________________
प्रमेयवोधिनी टीका प्र. पद १ सू. ७ जीवादीनां वर्णादिना परस्परसंवेध:
परिणता अपि भवन्ति केचन - 'आययसंठाणपरिणया वि' - आयत संस्थानपरिणता अपि भवन्ति, इत्येवं तिक्तरसस्य संस्थानैः सम पञ्च विकल्पाः संजाताः, वर्णादिभिः सह विंशति विकल्पा बोध्याः, अथ कटुकरसस्य वर्णादिभिः सह विंशर्ति विकल्पान् आह- 'जे रसओ कडुरसपरिणया ते वण्णओ कालवण परिणया वि नीलवण परिणया वि, लोहियवण्ण परिणया वि, हालिढवण्यपरिणया वि, सुकिल्लवण्णपरिणया वि' - 'जे' ये स्कन्धादयः 'रसओ' रसतः 'कइयरसपरिणया'कटुकरसपरिणताः, 'ते वण्णभो'- ते वर्णतः - तेषां मध्ये केचन वर्गापेक्षया 'कालवष्णपरिणया वि'-कृष्णवर्णपरिणता अपि भवन्ति केचन - 'णीलवण्णपरिणया वि' नीलवर्णपरिणता अपि भवन्ति केचन - ' हालिद्दवण्णपरिणया वि' - हारिद्रवर्णपरिणता अपि भवन्ति केचन - 'सुक्किल्लवण्णपरिणया वि' - शुक्लवर्णपरिणता अपि भवन्ति, इत्येवं कटुकरसस्य वर्णैः सह पञ्च विकल्पाः सञ्जाताः ५, अथ तस्यैव हैं, कोई वृत्तसंस्थान वाले होते हैं, कोई त्रिकोणसंस्थान वाले होते हैं, कोई सम चौरस संस्थानवाले होते हैं और कोई आयतसंस्थान वाले भी होते हैं । इस प्रकार तिक्तरसवाले पुलों का संस्थानों के साथ संयोग करने पर पाँच विकल्प हो जाते हैं । वर्ण, गंध, स्पर्श और संस्थान की अपेक्षा सब मिलकर वीस विकल्प होते हैं।
9
कटुकरसवाले पुद्गल वर्ण आदि के साथ योग करने पर वीस प्रकार के होते हैं - जो पुलस्कंध रस की अपेक्षा कटुकरस परिणमन वाले होते हैं, उनमें से कोई वर्ण की अपेक्षा कृष्णवर्णवाले होते हैं, कोई fear होते हैं, कोई लालवर्णवाले होते हैं, कोई पीलेवर्णवाले होते हैं और कोई श्वेतवर्णवाले होते हैं, इस प्रकार कटुकरसवाले पुद्गलों के पांच वर्णों के साथ योग करने पर पांच भेद होते हैं । છે, કોઇ વૃત્ત સંસ્થાનવાળા હાય છે, કાઇ ત્રિકોણ સ`સ્થાનવાળ હેાય છે. કાઇ સમર્ચાર સ સ સ્થાનવાળાં હાય છે. કાઇ આયત સંસ્થાનવાળા પણ હાય છે આ રીતે તિક્તરસવાળા પુદ્ગલેાનુ` સંસ્થાનની સાથે જોડાણ કરવાથી પાંચ વિકલ્પ બની જાય છે. વર્ણ, ગંધ, સ્પર્શી અને સંસ્થાનની અપેક્ષાએ મધા મળીને ૨૦ વિકલ્પ બને છે.
RU
કુટુક રસવાળાં પુદ્ગલ વણુ વગેરેની સાથે જોડવાથી ૨૦ પ્રકારના અને છે. જે પુદ્ગલ રસની અપેક્ષાએ કડવા રસના પરિણામવાળાં હેાય છે તે માથી કાઇ વર્ણની અપેક્ષાએ કાળા રંગવાળાં હાય છે કાઇ લીલા ર્ગવાળાં હાય છે. કાઇ લાલ રંગવાળાં હોય છે. કાઇ પીળા ૨ગવાળાં હેાય છે. કાઈ ધાળા રંગવાળાં હોય છે. આ રીતે ડવા રસવાળા પુદ્ગલેાના પાંચ રંગાની
સાથે જોડવાથી પાંચ ભેદ અને છે.
प्र० १३
1
