________________
टीका प्र. पद ? सू ३० सदस्वरूपनिरूपणम्
४२७
येषां ते अकर्मभूताः, त एव अकर्मभूमकाः, अथान्तरद्वीपपदव्युत्पत्तिमाह- अन्तरे लवण समुद्रस्य मध्ये द्वीपा :- अन्तरद्वीपाः, अन्तरशन्दस्य मध्यवाचिलात् तद्गता मनुष्याः - अन्तरद्वीपकाः, अथ सन्निहितत्वात्- 'अस्ति पश्चानुपूर्वी' इतिन्यायाद् वा प्रथमतोऽन्तरद्वीपगान् प्ररूपयति- 'से किं तं अंतरदीवगा' 'से' अथ 'किं तं' के ते - कतिविधाः, अन्तरद्वीपमा मनुष्याः प्रज्ञप्ताः ? गगनाद - 'अंतरदीवगा अट्ठावीसविहा पण्णत्ता' अन्तरद्वीपगा मनुष्याः, अष्टाविंशतिविवा:- अष्टाविंशतिप्रकारकाः मनुष्याः प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा' तथा 'एगोरुया' एकोरुहाः, १ ' आहासिया'अभासिकाः२, 'वेसाणिया' वैपाणिकाः ३, 'गंगोला' नाङ्गोलिकाः ४, 'हयकन्ना' - हयकर्णाः ५, 'गयकण्णा' - गजकर्णाः ६, 'गोकन्ना' - गोकर्णाः ७, 'सक्कु - किन्ना' शकुलकर्णाः ८, 'अयं समुद्दा' - आदर्श मुखाः ९, 'ढ' मेण्ट
प्रयोग होने से यहाँ 'अच्' प्रत्यय हो गया है। कर्मभूम ही कर्मभूमक कहलाते हैं। जिन मनुष्यों की भूमि पूर्वोक्त कर्मों से रहित हो वे
कर्मभूम कहे गए हैं । लवण समुद्र के अन्तर (अन्दर ) जो द्वीप हैं, वे अन्तर दीप कहलाते हैं । यहां अन्तर शब्द मध्य का वाचक है । उन अन्तर द्वीपों में रहने वाले मनुष्य अन्तरद्वीपक कहलाते हैं ।
सन्निहित होने के कारण अथवा पञ्चानुपूर्वी भी एक आनुपूर्वी है, सर्वप्रथम अन्त में परिगणित अन्तरद्रीपण मनुष्यों की प्ररूपणा करते हैं । प्रश्न किया गया कि अन्तरदीपण मनुष्य कितने प्रकार के हैं ? भगवान् उत्तर देते हैं- अन्तरद्वीपण मनुष्य अड्डाइस प्रकार के हैं । वे इस प्रकार हैं - १ एकोरुक २ आभासिक ३ वैषाणिक ४ नांगोलिक
ક હેતુ છે. જે ક`ભૂમિ (પ્રધાન) મા રહે છે અથવા તે જન્મે છે તે मनुष्यो 'मुर्मभूम' अडेवाय छे. मार्प प्रयोग होवाथी आडि' 'अच्' प्रत्यय થયેલા છે, કભૂમિજ કભૂમક કહેવાય છે. જે માણસાની ભૂમિ પૂર્વોક્ત કર્મોથી રહિત હાય તે અક ભ્રમક કહેવાય છે. લવણુસમુદ્રના મધ્યે (અંદર) જે દ્વીપ છે. તેઓ અંતર દ્વીપ કહેવાય છે. આ જગ્યાએ અંતર શબ્દ મધ્યના વાચક છે. આ અંતર દ્વીપમાં રહેનારા મનુષ્ય અંતર દ્વીપક કહેવાય છે. સન્નિહિત હાવાને કારણે અથવા પશ્ચાતુપૂર્વી પણ એક આનુપૂર્વી છે સર્વ પ્રથમ અન્તમા પરિગણિત અન્તર દ્વીપગ મનુષ્યની પ્રરૂપણા કરતા કહે છે પ્રશ્ન કરાયેાકે અન્તદ્વીપગ મનુષ્ય કેટલા પ્રકારના કહેલાં છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે અન્તકી પગ મનુષ્ય અઠયાવીસ પ્રકારના છે. તેઓ આ પ્રકારે છે
(१) से४।३४ (२) यालापि४ (3) वैपाणिङ (४) नांगलिक सांगूसिङ (4)
