Book Title: Pind Vishuddhi
Author(s): Kulchandrasuri, Punyaratnasuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004970/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinavallabhagaNivaryapraNItA zrIcandrasUrIzvarasandRbdhavRttisamalaGkRtA zrIpiNDavizuddhiH ( gurjarabhASAntara 'guNAnandIyavArttika' vibhUSitA) prakAzaka - divyadarzana TrasTa www.jalary org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvanabhAnusUri - janmazatAbdIvarSanimittaM prAbhRtam (vi.saM. 2067 caitra kRSNA 6) zrI jinavallabhagaNivaryapraNItA zrIcandrasUrIzvarasandRbdhavRttisamalaGkRtA zrIpiNDavizuddhiH ( gurjarabhASAntara 'guNAnandIyavArttika' vibhUSitA) * prerakAH * siddhAntadivAkara - AcAryadeva - zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarAH * saMzodhakAH * vairAgyavAridhi-AcAryadeva-zrImadvijaya- kulacandrasUrIzvarA vardhamAnataponidhi-AcAryadeva- zrImadvijaya- puNyaratnasUrIzvarAzca * vArttikakAraH * nyAyavizArada-vardhamAnataponidhi- AcAryadeva- zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarANAM ziSyANuH munikulabhAnuvijayaH * prakAzakaH * divyadarzana TrasTa 39, kalikuMDa sosAyaTI, kalikuMDa cAra rAstA, kalikuMDa - dholakA (jilA. amadAbAda.) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama AvRti * * vi.saM.2066 - prakAzana tithi cai.va.6 sva. pUjyapAda AcAryadevazrI vijaya bhuvanabhAnusUri ma.sA. janma zatAbdI prAraMbha divasa. prApti sthAna : prakAzaka - divyadarzana TrasTa, dhoLakA. mudraka H zrI pArzva kompyuTarsa 58, * sarva hakka zramaNapradhAna zrI jaina saMghane AdhIna - paTela sosAyaTI, javAhara coka, maNinagara, amadAvAda-8. phona : 25460295. graMthAnukrama 'masthaLa vaMddAnI..... vaMnA...... namAra' AtmazuddhinuM bhavya rasAyaNa piNDavizuddhi hAtha pakaDyo... uddhAra karyo sUri jayaghoSano jayaghoSa thAo. - viSayAnukramaNikA zrI piMDavizuddhi graMtha pariziSTa 1 thI 5 1000 nakala 0 250 rU|. mUlya 3 4-5 6-7 8-9 10-30 1-437 .441-451 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAhArI bhuvanabhAnuzAM , nanAM ajavALAM payago sudhI jhaLahA * * - 3 0 - je kRpALue maathaa guqnmaa nihiy'aanaa amIchAMTaNA karIne jIvanane navapallavita karyuM che evA paramAdhyapAda, bhavodavitA2ka, vardhamAna taponidhi,nyAyavizAra gurava, mAyArthazrI. vinaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja sAhebanA janma zatAbdI nimitte emanA karakamaLomAM A grantha sAdara samarpaNa karatA atyaMta harSanI lAgaNI anubhavuM chuM. hajI (SB gurubhuvanabhAnusUrIzvarapAda pAreNa - muni kulabhAnuvijaya [ SITY che de Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mozrI.nI. prebhANa preragAthI. mA gura bhASAMtara zaya, manyu te. parabha pUzya suviMzAta. gathchAdhipati, siddhAMtahivAra mAthArthava. zrIbhaddhipatha pathadhoSasUrIzvara mahArASa bhAlebhano AzIka pUEA farurat FM THAT HOdaimurt janigam TRAY4jn dr nsnaturning438 09415 F an AUTH 1 034110451 m 2445217 2061001 4270 20041520 20 7241 204760 21 MI 22008 21 257/5Agl fari/ Hiccand (2.84 52 thirwaint 4711 Sid onr - 206 2074 suLA Man kula 142412043 689 HRs.vas li. 40/4674T11 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( "masthaDUI dvAmI..... vaMnA ...... nama :') saMyamIonA upakArArthe piNDaniryuktimAMthI sAroddhAra karIne A piDavizuddhi zAstra racanArA pUjya munirAjazrI jinavallabha gaNivarya, piNDavizuddhi zAstra para TIkA lakhanArA pUjya AcAryazrI candrasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA zrI caraNomAM bhAvabharI vaMdanAvalI. * divyAziSa sugRhitanAmadheya, saccAritra cuDAmaNi, siddhAMta mahodadhi paramagurUdeva pUjyapAda AcAryazrI vijaya premasUrIzvarajI mahArAja sAheba bhavodadhitAraka, vardhamAna taponidhi, nyAyavizArada, sakalasaMgha hitaciMtaka gurUdeva AcAryazrI vijaya bhuvanabhAnu sUrIzvarajI mahArAja sAheba mArA AdyopakArI, jinavacanamarmajJa, adhyApana kuzala, vidvarya AcArya bhagavaMtazrI vijaya guNAnaMda sUrIzvarajI mahArAja sAhebanA punita pAdAravidamAM bhAvabhInI vaMdanAvalI. jeozrInI punita prareNAthI A gujarAtI bhASAMtara - "zrI guNAnaMdIyam vArtikaM lakhAyuM te paramapUjya suvizAla gacchAdhipati, siddhAMtadivAkara, saMvignagItArtha, 45 AgamonI mobAIla lAIbrerI samAna, AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrizvarajI mahArAja sAhebanA caraNomAM bhaktisabhara vaMdanAvalI. gujarAtI bhASAMtara "zrI guNAnaMdIyama vArtika'ne Amula-cula saMzodhana karI ApanAra parama pUjya vairAgyavAridhi, sUripremanA aMtima ziSyaratna AcAryazrI vijaya kulacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAheba tathA parama pUjya vardhamAna taponidhi, saMyamaikalakSI, vidvadharma AcAryazrI vijaya puNyaratnasUrIzvarajI mahArAjanA pavitra caraNomAM nata mastake vaMdanAvalI. piNDavizuddhinuM koSTaka - Char banAvanAra tArkika ziromaNi pUjya AcArya devazrI | vijaya jayasuMdarasUrIzvarajI mahArAja sAheba. mULagAthAnI saMskRta chAyA racavA jemanI amUlya preraNA maLI evA pravacanapaTu, vardhamAnatapa 100 oLInA ArAdhaka gurubaMdhu paramapUjya paMnyAsa pravarazrI bhuvanasuMdaravijayajI mahArAja sAheba tathA, Adyatta prathama mupha joI ApanAra vidvAna pravacanakAra paramapUjya paMnyAsa pravarazrI hIracandravijayajI mahArAja sAheba tathA, saMpUrNa granthamAM viSayavAra mathALuM bAMdhavA sUcana karanArA paramapUjya vikadharya, vardhamAna tapa 100 oLI ArAdhaka gaNivarya zrI yazovijayajI mahArAja sAhebanA caraNe zataza- vaMdanAvalI. * anumodanA .. dvitIya-tRtIya prapha joI ApanAra vidvAna saMyamI munirAjazrI rAjahaMsavijayajI tathA munirAjazrI anaMtasuMdaravijayajI tathA, piNDavizuddhimAM Avela daSTAMtono cArTa banAvanAra ane piNDaniryuktino cArTa banAvanAra munirAjazrI cAritraratnavijayajInI bhUri bhUri anumodanA. pU.paMnyAsapravarazrI mAnavijayajI gaNivarya likhita "piNDavizuddhi bhAvAnuvAda' pratamAMthI, piNDavizuddhinI mULa gAthAono zabdArtha sAbhAra lIdhela che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 * AtmazuddhinuM bhavya rasAyaNa piNDavizuddhi (paramapUjya tArkika ziromaNi AcAryazrI vijaya jayasuMdara sUrIzvarajI mahArAja sAheba) adbhuta anokhuM A jainazAsana. ajAyabI jevA enA sAdhu-sAdhvIo. kahevAya bhikSuka, bhikSAcaryAthI peTa bharanArA, paNa ema kahI zakAya ke teo bhIkha maMgA nathI ja, paNa mahAn bhikSAyogIo che. hA, jinazAsane emanA mATe darzAvelI bhikSA e paNa eka mahAn yoga che, peTa bharavAno dhaMdho bilakula nahIM. vizvamAM eka mAtra jaina dharma evo che ke jeNe sarvazreSTha uccattama kakSAnI AhArasaMhitA (bhikSAcaryA)nI zodha karI che. evI uttama zodha ke jenA amalIkaraNathI bhikSu garva nahIM chatAMya jussAthI bolI zake vayaM ca vitti nagmAmAM na ya joDvadammad' ("ame AjIvikA calAvIe chIe, paNa koI (jIva)no upaghAta emAM thato nathI.") AvuM sarasa bhikSAsaMhitAnuM pratipAdana jinazAsana sivAya bIje kyAM maLe ?!! zrI dazavaikAlika sUtramAM piNDeSaNA adhyayana, AcArAMgasUtramAM paNa piNDeSaNA adhyayana, Avazyaka niryuktimAM ane bIjA aneka zAstromAM 'piNDavizuddhi viSayanI UMDANathI prarUpaNA thayelI che. piNDaniryuktizAstra paNa A viSayanI vistRta zikSA ApanAra che. kahevAya che ke 'anna evuM mana' anna eTale ahIM bhikSApiNDa. e jo azuddha hoya to mana paNa azuddha-apavitra-malIna rahyA kare - pachI damya vadhe eTale AcAra vizuddhinI TIkA-TIppaNa ane nizcaya nayanA AtmajJAnanI DAhI DAhI vAtonuM vatesara vadhI jAya. dambhapUrNa nizcayanA samarthanathI zithilAcAra vadhe - evA avasare zuddha saMyamanA khapI jIvo mUMjhAya - karamAya, evAne punaH zuddha saMyamamAM sthira karavAnI bhAvanA jAgI haze cAndra kulIna pU.zrI jinavallabha gaNivaranA haiyAmAM. te pUjyazrIe piNDesaNA-piNDaniryukti vagere aneka zAstragranthonuM manthana karIne 103 gAthAmAM je navanIta tAravyuM tenuM nAma 'piNDavizuddhi'prAkRtabhASAno grantha. emAM sArasaMgraha karIne gaveSaNAeSaNA (pa6 gAthA sudhI udgama-75 gAthA sudhI utpAda)mAM lAgatA 16 + 16 = 32 doSo, 92 gAthA sudhI grahaNaiSaNAnA 10 doSo ane (zeSa gAthAomAM) grAsaiSaNAnA pAMca doSonuM spaSTapaNe suMdara niMrUpaNa karAyuM che. A granthane, enA viSayane vadhu spaSTapaNe samajavA mATe cAkulIna pU.A.zrI candrasUrijIe vi.saM.1178 varSe saMskRtamAM suMdara TIkA (vivecana) racIne ghaNo ja upakAra karyo che. viSayane sArI rIte samajAvavA mATe aneka zAstrIya udAharaNo vistArathI raju karyA che. e rIte zrI pAdaliptasUri mahArAjanuM mantrapiNDadoSanA nirUpaNamAM vistRta udAharaNa raju karyuM che. guNonI prazaMsAmAM mahApuruSonA udAharaNo to apAtA ja AvyA che - paraMtu doSa sevanamAM paNa pU.pAdaliptasUri ma. pratye pUrNa bahumAna ane sadbhAvane akabaMdha rAkhIne mantrapiNDa doSanA nirUpaNamAM TIkAkAra maharSi jaNAve che. stya puLo rajJo siroveyaLovasame mattapALanA tiAmaLamettasajyeLa maMpiMDeLa gheva payaM' (pR.300 5.7) artha :- ahIM to (pAdaliptasUrijIe) rAjAnI zirovedanA zamAvyA bAda AhAra-pANIthI je paDilAbhyA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te svarUpe mAtra piNDa (doSa) prastuta che. AvI spaSTatA karavI te dUradarzitA - vicakSaNatAnI nizAnI che - jethI doSano dammI bacAva na hoI zake te phalita thAya che. te pU. pAdalipta su.ma.nA caritramAM bahu suMdara hRdayasparzI eka vAta karI che - jyAre mAnyakheTa nagarathI sUrijI bharUca tIrthe gaganagAminI pAdalepa vidyAthI vadhAre che - bharUcano rAjA AkarSAya che ane vinayathI pUche che ke kema ATalA samayathI padhAryA nathI ? tyAre sUrijI je javAba Ape che (pR.291 5.24) ke "ahIM vicaravAnI IcchA hovA chatAM mAnyakheTa nagarano jaina saMgha choDato nathI, amArA zAsanamAM saMgha (IcchAnuM) ullaMghana mahAdoSakArI jaNAvAyuM che." - A javAbathI zikhavA e maLe che ke jainazAsanamAM rAjA karatAM paNa zrIsaMghanuM viziSTa mahattva che. rAjA karatAM zrIsaMgha caDhiyAto che TIkAkAra maharSie chellI (103mI) gAthAnI vyAkhyAmAM gaNIpadano eka viziSTa artha karyo che - (pR.431 5.27) bhagavatIsUtranA yogohanathI prApta thato gaNizabda. Aje paNa A vyAkhyAnusAra zrI bhagavatIsUtranA joga karanArane ja gaNIpada enAyata karavAmAM Ave che. e ja 103mI mULa gAthAmAM je "macharA suyadarA' pado che. tenI TIkAmAM - zratadharo mATe "amatsara' vizeSaNa vAparavAnuM viziSTa prayojana darzAvatA sarasa khulAso Apyo che ke saMjvalana kaSAyanA udayathI viziSTajJAnIo (chamastho)ne paNa mAtsarya thavAno sambhava che. zrutadharo mATe khullaMkhullA AvuM to koNa lakhe ? paNa maharSio kyAreka hRdayanI vyathA A rIte vyakta karatA hoya che. vartamAnamAM sva.pUjyapAda gurUdevazrI bhuvanabhAnusu.ma.nI janmazatAbdI nimitte pU.gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasU.ma.sA.nI preraNAthI, teozrInA (sva.pUjyapAda gurUdevazrI bhuvanabhAnu sU.ma.nA) antima ziSyamuni kulabhAnu vijayajIe ghaNI mahenata karIne anuvAda taiyAra karI A granthanuM prakAzana karAvyuM che ane temanA anuvAdanuM parimArjana bahuzruta A.zrI kulacandra sUjI tathA A.zrIpuNyaratnasU.jIe karyuM che te hArdika svAgata ane dhanyavAdane pAtra che. le vijaya jayasuMdara sUri Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para hAtha pakaDyo. uddhAra karyo (pUjya gurudeva AcAryazrI vijaya bhuvanabhAnu-guNAnaMdasUrIzvarajInuM RNa smaraNa) saMsAranA cogAnamAM rakhaDato, kUTAto, bhaTakato, rajhaLato, rIbAto, athaDAto, TIcAto, Telle caDhato, ThebA khAto, eka jIvaDo eTale upamiti granthamAM zrI siddharSi gaNie varNavelo pelo rAMkaDo ke jene "huM koNa chuM ?" enI sUjhabujha paNa nahotI. eka dhanya divase-paLe vAtsalyanA mahAsAgara, kRpALu, karuNALu, nehALu, dayALu, mamatALu evA dharmabodhakaranI karuNAbhInI najara ati nikRSTa evA e rAMkaDA para paDI. asaMbaMdha bAMdhava evA emaNe rAMkaDAno uddhAra karavAnI nema lIdho. rAMkaDAno hAtha pakaDI lIdho. vAtsalyathI ene tvavarAvI dIdho. sanmArganA vAghA paherAvyA. re, sarvaviratino mAzuka banAvyo. koNa hatA e dharmabodhakara? e asahAyasahAya koNa ? e parama karuNAmUrti koNa ? jemanI yAdamAM deha romAMcita bane che. jeonA darzane AMkho pulakita bane che, jemanuM nAma raTatA vANI gadgad thAya che. evA svanoma dhanya e mahApurUSa hatA pUjyapAda gurudeva AcAryazrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA prathama AcArya-ziSya evA vidvadharma, adhyApana kuzala, jinavacana marmajJa AcArya bhagavaMta zrImad vijaya guNAnaMdasUrIzvarajI mahArAja sAheba ane pelo rAMkaDo eTale koNa ? huM pote ja. - pUjya AcAryazrIe saMsAranI asAratAnuM bhAna karAvyuM, vairAgya rasanuM pAna karAvyuM, AtmAnI guNa tejomayatA batAvI, karmonI bhayAnakatA samajAvI, potAnA apAra prema-vAtsalya snehathI mane tvavarAvI dIdho. sarva viratinI sanmukha karI dIdho. paNa phUTeluM nasIba mAruM ke acAnaka e karuNAmUrtie A jagatamAMthI ciravidAya lIdhI. madhadariye huM khevaiyA vinAno banI gayo. jIvanamAM ghora aMdhakAra chavAyo, huM dimuDha banI gayo. tyAM ja, aMdhakAramAM dIvo prakAzI uThyo, raNamAM mIThA pANInI paraba lAdhI, dariyAmAM nAva maLyuM, rogamAM vaidyarAja sAMpaDyA, bhaTakatA Azaro maLyo, duSkALamAM kalpataruM phaLyo. pUjyapAda virAgasamrATa, karUNApuMja, tyAgamUrti, sakalahitaciMtaka, nyAyavizArada, vardhamAna taponidhi AcArya bhagavaMta zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja sAhebe mane saMbhALI lIdho, jIvananI DUbatI naiyAnI ugArI lIdhI. mane dIkSA ApI, mane navuM jIvana ApyuM. o gurUdeva ! Apa guNa garima hatA. Ape ApanA jIvanakALamAM kevA jabaradasta guNo sAdhyA hatA. huM to kamanasIba ke vadhu varSa ApanA jIvananA guNa vaibhavane mANI na zakyo. paNa vaDilonA moDhe Apane ghaNA sAMbhaLyA che ane ApanI sAthenA mArA atyalpa sahavAsa daramyAna ApazrInA guNone ghaNIvAra nIhALyA che. mAruM mAthuM vAraMvAra jhUkI paDyuM che. eka ucca sAdhakanI adAe Apa mane dekhAyA cho. ApanA guNa khajAnAmAMthI mAtra jJAna guNanI vAta karIe to Ape e kSetre kamAla karI che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ape divase to apramattapaNe svAdhyAya yoga sAdhyo paNa rAteya cAMdanInA prakAzamAM lekhana karyuM che. divasanA zramanA thAkane mAtra eka jhokuM laIne utAryo che paNa rAte atyalpa nidrAthI zarIrane ArAma Apyo che. sthAnika sthiratAmAM sukhAsikA Asane besI kalAkonA pATho ApyA che. paNa vihAromAMya saMskRta AdinA pATha moDhe ApyA che. nAnA bALakane-munione rAga-rAgiNI sAthe navakAra mahAmaMtra Adi zIkhavADyA che. paNa nyAya jevA jaTila granthonI ati kaThina paMktione Dilute karIne bhaNanAranA gaLe saraLatAthI utArI dIdhA che. dIkSAnA zarUAtanA varSomAM karela gAthA-granyo cheka moTI uMmara sudhI yAda hatA. paNa jIvananA chellA varSomAMya gAthA gokhavAno ati vaMdanIya prayAsa karyo hato. o sUrideva ! mAruM zuM gajuM ke piNDavizuddhinuM bhASAMtara lakhuM? ApazrInA paTTadhara ratna pUjyapAda gacchAdhipati AcAryazrI vijaya jayaghoSasUrizvarajI mahArAja sAhebe A bhASAMtara lakhavA preraNA karI. ApazrInuM nAmasmaraNa karI, pUjya gacchAdhipatizrInA AzIrvAda laI lakhavAnuM cAlu karyuM. aneka mahAtmAonA sAtha-sahakArathI bhASAMtara pUrNa thayuM. dhanyatA anubhavuM chuM ke prabhu vacanono viniyoga karavAno avasara saMprApta thayo. bhavodadhitAraka gurudeva pUjyapAda AcArya zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja sAheba ! ApazrInI janmazatAbdIe A piNDavizuddhi bhASAMtara ApazrInA karakamaLomAM umaLakAbhera hRdaye samarpaNa mArA AghopakArI gurUdeva parama pUjya AcArya zrI vijaya guNAnaMdasUrizvarajI mahArAja sAheba! ApanA agaNita upakAronI smRtimAM A gujarAtI bhASAtaMra guNAnandIya vArtikam' A pramANenA ApazrInA puNya nAma sAthe joDIne ApazrInA caraNe kRtajJatA-aMjalI arpe che. prAnta, Apa ubhaya pUjya gurUdevonA caraNe vaMdana pUrvaka yAcuM chuM ApazrInA purabahAra khIlelA jJAna guNane ! Apazone ? "nA nahi kahezo re mujane sAhibA.' ApazrIno caraNa kiMkara muni kalubhAnuM vijaya Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sUri jayaghoSano jaya ghoSa thAo. eka (pUjya AcAryazrI vijaya jayaghoSasUrIzvarajInuM upakAra smaraNa) mA ! bALakane cAlatA zIkhavADe. cAlatA-cAlatA bALaka nIce paDeya kharuM. kokavAra jarA jorathI vAge ya kharu. bALaka raDavA lAgI jAya. mA tarata bAjI saMbhALI le. ene vhAla kare, UMcakI le, gaLapaNa moDhAmAM mukI de. bALaka hasatuM thaI jAya ke tarata pharI cAlavAnuM zIkhavADavAnuM cAlu karI de. ema karatA karatA bALaka cAlato thaI jAya. pUjyapAda gacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrImadvijaya jayaghoSasUrizvarajI mahArAja sAhebe mane kahyuM, "le A piNDavizuddhinI prata che. AjathI vAMcavAnuM cAlu karavAnuM che." "hAjI' kahIne, mAMgalika rUpe prathama pATha ApavA pUjyazrIne vinaMtI karI. pUjyazrIe kahyuM "sAruM le besa. tane mAMgalika karAvI dauM." traNa navakAra pUrvaka pUjyazrIe prAraMbhanA thoDA zloko karAvyA ane mAthe hAtha mukI kahyuM - "have vAMce jA. na samajAya e pUchavA mArI pAse Avaje." piMDavizuddhi vAMcavAnI cAlu to karI paNa mane phAvaTa na AvI. manamAM thayuM ke A piNDavizuddhi nathI vAMcavI. pUjyazrI pAse jaIne meM vAta karI- "sAhebajI ! bIjo koI grantha Apo ne ?' pUjyazrIe potAno dAkhalo ApI mane prerita karyo. "huM jyAre pU.dAdA gurUdeva zrI premasUrIzvarajI mahArAja pAse hato tyAre pUjyazrIe mane prathama grantha (Agama) "rAyaparoNIya vAMcavA Apyohato. vAMcavAnuM cAlu to karyuM paNa kAMI samajAya nahi. samajo ne ke mAtra bArAkhaDI vAMcavA jevuM hatuM. tArI jema huM paNa pUjyazrI pAse gayo hato ane kahyuM ke mane kazuM ya besatuM nathI." pUjyazrIe mane kahyuM - "ciMtA na kara. vAraMvAra vAMcaje, besatuM jaze.' bIjIvAra vAMcavAnuM cAlu karyuM tyAre aDadhuM besavA mAMDyuM ane trIjI vAra vAMcyuM tyAre to saMpUrNa besI gayuM hatuM. tuM bArAkhaDI to bhaNelo che ne? bArakhaDI rUpe paNa vAMcavAnuM rAkha. hatAza na thato?' pUjyazrInI preraNA pAmI vAMcavA beTho. dhIratA kyAM hatI ke bArAkhaDInI jema paNa Akho grantha vAMcI javo. mAtra eka pAnu paNa puruM beThuM nahi. pharI pUjyazrI pAse pahoMcyo - "sAhebajI ! ApanI preraNA sAcI paNa mAre have A grantha nathI vAMcavo. bIjo grantha Apo ne ?' pUjyazrIe vAtsalya sabhara haiye vAta karI - "tane zuM thAya che ? huM beTho chuM pachI zuM kAma ciMtA kare che ? na bese e pUchavA AvavAnuM meM tane kahyuM ja che ne ? ullAsathI vAMca. mArA tane AzIrvAda che.' pharI vAMcavAnuM cAlu karyuM. vAMcana AgaLa vadhe ja nahi. have manamAM khUba akaLAmaNa thaI. pUjyazrInA caraNomAM jaI gaLagaLA svare kahyuM - "A grantha mArAthI nahi ja thAya." pUjyazrIno karUNA pArAvAra uchaLyo. pUjyazrIe kahyuM - "mArA para vizvAsa rAkha. badhuM sAruM thaze. yAda rAkhaje, tAre A ja grantha vAMcavAno che. pUjyazrInA khoLAmAM mAthuM mukyuM. pUjyazrInA vhAlasoyA banne hAtha mAthA para pharI vaLyA ane camatkAra sarjAyo. grantha vAMcanane ADe AvatA AvaraNo pAchA vaLyA. Asane jaI vAMcavAnuM cAlu karyuM. pratye besavA mAMDyo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDA divasa bAda pUjyazrIe mane pUchyuM - "kema, vAMcana cAle che ne barAbara ? have eka kAma kara, thoDuM thoDuM lakhavAnuM rAkha." pUjyazrInA karuNApUta mukhamAMthI nIkaLelA A vacanoe jAdu karyuM. nA, mane kahevA do ke e vacano jAdu nahi paNa visphoTa svarUpa hatA. piMDavizuddhinA bhASAMtaranA maMDANa thayA. aneka mahAtmAonA sAtha-sahakAra-AzIrvAdathI Aje e bhASAMtara jinazAsananA prAMgaNamAM mukAya che. zAsananuM lIdheluM zAsanane dharAya che. jeno haiye AnaMda che. pUjya gacchAdhipatizrIe "mA"nI adAthI mane A grantha vAMcato karyo ane lakhato karyo. pUjyazrIno mArA para anahada upakAra che. "he upakArI ! A upakAra Apano kadiye na visare." pUjyapAda gacchAdhipatizrI ! Apa guNa samrA cho, huM guNa rAMka chuM. Apa AgamonA sAkSAt citkoSa cho, huM Agama anna chuM." A grantha vAMcana-lekhanamAM karela kRpAvisphoTanI jema mArA para eka evo Anti doSano visphoTa karo ke jenA prabhAve mArA agaNita doSo nestanAbuda thAya. pachI pharI eka kRpA kaTAkSa karo ke mArAmAM guNono prAdurbhAva thAya. hA, ApanA jevA banavAnA svapra paNa huM joI nahi zakuM. paNa yAcuM chuM mAtra ne mAtra ApanA traNa guNo. (1) Apa brahmapuruSa cho. (2) Apa upazAMta cho (3) Apa jJAnI cho. A traNa guNo thakI paNa mAruM jIvana kRtArtha thaI jaze. pelA rAMkaDAnI jema ke jene chappaNiyAmAM mAtra rokaDAno TukaDo maLe ane e khuzakhuzAla thaI jAya che. bolo sAhebajI ! ATaluM to Apazo ne ?' chelle, pUjyazrInA hindI gItamAMnI paMkti raju karI viramuM chuM. 'jayaghoSa kA tuma jayaghoSa karo, mukha zuddhi hRdaya nirdoSa kro| jayaghoSa kA tuma jayaghoSa kro||' kRpAkAMkSI muni kulabhAnu vijaya. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x woo ****... " in s o . o & viSayAnukramaNikA * viSaya pRSTha | viSaya vyArAvAra(dIvaDAvaIR)tamAnam ............ 1 | vyAkhyAkAra (TIkAkAra)nuM maMgaLa ............ 1 tharanAkayonana............................. | graMtharacanA prayojana........................ mUtraprastharatamAnam .......................... 3 mULagranthakArazrInuM maMgaLa ..................... piNDavizuddharvyAkhyA piNDavizuddhinI vyAkhyA.... prastutaprantharAgamidheya-prayoganAra .................6 | prastuta granthanA abhiya-prayojana Adi ........................................ sarve nIvA: suvArthinaH .. sarva jIvo sukhanA arthI che ................. mokSasukhA'vApteH kAraNam - mokSasukha prAptinuM kAraNa-17 saptazametAtma saMyama... ................ prakAranuM saMyama .......... ....... saMyamapatine sahIyo ............................8 | saMyama pAlanamAM sahAyaka deha .............. pinkomaviSayava - SoDazopa .............. 10 | piNDaudgama viSayaka 16 doSo ............ uthAvo vyAraNyA ..................................... 13 | AdhAkarmanI vyAkhyA ...................... umathamoSaISSghAvakarmAtratha | uddagamano prathamadoSa AdhAkarma, enA traNa artho ................... 14 zAtrItarathita dhAvaNa caturthoDartha .......... 16 | zAstrAMtamAM kahela AdhAkarmano cotho artha . 16 dhArmaviSayo mAvatIsUtra ............18 | AdhAkarmaviSayaka bhagavatIsUtrano pATha....... 18 AdhAkarmasaMbaMdhi- dazadvArANi ra1 | AdhAkarmasaMbaMdhi 10 dvAra . ................ 21 Adita eva sAdhunimittaM kriyamANaM kRtaM prAraMbhathI ja sAdhanimitte karAtuM ane karAyeluM - va manA ivavAryaNAdhArmeva .... ..... 23 azanAdi cAre ya AdhAkarma ja che..... 23 Adita evA''dhAkarmikA'zana-saMbhavaviSaye | prAraMbhathI ja AdhAkarma azananA saMbhava viSayamAM fbanavacce 3Iram ................... 26 jinadattanuM dRSTAMta ................... 25 'thavAvaDiya' viSayavaISvIntara - thA ........ radda thavAvaDiya' viSayaka avAntara kathA.... 26 Aditaeva''dhAkarmika-pAnasaMbhavaviSaye prAraMbhathI ja AdhAkarma pANInA 2vI 2.......... ............ 27 | saMbhava viSayaka kathA ..... 'tasya kRtaM- tasya niSThitaM' asya 'tasya kRta -'tasya niSThita'nI dvI vaturma ... | be caturbhagI taraca nirNitaraca aa vyArathA .................... rU0 | kRta ane nitinI vyAkhyA ............... 30 tattvajJAtinAM vavA kRtta-niSThitattva ?.............rUra cokhA vageremAM kRta ane niSThita kyAre ? .. 32 AdhAkarma-vRkSAdeH chAyAnirdoSA tathA'pi AdhAkarma vRkSa vagerenI chAyAmAM doSa nathI, chatAM pravRttidoSAdvA . ........ 38 | pravRttidoSathI varSa che ... Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .........35 oC viSaya pRSTha | viSaya pravacana-liGgAbhyAM sAdharmikA'rthaM kRtaM - avayana bhane siMgathI sAdharbhi3 bhATe 42j te tadAdhAkarma..... mAyAmA cha ........... pravacana-liGgapadAbhyAM caturbhaGgI ............... 36 | avayana bhane tinI yatukon ............ 36 pratyekabuddhAH katham saMghAtItAH ... pratyesuddha saMghathI. satAta. bha. ? ........... svayaMbuddhAdyarthaM kRtam tIrthakarAdInAM kalpate, svayaMbuddhAdi mATe kareluM tIrthakarAdine kahyuM te tadaviSayaka-bhagavatIsUtrapAThaH ..............40 | viSaya marAvatIno 516............ 40 prathamadvitIyabhaGge bhajanA ...........................41 | prathama tathA lI. wiunI manA ......... 41 pratiSevaNAdicatuSprakArai AdhAkarma .... pratiSavaNA Adi cAre prakAro vaDe bhASAbha thAya che................ pratiSevaNAyAH svarUpam prtisse19||sv35 ..................... pratizravaNAyAH svarUpam . pratizravaNAnuM svarUpa ............. sahavAsA'numodanayoH svarUpam ....................45 | saDapAsa. mane anumohanAnu 2135........ pratiSevA viSayakaH cauradRSTAMtaH ................ .46 pratiSe viSaye. yoronu dRSTAMta ............. cauradRSTAnte upanayaH ................................47 yorn|| dRSTAMtano 75naya. .................. pratizravaNA-viSayako rAjasutadRSTAMtaH ............48 pratizraqune viSe. 2||4putrnu dRSTAMta ........ rAjasutadRSTAnte upanayaH ........................... 49 / 2|%sut dRSTAMtano upanaya ................ sahavAsa-viSayako pallIdraSTAMtaH .................. 50 | saMvAsane vize 58vIna dRSTAMta ............. 50 anumodanAviSayako rAjaduSTadRSTAMtaH ............. 51 | anumoin| vize 2|46ssttn dRSTAMta ......... 51 anumodanAviSayaka-rAjadRSTadRSTAntasyopanayaH ... 52 | | anumodanA viSayaka rAjaduSTa dRSTAMtano upanaya . para pratiSevaNAdi trividhatrividhena tyAjyam ...........52 pratiSetriviya-trividhe tyAya che ..... 52 AdhAkarma kenopamiyate ?.........................54 | AdhAbhane apAyedI 75mA ............... 54 AdhAkarmabhAjanamapi kRtatrikalpaM kalpate....... 55 | mAthAbhanu mAna 545485 reguM 4 485 ......... AdhAkarmagrahaNe'tikramAdayo doSAH ...............56 | mAthAbhana ma smie| hoSo 56 atikramAdi kathaM bhavati ? .......................58 | timAhavI . 2. thAya ? .............. 58 AjJAbhaGgAdidoSasvarUpam . .................... ...59 mAzA hoSonu sva35 ............... 58 virAdhanA-AtmAditriprakArA .......................60 | virAdhanAnA "mAtma" vagere. 5 5.7.2 .... 60 AdhAkarmabhojitvA'pratikramaNe'nArAdhanA ........61 | mApA vA5ya[ 40 prAyazcita na 2n||2 anaa2|54 cha ............ AjJAbhaGgadoSasya phalam ..... .......................62 | mogoSanu Na..................... rAjA''jJAbhaGgaviSayako dRSTAMtaH ................62 | rAnI mAzAbhaMga aMga thAna ........... ..... 55 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 viSaya sAmAnyata AdhAkarmmaNo dAnaM nAsti supAtreDazuddhavAna viSaye zrImAvatIsUtrapAH . 64 apavAdena pAtravizeSe'zuddhadAnaM bhavatyapi saMstaraNe'zuddhagrAhakadAyakayorahitam . AturadRSTAMtaH .68 | AturanuM dRSTAMta . pagvamAkomatisupAtra-zuddhAnnavAnavaturmA . 16 | supAtra-zuddha dAnaviSayaka caturthaMgI : bhagavatIsUtra . supAtre zuddhAzuddhadAnaviSaye zrIbhagavatIsUtrapAThaH. supAtreSaNIyadAnamapi kadAcinna __ tathAvidhabahudoSakRt__ bhagavatIsUtroktatRtIyacaturthabhaGge yatkathitaM tatkathyate dezAnucitAdi dRSTvA 'kasyakRte ?' Adi praznayet.. praznite bAhyaliGgaizzuddhA'zuddhaM jJAyate .. bhikSAgrahaNe govatsakadRSTAMtaH govatsakadRSTAMte upanayaH stokAzanadAnAdinA chalito'pi zuddhaH zrutopayukto'zaTho nA''zliSyate karmmaNA pRSTha 64 pRSTha | viSaya 64 | sAmAnyathI AdhAkarmanuM dAna hotuM nathI ..... supAtramAM azuddhadAnaphaLa viSaye zrIbhagavatIsUtrano pATha. dada | apavAde pAtravizeSamAM azuddhadAna paNa saMbhave 67 | nirvAha thato hoya tyAre azuddha denAra ane lenAra - bannenuM ahita zuddhabhojyapyA''dhAkarmmapariNato badhyate karmmaNA 71 72 supAtramAM zuddha-azuddha dAnaviSayaka zrI bhagavatIsUtrano pATha kyAreka supAtramAM aneSaNIyadAna paNa tevA prakAranA bahudoSane karanAra banatuM nathI 73 76 | prazna karyAbAda bAhya hAvabhAva dvArA zuddha ke azuddha jANI zakAya .................. 76 | bhikSAgrahaNamAM vAcharaDAnuM dRSTAMta vAcharaDAnA dRSTAMtano upanaya 77 .99 | ochuM azanadAna vagerethI chetarAya chatAM muni zuddha che... ....... 78 | zrutopayogI ane azaTha hoya e karmathI lepAtA nathI .. 80 AdhAkarmmapariNataviSayaka-liGgidRSTAMtaH ........81 | AdhAkarmathI pariNata viSayaka liMgInuM dRSTAMta ......... 67 68 zuddhabhojI paNa AdhAkarmathI pariNata hoya to karmathI baMdhAya che... 64 72 72 |bhagavatI sUtramAM kahevAyela trIjA-cothA bhAMgAmAM je kahevAyuM che, te kahevAya che .. 72 dezane anucita vagere joIne 'A konA mATe karyuM' vagere prazno pUche 73 66 25 71 75 76 77 99 78 80 81 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya zuddhAhAragaveSayan zuddhyatyazuddhabhojane'pi zuddhA''hAragaveSaNaviSayaka-kSapakadRSTAMtaH trikaraNazuddhamunessAdhvAdyarthaM kRtasyA'zanAdergrahaNaviSayakaH- pUrvapakSaH ...84 pUrvapraznitasya samAdhAnam-jAnangRhNan varddhate kAraNagrahaNayoH prasaGgaH auddezikasya dvau mUlavibhAgau oghauddezikasya svarUpam oghauddezikasya saMbhava oghauddezikaM chadmasthena jJAyate katham ? vibhAgauddezikasya dvAdaza prakArAH . uddezAdInAM svarUpam vibhAgauddezikasyoddiSTAdInAM saMkSepasvarUpaM tatrAdyoddiSTauddezikanirUpaNam ca kRtauddezikanirUpaNam . karmmoddezikanirUpaNam . kRtakarmmoddezikayoH sambhavaH katham uddiSTauddezikAdInAM kalpyA'kalpya - vidhissthApanAdoSabhinnatvaM ca . uddiSTauddezikAdi kadA kalpate ? udgamakoTikaNenApi zuddhamapyuzuddhaM bhavati pRSTha | viSaya 81 .81 zuddhaAhAra gaveSatA kadAca azuddha vApare to paNa zuddha che .81 | zuddhaAhAragaveSaNAviSayaka kSapakanuM dRSTAMta ... 81 sAdhu mATe karela azanAdinA grahaNamAM trikaraNazuddha muni viSayaka pUrvapakSa .... 84 karela praznanuM samAdhAna, jANavA chatAM grahaNa kare to kAraNa ane grahaNanA prasaMgane vadhAre che .88 |audezikanA mULa be vibhAga, .88 | oaudezikanuM svarUpa .86 |oaudezikano saMbhava kevI rIte ? 86 60 |chadmastha oghaudezikane zI rIte jANe ? 11 vibhAga audezikanA 12 prakAra 12 | udezavagerenuM svarUpa . vibhAgaudezikanA udiSTa vagerenuM 93 13 93 saMkSepa svarUpa ane temAM prathama uddiSTaudezikanuM nirupaNa 14 | kRtaudezikanuM nirupaNa .16 | karmIdezikanuM nirupaNa . 94 95 16 | kRtaudezika ane karmodezika zI rIte saMbhave ? 96 udiSTaudezika vagerenI kalpya-akalpyavidhi .... 97 17 | uddiSTaudezika ane sthApanA vacce taphAvata ... 97 17 | uddiSTaudezikavagere kyAre kalpya bane ? 98 100 | udgamakoTinA eka paNa kaNiyAthI 100 pUtiviSayakadRSTAMtaH zuddha paNa azuddha bane che. 101 pUtiviSayaka dRSTAMta.. 101 sUkSmapUtisvarUpaM, tanna duSTam 103 |sUkSmapUtinuM svarUpa, jemAM koI doSa nathI . 103 vAvarapUtidvaividhyama dyopaLapUtisvaruvaM ..... 106 | bAdarapUtinA be prakAro tathA prathama upakaraNapUtinuM svarUpa upakaraNapUtisaMbhavaH 106 | upakaraNapUtino saMbhava pRSTha 86 88 88 17 ...... 89 ... C 91 92 105 105 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 viSaya pRSTha | viSaya upakaraNapUtilakSaNaM, cullyukhe Azritya upakaraNapUtinuM lakSaNa tathA cUlo ane caturbhaGgAH, tatrAdyabhaGgatraye ukhAne AzrayIne cAra bhAMgA kalpyA'kalpyavidhizca 107 ane temAM prathama traNa bhAMgAmAM kadhya-akathya vidhi .............. 107 dvitIya mAnapUtisvarupam ............ 108 |bIjuM bhaktapAnapUtinuM svarUpa............ 108 bhaktapAnapUtinirUpaNam . .................... ...... 102 | bhaktamAnapUtinuM nirupaNa ............... 109 upathisorapi pUti mavati ................. 111 | upadhi ane vasati paNa pUti bane che ...... 111 kRtakarmapAkagRhaM tridinAni tyAjyamapagame jyAM AdhAkarma raMdhAyuM te ghara traNa divasa vA tasya tadUrdhvaM dinatrayaM sudhI tyAgavuM athavA te AdhAkarma tyAjyamiti bahUnyapi dinAni dUra thayA bAda tenI upara traNadivasa pUti mUvaH ....... ......... 11ra tyAgavuM. ema ghaNAM divaso sudhI paNa pUtino saMbhava hoya che. ........... 112 pUtipAtramAM kRtritye utpate ....... 114 | pUtivALuM pAtra paNa traNakalpa thayA bAda kahyuM che ...............114 prathamameva yAvadarthikAdInAM yatkRtaM pahelethI ja yAvadarthika Adi mATe tatmizranIta ......... kareluM mizrajAta che ................. 115 mizrajAtasya triprakArAH . 116 | mizrajAtanA traNa prakAro ... mizranIca saMbhava ........................ mizrajAtano saMbhava kyAre ?............... sthApanArasvarUpa ta takhevA ................. sthApanAnuM svarUpa ane tenA bhedo......... svarathAna-pararathAnarathApanArasvarupam ............. 121 svasthAna-parasthAnasthApanAnuM svarUpa ..... 121 paramparAganantaraprasthApanAyIka svarUpam............. | paraMpara-anantara sthApanAnuM svarUpa ....... 122 parampararathA nAyI saMmavaH ..................... 1ra | paraMparasthApanAno saMbhava................. 125 virAgarirarathApanAyA svarUpam................... 126 | cira-acirasthApanAnuM svarUpa ............. 126 virarasthApanA-datrayaviSayaTScAhRtomeM .... 128 | acirasthApanA ane traNa gharano viSaya banatuM abhyAhata, banne vacceno taphAvata ........................... ' ..... 128 prAbhRtikAyAbheidaM, tayoH punaH sUkSmavAratA .. utSvaSkaNA'vaSvaSkaNayoH svarUpam, bAdarotSvaSkaNA'vaSvaSkaNayoH saMbhava ........ prAbhRtikAnA be bheda, te bannenuM sUkSma ....... 122 | ane bAdarapaNuM.. ... 129 | udhvaSkaNa ane avadhvaSkaNanuM svarUpa temaja bAdaraurdhvaSkaNa ane 130 bAdara avaqSkaNano saMbhava....... 130 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTha |viSaya sUkSmotSvaSkaNA'vaSvaSkaNayoH saMbhavaH ........... 132 | sUkSma68149 mane apanI saMbhava. kathaM punaH sAdhunA sUkSmaprAbhRtikA jJAyate ..... 133 | sAdhune sUkSmaprAtmRttiAno dhyAna . rAta mAve ? .................... prAduSkaraNasya dvau bhedau ........................... 134 praa6429|n| ve // 2 .................. 134 prakaTakaraNasya svarUpaM tasya saMbhavazca ........ 135 | 1:2429 / - 135 mane tano saMbhava...... 135 prakAzakaraNasya svarUpaM tasya saMbhavazca ....... 138 prakAzakaraNanuM svarUpa ane teno saMbhava ... 138 krItazabdasya vyutpattiH ............................ 140 hIta. zanI vyutpatti ................... 140 krItasya catuSprakAraM cUrNAdirUpaiH cUrNavageresvarUpa sva-para ane dravyasv-pr-drvy-bhaavaiH ................ mAvadvAratanA yA25712 ....... 141 krItadoSe doSAH .................................... 143 hItama hoSo ........................... 143 sAdhubhaktamaGkhasya dRSTAMtaH ...................... 144 | sAdhumata bhaMpanu dRSTAMta ................. 144 apamityadoSasvarUpaM tasya dvibhedaM ca ........... 146 / apamityahornu sva35 mane tenAle meha..................... 146 laukikA'pamityake sAdhubhaginyoddhArita- laukika apatyikamAM sAdhunI bahene tailadRSTAMtaH ................ ............ 147 | chIna tela sevA viSaya dRSTAMta ... 147 nanvapamityaM pravrajyAyAH kAraNaM jAtamiti apamitya e pravrajyAnuM kAraNa banyuM mATe te vizeSatastadgrAhyam ? neti ............. 149 vizeSathI prAya cha ? nA.......... 148 lokottarA'pamityaka-svarUpaM tasya doSAzca ... 150 bottara apamityarnu sva35 mane. tenA hoSo ....................... 150 parivartitadoSasvarUpam . .152 | parivartita hoparnu sva35.. ........ 152 laukikaparivartitaviSayaka-vaNigdvikabhaginyau laukika parivartita viSayaka be vaNikanI dRSTAMtaH ... manonuM dRSTAMta .................. 153 lokottaraparivartitasvarUpaM tatra doSAzca ........ 155 sottara5rivartitanu sva35 ane tabhA hoto ....................... sva-paragrAmAdyAnItA'bhyAhRtasvarUpaM sva-paragrAmavagerethI lAvelA abhyAhatanuM tatra bahudoSazca ............................ 156 / sva35 mane tebha ghai ghoSo ...... 156 sva-paragrAmAdInAmanAcIrNa sva-paragrAmavagerenA anAcIrNa prakaTachannAdibahubhedaM ....................... 158 2-channavare 5 meho ........ 158 prakaTa-svagrAmAbhyAhRtasya saMbhavaH ................. 159 | 152 svAbhamanyAhatano saMbhava ........ 158 pracchanna-svagrAmAbhyAhRtasya saMbhavaH ................ 159 | pra57nna sva-abhimanyAhatano saMbhava...... 158 .............. 153 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ............., 170 viSaya pRSTha | viSaya svadezAdInAM svarUpamabhyAhRtasya svadezavagerenuM svarUpa, abhyAhatanA nannapathameiTuM tatra toSAzva....... 160 | jaLapatha vagere bhedo ane temAM doSo ....... ...... 160 UchannaparaprAmAditasya saMmavaH vRSTAMtazya .... 162 | prachanna paragrAmaabhyAhatano saMbhava ane dRSTAMta ............... 162 AcIrNAbhyAhRtasya kSetra-gRhApekSayA dvi | AzIrNaabhyAhRtanA kSetra ane gharanI prakAraM, tatra kSetrA'pekSayA apekSAe be prakAro, temAM kSetranI utkRSTAdi svarUpaM ca 165 apekSAe utkRSTavagerenuM svarUpa ... 165 gRhApekSayA''cIrNAbhyAhRtaM ........ . 168 | gRhanI apekSAe AcarNaabhyAhRta....... 168 udbhinnasya dvibhedaM, tatrAdya | ubhinnanA be prakAra, temAM prathama _ditomanna2 svarUpam..... 169 pihitaubhinnanuM svarUpa............ 169 dvitIya pATomistrI svarUpam .............. 17. bIjA kapATaubhinnanuM svarUpa ........... furitomitre toSA: ............................. . 171 | pihita-ubhinnanA doSo............. 171 pATominne yoSA ............................. 174 | kapATa-ubhinnamAM doSo................ 174 sarvatrapihitAdyudbhinnabhAvAdbhikSAprAptireva badhe ja pihitAdi-ubhinna to rahevAnuM ja. cAttatra vi vartavyam ?........... 175 | e vinA bhikSAnI prApti ja nahi thAya. to zuM karavuM? ...... 175 mInApatikAraM tatodghavimesvarUpe 2 ..... 176 | mAlApahRtadvAra ane tenA udgha vagere bhedonuM svarUpa.............. 176 kartamAnapadaMtasya navajAhitripravaIRT: ........ 178 | uddhamAlApahatanA jAnyavagere traNa prakAro 178 TvamAnI pahRte toSAH ............................ 176 | urdhva mAlApahatamAM doSo ................ 179 karNamAlIpahRteDaphizana-vRSTAMtaH ..............180 | urdhamAlApahatamAM sarpadaMzanuM daSTAMta ...... 180 urdhvamAlApahRte 'niHzreNyAdikA''rohaNe | urdhvamAlApahatamAM 'nisaraNI vagere maroDapi cA tasya dRSTAMta ... 181 para caDhavAmAM maraNa paNa thAya tenuM daSTAMta ....................... 181 3gha-3maya-tiryamInApahRtaraca svarupam ......... 18rU | adha, ubhaya ane tiryagnAlApahatanuM svarUpa........................... mAnIpadata mA na racAt ?................... 18rU | mAlApahata kyAre na bane ? ............ mAchedyasvarUpa, tadAtAra trayaH ............... 186 | AcchedyanuM svarUpa ane tenA traNa dAtAra ... 185 svacachedyArisvarupam ............................. 186 | svAmI - AracchedyavagerenuM svarUpa .......... 186 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTha viSaya vAmyAcheghAvInAmatmyatA taMtra poSAAE....186 | svAmIvagere AcchedyanI akalpyatA ane temAM doSo . prabhurAcchedyaviSayako gopAladraSTAMtaH stenAcchedyaviSayaM vizeSavidhiH anisRSTasvarUpam anisRSTasya sAdhAraNAditriprakAraM tatrAdyasAdhAraNA'nisRSTasya svarUpam .. 191 sAdhAraNA'nisRSTaviSaye dRSTAMtaH collakA'nisRSTasya chinnA'cchinnadviprakArau, tayoH svarUpaM ca chinnADacchinnayotsau javA jete ? tatra doSAzca .. jaDDA'nisRSTasya svarUpaM tatra doSAzca jaDDA'nisRSTaM kadA kalpate. adhyavapUrakasvarUpam mizrajAtA'dhyavapUrakayornAnAtvaM udgamadoSeSu ke doSA avizodhikoTAva -- vataranti ? avizodhikoTinA spRSTaM pAtramapi karISanizcchoTitaM kRtatrikalpaM caiva kalpate avizodhikoTeravayavo'pi sahasraghAtiviSalava iva bhavati vizodhikoTau ke doSA avataranti ? vizodhikoTyavayavaM yatpatitamazaThaH taccaiva dravyakSetrAdinA samyaguddharet zuSkArdrayoH caturbhaGgikayA kalpanIyatA 194 188 | prabhu-AcchedyaviSayaka govALanuM dRSTAMta .... 181 |stana-AccheghaviSayamAM vizeSavidhi .. 160 | anisRSTanuM svarUpa anisRSTanA sAdhAraNa-anisRSTa vagere traNa prakAro, temAM pahelA sAdhAraNa anisRSTanuM svarUpa . 191 162 |sAdhAraNa-anisRSTa viSayamAM dRSTAMta ....... 192 collaka-anisRSTanA chinna ane acchinna e be prakAro ane teonuM svarUpa........ 194 chinna ane acchinna collaka kalpe kyAre ? temAM doSo . 194 194 116 | jaDu-anisRSTanuM svarUpa ane temAM doSo ... 196 166 | jaDu-anisRSTa kyAre kalpe ? 196 167 adhyavapUrakanuM svarUpa. 197 198 168 |mizrajAtathI adhyavapUraka e juduM che. udgama doSomAM kyA kyA doSo avizodhikoTi che ? avizodhikoTithI sparzAyela pAtra paNa 201 203 karISathI ghasAyeluM ane traNavAra dhovAyeluM ja kalpe che. avizoSikoTino kaNiyo paNa 204 sahasraghAtIviSa jevo bane che 206 vizodhikoTi doSo kyA che ? 207 17 pRSTha 186 188 189 190 201 203 avizodhikoTino avayava je paDyo hoya tene ja azaTha sAdhu dravyakSetra vagerene AzrayIne samyak rIte kADhI nAMkhe.. 207 206 | zuSka ane ArdranI caturthaMgI dvArA kalpanIyatA anantara batAvelI vidhi to nirvAha 204 206 209 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 viSaya pRSTha pa ........ 219 pRSTha | viSaya sanattarovidhipattvasaMtarache, saMstarane punaH sarva | thato na hoya tyAre che, nirvAha tya m.................................. 211 | thato hoya tyAre badhuM ja tyAgavuM.... 211 durlabhadravye'zaThA yAvanmAtramazuddhaM patitaM durlabhadravyamAM azaThasAdhuo jeTaluM azuddha tAvanmAtrane canti .................... ra12] paDyuM teTalA pramANano ja tyAga kare 212 samaloSaniyamanotpanAvoSaprastAvanAzakaryADa- | udgamadoSonuM nigamana ane utpAdanAdoSonI nA''ryakAryasvarUpaM. ................. 213 | prastAvanA tathA Arya-anAryakAryanuM svarUpa........................... 213 dhAtrI-nUtyAghutpanAvoSavatha saMkSepe ... 216 | dhAtrI, dUtI vagere utpAdanA doSonuM saMkSepamAM kathana ................... 216 dhAtrIdoSasvarUpam dhAtrIdoSanuM svarUpa ................ kSIradhAtrItvaM yathA svayaM karoti kSIrapAtrItva je rIte svayaM TRyati va .......... kare ke karAve..................... 220 dhAtrItvakaraNe doSAH dhAtrIkaraNamAM doSo ................ .... 220 kSIradhAtrItve kena prakAreNekAM kSIrapAtrItvamAM kyA prakAre ekane dUra karI prAdhyApanyAM thApayata ? ............... 221 bIjAne sthApe ? ................. 221 kSIrapAtrItve toSA ........... ..................... ra23 | kSIrapAtrIpaNAmAM doSo .................. 223 majjanadhAtrItvaM yena prakAreNa svayaM | majjanadhAtrIpaNuM je prakAre svayaM karoti kArayati vA .......... rara4 kare athavA karAve majjanadhAtrItve kena prakAreNekAM majjanadhAtrItvamAM kyA prakAre pradhyAvyAScAM racApathati ? ............... ra24 | ekane khaseDIne bIjIne sthApe .... 224 mAnadhAtrItva, pradhyAvArisvarupe .......... rara5 | maMDanadhAtrIpaNuM ane ekane khaseDavA vagerenuM svarUpa................. 225 kIDanadhAtrItva, pradhyAvanAvisvarUpaM 2 ........ rarapa | krIDanadhAtrItva ane ekane khaseDavA vagerenuM svarUpa ................... 225 thAtrItva, pravyAvanArasvarUpa ......... rarada | aMkadhAtrItva ane ekane khaseDavA vagerenuM svarUpa ................... 226 sUtIvoSasvarupa, sva-parameSa pradachannamenTena | dUtadoSanuM svarUpa, sva-para gAmomAM prakaTa ane tUtItvaram .. channa bhedadvArA dUtItvakaraNa......... 227 prakaTaM, lokottarapracchannaM, ubhayacchannaM prakaTa, lokottara pracchanna, ubhayachanna-dUtItva zuM roti ? ... ............. rara1 | kevI rIte kare ? ................ 229 pra tUtItvaTarane dRSTAMta ...................... 231 | prakaTa dUtItvakaraNamAM dRSTAMta ............ 231 ********.. 224 ................ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 pRSTha viSaya pRSTha | viSaya nimittakathanasvarUpaM ra3rU nimittakathananuM svarUpa ................ 233 nimittathane vRddhAMta ................. . 234 | nimittakathana viSayaka dRSTAMta............. 234 nAnIvanAdvArasvarupam ............................. rarU7 | | AjIvanA dvAranuM svarUpa................. 237 jAti-kula-gaNA''dyAjIvanApiNDasvarUpaM, |jAti, phula, gaNa vagere AjIvanApiNDanuM jAtyAjIvanApiNDaM kathaM labhate ? svarUpa, jAtiAjIvanApiNDa tatra roSa ......... .......... 238 zI rIte meLave? temAM doSo...... 238 97-TTSSMIvanaparDa zuM tamane ? .... ra40 |kula, gaNa, AjIvanApiccha zI rIte meLave ? ... smR-ziTISSkhIvanavuiM the ramate ? .. ra41 | karma, zilpa AjIvanApiNDa zI | rIte meLave ? ...... .. 241 jAti-kula-gaNa-karma-zilpAnAM jAti, kula, gaNa, karma, zilpanA me svarUpam ............ ............... ra4ra | bhedonuM svarUpa............... ....... 242 zramaNabhaktAdInAM purato''tmAnaM | zramaNabhakta vagerenI AgaLa potAne tamajUrNanarava vanIparva ...... ra4rU tenA bhakta tarIke dekhADavA svarUpa vanIpakatva . ............. 243 nirgranthazAkyAdInAM prazaMsAkaraNato nigraMtha, zAkya vagerenI prazaMsA vanaparva ......... . 246 karavA pUrvaka vanIpatva.......... 245 tithi-ddhina-paVI-zvAna-vAva atithi, dvija, kRpaNa, thAna, kAka, zuka zukAdibhaktAnAM prazaMsAkaraNato vagerenA bhaktonI AgaLa prazaMsA vanaparva .......................... 245 karavApUrvaka vanIpakatva ............ 245 vanI ToSA: ................................... ra47 | vanapakapaNAmAM doSo.................... 247 cikitsAyA DhiprakAraM tatrAdyasUkSma cikitsAnA be prakAra. temAM prathama vivi sva ........................ ra48 sUkSmacikitsAnuM svarUpa............ 248 upazamAdikriyAkaraNa-kAraNasvarUpa upazamaAdi kriyA svayaM karavI athavA dvitIyavIravijillA ..................... ra42 karAvavI svarUpa bAdara cikitsA ... 249 vidheDart viAirane toSAH ... ........... ra50 | banne prakAranI cikitsAkaraNamAM doSo...... 250 vidyAdiprabhAvamathavA pratyakSaM krodhaphalaM jJAtvI yaduvati sa bronka: ........ ra62 krodhapiNDe ........... ... rarU| krodhapiNDaviSayaka kSepakanuM daSTAMta .......... 253 labdhiprazaMsAdinA gRhasthA'bhimAnakAraNato labdhi prazaMsA AdithI gRhasthane abhimAna karAvavA 47 dhuM na mAnapiMDa: ....... .......... . rapa | dvArA je meLavAya te mAnapiNDa che .... 255 ........ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 viSaya mAnapiNDe sevatikAkSullakadRSTAMtaH sevatikAkSullakadraSTAMtA'ntargatakSullakena kathitA SaTpuruSopa lakSitA kathA, tatrAdyA lobhapiNDe siMhakesarayati - dRSTAMtaH. pUrvakathitakrodhapiNDAdiviSayaka-kathAnAm nAmollekhaH. saMstavakaraNe pUrva-pazcAtsaMstavaH pUrva-pazcAtsaMstavaH kathaM karoti ? pUrvasaMstavo jananyAdInAM pazcAtsaMstavaH zvazrUzvazurAdInAm Atmaparavayo jJAtvA tadanuguNaM saMbaMdhaM karoti 'saDaMguli' puruSa kathA 257 257 258 .ra68 | baguDAve puruSanI bIjI kathA ra1 | 'kiMkara' puruSanI trIjI kathA 259 dvitIyA 'baguDAve' puruSakathA tRtIyA 'Dira' puruSA . caturthI 'tatthaNhAyae' puruSakathA paJcamI 'giddhavvariGGkha' puruSakathA SaSThI 'haddano' puruSA ra61 | cothI 'tatkaNDAyae' puruSanI kathA ...... 259 ra60 | pAMcamI 'giddhariMkhiya' puruSanI kathA .... 260 ra60 | chaThThI 'hadanao' puruSanI kathA ............ 260 vividhavuM nRtvA yajJabhyate samAyAvinDa .. raddara | vividha rUpa karIne meLavAya te mAyApiNDa . 262 mAyApiNDe''SADhAbhUticaritram ra6rU | mAyApiNDaviSayaka ASADhAbhUtinuM caritra... 263 nidhAvipradArtha vazrvati tatttomapiNDaH ... ra70 |snigdha vagerene meLavavA ghaNuM kare te 200 lopiNDa che 271 | lobhapiNDamAM siMhakesariyA muninuM dRSTAMta.. 271 pUrvakathita krodhapiNDavagere viSayaka kathAnA nAmollekha tadanuguNasaMbaMdhakaraNe doSAH. vidyA-mantra-cUrNAnAM svarUpam vidyApiNDaviSayaka-bhikSUpAsakadRSTAMtaH maMtrapiNDe-AcAryapAdaliptasUri-vRttAntaH AcAryapAdaliptasUrivRttAnte, mAtApratimAyA garbhadhAraNaM putrasya janma ca. pRSTha | viSaya radda | mAnapiviSayaka setikA kSullakanuM dRSTAMta sevatikAkSullaka dRSTAMta antargata kSullake kahela 6 puruSopalakSita kathA, temAM 'saDaMguli' puruSanI prathama kathA . 276 pRSTha 273 273 274 | saMstavakaraNamAM pUrva ane pazcAt saMstava .. 274 . 276 | pUrva ane pazcAtsaMstava zI rIte kare ? ... 275 mAtA vagerenuM pUrva saMstava ane sAsu vagerenuM pazcAtsaMstava. potAnI ane sAmAnI uMmara jANIne tene anuguNa saMbaMdha kare . 256 . 283 277 277 278 278 | tadanuguNa saMbaMdhakaraNamAM doSo 280 | vidyA-mantra ane cUrNanuM svarUpa 280 280 | vidyApiNDaviSayaka bhikSu-upAsakanuM dRSTAMta . 280 281 | mantrapiNDamAM A.pAdalipta sUrinI kathA ... 281 AcArya pAdaliptasUrinA vRttAntamAM mAtA pratimAne garbhadhAraNa ane putrajanma 276 283 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTha | viSaya nAgendrazya tIkSA, 'ghAnisto: = nAgendranI dIkSA, pAlitto" = pAdalipta 'pAnita ' ti nAmasthApanA 2 ... 284 | e pramANe nAmanI sthApanA ...... 284 pAritamunerAvAryapavI, mathurA prati- | pAdaliptamuninI AcAryapadavI ane prasthAnazca ......... 286 mathurA tarapha prasthAna ............ 285 coMkArapure (oMkArapure ?) bAlasUreH | coMkArapura (okArapura ?)mAM bALako DimbhaiH saha krIDanaM sAthe bALasUrinI ramata, tyAre tadA'pUrvazrAvakANAmAgamanaM apUrva zrAvakonuM Agamana ane tAMDya hitopaveza: ....... ................... 286 | teone upadeza................... 286 bAlasUre 'ryantrazakaTabharaM' krIDA bALasUrinI "yatrazadbhara'nI ramata, tadA'pUrvapaMDitapuruSA''gamanaM tyAre apUrva puruSonuM Agamana teSAM pratibodhazca ...................288 | ane teone pratibodha............... 288 zrI raveDana re vArtasUrerAmana, zAnotrajyartha |zrI kheDanagare bALasUrinuM Agamana, mRgupanAre patnapena mane ... 281 | zAsananI unnati mATe bharUcanagare pAdalapa pUrvaka gamana ............. 289 pAdaliptasUre DhaMkapure gamanaM tatra pAdaliptasUrijInuM DhaMkapuramAM gamana, ' nALunaprasaMDyuM .............. "I'llS18** .......................... ra62 tyAM nAgArjunano prasaMga ........... 292 sUriM pratiSThAnanagararAjAzAli sUrijIne pratiSThAnanagaranA rAjA vAhaNanimantraNaM, nagarapravezAvasare zAlivAhananuM nimatraNa, nagarapraveza gRhaspatipaMDitattasUri parIkSA............. 22rU | avasare bRhaspatipaMDita karela sUrijInI parIkSA .......... 293 rAjasabhAyAM sUrikathitA 'taraGgavati' rAjasabhAmAM sUrijIe kahelI taraMgavatI kathA, kathA, paJcAlakRtacauryA''kSepaH paMcAla paMDitano e kathA uThAMtara karyono sUrivRttaqTamaraNopAya ............ 266 [. AkSepa, sUrijIe karela kUTamaraNano upAya ........................... 296 rAjasabhAyAM madanabhAvitasUtrachedazodhane, rAjyasabhAmAM mINa pAyela hIrAno cheda samavartuladaMDamUlajJApane, jatubhAvita zodhavA vize, samagoLa lAkaDInuM samudgakasaMdhijJApane sUrenipuNatvaM prAnte mULa zodhavA vize, lAkhathI jaDelA sUrikRtatumbisyUtasaMdhijJAnArthaparIkSA ....298 dAbaDAno joDANano bhAga jANavA vize sUrijInI nipuNatA, chelle sUrijIe jhINI sIvaNIthI sIvela tuMbaDAnA joDANane jANavA vize karelI parIkSA ....... 298 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 viSaya muruDarAjazirovedanA sUriNA'pAkRtA cUrNapiNDe cANakyamaMtrI - nidarzanaM. saubhAgyAdikArakacandanadhUpAdi yogapiNDe-AcAryasamitasUreH kathA. zrutavAsitamatisAdhunA puSTAlaMbane vyApAryamANA vidyAmaMtracUrNayogA na doSAya. pAdapralepAdyauSadharUpayogAnAM svarUpam .. 303 mUlakarmmaNo vyutpattiH garbhadhAraNa garbhazATanaviSaye dRSTAMtaH vivAhakaraNaviSaye dRSTAMtau . kSatA'kSatayonikaraNe dRSTAMtaH snapanagarbhAdAnAdimUlakarmmaNi doSAH gaveSaNaiSaNAdoSanigamanaM, grahaNaiSaNAdoSa prastAvanA zaGkitAdigrahaNaiSaNAdoSAnAm nAmollekhaH . zaktei prajJA-mogaviSaya-caturmahI, eteSAM saMbhavazca . caturbhaGgIviSaye kalpyA'kalpyatA chadmasthaparIkSayA niHzaGkIkRtaM zuddhameva prakSitasya sacittA'cittadvibhedaM. sacittAdisvarUpaM, pRthivyAdinAM saMkSepeNa pRSTha| viSaya 211 | muruDa 306 to doSa nathI maGAtyamUniAstavanAvi-mUnarmAsvarUpam ... rU07 | maMgaLamULIthI snAna karAvavuM vagere svakAyazastrAdikathanam . sacittamrakSite tribhedamacittamrakSite dvibhedaM 301 cUrNapiNDamAM cANakyamaMtrInuM dRSTAMta saubhAgya vagerene karanAra candana, dhUpa vagere tathA, pAdapralepa vagere auSadharUpa yogonuM svarUpa 303 rU04 | yogapiNDamAM AcArya samitasUrinI kathA .. 304 zrutavAsitamativALA sAdhu puSTAlaMbane vidyA-maMtra-yogano upayoga kare = zAlivAhanarAjAnI zirovedanA sUrijIe dUra karI..... 299 301 314 315 pRSTha mULakarmanuM svarUpa 307 rU08 | 'mUlarma' zabdanI vyutpatti 308 309 rU01 | garbhadhAraNa ane garbhazATanaviSayaka dRSTAMta . 309 rU06 | vivAhakaraNaviSayaka be dRSTAMta rU10 | kSata ke akSatayoni karavA viSayaka dRSTAMta.. 310 rU1ra | snAna karAvavuM, garbhAdhAna karAvavA svarUpa mULakarmamAM doSo gaveSaNAdoSonuM nigamana ane grahaNaiSaNAdoSonI prastAvanA . zaMkita vagere grahaNaiSaNAdoSono nAmollekha . zaMkitamAM grahaNa ane bhogaviSayaka 317 caturthaMgI, ane teono saMbhava .... 317 rU16 | caturthaMgImAM kalpya-akalpyatA ............. 319 rU20 |chadmasthaparIkSAthI niHzaMka kareluM zuddha ja che. 320 rUra1 | prakSitanA sacitta ane acitta be prakAro.. 321 sacittavagerenuM svarUpa tathA saMkSepamAM pRthvI vagerenA svakAyazastra vagerenuM kathana . 321 rUrara ! sacittabhrakSitanA traNa prakAra ane acittaprakSitanA be prakAra 321 306 ........ 312 314 315 322 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 ...... ".. rUra, viSaya pRSTha | viSaya acittamrakSite saMsaktimadagarhitavastumakSita- acittabhrakSitamAM saMsaktivALA agahita cADavenyatA ........................ rUra4 | vastuthI prakSitanI akathyatA ....... 324 acittamrakSite lokAgamagarhita | acittamRtimAM loka ane AgAmathI vastumrakSitasyA'kalpyatA, gahitavastuthI prakSitanI akathyatA karamAtrayoH caturbhaGgaH ane hAtha tathA mAtrakanI caturbhagI. 325 zuSkArdrasacittapRthivyabvanaspatibhiH zuSka ane Adra pRthvI, pANI, mAtrakSita stham.................. rUra6 | vanaspatithI kharaDAyela hAtha ane mAtrakathI prakSita akathya che ...... 326 pRthivyAvInAM svarU5mane saptamevuM che ..... rU28 |pRthvI AdinuM svarUpa tathA, agninA sAta prakAra ..................... 328 vAyUnAM prakArA, acittamukhavAtapUrita | vAyunA prakAro ane moDhAnAM acittavAyuthI dRtisthavAyoH kAlamAzritya bharela mazakanA vAyunI kALane AzrayIne sacittAgacittamitratA .................. rU26 | sacitta-acitta ane mizratA ....... 329 pRthivyAditrasAnteSvanantaraparamparanikSipta- pRthvIthI mAMDIne traNa sudhInuM acitta mavittamapyagrAhyam ......................... rUrU | anantara ane paramparanizcita paNa agrAhya . viAiIScattapadaya vaturma ........ rU31 | sacitta ke mizra ane acitta A be padanI caturbhAgI....... 331 pratikAyamacittasyAnantaraparamparatayA pRthvIvagere dareka kAyane vize acittano nikSepasaMbhavAstatrasacittamizra anantara ane paraMpara nikSepano pRthvyapkAye'nantara-paramparanikSepasaMbhavaH .. 332 saMbhava, temAM sacitta ke mizrapRthvI ane aplAya vize anantara ane paraMparanikSepano saMbhava........... 332 tejaskAye paramparanikSiptagrahaNe | tejaskAya vize paraMpara nikSitanA vizeSajJAtavyuM ............................... 333. grahaNamAM vizeSa jANavA jevuM...... 333 vAyuvanaspativegaDanattaraparamparanikSeparaMmava .... rUrU4 | vAyukAya ane vanaspatikAyamAM anantara ane paramparanikSepano saMbhava.. .. 334 sacittA'cittapihite caturbhaGgaH, tRtIya- | sacitta ane acittapihitamAM caturbhagI moDanaraparaMparaNitiraMmavazva ..... rU36 ane trIjAbhAMgAmAM anantara ane paraMparapihitano saMbhava ........... 336 330 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 viSaya pRSTha | viSaya pRSTha caturthabhaGge'pi gurulaghupadadvayena caturbhaGgaH, | cothAbhAMgAmAM paNa guru ane laghu A taMtra dvitIya turthI zuddhI ................ rU38 | be padonI caturbhagI, temAM bIjo-trIjo zuddha che............... 338 saMhRtasya svapam ......................... ......... rU40 | saMdatanuM svarUpa ........................... 340 saMte saviISvittapadayeca turmI .. rU40 | saMhatamAM sacitta ane acitta, A be padanA cAra bhAMgA ...................... 340 saMhRte caturbhaGgamadhye caturthabhaGge | saMhatanAM cothAbhAMgAmAM sToka ane bahu A stokabahupadadvayasya caturbhaGgastatrApi be padonI caturbhagI, temAM prathama ane prathamanRtIyAvADaDaskvo ................. rU4ra trIjo bhAMgo AzIrNa che .......... 342 gumAnanuM purvAdhAramAnanuM votpAlya vImAne | vajanadAra bhAjana ke vajanadAra AdhAravALuM (saMDhiyA ) roSa ....................... rU44 bhAjana upADIne Ape, temAM doSo .. 344 TAyaravivarAmaTiMzIya pravara , tatra | dAyaka dvAranuM vivaraNa, dAyakanA 38 prakAro. sthaviradAyake dadatyagrAhya, grahaNe temAM, viradAyakanA hAthe agrAhya che, doSA'pavAdau ...... rU45, grahaNamAM doSa ane apavAda ....... 345 aprabhu-paNDa-vepamAna-jvaritAM'dhA | aprabhu pa7, 'vepamAna, kvarita, 'vyakta(=bAla) dAyakeSu aMdha ane avyakta = bALa svAdAM, praNe roSa ApavAnI ..... rU47 | dAyakanA hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda ...... 347 avyakta(=bAla) dAyakadoSe bAgaeNdAyaka doSamAM bALakanI mAtAnuM - vanamatApraviSayadraSTAMtaH .......... rU46 praSaviSayaka daSTAMta............... 349 maMttonmatta-karacaraNacchinnadAyakeSu maMtta, utnetta, kere caraNachinna dAyakanA svAI, praphane ropADavA .. rU51 | hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda .................. 351 pregalita(galatkuSTha)-nigaDahastAndukabaddha- pragalita (gaLato koDha), nigeDahastAdukabaddha, pAdukArUDhadAyakeSu dadatsvagrAhyaM, padukArUDha dAyakanA hAthe agrAhya che, praNane topaISHvAlI ...... grahaNamAM doSa ane apavAda ...... 353 ||1khAMDatI, lapasatI, 'muMjatI, (tti vA) tasyAM hatyAmAhAM, kAMtatI hoya evA strIdAtAranA grahaNe doSA'pavAdau ............ 399 hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda .................... 355 353 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 26 GO viSaya pRSTha | viSaya toatti-vidhute(vizIrvatti )-vijJatti- *lohatI (rUmAMthI kapAsIyA chUTA pADatI), dale yati tasyAM dadatyAmagrAhyaM, *rUne jhINuM karatI, rUmAM prasane DhoSaISHvAro .................... rUdda rahela gAMThane dUra karatI, ghaMTImAM daLatI hoya evI strInA hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda .. 356 virole yati-jemantI(abhyavaharati) dahIMne mathatI, jaimatI, garbhiNI gurbiNI(ApannasattvA) tasyAM strIdAtAranAM hAthe agrAhya, dadatyAmagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau .... 358 tenA grahaNamAM doSa ane apavAda . 358 bAlavatsA( stanajIvizizukA) tasyAM mAtra mAtAnA dUdha para jIvanAra bALakavALI dadatyAmagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau, strIdAtAranA hAthe agrAhya che, tenA tasyA dAnagrahaNe sthavirakalpi grahaNamAM doSa ane apavAda, tathA tenA binatvinI viMdhivizeSa .................. rU52 dAnagrahaNamAM vikalpI ane jinakalpIno vidhivizeSa ......... 359 SaTkAyA ngRhNAti-saMghe TTayatyAra bhate- | paMkAya jIvone grahaNa karatI, eno "saMghaTTo kSiNati tasyAM dadatyAmagrAhyaM, karatI, eno AraMbhe karatI, ene pradaLe DhoSaISHvAvo ...................... rU61 bhUmi para mukatI strI dAtAranA hAthe agrAhya che, tenA prahaNamAM doSa ane apavAda .................... 361 sAdhAraNaM-coritakaM-parai khyaM (=parakIya)- sarvasAdhAraNa (badhAMnuM bheguM) hoya, pairArthaM yaddadAti tadagrAhyaM, corInuM hoya, bIjAnuM hoya, . praNe roSaIS5vAto.......................... rUddarU *bIjA mATe hoya-AvuM Ape to agrAhya che, tenA grahaNamAM doSa ane apavAda...................... 363 varti sthAti-virArtayati (ukSipati va) |je strI, sthApela balimAMthI Ape, tridhA sapratyapAyA tasyAM dadatyAmagrAhyaM, "piTharavagere uMcakIne ke namAvIne grahaNe doSA'pavAdau, Ape, urdhvavagere traNa prakAranA tathopalakSaNenA'STatriMzattamadAtA pratyapAyavALA dAtAranA hAthe jJAyakA'jJAyakadAtadvayamapi grAhyaM, agrAhya che, grahaNamAM doSa ane tasya haste'grAhyam apavAda. tathA, upalakSaNathI 38mA dAtA tarIke "jJAyaka-ajJAyakAtu levA, tenA hAthe agrAhya che....... 365 31 ........ 36 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha viSaya pRSTha | viSaya 1) dhAraVISnivRSThayoH 2) pArtha- | 1) sAdhAraNa ane anisRSTa, 2) parArtha ane sthApanayoH 3) piTharAdyudvarttana-saMhRtayoH / sthApanA, 3) piThavagerenuM udvartana 2 vo me: ?............................ rUddaH | ane saMhata. A badhA vacce zuM taphAvata ? .................... 366 uparorppathaviraddhi-sapratyapAvADantapu rAZMIdhena | uparokta sthavirathI mAMDIne sapratyapAya munayo na gRhNanti .......... 367 sudhInA dAtRonA hAthe oghathI munio grahaNakaratAM nathI ......... 367 copADayo yadravyomnikakSya svarUpa ......... rU68 | yogya ane ayogya dravyanA unmizraNanuM svarUpa ............... 368 sacittA'cittonmizritasya sacitta ane acitta unmizranI caturbhaGgastatrA'pi caturthabhaGge caturbhagI, temAM paNa cothAbhAMgAmAM sto vahuyora vaturmA ............... 366 stoka ane bahukanI caturbhAgI...... 369 saMhRtonmizrayorbhedaH .. ............. saMhRta ane unmizra vacce taphAvata ..... 370 apariNatasya svarUpaM tasya apariNatanuM svarUpa tenA dravya ane dravyabhAvadvibhedaM tatra bhAvA'pariNate bhAva e be prakAro, temAM vAtRviSaye mAvA paripatuM .................. rU71 | bhAvaapariNatamAM dAtRviSayaka bhAvaapariNata ........ 371 gRhItRviSaya bhAvADa pariNad........................ rU7rU | grahItRviSayaka bhAvaapariNata ......... 373 liptadvArasvarUpaM, tasyaughato'grahaNaM, litadvAranuM svarUpa, tenuM oghathI taMtra ane koSA, apavAdde pra...... rU7rU| agrahaNa ane tenA prahaNamAM doSa, tathA apavAda grahaNa ........ 373 nityopavAsA''cAmlatapaskaraNe | nitya upavAsa ke AyaMbila karavAviSayaka pUrvapakSastasya nirAvara ................ rU74 | pUrvapakSa ane tenuM samAdhAna ...... 374 bahulepA'lpA'lepasvarUpaM tatrA'lepAdidravya- | bahupa, alpalepa ane alepanuM svarUpa, pravidhirAte bhAkharuM ............... rU76 temAM alepa vagere dravyagrahaNavidhi antargata ATha bhAMgA ............ 376 saMsRSTamAtra-kara-sAvazeSa-tripadairaSTa saMsRSTa evA mAtraka, hAtha ane bhaGgastasya pramANaparijJAnaM sAvazeSadravya. A traNa padothI racanA kramazca banatI aSTabhaMgI tathA tenAM pramANanuM jJAna, racanA ane kramanI jANakArI ............. ......... 377 rU7ts Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 ta ........ viSaya pRSTha | viSaya pRSTha aSTamAmaavacAraviSamey ......... rU80 | AThabhAMgAmAMthI eka-traNa vagere viSama bhAMgAmAM levuM kahyuM che ..... 380 chatidvArasvarUpaM, sacittA'cittapadadvayena charditadvAranuM svarUpa, sacitta ane caturmANya................................... rU81 acitta A be padanI caturbhagI.... 381 chardite saMyativirAdhanAvo .........rU81 |chardita-doSamAM saMyamAdi virAdhanAdoSo..... 381 chardite mathuvindrapakSitavIratra-tridraSTAMta rU82 chirditamAM madhubinduupalakSita vAratraka maMtrInuM daSTAMta ............... 382 udgamotpAdanaiSaNAdoSanigamanaM, | ugama-utpAdana-eSaNAdoSanuM nigamana grAmaiSaUTIkoSaprastAvanA ............... 284 ane grAmaiSaNA-doSanI prastAvanA .. 384 saMyoganAvimoganaviSayavapaSyopanAmathanam rU85 | saMyojanAvagere bhojanaviSayaka pAMca doSonuM nAmakathana. ........................ 385 saMyojanAsvarUpaM tasyA dravyabhAvahi saMyojanAnuM svarUpa, tenA dravya prAratA .......................... .............. 286 ane bhAva be prakAro .............. 386 dravyasaMyoganAyA vAWISkhyA dikaratA, |dravyasaMyojanAnA bAhya ane atyaMtara vAsaMyoganIyA ddhiprakAratA ........ 387 be prakAro, temAM paNa bAhyasaMyojanAnA be prakAro ........ 387 atyaMtaradravyasaMyoganAyA tripravaratA ............ rU88 | atyaMtaradravyasaMyojanAnA traNa prakAro ..... 388 bahirAntaropakaraNasaMyojanA, saMyojanA | bahAra ane andara upakaraNanI saMyojanA, jhADanujJAtA ? .............. ... rU86 ! tathA saMyojanAnI anujJA kyAre? .... 389 dhRti-bala-saMyamayogA yena na hIyante |pRti, baLa, saMyamayogo jenAthI hAni tatvamAnamonanuM kartavyam................. 320 [ na pAme teTaluM pramANasara bhojana karavuM. .................. 390 puruSa-mahinA-napuMsavaIRIRpramANam ............ puruSa, mahilA ane napuMsakanuM AhArapramANa .................... 391 kavalamAnaM kiM ? dravyakukkuTI | koLIyAnuM pramANa ane dravyakukaDI ane bhAvakukkuTI svarUpam bhAvakukaDInuM svarUpa ............. 391 udaramAzritya kAlApekSayA bhAgato peTane AzrayIne kALanI apekSAe bhaktapAnapramANam ...... 362 | bhAga pADIne bhojana ane pANInuM pramANa ... ................. 392 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 | pRSTha 397 viSaya pRSTha | viSaya uktA''hArapramANAdanyat klezaphalaM, | uparokta AhArapramANa sivAyanuM viruddhadravyA''hAro'pi pramANa phlezaphaLa che ane viruddha klezaphalaM ca 393 dravyano AhAra paNa phlezaphaLa che. . 393 pravAmAdri para prabhAvo .. | prakAma vagere 6 pramANa doSo ............. 393 atibabAdibhojanaM kiM kuryAt ? atibahuvagere bhojana zuM kare ? purISadhivacamAri raye ............ rU89 | .............. 38s | jhADA-ulTI vagere karAve.......... 395 pramANA'tiriktabhojane doSAH, pramANathI vadhAre bhojanamAM doSo pramANopetamonane Nya ............... rU26 | ane pramANasara bhojanamAM guNo ... 396 IIR-dhUmaupacce varaghoghanazya ............... 327 | aMgAra ane dhUmADAnI upamA cAritrarUpI Izvana sAthe.. aGgAro rAgapariNAmo dhUmazca | rAgano pariNAma aMgAra che ane pheSapariNAma .. ........... 399 | vaiSano pariNAma dhUmADo che... ......... 399 suddedanAdri pArakhIssApurA mumbIta .... 400 | bhUkhanI vedanA vagere 6 kAraNosara sAdhu AhAra vApare .. ............. 400 ro-moToDhayAvI aMIta.................402 roga ane mohanAM udaya vageremAM AhAra na karavo................. 402 trividhaiSaNAdoSanigamanaM, gurudoSA traNe prakAranA epaNAdoSonuM nigamana DavopajJAnArthanatizaSya ............. 405 | ane gurudoSa ane alpadoSane jANavA vize atideza........... 405 kasya doSasyA'pekSayA kasya laghutvaM | kyA doSanI apekSAe kyo doSa laghu vaca gurutve ? rUti guruna,vizeSaH 406 | ane kyo doSa guMsa? e pramANe gurU-laghunI jANakArI ...... 406 zayyAtarapiNDasvarUpaM, tasyA'STadvArANi, zayyAtarapiMDanuM svarUpa ane tenA 8 tpiAucara doSA ................... 408 | dvArA ane te picchagrahaNamAM doSo .. 408 nAnapavhattvapa, taprajJA toSAzya ......... 412 | rAjapiMDanuM svarUpa ane tenA grahaNamAM doSo ............................ 412 ziI zayyA (varAti:) khyA ? kevI zayyA = vasati kalpe ? temAM tatra mUna parazuvati...............414 | mULaguNo dvArA azuddhavasati ....... 414 uttaragupaI dvidhA, tatra mUnottara|| ........ 416 | uttaraguNanA be prakAra, temAM prathama mUlottaraguNo ..................... 415 uttara gun6 dvitIyonarottara-guNa ............ 416 | uttaraguNomAM dvitIya uttarottaraguNo ....... 416 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha ...........418 | W viSaya pRSTha | viSaya kidRzaM vastraM kalpyaM ? tasyekendriyAdyava- | kevuM vastra kahyuM ? tenAM ekendriyAdinAM yavaniSpattibhedAttrividhatvaM, punarjaghanyAdi- avayavathI utpatti vagere 3 prakAro, bhedAttrividhatvaM, pratyekaM punaryathAkRtA'lpa- vastranA jaghanyavagere 3 bhedo, vahuparime tridhA ...................... 417 vaLI pratyekanA yathAkRta, alpa bahuparikarmanAM bhedathI 3 prakAro .. 417 sarvamapi vastraM gacchavAsibhiruddiSTAdinA gacchavAsIoe tamAma vastro naveSanIyam ..................... udiSTAdithI gaveSavA .............. 418 gacchavAsino vastraM kadotpAdayanti ? . gacchavAsIo vastrane kyAre meLave ? tasya vidhi ........... tenI vidhi..................... 419 vastrasya navabhAgakalpanA tasya vastranA 9 bhAganI kalpanA ane zubhAzubhanaM .......................... 4ra1 | temAM zubha-azubha phaLa ........... 421 vRdaghena nimantrAvRtta sAghoviMthiH ........ 4rara | gRhastha vaDe vastranI vinaMti karAya tyAre sAdhune karavAnI vidhi .................. 422 kidRzaM pAtraM kalpyaM, tasyekendiyA kevuM pAtra kalpe ? tenA ekendriya avayavathI 'vayavaniSpanna-tumbakAdibhedAttrividhatvaM banela tuMbaDA vagere bhedathI traNa punarjaghanyAditribhedaM, pratyeka prakAro, tenA jaghanya vagere traNa punarvathAvRtAgaDameivAtrithI ......... 423 prakAro ane vaLI, pratyekanA yathAkRta vagere traNa prakAro ........ 423 pAtramapi uddiSTAdicatuSprakAre pAtra paNa udiSTavagere cAra prakAro fSaNIyam ........................... dvArA gaveSavA..................... 423 gItArthasAdhunA'vasthocitaprakAreNa gItArtha sAdhune avasaro citta prakAre doSomAM hovu paDyUvIcA yatanA vAryA ..... 4ra6 | paMcakahAnithI yatanA karavI ........ 425 paJcakahAnisvarUpam ..................... 4ra7 | paMcaka hAninuM svarUpa................... 427 rUTuM tu urvaparyAvarthanarthAt zAsanaHIR:.......... 4ra7 |A aidaMparyArtha che arthAt zAsanasAra che .. 427 virAdhanArakSaNatatparA'zaThasAdho | virAdhanAnA rakSaNamAM tatpara evA rvirAghanAgari nirbarAnA ................ 422 azaTha sAdhunI virAdhanA paNa nirjarAphalaka che ................... 429 zrI jinavallabhagaNikRtasyA'sya jinavallabhagaNivarazrIe karela zAratraraca nisAnanam ........................ 431 | A zAstranuM nigamana ............. 431 TIvAvarazrIvandrasUrikRta-prazasti .............. 4rUrU | TIkAkara zrIcandrasUrie karela prazasti...... 433 pivevizuddhikarImUnam..................... jarU7 | piNDavizuddhi prakaraNanI mULa gAthAo ..... 437 ... 4rarU Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 viSaya pariziSTa 1. akArAdikrameNa piNDavizuddhiprakaraNa mUlam 2. piNDavizuddhizAstrA'ntargatasaMskRtaprAkRtA'rthakoSaH 3. piNDavizuddhizAstrA'ntargatadRSTAMta sUciH . 4. piNDaniryuktizAstra koSTakaH 5. piNDavizuddhizAstra koSTakaH pRSTha | viSaya 441 445 pariziSTa 1. akArAdikrame piNDavizuddhi prakaraNanI mULa gAthAo .. 2. piNDavizuddhizAstra antargata saMskRta-prAkRta arthakoSa 3. piNDavizuddha zAstramAM Avela dRSTAMtonI sUci .. 451 46ra | 4. viRsniryukti zAstrano koSTaka 5. piNDavizuddhi zAstrano koSTaka abhyAsa karanArane upayogI banaze tathA vadhu mAhitI upalabdha thaze e AzayathI A granthamAM, munirAja zrI cAritraratnavijayajIe taiyAra karela piNDaniryuktinuM koSTaka-Chart paNa, munirAjazrInI rajAthI sAbhAra mukyuM che. pRSTha 441 445 451 ......... 452 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / zrI vimalAcala-parameSThine namaH / / OM hrIM zrIM arha zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH || / / anaMtalabdhinidhAnAya zrIgautamasvAmine namaH 11 / / sugRhItanAmadheya zrI dAna- prema-bhuvanabhAnu-guNAnaMda - jayaghoSasUri-sadgurubhyo namaH 11 zrImajjinavallabhagaNipraNItA zrImaccaMdrasUrivivRtA zrI piMDavizuddhiH vyAkhyAkAra (TIkAkAra) kRtamaGgalam / / OM namo vItarAya || namrAnekasurAsurAdhipaziromAlArccitAMhridvayaM / lokAlokavilokikevalavazAjjAtArthasannirna(rNa)yam / saccAritranirdezakaM, jitaripuM svargApavargapradaM / duSTAriSTavighAtakaM jinapatiM vIraM praNamyAdarAt / / 1 / / zrImatpArzvajinendraM ca vighnavrAtavighAtinam / niHzeSakumatadhvAnta-vidhvaMsanadivAkaram / / 2 / / zeSApi namaskRtya jinAn vigatakalmaSAn / zrIgautamAdisUrIMzca, bhAratIM svagurUMstathA / / 3 / / zAstrAntaradarzanato, vakSye'haM piNDazuddhizAstrasya / svaparakRte spaSTArthI, vRttiM jinavallabhakRtasya / // 4 // upodghAta -- iha hi sarvveNApi saMsAriNA sattvenAtidurlabhajinadharmmAnvitaM manuSyAdisAmagrI 1 * gujarAtI bhASAMtara - zuLanandrIya vArtti" vyAkhyAkAra (TIkAkAra)nuM maMgaLa zlokArtha :- namelA aneka surendra ane asurendranA mastaka para dhAraNa karela mALAothI jemanA be caraNo pUjAyA che, loka-alokane prakAzita karanAra kevalajJAnanI prAptithI jemane padArthono sAco nirNaya prApta thayo che. saccAritranA nirdezaka, Antarazatrune jemaNe jItyA che. svarga ane mokSane prakRSTa rUpathI ApanAra tathA duSTa apamaMgaLanA nAzaka evA jinapati prabhuvIrane bahumAnapUrvaka praNAma karIne, huM "piMDavizuddhi" graMthanI vyAkhyAne kahIza.' (A pramANe AgaLanA cothA zloka sAthe saMbaMdha joDavo.) 1|| vighna-samUhano nAza karanAra, saMpUrNa kumata rUpI andhakArane nAza karavAmAM sUrya samAna evA zrImad pArzva jinendrane praNAma karIne, (huM piMDavizuddhi graMthanI vyAkhyAne kahIza.) ||2|| zeSa pApamalavinAnA bAvIsa jinezvarone paNa namaskAra karIne temaja, zrIgautamasvAmI Adi sUrIzvarone tathA sarasvatI ane svagurune namaskAra karIne, (huM piMDavizuddhi graMthanI vyAkhyAne kahIza.)gA piMDaniryukti Adi anya zAstronA saMdarbhone batAvavA dvArA sva-paranA upakAra mATe zrIjinavallabha sUrijI vaDe racita piNDavizuddhizAstranI spaSTaarthavALI vyAkhyAne = TIkAne huM = 'candrasUri' kahIza.||4| upodghAta :- atidurlabha evI manuSyabhava vagere sAmagrIne pAmIne tIrthaMkaroe Acarela paropakAramAM sarva saMsArI jIvoe prayatna karavo joIe. kAraNa ke tIrthaMkara paramAtmA saMsArasAgarathI pAra pAmyA hovA chatAM paNa paropakAramAM prayatna kare che. jIvone upadezanuM dAna ApavA jevo anya koI zreSTha paropakAra nathI. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadbhAvamavApya tIrthakarAnucIrNaparopakAre yatitavyam, yasmAdbhagavAn bhavAmbhodhipAragAmyapi paropakAre yatate / sa ca na jantuhitopadezadAnAdaparaH kazcicchreSTataraH smsti| sa ca sakalakarmanirmUlanapravaNaparamapadaprApakasaccAritraparipAlanagocaraH zreyAn / tacca piNDavizuddhyAdiyatanayA pravarttamAnAnAmupajAyate vizuddhAhAropaSTambhitadehasya cAritrasAdhakatvAt / sA ca na zAstrAdRte samyag vijJAyate mumukssubhiH| // graMtharacanAprayojanam yadyapi ca pUrvamunipraNItacirantanazAstreSu sAnekadhA sthAne sthAne nirUpitA, tathApi nAsAvaidaMyugInAnAM duHSamakAlabalena parikSIyamANamedhAyurbalAnAM mAnavAnAmatyantopakArAyAlamiti vibhAvya zrImajjinavallabhAbhidhasUriraidaMyugInaprajJAvikalamAnavopakArAya mahArNavakalpAt piNDaniyuktizAstrAt tAmuddhRtya piNDaviSayavizuddhilakSaNapratiniyatArthAbhidhAyakatvAdyathArthanAmakamalpagranthamahArthaM piNDavizuddhisaMnihitaM zAstraM krtumaarebhe| avataraNikA- tatra ca ziSTAH kvacidiSTe vastuni pravarttamAnA vighnavinAyakopazamanAya vighnAbhAve'pi ziSTasamAcAraparipAlanAya ceSTadevatAnamaskArapurassaraM pravarttante / tato'yamapi tanmArgamanusaraniSTadevatAnamaskAraM prekSAvacchrotRjanapravRttaye'bhidheyAdi ca vaktukAmazcAdau maGgalAdyabhidhAyikAM gAthAmAha / te upadeza, tamAma karmano nAza karavAmAM samartha ane paramapada prApaka evA saccAritranA pAlana vize Apavo e ja zreSTha che. e cAritranuM pAlana yatanApUrvaka piMDavizuddhi vageremAM pravRtti karanArane zakya bane che. kAraNa ke vizuddha AhArathI TakAveluM zarIra e cAritranuM sAdhaka che ane te piMDavizuddhi mumukSuo vaDe zAstra vinA samyam rIte jANI zakAtI nathI. * graMtharacanA prayojana che joke, pUrvamuni racita cittana zAstromAM aneka prakAre te piMDavizuddhinI vAto sthAne sthAne karAyelI che. chatAM paNa, duSamakALanA prabhAve thatAM buddhi, AyuSya ane zakti nA hAsavALA audaMyugIna=hAlanA mAnavonA atyaMta upakAra mATe te samartha banI nahi zake ema vicArIne, A kAlanA prajJAvika mAnavonA upakAra mATe zrImad jinavallabha nAmaka sUrijIe moTA samudra samAna zrIpiNDaniryukti zAstramAMthI te piMDavizuddhine uddhAra karIne "piNDa viSayaka vizuddhi" evA sArthaka arthane jaNAvanAra yathArthanAmadhArI alpa gAthA ane mahAna arthavALA piNDavizuddhi nAmanA zAstranI racanA karavAno prAraMbha karyo. avataraNikA :- ziSTapuruSo koIpaNa ISTavastu = kAryamAM pravRtta thAya tyAre, bhale ne vikno na hoya to paNa ApattionA nivAraNa ane ziSTapuruSonI sAmAcArInA paripAlana mATe ISTa devatAne namaskAra karavApUrvaka pravRtta thAya che, tethI pUjya zrIjinavallabhasUrijI paNa te ja mArgane anusarIne ISTadevatAne namaskAra ane buddhizALI = vicAraka evA zrotAvarganI pravRtti (A granthanA abhyAsamAM vizvAsapUrvaka pravRtta thAya te) mATe abhidheya (= granthamAM zuM zuM kahevAmAM Avaze ?) vagere kahevAnI IcchAthI zrI jinavallabhasUrijI, granthanI AdimAM maMgaLaAdine jaNAvanArI gAthA kahe che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAthA- devindavindavandiya-payAravinde'bhivandiya jinninde| vocchAmi suvihiyahiyaM piNDavisohiM samAseNa / / 1 / / saMskRta chAyA- devendravRndavanditapAdAravindAna'bhivandya jinendrAn / __vakSyAmi suvihitahitaM, piNDavizodhiM samAsena / / 1 / / ma mUlagranthakArakRtamaGgalam // vyAkhyA- jinendrAnabhivandya piNDavizodhiM vakSyAmIti kriyaa| tatra nAnAjanmAdiduHsahaduHkhanibandhanarAgAdInAM jetAro jinAH sAmAnyakevalinasteSAmindrAzcatustriMzadatizayAdiparamaizvaryayuktatvAnnAyakAstIrthakarAstAn / kIdRzAn ityAha devendravRndavanditapadAravindAn / tatra pUrvabhavopAttazubhakarmavazAdyatheSTakrIDAvicariSNavo devA bhavanapatyAdayo'marAsteSAmindrAH zakrAsteSAM vRndAni saGghAtAstairvanditAni namaskRtAni, pAdAzcaraNAH padazabdasyAMhnivAcakatvAtta evAravindAni padmAni yeSAM te devendravRndavanditapadAravindAstAnabhivandya prazastamanovAkkAyainamaskRtya vakSyAmyabhidhAsye'hamiti___ bhuunn||thaa-shaarth :- devinda = hevendrInA, vinda = samUha 43, vandiya = nabha72 rAyeA cha, payAravinde = ya294ma nA, abhivandia = namas42 rIne, jiNinde = neizvarahepone, vocchAmi = huM hIza, suvihiahia = suvihita sAdhumIne tirI, piMDavisohi = piMDavizuddhi nabhana! aMthane, samAseNaM = saMkSepabha. mULagAthA-gAthArtha :- devendronA samuhoe jenA caraNakamalamAM namaskAra karelo che evA jinezvara devone namaskAra karIne, suvihita sAdhuone upakArI evA piMDavizuddhi nAmanA graMthane saMkSepamAM huM 58iish.||1|| * mULagranthakArazrInuM maMgaLa * vyAkhyArtha :- "jinendrone vaMdana karIne piDavizuddhine huM kahIza", A rIte TUMkamAM vAkyano anvaya po. 'jiNinde' = 'jinendrAn' = neindrone, hinendra bheTale ? mane prA2na 45-421-mRtyu vagaire duHsa hu:sonA // 29 // bhUta mevA 2||2||hine tanAra sAmAnya simone 'jinAH' vAma mAvecha. tamomA Indra samAna eTale ke cotrIza atizayaAdi parama aizvaryathI yukta evA nAyakone = tIrthakarone, kevA 'jinendrAn' ? te 4 cha, 'devindavindavandiya-payAravinde' = 'devendravRndavandita-padAravindAn' bhn| y25|| kamaLamAM devendrono samUha vaMdana kare che evA jinendrone, eTale ke, pUrvabhavamAM upArjita karela zubhakarmanA kAraNe IcchA pramANenI krIDAmAM pravRtta thanArA bhavanapati vagere amaro = devo, teonA Indro = zakra vagere. tesonA samUthI. yetA = nm27|2 42rAyeA cha 56 = 229, '56' za6 ya25nA = 5ganA arthamA mArato DovAthI, te 56 = ya294 che bhalemonA mevA neindrone, 'abhivandiya' = 'abhivandya' = 'namaskRtya' = prazasta mana-vayana mane AyAthI nabha72 rIne, 'vocchAmi' = 'vakSyAmi' I 31, 'I' 206 madhyAhArathI. levo. arthAt 'huMDI' mevo. artha. 11vo. I zuMDI ? te 4 cha 'piNDavisohiM' Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamyaM / suvihitAH zobhanAnuSThAnavidhAtAro yatayasteSAM hitopakAritvAdyogyA tAM, kAmityAha piNDavizodhimiti / _ piNDavizuddhAkhyA // tatra piNDanaM piNDo mIlanamAtram / tacca yeSAmasti taiH sahitasyaivopacArAdvastUni api piNDaH / yadvA piNDyata iti piNDaH, piNDanIyaM vastu, sa ca nAmAdibhedairAgame yadyapyanekadhoktaM, tathApIha saMyamAdirUpabhAvapiNDopakArakasya drvypinnddsyaahaaraadergrhnnm| tasya vizodhirudgamAdidoSarahitatayA nirmltaa| tata udgamAdidoSasvarUpaparijJApanena piNDanirmalatAkAriNI zAstrapaddhatirapi piNDavizodhirityucyate / yadvA vizodhiheturudgamAdidoSaparijJApanamapyupacArAdvizodhistataH piNDasya vizodhiryasyAM zAstrapaddhatau sA tatheti vigrahastAm / atha pUrvAcAryaireva tasyA abhihitatvAt kiM bhavato bhaNanenetyAha / samAsena saMkSepeNa | pUrvAcAryairvistareNa soktA mayA tu vakSyate stokasUtreNeti bhaavH| = "vi vizuddhi = piNDanI vizuddhine huM kahIza. e piNDavizuddhi kevI che ? te kahe che "vihiya-dive = 'suviditAnAM hitA' = "suviditaditAM = suvihita munionA hitane karanArI, eTale ke zobhana = suMdara vihitaanuSThAna = AgamamAM batAvela suMdaraAcArane pALanArA yatio-munionA hitane karanArI evI piMcchavizuddhine kahIza. * piDavizuddhinI vyAkhyA che "pive zabdanI vyAkhyAne batAve che ke - "pivg< = gi?' je mAtra bheguM thAya te piNDa kahevAya che. te piMDa je odanAdi vastuono che. te audanAdi vastuonI sAthenA piMDano ja nahi ke ekamAtra piMDano) odanAdi vastuomAM upacAra karAto hovAthI e vastuo paNa piMDa che. athavA je bheguM karAya tene piNDa kahevAya che. bheguM karavA yogya "vastu" hoya che. joke nAma vagere bhedo dvArA piNDa aneka prakAre AgamamAM batAvela che. to paNa ahIM saMyama vagere rUpa bhAvapiNDa mATe upakAraka dravyapiNDanuM = AhArAdinuM grahaNa karavuM. te piNDanI vizodhi = vizuddhi = udgamAdi doSothI rahita evI nirmaLatA, tethI udgamAdi doSonA svarUpanuM jJAna karAvavA dvArA piNDanI nirmaLatA karAvanArI zAstranI paddhatine paNa vizodhi' kahevAya che. athavA vizodhi (kAryo mATe kAraNabhUta udgamAdi doSanA svarUpanI samajaNa, te paNa kAryano kAraNamAM upacArathI vizodhi kahevAya che. TUMkamAM, piDanI vizodhi je zAstranI paddhatimAM che tene piNDavizodhi = piNDavizuddhi kahevAmAM Ave che. e pramANe vigraha karavo. evI piDavizuddhine huM kahIza. prazna :- pUrvAcAryo vaDe piNDanI vizuddhi kahevAyelI ja che to pharI A kahevAnuM prayojana zuM che ? uttara :- "mA" = "saMkSepe.' eTale ke, pUrvAcAryo vaDe e vistAra pUrvaka kahevAyelI che jyAre huM A ochA = thoDA sUtro dvArA = saMkSepathI kahIza. ema tAtparya jANavuM. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma prastutagranthasyA'bhidheya-prayojanAdi // atra pUrvArddhana jinendranamaskaraNAnmaGgalamuktam / piNDavizodhiM vakSyAmItyabhidheyametasyA evAtra zAstre'bhidhAsyamAnatvAt / sambandhastUpAyopeyalakSaNastatra prakaraNamidamupAya upeyaM tu piNDazuddhiparijJAnamiti / prayojanaM tu saMkSepabhaNanarUpaM shaastrkRtaivopaattm| yadvA kartuH zrotuH pratyekamanantaraparamparabhedabhinnaM saakssaadnuktmpyetllbhyte| tatrAnantaraM kartuH prayojanaM sattvAnugrahaH, zrotuzca prakaraNArthaparijJAnam / paramparaM tu dvayorapi paramapadAvAptiriti / etena sarvazAstrakArANAM pravRttiranuzritA bhavati, uktaM ca'sambandhabhidheyapayoyaNAI taha maGgalaM ca stthNmi| sIsapavittinimittaM nivigghatthaM ca cintejjA / / ' rUti thArtha: 9 | avataraNikA- piNDavizodhiM vakSyAmIti prtijnyaatm| tatra mumukSubhiH piNDasya vizuddhireva kimarthaM vidhIyate yena tat parijJAnAya tadabhidhAyakaM zAstraM kartumArabhyata iti parAbhiprAyaM cetasi nidhAya zAstrakaraNaprayAsasAphalyaprakAzanagarbhaM yaddoSavikalasya piNDasya zuddhirbhavati tAn vaktukAma imAM ttprstaavnaamaah| * prastuta granthanA abhidheya-prayojana Adi che. ahIM, gAthAnA pUrvArdhathI jinendrone namaskAra karavA dvArA maMgaLa kahevAyuM che. gAthAnA uttarArdhamAM 'viSuvavorTi vocchA = "piNDavizuddhine kahIza' Ama kahevA dvArA A prastuta granthano madheya = viSaya kahevAyo che, kAraNa ke A zAstramAM eja piDavizuddhi kahevAmAM AvanAra che. upAya-upeya lakSaNa = svarUpa e A granthano saMbaMdha che. temAM A prastuta grantha = prakaraNa e upAya = sAdhana che. ane upeya = sAdhya e piDavizuddhinI jANakArI che. saMkSepathI kahevuM e A granthanuM prayojana che. jene zAstrakAre pote ja gAthAmAM kahyuM ja che. athavA sAkSAt kahevAyuM nathI chatAM paNa adhyAhArathI kartA ane zrotA baMnenuM anantara-paraMparabhedavALuM prayojana laI zakAya. temAM kartAnuM anantara prayojana che sattva = jIvo para anugraha = upakAra karavo. zrotAnuM anantara prayojana prastuta granthanA arthanI jANakArI ane parampara prayojana to banne kartA ane zrotAnuM paramapada = mokSanI prApti che. A rIte = maMgaLa-abhidheya Adi kahevA dvArA sarva zAstrakAronI maryAdAnuM pAlana karavAmAM AvyuM che. kAraNa ke kahyuM che ke - zAstramAM saMbaMdha, abhidheya, prayojana vagere tathA maMgaLa je karavAmAM Ave che te (anukrame) ziSyanI pravRtti nimitte = ziSya grantha vAMcanamAM abhyadyata thAya te nimitte ane zAstranI nirvine pUrNAhuti thAya te mATe hoya che."AnA avataraNikA - piDavizuddhine kahIza' e pramANe pratijJA karI. to mumukSuoe piNDanI vizuddhi zuM kAma karavI joIe ? ke jenA jJAna mATe tene kahenAra zAstra racavAno prAraMbha karavo paDe ?' evA bIjAnA abhiprAya = prazna ne manamAM dhArIne, zAstra karavAnA prayAsanI saphalatAne prakAzita karanAra, je doSothI rahita evA piNDanI vizuddhi thAya te doSone kahevAnI IcchAvALA mULakArazrI have tenI A prastAvanAne kahe che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAthA- jIvA suhesiNo taM sivammi taM saMjameNa so dehe| so piNDeNa sadoso so paDikuTTo ime te y||2|| saMskRta chAyA- jIvAH sukhaiSiNaH tacchive tatsaMyamena sa dehen| sapiNDena sadoSaH saH pratikRSTa ime te ca / / 2 / / vyAkhyA- piNDavizuddhereva saccAritraM tasmAcca viziSTasukhamokSaprAptistacchuddhizca na jJAyate zAstraM vinetyasya karaNaprayAsasAphalyamiti garbhArthaH / atra ca "yazca nimbaM parazunA (chinatti), yazcainaM madhusarpiSA (siJcati), yazcainaM gandhamAlAbhyAM (yojayati), tatsarvasya kaTureva sa' ityAdAviva sarvatrAnurUpakriyAdhyAharttavyA / # sarve jIvAH sukhArthinaH // - tatazca jIvAH prANinaH sukhaiSiNaH zarmArthinaH sukhalipsava iti yAvadvarttante / taduktam mULagAthA-zabdArtha :- nIlA = jIvo, musiLo = sukhanA abhilASI, taM = te sukha, sima = mokSamAM, te = te mokSa, saMnameLa = cAritrathI, so = te cAritra, de = zarIra vaDe, to = te zarIra, pina = AhAra thakI, savAso = doSavALo, so = te AhAra, diluko = niSiddha, rUme = A, te = te doSo, 2 = ane. mULagAthA-gAthArtha- sarvajIvo sukhanA arthI che, te sukha mokSamAM che, mokSa saMyama vaDe prApta karI zakAya che, te saMyama zarIra vaDe sAdhya che, te zarIra AhArathI Take che, te AhAra doSita hoya to niSedha karAyo che. te doSo A che. rA. vyAkhyArtha - piNDanI vizuddhithI ja saccAritranI prApti thAya che. te saccAritrathI ja viziSTa sukha svarUpa mokSanI prApti thAya che. piNDanI vizuddhi zAstra vinA jANI zakAtI nathI. tethI ja A granthanI racanAnA prayatnanI saphalatA che. ema tAtparyArtha jANavo. ahIM, "zya nia parazunA (chinatti), zvenaM madhurvaSA (sinthati), palvenaM zvamAttAmyAM (vonati), tatsarvaca Tuva ' ItyAdinI jema sarvatra anurUpa kriyAno adhyAhAra jANavo. arthAt saMdarbha pramANe kriyAno adhyAhAra karavo. jema ke ahIM parazuthI vastu chedAtI hovAthI "chinatti' kriyApada mUkyuM. madhaghI vagerethI sicavAnuM hoya che mATe "sigyetimUkyuM ane gandha-mALAthI yukta karavAnuM hovAthI "nayeti' kriyApada mUkyuM. tema prastutamAM "kSati' vagere yathAyogya kriyApada mUkavuM. eTale ahIM A gAthAmAM paNa jyAM jyAM je je kriyApada yogya lAge te te kriyApada adhyAhArathI samajI levuM. jema ke "jIvo sukhanA Icchuka hoya che, te sukha mokSamAM che, te sukha saMyamathI pamAya che" vagere. * sarva jIvo sukhanA arthI che * nIvA susaLo' - nIvAra' = "prajaLana', "suviME = "zarmArthinaH' = 'suniva:' = jIvo eTale ke prANio sukhanA icchu-sukhanA arthI- sukhanI AzaMsAvALA hoya che. kahevAyuM che ke - Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "savvevi sokkhakaGkhI savvevi hu dukkhabhIruyA jIvA / savvevi jIviyapiyA savve maraNAu bIhanti' / / tatpunaH sukhamavikalaM paramAnandarUpam, kAbhAvena sarbopadravarahitatvAcchivo mokSastatraiva saJjAyate / yaduktam"navi atthi mANusANaM taM sokkhaM navi ya savvadevANaM / jaM siddhANaM sokkhaM avvAbAhaM uvagayANaM' / / sAMsArikasukhaM ca duHkhapratIkAramAtratayA sukhAbhimAnarUpatvAttattvato duHkhmeveti| ma mokSasukhA'vApteH kAraNam - saptadazabhedAtmakaM saMyamam 3 te punaH zivaM jIvAH prApnuvanti kenetyAha saMyamena / paJcAzravAdviramaNaM, paJcendriyanigrahaH, kaSAyajayo, daNDatrayaviratizceti saMyamaH saptadazabheda iti zAstrAntaraprasiddhena saptadazabhedAtmakena cAritreNa / yadvA pRthivyAdhupamardAdisaMrakSaNAtmakena saptadazabhedenaiva prakArAntarAbhihitena kriyAnuSThAnavizeSarUpeNa saMyamena / sa cAyaM "puDhavi daga agaNi mAruya vaNassai biti cau paNindi 9 ajIve 10 / peho 11 peha 12 pamajjaNa 13 pariThThavaNa 14 maNo 15 vaI 16 kAe 17 / / ' "badhA ja jIvo sukhanI AkAMkSAvALA hoya che, duHkhathI DaratA hoya che, badhAne jIvana vahAluM hoya che ane maraNathI bahatA hoya che." , "sima' = "tat zive" (mokSa) = vaLI te paramAnaMdarUpa avikala sukha karmanA abhAve sarva upadravathI rahita hovAthI je ziva = mokSa che temAM ja utpanna thAya che. kahevAyuM che ke "te sukha manuSyone nathI ke sarva devone paNa nathI. je avyAbAdha sukhane pAmelA siddha bhagavaMtone hoya che." (prazna :- saMsArIone paNa Indriya janya sukhamAM sukhano anubhava thAya ja che ne ? to pachI kema mAtra mokSamAM ja sukha che ema kaho cho? AvA koka praznanA udbhavanI saMbhAvanAne lakSamAM rAkhI, TIkAkArazrI sAMsArika sukha e hakIkatamAM sukha kema nathI. te jaNAvatA kahe che ke ) sAMsArika sukha to duHkhano pratikAra mAtra che. ane sukhanA abhimAna rUpa hovAthI tattvathI e sukha paNa duHkha ja che. * mokSasukha prAptinuM kAraNa - 10 prakAranuM saMyama 0 te mokSanuM sukha jIvo zenAthI pAme che ? te kahe che, "te saMgamena' = "tata saMvanana = saMyamathI. saMyamanuM lakSaNa batAve che - pAMca AzravothI viramaNa, pAMca Indriyano nigraha, cAra kaSAyano jaya, traNa daMDanI virati. A pramANe prastuta zAstra karatA judA bIjA zAstramAM prasiddha evAM 17 prakAranA saMyamacAritrathI mokSanuM sukha meLavAya che. . athavA to bIjI rIte paNa saMyamanA 17 prakAro che. te A pramANe. pRthvI vagerenA upamana = hiMsA, paritApa, saMghaTTana vagerenuM saMrakSaNa svarUpa 17 prakAranA kriyA anuSThAna vizeSa svarUpa saMyama dvArA te mokSa sukha meLavAya che. te 17 prakAranAM saMyamanuM kAMIka svarUpa zloka vaDe kahevAya che. "(1-9) pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAyane duHkha na pahoMcADavuM. beIndriya Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ityasya zlokaiH kiJcit svarUpamucyate / "ilAjalAnalAnilazAkhinAM duHkharakSaNaM / tridhA dvitricatuHpaJcAkSANAM hiMsAvivarjanaM / / 1 / / nirjIvamapi yadvastu hiMsAkaraNasundaraM / tRNamadyahiraNyAdi tasyAdAnaniSedhanam / / 2 / / prekSaNaM sthaNDilAdInAmupekSAsaMyamI dvidhA / tatraikaH saMyamodvege sIdatAM preraNaM ca yat / / 3 / / anyaH sAvadyavyApAre gRhiNAM cApreraNaM yat / sthAnAdikaraNe samyak tadbhUmInAM pramArjjanam / / 4 / / AhAropadhizayyAnAmazuddhAdhika bhAvataH / pariSThApanamantazca manovAkkAyayantraNam / / 5 / / " alaM prasaGgena, prakRtamucyate / saMyamapAlane sahAyako dehaH so dehetti sa saMyamaH, dehetti vibhaktivyatyayAddehena zarIreNa sampadyate dehasAdhyatvAttasya, yaduktam- "zarIramAdyaM khalu dharmasAdhanamiti', sa dehaH piNDenAhAreNopaSTabhyaH, saMyamopakArAya jAyate / sadoSo vakSyamANodgamAdidoSavRndAnvitaH sa piNDaH pratikruSTo niSiddho jinAdibhiriti dRshym| teIndriya-carindriya ane paMcendriya jIvonI hiMsA traNe prakAre mana, vacana ane kAyA upalakSaNathI karaNakarAvaNa ane anumodanathI varNavI. (10) ajIva = ajIva evI paNa hiMsA karavAmAM suMdara (anukULa) ghAsa-madya-sonuM vagere je vastu tene grahaNa karavAno niSedha, (11) prekSaNa = prekSA. sthaIilabhUmi Adi vasatinuM nirIkSaNa karavuM. (12) upekSA = te be prakAre che (1) saMyama pratye udvega thavAthI saMyamamAM sIdAtAne preravA. (2) gRhasthone sAvadyavyApAramAM preravA nahi. (13) pramArjana = sthAna = kAusagga vagere karavA mATe te bhUminuM sArI rIte pramArjana. (14) pariSThApana AhAra-upadhi-zayyA jo azuddha AvI gayA hoya ke adhika AvI gayA hoya to tenuM pariSThApana (visarjana). (15-17) mana-vacana-kAyAnuM niyantraNa.'' A pramANe thoDuM svarUpa kahyuM. have prakRta = prastuta kahevAya che. saMyama pAlanamAM sahAyaka deha 0 saMyama zenAthI paLAya che ? te kahe che 'so de' 'saH saMyamo vehena'. te saMyama zarIrathI paLAya che kAraNa ke saMyama e zarIrathI sAdhya che. prAkRta bhASAne lIdhe mULa gAthAmAM 'vehena' e pramANe tRtIyA vibhaktino vyatyaya thayo che ema jANavuM. kahevAyuM che ke - 'zarIramAthuM hatu dharmasAdhamiti' e sau prathama dharmanuM sAdhana che. zarIra = 'mo viSeLa' : 'saH vinkena' = saMyamanuM sAdhana deha ane te deha piNDathI = AhArathI TakAvavA jevo che. kAraNa ke te saMyamanA upakAra mATe thAya che. 'savoso so' 'soSaH saH vis:' have kahevAmAM AvanAra udgama Adi doSonA samUhathI yukta te piNDa, jinezvaro dvArA 'DiTTo' = 'pratiSTa:' 'niSiddhaH' = niSedhAyelo che. ahIM ninAvimiH adhyAhArathI samajI levuM. te doSo kayA kayA che ke je doSothI = = 1 = = Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha ka ete doSA yairduSTo'sau grahItuM niSiddha ityAha / 'ime te ya'tti, te punardoSA AhArAzuddhirUpANi dUSaNAni ime vakSyamANAH sambhavantIti gAthArthaH / / 2 / / avataraNikA- sAmprataM praastaavitpinndddossaavsrH| te ca dvicatvAriMzat / yata uktam'solasa uggamadosA solasa uppAyaNAe dosA u| dasa esaNAe dosA bAyAlIsaM iya havanti'tti / tatra tAvadAhArodgamaviSayaSoDazadoSAn yathAnAmagrAhaM dvAragAthAdvayena vaktumAhamUlagAthA- AhAkammuzdesiya 2 pUIkamme ya 3 mIsajAe ya 4 / ThavaNA 5 pAhuDiyAe 6 pAuyara 7 kIya 8 pAmicce 9 / / 3 / / pariaTTie 10 abhihaDu 11 bbhinne 12 mAlohaDe a 13 acchijje 14 / aNisiTTha 15 jjhoyarae 16 solasapiNDuggame dosaa||4|| saMskRta chAyA- AdhAkarmoddezikaM pUtikarma ca mizrajAtaM c| sthApanA prAbhRtikA prAduSkaraNaM krItaM prAmityaM / / 3 / / parivartitaM abhyAhRtaM udbhinnaM mAlApahataM cA''cchedyam / anisRSTaM adhyavapUrakaM SoDaza piNDodgame doSAH / / 4 / / vyAkhyA- AdhAkAdayo'dhyavapUrakAntAH SoDaza piNDodgamaviSayA doSAH syuriti gAthAdvayasya dUSita pie aDa! 42vAne niSe5 |yo cha ? te De che 'ime te ya' = 'ime te ca' = peDevAmA AvanArA AhAraazuddhirUpa dUSaNo-doSo A pramANe saMbhave che.rA avataraNikA :- have, jenI prastAvanA karAyelI che te piNDanA doSonA varNanano avasara che. te doSo betAlIsa che. kahevAyuM che ke - "sola udgama doSa, sola utpAdana doSa, dasa eSaNA doSa. A pramANe kusa betAlIsa ghoSo cha." / temAM sauprathama AhArathI udbhavatA sola doSone nAmapUrvaka be dvArA gAthathI jaNAve che. bhuug||thaa-shaarth :- AhAkamma = 25, udesiya = mauziDa, pUIkamme = pUti, mIsajAe = bhizrata, ThavaNA = sthApanA, pAhuDiyAe = prAtmRti, pAuyara = prA64291, kIya = hIta, pAmicce = prAbhitya, pariaTTie = parivartita, abhihar3a = manyAta, ubbhinne = uminna, mAlohaDe = bhAvApata, acchijje = mAgha, aNisiTTha = bhanisRSTa, ajjhoyarae = 2madhyavapU24, solasa = sosa, piNDuggame = mAhinI utpattimA, dosA = hoSo. bhUpayA-thArtha :- (1) bhASA (2) mohozi.: (3) pUti. (4) mizrata (5) sthApanA (6) prAbhUti (7) prA6429 (8) hIta. (8) pramitya (10) parivartita (11) samyAhata. (12) himanna (13) bhAvApata (14) mAgha (15) mAnisRSTa (16) adhyayapU24. 2 / 482 uddAmanA 2 // 16 ghoSo cha. / / 3-4 // vyAkhyArtha :- AdhAkarmathI mAMDIne adhyavapUraka sudhInA, piNDathI udbhavatA 16 doSo che. piNDathI uma Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambandhaH / iha ca vibhaktilopavibhaktivyatyayAnusvAralopAdikaM yatra dRzyate, tatra sarvatra prAkRtatvAttaddraSTavyamiti na nyUnAdhikatvadoSo vktvyH| piNDodgamaviSayaka - SoDazadoSAH // tatra 'AhAkammatti', AdhAnamAdhA, prastAvAtsAdhuprANinAM yathA'mukasmai sAdhave idaM bhaktAdi deyamityAdikriyeti tattvam, yadvA AdhAya = saGkalpya karma = kriyeti vigRhya niruktavazena yakAralopAdAdhAkarmiketyudgamadoSastadyogAdbhaktAdyapi 1 / tathA 'uddesiya'tti anusvAralopAduddezo yAvadarthikAdipraNidhAnamityudgamadoSastena nirvRttaM tatprayojanaM vetyaudezikaM bhaktAdi / iha doSabhaNanaprakrame yaddoSavato bhaktAderabhidhAnaM taddoSadoSavatorabhedavivakSaNA jJeyA, evamanyatrApi 2 / 'pUIkamme yatti' udgamAdidoSarahitatayA pavitrasya sato bhaktAderavizuddhikoTikatayA'pavitreNa bhaktAdinaiva saha mIlanAt pUterapavitrasya karma karaNamiti pUtikarma tadyogAdbhaktAdyapi, caH samuccaye 3 / 'mIsajAe yatti' mizreNa gRhisAdhvAdipraNidhAnalakSaNabhAvena jAtaM pAkAdibhAvamupagataM mizrajAtaM, bhaktAdyeva, caH pUrvavat 4 / thatAM eTale piNDaviSayaka 16 doSo che. ema be gAthA dvArA kahevAyuM che. ahIM kyAMka je vibhakti lopavibhakti vyatyaya-anusvAra lopa vagere jyAM paNa dekhAya tyAM badhe prAkRta bhASAnA kAraNe che ema jANavuM. parantu zabdonA nyUna-adhikapaNAno doSa na jANavo. * piDaudgama viSayaka 16 doSo che 1) "jhAdAjhma = "dhArmsa AdhAkarma zabdanI vyutpatti kahe che, "dhAnam HdhA' = saMkalpa. piMDa viSayaka vAto sAdhu mATe hovAthI ahIM "sAdhu mahAtmAonA saMkalpapUrvaka evo artha levo, eTale ke, "amuka sAdhune A bhojanaAdi ApavAnA che' vagere saMkalpa karavArUpa kriyA te AdhAkarma jANavuM. athavA udhAtha' mAMthI je "' kArano lopa thayo che te nirukti = vyAkhyAnA lIdhe che tethI AdhArmika ema jANavuM. A AdhAkarma e prathama udgamadoSa che. e saMkalpadoSano yoga AhAra sAthe thavAthI te AhArAdi paNa AdhAkarma kahevAya che. 2) "udesiya' = "molDiM ' AmAM anusvArano lopa thayo che ema jANavuM. bhojanamAM yAvadarthikaAdinuM praNidhAna e uddagamadoSa che. eTale udezathI baneluM athavA udeza che prayojana jenuM te audezika bhaktAdi kahevAya che. ahIM doSane kahevAnA avasare doSavALA bhaktAdinuM abhidhAna = kathana che. te doSa ane doSavALAnI abheda vivakSAthI che ema jANavuM. A ja pramANe AgaLa badhAmAM paNa jANavuM. 3) "pUrUkhe ' = "dUtirna ':- uddamAdi doSathI rahita evA pavitra paNa AhArane avizuddhakoTipaNAthI apavitra bhaktAdinI sAthe bheLavavAthI pUti = apavitra karavuM. te pUtikarma che. te doSathI yukta AhArAdine paNa pUtikarma kahevAya che. "gha' e samuccaya arthamAM jANavo. 4) "mIsanA ' = mizranAd ' :- gRhI ane sAdhu AdinA praNidhAna = saMkalpabhAvathI rAMdhela bhaktAdi. "" pUrvavat jANavo. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ThavaNatti' sthApyate sAdhudAnAya kiJcit kAlaM yAvannidhIyata iti sthApanA bhaktAdyeva 5 / 'pAhuDiyAe'tti ekAraH prathamaikavacanArthaH, pra iti vivakSitakAlAt prathamataH, A iti sAdhvAgamanalakSaNamaryAdayA, bhRtA dhAritA, yakA bhikSA, sA svArthikakapratyayAt prAbhRtikA yadvA prAbhRtaM kauzalikaM tadivopacArasAdhAdyakA bhikSA sA prAbhRtikA 6 / 'pAuyaraya'tti visargalopAt prAduH prAkAzyaM tasya karaNaM sAdhvarthavidhAnaM prAduSkArastadvizeSitaM bhaktAdyapi 7 / tathA 'kIyatti' anusvAralopAt krIyatesma sAdhvarthAyArthadAnAdinA gRhyatesmeti krItaM bhaktAdyeva 8 / 'pAmiccetti' apamityaM prAmityaM vA punasyAmyetattavetyabhidhAya sAdhvarthAya gRhItamucchinnamiti tattvaM bhaktAdyeva 9 / 'pariyaTTietti' parivartitaM sAdhvarthAya kRtaparAvartaM bhaktAdyeva 10 / 'abhihaDatti' abhi iti sAdhvabhimukhaM hRtaM sthAnAntarAdAnItamabhihRtamabhyAhRtamityartho bhaktAdyeva 11 / 'ubbhinnetti' udbhedanamudbhinnaM sAdhvarthAya kutupaghaTAderudghATanaM tadyogAd bhaktAdyapi 12 / 5) 'ThavaNA' = 'sthApanA' :- sthA5j. sAdhune hAna bhATe 32413 0 sudhA mahine sthaa5| = rAkhI mUkavA. . 6) 'pAhuDiyAe' = 'prAbhRtikA' :- 2mA 54 'e' 12 cheTsa bhUsyo che. (mIsajAe bagaire) me prathama vimati jynn| arthama vo. 'pra' bheTale vivakSita 5 42ta paDelethI, 'A' meTale saadhun| mAmana sva35 bhayAthI, 'bhRtA' = bhArI rAmela mikSA. svArthamA 'ka' pratyaya davAthI prAtmRti manyu. (mRti me mi|| cha. mikSA 206 strIliMga cha bhATe mRti thayu.) athavA to 'prAbhRtaM' = bheTa. bheTaNAnA upacAranA samAnatAthI te bhikSA paNa prAbhRtikA kahevAya. 7) 'pAuyara' = 'prAduSkAraH' = 'prAduSkaraNaH' :- prAkRtamA visano so5 thayo che bhebha . 'prAduH' bheTale Taya. tenu 425 // = prAduSkara meTale sAdhu bhATe pATaya 42j. tenAtha vizeSita sevA mAtA 595 'prAduSkaraNa' vAya. 8) 'kIya' = 'krItaH' :- maha 59 // anusvAra so5 thayo DovAthI kIyaM na mahase kIya thayu cha ama jANavuM. paisA vagere ApavA dvArA sAdhu mATe je bhaktAdi kharIdAya te krIta kahevAya che. 8) 'pAmicce' = 'apamityaM' = 'prAmityaM vA' :- 'mAtA tane pArcha mApIza' mA prabhArI ne saadhun| dAna mATe je bhaktAdi uchInuM levuM. ___10) 'pariyaTTie' = 'parivartitaM' :- sAdhu bhATe ma rnu parivartana = mahA 16vI. 43. te 45dule parivartita kahevAya. ___11) 'abhihaDa' = 'abhihRtaM' = 'abhyAhRtaM' :- 'abhi' = sAdhunI sanmu, 'hRtaM' = 600 sthAnethA lAveluM. sAdhu mATe bIjA sthAnethI bhaktAdi sAme lAve. 12) 'ubbhinne' = 'udbhinnaM' :- sAdhu mATe 4578 karethA bhu5 5idhesa. 5240-5.78 parene cAvA. tenA yogathI bhaktAdi paNa urbhinna kahevAya. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mAlohaDe atti' mAlAsikkakAderapahRtaM sAdhvarthamAnItaM mAlApahRtaM bhaktAdyeva, caH samuccaye 13 / 'acchijjetti' anicchato'pi putrAdeH sakAzAt sAdhudAnAya gRhyate yattadAcchedyaM bhaktAyeva 14 / 'aNisiTThatti' na nisRSTaM sarvasvAmibhiH sAdhudAnAya nAnujJAtamanisRSTaM bhaktAdyeva 15 / 'ajjhoyaraetti' adhItyAdhikyenAvapUraNaM svArthadattAdrahaNAderbharaNamadhyavapUraH sa evAdhyavapUrakastadyogAd bhaktAdyapi 16 / iteratra gamyamAnatvAdityevaM svarUpAH SoDazasaMkhyAH piNDodgame piNDotpattau doSA bhavantIti shessH| ete piNDodgamadoSAH SoDazeti tattvamiti dvAragAthAdvayArthaH / / 4 / / avataraNikA- idAnImAdyadvAravyAkhyAvasarastatrAdyadvAropAttadoSasyAdhAkAkhyasya sAnvayaM nAmatrayaM bhavati, yathA''dhAkarma adhaHkarma Atmaghnamiti / tatra krameNa trINyapi vyutpAdayannAdau tAvadAdhAkarmazabdasya vyutpattimAhamUlagAthA- AhAe viyappeNaM jaINa kammamasaNAikaraNaM jN| chakkAyArambheNaM taM aahaakmmmaahNsu||5|| saMskRta chAyA- AdhAya vikalpena yatInAM karma azanAdikaraNam yat / SaTkAyArambheNa tat AdhAkarma bruvate / / 5 / / ___ 13) 'mAlohaDe ya' = 'mAlApahRtaM ca' :- sAdhu mATe 5 vagere bhaa|| 52tha. yAvej (masult. 'ca' = samuthyayArthamA che. 14) 'acchijje' = 'AcchedyaM' :- 1. 727tu yaul pAseyI sAdhune hAna 251 mATe Hiule mAya sevAya. 15) 'aNisiTTha' = 'anisRSTaM' :- sAdhune hAna bhATe, mahinA sarva svAbhImo dvaa2|| 2% na pAyela. 16) 'ajjhoyarae' = 'adhyavapUrakaH' :- (21sthi 'adhItyAdhikyena = adhi iti Adhikyena' mA rAte Tu pAipu.) 'adhi' = qAre, 'avapUraNaM' = potAnA mATe bhUkha bhaFul Hinma pU2puM. = ubhe2j. eTale ke potAnA mATe mUkela AMdhaNamAM (sAdhudAna mATe) vadhAre nAkhavuM. vadhAre nAMkhavuM te athavapUra. adhyavapUra ja adhyavapUraka (kahevAya). adhyavapUrakanA yogathI te bhaktAdi paNa adhyavapUraka kahevAya. mAmA 'iti' za06 adhyAhArathI vo. arthAt // pramA, 'solasapiNDuggame dosA' = 'SoDaza piNDodgamadoSAH' = piMDanI utpattimA arthAt pithI ulayo 16 5 // 2 // ch.||3-4|| avataraNikA :- have prathama dvAranI vyAkhyAno avasara che. temAM AdyadvAra vaDe grahaNa karAyela mAyA nAma ghoSanA sAnvaya namo cha. (1) AdhAkarma (2) adhaH karma (3) AtmaghnaM. maza: A traNeyanI vyAkhyA jaNAvatA sau prathama "AdhAkarma' zabdanI vyutpattine jaNAve che. bhuunn||thaa-shaarth :- AhAe = viyappeNaM = saM.485thI. (bhUga4.3 4 'AhAe' no 4 paryAyavAyI 'viyappeNaM' bhUsyo che.), jaINa = sAdhumInA, kamma = ThiyA, asaNAikaraNaM = 26 421 // saMbaMdhI, jaM = 4, chakkAyaraMbheNaM = 75 vana vi2||dhn| vaDe, taM = tene, AhAkammaM = 2 // 5 // 4, AhaMsu = che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # AdhAkarmaNo vyAkhyA // vyAkhyA- 'AhAetti' AdhAyAH paryAyamAha-vikalpena = sAdhubhyo dAsyAmi iti kRtena saGkalpenetyarthaH, dAyakena yatInAM sAdhUnAmarthAyeti gamyate / yatkarma azanAdikaraNamazanAdeH pAkAdikriyA kriyata ityarthaH / kathaM yatkarmetyAha-SaTakAyArambheNa pRthavyAdiSaDjIvanikAyopamardaina, tatpRthivyAdhupamardodbhUtapacanAdi, tdyogaattdshnaadikaadhaakrmoktvntstiirthkraadyH| yadvA Adhayeti vikalpena, keSAM sambandhinyetyAha-yatInAmiti yatidAnasaGkalpeneti tattvam / 'kamma' ti karma, kiM tadityAha'asaNAi karaNaM jaMti, azanAdInAM bhojanaprabhRtInAM karaNaM niSpAdanaM yat SaTkAyopamardaina gRhiNA kriyata iti shessH| taditi sAdhudAnasaGkalpaSaTakAyArambhaniSpannamazanAdikamAdhAkarma bruvte| iha ca yadyapi SaTakAyArambheNa yat kriyate gRhe vastrAdi tadapyAdhAkarma syAt tathApIha tanna grAhyam, piNDasyaivAdhikRtatvAditi gAthArthaH / / 5 / / adhunaa'dhHkaatmghnshbdyoryutpttimaahmULagAthA-gAthArtha :- AdhA = huM sAdhune ApIza evA saMkalpathI cha jIvakAyanI virAdhanA jemAM thAya te AhArAdi taiyAra karavAnI je kriyA tene AdhAkarma kahe che. //pI . AdhAbhanI vyANyA . vyAbhyArtha :- 'AhAe' = 'AdhayA', 'AdhayA' na pAyane cha - 'viyappeNaM' = 'vikalpena' = 'sAdhusone mApAza' mA prabhArInA 421. saM.485pUrva ya: dvArA, 'jaINa' = 'yatInAmarthAya' sAdhu bhATe, 'kammamasaNAikaraNaM jaM' = 'yatkarma azanAdikaraNaM' 8 sazanAhina 42. meTale 4 azA hanI siyA 42||y che. semiyA 3vI 'jaINa' = 'yatInAmarthAya' = 42||y cha ? te 4 cha, 'chakkAyArambheNaM' = 'SaTkAyArambheNa' = 13paniyana bhAbhapUrvI yA 42||che. pRthvI mahinA 5bhaIthI thayesa 5yanAhi miyAno yoga thavAthI te sazanAhine tIrtha42-932 bhagavaMtosa mAghAbha yo cha. athavA to 'AdhAya' = 'vikalpena' = vi485 (saM.485) pUrva. honA saMdhi saM485 // 2 // ? te 4 cha 'jaINa' = 'yatInAm' = sAdhuTAna saMbaMdhI saM485. dvArA. 'kamma' = 'karma' = rbha = uiyA. te liyA 47 ? te cha, 'asaNAikaraNaM jaM' = 'azanAdikaraNaM yat' = 4 mo4 mA 42||y che. zI te 42 / 5 cha ? te 4 cha, 'chakkAyArambheNaM' = 'SaTkAyopamardaina' = Dastha dvaar| paTAyanA 75manapUrva 4 42||y che. 'taM' = 'tad' = tene bheTale 3 sAdhune chAna ||5vaan| saMz85pUrva SAyanamAramayI banela azanAhine 'AhAkammamAhaMsu' = 'AdhAkarma bruvate' = mAthAbha uvAya che. jo ke sAdhunA saMkalpapUrvaka ahIM to SakAyanA AraMbhapUrvaka gharamAM je vastrAdi karAya che te paNa AdhAkarma bane che. chatAM paNa tene ahIM grahaNa na karavA kAraNa ke AmAM mAtra piDanI ja vAta karavAmAM mAcha. ||4|| ve 'adhaHkarma' bhane 'AtmajaM' mA meM honI vyutpattine 4 che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mUlagAthA- ahavA jaM taggAhiM kuNai ahe saMjamAu narae vaa| haNai va caraNAyaM se ahakamma tamAyahammaM vaa||6|| saMskRtachAyA- athavA yat tadgrAhiNaM karoti adhaH saMyamAt nrkevaa| hanti vA caraNAtmAnaM tad adhaHkarma tadAtmaghnaM vaa||6|| phU udgamaprathamadoSA''dhAkarmaNastryAH // vyAkhyA- athavAzabdaH pUrvanAmApekSayA nAmAntaraprakAradyotako, yat kimapyazanAdidravyaM sAdhvAdyarthaM kRtaM satkartRbhUtaM tadgrAhiNaM sAdhvarthasaGkalpitAzanAdyAdAyakaM sAdhuM karoti vidhatte adho'dhastAt kasmAdavadheradhaHkaraNaM [tena] saadhorityaah| saMyamAt pRthivyAdhupamaIjapApAdAtmanaH saMyamanaM nirodhanaM yasmAt kriyAnuSThAnavizeSAt sa saMyamazcAritraM tasmAt, ko'rthaH utkRSTaniraticAracAritrAdupalakSaNatvAcchubhalezyAdibhyazca bhraMzayati, jaghanye tatra vyavasthApayatIti yAvattadadhaHkarmetyuttareNa yogaH, ityayaM saMyamAdibhAvamaGgIkRtyoktamadhaHkarma / atha jIvamAzritya tadvaktumAha-narae vatti, vA vikalpAntarA bhuunn||thaa-shaarth :- ahavA = athavA, jaM = 4, taggAhiM = te adde| 42nA2ne, kuNaI = 43, ahe = nIye, saMjamAu = sayaMma 251, narae = na24i, vA = athavA, haNaI = nAza 73 cha, va = athavA, caraNAyaM = saMyama35. sAmAno, se = te, ahakamma = a5:5bha, taM = tene, AyahammaM = mAtmana, vA = athavA. mULagAthA-gAthArtha :- athavA je AdhAkarma AhAra, tene grahaNa karanArane saMyamathI nIce kare che. athavA narakamAM laI janAra che athavA saMyamarUpI AtmAno nAza karanAra che, tethI tevA AhArane Adhakarma ke Atmazna kahevAya che. dA. . . mano prathamahoSa mAdhAbha, mainA / artho . vyAyArtha :- 'ahavA' = 'athavA'. 2 // za6 pUrvanA nAmAnI apekSA nmn| 70% 2ne 49||vnaar cha, 'jaM' = 'yat' = 4 oI 55 azana dravya se sAdhu-sAdhvI mATe 42|yesuNch. 'taggAhiM' = 'tagrAhiNaM' = sAdhu maatten| saM485pUrva 42|yes azanAhine 942nAra sevA sAdhu sAdhvIne, 'kuNai' = 'karoti' = 42 cha, zuM 2 cha ? te 3 cha 'ahe' = 'adhastAt' = nIye che. nIce utAre che, sAdhunI 46 avadhi = bhayAthI nIye 42 cha ? te 4 cha 'saMjamAu' = 'saMyamAt' = saMyamayI nAye utAre cha, arthAt sAdhune uddezIne rasoI Adi banAvatAM thayela pRthvI vagerenA upamadathI utpanna thatAM pApathI AtmAnuM saMyamana = nirodhana = 22148 miyA anuSThAna vizeSathI thAya che te saMyama = yAritra, tenAthI 'adhaH' = nIye kare che. zuM kahevA mAMgo cho? te kahe che- utkRSTa niraticAra cAritrathI, upalakSaNathI zubhalezyA AdithI nIce pADI de che. eTale ke sAdhunA AtmAne jaghanya adhyavasAyamAM sthApe te adhaHkarma kahevAya che. ema anvaya karavo. A pramANe saMyamAdi bhAvane aMgIkAra karIne adhakarma kahevAyuM. have jIvane AzrayIne tene 53 cha - 'narae vA' = 'narake vA' = 'vA' 106 me jIviyanA apekSA smuthyyn| arthamA cha. 