Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
%3
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ५६ दशमप्राभृतस्य विंशतितमं प्राभृतप्राभृतम् ८५ पश्चदशमुहूर्ताः शेषास्तिष्ठति । त्रिंशद्वापष्टिभागाः । अत्रापि भाज्यभाजकयो भ्यामपवतैना कार्यालब्धाः पञ्चदशएकत्रिंशद् भागाः अत आगतं द्वितीयं पर्व चरमे अहोरात्रे पञ्चदश मुहूर्तान् एकस्य च मुहूर्तस्य पञ्चदश एकत्रिंशद् भागान् अतिक्रम्य द्वितीयं पर्व परिसमाप्तिमुपगच्छेदिति । अनयैव दिशा कश्चित् पृच्छेद्यदि तृतीयं पर्व कदा परिसमाप्तिमुपयायात् ? । अतोऽत्र तृतीयपर्वजिज्ञास्यत्वात् गुणकस्त्रिको ध्रियते अयं च गुणको राशिः त्रैतोजो राशिरित्यतो तत्र एकत्रिंशद् प्रक्षेप्यो राशिरित्यतस्तयोर्योगो विधेयः ३+ ३१=३४ जाताः चतुस्त्रिंशत् अयं च राशिः पर्वज्ञानार्थमनुपातदिशा चतुर्विशत्यधिकेन शतेन भागो हियते । अत्र भाज्यराशेस्तोकत्वात् भागो न प्रयच्छति । ततो मुहर्तकरणार्थ त्रिंशता गुणयितव्यः । किन्तु प्रथमं भाज्यराशेरई विधेयं ३४:२१७ जाताः सप्तदश तेषां मुहूर्तकरणार्थ त्रिंशता गुण्यन्ते च १७४३०=५१० जातानि दशोत्तराणि पञ्चठिया भाग करने के लिये बासठ से भाग करे =१५३ तो पंद्रह मुहूर्त आता है एवं बासठिया तीस भाग शेष बचता है । यहां पर भी भाज्य भाजक राशि को दो से अपवर्तना करे :- तो इकतीसिया पंद्रह लब्ध होता है । दूसरा पर्व अन्तिम अहोरात्र का पंद्रह मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का इकतीसिया पंद्रह भाग को अतिक्रमण करके दूसरा पर्व समाप्त कर होता है।
इसी प्रकार कोई यदि प्रश्न करे की तीसरा पर्व कब समाप्त होता है ? इस प्रकार यहां पर तीसरे पर्व विषयक की जिज्ञासा होने से गुणांक राशि तीन होता है, यह गुणक राशि त्रैतोजराशि है अतः इसमें इकतीस का प्रक्षेप कर के उनको जोडे तो ३+३१=३४ चोतोस होते हैं इस राशि को पर्व के ज्ञान के लिये एक सो चोवीस से भाग करे यहां पर भी भाज्य राशि अल्प होने से भाग चलता नहीं है। तत्पश्चात् मुहूर्त करने के लिये तीस से गुणा करे, परंतु पहले भाज्य राशि का अर्धा करे ३४:२१७ तो सत्रह होते हैं, इनको નવસે સાઠ આવે છે, તેના બાસડિયા ભાગ કરવા માટે બાસઠથી ભાગ કરે ૯૬=૧૫૨ તે પંદર મુહૂર્ત આવે છે, અહીંયાં પણ ભાજ્ય ભાજક રાશિને બેથી અપવર્તના કરવી= ૬=૩૫ જેથી એકત્રીસા પંદર લબ્ધ થાય છે, બીજું પર્વ અતિમ અહોરાત્રના પંદર મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના એકત્રીસા પંદર ભાગને પુરા કરીને બીજું પર્વ સમાપ્ત થાય છે.
આજ પ્રમાણે જે કોઈ પ્રશ્ન કરે કે ત્રીજું પર્વ કયારે સમાપ્ત થાય છે? તે અહીંયાં ત્રીજા પર્વ સંબંધી પ્રશ્ન હોવાથી ગુણાકાર રાશિ ત્રણ હોય છે. આ ગુણાકાર રાશિ ત્રતજ રાશિ છે. તેથી તેમાં એકત્રીસ ઉમેરવાથી ૩+૧=૩૪ ચેત્રીસ થાય છે. આ શિને પર્વના જ્ઞાન માટે એક એવસથી ભાગ કરે , અહીં પણ ભાજ્ય રાશિ ન્યૂન હોવાથી ભાગ ચાલતો નથી. તેથી મુહૂર્ત બનાવવા માટે ત્રીસથી ગુણાકાર કરે પણ પહેલા ભાજ્ય રાશિના અર્ધા કરવા ૩૪-ર૦૧૭ તે સત્તર થાય છે અને મુહૂર્ત
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
