________________
૧૪
પ્રા. ઉપદેશમલાનો ગૂર્જરાનુવાદ પૃથ્વીમાં વિવર આપો, જેથી તેમાં પ્રવેશ કરું જેથી આવાં દુર્વચનો મારે સાંભળવા ન પડે. કુમાર કોઈ ભૂત, રાક્ષસનાં તેવા વચનો સાંભળીને આવા પ્રકારનો વ્યવસાય કરે છે. કોઈ દિવસ દૂધમાં પૂરા હોય ખરા ? “જો કે તરુણ તરુણીઓ વિજળીના ઝબકારા સરખા નેત્રના કટાક્ષોથી લોકોના ચિત્તનું આકર્ષણ કરે છે, તો પણ મનને જાણનાર નિરંતર સમાગમ થવાનો શક્ય નથી, તેથી નિશ્ચય દુર્મનવાળો રહે છે. ત્યારપછી ગંધમૂષિકાએ તેઓને પાન, તંબોલ, ભોજન વગેરેમાં મંત્ર-ચૂર્ણાદિકના પ્રયોગ કરી તેના પ્રત્યે વિદ્વેષ કરાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો. તેના માટે પૂર્ણરાગવાળો હોવા છતાં, તેને જ જોવાવાળો, તેનું લાવણ્ય પોતાના જીવનાધિક માનતો હોવા છતાં તે મંત્રાદિકને આધીન થવાથી તેની વાત સાંભળતાં જ અગ્નિ માફક દાઝવા લાગ્યો. લોકોપવાદથી સંતાપ પામેલા એવા તેણે નિર્ણય કર્યો કે, અહીંથી કાઢી મૂકિને તેના પિતાને ઘરે મોકલી આપવી. ત્યારપછી તેવા વિશ્વાસુ મનુષ્યોને એકાંતમાં બોલાવી ગુપ્તપણે આદેશ આપ્યો. સેવકે વિચાર કર્યો કે, “વગર કારણે અકાલે આવો હુકમ કેમ કર્યો હશે ?' કનકવતીને સેવકે કહ્યું કે “કુમાર બગીચામાં સુતેલા છે અને આપને ત્યાં બોલાવે છે. આ પ્રમાણે કહીને રથમાં બેસાડીને રાત્રિએ જંગલમાં રથ હાંકી ગયો. કનકવતીએ જમણું લોચન ફરકવાથી જાણ્યું કે, “મારણાત્તિક સંકટ જણાય છે. છતાં પણ તેમની આજ્ઞા એ જ મને તો પ્રાણ છે, મારું જે થવાનું હોય તે થાવ.” આ પ્રમાણે તે આકુલ-વ્યાકુલ થવા લાગી, ત્યારે તેઓએ રથ અતિ વેગથી ચલાવ્યો, તેઓને પૂછ્યું કે જ્યાં પ્રિય રોકાયા છે, તે બગીચો હજુ કેમ ન આવ્યો ?' ત્યારે સેવકોએ પ્રત્યુત્તર આપ્યો કે, હે
સ્વામિની ! આપના પિતાને ત્યાં વાસ કરવા નિમિત્તે તમને મોકલ્યાં છે.” “મારા પીયરમાં વાસ કરવાને મોકલ્યા છે, તો અત્યાર સુધી તે બોલતા કેમ નથી ? વગર વિચાર્યો પરીક્ષા કર્યા વગર આ પ્રમાણે કાર્ય કરવાથી કુમારને જરૂર પશ્ચાત્તાપાગ્નિ ઉત્પન્ન થશે.' તેઓ પાટલીખંડના સીમાડાની ભૂમિમાં જલ્દી પહોંચી ગયા. રાજપુત્રીએ કહ્યું કે, “હે સપુરુષો! તમે અહિંથી જ પાછા વળો.” (૨૫૦)
પાટલીપુર નગરના આ ઊંચા મોટા સુંદર વૃક્ષો દેખાય છે, અહિંથી તો હું જાતે જ જઇશ, તમારી સહાયની હવે જરૂર નથી, ત્યારપછી સારથિએ પ્રણામ કરીને કહ્યું કે, “હે પ્રત્યક્ષ શીલલક્ષ્મી ! હું પાપી આજ્ઞા ઉઠાવનાર કર્મચંડાલ થયો છું.” “હે સપુરુષ ! પોતાના માલિકની આજ્ઞા બજાવનાર તારો આમાં શો દોષ ? પત્થર અથવા તો સેવક ત્યાં જ ફેંકે. છે કે, જ્યાંનું સ્થળ ચિંતવાયું હોય. તત્ત્વ સમજનારાઓએ પ્રભુનું પરવશપણું, અન્નની આસક્તિ, દૂરદેશનાં દર્શન અને ચાકરીથી આજીવિકા કરવી આ વસ્તુઓને ઉચિત કહી નથી. હવે નિર્ણાગિણી એવી હું એક વચન કહેરાવું છું, તે તેમને કહેજે કે, “મારા અને તમારા કુલનો પ્રેમ છે, તેમાં તમે કોને અનુરૂપ આ કાર્ય કર્યું ?” રુદન કરતી તે રથનો