'adhaH' = adhogati bheTale na24. sAdhu mATe 42 azanAhinu bho4na 42nAra yatina vane 4 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 pekSayA smuccye| tato adha ityadhogatau narake sAdhvarthakRtAzanAdibhojino yaterjIvaM karoti nayati yattatpUrvoktamazanAdyadhaHkarmeti yogH| ihAdhaHkarmadoSastato yadbhuJAnasya sAdhoH sa syAttadapi tathocyate / tathA hanti vinAzayati, yadityanuvarttate tato yatsAdhvAdyarthaM kRtamazanAdi / vA sthApyaH, kamityAha-caraNAtmAnaM cAritrarUpaM jIvaM, kasya sambandhinamityAha- 'sa' tti tasya sAdhvaniSpannAzanAdigrAhiNaH sAdhoH tatpUrvoktamazanAdyAtmaghnamityuttareNa yogH| tathAhi- prANabhUtaghAtaM pAkAdi kun dAtA karoti, tatastanniSpannamAhAraM yadA sAdhuguNAti tadA sa punaH punastatkarotIti paramArthataH sAdhurevAnumodanAdinA tAni hanti, taddAtA tu saMyamarUpamAtmAnaM sAdhostadeva hantItyAtmaghnamucyate / ihAtmahananalakSaNo doSastadyogAdazanAdyapi ttheti| sthApitavAzabdazcAnuktArthasaMsUcako yathA jJAnadarzanacAritrarUpamAtmatrayaM sAdhUnAmasti, taccheSadvayaM vyuchedya kimiti caraNAtmAnaM tasya hantItyuktamiti parArekAyAM nizcayanayamatamAzritya caraNavighAte avazyaM siddha eva caraNaphalatvAt tayoriti na tayorvighAtaH pRthaguktaH / vyavahAramataM pratItya caraNaghAte itarayorvinAzaH syAdvA na c(vaa)| yadAhamithyAtvaM yAti tadA na te, tadabhAve tu te syAtAmiti caraNaghAte'pi tayoH sadbhAvAnna tyonarakamAM laI jAya te pUrvokta azanAdi adhaHkarma kahevAya che. ahIM adhaHkarmadoSanI vAta che. chatAM je bhojana vAparatAM sAdhune adhaHkarmadoSa lAge che te bhojana paNa adhaHkarma kahevAya che. tathA, 'va varaNA' = 'tti vA varAtmAna = cAritrarUpI jIvane haNe - vinAza kare. ahIM paNa "" = "je' zabda AgaLathI levo. je sAdhu Adi mATe karAyela azanAdi che. te haNe che. kone haNe che ? te kahe che- cAritra rUpI jIvane haNe che. "vA' zabda hAla sthApI rAkhavo arthAtu hAlamAM enuM prayojana nathI AgaLa yogya sthaLe lagADIzuM. konA saMbaMndhi cAritrarUpa jIvane haNe che? te kahe che "" = 'taca' = tenA. eTale ke sAdhu mATe banela azanAdine grahaNa karanAra sAdhunA cAritra rUpa jIvane haNe che. evo e pUrvokta = sAdhvarthaniSpanna azanAdi "gAtmana' kahevAya che ema anvaya karavo. te A pramANe- pAkAdi karatI vakhate dAtA prANa ane bhUtano ghAta kare che. tethI tenAthI banela AhArane jyAre sAdhu grahaNa kare che tyAre te gRhastha pharI pharI ene karato thAya che. eTale paramArthathI to anumodanA Adi dvArA sAdhu ja te prANAdino ghAta kare che. te AhArAdino dAtA sAdhunA saMyamarUpa AtmAne haNe che. mATe Ane "mAtmakha' kahevAya che. ahIM Atmahanana svarUpa doSanI vAta che. paNa te doSano yoga hovAthI azanAdi paNa AtmajJa kahevAya che. upara je "vA' zabda sthApita hato te have upayogamAM levAya che. 'va' zabda e nahi kahevAyelA arthano sUcaka che. te A pramANe che. sAdhuone jJAna-darzana-cAritrarUpa traNa AtmA che. prazna :- jJAna-darzanane choDIne "sAdhunA cAritrane haNe che" ema mAtra cAritranI ja vAta kema karI ? uttara :- nizcayamata pramANe jJAna-darzananuM phaLa cAritra che. cAritranA vighAtamAM jJAna-darzanano vighAta thAya ja che. svakAryane nahi karavAthI cAritra nathI, to jJAnadarzana paNa paramArthathI nathI ja. tethI cAritranI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rupAdAnamiti / 'ahakamma tamAyahammaM vatti' vyAkhyAtameva navaraM vAzabdo'yamabhidhAnasamuccayArthaH / phata thArtha vAk avataraNikA- atha jIvamAzrityoktasyAdhaHkarmaNo yaiH karaNabhUtairjIvasya tatsyAtteSAmAdhAkarmabhojinAM pratinivarttanasvarUpamAha / yadvAdhAkarmaNa evAtmakarmetti zAstrAntare nAmAntaraM caturthamasti, tadvyAkhyAtumAha aTThavi kammAiM ahe baMdhai pakarei ciNai uvcinni| kammiyabhoI a sAhU jaM bhaNiyaM bhagavaIe phuDaM / / 7 / / saMskRtachAyA- aSTAvapi karmANi adhaH badhnAti prakaroti cinoti upcinoti| kArmikabhojI ca sAdhuH yadbhaNitaM bhagavatyAM sphuTam / / 7 / / OM zAstrAMtarakathitAdhAkarmaNaH caturtho'rthaH // vyAkhyA- iha kila janturAyubandhAbhAvena ciraM saptavidhabandhaka eva prApyate / bhavamadhye ca vAta pachI te bannenI vAta alaga nathI karI. vyavahAramata pramANe cAritranA vighAtamAM jJAna-darzanano vighAta thAya paNa kharo ane na paNa thAya. kAraNa ke jyAre jIva mithyAtve jAya che tyAre jJAna-darzana nathI hotA, paraMtu jyAre mithyAtva hotuM nathI tyAre cAritranA vighAtamAM paNa te banne hoI zake che. tethI te bannene grahaNa karyA nathI. jemake, gRddhi AdinA kAraNe niSkAraNa AdhAkarma khAya to cAritra bhraSTa thayo paraMtu manamAM DaMkha-pazcAtApa hovAthI darzana-jJAna UbhuM rahe. 'tamayadaE vA' = "adha: tad gAtmakhaM vA' = te adhaHkarma ane Atmabda kahevAya che. jenI upara vyAkhyA karAI ja che. "vA' zabda e ahIM nAmanA samuccayArthamAM che.dI avataraNikA :- have jIvane AzrayIne kahevAyela adhakarma jIvanuM je sAdhano dvArA thAya che tenAthI jIva pAcho phare mATe tenuM svarUpa batAve che. athavA, AdhAkarma eja Atmakarma che. ema zAstrAMtaramAM cothuM nAma batAvAyela che. tenI vyAkhyA karavAne kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- 3vi = AThe paNa, mAruM = karma, kare = azubha, vaMdha = bAMdhe che, pare = lAMbI sthitivALA kare che, viSNu = tIvra rasavALA kare che, vALa = bahu pradezavALA kare che, vabhiyamorpha = AdhAkarmI vAparanAra, sAdu = sAdhu, saM = je, martha = kahyuM che, evA = bhagavatIjImAM, 6 = spaSTa. mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarmabhojI sAdhu AThe prakAranA karmo azubha bAMdhe che, lAMbI sthitivALA kare che, tIvra rasavALA kare che, bahu pradezavALA kare che. je bhagavatImAM pragaTa kahevAmAM AvyuM che.zA * zAstrotaramAM kahela AdhAkarmano cotho artha che vyAkhyArtha :- janta = jIva, AyuSyakarmanA baMdha sivAya lAMbA kALa sudhI sAta prakAranA karma bAMdhato ja prApta thAya che. jIva jyAre AkhA bhavamAM potAnA AyuSyanA eka tRtIyAMza vagere bhAga bAkI rahe Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 svAyuSaH tribhAgAdyavazeSe yadAyurbadhnAti vAramekaM tadA'STavidhabandhakaH prApyate / tatazca kArmikabhojItyupalakSaNatvAdAdhAkarmikabhojI, laulyaniHzukatvAbhyAM sAdhvarthakRtAhArAbhyavaharaNazIlaH 'tacchIlArthainpratyayaH' cakAreNAnAbhogatastu tamabhyavaharannapi na tathA baddhavAn ityAcaSTe / sAdhuryatiraSTAvapyaSTasaGkhyAnyapi na kevalaM sptetyperrthH| karmANi jJAnAvaraNAdIni / 'ahe'tti adhogativiSayANi narakAdigatigamanayogyAni badhnAti prakRtyAdirUpatayA nidhattaM yAtItikRtvAdhaHkarmoktaM, AtmanaH karmabandhanAdAtmakarmeti vaa| atra ca yat kila bhAvibhavAyubhavamadhye vAramekaM badhyate tadApyadhonarakAdigativiSayamasau bdhnaati| tadbandhe tu zeSANyapi saptAdhogativiSayANyeva tAnyasau badhnAtItyaSTAvapIti sAmastyenoktam / etena aSTAnAmapi karmaNAM badhyamAnAnAmasAvuktaH / atha teSAmeva pUrvabaddhAnAmavasthAmAha- 'pakarei ciNai uvaciNaitti AdhAkarmikabhojI yatiH karmANi pUrvabaddhAni prakaroti sthitirUpatayA nirvarttayati dIrghasthitIn kartumArabhate iti yAvat, tathA cinoti anubhAgarUpatayA tAnyabhivarddhayati, upacinoti, pradezatayA tAnyupacitAni karotItyarthaH / tyAre (prajJApanA Adi sUtromAM jaNAvyA pramANe) je ekavAra AyuSya bAMdhe che te vakhate ATha prakAranA karmone bAMdhato prApta thAya che. 'kammiyabhoI' = 'kArmikabhojI' = 'AdhAkarmikabhojI' le bheTale, lolupatA mane pihAthI. sAdhu bhATe 42||yer mADA2 42vaan| svabhAvANo, Ama tacchIlArtha inpratyayaH' tatzIlAnA arthamA in pratyaya lAgyo che. nadIdhe 'mo' zevo 006 anyo. 'a' = 'ca' // 2 vaa2| anAmogathA tene paav| chata 55 te 5.42is quiuto nathI mema sUyita 42|yuN che. 'sAhU' = 'sAdhuH' = sAdhu meTale yati, 'aTThavi' = 'aSTAvapi'= sAThe 52nA, mAtra sAta 52n| nara 59 // moThe a||2|| ama. 'api' zano artha yo, 'kammAI' = 'karmANi' = shaan||129||y vagere A~, 'ahe' = 'adhaH' = 126 adhogatimanane yogya, 'baMdhaI' = 'badhnAti' = Mi cha. 1291 3 se prati mAha 35 'nidhatta' thAya che. // prabhAyo 'adhaHkarma' nI vyAdhyA 5 , me lAnya mAmAne thato DopAthI. 'Atmakarma' upAya che. ahIM, AvatA bhavanuM AyuSya A bhavamAM ekaja vAra baMdhAya che. tyAre paNa A sAdhu narakAdi adhogati saMbaMdhIta AyuSyakarmane bAMdhe che. tenA bandhamAM zeSa sAta karmo paNa adhogati viSayaka bAMdhe che. mATe sAmuhika rIte "ATheya prakAranA karma sAdhu bAMdhe che ema kahevAyuM che. A rIte baMdhAtA AThe karmano baMdhaka AdhAkarmIbhojI sAdhu kahevAyo. ve, pUrva sAMdhelA bha na. 4 avasthAne 4 cha - 'pakarei ciNai uvaciNai' = 'prakaroti cinoti upacinoti'. 'prakaroti' = mAyAtmio sAdhu pUrva pAMdhelA bhAna sthiti35 42. cha. meTa hAI sthiti 42vAno bhAra. 43 cha, 'cinoti' = 4 aaNn| anubhAga-2sane pAre cha, 'upacinoti' = pradezathI te karmono ja upacaya = puSTi kare che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >> AdhAkarmaviSayako bhagavatIsUtrapAThaH // athedaM bhujAno'dhaHkarmANi badhnAtIti kimanyatrApi kutraciduktamityAha- yadbhaNitaM = yaduktam, bhagavatyAM paJcamAGge, sphuTaM = pragaTaM, tathA ca tatsUtraM "AhAkammaM bhuMjamANe samaNe niggaMthe kiM baMdhai kiM pakarei kiM ciNAi kiM uvaciNAi ? goyamA ! AhAkammaM bhujaMmANe AuyavajjAo sattakammapayaDIo siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakarei, hassakAlaThiIyAo dIhakAlaThiIyAo pakarei, maMdANubhAvAo tivvANubhAvAo pakarei, appapaesaggAo bahupaesaggAo pakarei, AuyaM ca NaM kammaM siya baMdhai siya no baMdhai, asAyAveyaNijjaM ca kammaM bhujjo bhujjo uvaciNei, aNAiyaM ca NaM aNavayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM annupriytttti| se keNaTeNaM bhaMte evaM vuccai AhAkammaM bhuMjamANe jAva aNupariaTTai ? goyamA ! AhAkammaM bhuMjamANe AyAe dhamma aikkamai AyAe dhammaM aikkamamANe puDhavikAyaM nAvakaMkhai 5 jAva tasakAyaM nAvakaMkhai / jesipi ya NaM jIvANaM sarIrAiM AhAramAhArei te vi jIve nAvakaMkhai, se eNaTeNaM goyamA evaM vuccai, AhAkammaM bhuMjamANe jAva aNupariaTTai" tti / idaM ca sugamaM navaraM 'AuyavajjAu tti' yasmAdekatra bhavagrahaNe sakRdevAntarmuhUrttamAtrakAla evAyuSo bandhastata uktamAyurvarjA iti / 'siDhilabaMdhaNabaddhAu' tti / zlathabandhanaM spRSTatA tena baddhA AtmapradezeSu sambandhitAH pUrvAvasthAyAmazubhatarapari * mAdhAibhaviSaya bhagavatIsUtrano pA . prazna :- "A AdhAkarma vAparanAra adhaHkarma bAMdhe che A vAta bIje kyAMya paNa kahevAyelI che ? uttara :- Sl. 'jaM bhaNiyaM' = 'yadbhaNitaM' = 4 vAyuM che, 'bhagavaIe phuDaM' = 'bhagavatyAM = paJcamAGge sphuTaM' = paMyama maM zrIbhagavatIma pragaTa 35 43vAyuM che. te mA prabhArI cha - gaNadhara gautamasvAmIno prabhuvIrane prazna :- AdhAkarmane vAparato zramaNa-nircantha sAdhu zuM bAMdhe ? zuM prakRSTathI kare ? zuM caya kare? zuM upacaya kare ? vIra prabhuno uttara :- he gautama ! AdhAkarma vAparato sAdhu, AyuSya rahita sAtakarmanI prakRti je DhIlI bAMdhI hoya tene gADhabaMdhane bAMdhe, alpakALa sthitine dIrghakALa sthiti kare, maMda rasane tIvra rasa kare, alpa pradezIne bahupradezI kare. AyuSyano baMdha to kadAca kare ke na paNa kare. azAtAvedanIya karmano upacaya vAraMvAra kare che, dIrghakALa sudhI anAdianaMta evA cAra gativALA saMsAra rUpI jaMgalamAM bhame che. gaNadhara gautamasvAmIno pratiprazna :- he prabhu ! zA mATe Apa AvuM kaho cho ? AdhAkarmI AhAra 42to 'jAva' ma che. (jAva = yAvat = *yAM sudhI) jAva = yAvat = (bhagavAne 4 uttara bhApyo (AhAkammaM bhuMjamANe AuyavajjAo... cAuraMtasaMsArakaMtAraM annupriytttti|) te saMpU[ 40(r)2 na. pa. bhU.2 4 AhAkammaM bhuMjamANe 54ii 'jAva' dvA2. 'aNupariyaTTai' sudhInuM badhuM levAnuM jaNAve che. A Agamika paddhati che. prabhu vIrano uttara :- he gautama ! AdhAkarmane vAparato sAdhu jAte dharmanuM ullaMghana kare che. jAte dharmanuM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAmasya kathaJcidabhAvAt zithilabandhanabaddhA etAzcAzubhA eva drssttvyaaH| AdhAkarmibhojinimranthasya nindAprastAvAt tAH kimityAha 'dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakarei tti' gADhatarabandhanabaddhAH prakaroti prazabdasyAdikArthatvAt sakRdAdhAkarmabhojane'pi kartumArabhyate AdhAkarmabhojitvasyAzubhayogarUpatvena gADhataraprakRtibandhahetutvAt / Aha ca-jogA payaDipaesaM' ti paunaHpunyasambhave tu tasya tAH karotyeveti, tathA hrasvakAlasthitikAH dIrghakAlasthitikAH prakaroti / tatra sthitiH upAttakarmaNo'vasthAnaM, tAmalpakAlAM mahatIM krotiityrthH| AdhAkarmabhojitvasya laulyanimittatvAt tasya ca kaSAyarUpatayA sthitibndhhetutvaat| Aha ca- 'ThiiaNubhAgaM kasAyau kuNai' tti tathA mandetyAdi, ihAnubhAvo vipAko rasa ityanarthAntaraM tatazca mandAnubhAvAH paripelavarasAH sa tIvrAnubhAvA gADhatararasAH prakaroti AdhAkarmabhojitvasya kaSAyahetutvAt / anubhAgabandhasya ca kaSAyapratyayatvAditi / tathA appapaesetyAdIti alpaM stokaM pradezAgraM karmadalikaparimANaM yAsAM tAstathA tA bahupradezAH prakaroti / pradezabandhasyApi ullaMghana karatA pRthvIkAyanI apekSA rAkhato nathI. yAvat trasakAyanI apekSA rAkhato nathI. kAraNa ke jIvonA zarIrone khAnAra jIvo te jIvonI apekSA rAkhatA nathI. te ja rIte A sAdhu paNa SakAyanI apekSA rAkhato nathI ema kahevAya. kemake AdhAkarma banAvavAmAM eNe pakAyanI virAdhanA gaNakArI nathI. mATeja he gautama ! ema kahevAya che ke "AdhAkarma khAnAra sAdhu sAta prakAranA karmonI je DhIlA bAMdhyA hoya te daDhapaNe bAMdhe che vagerethI mAMDIne cheka cAturaMta saMsAra rUpI jaMgalamAM bhame che." A badhAno artha sugama che. chatAM paNa have jarUra pramANe tenuM vistRta vivecana kahe che. bhagavatIjI sUtramAM kAryavaMI ema je kahyuM enuM kAraNa A che ke, eka bhavagrahaNamAM ekaja vAra antarmuhUrta kALa pramANamAM ja AyuSya bandha thAya che. tethI kahevAyuM ke "Ayurvakna' = AyuSyane choDIne zeSa 7 karmone "prakaroti vagere. siddhivaMdhaLavaddhAra = "vRttavizvanavI' AtmapradezomAM mAtra sparza rUpe baMdhAyelA karmo, pUrvaavasthAmAM kyAreka azubhatara pariNAmano abhAva hovAthI kAcA-pocA bandhanathI baMdhAyelA A karmo azubha ja jANavA. (pUrve bAMdhelA karmo paNa zuM " snathavaMdanI ' hoI zake ? e praznanA javAbamAM A samAdhAna jANavuM.) AdhAkarmabhojI nircantha sAdhunI nindAno prastAva cAlato hovAthI, te karmone zuM kare ? te kahe che- "yavaMdhapavAno para = "dvitaravazvanA praznoti' atyaMtagADha baMdhanathI baMdhAyelA kare che.. ahIM "prakara ti" mAM "" zabda "zarUAta' evA arthamAM che. mATe je mAtra ekavAra = pahelIja vAra AdhAkarma vAparavA pravRtta thayelo che e paNa "atyaMta gADha baMdhana karavAno prAraMbha karI de che." e artha jANavo. kAraNa ke AdhAkarmanuM vAparavuM e azubha yogarUpa hovAthI atyaMta gADha prakRtibandhano hetu che. kahevAyuM che ke "no DipasaM' = "yo || prakRtipraveza' arthAt yogo = kAyA vagerenA vyApAro e prakRti ane pradezabaMdhanA kAraNo che. ekavAra paNa AdhAkarma vAparavA pravRtta thayela sAdhu atyaMta gADha baMdhana karavAno prAraMbha karI de che to vAraMvAra e khAnAra to karmone "atyaMta gADha baMdhanathI bAMdhe ja che." je saheje samajAya evI vAta che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 yogapratyayatvAdAdhAkarmabhojitvasya ca yogarUpatvAditi / tathA AuyaM cetyAdi AyuH punaH karma, syAt kadAcidbadhnAti syAnnabadhnAti / yasmAtribhAgAdyavazeSAyuSaH parabhavAyuH prakurvanti tena yadA tribhAgAdistadA badhnAti anyadA na badhnAtIti / asAyetyAdi tathA asAtAvedanIyaM ca duHkhavedanIyaM karma bhUyo bhUyo punaH punaH upacinoti upacitaM karoti / nanu karmasaptakAntarvarttitvAdasAtAvedanIyasya pUrvoktavizeSaNebhya eva tadupacayapratipatteH kiM tadgrahaNenetyatrocyate, AdhAkarmabhojI atyantaM duHkhito bhavatIti pratipAdanena bhyjnnaadaadhaakrmbhojitvniraasaarthmidmitydussttmiti| 'aNAiyaM' ti avidyamAnAdikaM anavadagraM anntmityrthH| ata eva dIrghAddhaM prabhUtakAlaM tathA, 'hassakAlaThiIyAo dIhakAlaThiIyAo pakarei' = 'hrasvakAlasthitikAH dIrghakAlasthitikAH prakaroti' = 'sthiti' meTarI, aDa 720 mAtmA sAthe savasthAna (23vA5j). te alpavAjI sthitine dIrdhakALavALI kare che. kAraNa ke AdhAkarmabhojItA lolatAthI thAya che. ane AvI lolatA e kaSAyarUpa DovAthI sthitijanyano hetu che. upAyuMcha - 'Thii-aNubhAgaM kasAyau kuNaI' = 'sthitiranubhAgaM kaSAyataH karoti' = 01 4AyanA dIdhe bhanI sthiti bhane anumAno 5 43 che. tathA, mahA anubhAva = vipAkaH = rasaH' mA yA sAtha che. 'mandANubhAvAo tivvANubhAvAo pakarei' = 'maMdAnubhAvAH tIvrAnubhAvAH prakaroti' = 'mandAnubhAva' bheTa tu872sa. arthAt maMhAnubhAvavarbhAne tIvrAnubhAvavALA = atyaMtagADha rasavALA kare che. kAraNa ke AdhAkarmabhojItA kaSAyane lIdhe thAya che arthAta AdhAkarmInuM bhojana kaSAyathI thAya che ane anubhAvabandha e kaSAyanA nimitte thAya che. tathA, 'appapaesaggAo bahupaesaggAo pakarei' = 'alpapradezAgrAH bahupradezAgrAH prakaroti' = satya pradezasamUhavALA karmadalika bahupradezavALA kare che. kAraNa ke pradeza bandha paNa yoganA kAraNe thAya che ane AdhAkarmanuM bhojana e yogarUpa che. tathA, 'AuyaM ca NaM kammaM siya baMdhai siya no baMdhai' = 'AyuH punaH karma, syAt kadAcid badhnAti syAnnabadhnAti' = AyuSya bha ya Midhe 595. sane na 59 madhe. 24 // 3 AyuSya to AyuSyano eka tRtIyAMza vagere bhAga bAkI hoya tyAre baMdhAya che, have e AdhAkarmabhojI sAdhunuM AyuSya metRtIyAMtmiA hoya to bAMdhe, nahAta2 na. 55 lAMghe. 'asAyAveyaNijjaM ca kammaM bhujjo bhujjo uvaciNei' = 'azAtAvedanIyaM ca duHkhavedanIyaM karma bhUyo bhUyo (= punaH punaH) upacinoti' = HzAtAhanIya karma to vAraMvAra bAMdhe che. prazna :- vedanIya karmano samAveza to sAta karmomAM thaI ja jAya che. eTale pUrvokta sAta karmomAM enI vAta AvI ja jAya che. to pachI A vedanIyane alaga grahaNa karavAnuM kAraNa zuM? javAba :- AdhAkarmabhojI sAdhu atyaMta duHkhI thAya che e batAvavA dvArA bhaya utpanna karAvIne AdhAkarmabhojIpaNAno nirAsa = tyAga karavA mATe A rIte alaga kahevAyuM che. jemAM koI doSa nathI. 'aNAiyaM ca NaM aNavayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTaI' = 'anAdikaM anaMtaM dIrghAddhaM cAturantaM ('caturanta' nu svArthamA aNa pratyaya bhAvavAtha. yAturanta panyu cha.) saMsArakaMtAraM punardhamati' = Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 'cAuraMtaMti' caturantaM devAdigatibhedAccaturvibhAgaM tadeva svArthe'NpratyayopAdAnAccAturantaM saMsArakAntAraM bhavAraNyaM 'aNupariaTTaitti' punarbhramati / ' AyAe 'tti AtmanA dharmaM cAritradharmaM zrutadharmaM vA / puDhavikAyaM nAvakakhaitti pRthvIkAyaM nApekSate nAnukampata ityarthaH / iti gAthArthaH / / 7 / / avataraNikA - evaM tAvadAdyadvAroktadoSasya nAmAnyabhidhAya adhunA tatsvarUpaM saprapaJcaM vyAvarNayitukAmaH tatpratibaddhadvArANi nirUpayannAha mUlagAthA - taM puNa jaM 1 jassa 2 jahA 3 jArisa 4 masaNe ya tassa je dosA 5 / dANe ya 6 jahApucchA 7 chalaNA 8 sukhI ya 9 taha vocchaM / / 8 / / tatpunaH yat' yasya' yathA yAdRzaM azane ca tasya ye doSAH / dAne ca yathApRcchA chalanA' zuddhizca tathA vakSye / / 8 / / AdhAkarmmasaMbaMdhi- dazadvArANi saMskRtachAyA vyAkhyA- tatpunaryaditi, tadAdhAkarmmazabdavAcyaM yatsvarUpaM vastrAzanAdikaM syAttathA vakSye ityuttareNa anAhi ananta sevA ddIrghANa sudhI hevAhi yAra gati 35 saMsAra3yI bhaMgalamA vAraMvAra labhe che. 'AhAkammaM bhumANe puDhavikAyaM nAvakakhai 5 jAva tasakAyaM nAvakakhai' = 'AdhAkarmma bhujaMmANe.... jAva pRthivIkAyaM nApekSate 5 yAvat trasakAyaM nApekSate' = sAdhArbhane vAparato sAdhu, 'AyAe' = AtmanA dharmyaM cAritradharmyaM zrutadharmma vA = jAte cAritra ke zrutarUpa dharmanuM ullaMghana kare che. ullaMghanane karato pRthvIkAyAdi sthAvaronI anukaMpA karato nathI yAvat trasakAyanI paNa anukaMpA karato nathI.IIII avataraNikA H- A pramANe AdyadvAramAM kahevAyela doSanA nAmo kahyAM. have te doSanA svarUpane vistArathI kahevAnI IcchAvALA tene pratibaddha dvA2onuM nirupaNa karatA kahe che. bhUNagAthA-zabdArtha :- taM = te, puNa= vaNI, jaM = 4, jassa = bhene bhATe, jahA = ThevI rIte, jArisaM = = Thevu, asaNe = vAparavAmAM ya = ane, tassa = tenA, je = 4, dosA = ghoSo, dANe = vahorAvavAmAM, ya = ane, jahA = aDAre, pucchA prazna, chalaNA = gA, suddhi = nirdoSatA, ya = 'tha' zabdathI zabhuM dvAra, taha te aDAre, vocchaM DahIza. bhUNagAthA - gAthArtha :- I vastu AdhAkarma bane ?, kone mATe banAveluM AdhAkarma bane ?, kyA kyA prakAre sevela AdhAkarmathI karmabaMdha thAya ? AdhAkarma konA jevuM che ?, AdhAkarma bhakSaNamAM kyA kyA doSo che ?, AdhAkarmanA dAnamAM kyA kyA doSo che ?, AdhAkarma jANavA mATe kevI rIte pRcchA karavI ?, upayoga rAkhavA chatAM sAdhune kevI rIte AdhAkarmanuM grahaNa thAya ?, gRhasthanA chalathI AdhAkarma grahaNa karavA chatAM nirdoSatA kevI rIte ?, tathA 'va' zabdathI, AdhAkarmanA grahaNamAM nirdoSa ane sadoSanuM svarUpa = = 10 zuM ? jA dhArmanuM sva35 huM uhIza. ||8|| * AdhArbhasaMdhi 10 dvAra* vyAdhyArtha :- 1) 'taM puNa jaM' = ' tatpunaryad'. te khAdhArbha zabdathI vAyya ke sva3pavANA vastra - azanAhi Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 yogH| evaM zeSadvAreSvapi paryante tathA vakSye iti yojanIyam / punaH zabdazca tasyaivAdhAkarmaNa utpattilakSaNasya sambhavasya sUcanArtha ityekaM dvAram / tathA yasya nRvizeSasyArthAya kRtamAdhAkarma bhavatIti dvitIyam / tathA 'jahatti' yathA yaiH prakAraiH pratiSevanAdibhirAdhAkarmaparibhogajanyaH karmabandhaH syAttAn vakSya iti tRtIyaM dvAram / 'jArisaMti' yAdRzaM yairvastubhiH sadRzaM lakSaNaM grahaNaM vAzritya tatsyAt sAdhUnAmiti caturtham / tathA 'asaNe ya tassa je dosatti' azane bhakSaNe tasyAdhAkarmikasyAzanAderye kecanAjJAbhaGgAdayazcakArAttadgrahaNamAzritya saMyamapratighAtakatvAdye'tikramAdayazca doSA dUSaNAni bhavantIti gRhyate, iti paJcamaM dvAram / 'dANe ya' tti cakArastasya doSA ityasyAnukarSaNArthastata AdhAkarmaNo dAne gRhiNA vitaraNe kriyamANe tasya gRhiNo ye doSA yatisatkacaraNaghAtAdayo bhavantIti SaSThaM dvAram / 'jahApucchatti', yathA yena prakAreNa azanAdiviSayA dezadravyakulabhAvAnucitAzanAdilAbhe AdhAkAdizaGkAyAM pRcchA praznaH sAdhunA gRhasthaM prati kriyate iti saptamaM dvAram / 'chalaNa'tti itthaM praznitAhAragrahaNAdinA yatamAne'pi sAdhau yathetyanuvarttanAdyathA cchalanA thAya che. 'taha vocchaM' = 'tathA vakSye' = te prabhAga 9 4I.za. sema anvaya 42vo. // 4 rIta. zeSa 55 dAromA 59 // che82'tathA vakSye' mema anvaya 42vo. 'punaH' 206 me te. 04 bhApAnautpatti meM che lakSaNa jenuM evA saMbhavane sUcavanAra che. A paheluM dvAra thayuM. 2) 'jassa' = 'yasya' = 4 mAsa vizeSa bhATe 42||yennuN mAyA thAya che. // pahuM dvA2. 3) 'jahA' = 'yathA' = yathA = pratiSevanAhi pra. vA. sAnA parimonya bhajanya thAya tane huM za. mAtrahuM dvAra. 4) 'jArisaM' = 'yAdRzaM' = 4 vastumI sAthe tenI (pAnI) sadRzata cha athavA apane sAzrayAne sAdhuo mATe te jenA jevuM bane che. A cothuM dvAra. 5) 'asaNe ya tassa je dosA' = 'azane ca tasya ye doSAH' = te Arbhi . azanAhina bhakSamA je koI AjJAbhaMga Adi doSo. "gha' zabdathI tenuM grahaNa, e saMyamapratighAtaka hovAthI emAM je atikrama vagere doSo saMbhave che te levAya che. A pAMcamuM dvAra thayuM. 6) 'dANe ya' = 'dAne ca' = mI 'cakAra' se 'tasya doSAH' mA artha adhyAhArathI sevA viSaya che ema jANavuM. eTale ke gRhastha dvArA AdhAkarmanA dAnamAM te gRhasthane yati saMbaMdhI caraNaghAta vagere je hoSI lAge cha. mechaTuM dvA2. 7) 'jahA pRcchA' = 'yathA pRcchA' = deza-dravya-musa-bhAvane anuyita. azanAhina mama mAthA vagerenI zaMkAthI azanAdi viSayaka je pRcchA = prazna je prakAra sAdhu dvArA gRhasthane karAya che. A sAtamuM dvAra. 8) 'chalanA' = 'yathA' 206 28 55 sapo . arthAt 'yathAchalanA' 206 po. prazna pUchA pUrvaka AhAra grahaNa prati yatanAvALo sAdhu hovA chatAM je rIte vahorAvavAvALA gRhasthane anusaravAthItenA para vizvAsa rAkhavAthI ThagAInA kAraNe azuddhanuM grahaNa thAya che. A AThamuM dhAra. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 azuddhasya grahaNaM syAditi aSTamaM dvAram / 'suddhI yatti zrutopayuktenA'zaThabhAvavatA yatinA chalanAsadbhAvAdAdhAkarmmaNo grahaNe kRte'pi yathA tasya zuddhiH karmmabandhAbhAvena nirdoSateti navamaM dvAram / cakArAdAdhAkarmmagrahaNaM prati nirdoSasadoSasvarUpaparapraznAcAryottararUpaM dazamaM dvAraM gRhyate / tathA tena svarUpanirUpaNaprakAreNa vakSye abhidhAsya iti dvAragAthAsamAsArthaH / / 8 / / adhunA yadvastvAdhAkarmma bhavatItyAdyadvAraM vyAkhyAtumAha / mUlagAthA - asaNAi caubbheyaM AhAkammamiha binti AhAraM / paDhamaM ciya jai joggaM kIraMtaM niTThiyaM ca tahiM / / 9 / / azanAdicaturbhedaM AdhAkarmmA'tra bruvate AhAraM / prathamaM caiva yatiyogyaM kriyamANaM niSThitaM ca tatra / / 9 / / Adita eva sAdhunimittaM kriyamANaM kRtaM ca azanAdi catvAryapyAdhAkammaiva vyAkhyA- azanamAdiH prabhRtiryeSAM pAnAdibhedAnAM azanAdayastatrAzanaM sUpazAlyAditaMdulavizeSaprabhRtikaM pAnamavaTavApyAdisthaM jalam, khAdimaM ciMciNikApuSpanAlikerAdikam, svAdimaM suNThiharIta saMskRtachAyA 9) 'mundrI ya' = 'zuddhizva' = zrutanAupayogavALA, azaThabhAvavALA tivaDe jo chalanA = gRhasthanI mAyAnA kAraNe AdhAkarmanuM grahaNa karAyuM hoya to paNa je rIte tenI karmabandha abhAvarUpa zuddhi = nirdoSatA thAya che. A navamuM dvAra. 10) '=' kAra zabdathI, AdhAkarmanA grahaNamAM nirdoSa ane sadoSanuM svarUpa zuM che ? evA koka bIjAnA praznamAM AcAryanA uttara svarUpa A dazamuM dvAra grahaNa karAya che ema jANavuM. A badhA dvArothI doSone tenA svarUpanirUpaNanA prakArathI 'vocche' = 'vakSya' huM kahIza.||8|| avataraNikA :- have 'je vastu AdhAkarma thAya che' A Adya dvAranI vyAkhyA karavAnI IcchAthI kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- sApha azanAdi, bheya = cAre prakAranA, badAmAMM = AdhAkarma, hra = A prakaraNamAM, vinti = kahe che, bahAra = AhArane, paDhamaM triya = pahelethI ja, nanon = sAdhune mATe, zrIrata prAsuka karAtuM, niSkriya prAsuka karAyeluM, 7 = ane, E mULagAthA-gAthArtha :- A prakaraNamAM azana vagere cAre prakArane AdhAkarma AhAra kahyo che. te AdhAkarma zaruAtathI ja sAdhu mATe karAvAthI mAMDIne taiyAra thavA sudhI kahevAya che.||9|| te vakhate. = = = * prAraMbhathI ja sAdhunimitte karAtuM ane karAyeluM azanAdi cAre ya AdhAkarma ja che 'zanAvi-vaturmedra' vyAkhyArtha :- 'asArU vaSabhephaM' jenI AdimAM azana che, eTale ke pAna vagere bhedonI AdimAM je azana che, te azanAdi cAra prakAra. ahIM 'jhazanaM' sUpa (dALa), zAlI vagere taMdula (cokhA) vizeSa ItyAdi, (upalakSaNathI je kAMI khorAka levAya te ane dUdha-dahIM vagere), 'pAnaM' = kUvo-vAvaDI AdinuM pANI vagere (upalakSaNathI jenA pAtaLA rasa nIkaLe evA phaLanA rasa, drAkSa - AmalInuM pANI ane dhovaNanuM pANI vagere. 'ghAtimaM' : 'viviziSThA puchyuM' AmalInA puSpo, nALIyera = = = = Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 kyaadikm| tataH azanAdayazcatvAraH catuHsaGkhyAbhedavizeSA yasya sa tathA taM, kamityAha'AhAraM ti, tatrAhriyate tRptijananAyAsAvityAhAraH samayabhASayA pUrvokta evAzanAdistaM AdhAkarmatyAdhAkarmazabdavAcyaM iheti pravacane, yadvA piNDazuddhiprakrame, itarathA sAdhvarthaM yadgRhAdikaM cIyate vastrAdikaM vA''pyate tumbakAdezca mukhAdikaM yasya kriyate tadapyAdhAkarma bhavatIti kevalaM tanna grAhyamaprastutatvAt, bruvate'bhidadhati jinaadyH| kIdRzaM santamityAha- prathamamevAdita eva vapanakRtyatvamArabhyeti yAvat, ciyazabdasyaivakArArthatvAt, yatiyogyaM sAdhujanocitaM yatinimittamiti yAvat, kriyamANaM nirvartyamAnaM gRhiNAniSThitaM ceti, niSThA'vasAnaM sA saJjAtA'syeti niSThito nizcetanIbhUtastaM, caH samuccaye kva viSaye niSThita ityAha- 'tahiM'ti, prastAvAttasmin yativiSaye sAdhorAlambanena sarvathA prAsukIbhUtamiti tattvam, itthambhUtamAhAramAdhakarma bruvate iti grbhaarthH| atra dvArapAdopAttapunaHzabdasUcitamazanAdirUpasyAdhAkarmaNaH sambhavaM paDhama ciyetyanena padenAbhihitavAn, tathAhi kathamAdita evAdhAkarmikamazanAdikaM sambhavati ? iti, ucyate-kazcid gRhI atibhakti(suOM OM dIj) k Topa vagaire (mAjIyeranu pA pAnamA bhAve), GRAthI. 4aa pAnya, y9|bhbh28-9 vagaire. ane. 3 (Thena11 21. nANe sevA 2. mAhinA 2sa vagere.) 'svAdima' = jhUTha-423 vagaire. (754thI . qiues, bhupavAsa. 3.) mA mazAha yA2 mehane zuMDe cha ? te 4 cha- 'AhAra' = mA 2 cha. 'AhAra' bheTale hai tRpti auqan bhATe maaro||y te, zAstranI bhASAmA mAmA 2 seTale. pUrvota azanahitene, 'AhAkamma' = 'AdhAkarma' = mAyA zathI vAyya, 'iha' = sA prayayanamA (haina ||snmi) athavA 'iha' bheTale. ke prastuta piptazuddhinA prakaraNamAM jo ema na levAmAM Ave to sAdhu mATe je ghara vagerenuM caNatara thAya, ke vastrAdine kAMjI pIvarAvavAmAM Ave (tAMtaNAne vaNyA bAda kAMjI pAve), je tuMbaDA vagerenA moDhA vagere karAya. te paNa AdhAkarma thAya che. paraMtu tene ahIM levAnA nathI. kAraNa ke hAla mAtra piNDanIja vAto prastuta DovAthI. zeSa gha2 vagaire prastuta cha. 'binti' = 'bruvate' = [4nezvarI 4 che, 3 Doya tyAre se mAibha upAya che ? te 4 cha- 'paDhamaM ciya' = 'prathamameva' = 'Aditaeva' = 5DethI-232mAtathI4 bhAMDIne. bheTale vA 42vAthI bhAMDIne, bhUNagAthAmA 'ciya' za6 me. sevA2 = deg412arthamA che. 'jai joggaM' = 'yatiyogya' = sAdhu-yati nane athita = yati nimitte, 'kIraMtaM niTThiyaM ca' = "kriyamANaM niSThitaM ca' = rAtuMDIya bhane 'niSThita' = saMpUrNa thayuM Doya. ni bheTale saMpUrNatau.4nI saMpUrNatA thaI che tene niSThita kahevAya che. arthAt saMpUrNa nicetana banI jAya. "gha" e samuccaya arthamAM che. kayA viSayamA nihita thayej ? te 4 cha- 'tahiM' = 'tasmin' = bha nI vAta yAle che te yAviSayamA eTale ke sAdhunA AlaMbane = nimitte sarvathA prAsuka thayela AvA prakAranA AhArane AdhAkarma kahe che. mI, dvaa2||thaami (JuthA 8 wi) 'punaH' 174thI. sUyita mazana 35 AdhAbhano saMbhava 'paDhamaM ciya' padathI kahevAyo che ema jANavuM. prazna :- prAraMbhathI ja AdhArmika azanAdino saMbhava zI rIte bane ? Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 bharanirbharAGgaH sAdhUnAmakalpyametaditi jAnAno'jAnAno vA svakSetre kuto'pi kAraNataH sAdhUnAmanavasthAnamavalokya pracchannAdinA jJAtvA ca sAdhUnAmavasthAnahetorazanAdezcaturvidhasyApyAhArasya vapanAdinotpAdanaM karoti tatrAzanotpAdanamAzrityAkhyAnakaM pUrvAcAryoktam yathA Adita evA''dhAkarmikA'zana-saMbhavaviSaye jinadattasya udAharaNam // "aNegakulasayasaMkulo saMkulo nAma gAmo AsI, tammi jiNadatto nAma sAvao, tassa ya jiNamatI nAma bhajjA / tattha koddavarAlagA uppajjanti tti tesiM saMtiu kUro bhikkhAe pauro labbhai, vasahI a ramaNijjA labbhai, sajjAo ya nivvahai, paraM AyariyAipAuggo sAlikUro natthi tti na kei AyariyA tattha ciTThanti / annayA ya guNanihiNo paDilehaNatthaM pesiyaa| tesiM jiNadatteNa ramaNijjA vasahI smppiyaa| tehiM tassa vuttantaM kahiyaM, khettaM paDilehiyaM / jiNadatteNa puThThA, mayavaM ! tuTTA vetta caM ? pUro patthA mini ?... ... .... paraM vAranuM na uttara :- koka atyaMta bhaktivALo gRhastha "A sAdhuone kalpatuM nathI evuM jANato hoya ke na jANato hoya, e gRhastha potAnA kSetra = gAma nagara AdimAM koI paNa kAraNasara sAdhuonuM anavasthAna (= na rahevAnuM) dekhIne ane gupta Adi rItie anavasthAna jANIne atre sAdhuonuM avasthAna thAya te mATe azanAdi cAre prakAranA AhAranuM vAvaNI vagerethI utpAdana kare. * prAraMbhathI ja AdhAkarma azananA saMbhava viSayamAM jinadattanuM dRSTAMta * - temAM azana utpAdanane AzrayIne pUrvAcArya dvArA kathita kathAnaka A pramANe che. aneka seMkaDo kulathI yukta saMkula nAme gAma hatuM. tyAM jinadatta nAmanA zrAvaka rahe. temanI jinamati nAme patnI hatI. temane tyAM kodrava ane rAgano pAka thato hato. ('odrava = cokhAnI halakI jAtanuM eka anAja. "rAnA' = rAlaga nAmanA cokhA = lacako = eka prakAranI kaMgu) tethI temane tyAMthI gocarImAM kUra (= cokhA = odana = bhAta) pracura mAtrAmAM maLatA hatA. vasati paNa ramaNIya maLatI hatI. svAdhyAya paNa suMdara rIte thato hato. parantu AcAryane prAyogya zAlInUra maLatA nhotA ('zAnIra' = zreSTha cokhA. AjanA hisAbe bAsamatI thI paNa zreSTha.) mATe koI paNa AcAryo tyAM sthiratA karatA na hatA. ekavAra koka AcAryazrIe vasati zodhavA mATe keTalAka guNanidhi sAdhuone A nagare mokalyA. jinadatte teone ramaNIya vasati samarpaNa karI. munioe jinadattane kahyuM ke amArA gurUdeve amone vasati jovA mokalyA che vagere. sAdhuoe kSetranuM paDilehaNa karyuM. arthAt ahIM bhikSA sulabha che ne ? jaino keTalA che? vigho sulabha che ne ? vagere. jinadatte teone pUchayuM "Apane A kSetra gamyuM? zuM AcAryo ahIM padhAraze?" munioe javAba Apyo "AcAryo vicAra karaze. yogya lAgaze to padhAraze" vagere. jinadatta vicAre che ke "ahIM kSetra paDilehaNa mATe sAdhuo Ave che kharA parantu ahIM kema rokAtA nathI tenuM kAraNa jaNAtuM nathI." eTale kAraNa jANavA mATe te sAdhuomAMthI eka Rju sAdhune temaNe kAraNa pUchyuM. Rju sAdhue javAba Apyo. - "A kSetra jo ke TM = gacchane yogya che. parantu AcAryone prAyogya zAlInUra ahIM maLatA nathI." Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAnAmi tti kAraNajANaNatthaM tesiM majjhAu ego ujjU sAhU pucchio, teNa kahiyaM jahA gaNassa joggaM eyaM kintu AyariyANaM pAuggo sAlikUro ntthi| tao teNa annagAmAu sAlibIyaM ANAveUNa vAviaM, jAva aNege sAlikUDayA jaayaa| annayA keNai paoyaNeNaM te vA anne vA sAhUNo tathAgae nAUNa sAvaeNaM cintiyaM, jahA maesiM sAlikUro dAyabbo jeNa AyariyANaM pi pAuggaM evaM khettaM cintiUNa ee sAhUNo Ayarie ettha ANinti, taM ca jai niyaghare ceva dAhissAmi annesu koddavarAlagaM labhissanti to mA eesiM AhAkammassa saMkA bhavissai tti viriMciUMNa sayaNAINa gehesu ya paTThavio sAlI, bhaNAviyA ya jahA-sayaM khAejjaha sAhUNaM pi dejjaha kUraM kAUNa imo sAlI, tehiM taheva kuro rddho| so vaiyaro bAlehiM nnaao| sAhuNo bhikkhamaDantA esaNAsamiyA bAlAINaM jaMpiyaM suNeti / ego bAlo bhaNai e ete sAhuNo jesiM aTThAe sAlIkUro ghare rddho| anno bhaNai mama jaNaNIe sAhUNa dinno saalikuuro| aNNo bhaNai sayaM sAhUNaM sAlikUraM dAhAmi / anno jaNaNI bhaNai-sAhUNaM dehi sAhUNaM dehi sAlikUraM / anno bhaNai thakkAvaDiyaM saMpannaM jeNa abhattAe sAlibhattayaM jaayN| ma 'thakkAvaDiyaM' viSayakA'vAntara - kathA // ettha loio didvanto Neo jahA- egami gAme egA AbhIrI tIe bhattA mao tIe lahu A vAta jANIne jinadatte bIjA gAmathI zAlI bIjone maMgAvI vAvyA. jenAthI zAlInA aneka kuDava (= dhAnya mApavAnuM mApa) anAja UgyuM. ekavAra koka prayojanasara te ja sAdhuo ke bIjA koI sAdhuo potAnA gAme AvelA jANIne jinadatte vicAryuM ke "A mahAtmAone mAre zAlIkUra apAvavA ke jethI "A kSetra AcAryone prAyogya che' evuM vicArIne A sAdhuo AcAryone ahIM lAve. paraMtu jo mAtra mArA ghare ja zAlIkUra ApIza to, "bIje badhe kodrava maLe che. jyAre AnA ghare to zAlI maLe che. to rakhe AdhAkarmI hoya evI ciMtA teone thaze." evuM vicArIne svajanAdinA gharomAM zAlI mokalI ApyA ane kahevarAvyuM ke pote paNa khAjo ane kUranA badale A zAlI sAdhuone paNa vahorAvajo". svajanoe eja rIte zAlI rAMdhyA. A AkhI vAta bALakoe jANI. bhikSArthe nikaLelA eSaNAsamitivALA sAdhuoe bALakonI AvA prakAranI vAto sAMbhaLI. jemake, eka bALaka bole che. "A eja sAdhuo che ke jemanA mATe ApaNA ghare zAlI raMdhAyA che. bIjo bALaka bole che - "mArI mAtAe sAdhune zAlInUra ApyA che." vaLI trIjo bole che "huM pote sAdhuone zAlInUra ApIza' vaLI koka mAtAne kahe che "Apo Apo, sAdhune zAlIkUra Apo" vaLI eka bALaka kahe che "A to sAruM thayuM ke haju jamyA nathI te pUrve A zAlI raMdhAyA. 4thI mAyane 55 paav| bhagaze." ('thakkAvaDiyaM' = // to sA2 thayuM bheTato avasa2. ayita thayu, kAraNa ke Aje bhojanamAM UMcI jAtanA bhAtanuM bhojana thayuM. ApaNane paNa khAvA maLaze.') emAM = 'thakkAvaDiyaM' viSaya: sauDi dRSTAMta prabhAe cha * 'thakkAvaDiyaM' viSaya bhavAntara thA . eka gAmamAM eka govAlaNa hatI. teno dhaNI marI gayo. govAlaNane eka devara hato. enI patnI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 devaro atthi, tassa ya tammi patthAve bhajjA myaa| tesiM tu esA nIti, jaM bhattuNo mayassa itthI lahudevarassa bhajjA hoi tti| tao AbhIrIe devaro bhaNio jahA-haMta me bhattA natthi te puNa bhajjA natthi, tAhaM te bhAriyA bhavAmi, teNa ya tahatti paDivannaM / tIe cintiyaM, jahA avasare avasarAvaDiyaM, jeNa jami patthAve me bhattuNo maraNaM jAyaM, taMmi ceva devarassa bhajjA mayA, taohaM teNa abhajjeNa bhajjA paDivannA annahA na paDivajjante / ___ tahA anneNa jaNaNI bhaNiyA, jahA sAlicAulodayaM pi sAhUNaM dehi / anneNa vi jaNaNI bhaNiyA sAliAyAma, sAlikaMjiyaM ca sAhUNaM dehi| iccAibAlAijaNajaMpiyaM souM AhAkamma eyanti nAuM te tANi gharANi parihariUNa tattheva aDanti / anivvAhe paccAsanne gAme gaMtUNa bhikkhaM addnti|" // Aditaeva''dhAkarmika-pAnasaMbhavaviSaye udAharaNam a evamazanotpAdanasambhavavat pAnotpAdanasambhavo'pi jJeyastamapi kazcit kurute, katham ? ucyateyathA kvApi grAme kSetrapratyupekSakAH sAdhava AgatAstannivAsinA zrAvakeNa sAdhriyamANA api na sthitaaH| tena ca tanmadhyAdeka RjukaH sAdhuranavasthAnakAraNaM pRSTastenoktamatra kSAraM jalaM tadguruNAM na paNa eja vakhate marI gaI. e kALe temAM evI nIti hatI ke marelA patinI strI e devaranI patnI thAya. tethI govAlaNe devarane kahyuM - "mArA ghaNI marI gayA che ane tamAre patnI nathI tethI huM tamArI patnI thaI jAuM. devare ene svIkArI lIdhI. govAlaNe vicAryuM ke "A sAro baMdha besI gayo ke je samaye mArA dhaNI marI gayA eja samaye devaranI patnI marI gaI. A kAraNasara ja devare mAro svIkAra karI lIdho. anyathA mane svIkAratA nahI." vaLI, eka bALake potAnI mAtAne kahyuM- "zAlInuM dhovaNa paNa sAdhune Apa." bIjAe paNa potAnI mAtAne kahyuM "zAlInuM osAmaNa ne zAlInI kAMjI sAdhune Apa". ItyAdi bALaka Adi loko dvArA boleluM sAMbhaLIne A AdhAkarma che' ema jANIne sAdhuo te gharone choDIne anya gharomAM jAya che. nirvAha na thato hovAthI najIkanA gAme jaIne bhikSA meLave che. A rIte azanautpattinI saMbhAvanAnI jema pAna utpattinI saMbhAvanA paNa jANavI. kAraNa ke koka pANInuM paNa utpAdana karatA hoya che. e zI rIte ? te A rIte - * prAraMbhathI ja AdhAkarma pANInA saMbhava viSayaka kathA che jemake, koka gAmamAM vasati zodhanArA sAdhuo AvyA. te gAma nivAsI zrAvake temane rokavA chatAM teo na rokAyA. zrAvake temAMthI eka Rju sAdhune na rokAvAnuM kAraNa pUchyuM. sAdhue kahyuM. "ahInuM pANI khAruM che je guruone prAyogya nathI." A sAMbhaLIne uparokta pramANe zrAvake mIThA pANIno kUvo khodAvyo. (zrAvakanI maryAdA che ke jema adhikaraNo bIjAne na Ape ema potAnA kUvA vageremAMthI pANI paNa na Ape sivAya ke koka duSkALAdi paristhitimAM ApavuM paDe eTale) lokapravRttijanita pApanA bhayathI enuM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prAyogyamiti zrutvA yAvadasau miSTajalamavaTaM khanitvA lokapravRttijanitapApabhayAt pulakAdinA sthagitamukhena tena tAvat sthito yAvat sAdhavastatrAyAtAstato'sau taMduladhAvanAditayA kRtvA tattebhyo dApayati vakti ca gurvvAdyabhimukhametad bhavadbhiH svayaM pAtavyaM sAdhUnAM ca dAtavyamityAdi yAvadanyatra te'pi vrjntiiti| etadanusArataH khAdimasvAdimayorapyAdhAkarmmasambhavo bhAvanIyaH / tatra khAdime yathA kazcit sAdhUnAM zAlanakAdyarthaM cirbhiTAmraphalabIjapUrakapitthadrAkSAdADimA (mAdI) nAM vapanaM karoti / svAdime tu kazcit sAdhUnAmauSadhAdyarthaM zuNThimaricaharItakyAdInAM ropaNaM karotIti gAthArthaH / / 9 / / avataraNikA- taditthamAdhAkarmaNo viSayasambhavAvuktAvathAtraiva 'kIrantaM niTThiyaM ce 'ti padopAttAbhyAM kRtaniSThitazabdAbhyAmutpannaM kalpAkalpavibhAgakAribhaGgacatuSTayaM pratyekamazanAdiviSayaM vaktumAhamUlagAthA-- tassa kaDa tassa niTThiya caubhaGgo tattha durimA kappA / phAsukayaM raddhaM vA niTThiyamiyaraM kaDaM savvaM / / 10 / / saMskRtachAyA- tasmai kRtaM tasmai niSThitaM caturbhaGgastatra dvicarimau kalpyo / prAkRtaM rAddhaM vA niSThitamitarat kRtaM sarvam / / 10 / / moDhuM zilA vagerethI DhAMkIne rAkhyuM. jyAre sAdhuo tyAM AvyA tyAre A zrAvake e pANIne dhovaNanuM pANI vagere rUpe karIne lokone mokalAvI jaNAve che ke sAdhunI sAme A tame paNa pIjo ane sAdhuone paNa Apajo, jethI temane zaMkA na thAya' ItyAdi. uparokta pramANe bALako vagerenI vAto sAMbhaLIne 'A AdhAkarma che' ema jANIne sAdhuo anya gharomAM gocarI gayA vagere vAto jANavI. A azana-pAna pramANe ja khAdima ane svAdima aMge paNa AdhAkarmano saMbhava jANavo. jemake khAdimamAM, zrAva sAdhukhonA zAlanakAdi = anupAna vagere eTale ke drAkSanuM pANI, dADamano rasa, bIjorApAka vagere bhATe thI lar3AM, DerI, jIbheruM, Dohu~, drAkSa, chAuma vagere pAve. svAbhimAM DoDa zrAva, sAdhukhonI auSadhi Adi mATe sUMTha, marI, haraDe vagere vAve.lA avataraNikA :- sA pramANe sAdhArmanA viSayano saMbhava mhevAyo have, khA gAthAmA 4 'kIrantaM niTThiyaM ca' = 'kRta' ne 'niSThita' je je pahathI utpanna thayela sthya-ayyanA vibhAgane DaranAra pratyeka azanAhi viSayaka caturthaMgIne jaNAvavAnI IcchAthI kahe che. = bhUgAthA - zabdArtha :- tassa = urAyesuM, caubhaMgA tene bhATe, kaDa prAraMbha urAyesuM, tassa = tene mATe, niTThia = saMpUrNa tattha = tebhAM, ducarimA = jIbhejane chelso athavA chelsA the, kappA mulya, phAsukayaM = ayitta urAyesuM raddhaM = rAMdheluM vA = athavA, niTThiyaM = niSThita, iyaraM = jADInuM, kaDaM = hRta, savvaM sarva yAra lAMgA, bhUNagAthA-gAthArtha :- 'tasya kRtaM ' sAdhu bhATe prAraMbhyuM, 'tasya niSThitaM ' sAdhu bhATe pUrNa urAyuM. jA amethI janatI yaturbhagImAM jIbhe jane yotho athavA trIbhe-yotho bhAMgo khasthya che. 'kRtaM ' 4 vastu pahelA je = = = Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # 'tasya kRtaM- tasya niSThitaM' asya dvau caturbhaGgau // vyAkhyA- atrAnusvAralopAttasya kRtaM tasya niSThitamityasmin vAkye catUrUpo bhaGgazcaturbhaGgo bhaGgacatuSTayaM jnyeym| yadvA prAkRtatvAt 'caubhaGgo'tti catvAro bhaGgA vikalpA vAcyA iti draSTavyam / yathA tasya kRtaM tasya niSThitaM, tasya kRtaM anyasya niSThitaM, anyasyakRtaM tasyaniSThitaM, anyasya kRtamanyasya niSThitamiti / yadvA tasya kRtaM tasya niSThitaM, anyasya kRtaM tasya niSThitaM, tasya kRtamanyasya niSThitaM, anyasya kRtamanyasya niSThitamiti bhaGganyAsastatra tasyeti prastAvAt sAdhornimittaM kRtamityatItavarttamAnakAlayoraikyAt prA-sukIkartuM prArabdhaM, tasyeti pUrvavat niSThitamiti sAdhvAlambanena sarvathA nizcetanIbhUtamiti prthmH| tathA tasya kRtamiti pUrvavat / tato dAtuH sAdhuviSayadAnapariNAmApagamAdanyasyeti gRhasthasya nimittaM niSThitamacetanIbhUtamiti dvitiiyH| tathA'nyasya (kRtaM tasya) niSThitamiti pUrvavaditi tRtiiyH| tathAnyasya kRtamanyasya niSThitamiti pUrvavaditi caturtho bhnggH| eteSu kalpAkalpavidhimAha / 'tattha' tti, tatra teSu caturSu madhye ducarimatti prathamAM sacita hoya ane pachI acita banAvavA mATenI zarUAtathI jyAM sudhI te sarvathA acitta na bane tyAM sudhI te 'kRtaM' uvAya. ane, 'niSThitaM-' ayita anya 57 te niSThita upAya, bhane 4 yomA vagere acitta hoya tene jo rAMdhavAmAM Ave to te paNa raMdhAIne taiyAra thayA pachI niSThita kahevAya. 1nA * 'tasya tata'-'tasya niDita'nI ke yatu jI . vyAyArtha :- DI, anusvAranI do5 thayo DovAthI, 'tassa kaDa tassa niTThiya' = 'tasya kRtam tasya niSThitam' bhej tuj. 'caubhaGgo' = 'caturbhaGgaH' = pAyama yA2. Hiu Baa! athavA prAkRta hovAthI cAra vikalpa kahevA te A pramANe - (1) 'tasya kRtaM tasya niSThitaM' - 'tasya' bheTale. 3, sAdhu bhATe 42j. mAmA, satAta. ane vartamAna garnu asya hopAthI. sAdhu bhATe prAsu 42vAno prArama 42vo mevo artha sevo. jI21 'tasya' no artha 55'sAdhu bhATe' mema 42vo. 'niSThitam' = saadhun| mAnane sarvathA nizcetanAbhUta = 75 2hita 42j. (2) 'tasya kRtaM anyasya niSThitam' = 'tasya kRtaM' = se 75rota prbhaae| sama sej, 'anyasya niSThitaM' = sAdhune hAna bhAvAno 52 // yAlA pAthI gRhasthamATe niSThita = nizcetanAbhUta = niLaq 42. (3) 'anyasya kRtaM tasya niSThitaM' = mAma uparota yA prabhAronI vyAcyA sama sevI.. prakArAntare A bIjA ane trIjA bhAMgAmAM vyatyaya paNa jANavo. arthAta bIjA ane trIjA bhAMgAnA sthAne trIjo ane bIjo bhAMgo jANavo. ' (4) 'anyasya kRtaM anyasya niSThitaM' = mAmA 59 // pUrvavat 2ii se. DhUMmai, 'tasya kRtaM' = sAdhu bhATe pAvAnu, povAnu athavA saMdhavAna yAj j, 'tasya niSThitaM' = sAdhu bhATe saMpUrNa bhayitta thaj, rAghavAna pUrI thaj. have A caturbhagInI kathya-akathya vidhine kahe che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaGgaracanAmAzritya dvitIyazcacaramazceti vigrahe tIyalopAt dvicaramau dvitiiycturthaavityrthH| dvitIyAM tvAzritya dvau ca tau caramau ca dvicaramau tRtIyacaturthAvityarthaH / kampatti, kalpau grAhyau zuddhatvAt sAdhorAsevAyogyau syAtAm iti shessH| AdhAkarmaNi hi sAdhunimittaM pAkAdiniSThA prdhaanaa| sA cAnayorgRhasthArthaM jaataa| atra ca (yA) pArizeSyAdarthApattyA vA prathamacaturbhaGgIbhaGgakanyAsaM pratItya prathamatRtIyAvazuddhatvAdagrAhyau, dvitIyanyAsaM tvAzritya prathamadvitIyAvakalpau yatyarthatvAdArambhasyeti / atra ca sUtrakRtA sAkSAdeva prAcInagAthottarArddhana prthmbhnggsyaaklpytoktaiv| avyayAnAmanekArthatvAt tRtIyabhaGgo'pi cakAreNAkalpanIyatayA sUcita eva tatra drssttvyH| // kRtasya niSThitasya ca vyAkhyA adhunA kRtaniSThitazabdayorarthamAha phAsukaDamityAdisUcanAd vrIhikaraTyAdikaM sacittaM yatprAsukaM __ 'tattha' = 'tatra' = te yatu bhA 'ducarimA kappA' = 'dvitIyacaturthI kalpyau' = jI bhane yotho mAMgo 95ya che. 'tIya' no so5 thavAthI mAtra 'du' = 'dvi' za0 anyoche sebha puM. 2|ntre bhI bhanetrI mana vyatyayana anusAre 'ducarimA' = 'dvicaramau' = ch| main arthAt trI bhane cotho bhAMgo zuddha (kathyo jANavo. arthAt zuddha hovAthI sAdhune AcaravA yogya te be bhAMgA thaze. prathamA caturbhaMgI dvitIyA caturbhaMgI 1) tasya kRtaM tasya niSThitaM 1) tasya kRtaM tasya niSThitaM 2) tasya kRtaM anyasya niSThitaM 2) anyasya kRtaM tasya niSThitaM 3) anyasya kRtaM tasya niSThitaM 3) tasya kRtaM anyasya niSThitaM 4) anyasya kRtaM tasya anyasya niSThitaM 4) anyasya kRtaM anyasya niSThitaM TUi, prathama yatubhAne 2||shryii 20 ane yotho wigo 485ya che. 'dvitIya caturthI' mA sabhAsa. 54mAM 'tIya' no lo5. thavAthI 'dvicaturthI' mAvo artha. che. dvitIya yatubhAne mAzrayI dvau ca tau caramau = dvicaramau = 'tRtIyacaturthoM bhaMgau kalpyau' bhAvo artha cha. AdhAkarmamAM sAdhu nimitte je pAkAdinI niSThA che eja pradhAna che. A kAraNathI uparokta be bhAMgA dhya che. kAraNa ke niSThA vakhate emAM sAdhunuM nimitta na rahyuM. AmAM zeSa rahevAthI athavA athapattithI prathama caturbhagInA zeSa be bhAMgA (pahelo ane trIjo) ane bIjI caturbhagInA zeSa be bhAMgA (pahelo ane bIjo) akathya che ema jANavuM. kAraNake emAM sAdhunimittaka AraMbha thayo che. (ahIM AraMbha = nihita uj). pUrvanI gAthA - 9 nA uttarArdhamAM mULa sUtrakArazrIe pratyakSapaNe prathama bhAMgAnI adhyatA kahIja che. parantu avyayonA aneka artho thatA hovAthI "" kAra (avyaya) dvArA trIjA bhAMgAnI adhyatA paNa tyAM kahI che ema jANavuM. * ta mane niSThitanI vyANyA . ve, 'kRta' bhane niSThita' shn| artha 49||ve che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtaM sAdhohiNo vA nimittamacittaM vihitaM trikaNDitataNDulAdi / tathArAddhamacetanairvA taNDulAdibhiryatergRhasthasya vA'rthAya niSpAditaM gRhiNA kUrAdi / vA viklpe| taditthambhUtaM niSThitaM niSThitAbhidhAnaM bhvti| iyaraM ti punaHzabdalopAditarat punarmunegRhiNo vA hetoratItavartamAnakAlaikyAt prAsukIkartuM prArabdhaM / punarekadviSkaNDitataNDulAtkRtaM kRtAbhidhAnaM bhavati aprAsukIbhUtatvenAprAptaniSThitatvamityarthaH / sarvaM samasUtramiti (samastamiti ?) gAthArthaH / / 10 / / avataraNikA- enamevArthaM vishessennaah| mUlagAthA- sAhunimittaM vaviyAi tA kaDA jAva taMdulA duchddaa| tichaDA u niTThiyA pANagAi jahasambhavaM nejjaa||11|| saMskRtachAyA- sAdhunimittaM vapanAdi tAvat kRtA yAvat taMdulA dvicchttaaH| tricchaTAstu niSThitA: pAnakAdi yathAsabhavaM nayet / / 11 / / "subram' = "prAsuram' = sacitta evA vrIhI = DAMgara vagerene sAdhu ke gRhastha nimitte traNa vAra khAMDela cokhA vagere rUpe acitta karAyelA hoya. tathA " = "rAddha' = acitta evA cokhA vagerethI sAdhu ke gRhastha nimitte bhAta vagere banAve. A pramANe traNa vAra khAMDIne acitta banAvela tathA acitta ne rAMdhIne bhAta vagere banAvelAne niSpavita' zabdathI oLakhAvAya che, ane "bhAta rAMdhyA' kahevAya. je rAddha zabdathI oLakhAvAya che. 'va' = vikalpanA arthamAM che. A prakAre je baneluM ke raMdhAyuM hoya ene niSThita kahevAya che. "ya = "rUtarat' = ahIM "punaH' zabda no lopa thayelo jANavo. eTale ke "rUtara punaH' evo artha jANavo, "6 = "kRtta' = muni ke gRhastha mATe prAsuka karavAno prAraMbha kare. ahIM, atIta ane vartamAna kALanuM aikya hovAthI "kta = kareluM evo artha hovA chatAM "karavAne prAraMbha kare evo artha jANavo. eTale ke cokhAne eka ke be vAra chaDe = photarA dUra karavA mATe khAMDe ene kRta kahevAya. kAraNa ke e acitta thayuM na hovAthI nirNitAnuM emAM AvyuM nathI. "saa' = "sarva' = eTale ke, niSThita sivAyanuM zeSa badhuM "kRta" che. II1nA avataraNikA :- A ja arthane vizeSarUpe kahe che - mULagAthA-zabdArtha :- sanimitta = sAdhu mATe, veviyarU = vAvavA vigerenI kriyAthI, tA = tyAM sudhI, vaDA = kRta kahevAya, nAva = jyAM sudhI, taMtunA = DAMgara, kucha = be vakhata chaDAyelI hoya, tichaTA-3 = traNa vakhata chaDAyelI to-, niyiA = niSThita kahevAya, pANaIk = pANI vagere, nA sanmavuM = jema ghaTe tevI rIte, nennA = ghaTAvavuM./11TI mULagAthA-gAthArtha :- sAdhu mATe DAMgara vAvavAthI mAMDIne zuddha cokhA banAvavA mATe be vAra chaDIne kaDa banAvavAmAM Ave tyAM sudhInI - kriyAne kRta kahevAya che. ane jyAre trIjI vAra chaDIne zuddha cokhA banAvavAmAM Ave tyAre te kriyAne niSThita kahevAmAM Ave che. e ja rIte pANI vageremAM paNa yathAyogya ghaTAvavuM./11/ Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ma tandulAdinAM kadA kRta-niSThitattvaM ? vyAkhyA- 'sAdhunimittaM' yaterAya 'vaviyAi' tti / atra paJcamyekavacanasya luptatvAduptAderiti dRzyam / tatroptaM vapanaM tadAdiH prathamaM yasya kedAragAhanalavanaparimalatotpavanAdyuttarakriyAvizeSasya sa uptAdistasmAduptAderArabhyeti zeSo, vapanamAdAyAvadhIkRtyetyarthaH / tAvaditi kaalaavdhinirdeshe| 'kaDa'tti kRtAbhidhAnA bhaNyante zAlayaH / yAvaditi kaalaavdhyuddeshe| dvizcchaTA dviSkaNDitAstAdRzAH santo loke kiM vyapadezyAste syurityAha / 'tandula'tti, te zAlayazcchaTitAssantaH tandulA bhaNyate / ayamarthaH, sAdhunimittaM zAlyAdaya uptA yAvattathAbhUtapariNAmenaiva dAtrA vrIhikaraTitayA ekAM dve vA vAre kaNDitvA tandulIkRtAstAvatte kRtA abhidhiiynte| tricchaTAstu tisro vArAH kaNDitA eva taMdulAH tathAbhUtapariNAmenaiva, tu zabdaH zAlInAmekadviSkaNDanenAniSThitatvAvadhAraNArthaH, te kimityAha, niSThitA niSThitAkhyA bhaNyante / te ca rAddhA arAddhAzca na kalpante sAdhunimittaM niSThitatvenAdhAkarmikatvAt, upalakSaNametat zuddhatandulAdibhiH sAdhvarthaM rAddhaM kUrAdikamapi niSThitamityarthaH / atra * yogA korebhA ta mane niSThita vyAre ? * vyANyArtha :- 'sAhunimittaM' = 'sAdhunimittaM' = saadhun| nibhitte - sAdhu bhATe 'vaviyAi' = 'uptAdi'. maDI prAMtamA paMyamI sekyanano do5 thayo cha mema. guj. tethI 'uptAdeH' mema. tuj. 'uptaM' = vAva. pAthI bhAMDIne meTale 3 'kedAragAhana' = zyAma nau, 'lavana' = aj, 'parimalatA' = masalaj, 'utpavana' = shet2|| 31341 vagere je uttayiAma lene, tene 'uptAdi' upAya cha, mahA 'uptAdi' zavyA 'uptAdi thI bhAMDIne = prAraMbhAne' avo artha adhyArathI sevo. arthAt 15nane 23mAtanI mhi| rIna. 'tA' = 'tAvat' = tyAM sudhI. mA 'tA' za06 pAnI avapino nirdeza cha. 'kaDA' = 'kRtA' = kRta uvAya che. bheTale. kRta nA. li. upAya cha, 'jAva' = 'yAvat' = yo sudhA = nI bhavapino nirdeza che. 'duchaDA' = 'dvizcchaTAH' = 'dviSkaNDitAH' = me pAra 731, mAne toDI zuMDe cha ? te 4 che, 'taMdulAH' = 'tandula' - yobhA De che. bheTale ke zAline chaDe eTale e taMdula kahevAya che. mAno bhAvArtha mA vo , sAdhu nimitta zAla vagere pAvyA bhane sAdhu bhATe 4 'dAtrA' = CLIP. tane, 'vrIhi' = i // 2 3 'karaTi = hotA i // 2 35 me 1 / 2 7Ine tai 4re tyAM sudhI te kRta vAya che. 'tichaDA' = 'tricchaTAstu' = trI pA2 59 / sAdhu bhATe4 76 / te tasaM, zuddha thavAthI = upayogamA sevA yogya banavAthI 'niTThiyA' = 'niSThita' hevAya che. 'tu' zabda eka-be vAra chaDelA zAlionuM aniSThitapaNuM ja che, ema jakArane batAvanAra che. traNavAra athavA trIjIvAra sAdhu nimitte chaDeluM te rAMdhyuM hoya ke na rAMdhyuM hoya to sAdhune na kalpe kAraNa ke sAdhumATe e niti thayuM hovAthI AdhArmika thAya che. AnuM upalakSaNa A che ke - taMdula zuddha hoya eTale ke sAdhu mATe traNavAra ke trIjIvAra khAMDIne acittarUpe niSThita na hoya to paNa ene sAdhu mATe rAMdhIne kUra = bhAta vagere kare to ene paNa niSThita kahevAya ema jANavuM. