________________
४९२
प्रशापनासूत्रे दर्शनार्याच, तत्र अनयमलगगे द्वयादिसमये गाना उपशान्तरूपायवीतरागदर्शनायी इत्यर्थः, 'अहवा'-अथवा-'चरिमसमयउवसंतफसायवीयरायदंसणारिया य'-चरमसमयोपशान्तरूपायवीतरागदर्शनार्याश्च, ये तेपामेवोपशान्तकपायखादीनां विशेषाणामन्यसमये वर्तते ते चरमसमया इत्यर्थः, 'अवरिमसमय उपसंतकसायवीयरायदसणारिया य-अचरमसमयोपशान्तकपायवीतरागदर्शनायो वेति, ये ततः प्राय् द्विचरमत्रिचरमचतुःपञ्चचरभादिपु समयेपु वर्तन्ते ते अचरमरामगा इत्याद्यर्थः कर्तव्यः। अथ क्षीणकपायवीतरागदर्शनार्यान् प्ररूपयितुमाह-रो कि तं खीणकसायवीयरायदंसणारिया -अथ के ते, कतिविधा इत्यर्थः क्षीणकपायवीतरागदर्शनार्याः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह-'खीणकसा. यवीयरायदंगणा रिया दुविहा पणत्ता'-क्षीणकपायवीतरागदर्शनार्या द्विविधाः वर्ती । उपशान्तकपायवीतराग अवस्था में अर्थात् ग्यारहवें गुणस्थान में पहुंचे जिन्हें पहला ही समय है, वे प्रथमरामयवर्ती उपशान्त कषाय वीतराग कहलाते हैं और जिन्हें उस अवस्था में पहुंचे एक समय से अधिक हो गया हो वे अप्रथम समयवर्ती उपशान्त कपायवीतराग कहलाते हैं। इस प्रकार स्वामियों के भेद से यहां दर्शन के भेद बतलाए गए हैं।आगे भी इसी प्रकार समझ लेना चाहिए।
उपशान्त कषाय वीतरागदर्शनार्य के दूसरे प्रकार से भी दो भेद हैं, यथा-चरसमयवर्ती और अचरमसलयवर्ती। इनके दर्शन भी दो प्रकार के हैं और इसी कारण इनके निमित्त से आर्यत्व भी दो प्रकार का है।
अब क्षीणकषाय वीतरागदर्शनार्य की प्ररूपणा करते हैं । क्षीणकषाय वीतरागदर्शनार्य कितने प्रकार के होते हैं ? भगवान ने उत्तर યારમા ગુણસ્થાનમાં પહોચ્યાને જેમને પ્રથમજ સમય છે, તેઓ પ્રથમ સમય વતી ઉપશાન કષાય વીતરાગ કહેવાય છે. અને જેમને તે અવસ્થામાં પહોંચે એક સમયથી અધિક સમય થઈ ગયું હોય તેઓ અપ્રથમ સમયવતી ઉપશાન્ત કષાય વીતરાગ કહેવાય છે. આ પ્રકારે સ્વામિના ભેદથી અહીં દર્શનના દ બતાવ્યા છે. આગળ પણ એ રીતે સમજી લેવું જોઈએ.
ઉપશાન્ત કપાય વીતરાગ દર્શનાર્યના બીજા પ્રકારે પણ બે ભેદ છે-જેમકે ચરમ સમયવર્તી અને અચરમ સમયવતી. તેમના દર્શન પણ બે પ્રકારના છે. અને તે કારણે તેમના નિમિતે આર્થવ પણ બે પ્રકારના છે,
હવે ક્ષીણ કષાય વીતરાગ દર્શનાર્યની પ્રરૂપણ કરે છે
ક્ષણ કષાય વીતરાગ દર્શનાર્શ કેટલા પ્રકારના છે? ”, શ્રી ભગવાને ઉત્તર આપે–એ પણ બે પ્રકારના છે જેમકે છદ્મસ્થ
