________________
प्रबोधिनी टीका प्र. पद १ सू.३६ समेदमनुष्य स्वरूपनिरूपणम्
४२९
"
वगतानां वर्णनं क्रियते इह जम्बूद्वीपे भरतस्य दैमवतस्य च क्षेत्रस्य सीमाकारीभूमि निमग्न पञ्चविंशतियोजनो योजनशतोच्छ्रयपरिमाणो भरत क्षेत्रापेक्षया द्विगुणवर्णो विविधव विशिष्ट कान्तिमणि समुदायपरिवेष्टितोभयपार्श्वः, सर्वत्र तुल्यविस्तारः, गगनमण्डल चुम्निरत्नमयैका दशकूटोपशोभितो वज्रमयतनानामणि सुवर्णभूपितवटप्रान्तदश योजनावगाढ पूर्वपश्चिमयोजन सहस्राग्रामदक्षिणोत्तर पञ्च योजनविस्तारः पद्महृदशोभित मध्यभागः परितः कल्पपादपश्रेणिरमणीयः, पूर्वापरपर्यन्ताभ्यां लवगोदार्णवजलसंस्पर्शी हिमवान् नाम पर्वतो विलसति, नरय लवणोदार्णव जलसंस्पर्शादारभ्य पूर्वस्यां पथिमायाञ्च दिशि प्रत्येकं
5
योजन गहरा है और सौ योजन ऊंचा है । भरतक्षेत्र की अपेक्षा उनका दुगना विस्तार है । ममय चीनपह का उसका वर्ग है । उस दोनों का पार्श्वभाग विविधि वर्णों का कान्तिमान मणियों के समूह से मंडित हैं । उसका विस्तार ऊपर-नीचे सर्वत्र समान है । आकाशमण्डलको स्पर्श करने वाले ग्यारह रत्नमय कूटों से सुशोभित है । चज्रमय तल वाला, नाना प्रकार की मणियों एवं सुवर्ण से विभूषित तट प्रान्त वाला, एवं दश योजन का अवगाह वाला है । पूर्व और पश्चिम में हजार योजन लम्बा और दक्षिण-उत्तर में पांच योजन विस्तार वाला है । उसके मध्यभाग में पद्म नामक हद है । चारों ओर कल्पवृक्षों की कतार से अतिशय कमनीय है । अपने पूर्व और पश्चिम छोरों से लवण समुद्र के जल को स्पर्श करता है । लवणसमुद्र के जल का जहां स्पर्श होता है, वहां से आरंभ करके पूर्व और पश्चिम दिशा में
સો ચાજન ઊંચા છે ભરતક્ષેત્રની અપેક્ષાએ તેના એત્રણે વિસ્તાર છે. સુણ્યુક્ત ચીન ટ્ટ સરખા તેને રગ છે. તેના બન્ને પડખએ જાત જાતના રંગવાળા કાન્તિમાન મણિયાના સમૂહથી મંડિત છે.
તેના વિસ્તાર ઊપર નીચે સત્ર સમાન છે. ગગન ચુમ્મી અગીયાર રત્નમય ફૂટ (શિખર) થી સુશાણિત છે. વમયતલવાળા, નાના પ્રકારની મણિયા અને સુવણ થી વિભૂષિત તટપ્રાન્તવાળા અને દશ યેાજનના અવગાહ વાળે છે.
પૂર્વ અને પશ્ચિમમા હાર ચૈાજન લાંબે અને ઉત્તર દક્ષિણમા પાંચ ચેાજનના વિસ્તારવાળેા છે. એના મધ્યભાગમાં પદ્મ નામનું હદ છે. ચારે માજી કલ્પવૃક્ષાની પક્તિઓથી અતિશય કમનીય છે. પેાતાના પૂર્વ અને પશ્ચિમ છેડાએથી લવણુ સમુદ્રના જળને સ્પર્શી કરે છે. લવણુ સમુદ્રનાં જળના જ્યાં સ્પ થાય છે, ત્યાંથી શરૂઆત કરીને પૂર્વ અને પશ્ચિમ દિશામા એ પ્રદેશ છે.