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhasampradAyo yathA-yadi prathamAM dvitIyAM vA vArAM sAdhunimittamAtmanimittaM vA karaTiM chaTitvA tandulAH kRtAstRtIyAM vArAM tvAtmanimittaM chaTitA rAddhA vA te sAdhUnAM klpnte| yadi tu prathamAM dvitIyAM vA vArAM sAdhunimittaM svanimittaM vA tRtIyAM vArAM tu sAdhunimittameva kaNDitA rAddhAstvAtmanimittaM te ekeSAmAdezena ekenAnyasmai dattAstenApyanyasmAyityAdirUpeNa yAvat sahasra-saGkhye sthAne gatAstAvanna kalpante, tataH paraM kalpante, anyeSAM tu na kdaacidpi| yadi tu prathamAM dvitIyAM vA vArAM sAdhunimittamAtmanimittaM vA tRtIyAM tu vArAmAtmanimittameva kaNDitA rAdhAH punaH sAdhunimittaM te na klpnte| yadi tu prathamAM dvitIyAM vA vArAM sAdhunimittamAtmanimittaM vA tRtIyavArAM tu sAdhunimittameva kaNDitAstaistandulaiH sAdhvarthaM rAddhaH kUra sAdhUnAmakalpya eva nisstthittndulttpaakjnitdvigunnaadhaakrmdossdusstttvaat| tadevamazanamAzritya tasya kRtaM tasya niSThitamityAdayazcatvAro bhedA drshitaaH| adhunA pAnAdizeSAhAratraye'pi tAnatidizannAha / 'pANagAi' tti vibhaktilopAt pAnakAdau, pAnakhAdimasvAdimAkhye AhAratraye, yathAsambhavaM kRtaniSThitasambhavAnatikrameNa nayedbhAvayedetAniti / tatra pAne kUpAdikaM sAdhunimittaM khAtaM, jalamAnItaM yAvattathAbhUtapariNAmenaiva karjA prAsukIkriyamANaM nAdyApi sarvathA prAsukIbhavati tAvattasya kRtatvaM, tatastathAbhUtapariNAmasya kartuzcarame kSaNe sarvathA ahIM vRddhonuM kahevuM ema che ke, jo pahelI vAra ke bIjI vAra sAdhu nimitte ke potAnA nimitte karaTine chaDIne tandula karyA, paNa trIjI vAra potAnA nimitte chaDe ke rAMdhe to te sAdhuone kahyuM che. paratu jo pahelI-bIjI vAra sAdhu nimitte ke potAnA nimitte chaDe ane trIjI vAra to sAdhu nimitte ja cheDe paNa potAnA nimitte rAMdhe tyAre eka pUrvajonA AdezAnusAra, te rAMdhela eke bIjAne ApyuM, bIjAe paNa trIjAne ApyuM, eja rIte eka hajAra sthAne gayuM tyAM sudhI na kalpe, tethI AgaLa kadhya bane che. bIjA keTalAka pUrvajonA mate e kyAreya kalpatuM nathI. jo prathama ke bIjI vAra sAdhanimitte ke potAnA nimitte chaDe paNa trIjIvAra potAnA nimitte ja chaDe ane e sAdhunimitte rAMdhe to te kalpa nahi. jo prathama ke bIjI vAra sAdhu nimitte ke potAnA nimitte chaDe paNa trIjI vAra sAdhu nimitte ja cheDe ane evA te taMdulo dvArA sAdhu mATe kUra rAMdhe tyAre to te sAdhuone akathya ja che kAraNa ke e taMdula sAdhu mATe niSThita banyA che temaja sAdhu mATe ja raMdhAyA che. ema be gaNA AdhAkarmanA doSathI duSTa banela che. A pramANe azanane AzrayIne "tI kRta tatha niti ItyAdi cAra bhAMgA darzAvyA. have pAna vagere zeSa AhAra traNane viSe paNa teono atideza karatA jaNAve che. "TIk = ahIM vibhakti lopa thayelo hovAthI "pAnavAvo' evo artha jANavo. eTale ke pAna-khAdima-svAdima nAmaka zeSa traNa AhAramAM, 'nadaHvaM nennA' = 'athAlaMdharva na-mAvaye' = kRta ane nitinA kramane oLaMgyA vinA je rIte saMbhava hoya te rIte vicAravuM. - temAM pAna viSayaka saMbhava jaNAve che - kUvo vagere sAdhu nimitte khode, temAMthI pANI lAve te tyAM sudhI ke kartAe (gRhastha) sAdhu mATe ja pANI prAsuka karavA mUke paNa jyAM sudhI sarvathA prAsuka Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsukIbhUtamiti tasya niSThitatvamiti prathametyAdi, khAdime tu karkaTikAdikAH phalavizeSAH sAdhunimittamuptA yAvattathAbhUtapariNAmenaiva dAtrA te khaNDitAstAni khaNDAni kSaNe kSaNe prAsukIbhavanti santi yAvattathAbhUtapariNAmasyaiva dAturnAdyApi sarvathA prAsukIbhavanti tAvatteSAM kRttvm| tatassAdhunimittameva carame kSaNe sarvathA prAsukIbhUtAni tAnIti teSAM niSThitatvamiti prathametyAdi / svAdime vallakAdikaM khAdimavat jJeyamityatrApi dvitIyacaturthabhaGgau zuddhau prathamatRtIyAvazuddhAviti / # AdhAkarma-vRkSAdeH chAyAnirdoSA tathA'pi pravRttidoSAdvA // prastAvAdaparamapi sopayogitvAt kiJcidabhidhIyate / sAdhUnAM chAyArthamAropitavRkSasya gRhadvArAdivihitamaNDapAdezca nivAsArthaM kRtamaThAdezca chAyAniSevanamAdhAkarmikatvAbhAvAdadoSAya / paraM pravRttidoSAdinA tatparihAryam / tathAhi- tasya kRtamanyasyaniSThitamiti dvitIyabhaGge sAdhvarthamuptavRkSaphalaM vRkSanibandhanamapi nathI banatuM tyAM sudhI e "tI kRtaM hoya che ane pachI e pANI prAsuka banavAnA chellA samaye paNa dAtAnA manamAM sAdhuno ja saMkalpa hoya tyAre e "tasya niSkirta' bane che. A prathama bhAMgo thayo. e ja rIte zeSa traNa bhAMgA paNa jANavA. khAdima viSayaka saMbhava jaNAve che - Tiva = eka jAtanI kAkaDI vagere phaLa vizeSane sAdhu mATe vAve, te tyAM sudhI ke sAdhu mATeja dAtAe tene TUkaDA rUpe karyA..emAM te TUkaDAo kSaNe kSaNe prAsuka thatA Ave che. dAtAno pariNAma sAdhuno ja hoya paNa haju jyAM sudhI te sarvathA prAsuka nathI thatA tyAM sudhI tene "tasya te jANavuM. ane sAdhunA pariNAmamAM ja chellA kSaNe jyAre sarvathA prAsuka banI jAya che tyAre "taca nikti jANavuM. A prathama bhAMgo. eja rIte zeSa 3 bhAMgA aMge paNa jANavuM. | svAdima viSayaka saMbhava jaNAve che - AmAM vAla vagerenuM 'tasya kRtaM vagere khAdimanI jema jANI levuM. temaja pAnAdinA prathama prakAranA cAra-cAra bhAMgAomAM paNa bIjo-cotho bhAMgo zuddha ane prathama-trIjo bhAMgo azuddha jANavo. cAra bhAMgA x tasya kRtaM tasya niSThitaM / Vtasya kRtaM anyasya niSThitaM x anyasyakRtaM tasya niSThitaM / anyasyakRtaM anyasya niSThitaM * AdhAkarma vRkSa vagerenI chAyAmAM doSa nathI, chatAM pravRttidoSathI varjya che AdhArmikanA avasare bIjuM paNa je upayogI che te viSe kAMIka kahevAya che - sAdhu mATe vAvelA vRkSa, athavA gharanI bahAra bAMdhela mAMDavo athavA nivAsa mATe karAyela maThAdinI chAyAnuM sevanamAM AdhAkarmano abhAva hovAthI doSa nathI, paraMtu pravRttidoSa AdinA kAraNe tene choDavuM, "taca kRtam castha niSThitam' A bIjA bhAMgAne anusarIne sAdhu mATe vAvela vRkSathI AvelA phaLAdi gRhastha mATe niSThita thaye chate te jema sAdhune kathya bane che tema, vRkSa ke maThAdinI chAyAnuM sevana to sutarAM Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpate vRkSAvRkSanibandhanA tu chAyA sutarAM paribhoktuM kalpate, yataH sUryahetukApi chAyA bhavati na ca sA vRkSAropakakA sUryeNa vA sAdhUna manasyAdhAya nirvarttitA yenAdhAkarmalakSaNayogAt sA tathA satyayogyA syAdityalamagItArthAdhAkarmikayatijanakathayeti gAthArthaH / / 11 / / avataraNikA- dvAramiti prabhUtArthasUcakaM pdmityrthH| uktamAdyadvAramidAnIM yasyeti dvitIyadvAraM vyaacikhyaasuraah| mUlagAthA- sAhammiyassa pavayaNaliMgehi kae kayaM havai kammaM / __ patteyabuddha niNhayatitthayaraTThAe puNa kappe / / 12 / / saMskRtachAyA- sAdharmikasya pravacanaliGgAbhyAM kRte kRtaM bhavati karma / pratyekabuddha-nihnava-tIrthakarArthAya punaH kalpate / / 12 / / ___ pravacana-liGgAbhyAM sAdharmikA'rthaM kRtaM - tadAdhAkarma ' vyAkhyA- sAdharmikasya samAnasvarUpasya, samAnadharmA ca darzanajJAnAdinApi syAditi kenAtra samAnadharmate ? tyAha-pavayaNaliMgehi tti pravacanaM saGghaH, sAdhvAdicatuSkarUpastathA liGgyate ciDhyate sAdhuraneneti kalpa bane che. kAraNa ke chAyA to sUryanA kAraNe paNa thAya che. e chAyA kAMI vRkSAropaka gRhastha vaDe athavA sUrya vaDe sAdhune manamAM lAvI karAtI nathI. tethI emAM AdhAkarmanuM lakSaNa na hovAthI te chAyA ayogya = akathya thatI nathI. vRkSAdi AdhAkarma hovAthI enI chAyAmAM paNa AdhAkarmanuM lakSaNa hovAthI te akathya che' ItyAdi agItArthonI vAtothI saryuM. 'dvAram' se 59 // arthonU sUya 56 cha mema uj. avata1i :- sA pramANe 'taM puNa jaM' nAma prathama. dvA2 pU[ thayu. ve 'jassa' nAma dvitIya varanI vyANyAne 4 . bhUgA -zArtha :- sAhammiyassa = sAdharmi, pavayaNaliMgehiM = avayana bhane veSathI, kae = bhATe, kayaM = 2j, havai = thAya cha, kammaM = mAyA, patteyabuddhaniNhayatitthayaraTThAe = pratyesuddha, nincha tathA tIrtha 42ne bhATe, puNa = mn| 43 485|-85nii vibhAga matAvanA2, kappe = 485.. / / 12 / / mULagAthA-gAthArtha :- pravacana ane liMgathI je sAdhunA sAdharmika hoya tene mATe banAvela vastu AdhAkarma doSavALI bane che. te sAdhune kalpI zake nahi. parantu pratyekabuddha, ninava (lokamAM jAhera thayelA) ane tIrthakara mATe banAveluM kalpI zake che. (kAraNake pratyekabuddha vagere traNeya banne rIte sAdharmika nthii.)||12|| * pravacana ane liMgathI sAdharmika mATe kareluM te AdhAkarmI che * vyAyArtha :- 'sAhammiyassa' = 'sAdharmikasya' = samAnaspa35vANAno samAnadharma to zana-zAnAhiyA 555 56 : cha. to mA samAnadharmapay zenAthI levAnu cha ? te 4 cha. 'payavaNaliMgehi' = 'pravacanaliMgAbhyAM' = pravayana bhane liMgathI, pravayana bheTale saMgha = sAdhu-sAdhvI-zrAva:-zrAvi s135 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 liGgaM yaticinaM rajoharaNamukhavastrikAgocchakAdi / anayordvandve alpasvarasyApi liGgazabdasya pUrvanipAtAbhAvo gAthAbandhAnulomyAt kvacillakSaNAd vyabhicArAt prAkRtatvAcca tAbhyAm / atra ca na kevalena pravacanena sAdharmikatA nApi kevalaM liGgena kintu yugapad dvitIyamIlakena grAhyA tato rajoharaNAdiyatiliGgopetazcaturvidhasaGghamadhyAt saGghaikatarazca gRhyamANaH sAdhusAdhvIvarga eva sAdharmikaH saamrthyaallbhyte| tasya pravacanaliGgAbhyAM samAnadharmmiNaH sAdhusAdhvIvargasya kimityAha-kRte nimittamarthAyeti yAvat kRtaM rAddhaM bhavati jAyate / kammaM ti sUcanAdAdhAkarma sAmAnyakevalisvayaMbuddhasAmAnyazeSayatirUpANAM sAdhUnAmitizeSaH / OM pravacana-liGgapadAbhyAM caturbhaGgI atra ca pravacanaliGgapadadvayena caturbhaGgI sUcitA, yathA pravacanataH sAdharmikA na liGgataH 1 liGgataH sAdharmmikA na pravacanataH 2 pravacanataH sAdharmmikA liGgatazca 3 na pravacanataH sAdharmikA na liGgatazceti 4 / tatrAdyabhaGge darzanapratimAyA Arabhya antyapratimAvarjitAH pratimAdazakasthAH saMdha, liMga jenAthI sAdhu oLakhAya te liMga kahevAya che liMga eTale ke sAdhunuM cihna arthAt rajoharaNa = odho, muhapattI, gucchA vagere sAdhunA liMga.. A pravacana ane liMgano dvandva samAsa thayo che, ahIM alpasvarI 'liMga'' zabda AgaLa na AvatA 'pravacana' zabdanI pachI je Avyo che te, gAthAbandha nA anulomanA (anukULatAnA) hisAbe eTale ke gAthAmAM jeTalA akSaro je kramamAM mUkavAnA hoya enA hisAbe, athavA kyAreka lakSaNamAM vyabhicAra AvavAnA kAraNe athavA prAkRtapaNAne lIdhe che ema jANavuM. AmAM, mAtra pravacanathI ke liMgathI sAdharmikapaNuM grahaNa karavAnuM nathI parantu eka sAthe bannethI sAdharmikapaNuM grahaNa karavAnuM che, tethI rajoharaNAdi-yatiliMgathIyukta ane caturvidha-saMgha madhyamAMthI eka saMgha tarIke levAto sAdhu-sAdhvI-varga ja sAdharmika tarIke sAmarthyathI meLavAze. te pravacana ane liMgathI samAnadharmI evA sAdhu-sAdhvIvarga viSayaka zI vAta che ? te kahe che, 'te' teo mATe, 'jya' 'taM' = karAyeluM-raMdhAyelu, 'vapha' 'mati' = thAya che, 'AdhArma' = AdhAkarma. arthAt teo mATe karAyeluM-gaMdhAyeluM e AdhAkarma thAya che = bane che. kayA svarUpa sAdhu-sAdhvIvarga mATe AdhAkarma bane che ? te kahe che sAmAnyakevali, svayaMbuddha, sAmAnya zeSa sAdhuo svarUpa sAdhuvarga mATe te AdhAkarma bane che. * pravacana ane liMganI caturbhUgI * ahIM, 'pravacana' ane 'liMga' A be pado dvArA caturthaMgI sUcavAI che. te A rIte ke, 1) pravacanathI sAdharmika, paNa liMgathI nahi, (2) liMgathI sAdharmika, paNa pravacanathI nahi, 3) pravacanathI sAdharmika ane liMgathI sAdharmika (4) pravacanathI sAdharmika nahi ane liMgathI nahi. 1) prathama bhAMgAmAM, zrAvakanI pahelI darzana pratimAthI mAMDIne aMtya 11mI pratimA sivAyanI 10mA pratimA sudhInA zrAvako pravacanathI sAdhuonA sAdharmika kharA kAraNa ke sAdhuo sAthe teonuM 'J' 'jamma' = - = = - 1 - = Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakAH pravacanataH sAdharmikAH, sAdhubhiH saha sadaiva teSAM taiH sahaikapravacanatvAt liGgasyAbhAvena vaisdRshyaacc| iha cAntyapratimAsthA apagatakezatvarajoharaNAdisAdhuliGgopetatvAlliGgato'pi sAdharmikAH kila bhavantIti tadvarjanamiti prthmobhnggH| dvitIyabhaGge nihnavAH sarve'pi liGgena sAdharmikAsteSAmeva liGgatvAt pravacanasyAbhAvo vaisdRshyaacc| te hi loke nihnavatvena jJAtA ajJAtAzca syuriha tu jJAtA grAhyA, itare tu sAdhUnAM madhye vyavahArataH pravacanAntarvarttitvAtteSAmiti dvitiiyH| navaraM nihnavAstIrthakRdvacanaM svAgrahavazAnnirAkurvantIti, nihnavA jamAliprabhRtayo jnyeyaaH| tRtIyabhaGge sAdhUnAM sAdharmikAH, saadhvekaadshprtimaasthshraavkaaH| caturthe tu tiirthkrprtyekbuddhaaH| iha ca sAdhUnAM prAyaH sAdharmikadvAreNa kalpAkalpavidhirgaveSaNIyaste ca tIrthakarapratyekabuddhasvayaMbuddhAdayaH sarve'pi sAdhavo lbhynte| kevalaM sarveSAM sAdhuzabdavAcyatve'pi yeSAM pravacanaliGgayoranyatarat dvayaM vA'sti te saGghAMtarvarttina eva prAyaH prakAntAH sAdhavo jJeyAstIrthakarapratyekabuddhAstu sAdhutve'pi pravacanaliGgAtItatvena saGghottIrNA iti tAn vivarya zeSAH svayambuddhAdayaH sarve'pi sAdhavaH prakAntA jJeyA yaiH saha sAdharmikatvaM gaveSaNIyam / eka pravacanapaNuM raheluM che. paraMtu teomAM liMgano abhAva hovAthI liMgathI sAdharmika nathI. ane 11mI pratimAmAM rahela zrAvakane mAthe vALa na hovAthI ane ogho vagere sAdhuliMgathI yukta hovAthI te liMgathI paNa sAdharmika bane che. mATe te AmAM (prathama bhAMgAmAM) levAnA nathI. 2) bIjA bhAMgAmAM, nilavo badhA liMgathI sAdharmika hoya che. kAraNa ke teonuM liMga paNa sAdhu tulya ja hoya che. parantu judI mAnyatA dharAvatA hovAthI pravacanathI nathI. joke lokomAM nihnavo be prakAre che - 1) jaNAyela. 2) nahi jaNAyela. ahIM jaNAyela levAnA che. kAraNa ke nahi jaNAyelAno pravacanamAM samAveza thAya che. nihnava = tIrthaMkara prabhunA vacanane svaAgrahavazathI mAne nahi. te nihnavo jamAlI vagere jANavA. 3) trIjA bhAMgAmAM, sAdhuo paraspara eka bIjAnA bannethI sAdharmika bane. temaja zrAvakanI 11 mI pratimAmAM rahelA zrAvaka paNa sAdharmika bane che. (4) cothA bhAMgAmAM, tIrthakara ane pratyekabuddha jeo bannethI sAdharmika nathI. sAdhu mATe kareluM e AdhAkarma hovAthI sAdhune na kahyuM e vAta barAbara che, paNa sAdhunA to sAmAnya kevali, svayaMbuddha, sAmAnya ti = sAdhu vagere aneka bhedo paDe che. parantu A bhedomAMthI kayA sAdhu konA sAdharmika thAya ? ane konuM AdhAkarma kone kathya bane ? ke akathya bane ? enI vidhi ahIM sAdharmikanA dvArathI jANavAnI che. emAM tIrthakara, pratyekabuddha-svayaMbuddha Adi badhAja sAdhu che ja, paranuM ATaluM vizeSa che ke badhAyamAM "sAdhu" tarIkeno ullekha hovA chatAM jeo pravacana ane liMgathI athavA bIjA bhAMgAnI apekSAe mAtra liMgathI sAdharmika hoya evA, saMghamAM rahenArA sAdhuoja prastutamAM levA. eTale ke sAmAnya kevali, svayaMbuddha ane sAmAnyasAdhune ja prastutamAM sAdhu tarIke levA. kAraNa ke tIrthakara ane pratyekabuddha teo sAdhu hovA chatAM pravacana ane liMgathI atIta che. mATe te bene choDIne svayaMbuddhAdi bAkI badhAne prastutamAM sAdhu tarIke levA ke jeonI sAthe sAdharmikapaNuM jovAnuM che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 pratyekabuddhAH katham saMghAtItAH // atha pravacanaliGgAtItatvaM zAsturastu pratyekabuddhAnAM ca zeSayatitulyAnAM tatkathamiti ceducyate / te'pi saGghasamakSamAcAryAdisannidhau na liGgapratipattiM vratagrahaNaM vA vidaghati, nApi dvividhAM zikSA zeSAM vA sAmAcArImaparapAghe zikSate kintu pUrvAdhItazrutabalena sadhaiM svayaM jJAtvA kuntyanuSThAnaM liGgaM ca devatA prayacchati, ataH sampadyeta teSAM liGgasya pradAna(na)saGghAMtarvarttitvAbhAvAt(bhAvaH), pravacanaliGgAtItatvaM teSAmetAvatocyate tattvaM tu bahuzrutA vidanti / tatra tIrthakaraH zAstA svayaMbuddhapratyekabuddhayozca bodhyu-padhizrutaliGgakRto vizeSastathAhi svayaMbuddhA bAhyavRSabhAdipratyayamantareNaiva buddhyante, pratyekabuddhAstu na tdvirhenn| upadhistu svayaMbuddhAnAM dvAdazavidhastatra pAtrAdIni sapta, kalpatrayam, rajoharaNam mukhavastrikA c| pratyekabuddhAnAM navavidho'yameva klptryvrjH| zrute tu pUrvabhavAdhIte svayaMbuddhA-nAmaniyamaH, pratyekabuddhAnAM tu niyamaH taccobhayorapi jaghanyata ekAdazAGgAni, utkRSTastu bhinnadazapUrvANIti, liGgagrahaNaM svayaMbuddhAnAmAcAryasannidhAvapi / pratyekabuddhAnAM tu devatA samarpayati / * pratyekabuddha saMghathI atIta kema ? * prazna :- tIrthakara saMghathI-atIta che e vAta barAbara paNa, pratyekabuddha to zeSayatitulya che ne ? to paNa teone kema pravacana-liMgathI atIta kahyAM ? uttara :- kAraNa ke tIrthaMkaranI jema teo paNa saMgha samakSa AcAryAdinI nizrAmAM liMga ke vrata letA nathI, banne prakAranI zikSA = grahaNa zikSA, Asevana zikSA ke sAmAcArI bIjA pAse zIkhatA nathI, parantu pUrve bhaNela zrutanA baLe badhuMja jAte jANIne anuSThAna kare che ane liMga to teone devatA Ape che. AthI teonA liMgano pradAnane AzrayIne saMghAMtavartitvAbhAva thAya che arthAt teone liMga devo dvArA apAtuM hovAthI teo saMghAMtavarti na gaNAya, ATalAthI teonuM pravacana ane liMgathI atItatva kahevAya che, tattva to bahuzruto jANe. tIrthaMkaraprabhu to zAsananA nAyaka che, tIrtha sthApaka che. eTale emanI vAta nyArI che, paNa svayaMbuddha ane pratyekabuddhano bodhi-upAdhi-zruta ane liMgathI pharaka paDe che. te A pramANe - svayaMbuddha - (1) bAhya baLadAdina nimitta vinAja bodha pAme. (2) 12 prakAranI upAdhi hoya che. temAM pAtrAdi-7 + kalpa-3 (be sutarAu kapaDA + unano kapaDo = kAmaLI) + ogho muhapattI-2 = 12. (svayaMbuddha gacchamAM rahe to badhA ja vyavahAro pALe, paNa ekAkI vicare to emanA mATe koIja vyavahAra nathI. rUtti pUjya-MyapoSasUra:) (3) pUrvabhavamAM zruta bhaNyA ja hoya evo niyama nathI. (jaghanyathI 11 aMga ane utkRSTathI 10 pUrva pUrNa nahi) (4) liMgagrahaNa AcAryAdinI nizrAmAM hoya ke na paNa hoya. pratyeka buddha :- (1) bAhya nimittathI bodha pAme. (2) kalpa-3 choDIne 9 prakAranI upadhi rAkhe. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ idAnIM pravacanaliGgacaturbhaGgyA bhaGgakeSu kalpAkalpavidhirucyate / tatra tRtIyabhaGgavatiyatyarthaM yatkRtaM tadakalpam prakAntasAdhUnAM sarcayatInAM tRtIyabhaGgatvAt / caturthabhaGgavarttisAdhvarthaM ca kRtaM kalpameva / ata eva sUtrakAro'pi tRtIyabhaGge'kalpatAM pradarzya etadvarjazeSabhaGgatraye kalpAkalpavibhAgaM darzayitumAha / 'patteyabuddha'tti, pratyekabuddhanihnavatIrthakarANAmarthAya pratyekabuddhAdinimittaM kRtmshnaadi| punaH zabdaH prathamadvitIyabhaGgayorbhajanayA kalpAkalpavibhAgasUcanArthaH / ata eva dvitIyabhaGge bhajanAM pratItya sUtrakRtA nihnavArthAya kRtaM kalpamuktam / 'kappe'tti kalpate grAhyaM syAdityarthaH / tathA ca tIrthakarArthAya yatkRtaM devaiH samavasaraNaM dezanAzravaNArthamupavezanAdinA yathA yatInAM paribhogocitaM syAdevaM tadarthaM kRtamazanAdyapi kalpate prakrAntasaLayatInAmiti etena pratyekabuddhatIrthakarArthaM kRtasya kalpatAbhaNanAccaturyabhaGge kalpatA drshitaa| nanu yadi tIrthakarArthaM kRtamAdhAkarma na syAttadA yadbhaktyA tadarthaM niSpAditamanizrAkRtaM bhavanaM tatra kimiti na nivAsAdi kriyate ? ucyate, mahAzAtanAdoSabhAvAt / uktaM ca- 'jai vi, na AhAkammaM, bhattikayaM tahavi vajjayaMte hi / mattI doDu vayA, rUharA mAnIyaUT paramA' 19 || (sAmAnyathI pratyekabuddhamuni samudAyanA sAdhu rastAmAM maLe to ya "maUT vaMmi' na kahe, gacchamAM rahelA viziSTa AcArya karatA paNa teonuM sthAna moTuM che. rUti pUrca-jhaghoSasUra:) (3) pUrvabhave zruta niyamamAM bhaNyA hoya che. (jaghanyathI 11 aMga ane utkRSTathI 10 pUrva pUrNa nahi) (4) liMga samarpaNa devatA kare. have pravacana ane liMgathI banela caturbhagI viSayaka kathya-akathya vidhine kahe che. trIjA bhAgamAM AvatA yati mATe karela hoya te akathya che kAraNa ke uparokta svayaMbuddha vagere badhA sAdhuo A trIjA bhAgamAM AvI jAya che. cothA bhAMgAmAM sAdhuo mATe kareluM arthAt tIrthakara, pratyekabuddha Adi mATe kareluM svayaMbuddhAdi sAdhuone kathya ja che. AthI ja, sUtrakAra = mULakArazrIe paNa trIjA bhAMgAmAM akalpatA darzAvIne A trIjA bhAMgA sivAya zeSa traNa bhAMgAmAM kalpa-akalpa vibhAgane batAvatA kahe che. jevuddha- nidaya-tittharAI = "pratyevRddha- nirnava-tIrtharALAmarthaya' = pratyekabuddha, nihnava, tIrthakara Adi nimitte karelA azanAdi, "u" = "punaH' = A "punaH' zabda e prathama ane dvitIya bhAMgAnI bhajanA = vikalpapUrvakanA kalpa-akalpanA vibhAgane sUcavanAra che. AthI ja, bIjA bhAMgAnI bhajanAne laIne sUtrakAra = mULakArazrIe nihnava mATe kareluM kahyuM che ema kahyuM che. "varupe' = "jyate' = kathya che. tIrthakara mATe devo dvArA je samavasaraNa racAya che te dezanAzravaNa mATe besavA vagere dvArA sAdhuone paribhogane ucita bane che. eja rIte teo mATe karela anAdi paNa svayaMbuddhAdi sarva sAdhuone kalpa che. Ama kahevA dvArA pratyakabuddha-tIrthakara mATe karelAne kaltha kahIne cothA bhAMgAmAM kalpatA batAvI che. prazna :- jo tIrthakara mATe banAveluM AdhAkarma thatuM nathI, to je bhaktipUrvaka teo mATe banAvela Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ma svayaMbuddhAdyarthaM kRtam tIrthakarAdInAM kalpate, tadviSayaka-bhagavatIsUtrapAThaH // zeSayatInAmarthAya ca kRtaM tIrthakarAdInAM kalpate pravacanaliMgottIrNatvAtteSAmiti / tIrthakarAdyarthaM ca kRtaM tIrthakarAdInAmakalpamevetyanuktamapi dRshym| tathA ca vyAkhyAprajJaptyAM zrUyate / gozAlakamuktatejolezyAvyathAjAtAtIsArasya bhagavatastadvyathopazamanAya revatIzrAvikayA vaidyavacanena svArthaM bhagavadarthAya ca niSpAdite auSadhadvaye bhagavadvyathAvalokanenAdhRtiM kurvANasya siMhAnagArasya gRhArthaniSpannauSadhAnayanAya preSitasya tanmukhyena svArthaniSpannasya tasya bhagavate ca kriyamANasyAnayananiSedhaH / yadi ca tattasya kalpaM syAttadA kimiti niSedhamakArSIdasAviti evaM pratyekabuddhArthaM kRtaM teSAmevatadakalpaM / yadyevaM tIrthakarArthaM devaiH samavasaraNAdi kRtaM kathamasAvupabhuGkte ? ucyate, tIrthakaranAmakarmavipAkasyetthaM tena vedymaantvaaddossH| nanvatraikAdazapratimAsthazrAvakANAmapi tRtIyabhaGgAvatAritatvAttadarthaM kRtamazanAdi sAdhUnAM kalpamakalpaM vA ? ucyate, gRhasthatvAdayAvajjIvikaliGgatvAcca teSAM tadarthaM anizrAkRtabhavana = saMkalazrIsaMghanA derAsarajImAM rahevAnuM vagere kema karAtuM nathI ? uttara :- emAM mahAAzAtanA doSa lAgavAthI e varjavAnuM che, kahyuM che ke, jo ke (zrAvakoe tIrthakaro pratyenI) bhaktithI jinAlaya banAveluM hoya, to e bIjA sAdhuo mATe AdhAkarmI nathI. to paNa te jinAlayano tyAga karatA (emAM nahi rahetA) sAdhuo vaDe prabhunI bhakti karAyelI thAya. paNa jo sAdhuo emAM rahe to moTI AzAtanA thAya. * svayaMbhuddhAdi mATe kareluM tIrthakAdine kahyuM te viSayaka bhagavatIno pATha 0 svayaMbuddhAdi eTale ke svayaMbuddha-sAmAnya kevalI-sAmAnyasAdhu mATe kareluM e tIrthaMkarAdine kahyuM che kAraNa ke teo pravacana ane liMgathI uttIrNa che ane teja rIte, tIrthaMkarAdi mATe kareluM e tIrthaMkarAdi mATe akathya ja che. A vAta na kahelI hovA chatAM paNa samajI levI. zrI vyAkhyAprajJapti (zrI bhagavatI) AgamamAM A pramANenA zabdo saMbhaLAya che "gauzALAe prabhuvIra para tejolezyA choDyA bAda enI vyathAthI prabhune atisAra thayo. prabhunI te vyathAnA upazamana mATe vaidyanA vacanathI revatI zrAvikAe potAnA mATe ane prabhu mATe ema be auSadha taiyAra karyA. prabhunI vedanAne jovAne asamartha banelA muni siMhaaNagArane prabhue revati zrAvikAe ghara mATe banAvela auSadha lAvavA mokalyA." eTale ke prabhu mATe karela auSadha lAvavAno niSedha karAyo hato. tethI A vAta siddha thAya che ke tIrthakara mATe banAveluM tIrthakarane na kalpe. jo e kapya hota to prabhue kema teno niSedha karyo hato ? A ja rIte pratyekabuddha mATe kareluM pratyekabuddha mATe ja akathya che. (paNa tIrthakarane kahyuM che, eja rIte tIrthakara mATe banAveluM tIrthakaraneja na kalpe paNa pratyekabuddhAdine kahyuM ATalI vAta adhyAhArathI jANavI.) prazna :- jo tIrthakara mATe kareluM tIrthakarane na kahyuM to tIrthakara mATe racelA samavasaraNamAM teo = tIrthakara kema bese che ? uttara :- tIrthakara nAmakarmano vipAka eja rIte vedAya che mATe emAM doSa nathI. prazna :- agyAramI pratimAmAM rahelA zrAvako paNa trIjA bhAMgAmAM avatAra pAme che. to teo mATe karela azanAdi sAdhuone kahyuM ke na kahyuM ? Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 kRtamazanAdi sAdhUnAM kalpata eveti vRddhAH / kecitsAdhukalpatvAdeteSAmapi grahaNaM na kurvvanti / tanmatenaite sarvasAdhugrahaNagrAhyAH / OM prathamadvitIyabhaGge bhajanA " prathamadvitIyabhaGgabhajanA tvevaM jJeyA / yathaikAdazapratimAsthavarjazrAvakArthaM kRtamazanAdikaM prakrAntasAdhUnAM kalpaM gRhasthatvAlliMgarahitatvAcca teSAM / caurAdimuSitaliMgasAdhvarthaM kRtaM tvakalpaM bhAvato liGgayutasAdhutvAtteSAmiti prathamabhaGge bhajanA / dvitIye tvevaM yathA loke nihnavA nihnavatvena yadi jJAtA syustadA tadarthaM kRtaM kalpaM saGghabAhyatvAt teSAM yadi tvajJAtAstadA akalpam, teSAM vyavahAreNa sngghaantrvrttitvaat| atha yathA kazcit snehAnnijapitrAdeH sAdhorjIvato mRtasya vA kASThamayIM pASANAdimayIM pratimAM vA kArayati, tasyAzcAgrato DhaukanAya balyAdikaM niSpAdayati, tadA tasyAH anyeSAM tatsamAnadharmmANAM jIvatAM sthApanAsAdharmikatvAt tatpurato DhaukitamaDhaukitaM vA tadbalyAdikaM sAdhUnAM kalpamakalpaM vA ? atrocyate, rajoharaNAdiyuktAkAreNa pitRtulyasyaivedaM dAtavyamiti kartuH saGkalpena kRtatvAt tu tatsAdhUnAmakalpam pitRtulyasAdhave dAsyAmIti sAdhusaGkalpena kRtatvAt / uttara H- teomAM gRhasthapaNuM hovAthI ane AjIvana liMgapaNuM na hovAthI, teo mATe kareluM sAdhune kalpe ja che. e pramANe vRddhavAda che. keTalAkanA mate agyAramI pratimAvALA sAdhu tulya hovAthI emane mATe banAvela grahaNa karAtuM nathI. 0 prathama tathA bIjA bhAMgAnI bhajanA prathama bhAMgAnI bhajanA A pramANe jANavI. 11 mI pratimAnA zrAvakane choDIne zeSa zrAvako mATe karela azanAdi sAdhune kalpe che kemake, teomAM zrAvakapaNuM che ane liMgarahitapaNuM che. cora vageree jemanA liMganI corI karI hoya evA sAdhu mATe kareluM akalpya che, kAraNa ke te sAdhumAM bhAvathI liMgapaNuM hoya che. bIjA bhAMgAnI bhajanA A pramANe ke nirbhava jo nihnava tarIke jAhera thayA hoya to emanA mATe kareluM sAdhune kalpe che kAraNa ke teo saMghanI bahAra che. paNa jo nirbhava jAhera na thayA hoya to na kalpe kAraNa ke vyavahArathI teo saMghamAM che. prazna :- koka gRhastha snehathI potAnA pitAmuni vagerenI mUrti, emanI hayAtImAM ja ke kALa karI gayA bAda lAkaDAnI ke pASANanI banAve ane tenI AgaLa dharavA mATe bila vagere taiyAra kare, tyAre te mUrti, zeSa sAdharmika jIvatA sAdhu mATe sthApanA sAdharmika hovAthI, tenI AgaLa dharela ke nahIM dharela bila vagere sAdhuone kalpe ke na kalpe ? uttara -- 'rajoharaNAdithI yukta AkAravALA pitAtulya sAdhune ja A ApavuM' evA saMkalpa pUrvaka karAyela hoya to te akalpya che. paNa jo sAdhuno saMkalpa na karyo hoya ane mAtra bhaktithI kare to te kalpya che. parantu emAM yatiprasaMga doSa AvI javAthI eTale ke, to pachI saMkalpapUrvaka paNa banAvatA thaI jAya, mATe e kalpe nahiM. sAdhu jo e grahaNa karatA rahe (yatiprasaMga doSa :- 2-4 vAra Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimAtrakRtaM tu sAdhusaGkalparahitaM kalpyaM (paraM) yatiprasaGgadoSAt (kalpyaM)na syAt / evaM tatkAlaM mRtasya sAdhornirjIvazarIrasya tatputrAdinA purato DhaukanAya kRtamazanAdi DhaukitamaDhaukitaM vA sAdhusaGkalparahitamapi tadakalpyaM aho niHzUkAH sitapaTA ye mRtakabhaktamapi na tyajantItyAdijugupsAsadbhAvAdityalaM vistareNa iti gAthArthaH / / 12 / / avataraNikA- uktaM yasyetidvAramatha yatheti dvAraM vyAcikhyAsuH yaiH prakAraistat syAttAn prakArAn pratiSevAdIn sdRssttaantaanbhidhaatumaah| mUlagAthA- paDisevaNa1 paDisuNaNA2 saMvAsa3 NumoyaNehiM4 taM hoi| iha teNa1 rAyasuya2 palli3 rAyaguDehiM diTuMtA / / 13 / / saMskRtachAyA- pratiSevaNA-pratizravaNA-saMvAsA'-numodanAdibhiH tad bhavati / Asu stena-rAjasuta-pallI-rAjaduSTaiH dRSTAMtAH / / 13 / / ma pratiSevaNAdicatuSprakArai AdhAkarma ' vyAkhyA- pratiSevaNaM pratiSevaNA pratiSevetyeko'rthaH, Aseveti tattvaM / pratizravaNaM pratizravaNa yatinA saMkalpa vinA banAvyuM hoya paNa tene jo yati grahaNa kare to pachI patinA saMkalpa pUrvaka banAvatA thaI jAya. ta pUca-nayadhoSapUrA) te ja rIte, tAjetaramAM ja kAla pAmela nirjIva sAdhu zarIranI AgaLa dharavA mATe putrAdie karela AhArAdine dharyuM hoya ke na dharyuM hoya te, sAdhusaMkalparahita hoya to paNa na kalpe, kAraNa ke e levAmAM jugupsA thavAnI zakyatA che ke A zvetAMbara sAdhuo niSThura che ke jeo marelA mATe banAvelAne paNa choDatA nathI.' have AgaLa vadhAre vistAra karavAthI saryuM../1rA. avataraNikA :- A pramANe yasya dvAra puruM thayuM. have "yathA dvAranuM vyAkhyAna karavAnI IcchAvALA je prakAro vaDe AdhAkarma thAya che, te pratisevanAdi prakArone daSTAMtapUrvaka kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- disevaLa = pratiSavaNA, parizuLaTI = pratizravaNA, saMvAsa = sAthe rahevuM, 3Lumordi = anumodanA vaDe, te = te AdhAkarma, dak = thAya che, rUda = A viSayamAM, temAM = cora, rAnasuya = rAjaputra, vanti = coranI pallI, rAyakurdi = rAjaduSTa vaDe, vidyutA = dRSTAMto./13 mULagAthA-gAthArtha :- 1) pratiSavaNA (eTale AdhAkarma doSavALA AhArAdinuM bhakSaNa, 2) pratizravaNA eTale AdhAkarma doSavALA AhArAdinA nimaMtraNano svIkAra, 3) saMvAsa eTale AdhAkarma doSavALA AhArAdi vAparanAranI sAthe rahevuM ane 4) anumodanA eTale AdhAkarma doSavALA AhArAdi vAparanAranI prazaMsA. A cAre prakAranA vartanathI AdhAkarma doSano karmabaMdha lAge che. te dareka prakAra 1) cora 2) rAjaputra 3) pallI ane 4) rAjaduSTanA daSTAMta dvArA tyAjya jANavA./13 * pratiSavAnA Adi cAre prakAro vaDe AdhAkarma thAya che ... vyAkhyArtha :- "Dilevana' = "prativa-prativaI-pratiSavA' A badhA ekArtha zabdo che eTale ke, AsevA karavI arthAt vAparavuM, "dikuTM' "prativarga-pratizravaNa-gamyupAma:' A ekArtha zabdo Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 abhyupgmaaH| saMvasanaM saMvAsaH ektraavsthaanm| anumodanamanumodanA anumtiH| pratiSevaNA ca pratizravaNA cetyAdi dvandvastAbhiH pratiSevaNAdibhirAsevAprabhRtibhizcaturbhiH prakAraistadityAdhAkarma tadbhogAdijanyaH karmabandha iti tattvaM, bhavati jAyate / etAsAM svarUpaM sUtrakAra eva vakSyati / adhunaitadviSayAn dRSTAntAnAha / iheti AsvetAsu pratiSevaNAdiSu yathAkramaM stenarAjasutapallIrAjaduSTairdRSTAntA udAharaNAni vAcyAni / tatra pratiSevaNAyAM stenAzcaurA dRSTAnta iti sarvatra yojyam / pratizravaNAyAM rAjasuto nRpputrH| saMvAse pallI, bhillasannivezaH / anumodanAyAM rAjaduSTo nRpAvarodhAparAdhakArIti / etAMzca pratiSevaNAdisvarUpAbhidhAyakaM gAthAdvayaM vyAkhyAya granthavistaralAghavArthaM vineyAsaMmohArthaM ca pazcAd vakSyAma iti gAthArthaH / / 13 / / avataraNikA- adhunA pratiSevaNAdisvarUpAbhidhAnAyAha / mUlagAthA- sayamanneNa ca dinnaM, kammiyamasaNAi khAi pddisevaa| dakkhinnAduvaoge, bhaNio lAbho tti paDisuNaNA / / 14 / / cha. meTa 3 svI512 42vo, 'saMvAsa' = 'saMvasanam-saMvAsaH-ekatrAvasthAnam' // 1rtha zo cha bheTave 3, me 042yAro sAthe 23j, 'aNumoyaNehiM' = 'anumodanam-anumodanA-anumatiH' // sArtha. zo cha bheTave , prazaMsA anubhoin| 42vI. ___ 'pratiSevaNA ca pratizravaNA ca saMvAsazca anumodanA ca' mAma dvandva samAsa. dhyAthI. 'pratiSevaNApratizravaNA-saMvAsa-anumodanAbhiH' thAya che. 'taM hoi' = 'tad bhavati' = pratiSevA hi yA2 prArI vaDe AdhAkarma thAya che eTale ke tenA bhogathI janya karmabaMdha thAya che. A cAreyanuM svarUpa mULakArazrI poteja AgaLa kaheze. ___ ai, 2 // yAra viSaya dRSTAMtIne 4 cha 'iha' = 'Asu' = 2 // pratiSevahine vidhe, ma prabhArI, 'teNa-rAyasuya-palli-rAyaduDhehiM diTuMtA' = 'stena-rAjasuta-pallI-rAjaduSTaiH dRSTAntAH' = yo2, 24putra, 5vI sane 2|46ssttnaa dRSTAMto 141, 'pratiSevaNA' bhAM yorana dRSTAMta, 'pratizravaNA' mA 24putranuM dRSTAMta, 'saMvAsa' bhai ceii = (bhIlanI 58lIna dRSTAMta bhane anubhahanAmA 2%n| antHpurn| a52rAdhIna diSTAMta jANavuM. A daSTAMtone pratiSavaNA, pratizravaNAdinA svarUpane kahenAra be gAthAo kahIne granyavistAranA lAghava mATe tathA vinaya = ziSyone saMmoha na thAya mATe pAchaLathI kahIzuM../13 avataraNikA :- have pratiSavaNA AdinA svarUpane kahe che. bhUgAthA-zArtha :- sayaM = pote. yAveta, anneNa = 9ii me, ca = ane, dinnaM = anvI sApesa, kammiyam = 2||5rbhidh, asaNAi = Hzana, khAi = // 53, paDisevA = pratiSetra, dakkhinnAt = kSiyatAthI, uvaoge = upayogana mAhezamA, bhaNio = yo, lAbhotti = dAmo, paDisuNaNA = prati shr15||||14|| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvAso sahavAso, kammiyabhoihiM tppsNsaau| aNumoyaNatti to te, taM ca cae tivihativiheNa / / 15 / / saMskRtachAyA- svayamanyena vA dattaM kArmika-azanAdi khAdati prtissevaa| dAkSiNyAdupayoge bhaNito lAbha iti pratizravaNA / / 14 / / saMvAsaH sahavAsa: kArmikabhoktRbhistat prazaMsA tu| anumodaneti tatastAMstaM ca tyajetrividhatrividhena / / 15 / / ma pratiSevaNAyAH svarUpam // vyAkhyA- svayamAtmanA gRhAdAnIyAnyena vA aparasAdhunA, vA vikalpe, dattaM gRhAdAnIyAnyasya sAdhoH samarpitamAdhAkarmikaM pUrvoktamazanAdi bhaktAdikaM khAdatyanAti yaH sAdhustasya pratiSevA bhavati / ayamabhiprAyaH- ihAkRtyamAdhAkAsevanametaditi kenApi nivAryamANo'pi rasagRddhyA tadvaco'vagaNayya kUTopamAM ca tadagrato'bhidhAya yathA parahastenAGgArAnAkarSayan yathAsau na dahyate kintu parahasta eva dahyate, yathA vA mRgAdergrahaNAya yo vyAdhaH kUTaM racayati tasyaivAparAdho na tu tatra mULagAthA-gAthArtha :- AdhArmika AhArAdi sAdhu pote lAvIne vApare athavA bIjA sAdhue lAvIne Apelo vApare te pratiSavaNA 1), AdhArmika AhArAdi vAparanAra ziSya jyAre upayogano kAussagga karyA pachI dAkSiNyatA vagere kAraNathI guru "lAbha' e prakArano uttara Ape. te pratizravaNA 2).14o bhUNa-zIrtha :- saMvAso = saMvAsa, sahavAso = sAthe 23 te, kammiyabhoihiM = 241403 vaa52|2nii sAthe, tappasaMsAu = mAghA vA52nArana prazaMsAthI, aNumoyaNati = anumonA, to = te ||29||thii, te = te yAre 52, taM = sAdhune mATe banAveta azana, ca = ane, cae = tyAga 43, tivihativiheNa = trividhtrividhe.||15|| mULagAthA-gAthArtha :- AdhArmika AhArAdi vAparanAra sAdhuonI sAthe eka sthAnamAM vasavuM te saMvAsa 3), AdhAkarma vAparanAranI prazaMsA karavI te anumodanA 4). pratiSavaNAdi cAre prakAro (durgatimAM laI janArA AdhArmikabhogajanya pApanA kAraNabhUta che mATe te cAre prakAro) tathA AdhArmika azanAdine mana, vacana ane kAyAthI karavA, karAvavA ane anumodanAe karIne choDavA./1pa . prativaezAnuM sva35 . vyApyArtha :- 'pratiSevA' :- 'sayamanneNa ca' = 'svayamanyena vA' = pote gRhsthn| gharamAMthI dAvAne, 'ca' = 'vA' = viyana arthamA cha. athavA lId. sAdhu 43 dAvIne, 'dinnaM' = 'dattaM' = mApej, 'kammiyam' = 'AdhAkarmikaM' = 2||5bhaa, 'asaNAi' = 'azanAdi' = pUrvo'ta. azana vagairene 4 sAdhu, 'khAi' = 'aznAti' = mAya te tenI = te sAdhunI pratiSevA thAya che. DepAnI abhiprAya A che ke "AdhAkarmanuM sevana e akRtya che' ema koka sAdhu vaDe nivAryA chatAM paNa rasanI vRddhithI temanA vacanane avagaNIne khoTI upamA = daSTAMta batAvIne temane sAmo javAba Ape ke, "bIjAnA hAthe aMgArAne maMgAvanAra jema dAjhe nahi paNa lAvanAranA ja hAtha dAjhe che athavA jema haraNane Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patato'pi mRgAderityevamatrApyAdhAkarmikAhAraM dadata eva sAdhorgRhasthasya vA karmabandho natu mama ta jAnasyetyevamabhiprAyavato lAmpaTyAnniHzUkatvAcca tadbhakSayataH sAdhoH pratiSevA syAt / // pratizravaNAyAH svarUpam // tathA dAkSiNyaM pratItaM AdigrahaNAdbhayasnehasambandhAdigrahaH / tato dAkSiNyamAdiryasya tattathA vibhaktilopAttena dAkSiNyAdinA, manaso'nyathAbhAvaparihArAyAdhAkAdAyakasya ziSyasya saMmukhamupayoge bhaktAdigrahaNamutkalanAdikArake'nuSThAnavizeSe lAbha iti lAbhaM yo gururbhaNati itizabdAcca zrAvikayA karoTikayedaM dattamityAkAreNa prakAnte AdhAkAhAre nivedite sati zobhanaM jAtaM yattvayedaM labdhamiti 'vA, yo bhaNatIti gRhyate / taditthaM tasya gurorbhaNato jalpataH pratizravaNA bhavatIti gAthArthaH / / 14 / / ma sahavAsA'numodanayoH svarUpam // 'saMvAso'tti AdhAkarmikabhojibhirAdhAkarmikabhoktRbhiH sAdhubhiH saha yaH sahavAsa ekatrasthAnaM sa saMvAso'bhidhIyate / anumodanA pUrvoktArthA bhvti| ketyAha tappasaMsAu tti tatprazaMsA AdhAkarmibhoktRprazaMsA yathA sukhapAraNakasukhadevasike bhavatAm / yadvA zobhanA ete ye miSTAhAreNa pakaDavA mATe zikArI jALane pAthare to temAM enoja aparAdha che nahi ke temAM paDatA haraNono, eja rIte AdhAkarma lAvI ApanArane athavA vahorAvanAra gRhasthane ja karmabaMdha thAya. paNa khAnAra evA mane nahi" AvA abhiprAyathI, rasa laMpaTatA ane nikrUratApUrvaka AdhAkarma khAnAra sAdhunI A pratiSavA thAya che. * pratizravaNAnuM sva35 . "pratizravaNA' :- 'dakkhinnAduvaoge' = 'dAkSiNyAdinA upayoge' = kSiyano artha to pratIta. che. 'Adi' 56thI maya-sneha-saM5 vagairenu Da 42. kSiya cha mAhima ne te kSiyAhi vAya che.. tRtIya vimatino do5 thayo DovAya. 'dAkSiNyAdinA' mevo artha 42vo bheTa , kssiymaan| kAraNe, je guru, AdhAkarmI lAvanAra ziSyanA manane khoTuM na lAgI jAya enA bhAvane jALavI rAkhavA bhATe, 'uvaoge' = 'upayoge' = upayoganI siyAma = goyarI vagere sevA tI mate guru pAse 2% sevA 4vaan| anuSThAna vizeSamA 'bhaNio lAbho tti' = 'bhaNati lAbhaH iti' = 'sAma' me. prabhArI za6 gole seTa , tamane goyarIno kAma yo sema De, athavA 'iti' zanI sA artha vo 3 'mI zrAvi vaDe bharI TorI = vATI (47) 43 apAyeguM mA mAyA cha' e pramANe spaSTapaNe AdhAkarmanuM nivedana kare tyAre, "sAruM thayuM A tamane maLI gayuM." ema je bole te gurunI, 'paDisuNaNA' = 'pratizravaNA' = svA12 thAya che. * sahavAsa mane manumohanAnuM sva35 . 15bhI thAno vyAyArtha :- 'saMvAso sahavAso' = 'saMvAsaH sahavAsaH karmikabhoktRbhiH' = bhASAbha khAnAra sAdhuo sAthe je sahavAsa eTale ke teonI sAthe eka sthAnamAM rahevuM tene saMvAsa kahevAya cha. 'aNumoyaNa tti' = 'anumodanA iti' = anubhonA. anubhonAno artha pUrvota. prabhA vo, Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jIvantIti / yadvA tasyAdhAkarmmikabhaktAderguNAnAzritya prazaMsataH prazaMsA anumodanA bhavati / yathA kazcit sAdhurAdhAkarmikaM bhuJjAnaM sAdhuM dRSTvA vakti yathA miSTamidaM tvayA labdhaM, paripUrNaM bhaktyA bubhukSAprastAve vasantAdikartuyogyaM saghRtAdItyevaM tadguNavikatthanaM kurvatastasyAbhuJjAnasyAnumodanA bhvti| tu zabdazcaitAsAmeva gurulaghutvAdivizeSasUcanArthaH / tadyathA pratiSevA AdhAkarmmadoSAsevanAd gurvviiiiN| tataH pratizravaNA laghvI pratiSevAyAH kAraNatvAt / tato'pi laghutaraH saMvAsaH trividhAyA anumodanAyA eva prAyaH kaarktvaat| tato'pi laghutamA anumodanA vAcanikAnumatereva viSayatvAt / itizabdazcatasRNAmapi svarUpaparisamAptyarthaH / caturthapAdaM tu dRSTAntabhaNanAdupariSTAd vyaakhyaasyaamH| idAnIM ta eva kthynte| tAMzca vastuvicAragranthatvAt saMkSepeNa bhaNiSyAmaH / evaM zeSAkhyAnakAnyapi / tatra pratiSevAyAM cauradRSTAMto yathA pratiSevA viSayakaH cauradRSTAMtaH = egaMmi gAme aNege corA vasanti te ya annayA kuovi saMnivesAu gAvIu hariUNa niyagAmAbhimuhaM caliyA / tattha kevi pahiyA miliyA, jAhe sadese paviTThA, tau niyamaMDalo i te anumodanA eTale zuM ? te kahe che, 'tavrazaMsA tu' AdhAkarma khAnAranI prazaMsA e anumodanA che jema ke, tamAruM pAraNuM sukhethI thayuM ? ane tamAro divasa sukhethI pasAra thayo ? athavA 'A lokone majA che ke jeo miSTaAhArathI jIve che' athavA AdhAkarma gocarIne AzrayIne prazaMsA kare, jemake koI sAdhu AdhAkarma khAto hoya tene kahe 'A miSTa gocarI tamane maLI. eka bAju bhUkha lAgelI ane tyAM ja bIjI bAju bhaktithI paripUrNa vasantAdi Rtune yogya ghIthI lathapatha gocarI maLI gaI." A pramANe AdhAkarma na khAvA chatAM paNa enI anumodanA kare. 'tu' zabda e, A pratiSevA vagere cAreyanA guru-laghu vagere arthano sUcaka che. te A pramANe ke - AdhAkarma khAvAthI pratiSevA e moTo doSa che, pratiSevAnA kAraNabhUta hovAthI pratizravaNA e pratiSevA karatA nAno doSa che, mana-vacana ane kAyA prAyaH e traNe prakA2nI anumodanAne karanAra hovAthI saMvAsae enAthI ya nAno doSa che. mAtra vAcika anumati hovAthI anumodanA e enAthI ya nAno doSa che. 'rUti' zabda e pratiSevA vagere cAreyanA svarUpanI parisamAptinA arthamAM che. gAthAnA cothA padanI vyAkhyA ame dRSTAMta kahI gayA bAda kahIzuM. have te ja dRSTAMto kahevAya che. Ama to A grantha vastuno (=tattvano) vicAra karavA mATeno che. dRSTAMtono A grantha nathI, to paNa upayogI jarUrI hovAthI ame saMkSepathI kahIzuM. A ja vAta AgaLa AvanArA dRSTAMto aMge paNa jANavI. '3' * pratiSevA viSaye coronuM dRSTAMta * eka gAmamAM aneka coro vase che. ekavAra te coro koka jagyAethI gAyone corIne potAnA gAma bAju cAlyA. rastAmAM keTalAka pathiko sAthe joDAyAM. jyAre potAnA dezamAM pravezyAM tyAre 'potAno deza che' e pramANe nirbhaya thayelA bhojanaveLAe gAyomAMthI keTalIka gAyo mArIne pakAvavA lAgyA. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 kAuM nibbhayA bhoyaNavelAe, tesiM goNINaM majjhAu kattiyAu viNAsiUNa bhoyaNatthaM paeuM laggA taMmi patthAve ke vi pahiA annevi miliyA, bhoyaNakaraNatthaM savvevi corehiM bhottukAmehiM nimaMtiyA tato kei bhuMjiuM payaTTA, kehiM vi gomaMsabhakkhaNaM bahu pAvaM ti kAuM sayaM bhakkhaNaM na kayaM kiMtu parivesaNAi pAraddhaM / etthantare kUviyA AgayA, tehiM savve te gahiyA tattha je pahiA Asi te pahiyA amhe tti bhaNantA vi gomaMsabhakkhaNaparivesaNAdidoseNa te vi iyare vi tehiM vahiyatti / evamihApi ye AdhAkAnIya svayaM bhuJjate bhuGgdhvaM yUyamiti nimantritA vA ye bhuJjate ye ca tatpariveSayanti ye ca tadgrahaNAya pAtrANi dharanti te evaM kurvvantassarve'pIha janmani tIvra karma baddhvA durgatau paryaTantIti / dRSTAntadAAntikayojanAtvevam, yathA // cauradRSTAnte upanayaH // caurasthAnIyA AdhAkarmanimantrakAH sAdhavaH, gomAMsabhakSakapathikasthAnIyA nimantritAdhAkarmabhojisAdhavo, gomAMsapariveSakapathikAdisthAnIyA AdhAkarmapariveSakAdisAdhavo, gomAMsAbhyavahArasthAnIyamAdhAkAbhyavaharaNam / pathasthAnIyaM manuSjanma, kUjikasthAnIyAni karmANi, maraNAdisthAnIyo nrkaadieTalAmAM bIjA paNa keTalAka pathiko maLyA. bhojana karavA mATe coroe badhAne AmaMtryA. eTale keTalAka pathiko coronI sAthe gomAMsa khAvA besI gayA. paNa keTalAka to gomAMsa bhakSaNa e moTuM pApa che ema kahI pote vAparavA na besatA pIrasavAnuM kAma karyuM.. eTalAmAM nagararakSako tyAM AvI pahoMcyA. badhAne pakaDI lIdhA. emAM je pathiko hatA teoe kIdhuM ke "ame to pathika chIe (cora nathI)" chatAM paNa gomAMsa jAte khAvuM athavA corone pIrasavAnuM vagere kAma karyuM hovAthI coronI sAthe teono paNa vadha karAyo. eja rIte ahIM paNa jeo AdhAkarma lAvI svayaM vApare athavA "tame khAo" ema nimannita karAyelA jeo khAya che ane jeo pIrase che tathA tene grahaNa karavA je pAtrA dhare che. A pramANe karatAM teo badhAja A janmamAM tIvra karmone bAMdhIne durgatimAM bhaTake che. coranA draSTAMtano upanaya * ahiM daSTAMtamAM coro ane gomAMsabhakSako pathiko vaDe ane dAdAntikamAM AdhAkarma khAnAra sAdhuo tathA nimatraNa pAmIne AdhAkarma khAnAra sAdhuo vaDe mukhyatayA vicAraNA karavAnI che. coranA sthAne - AdhAkarmanI nimatraNa karanArA sAdhuo. gomAMsa khAnArA pathikonA sthAne - nimatraNa ApyA bAda AdhAkarma khAnArA sAdhuo. gomAMsa pIrasanAra pathikonA sthAne - AdhAkarmI AhArane pIrasanAra sAdhuo. gomAMsa khAvAnA sthAne - AdhAkarmanuM bhojana. paMtha = gAma bAjunA rastAnA sthAne - manuSya janma. nagararakSakonA sthAne - karmo. maraNa = vadhaAdinA sthAne - narakAdimAM patana. uparokta dRSTAMtamAM cAreya doSonI saMbhAvanA jANavI. te A pramANe Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 paatH| iha dRSTAnte cauraigobhakSakapathikaizca dArTAntike tvAdhAkarmabhoktRsAdhubhistannimantritAdhAkarmabhoktRsAdhubhizca prakRtaM tatra dRSTAnte gobhakSakapathikAnAM dAntike tvAdhAkAnIya svayaM bhoktRsAdhUnAM ca nimantritabhoktRsAdhUnAM ca pratiSevAdayazcatvAro'pi vAcyAstatra pathikAnAM gomAMsabhakSaNaM prtissevnnaa| teSAmeva bhojanArthaM caurairnimantritAnAM gomAMsabhakSaNa-pariSevaNAdikriyApravRttyA niSevaNena tatparibhogaM pratipravartakatvAt prtishrvnnaa| cauraiH sArddhamekatra nivasanena saMvAsaH / teSveva bahumAnAdanumodanA syAt / yatijaneSvAdhAkAnIya bhakSaNena prAyaH paribhogakaraNapariNatatvena ca dravyato bhAvatazca pratiSevaNA, AdhAkarmaNaivAnyeSAM paribhogaM prati prayojakatayA pratizravaNA, yasmai tadAnIya dadAti tena sArddhamekatra saMvasanena saMvAsastatraiva bahumAnAdanumodaneti, akalpametaditi na grahISye ityAnAyakaM nivArayatAM pratiSevaNA na bhvtiiti| pratizravaNAyAM rAjasuto dRSTAntaH, tadyathA pratizravaNA-viSayako rAjasutadRSTAMtaH phu egami nayare thero rAyA rajjadhuraM paripAlei iu ya tassego (graMthAgraM 500) kumAro rajjagahaNussuo cintei jahA eso mama piyA thero vi na marai tti niyabhaDe sahAe kAUNa evaM mAreUNa rajjaM giNhAmi / tao niyabhaDehiM saha eyaM maMtiyaM / tattha kehiM vi vuttaM amhe tuha sahAyA bhavissAmo, kehiM vi vuttaM evaM karehi, kehiM vi tusiNIkayA, kehiM vi taM savvaM ranno niveiyaM / tattha paDhamA tinni vi kumAro ya rannA vAvAiyA, cauttho pUiyatti / evamatrApi trayaH 1) pathiko vaDe gomAMsanuM bhakSaNa - AdhAkarma lAvIne khAvAmAM prAyaH karIne eno paribhoga karavAnI pariNati hovAthI te dravyathI ane bhAvathI pratiSavaNA. 2) coronuM nimaMtraNa svIkArI gomAMsa bhakSaNa karanAra ane pIrasanAra pathiko - AdhAkarma lAvIne nimantraNa kare ane je nimatraNa sAMbhaLe ane jyAM sudhI khAya nahi te pratizravaNA. 3) coronI sAthe ekaja jagyAe rahevuM - AdhAkarma khAnAra sAdhuo sAthe rahevuM te saMvAsa. 4) arasa parasanA bahumAna thI prazaMsA kare - ekabIjAnA bahumAnathI prazaMsA kare = anumodanA. parantu "A akathya che huM grahaNa nahi karuM" ema kahI je lAvanArane nivAre. to tenI pratiSavaNA ne thAya: * pratizravaNAne viSe rAjaputranuM dRSTAMta che eka nagaramAM vRddha rAjA rAjyane saMbhALe che. teno putra rAjyagrahaNa karavAne utsukatAthI sainikone potAnI sahAyamAM rAkhIne rAjAne mAravAno kimiyo ghaDyo. teNe e vAta sainikone karI. to keTalAka sainikoe sahAya karavAnI maMjurI ApI, keTalAke kahyuM "A pramANe karo." keTalAka mauna rahyAM. paNa keTalAke rAjAne jaIne vAta karI. rAjAe rAjaputra ane prathama traNa prakAranA sainikone marAvyA. ane cothA prakAranA sainikonI pUjA = satkAra-sanmAna karI. A eja rIte ahi paNa je AdhAkarma lAvIne bIjAne khAvA nimantra. to te paNa khAvA Ave Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhavaH syustatra kenApi sAdhunA''dhAkAnIya kazcitsAdhurnimantrito yaduta bhuMkSva tvamenamAhAramahamapi bhokSya ityukte prayaccha mahyaM yena bhuJja iti yastadabhyupagacchati sa ekaH sAdhuH, aparazca nimantrito vakti na bhokSye'haM kintu tvamenaM bhukSveti yadvA AdhAkarmabhojicittarakSaNArthamupayoge lAbhazabdaM jalpan Alocite sulabdhamiti vA bhASamANa iti dvitiiyH| anyazca tUSNIbhAvamAdAya Asta iti maunabhAk tRtIya ityete trayaH sAdhavaH prtishrvnnaavissyaaH| aparazcAkalpyametaditi na grahISye ityAnAyakanivArayitA caturtho ytiH| sa ca niSedhakatvAt zuddhaH / ma rAjasutadRSTAnte upanayaH iha dRSTAnte padAtivaggairdAntike tu sAdhubhiH pradarzitarUpaistribhiH prakRtaM / atra dRSTAntadA - ntikayojanA yathA- kumArasthAnIya AdhAkarmaNA nimantrayitA sAdhuH, pitRvadhasthAnIya aadhaakaanissedhH| krameNa prasthitAdyapadAtirAzitrayasthAnIyamAdyaM sAdhutrayam / rAjakathakapadAtisthAnIyazcaturthaH saadhuH| tathA dRSTAnte kumArasya dArTAntike tvAdhAkAnAyakasAdhoH pratiSevaNAdayazcatvAro'pi viSayavibhAgena vAcyAstatra pitRmAraNAya pravRttatvena prtissevnnaa| vayaM nRpamAraNe sahAyA bhaviSyAma ityAdInAM vacanAniSedhakatvAdinA pravartakatvena pratizravaNA, zeSaM pratiSevaNAvadanumodanA yAvadvAcyamiti / saMvAse pallIdRSTAnto ythaate eka prakArano sAdhu, "huM nahi khAuM paNa tame khAo" ema kahenAra bIjA prakArano sAdhu athavA upayoganI kriyAmAM 'lAbha' zabda bolanAra ane gocarI AlovatI vakhate "tamane sAruM maLI gayuM." e pramANe kahenAra bIjA prakArano sAdhu je mauna rahe te trIjA prakArano sAdhu A traNe prakAranA sAdhuo pratizravaNAnA viSaya bane che ane "A akathya che mATe nahi lauM" ema lAvanAra badhAne nivAre te cothA prakArano sAdhu te niSedhaka hovAthI zuddha che. ahIM daSTAMta ane dASTrattika bhAva kahe che. ahiM dRSTAMtamAM sainikono samudAya ane dArdAntikamAM mukhyatayA upara batAvela traNa prakAranA sAdhunI vicAraNA karavAnI che. te daSTAMta ane dAntikanI yojanA ApramANe rAjasuta draSTAMtano upanaya * rAjakumAranA sthAne - AdhAkarma khAvA mATe nimatrato sAdhu pitRvadhanA sthAne - AdhAkarmano niSedha na karavo. kArya karavAne krame karIne taiyAra thayela traNa prakAranA sainikonA sthAne - prathama traNa prakAranA sAdhu. rAjAne kahenAra sainikanA sthAne - cothA prakAranA sAdhuo jANavA tathA daSTAMtamAM rAjakumAra ane dArrAntikamAM AdhAkarmalAvanAra sAdhunI pratiSavA vagere cAre prakAranA doSo jANavA. te A pramANe. pitAjIne mAravA pravRtta thavA vaDe pratiSavA. rAjAne mAravAmAM ame sahAyaka thaIzuM ema (aniSedhanA) vacano dvArA vadhamAM pravartaka hovAthI pratizravaNA svIkAra. teonI sAthe ja maunapaNe rahevAthI saMvAsa ane prazaMsA AdithI anumodanA. (dASTrantikamAM paNa A rIte cAreya doSa ghaTAvavA) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ sahavAsa-viSayako pallIdraSTAMtaH phu vasaMtauraM nayaraM aasi| tattha ya arimaddaNo nAma raayaa| iu ya tassa rAiNo desassa paccAsannA visagirisaMniviTThA atthi egA bhillpllii| tatthaya bahave corA vaNiyabaMbhaNAiNo vasanti / te ya corA sayAvi tassa rAiNo maMDale coriyaM kAuM pallIe pavisanti / sA ya na keNai rAiNo sAmantAiNo jettuM sakkijjai / annayA amarissAjhariyahiyayeNa mahAsamaggiyaM kAUNa sayameva gaMtUNa rAiNA pallI ghiyaa| tIe gijjhamANIe corA kevi hayA, kevi ntttthaa| vaNiyabaMbhaNAiehiM cintiyaM jahA amhaM acorANaM rAyA na kiMci karehi tti te na ntttthaa| rAiNA te vi ghaaviyaa| tehiM bhaNiyaM jahA deva ! amhe vaNiyabaMbhaNAiNo na corA / rAiNA vuttaM tubbhe corehito vi avarAhiNo, je amhANaM avarAhakArIhiM corehiM saha egattha vasaha / tau niggahiya tti / evamihApyAdhAkarmikabhoktRbhissaha saMyamavatA sAdhunA na vastavyam / saMyamabhraMzAdidoSasadbhAvAt, tathAhi te AdhAkarmaNo avalokanena gaMdhena guNavarpanena cAdhAkavarjakamabhiSvaGgavikRtyAdiparibhogarahitamapi sAdhumAdhAkarmaparibhogavAJchAkAriNaM kurvantItyetaiH saha saMvAso dUratastyAjyaH / atra dRSTAntadAntikayojanA yathA pallI-dRSTAnte upanayaH // nRpasthAnIyAni karmANi, pallIsthAnIyA vasatizcaurasthAnIyA AdhAkarmabhojisAdhavo, vaNigAdi * saMvAsane vize pallInuM dRSTAMta * vasaMtapura nAmanuM nagara. tyAMno rAjA arimardana hato. rAjyanI najIka viSagirinAmanuM sanniveSa hatuM. tyAM eka bhillapallI rahetI. tyAM ghaNA coro ane vANiyA tathA brAhmaNo rahetA hatA. te coro haMmezA te rAjyamAM corI karI pAchA pallImAM vaLatA. mantrI vagere koI temane jItI na zakyA. eka vAra gussAmAM AvIne moTuM sainya laI javA pUrvaka rAjAe teo para caDhAI karIne teone pakaDatA keTalAka pakaDAyA ane keTalAka bhAgI gayA. eve vakhate vANiyA ane brAhmaNAdie vicAryuM ke "ame cora nathI eTale amone grahaNa karaze nahi" ema karI tyAMthI bhAgyA nahi. parantu rAjAe to te badhAneya pakaDaDyA. teoe rAjAne kahyuM "deva ! ame cora nathI. ame to vANiyA ane brAhmaNo chIe." rAjAe kIdhuM "tame cora karatA paNa vadhAre aparAdhI cho kAraNa ke amArA aparAdhI evA coronI sAthe tame eka jagyAe rahyA." ema karI teono paNa nigraha karyo. eja rIte ahiM paNa AdhAkarma khAnAra sAdhuonI sAthe rahevuM na joIe. kAraNa ke emAM saMyama naSTa thavuM vagere doSo thavAno saMbhava che. AdhAkarma khAnAra sAdhuo AdhAkarmanA jovAthI, gaMdhathI, guNavarNana vaDe AdhAkarmane na khAnAra, enA para rAgane na karanAra, vigaI vagere na khAnAra evA paNa munine AdhAkarma khAvAnI IcchA utpanna karI de che. mATe teonI sAthe saMvAsa dUrathI ja tyajI devo. pallI draSTAMtano upanaya have dRSTAMta ane dASTrantika bhAvane kahe che. AmAM vANiyA-brAhmaNa tathA duSTa sAdhunI sAthe Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnIyA AdhAkarmabhoktRbhissahavAsisAdhavaH upAlambhamaraNasthAnIyA durgtiH| iha vaNigbrAhmaNAdibhiH sahavAsaduSTasAdhubhizca prakRtaM / tatra caurANAmAdhAkarmabhoktRsAdhUnAM ca pUrvavat pratiSevaNAdayazcatvAro'pi bhaavniiyaaH| anumodanAyAM rAjaduSTadRSTAnto yathA ma anumodanAviSayako rAjaduSTadRSTAMtaH / egaMmi nayare ego vaNiyakumAro atIva surUvo atthi so ya atIva paramahilAbhilAsI / annayA aMteurasamIvaM gacchanto aMteuriyAhiM dittttho| teNa ya tAu ditttthaau| paropparaM aNurAo jaao| tato divvajoeNaM kahavi sNpttii| eso paidiNaM tAu AseviuM pytttto| pacchA rannA naao| tau Ahariya vibhUsiya anteure paviThTho samANo, harAveUNa mArAveUNa ya nayaramajjhe pkkhivaavio| tattha ya kappaDiyaveseNa heriyA mukkA, bhaNiyA ya jahA je eyaM pasaMsaMti niMdanti ya te do vi tubbhehiM mama sagAse ANeyavvA / so ya logeNa veDhio, vuttaMtaM jANiUNa egeNa bhaNiyaM 'jAeNa jIvaloe sayaleNa vi nareNa mariyavvaM' paraM jAu aMteuriyAu amhArisehiM ahannehiM nayaNehiM vi na dIsanti tA bhujjamANiUNa mao tAe sa dhanno / annehiM bhaNiyaM adhanno eso ubhayalogaviruddhakArI, jo jaNaNItullANaM niyasAmiyaMteuriyANaM cukko| eyaM souM heriehiM sahavAsanI vAta mukhya che. - rAjAne sthAne karmo, pallInA sthAne vasati, coranA sthAne AdhAkarmakhAnAra sAdhuo, vANiyA ane brAhmaNaAdinA sthAne AdhAkarmakhAnAra sAdhuonI sAthe sahavAsakaranArA sAdhuo ane Thapako tathA maraNanA sthAne durgati. ahiM paNa 4 doSonI bhAvanA A pramANe jANavI. je corI corI karavA gayA teonI pratisevA thaI, corI karavA na gayelA jeo pallImAM rahe-rakSaNa kare teonI pratizravaNA thaI. A adhyAhArathI levuM. coronI pallInI sAthe rahenAra brAhmaNAdino saMvAsa jANavo ane je rasoIyA vagere hoya teonI anumodanA jANavI. A paNa adhyAhArathI levuM. (dArrAntikamAM paNa A rIte cAreya doSo ghaTAvavA) * anumodanA vize rAjaduSTanuM draSTAMta eka nagarano eka atirUpavALo vaNikakumAra khUbaja parastrIkAmI hato. eka vAra antapuranI bAjumAM jato rANIo vaDe jovAyo. teNe ya tene joI. paraspara anurAga thayo ane bhAgyayoge kyAMka bheTo thaI gayo. e roja tenI sAthe bhoga karavA lAgyo. rAjAne khabara paDI. eTale bIjA divase e yuvAna jyAM antapuramAM praveze che tyAMja ene pakaDAvIne ane mArIne nagaranI madhye pheMkAvaDAvyo. ane rAjAe paradezInA veze guptacarone mUkyA ane kIdhuM "je Ane niMde athavA prazaMsA kare, te bannene mArI pAse lAvavA." te yuvAna loko vaDe vIMTADAyo. tyAM A yuvAnanA vRtAMtane jANIne lokomAMthI keTalAke kIdhuM "joke badhAyane maravAnuM to che ja paNa A dhanyavAdane pAtra che ke jene rAjarANio sAthe ramavA maLyuM. amArA jevAone to enA darzaneya durlabha che." bIjA keTalAka bolyA "A adhanya che ke jeNe ubhayaloka viruddha kArya karyuM. mAtAtulya potAnA rAjAnI rANIne paNa na choDI." guptacaroe Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 paccakkhehiM hoUNa ranno smppiyaa| rAiNA u, jehiM so pasaMsio te vAvAiyA iyare mukkA pUiyA ya tti| evamihApyeke sAdhava AdhAkarma bhujate, apare ca jalpanti dhanyA ete sukhaM jIvanti, anye tu bruvate dhigetAn ye AgamaniSiddhamAhAraM bhujte| atropanayaH, phU anumodanaviSayaka-rAjadRSTadRSTAMtasyopanayaH // antaHpurasthAnIyamAdhAkarma, tatsevakavaNiksutasthAnIyAstatsevakAH sAdhavaH / dhanyo'yamiti jalpakapuruSasthAnIyAstatsevakasAdhuvarNakAH saadhvH| adhanyo'yamiti jalpakapuruSasthAnIyAstatsevakasAdhunindakAH sAdhavaH / nRpasthAnIyAni karmANi / maraNasthAnIyaH sNsaarH| iha dRSTAnte yairyuvA dhanya ukto dArTAntike tu yairAdhAkarmabhojinaH zlAghitAstaiH prakrAntaM / tatra dRSTAnte yUno dArTAntike tu yairAdhAkarmabhojinAM pratiSevAdayazvatvAro'pi pUrvavad bhaavniiyaaH| uktAH pratiSevaNAdayazcatvAro'pi saprapaJcaM prkaaraaH| sAmpratameteSAM pradarzitanyAyena bahudoSaduSTatvAdAdhAkarmikahetutvAcca parihAryatAM darzayannAha / # pratiSevaNAdi trividhatrividhena tyAjyam // to. te taM ca cae tti / yataH pUrvoktA durgatipAtAdidoSanibandhanAH pratiSevaNAdayastataH kAraNAttAna pratyakSa thaIne banne prakAranA lokone pakaDI rAjA pAse hAjara karyA. rAjAe yuvAnanI prazaMsA karanArane mArI naMkhAvyA, temaja bIjAonuM mAna-sanmAna karI choDI mUkyA. eja rIte ahiM paNa keTalAka sAdhu AdhAkarma khAya. keTalAka kahe "dhanya che eone majethI jIve che." vaLI keTalAka kahe "eone dhikkAra che ke Agama niSiddha AhAra kare che." * anumodanA viSacaka rAjaduSTa - dRSTAMtano upanaya che dRSTAMta-dAntika bhAva kahe che. AmAM jeo vaDe yuvAna dhanya kahevAyo teonI ane AdhAkarma khAnAranI prazaMsA karanAranI mukhyatA che. antapuranA sthAne AdhAkarma che, teNI sAthe bhoga bhogavanAra yuvAna(vaNikakumAra)nA sthAne AdhAkarmakhAnAra sAdhuo, "A dhanya che" ema bolanAranA sthAne AdhAkarmakhAnAranI prazaMsAkaranAra sAdhuo, "A adhanya che" ema bolanAranA sthAne AdhAkarmakhAnArane nindanAra sAdhuo, rAjAnA sthAne karmo, maraNanA sthAne saMsAra che. ahiM paNa 4 doSonI bhAvanA Ama jANavI. je yuvAne durAcAra karyo e pratisevA, je dvArapAlAdie ene aMdara javA mArga Apyo te pratizravaNA. je lokoe "A yuvAnane dhanya che evuM bolyA" te anumodanA jANavI ane je attepurarakSako maunapaNe rahyAM te saMvAsa jANavo. A adhyAhArathI jANavuM. (dAjhAntikamAM paNa A rIte cAreya doSo ghaTAvavA) A pramANe pratiSavaNA vagere cAreya prakAro vistAra pUrvaka kahyA. have, upara batAvyA pramANe AdhAkarmanA hetu hovAthI ane bahu doSothI duSTa hovAthI A pratiSavA vagere cArenI parihAryatAne batAvatA kahe che. * pratiSavaNAdi trividha-trividhe tyAjya che , to te ta va vaU' = "tataH tAm tam 2 cane', "tata: - tethI eTale ke pUrvokta che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 pratiSevAdIMzcaturaH prakArAn (AdhAkarmabhojisAdhutvAt) tamiti sAdhvAdyarthaM kRtamazanAdyAhAraM caH samuccaye tyajet pariharet sAdhuH, kathamityAha / 'tivihativiheNa' tti trayo vidhA bhedA yasya mana:prabhRtikasya yogasamudAyasya sa trividhaH / tathA trayo vidhA yasya karaNAdirUpasamudAyasya sa trividhaH / tatastrividhazca trividhazceti samAhAradvandvo napuMsakatvAdekavacanam tena, yadvA trividhasya trividha iti vigrahastena, ayamarthaH- manovAkkAyaiH pratyekaM karaNakAraNAnumativiziSTastyajediti gAthArthaH / / 15 / / avataraNikA- uktaM tRtIyaM saprapaJcaM yathetidvAramidAnIM yAdRzamiti caturthaM dvAraM vyAcikhyAsurAha / mUlagAthA- vaMtuccArasurAgomaMsasamamimaMti teNa tajjuttaM / pattaM pi kayatikappaM kappai puvvaM karisaghaTuM / / 16 / / saMskRtachAyA- vAntoccAra-surA-gomAMsasamamidamiti tena tadyuktaM / __ pAtramapi kRtatrikalpaM kalpate pUrvaM karISaghRSTam / / 16 / / pramANe pratiSavaNA vagere durgatimAM paDavuM vagere doSonA kAraNabhUta hovAthI, "tAna = te pratiSavaNA vagere cAra prakArone, "gha' = ane, je samuccayanA artha mAM che, "tam' = tene. eTale ke, AdhAkarmane khAnAra sAdhu hovAthI, sAdhu mATe karela te azanAdi AhArane, "tyane' = tyAga kare. eTale ke sAdhu tyAga kare ema adhyAhArathI levuM. kevI rIte tyAga kare ? to kahe che, "tivinivideLa' = trividha-trividena' = je mana vagere yogasamudAyanA traNa prakAro che te trividha. ane, je karaNa vagere rUpa samudAyanA traNa prakAro che. te trividhaH Ama 'trividha trividha' no samAhAra dvandra thAya. samAhAra dvandra e napuMsakaliMgamAM hovAthI 'trivitrividya' thAya.. pachI tRtIyA vibhakti lAgavAthI 'trivitrividena' thayuM. eTale ke trividha trividhapUrvaka tyAgavuM joIe. athavA triviNaca trividha' ema pachItapuruSa samAsathI vigraha karavo. pachI tRtIyA vibhakti lAgavAthI trividhavidhana thayuM eTale ke, mana-vacana-kAyA A traNeyanA pratyekanA karaNa-karAvaNa ane anumati = anumodanA. A traNa prakAre tyAgavuM joIe./1pI avataraNikA :- A pramANe savistAra kathA' dvAra kahyuM. have "pAzam' nAmaka cothA dvAranI vyAkhyA karavAnI IcchAthI kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- vaMta = vameluM, vyAra = viSTA, surA = dAru, jomasa = gAyanuM mAMsa, samaM = sarakhuM, rUti = A AdhAkarma, teja = te kAraNathI, taqtta = AdhAkarma azanAdithI kharaDAyela, pattapi = pAtra paNa, tiruppa = traNa vakhata dhoIne sApha kareluM, vapUruM = kalpe che, pulve = pahelA, risadhaTuM = chANa vagerethI ghasIne sApha kareluM. 