________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૩
ઘરે આવ્યો. કમલાવતી પત્નીનો લાભ થવાથી પોતાના આત્માને કૃતકૃત્ય માનતો કુમાર રત્નવતીને પરણવા માટે સોમાપુરી ન ગયો. તે સંબંધી બીજાં કાર્યોને તે સમયે વિઘ્ન માનવા લાગ્યો. નવવધૂ સાથે વિષયસુખરૂપ અમૃતથી સિંચાએલા એવા તેઓનો ઘણો સમય પસાર થયો.
હવે રત્નવતી વિચારવા લાગી કે, ‘ધન્ય સુભગ ભાગ્યશાળી તે રાજપુત્ર આવતાં આવતાં પાછા વળી ગયા અને હજુ આજ સુધીમાં ન આવ્યા. હાં હું સમજી કે, કોઇક ફૂડકપટ કરવામાં ચતુર એવી તેણે તીક્ષ્ણ કટાક્ષ નાખીને તે જડને વશ કરેલો જણાય છે, તેનો સ્નેહ તેના હૃદયકળશમાં પૂર્ણ ભરેલો છે, તેથી આ મારા સ્નેહનો તેમાં અવકાશ નથી. ઘડામાં જળ પૂર્ણ ભરેલું હોય અને તેમાં બીજું નાખો તો ઢોળાઇ જાય છે. તો હવે તેનું ફૂડકપટ સફળ થવા નહિ દઉં અને તેના મસ્તક ઉપર પગનો પ્રહાર કરીશ. પોતાની માતાને વાત કરીને વિશ્વાસમાં લીધી. અતિ તીવ્ર દુ:ખથી બલી ૨હેલા મનવાળી રાજપુત્રીએ વશીકરણ, કામણ-ટુંબણ કરનારી એક ગંધમૂષિકા હતી, તેને બોલાવીને રત્નવતીએ કહ્યું કે, ‘હે માતા ! તું મારું એક કાર્ય કર. તે કાર્ય એ છે કે રણસિંહકુમાર કમલવતી ઉપર અતિ સ્નેહવાળા થયા છે. તેથી તમે એવો કોઈ ઉપાય કરો કે, ‘તેના ઉપર કલંક આવે અને કુમાર તેને ઘરમાંથી કાઢી મૂકે. તમે આટલા મંત્ર-તંત્ર વગેરે જાણો તેનું ફળ શું ?' આ વાત સ્વીકારીને ગંધમૂષિકા ત્યાંથી નીકળી એકદમ કુમારના નગરમાં પહોંચી. ‘આ કમલવતી મારી ભાણેજ છે.' એમ કહીને હંમેશાં કુમારના અંતઃપુરમાં કમલવતી પાસે જવા લાગી.
નવીન નવીન કૌતુકવાળી કથા સંભળાવનાર હોવાથી કમલવતી તેની સાથે વિશેષ પ્રકારે વાતચીત કરવા લાગી. વિશ્વાસ બોસાડ્યો. ‘વિશ્વાસના પાસમાં પડેલાને સુખેથી ઠગી શકાય છે.’
કોઈક સમયે કપટ-નાટક કરવામાં આતુર ચતુર બુદ્ધિવાળી પાપિણી કુટિલ બુદ્ધિવાળી ગંધમૂષિકાએ રાત્રિ વખતે નોકર-ચાકરના વ્યાપારમાં ૨ોકાએલા મનુષ્યો વાસમંદિરમાં જતા-આવતા હોય તેવા સમયે કુમારને પરપુરુષની અવર-જવર પ્રગટ બતાવી. છતાં પણ કુમાર તેમાં વિશ્વાસ કરતો નથી. કુમારને કમલવતીના શીવિષયક ચોખ્ખી ખાત્રી કરી કે, તેના શીલમાં કોઈક દિવસ કલંકનો સંભવ નથી.' જ્યાં નજરો-નજ૨ સાક્ષાત્ પરપુરુષ દેખાય છે, અતિદૃઢ પ્રતીતિવાળું ચિત્ત થયું છે, એવી નિશ્ચયવાળી હકીકતમાં વિસંવાદને કોણ રોકી શકે ? હવે ફરી ફરી કોઇક પુરુષને દેખતો હતો, ત્યારે પ્રાણપ્રિયાને પૂછ્યું કે - ‘આ શી હકીકત છે ?' મને બીજા પુરુષનો સંચાર જણાય છે. તો મારાં નેત્રો હીણભાગી થયાં હશે ? હે પ્રિય ! નિર્ભ્રાગિણી એવી મને પૂછવાથી સર્યું, તમારી દૃષ્ટિને વિકાર કરાવનારું મારું જે કર્મ છે, તેને જ પૂછો. હે વસુંધરા માતા ! હે દેવ ! કૃપા કરીને મને
