________________
प्रमेयबोधिनी टीका द्वि. पद २ सू.७ ३रयिकाणां स्थानानि ___ ११७ नैरयिका वर्तन्ते 'एत्थणं बहवे नेरइया परिवसंति' - अत्र खलु पूर्वोक्तस्थानेषु. बयो नैरयिकाः परिवसन्ति, ते नैर यिकाः 'काला'-कृष्णाः 'कालोमासा'-कालावभासोः, कालः,-कृष्णः, अवभासः-प्रभाविनिर्गमो येभ्यस्ते कालावभासाः कृष्णकान्तिपटलोपचिता इत्यर्थः' अत एव 'गंभीरलोमहरिसा'-गंभीरलोमहर्षा:गम्भीरः-अतीवोत्कटो लोमहर्षी-रोमाञ्चोद्गमो भयवशायेभ्यस्ते गम्भीरलोमहर्पाः, तथ चा तादृशाः कृष्णाः कृष्णावभासा भवन्ति यद्दर्शनमात्रेऽपि शेपना
रक जन्तूनां भयसंपादनेन पराकाष्ठां लोमहर्षमुत्पादयन्ति इत्याशयः, अत एव ___ 'भीमा' भीमाः-भयानकाः, भयानकलादेव 'उत्तासणगा'-उत्वासनका:-उत्त्रा
स्यन्ते-उद्वेज्यन्ते शेपनारक-जन्तवो यैस्ते उबासनास्तएवोत्त्रासनकाः, किमधिकेन ? 'परमकण्हा'-परमकृष्णाः यतः परं न किमपि कृष्णमस्ति भयानकं ताहशकृष्णाः सर्वातिशायि कृष्णवणी इत्यर्थः, 'वन्नेणं पण्णत्ता-वर्णेन-वर्णमाश्रित्य वर्णापेक्षया प्रज्ञप्ताः-प्ररूपिताः सन्ति मया महावीरेण शेपैश्च तीर्थशिः 'सभगाउसो !' भोश्रमणायुष्मन् ! 'ते णं तत्थ निच्चं भीता'-ते खलु नैरयिकाः तत्रके असंख्यातवें भाग में पर्याप्त एवं अपर्याप्त नारक रहते हैं। वे नारक काले होते हैं । उनके शरीर से काली आमा निकलती है-वे काली आमा वाले होते हैं। उनको देखने मात्र से भय के कारण रोमांच हो आता है, अर्थात् वे दूसरे नारकों को पराकाष्टा का भय उत्पन्न करके रोमांच खडा कर देते हैं। इसी कारण वे भयानक होते हैं और भयानक होने के कारण अन्य नारकों को त्रास उत्पन्न करते हैं। अधिक क्या कहा जाय, वे वर्ण से परमकृष्ण होते है। 'परमकृष्ण' का तात्पर्य यह कि उनके समान दूसरी कोई काली वस्तु ही नहीं है, उनका कालापन सर्वोत्कृष्ट होता है। हे आयुष्मन् श्रयण, नारकावास और नारक सभी तीर्थकसे हास इस प्रकार के कहे गए हैं। ભાગમાં પર્યાપ્ત તેમજ અપર્યાપ્ત નારક રહે છે. તે નારકે કાળાં હોય છે તેમના શરીરમાથી કાળી આભ નિકળે છે. તેઓ કાળી આભા વાળા હોય છે. તેમને જોવા માત્રથી ભયના કારણે માચ થઈ આવે છે. અર્થાત્ તેઓ બીજા નારકોને પરાકાષ્ઠાનો ભય ઉત્પન્ન કરીને રોમાંચ ખડાં કરી છે. એ કારણે તેઓ ભયા નક છે. અને ભયાનક હેવાના કારણે અન્ય નારકેને ત્રાસ ઉત્પન્ન કરે છે. વિશેષ શું કહેવું, તેઓ વર્ણથી પરમ કૃષ્ણ હોય છે. પરમ કૃષ્ણનું તાત્પર્ય આ છે કે તેમના સરખી બીજી કોઈ ડાળી વસ્તુ જ નથી હોતી, તેમનું કાળા પણું સર્વેકૃષ્ટ હોય છે. તે આયુષ્યમન શ્રમણ ! નારકાવાસ અને બધા નારક તીર્થકરે દ્વારા આ પ્રકારના કહેવાયા છે.
प्र० ७८