16lii. mULagAthA-gAthArtha :- AdhArmika azanAdi vameluM bhojana, viSTA, dAru ane gAyanA mAMsa tulya che, mATe te azanAdithI kharaDAyela pAtaruM paNa prathama chANa tathA rAkha vagerethI ghasIne sApha karyA pachI traNa vakhata pANIthI dhoyA bAda kahyuM che../16ll. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 # AdhAkarma kenopamiyate ? ___ vyAkhyA- vAntaM-bhuktogilitaM, uccAraH-puriSaM, surA-madyam, gomAMsaM-surabhipiSitaM upalakSaNatvAt kAkamAMsagaDDarikoSTrIkSIralazunAdigrahaH / vAntaM coccArazcetyAdidvandvastaiH samaM sadRzaM tulyamiti yAvat / idaM prakrAntamAdhAkarmikabhaktAdi varttata iti zeSaH / atrAyaM bhAvArthaH-yathA rAjikAdibhiH kRtAtisaurabhyAdikamapi vAntamabhakSyam, uccAro yathA abhojyaH, suroSTrIgaDDarikAkSIrAdi yathA ziSTAnAmapeyam, gomAMsAdi ca yathA teSAmabhakSyam, jaghanyajanaizca surAgomAMsAderyadyapi pAnaM bhakSaNaM cAcaryate tathApi tanna pramANaM ziSTAnAm, anyathA vAntoccArAdInAmapi sArameyAdibhirbhojane AcaritatvAtteSAmapi bhakSyatve prsnggH| evaM jinazAsanabhAvitAnAM sAdhUnAM sAvadyatvena nindyatvAdAdhAkarmikamapi vAntAdikalpamabhakSyamapeyamagrAhyaM ceti / tathA yata idaM vAntAdisadRzamityataH kAraNAt, teneti AdhAkarmaNA'zanAdinA tacchuddhamazanAdikaM yuktaM spRSTaM militaM sadityarthaH / tacca tadyuktaM ca tadyuktaM, pUtikarmIbhUtamiti tattvaM, sAdhUnAM bhoktuM na kalpate iti zeSaH / * AdhAbhane apAyelI mA * vyAyArtha :- 'vaMta' = 'vAntaM' = (388, 'uccAraH' = 'purISaM' = vihA, 'surA' = 'madyam' = hA, 'gomaMsa' = 'gomAMsaM' = yana mAMsa. maan| 75sakSathI jAna, mAMsa, 131. = dheTInu, 5Gi2lk 95 ane. sasana-gaNI 3 le. // athAno dvandva samAsathI 'vAntoccArasurAgomAMsaiH' thAya, 'samaM' = 'sadRzaM' = samAna, 'imaM-ti' = 'idaM iti' = 2 // pUrva 49||yed mAyAma cha arthAt 'vartate' = varte che. me madhyA.2thI. se. ahIM A bhAvArtha che ke jema, rAI vagere dvArA atisugaMdhIdAra karelI ulTI paNa abhakSya che. viSThA jema abhojya che, dAruM, UMTaDI-gheTInuM dUdha vagere jema ziSTapuruSone apeya che, gomAMsa vagere paNa jema teone abhakSya che. joke, halakA-nIca loko vaDe surA ane gomAMsaAdinuM pAna ane bhakSaNa karAya che, to paNa te ziSTapuruSo mATe pramANa banI jatuM nathI. jo ema na hoya to, UlTI ane uccAra vagerene khAvAnuM kAma kUtarA vagere karatA hoya che. to sajjanone paNa te khAvAno prasaMga AvI paDaze. eja pramANe jinazAsanathI bhAvita thayela sAdhuo mATe, sAvadya ane nirja hovAthI UlTI vagere jevuM AdhAkarma paNa abhakSya-apeya ane agrAhya che. ___teNa' = 'tena' = te ||29thii. bheTale , thI. 25bhane 68TI vagere sadRza vAyuM che tethI, 'tajjuttaM' = 'tadyuktaM' mApAzanAthI, zuddha me azanAhi sparmyu- maNej Doya meTale pUti pANu thayuM Doya. 'tacca tadyuktaM ca tadyuktaM', 'te' = mAvANuM mane tenAthI yuta zuddha sezana bhemanI meM zeSa samAsa thaqAthI 'tadyuktaM' 35 thayu. te sAdhune pAj sepatuM nathI. mema. adhyApArathI se. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * AdhAkarmabhAjanamapi kRtatrikalpaM kalpate // yathA'zucisambandhinA lavenApi spRSTaM bhaktAdi zucIbhUtamapyabhojyaM bhavati, evaM nirdoSatayA bhojyo'pyAhAraH AdhAkarmikAhArasya lavenApi spRSTo'bhojyaH syAt pUtirUpatvAt tathA pAtramapi bhAjanamapi yatrAdhAkarmikaM kevalaM patitaM, zuddhAzanAdimadhye'zuddhaM vA, taddvayorapyujjhitayoradhAvitatayA, pUtikharaNTitaM sadityarthaH, na kalpate paribhoktuM sAdhUnAmiti zeSaH / na kevalaM sAkSAdAdhAkarma pUtikarma vA bhoktuM na kalpate ityaperarthaH / tarhi kIdRzaM sattadbhAjanaM kalpate ityAha-pUrvaM kalpatrayadAnAt, prathamaM, karISaM zuSkagomayaM tena ghRSTaM nimArjitamazuddhavartitamiti yAvat karISaghRSTam / bhUyo'pi kIdRzamityAha- kRtA vihitAstrayastrisaMkhyAH kalpA jalaprakSAlanAni yasya tat trikalpam / evaMbhUtaM sat kalpate zuddhAzanAdigrahaNAya, yatijanaparibhogyaM syAd, itarathA yathA kvApi bhAjane'zanAdikaM kSiptaM taduparyazuciH patitA dve apyapanIte tato'dhAvite tasminnaparamazanAdikaM kSiptamabhojyaM syAd, evaM zuddhamapyazanAdyadhAvitatayA, pUtikharaNTite tasmin gRhItaM sAdhorakalpameveti gAthArthaH / / 16 / / avataraNikA- idAnImazane ca tasya ye doSA iti paJcamadvAraM vyAkhyAtumAha / * AdhAkarmanuM bhAjana paNa traNa kalpa kareluM ja kahyuM che : jema thoDI paNa azucithI sparzala zuci paNa padArtho jema abhojya bane che. tema thoDA paNa AdhAkarmanA AhArathI sparzAvela nirdoSa bhojya paNa AhAra pUtirUpa hovAthI abhojya bane che. te 4 rIte, 'pattaM pi' = 'pAtramapi' = Prui mAtra mA 5'yuM Doya zuddhazanAhinI madhyama azuddha paDyuM hoya, te pAtra paNa, eTale ke mAtra AdhAkarma ke zuddhamAM paDela azuddhaAhArAdi e bannene pAThavyAbAda, pUtithI kharaDAyela evuM te pAtra paNa, sAdhuone paribhogamATe kalpatuM nathI. ema adhyAhArathI. se. 'mAtra, sAt 25 3 pUti pAj na 485 me nathI.' mema 'api' 206no artha 28tuo. to te pAyeM | 42vAthI 48 ? te 4 cha, 'puvvaM karisaghaTuM' = 'kalpatrayadAnAt pUrvaM prathama karISaghRSTam' = pAthI 35 pAra povAnA paDesA, 'karISa' = suuiich|. te sazuddha pAtrane suu| chathI bhAM4 = ghase, me pAtra ? te he che 'kayatikappaM' = 'kRtatrikalpam' = [ cha / 485 = pIna trae prakSAlana ThenA. te tri.485 upAya che bheTale 3 pAra pAthI ghoyala, kappai = kalpate = te. pAtra alpe che. bheTale, zuddha sazanAhinA a bhATe yatina = sAdhumIne upayogamA 48pe che. anyathA, jo kalpatraya vagere na karavAmAM Ave to, jema koka bhAjanamAM azanAdi mukyuM hoya, tenI para azuci paDI hoya, te bannene dUra karyA bAda tene dhoyA vinA ja bIjA azanAdi emAM nAkhavAmAM Ave to e jema abhojya thaI jAya che. ema, dhovAyuM nahIM hovAthI pUtithI kharaDAyela te pAtramAM grahaNa karAyela zuddha azanAdi paNa sAdhune akathya ja bane. avataraNikA :- A pramANe cothuM dvAra pUrNa thayuM. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAthA- kammaggahaNe aikkamavaikkamA taha iyaarnnaayaaraa| ANAbhaMgaNavatthA micchattavirAhaNA ya bhave / / 17 / / saMskRtachAyA- karmagrahaNe'tikrama-vyatikramau tathA'ticArA'nAcArau / / AjJAbhaGgA'navasthA-mithyAtvavirAdhanAzca bhaveyuH / / 17 / / ___ AdhAkarmagrahaNe'tikramAdayo doSAH vyAkhyA- sUcanAt karmagrahaNe AdhAkAdAnaviSaye upalakSaNatvAdAdhAkarmAdAnaM tadbhakSaNaM cAzrityetyarthaH, anyathA grahaNamAtra eva vakSyamANadoSasambhavaH prastutadvAravirodhazca syAt / tasmin kimityAha-atikramavyatikramau tathAzabdazcAtikramAdInAM smbhvsuucnaarthH| tathA aticArAnAcArAvityete catvAro doSAH syuH| svarUpaM caiteSAM caturNAmapi sUtrakAra evaavedyissyti| kathaM punarAdhAkarmAdAnaviSaye'tikramAdInAM sambhavaH ? ucyate-yadA kazcidabhinavazrAvakaH zAlighRtaguDagorasAmRtavallIkUSmANDa have 'gazane 2 tasya je koSara' nAmaka pAMcamA dvAranI vyAkhyA karavA kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- mudo = AdhAkarmika grahaNa karavAmAM, phiksa = atikrama, vaphA = vyatikrama, ta8 = tathA, kaphAra = aticAra, lAkhAyarI = anAcAra, sAmaMA = AjJAbhaMga, sagavatthA = anavasthA, micchatta = mithyAtva, virAdaUT = virAdhanA, 2 = ane, ma = thAya..17thI mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarma apanAdine grahaNa karavAmAM (eTale tene vAparavAmAM paNa kevaLa grahaNa karavAmAM nahi) atikrama, vyatikrama, aticAra, anAcara, AjJAbhaMga, anavasthA, mithyAtva ane virAdhanA e doSo thAya che./17thI AdhAkarmanA grahaNamAM atikramaNaAdi doSo che vyAkhyArtha :- "mmada' = AdhAkarma levA viSaye, upalakSaNathI "AdhAkarma grahaNa ane tenA bhakSaNane AzrayIne ema levuM. kAraNa ke jo ema na levAmAM Ave to, mAtra grahaNamAM ja vazyamAna = have kahevAmAM AvanAra doSono saMbhava Avaze tathA prastuta dvAra viSayaka virodha Avaze. AdhAkaryagrahaNa ane tenA bhakSaNamAM kayA doSa che? te kahe che - "phaH- HI' = 'tikramavyatikramo = atikrama ane vyatikrama, 'tada = "tathA = e atikrama AdinA saMbhavano sUcaka che, temaja "zarUyAra-navIrA' = "tivAra-navArI' = aticAra ane anAcAra A cAra doSo che. A cAreyanA svarUpa sUtrakAra poteja kahevAnA che. AdhAkarma grahaNa viSaye atikrama vagereno saMbhava zI rIte che ? te jaNAve che. jyAre koka navo zrAvaka zAli, ghI, goLa, gorasa, amRtavallI = amRtavela = eka jAtanI auSadhi. kakhAMDa = tuMbaDuM = koLuM. khAMDa = khaDI sAkara vagere navA utpanna thayela "navI vastu jyAM sudhI sAdhune vahorAvAya nahi tyAM sudhI khavAya nahi evA AzayevALo bhoLapaNane lIdhe koIpaNa rIte navA zAli-kUra vagere AdhAkarma karIne "mArA ghare AvIne azanAdi grahaNa karo' ema sAdhunA upAzraye. (vasatImAM) jaIne sAdhune vinaMti kare. have ahIM sAdhue pahelA badhI tapAsa karavI joIe Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 khaNDAdiSvabhinavotpanneSu navaM vastu yAvat sAdhUnAM na dattaM tAvanna bhujyate ityAzayavAn prAyeNa tasyAvyutpannabuddhitvAdyathAkathaJcidapi navaM zAlikUrAdikamAdhAkarma kRtvA vasatau gatvA gRhyatAmAgatya madIye gRhe'zanAdikamiti saadhumbhyrthyte| tatazcAsau nimantrito'nAbhogAdupetyakaraNAdinA vA AdhAkarmagrahaNAya yadi pravarttate tadA tasya sAdhozcatvAro'tikramAdayassambhavanti / eteSAM ca laghuguru-gurutara-gurutamadoSatvaM krameNa jJeyam / tathAhi-kazcit sAdhuratikramAkhyaM doSaM prAptaH san stokenApi zubhAdhyavasAyena taM doSaM vizodhya AtmAnaM saMyame vyvsthaapyti| vyatikramadoSaM tu prAptaH san guruNA zubhAdhyavasAyena, aticAradoSaM tu gurutareNa zubhAdhyavasAyena vizodhayituM zaknoti / anAcAradoSe tu yadviSayo'nAcArassevitastaM saMyamaguNaM gurutamenApi zubhAdhyavasAyenAkhaNDaM sAdhuna prApnotIti / iha ca kramazazcatupyatikramAdiSu jAteSu prAya AdhAkAhArAbhyavahArAH smbhvnti| tato yadA tadgrahaNAyAtikramAdiSu varttate, tadaivAjJAbhaGgAdiSvapi caturpu varttate ityadhunA tAnAha- 'ANAbhaGge'tyAdi, AjJAbhaGgaH sarvajJopadezakhaNDanA, anavasthA''dhAkarmikaparihAre'nyeSAmanAsthA, mithyAtvaM viparyastAdhyavasAyarUpaM, virAdhanA saMyamAdevighAtastata AjJAbhaGgazcetyAdidvandvastAzca, caH samuccaye, ke kema bolAvA AvyA che?" "konA mATe banAvyuM che vagere. paNa e vinA anAbhogathI athavA jANI joIne jo vahoravA javA taiyArI karavA mAMDe athavA vahoravA jAya tyAre te sAdhune atikrama vagere cAreya prakAranA doSo saMbhave che. A cAreya laghu-guru-gurutara ane gurutama doSa kramazaH jANavA. te A rIte ke, koka sAdhune atikrama doSa lAgyo hoya to thoDAja zubhaadhyavasAya vaDe tenI zuddhi karIne AtmAne saMyamamAM sthApe, vyatikrama doSa lAgyo hoya to vadhAre zubhaadhyavasAya vaDe ane aticAramAM atyaMta vadhAre zubha adhyavasAya vaDe doSanI zuddhi zakya che. jyAre anAcAra doSamAM to je viSayaka anAcAra sevyo hoya te saMyamaguNanI akhaMDatAne atyaMta zubhaadhyavasAya vaDe paNa prApta karato nathI. ahIM kramazaH atikramAdi cAreya utpanna thaye chate prAyaH AdhAkarmaAhAra vAparanArA saMbhave che. tethI jyAre AdhAkarmanA grahaNa mATe atikramAdimAM sAdhu varte che, tyAre ja AjJAbhaMga vagere cAra hoSamA 59 varte cha. te. matAve. cha. 'ANAbhaMga-NavatthA micchatta virAhaNA' = 'AjJAbhaMga, anavasthA, mithyAtva, virAdhanA' = sAno dvandva thAya bheTale. 'AjJAbhaMgAnvasthAmithyAtvavirAdhanAH' thAya che. 'AjJAbhaMga', bheTale srvshn| 75ddezauna, 'anavasthA' bheTale mAyA tyA viSayamA bhane anAsthA thAya, eTale ke, eke sevyuM, tenuM AlaMbana laI bIjo seve, tene joIne trIjo seve, evI rIte 5252 // yAve. 5chI to 'mAyA na vAya bhevI' jInI AsthA na. 23. 'mithyAtva' bheTale viparita adhyavasAya. bheTale 3 viparita mAnyatA ane, 'virAdhanA' bheTale. saMyamAno vidhAta, ya = ca = the. sbhuyyyn| arthamA cha, 'bhave' = 'bhaveyuH' = thAya che bheTale. uparo in cAreya thAya che. A AjJAbhaMgaAdinuM svarUpa sUtrakAra = mULakArazrI dvArA kahevAyela atikramAdinA svarUpa kathana Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 bhveyurjaayern| eteSAM ca svarUpaM sUtrakRduktAtikramAdisvarUpAdupariSThAdvayaM vakSyAma iti gAthArthaH / / 17 / / avataraNikA - idAnIM atikramAdInAM svarUpaM nirupayitumAha / mUlagAthA- AhAkammAmaMtaNa paDisuNamANe aikkamo hoi / payabheyAi vaikkama gahie taieyaro gilie / / 18 / / AdhAkarmmAmantraNa-pratizruNvatyatikramo bhavet / padabhedAdau vyatikramo guhite tRtIya itaro gilite / / 18 / / atikramAdi kathaM bhavati ? saMskRtachAyA vyAkhyA- vibhaktilopAdAdhAkarmmaNi pUrvokte AmantraNe gRhANedamiti gRhasthAbhyarthane sati pratizruNvati gRhISyAmIti jalpatyaniSedhena maunAvalambini vA sati sAdhau yAvannAdyApi tadgrahaNAya calati tAvadatikramo manAk cAritradharmmollaGghanaM bhavati / tataH padasya caraNasya bhedastadgrahaNArthaM gamanAyotpATanaM padabhedaH, sa Adiryasya tadgRhagamanAdestat padabhedAdi vibhaktilopAttasmin vihite sati yAvat tanna gRhNAti tAvad vyatikramaH pUrvvasmAdguruzcaraNe'parAdho bhavati / tato gRhIte pAtrakAdau svIkRte satyAdhAkarmmaNi pachI same IzuM ||17|| avataraziDA :- have atikramAdinA svarUpanI nirUpaNA karavA kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- AhAkamma = : khAdhArbhanu, AmaMtaNa = nimaMtraNa, paDisuNamANe = sAMbhaNavAmAM, aimmo atiGabha, hoi = thAya che, payabheyAi = paNa upADavAmAM, vaikkama = vyatibha, gahie = graha zvAmAM, taia = zrIbhe, iyaro thotho, gili gaNe utAravAmAM / / 18 / / mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarma azanAdinuM gRhastha nimantraNa kare tyAre grahaNa karavAnI IcchA jaNAve athavA mauna rahe paNa niSedha na kare ane tyArapachI te levA javA mATe jyAM sudhI paga na upADe tyAM sudhI atikrama doSa lAge. te levA mATe pagaupADI makAnamAMthI nIkaLI gRhasthane tyAMthI jyAM sudhI grahaNa na kare tyAM sudhI vyatikrama doSa lAge. te grahaNa karIne jyAM sudhI makAnamAM AvI vAparavA besIne moDhAmAM na nAMkhe tyAM sudhI aticAra doSa lAge, ane chevaTe moDhAmAM nAMkhIne gaLAmAM utAre tyAre anAcAra doSa lAge.||18|| = * atimAhi DevI rIte yAya ? * vyAyyArtha :- 'AhAkammAmaMtaNa' 'AdhAkarmmAmantraNa' vahIM vilati sopa thayo hovAthI, 'AdhAkarmmAmantraNe' = AdhAbhanA AmaMtraNamAM, sema saptabhI vilaGita bharAvI. bheTale }, 'sA grhe| use ' A prabhAzenA gRhasthanA AmantraNa = abhyarthanA thavAthI, 'paDisuNamANe' = 'pratizruNvati' = sAMbhaNavAmAM. eTale ke 'huM grahaNa karIza' ema bolavAmAM ke eno niSedha karyA vinA mauna rahevAmAM, jyAM sudhI vahoravA bhaya nahiM.. arthAt upaDo joDhe, pAtrAhi taiyAra re, tyAM sudhI 'aikkamo hoi' = 'atikramo bhavati' = atiGabha = thoDA yAritranA ullaMghanano hoSa lAge, 'payabheyAi vaikamma' = 'padabhedadi vyatikramaH' vahoravA javA paga upADe, cAlIne enA ghare jAya ane jyAM sudhI AdhAkarma grahaNa na kare = = = Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 yAvat mukhe na prakSipati tAvat satyAgamanAdAvapi kRte tRtIyo'ticAro gurutrshcrnnaapraadhH| tato itaro'nAcA gurutamazcAritradoSo gilite galAdadhaH kSipte sati bhavati / kecid grahaNaM kavaloddharaNaM yAvad gilanaM tu mukhe prakSepa iti vyAkhyAntIti / iha ca uttaraguNagocarANAmatikramAdInAM sUtre sarvathA caraNAbhAvasampAdakatvAnabhidhAnAdAdhAkarmAdiviSayANAmeteSAM caraNadoSakAritvameva vyAkhyAtuM yuktaM na tu sarvathA caraNAbhAvarUpateti, na ca 'piMDaM asohayanto acarittI ettha saMsao natthi', ityAdyAgamavacanAt sarvathA caraNAbhAvakAritvaM vyAkhyeyam / yato nizcayanayAbhiprAyatayA utsargadezanAviSayatayA abhIkSNasevAgocaratayA vA idaM sUtraM jJeyamiti gAthArthaH / / 18 / / adhunA prAgatidiSTamAjJAbhaGgAdidoSasvarUpamabhidhIyate / OM AjJAbhaGgAdidoSasvarUpam yathA niSkAraNe lubdhassannAdhAkarmmAdadAna AjJAbhaGgaM kurute tadgrahaNasya sarvajJairniSiddhatvAditi tyAM sudhI vyatikrama lAge. ahIM 'vavameyA' mAM saptamI vibhaktino lopa thayo hovAthI. 'vamevAvo' ema saptamI vibhakti jANavI. eTale ke 'vahoravA javA pagabhedAdi karAye chate' evo artha jANavo. atikrama karatAM ya A vyatikramamAM cAritrano moTo doSa lAge che. 'hip tapha' = 'gRhite tRtIyo'tivAraH' AdhAkarmanuM grahaNa kare chate aticAra nAmaka trIjo doSa lAge. eTale ke, AdhAkarma pAtrAdimAM laIne pAchA upAzraye Ave. vAparavA besatA jyAM sudhI moDhAmAM na nAMkhe tyAM sudhI aticAra lAge.. AmAM guruta2 caraNano aparAdha che, 'caro ni' = 'taro nite' gaLAnI nIce utAre eTale cotho anAcAra doSa lAge che. AmAM gurutama caraNano aparAdha che. bIjA keTalAkanA mate 'pradaLa' valodharanuM AdhAkarmI vahoravAthI mAMDI vAparavA mATe hAtha upADe tyAM sudhI aticAra linaM" tu mudde prakSepa kRti = moDhAmAM nAMkhe (pUrvamata pramANe gaLAthI utAravAnuM nahi) te anAcAra e pramANe vyAkhyA kare che. A viSayamAM kahe che ke yAvad = = = uttaraguNanA viSayabhUta banatA atikramAdi cAreyane sUtramAM Agama-zAstromAM sarvathA cAritrano abhAva kahyA nathI. mATe AdhAkarmavagere viSayaka A atikramAdinI caraNadoSakArI tarIkenI vyAkhyA karavI ja yogya che parantu sarvathA caraNAbhAva tarIke nahiM. 'piMDa basodayano barittI Dtha saMto tyi' - arthAt AdhAkarmane vAparato, e acAritrI che. AmAM saMzaya nathI' ItyAdi Agama vacanathI AdhAkarma e sarvathA caraNAbhAvane karanAra che evI vyAkhyA na karavI. kAraNa ke, e sUtra utsargadezanAviSayaka athavA nizcayanayanA abhiprAyathI che. athavA to, vAraMvAra AdhAkarmane khAnAra mATe A sUtra che.18 have, pahelA (mULa gAthA 17nI TIkAnA aMte) kahyA pramANe, AjJAbhaMgAdi doSonA svarUpane kahevAya che. (TIkAkAra kahe che) AjJAbhaMgAdi doSonuM svarUpa che 1) AjJAbhaMga :- niSkAraNe Asakta thaIne AdhAkarmagrahaNAdithI AjJAbhaMga kare che.. kAraNa ke Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJAjJAlopa AjJAbhaGgaH / ekenApi sAdhunA AdhAkarmasevAdikRtaM dRSTvA tatsAdhvAlambanenAparo'pi sAdhustat sevanaM kurute, taM dRSTvA anyo'pItyevaM yAvat sarve'pyakArye pravarttante, sarvaprANinAM sukhAbhilASitvAt, evaM ca saMyamasya teSAM sarvathA chedaH syAdityanavasthA / tathA sAdhunA pravrajyAgrahaNakAle sarvaM sAvadhaM yogaM pratyAkhyAmItyuktam / taduktau ca prANivadhAnumatijanakatvAdAdhAkarma na bhojyaM iti paramArthata uktaM syAdatastad bhujAnena tena yathAvAdo bhagnaH syAttato'yathAvAditvAdaho ete anyathAvAdino'nyathAkAriNa ityAdi gRhasthAzaGkotpAdakatvAcca mithyAtvaM / virAdhanA-AtmAditriprakArA // virAdhanA cAtmasaMyamapravacanabhedena, tttrividhaa| tatrAdhAkarma, sAdhoH prAyaH prAghUrNakasyeva gauraveNa gRhiNA kriyate iti svAdu snigdhaM ca tat syAttataH svAdutayA tasmin pracUre snigdhe ca bhakSite jvaravisUcikAdivyAdhayastasya kadAcit syuH, tatazca jJAnAdInAM virAdhakaH syAt, tathAhi-tasya sUtrArthapauruSyakaraNAt sUtrArthahAnerjJAnasya nAzaH, zarIravihvalAditayA cAritrAdizraddhAnatruTerdarzanasya, pratyupekSaNAdyabhAvAcca cAritrasya nAzaH syaadityaatmviraadhnaa| vaidyena ca vicikitsAyAM kriyamANAyAM tenuM grahaNa sarvajJo vaDe niSiddha karAyela che. 2) anavasthA - eka paNa sAdhune AdhAkarma khAto joIne tenuM AlaMbana laIne bIjo paNa sAdhu tenuM sevana kare. bIjAne joIne trIjo - ema AgaLa vadhatA badhAja prANIo sukhAbhilASI hovAthI badhAja akAryamAM pravarte. ema karatA teonA saMyamano sarvathA uccheda = nAza thaI jAya. 3) mithyAtva :- sAdhu vaDe dIkSA vakhate "sarva sAvadha yogane tyAgu chuM." ema bolAyuM che. eTale ke e bolavA dvArA prANIno vadha jemAM thAya evuM AdhAkarma na khavAya ema paramArthathI kahevAyuM hoya che. have jo tene khAya to boleluM khoTuM thaI jAya. ane bolyA pramANe karanAra na hovAthI "aho, A loko bole bIjuM ane kare bIjuM" ItyAdi gRhasthone AzaMkA karAvanAra bane che. "zaMkAthI samakita jAya' e nyAye mithyAtva pamADe ane pAme. * virAdhanAnA "Atma" vagere traNa prakAra che 4) virAdhanA :- 3 prakAre. (1) Atma (2) saMyama (3) pravacana. (1) AtmavirAdhanA :- AdhAkarma prAyaH karIne mahemAnanI jema sAdhunA gauravathI karAya che. mATe te svAdiSTa ane snigdha hoya che. svAdiSTapaNAthI e vadhAre ane snigdha khAvAthI kyAreka tAva-ajIrNAdi rogo thAya..ane tenAthI jJAnAdino virAdhaka thAya. jJAna virAdhanA :- (tAvAdimAM) te sUtra-artha porasI na karI zake ane te na kare to sUtra-arthanI hAnithI jJAnano nAza thAya. darzana virAdhanA - zarIranI vidvatAdithI cAritrAdinI zraddhA tUTI javAthI darzanano nAza thAya. cAritra virAdhanA :- paDilehaNAdi na karI zakavAthI, cAritrano nAza thAya. A rIte AtmavirAdhanA thAya. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 pRthivyAdayaH kAyA vyApAdyante, pratipAlakasAdhUnAM ca sUtrArthahAniH syAditi saMyamavirAdhanA / dIrgharogitve pIDAM cAnubhavatyAha bahubhakSakA ete, ye svodaramapi na jAnanti ityAdi pravacanamAlinyasadbhAvarUpA pravacanavirAdhanA ityevaM yato doSA AdhAkarmaNi AgrahaNe bhavanti tasmAttanna grAhyam / / 18 / / avataraNikA - adhunAdhAkarmmaparibhogena AjJAbhaGgasya vipAkaM darzayannAha - mUlagAthA - bhuMjai AhAkammaM sammaM jo na ya paDikkamati luddho / savvajiNANAvimuhassa tassa ArAhaNA natthi / / 19 / / bhuGkte AdhAkarmma samyag yo na ca pratikrAmati lubdhaH / sarvajinAjJAvimukhasya tasyA''rAdhanA nAsti / / 19 / / AdhAkarmmabhojitvA'pratikramaNe'nArAdhanA saMskRtachAyA vyAkhyA bhuGkte'bhyavaharatyAdhAkarmma pUrvoktaM yaH sAdhuriti prakramaH kIdRzaH sannityAha'luddho' gRddho'nena glAnAdikAraNena yastad gRhNAti sa AjJAM na lngghytiityaavedyti| bhuktvA ca 'sammaM 'ti samyagapunarAvRttyA bhAvazuddhyA vA yo 'na' naiva, caH sthApyaH, pratikrAmatyAdhAkarmikapari`bhogAt prAyazcittagrahaNapUrvakaM vyAvarttate / sthApitacakArAd gRhItvA tanna karoti iti gRhyate, sa (2) saMyamavirAdhanA :- vaidya pAse davA karAvatA ukALA pIvA vagerethI pRthvIkAyAdino nAza thAya ane sevAkaranAra sAdhuonI sUtra-arthahAni thAya. eTale saMyamavirAdhanA. (3) pravacanavirAdhanA :- lAMbA gALAnA rogamAM pIDAya tyAre "eo khUba khAnArAo che. potAnA peTanI kSamatA paNa nathI jANatA' vagere loko bole. A pravacanamAlinyakaranAra svarUpa pravacanavirAdhanA thAya che. AdhAkarmanA grahaNamAM A badhA doSo thAya che tethI te grAhya nathI. avataraNikA :- have AdhAkarmanA paribhogadvArA AjJAbhaMganA vipAkane batAvatA kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- muMnar vApare che, AdAmaM AdhAkarma, samma samyaprakAre, no = je, maiM viti prAyazcita grahaNapUrvaka pAcho pharato nathI, = = prAyazcita laIne karato nathI, khuddo = AdhAkarma vAparavAthI lubdha banelo, saniAvimuhamsa = sarva jinezvaronI AjJAthI parAzruMkha thayelo, taK = tenI, bArAdA = ArAdhanA, nRsthi = nathI.||19| mULagAthA-gAthArtha :- je sAdhu AdhAkarma vApare che te AdhAkarmamAM lubdha banI, pachI samyak prakAre te doSa gurune jaNAvI tenuM prAyazcitta svIkArI pharIthI AdhAkarma nahi karavAnI bhAvanAvALo banato nathI ane tethI sarva jinezvaranI AjJAthI parAgamukha thayelA te dravyasAdhune sadgati prApta karAvanAra anuSThAnarUpa saMyamanI ArAdhanA nathI.19lA * AdhAkarma vAparyA bAda prAyazcita na karanAra anArAdhaka che . vyAkhyArtha - 'mui' = 'mu', 'gAdAmAM' 'dhArma' = pUrvokta evA AdhAkarmane je sAdhu khAya, kevo thaIne ? te kahe che - 'tujo' = 'vRddho' gRddha thaIne, ahIM A vAta chatI thAya che ke jo glAnAdinA kAraNe je grahaNa kare te AjJAnuM ullaMdhana karato nathI. AdhAkarma khAIne, 'samma = = = Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 AjJAbhaGgadoSakArIti prakramaH / tasya phalamAha OM AjJAbhaGgadoSasya phalam sarvajinAnAM samastatIrthakarANAmAjJA upadezastasyA vimukhaH parAGmukho bhraSTa iti bhAvastasya / tasyeti sAdhusaGkalpitAhArabhojitvAdAjJAbhaGgakAriNo yaterArAdhanA sugatinibandhanasadanuSThAnaniSpAdanA, yadvA ArAdhanA maraNakAle bhAvini paryantakriyA sA azuddhAhArabhoktRtvena saMyamAdivighAtakAritvAt tasya narakAdikugatigamanasambhavAnnAsti na vidyate / athavA'khaNDitasaMyamAnuSThAnaparipAlanasyAMte paNDitamaraNenaiva sugatiprAptikArakaM zreyaskaramupavarNyate tacca tasya na syAt, yujyate caitat phalaM paramamahArAjatIrthakarAjJAbhaGgakAriNAm / yata iha loke'pi rAjAderapyAjJAbhaGgakAriNo'narthaparamparAM prApnuvanto dRzyante, kiM punastIrthakarAjJAbhaGgakAriNAMstA ( teSA) miti / atra rAjAjJAbhaGge AkhyAnakamOM rAjA''jJAbhaGgaviSayako dRSTAMtaH egAe nayarIe nijjiyAsesasattuvaggassa egassa bahalapattalacchAyA srsspkvphlpbbhaaronnnnaami'samyag ya' pharI na vAparavuM e pUrvaka athavA bhAvazuddhipUrvaka samyag rIte je 6 va paDikkamati' = 'na ca pratikrAmati' = 'va' zabdane ubho rAkhI prathama 'pratimati' no artha karavo ke, te pApathI pAcho pharato nathI. arthAt prAyazcitanA grahaNapUrvaka AdhAkarmanA paribhogathI pAcho pharato nathI, have 'va' zabdathI, prAyazcita grahaNakarIne jeo tene karatA nathI eTale ke prAyazcittane pALatA nathI. te AjJAbhaMgadoSakArI che. AjJAbhaMganA phaLane batAve che. no' = = * AjJAbhaMga doSanuM phaLa che = 'saniALA-vimuhassa' = 'sarvaninAjJavimuhasya' = sarva tIrthaMkaronI AjJAthI vimukha thayela- bhraSTa thayela evA, 'tassa' = 'ta' = sAdhunAsaMkalpa pUrvakanA AhArane khAvA dvArA AjJAbhaMgakaranAra te sAdhunI, bArAdaLA nasthi' = 'bArAdhanA nAsti' - sugatinA kAraNabhUta sanuSThAnane prApta karAvanArI ArAdhanA nathI. athavA azuddhaAhAranuM bhojana e saMyamAdi vidyAtane karAvanAra bane che, tenAthI te sAdhune narakAdi kuti gamanano saMbhava hovAthI maraNakALaviSayaka ArAdhanA hotI nathI. athavA, akhaMDita saMyamaanuSThAnanuM pAlana aMtakALe paMDitamaraNathI ja sugatiprAptikA2ka ane kalyANakArI kahevAya che te paMDitamaraNa tene AjJAbhaMga karanArane na thAya. arthAt tene paNDitamaraNanA abhAve durgatinI saMbhAvanA rahe che. = tevA munine AvuM phaLa maLavuM ghaTI zake che. kAraNa ke eNe 52ma-mahArAja evA tIrthaMkaranI AjJAno bhaMga karyo che. ahIM lokonA cAlu vyavahAramAM paNa jovA maLe che ke rAjAdinI AjJAbhaMga- karanAra, anarthanI paraMparA pAme che. to pachI tIrthaMkaranI AjJAbhaMga karanAra teonI to vAtaja zI karavI ? * rAjAnI AjJAbhaMga aMge kathAnaka * eka nagaramAM jItyo che azeSazatruvargane jeNe evA eka rAjAnA ghanaghaTapatranA chAyAvALA, suMdara pakvaphaLanA bhArathI namela vRkSanA samUhathI ramaNIya be suMdara udyAno hatA. nAme candvodaya pazcima- dizAmAM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadumagaNaramaNijjANi doNNi ujjANANi hotthaa| candodayaM sUrodayaM c| tattha nayarIe pacchimadisAe caMdodayaM, bIyaM tu puvvadisAe sUrodayaM / tesu taNakaTThahAragA vi gacchanti / aha cettamAse anteurakIlAkouyatthiNA patthiveNa paDahagadAyagA bhaNiyA, jahA bho bho pabhAte ahaM sUrodaye ujjANe niyaaMteurIhiM saddhiM kIlaM karissAmi tti, taNakaTThahArayAiNo candodaye gcchntu| iya saMjhAe paDahagaM vAeu logaM jANevejjaha / tehiM taheva kayaM / sUrodaye pabhAe gacchantANaM majjhanne uNa tao valaMtANaM Aicco saMmuho bhavissai, so ya duhAvahotti ciMtiya sejjavAlamajjhaThiyAhiM aMteuriyAhiM saddhiM pabhAe rAyA candodayaM go| io ya paDahagasavaNANaMtaraM ettha amhe na ko vi pecchissaha amhe puNa auvvadaMsaNAu rAyaMteuriyAu pecchissAmo tti koUhalliNo duvittA pacchimarAie sUrodaye ujjANe bahalapattavaMtANaM rukkhANaM sAhAsu laggiu tthiyaa| te ya ujjANarakkhaehiM lakkhiUNa rAyANAbhaGgakAragatti hatthehiM gahiyA, DaMDAIhiM hayA, rajjayAIhiM baddhA ya / je ya taNakaTThahAragAiNo paDahagasavaNeNa pabhAe candodagaM gayA, tehiM sahasA pavituhiM diTThA u tAu varanevatthavibhUsiyAu pINuNNayaghaNathaNavakkhoNNAmiyAhekAu punnacaMdavayaNAu raayaNteuriyaau| imehiM diTThAutti ujjANapAlaehiM te vi baddhA / tao nayarAbhimuhaM valiyassa nivassa majjhannavelAe ujjANapAlaehiM vuttaMtakahaNapUvvaM dovi vaggA daMsiyA, rAiNA ANAbhaMgakAriNotti sUrodayagAmiNo adiTThovarohAvi duvittA vhaaviyaa| iyare ANAkAriNotti diTThovarohAvi visajjiyatti / evaM etthavi titthyraannaaane sUryodaya pUrvadizAmAM. te bannemAM ghAsa lenArA ane lAkaDA lenArA jatAM hatAM. eka divase caitra mAsamAM rAjAe paDahavAdakone kahyuM ke "AvatIkAle savAre huM rANIo sAthe krIDA karavA sUryodaya udyAnamAM jaIza. tethI kaThIyArA vagere candrodayamAM jAya." A pramANe sAMje paDaha vagADI lokone jaNAvo. teoe te pramANe karyuM. suryodaya udyAnamAM savAre jatAM ane madhyAhane pAchA vaLatAM sUrya saMmukha thaze, te duHkhakArI thaze e pramANe vicArIne zavyApAlanI madhyamAM rahelI rANIo sAthe savAre caMdrodayamAM gayo. A bAju paDaha sAMbhaLIne keTalAka kutUhalI kharAbaAcaraNavALA lokoe - "amane koNa jonAra che ? ame to kyAreya na joyelI rAjAnI attepurIone joIzuM." ema karI pAchaLanI rAtrie ghaNA patrovALA jhADanI zAkhAmAM saMtAI gayA. teo udyAnarakSako vaDe jovAyA ane rAjAjJAbhaMgakArI che e pramANe hAtha vaDe grahaNa karAyAM, daMDa vaDe haNAyA ane doraDA vaDe baMdhAyA. je kaThIyArA vagere paDahanA zravaNathI savAre yandrohaya udhAnamA . sasApravezamA teso pa3 suM62 naipatthyathAbhUSita, ....., yaMdA mukhavALI rAjAnI attepurIo = strIo jovAI. "A loko vaDe rAjAnI strIo jovAI" ema udyAnapAlakovaDe teo paNa baMdhAyA. tyArapachI madhyAhune nagarI tarapha pAchA pharelA rAjAne udyAnapAlakovaDe vRttAMta kahevApUrvaka baMne vargo batADAyA. rAjAe A duSTa AcaraNavALA sUryodayamAM janArA che ema karIne jemaNe attepUrIne jovAno aparAdha nahoto karyo chatAMya AjJAbhaMga karyo hato mATe marAvI nAMkhyA. jyAre attepUrIne jonAra aparAdhI evA caMdrodayamAM janArA AjJAne mAnanArA che ema choDI dIdhA. eja pramANe ahiM paNa tIrthaMkaranI AjJAne bhAMganAra janma jarA, maraNa, roga, zoka vagere ghaNAM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katachAyA bhaMgakAriNo jammajarAmaraNarogasogAidukkhapauraM bhavajalahipariyaDaNamahANatthaM pAveMtitti gAthArthaH / / 19 / / avataraNikA- uktamazanena tasya ye doSA iti dvAramadhunA dAne ca tasya ye doSA iti SaSThaM dvAraM vyaacikhyaasuraah| mUlagAthA- jaiNo caraNavighAitti dANameyassa natthi oheNa / bIyapae jai katthavi pattavisese va hojja jau / / 20 / / yatezcaraNavighAtIti dAnametasya nAstyoghena / dvitIyapade yadi kutracit pAtravizeSe vA bhavedyataH / / 20 / / ___ sAmAnyata AdhAkarmaNo dAnaM nAsti : vyAkhyA- yataH saMyamodyogavataH sAdhoH, kimityAha caraNaM vihantuM zIlamasyeti caraNavighAti cAritravinAzakRdAdhAkarmikAzanAdi varttate ityanena kAraNena dAnaM vitaraNametasyAzanAderAdhAkarmaNo nAsti na vidyate gRhiNa oghena sAmAnyena kAraNaM vinetiyaavt| upalakSaNatvAttaddAyakazubhAlpAyurbandhanibandhanaM cedamiti dRshym| // supAtre'zuddhadAnaphalaviSaye zrIbhagavatIsUtrapAThaH // duHkhothIvyApta bhavasAgaramAM bhamavAsvarUpa mahA anarthone pAme che./1lA avatara i :- prabho 'azanena tasya ye doSAH' dvA2 4vAyuM, ve 'tasya dAne ye doSA' a chaTuM dvA2 43vAnI 77vA che. bhUgAthA-zArtha :- jaiNo = sAdhunA, caraNavidhAiti = yAritrano ghAta DovAthI, dANaM = bhAvAnu, eyassa = mAyAbha, natthi = nathI, AheNa = mogha bheTale. utsamArga, bIyapae = 25vAthI, jai = 3, katthavi = as qmate, pattavisese = patra vizeSamai, vA = athavA, hojja = Doya, jao = // 25 // 3. // 20 // mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarma azanAdi cAritrane nAza karanAra che mATe gRhasthone tenuM dAna utsargamArgathI nathI, parantu apavAdathI koI puNAlaMbane pAtravizeSe tenuM dAna hoya che.2vA. * sAmAnyathI mAdhAibharnu hAna tuM nathI . vyAthyArtha :- 'jaiNo' = 'saMyamodyogavataH sAdhoH' = saMyamamA ghamavanta sAdhunA, 'caraNavighAi tti' = 'caraNavighAti iti' = 225-yAritrane vinaash42|2 / / azanAhi che, // 26 'dANameyassa' = 'dAnam etasya' = 2 // mAyA mazanarnui hAna, 'natthi oheNa' = 'nAsti oghena' = (29 // vinA sAmAnyathI. = opathI nathI DotuM. maan| 5sakSathI, mAghAnA hAyane me = AdhAkarmanuM dAna zubha evA alpaAyuSyabandhanuM kAraNa bane che. ema jANavuM. * supAtramAM azuddhadAnaphaLa viSaye zrIbhagavatIsUtrano pATha * vyAkhyAprajJapti = bhagavatIjI sUtramAM supAtrane karela azuddhadAnanuM phaLa ApramANe kahevAyuM che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 tathA ca prajJaptyAM supAtramAzrityAzuddhadAnasya phalamabhihitam / yathA - 'kahaM NaM bhaMte ! jIvA appAuyattAe, kammaM pakareMti / goyamA ! pANe aivAittA musaM vaittA tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittA / evaM khalu jIvA appAuyattAe kammaM pakareMti' / asyArthaH, tatra praznaH sugamaH / uttare tu 'pANe aivAitta'tti prANAnatipAtya AdhAkarmAdikaraNato vinAzya, mRSoktvA yathAho ! sAdho ! svArthasiddhamidaM bhaktAdi, kalpanIyaM vo, na zaGkA kAryA ityAdyanRtamabhidhAyA'prAsukAneSaNIyenAzanAdinA caturvidhAhAreNa / 'tahArUvaMtti' tathAvidhasvabhAvaM bhaktidAnocitapAtramityarthaH / zramaNaM tapaHkhinnadehaM, 'mAhaNaM va 'tti mA hanetyevaM yo'nyaM prati vakti, svayaM hanananivRttaH sannasau mAhana:, ( pacAdyaci) taM mAhanaM, yadvA brahmacaryaM kuzalAnuSThAnaM vA tadasyAstIti brAhmaNaH astyarthe'N evamAditvAt taM brAhmaNaM brahmacaryAdiguNa- gnnopetmityrthH| vA zabdaparasparApekSayA samuccaye / pratilabhyopaSTabhya lAbhavantaM kRtvetyarthaH / yadvA ye jIvA jinasAdhuguNapakSapAtitayA pUjAdyarthaM pRthivyAdyArambheNa varttamAnAH prANAnatipAtya pUjAdyarthameva nyAsApahArAdinA ca varttamAnA, mRSoktvA zramaNasya saMstaraNe satyapi niSkAraNato bhaktimAtreNAprAsukAneSaNIyAzanAdi kahaM NaM bhaMte ! jIvA appAuyattAe, kammaM pakareMti ? goyamA ! pANe aivAittA, musaM vaittA, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittA / evaM khalu jIvA appAuyattAe kammaM pakareMti / ' bhAvArtha :- gaNadhara zrIgautamasvAmIjI prabhuvIrane prazna pUche che ke, prazna :- he bhagavAna ! jIvo alpAyuSyakarmane zI rIte bAMdhe che ? prabhuno 4vAja :- he gautama ! 'pANe aivAittA' = AdhAkadi karavApUrvaka jIvone-pRthvIkAyAdi vone vinAza urIne, 'musaM vaittA' juThuM bolIne, arthAt "aho sAdhu ! A to amArA mATe resuM che. tamAre usape khetuM che, khemAM zaM nA urazo" ityAhi huM jolIne, 'aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM' = aprAsu janeSazIya azanAhithI kheTale } yaturvidha AhArathI, 'tahArUvaM' = tevAprajharanA svabhAvavANA bheTale }, lamti chAnane ucita pAtra khevA, 'samaNaM vA ' = tapathI jinna hehAvANA zramAne, athavA 'mAhaNaM' ' mA hana' se pramANe 4 anyane uhe che. jane svayaM unanavRttithI nivRtta, athavA brahmacarya ke kuzalaanuSThAna jene che te brAhmaNane 'va' zabda parasparanI apekSAe samuccayanA arthamA che, 'paDilAbhittA' 'pratilabhya ' = lAbhavALA karIne eTale ke vahorAvIne, athavA bIjI = rIte vyAkhyA kare che. je jIvo jinanA sAdhunA guNapakSapAtI hovAthI teonI pUjAAdi mATe pRthvIkAyAdi jIvono vinAza karIne ke bIjAnI thApaNa pacAvI pADIne jUThuM bolavApUrvaka, sAdhune nirdoSa gocarIthI nirvAha thaI zakato hovA chatAM paNa vinA kAraNe bhakti mAtrathI aprAsuka-aneSaNIya evA caturvidha AhArAdi zravaNane vahorAvIne, 'appAuyattAe kammaM pakareMti' = sarAgasaMyamIne niravadya dhAnathI baMdhAtA AyuSyanI apekSAe alpa AyuSya karma bAMdhe che, A kAraNathI ja jinAgamathI bhAvita mativALA sAdhuo, nAnI = = Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidhAhAreNa zramaNaM ca pratilabhyeti vyaakhyaa| tataH sarAgasaMyama-niravadyadAnanimittAyuSkApekSayA'lpAyuSkatayA'lpajIvitavyahetutayA jIvA AyuHkarma bghnnti| tathA ca jinAgamAbhisaMskRtamatayo yatayaH prathamavayaHsaMbhoginaM kaMcana mRtaM dRSTvA vaktAro bhavanti / nUnamanena bhavAntare kiJcidazubhaM prANighAtAdikamAsevitamakalpyaM vA munibhyo dattaM yenAyaM bhogyalpavayAH saMvRtta iti, na punaH kSullakabhavagrahaNAditayA'lpAyuktatayA jJeyam / dAnaniratasya prANino dAnena bhogAnApnotIti vacanAtsAMsArikarAjyAdiprAptinibandhanatvena tasya kssullkbhvgrhnnessuutpttysmbhvaat| tasmAdo ghata AdhAkarmikasya dAnaM naastiiti| kadAcittarhi taddAnaM bhaveduta sarvathA na ? ityAha # apavAdena pAtravizeSe'zuddhadAnaM bhavatyapi 'bIyapae' tti utsargaprathamapadApekSayA dvitIyasthAnamapavAdastatra yadIti sambhAvane yadi paramityarthaH / kutracit kasmin mahati puSTe glAnanirvAhAdau kAraNe, tathA pAtravizeSe viziSTatapojJAnAdisamagraguNagaNAdhAro yatiH tadviSaye vA / vAzabdo'zuddhadAnasambhavasya dvitiiyprkaarsmuccyaarthH| bhavetsyAdyadi paraM taddAnamiti prkrmH| atha kimiti dvitIyapadamevAzrityAzuddhAzanAdi gRhI dadyAnnotsargato'pItyAha- 'jautti yato yasmAt kAraNAt, tatrArthe idamuktamAgame iti gAthArthaH / / 20 / / / uMmareja bhoga bhogavatA koIka marelAne joIne AvuM bolatA hoya che ke, "ANe jarUra bhavAMtaramAM koka azubha prANighAta vagere karyo haze athavA akathyadAna munine vahorAvyuM haze. jethI Ane alpa bho| bhaNyA'. - alpAyuSya tarIke kSullakabhavagrahaNAdi na levuM kAraNa ke, "dAna-nirata prANIone dAnathI bhoganI prApti thAya che' AvA vacanathI, supAtra dAna e sAMsArika rAjyAdinI prApti karAvanAra hovAthI supAtradAna ApanAranI kSullakabhavomAM utpattino saMbhava nathI hoto arthAta ahIM alpAyuSyano artha kSullakabhava na letAM alpabhogavALo, ochA AyuSyavALo bhava levo. tethI ja, sAmAnyathI AdhAkarmanuM dAna hotuM nathI. * apavAhe pAtravizeSamA azuddhAna pA saMbhave . prazna :- to zuM, kyAreka AdhAkarmanuM dAna hoya kharuM? ke sarvathA na hoya ? uttara :- 'bIyapae jai' = 'dvitIyapade yadi' = utsa[ se prathama56 tenI apekSA jITuM sthAna = 25vA656 temai, d 'katthavi' = 'kutracit' = sAnanivaDa vagaire o mahAna puSTa4124mAM, tathA, 'pattavisese' = 'pAtravizeSe' = viziSTa ta5-na samaya gu nA mApA2. mevA sAdhu vize, 'va' = 'vA' = meM, zuddhahAnanI saMbhAvanA dvitIya52nA smuyyyn| arthamA cha, 'hojja' = 'bhavet' = hoya che. arthAt dvitIyapa: bhASAbhana na Doya che. prazna :- gRhastha kema dvitIyapadathI ja azuddha azanAdi Ape, paNa utsargathI kema nahi? uttara :- 'jao' = 'yataH' = // 29 // 3, bhAmamA 2 pramANa vAyuM che. // 20 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = avataraNikA - yaduktaM tadevAha mUlagAthA - saMtharaNaMmi asuddhaM dohavi geNhattadeMtayANa'hiyaM / AuradiTThateNaM taM ceva hiyaM asaMtharaNe / / 21 // = saMskRtachAyA- saMstaraNe'zuddhaM dvayorapi gRhNaddadato ahitam / AturadRSTAMtena taccaiva hitamasaMstaraNe / / 21 / / * saMstaraNe'zuddhagrAhakadAyakayorahitam vyAkhyA - saMstaraNaM prAsukaiSaNIyAhArAdiprAptyaiva sAdhUnAM nirvAhastasmin satyazuddhamaneSaNIyAdita sadoSamazanAdi dvayorapi gRhNaddadatorgrAhakadAyakayoryatigRhasthayorna kevalamekasya kasyacidityaperarthaH / ahitamapathyaM saMyamavighAtazubhAlpAyurbandhahetutvena aniSTaphalakRdityarthaH / utsargatastAvadevaM, apavAdatastu tamapyaneSaNIyamazanAdyAhAraM na kevalameSaNIyaM hitamevetyaperarthaH cevazabdasyApyarthatvAt / hitaM pathyamiSTaphalakRt dAturgRhItuzca kvetyAha- asaMstaraNe'nirvvAhe durbhikSaglAnAdau prayojane ityrthH| kena hitmityaahavataraNikA :- AgamamAM je kahevAyuM che te kahe che, nirvAha thato hoya chatAM, gayuddha dohavi mULagAthA-zabdArtha :- saMcarami azuddha AhArAdinuM dAna, bannenuM, medaMtaveMtavALa grahaNakaranAra ane ApanAranuM, diya = ahitakArI che, bapatinuMte rogInA dRSTAMtathI, taM deva te ja azuddha AhArAdinuM dAna, kriya nirvAha na thAya te vakhate.||21|| hitakArI che, saMcaraLe mULagAthA-gAthArtha :- prAsuka ane eSaNIya AhArAdithI jyAre sAdhuno nirvAha thaI zakato hoya tevA avasare paNa AdhAkarma azanAdinuM dAna ApanAra ane lenAra bannene ahitakArI che. ane te ja doSavALuM azanAdi nirvAha na thato hoya tyAre ApavAmAM ApanAranuM ane lenAranuM hita samAyeluM che.21 * nirvAha thato hoya tyAre azuddha denAra ane lenAra bannenuM ahita cha = vyAkhyArtha :- 'saMgharAMmi' = 'saMtarakhe' nirvAha thato hoya tyAre, eTale ke, prAsuka eSaNIya AhArAdinI prAptidvArA ja sAdhuono nirvAha thaI jato hoya tyAre, 'JakSudraM' = 'bazudgha' = aneSaNIya AhArAdi, 'vonphre vizeottaveMtavALa'hiyaM' 'dvayorapi gRhNad-dadatoH' = ApanAra ane lenAra vahorAvanAra gRhastha ane vahoranAra sAdhu, bannenuM paNa, mAtra koka ekanuM nahiM paNa bannenuM, ema 'pi' no artha jANavo. ahiya ahitaM ahita karanAra che eTale ke, sAdhupakSe saMyamano vidhAta ane gRhasthapakSe alpAyuSyanA baMdhano hetu hovAthI aniSTaphaLane karanAra che. A vAta utsarganI thaI, apavAdathI to, 'taM deva' 'tam pi' ahIM 'gheva' zabda e ema jANavuM. te aneSaNIya azanAdi AhAra paNa, 'mAtra eSaNIya 'pi' zabdathI sUcita thAya che, 'himaM' 'hita': = dAtA ane grAhakane ISTaphaLane karanAra che, kyAre ? te kahe che, 'anaMtharatte' = 'asaMstarane' *'vi' = 'paNa' nA arthamAM che ja hitakara che' evuM nathI, ema 'diya' 'hita' = hitakara = = = = = = dive = = = 67 = = Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 Aturo rogI tasya dRSTAnto nidarzanamAturadRSTAntastena, sa cAyaM yathA AturadRSTAMtaH AmavAtAdyudbhavajvararogAbhibhUtaH kazcid rogI ghRtapUrNamodakAdikaM bhoktumabhilaSati, vaidyAdikaM ca yAcate, tacca tasya gRhNato'nyasya dadatazca tatprastAve yathA dvayorapyanarthakRt tathA tadeva bhasmakavAtAdyupahatasya nirAmayavAtAdyudbhavajvariNo gRhNata itarasya dadatazca guNakRt taduktaM vaidyazAstre - 'utpadyeta hi sAvasthA, dezakAlAmayAn prati / yasyAmakAryaM kAryaM syAt karmmakAryaM ca varjayet' / / 1 / / akAryamakarttavyaM yattadapi kAryaM karttavyaM syAt, karmmakAryaM karttavyakriyAmityarthaH / evaM azuddhAzanAdidAnamapi sati nirvAhe dvayorapyaniSTakArya'sati tasmiMstadevAbhISTArthalAbhakArIti / tadayaM paramArthoyadyapyAdhAkarmAjJAbhaGgAdyanekadoSahetukaM varNitam, tathApi savvattha saMjamaM saMjamAu appANameva rakkhejje 'tyAdi 'appeNa bahumesejjA / eyaM paMDiyalakkhaNaM savvAsu paDisevAsu eyamatthapayaM viU / ' tathA 'na vi kiMci aNuNNAyaM paDisiddhaM vAvI 'tyAdyAgamAbhijJairyathAvasaraM bahutaraguNalAbhAkAGkSayA gRhyamANaM dIyamAnaM ca nopAya kRti thArthaH ||27 || = durbhikSa ke glAnAdinA prayojanamAM nirvAha na thato hoya tyAre, zI rIte hitakara bane che ? te kahe che, 'sApavivuMtena' 'bAturadRSTAntana' Atura rogInA dRSTAMtathI. = = * AturanuM dRSTAMta rogInuM dRSTAMta A pramANe che :- AmavAta (maraDo) vagerethI utpanna thayela tAvavALo koka rogI ghIthI lathapatha lADu vagere khAvAne Icche.. ane vaidya pAse e mAMge.. e vakhate enA ApanAra ane lenAra bannene jema e anarthakArI bane che..parantu te ja, bhasmakavAyuthI gherAyela athavA Ama sivAyanA vAyuthI utpanna thayela tAvavALAne e grahaNa karatAM ane enA ApanAra bannene e guNakArI bane che.. vaigha zAstramAM kahevAyuM che ke 'deza-kALa ane rogane lIdhe tevI avasthA ubhI thAya che ke jemAM * akartavya te kArya eTale kartavya bane che ane karavAyogya evI kriyAne choDI devI paDe che.' A rIte, nirvAha thato hoya tyAre azuddha azanAdinuM dAna paNa bannene aniSTakArI bane che ane nirvAha na thato hoya tyAre te ja Icchitaartha mATe lAbhakArI bane che. akArya = ahIM A paramArtha che ke, jo ke AdhAkarmane AjJAbhaMgaAdi aneka doSanA heturUpa batAvyo che. chatAM paNa 'savvattha saMgama, saMnamADa gabbALameva ravenA sarvatra saMyamanI rakSA karavI. paNa jyAre saMyama ane AtmAnI vAta Ave tyAre AtmAnI ja rakSA karavI' ityAdi tathA = 'akheja vahumelekhkhA NaM paMDivanavavAM savvAsu paDisevAnu thamatsyapayaM vi'| tathA, 'na vi kiMci aNuNNAyaM paDisiddhaM vAvi / artha :- 'alpa vyayathI ghaNo lAbha thAya tema karavuM.' ema badhIja sakAraNika pratisevA = apavAdomAM A aidaMparyArtha jANavo e paMDitanuM lakSaNa che. tathA 'kyAMya ekAMte anujJA apAI nathI ke niSedha paNa karAyo nathI.' ItyAdi AgamavacananA jJAnIpuruSo vaDe avasara pramANe, ghaNAM guNanA lAbhanI AkAMkSA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA- adhunA yaduktaM 'pattavisese va hojjatti, tatra supAtramAzritya gRhinnstddaansmbhvmaavedynnaah| mUlagAthA- bhaNiyaM ca paMcamaGge supttsuddhnndaanncubhngge| paDhamo suddho bIe bhayaNA sesA aNiTThaphalA / / 22 / / saMskRtachAyA bhaNitaM ca paJcamAGge, supaatr-shuddhaa'nndaancturbhngge| prathamaszuddhaM dvitIye bhajanA, zeSAvaniSTaphalau / / 22 / / // paJcamAGgabhaNitassupAtra-zuddhAnnadAnacaturbhaGgaH // vyAkhyA- bhaNitaM ca uktaM ca paJcamAGge vyAkhyAprajJaptyAM kvasthAne ityAha-supAtrazuddhAnnadAnacaturbhaGga iti / tatra supAtraM pUrvoktaM, zuddhameSaNIyaM yadannamazanamupalakSaNatvAt paanaadigrhH| tasya dAnaM gRhiNA vitaraNaM zuddhAnnadAnaM tataH supAtraM ca zuddhAnnadAnaM ceti vigrahaH, tAbhyAM padAbhyAM caturbhaGgo bhaGgacatuSTayam / yathA supAtraM sudAnaM 1 / supAtramazuddhadAnaM 2 / kupAtraM zuddhadAnaM 3 / kupAtraM kudAnaM 4 ityevaMrUpaH supAtrazuddhAnnadAnacaturbhaGgastasmin, yadvA supAtre supAtrAya vA shuddhaannpUrvaka grahaNa karAtuM ke dAtAvaDe apAtuM AdhAkarma doSa mATe thatuM nathI. ra1thI mata :- 4, 5i deg4 20 bhI thAmaid yuM - 'pattavisese va hojja' mA supAtrane AzrayIne gRhasthane te AdhAkarmanA dAnano saMbhava kahe che. . bhUgAthA-zArtha :- bhaNiyaM = { cha, paMcamaGge = marAvatI sUtramai, supattasuddhannadANa caubhaGge = supAtra bhane zuddhamAnanA hAnanI yatumagAmai, paDhamo = 5Deso mAMgo, suddho = zuddha, bIe = zrI maini, bhayaNA = manA, sesA = pAhInA, aNiTThaphalA = anartha . // 22 // mULagAthA-gAthArtha :- zrI bhagavatIjI nAmanA pAMcamA aMganA AThamA zatakanA chaThThA udezAmAM supAtra ane zuddha dAna e be padanI cutabhaMgI batAvI che. temAM, prathama bhAMgo zuddha che, bIjA bhAMgAmAM bhajanA cha, chedA me main maniSTa iNane maayn|2| ch.||22|| * supAtra-zuddha naviSaya: yatugI : bhagavatIsUtra . vyAyArtha :- 'bhaNiyaM ca' = 'bhaNitaM ca' = uvAyuM che, 'paMcamaGge' = 'paJcamAGge' = pAMya maMga bhagavatI(r)i, bhagavatAnA yA sthAne vAyuM che ? te 4 cha, 'supatta-suddhadANa-caubhaGge' = 'supAtra-zuddhadAna-caturbhaGge' supAtra mane zuddhamAna hAna viSaya yatu mAM. tyAM supAtra = pUrvota pramANe %eij bheTale , 20 bhI. uthAmAM bhagavatI chn| 48i 'samaNaM vA mAhaNaM vA' mAvyu. tenI vyAcyA prmaannen| supAtra II, 'zuddhannadAna' = bheTa meSIya sevA mazana. 758kSI pAhine paNa levA, tenuM dAna eTale ke gRhastha dvArA apAtuM dAna. "supAtra ane "zuddhaannadAna' A be padonI caturbhagI thAya che, te A pramANe - (1) supAtra-sudhAna (2) supAtra-azuddhahAna (3) supAtra-zuddhahAna sane (4) supAtra-muhAna... 