkham / rameta tasmAtparyAye patiH zAstrajJaH // 11 // (artha. ) eja vAta prakaTa kahe be. zramarovamaM ityAdi sUtra ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNamATe ( paMmie ke0 ) paritaH eTale zAstrArthanA jAe evo puruSa je te ( parizrAi ke0 ) paryAye eTale cAritra paryAyane viSe ( rayANa ke0 ) Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 662 ratAnAM eTale jAvathI zrAsakta evA munirAjone ( amarovamaM ke0 ) amaropamaM eTale devatAsarakhaM ( uttamaM ke0 ) uttamaM eTale utkRSTuM ( surakaM ke0 ) sukhaM eTale sukhapratye ( jANi ke0 ) jJAtvA eTale jANIne ( tahA ke0 ) tathA eTale temaja ( arayANaM ke0 ) aratAnAM eTale sAmAcArI pAlavAmAM kaMTAlo karanAra evA sAdhurjane ( niraJai ke0 ) nirayopamaM eTale narakasamAna ( uttamaM ke0 ) uttamaM eTale yAkaruM (DukaM ke0) duHkhaM eTale duHkha pratye (jANiA ke0) jJAtvA eTale jANIne (parizrAi ho) paryAye eTale cAritraparyAyane viSe ( ramitA ke0 ) rameta eTale ramI rahe. // 11 // ( dIpikA . ) etaccopasaMhAreNaiva nigamayannAha / paritaH zAstrajJaH paryAya uktarUpe saMyame rameta saktiM kuryAt / kiM kRtvA / amaropamaM devasadRzaM saukhyaM prazamasaukhyaM prazastaM jJAtvA vijJAya / keSAmityAha / paryAye ratAnAM dIkSAyAM saktAnAm / samyakpratyupeNAdikriyAdyaGge / punaH kiM kRtvA / paryAya evAratAnAm narakopamaM narakatulyamuttamaM pradhAnaM duHkhaM ca jJAtvA // 11 // ( TIkA. ) etaDupasaMhAreNaiva nigamayannAha / amara ti sUtram / asya vyAkhyA / zramaropamamuktanyAyAdevasadRzaM jJAtvA vijJAya saukhyamuttamaM prazamasaukhyam / keSAmi - yaha / tAnAM paryAsaktAnAM samyakpratyupekSaNAdikriyAdya zrAmaNye / tathA dharatAnAM paryAya eva / kimityAha / narakopamaM narakatulyaM jJAtvA duHkhamuttamaM pradhAnamuktanyAyAt / yasmAdevaM ratArata vipAkastasmAdrameta saktiM kuryAt / kketyAha / paryAya uktakharUpe patiH zAstrArtha iti sUtrArthaH // 11 // dhammAna nahaM sirina vaveyaM, jannaggi vinAmivappateyaM // vidiyaM kusIlA, dAduhi ghoravisaM va nAgaM // 12 // hIti ( avacUriH) paryAyacyutasyaihikaM doSamAha / dharmAmadharmAvaM cyutaM zriyopetaM tapodayA zrapetam / yajJAgniM vidhyAtamiva yAgAvasAne'lpatejasam / apazabdo'nAve / tejaHzUnyaM jasmakalpa mityarthaH / hIlayanti patitastvamiti paGkayapasaraNAdinA / enamastatrataM durvihitaM duSTAnuSThAnaM tatsaGgo citalokA tadaMSTraM roDa, viSamitra nAgaM sarpam // 12 // ( artha. ) have cAritrayI bhraSTa thaela puruSane yA lokane viSe zuM doSa thAya te kahe . dhammA ityAdi sUtra. ( kusIlA ke0 ) kuzIlAH eTale je lokonI sAthe rahevuM paDe te kuzIliyA evA lokoM je te ( dhammAna ke0 ) dharmAt eTale cAritrarUpa Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 rAya dhanapatasiMgha vadAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43) mA. dharmathI (nahaM ke0) vraSTaM eTale naSTa thaela evA, (siri ke) zriyaH eTale tapasyArUpa lakSmIthI ( vaveaM ke ) apetaM eTale rahita evA mATeja (vihithaM ke0) purvihitaM eTale puSTa vyApAra karanAra evA ( NaM ke0) enaM eTale thA cAritrayI naSTa thaela puruSane ( vinAya ke) vidhyAtaM eTale ulavAra gaela jevo thaela evA mATeja (appate ke ) aspatejasaM eTale dINa ayuM The teja jenuM evA (jannaggimiva ke) yajJAgnimiva eTale yajJane mATe siddha karela agnine jema yajJa yaz rahyA pabI tiraskAra kare , athavA ( ghora visaM ke0) ghora viSaM eTale ghaNA zrAkarA layakAri viSane dhAraNa karanAra evo ( sappaM ke ) sapaM eTale sarpa ( dADhadviyaM ke0) umRtadaMSTram eTale jenI jaherI dADha ukheDI nAkhI evo thAya tyAre ( va ke0) jema teno sarva loko tiraskAra kare , tema ( hIlaMti ke0) hIlayanti eTale tiraskAra kare . // 15 // (dIpikA.) atha cAritrajraSTasya ihalokasaMbandhidoSamAha / kuzIlAstatsagoci. tA lokA enamunniSkrAntaM hIlayanti patitastvamiti patito'pasAraNA dinA kadarthayanti / kiMjUtamenaM / dharmAt sAdhudharmAdU caSTaM cyutam / punaH kiMnUtamenam / zriyA apetaM ladamyA vrjitm| kamiva hIlayanti / yajJAnimagniSTomAdyanalam / vidhyAtamiva yaagpraante| aspatejasam / alpazabdasya annAvavAcitvAt / tejaHzUnyaM jasmasadRza mityrthH| kiMnnUtamenam / purvi hitam / naniSkramaNAdeva puSTAnuSThAyinam / punaH kamiva hIlayanti / uhatadaMSTramutkhAtadADhaM ghora viSamiva rauSaviSamiva nAgaM sarpam // 15 // (TIkA.) paryAyacyutasyai hikaM doSamAha / dhammAla tti sUtram / asya vyaakhyaa| dharmAbamaNadharmAaSTaM cyutaM zriyo'petaM tapoladamyA apagataM yajJAgnimagniSTomAyanalaM vidhyAtamiva yAgAvasAne'lpatejasam / apshbdo'naave|tejHshuunyN nasmakalpamityarthaH / hIlayanti kadarthayanti / patitastvamiti pdypsaarnnaadinaa| enamunniSkrAntaM purvihitamuniSkramaNAdeva uSTAnuSThAyinaM kuzIlAstatsaGgocitA lokAH sa eva vishessyte| daaddhhiaNti|praakRtshailyaa umRtadaMSTramutkhAtadaMSTra ghora viSamiva rau viSamiva nAgaM srpm| yajJAgnisarpopamAnaM lokanItyA pradhAnanAvAdapradhAnanAvAkhyApanArtha miti sUtrArthaH // 12 // devadhammo ayaso akittI, unnAmadhikaM ca pihjmi|| cuassa dhammAna adammaseviNo, saMninnacittassa ya dina gai // 13 // (avacUriH ) aihikadoSamuktvojayalokadoSamAha / ihaiva ihaloka evAdharma itya Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| ymdhrmH| ayazo'parAkramakRtaM nyUnatvam / akIrtiradAnapuNyaphalapravAdarUpA / urnAmadheyaM ca purANaH patita iti kutsitaM nAmadheyaM nvti| pRthagjane nIcajana AstAM ziSTaloke / kasyetyAha / cyutasya dharmAtpranajitasya adharmasevinaH / kalatrAdinimittaM SaTkAyopamardakAriNaH / saMninnavRttasya khaeitacAritrasya / kliSTakarmabandhAdadhastAnnarakeSUpapAto navati // 13 // (artha.) A rIte cAritrantraSTa puruSanI thA lokamAM thatI viTaMbanA kahI. have zrA lokamAM tathA paralokamAM je viTaMbanA thAya De te kahe . zva ityAdi sUtra. (dhammAja keH) dharmAt eTale dharmathI (cuasla ke) cyutasya eTale braSTa thaela evA mATe (ahammaseviNo ke) adharmasevinaH eTale strIputrAdikane arthe hiMsAdika karanAra evA ( ya ke0) ca eTale valI (saMninnavittassa ke) saMninnavRttasya eTale nahi khaMmita karavAyogya evA cAritrane khaMDita karanAra evA puruSane (zheva ke0) ihaiva eTale A lokane viSeja (adhammo ke0) adharmaH eTale adharma thAya De. arthAt e adharmI De ema braSTacAritrI kavAya . temaja (ayaso ke) ayazaH eTale parAkramanA annAvathI nyUnapaNuM zrAve . ( akittI ke0) akIrtiH eTale dAnapuNyanA annAvathI nyUnapaNuM Ave . temaja ( pihujaNaM mi ke0) pRthagjane eTale prAkRtajanane viSe arthAt halakA lokomA (unnAmadhiUM ke) purnAmadheyaM eTale 'phalANo juno cAritrI patita thayo' evI rIte nAma niMdAya . tathA aMte (hi. je gaz ke ) adhastAmatiH eTale nIce narakane viSe gati thAya . // 13 // (dIpikA. ) evamasya caSTazIlasya sAmAnyata ihalokasaMbandhinaM doSaM kathayitvehalokaparalokasaMbandhinaM doSamAha / dharmAt cyutasya dharmAtpratrajitasya etAni navanti / kAnItyAha / iha loka evAdharmoM navati / ayamadharma iti / punaH ayazaH aparAkrameNa kRtaM nyUnatvaM navati / tathA akIrtiH adAnapuNyaphalapravAdarUpA / tathA urnAmadheyaM ca kutsitanAmadheyaM javati / ketyAha / pRthagjane sAmAnyaloke'pi / AstAM viziSTaloke / kiMviziSTasya / dharmAcyusya / adharmase vinaH kalatrAdInAM nimitaM SaDjIvanikAyasyodapamardakAriNaH / punaH kiM / saMninnavRttasya khamitacAritrasya kliSTakarmavandhAdadhastAjatirnarakeSUpapAto javati // 13 // ( TIkA.) evamasya vraSTazIlasyaudhata aihikaM doSamanidhAyaihikAmuSmikamAha / zheva tti sUtram / asya vyAkhyA / zhaivehaloka evAdharma ityayamadharmaH phalena darza Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha,nAga tetAlIsa-(43)-mA. yati / yatAyazaH aparAkramakRtaM nyUnatvaM tathA akIrtiradAnapuNyaphalapravAdarUpA tathA purnAmadheyaM ca purANaH patita iti kutsitanAmadheyaM ca navati / kelyAha / pRthagjane sA. mAnyaloke'pyAstAM viziSTaloke / kasyetyAha / cyutasya dharmAtpratra jitasyetyarthaH / tathA adharmasevinaH kalatrAdinimittaM SaTkAyopamaIkAriNaH / tathA saMninnavRttasya cAkhaNmanIyakha kitacAritrasya ca kliSTakarmavandhAd adhastAnatirnarakepUpapAta iti sUtrArthaH // 13 // muMjittu nogAI pasanaceasA, tahAvidaM kaTu asaMjamaM vddhuN|| gaI ca gaDe aNidijiaM uhaM, vohI ase no sulahA puNo punno||14|| (avacUriH) asyaiva vizeSopAyamAhaH / sa utpranajito juktvA nogAn zabdAdIn prasahya cetasA dharmanirapekSatayA prakaTacittena tathA vidhamajhocitaM kRtvA saMyamaM kRSyAdyAramnaM bahumasantoSAtmanUtaM sa channUto mRtaH san gati gatimananidhyAtAmaniSTAm / kAcitsukhApyevaMcUtA syAdato puHkhAM prakRtyaivAsundarAM phuHkhajananIm / bodhizcAsyaivoniSkrAntasya jinadharmaprAptina sulanA / punaH punaH prajUteSvapi janmasu pravacanavirAdhakatvAt // 14 // __ (artha.) eneja vizeSa aniSTanI prApti thAya je te kahe je. cuMjittu ityAdi sUtra. te dIdAno tyAga karanAra sAdhu je te (jogAI ke0) nogAn eTale zabda, sparza pramukha nogapratye ( pasalaceasA ke0) prasahyacetasA eTale dharmanI apekSA na rAkhatAM potAnI zchAe cAlanAra manavaDe (muMjittu ke0) juktvA eTale nogavIne tathA (tahAvihaM ke) tathAvidhaM eTale te prakArano arthAt khetI, vyApArapramukha (bahu~ ke) bahuM eTale ghaNo ( asaMjamaM ke0 ) asaMyama eTale asaMyata vyApAra pratye (kaTu ke0) kRtvA eTale karIne maraNa pAme tyAre (muhaM ke0) duHkhAM eTale duHkha zrApanAra evI ( aNahi jiraM ke0) ananidhyAtAM eTale nahi dhArelI evI (gaI ke) gati eTale narakAdi gati pratye (gaDe ke0) gati eTale gamana kare . ( a ke) ca eTale valI ( se ke ) tasya eTale te cAritrathI braSTa thaela sAdhune (bohI keNa) bodhiH eTale jinadharmanI prApti ( puNo puNo ke ) punaH punaH eTale vArevAre ghaNA nava kare to paNa (no sulahA ke ) no susajA eTale sukhe male tevI nathI. // 14 // (dIpikA.) athAsyaivotpravrajitasya vizeSataH kaSTamAha / sa utpravajita evaM vidhAM gatiM gati / kiM kRtvA / nogAn juktvA / kena / prasahyacetasA dharma nirapekSA Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasagraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. desi / to tAhesagaDatteNa so dhutto naNi tassAhaM taM moyagaM demi / jo nagaradAreNa Na NiphiDadhutteNa nannati to haM eyaM tausasagaDaM khayAmi tumaM puNa taM moyagaM dedyAsi / jo nagaradAreNa nnniisrti|pnne sAgaDieNa apnuvagae dhutteNa sarikaNo kyaa| sagaDaM ahi hittA tesiM tajasANaM ekekayaM khaMDaM avaNittA / pachA taM sAgabhiyaM modakaM mggti| tAhe sAgaDi naNati / zme tasA Na khAzyA tume / dhutteNa nannati jaz na khAzyA tasA agghaveha tumaMta agghaviesu kazyA AgayA pAsaMti khaMmiyA tajasA tAhe kazyA naNaMti / ko ee kharae tause kiNa tarDa karaNe vavahAro jArDa khazyatti / jiu~ sAgaDi esa vaMsago ceva cUsaganimittamuvamabo tAhe dhutteNa modagaM mangiyati / acALa sAgaDi jUtikarA lggiyaa| te tujhA purvati / tesiM jahAvattaM savaM kaheti evaM kahite tehiM uttaraM sirakA vije|jhaa tumaM khuDyaM modagaM NagaradAre uvittA jaNa esa so modago Na NIsara NagaradAreNa gihAhi / jiu~ dhutto esa lol| loguttare vi caraNakaraNANuyoge kussutinjAvitassa tahA khUsago palaMja / jahA samma pddivj| davANuMjoge puNa pujA jaNaMti / puvaM darisije ceva / ase puNa jaeMti puvaM saMyameva sabanicAraM helaM uccArejaNa paravisaMjaNANimittaM . sahasA vA jaNito hocA / pachA tameva he ameNaM niruttavayaNeNaM gavez / ukto khUSakastadanidhAnAca heturapi / sAMprataM yamuktaM vacitpaJcAvayavamiti / tadadhikRtameva sUtram / dhammo maMgala mityAdi lakSaNamadhikRtya nirdizyate / ahiMsAsaMyamataporUpo dharmaH maGgalamutkRSTa miti pratijJA / iha ca dharma iti dharmi nirdezaH / ahisA saMyamataporUpa iti dharmi vizeSaNaM utkRSTamaMgala miti sAdhyo dharmaH dharmidharmasamudAyaH pratijJA / zyaM zlokArbenoktA iti / devAdhidevapUjitatvAditi hetuH / AdizabdAsijhavidyAdharanaraparigrahaH / ayaM ca zlokatRtIyapAdena khalUkto'vaseyaH / arhadAdivaditi dRSTAntaH / atrApi cAdizabdAjaNadharA diprigrhH| ayaM ca zloke caramapAdenokto veditavya iti / na ca nAvamano'dhikRtyAdRSTAnte'sti kazcihirodha iti / zaha yo yo devAdipUjitaH sa sa utkRSTaM maMgalaM yathAIdAdayastathAca devAdipUjitoM dharma ityupanayaH / tasmAdevAdipUjitatvAtkRSTaM maGgala miti nigamanam / idaM cAvayavaghyaM sUtroktAvayavatrayAvinAnUtamiti kRtvA tena sUcitamavagantavyamityalaM vistareNa / sAMpratametAnevAvayavAn sUtrasparzakaniyuktyA pratipAdayannAha / dhammo guNA ahiMsAzyA u te parama maMgalapannA // devA vi loTapudyA, paNamaMti sudhamma miz heU // nae // vyAkhyA // dharmaH prAgnirUpitazabdArthaH / sa ca ka ityAha / guNA ahiNsaadyH| AdizabdAtsaMyamatapaHparigrahaH / turevakArArthaH / ahiMsAdaya eva te paramamaGgalamiti Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 665 tayA prakaTena cittena / punaH kiM kRtvA / tathAvidhamajJAno citaphalaM bahumasaMtoSAt prabhUtamasaMyamaM kRSyAdyAramnarUpaM kRtvA / kiMbhUtAM gatim / prananidhyAtAma niSTAm / punaH duHkhAM prakRtyaivAsundarAm / duHkhajananIm / punaH asya utpravrajitasya bodhirjinadharmaprAptisulA javet / punaH punaH prabhUteSvapi janmasu DurlanA eva syAt / katham / pravacanavirAdhakatvAt // 14 // ( TIkA. ) syaiva vizeSapratyapAyamAha / juMjitnu tti sUtram / asya vyAkhyA / sa utpravrajito muktvA jogAn zabdAdIn prasahyacetasA dharmanirapekSatayA prakaTena cittena tathAvidhamajJocitamadharmaphalaM kRtvA jinirvayasaMyamaM kRSyAdyAramnarUpaM bahumasaMtoSAtpranUtaM sa bhUto mRtaH san gatiM ca gacchatyananidhyAtAm / zranidhyAtA iSTA na tAmaniSTAmityarthaH / kAcitsukhApyevaMbhUtA navatyata zrAha / duHkhAM prakRtyaivAsundarAM duHkhaja| bodhavAjinadharmaprAptizcAsyo niSkrAntasya na sulanA / punaH punaH prabhUteSvapi janmasu Durlanaiva / pravacana virAdhakatvAditi sUtrArthaH // 14 // imassa tA neraiprassa jaMtuNo, udovaNIprassa kilesavattiNo // palinavamaM kinnara sAgarovamaM, kimaMga puNe mana imaM maNo'haM // 15 // 1 ( zravacUriH ) yasmAdevaM tasmAtpannaH kho'pyetadanucintya notpravrajedityAha / yasya tAvadAtmano nArakasya narake prAptasya duHkhopanItasya sAmIpyena prApta duHkhasya klezavRtterekAntaklezaceSTitasya sato naraka eva palyopamaM dIyate sAgaropamaM ca / yathA karmapratyayaM ca kimaGga punarmamedaM saMyamAratijaM mano duHkhamevaM vicintya notpravrajet // 15 // (artha. ) ema mATe game eTaluM duHkha jogavavuM paDe to paNa cAritrano tyAga na karavo ema kahe be. imassa ityAdi sUtra. ( tA ke0 ) tAvat eTale prathama ( imassa ho ) asya eTale zrA ( jaMtuNo ke0 ) jantoH eTale mAro jIva (nerAssa ke0 ) nArakasya eTale nArakI thAya be tyAre te ( hovaNI assa ke0 ) duHkhopanI tasya eTale ghaNuM duHkha jene mAthe yAvI paDyuM be evo tathA ( kilesa ttiNo ke0 ) klezateH eTale ekAMtathI klezavAlAja jenA sarva vyApAra be evo thAya be. te samaye te narakajIvanuM ( pavimaM ke0 ) palyopamaM eTale palyopama pramANavAluM athavA ( sAgarovamaM ke0 ) sAgaropamaM eTale sAgaropama pramANavAluM AyuSya paNa ( kina ho ) kSIyate eTale jogavavAthI nAza pAme The. ( pue ke0 ) punaH eTale to paThI ( aMga ke0 ) are jIva ( mana ke0 ) mama eTale mAruM ( imaM ke0 ) idaM eTale yA mAM A * Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 666 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrad, nAga tetAlIsa (43) -mA. ( mohaM ke0 ) manoHkhaM eTale cAritrane viSe rati utpanna vArthI manamAM nAruM duHkha ( kiM ke0 ) kiM eTale keTaluM ve ? arthAt kAMzja nathI // 15 // ( dIpikA. ) yasmAdevaM tasmAtpannaH kho'pi etadanucintya notpravrajedityAha / etaccintanena sAdhunA notpratrajitavyam / etatkimityAha / zrasya tAvadityAtma nirdeze / zrAtmano narakasya jantornarakaprAptasya palyopamaM sAgaropamaM ca kIyate / yathAkarmapratyayaM pUrNa javati / kimaGga punarmamedaM saMyamAratiniSpannaM manoDuHkhaM tathAvidhaprava lavRttirahitametat kSIyata eva / kiMbhUtasya yasya jantoH / duHkhopanItasya sAmIpyena prApta duHkhaklezavRtteH ekAntaklezaceSTitasya // 15 // (TIkA.) yasmAdevaM tasmAtpanna duHkho'pyetadanucintya notpravrajedityAha / imassa ti sUtram / asya vyAkhyA / asya tAvadityAtmana eva nirdezaH / nArakasya jantorna rakamaprAtasyetyarthaH / duHkhopanItasya sAmIpyena prAptaDuHkhasya klezavRtterekAntaklezaceSTitasya sato naraka eva palyopamaM dIyate sAgaropamaM ca yathAkarmapratyayaM / kimaGga punarmamedaM saMyamArati niSpannaM manoDuHkhaM tathAvidhaklezadoSarahitam / etatkIyata evaitacci - ntanena notpratra jitavyamiti sUtrArthaH // 15 // na me ciraM DukamiNaM navissara, prasAsayAM jogapivAsa jaMtuNo // na ce sarIreNa imeNavissA, pravissaI jIviprapaveNa me // 16 // ( avacUriH ) etadevAha / na mama ciraM prabhUtakAlaM saMyamAratilakSaNaM duHkhaM naviyati / azAzvatI prAyo yauvanakAlAvasthAyinI jogapipAsA viSayatRmA jantoH prAzinaH / na ceSvarIreNAnenApayAsyati vRddhasya sato'payAsyati / tathApi kimAkulatvam / yato'payAsyati / jIvitaparyAyeNa jIvitaparityAgena // 16 // ( artha. ) upara kahelIja vAta vistArathI kahe be. na me ityAdi sUtra. saMyamane viSe rati thala sAdhu yA rIte ciMtave. ( me ke0 ) mama eTale mAruM ( imaM ke0 ) idaM eTale A (DukaM ke0 ) duHkhaM eTale duHkha je te ( ciraM ke0 ) ciraM eTale ghaNA kAla sudhI (na navissara ke0 ) na javiSyati eTale raheze nahi. kAraNa ke, ( jaMtuNo ke0 ) jantoH eTale jIvanI ( jogapivAsa ke0 ) joga pipAsA eTale viSaya jogavavAnI ichA ( asAsayA ke0 ) azAzvatA eTale cirakAla na rahenArI arthAt yauvanadazA hoya tyAsudhI rahenArI evI be. ( ce ke0 ) cet eTale jo kadAca viSayanI tRSNA ( imeNa ke0 ) anena eTale yA ( sarIreNa ke0 ) zarIreNa eTale zarIra Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 667 vaDe (na vissa ke0 ) nApayAsyati eTale nahi jAya. arthAt zrA zarIra be tyAsudhI paNa jo kadAca viSaya jogavavAnI ichA jAya nahi, to paNa ( me ke0 ) mama eTale mArA ( jI vipaveNa ke0 ) jIvitaparyayeNa eTale AyuSyanA aMtavaDe (vissas ho) apAsyati eTale jaze. arthAt AyuSya pUruM zravAthI maraNa zrAve avazya viSayatRSNAno nAza yazeja ema ciMtavakuM // 16 // ( dIpikA . ) vizeSeNaitadevAha / me mama ciraM prabhUtakAlamidaM duHkhaM saMyama viSayeSra tilakSaNaM na javiSyati / kimitItyAha / prAyo yauvanakAlAvasthAyinI jogapipAsA viSayatRSNA jantoH praannino'shaashvtii| azAzvatItva eva kAraNAntaramAha / na cerIreNAnena viSayatRSNA zrapayAsyati / yadi zarIreNa zranena kAraNabhUtena vRddhasyApi sato viSayeSThA nApayAsyati / tathApi kimAkulatvam / yato'payAsyati jIvitasya pagamena maraNenetyevaM nizcitaM syAt // 16 // ( TIkA. ) vizeSeNaitadevAha / na ma ti sUtram / yasya vyAkhyA / na mama ciraM prabhUtakAlaM duHkhamidaM saMyamAra tilakSaNaM bhaviSyati / kimityata zrAha / azAzvatI prAya yauvanakAlAvasthAyinI joga pipAsA viSayatRmA jantoH prANinaH / zrazAzvatItva eva kAraNAntaramAha / na ceccharIreNAnenApayAsyati na yadi zarIreNAnena karaNabhUtena vRddhasyApi sato'payAsyati / tathApi kimAkulatvam / yato'payAsyati jIvitaparyayeNa jIvitasyApagamena maraNenetyevaM nizcintaH syAditi sUtrArthaH // 16 // jassevamappA na vika niccina, caka dehaM na du dhammasAsaNaM // taM tArisa no pati iMdiyA, urviti vAyA va sudaMsaNaM giriM // 17 // ( avacUriH ) asyaiva phalamAha / yasya sAdhorevamuktaprakAreNa zrAtmA / turevArthe / zrAtmaiva navennizcito dRDhaH / sa tyajet dehaM vighna upasthite na punardharmazAsanam / taM tAdRzam / dharme nizcitaM na pracAlayanti saMyamAdindriyANi utpatadvAtA iva sudarzanaM merugirim / yathA meruM na vAtAzcAlayanti / tathA tamapI ndriyANItyarthaH // 1 // ( .) enuMja phala kahe be. jassa ityAdi sUtra. ( jassa ke0 ) yasya eTale jeno ( appA u ke0 ) zrAtmA tu eTale AtmA je teja ( evaM ke0 ) evaM eTale upara kalA prakAre (nirja ke0 ) nizcitaH eTale dRDha evo ( havita ke0 ) navet eTale hoya. te sAdhu ( dehaM ke0 ) dehaM eTale zarIrapratye ( ca ke0 ) tyajet eTale tyAga kare. ( u ke0 ) tu eTale paNa ( dhasmasAsaNaM ke0 ) dharmazAsanaM eTale dharmanI Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. zrajJA pratye ( na ke0 ) na eTale tyAga na kare. ( va ke0 ) va eTale jema ( uppAyavAyA ke0 ) utpAtavAtAH eTale tophAnI pavana je te ( sudaMsaNaM giriM ke0 ) sudarzanaM giriM eTale meru parvatane calAvI zakatA nathI. tema ( iMdiyA ke0 ) iMDiyANi paTale iMDiyo je te (tArisaM ke0) tAdRzaM eTale upara kaDela prakAre dRDha evA ( taM ke0 ) taM eTale te sAdhune (nopaiti ke0 ) na pracAlayanti eTale calAvI zakatA nathI. // 17 // (dIpikA) syaiva sAdhoH phalamAha / indriyANi cakSurAdIni taM pUrvoktaM tAdRzaM dharme nizcitaM sAdhuM saMyamasthAnAt na pracAlayanti na prakampayanti / dRSTAntamAha / ke kamiva / yathotpAtavAtAH sudarzanaM giriM meruparvataM na kampayanti / taM sAdhuM kam / yasya sAdhorevamuktaprakAreNa AtmA eva nizcito dRDhaH sa kacid vighna utpanne dehaM tyajet / paraM natu zAsanaM na punardharmAjJAm // 17 // 1 ( TIkA . ) asyaiva phalamAha / jasseva tti sUtram / asya vyAkhyA / tasyeti sA - dhorevamuktena prakAreNa / zrAtmA tu / tuzabdasyaivakArArthatvAt / zrAtmaiva navennizcito dRDhaH / sa tyajeddehaM kvacidvighna upasthite na tu dharmazAsanaM na punardharmAjJAmiti / taM tAhazaM dharma nizcitaM na pracAlayanti saMyamasthAnAnna kampayantIndriyANi cakSurAdIni / nidarzanamAha / utpatadvAtA iva saMpatatpavanA va sudarzanaM giriM merum / etaDuktaM navati / yathA meruM na vAtAzcAlayanti / tathA tamapIndriyANIti sUtrArthaH // 17 // icaiva saMpassi buddhimaM naro, AyaM navAyaM vividaM viprANiyA // kAraNa vAyA 5 mANaseNaM, tiyuttirAtto jiNavayaNamadiThikAsi tti bemi // 18 // || zvakkA paDhamA calA sammattA // 1 // ( avacUriH ) upasaMharannAha / iccevatti sUtram / ityevamadhyayanoktaM duHprajI vitvAdi saMprekSyAdita ramya yathAvaddRSTvA buddhimAnnaraH na zrayaM jJAnAdeH upAyaM tatsAdhanaprakAraM kAlavinayAdiM vividhaM vijJAya / kAyena vAcA chAtha mAnasena trinirapi karaNairyathApravRtteH tricirapi gupto'I DupadezamadhitiSThet / taduktapAlanaparo nUyAt / bhAvAya siddha mukti siddheriti / bravImIti pUrvavat // 18 // iti prathamacUlA vyAkhyAtA // prakaraNano upasaMhAra karatA batA kahe be. icceva ityAdi sUtra. (artha. ) have Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 66 ( buddhimaM ke0 ) buddhimAn eTale buddhizAlI evo ( naro ke0 ) naraH eTale manuSya je te ( icceva ke0 ) ityevaM eTale A prathama cUlikAmAM kahela sarva vastuno ( saMpasi ke0 ) dRSTvA eTale vicAra karIne tathA ( vivihaM ke0 ) vividhaM eTale aneka pra kAranA ( o ) zrayaM eTale samyag jJAna prasukha lAbha pratye ane (vAyaM ke0 ) upAyaM eTale samyag jJAnAdikanA upAyabhUta evA vinayAdikane ( vidyApiThA ho ) vijJAya eTale jANIne ( kAraNa ke0 ) kAyena eTale kAyAvaDe, ( vAyA ke0 ) vAcA eTale vANIvaDe (aDu ke 0 ) atha eTale athavA ( mANaseNaM ke0 ) mAnasena eTale manavaDe ( titigutto ke0 ) triguptiguptaH eTale anukrame kAyagupti, vacana i manoti vaDe gupta evo thayo bato ( jiNavayaNaM ke0 ) jinavacanaM eTale jine - zvara bhagavAnanA jASita Agama pratye ( yahi hikAsi ke0 ) adhitiSThet eTale Azraya kare. arthAt jina jASita AgamamAM kahela vidhimAphaka yathAzakti AcAra pAle. tethI jAvathI lAna rUpa je samyagjJAnAdika tenI prApti thAya be, chAne pI anu krame mukti male be // 18 // iti zrIdazavaikAlika bAlAvabodhamAM rativAkya nAmaka prathama cUlikA saMpUrNa // 1 // ( dIpikA. ) thopasaMhAramAha / buddhimAnnaraH samyagbuddhyA sahito mAnavaH kAyena vAcA vacanena zratha manasA trinirapi karaNairyathApravRttai striguptiguptaH san jinavacanaM tIrthakarasyopadezamadhitiSThet / yathAzakti tayuktaika kriyApAlane tatparo nUyA - t / jAvAya siddhau tattvato muktisiddheH / kiM kRtvA / ityevamadhyayane kathitaM duHprajI vitvAdi saMprekSya zrAdita rajya yathAvaddRSTvA / punaH kiM kRtvA / zrAyaM samyagjJAnAderlAnamupAyaM ca jJAnAdisAdhanaprakAraM vividhamanekaprakAraM jJAtvA / bravImIti pUrvavat // 18 // iti zrI dazavekAlikazabdArthavRttau zrIsamaya sundaropAdhyAyaviracitAyAM prathamacUlikA samAptA // 1 // ( TIkA. ) upasaMharannAha / icceva tti sUtram / asya vyAkhyA / ityevamadhyayanoktaM puHprajIvitvAdi saMprekSyAdita Arabhya yathAvaddRSTvA buddhimAnnaraH svamyag bulupe - taH / zrayamupAyaM vividhaM vijJAya / zrAyaH samyagjJAnAdeH / upAyastatsAdhana prakAraH kAlavinayAdirvividho'nekaprakArastajjJAtvA / kimityAha / kAyena vAcA manasA trinirapi karaNairyathApravRttai striguptiguptaH san jinavacanamarha DupadezamadhitiSThet / yathAzakti Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrad nAga tetAlIsa (43) - mA. taTuktaka kriyApAlana paro nUyAt jAvAya sikau tattvato muktisiH / bravImIti pUrvava diti sUtrArthaH // 18 // ukto'nugamaH sAMprataM nayAste ca pUrvavadeva / samAptaM rativAkyAdhyayanamiti vyAkhyAtaM prathamacUDAdhyayanam // iti zrIdazavaikAlike zrIharinadrasUriviracita bRhadvRttyAM prathamA cUlikA // atha dvitIyA cUlikA / cUliyaM tu pavarakAmi, tryaM kevalinAsitryaM // jaM suNitta supumA, dhamme nRppakkae maI // 1 // ( avacUriH ) atha dvitIyArajyate / asya caughataH savandha ukta eva / vizeSataH pUrvAdhyayane sIdataH sthirIkaraNArthamuktam / atra tu viviktacaryA ucyate / cUDA nAmAdiniH SoDhA / jAvacUlAM / tuzabdAtpravakSyAmi / iyaM cUDA zrutaM varttate / zrutajJAnaM / kAraNe kAryopacA rAt / tatazca kevalajASitamanantarameva kevalinoktam / iti saphalaM vizeSaNam / evaM vRddhoktiH / kayAcidAryayA'sahiSNuH kUragamukaprAyaH sAdhuzcAturmAsakAdyupavAsaM kAritaH / sa tadArAdhanayA mRta eva / kRSighAtikA mityudvignA sA jinaM pRchAmIti guNAvarji tadevatayA nItA zrIsImandharAnte / pRSTho jagavAn / zraSTacittA zraghAtiketyuktA / ime cUke grAhite / zyameva vizeSyate / yachrutvA supuNyAnAM pUrvAvarjitapuNyayuktAnAM / cAritradharma utpadyate matiH jAvataH zraddhA // 1 // ( artha. ) prathama cUlikA tha. have bIjIno zraraMja thAya be. eno saMbaMdha zra rIte be. prathama cUlikAmAM cAritrane viSe zithilapariNAmI thaela sAdhune sthira ka ravAno upAya ko have zrA cUlikAmAM sAdhue Asaktirahita vihAra karavo ema kahe be. cUli ityAdi sUtra have ( cUli ke0 ) cUlikAM eTale cUlikA pratye (pavarakAma ke0 ) pravakSyAmi eTale kahIza. te cUlikA kevI be te kar3e be. (kevalijAsi ke0 ) kevalinASitam eTale kevalI jagavAne jAkheluM (sukhaM ke0) zrutaM eTale zrutarUpa be. temaja ( jaM ke0 ) yAM eTale je kevalinASita zrutarUpa cUlikA pratye (supitu ke0) zrutvA eTale sAMjalIne (sapunnANaM ke0 ) sapuNyAnAm eTale puNyAnubaMdhi pueyavAlA jIvone ( dhamme ke0 ) dharme eTale cAritrarUpa dharmane viSe ( maI ke 0 ) matiH eTale buddhI arthAt zraddhA ( uppaUe ke0 ) utpadyate eTale utpanna thAya be. hiM vRddha saMpradAyathI cAlatI Avela kathA yA prakAre be. koi sAdhvIe upavAsa pramukha Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| 671 tapasyA khamI na zake evA ko sAdhu pAse comAsI pramukha parvane divase upavAsa ka. rAvyo. te sAdhu te tapasyAnI ArAdhanAvaDe kAla karI gayA. 'huM munino ghAta karanArI tha' ema vicArI uchinna thaelI sAdhvIe sImaMdhara svAmIne A vAtanI AloyaNA pUbavAno vicAra kasyo. paThI sAdhvInA guNathI vaza thaela ko devatA sAdhvIne sImaMdhara khAmI pAse lagayo. sAdhvIe nagavAnane yA vAta pUbI. tyAre "jenA manamAMmAga pariNAma nathIte hiMsaka paNa nathI." ema kahI lagavAne A cUlikA sAdhvIne shraapii.||1|| (dIpikA.) vyAkhyAtA prathamacUlikA atha dvitIyA zrArajyate / pUrvacUlikAyAM sIdataH sAdhoH sthirIkaraNamuktam / iha tu avasaraprAptA viviktA caryA ucyata ityayaM sNbndhH| ahaM cUlikAM pravadayAmi / tuzabda vizeSitAM nAvacUDAM prakarSeNa zravasaraprAptAnidhAnalakSaNena kthyissyaami|kiNnuutaaN cuulikaam|shrutN shrutjnyaanm| cUDA hi zrutajJAnaM vartate / kAraNe kAryasya upcaaraat| etacca kevalinA naassitm| anantara eva kevabinA prarUpitamiti vizeSaNaM saphalam |yt evaM vRddhavAdaH shruuyte| kayAcit zrAryayA zrasahiSNuH kUragaDukaprAyaH sAdhuH cAturmAsakAdau upavAsaM kAritaH / sa tadArAdhanayA mRtH| mRte ca tasmin sAdhvyA jJAtam / ahamRSighAtikA jAtA / tata uchinnA satI tIrthakaraM pRlAmi zati jAtabuddhistatastasyA guNAvarjitayA devatayA sAdhvI sImaMdharakhAmisamIpe muktA / tayA ca nagavAn zraAlocanAmAzritya pRSTaH / nagavAn zrAda / tvaM tu na puSTacittA tato'ghAtikA / tato jagavatA cUlAghyaM tasyai dattam / devatayA ca tataH svasthAnamAnItA sAdhvI / ata zdameva vizeSyate / tadrUtvA AkarNya sapuNyAnAM ku. zalAnubandhipuNyayuktAnAM prANinAM acintyacintAmaNikalpe dharme cAritradharme matiH utpadyate nAvataH zraddhA jAyate / anena cAritraM cAritravIjaM ca upajAyata iti / etamuktaM navati // 1 // (TIkA.) adhunA dvitIyamArajyate / asya caughataH saMvandhaH pratipAdita eva / vizeSatastvanantarAdhyayane sIdataH sthirIkaraNamukta miha tu viviktacaryocyata ityayamanisaMbandhaH / etadevAha naassykaarH|| ahigAro puvutto, caubihovizyacUlizranayaNe // sesANaM dArANaM ahakamaM phAsaNA ho // 35 // vyAkhyA // adhikAra ughataH prapaJcaprastAvarUpaH pUrvokto rativAkyacUDAyAM pratipAditazcaturvidho nAmacUDAsthApanAcU. metyAdirUpo yathA dvitIyacUDAdhyayane zrAdAnapadena cUlikAkhyena / so'nuyogahAropanyAsastathaiva vaktavya iti vAkyazeSaH / zeSANAM dhArANAM sUtrAlApakagatanidepA Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA. dInAM yathAkramaM yathAprastAva sparzanA paDvyAkhyAdirUpA javatIti gAthArthaH // yatra ca vyatikare sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / cUliyaM tu ityAdi / asya vyAkhyA / cUDAM tu pravakSyAmi / cUDAM prAgvyAvarNitazabdArthAm / tuzabda vizeSitAM jAvacUDAM pravakSyAmIti / prakarpeNAvasaraprAptA nidhAnalakSaNena kathayAmi / zrutaM vASita mitIyaM hi cUDA zrutajJAnaM varttate / kAraNe kAryopacArAt / etacca kevalinApitamanantarameva kevalinA prarUpitamiti saphalaM vizeSaNam / evaM ca vRddhavAdaH / kayA cidAryayAsahiSNuH kuragaDukaprAyaH saMyatazcAturmAsikAdAvupavAsaM kAritaH / sa tadArAdhanayA mRta eva / kRSighAtikAhamityudvignA sA tIrthakaraM pRSThAmIti guNAvarjitadevatayA nItA zrIsImaMdharakhA misamIpe / pRSTo bhagavAnaDuSTacittAghAtiketyanidhAya jagavatemAM cUDAM prAhiteti / idameva vizeSyate / yatveti / yacchrutvAkarNya sapuNyAnAM kuzalAnubandhipuSyayuktAnAM prANinAM dharme'cintya cintAmaNikalpe cAritradharma utpadyate matiH / saMjAyate jAvataH zraddhA / anena cAritraM cAritravIjaM copajAyata ityetaDuktaM javatIti sUtrArthaH // 1 // 1 praNusocyapaThiprabahujami, paDisola ilakeNaM // paDisoyameva pappA, dAyavo doDakAmeNaM // 2 // ( zravacUriH ) etaddhipratijJAsUtram / iha cAdhyayane caryAguNA vaktavyAstatpravRttau mUlapAdabhUtamidamAha / anuzrotaH prasthite nadI pravAhapatitakASThavat viSayakumA gavya kriyAnukUlyena pravRtte bahujane tathAprasthAne'dhigAmini pratizroto labdhalakeNa dravyato nayAM devatAniyogAt pratIpazrotaH prAptala deNa jAvato viSayavaiparItyAtkathaM cidavAptasaMyama deNa apAkRte viSayAdipratizrota eva saMyamalakSyA nimukha mAtmA dAtavyaH pravarttitavyaH / muktatayA navitukAmena // 2 // (a) adhyayanamAM caryAnA guNa kahevAnA be. temAM mUlabhUta prathama sUtra kahe . aso ityAdi sUtra eTale nadInA pravAhamAM paDelaM kASTha jema pravAdanA vegathI samudratarapha jAya be. tema ( bahujaNammi ke0 ) bahujane eTale ghaNo loka so pahie ke0 ) anusrotaH sthite eTale viSayarUpa pravAhanA vegathI saMsAra samudra tarapha gamana karate bate ( paDisolalarakeNa ke0 ) pratisrotolabdhala deNa eTale viSaya pravAhathI ulaTA jAgane viSe rahela saMyama tarapha jenuM lakSya padocyuM evA ( doDakAmeNaM ke0 ) navitukAmena eTale mukta yavAnI ichA karanAra puruSe Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 673 dazavaikAlike ditIyA cUlikA / (thappA ke0) zrAtmA eTale potAno AtmA (paDisoameva ke0) pratisrota eva eTale viSaya pravAha je tarapha cAlyo be.tethI ulaToja ( dAyaho ke) dAtavyaH eTale devo. arthAt saMyamAnimukha karavo. // 2 // (dIpikA.) etaddhi pratijJAsUtram / iha cAdhyayane caryAguNA anidheyAstasya pravRttI muulpaadnuutmidmaah| evaM vidhena sAdhunA AtmA jIvaHpratisrotaeva purapAkaraNIyamappapAkRtya viSayAdisaMyamalayAnimukhameva dAtavyaH prvrtitvyH|n ducaritAnyudAharaNIkRtya asanmArgapravaNaM ceto'pi karttavyam / api tvAgamaikapravaNenaiva navitavyam / kiM sAdhunA / navitukAmena saMsArasamuaparihAreNa muktatayA navitukAmena / kiMtUtena saadhunaa| pratisrotolabdhalakSaNa avyatastasyAmeva nadyAM kathaMcit devatAsAMnidhyAtpra. tIpasrotaHprAptalakSaNa / jAvatastu viSayA divaiparItyAt kathaMcit prAptasaMyamalakSaNa / kka sati / bahujane tathA vidhAdacyAsAt prajUtaloke'nusrotaHprasthite sati ndiipuurprvaahptitkaasstthvt| viSayakumArgaavyakriyAnukUlyena pravRtte sati tathAprasthAnenodadhigAmini sati // 2 // (TIkA.) etaki pratijJAsUtram / iha cAdhyayane caryAguNA anidheyAstatpravRttI mUlapAdanUtamidamAhAzraNusoza tti suutrm| asya vyAkhyA / anusrotaHprasthite nadIpUrapravAhapatitakASThavad viSayakumArgaavya kriyAnukUTyena pravRtte bahujane tathA vidhAcyAsAt prajUtaloke tathA prasthAnenodadhigAmini / kimityAha / prtisrotolbdhlkssyenn| avyatastasyAmeva nadyAM kathaMcidevatAniyogAtpratIpasrotaHprAptalayeNa / nAvatastu viSayAdivaiparItyAtkathaMcidavAptasaMyamalayeNa pratisrota eva purapAkaraNIyamapyapAkRtya viSayAdisaMyamalakSyAnimukhamevAtmA jIvo dAtavyaH pravarttayitavyo navitukAmena saMsArasamuaparihAreNa muktatayA javitukAmena sAdhunA / na kuchajanAcaritAnyudAharaNIkRtyAsanmArgapravaNaM ceto'pi krttvym| zrapitvAgamaikapravaNenaiva navitavyamiti / uktaM c| nimittamAsAdya yadeva kiMcana, svadharmamArga visRjanti vAlizAH // tapaHzrutajJAnadhanAstu sAdhavo na yAnti kRle parame'pi vikriyAm // 1 // // tathA kapAlamAdAya viSamavAsasA, varaM hiSazmasamRghirI ditA // vihAya lajAM na tu dharmavaizase, surenchasArthe'pi samAhitaM mnH||2|| tathA // pApaM samAcarati vItaghRNo jaghanyaH, prApyApadaM saghRNa eva vimadhyabuddhiH // prANAtyaye'pi na tu sAdhujanaH khavRttaM, velAM samukha zva layituM samarthaH // 3 // ityalaM prasaGgeneti suutraarthH||2|| . Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - . . .. . .. 674 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. aNusoasudo lona, paDiso Asavo suvidiANaM // aNuso saMsAro, paDiso tassa uttaaro||3|| __(avacUriH) adhikRtameva spssttynnaah|anusrotHsukho viSayAdisukho lokH|prti srotastasmAchiparIta zrAzrava injiyajayAdirUpaH / Azramo vA vratarUpaH / anusrotaH saMsAro vissyaanukuulym|kaarnne kAryopacArAt / yathA vipaM mRtyuH| prtisrotstsmaauttaarH| paJcamyarthe sssstthii| hetau phalopacArAt / yathAyughRtam // 3 // ... (artha.) eja vAta spaSTa kahe je. aNusoza ityAdi sUtra. (logo ke0 ) lokaH eTale loka jete(aNusoasuho ke0) anusrotaHsukhaH eTale jala jema nIcANamAM sukhe jAya, tema viSaya pravAhamAM vahI javAmAMsukha mAnanAro . (suvihiANaM ke0) suvihitAnAM eTale sAdhuUno (Asavo ke0) AzramaH eTale dIdArUpa Azrama je te (pa. Diso ke0) pratisrotaH eTale samuDatarapha jatI nadInA pravAhamAMthI nadInA mUla Agala javA samAna be, arthAt viSayAnimukha lokone sAdhunAM vrata evA kaThaNa . jIvone ( saMsAro ke ) saMsAraH eTale zabda, sparza pramukha viSayarUpa saMsAra je te (aNuso ke0) anusrotaH eTale pANIno vega je tarapha hoya te tarapha javA samAna ne. ane ( tassa ke) tasya eTale te saMsArano ( uttAro ke) uttAraH eTale utaraq te ( paDisorDa ke0 ) pratisrotaH eTale pANI je taraphathI vahetuM hoya te tarapha ulaTuM javA samAna . // 3 // . (dIpikA.)adhikRtameva spssttynnaah|anusrotHsukho loka udakanimnAnisarpaNavat / kthm|yto lokaHpravRttyAnukUla viSayAdisukhaH gurukrmtvaat| zretha pratisrota etsmaadhipriitH|aashrv injiyajayAdirUpaH paramArthapezalaH kaayvaangmnovyaapaarH| zrAzramo vA vratagrahaNAdirUpaH / suvihitAnAm sAdhUnAm / atho jyphlmaah| anusrotaH sNsaarH| zabdAdi viSayAnukUlyaM saMsAra ev|kaarnne kaaryopcaaraat| yathA viSaM mRtyuH / dadhitrapusI pratyako jvrH| pratisrota uktlkssnnH| tasyeti paJcamyarthe sssstthii| supAM supo javantIti vacanAt / tasmAtsaMsArAuttAraH / uttrnnmuttaarH| hetau phalopacArAt / yathAyughRtam / tanmulAn varSati parjanyaH // 3 // (TIkA. ) adhikRtameva spaSTayannAha / aNusoa ti sUtram / asya vyAkhyA / anusrotaHsukho loka udakanimnAnisarpaNavata pravRttyAnukUla viSayAdisukho lokaH karmagurutvAt pratisrota eva tasmAchiparIta Azrava injiyajayAdirUpaH / paramArthapezalaH Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 57 prtijnyaa|tthaa devA api|apishbdaasijhvidyaadhrnrptiprigrhH| lokapUjyA lokapUjanIyAH praNamanti nmskurvnti|km|sudhrmaannN zojanadharmavyavasthitamityayaM hetvarthasUcakatvA turiti gaathaarthH|| dihaMto arahaMtA,aNagArA ya bahavo u jinnsiisaa|| vattaNuvatte navaz,jaM naravazNo vi paNamaMti ||evyaakhyaa // dRSTAntaH praagniruupitshbdaarthH| sa cAzokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmarhantItyarhantastathAnagArAzca bahava eva jinaziSyA iti| na gantItyagA vRkSAstaiH kRtamagAraM gRhaM tayeSAM vidyata iti arshaaderaakRtignntvaadcprtyyH| agArA gRhasthAH na agArA anagArAzcazabdaH smuccyaarthH| turevakArArthastatazca bahava eva nAlpA rAgAdijetRtvAjinAstaviSyAstahineyA gautmaadyH| AhAarhadAdInAM proksstvaadRssttaanttvmevaayuktm|kthN caithinishciiyte| yathA te devAdipUjitA ztyucyate / yattAvamuktaM parodatvAditi / tdussttm|suutrsy trikAlagocarArthatvAtkadAcitpratyadatvAdevAdipUjitA iti caitahinizcayAyAha / vRttamatikAntamanuvartamAnena sAMpratakAlanAvinA jJAyate / kathamityata Aha / yadyasmAnnarapatayo'pi rAjAno'pi praNamantIdAnImapi jAvasAdhu jJAnAdiguNayuktamiti gmyte|anen guNAnAM pUjyatvamAveditaM navatIti gaathaarthH||uvsNhaaro devA,jaha taha rAyA vipaNama sudhammaM // tamhA dhammo maMgala-mukika miza nigamaMti // 1 // vyAkhyA // upasaMhAra upnyH| sa caaym| devA yathA tIrthakarAdIMstathA rAjApyanyo'pi janaH praNamatIdAnImapi sudhrmaannmiti|ysmaadevN tasmAddevAdipUjitatvAdharmo maGgalamutkRSTamiti ca nigmnm| pratijhAhetvoH punarvacanaM nigamanamiti gaathaarthH||1|| uktaM paJcAvayavametadanidhAnAtvarthAdhikAro'pi dharmaprazaMsA / sAMprataM. dazAvayavaM tathA sa cehaiva jinazAsana ityadhikAraM copadarzayati / iha ca dazAvayavAH pratijJAdaya eva pratijJAdizuphisahitA navanti / avayavatvaM ca tabuddhInAmadhikRtavAkyArthopakArakatvena pratijJAdInAmiva nAvanIyamityatra bahu vaktavyam / tarnu nocyate gamanikAmAtratvAt prAramjasyeti / sAMpratamadhikRtadazAvayavapratipAdanAyAha // bizyapannA jiNasA-saNaMmi sAheti sAhavo dhammaM // heU jamhA sabnA-viesu hiMsA sujayaMti // e|| vyAkhyA // dvitIyA paJcAvayavopanyastaprathamapratijJApekSayA pratijJA pUrvavat / dvitIyA cAsau pratijJA ca dvitIyapratijJA |saa ceym| jinazAsane jinprvcne| kim| sAdhayaMti niSpAdayanti / sAdhavaHpravrajitAH dharma prAnirUpitazabdArtham / iha ca sAdhava iti dhrminirdeshH| zeSastu sAdhyadharma ityayaM pratijhAnirdezaH / hetunirdezamAha / heturyasmAtsAnAvikeSu pAramArthikeSu nirupacariteSvatheSvityarthaH / ahiMsAdiSvAdizabdAnmRSAvAdAdiviratiparigrahaH / anye tu vyAcadate, sanAviehiMti / sajAvena nirupcritsklpuHkhdyaayaivetyrthH| yatante prayatnaM kurvanti Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlake vitIyA cuulikaa| 65 kaayvaangmnovyaapaarH| zrAzramo vA vratagrahaNAdirUpaH / suvihitAnAM sAdhUnAmunjayapha- - samAha / zranusrotaH sNsaarH|shbdaadivissyaanukuuttyN saMsAra ev|kaarnne kaaryopcaaraat| yathA viSaM mRtyuH / dadhitrapusI pratyado jvrH|prtisrot uktalakSaNastasyeti paJcamyarthe SaSThI / supAM supo javantIti vacanAt / tasmAtsaMsArAttAra uttrnnmuttaarH| hetau phalopacArAt / yathAyurghatam / tanlAnvarSati parjanya iti sUtrArthaH // 3 // tamdA AyAraparakameNaM, sNvrsmaadibhulennN|| caritrA guNA aniyamA, aduti sADhUNa davA // 4 // ' (zravacUriH ) tasmAdAcAraparAkrameNetyAcAre jJAnAdau parAkramo balaM yasya tena saM. vara inDiyAdi viSaye samAdhiranAkulatvaM pranUtaMbahulaM yasya ten| caryA nikunnAvasAdhanI bAhyA niyatavAsAdirUpA / guNAzca muulottraayaaH| niyamAzcottaraguNAnAM piemavizuddhyAdInAM khakAlAsevana niyogA aSTavyAH sAdhUnAM samyagjJAnAsevanaprarUpaNayA // 4 // (zrartha.) je mATe ema je ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te mATe (AyAraparakameNaM ke0) zrAcAraparAkrameNa eTale jJAnAdi AcArane viSe parAkrama jeno ne evA (saMvarasamAhibahuleNaM ke0) saMvarasamAdhibahulena eTale saMvara te iMDiyAdikano jaya ane samAdhi te zrAkulatAno annAva e banne jemAM ghaNA be evA ( sAhUNa ke0), sAdhunA eTale sAdhu je teNe (carithA ke0) caryA eTale eka ThekANe na rahe ityAdi bAhya AcArarUpa caryA, (guNA ke ) guNAH eTale mUlaguNa tathA uttaraguNa (tha ke0) ca eTale valI ( niyamA ke) niyamAH eTale piMDa vizuchi pramukha; jeno je thavasara hoya tenuM te avasare zrAcaraNa karavArUpa niyama (davA ke ) aSTavyAH eTale jANavA, sevavA tathA prarUpavA yogya evA (huMti ke0) navanti eTale tthe.||4|| (dIpikA.) yasmAdetadevaM pUrvoktaM tasmAt sAdhunaivaM vidhena apratipAtAya vizukaye ca sAdhUnAM caryA nikunjAvasAdhanA vAhyA aniyatavAsAdirUpA guNAzca mU. laguNottaraguNA niyamAzca uttaraguNAdInAmeva piemavizudhyAdInAM vakAlAsevananiyogA aSTavyA navanti / ete caryAdayaH sAdhUnAM aSTavyA javanti / samyarajJAnAsevanaprarUpaNArUpeNa / kiMjUtena sAdhunA / shraacaarpraakrmenn| AcAre jhAnAdI parAkramaH pravRttirvalaM yasya sa tena / punaHkiMjUtena sAdhunA / saMvarasamAdhivahu Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6da rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. bena / saMvara indriyAdiviSaye samAdhiranAkulatvaM vahulaM prabhUtaM yasya sa saMvarasamAdhibahulastena // 4 // . (TIkA.) tamha tti sUtram / asya vyaakhyaa| yasmAdetadevamanantaroditaM tasmAdAcAraparAkrameNetyAcAre jJAnAdau parAkramaH pravRttirvalaM yasya sa tathAvidha iti gamakatvAdvahuvrIhistenaivaMcUtena sAdhunA saMvarasamAdhivahuleneti / saMvara indriyAdiviSaye samAdhiranAkulatvaM bahulaM anUtaM yasya sa iti samAsaH pUrvavat / tenaivaMnUtena satA a. pratipAtAya vizuddhaye ca / kimityAha / caryA nikunjAbasAdhanI bAhyA niyatavAsAdirUpA |gunnaashc muulgunnottrgunnruupaaH| niyamAzcottaraguNAnAmeva piemavizudhyAdInAM vakAlAsevana niyogA javanti sAdhUnAM aSTavyA ityete caryAdayaH sAdhUnAM iSTavyA nvnti| samyagjJAnAsevanaprarUpaNArUpeNeti sUtrArthaH // 4 // aniea vAso samuANacariA, annAya payarikayA a|| appovadI kalahavivaLANA a, vihAracariA isiNaM psnaa||5|| (zravacUriH) caryAmAha / aniyatavAso mAsakalpAdinA / samudAnacaryA anekatra yaacitnidaacrnnm| ajJAtojjaM vizuddhopakaraNagrahaNam / viSayaparikSayAya vijanaikAntasevitA ca / alpopadhitvaM stokopadhise vitvm|klh vivarjanA ca / vihAracaryA viharaNa sthitiriyamevaMcUtA jhaSINAM sAdhUnAM prazastA vyAdepAnAvAt / AjhApAlanena nAvacaraNasAdhanAd vihAracaryA RSINAM prazastetyuktam / // 5 // (artha.) have sAdhuunI aniyatavAsa rUpa caryA kahe . anie ityAdi sUtra. (anieavAso ke0). aniyatavAsaH eTale ekaja ThekANe eka sarakhaM na rahevU te aniyata vAsa, (samuANacarithA ke0) samudAnacaryA eTale aneka ThekANethI gocarInI vidhi mAphaka lAvela nidAno AhAra karavo, ( annAyabaM ke0) ajJAtozcaM eTale zuddha upakaraNa grahaNa karavA hoya to te aparicita gRhasthanA gharathI levA te rUpa ajJAta UMDa (zra ke) ca eTale valI ( parikayA ke0) pratiriktatA eTale jyAM nIDa na hoya evA ekAMta sthalane viSe vAsa karavo te rUpa pratiriktatA, (appovahI ke ) alpopadhiH eTale unaTapaNuM na dekhAya evI stokamAtra upadhi, (zra ke0 ) ca eTale valI (kalahavivajhaNA ke0) kalahavivarjanA eTale kalahanuM varjaq te, e (isiNaM ke0) jhaSINAM eTale sAdhuUnI ( vihAracaritrA ke.) vihAracaryA eTale vihAranI maryAdA (pasabA ke) prazastA eTale pavitra be||5|| Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| 6 (dIpikA.) zratha caryAmAha / jhaSINAmevaMjUtA vihAracaryA viharaNa sthitirvihAramaryAdA prazastA javati / vyAdepasya bajAvAt, AjJApAlanena nAvacAritrapAlanAca pavitrA / evaMnUtA kathamityAha / aniyatavAsaH mAsakalpAdinA / aniketavAsovA agRha udyAnAdau vAsaH / tathA samudAnacaryA anekatra yAcitanikSAcaraNam / tathA zrajhAte ucaM vizuddhopakaraNagrahaNa viSayam / parikayA ya vijanaikAntasevitA ca alpopadhitvamanubbaNayuktastokopadhisevitvam / kalahavivarjanA c| tahAsijananaemana vivarjanaM zravaNakathAdinApi varjanamityarthaH / bihAracaryA RSINAM prazastA ityuktam // 5 // (TIkA.) caryAmAha / anie ti sUtram / asya vyaakhyaa| thaniyatavAso mAsakalpAdinA / aniketavAso vA agRha udyAnAdau vaasH| tathA samudAnacaryAnekatra yaacitnidaacrnnm|ajnyaatonych vishuddhopkrnngrhnnvissym|prikyaa ya vijanaikAntasevitA ca / alpopadhitvamanulbaNayuktastokopadhisevitvam / kalaha vivaUnA ca tathA tahAsinA naena vivarjanA / vivarjanaM vivrjnaa| zravaNakathanAdinA vivarjanamityarthaH / vihAracaryA viharaNa sthitirvihrnnmryaadaa| zyamevaMjUtA RSINAM sAdhUnAM prshstaa| vyAdepAjAvAt / zrAjhApAlanena nAvacaraNasAdhanAtpavitreti sUtrArthaH // 5 // Ainna mANavivajaNA asnndihaahddnttpaanne|| saMsahakappeNa cariGa niskU, taLAyasaMsaha jaI jazkA // 6 // (zravacUriH) tahizeSopadarzanAyAha / AkIrNaM raajkulsNkhddyaadi| avamAnaM svaparUparapadajalokakRtaM vaa| thAkIrNe hstendriyaadibuussnnaa|thaakiirnne thalAnAdhAkarmAdidoSasamnavAt |utsnnN dRssttaahRtm| utsnnshbdHpraayo'rthe| yatropayogaH zuSyati vigrahAntarAdArata iti / naktapAnamevaMnUtamRSINAM prazastam / tathA saMskRSTakalpena hstmaatraadisNsRssttvidhinaacrenivrityupdeshH| anyathA puraHkarmAdidoSAt / saMsRSTameva vishinsstti| tajAtisaMskRSTa AmagorasAdisamAnajAtisaMsRSTe hastAdau yatiryateta yatnaM kuryAt / thatajAtasaMskRSTe saMsarjanAdidoSAt / anena saMsaThe matte sAvasese dave ityAdayo'STau naGgAH / zrAdyaH zudhaH / zeSAstu cintyaaH||6|| (artha.) sAdhuune (zrAyannamANa vivaGANA ke0) thAkIrNAvamAna vivarjanA eTale thAkIrNa te rAjakula saMkhaDI pramukha zrane yavamAna te svapakSa parapakSayI thaela apamAna tene varja, te tathA ( usanna dihADajattapANe ke0) utsannadaSTAhRtanaktapAnaM. Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. eTale prAye upayogathI joIne lAvela evaM jaktapAna prazasta che temaja (jiraku ke0 ) nikuH eTale sAdhu je te ( saMsaghakappeNa ke0 ) saMsRSTakalpena eTale kharaDela pAtra, kaDI vigere vaDe AhAra grahaNa karavAnI vidhivaDe ( cari ke0 ) caret eTale vicare. tathA ( jaI ke0 ) yatiH eTale sAdhu je te ( tAyasaMsaha ke0 ) tAtasaMsRSTa eTale tAta saMsRSTa viSe ( jazA ke0 ) yateta eTale yatna kare. // 6 // ( dIpikA. ) atha tadvizeSasyopadarzanAyAha / zrakIrNAtramAnavirvajanA ca vihAracaryA kRSINAM prazastA iti / zrAkINaM ca zravamAna vivarjanA ca vihAracaryA RSINAM prazastA / tatrAkIrNa rAjakula saMkhaDyAdi / zravamAnaM svapakapara pakSaprAjatyajaM loka bahumAnAdi / asya vivarjanam / AkIrNe hastapAdAdilUSaNadoSo javet / zravamAne'lAjAdhAkarmAdidoSo javet / tathA utsannadRSTAhRtaM prAya upalabdhamu panItam / utsannazabdaH prAyovRttau vartate / yathA devA usannaM sAyaM veyaNaM veyaMti / kimetadityAha / jaktapAnamodanAranAlAdi / idaM ca utsannadRSTAhRtaM yatra upayogaH zuddhyati / trigRhAntarAdArata ityarthaH / evaMbhUtamutsannadRSTAhRtaM jaktapAnamRSINAM prazastamiti yogaH / tathA nikSuH sAdhuH saMsRSTakalpena hastamAtrakAdisaMsRSTa vidhinA carediti upadezaH / anyathA puraHkarmAdidoSaH syAt / saMsRSTameva vizinaSTi / tajAtasaMsRSTa iti / zramagorasAdisamAnajAtIya saMsRSTe mAtrakAdau yatiryateta yatnaM kuryAt / tAtasaMsRSTe saMmArjanAdidoSaH syAdityanenASTaGgasUcanam / tadyathA saMsaThe have saMsaThe matte sAvasese dave / atra prathamo naGgAH zreyAn zeSAH svayaM cintyAH // 6 // (TIkA.) iyaM sAdhUnAM vihAracaryeti sUtrasparzanamAha // dave sarIra javi, nAve saMja tassa // uggahiyA pagga hizrA, vihAracarizrA muNe zravA // 39 // vyAkhyA // sAdhUnAM vihAracaryA dhikRteti sAdhurucyate / sa ca dravyato jAvatazca tatra dravya iti dvAraparAmarzaH / zarIraMjavya iti madhyamane datvAdAgamanozrAgamajJazarIrajavyazarIratadvyatiriktadravyasAdhU palakSaNametat / jAvena ceti dvAraparAmarzaH / sa eva saMyata iti saMyata guNasaMvedako jAvasAdhuH / idAdhyayane tasya jAvasAdhoravagRhItA udyAnArAmAdinivAsAdya niyatA / pragRhItA tatrApi viziSTA nigraharUpA utkaTa kAsanAdivihAracaryA mantavyA boddhavyeti gAthArthaH sA ceyamiti sUtrasparzenAha // apie parikkaM ThAsAyaM sAmuyANiaM uM // po* vahI kalaho, vihAracarizrA isipasavA // 38 // asyA vyAkhyA sUtravadavaseyA / Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..... dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| jae avayavAkramastu gAthAnaGgajayAdarthatastu sUtropanyAsavadRSTavya iti| vihAracaryA RSINAM prazastetyuktam / tahizeSopadarzanAyAha / Azna ti sUtram / asya vyaakhyaa| thAkIrNAvamAna vivarjanA ca vihAracaryA RSINAM prazasteti / tatrAkINa rAjakulasaMkhaDyAdi / avamAnaM khapakSaparapakSaprAnRtyajaM lokAbahumAnAdi / asya vivrjnaa| zrakIrNe hastapAdAdilUSaNadoSAt / avamAne alAnAdhAkarmA didoSAditi / tathA utsannadRSTAhRtaM prAya upalabdhamupanItam / utsannazabdaH prAyovRttau varttate / yathA devA usannaM sAyaM veyaNaM veeMti / kimetadityAha / naktapAnamodanAranAlAdi / idaM cosannadRSTAhRtaM yatropayogaH zuSyati / gRhAntarAdArata ityarthaH / nirakaggAhI egaTha kuNabI zra dosumuvagarjagamiti vacanAt / ityevaMcUtamutsannaM dRSTAhRtaM jaktapAnamRSINAM prazastamiti yogH| tathA saMsdRSTakaTpena hastamAtrakAdisaMsRSTavidhinA crenikurityupdeshH| anyathA puraHkarmAdidoSAt / saMskRSTameva vizinaSTi / tajAtasaMsRSTa ityAmagorasAdisamAnajAtIyasaMskRSTe hastamAtrakAdau yatiryateta yattaM kuryAt / atajAtasaMskRSTe saMsarjanAdidoSAdityanenASTanaGgasUcanam / tadyathA saMsahe have saMsaThe matte sAvasese dave ityAdi / atra prathamanaGgaH zreyAn / zeSAstu cintyA iti suutraarthH||6|| amaUmaMsAsi amarIzrA, anikaNaM nivigaoNgayA a|| anikaNaM kAnasaggakArI, sapnAyajoge paya davijA // 7 // (zravacUriH) upadezAdhikAra evAha / amadyamAMsAzI navediti yogH| zramasarI ca na paroSI syAt / zanIdaNaM nirvikRtikazca / nirgatavikRtikazca nirgatavikRtijogazca puSTAlambanAnAve / gamanAgamanAdiSu kAyotsargakArI syAt / ryAmapratikramya na kiMcitkuryAt / svAdhyAyayoge vAcanAdivyApAre atizayaprayatnavAn prayato navet / anyathAzuddhatAdoSAt // 7 // (artha.) upadezanA adhikAramAMja kahe . zramajA ityAdi sUtra | sAdhu jete (zra. maGamaMsAsi ke0) zramadyamAMsAzI eTale madyanuM pAna ane mAMsanuM nakSaNa na karanAra evA, (zramaharI ke0) zramatsarI eTale ko paNa jIvanI sAye matsara na karanAra evA (ca ke0), ca eTale valI (ajirakaNaM ke0) annIkSNaM eTale vAraMvAra (nivigaz ke) nirvikRtikaH eTale nIvI pratye (gayA ke0) gatA eTale aMgIkAra karanAra evA arthAt tevU kAM puSTa kAraNa hoya toja ucita vigazno thAhAra kare, nahi to prAye vigazno tyAga kare evA (zra ke) ca eTale valI (anirakaNaM keva) thanI Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ina rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(13)-mA. daNaM eTale vAraMvAra (kAussaggakArI ke0) kAyotsargakArI eTale gamanAgamanAdi kAraNathI pratikramaNa rUpa kAyotsarga karanAra evA. kAraNa, te vinA kriyAnI zu. chatA nathI. temaja ( sanAyajoge ke0) svAdhyAyayoge eTale vAcanA pramukha svA. dhyAya vyApArane viSe ( payarDa ke0) prayataH eTale yatanAvAna evA ( davijA ke0) javet eTale thAya. // 7 // __(dIpikA.) upadezAdhikAra evedamAha / sAdhuH thamadyamAMsAzI nvedityuktiH| ko'rthH|amdypo'maaNsaashii ca syAt / ete ca madyamAMse lokAgamaprasijhe eva / tatazca yat kecana kathayanti / zrAranAlAdiSvapi saMdhAnadoSAdodanAyapi prANyaGgatvAttyAjya mi. ti / tadasat / amISAM mAMsamadyatvasya zrayogAt / lokazAstrayoraprasiddhatvAt / sandhA. naprANyaGgatvatulyatvacodanaM tu asAdhu atiprsNgdossaat| avyatvastrItvatulyatayA mUtrapA* namAtRgamanAdiprasaMgAt ztyalaM prsNgen| zradaragamanikAmAtraprakramAt / punaH sAdhuH zramatsarI csyaat|n parasaMpadASI syAt / tathA anIdaNaM vAraMvAraM puSTakAraNasya ajAve nirvikRtikazca nirgatavikRtiparinogazca javet / anena parinogocitavikRtInAmapi akAraNe pratiSedhamAha / tathA anIdaNaM vAraMvAraM gamanAgamanAdiSu / vikRtiparijoge vetyanye / kimityAha / kAyotsargakArI navet / ryApathapratikramaNamakRtvA na kiMcidanyat kuryAt / tadazuddhatApatteriti naavH| tathA svAdhyAyayoge vAcanAdInAM upacAravyApAre AcAmAmlAdau prayato'tizayena yatnavAn navet / tathaiva tasya saphalatvAt / viparyayetUnmAdAdidoSaprasaMgAditi // 7 // ( TIkA.) upadezAdhikAra evedamAha |amjaa tti sUtram / asya vyaakhyaa| zramadyamAMsAzI navediti yogH| zramadyapo'mAMsAzI ca syAt / ete camadyamAMse lokAgamapratIte ev| tatazca yatkecanAnidadhatyAranAlAriSTAdyapi saMdhAnAdodanAdyapi prANyaGgatvAtyAjyamiti / tadasat |amiissaaN madyamAMsatvAyogAt / lokazAstrayoraprasiddhatvAt / saMdhAnaprANyaGgatvatulyatvacodanA tvasAdhvI / atiprasaGgadoSAt / avatvastrItvatulyatayA mUtrapAnamAtRgamanAdiprasaMgAdityalaM prasaGgenAdaragamanikAmAtraprakramAt / tathA zramatsarI ca na parasaMpaveSI ca syAt / tathA anIdaNaM punaH punaH puSTakAraNAnAve nivikRtikazca nirgatavikRtiparijogazca bhavet / anena parilogocitavikRtInAmapyakAraNe pratiSedhamAha / tathA annIdaNaM gamanAgamanAdiSu vikRtiparijoge'pi cAnye kimi tyaah| kAyotsargakArI navet / ryApathapratikramaNamakRtvA na kiMcidanyat kuryAdazujhatA Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mani.Charmire dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| 62 patteriti jaavH| tathA svAdhyAyayoge vAcanAdyupacAravyApAra AcAmAmlAdau prayato'tizayayanaparo navettathaiva tasya phalavattvAviparyaya unmAdAdidoSaprasaMgAditi suutraarthH||7|| Na paDinnavijjA sayaNAsaNAI, siGa nisija taha nattapANaM // gAme kule vA nagare va dese, mamattanAvaM na kahiM pi kujA // 7 // (avacUriH) na pratijJApayet mAsAdikalpaparisamAptau gaThan nUyo'pyAgatasya mamaivaitAni dAtavyAnIti pratijJAMna kArayet gRhiNam / kimAzrityetyAha / zayanAsane zayyAM niSadyAMtathAjaktapAnamiti tatra zayanaM saMstArakAdi / zrAsanaM pIThakAdi / zayyA vasatirniSadyA svAdhyAyA dinuumiH| tathA tena prakAreNa tatkAlAvasthAnaucityena naktapAnaM khaekhAdyanAdApAnAdi na tatpratijJApayet mamatvadoSAt / sarvatraiva niSedhamAha / grAme zAligrAmAdau / kule vA zrAvakAdau / nagare vA sAketAdau / deze vA madhyadezAdau / mamatvanAvaM mamedamiti snehamohaM na kvaciupakaraNAdiSvapi kuryAttanmUla. svAduHkhAnAm // // 7 // (artha.) valI Na paDinnavijA ityAdi sUtra, sAdhu je te mAsakalpa vigere pUro karIne vihAra karavAne vakhate ( sayaNAsaNA ke) zayanAsane eTale saMstAraka pramukha zayana ane pIThaka pramukha Asana pratye, (siGa ke0) zayyAM eTale vasati pratye, (nisiddhAM ke0) niSadyAM eTale khAdhyAya vigere karavAnI nUmi pratye, (taha ke0) tathA eTale temaja (nattapANaM ke0) naktapAnaM eTale annapAna pratye (Na paDinnavijA ke0) na pratijJApayet eTale zrAvaka pAse kabUla karAve nahi. arthAt hu~ pharithI zrAvIza tyAre zayana, zAsana pramukha mane ApavA. evaM vihAra karatI vakhate zrAvakapAse nakI karAve nahi. kAraNa, tema karavAthI te vastune viSe mamatA utpanna thAya te.thane mamatA sarva anarthaveM mUla . mATe (gAme ke0) grAme eTale zAligrAma pramukha gAmane vipe, (kule ke0) kule eTale zrAvakakulAdikane vipe, (vA ke0) athavA (nagare ke0) nagare eTale ayodhyA pramukha nagarane vipe, (va ke0) athavA (dese ke0) deze eTale madhyadezAdikane vipe ( kahiM vi ke) kacidapi eTale koi ThekANe paNa (mamattanAvaM ke) mamatvanAvaM eTale thA mArUM The evA pariNAma pratye (na kujA ke0) na kuryAt eTale na kare. // // - (dIpikA.)kiMca sAdhurmAsAdikaTapasamAptAvanyatra gaThan sanniti gRhasthaM na pratijJApayet napratijJA kArayet |shtiiti kim|punraagtsy mama etAni daatvyaani| etAni kAnItyA. Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. ha | zayanaM saMstArakAdi, AsanaM pIThakAdi, zayyA vasatiH, niSadyA svAdhyAyAdinUmiH / tathA tena prakAreNa tatkAle avasthAyA aucityena naktaM khaekhAdyAdi, pAnaM caprAdAdi na pratijJApayet mamatvadoSAt / zratha sarvatra mamatAdoSaparihAramAha / grAme zAligrAmAdau kule vA zrAvakakule, nagare ayodhyAdau deze ca madhyadezAdI mamedamiti vA snehamohaM na kvaciDupakaraNAdiSvapi kuryAt / kuto na snehaM kuryAt / sneha mUlatvAdduHkhAdInAmiti // 8 // ( TIkA. ) kiMca e pani vija ti sUtram / zrasya vyAkhyA / na pratijJApayenmAsAdikalpa parisamAptau gachan bhUyo'pyAgatasya mamaivetAni dAtavyAnIti na pratijJAM kAra hastham / kimAzrityetyAha / zayanAsane, zayyAM niSadyAM / tathA jaktapAnamiti / tatra zayanaM saMstArakA di / AsanaM pIThakAdi / zayyA vasatiH / niSadyA svAdhyAyAdibhUmiH / tathA tena prakAreNa tatkAlAvasthaucityena jaktapAnaM khamakhAdyakadrAkSApAnakAdi na pratijJApayenmamatvadoSAt / sarvatraitanniSedhamAha / grAme zAligrAmAdau kule vA zrAvakakulAdau nagare sAketAdau deze vA madhyadezAdau, mamatvajAvaM mamedamiti snehamohaM na cipakaraNAdiSvapi kuryAttanmUlatvAdduHkhAdInAmiti // 8 // gihiNo vecyA vaDicyaM na kukA, anivAyaNavaMdapUrNa vA // asaM kilihiM samaM vasikA, muNI carittassa jana na hANI // e // ( zravacUriH) upadezAdhikAra evaitadAha / gRhiNo vaiyAvRttyaM na kuryAt / zranivAdanaM vAcika namaskArarUpaM, vandanaM kAyapraNAmarUpaM, pUjanaM ca vastrAdiniH / asaM kliSTa - gRhivaiyAvRttyAdikaraNasaMklezarahitaiH sAdhuniH samaM vaset / cAritrasya mUlaguNAdilakSaNasya yato yebhyaH sAdhutryaH sakAzAnna hAniH / zranAgatakAlaviSayaM cedaM sUtram / praNayanakAle saMkliSTasAdhvajAvAt // 5 // (artha) upadezanA adhikAramAMja kahe The. gidiyo ityAdi sUtra ( gihiNo ho ) gRhiNaH eTale gRhasthanA ( veyAvaDiyaM ke0 ) vaiyAvRttyaM eTale jethI gRhastha upara upakAra thAya evA kAMi paNa tenA kAmakAja pratye ( na kujA ke0 ) na kuryAt eTale na kare. ( vA ke0 ) athavA (anivAyaNavaMdapUrNa ke0 ) abhivAdanavandanapUjanaM eTale nivAdana te vANIvaDe namaskAra zabda uccAravo, vaMdana te kAyAvaDe namakuM ane pUjana te vastrAdikavaDe satkAra karavo te pratye na kare. ( jarja ke0 ) yataH eTale jenA samAgamamAM rahevAthI ( carittassa ke0 ) cAritrasya eTale mUlaguNa pramukha cAri Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlake vitIyA cuulikaa| 63 pranI (hANI ke) hAniH eTale hAni (na ke) na thAya. tevA (asaM kilihiM ke0) asaMkliSTaiH eTale gRhasthanuM veyAvaca karavA pramukha saMklezavaDe rahita evA sAdhuUnI (samaM ke) sAye (muNI ke0) muniH eTale sAdhu je te (vasijA ke0) vaset eTale rahe. // e|| (dIpikA.) punarupadezAdhikAra evmaah| muniH gRhiNo gRhasthasya vaiyAvRttyaM gRhijAvasya upakArAya tatkarmakhAtmano vyApRtanAvaM na kuryAt / svaparonayAzreyaHsamAyojanadoSAt / zanivAdanaM, vAcA namaskArarUpaM, vandanaM kAyapraNAmaladANaM, pUjanaM vA vastrAdiniH samanyarcanaM gRhiNo na kuryAuktadoSaprasaGgAdeva / tathA etadoSaparihArAya evamasaMkliSTaiH gRhivaiyAvRttyAdikAraNasaMkvezarahitaiH sAdhuniH samaM vaset muniH| yato yenyaH sAdhunyaH sakAzAt cAritrasya mUlaguNAdilakSaNasya hAnirna syAt // e|| (TIkA.) upadezAdhikAra evAha / gihiNo ti sUtram / asya vyAkhyA / gRhiNo gRhasthasya vaiyAvRttyaM gRhinAvopakArAya tatkarmasvAtmano vyAvRttanAvaM na kuryAt svaparojayAzreyaHsamAyojanadoSAt / tathA anivAdanaM vAGamaskArarUpaM vandanaM kAyapraNAmalakSaNaM pUjanaM vA vastrAdiniH samanyarcanaM vA gRhiNo na kuryAuktadopaprasaGgAdeva / tathaitadoSaparihArAyaivAsaMkliSTai hivaiyAvRttyakaraNasaMkvezarahitaH sAdhuniH samaM vasenmuniH / cAritrasya mUlaguNAdilakSaNasya yato yejyaH sAdhunyaH sakAzAnna hAniH / saMvAsatastadakRtyAnumodanAdinetyanAgataviSayaM cedaM sUtram / praNayanakA saMkliSTasAdhvanAvAditi sUtrArthaH // e|| paNa yA lanekA nijaNaM sahAyaM, guNAdiaM vA guNa samaM vA // ko vi pAvA vivajayaMto, vitarita kAmasu asuumaanno||10|| (zravacUriH) asaMklipTaiH samaM vasedityuktam / atra vizeSamAha / kAladopAna yadi laneta nipuNaM sahAyaM saMyamAnuSThAnakuzalaM paratrasAdhanahitIyaM jJAnAdiguNotkaTaM guNAdhikaM vA, guNaiH samaM vA / tRtIyAthai paJcamI / eko'pi saMhananAdiyuktaH pApAni pApakAraNAnyasadanuSThAnAni vivarjayanviharekucitavihAreNa / kAme vidyAkAmAdiSvapi saGgamagaThan // 10 // (zrartha.) asaM viSTa sAdhunI sAye raheg ema kaDaM temAM vizeSa kaheThe. NayA ityAdi sUtra. sAdhu je te (yA ke0) yadi eTale jo kadAca ( guNA hiyaM ke0) guNAdhika Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. eTale potAnA karatA adhika guNazAlI evA ( vA ke0 ) athavA ( guNa ke0 ) guNataH eTale guNavaDe ( samaM ke0 ) samaM eTale samAna evA ( vA ke0 ) valI ( nija ho ) nipuNaM eTale saMyama pAlavAmAM kuzala evA ( sahAyaM ke0 ) sahAyaM eTale para loka sAdhana karavAmAM sAhAyya karanAra evA anya sAdhu pratye ( na lanikA ke 0 ) nalaneta eTale na pAme, to ( pAvAI ke0 ) pApAni eTale pApakarma pratye ( vivajayaMto ke0 ) vivarjayan eTale varja karatA tathA ( kAmesu ke0 ) kAmeSu eTale ichA kAmAdikane viSe ( mANo ke0 ) asamAnaH eTale zrAsakta nahi yatA evA (egovi0 ) eko'pi eTale ekalA paNa ( vihari ke0 ) viharet eTale vicare. paNa zithilacAritriyAnI sAthe vicare nahi. // 10 // (dIpikA) atra saMkliSTaiH samaM vasedityuktaM punarvidhivizeSamAha / sAdhuH kAladoSAt yadi kathaMcit nipuNaM saMyamAnuSThAna kuzalaM sahAyaM paralokasAdhane dvitIyaM na laneta / kiMnUtaM sahAyam / guNAdhikaM vA jJAnAdiguNairadhikaM vA / guNaiH samaM vA / vAzabdAt guNahInamapi jAtyakAJcanakalpaM vinItaM vA / tadA kiM kuryAdityAha / tadA eko'pi saMhananAdiyuktaH pApAni pApakAraNAni zrAsadanuSThAnAni vivarjayet / vividhamanekaiH prakAraiH sUtroktaiH pariharan san viharet ucita vihAreNa / kiM kurvan / kAme vichAkAmAdiSu zrasamAnaH saGgamagacchan eko'pi viharet / paraM natu pArzvasthAdipApamitrasaGgaM kuryAt / tasya duSTatvAt / tathA zranyairapyuktam / varaM vihantuM saha pannagairjavezivAtmanirvA ripuniH sahoSitum adharmayuktaizca parairapa kitairnapApamitraiH saha varttituM kamam 1 // ihaiva hanyurbhujagA hi roSitA dhRtAsayazvimavekSya cArayaH // asa vRttena