________________
प्रमेयबोधिनी टीका द्वि. पद २ सू.१७ भवनपतिदेवानां स्थानानि १७९ कोटयः 'वाबत्तरिं भवणावाससयसहस्सा' द्वासप्ततिभवनावासशतसहस्राणि 'भवंतीतिमक्खाय' भवन्तीत्याख्यातम् मया महावीरेण, अन्यैश्च तीर्थदिः , 'तेणं भवणा वाहि वटा' तानि खलु भवनानि बहिर्भागे वृत्तानि-वृत्ताकाराणि 'अंतोचउरंसा' अन्तः-मध्ये - आभ्यन्तरे चतुरस्राणि-चतुरस्त्राकाराणि 'अहे पुक्खरफाणियासंठाणसंठिया' अधोभागे पुष्करकणिकासंस्थानसंस्थितानि, तत्र पुष्कर -कमलस् तस्य कर्णिकावत् संस्थानम्-आकारस्तेन संस्थितानि-व्यवस्थितानि सन्ति 'उकिन्नंतर विउलगंभीरखातफलिहा'-उत्कीर्णान्तरविपुलगम्भीरखातपरिखानि-उत्कीर्णमिव उत्कीर्णम्-नितान्तव्यक्तम् उत्कीर्णम् अन्तरं यासां खातपरिखाणां ताः-उत्कीर्णान्तराः, विपुलगम्भीराः-विपुलाः-विस्तीर्णाः गम्भीराः -अलब्धमध्यभागाः, खातपरिखा:-खातानि च परिखाच-खातपरिखाः येषां भवनानां परितः सन्ति तालि उत्कीर्णान्तरविपुलगम्भीरखातपरिखानि, तत्र परिखानाम उपरि विशाला अधो भागे संकीर्णा खातं पुनरुभयत्रापि समानमिति भेदः, 'पागारहालयकवाडतोरणपडिदुवारदेसभागा' प्राकाराट्टालककपाटतोरणदेवों के सात करोड बहत्तर लाख भवन हैं, ऐसा मैने तथा अन्य सब तीर्थकरों ने कहा है । उन भवनो का वर्णन इस प्रकार है
भवनवासी देवों के भवन बाहर से गोलाकार हैं, अन्दर से चौकोर हैं और नीचे कमल की कणिका के समान हैं। उन भवनों के चारो ओर खाइयां और परिखाएं हैं जिनका अन्तर स्पष्ट है और जो विस्तीर्ण हैं। वे इतनी गहरी हैं कि उनके मध्य भाग का भी पता नहीं लगता। यहां परिखा एवं खात (खाई) इन दो शब्दों का प्रयोग किया गया है। दोनों में थोडा अन्तर होता है। परिखा ऊपर से चौडा और नीचे से संकडी होती है जब कि खान का विस्तार ऊपर-नीचे समान होता है। उन भवकों के प्राकारों के ऊपर अटारियां, कपाट, વાસી દેવના સાત કરોડ બેતેર લાખ ભવન છે, એવું મેં અને અન્ય સર્વ તીર્થકરેએ કહ્યું છે. તે ભવનના વર્ણન આ રીતે છે—ભવનવાસી દેના ભવન બહારથી ગોળાકાર છે, અંદરથી ચેરસ છે અને નીચે કમળની કણિકા જેવાં છે. તે ભવનની ચારે બાજુએ ખાઈએ અને પરિખાઓ છે જેનું અન્તર સ્પષ્ટ છે અને જે વિસ્તીર્ણ છે. તે એટલી ઊંડી છે કે તેના મધ્યભાગને પણ પત્તો લાગતો નથી. અહીં પરિખા અને ખાત (ખાઈ) એ બબ્બે શબ્દોનો પ્રયોગ કર્યો છે. બન્નેમાં થોડું અન્તર હોય છે પરિખા ઉપરથી પહોળી અને નીચેથી સાંકડી હોય છે. જ્યારે ખાતનો વિસ્તાર ઉપર નીચે સમાન હોય છે. આ ભવનેના પ્રકારની ઉપર અટારિયા, કપાટ, તેરણ અને દ્વાર બનેલા
