________________
प्रज्ञापनासूत्र प्रतिद्वारदेशभागानि-प्रतिभवनं प्राकारेषु वरणेषु सालेषु इत्यर्थः, अट्टालककपाटतोरणप्रतिद्वाराणि-अट्टालककपाटतोरणप्रतिद्वाररूपा, देशभागा-देशविशेषा येषु तानि प्राकाराहालककपाट तोरण प्रतिद्वारदेशभागानि, तत्राहालका:-प्राकारस्योपरि भित्त्याश्रयविशेषाः, कपाटानि-पतोलीद्वारसत्कानि, तोरणानि प्रतोलीद्वारेषु प्रतिद्वाराणि-विशालद्वारापान्तरालवर्तीनि लघुद्वाराणि, 'जंतसयग्धीमुसलमुसंढि परियारिया'-यन्त्रशतघ्नी नुशलयुसण्डीपरिवारित्तानि' यन्त्राणि-विविधरूपाणि, शतघ्न्यः-महायष्टयो महाशिला वा कोर' इति भापा प्रसिद्धाः, याः पातिताः सत्यः पुरुषाणां शतानि नन्ति, मुशलानि प्रसिद्धान्येव, मुसण्याप्रहरणविशेषा स्तैः परिवारितानि-समन्ताद् वेष्टितानि, अतएव 'अउज्झा'अयोध्यानि-पौधुमशक्यानि, अयोध्यत्वादेव 'सदा जया' सदा जयानि, सदा-सर्वदा जयो येषु तानि, 'सदा गुत्ता' सया गुप्तानि-सर्वकालं गुप्तानि प्रहरणैः तोरण और द्वार बने हुए हैं। प्राकार के ऊपर विशेष प्रकार के भित्याश्रय जो बने रहते हैं उन्हें अहालक कहते हैं और जो 'अटारी' शब्द से प्रसिद्ध हैं । फाटकों के हारों के कपाट यहां समझना चाहिए । फाटकों अर्थात् बडे दरवाजों के निकट जो छोटे द्वार होते हैं, वे यहां 'तोरण' शब्द से कहे गए हैं । वे भवन यंत्रों, शतनियों, मूसलों और मुसुंढी नासक शस्त्रों से युक्त हैं। वहां विविध प्रकार के यंत्र हैं। महान यष्टि (लकडी) या शिला को शतघ्नी कहते हैं, जो एक वार पडकर सैकडों पुरुषों का घात करती है । भाषा में उसे 'तोप' कह सकते हैं। सूसल प्रसिद्ध है और मुसुंढी एक प्रकार का शस्त्र है। इन शस्त्रों से युक्त होने के कारण वे भवन अयोध्य हैं-इन भवनों के ऊपर शत्रु युद्ध नहीं कर सकते और इसी से वे सदा जयवन्त हैं । वे योद्धाओं और शस्त्रास्त्रों से परिवृत होने के હોય છે. પ્રાકારના ઉપર વિશેષ પ્રકારના ભિત્યાશ્રય જે બનેલાં હોય છે. તેમને અટ્ટાલ કહે છે અને અટારીત શબ્દથી જ પ્રસિદ્ધ છે. ફાટક-મોટા દરવાજાની બાજુમાં જે નાનું દ્વાર હોય છે. તેમને આહીં તોરણ શબ્દથી કહેલ છે.
તે ભવનો યંત્ર, શતનીઓ (૫) મૂસલે, અને મુસુંઢી નામક શસ્ત્રોથી ચુક્ત છે. ત્યાં વિવિધ જાતના યંત્ર છે મહાનયષ્ટિ (લાકડી) અથવા શિલાને શતની કહે છે. જે એક વાર પડવાથી સેંકડો પુરૂષને સંહાર કરે છે. ભાષામાં તેને તોપ કહે છે મુસલ પ્રસિદ્ધ છે અને મુસંઢી એક જાતનું શસ્ત્ર છે. આ શસ્ત્રોથી યુક્ત હોવાને કારણે તે ભવન અયોધ્ય છે કોઈ શત્રુ યુદ્ધ નથી કરી શકતા અને તેથી તેઓ સદા જયવન્ત છે. તેઓ યોદ્ધાઓ અને શસ્ત્રાસોથી