janena saMgataH paratra caiveha vihanyate janaH // 2 // tathA // paralokaviruddhAni kurvANaM dUratastyajet // AtmAnaM yo'tisaMghate so'nyasmai syAtkathaM hitaH // 3 // tathA brahmahatyA surApAnaM steyaM gurvaGganAgamaH // mahAnti pAtakAnyAhure nizca saha saMgatam // ityattaM prasaGgena / atha sUtrArthAvasara // 10 // 1 ( TIkA. ) asaM kliSTaiH sameM vasedityuktamatra vizeSamAha / Naya tti sUtram / asya vyAkhyA / kAladoSAnna yadi laneta / na yadi kathaMcit prApnuyAt / nipuNaM saMyamAnuSThAnakuzalaM sahAyaM paralokasAdhana dvitIyam / kiM viziSTamityAha / guNAdhikaM vA jJAnAdiguNotkaTaM vA / guNataH samaM vA / tRtIyArthe paJcamI / guNaistulyaM vA / vAzabdAddhInamapi jAtyakAJcanakalpaM vinItaM vA / tataH kimityAha / eko'pi saMhananAdiyuktaH pApAni pApakAraNAnyasadanuSThAnAni vivarjayan vividhamanekaiH prakAraiH sUtroktaiH pari Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(1 iti gAthArthaH / sAMprataM pratijJAzukimanidhAtukAma Ah // jaha jiNasAsa dhammaM pAti sAhavo suI // na kuticiesu evaM, dIsai paripAlaNobA // vyAkhyA // yathA yena prakAreNa jinazAsana niratA nizcayena ratA dharma prAnika bdArtha pAlayanti rakSanti / sAdhavaHprabajitAH paDjIvanikAyaparijJAnena kRtakAri diparivarjanena ca zujhamakalaGka naivaM tntraantriiyaaH| yasmAnna kutIthikevevaM yathA sA dRzyate paripAlanopAyaH / SaDjIvanikAyaparijJAnAdyannAvAt / upAyagrahaNaM va sAni prAyakam / zAstroktaH khalUpAyo'tra cintyate / na puruSAnuTArara / kApuruSA hi vita thakAriNo'pi navantyeveti gAthArthaH / atrAha // tesu vi ya dhammasaho, dhamma niyaMtra te pasaMsaMtiH / naNu naNi sAvadho kutinidhammo jiNavarehiM // 4 // vyAkhyAtepani ca tntraantriiydhrmessu| kim|dhrmshbdo loke ruuddhH| tathA dharma nija cAtmIyameva yathAtathaM te prazaMsanti stuvanti / tatazca kathametadityatrocyate / nanvityadamAyAM jaNita uktH| pUrvaM sAvadhaH sapApaH kutIrthikadharmaH crkaadidhrmH|kaiH| jinavaraiHtIrthakara va jileDi u pasabo" iti vcnaat| SaDjIvanikAyaparijJAnAdyannAvAdevetyApi vaha vaktavyaM tana nocyate grantha vistarajayAditi gAthArthaH tthaa||jo tesu dhammasomo vayAreNa ni. chaeNa haM // jaha sIhasaDhusIhe,pAhamuvayArarjamana // 5 // vyAA yasteSa tantrAntarIyadharmeSu dharmazabdaH sa upacAreNAparamArthena, nizcayenAtra jimamA yathA siMdazabdaH siMhe vyavasthitaH prAdhAnyenopacArata upacAreNApA siMho mANavakaH / upacAranimittaM ca shaurykrauryaadyH| dharme la pati gAthArthaH // esa paznAsukI, heja ahiMsAesu paMcasu vi|| veNa jayaMtI, heDaki sukhI mA taba e6|| vyaakhyaa|| eSA uktakharUpA pratijJAyata heturahiMsAdiSu paJcasvapi sannAvena yatanta ityayaM ca prAgvyA dhAtukAmena ca jASyakRtA punarupanyasta ityata evAha / hai / viSayavinASAvasthApanaM vishuddhiH| zmA zyaM tatra prayoga zativa uvagaraNa-vasa hisayaNAsaNAsu jayaMti // phAsuyaakayaara gAyA noIya // e7 // vyAkhyA // yadyasmAnaktaM ca pAnaM copakaraNArayadaya zceti samAsasteSu / kim / yatante prayatnaM kurvanti ca vasAta yasmAtprAsukaM cAkRtaM cAkAritaM cAnanumataM cAnuddiSTaM c|| kathamA vidhAH / tatrAsavaH praannaaH| pragatA asavaH prANA yasmAdinaktuM zAma svakRtamapi navatyata Aha akRtam / tadapi kAritamapi prAsura tadapyanumatamapi. navatyata Aha ananumatam / tadapyuddiSTavatyatAkA prtijnyaashuddhiH| ztyata evApata eva / zudhimaki tra prayoga itigovishuhiNtuvishudhiH| upaakayaagAyArthaH // ja jattapA copakaraNAriya-aNNumayAri na kurvanti ca vasatizca zayanAsanAdaSTa c|| kymetdevmitytraah| smAditataM zIrSa yeSAM te tara mApa prA nirjIvam / / atyata pAha zrakAritA Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyA cUlikA / 6nya haran vireSucita vihAreNa kAme vichAkAmA diSvasamAnaH saMgamagaThanne ko'pi viharenatu pArzvasthAdipApamitrasaGgaM kuryAttasya duSTatvAttathA cAnyairapyuktam // varaM vihartuM sahapanave vAtmanarvA ripuniH sahoSitum // dharmayuktaizca palairapa ekatairna pApamitraiH saha varttituM mam // 1 // ihaiva hanyurbhujagA hi roSitAH, dhRtAsayazvimavekSya cArayaH // asatpravRttena janena saMgataH, paratra caiveha ca hanyate janaH // 2 // tathA // paralokaviruddhAni kurvANaM dUratasyajet // zrAtmAnaM yo'tisaMdhatte, so'nyasmai sthAtkathaM hitaH // 1 // tathA // brahmahatyA surApAnaM steyaM gurvaGganAgamaH // mahAnti pAtakAnyAhurenizca saha saMgatam // 1 // ityalaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 10 // saMvacaraM vA vi paraM pamANaM, bIyaM ca vAsaM na tahiM vasikA // suttassa maggeNa carika nikU, suttassa ho jaha ANave // 11 // ( vacUriH ) vihArakAlamAha / saMvatsaraM vApi / saMvatsaro varSAsu caturmAsakam / zrapizabdAnmAsamapi / paraM pramANaM varSAtubaddhayorutkaSTamekatra nivAsakAlamAnametat / dvitIyaM varSa varSAsu catubaddhe na tatra vaset / tatra saGgadoSAt / dvitIyaM tRtIyaM parihRtya vasediti / kiMbahunA / sarvatraiva sUtrasya mArgaNaiva / yAgamoddezena pravarttata iti jAvaH / sUtrasyArtha utsargApavAdagarbho yathAjJApayati niyuGge pravartteta tathA // 11 // ( . ) have vihAra kAlanuM pramANa kahe be. saMvadharaM ityAdi sUtra. (saMvadharaM ke0 ) saMvatsaraM eTale varSAkAlanA cAra mahinA tathA ( vAvi ke0 ) vApi eTale valI Rtubaddha kalamAM eka mAsa e sAdhurjanA eka ThekANe rahevAnuM ( paraM ke0 ) paraM eTale utkRSTa (pramANaM ke0 ) pramANaM eTale pramANa ve. je ThekANe varSAkAlanuM comAsuM zrathavA zatubaddha kAlamAM mAsakalpa kasyo . ( tahiM ke0 ) tatra eTale tyAMlAgaTa (vIyaM ke0 ) dvitIyaM eTale bIjuM (vAsaM ke0) varSam eTale comAsuM athavA mAsakalpa pratye (nava siddhA ke 0 ) navaset eTale rahe nahi. ( suttassa ke0 ) sUtrasya eTale sUtrano (Tho ke0 ) artha: eTale artha (jaha ke0 ) yathA eTale jema ( zrANave ke0 ) zrAjJApayati paTale yA jhA kare. tema ( rikU 0 ) nikSuH eTale sAdhu ( suttassa ke0 ) sUtrastha eTale sUcanA ( maggeNa ke0 ) mArgeNa eTale mArgavaDe (caritA ke0 ) caret eTale cAle. // 11 // ( dIpikA. ) sAdhoH saMvatsaraM varSAsu cAturmAsikaM jyeSTAvagrahaM vihArakAlamAha / dvitIyaM nekatra dene vaset / zrapizabdAt mAlamapi paraM pramANamRtubaddhakAle dvitIya tatra kSetre na vaset / yatra eko varSAkalpaH kRtastatrotkRSTato dvitIyo vakalpa na Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAryaH / evaM mAsakalpo'pi dvitIya ekadetre utsargato na kArya Rtubake kaale| kutH| gRhsthaadisNgdossaat| dvitIyaM tRtIyaM vA varSamAsaM vA parihRtya tatra kSetre vasedapi / kiM bahanA sarvatraiva sUtramArgeNa caret / nikurAgamAdeze vartateti nAvaH / tathApi na ughata eva yathAzrutagrAhI syAt / apitu sUtrasya arthaH pUrvAparAvirodhitantrayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdagoM yathAjJApayati niyuGkte tathA varteta na anythaa| yaha apavAdato nityavAse'pi vasatAveva pratimAsAdi sAdhUnAM saMstAragocarAdi parivarteta nAnyathA zujhApavAdAyogAdityevaM vandanapratikramaNAdiSvapi tadarthaM pratyupedaNena anuSThAnena varteta / natu tathAvidhalokehAyAtaM prityjet|aashaatnaaprsnggaat // 11 // (TIkA.) vihArakAlamAha / saMvabaraM ti sUtram / asya vyAkhyA / saMvatsaraM vApi / atra saMvatsarazabdena varSAsu cAturmAsiko jyeSThAvagraha ucyate / tmpi| apizabdAnmAsamapi paraM pramANam |vrssaaRtubjhyorutkRssttmektr nivAsakAlamAnametat / vi. tIyaM ca varSam / cazabdasya vyavahita upnyaasH| dvitIya varSa varSAsu cazabdAnmAsaM ca Rtubake na tatra kSetre vaset / yatraiko varSAkalpomAsakalpazca kRtaH / apitu saGgadoSAda hitIyaM tRtIyaM ca parihatya varSAdikAlaM tatastatra vasedityarthaH / sarvathA kiM bahunA sarvatraiva sUtrasya mArgeNa careniGaH / AgamAdezena varttateti nAvaH / tatrApi naughata eva yathAzrutagrAhI syaat| api tu sUtrasyArthaH pUrvAparAvirodhitantrayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdaga! yathAjJApayati niyuGkte tathA varteta naanythaa| yahApavAdato nityavAse'pi vasatAveva pratimAsA disAdhUnAM saMstAragocarAdi parivarteta nAnyathA zuddhApavAdAyogAdityevaM vandanakapratikramaNAdiSvapi tadartha pratyupekSaNenAnuSThAnena varteta / natu tathAvidhalokehAyAtaM parityajettadAzAtanAprasaGgAditi sUtrArthaH // 11 // jo puvarattAvararattakAle, saMpikaI appgmppgennN|| kiM me kama kiccamakiccasesa, kiM sakvaNiUM na samAyarAmi // 12 // (zravacUriH) evaM viviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha / yaH sAdhuH pUrvarAtrApararAtrakAle rAtriprathamacaramapraharayorityarthaH / saMprekSate sUtropayoganItyA AtmAnamAtmanaiva / kathamityAha / kiM me kRtamiti / gandasatvAttRtIyArthe sssstthii| kiM mayA kRtaM zaktyanurUpaM tapazcaraNAdi / kiM ca mama kRtyazeSaM karttavyazeSamucitam / kiM vA zakya vaiyAvRttyAdi na samAcarAmi na karomI- // 12 // Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cUlikA / 67 (artha.) evI rIte vicaranAra sAdhu na sIdAya teno upAya kahe . jo ityAdi sUtra. (jo ke) yaH eTale je sAdhu (putvarattAvararattakAle ke) pUrvarAtrApararAtrakAle eTale rAtrinA prathama ane carama praharane viSe (appagaM ke) zrAtmAnaM eTale potAne (appaeNaM ke0) AtmanA eTale pote (saMpirakae ke) saMprekSate eTale sUtrokta prakAravaDe tapAse. teyArIte (me ke0) mayA eTale meM (ki ke) kiM eTale kayu (kica ke) kRtyaM eTale karavAyogya evaM tapasyA pramukha kRtya (kaDaM ke0) kRtaM eTale kastUM. temaja (ki ke) kayu (ma ke) mama eTale mArA (kiccasesaM ke0) kRtya zeSaM eTale karavAyogya kArya vAkI , tathA (kiM ke0 ) kiM eTale kayuM ( sakaNiUM ke) zakyaM eTale mArAthI vanI zake evaM veyAvaca pramukha kArya ( na samAyarAmi ke0) na samAcarAmi eTale Acarato nathI // 15 // (dIpikA.) evaM vizuddhaviviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha / yaH sAdhu vet sa pUrvarAtrApararAtrakAle rAtrau prthmcrmprhryorityrthH| saMpredate sUtropayoganItyAtmAnaM karmanUtamAtmanaiva karaNanUtena predte|kthN predtshtyaah| kiM me kRtmiti| gandasikatvAtRtIyArthe sssstthii| kiM mayA kRtaM zakteranurUpaM tapazcaraNAdi yogasya / kiMca mama kRtyazepaM kartavyAta zeSamucitam / punaH kiMca zakyaM vayo'vasthA'nurUpaM vaiyAvRttyAdi zrahaM na samAcarAmIti / tasyAkaraNe hi tatkAlanAza iti // 12 // (TIkA.) evaM viviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha / jo tti sUtram / asya vyAkhyA / yaH sAdhuH pUrvarAtrApararAtrakAle rAtrau prathamacaramayoH praharayorityarthaH / saMpredate sUtropayoganItyA AtmAnaM karmanUtamAtmanaiva karaNanUtena / kathamityAha / kiM me kRtamiti gandasatvAttRtIyArthe paSThI / kiM mayA kRtaM zaktyanurUpaM tapazcaraNAdi yogasya / kiMca mama kRtyazeSa kartavyazeSamucitam / kiM zakyaM vayo'vasthAnurUpaM veyAtyAdi na samAcarAmi na karomi / tadakaraNe hi tatkAlanAza iti sUtrArthaH // 12 // kiM me paro pAsa kiMca appA, kiM vAhaM khaliaMna vivngyaami|| zceva samma aNupAsamANo, aNAgayaM no paDibaMdha kunA // 1 // (zravacUriH ) kiM mama skhalitaM paraH pazyati / kiM vAtmA manAkusaMvegApannaH / kiMvAhamoghata eva skhalitaM na vivarjayAmi / ityevaM samyaganupazyannanAgataM prativandhaM na kuryAdAgAmikAla viSayaM saMyamaprativandhaM na karotIti // 13 // (artha. ) valI (paro ke0 ) paraH eTale khapakSa zrathavA parapada saMbaMdhI ko vIjo Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAryaH / evaM mAsakalpo'pi dvitIya ekakSetre utsargato na kArya Rtubake kaale| kutH| gRhsthaadisNgdossaat| dvitIyaM tRtIyaM vA varSamAsaM vA parihatya tatra kSetre vasedapi / kiM bahunA sarvatraiva sUtramArgeNa caret / nikurAgamAdeze vartateti nAvaH / tathApi na ughata eva yathAzrutagrAhI syAt / apitu sUtrasya arthaH pUrvAparAvirodhitantrayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdagoM yathAjJApayati niyuGkte tathA varteta na anythaa| yaha apavAdato nityavAse'pi vasatAveva pratimAsAdi sAdhUnAM saMstAragocarAdi parivarteta nAnyathA zukApavAdAyogAdityevaM vandanapratikramaNAdiSvapi tadarthaM pratyupedANena anuSThAnena varteta / natu tathAvidhalokehAyAtaM prityjet|aashaatnaaprsnggaat // 11 // (TIkA.) vihArakAlamAha / saMvabaraM ti sUtram / asya vyAkhyA / saMvatsaraM vApi / atra saMvatsarazabdena varSAsu cAturmAsiko jyeSThAvagraha ucyate / tmpi| api zabdAnmAsamapi paraM pramANam |vrssaaRtubddhyorutkRssttmektr nivAsakAlamAnametat / chi| tIyaM ca varSam / cazabdasya vyavahita upnyaasH| dvitIya varSa varSAsu cazabdAnmAsaM ca zatubake na tatra kSetre vaset / yatraiko varSAkalpomAsakalpazca kRtaH / apitu saGgadoSAd dvitIyaM tRtIyaM ca parihRtya varSAdikAlaM tatastatra vasedityarthaH / sarvathA kiM bahunA sarvatraiva sUtrasya mArgeNa carenikuH / AgamAdezena varttateti jAvaH / tatrApi naughata eva yathAzrutagrAhI syaat| api tu sUtrasyArthaH pUrvAparAvirodhitantrayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdagoM yathAjJApayati niyuGkte tathA varteta naanythaa|yhaapvaadto nityavAse'pi vasatAveva pratimAsAdisAdhUnAM saMstAragocarAdi parivarteta nAnyathA zujApavAdAyogAdityevaM vandanakapratikramaNAdiSvapi tadarthaM pratyupekSaNenAnuSThAnena vrtet| natu tathAvidhalokehAyAtaM parityajettadAzAtanAprasaGgAditi suutraarthH|| 11 // jo putvarattAvararattakAle, saMpikaI appgmppgennN|| kiM me kama kiJcamakiccasesa, kiM sakvaNiUM na smaayraami||12|| (zravacUriH) evaM viviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha / yaH sAdhuH pUrvarAtrApararAtrakAle raatriprthmcrmprhryorityrthH| saMprekSate sUtropayoganItyA AtmAnamA tmanaiva / kathamityAha / kiM me kRtamiti / gandasatvAttRtIyArthe sssstthii| kiM mayA kRtaM zaktyanurUpaM tapazcaraNAdi / kiM ca mama kRtyazeSa karttavyazeSamucitam / kiM vA zakyaM vaiyAvRttyAdi na samAcarAmi na karomIti // 12 // Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cUlikA / tuuc+ (artha. ) evI rIte vicaranAra sAdhu na sIdAya teno upAya kahe . jo ityAdi sUtra. ( jo ke ) yaH eTale je sAdhu (puvarattAvararattakAle ke) pUrvarAtrApararAtrakAle eTale rAtrinA prathama ane carama praharane viSe ( appagaM ke) zrAtmAnaM eTale potAne (appaeNaM ke0 ) AtmanA eTale pote ( saMpikae ke) saMprekSate eTale sU- ... trokta prakAravaDe tapAse. te A rIte (me ke0) mayA eTale meM (kiM ke0) kiM eTale kayuM (kicca ke) kRtyaM eTale karavAyogya evaM tapasyA pramukha kRtya (kaDaM ke0) kRtaM eTale kaDe. temaja (kiM ke ) kayu (ma ke ) mama eTale mArA (kiccasesaM ke) kRtya zeSaM eTale karavAyogya kArya bAkI , tathA (kiM ke) kiM eTale kayuM ( sakaNiUM ke) zakyaM eTale mArAthI banI zake evaM veyAvaca pramukha kArya ( na samAyarAmi ke0) na samAcarAmi eTale Acarato nathI // 12 // (dIpikA. ) evaM vizujhaviviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha / yaH sAdhurnavet sa pUrvarAtrApararAtrakAle rAtrau prathamacaramapraharayorityarthaH / saMprekSate sUtropayoganItyAtmAnaM karmajUtamAtmanaiva karaNajUtena predte|kthN predata ityaah|kiN me kRtmiti| bAndasikatvAtRtIyArthe sssstthii| kiM mayA kRtaM zakteranurUpaM tapazcaraNAdi yogasya / kiMca mama kRtyazeSaM kartavyAt zeSamucitam / punaH kiMca zakyaM vayo'vasthA'nurUpaM vaiyAvRttyAdi ahaM na samAcarAmIti / tasyAkaraNe hi tatkAlanAza iti // 15 // (TIkA.) evaM viviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha / jo tti sUtram / asya vyAkhyA / yaH sAdhuH pUrvarAtrApararAtrakAle rAtrau prathamacaramayoH praharayo rityarthaH / saMprekSate sUtropayoganItyA AtmAnaM karmannUtamAtmanaiva karaNanUtena / kathamityAha / kiM me kRtamiti bandasatvAttRtIyArthe SaSThI / kiM mayA kRtaM zaktyanurUpaM tapazcaraNAdi yogasya / kiMca mama kRtyazeSaM kartavyazeSamucitam / kiM zakyaM vayo'vasthAnurUpaM vaiyAtyAdi na samAcarAmi na karomi / tadakaraNe hi tatkAlanAza iti sUtrArthaH // 12 // kiM me paro pAsa kiMca appA, kiM vAhaM khaliaM na vivuuyaami|| .. icceva sammaM aNupAsamAyo, aNAgayaM no paDibaMdha kujjA // 1 // (zravacUriH) kiM mama skhalitaM paraH pazyati / kiM vAtmA manAksaMvegApannaH / kiMvAhamoghata eva skhalitaM na vivarjayAmi / ityevaM samyaganupazyannanAgataM pratibandhaM na kuryAdAgAmikAlaviSayaM saMyamapratibandhaM na karotIti // 13 // . . (artha. ) valI (paro ke ) paraH eTale khapada athavA parapakSa saMbaMdhI ko bIjo Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haja rAyadhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. puruSa ( me ke0 ) me eTale mArA ( kiM ke ) kiM eTale kayA ( khaligraM ke ) skhavitaM eTale pramAda pratye (pAsa ke ) pazyati eTale juve The, (ca ke0 ) valI (appA ke0) AtmA eTale huM pote (kiM ke0 ) kiM eTale kayA mArA pramAdapratye jovU lu (vA ke0) athavA ( ahaM ke0) ahaM eTale hu~ (kiM ke) kiM eTale kayA (khavidhe ke0 ) skhalitaM eTale pramAdapratye (na vivajayAmi ke ) na vivarjayAmi eTale varjato nathI. (zceva ke0) ityevaM eTale upara kahela prakAre ( sammaM ke) samyak eTale uttama prakAre (aNupAsamANo ke0) anupazyan eTale vicAra karatA rahe te sAdhu ( aNAgayaM ke0) anAgataM eTale jAvI (paDibaMdha ke ) pratibaMdhaM eTale pratibaMdha pratye (no kujA ke0) no kuryAt eTale na kare. arthAt pharIthI tevo doSa na Acare. // 13 // (dIpikA.) tathA kiM mama skhalitaM paraH svapakSaparapadalakSaNaH pazyati / kiMvA AtmA kvacit manAk saMvegaM praaptH| kiM vA ahamodhata eva skhalitaM na vivarjayAmItyevaM samyaganupazyannanenaiva prakAreNa skhalitaM jJAtvA Agamoktena vidhinA nUyaH pazyannanAgataM na pratibandhaM kuryAt saadhuH| ya AgAmikAla viSayaM na asaMyamaprativandhaM karotIti // 13 // (TIkA.) tathA kiM me ti sUtram / kiM mama skhalitaM paraH svapadaparapadalakSaNaH pazyati / kiM vAtmA kvacinmanAka sNvegaapnnH| kiMvAhamoghata eva skhalitaM na vivajayAmi / ityevaM samyaganupazyan anenaiva prakAreNa skhalitaM jJAtvA samyagAgamoktena vidhinA nUyaH pazyannanAgataM na pratibandhaM kuryAt / zrAgAmikAlaviSayaM nAsaMyamapratibandhaM karotIti sUtrArthaH // 13 // jabeva pAse kA uppajattaM, kAraNa vAyA aDa mANaseNaM // tabeva dhIro paDisAdarikA, AznaHkhippamiva kalINaM // 24 // (avacUriH) kathamityAha / yatraiva pazyet / yatraiva pazyatyuktavatparAtmadarzanahAreNa / kvcitsNymsthaanaavsre| duHprayuktaM kurvyavasthitam / AtmAnamiti gamyate / kAyena, vAcA atha mAnasena / tatraiva saMyamasthAnAvasare dhIro buddhimAn pratisaMharedAtmAnamiti shessH| nidarzanamAha / AkIrNo jAtyAzvaH kSipraM zIghraM yathA khAlanaM kavikaM niyamitagamananimittaM prtipdyte| evaM yo duHprayogatyAgena khalinakalpa samyagvidhi pratipadyate // 14 // Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dvitIyA cUlikA / 68 (artha. ) zI rIte anAgata pratibaMdha na kare te kahe be. jabe va ityAdi sUtra. sAdhu je te ( kaya ke0 ) kadA eTale pamilehaNa pramukha kriyAnA koi paNa vakhate ( java ke0 ) yatraiva eTale je ThekANeja ( kAraNa ke0 ) kAyena eTale kAyAvaDe, ( vAyA ke0 ) vAcA eTale vANIvaDe, (aDu ke0 ) athavA ( mANase ke0 ) mAnasena eTale manavaDe potAne ( duppauttaM ke0 ) duHprayuktaM eTale pramAdI evAne ( pAse ho ) pazyet eTale juve . ( dhIro ke0) dhIraH eTale dhIra evA sAdhu je te (taveva ke0 ) tatraiva eTale teja ThekANe tathA teja samaye potAne ( pa misAharikA ke0 ) pratisaMha - ret eTale ThekANe lAve. enA upara dRSTAMta kahe be. ( zva ke0 ) iva eTale jema ( zranna ke0 ) prakIrNakaH eTale jAtivaMta azva je te ( khiSpaM ke0 ) kSipraM eTale zIghra (kalINaM ke0 ) khalInaM eTale lagAma grahaNa kare tema; arthAt jema sAroM azva niyamita gamanane zrarthe zIghra lagAma le be, tema te sAdhu paNa vidhino tyAga karI lagAma sarakhA samyag vidhino aMgIkAra kare. // 14 // ( dIpikA. ) kathamityAha / sAdhuryatraiva kvacit saMyamasthAnAvasare dharmopadhipratyupekSapAdau duHprayuktaM durvyavasthitamAtmAnamiti gamyate / pazyet pazyati uktavatparamAtmadarzanadvAreNa / kena ityAha / kAyena vAcA atha mAnasena / mana eva mAnasam / karaNatrayeNetyarthaH / tatraiva tasminneva saMyamasthAne dhIro buddhimAn pratisaMharet pratisaMharati yaH svAtmAnaM samyag vidhiM pratipadyata ityarthaH / atra dRSTAntamAha / yathA javAdinirguNairAkIrNo vyApto jAtyo'zva iti gamyate / asAdhAraNa vizeSaNAt / taccedam / primiva khalinaM zIghraM / kavikamiva / yathA jAtyo'zvo niyamitagamananimittaM zIghraM khalinaM pratipadyata evaM yo duHprayogatyAgena khalinakalpaM samyagvidhim / etAvatAM - zena dRSTAntaH // 14 // 1 ( TIkA. ) kathamityAha / javeva tti sUtram / asya vyAkhyA / yatraiva pazyet yaccaiva pazyatyuktavatparAtmadarzana dvAreNa kacitsaMyamasthAnAvasare dharmopadhipratyupekSaNAdau duHprayuktaM durvyavasthitamAtmAnamiti gamyate / kenetyAha / kAyena vAcA zratha mAnaseneti / mana evaM mAnasam / karaNatrayeNetyarthaH / tatraiva tasminneva saMyamasthAnAvasare dhIro buddhimAn pratisaMharet pratisaMharati ya zrAtmAnaM samyag vidhiM pratipadyata ityarthaH / nidarzamAha / zrAkarNo javAdi nirguNairjAtyo'zva iti gamyate / asAdhAraNa vizeSaNAt / tacedam / primiva khakhinaM zIghraM kavikamiva / yathA jAtyo'zvo niyamitagamananimittaM 87 Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6e rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)mA. zIghra khalinaM pratipadyata evaM yo prayogatyAgena khalinakalpaM samyavidhimetAva tAMzena dRSTAnta iti sUtrArthaH // 14 // jasserisA joga jidiassa, dhiIma sappurisassa nicaM // tamAhu loe paDibuddhajIvI, so jIaI saMjamajIvieNaM // 15 // (avacUriH ) yaH puurvraatretyaadydhikaaropsNhaaraayaah| yasya sAdhorIdRzAH svahitAlokanapravRttirUpA yogA manovAkAyavyApArA jitenjiyasya dhRtimataH saMyame sadhRtikasya satpuruSasya pramAdajayAt / nityaM sarvakAlaM tamevaMnUtamAhura nidadhati / loke vibAMsaH pratibuddhajIvinaM pramAda nikhArahitajIvitazIlam / sa evaMguNayuktaH san jIvati saMyamajIvitena sarvathA saMyamapradhAnena jIviteneti // 15 // (artha.) have prastuta prakaraNano upasaMhAra kare . jassa ityAdi sUtra. ( ji. divasa ke0) jitendriyasya eTase cakSurAdi iMjiyone jitanAra evA (dhizma ke0) dhRtimataH eTale saMyamane viSe dhRtivAlA evA (sappurisassa ke0) satpuruSasya eTale satpuruSa evA ( jassa ke0) yasya eTale je sAdhunA ( joga ke0) yogAH eTale mana vacana kAyAnA yoga je te (erisA ke0) dRzAH eTale evA (nicaM ke0) nityaM eTale dIdAthI mAMDIne maraNa sUdhI rahe be. (taM ke0 ) taM eTale te sAdhune vichAna loko ( loe ke0) loke eTale sarva jIvomAM (paDibuddhajIvI ke) pratibuddhajIvinaM eTale pramAdAdi rahita jIvitavAlAne (zAhu ke) zrAhuH eTale kahe be. kAraNa, ( so ke0 ) saH eTale te sAdhu ( saMjamajIvieNaM ke0) saMyamajIvitena eTale saMyamajIvitavaDe ( jIva ke0) jIvati eTale jIve . // 15 // (dIpikA.) yaH pUrvarAtretyAdyadhikAropasaMhArAyAha / vidvAMsastaM sAdhumevaMjUte loke prANisaMghAte nityaM sarvakAlaM sAmAyikapratipatterAracya AmaraNaM pratibuddhajIvinamAhuH kathayanti / ko'rthH| pratibuddhajIvinaM pramAdarahitajIvitazIlam / sa evaMguNayuktaH san jIvati saMyamajIvitena kuzalAjisaMdhinAvAt sarvathA saMyamaH pradhAnajI vitena / taM sAdhu kam / yasya sAdhorIdRzAH svahitAlocanapravRttirUpA yogA manovAkAyavyApArA navanti / kiMnUtasya sAdhoH / jitenjiyasya vazIkRtasparzanAdonjiyasamUhasya / punaH kiMnUtasya yasya / dhRtimataH saMyame dhairyasahitasya / punaH kiMga yasya / satpuruSasya pramAdajayAnhApuruSasya // 15 // (TIkA.) yaH pUrvarAtretyAdyadhikAropasaMhArAyAha / jassa tti sUtram / asya Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| 61 vyAkhyA / yasya sAdhorIdRzAH svahitAlocanapravRttirUpA yogA manovAkAyavyApArA jitenjiyasya vazIkRtasparzanAdInjiyakalApasya dhRtimataH saMyame sakRttikasya satpuruSasya pramAdajayAnmahApuruSasya nityaM sarvakAdaM sAmAyikapratipatterArajyAmaraNAntam / tamAharloke pratibuddhajIvinaM tamevaMcUtaM sAdhumAhura nidadhati vidvAMsaH / loke prA. NisaMghAte pratibuddhajI vinaM pramAdanijhArahitajIvitazIlam / sa evaMguNayuktaH san jIvati saMyamajIvitena kuzalAnisaMdhinAvAt sarvathA saMyamapradhAnena jIvitene ti sUtrArthaH // 15 // appA khalu sara para rakibo, savidiehiM susmaahiehiN|| ararika jAzpadaM jave, suraki sabajdANa muccaratti bemi // 16 // . vivittacariA cUlA smmtaa||2|| 33 dasaveliaM suttaM saMmattaM // zunam // (zravacUriH) zAstramupasaMharannupadezasarvasvamAha / shraatmaa|khlushbdo vishessnnaarthH| zakto satyAM paro'pi satataM sarvakAlaM rakSitavyaH pAlanIyaH paarlaukikaapaayenyH| katham / sandhiyaiH sparzanAdiniH susamAhitena nivRttaviSayavyApAreNetyarthaH / arakSaNarakSaNayoH phalamAda / arakSitaH san jAtipanthAnaM janmamArgamupaiti / surakSito yathAgamamapramAdena sarvapuHkhecyaH zArIramAnasecyo vimucyate / iti bravimIti pUrvavat // 16 // iti chitIyacUlA vyAkhyAtA // 2 // (artha.) have zAstrano upasaMhAra karatA upadezano sAra kahe . (hu khalu ke0) khalu eTale nizcaye (appA ke0) zrAtmA eTale potAno AtmA je te (sayayaM ke) satataM eTale niraMtara (susamAhiehiM ke0) susamAhitaH eTale sArA samAdhimA rAkhela evA ( savidiehiM ke0) sarvejiyaH eTale sarva iMjiyovaDe (raskiyo ke) rakSitavyaH eTale rakSaNa karavo. kAraNa ke, zrAtmA je te (tharaki ke) arakSitaH eTale barAbara saMyamavaDe rakSaNa kakhyo na hoya to (jApahaM ke) jAtipathaM eTale saMsArapratye ( uveza ke0) upaiti eTale pAme be. ane (surakirDa ke ) surakSitaH eTale samyak prakAre saMyamavaDe rakSaNa kasyo hoya to ( savaDahANa ke0) sarvapuHkhecyA eTale sarva uHkhathI (muccara ke0)mucyate eTase mukta thAya be. (tti bemi ke ) iti bravImi eTale tIrthakara gaNadharanA upadezathI hu~ ema kahuM huM. // 16 // iti zrI dazavaikAlikanI bIjI cUlikAno bAlAvabodha saMpUrNa. // // Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 601 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. ( dIpikA . ) tha zAstramupasaMharannupadezasarvasvamAha / evaMvidhena sAdhunA zrA tmA / khaluzabdo vizeSaNArthaH / zaktau satyAM paro'pi satataM sarvakAlaM rakSitavyaH paalniiyH| paralokasaMbandhikaSTenyaH / kathamityupAyamAha / yataH kiM0 sAdhunA / sarvendriyaiH sparzanAdiniH susamAhitena nivRtta viSayavyApAreNa / zrarakSaNarakSaNayoH phalamAha / rakSitaH sannAtmA panthAnaM janmamArga saMsAramupaiti sAmIpyena gacchati / zratha surakSitaH punarAtmA yathAgamamapramAdena suSThu rakSitaH san sarvaduH khenyaH zArIramAnasecyo vimucyate / vividhamanekaiH prakArairapunargrahaNaparamasvAsthyApAdanalakSaNairmucyate vibhuH cyate / bravImIti pUrvavat // 16 // iti cUlikAdvayaM vyAkhyAtam // ( TIkA.) zAstramupasaMharannupadezasarvasvamAha / appa tti sUtram / asya vyAkhyA / zrAtmA khalviti / khaluzabdo vizeSaNArthaH / zaktau satyAM paro'pi satataM sarvakAlaM rakSitavyaH pAlanIyaH / pAralaukikApAyebhyaH / kathamityupAyamAha / sarvendriyaiH sparzanAdiniH susamAhitena nivRtta viSayavyApAreNetyarthaH / zrarakSaNarakSaNayoH phalamAha / arakSitaH san jAtipanthAnaM janmamArga saMsAramupaiti sAmIpyena gacchati / surakSitaH punaryathAgamamapramAdena sarvaduHkhenyaH zArIramAnasecyo vimucyate vividhamanekaiH prakArairapunargrahaNaparamasvAsthyApAdanalakSaNairmucyate / iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 16 // zrathAvacUrikopasaMhAraH / atha zAstrakartuH stavamAha niyuktikAraH // siddhanavaM gaNadharaM jipa paDimA - daMsaNeNa panibuddhaM // maNagapiThAraM dasakA - vizrassa nijuhagaM vaMde // 1 // arthaH / anuttarajJAnAdidharmagaNaM dhArayatIti gaNadharastam / pratibuddhaM mithyAtvA viratyajJAnApagamena samyaktva vikAzaM prAptam / niryUhakaM pUrvagatoddhRtArtha viracanAkarttAraM vande iti gAMthArArthaH / jAvArthastu kathAnakagamyastaccedam / zrIsudharma ziSyo jambUstasya prajavaH / tasya kadAcinnizIthe ko me gaNadhara iti cintA / zrAtmanaH saGke gache copayogenA sadbhAvaM jJAtvA tIrthAntarIyeSu rAjagRhe zijavaM yajamAnaM dRSTvA tatra yajJavATe dharmalAnapUrvam 'ho kaSTa ho kaSTaM tattvaM na jJAyate punaH' iti paThanAya ziSyavRndaM preSitam / tena tatkRtam / tacca zayyaMjavo dvArmUla sthito nizamya cintayati / ete zAntAstapakhino'satyaM na vadantIti / upAdhyAyAnte gatvA tattvaM kimiti pRSThe vedAstattvamityuktau : a simAkRSya vadati 'zIrSa te betsyAmi yadi tattvaM na kathayasi / zIrSacchede tattvaM vAcyamiti dhyAtvA yUpasyAdhastAtsarvaratnamayIpArzvapratimAM darzayitvedamantra tattvam / zraddharmastattvaM Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / A na ca tadiSyata ityata AhAnuddiSTamiti / etatparijJAnopAyazcopanyastasakalapradAnAdilakSaNastatrAvagantavya iti gAthArthaH / tadanye punaH kimityata Aha // phAMsuyakayakAriya-praNumaya dinoiNo haMdi // tasthAvara hiMsAe, jaNA akusalA ulippaMti ||e8||vyaakhyaa // prAsukakRtakAritAnumodito ddiSTano jinazcarakAdayaH / haMdItyupapradarzane / kimupapradarzayati / trasantIti sA dvIndriyAdayaH / tiSThantIti sthAvarAH pRthivyAdayaH / teSAM hiMsA prANavyaparopaNalakSaNA tathA janAH prANinaH kuzalAH zranipuNA sthUlamatayazvarakAdayo lipyante saMbadhyanta ityarthaH / iha ca hiMsA kriyAja nitena karmaNA lipyanta iti jAvanIyam / kAraNe kAryopacArAttatazca te zuddhadharmasAdhakA na navanti / sAdhava eva javantIti gAthArthaH // esA he visuddhI, dihaMto tassa caiva yaH visuddhI // sutte jaliyA u phuDA, suttaphAse u iyamannA // ee // vyAkhyA // eSAnantaroktA hetu vizuddhiH prAnirUpitazabdArthA / adhunA dRSTAntaH prAgnirUpitazabdArthastathA tasyaiva ca dRSTAntasya vizuddhiH / kim / sUtre naNitoktaiva sphuTA spaSTA / taccedaM sUtram / jadA dumassa pupphesu, namaro Aviyai rasaM // Na ya puSkaM kilAmei, sopI appayaM // 2 // emeai samaNA buttA, je loe saMti sAduNo // vihaMgamA va pupphesu, dAnattesaNe rayA // 3 // avacUriH / asamastapadA nidhAnamanumeye gRhiDumANAmAhArAdiSu puSpANyadhikRtya pratipAdanArthamiti / tathA yanyAyopAtta vittadAne grahaNaM pratiSiddhameva / pibati naca naiva kvAmayati prINAti tarpayati // 2 // evamanena prakAreNa ete zrAmyantIti zramaNAH tapasyantItyarthaH / te ca tApasAdayo'pi syuH / ta ha / muktAH sabAhyAbhyantareNa granthena ardhatRtIya dvIpasamudramAne / Aha, ye muktAste sAdhava evetyata idamayuktam / ucyate / raha vyavahAreNa nivApi muktA javantyeva naca te sAdhava iti vyavacchedArthatvAdadoSaH / athavA zAntiH siddhirucyate tAM sAdhayantIti zAnti sAdhavaH / dAnanaktaiSaNAsu ratAH / dAnagrahaNAddattaM gRhNanti nAdattam / naktagrahaNAtprAsukaM na punarAdhAkarmAdi / eSaNAgrahaNAmaveSaNAtrayaM sAdhUnAM bhramarejyo vizeSa iti // 3 // arth| have evA utkRSTa maMgalarUpa dharmane poteM ana ticAra parNe pAlana karanArA evA sAdhu hAranI zuddhi joiye, mATe te dRSTAMtapUrvaka kahe be. ( jahA ke0 ) yathA eTale jema ( maro ke0) camaraH eTale camara (dumassa pupphesu ke0 ) Dumasya puSpeSu e Tale vRnA phUlane viSe ( rasaM ke0 ) puSpamAMdelA makaraMdane ( viyara ke0 ) pi bati, yA eTale maryAdAyeM karI thoDe thoDe pivati eTale pIye be, AsvAde be. paNa Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6e3 dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| tatastasya pAdau natvA yajJavATopaskaraM datvA tAn sAdhUn gaveSayannAcAryAnte gatvA dharmamAkarNya vratamAdAya caturdazapUrvI jAtaH / t| tasya nAryA taruNIyamiti kRtvA svajanairasti tava jaThare kiJciditi pRSTA maNayamityUce / tataH putre jAte. sati tadeva nAma kRtam / tenASTavArSikeNa mAtRtaH pitaraM dhRtavataM jJAtvA naMSTvA janakAnte gantumitA campAyAM gatam / zrAcArya hi migataidRSTaH sH| tena ca diiditH| yoH sneho jaatH|pRchaayaaH svasutaM jJAtvA caturdazapUrvI kAraNe niyuuhti|antimstu avazyaM niyUdati / mamApIdaM kAraNaM saMjAtam / iti nizcityedaM nirmUDham // dazavaikAlikAda- . rArthamAha // maNagaM pamucca saU-naveNa nihiyA dasatayaNA // vezrAliAi uvizrA tamhA dasakAtiaMnAma // 2 // manakaM pratItyAzritya nirmUDhAni pUrvagatApusatya viracitAni dazAdhyayanAni sumapuSpikAdIni sajivadhyayanaprAntAni / vigataH kAlo vikAlo vikalanaM vA vikAlaH / asakalaH khaekamazceti tasminvikAle aparAhne'tikrAnte tRtIyapauruSIrUpe sthApitAni nyastAni tasmAdakazAlikaM nAma / vikAle nivRttaM vaikAlikaM dazavakAlikaM vaa||2|| yaM pratItya kRtaM tahaktavyatAmAha / bahiMmAse hiM yahIaM, anayaNamiNaM tu ajamaNageNa // bammAsA parimArja, yaha kAlaga samAhIe // 3 // SadbhirmAsairadhItamadhyayanamidam |aaryshcaasau manakazca Aryamanakastena SaemAsA eva paryAyakAlaH / atha kAlagataH samAdhitaH zujalezyAyogena / atrAyaMjAvaH / tenaitAvatA zrutamArAdhitamevetyanye'pyetadanuSThAnata thArAdhakA navanti // 3 // ANaMdasupAyaM, zrAsI sijavA tahiM therA // jasajassa ya puchA, kahaNA a vicAlapA. saMghe // 4 // AnandAzrupAtamaho zrArAdhitamaneneti harSAzrumocanamakArSuH zayyaMnavAstatra tasmin kAle sthaviraH zrutaparyAyadhRto yazonamastasya ca zayyamjavaziSyasya gurvazrupAtadarzanena kimetadAzcaryamiti vismitasya pRThA kimetadakRta pUrvamityevam / zayyaMjavakathitAca hak suto'yaM me ityevaMrUpAbabdAdanutApo yazonAdInAM gurAviva guruputre'pi vartitavyamiti na kRtamidamasmanirevamnUtaH / tata zrAcAryaH saMghaM pratyAhaM / etaupakArAya mayAlpAyuSamenamadhikRtyedaM zAstraM nie kimatra yuktamiti nivedite vicAraNA saMghe kAlahAsadoSAdidameva prajUtasatvAnAmupakArakamatastiSThatvetadityevaMjUtA sthApanA ceti // 4 // iti dazavaikAlikAvacUriH samAptA // zunam // ... bAlAvabodhano napasaMhAra. ... have dazavaikAlikanA kartA zrI zayyaMjava muni tathA temanA ziSya manakamuni e. Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e4 rAyadhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA mano saMbaMdha niyuktikAra kahe . " sijanavaM gaNaharaM, jiNapaDi mAdasaNeNa paDi buddhaM // maNagapiaraM, dasakAliassa nijjUhagaM vaMde // 1 // " artha-jina pratimA dekhIne pratibodha pAmelA, manakamuninA pitA, zrI dazavakAlika sUtrano sihAMtamAMthI uddhAra karanAra evA gaNadhara zrI saGanava AcAryane huM vAMuM huM // 1 // maNagaM pamucca sijja-naveNa nijjUhiA dasaptayaNA // vezrAliyA vizvA, tamhA dasakAlithaM nAma ||2||arth-shrii sanava sUrie manakane arthe siddhAMtamAMthI dasa adhyayana umasyAM, ane te vikAle sthApana kasyAM mATe dazavaikAlika nAmathI kahevAya . // 2 // have jene arthe ukAra kasyo te vAta kahe be, "uhi mAsehi ahIraM, aprathaNamiNaMtu ajamaNageNa // bammAsA parizrA, zraha kAlagarla samAhIe // 3 // artha-zrAryamanake cha mahinAmAM e adhyayana ( sUtra ) paThana kahyu. e manakamunino cAritra paryAya ba mahinAnoja hato. mahinA pUrA thaye te manakamuni samAdhimAM kAladharma pAmyA. // ANaMdaaMsupASayaM, kAsI sijanavA tahiM therA // jasajadassa ya puDA, kahaNA zra vizrAlaNA saMdhe ||4||arth-shriimnkmuni kAla karI gayA tyAre eNe dharmanI ArAdhanA samyakU prakAre karI ema jANI zrI sAMjava sUrinA netramAthI AnaMdanAM azruzrAvyAM. zrI yazonA sUrie azru, kAraNa pUbavAthI zrIsajjanava sUrie yathArtha vAta kahI. palI saMghanA vicArathI zrIdazavaikAlika sUtranI maMdabudhi ziSyanA upara upakArane arthe sthApanA yaz // 4 // have e cAre gAthAno nAvArtha A rIte-jyAre sajjanava sUrie dIkSA lIdhI, tyAre temanI strI garjiNI hatI. taruNavaya hovAthI tenA svajanoe pUbyu ke, tArA udaramAM kAM be, tyAre te strIe prAkRta bhASAmAM kaDaM ke, 'maNayaM' eTale kiMcit mAtra , anukrame tene putra thayo. tenuM nAma manaka rAkhyuM. te ATha varasano thayo, ekadivase teNe potAnI mAne pUjyuM ke, 'mArA pitAjI kyA je.' mAe kahyu ke, 'temaNe cAritra AdasyAM je.' ema sAMjalI pitAnIpAse javAnuM manakanAmanamAM AvyuM. 'caMpAnagarImAM pitAjI De' evI khabara malavAthI te tyAM gayo. Dila nUmie jatA AcArya zrI saUMnavasUrie manakane dekhyo tyAre pUjyu ke, 'tuM koNa be.' manake A. cAryane vAMdyA. dRSTino melApa thatAMja paraspara sneha baMdhANo. AcArya pUbyuM, tAro pitA koNa ? manake kahyu, 'sajjanava.' zrAcArye kaDaM, 'tuM ahiM kayA kAryane arthe zrAvyo.' manake kahyaM 'dIkSA levAne arthe.' valI manake kA ke, 'zrApa jANatA hoya to kaho ke, 'mArA pitAjI kyA be.' AcArye kA ke, te ane hu~ jinna nathImATe tuM mA rIpAse dIkSA le. manakane te vAta kabUla thavAthI AcArye tene tyAMja dIdA thApA. Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cUlikA / 6e par3I zrAcArya tenI sAthe upAsare zrAvyA. upayoga dIdho ke, 'enuM AyuSya keTaluM je.' jhAnabalathIzrAcArye jANyu ke, enuM AyuSya ba mAsa bAkI je. paThI vicAra kasyo ke, eTalA thoDA samayamAM e.manaka kRtArtha zIrIte thaze caudapUrvI kAraNa paDe pUrvamAMdhI sUtrano uddhAra kahe, manepaNa yA kAraNa prApta thayuM be, mATe ukAra karUM. evo vicAra karI AcAryajIe pUrvamAMthI dasa adhyayanano jahAra kasyo. manakane te dasa adhyayana naNAvatAM mAsa lAgyA. ba mAsa pUrNa thatAMja manake samAdhimAM kAla kasyo. tyAre zrAcAryanA netramA zrAnaMdAzru zrAvyAM. jasajanavigere sAdhue A zrunuM kAraNa pUbavAyI manakanuM vRttAMta zrAcAryajIe kahyu. te sAMjalI 'guruputra evA manakanI sevA ApaNAzrI banI nahi' evo te sAdhuUne pastAvo thayo. paThI saMghanA AgrahathI sajjaMjava sUrie uddharelA adhyayana prakaTa rAkhyA. teja dasa adhyayana dazavaikAlikanA nAmathI prasiddha be. be cUlika to zrIsaMghane zrIsImaMdhara khAmIe neTa mokalelI e vAta prasika . mATe ahiM vistAra karatA nathI. iti zrI dazavaikAlikano bAlAvabodha sNpuurnn..|| zratha prazastimAha // . harijamakRtA TIkA vartate viSamA param // mayA tu zIghrabodhAya ziSyArthaM sugamA kRtA // 1 // caMkule zrIkharatara-gaDe jinacanprasUrinAmAnaH // jAtA yugapradhAnAstaviSyaH sakalacanchagaNiH // 2 // taviSyasamayasundara-gaNinA ca stamjatIrthapure ckre|| dazavaikAlikaTIkA zazinidhizRGgAra ( 1691) mitavarSe // 3 // arthasthAnavabodhena matimAndyAnmatitramAt // jinAjJA viparItaM ya-ttanmithyApuSkRtaM mama // 4 // mamopari kRpAM kRtvA zodhayantu budhA zmAm // paropakaraNe yasmAttatparA uttamAnarAH // 5 // TIkA karaNataH puNyaM, yanmayopArjitaM navet // tenAhamidamichAmi, bodhiratra paratra me // 6 // zabdArthavRttiTIkAyAH zlokamAnamidaMsmRtaM // sahasratrayamagreca punaH sArdhacatuHzatam // 7 // iti zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitazrIdazavaikAlikazabdArthavRttiprazastiH saMpUrNA / . atha diipikopsNhaarH|| - atra dazavaikAlikakArakazayyaM navasUrestatputramanakamunezca saMbandhasUcakaM sumapuSpikAdhyayana niyuktigAthAhikaM yathA // sejjanavaM gaNaharaM, jiNapamimAdasaNeNa paDibukaM // maNagapiaraM dasakA-liassa nijUhagaM vaMde // 1 // maNagaM pamucca sejjana Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. du nijjUhiyA dasaprayaNA // vezrAlizrAi vavithA, tamhA dasakAliyaM nAma // 2 // tadveSasaMbandha sUcakaM cUlikAya niryuktigAthA kimidam // vahi mAsehiM yahIthaM, anayaNamINaM tu akramaNageNaM // bammAsA pariyArja, yaha kAlagarDa samAhIe // 3 // ANaMdAMsupArya, kAhI sikanavA tahiM yerA // jasanadas ya puchA, kahaNA ya vicAlaNA saMghe // 4 // etanAthAcatuSkArthaH zrIharijasUriviracitavRtteravaseyaH // * yatra kiMcitkathAnakamucyate // yadA zayyaMjavAcAryaH pratrajitastadA tasya gRhiNI gurviNyAsIt / jAtazcA tasyAH putraH krameNa / nAmAsya kRtaM manaka iti / yadA ca so'STavArSiko jAtastadA mAtaraM pRchAti / ka mama pitA / sA jayati / tatra pitA prtrjitH| tataH sa pitRsakAze gantumanA labdhavRttAntazcampAyAM gataH / AcAryeNa saMjJAbhUmiM gatena sa dRSTaH / tena ca vandita prAcAryaH / ujayozca mithaH prekSamANayoH sneho jaatH| AcAryaH pRSThati / kastava pitA / sa jati zayyaMnava iti / tataH sUriNA naNitam / kimarthamatrAgato'si / tenoktam / pratra jiSyAmi / yadi yUyaM jAnItha tadA kathayata kA kAsti mama piteti / sUriNoktam / sa mama mitramekazarIrIbhUtaH / tataH pratraja tvaM matpArzve / pratipannaM ca tena / tataH sa prabrAjitastatraiva sUriNA / zrAgatastena sahopAzraye / upayogaM dattavAnAcAryaH / kiyadAyurasyeti / jJAtaM cAtaH paraM SaNmAsA zrAyurasyeti / utpannA ca buddhirAcAryasya / asya stokAyuSaH kiM karttavyamiti / vimamarza ca " caudasapurvI kamhi va kAraNe samuppanne nijjUha | pazcimo puNa caudasapurvI chAvastameva nijjUda / mamavi imaM kAraNaM samuppalaM / tarja zramavi nijjUhAmi / tAde zrAdatto nijjU hinaM / jAva yovAvasese divase ime dusayA nighUDhA / ughRtAni vikAlave - lAyAM pAzcAtyacaturgha TikArUpAyAM sthApitAnyekatra kRtAnIti / tataH SanirmAsairadhI tamadhyayanamidaM dazavaikAlikAkhyaH zrutaskandho manakena / tataH samAdhinA sa kAlaM gataH / tasminkhargateArAdhitamanena iti zayyaMjavA yAnandAzrupAtamakArSuH / tatastatpradhAna zi ye yazodreNa kAraNe pRSTa proktaM jagavatA saMsArasvarUpam / tato yazonadrAdayo gusvaruputre varttitavyamiti nyAyamArgaH sacAsmAnirnAcarita iti pazcAttApaM cakruH atha zayyaMjavenAlpAyuSamenamavetya mayedaM zAstramukRtaM kimantra yuktamiti saMghAya nivedite vicAraNA kRtA / yata kAladoSAtprabhUtasattvAnAmidamevopakArakamatastiSThatvetaditi nopasaMhRtaM pravacana guruNeti / 1 iti zrI samaya sundaropAdhyAyaviracitA zrI dazavaikAsikazabdArthavRttyupasaMhAraH saMpUrNa // Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavakAlike vitIyA cuulikaa| --- 6e. zrI harijaprasUri viracita ttiikopsNhaarH|| .. yamuktaM niyuktikRtA prAk / yena vA yaMvA pratItyeti / tatra yena kRtaM tamatavaktavyatAmAha // seGanavaM gaNaharaM jiNapaDimAdasaNeNa paDibujhaM // maNagapiaraM dasakA-liassa nikAhagaM vaMde // 1 // // asyA vyAkhyA // zayyaMjavamanuttarajhAnAdidharmagaNaM dhArayatIti gaNadharastaM pratibuddhaM mithyAtvAviratyajJAnanitApagamena samyaktva vikAzaM prAptaM pUrvagatokRtArtha viracanAkartAraM vande staumIti gAthAdArArthaH / jAvArthastu kathAnakAdavaseyaH / zrIsudharma ziSyo hi jambUstasya zrIpranavastasya zayyaMjavaH / manakapitaraM dazavaikAlikaLataM taM vande ceti // 1 // // maNagaM paDucca siDanaveNa nilU-hiyAda satayaNA // veAliyA vizrA tamhA dasakAliaM NAma ||2||myaakhyaa|| manakaM pratItya manakAkhyamapatyamAzritya zayyaMjavena niyUMDhAni pUrvagatAmutya viracitAni daza adhyayanAni sumapuSpikAdIni sanivadhyayanaprA. ntAni / vigataH kAlo vikAlaH / vikalanaM vA vikAlaH / sakalaH khaNmazceti tasmin vikAle nirvRttaM dazAdhyayananirmANaM ca idaM vaikAlikam // 2 // // pratItya kRtaM taktavyatAmAha // bahiM mAsehiM ahIaM, anayaNamiNaM tu ajamaNageNa // ummAsA parizrA, zraha kAlagasamAhIe // 3 // // asyA vyAkhyA // SaDbhirmAsairadhItaM pavitamadhyayana midaM tvadhIyata ityadhyayanam / idameva dazavaikAlikAkhyaM zAstram / kenAdhItamityAha / AryamaNakena / nAvArAdhanayogAt zrArAdyAtaH sarvaheyadhamainya ityAryaH / AryazcAsau maNakazceti vigrahastena / SaemAsAH paryAya iti / tasyAryamaNakasya SaemAsA eva pravrajyAkAlaH alpajIvitatvAt / ata evAha / zratha kAlagataH samAdhineti / yathoktazAstrAdhyayanaparyAyAnantaraM kAlagata Agamoktena vidhinA mRtaH / samAdhinA zujalezyAdhyAnayogeneti gAthArthaH // 3 // // atra caivaM vRddhavAdaH / yathA tenaitAvatA zrutenArAdhitamevamanye'pyetadadhyayanAnuSThAnata ArAdhakA navantviti // ANaMdazaMsupAya, kAsI sirjanavA tahiM therA // jasajassa ya puchA, kahaNAa vizrAlaNA saMghe // 4 // ||asyaa vyAkhyA |aanndaashrupaatmho zrArAdhitamaneneti harSAzrumodaNamakArSaH kRtavantaH zayyaMjavAH prAgvyAkhyAtasvarUpAstatra tasmin kAlagate sthavirAH zrutaparyAyavRddhAH pravacanaguravaH / pUjArthaM bahuvacana miti / yazonajasya ca zayyaMjavapradhAna ziSyasya gurvazrupAtadarzanena kimetadAzcaryamiti vismitasya sataH pRddaa| jagavan kimetdkRtpuurvmityevNjuutaa| kathanA ca jagavataH saMsArasneha iidRshH|sutommaaymityevNruupaa| cazabdAdanutApazca yazojajAdInAm / zraho gurAviva guruputrake vrtitvymiti| 88 Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hae rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. na tatkRtamasmAnirityevaMcUtaprativandhadoSaparihArArtha na mayA kathitaM nAtra javatAM doSa iti guruparisaMsthApanaM ca / vicAraNA saMgha iti / zayyaMjavenAdapAyupamenamavetya mayedaM zAstra nirmUDhaM kimatra yukta miti nivedite vicAraNA sNghe| kAlanhAsadoSAt prajUtasatvAnAmidamevopakArakamatastiSThatvetadityevaMcUtA sthApanA ceti gAthArthaH // 4 // ukto'nugamaH sAMprataM nayAste ca naigamasaMgravyavahArajJajusUtrazabdasamanirUdvaivaMjUtannedaninnAH khalvoghataH sapta navanti / svarUpaM caiteSAmatha Avazyaka sAmAyikAdhyaya. ne'nyadaNe pradarzitameveti neha pratanyate / iha punaH sthAnAzUnyArthamete jJAna kriyAnayAnta vAreNa samAsataH procyante / jJAnanayaH kriyAnayazca / tatra jJAnanayadarzana midam / jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM yuktiyuktatvAttathAcAha ||nnaayN mi gihive, agiNDizave a tahaya abammi // jazva meva 22 jo, uvaeso sona nAma // nnaayNmitti| asyA vyAkhyA / jhAte samyakparichinne gihi. avetti grahItavya upaadeye| zragihiavatti agrahItavye'nupAdeye heya ityarthaH / caza bdaH khalUnayograhItavyAgrahItavyayotitvAnukarSaNArtha upekSaNIyasamuccayArthoM vaa| evakArastvavadhAraNArthaH / tasya caivaM vyavahitaH prayogo aSTavyaH / jJAta eva grahItavye tathAgrahItavye tathopekSaNIye ca jJAta eva naajhaate| ammi tti / arthe aihikAmuSmike / tatraihiko grahItavyaH srkcndnaanggraagaadiH| zragrahItavyo viSazastrakaeTakA diH / upekSaNIyastRNAdiH / AmuSmiko grahItavyaH sadarzanAdiragrahItavyo mithyAtvAdiruperaNIyo vivakSayA abhyudayAdiriti / tasminnarthe yati. tavyameveti / anusvAralopAyatitavyamevamanena prakAreNaihikAmuSmikaphalaprAdhyarthinA sattvena pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityrthH| zvaM caitadaGgIkartavyam / samya. gajJAte pravarttamAnasya phalAvisaMvAdadarzanAt / tathA cAnyairapyuktam // vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA matA // mithyAjhAnAtpravRttasya phalaprApteradarzanAt // 1 // ta. thAmuSmikaphalaprAptyarthinApi jhAta evayatitavyam / tathA cAgamo'pyevameva sthitaH / yata uktam // paDhamaM nANaM ta dayA, evaM cishsvsNje||shrmaannii kiM kAhI kiMvA pAhIzropAvagaM ||1||shtshcaitdevmnggiikrtvym / yasmAttIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnA vihAra kriyApi nissiddhaa| tathA caagmH||giishrboa vihAro, bije gIabamI sirjanA pi|| etto tazyavihAro, NANumA jinnvrehiN|| na yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyak panthAnaM pratipadyata ityabhiprAyaH / evaM tAvatkAyopazamikaM jnyaanmdhikRtyoktm| dAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam / yasmAdahato'pi javAH / / Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - -- - - -- - -- --- -- - .... . dazavakAlike vitIyA cuulikaa| mjodhitaTasthasya dIkSApratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptirjAyate / yAvajIvAjIvAya khilavastuparichedarUpaM kevalajhAnaM notpanna miti / tasmAjjhAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitamiti / jo uvaeso so pa NAma ti| ityevamuktena nyAyena ya upadezo jJAnaprAdhAnyasthApanaparaH sa nayo nAma jJAnanaya ityrthH| zrayaM ca jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane jJAnarUpamevedamichati / jJAnAtmakatvAdasya / vacanakriye tu tatkAryatvAttadAyattatvAnneutIti gAthArthaH // // ukto jnyaannyH| zradhunA kriyaanyaavsrH| tadarzanaM cedam / kriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM yuktiyuktatvAt / tathAcAyamapyuktalakSaNAmeva svapada sijhaye gAthAmAha / NAyaMmi gevhiave ityAdi / asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA / jJAte grahItavye agrahItavye caiva arthe aihikAmuSmikaphalaprAptyarthanA yatitavyameveti / na yasmAtpravRttyA dilakSaNaprayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyanilaSitArthAvAptidazyate / tathA cAnyairapyuktam // kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam // yataH strIjayanogo, na jJAnAtsukhito javet // 1 // tathAmuSmikaphalaprAtyarthinApi kriyaiva krtvyaa| tathA ca maunInjavacanamapyevameva vyavasthitam ||yt uktm|ceshykulgnnsNghe, AyarizrANaM ca pavayaNasue th||svesu eteNa kayaM, tvsNjmmujaamNtennN||shtshcaitdevmnggiikrtvym|ysmaattiirthkrgnndhraiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi viphalamevoktam / tathA caagmH| subahuM pi suzramahItha, kiM kAhI caraNa vippamukkassa // aMdhassa jaha palittA, dIvasayasahassakomI vi|| ||shikriyaa vikalatvAttasyetyabhiprAyaH / evaM tAvatdAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyoktam / cAritraM kriyetyanarthAntaram / dAyikamapyaGgIkRtya prakR. . STaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM yasmAdahato lagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAtiH saMjAyate yAvadakhilakarmendhanAnalanUtA isvapaJcAkaromiraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvaraNarUpA cAritrakriyA naavaateti| tasmAkriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNa mitisthitmiti| jo uvaeso so parcha NAmaM ti ityevamuktena nyAye.. na ya upadezaH kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma kriyAnaya ityrthH| zrayaM ca jJAnava canakriyArUpe'sminnadhyayane kriyArUpamevedamiti / tadAtmakatvAdasya / jJAnavacane tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnehati guNanUte cetIti gaathaarthH|| // uktaH kriyAnayaH / zvaM jJAnakriyAnayasvarUpaM zrutvA viditatadaniprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha / kimatra tattvam / padaye'pi yuktisaMjavAt / zrAcAryaH punarAha // savesiM pi nayANaM bahuvidavattavayaM nisAmettA // taM savanaya visuddhaM jaMcaraNaguNahirja saad||shr Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 900 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. syA vyAkhyA / athavA jJAna kriyA nayamataM pratyekamanidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayanAha / save siM gAr3hA / sarveSAmapi mUlanayAnAm / zrapizabdAttadbhedAnAM ca nayAnAM dravyA stikAdInAM bahuvidhavaktavyatAM sAmAnyameva vizeSA evamujayameva vAnapekSyamityAdirUpAm / athavA nAmAdinayAnAM kaH kaM sAdhu michatItyAdirUpAM nizamya zrutvA tatsarvanaya vizuddhaM sarvanayasaMmataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuryasmAtsarvanayA eva jAvaviSayaM nidepamihantIti gAthArthaH // // namo varddhamAnAya jagavate / vyAkhyAtaM cUDAdhyayanam / tavyAkhyAnAcca samAptA dazavaikA likIkA // samAptaM dazavaikAlikaM cUlikAsahitaM niyuktiTIkAsahitaM ca // ityAcArya zrI harijasUriviracitA dazavaikAlikaTIkA samAptA // mahattarAyA yA kanyA dharmaputreNa cintitA // AcArya rija TIkeyaM ziSyabodhinI // 1 // dazavaikAlike TIkAM vidhAya yatpuNyamarjitaM tena // mAtsarya DuHkha virahA- huNAnurAgI javatu lokaH // 2 // 0 Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 701 atha dshvaikaaliksuutrpaatthH| prishissttm| atha dshvaikaaniksuutrpaatthH| dumapuSpikAdhyayanam // 1 // dhammo maMgalamukki, ahiMsA saMjamo tavo // devA vi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // 1 // .. jahA umassa pupphesu, namaro Avia rasaM ||nny puSpha kilAmez, so a pINe appayaM // 2 // emae samapA vuttA, je loe saMti sAhuNo // vihaMgamAva pupphesu, dANajattesaNe rayA // 3 // vayaM ca vittiM lanAmo, naya koza uvhmmsh|| ahAMgaDesu rIyaMte, pupphesu namarA jahA // 4 // mahugArasamA bujhA, je navaMti aNissiA // nANApiMjharayA daMtA, teNa vuccaMti sAhuNo // tti bemi // 5 // umapusphianayaNaM saMmattaM // 1 // ___ atha zrAmaNya pUrvikAdhyayanam // 2 // kahaM nu kujA sAmaNaM, jo kAme na nivArae // paNa pae nisIdaMto, saMkappassa vasaM ga // 1 // kvagaMdhamalaMkAra, zvI sayaNANi a|| acaMdA je na juMjaMti, na se cAi tti vucc||2|| je a kaMte pie noe, lache vi pi kuvara // sAhINe cayaI noe, se hu cAi tti vucc||3|| samAz pehAra parivayaMto, siA maNo nissaraI bahicA // na sA mahaM nAvi ayaM vi tIse, zcceva tA viNaka rAgaM // 4 // AyAvayAhI caya sogamavaM, kAme kamAhI kamiaM khu urakaM // jiMdAhi dosaM viNaeka rAgaM, evaM suhI hohisi saMparAe // 5 // parakaMde jaliraM joI, dhUmakecaM purAsayaM // neti vaMtayaM nottuM, kule jAyA agaMdhaNe // 6 // dhiranu te jaso kAmI, jo taM visayakAraNA // vaMtaM zcami AvejaM, sejhaM te maraNaM nave // 7 // ahaM ca logarAassa, taM ca si aMdhaNavihiNo // mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nihu cara // 7 // jaz taM kAhisI nAvaM, jA jA dibasi nAri // vAyAvidha haDo, acaippA navissasi // e|| tIse so vayaNaM soccA, saMjayAi sunAsi // aMkuseNa jahA nAgo, dhamme saMpaDivAila // 10 // evaM karaMti je bujhA, paMmizrA paviarakaNA // viNiati jogesu, jahA se purisuttamo // tti vemi // 11 // ___ sAmannapuviajjayaNA saMmattA // 2 // atha kSullakAcArAdhyayanam // 3 // saMjame sucaippANaM, vippamukkANa tANaM // tesimeamaNAnnaM, niggaMyANa mahesiNaM // 1 // z2addesijhaM kIagaDaM, niyAgamanihaDANi a|| rAznatte siNANe a, gaMdhamaddhe a vIaNe // 2 // saMnihI gihi matte a, rAapi kimivae // sevAhaNadaMtapahoaNA a, saMpucaNe dehapaloaNA a||3|| avae a nAlIe, battassa ya dhAraNahAe // tegiLaM pAhaNA pAe, samAraMnaM ca joho // 4 // sijAarapiMma ca, AsaMdI paliaMkae // gihataranisiGA a, gAyassubaTTaNANi a|| 5 // gihiNo veAvaDiaM, jA a AjIvavattiA // tattAnibuDanottaM, AjarassaraNANi a||6|| mUlae siMgavere a, ubukhaMDe anibujhe // kaMde mUle a saccitte, phale vIe a Amae // 7 // sovaccale siMdhave loNe, romAloNe a Amae // sAmudde paMsukhAre a, kAlaloNe a Amae // // Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. dhuvaNe tti vamaNe a, vaLIkammavireaNe // aMjaNe daMtavaNe a, gAyAjaMgavijUsaNe // e|| sabameyamaNAinnaM, niggaMyANa mahesiNaM // saMjamaMmi a juttANaM, lahunuavihAriNaM // 10 // . paMcAsavapariNAyA, tiguttA basu saMjayA // paMcaniggahaNA dhIrA, niggaMthA ujudaMsiNo // 11 // yAvayaMti giTesu, hemaMtesu avAjaDA // vAsAsu paDisalINA, saMjayA susamAhiA // 12 // parIsaharidaMtA, dhUamohA jiiMdiA // savArakapahINa, pakkamati mahesiNo // 13 // mukkarAI karittA NaM, ussahAi sahetu a|| kezca devaloesu, keza sikaMti nIrayA // 14 // khavittA puvakammAI, saMjameNa taveNaya // sidhimaggamaNuppattA, tANo prarinibuDe ||tti bemi // 15 // khuDDaAyArakahajjayaNA saMmattA // 3 // atha SaDjIvanikAdhyayanam // 4 // sujhaM me AjasaMteNaM jagavayA evamarakAyaM, iha khalu bajIvaNiA nAma jjayaNaM samaNeNaM jagavayAmahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA suarakAyA supannattA seaMme ahi jilaM ajjayaNaM pannattI // ___ kayarA khalu ujIvaNiA nAmajjayaNaM samaNeNaM jagavayA mahAvI reNaM ya kAsaveNaM pavezyA suarakAyA supanattA seyaM me ahijilaM dhammapannattI ||shmaa khalu bajIvaNiA nAmajjayaNaM samaNeNaM jagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA suarakAyA supannattA // seaM me ahijhiAlaM dhammapannattI // taM jahA / puDhavikAA AjakAzA tenakAzyA vAjakAzyA vaNassazkAzyA tasakAzA / puDhavi cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA annaba sapariNaeNaM / Aja cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA anna satrapariNaeNaM / teu cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA annaba sabapariNaeNaM / vAu cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA annaca snmprinnennN| vaNassa cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA annana sapariNaeNaM // taM jahA / aggavIA mUlabIA poravIA khaMdhavIA bIaruhA samucimA taNalayA vaNassazkAzyAsavI cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA anna sancapariNaeNaM // se je puNa ime aNege vahave tasA pANAtaM jhaa| aMDayA poyayAjarAjA rasayA saMsezmA samucimA uniyA uvavAzyA / jesiM kesiM ci pANANaM ajita paDikaMtaM saMkuciraM pasArizra rUaMnaMtaM tasiaM palAjhaM AgagAvinAyA / je akIDapayaMgA / jA ya kuMthupipIliA / so beiMdiyA sabe teiMdiyA save cIreM divyA sarva paMciMdiyA sabai tirirakajoNiyA sabe nerA saveM maNuA save devA sabe pANA paramAhammizrA eso khalu co jIvanikA tasakAla tti pvucc|| iJcesi gaNDaM jIvanikAyANaM neva sayaM daM samAraMjikA / nevannehiM daM samAraMjAvitA / damaM samAraMjate vi anne na samaNujANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kaarvemi| karataM vi anne na samaNujANAmi / niMdAmi / garihAmi appANaM vosirAmi // ___ paDhame te mahabae pANAvAyA veramaNaM / sabaM naMte pANAvAyaM paJcarakAmi / se suhumaM vA bAyaraM vA navAyAvaraM vA nava sayaM pANe azvAjA / nevannedi pANe azvAyAvikA pANe azvAyaMte vi anne na masAjApAni / jAvajIvAe tivida tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM vi anna mANunANAni tasmate paDikamAmi / niMdAmi / garihAmi / appANaM vosirAmi / paDhame naMta mahavae mApAmAzyAyAcaM varanaeM // 1 // __ hAre cuce te madayaNa mumAvAyA veramaNaM / saba naMte musAvAyaM paccarakAmi / se kohA vA, sohA 1., . , dAnA bA. neva mayaM / mumaM vazjhA / nevannehiM musaM vAyAvijhA / musaM vayaMte vizranne na sama. Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. te tramara ( puppha ke0) puSpaM eTale te phUlane (na ya kilAme ke0 ) naca klAmayati eTale pIDA Apato nathI. ahIM cakAra je , te pAdapUraNArtha , ane valI (so ya ke0) sa ca eTale te bramara (appayaM ke0) AtmAnaM eTale potAnA AtmAne (pINe3 ke.) prINayati eTale tRpta kare be.||2|| have dArTItika kahe. (emae ke0) evamete eTale evIrIteM e (muttA ke0) muktAH eTale dhanadhAnyAdika navavidha bAhyaparigraha ane cauda prakArano anyaMtara parigraha jemaNe mUkyA be, evA (samaNA ke0) zramaNAH eTale anerA tapasvI paNa (je ke) ye eTale je ( loe ke0) loke eTale aDhIchIpamAM ( sAhuNo ke ) sAdhavaH eTale sAdhu cAritriyA . te sarva (vihaMgamA va pupphesu ke) vihaMgamA zva puSpeSu eTale puSpaneviSe jema jamara varte be, tevIrIteM (dANanattesaNerayA ke0 ) dAnanataiSaNe ratAH eTale dAtAe dIdhelA ane prAsuka evAja AhArAdikanI gaveSaNAne viSe rata evA . ahIM vRdapuSpasarakhA gRhastha jANavA, ane camarasarakhA sAdhu jANavA. to paNa sAdhu je be, te adatta ane aneSa. raNIya padArtha letA nathI e jamarathI sAdhunuM vizeSapaNuM // 3 // dIpikA / atha yatInAmAhAragrahaNe vidhimaah| yathA yena prakAreNa amasya vRdasya puppeSu maraH rasaM makarandamApibati / paraM naca naiva puSpaM kvAmayati pIDayati / sa ca camaraH AtmAnaM prINayati rasenAtmAnaM saMtoSayati // 2 // ayaM dRSTAnta uktaH / dA. ntikamAha / evamanena prakAreNa ete zramaNAstapasvinaH / te ca na tApasAdayaH / ata Aha / kIdRzAH zramaNAH / muktA bAhyaparigraheNa AbhyantaraparigraheNa ca muktaaH| tatra vAhyaparigraho dhanadhAnyAdirUpo nava vidhH| Anyantaraparigrahazca "mitta veatigaM, hAsAzaM ukagaM ca nAyavaM // kohAINa cauk, caudasa apriMtarA gaMThI // 1 // " ityAdirUpastAnyAM rahitaH / ete ke / ye zramaNA loke atRtIyadvIpasamupAramANe santi vidyante / punaH kIdRzAH zramaNAH / sAdhavo jJAnAdisAdhakAH / punaH kiidRshaaH| vihaMgamA zva bhramarA zva puSpeSu dAnanaktaiSaNe rtaaH| dAnagrahaNAt gRhasthadatta gRhanti / paraM na adattaM / naktagrahaNAt tadapi dattaM prAsukaM gRhNanti na AdhAkamAdi / epaNAgrahaNena gavepaNAditrayaparigrahaH / eSu triSu sthAneSu ratAH saktAH // 3 // ttiikaa| asya vyaakhyaa|atraah atha kasmAdazAvayava nirUpaNAyAM pratijhAdInvihAyasU RkRtA dRSTAnta evokta ityucyate dRSTAntAdeva hetuprati anyUhye iti nyAyapradarzanAcA kRtaM prasanna prakRtaM prstumH|ttr yathA yena prakAreNa umasya prAgnirUpitazabdArthasya pu3 prAgnirUpitazabdArthapneva / asamastapadAnidhAnamanumeye gRhimANAmAhArAdiSu puna Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dazavekAlikasUtrapAThaH / 103 'jANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karaMtaM pinnaM nasa maNujANAmi / tassa jaMte paDikkamAmi / niMdAmi / garihAmi pAeM vo sirAmi / phucce jaMte mahAe java mi . sArja musAvAyA veramaNaM // 2 // *. ahAvare tacce jaMte mahabara dinnAdAnA veramaNaM / sabaM te adinnAdANaM paccarakA mi / se gAme vA nagare vAraNe vA paM vA bahuM vA aNuM vA zUlaM vA cittamaMtaM vA cittamaMtaM vA neva sayaM dinaM girihA / nevannehiM dannaM girahAvikA / dinnaM girahaMte vi ne na samajANAmi / jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karaMtaM pinnaM na samaNujANAmi / tassa jaMte paDikkamAmi / niMdAmi / garihAmi / appANaM vo sirAmi / tacce jaMte mahabae uvavijemi savArDa dinnAdANA veramaNaM // 3 // * prahAvare cache te mahatvae mehuNA veramaNaM / sabaM te mehuNaM paJcarakAmi / se divaM vA mANusa vA tirirakajoNiM vA / neva sayaM mehuNaM sevikA / nevannehiM meduNaM sevAvikA / meduNaM sevate vi anne na samajAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAvAe kAeNaM na karemi na kAravemi karaMtaM pinnaM na samaNujANAmi / tassa te paDikkamAmi / niMdAmi / garihAmi / appANaM vo sirAmi / cache aMte mahabae uvahi mi savArDa meduNArja veramaNaM // 4 // 1 hAvare paMca te mae pariggahA veramaNaM / sabaM aMte pariggahaM paJcarakAmi / seppaM vA bahuM vA vA thUlaM vA cittamataM vA cittamaMtaM vA neva sayaM parigirihA / nevannehiM parigiehA vikA / pariggahaM parigiehaMte vi chAnne na samaNujANikA / jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyA kAyeNaM na karemi na kAravema karataM pinnaM na samaNujANAmi / tassa jaMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appAeM vo sirAmi / paMcame te mahae va vimi saghAu pariggahArDa veramaNaM // 5 // hAvare aMte va rAino avArDa veramaNaM / sabaM jaMte rAijoNaM paJcarakAmi / se asaNaM vA pAeM vA khAimaM vA sAimaM vA / neva sayaM saI muMjeA / nevannehiM rAI muMjAvikA / rAI muMjate vinne na samajANeA / jAvajIvAe tiviheNaM maNeAMvAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karaMtaMpi ne na samaNujANAmi / tassa jaMte paDikkamAmi / niMdAmi / garihAmi / appANaM vosirAmi / ba aMte vae - aa mi / sA rAinopArDa veramaNaM // 6 // icyAI | paMca mahavayAI rAino veramaNabAI attahivicAe uvasaMpattiA NaM viharAmi // 7 // . se niraku vA rikuNI vA saMjaya virayapa DihayapaccarakAyapAvakammo diyA vA rArja vA egarcha vA parisAgarcha vA sutvA jAgaramANe vA / se puDhaviM vA nittiM vA silaM vA leluM vA sasararakaM vA kArya sasararakaM vA vachaM habveNa vA pAeNa vA kaTheNa vA kiMliMce vA aMguliAe vA silAgae vA silAgahoNa vA na AlihijA na vilihitA na ghaTTikA na jiMdikA annaM na lihAvidyA na vilihAvikA na ghaTTAvikA na jiMdAvikA / annaM lihataM vA vilitaM vA ghaTTaM taM vA jiMdaMtaM vA na samaNujANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviNaM maNe vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karaMtaM vi annena samaNujANAmi / tassa naMte pakkimAmi niMdAmi garihAmi appANaM vo sirAmi // 1 // sekuvA kuNI vA saMjaya virayapa DihayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rAje vA egarnu vA parisAgarcha vA sute vA jAgaramANe vA se udagaM vA usaM vA himaM vA mahitrAM vA karagaM vA harataNugaM vA suddhodagaM vA udajanaM vA kAryaM udanaM vA vacaM sasiddhiM vA kAryaM sasiddhiM vA vanaM na musikA na saMphusikA / vilikAna pavilikA nArakomikA na parako miAna AyAvijJAna payAvijJA annaM na musAvikA na saM phusA vijJAna yAvIlAvikA na pavIlAvijJA na arakokA vikA na parakoDAvikA nAyAvijJAna payA Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja04 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. vijA annaM AmusaMtaM vA saMphusaMtaM vA AvilaMtaM vA pavilaMtaM vA arakomaMtaM vA parakoLaMtaM vA aAyAvataM vA payAvaMtaM vA na samaNujANAmi / tassa naMte paDikvamAmi / niMdAmi garihAmi / appANaM vosirAsi // 2 // se niraku vA nirakuNI vA saMjayavirayapamihayapaccarakAyapAvakamme diA vA rATha vA ega vA parisAgarne vA sutte vA jAgaramANe vA se agaNiM vA iMgAlaM vA mummuraM vA acciM vA jAlaM vA alArya vA sudhAgaNiM vA ukkaM vA na jaMjejA na ghaTejA na niMdA na ujAlejA na pajAlejA na nighAvejA annaM jaMjaMtaM vA ghaTTataM vA niMdaMtaM vA ujAlaMtaM vA paLAlaMtaM vA nighAvaMtaM vA na samaNujANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi tassa naMte paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // 3 // se likhnu vA nirakuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakamme diA vA rATha vA ega vA parisAgarne vA sutte vA jAgaramANe vA se sieNa vA vihuNeNa vA tAliaMTeNa vA patteNa vA pattanaMgeNa vA sAhAe vA sAhAnaMgeNa vA pihuNeNa vA pihuNahaleNa vA celeNa vA celakanneNa vA hoNa vA muheNa vA appaNo vA kAyaM bAhiraM vA vi puggalaM na phumejA na vIekA annaM na phumAvejA na vIAvejA annaM phumaMtaM vA vIaMtaM vA na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tivihaNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataM piannaM na samaNujANAmi tassa naMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // 5 // se niraku vA nirakuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rAu~ vA egarne vA parisAgau~ vA sutte vA jAgaramANe vA se bIesu vA bIapazsu vA rUDhe su vA rUDhapazcsu vA jAesu vA jAyapazcsu vA hariesu vA hariapazchesu vA jinnesu vA cinnapazcsu vA sacittesu vA sacittakolapaDinissiesu vA na gaLejA na cijA na nisIijA na tuaddejA annaM na gamAvejA na cicavejA na nisIAvejA na tuaTTAvejA / annaM gavaMtaM vA citaM nisIaMtaM vA tuadbhutaM vA na samaNujANAmi / tassa naMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // e|| se jisku vA nirakuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakamme diA vA rAja vA egarcha vA parisAgaDe vA sutte vA jAgaramANe vA se kIDa vA payaMgaM vA kuMthu vA pipIliyaM vA hasi vA pAyaMsi vA vADhusi vA Urusi vA udaraMsi vA sIsaMsi vA vacasi vA paDiggahaMsi vA kaMbalaMsi vA pAyapusaNaMsivA rayaharaNaMsi vA gogaM si vA uMDagaMsi vA daMmagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA seGagasi vA saMthAragaMsi vA annayaraMsi vA tahappagAre navagaraNajAe ta saMjayAmeva paDilehi paDilehi pamajitha pamajia egaMtamavaNejA noNaM saMghAyamAvojA // 6 // ajayaM caramANo a, pANanUAi hiM sai // baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoza kA aM phalaM // 1 // ajayaM cinmANo a, pANaAi hiMsa // baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kamujhaM phalaM // 2 // ajayaM AsamANo a, pANaAi hiMsA // baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kamuraM phalaM // 3 // ajayaM sayamANo a, pANanUAI hiMsA // baMdhaI pAvayaM kamma, taM se ho kamuzra phalam // 4 // ajayaM tuMjamANo a, pANajUAi hiMsara // baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kamujhaM phalaM // 5 // ajayaM lAsamANo a, pANaAi hiMsA // baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kamujhaM phalaM // 6 // kahaM care kahaM ciThe, kahamAse kahaM sae // kahaM tuMjato nAsaMto pAvaM kammaM na baMdhaz // // jayaM care jayaM ciThe, jayamAse jayaM sae // jayaM nuMjato lAsaMto, pAvaM kammaM na baMdhaz // 7 // sabanUappAssa, sammaM nUAi pAsa // pihiAsavassa daMtassa, pAvaM na kammaM baMdhaz // e|| paDhamaM nANaM ta dayA, evaM cirA saMbasaMjae // annANI kiM kAhI, kiMvA nAhI a pAvagaM // 10 // Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i goy ___atha dazavakAlikasUtrapAThaH / soccA jANai kahANaM, soccA jANa pAvagaM // unnayaM pi jANa soccA, jaM seaM taM samAyare // 11 // jo jIve vi na ANeza, ajIve vi na ANa // jIvAjIve ayANaMto, kaha so nAI sejamaM // 1 // jo jIve vi vi ANehi, ajIve vi vi ANai // jIvAjIve vitrAeMto, so hu nAhIi sayamaM // 13 // jayA jIvamajIai a, do vi eNaM viNa // tayA gaI bahuvihaM, sabajIANa jANa // 14 // jayA gaI bahuvihaM, sabajIANa jANa // tayA puNaM ca pAvaM ca, baMdhaM murakaM ca jANa // 15 // . . jayA puNaM ca, pAvaM ca baMdhaM morakaM ca jANa // tayA nibiMdae noe, je dive je a mANuse // 16 // . jayA nibiMdae noe, je dive je a mANuse // tayA cayaz saMjogaM, sapriMtaravAhiraM // 17 // jayA cayaz saMjogaM, sapniMtara bAhiraM // tayA muMDe navittA NaM, pavaze aNagArizaM // 17 // jayA muMjhe navittA NaM, pavaze aNagArizra // tayA saMvaramukkilaM, dhammaM phAse aNuttaraM // 15 // jayA saMvaramukivaM, dhammaM phAse aNuttaraM // tayA dhuNa kammarayaM, abohikalusaM kaDaM // 20 // jayA dhuNa kammarayaM, abohikalusaM kaDaM // tayA sabattagaM nANaM, dNsnnN.caaligv||21|| jayA sabattagaM nANaM, dasaNaM cAliga // tayA logamalogaM ca, jiNo jANa kevalI // 22 // . jayA logamalogaM ca, jiNo jANai kevalI // tayA joge nilaMnnittA, selasiM pamivajAi // 23 // . jayA joge nilaMnittA, selosi paDivaja // tayA qamma khavittA NaM, sidhiM gavada nIraje // 24 // jayA kammaM khavittA NaM, siddhiM gaba nIra // tayA logama macayano, siyo havai sAsa // 25 // suhasAvagassa samaNassa, sAyA laggassa nigAmasAisa // . ubolaNApahoassa, ubahA sugai tArisagassa // 26 // tavoguNapahANassa, umara khaMtisaMjamarayassa // parIsahe jiNaMtassa, sulahA sugai tArisagassa // 27 / / pahA vi te payAyA, khippaM gacaMti amarajavaNAzAjesi piu~ tavo saM-jamo akhaMtI avaMjaceraM ca // 2 // icceaM ujIvaNi, sammadiThI sayA je||ubhN lahittu sAmannaM, kammuNA na viraahilaasi||ttibemi||2|| cananaM jIvaNi A NAmanayaNaM saMmattaM // 4 // atha piNDeSaNAdhyayanam // 5 // saMpatte nirakakAlaMmi, asaMnaMto amucita // imeNa kammajogeNa, lattapANaM gavesae // 1 // se gAme vA, nagare vA goaraggagarDa muNI // care maMdamaNuviggo, abaskitteNa ceasA // 2 // pura jugamAyAe, pehamANo mahiM care // vajaMto bIahariAi, pANe a dagamaTTikaM // 3 // uvAyaM visamaM khAeM, vijalaM parivajae // saMkamaNa na gamijA, viUmANe parakkame // 4 // pavajhate va se taba, parakalaMte va saMjae // hiMseja pANanUAi, tase avathAvare // 5 // tamhA teNa na gaLijA, saMjae susamAhie // sai anneNa maggeNa, jayameva parakkame // 6 // iMgAlaM gari rAsiM, tusarAsiM ca gomayaM // sasararakehiM, pAehiM saMjaH taM nakkame // 7 // . na careja vAse vAsaMte, mahiAe patie // mahAvAe va vAyaMte, tirisaMpAzmesu vA // 7 // na careja vesasAmaMte, baMjaceravasANue // valayArissa daMtassa, hujA tavavisuttiyA // e|| . aNAyaNe caraMtassa, saMsaggIe anirakaNaM // duGa kyANaM pIlA, sAmannaMmi a sNs||10|| tahmA evaM vizrANittA, dosaM uggavaDaNaM // vahAe vesasAmaMtaM, muNI egaMtamassie // 11 // .. sANaM sUzve gAvi, dittaM goNaM hayaM gayaM // saMDipnaM kalahaM juLa, ura parivajae // 12 // ... aNunnae nAvaNae, appahiche aNAjale // iMdiANi jahAnAgaM, damattA muNI care // 13 // . . . davadavassa na gacheDA, nAsamANo a goare // hasaMto nAnigaDijA, kulaM uccAvayaM sayA // 14 // 89 Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u06 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. Alo thiggalaM dAraM, saMdhiM dagalavaNANi a|| caraMto na vinipAe, saMkagaNaM vivAe // 15 // ranno gihavaINaM ca, rahassArarika ANa ya // saMkilesakaraM gaNaM, ghara parivAra // 16 // pamikuThaM kulaM na pavise, mAmagaM parivaUe // aciyattaM kulaM na pavise, ciattaM pavise kulaM // 17 // sANIpAcArapihiraM, appaNA nAvapaMgure // kavADaM no paNuvijA, jaggahaMsi ajAzyA // 17 // goaraggapavijo a, vaJcamuttaM na dhArae // ogAsaM phAsujhaM naccA, aNunnaviya bosire // 15 // eNIavAraM tamasaM, kugaM parivAe // acarakuvisa ja-, pANA uppaDilehagA // 20 // jabapupphAi bIAi, vippannAi kuchae / ahuNovalittaM navaM, datUNaM parivajAe // 21 // elagaM dAragaM sANaM, vagaM vA vi kuThae // ughiyA na pavise, viuhittANa va saMjae // 22 // asaMsattaM paloijA, nAzdUrA valoae // capphuhaM na vinipAe, niyaTTika ayaMpiro // 23 // azlUmiM na ganchejA, goaraggagarDa muNI // kulassa lUmiM jANittA, mizra nRmi parakkame // 24 // ta va pamilehijA, nUminAgaM viarakaNo // siNANassa ya vaccassa, saMlogaM parivaUe // 25 // dagamaTTiyaAyANe, brIANi hariANi a|| parivaDato ciDijA, sabiMdia samAhie // 26 // taha se cinmANassa, AhAre pANanoaNaM // akappina geNhiDA, paDigAhika kappiraM // 27 // AhAratI siyA taLa, parisADiU loaNaM // ditiraM paDiAike, na me kappa3 tArisaM // 27 // saMmaddamANI pANANi, bIANi hariANi a|| asaMjamakari naccA, tArisiM parivaUe / e|| sAhaTTa niskivittANaM, sacittaM ghaTTiANi a|| taheva samaNamae, udagaM sapaNuviA // 30 // AgahazttA calazttA, AhAre pANaloaNaM // ditiaM paDiAike, na me kappara tArisaM // 31 // purekammeNa haleNa, dabIe nANeNa vA // ditiraM paDiAike, na me kappara tArisaM // 3 // (evaM) udalave sasiNiNe, sasararake maTTiAu~se // hariyAle hiMgulae, maNosilA aMjaNe loNe // 33 // geruavanniaseDhia-sorazipickukusakae // ukicmasaMsa, saMsaThe ceva bodhave // 34 // asaMsaraNa hoNa, dabIe nAyaNeNa vA // diGamANaM na ibijA, paJcA kammaM jahiM nave // 35 // saMsacheNa ya hoNa, dabIe jAyaNeNa vA // diGamANaM paDivijA, jaM talesaNi nave // 36 // puNhaM tu muMjamANANaM ego taba nimaMtae // diGamANaM na inijA, baMdaM se paDilehae // 37 // puNhaM tu muMjamANANaM, do vi taba nimaMtae // dijamANaM paDivijA, jaM tasaNiaMjave // 30 // guviNIe uvaNaLa, vivihaM pANaloaNaM // tuMjamANaM vivajijA, juttasesaM pamincae // 3e|| siA a samaNamAe, guSiNI kAlamAsiNI // ughyiA vA nisIijA, nisannA vA puNue // 4 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // ditiraM paDiAirake, na me kappaz tArisaM // 1 // zraNagaM piUmANI, dAragaM vA kumAriyaM // taM niskivittu roaMtaM, AhAre pANaloaNaM // 42 // taM jave jattapANaM tu, saMjayANa akappiraM // ditiraM paDiAike, na me kappai tArisaM // 43 // jaM nave nattapANaM tu, kappAkappami saMki // ditiraM paDiAike, na me kappara tArisaM // 4 // dagavAreNa pihiraM, nIsAe pIDhaeNa vA // loDheNa vA vi leveNa sileseNa vi keNa // 15 // taM ca uniMdiyA dijA, samaNakA eva dAvaNa // diti paMDiAireka, na me kappaz tArisaM // 46 // asaNaM pANagaMvA vi, khAimaM sAimaM tadA // jaM jANika suNikA vA, dANA pagaDaM imaM // 17 // tArisaM nattapANaM tu, saMjayANa akappiraM / ditiraM pamiyAzke, na me kappaz tArisaM // // asaNaM pANagaM vA vi, khAimaM sAimaM tahA // jaMjANika suNikA vA, puNA pagaDaM zmaM // 4 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| ditiaM paDiAirakaM, na me kappar3a tArisaM // 50 // Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dshvaikaaliksuutrpaavH| .903 asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAzmaM tahA // jaM jANika suNijA vA, vaNimana pagamaM zmaM // 51 // taM nave nattapANaM tu saMjayANa akappikaM // ditiaM pamitrAzke, na me kappara tArisaM // 5 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAzmaM tahA // jaM jANika suNijA vA, samaNA pagaDaM maM // 53 // taM nave lattapANaM tu, saMjayANa akappiraM // ditiraM pamizke, na me kappa3 tArisaM // 55 // uddesi kIagaDaM, pUzkammaM ca Aha // anoarapAmiccaM, mIsajAya vivajAe // 55 // jaggamaM se a pulijA, kassA pagaDaM kama // succA nissaMkiaM sudhaM, pamigAhija saMjae // 26 // asaNaM pANagaM vA vi, khAimaM sAimaM tahA // phupphesu huja ummIsaM, bIesu hariesu vA // 17 // taM nave lattapANaM tu saMjayANa akappidhe / diti pamiAirake, na me kappa3 tArisaM // // asaNaM pANagaM vAM vi, khAzmaM sAimaM tahA // udagaMmi huU nirikattaM, uttiMgapaNage su vA // ee|| taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / / ditiraM pamizrAika, na me kappa3 tArisaM // 6 // asaNaM pANagaM vA vi, khAimaM sAimaM tahA // tejammi huU niskittaM, taM ca saMghaTTiyA dae // 61 // taM jave lattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // ditizaM paDiAirake, na me kappaz tArisaM // 6 // evaM jassikiA, usa kiyA, ujAliA, pajAliyA, nivAvizrA, // usiMciA, nissicitrA, uvattiA uyAriyA dae // 63 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akappiraM // ditiraM paDiAzke, na me kappaz tArisaM // 6 // huka ka silaM vA vi, iTTAlaM vA vi ekayA // viraM saMkamAe, taM ca hoU calAcalaM // 65 / / Na teNa niraku ganijA, dio tava asaMjamo // gaMjIraM musiraM ceva, sabiMdiasamAhie // 66 // nisseNi phalagaM pIDhaM, ussavittA mAruhe // maMcaM kolaM ca pAsAyaM, samaNa eva dAvae // 67 // urUhamANI paDivajA, havaM pAyaM va lUsae // puDhavijIve vi hiMsikA, je atannissiA jage // 6 // e Arise mahAdose, jANikaNa mahesiNo // tahmA mAlohaDaM niraMku, na pamigiehaMti saMjayA // 6e|| kaMdaM mUlaM palaMba vA, AmaM chinnaM ca sanniraM // tuMbAgaM siMgaberaM ca, AmagaM parivAe // 70 // taheva sattucunnAi kolacunAi AvaNe // sakkuliM phANive pUlaM, annaM vA vitahAvihaM // 71 // vikAyamANaM pasaDhaM. raeNaM priphaasive||ditinN paDiyArake, na me kappA tArisaM // 7 // bahuaghriM puggalaM, aNimisaM vA bahukaTayaM // aliaMtiMDuraM vivaM, nabukhaMDaM, va siMvaliM // 3 // .appo siyA noaNajAe, bahu ujya dhammie // daMti paDiAkhkhe, na me kappaz tArisa / / 4 / / tahe vuccAvayaM pANaM, avAvAradhoaNaM // saMsezmaM cAulodagaM, ahuNAdhoraM vivajae // 5 // jaM jANeja cirA dhoyaM, maIe daMsaNeNa vA // paDipucimaNa succA vA, jaM ca nissaMki nave // 16 // ajIvaM pariNayaM naccA, pamigAhika saMjae // aha saMkiyaM navijA, AsAzttA Na roae // 7 // thovamAsAyaNAe, hatthagaMmi dalAhi me // mAme acaMbilaM pUraM, nAlaM tinhaM viNittae // 7 // taM ca acaMbilaM pUrya, nAlaM tinhaM viNittae // ditiraM pamiAkhkhe, na me kappara tArisaM // Je / / taM ca hoU akAmeNaM, vimaNeNa paDibiraM // taM appaNA na pive, no vi annassa dAvae // 70 // egaMtamavakkamittA, acittaM paDilehiA // jayaM pariNavijA, pariThappa paDikkame // 1 // siyA ca goyaraggagaDe, inijA parinutturaM / / kugaM nittimUlaM vA, pamilehittA phAsujhaM // // aNunnavittu mehAvI, paDinchannaMmi saMvuDaM , hatthagaM saMpamaGittA, tatya tuMjika sNje|| 3 // tattha se DhaMjamANassa, anjhiM kaMTaje si // taNakacsakkaraM vA vi, annaM vA vi tahAvihaM // 4 // taM narikavittu na nirikave, AsaeNa na uDae / hatyeNa taM gaheUNa, egaMtamavakkame // 5 // Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgalasaMgraha jAga tetAlIsa-(43)-mA. egaMtamavakkamittA, acittaM paDilehiyA // jayaM parivijA, pariThappa paDikame // 6 // siA ya nirakU ibijA, siGamAgamma nuttu // sapiMDapAyamAgamma, caMduzyaM se paDilahiyA // 7 // viNaeNaM pavisittA, sagAse guruNo muNI // riyAvahiyamAyAya, AgaThe kA paDikrame // 7 // AloittA Na nIsesaM, azAraM jakkama // gamaNAgamaNe ceva, natte pANe ca saMjae // 7 // najhuppanno aNuviggo, abakhitteNa ceasA // Aloe gurusagAse, jaM jahA gahiyaM lave // e0 // na sammamAlozzaM kujA, puviM paJcAva jaM kaDaM // puNo paDikkame tassa, voso ciMtae imaM // 1 // ehA jiNehiM asAvajA, vittI sAhUNa desi // murakasAhaNahejassa, sAhudehassa dhAraNA // e2 // NamukkAreNa pArittA, karittA jiNasaMzrayaM / sajjAyaM pavittA NaM, vIsameja khaNaM muNI // 3 // vIsamaMto imaM ciMte, hiyama lAlamandi // jaz me aNuggaI kuDA, sADhU dujAmi tAri // e4 // sAhavo to ciatteNaM, nimaMtija jahakkama // jaz tatya ke ivikA, tehiM samhiM tu tuNje|| e5|| aha koI na ibijA, tanuMjiU eka // Aloe lAyaNe sAhU, jayaM apparisAmiyaM // e6|| tittagaM va kamujhaM va kasAyaM, aMbilaM va mahuraM lavaNaM vA // ealakSmannatya panattaM, madughayaM vasuMjikA sNje|| arasaM virasaM vA vi, sUzyaM vA asUjhaM // jayaM vA jaz vA sukaM, maMthukummAsanoaNaM // e|| nappaeNaM nAz hIlijA, appaM vA bahu phAsujhaM // muhAla muhAjIvI, tuMjikA dosavajiraM // ee|| mukhahA muhAdAi, muhAjIvI vi mubahA // muhAdA muhAjIvI, do vi gati sugga; ||ti vemi // 10 // ||iti piMDesaNAe paDhaso udeso, sammatto // paDiggahaM saMlihittA NaM, levamAyAi saMjae // gaMdhaM vA, sugaMdhaMvA sabaM muMje na uDDae // 1 // sejA nisIhiyAe, samAvanno a goare // ayAvayaca tuccA eNaM, jaz teNaM na saMthare // 2 // ta kAraNamuppaeNe, lattapANaM gavesae // vihiNA puvautteNa, zmeNaM uttareNa ya // 3 // kAleNa nirakame lirakU, kAleNa ya paDikkame // akAlaM ca vivajittA, kAle kAlaM samAyare // 4 // akAle carisI nirakU , kAlaM na pamilehisi // appANaM ca kilAmesi, saMnivesaM ca garihasi // 5 // sa' kAle care nirakU, kujA purisakAriyaM // alAnu tti na sojA, tavutti ahiaase||6|| tahevuccAvayA pANA, lattakAe samAgayA // taMjAaM na gabijA, jayameva parakkame // 7 // goaraggapavio a, na nisIja kaba // kahaM ca na pabaMdhijA, cittiA Na va saMjae // // . aggalaM phalihaM dAraM, kavA vA vi saMjae // avalaMbiA na cinjiA ,goaraggaga muNI // e|| . samaNaM mAhaNaM vA vi, kiviNaM vA vaNImagaM // uvasaMkamaMtaM lattA, pANA eva saMjae // 10 // tamazkkamittu na vise, na vi ci carakugoare // egaMtamavakkamittA, tattha cijji saMjae // 11 // vaNI magarasa vA tassa, dAyagassujayassa vA // appattiraM siA hujA, lahuttaM pavayaNassa vA // 12 // pamisehie va dinne vA, ta tammi niyattie / javasaMkamija lattA , pANacAe va saMjae // 13 // nappala palamaM vA vi, kumujhaM vA magadaMtiraM // annaM vA pupphasaJcittaM, taM ca saMtUMciyA dae // 14 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akappiraM // ditiraM paAizke, na me kappa3 tArisaM // 15 // uppalaM pamaM vA vi, kumujhaM vA magadaMtiraM // annaM vA pupphasaccittaM, taM ca saMmaddiA dae // 16 // . taM nave nattapANaM tu, sajayANa akappiraM // ditiyaM paDiAzke, na me kappaz tArisaM // 17 // sAluoM vA virAliyaM, kumujhaM npplnaaliaN|| muNAli sAsavanAvidhe, ubukhaM anivuDaM // 17 // taruNagaM vA pavAlaM, rurakassa taNagassa vA // annassa vA vi hariassa, AmagaM parivAe // 15 // taruNizaM vA gviAmi, Amizra najiaMsaI // ditizaM paDiAike, na me kappaz tArisaM // 20 // Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA likasUtrapAThaH tahA kolamapussinnaM, velu kAsavanAlikAM // tilapapparugaM nImaM, AmagaM parivae // 21 // tava cAkhalaM pichaM, vikAmaM vA tittanibuDaM // tilapipUra pinnAgaM, magaM parivae // 22 // kavi mAliMgaM ca, mUlagaM mUlagatti // maMtra satyapariNayaM, mAsA vi na paca // 23 // tadeva phalamaMthU, bImaMthUNi jANi // bihelagaM piyAlaM maM parivaUe // 24 // samutrANaM care cikU, kulamuccAvayaM sayA // nIyaM kulamaikkammaM, usaDhuM nAnidhArae // 25 // dIpa vittimesikA, na visI paMDie // amuvi josi, mAyaNe esaNArae // 26 // bahu para, vividaM khAimasAimaM // na tattha paMmi kuppe, yA diU paro na vA // 27 // sayaNAsaNavatthaM vA, nattaM pAeM va saMjae // ditassa na kuppikA, paccarake vi dIsa // 28 // ittha purisaM vAvi, DaharaM vA mahallagaM // vaMdamANaM na jAikA, no pharusaM vae // 29 // jena vaMde na se kuppe, vaMdirja na samukkase // evamannesamANassa, sAmaNamaNuci // 30 // siga laDu, lonee viNigUhai // mAmeyaM dAiyaM saMtaM, dahuNaM sayamAyae // 31 // ttA guru luka, bahuM pAvaM pakuvai // uttosa so hoi, nivANaM ca na ga // 32 // siyA egai laDDu, vivihaM pAnoNaM // ddagaM juccA, vivannaM virasamAhare // 33 // jANaM tutA ime samaNA, AyayahI ayaM muNI // saMtuko sevae paMtaM, lUhavittI sutosa // 34 // jasokAmI, mANasammANakAmae // bahu pasAI pAvaM, mAyAsanaM ca kubai // 35 // suraM vA meragaMvAvi, annaM vA magaM rasaM // sasarakaM na pibe nirakU, jasaM sArarakamappaNo // 36 // pire ega teo na me koi vicAra || tassa passaha dosAi, niDiM ca suha me // 37 // vaDhDha sumiyA tassa, mAyAmosaM ca nirakuNo // yaso nivAeM, sayayaM ca sA // 38 // niccuviggo jahA teNo, kammehiM kummai // tA riso maraNaMte vi, na rAhehi saMvaraM // 3e // Ayarie nArAdeza, samAvi tArisI || gihatthAviNaM garihaMti, jeNa jAti tArisaM // 40 // evaM tu guppehI, guNANaM zra vivajae | tArisI maraNaMte vi, Na rAhehi saMvaraM // 41 // tavaM ku mehAvI, paNIcaM vajae rasaM // maUppamAyavira, tavassI kaso // 42 // tassa passaha kalAeM, agasAhupU || vijalaM atyasaMttaM, kittaissaM suha me // 43 // evaM tu guppehI, guNAeM ca vivakae / tArisI maraNaMte vi, Adeza saMvaraM // 44 // Ayarie ArAhei; samavi tArisI // gihatthA vi saMpUyaMti, jeNa jANaMti tArisaM // 45 // tavateNe vayateNe, ruvate je nare // yArajAvateNe kA, kucha deva kicisaM // 46 // ddagaM vi devadattaM javanno devakibbise | tatthA vi se na yAgAi, kiM me kiccA imaM phalaM // 47 // tatto vi se cattANaM, lanihI elamUyaM // naragaM tirirakayoNiM vA, vohI jattha sullahA // 48 // eca dosaM daNaM, nAyaputte nAsi // zraNumAyaM pi mehAvI, mAyAmosaM vivae // 49 // sirikaUNa 'nirakesaNasohiM, saMjayANa bujhAe samAse // tattha bhikU suppaNihidie, tibalajaguNavaM viharitAsi // ttivemi // 50 // // saMmattaMpiMDepaNAnAmayaNaM paMcamaM // 10. // atha mahAcArakathAkhyaM SaSTamadhyayanam ||6|| nANadaMsaNasaMpannaM, saMjame tave rayaM // gaNimAgamasaMpannaM, uANammi samosaDhuM // 1 // rAyaNa rAyamaccAya, mAhaNA avakhattiyA / putraMti niduppANo, kahaM ne yAyAragoyaro // 2 // siM so nihu daMto, saba suhAvaho / sirakAe susamAutto, Aya raka virako // 3 // Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha jAga tetAlIsa-(43)-mA. haMdi dhammatthakAmANa, niggaMthAeM suNeha me AyAragoaraM nIma, sayalaM urahiDvyiM // 4 // nannattha erisaM vuttaM, jaM loe paramauccaraM // vijalapANalAissa, na jUyaM na vissA // 5 // akhuDDagaviattANaM, vAhikANaM ca je guNA // akhaMDaphuDiyA kAyabA, taM suNeha jahA tahA // 6 // dasa a ya gaNAI, jAiM bAlo varana // tattha annayare gaNe, niggaMyattAu jassa // // vayanakaM kAyanakaM, akappo mihilAyaNaM // paliyaMkanisakA ya, saNANaM sohavANaM // 7 // tasthimaM paDhamaM gaNaM, mahAvIreNa desiaM // ahiMsA nijaNA dizA, sabalUesu sNjmo|| e|| jAvaMti loe pANA, tasA ava thAvarA // te jANamajANaM vA, na haNe No vighAyae // 10 // sabe jIvA vi vaMti, jIvijaM na marijilaM // tamhA pANivahaM ghoraM, niggaMyA vajayaMti NaM // 11 // appaNA paramA vA, kohA vA jaz vA jayA // hiMsagaM na musaM jhA, no vi annaM vayAvae // 12 // musAvA u logammi, sabasAhUhi garihirla // avissAso anUANaM, tamhA mosaM vivaUe // 13 // cittamaMtamacittaM vA, appaM vA jaz vA baDhuM // daMtasohaNamittaM vi, jaggahaMsi ajAjhyA // 14 // taM appaNA na giehaMti, no vi giNhAvae paraM // annaM vA giNhamANaM vi, nANujANaMti saMjayA // 15 // abaMjacariaM ghoraM, pamAyaM purahiriM // nAyaraMti muNIloe, neAyayaNavakiNo // 16 // mUlameyamahammassa, mahAdosasamussayaM // tamhA mehuNasaMsaggaM, niggaMthA vajayaMti evaM // 17 // biDamunezmaM loNaM, ticaM sappiM ca phANi // na te saMnihimiti, nAyaputtavarjarayA // 17 // lohassesaNuphAse, manne annayarAmavi // je siA sannihiM kAme, gihI pavaze na se // 1e|| jaM pi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMcaNaM // taM pi saMjamalaUga, dhAraMti pariharati a|| 20 // na so pariggaho vutto, nAyaputteNa tAraNA // mutthA pariggaho vutto, za vuttaM mahesiNA // 21 // savatthuvahiNA buddhA, saMrarakaNa pariggahe // avi appaNo vi dehami, nAyaraMti mamAzyaM // 2 // aho niccaM tavo kamma, sababuddhehiM vanniraM // jA ya lajAsamA vittI, eganattaM ca loaNaM // 23 // saMti me suhumA pANA, tasA ava thAvarA // jAiM rA apAsaMto, kahamesaNi care // 2 // udalavaM bIasaMsattaM, pANA nivamiyA mahiM // diA tAI vivajijA, rADa tatya kahaM care // 25 // . eraM ca dosaM dachuNaM, nAyaputteNa nAsi // sabAhAraM na tuMti, niggaMthA rAznoaNaM // 26 // puDhavikAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA // tiviheNaM karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiA // 27 // puDhavikAyaM vihiMsaMto, hiMsazna tayassie // tase a vivihe pANe, carakuse a acarakuse // 20 // tamhA evaM viANittA, dosaM muggazvaDhDhaNaM // puDhavikAyasamAraMnaM, jAvajIvAiM vajae // e|| AjakAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA // tiviheNa karaNajoeNa, saMjayA susamAhiA // 30 // AjakAyaM vihiMsaMto, hiMsaz u tayassie // tase a vivihe pANe, carakuse a acarakuse // 31 // tammA evaM viANittA, dosaM uggA vaDhaNaM // AukAyasamAraMnaM, jAvajIvAiM vajae // 32 // jAyate na zchati, pAvagaM jalizttae // tirakamannayaraM satyaM, saba vi murAsayaM // 33 // pAhaNaM paDiNaM vA vi, u8 aNudisAmavi // ahe dAhiNa vA vi, dahe uttara via|| 34 // jUANamesamAghAu, havavAho na saMsa // taM pazvapayAvA, saMjayA kiMci nArale // 35 // tamhA eraM viANittA, dosaM uggavaDhaNaM // tenakAyasamAraMnaM, jIvajIvAI vajae // 36 // aNilassa samAraMnaM, vuddhA mannaMti tArisaM // sAvajabahulaM ceaM, neaM tAhiM sevisaM // 37 // tAliaMTena patteNa, sAhAvihuNeNa vA // na te vIja miLati, veAveUNa vo paraM // 30 // jaM pi vatyaM va pAyaM vA, kaMvalaM pAyapuMjaNaM // na te vAyamuIti, jayaM pariharaMti a||3e|| Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtrapAta. 177 tamhA evaM vizrANittA, dosaM muggavaDaNaM // vAnakAyasamAraMnaM, jAvajIvAiM vajae // 40 // vaNassaiM na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA // tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiA // 41 // vaNassaI vihiMsaMto, hiMsa a tayassie // tase a vivihe pANe, carakuse a acarakuse // 4 // . tamhA evaM viANittA, dosaM uggazvaDhaNaM // vaNassai samAraMnaM, jAvajIvAI vajae // 53 // tasakAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA // tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiyA // 4 // tasakAyaM vihiMsaMto, hiMsaja tayassie // tase avivihe pANe, carakuse a aMcarakuse // 45 // tamhA evaM viANittA, dosaM uggavaDhaNaM // tasakAyasamAraMnaM, jAvajIvAiM vajAe // 36 // jAI cattAri jujhAi, isiNA hAramANi // tAI tu vivaUto, saMjamaM aNupAlae // // piMDaM sijaM ca vatyaM ca, canatyaM pAyameva ya // akappiraM na ilijA, pamigAhija kappiyaM // 4 // je niAgaM mamAyaMti, kIamuddesiAhaDaM // vahaM te samaNujANaMti, a uttaM mahesiNA // e|| tamhA asaNapANAI, kIamudai siAhamaM // vajayaMti giappANo, niggaMthA dhammajIviNo // 50 // kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA puNo // tuMjato asaNapANAI, AyArA paritnassai // 51 // sIdagasamAraMne, mattadhoaNaNacaDaNe // jAiM baMnaMti nUAI, dio tattha asaMjamo // 55 // patthAkammaM karekamma, siyA tattha na kappa3 // eamana nuMjaMti, niggaMthA gihilAyaNe // 23 // AsaMdIpalikesu, maMcamAsAlaesu vA // aNAyariamajANaM, AsaMttu sazttu vA // 54 // nAsaMdIpalikesu, na nisijA na pIDhae // niggaMthA paDilehAe, budhavuttamahigA // 55 // gaMlIravijayA ee, pANA puppaDilehagA // AsaMdI paliaMko a, eama vivajiA // 56 // goaragga pavissa, nisijA jassa kappaz // zme risamaNAyAraM, AvavajA abohi // 27 // vivattI banacessa, pANaNaM ca vahe vaho // vaNImagapamigghATa, pamikoho agAriNaM // 5 // aguttI baMjacerassa, itthI vA vi saMkaNaM // kusIlavaDhaNaM gaNaM, dUra parivajAe // ee|| tinhamannayarAgassa, nisiGajA jassa kappaz // jarAe aniassa, vAhiassa tavassiNo // 6 // vAhiu~ vA arogI vA, siNANaM jo patthae // vukaMto hoza AyAro, jaDho hava saMjamo // 61 // saMti me suhumA pANA, ghasAsu nilagAsu a|| je a nirakU siNAyaMto, viaDeNuppilAvae // 6 // tamhA te na siNAyaMti, sIeNa usiNeNa vA // jAvajIvaM vayaM ghoraM, asiNANamahigA // 3 // siNANaM avA kakaM, luI pajamagANi a|| gAyassubaTTaNAe, nAyaraMti kayA i vi // 6 // nagiNassa vA vi muMmassa, dIharomanahasiNo // mehuNA uvasaMtassa, kiM vinUsAi kaariaN|| 65 // vinUsAvattiaM nirakU, kammaM baMdhaz cikkaNaM // saMsArasAyare ghore, jeNaM paDa puruttare // 66 // vinusAvattiraM ceaM, bujhA mannati tArisaM // sAvaUM bahulaM ceaM, neyaM tAhiM seviaM // 67 // khavaMti appANamamohadaMsiNo, tave rayA saMjamaajAve guNe // dhuNaMti pAvAiM purekaDAI, navAI pAvAI na te karaMti // 6 // . avasaMtA amamAakiMcaNA, savijavijANugayA jasaMsiNo // uuppasannevimalevacaM dimA, sirkivimANAjavaMti tANo ||ttivemi // 6e|| ||ti mahAcArakathAkhyaM paSThamajayanAeM sammattaM // 6 // // athamuvAkyazuddhyAkhyaM saptamamadhyayanam // 7 // caunhaM khalu nAsANaM, parisaMkhAya pannavaM // unhaM tu viNayaM sirake, do na nAsiGa sabaso // 1 // jA zra saccA avattabA, saccAmosA ajA musA // jA a vujhehiM nAinnA, na taM nAsika pannavaM // 2 // Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrad jAga tetAlIsa (43) - mA. 8 // e // 10 // // asaccamosaM saccaM ca, praNavaUmakakkasaM // samuppehamasaMdihaM, giraM nAsi pannavaM // 3 // eM ca mannaM vA, jaM tu nAme sAsayaM // sa jAsaM saccamosaM ca taM pi dhIro vivajae // 4 // vihaM pi tahAmuttiM, jaM giraM jAsae naro // tamhA so puo pAveNaM, kiM purNa jo musaM vae // 5 // tamhA lAmo varakAmo, muMgaM vA ai navissa // zrahaM vANaM karissAmi, eso vANaM karissa // 6 // evamAi u jA jAsA, esakAlaMmi saMkiyA | saMpayAmahe vA, taMpi dhIro vivakae // 7 // kAmi, paccupalamA gae / jamahaM tu na jANikA, evametr ti no vae // kAmi, pacappalamaNAgae // jattha saMkA jave taM tu, evametr ti no vae // mi kAmi, pacuppamAgae || nissaM ki jave jaM tu, evameyaM tu niddise // taheva pharusA jAsA, gurumUrjavadhANI || saccA vi sA na vattavA, jarja pAvassa gamo // tava kA kANa tti, paMDagaM paMDaga tivA // vAhiyAM vA vi rogitti, teNaM coratti no vae // 12 // eenne, paro jeNuvahammada || yAranAvadosannU, na taM jAsi pannavaM // 13 // tava hole golitti, sAkhe vA vasulitti kummae 5hae vA vi, nevaM nAsika pannavaM // kie paei vA vi, ammo mAnasitti // pisie jAyaNitti, dhUe ecitti hale halitti anni tti, jaTTe sAmiSa gomiyA // hole gole vasulitti, icitrAM nevamAlave // 16 // nAmadhi, bIgutteNa vA puNo // jahA rihamaniginaM, AlavikA lavi vA // 17 // apae vA vi, bappo cumlapitta // mADalA jAiNika tti, putte tu ti // 18 // halittinnitti, naTTe sAmi gomi / hola gola vasuli tti, purisaM neva mAlave // 15 // nAmadhiUNa jaM vUA, purisagutteNa vA puNo // jahArihamanigina, Ala vija lavi vA // 20 // paMciMdiyA pANA, esa itthI yaM pumaM // jAva NaM na vijANijA, tAva jAi tilave // 21 // taheva mANasuM pasuM, parikaM vA vi sarIsavaM // thUle pamezle vane, pAyamitti no va // 22 // parivRDhatti vU, vU uvacitra tti // saMjAe pIlie vA vi, mahAkAya tilave // 23 // taba gAu~ phulA, dammA gorahagati // vAhimA rahajo gitti, nevaM nAsika pannavaM // 24 // jIvaM gavitti bU, dheNuM rasadayatti rahasse mahalae vA vi, vae saMvaha vittiya // 25 // tava tumuANaM, padyayANi vANi rurakA mahala pehAe, nevaM nAsika pannavaM // 26 // pAsAya khaMjANaM, toraNANi gihANi // phalihaggalanAvAeM, chAlaM udagadoNiM // 27 // pIDhae caMgabere, naMgale madhyaM siyA || jaMtalI va nAjI vA, gaMmizrA va kAlaM siyA // 28 // ghAsaNaM savaNaM jANaM, DhuGgA vA kiMcuvassae // bhUvaghAiNiM jAsaM, nevaM jAsika pannavaM // 29 // tadeva gaMtumujANaM, padyayANi vANi // rurakA mahala pehAe, evaM jAsika pannavaM // 30 // jAtA meM rukA, dIvaTTA mahAlayA // payAyasAlA varisA, vae dariNitti // 31 // tadA phalAI pakkAI, pAyakhakA no bae || beloDyAI TAlAI, vehimAr3a tti no vae // 32 // ime tryaMbA, bahunighaDimA phalA // vA bahu saMyA, nUrUvatti vA puNo // 33 // basadi pakArTa, nIliyA tavI || lAimA nakimAna tti, piDukhaU tti no vae // 34 // sAyA ghirA usaDhA vi // ganiyA pasU, saMsArAjatti Ave || 35 // navasaM inacA, ki kAMti no vae // preAgaM vAci valitti, suticitti yAvagA // 36 // saMpatti tegaM || bahusamA Ni tityANi, tryAvagANaM viyAgare // 37 // nAnA kAyanijJAtti no e // nAtrAhiM tArimAnatti, pANipiU tti no vae // 38 // // // 11 // 14 // // 15 // Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prthmaadhyynm| . eyadhikRtya viziSTasaMbandhapratipAdanArtha miti / tathA cAnyAyopArjitavittadAne'pi grahaNaM prtissichmev|mrshcturindriyvishessH| kim|pibti maryAdayA pivtyaapibti|km| rasyata iti rasastaM niryAsaM mkrndmityrthH| eSa dRssttaantH|ayN ca tadezodAharaNamadhikRtya veditavya ityetacca suutrsprshkniyuktaudrshyissyti|uktN c|suutrsprsh tviymnyeti| adhunA dRSTAnta vizuchimAha / naca naiva puSpaM prAnirUpitasvarUpaM kAmayati piiddyti| sa ca camaraH prINAti tarpayatyAtmAnamiti sUtrasamudAyArthaH / avayavArthaM tu niyuktikAro mahatA prapaJcena vyAkhyAsyati / tathA cAha // jaha namarotti ya evaM, dito hoza AharaNadese // caMdamuhidArigeyaM, somattavahAraNaM Na sesaM // 10 // vyAkhyA // yathA camara iti cAtra pramANe dRSTAnto navatyudAharaNadezamadhikRtya / yathA candramukhI dArikeyamityatra saumyatvAvadhAraNaM gRhyate / na zeSaM kalaGkAGkitatvAnavasthitatvAdIti gaathaarthH||evN namarAharaNe, aNiyaya vittittaNaM na sesANaM // gahaNaM disUtavisuki, sutte jaNiyA zmA cannA // 11 // vyAkhyA // evaM jamarodAharaNe aniyatavRttitvaM gRhyata iti shessH| na zeSANAmaviratyAdInAM camaradharmANAM grahaNaM dRSTAnta iti / eSA dRSTAntavizuddhiH sUtre naNitA zyaM cAnyA sUtrasparza niryuktAviti gAthArthaH // eka ya naNiya koI, samaNANaM kIrae suvihiyANaM / pAgovajIviNo tti ya, lippaMtAraMjadoseNa // 10 // // vyAkhyA // atra caivaM vyavasthite sati brUyAtkazcidyathA zramaNANAM kriyate suvihitaanaamiti| etaduktaM nvti| yadidaM pAkanirvartanaM gRhiniH kriyte| idaM puNyopAdAnasaMkaspena zramaNAnAM kriyate suvihitAnAmiti tapasvinAM / gRhanti ca te tato nidAmityataH pAkopajIvina iti kRtvA lipyante AramnadoSeNAhArakaraNa kriyaaphlenetyrthH| tathA ca laukikA apyAhuH // krayeNa krAyako hanti, upajogena khAdakaH // ghAtako vadhacittena ityeSa trividho vdhH||iti gAthArthaH / sAMpratametatpariharaNAya gururAha // vAsazna taNassa kae, na taNaM vahazkae mykulaannN||ny rurakA sayasAlA, phuvaMti kae mahuyarANaM // 13 // vyAkhyA // varSati na tRNasya kRte na tRNArtha mityrthH| tathA na tRNaM vardhate kRte mRgakulAnAmarthAya / tathA na ca vRdAH zatazAkhAH puSpyanti kRte'rthAya madhukarANAmevaM gRhiNo'pi na sAdhvarthaM pArka nirvartayantItyatiprAya iti gAthArthaH / atra punarapyAha // aggimmi havI iya, Azco teNa pINi sNto||vris payAhiyAe, teNosahiu~ parohaMti // 104 // vyaakhyaa|| iha yauktaM varSati na tRNArthamityAdi / tadasAdhu / yasmAdagnau haviDUyate / Adityastena haviSA ghRtena prINitaH sanvarSati / kimrthm| prajAhitArtha lokhitaay| tena vrssiten| kim|ossdhyH prrohntyujvnti| tathAcoktam // annAvAjyAhutiH samyagAdityamupatiSThate ||aadityaajaayte vRSTikRSTerannaM Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlikasUtrapAThaH 713 bahubAhaDA agAhA, bahusaliluppilodagA // bahuvitthamodagAvi, evaM nAsija pannavaM // 35 // taheva sAvaUM jogaM, parassA anishiN|| kIramANaM ti vA naccA, sAvajaM na lave muNI // 40 // sukamitti supakkitti, sucinne suhaDe maDe // sunichie sulahitti, sAvaU vajae muNI // 1 // payattapakka tiM va pakkamAlave, payattacinna tti va chinnamAlave // payattalahitti va kammahena, pahAragADha tti va gADhamAlave // 42 // sabukkasaM paragdhaM vA, ajalaM nasthi erisaM // avikkimavattavaM, aviattaM eva no vae // 3 // sabameaM vazssAmi, sabameaMti no vae // aNuvI sabaM savatya, evaM nAsika pannavaM // 4 // sukkI vA suvikkI, akiGa kikameva vA // imaM gieha imaM muMca, paNInaM no viAgare // 45 // appagghe vA mahagghe vA, kae vA vikkae vi vA // paNiache samuppanne, aNAvajaM viAgare // 46 // . tahevAsaMjayaM dhIro, Asa ehi karehi vA // sayaM ci vayAhi tti, nevaM jAsija pannavaM // 4 // bahave zme asAhU, loe vuccaMti sAhuNo // na lave asAhu sAhu tti, sAhu~ sAhu tti Alave // 4 // nANadasaNasaMpannaM, saMjame a tave rayaM // evaM guNasamAuttaM, saMjaya sAhumAlave // e|| devANaM maNuANaM ca, tiriyANaM ca vuggahe // amugANaM jarDa hoja, mA vA hou tti no vae // 50 // vA vuThaM ca sIcanhaM, khemaM dhAyaM sivaM ti vA // kayA Nu huja eANi, mA vA hou ti no bae // 51 // taheva mehaM va nahaM va mANavaM, na devadeva tti giraM vA // samucie unnae vA parjae, vajA vA vujha valAhaya tti // 55 // aMtaliraka tti eM vUchA, gulANucaritra tti a|| ridhimaMtaM naraM dissa, ridhimaMta ti bAlave // 53 // taheva sAvaLANumoaNI girA, uhAriNI jA ya parovadhAiNI / se koha loha laya hAsa mANavo, na hAsamANo vi giraM vajA // 54 // suvakkasudhiM samupehi, muNI giraM ca muLaM parivaUe sayA // mizra amuLe aNuvIi nAsae, sayANavaLe lahai pasaMsaNaM // 55 // . nAsA dose a guNe a jANiyA, tIse A cuke parivaUe sayA // basu saMjae sAmaNie sayA jae, vaija budhe hiamANulomiyaM // 56 // parirakalAsI susamAhiidie, caukasAyAvagae aNissie // sa nijhuNe dhunnamalaM purekaDaM, ArAhae loganiNaM tahA paraM // ttivemi // 57 // // iti suvakkasudhIanayaNaM sammattaM // 7 // // athAcAra praNidhinAmakamaSTamamadhyayanaM prArabhyate // AyArappaNihiM lar3eM, jahA kAyaba nirakuNA // taM ne udAharissAmi, ANupudhiM suNeha me // 1 // puDhavIdagaagaNimArusa, taNarUrakassa vIyagA // tassA a pANA jIva tti, vuttaM mahesiNA // 2 // tesiM atthAgajoeNa. niccaM horavayaM siyA // maNasA kAyavakkaeM, evaM havA saMjae // 3 // puDhavi nittiM silaM lelu, neva niMde na saMlihe // tiviheNa karaNajoeNa, saMjaesusamAhie // 4 // sudhapuDhavIM na nisIe, sasarakaMmi a AsaNe // pamajittu nisIijA, jAittA jassa naggaraM // 5 // sIu~dagaM na sevijA, silAvu himANi a|| usiNodagaM tattaphAsugraM, pamigAhika saMjae // 6 // udaujhaM appaNo kArya, neva puMThe na saMlihe // samuppehaM tahAnUraM, no NaM saMghaTTae muNI // 7 // zaMgAlaM agaNiM aciM, alAyaM vA sa jozyaM // na jijJA na ghaTTijA, no NaM nivAvae muNI // 7 // tAliaMTeNa patteNa, sAhAe viDaNeNa vA // na vIja appaNo kAyaM, bAhiraM vA vi puggalaM // e|| Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. taNarurakaM na biMdijA, phalaM mUlaM ca kassa I // AmagaM vivihaM vIraM, maNasA viNa patrae // 10 // gahaNesu na cijjiA , bIesu hariesu vA // udagaMmi tahA niccaM, uttiMgapaNagesu vA // 11 // tase pANe na hiMsijA, vAyA ava kammuNA // javara sabanUesu, pAseja vivihaM jagaM // 12 // a suhumAi pehAe, jAiM jANintu saMjae // dayAhigArI nUesu, Asa cipha saehi vA // 13 // kayarAiM a0 suhumAI, jAI punija saMjae // imAI tAI mehAvI, Aikhija viarakaNo // 14 // siNehaM pupphasuhumaM ca, pANuttiMgaM taheva ya // paNagaM vIahariaMca, aMDasudumaM ca amaM // 15 // evame ANi jANittA, sabalAveNa saMjae // appamatto jae niccaM, sabiMdiasamAhie // 16 // dhuvaM ca paDilehijA, jogasApAyakaMbalaM // siUmuccAranUmiM ca, saMthAraM aJvAsaNaM // 17 // . . uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANajahi // phAsujhaM paDilehittA, parigavija saMjae // 17 // pavisittu parAgAraM, pANaghA noaNassa vA // jayaM ciThe miyAM nAse, na ya rUvesu maNaM kare // 17 // bahuM suNehi kannehiM, bahu~ abIhiM pica // naya diI sujhaM sabaM, jirakU DArakAumarihaI // 20 // sukaM vA jaz vA dilaM, na lavijovaghAzyaM // na ya keNa uvAeNaM, gihijogaM samAyare // 21 // .. nijANaM rasanijhuDhaM, nadagaM pAvagaM ti vA // puNe vA vi apuNe vA, lAjAlAnaM na nidise // 2 // na ya noaNaMmi giyo, care uMcaM ayaMpiro // aphAsujhaM na tuMjijA, kIamuddesiAhaDaM // 23 // saM nihiM ca na kubijA, aNumAyaM pi saMjae // muhAjIvI asaMvadhe, havika jaganissie // 24 // lUhavittI susaMtu, appice suhare siA // AsurattaM na ganijA, succA NaM jiNasAsaNaM // 25 // kannasurakedi saddehiM, pema nAjinivesae // dAruNaM kakkasaM phAsaM, kAraNa ahivAsae // 26 // khuhaM pivAsaM pussiGa, sInanhaM araiM jayaM ||ahiaase avahina, deharakaM mahAphalaM // 25 // atyaM gayaMmi Azcce, puratyA a aNugae // AhAramAzyaM savaM, maNasA viNA paJcae // 20 // atiMtiNe acavale, appanAsI mizrAsaNe // havijA uare daMte, zrovaM laDuM na khiMsae // e|| na bAhiraM parinave, attANaM na samukkase // sualAje na majijA, jaccA tavassibudhie // 30 // se jANamajANaM vA, kaTTa AhammiyaM payaM // saMvare khippamappANaM, bIaM taM na samAyare // 31 // aNAyAraM parakamma, neva gUhe na ninhave // suI sayA viyaDajAve, asaMsatte jidie // 3 // amohaM vayaNaM kujA, Ayarissa mahappaNo // taM parigina vAyAe, kammuNA uvavAyae // 33 // adhuvaM jIviyaM naccA, sidhimaggaM vitrANizrA // viNiahija logesu, AlaM parimiappaNo // 35 // balaM thAmaM ca pehAe, sahAmAruggamappaNo // khittaM kAlaM ca vinAya, tahappANaM nijuMjae // 35 // jarA jAva na pIDeI, vAhI jAva na vddhii|| jAviMdiyA na hAyaMti, tAva dhammaM samAyare // 36 // kohaM mANaM ca mAyaM ca, lonaM ca pAvavaDhaNaM // vame cattAri dose ja, icchato hiamappaNo // 37 // koho pII paNAseI, mANo viSayanAsaNo // mAyA mittANi nAseI, lono sabaviNAsaNo // 3 // uvasameNa haNe kohaM, mANaM madavayA jiNe // mAyAmajavanAvena, lonaM saMtosa jiNe ||3e|| koho a mANo a aNiggahIA, mAyA a lono a pvddhmaannaa|| cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAi puNapnavassa // 4 // rAyaNi esu viNayaM palaMje, dhuvasIlayaM sayayaM na hAvazjA // kummuva ahINapalINagutto, parakamijA tavasaMjamaMmi // 41 // . nidaM ca na vaha mannikA, sappahAsaM vivAe // miho kahAhiM na rame, saplAyami ra sayA // 2 // jogaM ca samaNadhammami, muMje analasodhuvaM / jutto asamaNadhammami, aLaM lahai aNuttaraM // 43 // Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 715 ----- -- atha dazavaikAlikasUtrapAtaH / ihalogapArattahizra, jeNaM gacchaI suggaI // bahussuaM paGgubAsijA, pucchijalaviNicchayaM // 4 // havaM pAyaM ca kAyaM ca, paNihAya jidie // ahINagutto nisie, sagAse guruNo muNI // 15 // na paraka na pura, neva kiccANa pi // na ya jaruM samAsijA, cibjiA guruNaM tie // 46 // apuci na nAsijA, nAsamANassa aMtarA // vidhimaMsaM na khAIjA, mAyAmosaM vivajae // 7 // appati jeNa siA, Asu kapija vA paro // sabaso taM na nAsijA, nAsaM ahiagAmiNiM // 4 // di nilaM asaMdivaM, paDipunnaM vizaM jiraM // ayaMpiramaNubiggaM, nAsaM nisira attavaM ||dhe|| AyArapannattigharaM, digviAyamahijagaM // vAyavirakalizaM naccA, na taM uvahase muNI // 50 // narakattaM sumiNaM jogaM, nimittaM maMtanesajaM // giriNo taM na AIke, nUAhigaraNaM payaM // 51 // anna pagaDaM layaNaM, naI sayaNAsaNaM // uccAra jUmisaMpannaM, IbIpasuvivajiaM // // vivittA a nave sijA, nArINaM na lave kahaM // girisaMthavaM na kujA, kujA sAhUhiM saMthavaM // 53 // jahAM kukkaDapoassa, niccaM kulavanayaM // evaM kha banayArissa, bIviggahanayaM // 54 // cittamittiM na ninAe, nAriM vA sualaMkiaM ||jrkr piva davUNaM, dihiM parisamAhare // 55 // habapAyapalicchinnaM, kannanAsa vigppiyN|| avi vAsasayaM nAriM, baMjayArI vivajAe // 56 // vinUsA ivisaMsaggo, paNIaM rasanoaNaM // narassatta gavesissa, visaM tAla jahA // 17 // aMgapaJcaMgasaMgaNaM, AruhyaviapehiyaM ||shliieN taM na ninAe, kAmarAgavivaqNaM // 5 // visaesu maNunnesu, pema nAninivesae // aNicaM tesiM vinAya, pariNAmaM puggalANa ya // 5 // poggalANaM parINAma, tesiM naccA jahA tahA // viNIatieho vihare, sInUeNa appaNA // 6 // jAi saghAi nirakaMto, pariAyANamuttamaM // tameva aNupAlikA, guNe AyariasaMmae // 61 // tavaM cimaM saMjamajogayaM ca, sapnAyajogaM ca sayA ahihie // sure va seNA samattamAuhe, alamappaNo hoz alaM paresiM // 6 // saplAyasanANarayassa tANo, apAvannAvassa tave rayassa // visuna jaM si malaM kare kaDaM, samIriaM ruppamalaM va joNA // 63 // se tArise urakasade jidie, sueNa jutte amame akiMcaNe // virAyaz kammaghaNaMmi avagae, kasiNanapuDAvagame va caMdimi // timi // 6 // ||iti AyArapaNihI NAma anayaNaM saMmattaM // 7 // ||ath vinayasamAdhinAmakanavamAdhyayane prathamoddezakaH / / thaMnA va kohA va mayappamAyA, gurussagAse viNayaM na sirake // so ceva u tassa ajUjhajAvo, phalaM va kIassa vahAya ho // 1 // je Avi maMditti guruM vazttA, Dahare ime appasuatti naccA // hIlaMti mityaM paDivaGamANA, karaMti AsAyaNa te gurUNaM // 2 // paga maMdA vi navaMti ege, maharA vi a je suavuyovaveyA // AyAramaMto guNasudhaippA, je hIliyA sihiriva lAsa kujA // 3 // je Avi nAgaM maharaM ti naccA, AsAyae se ahiyAya ho / evAyarizrapi du hIlayaMto, niyatra jAipahaM khu maMdo // 4 // Asiviso vA vi paraM suruko, kiM jIvanAsAu paraM nu kujA // AyariapAyA puNa aNasannA, avohiyAsAyaNa nasthi murako // 5 // Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - ma jo pAvagaM jalazramavakkamikA, sIvisaM vA vidu kovA // jo vA visaM khAya jI viDI, esovamAsAyaNyA gurUNaM // 6 // sAhu se pAvaya no DahikA, asIviso vA kuvirDa na narake // siA visaM hAlahalaM na mAre, na vi murako guruhIlA // 7 // stai sirasA miLe, suttaM va sIhaM paDivohA // jo vA dae sattigge pahAraM, esovamAsAyaNyA gurUNaM // 8 // siyAsI se giriM pi jiMde, siyA hu sIho kuvi na narake // sicA na jiMdika va sattiggaM, na vi murako guruhIlAe // // // cArapAyA appasannA, abohiyAsAyaNa natthi murako || tamhA aNAbAhasuhAjikakhI, guruppasAyAnimuho ramitA // 10 // jAhAhiggI jalaNaM namase, nANA huImaMtapayAnimittaM // evAyarikAM vacichA, aNaMtanANovagarja vi saMto // 11 // jassaMti dhammapayAi sirake, tassaMtie veiyaM paraMje // *sakkArae sirasA paMjalI, kAryaggirA jo mAsA niccaM // 12 // lA dayA saMjamabaMjaceraM, kallA nAgissa visohigaNaM // je me gurU sayayamA sayaMti, tehiM gurU sayayaM pUyAmi // 13 // jahA nisaMte tavAccimAlI, pacAsa kevala cArahaM tu // vAyari susIla buddhie, virAyai suramane va do // 14 // jahA sasI komu jogajutto, nakhattatArAgaNaparivuDappA // khe sohaI vimale pramukke, evaM gaNI sohai nirakumale // 15 // mahArA yA mahesI, samAhijoge suAsI labujhie // saMpAvikA rAI, rAhae tosai dhammakAmI // 16 // succA mehAvi sunAsicAI, sussUsae Ayariappamatto // rAhatA e guNeAroge, pAva siddhimantaraM // ttibemi // 17 // // iti viSayasamAhIe paDhamo uddeso sammatto // chA // atha vinayasa mAdhyadhyayane dvitIya uddezaH // mUlA khaMdhappo massa, khaMdhAna patthA samuviMti sAhA // sAha pasAhA viruti pattA, tarja si puSpaM phalaM raso // 1 // evaM dhammassa viNarja, mUlaM paramo se murako || jeNa kittiM mukhaM sigdhaM, nIsesa cAnigai // 2 // je a caMDe mie the, dubAI niyaDI saDhe // buna se vippo, kahaM so gayaM jahA // 3 // viNyaMmi jo uvAeM, coina kuppaI naro // divaM so sirimitiM, daMDe paDisehae // 4 // tava vippA, javavanA hayA gayA // dIsaMti mehaMtA, nirjagamuvA // 9 // tava suvippA, vavapnA dayA gayA // dIsaMti suhamehaMtA, iDhi pattA mahAyasA // 6 // tava viNIappA, logaMmi naranArI // dIsaMti hamehaMtA, bAyA te vigaliMdiyA // 7 // daMDasatyaparitannA, asanavayahi ca // kaluNA vivannacaMdA, khuppivAsapariggayA // 8 // nadeva suvippA, logaMti naranArIjaM // dIsaMti suhamehatA, iddhiM pattA mahAyasA // e // Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dazavaikAlikasUtrapAtaH / 717 taheva aviNIappA, devA jarakA a gunagA // dIsaMti suhamehaMtA, aaligmuvddiaa|| 10 // taheva suviNIappA, devA jarakA A gunagAH // dIsaMti suhamehaMtA, iDhi pattA mahAyasA // 11 // je AyarijavapnAyANaM, sussUsAvayaNaMkare // tesiM sirakA pavaTuMti, jalasittA iva pAyavA // 12 // appaNana parajA vA, sippA jaNiANi a|| gihiNo javAnogA, ihalogassa kAraNA // 13 // jeNa baMdhaM vahaM ghoraM, pariAvaM ca dAruNaM // sirakamANA nibaMti, juttA te laliiMdiyA // 14 // te vi taM guru pUaMti, tassa sippassa kAraNA // sakkAraMti nasaMti, tuma niddesavattiNo // 15 // kiM puNaM je suaggAhI, aNaMtahiakAmae // AyariA jaM vae nirakU, tamhA taM nAzvattae // 16 // nIaM siUM gaI gaNaM, nIaM ca AsaNANi a|| nIaM ca pAe baMdijA, nIaM kujA a aNjliN||17|| saMghaTTazttA kAeNaM, tahA uvahiNAmavi // khameha AvarAhaM me, vaja na puNutti a|| 17 // uggau~ vA parcaeNaM, coLa vahaI rahaM // evaM ubuddhi kiccANaM, butto vutto pakubaI // 15 // "AlavaMte lavaMte vA, na nisijAi pakissuNe // muttUNa AsaNaM dhIro, sussUsAe paDissuNo" // kAlaM baMdovayAraM ca, paDilehittA Na hejahiM // teNa teNa uvAeNaM, taM taM saMpamivAyae // 20 // vivattI aviNIassa, saMpattI viNiassa ya // jasseha uha nAyaM, sirakaM se anigavada // 21 // je Avi caMDe mazavigArave, pisuNe nare sAhasahINapesaNe // adidhamme viNae akovie, asaMvinnAgI na hu tassa murako // 22 // nidesavittI puNa je gurUNaM, suatyadhammA viNayaMmi koviyA // tarittu te ughamiNaM kuruttaraM, khavittu kammaM gazmuttamaM gaya // ttivemi // 23 // // iti viNayasamAhianayaNe vIu uddeso sammatto // 2 // // atha viNayasAhiaSbhayaNe tRtIya uddezaH prArabhyate // Ayariza agnimivAhiaggI, sussUsamANo pamijAgarijA // AloyaM iMgiameva naccA, jo baMdamArAhaI sa pujo // 1 // AyAramA viNayaM paThaMje, sussUsamANo parigila vakaM // jahovaz anikaMkhamANo, guruM ca nAsAyaI sa pujo // 2 // rAyaNiesu viNayaM paLaje, DaharA vi a sua pariyAya jilA // nIcattaNe vaTTara saJcavAI, uvAyaNaM vakakare sa pujo // 3 // anAyajaMbaM caraI visuddha, javaNacyA suANaM ca niccaM // alapuraM no paridevazjA, laDuM na vikalaI sa pujo // 4 // saMthArasijAsaNannattapANe, appicayA azvAne vi saMte // jo evamappANanitosajA, saMtosapAhannarae sa pujo // 5 // sakkA sahejeM AsAza kaMTayA, amayA unhayA nareNaM // aNAsae jo u sahija kaMTae, vamae kannasare sa pujo // 6 // muhattapurakA u havaMti kaMTayA, au~mayA te vi tale sunaharA / / vAyA'ruttANi urudharANi, verANuvaMdhINi mahappayANi // 2 // samAvayaMtA vayaNAnighAyA, kannaMgayA ummaNiyaM jaNaMti / / dhammutti kiccA paramaggasUre, jidie jo sahai sa pujo // G!! avannavAyaM ca parammuhassa, paJcarakarDa pamiNIyaM ca nAsaM / / Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S2G rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha jAga tetAlIsa (43) -mA. uhAraraNaM appitryakAraNiM ca, jAsaM na jAsika sayA sa pu // e // alolu kumAI, apisu yAvi yadIe vittI // mojAvar at viA jAvikAppA, kohalle asayA sa puko // 10 // guNehiM sAhU aguNehiM sAhU, girahAhi sAhU guNa muMcasAhU || vippiMgamapaNaM, jo rAgadosehiM samosa ko // 11 // tadeva maharaM ca mahAgaM vA, itthI pumaM pavaiyAM gihiM vA // no hI no vi khiMsA, yaMnaM ca kohaM ca cae sapuko // 12 // je mAsi mANyaMti, jAtteNa kannaM va nivezayati // mA mAri vassI, jiIdie saccarae sapuko // 13 // siM gurUNaM guNasAyarANaM, succA e mehAvi sunAsicAI // care muNI paMcara tigutto, cakkasAyAvagae sa pujo // 14 // gurumiha yayaM pari muNI, jiemayanija nigamakusale || dhuriyamalaM purekaDaM, jAsuramajalaM gaIM vai // tti vemi // 15 // // iti viSayasamAhIe ta uddeso sammatto // 3 // // atha viNayasamAhiajjhayaNe caturtha uddezaH prArabhyate // 4 // sume jasaM te jagavayA evamarakAyaM, iha khalu therehiM bhagavaMtehiM attAri viNyasamA higaNa pannattA, kare khalu te yerehiM bhagavaMtehiM cattAri viNyasamA higaNA pannattA, ime khalu te therehiM jagavaMtehiM cattAri viNyasamA hiMgaNA pannattA, taM jahA, viSayasamAhI, susamAhI, tavasamAhI, yArasamAhI // vie sue tave, Ayare nicca paMDiyA || nirAmayaMtippANaM, je javaMti jiiMdiyA // 1 // cahA khalu viSayasamahI, taMjahA, aNusAsito sussUsai, sammaM parivajAi, vayamArAhara, na va ttasaMpaggahie, calatthaM payaM javai, navai kA ittha silogo // hisAsa, sussUsai taM ca puNo hiDie // na ya mANamaeNa mAi, viSayasamAhitrAyayahie / vihA khalu samAhI javai, taM jahA sukhaM me vissara ti anAavaM navai, egaggacitto visAmi nAyaM navai, appANaM vAvaissAmi tti aAyaM navai vi, paraM vasAmi ti nAzvayaM javai, catyaM payaM javai, java a ittha silogo // nAmegaggacitto vi vAvai paraM // sukhANi hikittA, ra susamAhie // 3 // cahA khalu tavasamAhI javai, taM jahA no ihalogaghyAe tavamahiAi, no para logahamahikA, no kittivannasadhaM silogagyAe tavamahihikA, nannattha nikaravyAe tavama. hihikA, catyaM payaM java java ittha silogo // vivihaguNatavorae, niccaM navai nirAsae nikarahie // tavasA bui purANapAvagaM, jutto sayA tavasamAhie cahA khalu AyArasamAhI javai, taM jahA no ihalogadhyAe yArama hidhikA, no paralogayA yArama hihikA, no kittivannasadha sigogahiyAe zrAyArama hiMDikA, nannattha tryArahaMtehiM heuhiM zrAyArama hiDijA, calattha payaM javai, javai thA ittha silogo // jiNavayaNarae atiMtiNe, paDipunnAya mAyayahie // zrayArasamAhisaMvuDe, java a daMte jAvasaMdhae // 5 // Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazabaikAlikasUtrapAta. jae anigama cauro samAhiGa, suvisuJo susasamAhiappau~ // vinalahive suhAvahaM puNo, kuvai a sopayakhemamappaNo // 6 // jAimaraNA muccai, ityaMbhaM ca caei saghaso // sidhe vA havA sAsaNe, deve vA apparae mhhie||ttivemi|| // cajatyo uddeso sammatto // 4 // ||vinnysmaahiinnaasnnynnN sammattaM // e|| // atha dazamaM sabhivadhyayanaM bhArabhbhate // nirakamma mANA a buddhavayaNe, niccaM cittasamAhije havijA // itthINa vasaM na Avi gaDe, vaMtaM no pamiAya je sa liskU // 1 // puDhaviM na khaNe na khaNAvae, sIudagaM na pie na piyaave| agaNi satyaM jahA sunisiThI, taM na jale na jalAvae je sa nirakU // 2 // anileNa na vIe vIyAvae, hariyANi na viMde na biMdAvae // bIANi sayA vivajayaMto, saccittaM nAhArae je sannirakU // 3 // vahaNaM tasathAvarANa hoi, puDhavItaNakanissiyANaM // tamhA uddesi na luje, no vi paMe na payAvae je sa nirakU // 4 // rozya nAyaputtavayaNe, attasame manija ppi kAe / payaM ca phAse mahatvayAI, paMcAsavasaMvare je sa nirakU // 5 // attAri vame sayA kasAe, dhuvajogI havija buddhavayaNe // ahaNe nijAyarupavarayae, gihijogaM parivajAe je sa nirakU // 6 // sammaddikI sayA amUDhe, ahi hu nANe tave saMjame th|| . tavasA dhuNa purANapAvagaM, maNavayakAyasusaMvuDe je sa jirakU // 7 // taheva asaNaM pANagaM vA, nivihaM khAimaM sAmaM lajittA // hohI aso sue pare vA, taM na nihe na nihAvae je sa nirakU // 7 // taheva asaNaM pANagaM vA, vivihaM khAzmasAimaM lannittA // baMdiza sAhammizrANa muMje, cuccA sanAyarae je sa nirakU // e|| na ya buggahiraM kahaM kahiGgA, na ya kuppe nidie pasaMte // saMjamadhuvajogajutte, javasaMte uvaheDae je sa nirakU // 10 // jo saha hu gAmakaMTae, akSosapahAratANA yaa|| nayaravasaddasappahAse, samasuharakasahe a je sa nirakR // 11 // paDima pamivajiyA masANe, no jAyae labajeravAI diyassa // vivihaguNatavorae ya niccaM, na sarIraM yAnikaMkhae je sa niraka // 12 // asaI vosaccattadehe, akaThe va hae lUsie vA / / puDhavisame muNI havijA, aniyANe akolhaDhe je sa niraka // 13 // abhijUlA kAraNa parIsahAI, samuddhare jAipahAja appayaM / / vizttu jAimaraNaM mahanayaM, tave rae sAmaNie je ta niraka // 14 // hatyasaMjae pAyasaMjae, vAyasaMjae saMjadie / alapparae susamAhiyappA, suttatyaM ca viyANa je sa niskR // 15 // Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA, uvahimi amuchie agidhe, annAyacaMcaM pulanippulAe // kayavikayasaMnihi virae, sadhasaMgAvagae a je sa jirakU // 16 // alolanirakU na rasesu gile, uMcaM TAre jIvianAnikaMkhI // iDhiMca sakAraNapUaNaM ca, cae riappA ANihe je sa niraka // 17 // na paraM vazkAsi ayaM kusIle, jeNaM ca kuppija na taM vAjA // jANi patteyaM punnapAvaM, attANaM na samukkase je sa nirakU // 17 // na jAzmatte na ya rUvamatte, na lAnamatte na sueNa matte // nayANi sabANi vivajAzttA, dhammanANarae je sa nirakU // 15 // paveae aUpayaM mahAmuNI, dhamme chi gavayaz paraM pi|| nirakamma vajija kusIlaliMgaM, na Avi hAsaMkuhae je sa nirakU // 20 // taM dehavAsaM asuiM asAsayaM, sayA cae niccahianaippA // biMdittu jAimaraNassa baMdhaNaM, jave jirakU apuNAgamaM gaI // ttivemi // 21 // // iti sanirakUanayaNaM dasamaM saMmattaM // 10 // // atha zrI dazavakAlike prathamA cuulikaa|| iha khalu jo pabazeNaM uppannapurakeNaM saMjame arazsamAvannacitteNaM hANuppehiNA ayohAieNaM eva hayarassigayaMkusapoyapamAgAnUAI zmAI acArasa gaNAI sammaMsapamilehiThAbAI nvNti|| taM jahA lo ussalAI muppajIvI // 1 // lahusagA ittariyA gihINaM kAmanogA // 2 // nuko a sAyabahulA maNussA // 3 // zme kA me purake na cirakAlovajAra navissa // 4 // umajaNapurakAre // 5 // vaMtassa ya pddiaaynnN||6|| ahrgshvaaso-vsNpyaa||7|| ubahe khalu no gihINaM dhamme gihivAsamakhne vasaMtANaM ||||aayke se vahAya hoie| saMkappe se vahAya ho // 1 // sovakkese gihavAse, niruvakkese pariAe // 11 // baMdhe gihavAse, murake pariAe // 1 // sAvaje gihavAse, aNava pariAe // 13 // bahusAhAraNA gihINaM kAmanogA // 15 // patte punnapAvaM // 15 // aNicce khalu jo maNurakANa jIvie kusaggajalabiM'caMcale // 16 // bahuM ca khalu no pAvaM kammaM pagam // 17 // pAvANaM ca khalu jo kamANaM kammANaM kaviM uccinnANaM uppamikaMtANaM vezttA murako natthi avezttA tavasA vA josazttA // 17 // acArasamaM payaM nvsh|| navaz a ittha silogo. // jayA ya caya dhammaM, aNajo logakAraNa // se tattha muchie bAle, AyaI na vbunH||1|| jayA jahAviu~ hoi, iMdo vA pani umaM // savadhammaparina, sa paJcA paritappaz // 2 // jayA a vaMdimo hoza, paJchA hoi avaMdimo // devayA va cuA gaNA, sa panchA paritappa // 3 // jayA a pUzmo hoi, panchA hoi apUzmo // rAyA va rajApanako, sa paJcA paritappaz // 4 // jayA a mANimo hoi, pannA hoi amANimo // siTiva kabbame bUDho, sa panchA paritappaz // 5 // jayA a thera hoza, samazkaMtajuvaNo // manbu va galiM galittA, sa paJcA paritappaH // 6 // jayA a kukuThaMbassa, kutattIhiM vihamma // hatyI va baMdhaNe bayo, sa panchA paritappa // 7 // puttadAraMparIkinno, mohasaM tANasaMta // paMkosanno jahA nAgo, sa paJcA paritappaz // 7 // aU AhaM gaNI hu~to, nAviappA vahussu // jai haM ramaMto pariAe, sAmanne jiNadesie // e|| devalogasamANo a, pariAu mahesiMNaM // rayANaM arayANaM ca, mahAnarayasAriso // 10 // Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlikasUtrapAThaH / paMDie // 11 // marovamaM jANi surakamuttamaM // rayA pariyAI tahArayANaM // nirarjavamaM jANi purakamuttamaM, ramita tamhA pari dhammAta jahaM sirija vaveyaM, jannaggi vinAmivappate // hIti vikuisIlA, dAduDhAM ghoravisaM va nAgaM // 12 // dhamma kittI, punnAmadhi ca piduma // . cussa dhammAna ahammaseviyo, saMjinnacittassa ya dina gai // 13 // jogAI pAsA, tahAvihaM kaTTu saMjamaM bahuM // gaI cahi duhaM, bohI se no sulahA puNo puNo // 14 // imassa tAnera assa jaMtuNo, hovaNI assa kilesavattiNo // palivamaM Uina sAgarovamaM, kimaMga pue mana imaM maNo'haM // 15 // na me ciraM rakama navissara, asAsayA jogapivAsa jaMtuNo // na ce sarIreNa ime vissai, vissara jIvikAve me // 16 // jassevamappA u havi nici, caka dehaM na hu dhammasAsaNaM // taM tArisaM no pati iMdiyA, javiMti vAyA va sudaMsaNaM giriM // 17 // iccheva saMpasa buddhimaM naro, zrayaM uvAyaM vivihaM viprANi // ate vAyA 5 mANaseNaM, tigutti gutto jivayaNa mahidikAsi // tibemi // 17 // // iti zvakkA paDhamA cUlA sammattA // 992 // atha dvitIyA cUlikA // cUlizraM tu pavarakAmi, su kevalanAsi // jaM suNittu supuSSAeM, dhamme uppaUe maI // 1 // sopaRibahujaNaM mi, paDisolalarakeNaM // parisotrameva appA, dAyavo do kAmeNaM // 2 // so ho lorDa, parisorTa savo suviditrANaM // aNuso saMsArorja paDisA tassa uttAro // 3 // tamhA AyAraparakkameNaM, saMvarasamA hibaduleAM // caritrA guNA a niyamA, a DuMti sAhUe davA // 4 // nie vAso samuANacaritrA, annAyanaMnaM paya rikkayA // 11 povahI kalahavivaNA, vihAracaritrA isiNaM pasatthA // 5 // zranna mAvivakA a, usannadivAhanattapANe // saMsaDakaSpeNa carika nirakU, takAyasaMsaha jaI jar3akA // 6 // amamaMsAsi macharIcyA, nirakaNaM nivigaI gayA // naraka kA saggakArI, sanAyajoge paya havikA // e paDinnavikAsayAsaNAI, siddhaM nisika taha uttapANaM // gAme kule vA nagare va dese, mamattabhAvaM na kahiM pi kukA // 8 // goveva na kujA, anivAyaNavaMdapUNaM vA // asaMkilihiM samaM savitA, muNI carittassa jarja na hANI // e // yA vanekA nijaNaM sahAyaM, guNAhi vA guNaje samaM vA // ikko vi pAvA vivayaMto, viharita kAmesu asaUmANo // 10 // 91 1 Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazz rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. saMbancaraM vA vi paraM pamANaM, bIaM ca vAsaM na tahiM vasijA // suttassa maggeNa cariGa nirakU, suttassa atyo jaha ANave // 11 // jo puvarattAvararattakAle, saMpirakA appagamappageNaM // kiM me kaDaM kiccamakiccasesa, kiM sakkaNi na samAyarAmi // 12 // kiM bhe paro pAsa kiMca appA, kiM vAhaM khaliaM na vivajayAmi // icceva sammaM aNupAsamANo, aNAgayaM no paDibaMdha kujA // 13 // jatyeva pAse kara uppalattaM, kAeNa vAyA a5 mANaseNaM // tattheva dhIro pamisAharijA, Ainna khippamiva khalINaM // 14 // jasse risA joga jiidiassa, dhizma sappurisassa nicaM // . tamAhu loe pamibuddhajIvI, so jIa saMjamajIvieNaM // 15 // appA khalu sara para rarikaabo, saviMdiehiM susamAhiehiM // ararika jAipahaM maveza, surarikarDa sabauhANa mucc|| ttibemi // 16 // // iti vivittacariA bIA cUlA sammattA // 2 // // dasaveAliyaM mUlasuttaM saMmattaM // hInapuNyA na pazyaMti, rAgAMdhAstatvasaMsthitim // lAje'lAnaphalaM caiva, vanaMte te narAdhamAH // 1 // LOSARE 8066666000 9000000000000000000000000000000000 ||smaaptN cedaM zrI dazavaikAlikaM sUtraM TIkA avacUri dIpikA nApA mUlasahitaM guruzrImaccAritravijayasuprasAdAt // ||shriirstu // Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ttHprjaaH|| iti gAthArthaH / adhunaitatparihArAyedamAha // kiM pustikaM jAyara, jaya evaM aha nave purihaM tu // kiM jAyaz sababA, uptikaM aha nave do // 15 // vAsa to kiM vigdhaM, nigghAyAhiM jAyae tassa // ahavA sa ujasamae, na vAsaI u taNahAe // 16 // vyAkhyA // munidaM jAyate yadyevaMm / ko'niprAyaH / tajhaviH sadA iyata eva / tatazca kAraNAvichede na kAryavichedo yukta iti / atha naveduriSTaM tu unadatraM uryajanaM vA |atraapyuttrm| kiM jAyate sarvatra murnidaM nadatrasya chariSTasya vA niyatadezaviSayatvAtsadaiva sadyajvanAM nAvAt / uktaM ca // sadaiva devAH sajAvo brAhmaNAzca kriyaapraaH|ytyH sAdhavazcaiva vidyante sthitidetavaH // ityAdi / atha navedinda iti| kim / varSati / tataH kiM vino'ntarAyo nirghAtAdinirjAyate / AdizabdAdigdAhAdiparigrahaH / tasyendrasya paramaizvaryayuktatvena vinAnupapatteriti jAvanA / atha varSatizatasamaye garnasaMghAta iti vAkyazeSaH / na varSati tatastRNArtha tasyevamajisandheranAvAditi gAthAghyArthaH // kiM ca umA pupphaMti, namarANaM kAraNA ahAsamayaM // mA jamaramahuyarigaNA, kilAmaedyA aNAhArA // 17 // vyAkhyA // kiMca sumAH puSpya.nti umarANAM kAraNAtkAraNena yathAsamayaM yathAkAlaM mA bramaramadhukarIgaNAH klAman glAniM pratipadyeran / anAhArA avidyamAnAhArAH santaH / kAkA naivaitadibamiti gAthArthaH / sAMprataM parAniprAyamAhAkassa 3 buddhI esA, vittI uvakappiyA pyaavshnnaa|| sattANaM teNa umA, pupphaMtI mahuyariMgaNahA // 17 // vyAkhyA // atha kasya cihuddhiH kasya cidaniprAyaH syAghaData eSA vRttirupklpitaa| ken|prjaaptinaa|kessaam|sttvaanaaN prANinAM tena kAraNena sumAH puSpyanti madhukarIgaNArthameveti gaathaarthH| atrottrmaah|| taM na java jeNa kumA, nAmAgoyassa putvvihiyss||udyennN pupphaphalaM, nivattatI zmaM . cannaM // 10 // vyaakhyaa| yamuktaM pareNa tanna navati kuta ityaah| yena dumA nAmagotrasya . karmaNaH pUrvavihitasya janmAntaropAttasya udayena vipAkAnujavalakSaNena puSpaphalaM nirvatayanti kurvanti / anyathA sadaiva tanAvaprasaGga iti naavniiym|idN cAnyatkAraNaM vadaya- . mANamiti gaathaarthH|ani bahU-vaNasaMDA, jamarA jaba na uti na vsNti||tb vi pupphaMti umA, pagaI esA umagaNANaM // 11 // vyAkhyA // santi badani vanakhaNmAni teSu teSu sthaanessu.