________________
प्रमेयवोधिनी टीका प्र. पद १ सू.१९ सभेवनस्पतिकायिकनिरूपणम् २८९ __ अथोक्तानुतार्थसंग्रहणार्थमाह--"माणाशिहसंठाणा रुस्लाण' नानाविध संस्थानानि-नानाविध-अनेकप्रकारकं संस्थान-संस्थितियेषां तानि नानाविधसंस्थानानि वृक्षाणां भवन्ति, वृक्षग्रहणयान गुच्छगुल्मादीनामपि उपलक्ष अबसेयम्, “एगजीविया प्रत्ता'-एकजीमशानि-एक जीवाधिष्ठानानि पत्राणि भवन्ति, संधा वि एगजीवा' स्कन्धा अपि, एकजीवना:-क जीवाविष्ठाना भवन्ति, केपां वृक्षाणानित्याह-'तालसरलपालिएरोणं ४०' तालशरलनालिकरीणां वृक्षाणां पत्राणि एक जीवाधिष्ठितानि, स्कन्धाश्च एकजीवाधिष्ठिता भवन्तीत्याशयः किन्त्वत्र तालसरलनालिकेरी ग्रहणमुपलक्षणं बोध्यम्, तेनान्येषामपि यथाऽऽगममेकजीवाधिष्ठानत्वं एकन्धस्यावसेयम्, अन्येषान्तु स्कन्धाः प्रत्येक्रमसंख्यक प्रत्येकशरीरजीवात्मका इति सामान् अतिपतव्यम्, 'वंश वि असंखेय। अब उक्त और अनुक्त अर्थ के संग्रह के लिए शालार कहते हैं
वृक्षों की आकृतियां नाना प्रकार की होती हैं। यहां वृक्ष शब्द उपलक्षण है, अतएव उसले शुच्छ गुल्ल आदि का भी ग्रहण समझ लेना चाहिए । इनके पत्ते एक जीपक अर्थात् एक जीव से अधिष्ठित होते हैं। इनके स्कंध भी एक जीव वाले होते हैं । किन वृक्षों के पत्ते और स्कंध एक जीव वाले होते हैं ? इसका उत्तर है-ताल, सरल और नालिकेरी वृक्षों के । किन्तु इन वृक्षों का ग्रहण यहां उपलक्षण ही समझना चाहिए । अतएव अन्य वृक्षों के स्कंध भी आगमानुसार एकजीव वाले समझ लेने चाहिए। किन्हीं-किन्ही पक्षों के स्कंध असंख्यजीवात्मक भी होते हैं, क्यों कि पहले कहा जाचुका है-'खंधावि असंखेयजीविया' अर्थात् स्कन्ध भी असंख्यात जीवों वाले होते हैं।
હવે ઉપસ હાર કરતા કહે છે. આ કુહણની પ્રરૂપણ કરાઈ છે. હવે ઉક્ત અને અનુક્ત અર્થના સ ગ્રહને માટે શાસ્ત્રકાર કહે છે
વૃક્ષની આકૃતિઓ નાના પ્રકારની બને છે. અહી વૃક્ષ શબ્દ ઉપલક્ષણ છે, તેથી તેનાથી ગુચ્છ, ગુલ્મ વિગેરેના ગ્રહણને સમજી લેવું જોઈએ તેમના પાદડાં એક જીવક અર્થાત્ એક જીવથી વ્યાપ્ત હોય છે. તેના ક ધ પણ એક જીવવાળા હોય છે.
કયા વૃક્ષના પાન અને સ્કન્ધ એક જીવ વાળા હોય છે તેનો ઉત્તર છે–તાલ સરલ, અને નાળીએરી વૃક્ષેના. પરંતુ આ વૃનું ગ્રહણ અહીં ઉપલક્ષણજ સમજવું જોઈએ. તેથીજ બીજા વૃક્ષેના રફ પણ આગમાનુસાર એક જીવ વાળા સમજવા જોઈએ. કેઈ કેઈ ના રકલ્પ અસ ખ્યાત છવા म४ या डाय छे. भ पता वायु छ (संधा दि असंख्य जीविया) અર્થાત્ સ્કંધ પણ અસ ખ્યાત જે વાળા હોય છે.
प्र० ३७