2 // pramANe supAtra-zuddhaannadAnanI caturbhagImAM, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnameSaNIyAhAravitaraNaM tadviSayazcaturbhaGgastasminniti vyAkhyeyam / adhunA yaduktaM paJcamAGge taddarzayitumAha-prathama Adyo bhaGgaH zuddhaH, supAtrasadbhAvAt sAdhvarthapAkAdikriyAjanitakarmabandhalakSaNadoSarahitatvena sudAnatvAcca azubhakarmanirjarAhetutayA nirdoSaH, tadanupuNyAnubandhipuNyakAraNatvAt, prAgjanmani vitIrNasupAtrazuddhadAnayoH kRtapuNyakazAlibhadrayorivApekSayaivoktam, tenAbhISTamokSAdiphalaprAptijanakatvAt sarvottama iti / anyatrApi coktaM vidhivizeSAd dravyavizeSAddAtRvizeSAt pAtravizeSAcca phalavizeSaH / tathA dvitIyabhaGgake, zuddherbhajanA vikalpanA / tathAhyatra yAvatA supAtradAnaM tAvatA prabhUtakarmanirjarAsadbhAvAcchuddhiryAvatA dAnamazuddhaM tAvatA pApakarmalezasabhAvAdazuddhiriti bhjnaa| tathA zeSAvuddharitI tRtIyacaturthabhaGgakAvaniSTaM phalamanabhimataM sAdhyaM daanpryukteryyostaavnissttphlau| itergamyamAnatvAdityetad bhaNitamiti / idaM ca mokSasAdhakadAnApekSayA'ntyabhaGgadvaye kupAtraviSayAyAH zuddhAzuddhadAnaprayukteH pApAnubandhipuNyopArjakatvena sAMsArikarAjyAdibhogamAtrakAraNatvAdaniSTaphalatvamucyate / athavA, supAtramAM ke supAtramATe, zuddhaannadAna eTale ke eSaNIyaAhAranuM dAna, te viSayaka caturbhagImAM, ema vyAkhyA karavI. have, pAMcamA aMga bhagavatIjImAM je kahevAyuM che te jaNAve che - (1) "paDhano muddo' = "prathama? zu?' prathama bhAMgo = supAtramAM zuddhadAna. A bhAMgo zuddha che. arthAt eka to supAtra che, ane bIjuM AdhAkarmathI utpanna thatA karmabaMdhanA doSathI rahita hovAthI sudAna che, ane azubhakarmanI nirjarAno hetu hovAthI nirdoSa che. kAraNake, bhaviSyamAM puNyAnubaMdhI puNyanuM kAraNa che. pUrvabhave supAtramAM zuddhadAnane karanAra kayavatrA zeTha ane zAlibhadrajInI apekSAe ja A vAta jANavI. tethI Icchita mokSAdi phaLane prApta karAvanAra hovAthI prathama bhAMgo sarvottama che ema jANavuM. bIje paNa kahevAyuM che ke "vidhavizeSAt dravyavizeSAdAvizeSAt patravizeSALuM vizeSa:' = vidhi, dravya, dAtA ane pAtra vizeSathI phaLa vizeSa bane che. (tasvArtha sUtra - vidhi-tra-putravazeSAt taDhizeSa:). (2) vIgayA = dvitIye mananA =supAtramAM azuddhadAna - bIjA bhAMgAmAM bhajanA-vikalpa jANavo. jeTalA pramANamAM supAtradAna che teTalI pracUra karmanirjarA hovAthI zuddhi paNa teTalIja che ane jeTaluM azuddha dAna che, teTalo pApakarmano baMdha hovAthI teTalI azuddhi che. Ama bhajanA jANavI. (3)-(4) "sesI gaTTA' = zekhI ma nittI = zeSa be bhAMgA kupAtramAM zuddhadAna ane kupAtramAM azuddhadAna e aniSTa phaLane ApanAra che arthAta dAnaprayoganA e banne bhAMgAonuM aniSTa phaLa che. AmAM "ti' zabda adhyAhArathI levo. "ti' = "A pramANe kahevAyuM che." evo artha chelle levo. mokSa-sAdhaka dAnanI apekSAe chellA be bhAMgAo kupAtramAM zuddha ke azuddhadAnano prayoga pApAnubandhipuNya upArjana karAvIne mAtra sAMsArika rAjya Adi bhogonuM kAraNa bane che. mATe emAM aniSTaphaLapaNuM kahevAyuM che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ supAtre zuddhA'zuddhadAnaviSaye zrIbhagavatIsUtrapAThaH tathA ca tatsUtraM yathA 'samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsueNaM esiNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai ? goyamA ! egaMta so nijjarA kajjai natthi se pAve kamme / 'samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai ? goyamA ! bahuyatariyAse nijjarA, appayare se pAve kamme / anena dvitIyadaNDakenAtra prakRtam / asyArthaH zramaNopAsakasya zrAvakasya zramaNaM yatiM brAhmaNaM brahmacaryAdiguNopetaM vanditvA namaMsitvA satkArayitvA sanmAnayitvA `vandanAdivyatirekeNa vA aprAsukenAneSaNIyenAzanAdinA caturvidhAhAreNa pratilambhayataH lAbhavantam kurvvataH kiM kriyate, kiM phalaM bhavati tasya ? ucyate, nirjjarApekSayA cAritrasAdhakakAyopaSTambhAt prabhUtatarA nirjarA azubha- karmmapudgalaparizATarUpA bahvI saJjAyate, pApakarmApekSayA jIvAdighAtena vyavahAratastaccAritrabAdhayA ca zubhAlpAyuHkarmabandhakatvaM ca bhavati / zubhamapi cAyuralpamahitatayA pAparUpameveha vivakSitam / * supAtramAM zuddha-azuddha dhAnaviSaya5 zrI bhagavatIsUtrano pATha * bhagavatIjI sUtramAM 1lA ane 2jA bhAMgA aMge A pramANe kahyuM che. gautama svAmIjIno prabhu vIrane prazna :- 'samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsueNaM esiNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai ? prabhu vIrano uttara :- goyamA ! egaMta so nijjarA kajjai natthi se pAve kamme / prazna :- samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM *asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai ? uttara :- goyamA ! bahuyatariyAse nijjarA, appayare se pAve kamme / ahIM, bIjA praznano vicAra karavAno che. eno artha A pramANe che. prazna :- he bhagavAna ! zramazopAsa - zrAva, brahmayaryAhiguezothI yukta zramaNa-yati- brAhmaNane, vaMdhana urIne, namana karIne, satkAra karIne, sanmAna karIne athavA vaMdanAdi karyA vinA aprAsuka-aneSaNIya azanAdi cAra prakAranA AhAra vahorAve to tene zuM phaLa maLe che ? uttara : he gautama ! nirjarAnI apekSAe, cAritra-sAdhaka kAyAne TakAvanAra hovAthI azubhakarmapudgalanA rizATa rUpa prabhutatarA ghaNIbadhI nirjarA kare che ane karmabaMdhanI apekSAe, jIvAdinA ghAtanA kAraNe vyavahArathI sAdhu vi.nA cAritrane bAdhA pahoMcADanAra hovAthI alpaAyuSyavALuM zubhakarma jaMghAya che. ahIM 'vyavahArataH' vyavahArathI' ema kahevA pAchaLa kAraNa A jaNAya che ke - jo sAdhu prati duSTabhAva hoya to emAM nizcayathI cAritrane bAdhA pahoMcADavAnuM thAya. paNa ahIM to bhaktivizeSa keM prayojanavizeSanI vAta che. zubha evuM paNa alpAyuSya ahitapaNAvaDe pAparUpaja che. mATe pAparUpe vivakSA karI che. 71 = Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 # supAtre'neSaNIyadAnamapi kadAcinna tathAvidhabahudoSakRt // atra ca guNavatpAtramAzrityAkAraNe'pi bhAvaprakarSavizeSAdaprAsukAneSaNIyAderapIdaM phalaM na virudhyate, aciMtyatvAccittapariNateriti sambhAvyate, ata etad bhagavatIvacanAd jJAyate / supAtramAzrityAneSaNIyadAnamapi bhaktitaralitacittatvena dadataH kadAcinna tathAvidhabahudoSakArIti supAtre tadapi kadAcid gRhiNaH smbhvtiityaaveditm| . bhagavatIsUtroktatRtIyacaturthabhaGge yatkathitaM tatkathyate // tathA 'samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM asaMjayaavirayaapaDihayapacakkhAyapAvakammaM phAsueNa vA aphAMsueNa vA esaNijjeNa vA asaNa 4 paDilAbhemANassa kiM kajjai ? haMtA goyamA ! egaMta so pAve kamme kajjai natthi se kAvi nnijjraa'| sugamaM caitat, navaraM asaMyataH saptadazaprakArasaMyamAd bhirbhuutH| tathA vividhamanekadhA dvAdazavidhe tapasi rato viratastanniSedhAdavirataH, tathA pratihatA nirgranthabhedena sthitihAsAt, pratyAkhyAtAni hetvabhAvataH punarvRddhinirodhAt pApakarmANi jJAnAvaraNAdIni * kyAreka supAtramAM aneSaNIcadAna paNa tevA prakAranA bahudoSane karanAra banatuM nathI ... | guNiyala-supAtrane AzrayIne, kAraNa vinA paNa utkRSTa bhAva-vizeSathI amAsuka aneSaNIyAdi vahorAve to paNa A uparokta phaLa virodha pAmatuM nathI. arthAta, temAM paNa ekAMte nirjarA thAya che. kAraNa ke "mananI pariNati acitya hoya che tethI AvI saMbhAvanA che. Ama, bhagavatInA vacanathI jaNAya che. temaja, A vAta paNa chatI thAya che ke, supAtrane AzrayIne bhaktisabhara cittathI amAsuka-anekaNIya dAna ApanArane kyAreka e bahu doSakArI banatuM nathI eTale supAtrane viSe tevA prakAranuM dAna kyAreka gRhasthane saMbhave che. have, bhagavatIjImAM 3jA ane 4thA bhAMgA aMge je kahyuM che te kahe che. * bhagavatIsUtramAM kahevAyela trIjA-cothA bhAMgAmAM je kahevAyuM che, te kahevAya che. * tathA, prazna :- samovAsa sa aaN aMte tIrva sainaya-virApadiyapablavavA pAmyuM phAsueNa vA aphAsueNa vA esaNijjeNa vA asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhamANassa kiM kajjaDa ? uttara :- haMtA goyamAM ! Nita to pAve ne vaMDuM natyi re chavi nirnara prazna :- he bhagavAna ! zramaNopAsaka tevA prakAranA asaMyata-avirata-apratihatapratyAkhyAta pApakarmavALAne prAsuka ke aprAsuka ke eSaNIya vahorAve to te zuM phaLa pAme ? uttara :- he gautama ! te ekAMte pApakarma bAMdhe che paNa koIpaNa prakAranI tene nirjarA nathI. "saMta" = 17 prakAranA saMyamathI bahAra thayela, 'virata' = 12 prakAranA tapamAM je rata rahe te virata che. e jemAM nathI te avirata che, "sapratitapratyArthata pAva' = apratihata eTale ke, sAmAyika-chedopasthAnIya Adi nirgasthanA 5 bhedathI sthitino hrAsa nathI thayo tevA. AmAM, nirjhanya kakSAnI apekSAe adhyavasAyanI vizuddhithI sthitino hrAsa samajavo. apratyAkhyAtapApakarmA eTale aviratisvarUpa hetunA abhAvathI pharI jJAnAvaraNIyAdi karmonI sthiti na vadhe e rIte jeNe pApakarmonuM paccakkhANa karyuM che tene pratyAkhyAtapApakarmo kahevAya che. teno niSedha hovAthI, eTale ke avirati Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 yena sa tathA tanniSedhAdapratihatapratyAkhyAtapApakarmmA tam / evaM cAsaMjayetyAdinA nirguNaH pAtravizeSa ukto / anena ca tRtIyacaturbhaGgAvanenaiva daNDakena tulyaphalatvAduktau / tRtIyabhaGge sudAnasyApi kupAtrAzritatvAdubhayAzuddhabhaGgaphalavadyathoktaphalatvameva / asaMyamopaSTambhasyobhayatrApi tulyatvAt pazcAtprAsukAdau jIvaghAtAbhAvena aprAsukAdau ca jIvaghAtasadbhAvena vizeSaH / so'tra na vivakSitaH pApakarmmaNo nirjjarAyA abhAvasyaiva ceha vivakSitatvAdityalaM prasaGgeneti gAthArthaH / / 22 / / avataraNikA - idAnIM yathApRccheti saptamaM dvAraM vyAcikhyAsurAha / mUlagAthA - desANuciyaM bahudavvamappakulamAyaro ya to pucche / kassa kae keNa kathaM lakkhijjai bajjhaliMgehiM / / 23 / / saMskRtachAyA - dezAnucitaM bahudravyamalpakulamAdaro ca tataH pRcchet / kasya kRte kena kRtaM, lakSyate bAhyaliGgaiH / / 23 / / dezAnucitAdi dRSTvA 'kasyakRte ?' Adi praznayet vyAkhyA- dezaH surASTramAlavakaprabhRtiko maNDalaH / so'nucito'yogyastasmin, tasyAbhAvAd yasya svarUpa hetu cAlu hovAthI karmanI sthiti vadhavAthI apratyAkhyAtapApakarmA. Ama asaMyatAdi kupAtranA lakSaNo kahyA. A kAraNe ja, bhagavatIjInA bIjA daMDaka dvArA trIjo ane cotho bhAMgo tulyaphaLavALo kahevAyo che kema ke, trIjA bhAMgAmAM sudAna hote chate paNa sAme kupAtra hovAthI 4 thA bhAMgAnA phaLa jeTaluM phaLa hovAthI tene paNa azuddha bhAMgo kahyo. jo ke, e banne bhAMgAmAM asaMyamanuM poSaNa to tulya che, paNa sAme rahela kupAtra mATe AdhAkarma karela na hovAthI prAsukAdimAM jIvadhAtAdino abhAva ane aprAsukAdimAM e AdhAkarma karela hovAthI jIvaghAtAdino saMbhava hovAthI baMnnemA thoDo pharaka kharo paNa ahIM tenI vivakSA karavAmAM AvI nathI kAraNa ke pApakarmonI ane nirjarAnA abhAvanIja ahIM vivakSA karavAmAM AvI che. A rIte TUMkANamAM kahyuM, vadhu vistArathI saryuM.||22|| - - avataraNikA have, 'vathApRcchA' nAmaka sAtamA dvAranI vyAkhyA karavAnI IcchAvALA kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- resAviyaM = je dezamAM asaMbhavatI, durvya = devAnI vastu vadhAre pramANamAM hoya to, gappAM = thoDI vastIvALuM ghara hoya, gAyaro atyaMta Agraha hoya to, ya = ane, to = te vakhate, puddhe = pUche, ssa ! = kone mATe, jJa = kyA kAraNathI, taM = banAveluM che, nilamnarpha = jaNAya che, vAniordi = bAhya cihnothI.||23|| mULagAthA-gAthArtha :- je dezane anucita dravya jovAmAM Ave, mANaso thoDA ane rasoI vadhAre pramANamAM dekhAya ane dAtAno atyaMta Adara hoya to tyAM te vastu mATe AdhAkarmanI zaMkA hovAthI sAdhue pUchavuM joIe- A konA mATe ? kyA nimitte banAvI che ?kadAca mAyAvIpaNAthI dAtAra sAcuM na bole. to paNa te vakhate zarIranA bAhmacihnothI jaNAI Ave che.||23|| dezane anucita vagere joIne 'A konA mATe karyuM vagere prazno pUche cha vyAkhyArtha :- 'resAviyaM' = 'yezAnunvitam' = saurASTra-mAlavA vagere maMDaLone deza kahevAya che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 deyavastunastaddezAnucitam AhitAgnyAderAkRtigaNatvAnniSThAntasya pUrvvanipAtAbhAvo, yadvA dezasyAnucitaM tatra tasyAsambhavAd ayogyaM, dezAnucitamiti vigrahaH / bahu pracuraM dravyaM zAlyodanamaNDakasaktukulmASamudgAdikaM, bahu ca tad dravyaM ceti vigrahaH / alpamekadvimAnuSaM kulaM gRhaM tato'lpaM ca tat kulaM ceti vigrahaH / Adaro dAturbhaktikRtaH sambhramaH caH samuccaye / yadi syAditi zeSaH / 'to'tti tatastadanantaraM tadA vA tasmin kAle AdhAkarmmazaGkAsambhavAt pRcchet, praznayet kathamityAha-kasya kRte kasya puruSAdernimittam / kena vA prayojanena kRtaM vihitametaditergamyamAnatvAdityevaMrUpatayA kiM nimitto'yamArambha ityAdi praznaM kuryAditi yAvat / tatra tu pracuramapi dravyaM labhyate kevalaM tattatra deze prabhUtamutpadyate yathA- mAlavake maNDakAdi anAdaravAMzca dAtA tat prayacchati / tatra svadezocite pracure'pi labhyamAne dravye'nAdaravati dAtari tryAdimAnuSe gRhe AghAkarmmazaGkAyA abhAvAnnApRcchedevaM vA, yatra pade zaGkA syAt tatra praznaM vidhAya niHzaGkitaM kRtvA tadgrAhyamityAveditaM bhvti| te dezamAM, anucita-ayogya je deya dravya hoya. tene 'vezAnuMvitam' kahevAya. kAraNa ke te dravyano tyAM abhAva hoya che. 'hitAni' Adi 'gAvRttinaLa' hovAnA kAraNe ahIM niSThAnta pratyayavALo anucita zabda pUrvamAM Avyo nathI. tethI 'vezAnucitam' thayuM. athavA to, dezane anucita-ayogya je dravya hoya. kAraNake te dravyano tyAM saMbhava na hovAthI ayogya hoya che. te 'vezAnucitam' ema vigraha karavo. TuMkamAM, dezAnucita eTale dezane ucita dravya na hoya. vastuvan' = 'vastudravyam' eTale ke ghaNuM dravya. arthAt 'zAligrovana' uMcIjAtanA bhAta, 'maM' = viziSTa dravya-mAMDA, 'samru' aDada, maga vagerene pracura mAtrAmAM joIne, 'vahu = tavuM dravyuM 6' ema vigraha karavo. 'lakhatam' sAthavo, 'jhubhASa' = = = 'alpatam' eka ke be manuSyavALuM ghara hoya. 'atyaM ca s taM =' ema vigraha karavo. 'gAyaro' Adara hoya. Adara = bhaktithI utpanna thato saMbhrama. saMbhrama = bebAkaLA-utAvaLA thavuM. '' = '=' = e samuccayanA arthamAM che. ahIM badhe 'jo hoya' e adhyAhArathI levuM. jemake dezane anucita dravya jo hoya vagere. 'to' = 'tataH' AdhAkarmanI zaMkAno saMbhava hovAthI, 'pucche' prazna zI rIte kare ? te kahe che, 'K !' 'La yaM' 'na nRta' = kayA prayojanasara karyuM che. 'tAr' = A. 'rUti' adhyAhArathI levuM. arthAt 'A deyadravya konA nimitte karyuM che,' athavA 'A deyadravya kayA prayojanasara karyuM che ?' A ja pramANe, 'kayA nimitte A AraMbha che.' ItyAdi prazna kare. to pachI, athavA te samaye. arthAt te samaye 'pRcchet' = prazna kare. 'sya nRte' = kayA puruSAdi nimitte, athavA, "dezAnucita dravya' vagere joIne prazna kare" evI vAtathI A vAta phalita thAya che ke, jyAM dezane ucita evuM pracura dravya maLatuM hoya. evA dezamAM e dravya ghaNuM pAtuM hoya che. jemake, mAlavA dezamAM maMDaMka = kaNikAvaDe banAvela eka prakAranI roTalIno vizeSa ane dAtA anAdarapUrvaka e Ape. ahIM anAdarano artha tiraskAra rUpa na karavo paNa je vastu jyAM khUba hoya e vize dAtAne eTalo = - = = = = = = Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathaM punaH praznite'pi pareNa kRtamAdhAkarma vijJAyate parabhAvasya durjeyatvAditi, Aha-lakSyate vijJAyate yaduta shuddhmidmiti| kairityAha bAhyaliGgairiti / fa praznite bAhyaliGgezzuddhA'zuddhaM jJAyate // tatra bAhyAni bahirbhavAni sarvajanapratyakSANi liGgAni cihnAni vacanavinyAsaparasparAvalokanasavilakSahasanAdIni, teSAM nipuNAn pratyA''ntaraparabhAvaprakAzakatve gamakatvAlliGgatvaM tato bAhyAni ca tAni ligAni ceti vigrhstairityymrthH| Rjvyo nAryaH kRtAdhAkarmikAH pRSTAH satyaH tava nimittamidaM vihitamiti vadanti | mAyAvinyastu mukhena gRhArthaM kRtamidamiti jalpanti, ceSTayA tu jJAtAssma iti salajjaM parasparaM vIkSante kiJcidvadanti c| tata AdhAkarmikametaditi vijJAya na gRhNanti sAdhavaH / atha kadAcit praznAnantaraM gADhaM dAtAro roSaM kuryAt / yadvA keyaM madIyAzanAdiviSayA bhavatAM tattirityavajJAvacanaM brUyAH tatastadbhAvamalIkasatyakopAdikaM vijJAyAzanAdi grAhyamiti / tdevbadho bhAva na hoya eTale te vastu emaja saheje saheje ApI de. A pramANe svadezane ucita dravya pracura paNa maLatuM hoya ane anAdarapUrvaka dAtA ene Apato hoya ane traNa vagere sabhyovALuM ghara hoya tyAre AdhAkarmanI zaMkAno abhAva hovAthI uparokta pramANenA prazno na pUche. athavA, jeTalA aMze zaMkA thAya, temAM prazna pUchIne dravyane niHzaMkita karIne grahaNa kare. 0 prazna karyAbAda bAhya hAvabhAva dvArA zuddha ke azuddha jANI zakAya che prazna :- prazna karavA chatAM paNa bIjAe AdhAkarma karyuM che ? ke nahi ? enI jANa zI rIte thAya? kAraNa ke, bIjAnA bhAvo jANavA muzkela hoya che ne ? uttara :- "vizva = "tatte = A zuddha che ke nahi ? te konA dvArA jaNAya ? te kahe che, "varjyotirohaii = "vAhya niH ' = bahAranA cihno dvArA. cihno eTale ke bahAramAM pragaTa thatAM sarvajanapratyakSa evA vacanavinyAsa-bolavAno DhaMga, parasparAvalokana-paraspara eka bIjAne jovuM, vitnakSadalana' vicitra hAsya vagere. nipuNone = buddhizALIone A bAhya bhAvo e dAtAnA Antarika bhAvone prakAzita karanAra hoya che. mATe liMga kahevAya che. vIhyAni va tAni ti iva (tai:) ema vigraha karavo. bhAvArtha A jANavo ke, sarala strIo hoya, to emane AdhAkarma saMbaMdhI prazna pUchavAmAM Ave to "A ApanA mATe karela che' ema kahI de parantu mAyAvI hoya to moDhAthI kahe ke "A amArA ghara mATe karela che paNa ceSTAthI to "ame jaNAI gayA chIe' ema lajjApUrvaka paraspara jovA mAMDe ane kAMIka dhIrethI vAto kare tyAre A AdhAkarma che evuM jANIne sAdhuo prahaNa na kare. kyAreka prazna pUche tyAre, dAtA khUba gusse bharAya, athavA to "amArA A bhojanAdimAM Apane zI paMcAta' ema avajJAvacana bole tyAre teno krodha vagere sAco che ke jUTho e jANIne azanAdi grahaNa karavA. A pramANe gAthAnA cothA pAda vaDe AdhAkarmane jANavAnA upAya batAvyA. A ja pramANe, AgaLanA audezikAdi doSomAM paNa jyAM sUtrakAre vizeSathI na kahyuM hoya tyAM jAte doSane jANavAnI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manena gAthAcaturthapAdena AdhAkarmikaparijJAnopAya uktaH / evamaudezikAdiSvapi yatra vizeSataH sUtrakAro na bhaNati tatra svayamasAvabhyUhyo vayaM ca kiJciddarzayiSyAmaH / kiM ca sarvadoSaviSayazuddhyazuddhiparijJAnakAraNamupayuktataiva / tataH saMyamavighAtakAriSu zubheSvazubheSu vA zabdAdiSvindriyapathaM svasvamavatIrNeSu rAgadveSAkaraNataH teSu adattamanA bhikSAcaryAyAM praviSTo muniH bhikSAviSayaiSaNAyAmeva dattamanA bhavet maNDitAlaMkRtavadhUSvadattAvadhAno nIranIraNayoreva kRtAvadhAno govatsaka ivetyatrAkhyAnakaM yathA / ma bhikSAgrahaNe govatsakadRSTAMtaH // 'egaMmi nayare ego samiddho seTThI Asi teNa pahANamandiraM kaariym| tassa bahave puttA, bahuyAu ya vahuyAu, kAleNa seTThiNIe paJcattamuvagayAe gihatatti kAriyAu jAyAu, tesiM tu egA gAvI pauraduddhA savacchA aasi| sA ya divase bAhiM caraNatthaM pttttvijji| vaccho u gihe dhrijji| tassa ya savvA vahuyAu nIraNaM pANiyaM ca DhoiMti / annayA taggihe niyaputtassa vivAho uvaDhio tattha tAu savisesaM AhariyavibhUsiyAu tANaM saparesi maNDaNavAvavADANaM vIsario vaccho na ya tassa egAe nIraNaM vA pANiyaM vA DhoiyaM / jAva majjhanna seTThI samAgao taM daRs vacchao raMjiuM laggo tena nAyaM jahA ajja bhukkhio esa citttthi| vahuyAu nibbhacchiyAu tato jeTThA vahU sasaMbhamaMtA nIraNapANiyaM gahAya vacchAbhimuhaM cliyaa| tao vaccho na tArisaM tAhiM samalaMkiyaM bhavaNaM (vayaNaM) joei kiMtu nIraNapANiyaM egAe diTThIe jhAyamANo avaloyai jAva lddhti'| rIta jANI levI. ame to saMkSepamAM thoDuMja jaNAvIzuM. badho doSa viSayaka zuddhi-azuddhi jANavAmAM kAraNabhUta to upayogapaNuMja che tethI, bhikSArthe nIkaLela muni saMyama-vighAtakArI zubha ke azubha zabdAdi viSayo IndriyapathamAM Ave tyAre temAM manane laI gayA vinA rAga-dveSa karyA vinA muni mAtra bhikSAviSayakaeSaNAmAM ja dattamanA thAya. konI jema ? te kahe che, zaNagAra sajela vadhUomAM manane nahiM laI jatAM, mAtra cAro-pANImAMja upayogavALA gAyanA vAcharaDAnI jema. te vAcharaDAnuM kathAnaka A pramANe che. * nikSAyAmAM pA72SInuM dRSTAMta * eka nagaramAM eka samRddhazAlI zreSThI hatA. samRddhi hovAthI temaNe eka moTI havelI karAvI. tenA ghaNAM putro ane putravadhuo hatI. kALakrame zeThANI kALa karI gayA bAda gharanuM kArya vadhuoe saMbhALI lIdhuM. A gharamAM vAcharaDAvALI dUdhALI gAya hatI. gAya to divase bahAra caravA mokalAtI jyAre vAcharaDuM ghare rahetuM hatuM ane badhIja vadhUo ene kALajIpUrvaka cAro-pANI ApatI hatI. ekavAra gharamAM lagnano prasaMga AvavAthI badhIja vahUo potAne ane bIjAne sajAvavA lAgI hatI ane emAM A vAcharaDAne cAro-pANI ApavAnuM bhUlAI gayuM. baporanA zreSThI jyAre ghare AvyA tyAre vAcharaDuM zreSThIne joI gelamAM AvI gayuM. A jotA zreSThI samajI gayA ke Aje vAcharaDuM bhUkhyuM che. temaNe tarata vahUone ThapakArI eTale moTI vahU utAvaLe page cAropANI laIne vAcharaDA tarapha cAlI. tyAre vAcharaDuM vadhUnA alaMkRta mukhane na jotA mAtra cArA pANIne ja ekanajare vicArato dekhe che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 # govatsakadRSTAMte upnyH|| atropanayo yathAsau govatso nijAhAre mUrchito gRddhazca dattAvadhAno na pUrvoktasvarUpaM gRhaM nApi kRtazrRGgArAlaGkArA vadhUH pazyati / kiM tarhi gobhaktamevAvalokayatItyevaM sAdhurapi cAritre mUrchito gRddhazcopayukto na viSayabhikSAdAtrISu mUchauM karoti / ki tarhi cAritropaSTambhikAyAM bhikSAyAmevopayogaM dadAtItyevaM upayukta AdhAkarmikatAM zeSaiSaNAdoSAMzca zramaNaH zravaNacakSuHprabhRtikaraNopayogavAn dAtryAH sAdhave bhikSAdAnAya gamanAgamanAdiM kurvantyAH satkArazravaNAdiprakAreNa jAnAtItyevaM saMzodhya bhikSA grAhyeti gAthArthaH / / 23 / / avataraNikA- adhunA chalanAkhyamaSTamaM dvAraM vyaacikhyaasuraah| mUlagAthA- thovaMti na puTuM na kahiyaM va gUDhehiM nAyaro va ko| __ iya chalio na laggai suuvautto asddhbhaavo||24|| saMskRtachAyA- stokamiti na pRSTaM, na kathitaM vA gUDha daro vA kRtH| iti chalito naiva lagati, zrutopayukto'zaThabhAvaH / / 24 / / ma stokAzanadAnAdinA chalito'pi zuddhaH // * vAcharaDAnA dRSTAMtano upanaya upanaya :- jema A vAcharaDuM potAnA AhAramAMja mUrchAvALuM-vRddha (Asakta) ane upayogavALuM banIne zaNagArela gharane ke zRMgAra ane alaMkAravALI vadhUne na jotA mAtra cArApANIne juve che. tema sAdhu paNa cAritramAM mUcchita, gRddha = Asakta ane upayogavALo thaIne IndriyanA viSayo ke bhikSA ApanAra dAtrImAM mUccha karato nathI. e to mAtra cAritrane TakAvanAra bhikSAmAM ja upayogavALo hoya che. A rIte pAMce IndriyamAM upayogavALo sAdhu vahorAvavA mATe Ava-jAva karatI dAtrInA satkArazravaNAdi prakAro vaDe AdhAkarma ane bAkInA doSone jANe che. A pramANe doSone TALIne gocarI pddorvii..||2|| avataraNikA :- have "chalanA" nAmaka AThamuM dvAra kahe che. __ bhUgAthA-zArtha :- thovaMti = thoDaM DopAthI, na puDhe = pUchyuM na8, na kahiyaM = ( nADa, vA = athavA, gUDhehiM = gUDhahayA tare, na = na, Ayaro = mA62, vA = athavA, kao = 4yo, iya = 41 DAre, chalio = 4||yesaane, na laggai = ghoSa sAto nathI, suuvautto = zrutamA 5yogavANo, asaDhabhAvo = Hza bhaavaanno.||24|| mULagAthA-gAthArtha :- vastu thoDI hovAthI pUchyuM nahiM, athavA dAtAe mAyAvIpaNAthI sAcu kahyuM nahi, athavA gUDhahRdayavALA dAtAre Adara karyo nahi. A rIte chetarAyA chatAM munine karmabaMdha nathI kAraNake zrutano upayoga che ane azaThabhAva che. 24 * ochuM azanadAna vagerethI chetarAya chatAM muni zuddha che* Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vyAkhyA - stokaM svalpaM etadazanAdikaM dRzyate dAtryA dIyamAnamityetat sampradhArya upalakSaNatvAd bahvapi dezocitamiti kAraNAdvA, 'na' naiva pRSTaM kasyArthAyedamityAdipUrvoktaprakAreNa praznitaM dAtuH pArzvAdevaM vastviti zeSaH / tathA pRSTaiH kimarthamidaM rAddhamityAdipraznitaiH sadbhirdAtRbhirna naiva kathitaM vA pratipAditaM vA mAyAvitvAt, yathA bhavadarthaM kRtamidamiti / tathA gUDhairalakSyAzuddhAhAradAnAdibhAvairdAtRbhirna naiva Adaro'bhyutthAnaprasannavadanavandanAdipratipattirUpo, vA vikalpe, kRto vihitaH / tata evaM yatamAnasyApi yateH kadAcidazuddhAhArAdergrahaNaM syAditi / ma zrutopayukto'zaTho nA''zliSyate karmmaNA = nanu tarhi tadgrahaNe AdhAkarmmajanitakarmmabandhadoSavAnasau syAdityAha - 'iya'tti kila pUrvoktaprakAreNa sampRcchya AhAragrahaNe chalanaiva prAyo na sambhavati, paramityevaM stokAzanadAnAdinA pradarzitaprakAreNa chalito'pyazuddhAzanAdigrahaNavAnacchalito'zuddhAzanAdigrahaNajanitakarmmaNA nAzliSyata evetyapi sUcayati / 'na' naiva lagatyazuddhAzanAdigrahaNajanitakarmmaNA AzliSyate / hetudvAreNa vizeSaNadvayamAha-zrutopayukto, luptasamuccayArthacakArasya darzanAdazaThabhAvazceti dRzyaM / tatra zrute piNDaiSaNAnirUpaka Agame upayukta vyAkhyArtha :- thovaMti' 'stotraM ti' 'dAtrI vaDe apAtuM A azanAdi ochuM dekhAya che eTale levAmAM vAMdho nathI' ema dhArIne, upalakSaNathI 'apAtuM dravya ghaNuM che paNa dezane ucita che' evA kAraNathI, maiM chuM' 'nava pRSTa' 'A konA mATe banAvyuM che ?' ityAdi prazno dAtAne na pUchyA, 'na himaM' = 'na thitaM' 'konA mATe A rAMdhyuM che ?' ItyAdi prazno karAyela dAtAoe 'A ApanA mATe karyuM che' ema mAyAnA kAraNe kahyuM ja nahi, tathA, jUardi nAvaro va o' = 'mUDha: na bAvaraH dhRtaH' = gUDha dAtAovaDe Adara na karAyo arthAt azuddha AhAradAnAdinA bhAvonI khabara paNa na paDe evA gUDha dAtAovaDe ubhA thavuM, moDhuM prasanna thavuM, vandanAdi karavA svarUpa Adara na karAyo, 'vA' e vikalpanA arthamAM che. A kAraNosara zuddha AhAra levA prayatnazIla evA paNa sAdhune kyAreka azuddhaAhArAdinuM grahaNa thaI jAya. = * zrutopayogI ane azaTha hoya e karmathI lepAtA nathI prazna :- to zuM, tenA grahaNe AdhAkarmajanita karmabandhano doSa e sAdhune lAge ? uttara :- 'ca inio' = '5evuM ititaH' = e pramANe chalita thayela = chetarAyelA muni. arthAt pUrvokta pramANe sArIrIte prazna pUchavApUrvaka AhAra grahaNamAM prAyaH chalanA saMbhavatI nathI parantu upara batAvela ochA pramANavALA azanAdinA dAnanA kAraNe chalita thayela sAdhune azuddha azanAdi grahaNa karyuM hovA chatAM paNa azuddhaazanAdi grahaNajanita karma baMdhAtA nathI ja. te ja vAtane jaNAve che- 'na tAra' = na = naiva lagati' azuddhaazanAdigrahaNajanita karma ene lAgatA nathI ja arthAt e karmathI e baMdhAto nathI ja. have, karma kema nathI baMdhAtuM enA kAraNa tarIke be vizeSaNo kahe che. 'suNavatto gasamAvo' - 'zrutopayutto zamAvazva' = AmAM, samuccayanA arthane jaNAvanAra '' zabdano lopa thayo hovAthI, = - = = = = Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 AhArAdizuddhyazuddhiviSaye dattAvadhAno yathA amukena sUtreNa zuddho'yamAhAro lakSyata ityAdi sa shrutopyuktH| sa hi zrutoktaprakAreNAzuddhamapyazanAdi zodhitaM gRhNannadoSavAneva zrutapramANyAttathA azuddhamapi chadmasthaparIkSayA niHzaGkIkRtaM gRhItaM zuddhameva matvA''nIya dattaM, zrutaM pramANIkun kevalyapyupabhuGkte / 'aho suuvautto suyanANI jaivi giNhai azuddhaM taM kevalI vi bhuMjai apamANaM suyaM bhave iyarA' / / 1 / / * tathA AhAragrahaNaM prati gAAbhAvAdazaTho'mAyAvAn bhAvo'dhyavasAyavizeSo yasya sa azaThabhAvo mAyArahitabhAvopeto, mAyI hyAhArAdigArthyapariNAmasadbhAvAd bahirvRttyaiva gaveSayati na prayatnena ato'sAvazuddhamAdadAnaH karmaNA vardhate / tadiha pariNAmazuddhireva prakarmabandhAbhAve karmakSaye vA kAraNaM nAparaM kiJciditi gAthArthaH / / 24 / / avataraNikA- idAnI liGgikSapakajJAtena tasyAgrahaNe'pi ca pariNAmavizeSa eva zuddhyazuddhikAraNamityAvedayan zuddhidvAraM navamaM vyAkhyAtumAha / mUlagAthA- AhAkammapariNao bajjhai liMgiva suddhabhoI vi| suddhaM gavesamANo sujjhai khavagavva kamme vi||25|| "gha' zabdano ullekha karavo eTale ke, e sAdhu zrutanA upayogavALo ane azaThabhAvavALo hovAthI karmathI baMdhAto nathI ema jANavuM. "mRtopayu' = piccheSaNAnirUpaka AgamamAM upayogavALo. eTale ke, AhArAdinI zuddhi-azuddhi viSaye upayoga-kALajIvALo. jemake amuka sUtra pramANe A AhAra zuddha jaNAya che vagere. upara batAvyA pramANe zrutapayukta muni gaveSaNApUrvaka azuddha paNa azanAdi grahaNa kare to paNa zrata e pramANa hovAthI doSavALo banato nathI. temaja, azuddhane paNa chadmastha parIkSApUrvaka zaMkA rahita karIne grahaNa kare ane zuddha ja che ema mAnIne lAvI Apela gocarIne kevalIbhagavaMta paNa zratane pramANa karIne vApare che. kahevAyuM che ke, "aho ! zratamAM upayukta zrutajJAnI paNa jo azuddha grahaNa kare to tene kevalI paNa vApare che. anyathA zruta apramANa thaI jAya." 'samAva' = AhAragrahaNa viSe gRddhinA abhAve "azara = mAyA rahita, "bhAva" = adhyavasAya vizeSa. e che jene tene azaThabhAva = mAyArahita-bhAvavALA kahevAya che. mAyAvI to AhArAdinI gRddhi hovAthI mAtra upalakadaSTithI = bAhya vRttithI gaveSaNA kare paNa prayatnapUrvaka nahi mATeja, e azuddhane grahaNa karatA karmathI vadhe che arthAt karmane bAMdhe che = karmathI bhAre bane che. Ano sAra e che ke, karmabaMdha-abhAva ke karmanirjarAmAM pariNAmanI zuddhi ja kAraNabhUta che, bIjuM koI nathI. rajA avataraNikA :- have, liMgi ane kSepakanA daSTAMtathI AdhAkarmanA agrahaNa ane grahaNamAM paNa pariNAmavizeSa ja zuddhi ane azuddhinuM kAraNa che ema kahevA dvArA "zuddhi nAmanuM navamuM dvAra kahe che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtachAyA- AdhAkarmapariNato badhyate liGgIva zuddhabhojyapi / zuddhaM gaveNayan zuddhayati kSapaka iva karmaNyapi / / 25 / / // zuddhabhojyapyA''dhAkarmapariNato badhyate karmaNA Y= vyAkhyA- AdhAkammaitadityetasminnadhyavasAye pariNataH sthitaH sAdhurAdhAkarmapariNataH, tat kimityAha- badhyate AdhAkarmaparibhogitayA karmaNA''zliSyate, ka ivetyAha-liGgIva saGghabhojyaparikalpitAzuddhAhArabhojakasAdhuriveti dRSTAntaH zuddhabhojyapyudgamAdidoSarahitAhArAbhyavahArako'pyupalakSaNatvAt prAsukabhojinahe na kevalametad, viparItabhojItyaperarthaH / iha ca prAsukaiSaNIyayordvayorbhojyatve'pi kvApi glAnAdiprayojane eSaNIyAbhAve'neSaNIyamapi yujyate na tu praasukaabhaave'praasukmpi| kiM tarhi, zrAvikAdinA tadabhAve svayaM prAsukIkRtameva bhoktavyamityevamAgamavyavasthA vijJeyA / tato yugapat dvayorUpAdAnaM dRshyte| liGgidRSTAnto'yaM mULagAthA-zabdArtha :- DAhImmaparipako = AdhAkarma vaDe pariNata, vaDuM = bAMdhe che, niMtri = liMgInI jema, suddhamorpha vi = zuddhabhojI paNa, suddha = zuddhane, navesamALo = gaveSaNA karato, surR = zuddha che, vAtra = kSepakanI jema, tene vi = AdhAkarmamAM paNa.l/rapA mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarmanI pariNativALo muni zuddha AhAra vApare to paNa saMgha jamaNamAM AdhAkarmanI kalpanA karIne vAparanAra liMgI = sAdhunI jema karmathI baMdhAya che. zuddha AhAranI gaveSaNA karavA chatAM chalanAthI AdhAkarma vApare to paNa kSepakanI jema zuddha che.rapA. * zuddhabhojI paNa AdhAkarmathI pariNata hoya to karmathI baMdhAya che , vyAkhyArtha :- "sAhagniparigamo' = HTdhArnerita ' = "A AdhAkarma che te prakAranA adhyavasAya vALo = adhyavasAyamAM rahelo sAdhu, "vaphphapha' = "vadhyate" = AdhAkarmanA paribhoganA karmathI baMdhAya che, konI jema ? te kahe che, " rtAiva suddhamoDu vi = ' ttiva zuddha morca'i, 'ttiI' = veSadhArI sAdhu, saMghabhojanamAM AdhAkarmanI kalpanA karIne khAnAra sAdhunI jema, enuM daSTAMta jANavuM. ugamAdi doSothI rahita evI gocarIvAparanAra paNa sAdhu AdhAkarmathI pariNata hoya to karmathI baMdhAya che. ahIM zuddhabhojI e upalakSaNathI che. arthAt ahIM phakta zuddhabhojInuM ja grahaNa na karavuM parantu viparItabhojI = 'doSita gocarI vAparanAra sAdhunuM paNa grahaNa karI levuM. A pramANe mULa gAthAmAM rahela '' zabdano artha jANavo. ahIM A vAta jANavI ke, prAsuka ane eSaNIya. A banne bhojya hovA chatAM paNa koka glAnAdinA prayojane eSaNIyanA abhAve aneSaNIya paNa levuM yogya che paraMtu prAsukanA abhAve aprAsuka na levAya. to zuM karavuM ? zrAvikAAdi pAse ene prAsuka karAve, ane teonA abhAve jAte prAsuka karIne ja vApare.. jemake gItArtha kyAreka jAte pANImAM cUno nAkhIne acitta karI vApare vagere. AvI Agama vyavasthA jANavI. A pramANe (kAraNe) aneSaNIya ane prAsuka ema bannenuM ekasAthe grahaNa karavAnuM jaNAya che. have liMgI ane kSepakanuM dRSTAMta batAve che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # AdhAkarmapariNataviSayaka-liGgidRSTAMtaH // 'yathA egami nayare ego mahAvibhUtikalio sAvago seTThI hotthA, teNa ya rahajattapaiTThAikammiipaoyaNe saMghabhojyaM davAviyaM / ioya paccAsannagAmavattiNA egeNa sAhuNA suyaM, jahA taMmi nayare amugo sAvago seTThI saMghabhattaM dei| tao so taggahaNatthaM sigghmaago| taM savvamannesiM dinnaM / teNa seTThI mggio| seTThiNA bhajjA bhaNiyA, tIe kahiyaM jahA savvaM dinnaM, seTTiNA bhaNiyaM mama rasoIe majjhAu dehi tao tIe sAlikUrapakvAnnappabhiisavvaM dosasunnaM paDipunnaM bhoyaNaM dinnaM / teNa ya saMghayattaM ti kAuM bhuttaM / so suddhaM pi bhuMjato pariNAmavaseNAhAkammadosajaNiyakammaNA baddhotti / zuddhAhAragaveSayan zuddhyatyazuddhabhojane'pi Y= tathA zuddhamudgamAdidoSarahitamAhAraM gaveSayan mArgayan sAdhuH zuddhyatyAdhAkApratiSedhajanitakarmabandhApattirUpaduSaNarahitaH syAt / ka iveti Aha-kSapaka iva mAsopavAsapAraNakabhoktRyatiriveti dRssttaantH| 'kamme vitti sUcanAdAdhAkarmaNyapi pUrvokte bhukte iti shessH| zuddho'zanAdau zuddha evetyrthH| kSapakadRSTAnto yathA * zuddhA''hAragaveSaNaviSayaka-kSapakadRSTAMtaH OM * AdhAkarmathI pariNata viSayaka liMgInuM duSyata liMgInuM daSTAMta :- eka nagaramAM mahAvibhUtivALo zrAvaka zreSThI hato. teNe rathayAtrA-pratiSThA Adi koI prayojane saMghajamaNa karyuM. jemAM sAdhunA udezathI paNa banAveluM hatuM. A vAta bAjunA gAmamAM rahetA eka munine khabara paDI. A saMghajamaNanI gocarI levAmAM doSa lAgaze ema jANavA chatAM tarata gocarI vahoravA AvyA ane zreSThine gocarI mATe pUchyuM. tyAre zreSThie potAnI patnIne vahorAvavA kahyuM. patnIe javAba Apyo ke "badhuM ja apAI gayuM che" zreSThie kahyuM "mArI rasoImAMthI vahorAva." patnI yadi = sugNdhii||2. yopAnI 2 = bhAta, sAyavo vagere bho| ane 54vAna (miTAna) vagere pUrNabhojana doSazUnya = doSavinAnuM vahorAvyuM. paNa munie to e badhuM saMghajamaNanuM che ema mAnIne vAparyuM. A rIte A muni nirdoSagocarI vAparavA chatAM paNa doSa pratye bedarakArInA pariNAmanA kAraNe AdhAka khAvAnA doSanA pApathI baMdhAyA. * zuddha AhAra gaveSatA kadAca azuddha vApare to paNa zuddha che . tathA, 'suddha' = 'zuddha' =ugama hopaDita zuddhamAhArane, 'gavesamANo' = 'gaveSayan' = gvess9||2to sAdhu, 'sujjhai' = 'zuddhayati' = zuddha bane cha arthAt bhano niSedha nahiM 42vAthI utpanna thayeTa bhajanyAnI Apatti 35 huSa-hoSathI. 2rita hoya che. anI ma ? te he cha, 'khavagavva' = 'kSapaka iva' = bhaaskssmen| pAro goyarI vA52nAra, 'yati' = sAdhunIbha = se saadhun| dRSTAMtanI Thema, 'kamme vi' = 'karmaNi api' = pUrvota 5 mazana 1521 / chati 54 // zuddha 4 che. * zuddha AhAragaveSaNAviSacaka kSepakanuM durNata Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'egaMmi nayare guNarayaNanihiNo susissagaNapariyariyA ke vi sUriNo viharaMtA samAgayA, tesiM majjhe ihaparaloenippivAso vinnAyasamayasabbhAvo vigiTThatavokammakArI sajjhAyajjhANanirao ego khavagasAhU hotthaa| annayA sa khavago mAsapAraNagassa pajjante mA ettha koi pAraNagaM nAuM AhAkammAi karissai, tA paccAsanne kaMmi gAme gaMtUNa anAo ceva pAremi tti cintiUNa gao paccAsannagAmaM, tatthaya egAe sAviyAe khavago khavaNe uvaviTTho pAraNadiNaM ca suyaM / tao tIe bhattIe kayAi khavago ittha ehi tti ciMtiuM ghayagulasaMjuttA khIrI nimmaviyA AhAkammiya tti nAuM mA so pariharissai tti mAiThANaM kayaM / jahA pattalAu sarAvANi ya khIrIkharaMTiyANi kAu ThANAThANesu khittaanni| tahA DiMbhANi sikkhaviyANi jahA jayA eriso tAriso sAhU etthAgacchai tayA tubbhe bhaNijjaha / ammo bahuyA khIrI amhANaM parivesiyA na ruccai, ahaM tubbhe nibbhacchissAmi, tubbhe bhaNijjaha kiM diNe diNe khIrI rNdhejji| etthaMtare so khavao hiMDato bhaviyavvayAvaseNaM paDhamameva tIse gihe saMpatto, aMto samuTThiyamahAbhattI bAhiM avannAvaMbhI (daMsI) moNeNa ThiyA tANi ya sikkhAviyaDiMbhANi taheva kAuM pyttttaanni| tIe va tANi taheva nibbhacchiUNa thuDaMkiyamuhIe khavago bhnnio| jahA eyANi tAva mama DiMbhANi mattANi, jai tujjha royai tA giNha imaM khIrI kSapaka'nuM dRSTAMta :- eka gAmamAM ghaNAM suziSyothI parivarelA, guNarUpI ratnonA nidhAna samA AcAryabhagavaMta padhAryA. temAM Aloka ane paralokane viSe niHspRha = huM sAvadha chuM to mane sadgati maLavAnI ja che ema Aloka ane paralokamAM niHspRha, AgamanA gahana abhyAsI, vikRSTa tapane AdaranAra, svAdhyAyarUpI dhyAnamAM magna eka paka-tapasvI sAdhu hatA. ekadA te kSepaka mAsakSamaNanA atte "rakhene ahIM koka mArA pAraNAne jANIne AdhAkarma karaze. eTale bAjunA koka gAmamAM jaIne ajANatAM pAraNu karuM' ema vicArI bAjunA koka gAmamAM gayA. have te ja gAmamAM koka zrAvikAe upavAsamAM rahelA kSapaka ane tenA pAraNAnA divasane jANyo ane "kadAca teo ahIM to na AvI jAya?' ema vicArIne zrAvikAe ghI-khAMDathI yukta khIra banAvI. paNa "A AdhAkarma che ema karI teo na vahore to ? ema vicArI zrAvikAe mAyAjaLa racI. khIrathI kharaDAyela patarAvaLI ane sarAvalA = vAsaNa ane vATakAo ahIM tahIM mukyA ane potAnA bALakone zIkhavADyuM ke "jyAre AvA prakAranA sAdhu Ave tyAre tamAre mane kahevuM ke "mAtA ! amane ghaNI khIra pIrasI dIdhI te bhAvatI nathI tyAre huM tamane ThapakArIza, tyAre tamAre mane kahevuM "zuM roje roja khIra ja rAMdhavAnI?" have bhavitavyatAnA yoge te kSepakamuni pharatAM pharatAM prathama eja ghare gayA. munine jotAveMta aMdarakhAne atyaMtabhaktivALI te zrAvikA bAharathI anAdarapUrvaka maunapaNe ubhI rahI, ane tenA bALakoe pUrve zIkhavADela pramANe bolavAnuM zaru karyuM. zrAvikAe paNa bALakone te ja pramANe ThapakAratI chatI gussAyukta moDhAthI kSepakamunine kahyuM "juo, A mArA bALako khIrathI kaMTALyA che, jo tamone rUce to e khIrane tame grahaNa karo. ema kahIne munine vizvAsa bese mATe khIranuM moTuM bhAjana lAvI. eSaNAmAM upayukta munie A zuddha che ema jANIne vahoryuM. puratuM AvI gayuM ema karIne pAchA vaLI gayA ane vAparavA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 tti bhaNamANIe khavagassa jAvaNAnimittaM ghayagulasaMjuttAe khIrIe garuyaM bhAyaNaM bhareUNa ANiyaM / sAhuNA ya esaNovautteNa suddha tti kaTTa gahiyA pajjattaM ti kAuM niyatto goyraao| bhoyaNaTTho rukkhassa kassa vi heTThA gao tattha ya Aloiya paDikkanto vihiyatakkAlakaraNijjasajjhAyAijogo ciMtiuM payatto jahA erisaM davvaM ukkiTuM ca suddhaM mae laddhaM to jai koi sAhU addhANAi paDivanno hoi to saMvibhAgiya bhuMjemi, teNAhaM saMsArasamuddAo uttaremi tti tassa dhammaciMtA jAyA na uNa khIrassovari mucchA, jahA eyAe mama sarIraM laTuM maTuM baliTuM bhavissai tao paMcanamokkArapuvvayaM vihIe bhujiu payatto tAhe suhajjhavasAyassa bhutte bhoyaNe kevalanANaM jaayN| kAleNa mokkhagamaNaM ti| iti paramArthato'dhyavasAyo'tra kAraNaM tena gUDhAcArAdInAM satkamAdhAkApi zodhitaM bhuMjAnaH sAdhurabandhaka eveti gAthArthaH / / 25 / / avataraNikA- idAnI dvAragAthopAttacazabdasUcitamAdhAkarmagrahaNaM pratItyAkSepaparihAradvAraM vyAcikhyAsurAkSepaM tAvadAha / mUlagAthA- naNu muNiNA jaM na kayaM, na kAriyaM nANumoiyaM taM se| gihiNA kaDamAyayao, tigaraNasuddhassa ko doso||26|| mATe koka jhADanI nIce beThA. khIrane AlovI. te kALe karavA yogya svAdhyAyAdi yoga pUrNa karIne vicAramAM caDhyA. "A maLeluM dravya zreSTha che ane zuddha che jo koI aTavI = mArga ne prApta thayelA sAdhu maLI jAya to temane vaparAvI = atithisaMvibhAga karIne vAparuM. to, tenAthI huM saMsArasAgarane pAra utarI jaIza. ema dharmadhyAna utpanna thayuM. parantu khIra para mUrchA na thaI ke "A khIra vaDe mAruM zarIra laSTa-puSTa-baLavAna banaze ane navakArasmaraNapUrvaka vAparavAnuM zarU karyuM. tyAre zubhaadhyavAsAyavALA temane bhojana vaparAye chate kevaLajJAna utpanna thayuM ane kALakrame mokSe gayA. A pramANe paramArthathI to adhyavasAya e karmabandhanuM kAraNa che, tethI gUDha AcAravALA = mAyApUrvaka vahorAvanAra gRhasthonA AdhAkarmane paNa gaveSaNApUrvaka nirdoSa jANIne vApare to sAdhune karmabandha nathI ema jANavuM.al2pA avataraNikA :- have tAragAthA = mULagAthA 8 mAM "gha' zabdathI sUcita AdhAkarmagrahaNaviSayaka 'mAkSe5' = prazna, 'parihAra' = 415. mA 'mAkSe5-5riDAra' sva35 vAranI vyAcyA 42vAnI thI prathama AkSepa = praznane jaNAve che. bhuunn||thaa-shaarth :- naNu = nyAre, muNiNA = sAdhupaDe, jaM = mAhA, na kayaM = 42rAyuM nathI, nakAriyaM = vAyuM nathI, nANumoiyaM = anubhohAyuM nathI, taM = te mAhA, se = te sAdhune, gihiNA = gRhasthavaDe, kaDaM = 42||yedaa, Ayayao = A8 2di, tigaraNasuddhassa = mana, vayana bhane yathA zuddha ko doso = zo choSa ? // 26 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtachAyA- nanu muninA yanna kRtaM, na kAritaM nA'numoditaM tttsy| gRhiNA kRtamAdadAnasya trikaraNazuddhasya ko doSaH / / 26 / / ___ trikaraNazuddhamunessAdhvAdyarthaM kRtasyA'zanAdergrahaNaviSayakaH - pUrvapakSaH 3 vyAkhyA- nanvityakSamAyAM muninA yatinA yadazanAdi na kRtaM na rAddhaM svayaM na naiva kAritaM raMdhitamanyena na naivAnumoditaM pareNa kriyamANaM kRtaM vA zlAghitaM tatazca tadazanAdi se tasya sAdhorgRhiNA gRhasthena kRtaM sAdhvAdyarthaM vihitamAdadAnasya gRhNataH trINi karaNAni manovAkkAyalakSaNayogatrayarUpANi zuddhAni karaNakAraNAnumatipravRttyabhAvena pAkAdikriyAjanitakarmabandhalakSaNarahitatvAnnirmalAni yasya sa tthaa| yadvA tribhiH karaNairmanaHprabhRtibhiH zuddho nirdossstsyeti| atra pAkAdikriyAyAM yatisatkamanaHprabhRtInAmavyApRttatvAttajjanitakarmabandhAbhAvenAsya zuddhatA jnyeyaa| kaH kIdRzo doSaH mULagAthA-gAthArtha :- prazna :- sAdhue je AhArAdi pote banAvyo nathI, banAvaDAvyo nathI, anumodyo nathI. te AhArAdi grahaNa karavAmAM mana, vacana ane kAyAthI karavuM, karAvavuM ane anumodavAthI rahita evA sAdhune zo doSa ?l26ll. - sAdhu mATe karela azanAdinA grahaNamAM trikaraNazuddha muni viSayaka pUrvapakSa * vyAkhyArtha :- zaMkA :- "' = "nanuM' = pUrvokta AdhAkarmamAM karmabandhane na svIkAranAranA prazna sUcaka A zabda che, "munA naM ' = "muninA ya na kad' = svaye munivaDe je anAdi karAyuM-raMdhAyuM nathI, "ra ri' = "naiva rite' = bIjA pAse karAvyuM paNa nathI, "nAjumopha' = naiva anumotiM' = bIjA dvArA karAtAnI ke karelAnI anumodanA paNa nathI karI, "ta' = "tat', = te anAdi, "' = 'tatha' = te sAdhuno, kevA sAdhuno ? te kahe che. jenA DamIyAgo' = "TiLA vRtam kAvavAnI' = sAdhuAdi mATe gRhasthavaDe karAyela avihitane grahaNa karatA evA sAdhuno, 'vidita" eTale ke zAstramAM jenuM vidhAna na karAyuM hoya che. vaLI e kevA sAdhuno ? te kahe che, "tirasuddha' = trirAzuddhaca' = mana, vacana, kAyA rUpa traNeya yoga zuddha che jenA evA sAdhuno eTale ke, karaNa-karAvaNa ane anumodananI pravRttinA abhAve rAMdhavA vagere kriyAthI utpanna thatA karmabandhanA lakSaNathI rahita hovAthI nirmaLa che traNakaraNa jemanA, athavA mana vagere traNe karaNathI zuddha-nirdoSa evA te sAdhuno, ahIM, rAMdhavA vagere kriyAmAM sAdhunA mana vagereno vyApAra na hovAthI, tenA kAraNe utpanna thatA karmabandhanA abhAve muninI zuddhatA jANavI. "o roNo' = " TokaH = zuM doSa che? arthAt te sAdhune rAMdhavAvagere kriyAjanita karmabandha rUpa zuM doSa lAge? eTale ke, koIpaNa prakArano doSa lAgato nathI. AmAM bhAvArtha A jANavo ke je karma jenAvaDe karAyuM hoya te tenA vaDe ja bhogavAya che paNa bIjAvaDe karAyeluM karma bajAvaDe bhogavAya evuM nathI banatuM. A pramANe vastusthiti = vAstavikatA hovAthI AhAra-pAka AdithI utpanna thayela, pakAvanAra saMbaMdhI jJAnAvaraNIyAdi karma pakAvanArane ja lAge che parantu grahaNakaranArane na lAge. have zaMkAkAra ja potAnI vAtanI puSTi mATe prazna ane uttara karIne potAnI mAnyatAne siddha karavA prayatna kare che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 pAkAdikriyAjanitakarmabandharUpo na kshcidityrthH| ayamatra bhAvArtho-yatkarma yena kRtaM tattenaiva bhoktavyaM, nAnyena kRtamanyeneti vastusthitirata AhArapAkAdijanitaM pAcakAdisatkaM jJAnAvaraNAdikarmA pAcakasyaiva lagati nAsau tadgrAhyapi parakarmaNA shlissyte| athAnyakRte'pi vyApAre bandho'nyasya syAt yathAhi- vyAdhenApi kUTe sthApite mRgasyaiva bandho na vyAdhasya iha vyAdhakRtA bandhakriyA mRge saMkrAntA, evaM gRhasthenApi yatyarthaM kRte pAke pAkAdikriyAjanitakarmabandhastadgrAhakAdeH syAnna tasya gRhasthasyeti cet, tadasat yato nAnyakRte vyApAre'nyo badhyate kintu svayaM kRtayA calanakriyayA kUTe mRgasyApi bandho jAtaH / tathAhi-asau kUTapAtaviSayamanapaharan kUTe rajjvAdinA badhyate tathA kathamapi kUTapAtaviSayamAgatopi bandhaM patantaM dRSTvA jhaTiti tadviSayAnniHsartumazaknuvaMzceti svavyApAreNaiva tasya bandha iti / evaM yatirapyazuddhAhAradAnarUpe pAcakakRte yantravizeSe karmaNA badhyate / yadvAdhAkarma gRhNanazubhAdhyavasAyavAMstadgRhNIyAttadihAzubhabhAva eva prihrtvyo| yacca gRhiNA kRtaM tadakRtaM na syAt tatazca tadgrahaNe'pi sAdhorna doSa iti parAzaya iti gAthArthaH / / 26 / / avataraNikA- guruH parihAramAha / mUlagAthA- saccaM tahavi muNaMto giNhaMto vakhae pasaMgaM se| nikhaMdhaso ya gikho, na muyai sajiyaM pi so pcchaa||27|| - prazna :- jo tame ema kahevA mAMgatA ho ke eke karela vyApAramAM paNa bIjAne baMdha thAya che jemake zikArIe pAtharelI jALamAM baMdhAvAnuM = phasAvAnuM to haraNanuM ja thAya che. ahIM zikArIvaDe karAyela baMdha = jALanI kriyA haraNamAM saMkrAnta thaI. eja rIte gRhastha vaDe paNa muni mATe pAka karAya to pAkAdikriyAjanita karmabandha tenA grAhakadine lAge che, paNa te gRhasthane nahi. have AgaLa zaMkAkAra ja Ano uttara Ape che. uttara :- tamArI vAta khoTI che. AmAM bIjAvaDe karAyela kriyAmAM bIjAno baMdha nathI paNa pote ja cAlavAnI kriyAthI ja haraNanuM jALamAM baMdhAvAnuM thAya che. te ArIte ke, haraNa jyAre jALamAM paDavAnA deza = kSetrane choDe nahi tyAreja jALamAM doraDA AdithI baMdhAya che, tathA.. koka kAraNasara jALa patharAyela dezamAM Avela haraNa potAnA para jALane paDatI joIne paNa jaldIthI te jALavALA dezamAMthI na bhAgatA potAnA ja vyApArathI te baMdhAya che. eja rIte, yati paNa azuddha AhAradAna svarUpa pAcaka = AdhAkarmabanAvanAre pAtharela yatravizeSamAM karmathI baMdhAya che. athavA to, azubhaadhyavasAyavALo sAdhuja AdhAkarmane grahaNa kare che. mATe ahIM azubhabhAvano ja parihAra karavA jevo che. kAraNa ke gRhastha je banAvI dIdhuM che, te banI to gayuM ja che. have te kAMI na baneluM thavAnuM to nathI. mATe tenA prahaNamAM paNa sAdhune koI doSa lAgato nathI." A pramANe zaMkAkAre potAno Azaya raju karyo che.ll26o. avataraNikA :- have gurudeva samAdhAna = javAba Ape che. bhUgAthA-zArtha :- saccaM = sAyu, tahavi = to 55!, muNato = to, giNhaMto = graha Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtachAyA- satyaM tathA'pi jAnangRhaNanvarddhayati prasaMgaM tsy| nirddharmA ca gRddho na muJcati sajIvamapi saH pazcAt / / 27 / / ___ pUrvapraznitasya samAdhAnam-jAnangRhNan varddhate kAraNagrahaNayoH prasaGgaH // vyAkhyA- satyamavitathamevametat svayamakRtAdisvarUpaM tat tathApIti pareNAbhyupagatArthasya dUSaNadyotakaM, 'muNaMto'tti sAdhvarthamidamiti jAnan, ajAnato grahaNe'pi na tathAvidho doSa ityanenAcaSTe, 'giNhaMto'tti gRhNanA''dhAkarmikamAdadAnaH varddhayati pratikSaNaM vRddhiM nayati, prasaGgaH pravRttistaM kAraNagrahaNayoriti prastAvAd dRshynte| kasyetyAha sa iti prakramAt svaparasya gRhasthasya Atmanazca, svasya tatrAdhAkarmakAraNaprasaGgaM, parasya grahaNaprasaGgaM ca varddhayati / tathAhi- yadaikAM vArAM gRhasthyA dattaM tat sa gRhNAti tataH sA vAnyA ca tadarthamanyasAdhvarthaM ca punaH punastatkaroti tathaikAM vArAM tadgrahaNapravRttassan bhinnadaMSTratvAdinA so'pi tadAcaritaM pramANIkurvvanto'pare'pi sAdhavaH punaH punastadgRhNanti tatazca niddhaMdhaso = nirddharmA cakArAd bhinnadaMSTrAzca te dRshyaaH| tatra bhinnAH tadrasena vyAptA daMSTrA 42to, vaddhae = qdhAre cha, pasaMgaM = AdhA banAvavAnA prasaMgane, se = potAnA ane 52nA, niddhaMdhaso = niya, ya = 2sabhA suSya, giddho = AdhAbhanI atyaMta mamivASAvANo, na muyai = choDato nathI, sajiyaMti = sathittane 596, so = te, pacchA = 5chiithii..||27|| mULagAthA-gAthArtha :- uttara :- tamArI vAta sAcI che. chatAM potAne mATe karela AraMbhathI banela AhArAdi jANavA chatAM jo sAdhu le to gRhasthane te AhArAdi vAraMvAra banAvavAno prasaMga vadhAre che ane pote paNa vAraMvAra AdhAkarma vAparavAthI lolupI ane nirbhaya banelo pachI te sajIvane paNa choDato nathI.i27I * karela praznanuM samAdhAna, jANavA chatAM grahaNa kare to kAraNa che ane grahaNanA prasaMgane vadhAre che vyAyArtha :- 'saccaM' = 'satyaM' = 'svayam akRta' mAhis135 te tArI ta sAthI cha / svii||2. adhyaro cha bhATe 4 che. 'tahavi' = 'tathApi' = to 55. jI. 43 svI510 pAtamA 6SAne btaaun||2 20 'tathApi' 206 cha mema. Muj, 'muNaMto' = 'jAnan' = // sAdhu bhATe revu che evuM jANatA hovA chatAM paNa, ajANatA jo grahaNa kare to tevA prakAranA doSa lAgato nathI. mema // 'jAnan' 206thA sUyavAyuM che mema. Meej. giNhaMto' = 'gRhNan' = mAyAbhane aDa43, to, 'vaddhae' = 'varddhayati' = pratikSo. pAre cha, 'pasaMga' = 'prasaMga' = prasaMga-pravRttine. bheTa 3, 'kAraNa' = 05 janAj, ane, 'grahaNa' = tene paDae2. mA jAne prasaMga = pravRttine 1pAre cha. mema prastAvathI. 49 // mAve che. on| prasaMgane padhAre cha ? te 4 cha, 'se' = 'saH', 'prakramAt svaparasya' = anusaMdhAnathI sva. ane 52n| prasaMgane ghAre cha. 'sva' = 'gRhastha' bhane, 'para' = sAdhu jANavA. temAM, gRhasthanA pakSe AdhAkarma banAvavA rUpa prasaMga ane "ra pakSe tenuM grahaNa rUpa prasaMga vadhAre che ema jANavuM. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 dantavizeSA yasya sa tathA labdhatadAsvAda iti hRdayaM / gRddhaH zobhanatayAdhAkAbhilASAtirekavAn na muJcati na tyajati sajIvamapi sacetanamapi bIjapUrAdi na kevalamacetanamityaperarthaH sa AdhAkarmikagrAhI yatiH, pazcAdAtmanastat prasaGgavRddhyanantaramiti / yadA ca tanna gRhNAti tadA sa eva kAraNagrahaNaprasagaM nivArayati paraM pUrvoktaiva vyatyayena tatprasaGganiSedhabhAvanA kAryA niHzUkatA caivaM parihRtA bhavatIti sAmarthyAduktaM bhavatIti gAthArthaH / / 27 / / avataraNikA- vyAkhyAtA 'taM puNa jaM jassa jahe'tyAdidvAragAthA, tadvyAkhyAnAcca vyAkhyAtaM saprapaJcamAhAkammuddesietyAdigAthopAttamAdhAkarmikadvAram, idAnIM tadgAthollikhitamevauddezikadvAraM vyAcikhyAsustabhedanirUpaNaM tanmadhyAdekasya svarUpaM caah| sva ane para prasaMganI vRddhi A pramANe jANavI. eka vAra gRhasthI = koI strI dAtrI AdhAkarmane Ape ane tene sAdhu grahaNa kare to teja gRhasthI athavA bIjI koI gRhasthI teja sAdhu mATe athavA bIjA sAdhu mATe vAraMvAra AdhAkarma karatI thAya. tathA ekavAra te AdhAkarmane levA pravRtta thayela sAdhu mitravaMSTra = jIbha-dADhane gamI jAya-jene bIjA zabdomAM kahevata rUpe "khIcaDI dADhe vaLagI" kahevAya che, ityAdinA kAraNe vAraMvAra te letA thaI jAya. te sAdhunA Acaritane pramANa karIne bIjA paNa sAdhuo pharI pharI-vAraMvAra te AdhAkarmane letA thaI jAya. ema karatA teo kevA thaI jAya ? te kahe che - 'niddhathato' = 'nirbarmA' = dhITha = pariNAmazUnya nirdUra thaI jAya. "gha' = "gha' = e mitrataMtva' ne sUcave che ema jANavuM. "mitrataMtva' eTale ke te AdhAkarmanA rasathI vyApta thayA che danta vizeSa jemanA arthAt tenA AsvAdane pAmelA, bdio = pRddha' = svAda sAro hovAthI AdhAkarmanI abhilASAmAM atirekavALA te sAdhu "ra muya = "ra mugvatti' = choDatA nathI, 'natha' = 'sakhIvama'i = bIjo vagere sacittane paNa, "mAtra acittane nahi paNa sacittane paNa choDatA nathI' ema " no artha jANavo. "so' = "sa' = AdhAkarmane grahaNa karanAra te sAdhu, "pachA' = "pati " = pachI. eTale ke, potAnI te AdhAkarma grahaNa karavA svarUpa prasaMga vRddhi pachI te sAdhu sacittane paNa choDato nathI. jyAre te sAdhu AdhAkarmane grahaNa karato nathI tyAreja e gRhastha dvArA kAraNa ane svayaM grahaNanA prasaMgane = pravRttine nivArI zake che. paraMtu mAtra pUrvokta kAraNa-grahaNa prasaMganI vRddhi karatAM viparIta rUpe te prasaMganA niSedhanI bhAvanA karavI. arthAt te AdhAkarma grahaNa na karavuM. kadAca bhUlamAM grahaNa thaI gayuM hoya to ene na vAparatAM paraThavI devuM. gRhasthane AdhAkarma banAvavAmAM nimittabhUta na banavuM vagere. Ama karavAthI kharekhara to niHzukatA = dhIThapaNuM = pariNAmazUnyatAno parihAra thAya che. e paNa sAmarthyathI samajI levuM.// 27mI avataraNikA :- A pramANe "te pujA = nasa' ItyAdi dvAragAthAnI vyAkhyA karAI ane te vyAkhyA karavA dvArA "godamusiya' ItyAdi dvAragAthAmAM kahela AdhAkarmaDhAranI savistAra vyAkhyA pUrNa thaI. have, eja dvAragAthAmAM lakhela udezikAranI vyAkhyAkaravAnI IcchAvALA tenA bhedonuM nirupaNa ane te bhedomAMthI eka = prathamabhedanA svarUpane kahe che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 mUlagAthA - uddesiyamohavibhAgao ya, ohe sae jamAraMbhe / bhikkhAu kaivi kappai, jo ehI tassa dANaTThA / / 28 / / auddezikamoghavibhAgAbhyAM coghe svake yadAraMbhe / bhikSAstu kiyatIrapi kalpayati ya eSyati tasya dAnArtham / / 28 / / auddezikasya dvau mUlavibhAgau vyAkhyA- auddezikamuktazabdArthaM dvidhA bhavati iti zeSaH / kathamityAha - oghavibhAgatastatraugha uddezAdibhedAnAmavivakSayA sAmAnyaM / tathA vibhajanaM vibhAgaH teSAmeva vivakSayA vizeSastata oghazca vibhAgazceti vigrahe tau tathA, tAbhyAM / tataH caH samuccaye oghauddezikaM vibhAgauddezikaM cetyarthaH / tatraughe oghauddezikaM tat syAditi zeSaH / ayaM kimityAhaoghauddezikasya svarUpam saMskRta chAyA = 'sae jamAraMbhe 'tyAdi svake AtmaviSaye AtmArthamiti yAvat Arambhe vyApAre kRte sati yadazanAdi niSpannaM tanmadhyAt bhikSA bhaktAdivibhAgAt katyapi kiyatIrapi, apiH paripUrNabhojanadAnasya bhUNagAthA - zabdArtha :- uddesiyaM = auheziGa, oha = zodha, vibhAgao vilAgathI, ya = khane, ohe = khodhamAM, sae = potAne bhATe, jamAraMbhe 4 khAraMbha, bhikkhAu = bhikSA, kaivi = DeTalI, kappai = nizcita 12, jo ardha, ehI = khAve, tassa = tene, dANaTTA = khApavA mATe // 28 // audezikanA mukhya be prakAra che. oSa audezika ane vibhAga audezika. gRhasthe potAne mATe taiyAra karela AhArAdimAMthI je koI gRhastha, pAkhaMDI zAkyAdi vigere yAcaka Ave tene ApavA mATe keTalIka vastu kalpIrAkhe nizcita kare te otha audezika kahevAya che.28 * khoheziDanA bhUja ne vibhAga * mULagAthA-gAthArtha = vyApyArtha :'uddesiyam' = 'auddezikam' = pUrvosta prabhAo bheno artha bhAvo bheTale } uddezathI janAvesuM se khauzika hevAya che. tenA se prAro che. kyA te me ajhara ? te he che, 'oha-vibhAgao' = 'ogha - vibhAgau' = (i) khodha udezAdi bheda vinA sAmAnyanI vivakSA ane (ii) vibhAga udezAdinI vivakSAthI vizeSanI vivakSA, eTale ke oaudezika ane vibhAgaudezika. Ama audezikanA leha thAya che. 'ya' = 'ca' = me samuyyayanA arthamAM che. 