________________
दशवैकालिके षष्ठमध्ययनम् ।
सति, तथा संजोगबीजप्रजवोदराजावे च सति, तथा लवनयोग्यलोमानावे सति ।
1
सत्यं नाम शुक्ला बलाका । सत्यपि पञ्चवर्णसंभवे शुक्लवर्णोत्कटत्वातुलेति । योगसत्यं नाम बत्रयोगात्री दण्मयोगाद्दएकी चेत्येवमादि । दशभमौपम्यसत्यं च । तत्रैौपम्यसत्यं नाम समुद्रवत्तडाग इति गाथार्थः ॥ ॥ उक्ता सत्याधुना मृषावादमाह । कोहे माणे माया, लोभे पेऊ तदेव दोसे छा ॥ हासनए अरकाश्य, उवधाए निस्सिय . दसमा ॥४०॥ व्याख्या ॥ क्रोध इति । क्रोधनिःसृता यथा । क्रोधाजिनूतः पिता पुत्रमाह । . न त्वं मम पुत्रः । यद्वा क्रोधानिनूतो वक्ति तदाशयविपत्तितः सर्वमेवासत्यमिति एवं माननिःसृता मानाध्मातः क्वचित्केनचिदल्पधनोऽपि पृष्ट आह महाधनोऽहमिति । माया निःसृता मायाकारप्रनृतय हुर्नष्टो गोलक इति । लोज निःसृता वणिप्रतीनामन्यथाकी तमेवेच्छमिदं क्रीतमित्यादि । प्रेमनिःसृता अतिरक्तानां दासोऽहं “तवेत्यादिः । द्वेषनिःसृता मत्सरिणां गुणवत्यपि निर्गुणोऽयमित्यादिः । हास्य निःसृता • कान्दर्पिकानां किंचित्कस्यचित्संबन्धि गृहीत्वा पृष्टानां न दृष्टमित्यादि । जयनिःसृता तस्करादिगृहीतानां तथा तथा असमञ्जसानिधानम् । श्रख्यायिका निःसृता तत्प्रतिबद्धोऽसत्प्रलापः । उपघातनिःसृता अचोरे चोर इत्यन्याख्यानवचनमिति गाथार्थः । उक्ता मृषा सांप्रतं सत्यामृषामाह ॥ उप्पन्न विगयमीसग, जीवमजीवेाजीवाजीवे ॥ तहतमी सगा खलु, परित्तश्रद्धा अ अद्धद्धा ॥ ४१ ॥ व्याख्या ॥ उत्पन्न विगत मिश्रति उत्पन्नविषया सत्यामृषा यथैकं नगरमधिकृत्यास्मिन्नद्य दश दारका उत्पन्ना इत्यजिदधतस्तन्यूनाधिकजावे व्यवहारतोऽस्याः सत्यामृषात्वात् । श्वस्ते शतं दास्यामि इत्यनिधाय पञ्चाशत्स्वपि दत्तेषु लोके मृषात्वादर्शनात् । अनुत्पन्नेष्वेवादत्तेष्वेव सृषात्वसिद्धेः । सर्वथा क्रियाजावेन सर्वथा व्यत्ययादित्येवं विगतादिष्वपि जावनीयमिति । तथाच विगत विषया सत्यामृषा यथैकं ग्राममधिकृत्यास्मिन्नद्य दश वृद्धा विगता इत्यजिदधतस्तन्यूनाधिकजावे । एवं मिश्रका सत्यामृषा उत्पन्न विगतोजय सत्यामृषा । यथैकं पत्तनमधिकृत्याहास्मिन्नद्य दश दारका जाता दश च वृद्धा विगता इत्यंनिदधतस्तन्यूनाधिकara | जीवमिश्रा जीवविषया सत्यामृषा यथा जीवन्मृतकु मिराशौ जीवरा शिरिति । श्रजीव मिश्रा च अजीव विषया सत्यामृषा यथा तस्मिन्नेवप्रभूतमृतकृमिराशावजीवराशिरिति । जीवाजीव मिश्रेति जीवाजीव विषया सत्यामृषा यथा तस्मिन्नेव जीवन्मृतमिराशौ प्रमाण नियमेनैतावन्तो जीवन्त्येतावन्तश्च मृता इत्यनिदधतस्तन्यूनाधिकनावे | तथानन्त मिश्रा खल्विति अनन्तविषया सत्यामृषा यथा मूलकदान्दौ परीतपत्रादिमत्यनन्तकायोऽयमित्य निदधतः । परीतमिश्रा परीतविषया सत्यामृषाः यथानन्तकायलेशवति परीतम्लानमूलादौ परीतोऽयमित्य निदधतः । श्रद्धा मिश्रा कालविषया सत्यामृषा