________________
प्रज्ञापनासूत्रे
टीका=अथ जीवप्रज्ञापनां प्ररूपयितुमाह- 'से किं तं जीव पण्णवणा ?' 'से' अथ 'किं तं' - का सा 'जीवपण्णवणा' जीवप्रज्ञापना वर्त्तते ? जीवप्रज्ञापना कतिविधा प्रज्ञप्ता इति प्रश्नाशयः । भगवानाह - 'जीव पण्णवणा दुविहा पण्णत्ता' जीवप्रज्ञापनाद्विविधा प्रज्ञप्ता 'तं जहा - संसारसमावण्ण जीवपन्नवणा य, असंसारसमावण्णजीवपन्नवणाय' तद्यथा - संसारसमापन्न जीवप्रज्ञापना च, असंसारसमापण्णजीवप्रज्ञापना च, तत्र संसरणं संसार:- नरामर तिर्यगू नरक चतुर्गतिरूप भ्रमण लक्षणः तं सम्यक्तया एकीभावेन आपन्नाः - संसारसमापनकाः, संसारान्तर्वर्तिनः, तेच ते जीवाश्च तेषां प्रज्ञापना संसारसमापन्नजीवप्रज्ञापना चेत्यर्थः, न संसारोऽसंसारोऽपवर्गस्तं समापन्ना, असंसारसमापन्ना, मुक्ता इत्यर्थः, ते च ते जीवाश्र तेषां प्रज्ञापना असंसारसमापन्नजीवप्रज्ञापना, अत्र उभयोरेव प्रधानता प्रख्यापनार्थ चकार द्वयमव सेयम् ॥ १०॥
•
१६६
वनजीव पन्नवणा) मुक्त जीवों की प्ररूपणा (य) और ॥ १० ॥
टीकार्थ-अब जीवप्रज्ञापना का प्ररूपण करने के लिए कहते जीवप्रज्ञापना क्या है, अर्थात् जीवप्रज्ञापना कितने प्रकार की है ? भगवान् ने इस प्रश्न का उत्तर दिया- जीवप्रज्ञापना दो प्रकार की हैसंसारसमापन्न जीवों की प्ररूपणा और असंसार समापन्न (मुक्त) जीवों की प्ररूपणा ।
मनुष्य, देव, तिर्यच और नरक, इन चार गतियों में भ्रमण करना - संसरण करना - संसार कहलाता है । जो जीव संसार को प्राप्त वे संसार समापन्न जीव कहलाते हैं । असंसारसमापन का तात्पर्य मुक्त जीव है । उनकी प्रज्ञापना असंसारसमापन्नजीव प्रज्ञापना कहलाती है । दोनों ही प्रज्ञापनाएं प्रधान हैं, यह सूचित करने के लिए दो 'य (च)' का प्रयोग किया गया है ॥ १० ॥
ટીકા-હવે જીવ પ્રજ્ઞાપનાનુ પ્રરૂપણ કરવાને માટે કહે છે . જીત્ર પ્રજ્ઞપના શુ છે. અર્થાત્ જીવ પ્રજ્ઞાપના કેટલા પ્રકારની છે ?
શ્રીભગવાને આ પ્રશ્નને ઉત્તર દીધા-જીવ પ્રજ્ઞાપના એ પ્રકારની છે સ'સારી જીવાની પ્રરૂપણા અને અસ'સાર સમાપન્ન (મુક્ત) જીવાની પ્રરૂપણા. મનુષ્ય, દેવ, તિય` ચ અને નારક આ ચાર ગતિઓમા ભ્રમણ કરવુ તે સસાર કહેવાય છે. જે જીવેા સ સારને પામ્યા છે. તે સંસાર સમાપન્ન જીવ કહેવાય છે. અસ સાર સમાપનનુ તાત્પર્ય મુક્તજીવ છે. તેની પ્રજ્ઞાપના અસંસાર સમાપન્ન જીવ પ્રજ્ઞાપના કહેવાય છે. અન્ને પ્રજ્ઞાપનાએ મુખ્ય છે. ते सूपवाने भाटे (दय) मे 'च' शब्दना प्रयोग यो छे, ॥ सू. १० ॥
