________________
प्रज्ञापनासूत्रे
--
टीका - अथ पञ्चेन्द्रियसंसारसमापन्न जीवप्रज्ञापनां प्ररूपयितुमाह = ' से कि तं पंचेदियसंसारसमाम्नजीवपम्भवणा' - 'अथ 'किं तं' - का सा - कतिविधा 'पंचे'दियसंसारस मावन जीव पण्णवणा' - पञ्चेन्द्रियसंसारसमापन जीवप्रज्ञापना प्रज्ञता ? भगवानाह - 'पंचिदिय संसार समावन्न जीवपण्णवणा' - पञ्चेन्द्रिय संसारसमापन्नजीवप्रज्ञपना ' चउव्विा' - चतुर्विधा - चतुष्प्रकारा 'पण्णत्ता' - प्रज्ञप्ता, 'तं जहा ' तद्यथा - 'नेरइय पंचिदियसंसार समावन्न जीवपन्नवणा' - नैरयिक पञ्चेन्द्रियसंसारसमापन - जीव प्रज्ञापना, 'तिक्खिजोणिय पंचिदियसंसार समावण्णजीवपण्णवणा' - तैर्यग्योनिकपञ्चेन्द्रियसंसारसमापन्न जीवप्रज्ञापना, 'मणुस्स पंचिदियसंसारसमावनजीव पण्णवणा' - मुनुष्य पञ्चेन्द्रिय संसारसमापन्न जीवप्रज्ञापना 'देवपंचिंदियसंसारसमान्नजीवपण्णवणा' देवपञ्चेन्द्रियसं सारसमापन्न जीवप्रज्ञापना चेति, तत्र नैरिकादि पदव्युत्पत्तयस्तु-अयम्- इष्टफलं कर्म, निर्गतम् अयं येभ्य स्ते निरया:- नरकावासास्तेषु भवा नैरयिका स्ते च पञ्चेन्द्रिय संसारसमापन्न जीवा(मणुस्स पंचिदिय०) मनुष्य पंचेन्द्रियों की प्ररूपणा (देव०) देव पंचेन्द्रियों की प्रज्ञापना ||२८||
टीकार्थ - अब पंचेन्द्रिय संसारसमापन्न जीवों की प्ररूपणा करते । वह इस प्रकार है - पंचेन्द्रिय संसारसमापन्न जीवों की प्रज्ञापना कितने प्रकार की है ? भगवान् ने उत्तर दिया- पंचेन्द्रिय संसारसमापन्न जीवों की प्रज्ञापना चार प्रकार की है - (१) नैरयिक पंचेन्द्रिय संसारसमापन्न जीव प्रज्ञापना (२) तिच पंचेन्द्रिय संसारसमापन्न जीव प्रज्ञापना (३) मनुष्य पंचेन्द्रिय संसारसमापन्न जीव प्रज्ञापना और (४) देव पंचेन्द्रिय संसारसमापन्न जीव प्रज्ञापना ।
३६०
-
'नैरयिक' शब्द की व्युत्पत्ति इस प्रकार है - 'निर' अर्थात् हृटगया, ''अय' अर्थात् इष्टफल देने वाला (शुभ) कर्म, इस प्रकार जिनसे शुभ जोणिय ० ) तिर्यग्य यथेन्द्रियोनी अज्ञापना (मगुस्स पंचेदिय०) मनुष्य पथे न्द्रियोनी अश्या (देव०) हेव पयेन्द्रियोनी अज्ञायना ॥ सू. २८ ॥ ટીકા હવે પંચેન્દ્રિય સંસાર સમાપન્ન જીવાની પ્રરૂપણા કરે છે તે આ રીતે છે–૫ ચેન્દ્રિય સંસાર સમાપન્ન જીવેાની પ્રજ્ઞાપના કેટલા પ્રકારની છે ?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે–૫ ચેન્દ્રિય સ સાર સમાપન્ન જીવેાની પ્રજ્ઞા પના ચાર પ્રકારની છે
S
(૧) નારયિક ૫ ચેન્દ્રિય સંસાર સમાપન્ન વેાની પ્રજ્ઞાપના (૨) તિય ચ પંચેન્દ્રિય સંસાર સમાપન્ન જીવેાની પ્રજ્ઞાપના (૩) મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય સ ́સાર સમાપન્ન જીવ પ્રજ્ઞાપના (૪) દેવ પંચેન્દ્રિય સ`સાર સમાપન્ન જીવ પ્રજ્ઞાપના
१