| camarA yatra nopayAnti / anyat na vasanti / teSveva tathApi puSpyanti . pumAH / ataH prakRtireSA svatAva eSAM sumagaNAnAmiti gAthArthaH / atrAha // jazpagaI kIsa puNo, savaM kAlaM na deMti pupphaphalaM // jaM kAle pupphaphalaM, diyaMti gururAha aha evaM // 111 // vyAkhyA // yadi prkRtiH| kimiti punaH sarvakAlaM na dadati na prayanti / kim / puSpaphalam / evamAzaGkayAha / yadyasmAtkAle niyata eva puSpa. Page #749 -------------------------------------------------------------------------- Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 6.3. phalaM dadati / gururAha / ataevAsmAdeva detoH // pagaI esa DumAeM, jaM uusamaya mmi gae saMte // puSti pAyavagaNA, phalaM ca kAle baMdhati // 112 // vyAkhyA // prakRtireSA drumANAM yahatusamaye vasantAdAvAgate sati puSpayanti pAdapagaNAM vRkSasaMghAtAstathA phalaM ca kAlena bananti / tadarthAnabhyupagame tu nityaprasaGga iti gAthA - dvayArthaH / sAMprataM prakRte'pyuktArthayojanAM kurvannAha / kiM nu gihI raMdhaMtI, samaNANaM kAraNA ahAsamayaM // mA samaNA jagavaMto, kilAmadyA aNAhArA // 113 // vyAkhyA // kiM nu gRhiNo rAdhyanti pAkaM nirvartayanti zramaNAnAM kAraNena yathAkAlaM mA zramaNA jagavantaH kvAmannanAhArA iti / pUrvavaditi gAthArthaH / nacaitadicamityaniprAyaH / atrAha // samaNaNukaMpa nimittaM puSA nimittaM ca ginivAsI // koi nadyA pAgaM kareMti so jannai na janhA // 114 // vyAkhyA // zramaNebhyo'nukampA zramaNAnukampA tannimittam / na hyete hiraNyagrahaNAdinA zrasmAkamanukampAM kurvantIti matvA nikSAdAnArthaM pAkaM nirvartayantyataH zramaNAnukampA tannimittaM tathA sAmAnyena puNyanimittaM ca gRhanivAsina eva kazciyAtpAkaM kurvanti / sa jayate naitadevam / kutaH / yasmAt // kaMtAre nirake, AyaMke vA mahai samuppane // rattiM samaNasuvihiyA, savvAhAraM na juMjaMti // 115 // vyAkhyA // kAntAre'raNyAdau punihsarai ne vA jvarAdau mahati samutpanne sati rAtrau zramaNAH suvihitAH zojanAnuSThAnAH / kim / sarvAhAramodanAdi na bhuJjate // zraha kIsa puNa gibA, ratti AyaratareNa raMdhaMti // samaNehiM suvihiehiM cajavihAhAraviraMehiM // 116 // vyAkhyA // * kimiti punargRhasthAH tatrApi rAtrau AdaratareNAtyAdareNa rAdhyanti zramaNaiH suvihitaizcaturvidhAhAravirataiH sadbhiriti gAyAtrArthaH // kiM ca / avi bahugAmanagarA, samA jaba naveMti na vasaMti // taba vi raMdhati gihI, pagaI esA gibANaM // 117 // vyAkhyA // santi bahUni grAmanagarANi teSu teSu dezeSu zramaNAH sAdhavo yatra nopayAnti anyato na vasanti tatraiva / atha ca tatrApi rAdhyanti gRhiNaH / ataH prakRtireSA gRhasthAnAmiti gAthArthaH / amumevArthaM spaSTayannAha | pagaI esa gihINaM, jaM gihiNo gA: managara nigamesu // raMvaMti appo pari-yaNassa kAle hAe // 11 // vyAkhyA // prakRtireSA gRhiNAM vartate / yamRhiNo grAmanagara nigameSu / nigamaH sthAnavizeSaH / rAdhyanti zrAtmanaH parijanasyArthAya nimittaM kAleneti yoga iti gAthArthaH // taba sama NA tavassI, parakaDa para nihiyaM vigayadhUmaM // AhAraM esaMtI, jogANaM sAhapaThAe // // 119 // vyAkhyA // tatra zramaNAstapakhina ityudyatavihAriNo netare / parakRta para niSThitamiti / ko'rthaH parArthaM kRtamArabdhaM parArthaM ca niSThitamantaM gataM vigatadhUmaM dhUmara him / e 1 3 Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. kagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti nyAyAdvigatAGgAraM ca raagdvessmntrennetyrthH| uktaM ca / rAgeNa sagAlaM doseNa sadhUmagaM viyANA hi // zrAhAramodanA dilakSaNameSante gavayante / kimarthamatrA | yogAnAM manoyogAdInAM saMyamayogAnAM vA sAdhanArthaM na tu varNAdyarthamiti gAthArthaH // navakoDI parisuddhaM, uggamaDappAyaNesaNAsuddhaM / vahANarakaNDA, ahiMsANupAla paThAe // 120 // vyAkhyA // iyaM ca kila ninnakartRkI / asyA vyAkhyA / navakoTiparizuddham / tatraitA navakoTyaH / yata e hAi 1 haNAve 2 haNaMtaM nA jAei 3 evaM na. kiNai 3 evaM na payai 3 etAniH parizuddhaM tathA ugamotpAdanaiSaNA zuddha mityetadvastutaH sakalopAdhi vizuddha ko TikhyApanameva / evaMbhUtamapi kimarthaM juJjate / paTsthAnarakSaNArtham / tAni cAmUni ||veyveyaavcce, iriyahAe ya saMjamahAe // taha pAe vittiyAe, bahaM puSa dhammaciMtAe // mUnyapi ca javAntare prazastajAvanAcyAsAdahiM sAnupAlanArtham / tathA cAha / nAhAratyAgato jAvitamaterdehatyAgo navAntare'pyahiMsAye javatIti gA thArthaH // ditasuddhi esA, uvasaMhAro ya suttanididho // saMtI vidyati ttiya, saMtiM siddhiM ca sArheti // 121 // vyAkhyA // dRSTAntazuddhireSA pratipAditA / upasaMhArastu upanayastu sUtranirdiSTaH sUtroktaH / taccedaM sUtram / 'emee samaNA' ityAdi asya vyAkhyA // evamanena prakAreNa ete ye'dhikRtAH pratyadeSa vA paribhramanto dRzyante / zrAmyantIti shrmnnaaH| tapasyantItyarthaH / ete ca tantrAntarIyA api javanti / yathoktam // niggaMthasakkatAvasa - gerU ya jIva paMcahA samaNA // ta ha / muktA bAhyAbhyantareNa granthena ye loke'rdhatRtIyadvIpasamudraparimANe santi vidyante / anena samayadetre sadaiva vidyanta ityata Aha / sAdhayantIti sAdhavaH / kiM sAdhayanti / jJAnAdIti gamyate / atrAha / ye muktAste sAdhava evetyata idamayuktam / atrocyate / iha vyavahAreNa nihavA api muktA javantyeva / na ca te sAdhava iti tadvyavacchedArthatvAnna doSaH / yaha / naca te sadaiva santItyanenaiva vyavacchinnA ityucyate / vartamAnatIrthApekSayaivedaM sU tramiti na doSaH / athavAnyathA vyAkhyAyate / ye loke santi sAdhava ityatra ya ityudezaH / loka ityanena samayakSetra eva nAnyatra / kim / zAntiH siddhirucyate tAM sAdhayantIti zAntisAdhavaH / tathA coktaM niryuktikAreNa / saMtI vidyatittiya, saMtiM siddhiM ca sArheti // idaM vyAkhyAtameva / vihaMgamA iva camarA iva puSpeSu / kim| dAnanaktaiSaNAsuratAH dAnagrahaNAddattaM gRhNanti nAdattam / naktagrahaNena tadapi naktaM prAsukaM na punarAdhAkarmAdi / eSaNAgrahaNena gaveSaNAditrayaparigrahaH / teSu sthAneSu saktA iti sUtrasamAsArthaH / avayavArtha sUtrasparzaka niyuktyA pratipAdayati / yatrApi ca vihaMgamaM vyAcaSTe / sadvividhaH / dravyavihaMgamo nAva vihaMgamazca / tatra tAvaddravyavihaMgamaM pratipAdaya Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 65 I nnAha // dhAre taM tu davaM, dava vihaMgamaM viyANA hi // jAve vihaMgamo puNa, guNasannA siDi viho // 122 // vyAkhyA // dhArayatyAtmani lInaM dhatte tattu dravyamityanena pUrvopAttaM karma nirdizati / yena hetubhUtena vihaMgameSUtpatsyata iti / tuzabda evakArArthaH / a sthAnaprayuktazcaivaM tu draSTavyaH / dhArayatyeva / anena ca dhArayatyeva yadA tadA dravyavihaMgamo javati / nopabhuGga ityetadAveditaM javati / dravyamiti cAtra karmapuGgaladravyaM gRhyate / na punarAkAzAdi tasyAmUrtatvena dhAraNAyogAt / saMsArijIvasya ca kathaM cinmUrtatve'pi prakRtAnupayogitvAt / tathA hi yadasau javAntaraM netumalaM yacca vihaMgamahetutAM pratipadyate / tadatra prakRtaM nacaivamanyaH saMsArI jIva iti / taM dravya vihaMgama mityatra yattadornityA jisaMbandhAdanyataropAdAnenAnyataraparigrahAdayaM vAkyArtha upajAyate / dhArayatyeva taddravyaM yastaM dravya vihaMgamamiti / dravyaM ca tadvihaMgamaJca sa iti dravyavihaMgamaH / dravyaM jIvadravyameva / vihaMgamaparyAyeNAvartanA vihaMgamastu kAraNe kAryopacArAditi taM vijAnIhi / zranekaiH prakArairAgamato jJAtAnupayukta ityevamAdi nirjAnIhi / nAva vihaMgama ityatrAyaM jAvazabdo bahvarthaH / kaciddravyavAcakastadyathA // nAsa muvi jAvassa saddo havai kevalo // jAvasya dravyasya vastuna iti gamyate / kacibukkAdiSvapi vartate / "jaM jaM je je nAve pariNama" ityAdi / yAn zuklAdIn jAvAn iti gamyate / kvacidaudayikA diSvapi vartate / yathA "udazvasamie" ityAdyuktvA baviho jAvalogo cha / auauda vikAdaya eva jAvA lokya-mAnatvAGgAvaloka iti / tadevamanekArthavRttiH sannauda yikA diSveva vartamAna iha gRhIta iti / navanaM jAvaH / javantyasminniti vA jAvaH / tasmin jAve karmavipAkalakSaNe / kim | vihaMgamo vakSyamANazabdArthaH / punaH zabdo vizeSaNe / na pUrvasmAdatyantamayamanya eva jIvaH / kiMtu sa eva jIvasta eva pulAstathAbhUtA iti vizeSayati / guNazca saMjJA ca guNasaMjJe / guNo'nvarthaH / saMjJA pAribhASikI / tAbhyAM siddhiH guNasaMjJA siddhiH / siddhizabdaH saMvandhavAcakaH / tathA ca loke'pi " siddhirbhavatu " ityukte iSTArtha saMbandha eva pratIyata iti / tayA guNasaMjJA siddhyA hetubhUtayA / kim / dvividho dviprakAraH / guNa siddhyAnvaryasaMbandhe tathA saMjJA siyA ca yadRcchA nidhAnayogena ca / Aha / yadyevaM dvividha iti na vaktavyam / guNasaMjJA siddhayetyanenaiva dvaividhyasya ca gatatvAt / na / anenaiva prakAreNeha dvaividhyamAga - manoyAgamA dineneti jJApanArthamiti gAthArthaH / tatra yathoddezaM nirdeza ityAdinyAyamAzritya guNa sikhyA yo nAva vihaMgamastamanidhitsurAha // vihamAMgAsaM nanna, guNasiddhI tappa hi logo // teNa jaM vihaMgamo so, jAvo vA gaI duvihA // 123 // vyAkhyA // vijahAti vimuJcati jIvapulAniti vidaM te hi sthitikSayAtsvayameva tejya zrAkAzapradezebhyazcayavante / tAM yavamAnAnvimuJcatIti / zarIramapi ca malagaekolakA di S Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. vimuJcatyeva / mAnUtsaMdeha ityata Aha / AkAzaM jayate na zarIrAdi saMjJAzabdatvAt / 1 kAzante dIpyante svadharmopetA cyAtmAdayo yatra tadAkAzam / kim / saMtiSThata ityAdi / kriyAvyapohArthamAha / jayate zrAkhyAyate / guNa siddhirityetatpadaM gAthAnaGgajayAdasthAne pryuktm| saMbandhazcAsya 'tena tu vihaMgamaH sa ' ityatra tena khityanena saha veditavya iti / tatazcAyaM vAkyArthaH / tena tuzabdasyaivakArArthatvenAvadhAraNArthatvAdyena vihamAkArAM jayate tenaiva kAraNena guNa siLyAnvaryasaMbandhena vihaMgamaH / ko'nidhIyata ityAha / tatpratiSThito lokaH / tadityanenAkAzaparAmarzaH / tasminnAkAze pratiSThitaH prakarSeNa sthitavAnityarthaH / anena sthitaH sthAsyati ceti gamyate / ko'sAvitthamityata zrAha / lokyata iti lokaH / kevalajJAnanAsvatA dRzyata ityarthaH / iha ca dharmAdipaJcAstikAyAtmakatve'pi lokasyAkAzAstikAyasyAdhAratvena nirdiSTatvAccatvAra vAstikAyA gRhyante / yato niryuktikAreNAnyadhAyi / tatpratiSThito loka iti / vihaMgamaH sa ityatra vihe nanasi gato gachati gamiSyati ceti vihaMgamaH / gamirayamanekArthatvAddhAtUnAmavasthAne vartate / tatazca vihe sthitavAMstiSThati sthAsyati ceti nAvArthaH / sa iti caturastikAyAtmakaH / jAvArtha iti jAvazcAsAvarthaca jAvArthaH / ayaM jAvavihaMgama ityarthaH / ukta ekena prakAreNa jAvavihaMgamaH / punarapi siddhimanena prakAreNAnidhAtukAma Aha / vA gatirdvividheti / vA zabdasya vyavahita upanyAsa evaM tu draSTavyaH / gatirvA dvividheti / tatra gamanaM gachati vAnayeti gatiH / dve vidheyasyAH seyaM dvividhA | dvaividhyaM vakSyamANalakSaNamiti gAthArthaH / tathAcedameva haividhyamupadarzayannAha // jAvagaI kammagaI, jAvagaI pappa adhikAyA // vihaMgamA khalu kammagaIe ime neyA // 124 // vyAkhyA // javanti javiSyanti nUtavantazceti jAvAH / zrathavA javantyeteSu svagatA utpAdavigamanauvyAkhyAH pariNAma vizeSA iti nAvA astikAyAsteSAM gatistathA pariNAmavRttirnAvagatiH / tathA kagatirityatra kriyata iti karma jJAnAvaraNAdi pAribhASikam / kriyA vA karma ca tatizcAsau karmagatiH / gamanaM gacchatyanayA veti gatistatra jAvagatiM prApya yastikA - yA stvityatra jAvagatiH pUrvavattAM prApyAnyupagamyAzritya / kim / astikAyAstu dharmAdayaH / tuzabda evakArArthaH / sa cAvadhAraNe / tasya ca vyavahitaH prayogaH / nAvagatimeva prApya na punaH karmagatiM sarve vihaMgamAH khalu sarve catvAraH nAkAzamAdhAratvAt / vihaMgamA iti / vihaM gar3hantyatyavatiSThante sattAM vicatIti vihaMgamAH / khlushbdo'vdhaarnne| vihUMgamA eva na kadAcinna vihaMgamA iti / karmagateH prAgnirUpitazabdArthAyAH / kim / imau dau vadayamANalakSaNAviti gAthArthaH / tAvevopadarzayannAha // vihagagaI cala gaI, ka 1 " Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prthmaadhyynm| 67 mmagarla samAsa uvihA / taudayaveyayajIvA, vihaMgamA pappa vihagagaI // 125 // // vyAkhyA // iha gamyate'nayA nAmakarmAntargatayA prakRtyA prANiniriti gatiH / vihAyasyAkAze gativihAyogatiH karmaprakRtirityarthaH / tathA calanagatiriti / caliH rayaM parispandane vartate / calanaM spandanamityeko'rthaH / calanaM ca tamatizca sA clnNgtirgmnkriyetinaavH| karmagatistu samAsato hividhetyatra tuzabda evkaaraarthH| sa caavdhaarnne|krmgtirev dvividhA na nAvagatistasyA ekarUpatvena vyAkhyAtatvAt / tatra taudayavedakajIvA ityatra tadityanenAnantaranirdiSTAM vihAyogatiM nirdishti| tasyA vihAyogaterudayastaudayo vipAka ityarthaH / tathA vedayanti nirjarayanti upanjuJjantIti vedaH kAstamudayasya vedakAzca te jIvAzceti smaasH|aah / tadayavedakA jIvA eva navantIti vishessnnaanrthkym| nAjIvAnAM vedakatvAvedakatvayogena sphltvaat|avedkaashc sijhA iti| vihaMgamAH prApyavihAyogatimityatra vihe vihAyogatarudayAunabantIti vihNgmaaH| prApyAzrityokiM praapy| vihAyogatim / vihAyogatiruktA tAm / viparyastAnyavarANyevaM tu aSTavyAni / vihAyogati prApya ta'dayavedakajIvA vihaMgamA iti gAthArthaH / adhunAH dvitIyakarmagatinedamadhikRtyAha // calaNaMkammaga : khalu, pamucca saMsAriNo nave jIvA // poggaladavAI vA, vihaMgamA esa gunnsiddhii||16|| vyaakhyaa| calanaM spaMdanaM tena krmgtirvishessyte| kthm| calanAkhyA yA krmgtiH| sA calanaka mNgtiH| etaduktaM nvti|krmshbden kriyaanidhiiyte| saiva gtishbden| saiva calanazabdena c| tatra gatevizeSaNaM kriyaa| kriyAvizeSaNaM clnm| kutaH vyabhicArAdiha gatistAvannarakAdikA jvti|atH kriyA vishessyte| kriyApyanekarUpA jojnaadikaa| tatazcalanena vishessyte| atazcalanAkhyA krmgtishclnkrmgtistaamnusvaaro'laadnnikH| khabuzabda evakArArthaH / sa cAvadhAraNe / calanakarmagatimeva na vihAyogatiM pratItyAzritya / kim| saMsaraNaM sNsaarH| saMsaraNaM jJAnAvaraNAdikarmayuktAnAM gamanaM sa eSAmastIti saMsAriNaH / anena siddhAnAM vyudAsaH / jave ityayaM zabdo naveyurityasyArthe pryuktH| jIvA upayogAdilakSaNAH / tatazcAyaM vAkyArthaH / calanakarmagatimeva pratItya saMsAriNo naveyurjIvA vihaMgamA iti| vihaM gabanti calanti sarvairAtmapradezairiti vihaMgamAH / tathA pujala'dhyANi vetyAdipUraNagalanadharmANaH pujlaaH| pujalAzca te avyANi ca tAni pujalajavyANi / avyagrahaNaM vipratipattinirAsArtham / tathA caite pujalAH kaizcida vyAH santo'jyupagamyante / 'sarve jAvA nirAtmAnaH' ityAdivacanAdataH pujalAnAM paramArthasaDUpatAkhyApanArtha avyagrahaNam / vAzabdo vikalpavAcI / pujalavyANi vA saMsAriNo vA jIvA vihaMgamA iti| tatra jIvAnadhikRtyAnvartho Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. nidrshitH| pujalAstu vihaM gabantIti vihaMgamAstatra gamanameSAM svataH paratazca saMjavatyatra khataH parigRhyate / vihaMgamA iti ca prAkRtazailyA jIvApekSayA coktamanyathA avyapade vihaMgamAnIti vaktavyam / eSa nAvavihaMgamaH / katham / guNa sidhyAnvarthasaMbandhena / prAkRtazailyA cAnyathopanyAsa iti gAthArthaH / evaM guNa sidhyA nAvavihaMgama uktH| sAMprataM saMjJA sidhyA anidhAtukAma Aha // sannAsikiM pappA, vihaMgamA hoti parikaNo sve|| zharaM puNa ahigAro, vihAsagamaNehiM namarehiM ||12||vyaakhyaa|| saMjhAnaM saMjJA nAma rUDhiriti paryAyAH / tayA siddhiH saMjhAsiddhiH saMjJAsaMvandha iti yAvat / tAM saMjJA siddhiM prApyAzritya / kim / vihe gavantIti vihaMgamA navanti / ke| padA yeSAM santi te pakSiNaH / sarve samastA haMsAdayaH / pujalAdInAM vihaMgamatve satyapyamISAmeva loke pratItatvAt / zvamanekaprakAraM vihaMgamamanidhAya prakRtopayogamupadarzayati |h sUtre / punaHzabdo'vadhAraNe / ihaiva nAnyatrAdhikAraH prastAvaH pryojnm|kairityaah / vihAyogamanairAkAzagamanairRmaraiH SaTpadairiti gaathaarthH|| dANetti dattagiNhaNa-natte naja seva phaasugennhnnyaa|| esaNatigaMmi nirayA, javasaMhArassa sudhi zmA // 10 // vyAkhyA // dAneti / sUtre dAnagrahaNaM dattagrahaNapratipAdanArtham / dattameva gRhNanti nAdattam / nakta iti naktagrahaNaM "jaja sevAyAm" ityasya niSThAntasya nvti|arthshcaasy prAsukagrahaNaM prAsukamAdhAkarmAdirahitaM gRhNanti netrditi| esaNatti / eSaNAgrahaNam / eSaNAtritaye gaveSaNAdilakSaNe niratAH sktaaH| upasaMhArasyopanayasya zukiriyaM vakSyamANalakSaNe tigaathaarthH||avinmrshyrignnaa, avidinnaM AviyaMti kusumarasaM // samaNA puNa jagavaMto, nAdinnaM nottu miti // ze // vyAkhyA // api camaramadhukarIgrahaNa mihApi strIsaMgrahaNArthaM jAtisaMgrahArtha miti cAnye / avidattaM sNt| kim / Apibanti kusumarasaM kusumAsavam / zramaNAH punarjagavanto nAdattaM loktu milantIti vizeSaH / iti gAthArthaH / sAMprataM sUtreNaivopasaMhAra vizuddhirucyate / kazcidAha / dANanattesaNe rayA ityuktam / yata evamataeva loko natyAkRSTamAnasastenyaH prayabatyAdhAkarmAdi / asya grahaNe stvoprodhH| agrahaNe svavRttyalAna ityatrocyate / vayaM cetyaadisuutrm| vayaM ca vittiM lanAmo, naya ko nvdmm|| ahAgaDesu rIyaMte, pupphesu namarA jahA // 4 // (avcuuriH|) lapsyAmaH prApsyAmaH / yathA na kazciupahanyate / yathAkRteSu gRhasthaiH svArthaM kRteSu rIyante gaDanti // 4 // Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike prathamAdhyayanam / (artha.) ahiM ko kehaze ke, 'dANajasaNerayA' jo emaja ne to zrAvakaloko naktithI zrAkRSTacitta thazne te sAdhujane AdhAkarmAdidoSayukta dAna Ape, ane jo sAdhulIye to jIvahiMsA thAya ane valI jo na lIye to khadehanuM dhAraNa thAya nahIM, to tyAM kahe . (vayaM ca ke0) ame ahIM cakAra je , te pAdapUraNArtha . (vittiM ke) vRttiM eTale AhArAdika vRttine (lanAmo ke0) lapsyAmaH eTale tevI rIteM pAmazaM. ke jema (ko ke0) kazcit eTale bakAyajIvayonimAMhe ko paNa jIva (Na ya uvahammara ke0) naca upahanyate eTale virAdhita thAya nahIM, saMghaTTanAdi pIDA pAme nahIM. ema sAdhu ciMtave. etAvatA zuM siddha yayuM ke, sAdhu je , te (pupphesu namarA jahA ke) puSpeSu camarA yathA eTale puSpane viSe jema umaro varne be, tema (ahA gaDesu ke0) yathAkRteSu eTale gRhasthalokoyeM potAne mATe karelA AhArAdikane viSe ryAsamiti Adi pALatA thakA (rIyaMte ke0) gati eTale jAya vicare ne ityartha // 4 // ___ (dIpikA) atra ko'pyAha / nanu sAdhavo dAnanataiSaNe ratA ityuktam / yatazcaivaM tata eva loko naktyA AkRSTacittaH tenyaH sAdhunyaH AdhAkarmAdi dadAti / tasya grahaNe jIvAnAM hiMsA syAt / AhArasya agrahaNe tu svavRtteralAnena svadehadhAraNaM na syaat| atrocyate / vayamiti / vayaM ca vRttiM lapsyAmaH prApsyAmastathA / yathA na ko'pi upahanyate / tathA yathAkRteSu gRhasthaiH AtmArthaM niSpAditeSu AhArAdiSu sAdhavaH rIyante gaDanti puSpeSu yathA nmraaH||4|| (TIkA) asya vyAkhyA / vayaM ca vRttiM lapsyAmaH prApsyAmastathA / yathA na kazci. upahanyate / vartamAnaiSyatkAlopanyAsastraikAlikanyAyapradarzanArthaH / tathA caite sAdhavaH sarvakAlameva yathAkRteSu AtmArthamanninirvartiteSvAhArAdiSu rIyante gaDanti vartante shtyrthH| puSpeSu jamarA yathA / ityetaba pUrva nAvitameveti sUtrArthaH // 4 // yatazcaivamato . mahugArasametyAdi sUtram / / madugArasamA bujhA, je navaMti apissiyA // nANApimarayA daMtA, teNa vucaMti saahunno||tti vemi // 5 // puphiyatayaNaM saMmattaM // 1 // (zravacUriH) madhukarasamA adhigatatattvA javanti manti vA anizritAH kulAdipvaprativajhA ityarthaH / anigraha vizeSAtpratigRhamadapAlpagrahaNAca nAnA pieDaratAH / Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, jAga tetAlIsa-(53)-mA. dAntA indriyadamanenocyante / ztazca marasAdhUnAM nAnAtvaM jJeyam // 5 // iti parisamAptau / bravImi na svmniissikyaa| kiMtu tIrthakaragaNadharopadezeneti / ityavacUrikAyAM sumapuSpikAdhyayanaM prathamam // 1 // :- (artha.) pUrvoktarIteM (mahugArasamA ke0) madhukArasamAH eTale jamarasarakhA (bu kA ke ) dharmAdharmAditattvanA jANa, tathA (je ke0 ) ye eTale je (aNi ssiyA ke ) anizritAH eTale kulAdikanA pratibaMdhayI rahita arthAt sAdhue ema nahIM keha ke, huM amukanAja gharano AhAra lazza. athavA eja jAtano AhAra lazza. tathA jJAta kulane viSe paNa AhAra liye nahIM, athavA zAstra naNAvI, dharmopadeza karI tene ghera AhAra liye nahIM. kAraNa ke, ema kare to te gRhastha upakArI jANIne sarasa madhura AhAra Ape, tethI aprAzuka, tathA AdhAkarmathI ane upadezakapaNeM AhAra levAno doSa lAge,mATe je ThekANe potAne koi jANe nahIM evA ajJAta kulane viSa nIrasa, nisteja evo AhAra sAdhu liye je. tathA ( nAnApiMgarayA ke) nAnApiMkaratAH eTale prAzuka AhAra je levAno te eka ThekANeM na letAM aneka gharanA je nAnApiMDa te vividhaprakAranA annanA grAso tene viSe rakta eTale Asakta ane (daMtA ke0) dAMtAH eTale jItyAM ne pAMca iMjiyo jemaNe evA sAdhu hoya be, (teNa ke0) tena eTale te kAraNa mATeja te (sAhaNo ke0) sAdhnavaMti muktiM ahiMsAdiniste sAdhavaH eTale ahiMsA diladaNa dharmane niraticAra paNe pAlana karIne je muktinuM sAdhana kare , temane sAdhu e prakAreM ( vuccaMti ke) ucyate eTale kehavAya je. (tti bemi ke0) iti bravImi eTale ema hu~ tIrthakaranA upadezathI kaDaM.. ema sAMjavAcArya potAnA putra manakane kahe // 5 // ahIM umapuSpikAnAmaka prathama adhyayana pUruM thayu. emAM amapuSpa ane bhramaranA dRSTAMtathI sAdhunI AhAracaryAkathanapUrvaka dharmaprazaMsA kahI, e kAraNathI e adhyayanasumapuSpikA eq nAma pADelu je. have A imapuSpikA nAmaka prathamAdhyayanamAM dharmaprazaMsA je , te pratipAdyaviSaya be, ane e, dazavaikAlika zAstranuM Adi maMgalarUpa , tathA A zAstramA pratipAdya je yaticaryA te sarvadharmamUla be, mATe e adhyayanamAM dharmaprazaMsA kahI. ane dharma, je lakSaNa te to ghaNA vistArasahita zAstramA aneka sthaDe kayuM be, tethI ahiM kaDaM nathI jo te ahiM kahiyeM to ghaNo vistAra thAya, mATe sAmAnyathIja dharmanuM lakSaNa kabuMDe ke 'AptavacanaM dharmaH' Apta eTale rAgAdikanA anAvathI je apratAraka teneja Apta kahiye, ane evA to mAtra eka vItarAgaja be.. temanuM je vacana Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prthmaadhyynm| teja dharma jANavo. kahelu be keH- "Agamo hyAptavacanamAptaM doSadayAdviH // vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na brUyA tvnnaavtH||1||" iti. mATe dharma je je te jinapraNIta thAmnAyamAMja jANavo, kapilAdipraNIta zAstramA nathI. kAraNa ke, te zAstronA kartA zrApta nayI. evA. keva vinASita khadharmanA anaticArapaNe pAlana karanArA sAdhuUnI nidAcaryA je saMkSipta prakAreM adhyayanamAM kahI, te paNa dharmamUla De tethI A adhyayanamAM paNa dharmaprazaMsAja karI, ema jANavU. ityalaM vistareNa // 5 // * zrA prakAre prathama amapuSpikAnAmA adhyayanano bAlAvabodha saMpUrNa thayo // 1 // (dIpikA) atha yena kAraNena sAdhavastathA cAha / yatatraivamataste madhukarasamA bramaratuvyAH saadhvH|punH kiNnuutaaH|buddhaa jnyaattttvaaH| evaMjUtA ye navanti bramanti vaa| punaH kiNjuutaaH|anishritaaHkulaadissvprtibddhaaH|punHkiN nUtAH / naanaapiekrtaaH| nAnA nAnAprakAro'nigRha vizeSAt pratigrahamabyAlpagrahaNAca piNA AhArAdiH antaprAntAdi / tasmin nAnApieme ratA uThegaM vinA sthitaaH|punH kiNjuutaaH| dAntA inDiyanozjiyadamanena upalakSaNatvAt zyA disamitAzca / ttshcaaymrthH| yathA camaropamayA eSaNAsamitau yatante tathA ryAdiSvapi trasasthAvarajUtahitaM yatante tena sAdhavaH para mArthataH sAdhava ucyante / itizabdaH samAptau / bravImi ahaM paraM na svabuddhyA kiMtu .. tIrthakaragaNadharANAmupadezena // 5 // .. iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM mumapuSpi. ___ kAkhyaM prathamamadhyayanaM samAptam // 1 // ___ (TIkA) asya vyaakhyaa| madhukarasamA camaratulyA budhyante sma bujhA adhigatatattvA ityarthaH / ka evaMnUtA ityata Aha / ye navanti camanti vA anizritAH kulAdiSvapratibaddhA ityarthaH / atrAha // asaMjaehiM namarehiM, jara samA saMjayA khalu navaMti // evaM uvamaM kiccA, naNaM asaMjayA samaNA ||13||vyaakhyaa|| asaMyataiH kutazcidapyanitanamaraiH SaTpadaiH yadi samAstulyAH saMyatAH sAdhavaH khasviti samA eva navanti / tatazcAsaMjhino'pi te ataevainAmiprakArAmupamAM kRtvA zdamApadyate nUnamasaMyatAH zramaNA iti gaathaarthH| evamukte satyAhAcAryaH / etaccAyuktaM sUtroktavizeSaNatiraskRtatvAttathAca buddhagrahaNAdasaMjhino vyavachedaH / anizritagrahaNAcAsaMyatatvasyeti / niyuktikArastvAha // uvamA khalu esa kayA, puvuttA desalarakaNovaNayA // aNiyayavittinimittaM, ahiMsaaNupAlaNahAe // 131 / / vyAkhyA // upamA khatveSA madhukarasametyAdirUpA kRtA pUrvoktAtpUrvoktana dezalakSaNopanayAdezaladaNopanayena yathA cancha Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. mukhI kanyeti / tRtIyArthA ceha paJcamI / zyaM cAniyatavRttinimittaM kRtA ahiMsAnupAlanArtha midaM ca nAvayatyeveti gAthArthaH // jaha umagaNA u taha nagara-jaNavayA payaNapAyaNasahAvA // jaha jamarA taha muNiNo, navari adattaM na muMjaMti // 13 // // vyAkhyA // yathA sumagaNA vRdasaMghAtAH khannAvata eva puSpaphalanavanAvAstathaiva nagarajanapadA nagarAdilokAH svayameva pacanapAcanavanAvA vartante / yathA jamarA iti jAvArthaM vadayati / tathA munayo navarametAvAnvizeSaH / adattaM svAminina juJjata iti gAthArthaH / amumevArtha spaSTayati // kusume sahAvaphujhe, AhAraMti namarA jaha ra saM tu // nattaM sahAvasihaM, samaNasuvihiyA gavasaMti // 133 // vyAkhyA // kusume puSpe svajAvaphuddhe prakRtivikasita AhArayanti kusumarasaM pibanti cabharA madhukarA yathA yena prakAreNa kusumapIDAmanutpAdayantaH / tathA tenaiva prakAreNa naktamodanAdi svanAvasijha AtmArthaM kRtmujmaadidossrhitmityrthH| zramaNAzca te suvihitAzca zramaNasuvihitAH zojanAnuSThAnavanta ityarthaH / gaveSayanti anveSayantIti gAthArthaH / sAMprataM pUrvokto yo doSaH madhukarasamA ityatra / tatparijihIrSayaiva yAvatopasaMhAraH kriyte| tamupadarzayannAha // uvasaMhAro namarA,jaha taha samaNA vi vahaM ajIvaMti // daMtatti puNapayaMmi, nAyavaM vakasesamiNaM // 134 // vyAkhyA // upasaMhAra upanayaH / bramarA yathA avadhajIvinaH tathA zramaNA api sAdhavo'pyetAvataivAMzeneti gAthArthaH / ztazca camarasAdhUnAM nAnAtvamavaseyaM yata Aha suutrkaarH| nAnApiekarayA daMtA iti / nAnAnekaprakAro'nigraha vizeSAtpratigRhamadapAlpagrahaNAcca pieka AhArapiekaH / nAnA cAsau pienazca naanaapiemH|antpraantaadirvaa tasmin ratA anugvntH| dAntA inDiyanonDiyadamanenAnayozca svarUpamadhastapasi prtipaaditmev|atr copnystgaathaacrmdlsyaavsrH| dAMtA iti punaH pade sautre| kim|jnyaatvyo vAkyazeSo'yamiti gaathaarthH| kiMviziSTo vAkyazeSaH / dAMtA ryAdisamitAzca / tathA caah||jh zva ceva zariyA-iesu sabaMmi dirikayapayAre // tasathAvaranUya hiyaM, jayaMti sapnA viyaM sAda // 135 // vyAkhyA // yayAtraivAdhikRtAdhyayane jamaropamayaiSaNAsamitau ytnte| tathA ryAdiSvapi tathA sarvasmin dIditapravAre sAdhvAcaritavya ityrthH| kim| trasasthAvarannUtahitaM yatante sAnAvikaM pAramArthikaM sAdhava iti gAthArthaH / anye punaridaM gAthAdalaM nigamane vyAkhyAnayanti / naca tadAticAru / yata Aha // javasaMhAra visuddhI, esa samattAu nigamaNaM te: NaM // vuccaMti sAhuNo tti, jeNaM te mahuyarasamANA // 136 // vyAkhyA // upasaMhAravizuchireSA samAptA tu adhunA nigamanAvasarastacca sautramupadarzayati / nigamana miti prA. rpraamrshH| tenocyante sAdhava iti / yena prakAreNa te madhukarasamAnA uktanyAyena Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 73 maratulyA iti gAthArthaH / nigamanArthameva spaSTayati // tamhA dayAiguNasu - DiehiM namavaha vittahiM // sAhUhiM sAhitti, ukki maMgalaM dhammo // 137 // vyAkhyA // tasmAdayAdiguNasusthitaiH / yAdizabdAtsatyAdiparigrahaH / camara zvAvadhavRttiniH / kaiH / sAdhuniH sAdhito niSpAditaH / utkRSTaM maGgalam pradhAnaM maGgalaM / dharmaH prAgnirUpitazadArtha iti gAthArthaH / idAnIM nigamanavizuddhimanidhAtukAma yAha // nigamaNasuddhI tiLaM - tarI vi dhammamughuyA vihare || jannai kAyANaM te, jayaNaM na muNaMti na kareMti // 138 // vyAkhyA // nigamanazuddhiH pratipAdyate / atrAha / tIrthAntarIyA api carakaparivrAjakAdayaH / kim / dharmArthaM dharmAyodyatA udyuktA viharanti / ataste'pi sAdhava evetynipraayH| nayate'tra prativacanam / kAyAnAM pRthivyAdInAM te carakAdayaH / kim / yatanAM prayatnakaraNalakSaNAM na manyante na jAnanti na manyate vA tathAvidhAgamAzravaNAnna kurvanti parijJAnAjAvAjAvitamevedamadhastAditi gAthArthaH / kiM ca // na ya jaggamAisuddhaM, juMjaMtI mahuyarA vaNuvarohI // neva ya tiguttiguttA, jaha sAhU niccakAlaM pi // 137 // vyAkhyA // nacokamA vizuddhaM bhuJjate / cyAdizabdAtpAdanAdiparigrahaH / madhukarA zva camarA iva sattvAnAmanuparodhinaH santo naiva ca triguptiguptA yathA sAdhavo nityakAlamapi / etaDuktaM navati / yathA sAdhavo nityakAlaM triguptiguptA evaM te na kadAcidapi tatparijJAnazunyatvAttasmAnnaite sAdhava iti gAthArthaH / sAdhava eva tu sAdhavaH / katham / yataH // kAyaM vAyaM ca maNaM ca iMdiyAI ca paMca damayaMti // dhAreMti baMjaceraM, saMjamayaMtI kasAe ya // 140 // vyAkhyA // kAyaM vAcaM manazcendriyANi ca paJca damayanti / tatra kAyena susamAhitapANipAdAstiSThanti gacchanti vA / vAcA niSprayojanaM na bruvate / prayojane'pyAlocya satkhAnuparodhena manasA akuzalamano nirodhaM kuzalamanajadI raNaM ca kurvanti / indriyANi paJca damayanti / iSTAniSTaviSayeSu rAgadveSAkaraNena / paJceti sAGkhyaparikalpitaikAdazendriyavyavacchedArtham / tathA ca / vAkpANipAdapAyUpasthamanAMsIndriyANi teSAmiti / dhArayanti brahmacaryaM sakalaguptiparipAlanAttathA saMyamayanti kaSAyAMzcAnudayenodaya viphalIkaraNena ceti gAthArthaH // jaM ca tave jadyuttA, tethesiM sAhulakkhaNaM punnaM // to sAhuNo ti jannaM-ti sAhavo nigamaNaM ceyaM // 141 // vyAkhyA // yacca tapasi prAgvarNitasvarUpe / kim / uyuktA uyatAstena prakAreNaiteSAM sAdhulakSaNaM pUrNama vikalam / katham / anena prakAreNa sAdhayantyapavargamiti sAdhavaH / yatazcaivaM tataH sAdhava eva jayante sAdhavo na carakAdaya iti / nigamanaM caitaditigAthArthaH / ivamuktaM dshaavyvm| prayogaM tvevaM vRddhA darzayanti / ahiMsA dila kaNadharmasAdhakAH sAdhava eva sthAvarajaGgamanUtoparodhaparihAritvAt / tadanyaivaMvidhapuruSavat / vipako digambara nikkunautA 10 Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. divat / iha ye sthAvarajaGgamabhUtoparodhaparihAriNaste ujayaprasiddhaivaMvidhapuruSavadahiMsAdilakSaNadharma sAdhakA dRSTAstathAca sAdhavaH sthAvarajaGgamabhUtoparodhaparihAriNa ityupanayaH / tasmAtsthAvarajaGgamabhUtoparodhaparihAritvAtte'hiMsAdilakSaNadharmasAdhakAH sAdhava eveti nigamanam / padA vizuddhayastu nidarzitA eveti na pratanyante / evamarthAdhikAradvayavazAtpaJcAvayavadazAvayavAcyAM vAkyAcyAM vyAkhyAtamidamadhyayanam / idAnIM bhUyo'pi naGgayantarajAjA dazAvayavenaiva vAkyena sarvamadhyayanaM vyAcaSTe niryuktikAraH // te upa vittI, he vijattI vivarakapaDiseho // dito vyAsakA, tappaDiseho nigamaNaM ca // 142 // vyAkhyA // ta iti avayavAH / tuH punaH zabdArthaH / te punaramI pratijJAdayaH / tatra pratijJAnaM pratijJA vakSyamANasvarUpetyeko'vayavaH / tathA vijajanaM vibhaktiH / tasyA eva viSayavibhAgakathanamiti dvitIyaH / tathA hinoti gamayati jijJAsita - dharmaviziSTAnarthAniti hetustRtIyaH / tathA vijajanaM vinaktiriti pUrvavaccaturthakaH / tathA visadRzaH po vipakSaH sAdhyAdiviparyaya iti paJcamaH / tathA pratiSedhanaM pratiSedhaH / vipakSasyeti gamyate / ityayaM SaSThaH / tathA dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAnta iti saptamaH / tathA zaGkanamAzaGkA prakramAd dRSTAntasyaivetyaSTamaH / tathA tatpratiSedhaH adhikRtAzaGkApratiSedha iti navamaH / tathA nizcitaM gamanaM nigamanaM nizcito'vasAya iti dazamaH / cazabda uktasamuccayArtha iti gAthAsamAsArthaH / vyAsArthaM tu pratyavayavaM yati granthakAra eva / tathA cAha || dhammo maMgalamukki-haM ti pannA attavayaNa nideso // so ya iheva jiemae, nannava pannapavijattI // 143 // vyAkhyA // dharmo maGgalamukuSTamiti pUrvavat / iyaM pratijJA / yaha / keyaM pratijJetyucyate / Aptavacananirdeza iti tatrApto'pratArakaH / apratArakazcAzeSarAgAdiyAdbhavati / uktaM ca " // Agamo hyAtavacana - mAjhaM doSakayAM dviDuH // vItarAgo'nRtaM vAkyaM na brUyAtvasaMjavAt // " tasya vacanamAptavacanaM tasya nirdeza zrAptavacana nirdezaH / Aha / yamAgama iti / ucyate vipratipanna saMpratipatti nibandhanatvenaiSa eva pratijJeti naiSa doSaH / pAThAntaraM vA sAdhyavacananirdeza iti / sAdhyata iti sAdhyam, ucyata iti vacanamarthaH / yasmAtsa ratara | sAdhyaM ca dvacanaM ca sAdhyavacanaM sAdhyArtha ityarthaH / tasya nirdeza: pratijJeti / uktaH prathamo'vayavaH / adhunA dvitIya ucyate / sa cAdhikRto dharmaH / kimiva janamate'sminneva maunIndra pravacane nAnyatra kapilAdimateSu / tathAhi / pratyakSa evopalabhyante vastrAyataprabhUtodakAdyupajogeSu parivrATpranRtayaH prApyupamardaM kurvANAstatazca kutasteSu dharma ityatra bahu vaktavyam / staranayAnA vitatvAcceti / pratijJApravinaktiriyaM pratijJA viSaya vibhAgakathanamiti gA Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / * 1 praya thArthaH / ukto dvitIyo'vayavaH / adhunA tRtIya ucyate / tatra // surapUi deU, dhammaMhANe hiyA u jaM parame // he vijattI niruvahi- jiyANa avade ya jiyaMti // 144 // vyAkhyA // surA devAstaiH pUjitaH surapUjitaH / suragrahaNamindrAdyupalakSaNam / itizabda upadarzane / ko'yaM hetuH / pUrvavat / hetvarthasUcakaM cedaM vAkyam / hetuH surendrAdipUjitatvAditi iSTavyaH / yasyaiva siddhatAM darzayati / dharmaH pUrvavat / tiSThatyasminniti sthAnam / dharmazcAsau sthAnaM ca dharmasthAnam | sthAnamAlayaH / tasmin sthitAH / turayamevakArArthaH / sa cAvadhAraNe / ayaM copariSTAt kriyayA saha yodayate / yadyasmAt / kiMnUte dharmasthAne | parame pradhAne / kim | surendrAdibhiH pUjyanta eveti vA kyazeSaH / iti tRtIyo'vayavaH / adhunA caturtha ucyate / hetu vinaktiriyam / hetu viSayavibhAgakathanam / athaka ete dharmasthAne sthitA ityatrAha / nirupadhayaH / upadhi dma mAyetyanarthAntaram / ayaM ca krodhAdyupalakSaNam / tatazca nirgatA upadhyAdayaH sarva eva kaSAyAM yejyaste nirupadhayo niSkaSAyA jIvAnAM pRthvI kAyAdInAmavadhenApIDayA cazabdAttapazcaraNAdinA ca hetubhUtena jIvanti prANAn dhArayanti ye ta eva dharmasthAne sthitA nAnya iti gAthArthaH / uktazcaturtho'vayavaH / adhunA paJcamamajidhitsurAha // jivayaNa paDuDe vi hu, sasurAIe adhammaruNo vi // maMgalabuddhI i. jo, paNa Ayavivarako // 145 // vyAkhyA // iha vipakSaH paJcama ityuktam / sa cAyaM pratijJAvijattayoriti / jinAstIrthakarAH / teSAM vacanamAgamalakSaNaM tasmin pradviSTA prItA iti samAsastAn / apizabdAdapradviSTAnapi / hu ityayaM nipAto'vadhAraNArthaH / asthAnaprayuktazca / sthAnaM ca darzayiSyAmaH / zvazurAdIn / zvazuro lokaprasiddhaH / yAdizabdA pitrAdiparigrahaH / na vidyate dharme ruciryeSAM te'dharmarucayastAn / yapizabdAddharmarucIn / kim / maGgalabuddhyA maGgalapradhAnayA dhiyA maGgalabuddhyaiva nAmaGgalabuddhyetyevakAro'vadhAraNArthaH / kim / jano lokaH prakarSeNa namati praNamati / yAyayavipakSa iti / atrAdyadvayaM pratijJA tabuddhizva tasya vipakSaH sAdhyA diviparyaya iti zrAvayavipadaH / tatrAdharmarucInapi maGgalabujhyA janaH praNamatItyanena pratijJAvipakSamAha / teSAmadharmAvyatirekA jinavacanapradviSTAnapItyanena tu tabuddhestatrApi hetuprayogapravRttyA dharma siddheriti gAthArthaH // vizyayassa vivarako, surehiM pudyaMti jalajAI vi // buddhA vi. suranayA, buccaMte pAyapaDivarako // 146 // vyAkhyA // dvayoH pUraNaM dvitIyaM dvitIyaM ca taddayaM ca dvitIyadvayaM hetustabuddhiH / idaM ca prAguktadvayApekSayA dvitIyamucyate / tasyAyaM vipakSaH / iha suraiH pUjyante yajJayA jino'pIti / iyamatra jAvanA / yajJayAjino hi maGgalarUpA na javantyatha ca suraiH pUjyante / tatazca surapUjitatvamakA Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. raNamityeSa hetuvipadastathA / ajitendriyAH sopadhayazca yataste vartante / ato'nenaiva granthena dharmasthAne sthitAH parama ityAdikAyA hetuvinakterapi vipada ukto veditavya iti / udAharaNa vipadamadhikRtyAha / buddhAdayo'pyAdizabdAtkApilAdiparigrahaH / te| kim / suranatA devapUjitA ucyante laNyante tabAsanapratipannairiti jJAtapratipada iti gaathaarthH| Aha / nanu dRSTAntamupariSTAdhyatyevaM tatazca tatvarUpa ukte ca tatraiva vipadastatpratiSedhazca vaktuM yuktH| tatkimartha miha vipadaH ttprtissedhshcaanidhiiyte| ucyte| vipadasAmyAdadhikRta eva vipakSadvAre lAghavArthamanidhIyate / anyathedamapi pRthagchAraM syAt / tathaiva tatpratiSedho'pi chArAntaraM praapnoti|tthaa ca sati granthagauravaM jaayte| tasmAdvAghavArthamatraivocyata itydossH| Aha "dito AsaMkA tappaDiseho" ti vacanAuttaratra dRSTAntamanidhAya punarAzaGkAM tatpratiSedhaM ca vayatyeva / tadAzaGkA ca tachipada ev| tat kimartha miha punarvipadapratiSedhAva nidhiiyete|ucyte / anantaraparaMparAnedena dRssttaantdvaividhykhyaapnaarthm| yaH khalvanantaramukto'pi parodatvAdAgamagamyatvAdAAntikArthasAdhanAyAlaM na javati tatprasijhaye vipada siko yo'nya ucyate sa prNpraadRssttaantH| tathA ca tIrthakarAMstathA sAdhUMzca chAvapi ninnAvevottaratra dRssttaantaavnidhaasyte| tatra tIrthakRtakSaNaM dRSTAntamaGgIkRtyeha vipakSapratiSedhauvuktau / sAdhUMstvadhikRtya tatra vAzaGkAtatpratiSedhau darzayiSyate / ityadoSaH / syAnmataM prAyuktena vidhinA lAghavArthamanukta eva dRSTAnta ucyatAM kAmamidaiva dRSTAntavipadastatpratiSedhazca sa eva dRSTAntaH kimityuttaratropadizyate yena hetuvinakteranantaramidaiva na jnnyte| tathA patra dRSTAnte jaNyamAne pratijJAdInAmiva dvirUpasyApi dRSTAntasyAItsAdhulakSaNasya etAveva vipkssttprtissedhaavuppdyte|ttshc sAdhulakSaNasya dRSTAntasyAzaGkAtatpratiSedhAvuttaratra na pRthaya vaktavyau nvtH| tathA ca sati granthalAghavaM jAyate / tathA pratijJAhetUdAharaNarUpAH savizuddhikAstrayo'pyavayavAH krameNoktA navantItyatrocyate / hAnidhIyamAne dRSTAnta: syeva pratijJAdInAmapi pratyekamAzaGkAtatpratiSedhau vaktavyau / tathA ca satyavayavabahutva dRSTAntasya vA pratijJAdInAmiva vipar3hatatpratiSedhAnyAM pRthagAzaGkAtatpratiSedhau na vaktavyo syAtAmevaM sati dazAvayavA na prApnuvanti / dazAvayavaM cedaM vAkyaM jayantareNa. pratipipAdayiSitamasyApi nyAyasya pradarzanArthamata eva yaduktaM sAdhuladaNadRSTAntasyAzaGkAtatpratiSedhAvuttaratra na pRthaga vaktavyau syAtAmityAdi tadapAkRtaM veditavyam / 3 tyalaM prasaGgena / evaM pratijJAdInAM pratyekaM vipado'nihito'dhunAyameva pratijJA dAvapadaH paJcamo'vayavo vartata ityetadarzayannidamAha // evaM tu avayavANaM, cauhna pADavakkhu paMcamo'vayavo // etto hovayavo, vivarakapa Diseha taM voddhaM // 147 // vyAkhyA // ekA Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 1 mityayamevakAra upapradarzane / turavadhAraNe / ayamevAvayavAnAM pramANAGgalakaNAnAM caturNAM pratijJAdInAM pratipakSo vipakSaH paJcamo'vayava iti / Aha / dRSTAntasyApyatra vipakSa ukta eva tatkimarthaM caturNAmityuktam / ucyate / hetoH sapakSa vipakSAcyAmanuvRttivyAvRtirUpatvena dRSTAntadharmatvAttadvipakSa eva cAsyAntarjAvAdadoSa ityuktaH paJcamo'vayavaH / SaSTha ucyate / tathA cAha / ita uttaratra SaSTho'vayavo vipakSapratiSedhastaM vadaye'nidhAsya iti gAthArthaH / iyaM sAmAnyenAnidhAyedAnI mAdyadvaya vipakSapratiSedhamanidhAtukAma ha // sAyaM saMmattapumaM, hAsaraI AunAmagoyasuhaM // dhammaphalaM Aipuge, vivakapa Diseha mo eso // 148 // vyAkhyA // sAyaMti zAtavedanIyaM karma / saMma taM ti samyaktvaM samyagnAvaH samyaktvaM samyaktvamohanIyaM karmaiva / pumaMta puMvedamohanIyaM / hAsaMti hasyate'neneti dAsaH / tadbhAvo hAsyaM hAsyamohanIyam / ramyate'nayeti ratiH krIDADhetuH ratimohanIyaM karmaiva / zrAyuH / nAmagoyasuhaM ti / atra zubhazabdaH pratyekamanisaMbadhyate / ante vacanAttatazca zrAyuH zunaM nAmazunaM gotrazubham / tatrAyuH zunaM tIrthakarA disaMbandhi / nAmagotre api karmaNI zubhe teSAmeva javataH / tathA hi yazo - nAmAdi zunaM tIrthakarAdInAmeva javati / tathoccairgotraM tadapi zunaM teSAmeveti / dharmaphalamiti / dharmasya phalaM dharmaphalam / dharmeNa vA phalaM dharmaphalaM etadahiMsAderjinoktasyaiva dharmasya phalam / ahiMsAdinA jinoktenaiva ca dharmeNaiva phalamavApyate / sarvameva caitatsukhahetutvAddhitam / ataH sa eva dharmoM maGgalaM na zvazurAdayaH / tathAhi mayate * hitamaneneti maGgalam / tacca yathoktadharmeNaiva maGgayate nAnyena tasmAdasAveva maGgalaM na jinavacanabAhyAH zvazurAdaya iti sthitam / zrAha / maGgalabuddhyaiva janaH praNamatItyuktaM tatkathamityucyate / maGgalabuddhyApi gopAlAGganAdirmoha timiropalutabuddhilocano janaH praNamannapi na maGgalatvanizcayAyAlam / tathAhi na taimirika dvicandropadarzanaM sacetasAM caSmatAM dvicandrAkArAyAH pratIteH pratyayatAM pratipadyate / taDUpa eva tadrUpAdhyAropakAreNa tatpravRtteriti / iDugaM ti / zrAyadvayaM prAguktaM tasminnAdyayaviSaye vipakSapratiSedhaH / mo iti nipAto vAkyAlaMkArArthaH / epa iti yathA varNita iti gAthArthaH / zvamAdyadvaya vipakSapratiSedhaH pratipAditaH / saMprati hetutabuddhyovipakSapratiSedhaprati pipAdaviSayedamAha // zrajiiMdiya soba diyA, vahagA jar3a te vinAmadyaM // godya sITa, hejavijattINa pariseho // 145 // vyAkhyA // na jitAni zrotrAdInIndriyANi yaiste tathocyante / upadhizvadma mAyetyanarthAntaram / upadhinA saha vartanta iti sopadhayo mAyAvinaH paravyaMsakA iti yAvat / athavA upadadhAtItyupadhiH vastrAdyanekarUpaH parigrahaH / tena saha vartante ye te tathAvidhA 66 Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IG rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. mahAparigrahA ityarthaH / vadhantIti vadhakAH prANyupamardakartAraH / jara te vi nAma putitti | yadIti parAjyupagamasaMsUcakaH / ta iti yAjJikAH / apiH saMjAvane / nAma iti nipAto vAkyAlaMkArArthaH / ye jitendriyAdidoSaDuSTA yajJayAjino vartante / yadi te nAma pUjyante / tarhyagnirapi navecchItaH / na ca kadAcidapyasau zIto javati / tathA viyadindIvaratrajo'pi vAndhyeyorasthalazonAmAdadhIran / na caitadbhavati / yathaivamAdiratyanto'nAvastathedamapIti manyate'thApi kAladaurguNyena kathaMcidavivekinA janena pUjyante / tathApi teSAM na maGgalatvasaMprasiddhiraprekSAvatAmataDUpespi vastuni taDUpAdhyAropeNa pravRttestathA kalaGkaviyAmeva pravRttirvastunastadvat gamayatyatathAbhUte vastuni tadduddhyA teSAmapravRtteH / suvizuddhabuddhayazca daityAmarendrAdayaste cAhiMsA dilakSaNaM dharmameva pUjayanti na yajJayAjinastasmAdai tyAmarendrA dipUjitatvAddharma marrSTaM maGgalaM na yAjJikA iti sthitam / he vittINaM ti / eSa hetu dvijaktyoH / pamihotti / vipakSapratiSedhaH / vipadazabda ihAnukto'pi prakaraNAjjJAtavya iti gAthArthaH / evaM hetutayorvipadapratiSedho darzitaH / sAMprataM dRSTAntavipakSapratiSedhaM darzayannAha // bujhAIvayAre, pUyAvANaM jipAna saptAnaM // dite pakise ho, baDo eso avayavo // 150 // vyAkhyA || buddhAdaya zrAdizabdAtkA pilAdiparigrahaH upacAra iti / supAM supo javantIti nyAyAdupacAreNa / kiMcidatIndriyaM kathayantIti kRtvA na vastusthityA pUjAyAH sthAnaM pUjAsthAnam | jinAstu sadbhAvaM paramArthamadhikRtyeti vAkyazeSaH / sarvajJatvAdyasAdhAraNaguNayuktatvAditi bhAvanA / dRSTAntapratiSedha iti vipadazabdalopAd dRSTAntavipadapratiSedhaH / kim / SaSTha eSo'vayavaH / turvizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi / sarvo'pyayamanantaroditaH pratijJAdivipakSapratiSedhaH paJcaprakAro'pyeka eveti gAthArthaH / SaSThamavayavamanidhAyedAnIM saptamaM dRSTAntanAmAnamanidhAtukAma yAha // zrarahaMtamaggagAmI, dihaMto sAhuNo vi samacittA // pAgaraesu giTTIsu, esaMte avahamANA u // 151 // vyAkhyA // pUjAmaItItyarhantaH / na ruhantIti vAruhantaH / kim / dRSTAnta iti saMbandhaH / tathA mArgagAmina iti / prakramAttaDupadiSTena mArgeNa gantuM zIlaM yeSAM ta eva gRhyante / keca ta ityata Aha / sAdhavaH / sAdhayati samyagdarzanAdiyogairapavargamiti sAdhavaH te'pi dRSTAnta iti yogaH / kiMbhUtAH sama-cittA rAgadveSarahita cittA ityarthaH / kimiti te'pi dRSTAnta iti / ahiMsA diguNyuktatvAt / Aha ca / pAkarateSvAtmArthameva pAkasakteSu gRheSvagAreSveSante gaveSayanti piekapAtamityadhyAhAraH / kiM kurvANA ityata Aha / zravahamANA / na ghnanto'nantaH / tu-ravadhAraNArthaH / tatazcAghnanta eva AramnAkaraNena pIDAmakurvANA ityarthaH / evaM i Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / vidhopi dRSTAnta uktaH / dRSTAntavAkyaM cedaM sa tu saMskRtya kartavyo'haMdAdivaditi gAthArthaH / uktaH saptamo'vayavaH sAMpratamaSTamamanidhisurAha // taba nave AsaMkA, jadissa jaI vi kIrae pAgo // teNa ra visamaM nAyaM, vAsataNA tassa paDisehe // 15 // // vyAkhyA // tatra tasmin dRSTAnte javedAzaGkA javatyAdepaH / yathodiyAGgIkRtya yatInapi saMyatAnapi / apishbdaadptyaadiinypi| kriyate nirvaya'te paakH|kaiH| gahijiriti gamyate / tataH kimityata Aha / tena kAraNena / ra iti nipAtaH kilshvdaarthH| viSamamatulyaM jJAtamudAharaNaM vastutaH pAkopajIvitvena sAdhUnAmanavadyavRtyajAvAditi nAvitamevaitat pUrvamityaSTamo'vayavaH / idAnIM navamamadhikRtyAha / varSAtRNAni tasya pratiSedha ityetaca nASyakRtA prAk prapaJcitameveti na pratanyata iti gAthArthaH / ukto nvmo'vyvH| sAMprataM caramamanidhitsurAha // tamhA u suranarANaM, pudyattA maMgalaM sayA dhammo // dasamo esa avayavo, paznaheja puNavayaNaM // 153 // // vyAkhyA // yasmAdevaM tasmAtsuranarANAM devamanuSyANAM pUjyastanAvastasmAtpUjyatvAnmaGgalaM prAgnirUpitazabdArthaM sadA sarvakAlaM dharmaH praaguktH| dazama eSo'vayava iti saMkhyAkathanam / kiM viziSTo'yamityata Aha / pratijJAhetvoH punarvacanaM punarhetupratijhAvacanamiti gAthArthaH / uktaM dvitIyaM dazAvayavaM |saadhnaanggtaa cAvayavAnAM vineyApekSayA viziSTapratipattijanakatvena naavniiyetyukto'nugmH|saaNprtN nayA ucyante / teca naigamasaMgrahavyavahArajusUtrazabdasamanirUdvaivaMnUtannedaninnAH khalvoghataH sapta nvnti| kharUpaM caiteSAmevAvazyake sAmAyikAdhyayane'nyadaNe pradarzitamevAto neha pratanyate / zha punaH sthAnAzUnyArthamete jJAna kriyAnayadhyAnta vakAreNa samAsataH procyante / jJAnanayaH kriyAnayazca / tatra jJAnanayadarzana midaM jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalAvAptikAraNaM yuktiyuktatvAttathA cAha ||nnaayNmi gihiyave, agiNDiyatvaMmi caiva zrami // jazyatvameva jo, uvaeso sona nAmaM // 155 // vyAkhyA // NAyamiti / jJAte smykprichinne| girihayavetti / gRhItavya upaadeye| agihiyavaM mitti|agrhiitvye'nupaadeye heya ityarthaH / cazabdaH khluunyoryhiitvyaagrhiityotitvaanukpnnaathH| upekSaNIyasamuccayArtho vaa| evkaarstvvdhaarnnaarthH| tasya caivaM vyavahitaH prayogo aSTavyaH / jJAta eva gRhItavye tathAgRhItavye tathopedaNIye cArthe tu jJAta eva nAjhAte / aThaMmi ti / arthe'pyahikAmuSmike tatraihiko gRhItavyaH strakcandanAganAdiH / agRhItavyo vipazastrakaemakAdiH / upekSaNIyaH tRNAdiH / yAmupmiko gRhItavyaH samyagdarzanAdiH zragRhItavyo mithyAtvAdiH / upekSaNIyo vivakSayAnyudayAdiriti / tasminnathe yatitavyameveti / anusvAralopAdyatitavyamevamanena. ka Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Go rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha bhAga tetAlIsa-(43)-mA. meNaihikAmuSmikaphalaprAptyarthinA sattvena pravRttyAdiladaNaH prayatnaH kArya ityarthaH / zaha caivaitadaGgIkartavyam / samyagjJAte pravartamAnasya phala visaMvAdadarzanAttathAcAnyairapyuktam " // vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA matA // mithyAjhAnAtpravRttasya, phalaprApterasaMcavAt // " tathAmuSmikaphalaprAptyarthinApi jJAta eva yatitavyam / tathA cAgamo'pyevameva vyavasthitaH / yata uktam " // paDhamaM nANaM ta dayA, evaM cira savasaMjaye // annANI kiM kAhI, kiMvA pAhitibeyapAvagaM // " itazca tadevAGgIkartavyam / yasmAttIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihAra kriyApi nissiddhaa| tathA cAgamaH " // gIyo ya vihAro, vI gIyabamIsi ceva // ztto tazyavihAro, NANunA jiNavarehiM / " yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyakpanthAnaM na pratipadyata ityabhiprAyaH / evaM tAvadAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktaM dAyikamaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam / yasmAdahato'pi javAmbodhitaTasthasya dIdA pratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saMjAyate yAvajIvAjIvAdyakhilavastuparichedarUpaM kevalajJAnaM notpanna miti / tasmAjJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam / iti // jo javaeso so Na NAmaM ti| ityevamuktena nyAyena ya upadezo jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma jJAnanaya shtyrthH|ayN ca jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane jJAnarUpamevedamibati jJAnAtmakatvAdasya vacanakriye tu tatkAryatvAttadAyattatvAnnebati / guNanUte ceti iti gAthArthaH / ukto jJAnanayaH / adhunA kriyAnayAvasarastadarzanaM cedam / kriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM yuktiyuktatvAttathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapadasiddhaye gAthAmAha // NAyaMmi gihiyo, agihiyavaMmi ceva abaMmi // jazyatvameva jo, uvaeso sonale nAmaM // 155 // vyAkhyA // asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA / jhAte gRhItavye agRhItavye caiva arthe aihikAmuSmikaphalaprAptyarthanA yatitavyameva / na ya smAtpravRttyAdilakSaNa prayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyanilaSitArthAvAptidRzyate / tathA cAnyairapyuktam // kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam // yataH strIjayanoMgajho tajjJAnAhuHkhito navet / tathAmuSmikaphalaprAtyarthinA kriyaiva kartavyA / tathA ca maunIndrapravacanamapyevameva sthitm|yt uktam "||ceshykulgnnsNghe, AyariyANa ca pavayaNasue ya // savesu vi teNa kayaM, tavasaMjamamudyama teNa // " itazcaitadevamaGgakita vyam / yasmAttIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi aphalamevoktam / tathAcAgamaH " // suvahuMpi suyamahIyaM, kiM kAhIcalaNavippamukkassa ||aNdhss jaha palittA, do vasaya sahassa koDIvi // " dRzya kriyAvikalatvAttasyetyabhiprAyaH / evaM tAvatdAyopaza Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dvitIyAdhyayanam / 81 I mikaM cAritramaGgIkRtyoktam / cAritraM kriyetyanarthAntaram / kAyikamapyaGgIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyaivaM vijJeyam / yasmAdarhato'pi jagavataH samutpanna kevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAptiH saMjAyate yasmAdakhilakarmendhanAnalabhUtA dUkhapaJcAkSaroccAraNamAkAlAvasthA yinI sarva saMvararUpA cAritrakriyA nAvAteti / tasmAt kriyaiva pradhAnamai hikAmuSmika phalaprAptikAraNamiti sthitam / iti / jo uvaeso so evaM pAmaM ti / iti evamuktanyAyena ya upadezaH / kim / kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma kriyAnaya ityarthaH / yaM ca jJAnavacana kriyArUpe'sminnadhyayane kriyArUpamevedamicchati / tadAtmakatvAdasya jJAnavacane tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnecchati / guNanUte cechatIti gAthArthaH / uktaH kriyAnya zvaM jJAnanaya kriyAnayasvarUpaM zrutvAviditatada niprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha / kimatra tattvaM pakSadvaye'pi yuktisaMjavAdAcAryaH punarAha // sasi pi nayANaM, bahuvihavattavayaM nisAmettA // taM savanayavisuddhaM, jaM caraNaguNa harDa sAhU // 156 // vyAkhyA // athavA jJAna kriyAnayamataM pratyekamanidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayannAha / sabesi pi gAhA / sarveSAmiti mUlanayAnAmapizabdAttaGgedAnAM ca SourstikAyAdInAM bahuvidhavaktavyatAM sAmAnyameva vizeSA eva ujayameva vAnapekSyamityAdirUpAmathavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhubhitItyAdirUpAM nizamya zrutvA tatsarvanayavizuddhaM sarvanayasaMmataM vacanam / yaccaraNaguNa sthitaH sAdhuH / yasmAt sarvanayA eva jAvaviSayaM nidepamivantIti gAthArthaH / DumapuSkiya nidyukttI, samAsa vanniyA vijJAsAe || jie caudasapurvI vivareNa kahayaMti se ahaM // 156 // DumapupphayanidyattI saMmattA / DumapuSpiyagAhA sugamA // ityAcArya zrI haribhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM DumapuSpakAdhyayanaM samAptam // 1 // vyAkhyAyAdhyayanamidaM prAptaM yatkuzalamiha mayA kiMcit // saGgharmalAnamakhilaM latAM navyo janastena // 1 // atha zrAmaNyapUrvakAdhyayanam // 2 // kahaM nu kudhA sAmAM, jo kAme na nivArae // para para visIdaMto, saMkappassa vasaM ga // 1 // ( avacUriH) // atha dvitIyAdhyayanam / nu depe / yathA kathaM nu sa rAjA yo na rakSAti / evaM kathaM nu kuryAdbrAmaNyaM yaH kAmAnna nivArayati / kimiti na karoti / tatra hetumAda | pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gataH / kAmAnivAraNenendriyAdyaparAdhapadA 11 Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. pekSyA pade pade viSIdanAtsaMkalpasya vshNgttvaat|aprshsto'dhyvsaayH saMkalpaH // 1 // (artha) atha dvitiiyaadhyyn|puurvokt adhyayanamAM dharmaprazaMsA kahI, tethI dharma je The, te jinazAsanamAMja be,ema siddha thayu. evA dharmaupara sadahaNA rAkhIne jemaNe cAritra lI, be, evA navA dIkSA lIdhelA adhIrA sAdhuone jinAmnAya viSe moha nahIM thavo jozye, mATeM sAdhuyeM dhRti (dhairya) rAkhavI ema dhairya rAkhavAnoupadeza adhyayanamAM kasyo . kahyu De ke:-"jassa dhiI tassa tavo, jassa tavo tassa sA gaI sulahA // je adhizmaMta purisA, tavo vi khalu uvaho tesiM // 1 // " iti / evA saMbaMdhazrI prApta thayelA A adhyayana, nAma 'zrAmaNyapUrvaka' evaM be, teno arthaH-'zrAmyaMtIti zramaNAH, teSAM jAvaH zrAmaNyaM tasya pUrvaM zrAmaNyapUrvaM tadeva zrAmaNyapUrvakam je tapAdi zrama kare be, te zramaNa arthAt sAdhu jANavA. temano je dharma te zrAmaNya jANavU. tenuM je pUrva kAraNa te dhRti (dhairya ) jANavI. tenuM pratipAdana jemAM karedhuMbe, te adhyayanane paNa zrAmaNyapUrvaka adhyayana kahiyeM. have adhyayananA prathama sUtramA sAdhuyeM vastrAdika avyakAma tathA jogeDArUpa nAvakAma avazya varjavavA jozye, te kahe . (jo ke0) yaH eTale je puruSa (kAme ke0) kAmAn eTale javyatnAvarUpa be prakAranA kAmane (na nivArae ke) na nivArayati / eTale tyAga karato nathI. te puruSa, kAmatyAga na kasyAthI (pae yae ke ) pade pade eTale pagale pegale (visIaMto ke0) viSIdan eTale viSayaparigrahathI vikhavAda pAmato thako, ane ( saMkappassa ke0) saMkalpasya eTale aprAptaviSanI prAptIne vAste aprazasta adhyavasAyarUpa saMkalpane ( vasaM gaGa ke0) vasaMgataH eTale vaza thayo thako (sAmannaM ke0 ) zrAmaNyaM eTale cAritrane (kahaM nu ke0) kathaM nu eTale kayA prakAreM (kujA ke0) kuryAt , pAlayet eTale pAlaze. zahAM khAtAnA dRSTAMta jANavo // 1 // ... ( dIpikA ) prathamAdhyayane dharmaprazaMsA uktA sA ca ihaiva jinshaasne|shh tu adhyayane jinazAsane'GgIkRte sati mA nUt navadIkSitasya saMyame'dhRtirato dhRtimatA nAvyamityetaducyate ityanena saMbandhena AyAtamidamadhyayanaM vyAkhyAyate / kathaM kana prakAreNa / nu iti depe / yathA kathaM nu sa rAjA yo na radAti prajAm / kathaM nu sabai yAkaraNo yo'pazabdaM prayute / kuryAt zrAmaNyaM zramaNanAvam / yaH kAmAn na nivArayAta. kAraNamAha / zrAmaNyasyAkaraNe pade pade sthAne sthAne viSIdana viSAdaM prApnuvan saMkalpasya vazaM gataH / na kevalamayamadhikRtasUtroktaH yathokazrAmaNyAjAvena a Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dvitIyAdhyayanam / 83 zramaNaH kiMtu AjIvikA dinAvena prabrajitaH saMkliSTacitto dravya kriyAM kurvannapya bhramaNa eva // 1 // ( TIkA ) vyAkhyAtaM DumapuSpikAdhyayanamadhunA zrAmaNya pUrvakAkhyamArabhyate / sya cAyamanisaMbandhaH / ihAnantarAdhyayane dharmaprazaMsoktA / sA cehaiva jinazAsana iti / iha tu tadabhyupagame sati mA bhUda jinavapravrajitasyAdhRteH saMmoha ityato dhRtimatA javitavyamityetaducyate / uktaM ca " // jassa thiI tassa tavo, jassa tavo tassa suggaI sulanA // je adhizmaMta purisA, tavo vi khalu Dullaho tesiM // " anenAnasaMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavannavaraM nAmavadadhyayana viSayatvAmupakramAdidvAra kalApasya vyAptiprAdhAnyato nAma niSpannaM nidepamanidhitsurAha niryuktikAraH // sAmannapuMvagassa u, nirakevo hoi nAmaniphanno || sAmannasta cako, terasago puvayassa jave // 157 vyAkhyA // zrAmyatIti zramaNaH / zrAmyati tapasyati / tadbhAvaH zrAmaNyaM tasya pUrvaM kAraNaM zrAmaNyapUrvaM tadeva zrAmaNyapUrvakamiti / saMjJAyAM kan / zrAmaNyakAraNaM ca dhRtistanmUlatvAttasya / tatpratipAdakaM cedamadhyayanamiti jAvArthaH / ataH zrAmaNyapUrvakasya tu nichepo javati nAmaniSpannaH / ko'sAvanyasyAzrutatvAnnAmaSyapUrvaka mityayameva / tuzabdaH sAmAnya vizeSavannAma vizeSaNArthaH / zrAmaNyapUrvakamiti sAmAnyam / zrAmaNyaM pUrvaM ceti vizeSaH / tathA cAha / zrAmaNyasya catutreayodazakaH pUrvakasya navennidepa iti gAthArthaH / nikSepameva vivRNoti // samaessa u nirakevo, cakkarDa hoi ANupuvIe // dave sarIrajavi, jAveNa u saMja samaNo // 158 // vyAkhyA // zramaNasya tu / tuzabdo'nyeSAM ca maGgalAdInAmiha tu zramaNenAdhikAra iti vizeSaNArthaH / nidepazcaturvidho javatyAnupUrvyA nAmAdikrameNa / nAmasthApane pUrvavat / dravyazramaNo dvidhA / Agamato noAgamatazca / zrAgamato jJAtAnupayuktaH / nozrAgamatastu zarIrajavyazarIratadvayatirikto'nilApanedena DumavadavaseyastaM cAnenopalakSayati / dave sarIranavi tti / nAvazramaNo'pi dvividha eva / zrAgamato jJAtopayuktaH / nozrAgamatastu cAritrapariNAmavAn yatiH / tathA cAha / nAvatastu saMyataH zramaNa iti gAthArthaH / asyaiva svarUpamAha // jaha mama na piyaM DukaM, jAliya emeva savajIvANaM // na hAi na haNAvaz ya, samamaNaI te so samaNo // 155 // vyAkhyA // yathA mama na priyaM duHkhaM pratikUlatvAjjJAtvaivameva sarvajIvAnAM duHkhapratikUlatvam na hanti svayaM, na ghAtayatyanyaiH / ca zabdAd nnantaM ca nAnumanyate anyam / ityanena prakAreNa samam yati tulyaM gachati yataste Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. nAsau zramaNa iti * gAthArthaH // nahi ya si koI veso, piTha va savesu ceva jIvesu // eeNa hoza samaNo, eso anno vi padyA // 160 // vyAkhyA // nAsti ca si tasya kazcid dveSyaH priyo vA sarveSveva jIveSu tulyamanastvAt / etena javati samamanAH / samaM mano'syeti samamanAH / eSo'nyopi paryAya iti gAthArthaH // to samaNo jaz sumaNo, nAveNa ya ja na ho paavmnno|| sayaNe ya jaNe ya samo, samo u mANAvamANesu // 161 // vyAkhyA // tataH zramaNo yadi sumanAH / dravyaM manaH pratItya nAvena ca yadi na lavati pApamanAH / etatphalameva darzayati / svajane ca jane ca smH| samazca mAnApamAnayoriti gAthArthaH // jaragagirijalaNasAgara-nahayalatarugaNasamo ya jo hoI // namaramigadharaNijalaruha-ravipavaNasamo ya u samaNo // 16 // vyAkhyA // uragasamaH parakRtavilanivAsivAdAhArAnAsvAdanAtsaMyamaikadRSTitvAcca / girisamaH parISahapavanAkampyatvAt / jvalanasamastapastejaHpradhAnatvAt / tRNAdiSviva sUtrArtheSvatRteH / eSaNIyAzanAdau vA vizeSapravRtteriti / sAgarasamo gamnIratvAjjJAnAdiratnAkaratvAtsvamaryAdAnatikramAca / najastalasamaH sarvatra nirAlambanatvAt / tarugaNasamaH apavargaphalAthisattvazakunAlayatvAt vAsIcandanakalpatvAcca / camarasamaH aniyatavRttitvAt / mRgasamaH saMsAranayohinnatvAt / dharaNisamaH sarvakhedasahiSNutvAt / jalaruhasamaH kAmanogo jhavatve'pi paGkajalAcyAmiva tadUrvavRtteH / ravisamaH dharmA stikAyAdilokamAdhakRtya vizeSeNa prakAzakatvAt / pavanasamaH aprativajhavihArivAta / bamuragAdisamazca yato navati / tataH zramaNa iti gAthArthaH // visatiNisavAyavaMjula-kANayArupalasameNa samaNeNa // namaruM'runaDakukaDa-adAgasameNa hoyavaM // 163 // // vyAkhyA // zramaNena viSasamena navitavyaM nAvataH sarvarasAnupAtitvamadhikRtya / tathA tinizasamena mAnaparityAgato natreNa / vAtasameneti pUrvavat / vaJjulA vetasastatsamena krodhAdiviSAninUtajIvAnAM tadapanayanena / evaM hi zrUyate kila va. tasamavApya nirviSA javanti sarpA iti / karNikArasameneti / tatpuSpavatprakaTena a. zucigandhApekyA ca nirgandheneti / utpalasadRzena prakRtidhavalatayA sugandhitvana ca / jamarasameneti pUrvavat / janpurusamena upayukta dezakAlacAritayA / naTasamana teSu teSu prayojaneSu tattaheSakaraNena / kuchaTasamena saMvinAgazIlatayA / sa hi kilA prAptamAhAraM pAdena vikSipyAnyaiH saha juGga iti / Adarzasamena nirmalatayA taruNA dyanuvRttipratibimbanAvena ca // uktaM ca // taruNaM mi hoza taruNo. thero theroha Dahara Daharo // adA vivaH rUvaM, aNuyatta jassa jaM zIlaM // " evaMnUtena zramaNena jAvata