Page Text
________________
दशवैकालिके चतुर्थाध्ययनम्।
२५५ तथैव जीवस्य विज्ञेयेति । अतीन्जियस्याप्याप्तवचनप्रामाण्यादिति गाथार्थः । मूलकारगाथायां व्याख्यातमस्तित्वहारमधुनान्यत्वा दित्रयव्याचिख्यासुराह ॥ अमत्तममुत्तत्तं, निच्चत्तं चेव नन्नए समयं ॥ कारणअविनागाई, हेऊहिं माहिं गाहाहिं ॥ ॥ २६ ॥ व्याख्या ॥ अन्यत्वं देहादमूर्तत्वं खरूपेण । नित्यत्वं चैव परिणामिनित्यत्वं जण्यते । समकमेकैकेन हेतुना त्रितयमपि युगपदिति एककाल मित्यर्थः । कारणाविनागादिनिर्वयमाणलक्षणैर्हेतुनिरिमानिस्तिमृचिनियुक्तिगाथामिरेवेति गाथार्थः॥ कारण विनागकारण-विणासबंधस्स पच्चयाजावा ॥ विरुझस्स य अबस्स, पाउलावा विणासा य ॥ २६३ ॥ व्याख्या ॥ कारण विनागकारण विनाशवन्धस्य प्रत्ययानावादित्यत्रानावशब्दः प्रत्येकमनिसंबध्यते । कारण विनागाजावान्न खलु जीवस्य पटादेरिव तन्त्वादिकारण विनागोऽस्ति कारणानावादेव । एवं कारण विनाशाजावेऽपि योज्यम् । तथा वन्धस्य ज्ञानावरणादिपुजलयोगलक्षणस्य प्रत्ययाजावाझेतुत्वानुपपत्तेः।वन्धस्येति वध्यमानव्यतिरिक्तबन्धज्ञापनार्थमसमासः। व्यतिरेकी चायमन्वयव्यतिरेकावर्थसाधकाविति दर्शनार्थ मिति। तथा विरुझस्य चार्थस्य पटादिनाशे जस्मादिरिव अप्रा - वादविनाशाच्च । अप्राकु वेऽनुत्पत्तौ सत्यामविनाशाच हेतोर्जीवस्य नित्यत्वं नित्यत्वादमूर्तत्वममूर्तत्वाच्च देहादन्यत्वमिति प्रतिपत्त्यानुगुण्यतो व्यत्ययेन साध्य निर्देशः । वक्ष्यति च नियुक्तिकारः ॥ “जीवस्स सिझमेवं, निच्चत्तममुत्तमन्नत्तं" ॥ इति गाथासमासार्थः । व्यासार्थस्तु जाण्यादवसेयः । तत्राव्युत्पन्न विनेयासंमोहनिमित्तं यथोपन्यासं तावद्द्वाराणि व्याख्याय पश्चानियुक्तिकारानिप्रायेण मीलयिष्यतीत्यत आह ॥ अन्नत्ति दारमहुणा, अन्नो देहा गिहाउ पुरिसो व ॥ तजीव तस्सरीरय-मयघायचं श्मं नणियं ॥ २६४ ॥ व्याख्या ॥ श्रन्यो देहादिति द्वारमधुना । तदेतघ्याख्यायते। अन्यो देहात् । जीव इति गम्यते । गृहादिगतपुरुपवदिति दृष्टान्तः। तन्नावेऽपि तत्र नियमतोऽनावादिति हेतुरन्यूह्यः । न चासिकोऽयं मृतदेहेऽदर्शनात् । प्रयोगफलमाह । तजीवतरीरवा दिमतविघातार्थमिदं प्रयोगरूपं नणितमिति गाथार्थः । प्रयोगान्तरमाह॥देहिं दियाइरित्तो, आया खलु तज्वलयठाणं॥तदिगमे वि सरणजे, गेहगवरकेहिं पुरिसो व ॥ २६५ ॥ व्याख्या ॥ खलुशब्दो विशेपणार्थत्वात्कथंचिद्देदेलियातिरिक्त आत्मेति प्रतिज्ञार्थः । तउपलव्धार्थानामिति संनवतः परामशत्वात् । इन्जियोपलव्धार्थानां तद्विगमेऽपीन्द्रियविगमेऽपि स्मरणादिति हेत्वर्थः । स्मरन्ति चान्धवधिरादयः पूर्वानुभूतं रूपाढीति । गेहगवाक्षः पुरुषवादिति दृष्टान्तः । प्रयोगस्तु कथंचिदेहेन्डियातिरिक्त यात्मा तकिंगमेऽपि तापलब्धार्यानुस्मरणात् पञ्चवातायनोपलव्धार्थानुस्मर्तृदेवदत्तवदिति गाथार्थः । इन्जियोपलब्धि
| SR No. | 010035 |
| Book Title | Agam 42 Mool 03 Dashvaikalik Sutra |
| Original Sutra Author | Samaysundar, Haribhadrasuri |
| Author | |
| Publisher | Shravak Bhimsinh Manek |
| Publication Year | 1900 |
| Total Pages | 771 |
| Language | Prakrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 60 MB |