________________
७५४
प्रज्ञापनासूत्रे नागकुमाराणाम् देवानाम् 'पज्जत्तापज्जत्ताणं' पर्याप्तापर्याप्तानाम् 'ठाणा पण्णत्ता' स्थानानि-रवस्थानानि प्रज्ञप्तानि-प्ररूपितानि सन्ति, 'तीसु वि लोयस्स असंखेजइभागे' त्रिप्वपि-स्वस्थानोपपातसमुद्घातलक्षणेषु लोकस्य असख्येयभागः-असंख्येयतमो भागो वक्तव्यः, 'एत्थणं' अत्र खलु-उपयुक्तिस्थानेषु 'दाहिणिल्ला नागकुमारा' दाक्षिणात्या नागकुमाराः 'देवा परिवसंति' देवाः परिवसन्ति, 'महडिया जाव विहरंति' महद्धिका यावद्-महाद्युतिकाः महायशसः, महावलाः, महानुभागाः, महासौख्याः, हारविस्तरितवक्षसः, कटकटितस्तम्भितभुजाः अगदकुण्डलमृष्टगण्डरतल वर्णपीठधारिणः विचित्रहरताभरणाः, विचत्रमालामौलिमुकुटाः कल्याणक प्रबरवस्त्रपरिहिताः कल्याणव माल्यानुलेपनधराः भास्वर कुमार देवों के स्वस्थान निरूपण किये गए हैं। ये स्थान तीनों अपेक्षाओं से अर्थात् स्वस्थान, उपपात और समुदघात की अपेक्षा लोक के असंख्यातवें भाग में हैं । इल उपर्युक्त स्थानों में दाक्षिणात्य नागकुमार देव निवास करते हैं।
ये नागकुमार महान ऋद्धि के धारक हैं यावत् विचरते हैं । यहां 'यावत्' शब्द से इतना समझ लेना चाहिए-वे महाद्युतिमान हैं, महायशस्वी, महान् बलशाली, महात् अनुभाग वाले और महान् सुखसम्पन्न हैं । उनका वक्षस्थल हार से सुशोभित होता है। उनकी भुजाएं कटकों और त्रुटित नालक आभूषण से युक्त होती है । वे अंगद कुंडल और गण्डस्थल को भर्षण करने वाले कर्णपीठ के धारक होते हैं। हाथों में अद्भुत आभरण धारण करते हैं। विचित्र माला से सुशोभित मुकुट पहनते हैं । कल्याणकर उत्तम वस्त्र पहनते हैं। પણ કર્યું છે. આ સ્થાને ત્રણે અપેક્ષાથી અર્થાત્ સ્વસ્થાન ઉપપાત અને સમુદ્ ઘાતની અપેઢાથી લેકના અસંખ્યાતમા ભાગમાં છે. આ ઉપર્યુક્ત સ્થાનમાં દક્ષિણાત્ય નાગકુમાર દેવ નિવાસ કરે છે.
આ નાગકુમારો અત્યન્ત સમૃદ્ધિમાન છે. યાવત્ વિચરે છે અહિં “ભાવ” શબ્દથી એટલું સમજવું જોઈએ કે તેઓ મહાન ઇતિમાન છે, મહાયશસ્વી, મહાન બલશાલી, મહાન અનુભાગવાળા અને મહાન સુખ સંપન્ન છે. તેમ નાવસ્થલ હારથી સુશોભિત હોય છે. તેમની ભુજાઓ કટકે અને ત્રુટિત નામના અભૂષણથી યુક્ત હોય છે. તેઓ અગદ કુડળ અને ગંડસ્થલ ને સ્પર્શ નારા કણપીઠ ને ધારણ કરનાર છે. હાથમાં અદ્ભુત આભરણ ધારણ કરે છે, વિચિત્ર માલાથી સુશોભિત મુગટ પહેરે છે. કલ્યાણ કર ઉત્તમ વસ્ત્ર પહેરે છે, કલ્યાણકારી માલા તેમજ અનુપનના ધારક છે. તેમના શરીર દેદિપ્ય
