________________
१७१ राय धनपतसिंह बहादुरका जैनागमसंग्रह नाग तेतालीस (४३) - मा. तं जहा । अग्गबीया मूलबीया पोरवीया खंधवीया बीयरुहा संमुचिमा तणलया वणस्सइकाइया सवीया चित्तमंत - मकाया जीवा पुढोसत्ता अन्न सच परिणए ।
( अवचूरिः ) इदानीं वनस्पतिजीव विशेषप्रतिपादनायाह । श्रग्गवीया इति । श्र बीजं येषां ते अग्रबीजाः कोरएटकादयः । मूलं बीजं येषां ते मूलवीजा उत्पलकन्दादयः । पर्व बीजं येषां ते पर्वबीजा इदवादयः । स्कन्धो वीजं येषां ते स्कन्धबीजाः शलक्यादयः । बीजाद्रोहन्तीति बीजरुहाः शाल्यादयः । संमूर्च्छन्तीति संमूहिमाः । प्रसिद्ध बीजानावेन पृथ्वीवर्षादिसमुद्भवास्तृणादयः । न चैते न संभवन्ति दग्धभूमावपि संजवात् । तृणलतावनस्पतिकायिका इत्यत्र तुणलताग्रहणं स्वगतानेकदप्रदर्शनार्थम् । वनस्पतिका विकग्रहणं सूक्ष्मवादराद्यशेषवनस्पतिभेदसंग्र हार्थम् । एतेन पृथिवीप्रभृतीनामपि स्वगताः पृथिवीशर्करादयस्तथावश्याय मिहिकादयः तथा उग्रमएफलिकादयो नेदाः सूचिता इति । एतेऽनन्तरोदिता वनस्पतिविशेषाः सबीजाः स्वस्व निबन्धन कारण जीवत्वकारणवन्तः चित्तवन्त श्राख्याताः ॥
( अर्थ. ) हवे वनस्पतिकाय जीवनुं विशेष करी वर्णन करे बे. ( तं जहा के० ) तद्यथा ते जेम के:- एक तो ( अग्गबीया के० ) ग्रबीजा: एटले अम जागने विषे जेमने बीज बे एवा कोरंटकादिक जाणवा. बीजा (मूलवीया के० ) मूलबीजा: एटले मूलने विषे जेमने बीज बे, एवा कमलकंदादिक जाणवा. त्रीजा ( पोरबीया के० ) पर्वबीजा: एटले पर्वने विषे जेमने बीज बे, एवा इकु आदिक जावा. चोथा ( खंधबीया के० ) स्कंधबीजा: एटले स्कंधने विषे जेमने बीज बे, ते सालइ तथा वड प्रमुख जाणवा. पांचमा ( बीयरुहा के० ) बीजरुहाः एटले बीज वाव्याथी जे जगे बे, ते शाली गोधूमादिक जावा. बघा ( संमुहिमा के ० ) संमूर्तिमा: एटले जेमनुं बीज दीगमां यावतुं नथी, एवा तृणलतादिक जाणवा. ए संभवता नथी एवी शंका न करवी, कारण के ए तृणादिक दग्ध भूमिने विषे पण उत्पन्न याय बे. ए पूर्वे कहेला ( तणलया वणस्सश्काश्या के० ) तृण, लता, सूक्ष्म बादरादिक वनस्पतिकाय जीव जे बे, ते (सबीया के० ) बीजसहित अ ( चित्तमं मरकाया के० ) सचित्त अनेकजीव ने पृथक्सत्व एवा तीर्थकरादि का डे. पण ( अन्न सपरिणणं के० ) अन्यत्र शस्त्रपरिषतात् एटले शस्त्रपरिणत वनस्पतिकाय वर्जीने बीजा सर्व वनस्पतिकाय सचित्त बे एवी