Page Text
________________
६६ राय धनपतसिंघ बहाडुरका जैनागमसंग्रह नाग तेतालीस (४३)- मा.
विमुञ्चत्येव । मानूत्संदेह इत्यत आह । आकाशं जयते न शरीरादि संज्ञाशब्दत्वात् ।
1
काशन्ते दीप्यन्ते स्वधर्मोपेता च्यात्मादयो यत्र तदाकाशम् । किम् । संतिष्ठत इत्यादि । क्रियाव्यपोहार्थमाह । जयते श्राख्यायते । गुण सिद्धिरित्येतत्पदं गाथानङ्गजयादस्थाने प्रयुक्तम्। संबन्धश्चास्य 'तेन तु विहंगमः स ' इत्यत्र तेन खित्यनेन सह वेदितव्य इति । ततश्चायं वाक्यार्थः । तेन तुशब्दस्यैवकारार्थत्वेनावधारणार्थत्वाद्येन विहमाकारां जयते तेनैव कारणेन गुण सिळ्यान्वर्यसंबन्धेन विहंगमः । कोऽनिधीयत इत्याह । तत्प्रतिष्ठितो लोकः । तदित्यनेनाकाशपरामर्शः । तस्मिन्नाकाशे प्रतिष्ठितः प्रकर्षेण स्थितवानित्यर्थः । अनेन स्थितः स्थास्यति चेति गम्यते । कोऽसावित्थमित्यत श्राह । लोक्यत इति लोकः । केवलज्ञाननास्वता दृश्यत इत्यर्थः । इह च धर्मादिपञ्चास्तिकायात्मकत्वेऽपि लोकस्याकाशास्तिकायस्याधारत्वेन निर्दिष्टत्वाच्चत्वार वास्तिकाया गृह्यन्ते । यतो निर्युक्तिकारेणान्यधायि । तत्प्रतिष्ठितो लोक इति । विहंगमः स इत्यत्र विहे ननसि गतो गछति गमिष्यति चेति विहंगमः । गमिरयमनेकार्थत्वाद्धातूनामवस्थाने वर्तते । ततश्च विहे स्थितवांस्तिष्ठति स्थास्यति चेति नावार्थः । स इति चतुरस्तिकायात्मकः । जावार्थ इति जावश्चासावर्थच जावार्थः । अयं जावविहंगम इत्यर्थः । उक्त एकेन प्रकारेण जावविहंगमः । पुनरपि सिद्धिमनेन प्रकारेणानिधातुकाम आह । वा गतिर्द्विविधेति । वा शब्दस्य व्यवहित उपन्यास एवं तु द्रष्टव्यः । गतिर्वा द्विविधेति । तत्र गमनं गछति वानयेति गतिः । द्वे विधेयस्याः सेयं द्विविधा | द्वैविध्यं वक्ष्यमाणलक्षणमिति गाथार्थः । तथाचेदमेव हैविध्यमुपदर्शयन्नाह ॥ जावगई कम्मगई, जावगई पप्प अधिकाया ॥ विहंगमा खलु कम्मगईए इमे नेया ॥ १२४ ॥ व्याख्या ॥ जवन्ति जविष्यन्ति नूतवन्तश्चेति जावाः । श्रथवा जवन्त्येतेषु स्वगता उत्पादविगमनौव्याख्याः परिणाम विशेषा इति नावा अस्तिकायास्तेषां गतिस्तथा परिणामवृत्तिर्नावगतिः । तथा कगतिरित्यत्र क्रियत इति कर्म ज्ञानावरणादि पारिभाषिकम् । क्रिया वा कर्म च ततिश्चासौ कर्मगतिः । गमनं गच्छत्यनया वेति गतिस्तत्र जावगतिं प्राप्य यस्तिका - या स्त्वित्यत्र जावगतिः पूर्ववत्तां प्राप्यान्युपगम्याश्रित्य । किम् । अस्तिकायास्तु धर्मादयः । तुशब्द एवकारार्थः । स चावधारणे । तस्य च व्यवहितः प्रयोगः । नावगतिमेव प्राप्य न पुनः कर्मगतिं सर्वे विहंगमाः खलु सर्वे चत्वारः नाकाशमाधारत्वात् । विहंगमा इति । विहं गढ़न्त्यत्यवतिष्ठन्ते सत्तां विचतीति विहंगमाः । खलुशब्दोऽवधारणे। विहूंगमा एव न कदाचिन्न विहंगमा इति । कर्मगतेः प्राग्निरूपितशब्दार्थायाः । किम् । इमौ दौ वदयमाणलक्षणाविति गाथार्थः । तावेवोपदर्शयन्नाह ॥ विहगगई चल गई, क
1
"
| SR No. | 010035 |
| Book Title | Agam 42 Mool 03 Dashvaikalik Sutra |
| Original Sutra Author | Samaysundar, Haribhadrasuri |
| Author | |
| Publisher | Shravak Bhimsinh Manek |
| Publication Year | 1900 |
| Total Pages | 771 |
| Language | Prakrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 60 MB |