'oghe' odhamAM te oghaudezika thAya che. e adhyAhArathI levuM A doSa zuM (1) 'ohe' che ? te uhe che, = - = 1 = * khodhoddezi'nuM sva35 * 'sae jamAraMbhe' = 'svake AraMbhe yat' potAnA mATe karela AraMbhamAM, je azanAdi taiyAra thayA hoya, temAMthI 'bhikkhAu' = bhikSA, 'kaivi' 'katyapi ' 'kiyatIrapi' keTalIka paNa. ahIM 'api' zabda se paripUrNa bhognadhAna jane saMpUrNa likSAnA chAna khApavAnI zaktinA abhAvane sUyave = = = = Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampUrNabhikSANAM ca dAnazaktyabhAvaM sUcayati, kalpayati sampradhArayati kazcid gRhIti gamyate / kimarthamityAha-yaH kazcit pAkhaNDikaH zAkyAdigRhasthA vA eSyati gamiSyati tasya pAkhaNDikAderdAnArthaM vitaraNanimittaM gRhayogyarAddhamadhyAddAnArthaM bhikSA vyavasthApayatIti tattvamiti svarUpamasyeti / kathamoghaudezikasya saMbhavaH // kathaM punarasya sambhava iti ceducyate / ihAnubhUtadurbhikSabubhukSa AsAditasubhikSaH kazcid gRhastho gRhasthI vA cintayati yathA jIvitA vayaM kathamapi mahAkaSTena durbhikSe ataH kiJcit saJjAtavRttikasya pratidinamarthijanasampUrNabhojanadAnazaktyabhAve mama bhikSA api tAvat kiyatyo dAtuM yuktA yato nAdattamiha janmanyaparatra svargAdyavAptyAdisu bhujyate dattasyaiva bhogAt / nApyakRtaM puNyaM svargagamanAdyavAptaye bhavati kRtasyaiva phaladAnasamarthatvAditi / puNyopArjanAbhiprAyavAn yadA gRhI gRhayogyarAddhamadhyAdeva tAvatIbhikSAM (devAvatIbhikSAM) arthibhyo dAsyAmIti sAmAnyasaGkalpena kalpayati tadA tattathAbhUtaM bhaktamoghauddezikaM syAditItthamidaM bhavatIti / cha mema. , 'kappai' = 'kalpayati' = pIne -pArI rANe, opAre ? . . cha, ts gRhastha. ema adhyAhArathI levuM. __onA bhATe mA 43 ? te cha, 'jo' = 'yA' = d is , usyA athavA gRdhastho, 'ehI' = 'eSyati' = bhAvaze, 'tassa' = 'tasya' = te pANI vagerenA, 'dAnaTThA' = 'dAnArtham' = dAna mATe. ahIM A svarUpa jANavuM ke, gharane yogya rAMdhelamAMthI dAna mATe kalpIne rAkhe-dhArI rAkhe. A oghauzikanuM svarUpa thayuM. oghIdezikadAna kevI rIte saMbhave ? te jaNAve che. * modyauzisno saMlava vI zata ? . dukALa anubhavyA bAda sukALa thaye chate koka gRhastha vicAre ke "A dukALamAM ghaNA kaSTa veThIne game tema ame AvI gayA. have jyAre kAMIka sArA divaso AvyA che to, roje roja yAcakone saMpUrNa bhojanadAnanI zakti kadAca mArAmAM nathI toya mArI rasoImAMthI thoDI paNa ApuM. kAraNa ke na ApeluM Aloka ane paraloke svargAdimAM bhogavAtuM nathI, ApeluM ja bhogavAya che. tathA dAna e puNyanuM kAraNa che ane puNya vinA svargAdinI prApti thatI nathI kAraNa ke kareluM puNya ja svargAdinuM phaLa ApavA samartha cha." A rIte, puNyopArjananA AzayathI gharanA mATe rAMdhelamAMthI "ATalI bhikSA yAcakone ApIza" ema, sAmAnya saMkalpathI dhArI rAkhe, tyAre te tevA prakAranuM bhojana odhaudezika bane che. A rIte odhauzikano saMbhava thAya che. picchaniyuktimAM A pramANe kahyuM che ke - "ApyA vinA ahIM kazuM ya maLatuM nathI tethI thoDI 1. nAdattamiha kimapi labhyate tataH katipayA bhikSA dala iti buddhyA katipayAdhikataNDulAdiprakSepeNa yannivRttamazanAdi tadoghaudezikamiti pinnddniryuktau| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - oghaudezikaM chadmasthena jJAyate katham ? ' kathaM punaridamaparacetovRttikalpitaM chadmasthena jJAyate ? ucyate, upayukto gRhasthabhASitAdiviceSTitena jAnAti / tathAhi- kvacid gRhe bhikSArthaM praviSTaH sAdhuH svAminA bhAryAyA bhikSAdApitAyAH satyA anyabhikSAcarebhyastA pratidinadeyatayA saGkalpitA bhikSA dattAH paJcApIti pratyuttarazravaNato jAnAti, paJcabhikSA dattvA gRhiNA bhoktavyamiti lokarUDhyA paJceti saGkhyAnamucyate, bhityAdiSu dattabhikSAparigaNanA khaTikAdinA rekhAkaraNato vA dattasaMkhyAvismRtirakSaNArthaM, prathameyaM bhikSetyAdinA rekhAkaraNato vA dattasaMkhyAvismRtirakSaNArthaM prathameyaM bhikSetyAdinA mukhena parigaNanazravaNAdvA / uddiSTadattisatkapiTakAdermadhyAd bhikSAM prayaccha, mA uddezarahitAd bhAjanAderityevaM kasyApi saMmukhaM bhaNanasaMzabdanAdvA / etasyAH sthAlyA madhyAdarthibhyo dAnAyaitAvatIbhikSAH pRthakkuru iti vacanAkarNanAdvA ityevaM kAyikavAcikaceSTAvizeSairauddezikaM jAnAti jJAtvA caiSaNAyAmupayukto niHsandeho'nApRcchya sandezikametaditi pariharati / idaM tu saGkalpitadattiSUddhRtAsu dattAsu vA, zeSaM kalpate zuddhatvAt / pAtrakaM tu tatparityAge'kRtatrikalpamapi zeSagrahaNAya zuddhyatIti gAthArthaH / / 28 / / bhikSA ApIe evI buddhithI jo kuTuMba moTuM hoya to, potAnA mATe karelamAMthI thoDuM dhArI rAkhe, paNa jo nAnuM kuTuMba (2-3 mANaso) hoya tyAre adhika taskula (cokhA) Adino prakSepa karavApUrvaka je azanAdi taiyAra thAya te odhaudezika che. * chagha0 oghadezikane zI rIte jANe ? * prazna :- bIjAnA mananA pariNAma (vicAra)thI nizcita karAyela chadmastha sAdhu zI rIte jANI zake? uttara :- gRhasthanA bolavAAdi ceSTA vaDe upayogavALA sAdhune enI khabara paDe che. jema ke, sAdhu vahoravA gayA ane gharanA mAlike potAnI patnI pAse dAna apAvaDAvyA bAda patnI bole ke "roje dAna mATe dhArI rAkhela pAMceya bhikSA anyabhikSAcaro sahita pUrI thaI." (lokomAM pAMca bhikSA ApyA bAda vAparavuM? Avo sAmAnyathI rIvAja hovAthI ahiM pAMca bhikSAnI vAta karI) athavA bhIMtAdimAM apAyela bhikSAne yAda rAkhavA mATe khaDI vaDe rekhA kare, athavA "A prathama bhikSA" e pramANe moTethI bole, athavA ema bole ke "jo, udezIne rAkhela bhikSAnA bhAjanamAMthI Apaje", athavA "joje, udezarahitanA bhAjanamAMthI ApatI nahi" ema bole, athavA to kahe ke "A bhAjanamAMthI dAna mATe ATalI bhikSA alaga karo." A pramANenA vAcika ane kAyika ceSTAo dvArA audezika bhikSAne jANe che. A rIte eSaNAmAM upayogavALA sAdhu pUchyA vinA "A udezika che" ema cokkasapaNe jANIne tene choDI de che. joke, saMkalpapUrvaka dhArI rAkhela bhikSA alaga mUkyA pachI athavA apAI gayA bAda bAkInI bhikSA zuddha hovAthI kahyuM che ane jo udezavALI gocarI AvI gaI hoya to tene paraThavyA bAda traNa kalpa karyA vinA paNa te pAtra bIjI zeSabhikSAgrahaNamATe kahyuM che.l28. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA - uktamoghauddezikaM, vibhAgauddezikaM bibhaNiSustAvattasya bhedAnAha / mUlagAthA - bArasavihaM vibhAge cauhuddiThaM 1kaDaM ca 2 kammaM ca 3 / uddesasamuddesAdesasamAesa 4 bheNa / / 29 / / dvAdazavidhaM vibhAge, caturddhAddiSTaM kRtaM ca karmma ca / uddeza- samuddezA''dezasamAdezabhedena / / 29 / / vibhAgauddezikasya dvAdaza prakArAH = saMskRtachAyA vyAkhyA- dvAdazavidhaM-dvAdazabhedaM 'vibhAge 'tti vibhAgauddezikaM bhavatIti zeSaH / yathA caturddhA catuSprakAraM jJeyaM / kiM tadityAha 'uddiTTha 'ti tatroddezanamuddiSTaM, svArthaM niSpannasyAzanAderdravyabhedAdinA bhikSAcarANAM dAnAya kalpanaM (matvarthIye'ti) uddiSTaM bhaktAdyucyate / 'kaDaM ce 'ti kUrAdikaM sat karaMbakAdilakSaNaparyAyAntareNa kriyA tasyeti kRtaM caH catuddhetyasyAtrApyanukarSaNArthaH / 'kammaM ce 'ti svArthaniSpannaM laDDUkacUrNAdikaM sadguDapAkAdinA kriyA laDDUkAdinA kriyate smeti karmma caH avataraNikA :- A pramANe oghaudezakanI vAta thaI. have vibhAgaudezakane kahevAnI IcchAthI tenA bhedone jaNAve che. mULagAthA-zabdArtha uddiSTa, kaDaM prAranu, uddi Aheza, samAesA = samoheza, bheeNa bheda vaDe.||29| mULagAthA-gAthArtha :- vibhAga audezikanA bAra prakAra che. prathama tenA traNa bheda - uddiSTa, kRta ane karma ane te darekanA uddeza, samuddeza, Adeza ane samAdeza. ema cAra cAra bhedo gaNavAthI bAprakAra che.29lA mAMDo bhAvo. = = = :- bArasavihaM = - bAraprakAranaM vibhAge Ita, kammaM arbha, u = = = = = - vibhAga audezikanA 12 prakAra vyApyArtha :- 'bArasavihaM' 'dvAdazavidhaM ' jAraprakAre, 'vibhAge' 'vibhAgauddezika' jane che. te A rIte, 'cauha' 'caturddhA ' = thArapraara bhagavA honA yAraprahAra bhaeAvA ? te uhe che, (1) 'uddiThaM' 'uddiSTauddezika' uddezapUrva ke hoya tene 'uddiSTauddezika' 'hevAya che bheTale }, potAnA mATe banela azanAdinA dravyabheda = chUTu pADavuM vagerethI bhikSAcaronA dAna mATe kalpavuM eTale ke amuka rasoI likSAyarone khApavI. tene 'uddiSTauddezika-bhaktAdi' hevAya che rakhA uhiSTanA 4 prahAra bhaeAvA. (2) 'kaDaM ca ' = 'kRtauddezikaM ca' = 2 khAhinI 'karaMba' 35 jIne paryAya urakho. 'ca' = ahIM A kRtaudezikanA paNa cAraprakArane sUcavanAra che. (3) 'kammaM ca ' 'karmoddezikaM ca' = potAnA mATe banAvela lADavA nA cUrNa vageremAM goLano pAyo vagere nAMjIne sADu 35 janAve. 'ca' = e uparokta pramANe cAraprakArane sUcavanAro karaMbo dahIM mizritabhAta Adi - - - vibhAga sauheziGa, cauhA = yAra uddeza, samuddeza samuddeza, Adeza 91 - = = Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvavat / iha tvauddezikasya sAdhyatvAduddiSTauddezikaM, kRtauddezikaM, karmoddezikaM ceti jnyeym| kathaM punaruddiSTAdInAM caturddhAtvamityAha-'uddese'tyAdi uddezaM ca samuddezaM ca AdezaM ca samAdezaM ca tAni tathA / etallakSaNo vakSyamANo bhedo vibhAgo bhedaprabhedAdikathanamiti yAvad uddezAdibhedAstAniti / iha vibhAgauddezikamuddiSTakRtakarmasvarUpamUlabhedAt trividhaM / punaH pratyekamuddezasamuddezAdezasamAdezalakSaNottarabhedAccaturvidhamityevaM vibhAgauddezike sarve dvAdazabhedA iti gAthArthaH / / 29 / / avataraNikA- uddezAdibhedacatuSkasya svarUpanirUpaNAyAha / mUlagAthA- jAvatiyamuddesaM, pAsaMDINaM bhave smuddesN| samaNANaM AesaM, niggaMthANaM samAesaM / / 30 / / saMskRtachAyA- yAvadarthikamuddezaM, pAkhaNDikAnAM bhavet samuddezaM / zramaNAnAmA''dezaM, nirgranthAnAM samAdezam / / 30 / / Wan uddezAdInAM svarUpam // vyAkhyA- 'jAvatiya'tti sUcanAdyAvadarthikAnAM samastArthinAmarthAya kalpitamazanAdIti sarvatra prakramaH sAmai, mauzinI pAta 42vAnI hovAthI 'uddiThaM kaDaM kamma' 204thI. 'uddiSTauddezika kRtaudezikakammauddezika' tarI: enqi. GSTa mAhinA yA2 512 yA cha ? te 4 cha- 'uddesa-samuddesA-desa-samAesA' = 'uddeza-samuddezaAdeza-samAdezAni' = (1) 2 (2) samuheza (3) mAheza sane (4) samAheza. bhAnu sva35 have bhAvanArI mAganI ||thaamaa vAma mAze. 'bheeNa' = 'bhedena' = me dvArA bheTa 3 zAhi meha dvArA 4 gharo cha, 'bheda' mero vilmA arthAt zAhinA meTa-prohinu thana 42 te. bhAvArtha mA che , vibhAga bhauzi: na bhUNa 19 mahoche (1) dRSTa (2) kRta sane (3) ma. mA hoyanA vaNI ||2-yaar ho . (1) heza (2) samuheza (3) mAheza mane (4) samAheza. A pramANe 3 x 4 = 12 bheda vibhAgaudezikanA thayA.// 2aa avataraNikA :- have udezaAdi cAra bhedonA svarUpanirUpaNa mATe kahe che. bhUjA -zIrtha :- jAvatiyaM = samastamAsAne mATe, uddezaM = za, pAsaMDINa = pAsomATe, bhave = thAya, samuddeza = samuddeza, samaNANaM = zramAne bhATe, AesaM = mAheza, niggaMthANaM = nithone bhATe, samAesaM = smaahesh..||30|| mULagAthA-gAthArtha :- samastaarthIone mATe saMkalpanuM udeza, pAkhaMDIomATe saMkalpeluM samudeza, zramaNomATe saMkalpanuM Adeza ane nirjhanthonemATe saMkalpanuM samAdeza thAya.ll30 * zaporanu spa35 . vyAthyArtha :- (1) 'jAvatiya' = 'jAvatiyaM' 206thI. 'yAvadarthikaM' se. bheTale 3 4 555 stha pArI vagere bA4 yAya: bhATe peTa mazanane, 'uddeza-uddezikaM' uvAya che. // 4 rIta. mAgaNa paNa samajI levuM. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezamuddezikAkhyaM / tathA pAkhaNDikAnAM carakAdInAM bhavet syAditi sarvatra yogaH samuddezaM samuddezasaMjJa evaM zramaNAnAM nirgranthAnAM AdezamAdezikanAmAnam / tathA nirgranthAnAM zvetAmbarANAM samAdezamiti mAthArtha rU0 (1000) avataraNikA- adhunoddiSTakRtakarmasu triSvapyuddezazabdasya sAmAnyasya pravRtteruddiSToddezakRtoddezakarmoddezAkhyAnAM vibhAgaudezikamUlabhedAnAM trayANAM saMkSepataH svarUpanirUpaNAyAha / mUlagAthA- saMkhaDi bhuttuvariyaM, cauNhamudisai jaM tmuddittuN| vaMjaNamIsAi kaDaM, tamaggitaviyAi puNa kammaM / / 31 / / saMskRtachAyA- saMGkhaDIbhuktoddharitaM, caturNAmuddizati yat tduddissttN| vyaMjanamizrAdikaM kRtaM, tadagnitApitAdi puna: karma / / 31 / / vibhAgaudezikasyoddiSTAdInAM saMkSepasvarUpaM tatrAdyoddiSTaudezikanirUpaNam ca // (2) "laMkI bave samude = ' pADAnAM ja samudeza mA = , e sarvatra samajI levuM. saMsAranA tyAgI evA jaina ane anya pAkhaMDI - caraka vagere badhAmATe kalpeluM samudeza kahevAya che. (3) "samA bApa" = 'manAM bAphezanuM = kamaLa eTale AjIvaka = gozALAnA anuyAyI zAkya = bauddha, nirgastha = jaina-tApasa ane parivrAjaka = geruA = bhagavAdhArI saMnyAsI. teo mATe kalpeluM Adeza kahevAya che, ane (4) nirithA samApta' = nirvacAnAM samAveza6 = nigraMtha eTale zvetAMbara sAdhuo. teo mATe kalpeluM samAdeza kahevAya che..3OA. avataraNikA :- have, udiSTa-kRta ane karma A traNeyamAM udeza zabda sAmAnya hovAthI, udiSTadezikakRtodezika-kadezika nAmaka vibhAgaudezikanA mULa traNabhedonuM saMkSepathI svarUpanirupaNa kare che. mULagAthA-zabdArtha - saMvarI = vivAhAdi kAryamAM, muttariyaM = vaparAyA pachI vadheluM, ghaDakhuM = samasta arthaAdine, udasa = udezIne rAkhavAmAM Ave, naM = je, te = 0, uThuiM = udiSTa, vaMgaLanI; = dahIM, chAzavigerethI mizrita kareluM, va = kRta, saM = te, vitha = agnithI tapAvelA ghI goLamAM bheguM kareluM, pukha = vaLI, varmA = karma..31// mULagAthA-gAthArtha - saMkhaDImAM = vivAhAdimAM jamaNavAra karyA pachI vadhela lADavA Adi pakavAnnane tenI te sthitimAM samasta arthI Adi cAre prakAranA arthIone ApavAnA udezathI je judA rAkhI mukavAmAM Ave tene "udiSTa' kahevAmAM Ave che. bIje divase bagaDI jAya tevA vadhela bhAta vagerene dahIM chAza vagerethI chakAya jIvanA AraMbha vagara mizra karIne upara pramANenA udezathI je judA rAkhI mukavAmAM Ave tene mRta kahevAmAM Ave che. vadhela lADavA, pakavAnna vagere bhukAne agnithI tapAvela ghInI aMdara nAkhI pharIthI lADavA vagere banAvavAmAM Ave tene "karma kahevAmAM Ave che.3zA. * vibhAgIdezikanA udiSTa vagerenuM saMkSepa svarUpa ane temAM prathama udiSTadezikanuM nirupaNa 0 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 vyAkhyA- 'saMkhaDitti vibhaktilopAt saGkhaDyAM, vivAhAdiprakaraNe bhukte svajanAdibhirabhyavahRte uddharitaM zeSIbhUtaM bhuktoddharitaM yadodanatImanadadhilaDDUkacUrNyAdikaM bhaktaM pracUraM dRSTvA bhartAdirbhAryAdeH saMmukhamuddizati- vakti yathA dharmAya dehIdaM tadavasthameva caturNAM yAvadarthikapAkhaNDikazramaNanirgranthAnAM madhyAdanyatarasmai iti tadbhaktAdi uddiSTamiti uddiSTauddezikaM bhaNyate / prAyaH saGkhaDyAmeva bhuktodvaritaM bahu syAditi saMkhaDIgrahaNaM / stokamudvaritamapi prAyo gRhe'pyupayogaM yAtIti pracUravizeSaNaM tadapi draSTavyaM sAmarthyAt / evaM ca vadatA sUtrakRtA vibhAgauddezikasya sambhavaH pradarzito bhavati / * kRtauddezikanirUpaNam tathA 'vaMjaNamIsAi kaDaM ti ihApi 'saMkhaDibhuttuvvariyaM cauNhamuddisai jami' tyanuvarttate / tatazca vyajyate MmrakSyate kUrAdikamebhiriti vyaJjanAni gorasatakratImanAdIni tairmizritaM karambitaM yatsaGkhaDIbhuktodvaritaM kUrAdi tadvyaJjanamizraM karambIkRtamityarthaH / tadAdiryasya, nirbhaJjanAdinA piNDIkRtalaDDUkacUrNyAdeH paryAyAntarasya tadvyaJjanamizrAdikamityarthaH / karaMbakAdilakSaNaparyAyAntarApannaM kRtvA ityarthaH / yadodanAdi saMkhaDIbhuktodvaritaM caturNAmanyatarasmai dAnAyoddizati gRhI yathedamamukebhyo dAtavyamiti / mAM saptabhI me'vayanano sopa thayo hovAthI, 'saGkhaDyAM' = saMjaDImAM vo artha 42vo, 'bhuttuvvariyaM' = 'bhuktodvaritaM ' = vivAha vagere prasaMge sva4nAhi kabhI sIdhA Aha meM zrerdha khohana, tImana = 5DhI, chAla, chahIM, sADuno lUjho vagere prayUra lo4na vadhelA bherdhane 'cauNhamuddisai 'caturNAmuddizati yat' pati vagere patnI vagerene uhe- 'khA vadhenuM che te lUjhA hatyAhi je svarUpe raheluM che. eja svarUpe tene dharma-puNya mATe yAvadarthika, pAkhaMDI, ardhane yA dhAnamAM Apa khA pramANe 4 uddeza 42. 'tamuddiTTha' bhATe khene 'uddiSTauddezikaM' ahevAya che. zramaNa, nirprantha A cAramAMthI te bhaktAdi udiSTa = jaM' vyApyArtha :- 'saMkhaDi ' = = prAyaH karIne saMkhaDImAM ja jamyApachI vadhAre vadhavAnuM thAya che mATe ahIM 'saMvRddhi zabda grahaNa purAyo che bhane, thoDuM vadhenuM to lagabhaga dharanA upayogamA khAvI tuM hoya che. bhATe 'pracUra' zabda grahaNa karAyo che. ema adhyAhArathI jANI levuM. Ama kahevA dvArA sUtrakAre vibhAgaudezikanI saMbhAvanA jatAvI che. khema bharAvaM. = * tauzinuM nirupaNa * tathA, 'vaMjaNamIsAikaDaM' 'vyaMjanamizrAdikaM kRtaM' AmAM paNa ane AgaLanA, karmodezikamAM 57 'saMkhaDibhuttuvvariyaM cauNhamuddisai jam' samala se bhenI sAthai DUra vagere masaNIne mizra urAya te gorasa = dahIM-dUdha vagere, chAza, tImana vagerene vyaMjana kahevAya che. te vyaMjanathI mizrita je saMkhaDImAM lonAvalA dUra vagere hoya chetene vyaMgnamizra hevAya che. 'nirbhaJjanAdi' baLelA ghI vagerenI sAthe lADunA cUrNa Adine masaLI enA svarUpane badalavuM vagere che AdimAM jene, tene vyaMjanamizrAdikaM' = = 'taduddiSTam' = Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 'kaDaMti uddezikasya prastutatvAt kRtaM karaMbakAdiparyAyAntareNa vihitamuddezikaM kRtauddezikaM tadodanAdi bhaNyate / iha vyaJjanakUro'nyo vA kazcidyathAsambhavaM yAvadarthikAdInAmanyatarasmai dAnAya kalpito jJeya ityuddeshiktaa| __ kamrmoddezikanirUpaNam // tathA 'tamaggitaviyAi puNa kamma'tti tatsaGkhaDIbhuktodvaritaM laDDUkacUrNimudgAdikaM agninAvahninA tApitamuSNIkRtamagnitApitaM guDAdIti gamyate / tadAdiryasya tadagnitApitAdi AdigrahaNAt sacittajalahiMgulavaNarAjikAsanmizradadhyAdigraho vibhaktilopAttenAgnitApitAdinA guDAdidravyeNa kimityAha- 'puNa'tti punaH prathamasvAbhAvikakaraNApekSayA bhUyo'pi laDDUkAdiparyAyAntarApAditaM kRtvA yadA caturNAmanyatarasmai dAnAyoddizati tadA tanmodakacUAdikaM tathAvihitaM 'kamma' ti karmoddezikaM bhaNyate / yadvetthaM vyAkhyAyate-agnitApitAdiguDAdidravyayogAd bhUyo modakAdiparyAyAntarApAditaM kahevAya che. eTale ke "paraMva' vagere rUpa bIjo paryAya karIne, je saMkhaDImAM vadhela bhojanAdine, vAvarthika vagere cAramAMthI koIne paNa dAna ApavA mATe udeza rAkhe. - jemake "A mAre amukone ApavuM' e rIte je dhArI rAkhe tene kRta kahevAya che. arthAt. atre udezikanI vAta cAlatI hovAthI, udezapUrvaka karaMbaka vagere bIjA paryAya rUpe karela te odanAdine kRtadezika kahevAya che. AmAM agni para caDhavArUpa AraMbha thato nathI. AmAM, vyaMjanathI mizrita kUra ke bIjuM je kAMI tevA prakAranuM, yAvadarthikAdimAMthI koIne paNa dAna ApavA kahyuM hoya tene kRrtAdezika jANavuM. * kardeizikanuM nirupaNa * tathA, 'tamaviyarU pu ivanaM' = "tad nitAvitari punaH " = te saMkhaDImAM vadhela lADunuM cUrNa ane maga Adine agninA tApathI garama karela goLa-ghI svarUpa mAMDA = pAyo vagerene 'nitapitta' kahevAya che. te che AdimAM jene tene "nitApitAri' kahevAya che. 'mAri padathI sacittapANI, hiMgu = hiMga, lavaNa = mIThuM, rAIthI mizrita dahIM vagere levuM. AmAM tRtIyA vibhaktino lopa thayo hovAthI nitApitAvinA guDavidravya' "agnivaDe tApita goLa vagere dravyo vaDe," ema levuM. te dravyathI zuM karIne ? te kahe- "puna' = 'punaH' = prathama svAbhAvika rIte karelAnI apekSAe pharI vAra lADu vagere rUpe bAMdhIne, eTaleke ene bIjA paryAya rUpe karIne, jyAre yAvadarthikAdi cAramAMthI koIne paNa dAna ApavA udeza kare. tyAre te lAcUrNa vagerene tevA prakAre lADu vagere rUpa pharI kare. tene karNodezika kahevAya che. athavA A pramANe vyAkhyA karavI - agnitApitAdi guDAdi dravyanA mizraNathI lADu vagere bIjAparyAyarUpe karela te saMkhaDImAM vadhela lADucUrNa vagerene agnitApitAdi kahevAya che. punaH = vyatirekanA arthamAM che. eTale ke, kRtamAM to mAtra vyaMjanamizrita odananI vAta che jyAre ahIM to enAthI viparita agnitApathI tApitanI vAta che. ema vyatireka artha jANavo. tevA prakAranA AhArAdine yAvadarthikAdi Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatsaMkhaDIbhuktodvaritaM modkcuuaadygnitaapitaadhucyte| tat punaH, punaH zabdo vyatirekArthaH tathAbhUtaM caturNA dAnAyoddiSTaM, 'kamma' ti karmoddezikaM bhnnyte| tathAhi-'acittameva paccai AhAkammaM tayaM bhaNiyami'tyetallakSaNenAdhAkarmaNA, dezato yuktaM karma guDapAkAdi modakacUrNAdikaM vA kiJcidyathAsambhavaM yAvadarthikAdInAM caturNAmanyatarasmai dAnAya kalpitamityaudezikamiti / kathaM punaranayoH kRtkmrmoddeziyoH samaH ? udhyate- kRtkmbhoddeshikyoH sambhavaH katham / yathA kazcid gRhasthaH saGkhaDyAM nivRttAyAM dadhyAdisatkasthAlyAdibhAjanasya grahaNAya, mA vA kevalaH kUro vigandhitAM grahISyati, dvayorapi vA dadhyAdikUrayorekenaiva gamanAgamanAdinA dAnAya niSpatsyamAnatvAnniSkaSTameva dAnaM syAdevaM vA kRtamiSTaM syAttena ca dattena mahApuNyaM bhavatItyevaM kAraNairyadA sthAlyAdisthagorasatImanatakrAdibhiH kUrAdikamudvaritaM svArthaniSpannaM saMmizraM kRtvA nirbhaJjanAdinA saha laDDUkacUAdi vA piNDakatayA baddhvA caturNAmanyatarasmai dAnAya kalpita tadA kRtauddezikasya sambhavo yadA ca guDapAkAdiyutabhAjanariktIkaraNAdikAraNaireva saGkhaDyAM nivRttAyAM cAramAMthI koIne paNa dAna ApavAno udeza kare te "rmoziyA' kahevAya che. te A pramANe che. vimeva paNa mAhiSma ta6 maLiyanuM' - acittane ja rAMdhe te AdhAkarma kahevAya che ane AvA svarUpavALA AdhAkarmavaDe dezathI = aMzathI yukta te karmaaudezika kahevAya che. eTale ke, jeno eka deza goLano pAyo te AdhAkarmI ane bIjo deza modakacUrNa te zuddha hoya, te kamadezika kahevAya che. arthAtu - rAMdhelAne saMskAra kare te kamadezika che. eTale ke, je vastu raMdhAI gaI che ane saMskArapariSkAra karavA mATe lADuAdinA cUrNAdine goLano pAyo vagere karIne, athavA to e bhUkko vagerene ja agnimAM tapAvIne pharI lADuAdi bAMdhe, athavA to chAsa vagere vyaMjananI sAthe bhAta vagerenuM mizraNa karIne karaba vagere karavAmAM Ave ke jemAM pANI-vanaspatiAdinI virAdhanA thAya ke pachI agninI virAdhanA thAya, to te vastune paNa karma kahevAya, ane pachI vizeSa udeza vinA yAvadarthikAdi cAramAMthI koIne paNa ApavA ciMtavI rAkhe tene karmAdezika kahevAya che. * kutazika ane kavuiMzika zI rIte saMbhave ? * prazna :- kRtIdezika ane kamadezika no saMbhava zI rIte thAya ? uttara :- (1) kRtauzika :- jamaNavAra-saMkhaDI pUrNa thayAbAda koka gRhastha dahIM vagerenA tapelI Adi bhAjanane khAlI karI levA mATe athavA to rakhene ekalA bhAta kohavAI jAya ! athavA to dahIM vagere vyaMjana ane kUranA dAnanuM kArya ekaja gamanAgamana pherAthI sarI javAthI kaSTa vinA dAna apAze, je ISTa che ane te ApavA dvArA moTuM puNya thaze, ItyAdi kAraNosara jyAre tapelAmAM rahela gorasa-tImana-takra-chAsaAdi sAthe potAnA mATe banAvelA ane pAchaLathI vadhI paDelA bhAta vagerene mizra karIne athavA baLela ghI AdinI sAthe lADunA cUrNAdine piNDa rUpe bAMdhIne yAvadarthikAdi cAramAMthI koInA paNa dAna mATe kahyuM tyAre kRtodezikano saMbhava thaI zake. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUyo'pi laDDUkacUAdikamagnitApitaguDAdinA modakadirUpaparyAyAntareNa kRtvA prakaraNopayuktAvazeSAn mudgAdIn vA punaH saMskRtya, sacittajalalavaNaprabhRtidravyasammizradadhyAdinA kUraM karaMbakatayA vA kRtvA caturNAmanyatarasmai dAnAya saGkalpayati, tadA kammaudezikasya sambhavaH / // uddiSTaudezikAdInAM kalpyA'kalpyavidhissthApanAdoSabhinnatvaM ca // atra coddiSTauddezikAditraye kalpyAkalpyavidhirucyate / tatra yAvadarthikAdInAM dAtavyamityevaM dAturaviziSTe nirdeze yatInAmapi madhye grahaNAduddiSTauddezikAkhyaM prakaraNopayuktAvazeSaM yathAsthitameva kUrAdi dAnAyoddiSTaM gRhAbahirvyavasthApya dIyamAnaM yatInAmakalpyaM svocitArambhAd vibhinnIkRtya deyasya dAtumabhipretatvAttatra ca yatyarthamapi kITakAdisatvavyAghAtasambhavAt na tu sthApanAdoSAttasya bhinnadoSatvAt / anye tvAhuruddezo(ddiSTo)dezadoSanivarttanAt sthApanaiva teSAM matena sAdhvayAcJAyAmapi sA syAditISyate / evaM coddezau(ddiSTau)dezikasya sthApanAyAzcAyaM bhedo yathedaM sAdhunA'yAcite, sthApanA tu yAcite syAt / tathA sarvvasminnatra yAvadarthikAdInAM caturNAmapyarthAya saGkalpaH syAt sthApanAyAM tu nirgranthArthameva saGkalpayati / uddiSTauddezikAdi kadA kalpate ? ' navaramuddezau(ddiSTau)dezikamidaM dAturdAnabhAve nivRtte kalpate AtmArthatvAt / yadA ca gRhasthAnAM (2) karmodezika - jyAre guDapAkAdithI yukta bhAjanane khAlI karavA Adi kAraNe ja jamaNavAra patyA bAda pharI vAra lADavAnA cUrNAdine agnithI tapAvelagoLaAdithI lADavAAdirUpa paryAyAntara karIne athavA vadhelA magaAdine pharI saMskAra karIne athavA sacitta pANI, lUNa vagere dravyathI mizrita dahIM AdinI sAthe kUra bheLavI karaba rUpe karIne yAvadarthikAdi cAramAMthI koInA paNa dAna mATe saMkalpa tyAre karNodezikano saMbhava che. udiSTadezika vagerenI kaNa-akalavyavidhi * have udiSTadezikaAdi traNeyane viSe kahya-akathyavidhi kahe che. lagnAdi prasaMge jamaNavAra pUrNa thayAbAda bhAta vagere dravya je rIte vadhyA hoya = je svarUpe vadhyA hoya eja rIte = eja svarUpe yAvadarthikAdi cAramAMthI koIne paNa dAna ApavAno dAtA udeza karIne, eTale ke "A amukane ja ApavuM' evo vizeSa nirdeza na karIne te bhAta vagerenA dAna mATe gharanI bahAra tene goThavIne Ape, tyAre yAvarthikAdi cAramAM sAdhuono paNa samAveza thaI javAthI e udiSTadezika bane che. je sAdhuone akathya che. kAraNa ke gRhastha deyavastune svocita AraMbhathI alaga karIne yAvadarthikAdi cAramAMthI koInA paNa dAna mATe alaga kADhI hovAthI te vastune bahAra kADhIne gharanI bahAra goThavavA nimittaka kITakAdi = nAnA-nAnA jIvajaMtuonI hiMsA svarUpa AraMbhanA bAgI te vastunA lenAra sAdhu paNa banaze. * udiSTadezika ane sthApanA vacce taphAvata che uparokta kITakAdivadhanA kAraNe udiSTadezakanI akadhyatA batAvI che, nahIM ke sthApanAdoSanA kAraNe Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 carakAdInAM vA nirgrantharahitAnAM dAtavyamiti viziSTanirdezaM kurute tadA sAdhUnAmasaGkalpitatvAtteSAM kalpata eva / tathA kRtakaudezikayorakalpatA mUlata eva hastadhAvanAdhArambhAdidoSAt, navaraM caturvidhakRtauddezika-yAvadarthikAkhyakammauddezikAdyabhedaviSayamazanAdi yadvA(tsthA)pitaM yAvadarthikAdInAmanyatarasmai tadapIdaM mA dAsyasi, tathA gRhAderantarbahirvA sthitaM mA dAsyasi, tathA yat praharadvayAntaM kAlaM yAvaddAtumiSTaM tadarvAgapi mA dAsyasIti yadi gRhI bhAryAdeH sammukhaM vakti tadA tatkaraMbakAdi kalpate, dAnapariNAmApagame svagRha evaitadupakariSyatIti dAtryA''tmArthitvAt / kammauddezikAntyabhedatrayaM dAnapariNAmApagamAdAtmArthI-kRtamapyakalpyaM sAdhUnAmavizuddhikoTikatvAt / tathA bhikSArthaM praviSTaM sAdhu dRSTvA yadA gRhasthI bhaNati yathA agretaneSu vihRtya vyAvarttamAnena tvayA madgehe AgantavyaM yena bhavadarthaM vakulAde(vallakAde)rasya saMdhUya(pa)naM kRtvedaM tubhyaM prayacchAmIti, tadA yadi tadyathAbhaNitaM dAtryA, tathAkRtvA dadAti tadA tadakalpaM karmoddezikatvAt / yadi ca tathAkRtvA dAtumabhilaSitaM kemake sthApanAdoSa e alaga doSa che. arthAt vizeSa udezavinA cAra mAMthI koInA paNa dAna mATe saMkalpaluM e udiSTadezika kahevAya ane vizeSe karI sAdhu mATe ja sthApe e sthApanA kahevAya che. ahIM, keTalAkano mata evo che ke- udezodiSTa e sthApanAdoSa ja che. teonA mate to sAdhue kahyuM nathI mAMgaNI karI nathI chatAMya ApameLe gRhastha sthApe to paNa e sthApanAdoSa bane che. A mata sivAya vicAravAmAM Ave to udezodiSTa ane sthApanA vacce bheda ATalo ke - sAdhuonA kahyA vagara gRhastha ApameLe rAkhe-sthApe = udiSTadezika ane sAdhunA kahevAthI rAkhe = sthApe = sthApanA. temaja udiSTadezikamAM badhIja vastumAM yAvadarthikAdi cAreya mATe saMkalpa hoya che. jyAre sthApanAmAM to mAtra nircanthano ja saMkalpa hoya che. * udiSTadezika vagere kyAre kartha bane ? . A udiSTadezikamAMthI dAtAno dAnano bhAva nIkaLI gayA bAda e kathya che. kAraNa ke e vakhate e vastu gRhastha mATe banI jAya che, ane jyAre gRhastha "mahemAnAdi ke carakAdi ke nirjhantha sivAyane dAna ApavuM che' ema viziSTanirdeza kare tyAre temAM sAdhuno saMkalpa na hovAthI e kathya che. tathA, kRta ane karma audezika to mULathI ja akathya che kAraNa ke emAM hAtha dhovA vagere AraMbha Adi doSa rahelo che. paraMtu temAM paNa ATaluM vizeSa jANavuM ke - cAreya prakAranA kRtIdezika ane yAvadarthikanAmaka kammadezikanA prathama bhedanA viSayabhUta banatA je karaMbaAdi anAdi dAna mATe sthApyA hoya ane sAdhuo vahoravA Ave tyAre, gharapati patnI Adine kahe - "jo yAvadarthikAdi koIne paNa ApavA mATenuM paNa A azanAdi ApIza nahi, tathA gharanI aMdara ke bahAra je raheluM che te ApIza nahi, tathA je be pahora mATe ApavA IccheluM hatuM, te samaya pUro na thayo hovA chatAM ApIza nahi to te karaMbAdi sAdhune kahyuM che kAraNa ke emAM dAnano pariNAma cAlyo gayo hovAthI e vastu potAnA ghara mATeja upayogI banaze ema dAtAe potAnA mATe dhAryuM hoya che. paNa, karmAdezikanA chellA traNa bhedamAM to dAnanA pariNAma nIkaLI gayA bAda gRhastha potAnA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAtryA, tathaivAkRtameva dadAti tadA kalpaM sAdhvarthaM kriyAvizeSasyAkaraNAt saGkalpamAtrasya ca kriyAzunyasyAduSTatvAt, yaduktaM'na khalu pariNAmamettaM payANakAle asakkiyArahiyam / gihiNaya(yaMta) tu jayaM dUsai ANAe paDibaddham' / / 1 / / ityalaM prasaGgeneti gAthArthaH / / 31 / / avataraNikA- uktamauddezikadvAraM, sAmprataM pUtikarmadvAraM vyAcikhyAsustasyAH svarUpaM bhedaprarUpaNaM ca vktumaah| mUlagAthA- uggamakoDikaNeNa vi asuilaveNaM va juttmsnnaaii| suddhaM pi hoi pUI, taM suhumaM bAyaraM ti duhA / / 32 / / saMskRtachAyA- udgamakoTikaNenA'pyazucilaveneva yuktmshnaadi|| zuddhamapi bhavati pUti, tatsUkSmaM bAdaramiti dvidhA / / 32 / / saMbaMdhi te azanAdi karyu hoya to paNa e akathya che kAraNa ke sAdhuo mATe e avizuddhikoTivALuM hoya che. tathA, bhikSA mATe pravezela sAdhune joIne jyAre gRhastha ema kahe ke- AgaLanA gharomAM vahorIne pAchA vaLatA Ape mArA ghare AvavuM, jethI ApanA mATe vAlAdi vaghArIne Apane ApI zakAya.' Ama kahyA pramANe dAtA vaDe teja rIte karAya ane vahorAve to e akathya che, kAraNa ke emAM kadezikano doSa lAge. paraMtu jo kahyA pramANe karIne ApavA IchyuM hoya paNa te pramANe karyuM na hoya ane Ape to e kahyuM kAraNa ke emAM vizeSa koI kriyA sAdhu mATe karAI nathI. ane mAtra je saMkalpa karAyo che te to kriyA zUnya hovAthI aduSTa che. kahevAyuM che ke : artha :- saMkalpa mAtra hovA chatAM ApatI vakhate asankriyA karI na hovAthI jayaNAvALA AjJA pratibaddha munine te grahaNa karatA doSa lAgato nathI kAraNa ke jo gRhastha "A gocarI sAdhune ApavI ema mAtra ciMtavI rAkhe paNa saMskArAdi kazuMya na kare, tyAre temAM sthApanAno doSa saMbhave paNa AmAM to mAtra saMskArano saMkalpa che, paraMtu rAkhavAno saMkalpa nathI ane saMkalpa pramANe saMskAra paNa karyo nathI mATe enA grahaNamAM doSa lAgato nathI.//31I avataraNikA :- A pramANe audezikAra kahyuM. have, pUtikarmadvAranI vyAkhyA karavAnI IcchAvALA tenA svarUpa ane bheda kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- DAmodina vi = avizodhikoTinA udgamadoSanA sUkSmaaMzavaDe paNa, samuphanAM 3 = azucinA aMzanI jema, nuttama = yukta, saVI6 = azanAdi, suddha pi = zuddha hoya to paNa, dor3a = thAya che, pUrva = pUtidoSavALuM, te = te pUtidoSa, sudaH = sUkSma, vAyara = bAdara, rUti = ema, kudI = be prakAre..23I. mULagAthA-gAthArtha :- jema sArI vastumAM azucino chAMTo paDavAthI apavitra bane che tema avizodhikoTinA udgamadoSanA jhINA kaNIyAthI mizrita bIjuM sarva azanAdi zuddha hovA chatAM paNa pUtidoSavALuM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 udgamakoTikaNenApi zuddhamapyuzuddhaM bhavati vyAkhyA- udgamaH- utpattiH / ' kuT kauTilye ' ityasyAnekArthatvAt kuTyate chidyate iti koTirAhArAdiviSayavivakSitadoSavRndasya vivakSito'zaH / sA ca vakSyamANavizuddhikoTyavizodhikoTibhedAd dvidhaa| tadatrAvizuddhikoTirgrAhyetyudgamaviSayA koTiravizuddhikoTilakSaNA vakSyamANodgamakoTistasyA udgamakoTerupacArAdudgamakoTidoSayuktAhArasya kaNenApi sUkSmalezenApi AstAM prAcuryeNetyaperarthaH / 'asuilaveNaM va' tti vA zabdasyevArthatvAdazucilaveneva viSTAlezena yathA / azucizca kuthitadravyasyAnyasyApyupalakSaNaM draSTavyA / yuktaM mizritaM militaM, azanAdi azanapAnAdyAhAracatuSTayaviSayaM drvym| tatkimityAha- pUrvAvasthAyAM zuddhamapyudgamAdidoSarahitamapi sat, AstAmazuddhamityaperartho, bhavati jAyate, pUtyapavitram / ayamartho yathA saurabhyAdiguNairviziSTamapi zAlyAdibhojanadravyaM kuthitaghrANyazucyAdidravyalavenApi yuktamapavitraM syAcchiSTajanaparihAryaM ca tathA niraticAracAriNo (triNo ) yternirticaarbane che. te pUtidoSa sUkSma ane bAdara ema be prakArano che.||32|| * udgamakoTinA eka paNa kaNiyAthI zuddha paNa azuddha bane che vyAkhyArtha :- 'hama' = 'nAma:' = utpatti, 'joDi' = 'hoTi:' = 'p hrauTilpe' A sUtrathI koTinA aneka artho thAya che. ahIM 'vyate' - 'chidyate' evo artha levo eTale ke, AhArAdi viSayaka vikSita doSomAMthI vivakSita eka cheThelo - buddhithI judo pADela aMza. te koTi vakSyamANa vizuddhi koTi ane avizuddhikoTi ema be prakAre che. = udgamadoSanA viSayabhUta banatI je koTi te atre avizuddhikoTisvarUpa samajavI kAraNa ke vizuddhi ke avizuddhikoTinA bheda mAtra udgamadoSamAM ja paDe che. evI te udgamakoTinA, upacArathI udgamakoTinA doSathI yukta evA AhAranA, 'zevi' 'LenApi' kaNiyAvaDe paNa, zuddha AhAra paNa 'pUrti' apavitra thaI jAya che. vadhu mAtrAnI vAta to dUra rahI, paraMtu kaNiyAvaDe paNa, ema 'vi' zabdano artha jANavo. = = 'gavinaveneva' = 'gamuphtaveLuM va' = ahIM 'vA' zabda e 'va' nA arthamAM che. aci viSTAnA kaNiyAnI jema, azuci zabdathI kahevAyela dravya ke tevA prakAranA bIjA dravya paNa upalakSaNathI levA, 'nuttam' 'yuom' mizrita thayela, 'JatArra' 'jhazanAvi' = azana-pAna Adi cAra AhAra viSayaka dravya, 'muddhRpi' = 'zuddhavi' zuddhapaNa eTale ke, pUrvAvasthAmAM udgamAdidoSarahita zuddha paNa, 'je pUrvAvasthAmAM azuddha ja hoya enI vAta to dUra raho' ema 'pi' no artha jANavo, 'horpha pUrva' 'mati ti' apavitra bane che. bhAvArtha A jANavo, jema sugandhidAraAdi aneka guNothI viziSTa evA paNa cokhA vagere bhojana dravya, jo kohavAyela gaMdhavALA azuci vagere dravyanA lezathI paNa yukta hoya to e apavitra bane che ane ziSTapuruSo mATe tyAjya bane che. tema niraticAra cAritradhArI yati mATe paNa pUtivALuM azanAdi tyAjya che. kAraNa ke e niraticAra cAritrane sAticAra karavA dvArA apavitra karanAra che. mATeja - = = - = = Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 cAritrasya sAticAratayA'pavitratvakaraNenodgamAdidoSalezenApi saMyuktaH zuddhopyAhAra upabhujyamAno bhAvapUteH kAraNatvAt so'pi puutirityucyte| tataH pUtikaraNAt pUtikarmetyabhidhIyate / atra ca viziSTamapi bhojanamazucyAdikuthitadravyayogAdyathApUtibhAvamApannaM ziSTajanaparihAryaM ca jAtaM tthaa''khyaankenocyte| ' pUtiviSayakadRSTAMtaH OM ____ 'egaMmi nayare pattapupphaphalovaveyadumaniyararamaNijje bAhirujjANe sabhAkaliyadeuliyAe ego jakkho ahesi| annayA tannayaranivAsiehiM kaivayajaNehiM vipphADagarUve asive uTThiyae tassa uvAiyaM icchiyam / jahA imAu asivAu amha sakuDuMbA vuDi(chuTTi)jjAmo(tahA) egaM varisaM jAva aTThamisuM va cauddasisuM ujjANiAu tuha bhuvaNe krissaamo| taheva vuDDA (chuTTA) tahiM taheva pujAkArao bhADagadANeNa bhaNio jahA egaM varisaM jAva aTThamicauddasisuM pabhAe ceva tumaM jakkhasabhaM chagaNeNa sAravejjaha jeNamhe tIe avoTTAe AgantuM ujjANi(Au) karemo so taheva krei| jAva egAe aTThamIe bhoyaNavelAe ujjANiyA bhavissanti / sabhAe uvalippaNatthaM aNuggae sUre egassa vaNiyassa govADae chagaNanimittaM pvittttho| io tassa kammakaro pauraM tIe ceva rAie ugamAdidoSalezathI paNa yukta zuddha paNa AhArane pUti = azuddha kahevAya che kAraNa ke dravyapUti (azuddha AhArAdi) e bhAvapUtinuM kAraNa che. jema vyavahArazuddhi e dravyacAritra che ane bhAvanI zuddhi e bhAvacAritra che. dravyacAritra e bhAvacAritranuM kAraNa che. ane dravyanI azuddhi e bhAvanI azuddhinuM kAraNa che. eja rIte, pUti = azuddha AhAra levo e dravyapUti che ane hRdayathI doSa pratye nirapekSa banI pUti AhAra levo e bhAvapUti che. A dravyapUti e bhAvapUtinuM kAraNa che. eTale ke bhAva paNa doSayukta bane che. - have, je rIte - viziSTa paNa bhojana azuci vagere kohavAyela dravyanA yogathI pUtibhAvane prApta thAya che ane ziSTajanone tyAjya bane che, te rIte kathAnaka dvArA kahevAya che. * pUtiviSayaka dRSTAMta che eka nagaramAM patra-puSpa-phaLathI yukta vRkSanA samUhathI ramaNIya evA bAhyaudyAnamAM sabhAmaMDapathI yukta devakulikAmAM eka yakSano vAsa hato. ekavAra nagaramAM bhayaMkara upadrava thayo eTale te nagaravAsI keTalAka lokoe te yakSanI mAnatA karI ke - "A upadravamAMthI amAruM kuTuMba chUTaze to ame eka varSa sudhI AThama ane caudazanA ApanA bhavanamAM ujANI karIzuM." ujANI = rasoI rAMdhI prathama devane caDhAve pachI badhA udyAnamAM jame. yakSe te pramANe karyuM. eTale lokoe paNa pUjArIne paisA ApI kahyuM - "tAre varSa sudhI aSTamI ane caturdazIe prabhAte ja yakSanA sabhA maMDapamAM chANanuM lIMpaNa karavuM jethI pavitra sthAnamAM AvIne juhAra karIe'. pUjArI te ja pramANe kare che. have eka aSTamIe bhojanaveLAe ujANI thaze ema vicArI te pUjArIe sabhAnA lIMpaNa mATe Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 maMDagavallasuraM bhottuM bAhiM sutto / ajinnaM jAyaM / pacchimarAIe teNa taMmi govADae ajinnaM duggaMdhapurIsaM vosiriym| tassa uvariM egAe mahisIe poho mukko / teNa taM purIsaM DhakkiyaM, teNa purIsaM na lakkhiyam / taM pohaM sapurIsaM gAheUNa sabhA sAraviyA / goThiyA ( goTThilA ya) NANAvihabhoyaNaM ANiUNa bhoyaNatthaM yA ( jA ) va tattha uvaviTThA, tAva tesiM atIva duggaMdho Agao dhammio puTTho / jahA kao asuigaMdho Agacchai teNa bhaNiyaM na yANAmi / tao tehiM liMpaNamajjhe maMDagavallagakhaMDANi diTThANi / surAgaMdho ya agghAio ya nAyaM, jahA liMpaNamajjhe asui ciTThai | tao taM savvaM bhoyaNaM asui tti kAuM chaDAviyaM taM liMpaNaM ukkhaNAviyaM / antreNa chagaNeNa sabhA sAraviyA annarasoIe bhuttaM ti / svarUpamabhidhAyAdhunA etadeva bhedata Aha- 'taM 'ti tatpUti, pUtizabdaH saMskRte'pi strIliGgo napuMsakaliGgazca dRzyate kvacit / sUkSmaM svalpazeSatvena zlakSNaM, bAdaramAraMbhatayA bahudoSavattvena sthUlaM caH samuccayArthI lupto dRzyaH, iti svarUpapradarzane, ityevaM dvidhA dvividhaH syAditi zeSa iti gAthArthaH ||rU2 || avataraNikA - adhunA yathoddezaM nirdeza iti nyAyamAzritya sUkSmasvarUpaM dvitIyabhedaprarUpaNaM cAha / sUryodaya pahelAM koka eka vANiyAnA gokulamAM chANa levA gayo. A bAju te vANiyAnA koka nokare te ja rAtrie maMDaka kaNikAniSpanna roTI ane vAla khUba khAdhA ane tenI upara dAru pIne gokula bahAra suto..rAte ajIrNa thavAthI te ja gokulamAM teNe durgaMdhavALI viSTA karI ane kudaratI rIte tenI u52ja eka bheMse podaro mUkyo jenAthI te viSTA DhaMkAI gaI. pUjArIne viSTAnI khabara na paDI ane viSTAsahita te podarAne laI AvI lIMpaNa karI dIdhuM. samaya thatAM loko vividhabhojana lAvI yakSane juhAra karI tyAM ujANI mATe jamavA beThA. jamatI vakhate atyaMta durgaMdha AvavA mAMDI tethI teoe pUjArIne pUchyuM 'A azucinI gaMdha kyAMthI Ave che ?', teNe kahyuM - 'mane khabara nathI'. teoe tapAsa karavA mAMDI. emAM lIMpaNanI madhyamAM kaNikAniSpanna roTI ane vAlanA TUkaDA jovA maLyA. dArunI vAsa paNa anubhavI. eTale khyAla Avyo. ke. lIMpaNanI madhyamAM azuci paDelI che. tarata teoe A badhuMja azucimaya che ema karIne rasoI pheMkAvI dIdhI, lIMpaNa ukheDAvyuM. bIjA navA chANathI lIMpaNa karAvI. navI rasoI jamyA. Ama pUtinuM svarUpa kahIne have tenA bheda jaNAve che. 'te' = - = 'tapUti' = te pUti zabda saMskRtamAM paNa strIliMga ane napuMsakaliMgamAM dekhAya che mATe atre 'tA' zabdathI napuMsakaliMgavALuM pUti zabda lIdho che ema jANavuM, 'sudum' 'sUkSma' atyaMta thoDo aMza hovAthI sUkSma, 'vAyara' = 'vAvaram' AraMbhanA kAraNe bahudoSavALuM hovAthI bAdara-moTuM. samuccayavAcaka 'va' zabda ahIM lopa thayelo jANavo, 'tti' = 'kRtti' arthamAM che ema jANavuM. Ama pUti 'duhA' avataraNikA :- have 'je pramANe uddeza karyo hoya eja pramANe nirdeza karavo' e nyAya anusAre = 'dvidhA' = - = = be prakAre thAya che.||32|| = e pUtinA svarUpa batAvavAnA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 mUlagAthA- suhumaM kammiyagaMdhaggi, dhUmabapphehiM taM puNa na duTuM / duvihaM bAyaramuvagaraNabhattapANe tahiM paDhamaM / / 33 / / saMskRtachAyA- sUkSmaM kArmikagandha'gnidhUmabASpaiH tatpunarna duSTaM / dvividhaM bAdaramupakaraNabhaktapAne tayoH prathamam / / 33 / / sUkSmapUtisvarUpaM, tanna duSTam // vyAkhyA- sUkSma bAdaravilakSaNaM pUti bhavati / kairityAha, kArmikaMgandhAgnidhUmabASpaistatra 'kammiya'tti AdhAkarmikA iha cAtrottaratra ca kArmikagrahaNena sarveSAmavizuddhikoTidoSANAM grAho draSTavyaH / gandha AdhAkarmAnnasya ghrANiragnirAdhAkarmaNo rAdhyamAnasya satka iMgArarUpo vaizvAnaro navaramatra tadavayavAstApAdirUpA aMzA grAhyA, vyAkhyAnAt dhUmo'pi tasyaiva rAdhyamAnasyAgnikASTAdhutpannaH pratIto, bASpastvAdhAkAnnasyaivoSmA, tato gandhazcAgnizca dhUmazca bASpazceti dvandve, kArmikAzca te gandhAgnidhUmabASpAzca prathama sUkSmapUti ane pachI bAdarapUtinA bhedanI prarUpaNA kare che. mULagAthA-zabdArtha :- suhuma = sUkSmapUti, vidhAdhUmavahiM = AdhArmikanI gaMdha, agni ane bApha vaDe, te = te sUkSmapUti, puna = vizeSa arthamAM, na = nathI, kuThuM = duSTa, vidaM = be prakAranuM, vAyaraM = bAdarapUti, uvAramArdi = upakaraNa ane bhaktapAnavaDe, tardi = te upakaraNa ane bhaktapAnanI pUtimAM, paDhamaM = upakaraNapUti.33 mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarmI AhArAdinI gaMdha, AdhAkarma jenAvaDe pakAvavAmAM Ave te agni ane teno dhUmADo, tathA pakAvela AdhAkarmanI bApha, e darekathI sparzita zuddhaazanAdi sUkSmapUti doSavALuM bane che. paraMtu teno tyAga azakya hovAthI sUkSmapUtivALA azanAdinA grahaNamAM doSa nathI. bAdara pUti be prakAranI che. (1) upakaraNapUti (2) bhaktamAnapUti. te bannemAMthI prathamane = upakaraNapUtine jaNAve che.)l33I. * sUmapUtinuM svarUpa, jemAM koI doSa nathI . vyAkhyArtha :- "su" = 'phUi' = bAdarathI juduM te sUkSmapUti bane che, konA vaDe ? te kahe che, 'bhiya-gAMdhA -dhUna-vaccheTiM = "minva-ni-dhUna-vAgyeH' = AdhAkarmI evA gabdha, agni, dhUmADo ane bApha vaDe. "miya' = "va' zabdathI AdhAkarmika evo zabda levo. tathA ahIM ane AgaLa para paNa jyAM kyAMya paNa "' zabda Ave tyAM badhAja avizuddhikoTivALA doSono grahaNa jANavo. "= AdhAkarma-annanI gaMdha, "" = Ama to "ni' no artha raMdhAtA AdhAkarmano aMgAra rUpa agni evo artha thAya che paraMtu ahIM te agninA avayavo arthAt tenA tApAdi rUpa aMzo levA. "zUma' = raMdhAtA AdhAkarmanA agni ane kASTa vagere baLataNathI utpanna thayela dhUmADo ke je lokomAM pratIta che, "vASpa' = AdhAkarmaannanI ja bApha = varALa A badhAno "janyazanigdha dhUnagna vALuccha' ema dvanda samAsa karavo ane pachI 'rmivaccha te kanyAnidhUmavAbUDjha' ema 'zarmadhAra' samAsa karavAthI "mai nadhUmavAkhA (taiH)' = " varNajandhanadhUmavALuM ' thAya che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 kArmikagandhAgnidhUmabASpAstaiH / yadvA 'kammiya'tti AdhAkarmmikasambandhino gandhAgnidhUmabASpA iti samasanIyaM / ayamartha AdhAkarmmikabhaktAdigandhabASpAgnidhUmaiH saha militaM zuddhamapyazanAdikaM sUkSmaM pUtikarma bhavatIti / yadyevaM tarhyapUti kiJcinnAstyetaiH sarvvavyApi vyApanAdityAha - tat punaH sUkSmaM pUtikarmma, punaH zabdo vizeSaNe na naiva duSTaM doSakRt syAt sAdhozcAritrasyeti zeSaH / pUtitayA parihAryarUpaM tanna bhavatIti tattvamazakyaparihAratvenAcIrNatvAt / tathAhi loke dvidhA prayojanaM dRSTaM sAdhyamasAdhyaM ca / tatra yat sAdhyaM tadetatsAdhayituM zakyate, nAsAdhyaM taddhi sAdhayan klezamevAsAdayati, tadatra bAdarapUteH parihAraH sAdhyaM kAryaM sUkSmapUtestvasAdhyaM / yato'gnestApAdirUpA aMzA dhUmazca tathA AdhAkarmmikAnnagandhabASpAvityete catvAro'pyAdhAkarmikA vizIryetazcetazca gamanena sarvva jagad vyApnuvanti tatastatsthaM zuddhamazanAdikaM sarvvaM tairasspRSTaM pUtiH syAttadgrahaNe ca cAritranairmmalyAbhAvastasmAdetaiH spRSTamapi zuddhamazanAdi na pUtiriti / kiJcilloke'pi na sUkSmAvayavaM vastu doSakRd dRSTaM yathA azucyAdikuthitadravyAvayavAnAmazucigandhinAmapyalpagandhIbhUtAnAM dUradezAdAgatya nAsikAyAM praviSTo gandho 'gAdhAmmitanvayino' ndhAmnidhUmavALA (taiH)' ema samAsa karavo. bhAvArtha A thayo ke, AdhAkarmika bhojanAdinA gaMdha-bApha-agni ane dhUmADAthI mizrita evA zuddha paNa azanAdi sUkSmapUtikarmavALA bane che. athavA to 'mniya' prazna :- jo ema hoya to apUti kaMIpaNa raheja nahi, kAraNa ke A uparokta gaMdhAdi to sarvatra vyApelA che ne ? = uttara :- tuM puLa na vuThThuM' 'tat punaH na tuSTa che ema jANavuM, vaLI te sUkSmapUtikarma sAdhunA cAritrane doSa tyAjyarUpa nathI banatuM ema bhAvArtha jANavo kAraNa ke, eno e 'bArIna' = pUrvajoe AcareluM che. = = ahIM 'punaH' zabda e vizeSaNamAM karanAra banatuM nathI. pUtipaNAthI e parihAra = tyAga azakya hovAthI tathAhi, lokomAM prayojana be prakAranA jovA maLe che, (1) sAdhya. (2) asAdhya. temAM je sAdhya hoya eja sAdhI zakAya che, asAdhya kyAreya sAdhI zakAtuM nathI. asAdhyane jo sAdhavA jAo to mAtra kleza ja meLavavAnuM thAya che. tethI ahIM bAdarapUtino parihAra e sAdhya che parantu sUkSmapUtino parihAra asAdhya che. kAraNa ke, kArmika agni-tApAdi rUpa aMzo, gandha, dhUma ane bASpa, AdhAkarmI evA A cAreya paNa badheja phelAtA jAya ane ahIM-tahIM, Ama-tema javA dvArA AkhAya jagatamAM vyApI jAya che ane jagatamAM rahela sarva zuddhaazanAdine teo sparzavAthI badhuMja pUti thaI jaze. tenA grahaNamAM cAritranI nirmaLatAno abhAva thaI jaze. te kAraNe, teovaDe sparzAyela paNa zuddhaazanAdi pUti thatA nathI. arthAt te zuddhaazanAdi aparibhogya thatAM nathI. joke lokamAM paNa sUkSmaavayavavALI vastu doSakartA tarIke jovAI nathI. jemake, alpagaMdhavALI banelI azuci vage2e kohavAyela dravyanA avayavonI azucivALI gaMdha paNa dUra dezathI AvIne nAkamAM praveze to e doSakAraka banatI nathI, athavA jema gaMdharUpe viSanA aMzo dUrathI AvIne jaTharamAM praveze Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 na duSyati / yathA vA dUrAdAgatya gandhitayA jaTharAMtaHpraviSTA viSAMzA api naSTamaulasAmarthyatvenAlpaviSIbhUtA maraNaM na janayantIti / yadyevaM tarhi kimarthamiyaM prarUpyate ? ucyate, na parihAryatayA asyA upanyAsaH kintu bhedaprarUpaNatayaiva / tadiha bAdarapUtimAzritya pratiSedho jnyeyH| prajJApanAmAtramAzritya ca sUkSmapUterupanyAsa iti sthitN| bAdarapUtidvaividhyamAdyopakaraNapUtisvarUpaM ca // dvividhaM dvidhA bAdarapUtikarma pUrvoktaM syAditi zeSaH / kiM viSayaM dvaividhyamityAha / upakaraNabhaktapAna iti upakaraNaviSayaM bhaktapAnaviSayaM cetyrthH| tatra yadravyaM cullIsthAlIdarvIcaTukakahaduchakodUkhalikAprabhRtikaM rAdhyato'zanAderdAtryA sAdhvAdibhyo dIyamAnasya vA tasyaivopakArAya varttate tadupakaraNaM idaM ca prakramAdAdhAkarmikamatra grAhyaM / tasmiMzca randhanAdikaraNato gRhayogyazuddhAzanAdikamapyazuddhopakaraNamilitatvAt pUtyupakaraNapUti yadvopakaraNameva pUtyavizuddhikoTidoSayuktatvAdupakaraNapUti / _ upakaraNapUtisaMbhavaH // to paNa enA mULasAmarthyano nAza thayo hovAthI ochA viSavALA banavAthI maraNane lAvatA nathI. prazna :- jo ema hoya to zA mATe enI prarupaNA karavI ? uttara :- mAtra bhedanI prarUpaNA karavA pUratI ja prarUpaNA karI che. paraMtu enA parihArarUpe vAta karI nathI. tethI ahIM mAtra bAdarapUtino pratiSedha jANavo. arthAt mAtra jANakArI mATe ja sUkSmapUtinI vAta karI che ema jANavuM. * bAdarapUtinA be prakAro tathA prathama upakaraNapUtinuM svarUpa che kuvi' = trivizaM" = be prakAro, "vAyaram' = vAtaram' = pUrvokta bAdarapUtinA thAya che, kayA viSayaka be prakAro ? te kahe che, "vAraNa-mattAne' = "upara-maMjIpAne= upakaraNaviSayaka ane bhAta pANIviSayaka. gunzI' = cUlo, "cAtI = tapelI, urvI' = Doyo-lAkaDA vagerenI dAMDIvALo, dALa-khIcuMlemaTuM vagere halAvavAnuM sAdhana vizeSa, "Tu' = camaco(?), "dakuchaja' = kaDachI-dAlAdi vaghAravAnuM sAdhana vizeSa-vaghAratI vakhate "chapha' evo avAja thAya che mATe ja "chapha kare tene kaDachI kahevAya che, "hUnizA' = nAnuM ukhala-majabUta pattharamAM khADo karelo hoya jemAM vastu nAkhI zAMbelA athavA patthara vagere vaDe khAMDavAmAM Ave che, A cUlo vagere je dravyo dAtrIvaDe raMdhAtA azanAdinA athavA sAdhu vigerene apAtA tenA (azanAdinI) ja upakAra mATe varte te upakaraNa kahevAya. cAluprakaraNathI te AdhAkarmI upakaraNa levuM. AdhAkarmI evA te upakaraNamAM rAMdhavAnuM vagere karavAthI gharane yogya-gRhastha potAnA mATe banAveluM zuddhaazanAdi paNa azuddhaupakaraNa sAthe bheguM thavAthI e upakaraNapUti bane che. athavA to, avizuddhi koTidoSathI yukta hovAthI te upakaraNa ja pUti thAya che. te upakaraNapUti kahevAya che. upakaraNapUtino saMbhava che Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA kiyatA''dhAkarmikeNa kiyatA ca zuddhena kaImena mizritA cullI thiggalikAdyarthamAdhAkarmikardamastavakayuktA sthAlI caTukasyApyadhastye caTuke uparitane gaMDe vA ekatarasmin kasmiMzcidAdhAkarmike ekatarasmiMzca zuddhe sati dvayoryojanakRte upkrnnpuutiteti| evamanyasyApyupakaraNasya pUtitvaM jJeyaM / tasmin pUtyupakaraNe zuddhaM yadazanAdi rAddhaM tadapi pUtyupakaraNayogAdupakaraNapUti jJeyam / tathA avizuddhakoTibhirazanAdibhirdravyairmizraM zuddhamapyazanAdikaM yadrandhanAdikriyAviSayIkRtaM taiH spRSTaM vA tadbhaktapAnapUti jJeyam / 'tahiMti tayorbAdarapUtikarmabhedayorupakaraNabhaktapAnaviSayayormadhye prathamamAdyamupakaraNapUtilakSaNaM bhedamAzritya svarUpaM kalpyAkalpyavidhiM ca vakSye iti zeSa iti mAthArtha tArUrU II avataraNikA- adhunA pUrvArdhena prastutamevArthamuttarArddhana tu bhaktapAnapUtidvitIyabhedasvarUpaM kiJcidAha / mUlagAthA- kammiyaculliyabhAyaNa-DovaThiyaM pUi kappai puDho tN| bIyaM kammiyavagyArahiMguloNAi jattha chuhe / / 34 / / upakaraNapUti A rIte banI zake- keTalAka AdhAkarmI ane keTalAka zuddhakAdavathI banAvela mATInI cullI-sagaDI hoya, kyAMka to thIgaDuM lagADavA mATenA AdhAkarmIkakAdavathI yukta hAMDalI hoya, athavA camacAno nIceno goLa bhAga ke uparano dAMDIno bhAga-bannemAMthI ekabhAga AdhAkarmI hoya ane bIjo bhAga zuddha hoya ane e banneno saMyoga kare eTale upakaraNapUti thAya. A pramANe bIjA upakaraNamAM paNa pUtipaNuM jANavuM. "rvama' = kAdava = dezIsagaDI banAvavA ke tenI upara lepa-thIgaDuM lagADavA mATIno pANImAM palALelo loMdo. uparoktapUti upakaraNamAM rahela zuddha paNa je azanAdi che te paNa pUti upakaraNanA yogathI upakaraNa pUti che ema jANavuM. tathA, avizuddhikoTivALA azanAdi dravyo sAthe maLeluM rAMdhavA vagere kriyAnA viSayabhUta baneluM zuddha paNa azanAdi bhaktapAnapUti kahevAya che. athavA to te dvArA spardhAyela AhArAdine paNa bhaktapAna pUti kahevAya che. - "tae = "tayo' = te bAdarapUtikarmanA upakaraNa ane bhaktapAna A be bhedamAMthI, "paDhama' = prathamam'. = paheluM je upakaraNapUti che, 'tenA svarUpa ane kaccha-akathyavidhine kahIza.' ATaluM adhyAhArathI levuM.33 avataraNikA :- have, gAthAnA pUrvArdhamAM prastutaartha = upakaraNapUtinuM svarUpa ane kathya- akathya vidhine, ane gAthAnA uttarArdhamAM bIjA bhaktapAnapUti bhedanuM kAMIka svarUpa kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- mayaM = AdhArmika, cUktiyaM = cUlo, mAthai = bhAjana, hova = kaDachI, hirca = raheluM, pU= pUti, Sa = kalpa, pUvo = juduM kareluM, te = 0, vIrtha = bhaktapAnapUti, maya = AdhArmika, vadhArardiAnopha = vaghAra, hiMga tathA lavaNAdi, nanja = jemAM, phuda = nAkhavAmAM Ave.ll34 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? 07 saMskRtachAyA- kArmikacullIbhAjanaDovasthitaM pUti kalpate pRthak tt| dvitIya vArnivIdhAra-di-vADhi yatra lipatti rUA # upakaraNapUtilakSaNaM, cullyukhe Azritya caturbhaGgAH, tatrAdyabhaGgatraye kalpyA'kalpyavidhizca // vyAkhyA- sUcanAdAdhAkarmikA eva cullIbhAjanaDovA:-adhizrayaNIsthAlIbRhaccaTTakAsteSu sthitaM randhanena sthApanena vA vihitAzrayaM kArmikacullIbhAjanaDovasthitaM / iha DovagrahaNena dA api laghucaTTakarUpAyA grahaNaM jJeyam / zuddhamazanAdIti sAmarthyagamyam / 'pUitti upakaraNapUtiH syAt atra ca cullyukhe AdhAkarmaNI Azritya catvAro bhaGgAH syuH| yathA cullyAdhAkarmikyukhA ca, cullyAdhAkarmikA nokhA, ukhA''dhAkarmikI na cullI, na cullyAdhAkarmikI nokheti / tatrAdye bhaGgatraye tAvanna kalpate caturthastu pUtimAzritya shuunyH| paraM bhaGgatraye cullyukhayorAdhAkarmikayoH sthitasyAzanAderakalpyasyApi viSayavibhAgena klpytaamaah| kalpate grAhyaM syAt / 'puDho'tti pRthaka kRtaM svayogena cullyukhayorapanItaM sat tat yattatraivarAddhamanyata AnIya muktaM vA azanAdi / sAmarthyAccullyAdisthitaM na kalpate upakaraNapUtidoSAdAjJaivAtra pramANamiti, na yukteranveSaNaM kAryaM / mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarmI cUlo, bhAjana athavA DoyA-camacAdimAM raheluM zuddhaazanAdie upakaraNapUtidoSavALuM bane che. paraMtu jo e zuddha AhArAdine judA karI levAmAM Ave to e kalpa che. have je zuddhaazanAdine AdhAkarmI hiMga, rAI vagerenA vaghArathI saMskArita karavAmAM Ave te bhaktipAnapUtidoSavALuM bane che..34 * upakaraNapUtinuM lakSaNa tathA cUlo ane ukhAne AzrayIne cAra bhAMgA ane temAM prathama traNa bhAMgAmAM kAvya-akalsa vidhi 0 vyAkhyArtha :- "miyavRttimAyaNasovaTiya' = ahIM 'mA' zabdathI AdhArmika jANavA = 'AdhArmivA-putnI-manana-hosthita ahIM 'rova' zabdathI sarvI' = nAno camaco paNa levo. AdhAkarmIcUlo ke tapelI vagere bhAjana ke DoyAmAM rahela eTale ke temAM rAMdhyuM hoya athavA temAM mUkyuM hoya. tevA zuddhaazanAdi A adhyAhArathI levuM. arthAt AdhAkarmI evA cUlA vagere para sthita zuddhaazanAdi, pU' = 'pUti' = upakaraNapUtivALA bane che. - ahIM cUlo ane ukhAne AzrayIne cAra bhAMgA thAya che. (1) cUlo ane ukhA banne AdhAkarmI hoya, (2) cUlo AdhAkarmI hoya paNa ukhA nahi, (3) ukhA AdhAkarmI hoya paNa cUlo nahi (4) cUlo ane ukhA banne AdhAkarmI na hoya. prathamanA traNa bhAMgA akathya che. paNa cotho bhAMgo to pUtine AzrayIne zUnya che arthAt emAM pUtipaNuM cheja nahiM. "vavA' = cUlAnI bAjumAM rahe te nAno cUlo. gujarAtImAM je "ulamAMthI cUlamAM paDyA' nI kahevata che temAM "ula' eTale A nAno cUlo levo. mULamoTA cUlAnI garamI AmAM Ave. moTA cUlAmAM rAMdhyAbAda rAMdhela vastune garama rAkhavA A ukhA para mUkavAmAM Ave che. prathamanA traNa bhAgamAM AdhAkarmI cUlo ane ukhA para rahela azanAdi akathya hovA chatAM paNa vAmAM Ave che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 evaM tAvaccullyukhayorAdhAkarmikayoH pUtisvarUpayorvA sthitastasyAH kalpyAkalpyatvaM proktaM / tathA AdhAkarmaNA pUtisvarUpeNa vA Dovena tathAbhUtayA darvyA vA yacchuddhamazanAdikaM dAtrI sAdhubhyo dadAti tadazanAdi tatrasthamupakaraNapUtitvAdakalpyaM / yadi ca tAbhyAM yacchuddhamazanAdikaM saJcAlya rAddhaM tadA tAbhyAM tanmadhyasthitAbhyAM tadakalpyam / sthAlyA bahirniSkAsitAbhyAM ca tAbhyAM sthAlIbhaktaM zuddhyati / dvitIyaM bhaktapAnapUtisvarUpam 'bIyaM'tti dvitIyaM bhaktapAnaviSayaM pUti bhavati kiM tadityAha / 'kammiye 'tyAdi karmmikamAdhAkarmmikaM vAghAro hiMgvAdidahanottho dhUmo hiGgulavaNe pratIte, Adi zabdAdrAjikAjIrakataMdulIyakaprabhRtizAkAderAdhAkarmmikasya vastuno grahaH tato vAghArazca hiGgulavaNAdi ceti vigRhya karmadhAraye kArmika vAghArahiGgulavaNAdye tadyatra zuddhe'pi mudgAdyazanAdau svanimittavihitAdrahaNe vA takrAdikvathanarUpe kSipati saMskArArthaM madhye nidadhAti tanmudgAdyazanAdyA''dhAkarmikavAghArAdiyogAt dvitIyaM bAdaraM bhaktapAnapUti syAnnavaramAdhAkarmikatvaM hiGgudravyasya svArthaM niSpannamudgAdibhaktasaMskArArthaM sacittodakena viSayavibhAgathI- eTale ke amuka sthiti vizeSathI enI kalpyatAne kahe che 'vvarU' 'hapate' kalpya bane che, 'puo' = 'pRtha nRta' = gRhasthe potAnA kAraNe cUlo ke ukhA parathI dUra kare chate, zuM dUra kare chate ? te kahe che, je tyAM rAMdhyuM hoya athavA bIjethI lAvIne tyAM mUkela te azanAdi. 