________________
९९७
प्रमैयबोधिनी टीका द्वि. पद २ सू २९ सिद्धानां स्थानादिकम् 'ईसीपभाराए णं पुढवीए सीआए जोयणम्मि लोगंते' ईपत्प्रारभारायाः खलु पृथिव्याः अभागे' श्रेण्या निःश्रेणिगत्या, योजने लोकान्तो भवति, 'तस्स णं जोयणस्स' तस्य खलु योजनस्य 'जे से उवरिल्ले गाउए' यदुपरितनं गव्युतं चतुर्थवर्तते 'तस्स गं गाउयस्स' तस्य खलु गव्य॒तस्य 'जे से उवरिल्ले छठभागे' योऽसी सर्वोपरितनः पष्ठभागो वर्तते 'एत्थ णं सिद्धा भगवंतो' अत्र खलु-उपयुक्तस्थाने, सिद्धा भगवन्तः 'साइया अपजत्रसिया' सादिकाः कर्मक्षयानन्तरं सिद्धत्वप्राप्त्या सादिका इति तेषां व्यपदेशः, एतावता अनादिसिद्धपुरुषप्रवादो निरस्तोऽवसेयः, अपर्यवसिताः-तेपां राग-द्वेपाद्यभावेन प्रतिपातासंभवात्, सिद्धत्वात्प्रच्यावयितुं समर्थानां रागादीनां भगवद्भिः सिद्धपुरुपैः समूलकापंकषितत्वात्, समूलकापंकपिताश्च रागद्वेषादयो दग्धवीजकल्पाः पुनर्न प्रादुर्भवन्ति इत्यास्मारभार पृथ्वी के ऊपरी भाग में, निश्रेणि गति से एक योजन पर लोक का अन्त हो जाता है। उस योजन का जो ऊपर का एक गम्यूति (कोस) भाग है, उस गव्यक्ति के भी परी पष्ट भाग में सिद्ध भगवान विराजमान हैं । सिद्ध भगवान् सादि और अनन्त हैं । प्रत्येक सिद्ध कर्मों का क्षय होने पर ही सिद्ध-अवस्था प्राप्त करता है अतएव वे सादि कहे गए हैं किन्तु एक वार सिद्धत्व प्राप्त कर लेने पर कभी उसका अन्त नहीं होता, इस कारण उन्हें 'अपज्जयलिया अर्थात् अनन्त कहा है। इस विशेषण के द्वारा अनादि सिद्ध पुरुप की मान्यता का निपेध किया गया है। सिद्धों के राग द्वेष आदि विकारों का समूल विनाश हो जाने के कारण सिद्ध जीवों का सिद्धत्व दशा से प्रतिपात नहीं होता, क्यों कि पतन के कारण रागादि ही हैं और उनका आत्यन्तिक विनाश हो जाता है । जैसे बीज के जल जाने पर ઉપરના ભાગમા, નિશ્રેણિગતિથી એક જન પર લોકો અન્ત થઈ જાય છે. તે એજનને જે ઉપરને એક ગભૂતિ ભાગ છે (ગભૂતિ=સ) તે ગભૂતિના પણ ઉપરના છઠા ભાગમાં સિદ્ધ ભગવાન વિરાજમાન છે. સિદ્ધ ભગવાન સાહિ અને અનન્ત છે. પ્રત્યેક સિદ્ધ કર્મોનો ક્ષય થવાથી જ સિદ્ધ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે. તેથી જ તે સાદિ કહેલા છે. પરંતુ એક વાર સિદ્ધત્વ પ્રાપ્ત કરીને કદી तन मन्त नथी यतो. ते ४२0 तेयाने, 'अपज्जवसिया' अर्थात् अनन्त - લ છે. આ વિશેષણ દ્વારા અનાદિ સિદ્ધ પુરૂની માન્યતાને વિશેષ કરાયેલ છે. રાગ દ્વેષ આદિ વિકારોને સમૂલ વિનાશ થઈ જવાના કારણે સિદ્ધ જીવોનો સિદ્ધત્વ દશાથી પ્રતિપાત નથી થતો કેમકે પતનના કારણે રાહિજ છે. અને તેને આત્યન્તિક વિનાશ થઈ જાય છે જેમ બીરના બળી જવાથી તેનાથી
