________________
प्रमेयबोधिनी टीका द्वि. पद २ सु.१९ नागकुमरदेवानां स्थानानि चन्दनदर्दरदत्तपश्चाङ्गुलिलानि उपचितचन्दनकलशानि चन्दनघटसुकृततोरणप्रतिद्वारदेशभागानि, आसक्तोत्सितविपुलवृत्तव्याघारितपश्चमात्यदामकलापानि पञ्चवर्णसरससुरभिमुक्तपुष्पपुञ्जोपचारकलितानि इत्यादि समुच्चय भवनपति भवनवासविशेषणविशिष्टानि सन्ति, अत्र खलु औत्तराहाणाम् नागकुमाराणां देवानाम् पर्याप्तापर्याप्तानाम् स्थानानि प्रज्ञप्तानि, त्रिष्वपि-स्वस्थनोपपातसमुद्घात. लक्षणेषु लोकस्य असंख्येयतमो भागो वक्तव्यः, अत्र खलु उत्तरदिग्रवासिनो नागकुमारा देवाः परिवसन्ति, ते चापि महद्धिकाः, महायशसः महाबलाः, महानुभागाः, महासौख्याः सन्तो दिव्येन वर्णगन्धादिना दशदिशः उद्योतयन्तः, हैं । लिपे-पुते रहने के कारण प्रशस्त हैं। उनमें गोशीर्ष एवं सरस लाल चन्दन के ऐसे हाथे लगे हैं जिनमें पांचों उंगलियां उछरी हैं। मांगलिक कलशों से सुशोभित हैं । उनके प्रतिहार देश में चन्दनघटों के सुन्दर तोरण बने हुए हैं। ऊपर से नीचे तक विशाल और गोलाकार माल्यदामों के समूह सुशोभित हैं । पांच वर्ण के सरस और सुगंधित पुष्प वहां विखरे रहते हैं, इत्यादि सामान्य भवनवासी देवों के भवनों के वर्णन के समान वर्णन यहां भी समझ लेना चाहिए, यावत् वे अभिरूप एवं प्रतिरूप हैं ।
उत्तरीय पर्याप्त और अपर्याप्त नागकुमार देवों के ये स्थान-स्वस्थान, उपपात और समुदघात की अपेक्षा से लोक के असंख्यातवें भाग में हैं। इन स्थानों में उत्तरीय नागकुमार देव निवास करते हैं। वे देव महर्द्धिक, महायुतिक, महायश, महारल, महानुभाग और તથા કિકર દેવોના દંડ થી રક્ષિત છે. લિ પેલ ઘૂંપેલ હેવાના કારણે પ્રશસ્ત છે, તેમાં ગોરોચન તેમજ સરસ લાલ ચન્દનના એવા થાપા લાગ્યા છે કે જેમાં પાંચે આંગળીઓ પડી રહી હોય છે. માંગલિક કલશથી સુશોભિત છે. તેમના દરેક દ્વારદેશમાં ચન્દન ઘડાના સુન્દર તેરણ બનેલાં હોય છે. ઉપરથી નીચે સુધી વિશાળ અને ગોળાકાર કુલહારના સમૂહ શેભિરહ્યા હોય છે. પાંચ વર્ણના સરસ અને સુગ ધિત પુષ્પ ત્યાં વેરાયેલા રહે છે. ઈત્યાદિ સામાન્ય ભવનવાસી દેના ભવનના વર્ણનના સમાન વર્ણન આહીં પણ સમજીલેવું જોઈએ, તેઓ અભિરૂપ અને અને પ્રતિરૂપ છે.
ઉત્તરીય પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત નાગકુમાર દેવેના આ સ્થાન-સ્વસ્થાન ઉપપાત અને સમુદ્દઘાતની અપેક્ષાથી લોકના અસંખ્યાતમા ભાગમાં છે. આ સ્થાનમા ઉત્તરીય નાગકુમારદેવ નિવાસ કરે છે. તે દેવે સમૃદ્ધિમાન, મહાઘતિ માન મહાયશ, મહાબલ, મહાનુભાગ, અને મહાન સુખથી સંપન્ન છે. પિતાના
