Pragnapanasutram Part 01

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 227

प्रमेयवाधिनी टीका प्र. पद १ सू.१४ जीवप्रज्ञापना
२०७
3
पुढविकाया दुविहा पण्णत्ता' सूक्ष्मपृथिवीकायिका : द्विविधा: - द्विप्रकारका, प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा - पज्जत्तसु हुमपुढविकाइया य, अपज्जत्तसु हुमपुढ विकाइया य' तद्यथा पर्यातक्ष्मपृथिवी कायिकाश्च, अपर्याप्तसूक्ष्मपृथिवीकायिकाथ, तंत्र वक्ष्य" माणस्वरूपाः पर्याप्तयो विद्यन्ते येषां ते पर्याप्ताः, 'अभ्रादिभ्यः' इतिमत्वर्थीयो - प्रत्ययः, पर्याप्ता एव पर्याप्तकाः, ते च ते सूक्ष्मपृथिवीकायिकाचेति पर्याप्तकसूक्ष्मपृथिवीकायिकाः, चकारेण लब्धपर्याप्तकरणपर्याप्तरूपस्वगत भेदद्वयं सूच्यते, ये तु स्वयोग्य पर्याप्तिपरिसमाप्तिविकलास्ते अपर्याप्ताः, अपर्याप्ताश्च ते सूक्ष्मपृथिवीकायिकाचेति अपर्याप्तसूक्ष्मपृथिवीकायिकाः, द्वितीयचकारेण करणलब्धि निबन्धन स्वगतभेदद्वयं सूच्यन्ते, तथाहि - द्विविधाः अपर्याप्ताः सूक्ष्मपृथिवीकायिकाः - लब्ध्या करणैश्च तत्र ये अपर्याप्तका एव सन्तो म्रियन्ते ते लब्धपर्याप्तकाः, ये तु करणानि - शरीरेन्द्रियादीनि न सम्प्रति निर्वर्तयन्ति, अपि तु अवंपर्याप्तियों का स्वरूप आगे कहा जाएगा । वे पर्याप्तियां जिनकी पूर्ण. हो चुकी हाँ वे पर्याप्त कहलाते हैं । यहां 'अभ्रादिभ्य' इस सूत्र से मतुप् अर्थ में 'अ' प्रत्यय हुआ है । पर्याप्त को ही पर्याप्तक कहते' हैं। यहां भी जो 'य' अव्यय का प्रयोग किया है, वह पर्याप्त के लब्धिपर्याप्त और करणपर्याप्त, इन भेदों को सूचित करता है । जो जीव अपने योग्य पर्याप्तियां पूरी न कर चुके हों वे अपर्याप्त कहलाते हैं । ऐसे सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीव अपर्याप्त सूक्ष्मपृथिवीकायिक कहे गए हैं। यहां भी 'य' अव्यय का प्रयोग इस बात का सूचक है कि अपर्याप्त भी दो प्रकार के होते हैं-लब्धि से अपर्याप्त और करण से अपर्याप्त । जो जीव अपर्याप्त रह कर ही मर जाते हैं वे लब्धि अपर्याप्त हैं। जिनकी पर्याप्तियां अभी पूरी न हुई हैं किन्तु पूरी होंगी वे करण - अपर्याप्त कहलाते हैं ।
સ્વરૂપ આગળ કહેવામાં આવશે તે પર્યાપ્તિએ (જેએની પૂર્ણ થયેલ છે) તેઓ पर्याप्त अहेवाय छे. अड्डयां (अभ्रादिम्य ) से सूत्रथी ( मतुप् ) अर्थभां अप्रत्य થયા છે. પર્યંમને જ પર્યાપ્તક કહે છે. અહીં પણ જે ચ' અવ્યયના પ્રયોગ કર્યાં છે તે પર્યંમના લબ્ધિપર્યાપ્ત, અને કરણપર્યાપ્ત એ ભેટ્ઠાનું સૂચન કરે છે, જે જીવા પાતાને ચાગ્ય પર્યાપ્તિને પુરી ન કરી ચુકયા હેાય તેએ અપર્યાપ્ત કહેવાય છે.
આવા સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક જીવાને અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક કહેલા છે. અહીં પણ (ચ) અવ્યયને પ્રયાગ એ વાતનેા સૂચક છે કે અપર્યાસ પણ એ પ્રકારના હાય લબ્ધિથી અપર્યાપ્ત અને કરણથી અપર્યાપ્ત જે જીવેા અપર્યાપ્ત રહીને જ મરી જાય છે તેએ લબ્ધિ અપર્યાપ્ત છે.