'a' = 'tat' = adhyAhArathI A vAta samajI levI ke cUlA vagere para rahela azanAdi kalpatA nathI kAraNa ke emAM upakaraNapUti doSa rahelo che. AmAM jinAjJA ja pramANa karavI paNa yukti-tarka zodhavAno prayatna na karavo. A pramANe AdhAkarmI phUlo ane ukhA athavA pUtisvarUpavALA phUlo ane ukhA para rahela AhArAdinuM kalpya-akalpyapaNuM kahyuM. tathA, AdhAkarmI ke pUtisvarUpavALA Doyo nAnA camacA dvArA dAtrI je zuddhaazanAdi sAdhune Ape. te DoyAAdi mAM rahela azanAdi upakaraNapUtinA kAraNe akalpya che. tathA, jyAre Doyo ke camacAdvArA halAvIne zuddhaazanAdi tapelI vagere bhAjanamAM rAMdhyA hoya tyAre jyAMsudhI e banne aMdara rahyA hoya tyAMsudhI e akalpya che. parantu temAMthI bahAra kADhI lIdhA bAda emAM rahela bhojanAdi zuddha bane che = kalpya bane che. * = * bIjuM bhaktapAnapUtinuM svarUpa 0 'TvIya' 'dvitIyaM' = bIjuM bhAta-pANIviSayaka pUti bane che. kevI rIte ? te kahe che, 'yivaghAra-hiMdutoLA' = 'dhArmida-vAdhAra-hinu-hravaLAvi' = AdhAkarmI vaghAra-hiMga AdinA baLavAthI utpanna thato dhUmADo, hiMga ane lavaNa = lUNa to prasiddha ja che. 'vi' zabdathI AdhAkarmI rAI, jIruM, tAMdalajAnI bhAjI vagere zAkAdi levA. 'vApArazva higulavAli =' ema dvandvasamAsa karIne pachI karmadhArayasamAsa karavAthI 'hArmi-vApAra-hillu-navAghe' bane che. 'natya' = 'yaMtra' = jemAM. eTale ke, zuddha evA paNa magavagere azanAdimAM athavA chAzavagerene ukALavA svarUpa potAnA mATe mUkela AMdhaNamAM, = - Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 sAdhunimittaM dravIkRtasya lavaNasya tu tadarthita (dartha ) meva cUrNitapariNAmitasyetyAdi bhAvanIyamiti gAthArthaH ||34 || tathA mUlagAthA - kammiyavesaNadhUmiyamahavakayaM kammakharaDie bhAge / saMskRtachAyA- kArmmikavesanadhUmitamathavA kRtaM karmmakharaNTite bhAjane / AhArapUti tatkarmaliptahastAdispRSTaM ca / / 35 / / # bhaktapAnapUtinirUpaNam vyAkhyA- AdhAkarmikavesanena taptaghRtAdikSiptasphuTitakustumbaryA upalakSaNatvAdAdhAkarmikarAjikAdibhizca / 'dhUmiyaM'ti saMdhUpitaM yacchuddhapeyAtImanAdi tadapi bhaktapAnapUtiH syAt yadvA vesanasyopalakSaNatvAdeva kArmikavesanAdeH satko nirdhUmAgnirUpAGgAroparinyastavesanajIrakahiGgvAdidAhotthadhUmo lokaprasiddhaH 'de' = 'kSiti' = nAMkhe. eTale ke, saMskAra karavA emAM nAkhe, tyAre te magaAdi azanAdi, AdhAkarmI evA vadhArAdinA yoge bIjA prakAranA bAdara bhaktapAnapUtidoSavALA bane che. = = -kammara te, kammalittahatthAichillaM potAnA mATe banAvela magAdi bhojanane saMskAra karavA mATe naMkhAtA hiMgane sacittapANImAM palALIne pravAhIrUpe kare tathA kAcA mIThAno bhUkko kare AvA hiMga ane lavaNamAM paNa AdhAkarmIpaNuM jANavuM.||34| mULagAthA-zabdArtha :- vi AdhAkarmika, vesaLa = nirhuma aMgArA upara nAMkhela jIrU, hiMga, rAI vigerethI, bhUmiyaM = dhUmADo dIdhela, hava = athavA, vaM potAne mATe rAMdhelu athavA sthApeluM, AdhAkarmathI kharaMTita, mALe vAsaNamAM, sArapUchya bhaktapAnapUti, saM AdhAkarma vastuthI kharaMTita hAtha vigerethI sparzita, = = ane.|35|| mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarmika vesana eTale nirdhama aMgArA upara jIrU, hiMga, rAI vagere nAMkhIne bALavAthI utpanna thato dhUmADo. te levA mATe tenA upara UMdhuM vAsaNa mUkI vAsita karIne vAsaNamAM nAMkheluM zuddhaazanAdi tathA AdhAkarma azanAdithI kharaDAyelA bhAjanamAM nAMkheluM bIjuM zuddhaazanAdi tathA AdhAkarmaazanAdithI kharaDAyela hAtha athavA kaDachI, camacA vagerethI apAtuM zuddha paNa azanAdi bhaktapAnapUtidoSavALuM thAya che.||35|| * bhaktapAnapUtinuM nirupaNa ha vyAkhyArtha - 'kammiyavesaNadhUmiyam' 'hArmivetanadhUmitam' AdhAkarmI vesanathI, garama ghI vageremAM nAMkhelA phUTelA dhANAthI, upalakSaNathI AdhAkarmIrAI vagerethI vaghAra karela je zuddha peyA pAnavizeSa = rAbaDI, tImanAdi che te paNa bhaktapAnapUti bane che. athavA to, vesananA upalakSaNathI ja AdhAkarmI jIru, hiMga vigere vesanAdi saMbaMdhI nidhUma agnirUpa devatA para nAMkhela vesana jIru-hiMga vagere masAlAnA dAhathI utpanna thayela dhumADo, je phulavadhAranA nAme loka prasiddha che, te AdhAkarmika vesananA dhumADAne grahaNa karavA mATe UMdhI vALelI tapelI vagere bhAjanamAM eTale ke AdhAkarmika vesananA dhumADAthI vAsita karela bhAjanamAM nAMkhela zuddha evA tImana = AhArapUiya taM kammalittahatthAichikkaM ca / / 35 / / = - = = = = = = Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArmikavesanadhUmaH sa saJjAto yatra sthAlyAdibhAjane'dhomukhIkRte dhUmagrahaNAya bhUnyastavadane tatkArmikavesanadhUmitaM kRtadhUmaM bhAjanaM tadyogAttatra zuddhaM yattImanatakrapUraNAdikamazanAdi kSiptaM tadapi tathocyate tadapi bhaktapAnapUtiH syAt, navaraM vesanAdIn prati kArmikavizeSaNasyApyupalakSaNatvAdihAGgAravesanAdisthAlInAmekaM dve trINi vA''dhAkarmikAni jnyeyaani| athavA zabdaH pUrvoktaprakArApekSayA viklpaarthH| kRtamAtmArthaM rAddhaM sthApitaM vA yadazanAdi / kvetyAha karmakharaNTite bhAjane iti / ayamartho yasmin sthAlyAdibhAjane AdhAkarmikaM rAddhaM tadanyasmin prakSipya tasminneva ca kSINI(riktI)bhUte karmakharaNTite AdhAkarmikabhaktAdyavayavopalakSite bhAjane sthAlyAdAvakRtakalpatraye yadazanAdyAtmArthaM rAddhaM, yadvA pUrvokta evAkRtakalpatraye bhAjane yacchuddhamevAzanAdyanyato bhAjanAnyastaM vyavasthApitamiti yAvattadazanAdyAhArapUti bhaktapAnapUti syAditi zeSaH / tathA karmaliptahastAdispRSTaM ceti tatra hastaH karaH sa Adiryasya vastunastad hastAdi AdizabdAcchuddhaDovadarvIkaroTikAdiparigrahastata AdhAkarmaNA viliptaM kharaNTitaM yaddhastAdivastu tena 'chikkaM ti chuptaM spRSTamiti / ayamartha AdhAkarmabhaktAdikharaNTitena takra-pUraNa = khAdya vizeSa vagere azanAdi paNa bhaktapAnapUti bane che. ATaluM vizeSa samajavuM ke vesanAdimAM kArmika vizeSaNa upalakSaNa hovAthI 1-aMgAro ke pachI ra-vesanAdi ke pachI 3-tapelI. ema eka-be-ke traNeya AdhAkarmI hoI zake che. arthAta eka ja AdhAkarmI hoya evuM nahi paNa be athavA traNeya hoI zake che. "hava' = "athavA' = je pUrvokta prakAranI apekSAe vikalpanA arthamAM che te vikalpa jaNAve che. "" = "tta' = je anAdi potAnA mATe rAMdhyuM hoya ke sthApyuM hoya, kyA sthAne ? te kahe che, "mavaragi mA = "sneharanTine mAna = AdhAkarmathI kharaDAyela bhAjanamAM. bhAvArtha e che ke, je tapelI vagere bhAnamAM AdhAkarma rAMdhyuM, tene bIjAmAM khAlI karIne te ja khAlI thayelA AdhAkarmathI kharaDAyela-eTale ke AdhAkarma je bhaktAdi karyA enA avayavothI yukta tapelI vagere bhAjanamAM kalpatraya-traNavAra pANIthI dhovAnuM, karyA vinA je azanAdi potAnA mATe rAMdhyA hoya. athavA to, uparokta pramANenA ja AdhAkarma bhaktAdinA avayavothI yukta tapelI vagere bhAjanamAM bIjA bhAjananA zuddhaazanAdi mUke, te azanAdine 'nAdArapUrUra' = "sAhArapUti' = AhArapUtibhaktamAnapUti kahevAya che. tathA, "te mnatidhatyAvi gha' = "tat siddhahastaviskRSTa ' = je vastunI AdimAM hasta che te prastAri' kahevAya che. atre "gati" zabdathI zuddhaDoyo, camaco, vATako vagere levA. AdhAkarmathI kharaDAyela te hastAdi vastuvaDe pRSTa-sparzAvela paNa AhAra pUti bane che. bhAvArtha A jANavo ke AdhAkarmabhaktAdithI kharaDAyela hAthavaDe ke vATakAAdivaDe, tapelIvagere bhAjanamAM rahela je zuddha AhArAdi sparzAya, te paNa AhArapUti bane che. A traNeya prakAranI pUti sAdhuone akathya che. "gha' e samuccayArthamAM che. prazna :- azuddhaanna vagerenuM zuddha annamAM zuM pariNamyuM che ? zuM bhaLyuM che ? ke jenA kAraNe pUti Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 hastena karoTikAdinA vA sthAlyAdau sthitaM zuddhamazanAdi yatsaMspRSTaM tadapyAhArapUti syaaditi| caH samuccaye / iyaM ca sarvA'pyakalpyaiva yatInAmiti / athAzuddhAzanAdinA(nAM) zuddhAzanAdeH pUtitvakaraNe kiM pariNatamiti ceducyate rAddhamudgAdichavikharaNTitokhikAderArabhya sikthakavalAdikaM yAvaditi / upadhivasatyorapi pUti bhavati evaM yathA''hAraviSayamAdhAkarma darzitaM svasthAne pUtizca zuddhAdhAkarmikayorazanAdikayormilitayoryathA'tra darzito tathopadhivasatyorapi te dve api syAtAmataH ziSyopakArAya te api dRzyate / atra piNDenaiva prakRtaM, tatra yatyarthaM yau mukhavastrikAdhupakaraNopAzrayau vihitau gRhiNA tAvAdhAkarmiko, svArthayatyarthaniSpannayoH zuddhAdhAkarmikayorIphalayoH sIvitA pracchAdikA, tathAbhUtayoH kardamAdikayorniSpannA vasatizca pUtirityAdi, iyamapi saadhuunaamklpyaiv| evaM sarvAnavizuddhikoTidoSAnAzritya pUtitvaM semiti thArtharUvo. ___ avataraNikA- adhunA dAtRgRhaM dAtRsthAlyAdibhAjanaM sAdhupAtrakaM pUtiparihAraviSayaM klpyaaklpyvidhimaah| thAya che ? arthAt pUti karavAnuM sAmarthya zemAM raheluM che ? uttara :- AdhArmika rAMdhelA maga vagerenA photarArUpI aMzathI kharaDAyela ukhA vagerethI mAMDIne dANo ke koLIyA vagerethI zuddhaanna pariNata thavAthI = bheguM thavAthI pUti thAya che. 0 upadhi ane vasati paNa pUti bane che .... A pramANe AhAra saMbaMdhI AdhAkarmanI vAta ane svasthAne - eTale ke hAla pUtinI vAta cAlatI hovAthI svasthAnathI prastuta pUtinI vAtamAM zuddha ane AdhAkarma azanAdinuM milana = bhegA thavA rUpa pUtinI vAta darzAvI. A azanAdiviSayaka pUti pramANe upAdhi ane vasativiSayaka paNa AdhAkarma ane pUti bane che. jo ke prastutamAM piviSayaka AdhAkarma ane pUtinI vAta ja levAnI che.. chatAMya ziSyanA upakAra mATe te vAta paNa ahIM darzAvAya che. - gRhastho je muhapattIAdi upakaraNa ke upAzraya sAdhumATe kare. te upakaraNa = upadhi ane vasati AdhAkarmI kahevAya che. gRhastha potAnA mATe banAveluM zuddha ane sAdhumATe banAveluM azuddha e bannene joDI dIdhuM hoya. jemake, uttarapaTTAno aDadho bhAga zuddha hoya ane eno bIjobhAga azuddha sIvI dIdho hoya. upalakSaNathI nAnuM thIgaDuM paNa azuddha savyuM hoya to e uttarapaTTo vagere upadhi pUti kahevAya che. tathA, zuddha ane AdhAkarmI gArAthI banAvela vasatine vasatipUti kahevAya che. upalakSaNathI, makAna para je AdhAkarmI mATInA lepAdi karyA hoya, amuka bhAga jIrNa thayo hoya ke kyAMka gAbaDuM paDyuM hoya tyAM AdhAkarmI mATI-gAro lagADI de vagere paNa vasatipUti kahevAya che. A upadhipUti ane vasatipUti paNa sAdhuone akathya ja che. A pramANe sarvaprakAranA avizuddhikoTidoSone AzrayIne pUtitva jANavuM. avataraNikA - have dAtRgRha, dAtunA tapelAvagere bhAjana, sAdhunA pAtra. A traNeya saMbaMdhI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mUlagAthA- paDhame diNammi kammaM tinniu pUi kykmmpaayghrN| pai tilevaM piDharaM kappai pAyaM kayatikappaM / / 36 / / saMskRtachAyA- prathama dine karma trINi pUti kRtakarmapAkagRhaM / pUti trilepaM piTharaM kalpate pAtraM kRtatrikalpaM / / 36 / / kRtakarmapAkagRhaM tridinAni tyAjyamapagame vA tasya tadUrdhva dinatrayaM tyAjyamiti bahUnyapi dinAni pUtisambhavaH // vyAkhyA- prathama dine AdyavAsare yatra dine AdhAkarmaNaH pAkaH kRtH| 'kammaMtti AdhAkarma pUrvoktaM / 'tinniu' tti trINi punastrisaGkhyAni dinAni / 'pUi'tti, pUtidoSastadAdhAkarmasya(NaH) saMbhavAdbhavatIti zeSaH kiM tadityAha, kRto vihitaH karma AdhAkarmaNaH pAkaH pacanakriyA yatra tacca tadgRhaM tadvezma, kRtakarmapAkagRhamiti / evaM cAdhAkarmadine pUtidineSu ca triSu na kiJcittatra pUtino parihAra temaja kathya-akathya vidhi jaNAve che. mULagAthA-zabdArtha :- paDhame = pahele, hima = divase, ma = AdhAkarma, tatriya = traNadivasa, pU = pUtidoSa, yempAyara = AdhAkarma rasoI banAvavAmAM AvI hoya te ghara, pUThuM = pUti doSavALuM, tivaM = traNa lepavALuM, pitAM = bhAjana, pa = kalpa, pArtha = pAtra, tivavuM = traNa vakhata dhoyeluM mULagAthA-gAthArtha :- je gharamAM AdhAkarmaazanAdi banAvavAmAM AvyuM hoya tyAM prathamadivase AdhAkarma banela hovAthI bIjA traNadivasa sudhI pUtidoSano saMbhava hovAthI te gharano cAradivasa sudhI tyAga karavo. pAMcamAdivase tyAM gocarI javuM kahyuM. AdhAkarmaazanAdi je bhAjanamAM pakAvavAmAM AvyuM hoya athavA je bhAjanamAM AdhAkarmaazanAdi nAMkhavAmAM AvyuM hoya te bhAjanamAMthI te khAlI karyA pachI temAM jo gRhastha potAne mATe traNavakhata rAMdhe agara pANIthI sApha kare to tyArapachI cothIvakhata gRhastha potAne mATe rAMdhela athavA traNavakhata dhoyelA bhAjanamAM nAMkhela zuddhaazanAdi munine levuM kalpI zake. tevI rItie sAdhue pAtrAmAM AdhAkarmikaazanAdi lIdhuM hoya te pAtaruM pahelA AMgaLIvaDe barobara sApha karyA pachI traNavakhata pANIthI sApha karyAbAda sukAI jAya tyAre temAM bIjuM zudhdha azanAdi levuM kalpI zake. * jyAM AdhAkarma raMdhAyuM te ghara traNadivasasudhI tyAgavuM athavA te AdhAkarma dUra thayA bAda tenI upara traNadivasa tyAgavuM. ema ghaNAM divaso sudhI paNa pUtino saMbhava hoya che. * vyAkhyArtha :- "Dhane vini' = 'prathane vine' = jyAM prathamadivase AdhAkarmano pAka thayo. " = "varSa pUrve kahela AdhAkarma = sAdhumATe banAvela AhArAdi. "titriA' = "grIna (vinAni' = vaLI traNadivasa eTale ke AdhAkarma banyuM te uparAMta 3 divasa. "pUrU' = "pUti' pUtidoSa bane che. te sthAnavizeSa AdhAkarmanA saMbhavathI pUtivALuM bane che ema jANavuM. te sthAna vizeSa kayuM ? te kahe Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 grahItuM kalpate iti prathamadinena saha catvAri dinAni tadgRhaM parihAryamityuktaM bhavati paraM, _ 'ataraMtAi joggAsaIe giNhaMti tattha pviseuN| annagahANasuvakhaDa vAsAnnImayaM bhuMje' / / 1 / / yadA tu kazcid gRhI katiciddineSu saGkhaDI bhaviSyati saGghabhojyaM vA dAsyAmItyagrata eva laDDUkAdInAdhAkarmikAn kRtvA dhArayati tadA yAvatte tiSThati, tadapagame'pi tadUrdhvaM dinatrayaM yAvattadgRhasthitaM zeSaM bhaktAdi sparzasambhavAt pUtiH syAdityevaM bahUnyapi dinAni puutismbhvH| tathA 'pUitti pUtidoSavat syAditi shessH| kiM tadityAha trayastrisaGkhyA lepAH zeSakharaNTayo(TInAm)ryatra tattrile piTharaM sthAlyAdibhAjanaM / ayamarthaH sthAlyAdibhAjane kila AdhAkarma rAddhamapanItaM ca, zeSA kharaNTirityeko lepastasyAmevAkRtakalpatrayAyAM zuddhaM rAddhaM pUtirevaM vAradvayamanyadapi, caturthalepe tu na puutiH| tadihAdhAkarmapAkAnantaraM svArthaM vAratrayaM bhaktarandhanena yatsthAlikAyAH kharaNTanatrayaM che, "yajammupAyavara = kRtavarmepakRidaM = jyAM AdhAkarmano pAka thayo hoya te ghara. arthAt AdhAkarma banyuM e divasa ane pUtinA bIjA traNa divasa tyAMthI kAMIpaNa grahaNakaravuM kalpatuM nathI. eTale ke pahelAdivasanI sAthe pUtinA 3 divasa, ema cAradivasa sudhI te gharano parihAra = tyAga karavo ema kahevAyuM che. paraMtu, 'ataraMtAi joggAsaIe giNhaMti tattha pviseuN| annagahANa-suvakhaDajjaM vAsAnnImayaM bhuMje' / / 1 / / artha - 13 taraMtar' = jyAre nirvAha na thato hoya, "nolajI' = bIje prAyogya na maLatuM hoya = bIje yoga na hoya. "satrahI-suvAvaDana" = bIjA gharamAM rAMdheluM vATakI vyavahArathI AveluM hoya. vAsAgrIma' = je divase AdhAkarmI karyuM hoya enA pUrvanA divasomAM raMdhAyeluM sUkuM-pAkuM. - jyAre nirvAha na thato hoya. bIje na maLatuM hoya = bIje yoga na hoya tyAre tevA gharamAM sAdhu pravezIne, bIjA gharomAM rAMdheluM eTale ke vATakI vyavahArathI AveluM hoya. kAM to AdhAkarmI karyuM hoya enA pUrvanA divasomAM raMdhAyeluM je kAMI sUkuM-pAkuM hoya. te paNa comAsAdi kALanI maryAdApUrvakanuM ghaNAM divasanuM hoya, tevuM lADavA-sukhaDIvagere grahaNa kare. ahIM, "vAsI' no artha, roTalI vagere je rAtavAsI bane te nathI levAnA parantu upara jaNAvyA pramANe "comAsA Adi kALanI maryAdA pUrvakanuM ghaNA divasanuM evo artha abhipreta = ISTa che. - jyAre koka gRhastha, keTalAkadivaso pachI saMkhaDI = sAmuhikabhojana athavA to saMghajamaNa sAdhusAdhvImATe karAvIza ema, AgaLathI ja lADuM vagere AdhAkarmI karIne taiyAra rAkhe. tyAre, jyAM sudhI te lADu vagere rahe tyAM sudhI to AdhAkarmadoSa kharoja paNa te dUra thayA pachI paNa bIjA traNadivasa sudhI, te gharamAM rahela bIjAAhArAdisAthe te AdhAkarmanA sparzano saMbhava hovAthI pUti bane che. Ama, ghaNAMdivaso sudhI paNa pUtino saMbhava che e jANavuM. A vAtRJPS sabaMdhI pUti temaja kaccha-akathyavidhi nI vAta thaI. ' tathA pUru' = "pUtitoSavat cAt' = pUtidoSavALuM bane che. te pUtidoSavALuM zuM bane che ? te kahe che, "tinevuM pitara = "trinej fpara'. AdhAkarma AhAra dUra karAyA bAda traNalepa jyAM thayA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sampadyate tallepatritayAnvitA sthAlikA tadupaskRtabhaktaM ca pUti bhavatIti bhaavaarthH| yadi cAtmayogena gRhasthyA niravayavIkRtya tasya bhAjanasya tasminneva dine aparApareSu vA dineSu vAratrayaM jalena prakSAlanaM kRtvA tatra zuddhamazanAdi rAddhaM tadA tatkalpyameva, tathA kalpate'pUtIbhUtaM sacchuddhAzanAdigrahaNAyocitaM syAt / ma pUtipAtramapi kRtatrikalpaM kalpate ' pAtraM patadgRharUpaM ytibhojnopkrnnvishessH| kIdRzaM sadityAha kRtA nivartitAstrayaH kalpAH jalaprakSAlanAni yasya tat kRtatrikalpaM / aGgulyAdinA samprocchya vAratrayaM jalena prakSAlitaM sadityartho'yaM ca pAtrakAzritaH pUtinyAyo yathArUpaM sarveSvapyavizodhikoTibhedeSu jJeyastathA sarvo'pyavizodhikoTyAhAro'kalpya eva vizodhikoTyAhArastvAtmArthitaH kalpata iti ca jJeyamiti gAthArthaH / / 36 / / hoya te pitara' = tapelI. tene 3 vAra dhoyA vinA emAM ja rAMdhyuM tene eka lepa kahevAya. te eka lepavALA bhAjanamAM ja 3 vAra dhoyAvinA temAM ja bIjIvAra zuddha = sAdhunA udezavinA potAnA mATe bhojana rAMdhyuM. A bIjo lepa thayo, eja pramANe trIjIvAra rAMdhe eTale trIjo lepa thAya arthAta bIjIvAranA paNa e zuddhabhojanane khAlI karIne = khAvA vagere upayogamAM laIne, eja bhAjanamAM pAchuM zuddha bhojana rAMdhe e trIjo lepa. te pachInA cothA lepamAM pUti na thAya. eTale ke traNa lepavALA bhAjanamAMja pharI cothIvAra rAMdhe tyAre pUti na thAya. (yAda rahe - "zeSa' = prathama vAra AdhAkarmInA lepathI kharaDAyela ane "varanTi' = bAkInA bevAra pUtithI kharaDAyela) bhAvArtha A thayo ke, AdhAkarmanA pAka pachI, AdhAkarma jemAM rAMdhyuM hoya temAM potAnA mATe traNavAra bhojana rAMdhe, eTale ke traNavAra kharaDAyela = lepavALI bane che. tevA prakAranA traNa lepathI yukta tapelI ane temAM rAMdheluM bhojana e pUti bane che. have jo gRhastha potAnA mATe, niravayavI karela = dANA vagara bilakula sApha karela te bhAjanane te ja divase athavA bIjA-trIjA divase traNavAra pANIthI sApha karIne temAM zuddhaazanAdi rAMdhe, to te 'ppa' = 'tpate = kathya ja che. eTale ke pUtidoSa nIkaLI javAthI = apUtirUpa banela te zuddhaazanAdi grahaNamATe ucita bane che. * pUtivALuM pAtra paNa traNakalpa thayAbAda kahyuM che ... Ama dAtunA bhAjanasaMbaMdhI pUti ane madhya-akathya-vidhinI vAta thaI. 'pAya' = "pAtra' = sAdhune vAparavAmATe upakaraNavizeSa, eTale ke pADyu. te pAtru kevuM? te kahe che, 'tikhta' = kRtrivenda' = traNavAra pANIthI dhovAyeluM pADyu. eTale ke AMgaLI vagere dvArA ghasIne 3 vAra pANIthI dhovAyeluM pADyu. AvuM pAtru pUtirahita kahevAya che. sArAMza je pAtramAM AdhAkarmagrahaNa karyuM hoya, e pAtru pUtidoSavALuM banyuM. tene AMgaLI vagerethI ghasIne 3 vAra pANIthI sApha karAya eTale e pAtru pUtirahita bane che. Avu pUtirahita pAtru vAparavuM kalpa che ema jANavuM. A pAtrAsaMbaMdhI pUtinyAya yathAyogya sarva avizodhikoTibhedomAM jANavo. temaja badhAja Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 avataraNikA- uktaM pUtidvAramatha mizrajAtadvAramAha / mUlagAthA- jaM paDhamaM jAvaMtiya pAsaMDajaINa appaNo ya ke| Arabhai taM timIsaM ti mIsajAyaM bhave tivihaM / / 37 / / saMskRtachAyA- yatprathamaM yAvadarthika-pAkhaNDa-yatInAmA''tmanazca kRte| Arabhate tat trimizramiti mizrajAtaM bhavetrividhaM / / 3 / / // prathamameva yAvadarthikAdInAM yatkRtaM tatmizrajAtam // vyAkhyA- svagRhayogyajalakaNAdInAM madhya adhikatarajalakaNAdIn mizritAn kRtvA 'jaMti, yadazanAdi prathamamAdAvagnijvAlanAdrahaNakaNadAnAdiprastAva eva Arabhate tanmizrajAtaM bhavediti yogH| kimarthamityAha 'jAvaMtiya'tti sUcanAdyAvadarthikAH kArpaTikAdayaH samastArthinaH, pAkhaNDaM vrataM tadyogAt pAkhaNDAH sAmAnyadarzanino, yatayo nirgranthA eteSAM dvandvasteSAM kRte iti yogo dvandvotthaparaM padaM zrUyamANaM (dvandvAnte zrUyamANaM padaM) sarvatra sambadhyate tena yAvadarthikakRte ityAdi dRzyaM / tathA''tmanaH svasya, caH samuccaye, kRte- arthAya svagRhArthamiti yAvat Arabhate prArabhayatyupaskartumiti zeSo, avizodhikoTivALA AhAro akathya ja che. paraMtu vizodhikoTivALo AhAra gRhastha potAnA mATe kalpI le to kathya che ema jANavuM .36 mata :- 'uktaM pUtidvAram' mA prabhArI pUtidvAra puru thayu. ve 'mizrIta' dAra 53 . bhUNa-zIrtha :- jaM = azana, paDhama = paDethI, jAvaMtiya = samastamAsI, pAsaMDa = sAmAnya zanIno, jaINa = nigranthone, appaNo = potAne = gRhasthane, ya = ane, kae = bhATe, Arabhai = 13mAta 43, taM = te, timIsaMti = 45|2nu mizra, mIsajAyaM = mizraad, bhave tivihaM = 3952nu thAya. mULagAthA-gAthArtha - gRhastha potAne mATe rasoI karavAnI zarUAta karatAM pahelAM ja potAne mATe joItA dhAnyAdimAM bIjA samastaarthIo athavA sAmAnyadarzanIyo athavA jaina sAdhuone ApavA mATe je kAMI vadhAre dhAnyAdikanuM mizraNa karI pakAvI taiyAra kare tene mizrajAta kahevAmAM Ave che. te mizrajAtanA 19l 4t2 che. (i) yAvartha mizrAta. (ii) 5. bhizrata (iii) yati mizrata. * pahelethI 5 yAvArtha mAhibhATe reNuM bhizrata cha . vyAyArtha :- potAnA 52ne yogya 45 bhane dhAnyavarenA. 2662. sAdhu vagairene zIne 'adhikatara' = qdhAre, 4-dhAnya vagerene bhejavAne, "ja' = 'yat' = 4 mazana, 'paDhamaM' = 'prathama' = paDethI ja, eTale ke agnipeTAvavo, AMdhaNa mUkavuM, dANA nAMkhavA vagere avasare ja AraMbha karAya te mizrajAta ane. cha. sAj | ma 43. ? te 4||ve che. 'jAvaMtiya' = 'yAvadarthika' = bheTale 3 apaTi samastayAyI. 'pAsaMDa' = 'pAkhaNDa' = bheTale prata = pA3 pratapaNA = sAmAnyathA 15 nivAsa sAdhu, 'jaINa' = 'yatayaH' = yatimI = nintho = hainasAdhumI mono dvandva samAsa. 42vI. bheTale Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 yAvanto'rthina AgamiSyanti pAkhaNDA yatayo vA teSAM dAsyAmi gRhe ca bhaviSyantIti saGkalpena yadrAddhumArabhata ityarthaH / mizrajAtasya triprakArAH tadazanAdi tadA niSpannaM sattribhiryAvadarthikapAkhaNDayatibhissaha mizraM sAdhAraNaM trimizramityanena kAraNena mizrajAtaM pUrvoktazabdArthaM bhavet trividhaM yAvadarthikamizrajAtaM yatimizrajAtaM pAkhaNDamizrajAtaM cetyrthH| kvApi tRtIyabhedasya svagRhamizrajAtamiti saMjJAntaraM dRzyate / tatrApyayamevArtha iti / zramaNAnAM ca pAkhaNDiSvantarbhAvAcchramaNamizraM pRthag noktam / iha ca yAvadarthikAdyarthamadhikatarataMdulAdiprakSepadoSeNa sarvve'pyAhAro'zuddhaH syAt / (tatheti ) prathamamiti vizeSaNenAdhyavapUrakadoSAdasya vizeSamuktavAn, tathAhi - atra sUpataMdulajalaphalAdivastuno gRhayogyasya mANakAdisvasvaparimANena niyatamadhye yAvadarthikAdyarthamagniprajvAlanAderAdAvevAdhikatarataMdulajalAdermizraNaM vidhAya pAkaH prArabhyate, adhyavapUrake ca ke yAcakavageremATe kareluM. ema jANavuM. 'dvandvotthapara paDyuM dhrUvamALa (dvandvAne zUTamALa vaeN)' eTale ke dvandvasamAsavALA pada pachI mUkela padano saMbaMdha dvandvasamAsamAM rahela dareka zabda sAthe karavo. A nyAyanA hisAbe 'yAvardhi-te' - 'pAlas-te' vagere. ema jANavuM. tathA, 'appo ya ' = 'AtmanaH (svastha) te' potAnA ghara mATe . ya rAMdhavAno prAraMbha kare. = bhAvArtha A thayo ke, jeTalA ya yAcako, pAkhaMDIo ke yatio Avaze, teone ApIza. ane gharamATe paNa thaI raheze. AvA saMkalpapUrvaka je rAMdhavAno, 'bArama' = 'JAmatte' prAraMbha kare te mizrajAta bane che. mizrajAtanA traNa prakAro ha 'taMttiI# ti' 'tat trimitraM kRti' = saMkalpapUrvaka niSpanna thayeluM te azanAdi tyAre, traNanI sAthe eTale ke yAvadarthika, pAkhaMDa ane yati ema traNanI sAthe mizra arthAt trimizravALuM eTale ke sAdhAraNa mizra bane che. A kAraNe, pUrve kahela zabdArthavALuM, 'mIsanAyaM' = 'mizranAtaM' 'mizrajAta', alaga alaga rIte, 'bhave tividaM' 'mavetrividha' = traNa prakAre bane che. te A pramANe yAvadarthikamizrajAta, pAkhaMDamizrajAta, patimizrajAta. kahevAno tAtparya A thayo ke traNenA saMkalpapUrvaka je azanAdi niSpanna thAya te sAdhAraNamizra. parantu mAtra yAvadarthikanA saMkalpapUrvaka adhikadANA vagereno prakSepa kare te yAvadarthikamizrajAta bane che. A ja rIte pAkhaMDa ane yati mATe paNa samajavuM. - kyAMka trIjAbheda tarIke "svagRhamizrajAta" paNa bIjuM nAma jovA maLe che. temAM paNa artha to A ja thAya che. tathA-zramaNono pAkhaMDIomAM antarbhAva thavAthI 'zramaNa-mizrajAta' alaga nathI kahyuM. ahIM = A doSamAM, yAvadarthikAdimATe adhikatara tuMdalAdino prakSepa-doSa hovAthI badhoja AhAra azuddha bane che. temaja "paDhamaM' zarUAtamAM ja AvuM vizeSaNa mUkavA dvArA 'adhyavapUraka' doSathI - = Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 gRhiNA svArthamagnijvAlanAdyAgrahaNadAnAnte Arambhe kRte sati pazcAt kArppaTikAdyarthaM svArthakalpitataMdulAdInAM madhye'paraM taMdulAdInAM mANakAdikaM prakSipya rAdhyata ityetAvatA bhedo'syoktaH / kadA mizrajAtasya saMbhavaH kadA punaridaM sambhavatIti cet (ucyate ), iha kazcid gRhI svayaM bubhukSAkaSTAnubhavanena durbhikSamatikrAntaH kiJcit saJjAtavRttiko dharmmazraddhAluH durbhikSeNa bubhukSApIDitaprabhUtasattvAn dRSTvA naitAvanmAnena rAdhyamAnenaiteSAM sariSyatIti dAnasattvAlambanena kAntArAdinirgamapravezayoH khinnabhikSAcarAlambanena vA tIrthabahumAnenojjayantAdiparvatayAtrAyAM zraddhAvAn, saMvalitaH prabhUtArthino dRSTvaudAryAlambanena mizrajAtaM karotItyevamasya sambhavaH / sAdhavaH punaH kathamidaM jAnantIti ceducyet, kadAcid bhikSArthaM gRhe praviSTAn sAdhUn dRSTvA gRhastho bhAryAdeH saMmukhaM vakti yathA yaiH saha (yebhyaH) mizramidaM rAddhaM taiH kvApyanyatra labdhaM bhaviSyatIti nAgatAste, ata idaM paripUrNaM yatibhyo dehi / yadvA sAdhUn AnI vizeSatA batAvAI. te A pramANe, mizrajAta = gharane yogya dALa, cokhA, pANI, phaLAdi vastuono mANakAdi = bhANuM, pAyalI, pavAluMvagere potAnA AkhAkuTuMbanA eka cokkasa = niyata mApamAM agnipeTAvavAvagerenA pUrveja yAvadarthikAdimATe adhikatara cokhAvagerenuM mizraNa karIne rAMdhavAno prAraMbha kare. jyAre, adhyavapUrakamAM gRhasthe potAnA mATe agnijvAlanAdi karIne, AMdhaNa mUkIne, aMdara cokhAvagere nAMkhIne rAMdhavAnuM cAlu karyAbAda, pAchaLathI kATikAdi mATe potAnA mATe rAMdhavA mUkela cokhAvageremAM bIjAcokhAvagerenA mANakAdi == anukamApa nAMkhIne rAMdhe. Ama, banne doSa vacceno taphAvata jaNAvyo. 7 mizrajAtano saMbhava kyAre ? 0 A doSano saMbhava kyAre thAya ? te kahe che. ko'ka gRhastha duSkALamAM svayaM bhUkhanuM kaSTa anubhavyAbAda sukALa thaye chate kAMIka sArI kamANI thayAbAda dharmazraddhALu evo te duSkALamAM bhUkhathI pIDAtA ghaNAM jIvone joIne vicAre ke ATalA mAtrathI potAnA parivAramATe raMdhAtA bhojananI mAtrA = pramANathI A badhA bhUkhapIDitonuM sarase hiM = peTa nahiM bharAya. ema, dAna ApavAnA satvane phoravIne athavA jaMgalAdinA nirgama ke pravezamAM arthAt jegalAdi pasAra karIne AvelA ke pasAra karavAnI zarUAta karanArA evA thAkyA-pAkyA bhikhArIone joIne dayAthI athavA tIrtha-bahumAnathI = giranArAdi tIrthonI yAtrAmAM zraddhAvAnlR yAtrAthI pAcho pharelo ghaNAM yAcakone joIne udAratAnA kAraNe mizrajAta kare. A rIte mizrajAtano saMbhava thaI zake che. prazna :- sAdhuo mizrajAtane zI rIte oLakhI zake ? javAba :- kyAreka bhikSAmATe gharamAM pravezelA sAdhuone joIne gRhastha potAnI patnIvagerenI sanmukha AvuM kAMIka bole.. jema ke, "jeonA saMkalpapUrvaka A mizra rAMdhavAmAM AvyuM che. teone lAge che ke bIje kyAMkathI bhikSA maLI gaI haze eTale ja ahIM AvyA nathI. AthI, A badhuMja A AvelA yatione Apa." athavA, ghaNAM sAdhuo ane ghaNAM bhikSAcarone bhikSAmATe AvelA joIne Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 pracurAn bhikSAcarAMzcAgatAn dRSTvA gRhI yAvadarthikenAzanAdinA naiteSAM paripUrNaM syAdityanyadapi rAnuhi yenaitebhyo dIyate iti gRhasthamevaM bruvANaM zrutvA gRhaM yAvadarthikamizramidamiti jAnantIti gAthArthaH / / 37 / / avataraNikA- uktaM mizrajAnadvAramatha sthApanAdvAraM vyAcikhyAsustarA' eta bhedAnabhidhAtumAha / mUlagAthA-- saTThANaparachANe paraMparANaMtaraM cirittariya duvihativihA vi ThavaNA'saNAi jaM Thavai saahuke||38|| saMskRtachAyA- svasthAnaparasthAne paraMparAnaMtaraM ciretvaram / dvividhatrividhA'pi sthApanA'zanAdi yatsthApayati sAdhukRte / / 38 / / # sthApanAsvarUpaM tadgatabhedAzca // vyAkhyA- svasthAnaM ca cullyukhAdi, parasthAnaM ca susthitachavvakAdi, svasthAnaparasthAnaM tasinnAdhAre 'asaNAi jaM Thavai sAhukae ThavaNa'tti yogH| tatrAzanAdyazanapAnaprabhRtikaM vastu yadityanirdiSTa svarUpaM sthApayati nyasyati dhArayatItyartho dAtrI (trIti)gamyate sAdhukRte yaterAya yattadornittayogAttadazanAdi gRhastha (pati) ema bole ke "yAvadarthikaazanAdi to Amane puruM nahi thAya. tethI bIjuM paNa rAnya jethI Amane ApI zakAya. AvuM bolatA sAMbhaLIne "A ghara yAvadarthikamizra' che, ema sAdhuo mizrajAtane 19ii za3.||391 avataraNikA :- A pramANe mizrajAtadvAra puruM thayuM. have sthApanAdvArane kahevAnI IcchAthI tenA bhedo jaNAve che. bhUgAthA-zArtha :- saTThANaparaTThANe = svasthAna ane, 52sthAna, paraMparANaMtaraM = 5252 ane anaMtara, cirittariyaM = thoparnu ane eity , duvihativihAvi = mAghAra, dravya ane se rIne 29 1211 God meha, ThavaNA = sthApanA, asaNAi jaM = Hzana 4, Thavai = L bhUDI the, sAhukae = sAdhuna bhaatte.||38|| mULagAthA-gAthArtha :- gRhastha sAdhune ApavA mATe je azanAdi judA rAkhI muke te azanAdi sthApanAdoSavALA kahevAya che. te sthApanA AdhAra, dravya ane kAlabhede karIne traNa prakAranI bane che ane te darekanA pAchA be be bhedo che eTale svasthAnasthApanA, parasthAnasthApanA, paraMparasthApanA, anaMtarasthApanA, cirakAlasthApanA ane ItrakAla sthApanA ema sthApanAnAM kula cha bhedo che.ll38 * sthApanAnuM sva35 mane tenA ho . vyAyArtha :- 'saTThANa-paraTThANe' = svasthAna-52sthAne. svasthAna bheTale. 'cullI' = yUlo mane 'ukhA' = yUnAnI mAmAMno nAnIyUto vagaire. 52sthAna bheTale 'susthita' = ouco bore sthAnavizeSa sane 'chavvaka' = zAI vagere. mI prabhArI svasthAna bhane 52sthAna sva35 sAdhAramAM. mAno manvaya thAnA yothA56 sAthe 42vo. te. 4 jAtA hai che, 'asaNAi jaM Thavai sAhukAe ThavaNA' = te sthAnavizeSamA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 sthApanocyate / tatra sAdhave idaM dAsyAmItyevaM vicintya kaJcitkAlaM yAvat sthApitatvAt, sthApyata iti sthApanA sthApanaM vA nyasanaM sthApanA, tadyogAdazanAdyapi, kIdRzaM sadazanAdItyAha / 'paraMparANaMtaraM 'ti aparAparadadhyAdiparyAyasaMtAnaH paraMparastatsaMbandhAt paraMparaM kSIrAdyucyate / tathA na vidyate antaraM paryAyAntaralakSaNo vizeSo yasya tadanantaraM ghRtAdyabhidhIyate anayoH samAhAradvandvastat paramparasvarUpamanantara svarUpaM cetyrthH| bhAvArtho vakSyamANaH / punaH kiM viziSTaM sthApayatItyAha 'cirittariyaM' ti, ciraM ca dIrghakAlaM itvaraM cAciraM stokakAlamityarthazciretvaram, tatazcirakAlamacirakAlaM ca yAvaddAnAya dAtrI yat sthApayati taccirAcirakAlAvasthApitatvayogAdazanAdyapi ciretvaramiti / bhAvArthastu vakSyamANaH / ityevaM 'duvihativihA vi ThavaNa tti, tridhApyAdhAradravyakAlopAdhibhedAt, triprakArApi, na kevalamekadhA dvidhA vetyperrthH| kimityAha dvividhA pradarzitasvasthAnAdibhedena dviprakArA sthApanA bhavati / ' asaNAi z2aM Thavai sAhukae'tti, punarekaikA svasthAnaparasthAnaparamparAnantaraciretvarabhedA (d) dvidhA / tatra 'saTThANa paraTThANe asaNAi jaM Thavai sAhukae' ityanenA''dhAramAtre sAmAnyAzanAdeH sthApitatvamAzritya dAtrI je kAMIpaNa anirdiSTasvarUpa eTale ke roTalI ke bhAtavagere koIpaNa azAdi pAna vagere sAdhumATe sthApI rAkhe dhArI rAkhe. yatad no nitya yoga = saMbaMdha hovAthI, je sthApI rAkhe te azanAdi sthApanA kahevAya ema jANavuM. - azana te sthAna vizeSamAM, 'A huM sAdhune ApIza' ema ciMtavIne keTalAka samaya sudhI sthApyuM hovAthI tene sthApanA = nyasana kahevAya che. te sthApanAno saMbaMdha azanAdinI sAthe hovAthI e AhArAdi paNa sthApanA kahevAya che. te AhArAdi kevAprakAranA hoya tyAre sthApanA bane che ? te kahe che. 'varALaMtara' = 'paraMparAnantara' = bIjA-trIjA divase dUdha dahIM vageremAM je paryAya pheraphAranI paraMparA cAlavI tene paraMparA kahevAya eTale ke dUdhamAMthI dahIM, dahIMmAMthI mAkhaNa-chAza, mAkhaNa-chAzamAMthI ghI ItyAdi. paraMparAnA saMbaMdhathI dUdhavagerene paraMpara sthApana kahevAya che. temaja, jemAM pheraphAra thato nathI te anaMtara kahevAya che. te ghI vagere hoya che. A bannenA samAhAradvandvathI 'paraMparAnaMtara'zabda bane che. eTale paraMparasvarUpavALuM ane anaMtarasvarUpavALuM azanAdi thayuM. Ano bhAvArtha have AgaLa kahevAze. = - vaLI, kevA prakAranA AhArAdi sthApe te kahe che- 'virittariya''virezvaram'. 'vira' = lAMbosamaya, 'phattara' TUMkosamaya. dAtrI dAnamATe lAMbAsamayamATe ke thoDAsamayamATe je sthApI rAkhe tene cirakALa acirakALa Itva2sthApanA kahevAya che. ane evI sthApanApaNAnA yoge AhAra paNa cirakALa ke acirakALasthApanA kahevAmAM Ave che. Ano bhAvArtha have AgaLa kahevAze. = 'duvi-tivihAvi vaLAM' = 'dvividha-trividhAvi sthApanA' AdhAra, dravya ane kALanI upAdhi bhedathI traNaprakAranI paNa sthApanA saMbhave che. kevala ekaprakAra ke beprakAranA ja bheda saMbhave che evuM nathI. Ama, 'vi' zabdano artha jANavo. kayA te be prakAra ? te jaNAve che, upara batAvela svasthAnAdi bhedathI be prakAre sthApanA thAya che. have traNa prakAra batAve che. 'UsArU naM vak sAduLAC' Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 svasthAnasthApanA parasthAnasthApanetyAdhAropAdhikaM bhedadvayamuktam / tathA paramparAnantaramityanena paramparasthApanA'nantarasthApaneti paramparAnantararUpadravyopAdhikaM taduktam / ciretvaramityanena ca cirasthApanA itvarasthApanA ceti kAlopAdhikamityevaM prakAratrayeNa dvaividhyaM sakalasthApitabhedasaMgrAhakaM sthApanAyA bhavati / navaramitvarasthApanA prajJApanAmAtrameva na tu parihAryeti vakSyati / cirasthApanA tu paramparAnantarasthApanAbhedAntavartinI (na) pRthagbhavatIti tena paramparAnantarasthApanayozcirasthApanAtvameva jJAtavyamiti thArtha rU8 || avataraNikA- atha svasthAnAdisvarUpaM vyAkhyAtumAha / mUlagAthA- cullukkhAi saTThANaM, khIrAi paraMparaM ghyaaiyrN| davvaTTiiM jAva ciraM, aciraM tigharaMtaraM kappaM / / 39 / / saMskRtachAyA- cullyukhAdi svasthAnaM, kSIrAdi paraMparaM ghRtaadiitrt| dravyasthitiM yAvacciramaciraM trigRhAntaraM kalpyam / / 39 / / zanAdri sthApati sAdhutte' = upara batAvela AdhArAdi je traNa bheda che. te darekanA svasthAnaparasthAna, paramparA-anantara, cira-Ivara bhedathI be-prakAre thAya che. eTale ke be nA joDakAvALA traNa prakAro thAya che. tene vistArathI batAve che. "TrAIparane saVIs naM vaDuM sAduchag' = "vasthAnaparasthAneDazana yasthApati sAdhune' = mAtra AdhAra cUlAvagerene vize sAmAnyaazanAdinI sAmAnya eTale vizeSa vivAvagaranuM koIpaNa azana sthApanAne AzrayIne svasthAna-sthApanA ane parasthAnasthApanA. ema AdhArasaMbaMdhI be bheda prathamajoDakAnA batAvyA, tathA "paramparInantara' = "paraMpara-sthApanA ane anantara-sthApanA. ema paramparAntararUpa dravyasaMbaMdhI be bheda bIjA joDakAnA batAvyA, temaja 'viratvare = cira-sthApanA ane ivara-sthApanA. ema kALasaMbaMdhI be bheda trIjAjoDakAnA batAvyA. A rIte traNa prakAronA badhAja sthApanA bhedone saMgraha karatA be-benA joDakAo sthApanAnA bane che. ATaluM vizeSa samajavuM ke je ItvarasthApanA che te to jaNAvavA puratI ja che. paNa e parihAra = tyAga karavAmATe nathI. cira-sthApanA to paraMpara-anantarasthApanAnA bhedamAM ja rahelI che. chatAMya e alaga nathI. mATe paramparasthApanA ane anantara-sthApanA e cirasthApanA ja jANavI. Ama sthApanAnA dvArA jANavA.//38 avataraNikA :- have svasthAna-sthApanAvagerenA svarUpanI vyAkhyA kare che. mULagAthA-zabdArtha :- gujuvAra = cUlo tathA vAsaNa vigere, saphALuM = svasthAnasthApanA, vIra = dUdhavigere, paraMpara = paraMparasthApanA, ghasArU = ghI vigere, rUca = Itara eTale anaMtarasthApanA, di = dravyanI sthiti eTale kALa, nAva = jyAM sudhI, ciraM = cirakAlasthApanA, varaM = acira eTale ItvarakAlasthApanA, tiyAMtara = traNagharasaMbaMdhI, vedhuM = kaltha thAya.l/39o. mULagAthA-gAthArtha :- azanAdinuM culo vagere tathA bhAjana vagere svasthAna che. kAraNa tene cUlA upara bhAjanamAM pakAvavAmAM Ave che. upara jaNAvyAthI viparIta zIkuMvagere parasthAna kahevAya che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 // svasthAna-parasthAnasthApanAsvarUpam // vyAkhyA- cullyukhe adhizrayaNIsthAlIrUpe Adiryasya AdhArabhUtavastunaH taccullyukhAdi cullyAdi ukhAdIti dRzyaM / tatra prathamAdizabdenAvalhako grAhyaH dvitIyena carukapiTharAdIni tadidaM cullyukhAdi, kimityAha svasthAnaM nijAzrayo bhaNyate / ayamatrabhAvArtho'zanAdeH svasthAnaM dvidhA bhavati / sthAnasvasthAnaM bhAjanasvasthAnaM ca tatra cullyavalhakAdikam tiSThatyasmin sthAlIti sthAnamAdhArastadrUpaM svaM nijamAhArapAkasya sthAnaM sthAnasvasthAnamucyate / sthAlI carukapiTharAdikaM ca bhAjanasvasthAnamiti / tathA svasthAnavilakSaNAzrayazca parasthAnamiti sAmarthyAdanuktamapi dRzyam / tatra svasthAnAtparamanyadvilakSaNaM sthaanmaatethI cUlA upara tathA bhAjanamAM je azanAdi rAkhI mUkavAmAM Ave tene svasthAnasthApanA ane je azanAdine zakuvageremAM mUkavAmAM Ave tene parasthAnasthApanA kahevAmAM Ave che. je dravyo vikArI che te sAdhune ApavA mATe gRhastha jo rAkhI mUke to tene paraMparasthApanA kahevAmAM Ave che ane avikArI ghI, goLa, sAkara vagere dravyo rAkhI mUke to tene anaMtarasthApanA kahevAmAM Ave che. - sAdhune ApavA mATe gRhastha je dravya, ghI vagere tenA svarUpamAM pheraphAra thayA vagara jyAM sudhI rahI zake tyAM sudhI tene rAkhI mUke te cirakAlasthApanA kahevAya che. hArabaMdha rahelA gharomAMthI sAdhu jyAre eka gharethI bhikSA leto hoya tyAre te sAdhunI sAtheno bIjo saMghATaka sAdhu pAsenA be gharomAM doSano upayoga rAkhI zake tevA gharomAM gRhastha je azanAdi laIne Ubho rahe te Itvara-sthApanA kahevAya. ane tyAMsudhIno gharamAM sAdhu upayoga rAkhI zakavAthI tyAMrahela vastu sAdhune levI kalpI zake. paraMtu tethI AgaLanA cothA gharamAM jo gRhastha laIne ubho rahyo hoya to kalpI zake nahi. * svasthAna-parasthAnA sthApanAnuM svarUpa che vyAkhyArtha :- "gunzI' = thazayaLI = cUlo, "valA' = "thAnI' = tapelI, je AdhArabhUta vastuonI AdimAM cUlo-tapelI vagere che te "pujyulAri kahevAya. eTale ke pujya = cUlovagere. ane "DavA"i = tapelIvagere, ema samajavuM. temAM prathama (vRtta) "'i zabdathI sagaDI-sTava (stoveGas) vagere levA temaja bIjA (uvA) "'i zabdathI "gharuvA-pivara ilevA. te A "griyuvati kahevAya. carU eTale AhAra ke pANI rAMdhavAnuM ke rAkhavAnuM eka dhAtunuM sAdhanavizeSa ane "piThara' eTale paNa eka AhAra ke pANI rAMdhavAnuM ke rAkhavAnuM mATInuM sAdhanavizeSa. "pujya zuM che? to kahe che ke "sA = "vasthAnaM = e svasthAna = potAnA = AhArano Azraya kahevAya che. ahIM bhAvArtha A jANavo, azanAdinuM svasthAna be prakAre thAya che. (1) sthAna-svasthAna ane (2) bhAjana-svasthAna (1) jyAM tapelIvagere rAMdhavAnuM koIpaNa sAdhana rahe tene sthAna kahevAya che = AdhAra kahevAya che. te AdhArarUpa potAnuM je sthAna eTale ke AhAra pakAvavAnuM je sthAna cUlosagaDI-vartamAnamAM gesano cUlo vagere, tene sthAna-svasthAna kahevAya che. ahIM dhyAna rahe ke sthAna eTale AdhAra, sthAna-svasthAna kaho ke AdhArasvasthAna kaho banne ekArthaka che. (2) mULa jemAM rAMdhyuM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrayaH parasthAnam / tacca susthitAdipradezAntarAzrayarUpaM chappakapaDalikAvArakAdirUpaM ca jJeyametadapyAdhArabhAjanabhedAd dvividhmiti| sthApanAyojanA tu prAgeva drshitaa| ma paramparA'nantarasthApanAyAH svarUpam // adhunA paramparasthApanA'nantarasthApanAkhyaM bhedadvayaM vyAkhyAtukAmaH paramparAnantarazabdavAcyamAha 'khIrAi paraMparaM ghayAiyaraM'ti, iha sthApanAviSayANyazanAdIni dravyANi dvidhA bhavanti vikArINyavikArINi ca, vikAro'pi kevalAnAM satAM syAt vyAdidravyasaMyoge sati vA / tatra kevalavikAridravyaM khIraM dadhinavanItamastutakrAdivikArayogyatvAt / tathekSurasazca vikAridravyaM drvguddpinnddguddkhnnddshrkraahoya te tapelI, caru, piThara vagere bhAjana-svasthAna kahevAya che. have (1) sthAna-parasthAnane tathA (2) AdhAra-parasthAnane jaNAve che. svasthAna karatA je juduMvilakSaNaAzraya hoya te sthAna-parasthAna che. Ama to mULasUtramAM sthAna-parasthAna ke AdhAra-parasthAnanI vAta karI nathI chatAM paNa sAmarthyathI AgaLa pAchaLanA saMdarbhathI jANI levI. (1) sthAna-parasthAna eTale gokhalo vagere jANavA. (eTale ke jyAM rAMdhyuM hoya tenAthI bIjuM koI sthAne gokhalo vagere) (2) bhAjana-parasthAna-jemAM rAMdhyuM hoya tenAthI bIjuM koI AzrayarUpa chappaka, pAlikA, vAra,vagere bhAjanavizeSa. "chaMva' upara chatamAM laTakADAtuM 3-4 DabbA-DabbI rahI zake evuM trikoNa ke corasa, traNa ke cAra saLiyAthI yukta evuM zaku. "pattivA' = roTalI, roTalA vagerene kapaDAmAM vIMTALI rAkhe te rAkhavAno Dabbo (garamo). "vAra' = nAnIghaDI-loTo vagere.) TUMkamAM (1) sthAna-svasthAna - je cUlAdi para tapelIAdi mUkIne rAMdhyuM hoya te. (2) bhAja-svasthAna - je tapelI vageremAM rAMdhyuM te tapelI vagere. (3) sthAna-parasthAna - je cUlAAdi para rAMdhyuM tyAMthI uThAvI bIje gokhalAvagere para mUke che. (4) bhAjana-parasthAna - je tapelIvageremAM rAMdhavAmAM AvyuM temAMthI kADhI bIjA bhAjana = chappaka, pAlikA, vArakAdimAM mUke che. uparanA cAreya prakAromAMthI koIpaNa prakAre sAdhumATe je rAkhe tene sthApanA kahevAya che. sthApanAnA badhAja prakAromAM A pramANenI sthAna-svasthAnAdinI vyAkhyA samajI levI. * paraMpara-anantara sthApanAnuM svarUpa che have, paraMparasthApanA ane anantarasthApanAnAmaka be bhedone jaNAvavAnI IcchAvALA TIkAkAra zrI paraMparA ane anaMtara zabdathI je vAcya che = je padArtha kahevAyogya che te kahe che. "vIrA paraMpara thayA ' = "kSIraddhi-paraMpara. AmAM sthApanAnA viSaya banatA azanAdi dravyo be prakAre che.. (1) vikArI dravyo (2) avikArI dravyo. (1) vikArI dravyomAM thato vikAra paNa be rIte thAya che. (a) jaivavijArI dravya' = mAtra mULadravyono vikAra thAya. (ba) bevagere dravyonA saMyoge vikAra thAya. (a) kevalavikArI dravyamAM dUdha ane Izurasa Ave. kAraNa ke dUdhamAMthI dahIM, mAkhaNa, mastu = Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 divikArayogyatvAt / dvyAdidravyasaMyogavikAridravyaM karambAdikaM, karaMbako hi prathame dine madhuraH san dvitIyAdidineSu kothAmlAdikaM vikAraM bhajate / tathA dvitryAdidinasatkAni navanItamastutakrAdInyapi kothaamlaadiruupvikaarbhaajitvaadvikaariinni| avikAridravyaM ca ghRtaguDAdikaM prakRteranyathAbhAvarUpasya vikArasyAbhAvAt / taddhi dugdhekSurasAdikaM satkA svayogena dadhikakkabAdivikAraistAvadvikAraM cAnItaM yAvaddhRtaguDAdi sthitvA sthitaM, parato'pi vikAro naastiityvikaaryucyte| tadatra paramparazabdavAcyaM sarvaM vikAridravyaM kSIrAdikamanantarazabdavAcyaM cAvikAridravyaM ghRtAdikaM vijJeyam / ata evoktam 'khIrAi paraMparaM ghayAiyara' ti / tatra khIraM dugdhaM tadAdiryasyAdizabdAdikSurasAdidravyagrahastat kSIrAdi 'paramparaM ti dadhimrakSaNakakkabAdighRtaguDAntaparyAyarUpAvasthA paramparA paramparaH sa ca yasyAsti kSIrAdestaddadhyAdiparyAyaparamparAnvitatvAt paramparaM bhaNyate / iha ca sthApanayA prastutaM tataH kSIrAdivikAridravyeSu khATImalAI - mAkhaNavALI chAza, korI chAzavagere vikAro thaI zake che, ane IkSarasamAM dravaguDa = DhIlo goLa, 'viSAda = pAkogaLa, 'ghag = khaDIsAkara, "zarvarI' = jhINIsAkara vagere vikAra thaI zake che. (ba) be vagere dravyanA saMyogathI vikAra pAmatA vikArI dravyamAM "raMvAvivaza' = karaMbo vagere Ave. karabo eTale chAzamAM meLavela bhAta vagere dravyanuM mizraNa. karaMbo e pahelA divase madhura hoya che, pachI bIjA-trIjA divase "othAjJAvi = kahovAI javuM athavA khATuM paDI javuM vagere rUpa vikArane pAmatA hovAthI te paNa vikArI dravya che. tathA be-traNa divasa thayA hoya tevA mAkhaNa, khATI malAI, takra vigere paNa kahovAvuM ke khATuM paDI javuM vigere svarUpa vikAro pAmanArA che tethI te dravyo paNa vikArI che.. (A dravyanA vikAro anya dravyanA saMyogathI thatAM nathI tethI kevalavikArIdravya gaNI zakAya ema lAge che.) (2) ghI ane goLa vagere e avikArI dravyo che. eTale ke prakRti' = mULasvarUpathI anyathAbhAvabIjA svarUpe vikAra thaI zake nahi. "saRrtA' = jANakAra kartA, potAne mATe dUdha-zeraDIrasa vagerene dahIM - 'va' = IkSarasanI cAsaNI jevo kAcogoLa vagere vikAro dvArA tyAMsudhI emAM vikAra pamADe ke jyAM sudhI e ghI ane goLarUpe banI jAya. have AgaLa eno vikAra thato nathI. evA A dravyone avikArI dravya kahevAya che. ahIM paramparazabdathI dUdhavagere tamAma vikArIdravyo jANavA ane anantarazabdathI ghIvagere tamAma adhikArI dravyo jANavA. A kAraNathIja mULagAthAmAM kahyuM ke "vIrA paraMparuM thayAphA" eTale ke dUdha vagere che AdimAM jene, te dUdha vagere paraMpara che. "kavi' zabdathI Izurasa vageranuM grahaNa karavuM. tathA, dahIM, prakSaNa = mAkhaNa, IkSarasanI cAsaNI jevo kAcogoLa vagerenI vaccenA paryAyarUpa avasthAne paraMparA kahevAya che. dUdhAdi e dahIMvagere paryAyanI paraMparAthI yukta hoya che. tethI dUdha vagerene parampAradravyo kahevAya che. ahIM, sthApanAnI vAta cAlatI hovAthI khIra = dUdhavagere vikArI dravyone viSe parampara sthApanA thAya che ema jANavuM. jo ke ahIM mAkhaNa-kAcogoLanI avasthA che jemAM evA dUdha-Izurasa dravyonI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 paramparasthApanA syaadityrthH| iha mrakSaNakakkabAvasthAdravyayoH sthApanAya ghRtaguDatvena kriyamANayostejaskAyAdivirAdhanAdAdhAkarmadoSo'pi syAt paramatra nAsau vivkssitH| evamuttaratrApi / 'ghayAiyaraMti ghRtaM sarpistadAdiryasya guDAdestaghRtAdi, kimityAha 'iyaraMti dvayorupAttayorekasyApekSayA dvitIyaM pratiyogivastvitaraducyate / tataH paramparAnantaramityupAttatvAt paramparavastvapekSayA itaradanantaramanantarazabdavAcyaM bhvtiityrthH| tatra na vidyate'ntaraM vizeSo viziSTAvasthAnaM vikArApAdanena tato'pi parato yasya ghRtguddaadestdnntrm| tataH sthApanAyAH prastutatvAt ghRttaguDAdiSvavikAridravyeSvanantarasthApanA'pi syaadityrthH| iha ca ghRtaguDAdeH sarvasya sAmAnyenAnantarazabdavAcyatve'pi ghRtaguDAdikamatra yat prathamAdidineSu prabhUteSvapyekasvarUpameva sthApitaM tadeva grAhyam / yattu dugdhekssursaadisthApanA mATe e dUdha ane IkSarasane ghI ane goLarUpe karavA jatA tejaskAyAdinI virAdhanAthI emAM AdhAkarmano doSa paNa saMbhavI zake che. paraMtu ahIM mukhyapaNe sthApanAnI vAta cAlatI hovAthI sthApanA doSanI ja mukhyavAta karavAmAM AvI che. A vAta AgaLa paNa samajI levI. arthAta je te doSa vakhate je te doSanI ja mukhyatA haze. emAM antargata AvatA anyadoSonI gauNatA haze. ghayaphayara = "pRtariphatara = "vRta' = ghI, goLa vagerenI AdimAM ghI che jene te "pRtAdri che. te "vRta" zuM che ? te kahe che, "ya' = 'tara" che. "itarata' zabdanI vyAkhyA jaNAve che. grahaNakarela be vastumAMthI ekanI apekSAe bIjuM je pratiyogI = viruddhavastu hoya tene "phatara" = manya' = juduM = bIjuM, kahevAya che. tethI, paraMpara ane anantara Ama, grahaNa karela A be vastumAMthI paraMparavastunI apekSAe juduM je anantara che, te anantara e "phata" zabdathI vAcya che eTale ke 'rUtarat' zabda e anantara sthApanAne batAvanAruM che. "manantara' zabdanI vyAkhyA :- have AgaLa ghI-goLa vagerenuM "nantara' eTale ke vizeSa = judA rUpe pariNamavA svarUpe viziSTAvasthAna jemAM nathI tene anantara kahevAya che. prastutamAM sthApanAnI vAta hovAthI ghI-goLa vagere avikArIdravyone vize "nattarasthApanA' paNa thAya che ema jANavuM. ahIM TIkAkAre - "kRta vizrvaviridravyadhvanantarasthApanAgari cAhuM A paMktimAM mapi' zabda eTalA mATe mUkyo ke, avikArIdravyomAM anantara ane paraMpara ema banne sthApanA thaI zake che. prastutamAM anantaranI vAta karI dIdhI che. AgaLa paramparanI vAta paNa karaze, evuM jANavuM. ahIM ghI-goLavagere badhAnuM sAmAnyathI anantarazabdathI vAcyapaNuM hovA chatAMya je ghI-goLa vagere pahelAvagere divasathI mAMDIne ghaNAM divaso sudhI ekasvarUpe ja sthApelA hoya tene ja grahaNa karavA eTale ke ghaNAMdivaso sudhI ghI-goLavagere te te svarUpe ja sthApyA hoya tene ja anantara tarIke samajavA. vaLI, dUdha IzurasAdinI sthApanA bAda paraMparAnA vikArathI je ghI-goLaAdi prApta thayA te paNa paraMpara jANavA. sanAtAvasthAnantara' pada laIne artha karavo kAraNa ke AgaLanI paMkti tevIja rIte bese che. prazna :- ghI-goLa svarUpa chellA paryAyane yogya arthAt ghI-goLa eja che chello paryAya jeno evA dUdha ane IkSarasa vagere, je divase sthApyA hoya te ja divase bIjArUpe eTale ke chAza-kAco goLa Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 sthApanaparamparAvikAreNAgataM tad ghRtaguDAdyapi taM jJeyam / nanu ghRtaguDayoH sambandhinAM pAzcAtyaparyAyAntarANAM yogyaM yad dugdhekSurasAdi yasmin dine sthApitaM tasminneva jAtAvasthAntaraM sAdhunA gRhItaM tasya kA vaartetyucyte| paramparasthApitayogyatvAttadapi prmprsthaapitmev| tadevaM ghRtaguDAdeDhe'pi sthApane dugdhekSurasAdInAM tu paramparasthApanaiva / // paramparasthApanAyAH saMbhavaH // kathaM punaH kSIrAdidravyaparamparasthApanA sambhavatIti ceducyate / kenacit sAdhunA kasyAzcid gRhasthyAH pArzve yAcitaM dugdhaM / tayA ca kSaNAntare dAsyAmIti pratijJAtam / sAdhunA tvanyatra labdham / tato dugdhasampattau sa tayokto, yathA gRhANedaM dugdhaM tenoktaM anyasmin gRhe mayA'nyallabdham / kintu glAnAdikArye tvadIyaM dugdhaM grahISye evamAkarNya ca sA RNabhItaiva cintayati yathA adya tAvat sAdhurna gRhNAti dAtavyaM caitadasmai anyathA sAdhuRNaM durmokSamiha paratra ca bhaviSyatItazca vinazvaratvAditthameva dhartuM na zakyate dugdhaM tata idaM dadhi kRtvA zvo dAsyAmItyevaM vicintya sthApayati kSIram / tato vagere rUpe pariNAma pAmyA, ane sAdhue grahaNa karyA. te aMge zI vAta karavI ? eTale ke ene kaI sthApanA kahevI ? javAba :- emAM paramparasthApanAnI yogyatA hovAthI ene paNa paramparasthApanA kahevAya che. eTale ke AmAM paryAyanI paraMparA thavAthI Ane paNa paramparasthApanA ja kahevAya. tethI ghI-goLanI anaMtaraparaMpara baMneya sthApanA ghaTaze. jyAre dUdha-IzurasavigerenI paraMparasthApanA ja ghaTaze. paraMparasthApanAno saMbhava . - prazna :- dUdhavagere dravyonI paramparasthApanA zI rIte saMbhave ? javAba :- koIka sAdhue koIka gRhINI pAse dUdhanI yAcanA karI. teNe thoDIvAra pachI ApavAnuM kabulyuM.. eTalAmAM sAdhune bIje kyAMkathI dUdha maLI gayuM. pachI te gRhINIe sAdhune kahyuM ke "lyo A dUdha." sAdhue kahyuM "bIjAgharethI mane maLI gayuM che, parantu glAna vagarene mATe tamAruM dUdha khapa haze to huM laI jaIza.' AvuM sAMbhaLIne te gRhINI A dUdha meM sAdhune ApavAnuM kabulyuM hovAthI huM devAdAra banI chuM evI gabharAmaNathI vicAre che ke "Aje to sAdhu A dUdha grahaNa karatA nathI, paNa mAre to A dUdha Amane = sAdhune ApavuM ja paDaze. anyathA sAdhunuM RNa AbhavamAM ke parabhavamAM pheDavuM bhAre paDaze. vaLI, A bAjuM A dUdha jaldI bagaDI javAnA svabhAvavALuM-vinazvara hovAthI, jyAM sudhI sAdhu na Ave tyAM sudhI lAMbA kALa sudhI dUdha rUpeja dharI rAkhI na zakAya. mATe AnuM dahIM karIne AvatIkAle ApI daIza.' Ama dUdhane sthApI rAkhe. pachI bIje divase sAdhune e dahIM ApavA jatA sAdhue nA lIdhuM. eTale e dahIMne chAza-mAkhaNa-ghI rUpe karIne sthApI rAkhe. A rIte parampara sthApanA thaI zake che. Izurasa vagere dravyomAM paNa A ja pramANe paramparasthApanA jANavI. , te gRhINIe dahIM pachInA je kAMIpaNa paryAyo karyA jemake chAza-mAkhaNa-ghI ke e ghIthI banela mIThAI vagere tene jo gRhastha AtmArthita = potAnA mATe kalpI le to sAdhu mATe e zuddha = kathya Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 dvitIye dine dadhi dIyamAnaM sAdhunA neSTam / tato mrakSaNatakrAditayA kRtvA sthApayatItyevaM prmprsthaapnaasmbhvH| evamikSurasAdiSvapi vAcyam / idaM cAtmArthitaM sat sarvaparyAyApannamapi shuddhytiityaajnyaa| navaraM mrakSaNaghRte kriyamANe'gnivirAdhanAkRta AdhAkarmmadoSo'pi syAttena cAtmArthitamapi tanna zuddhyatIti / etadanusAreNa ghRtAdyanantarasthApanAsambhavo'pi vAcyaH / cirA'cirasthApanAyAH svarUpam tathA 'davvaTTiI jAva ciraM 'ti dravyasya ghRtaguDAdeH sAdhudAnabuddhyA sthApitasya sthitirvivakSitaparyAyeNAvasthAnaM svarUpApracyutirdravyasthitistAM yAvanmaryAdIkRtya cirasthApitaM syAdetaccotkRSTato dezonAmapi pUrvakoTiM yAvat sambhavatIti / tathAhi kila pUrvakoTyAyuSA aSTavArSikeNa sAdhunA pUrvakoTyAyuSkA che. AvI paramAtmAnI AjJA che. parantu sAdhune uddezIne mAkhaNanuM ghI karatI vakhate agni virAdhanAnA lIdhe AdhAkarmadoSa, AraMbhadoSa ane jIvahiMsAdoSa hovAthI te ghI 'smArtha' hovA chatAM zuddha nathI = akalpya che. Ano bhAvArtha A che ke sAdhue jyAre dahIMnI nA pADI eTale gRhiNIe have samajI gaI ke sAdhu vahoravAnA nathI. eTale "A sAdhune ApavuM che." e rUpe je sthApanAno bhAva hato te uDI gayo jato rahyo. eTale dahIM pachInA je kAMI paNa mAkhaNa-ghI vagere paryAyo thayA. e badhuM 'AtmArtha' hovAthI sAdhu mATe kalpya che. kAraNa ke emAM sAmAnyathI sthApanAno doSa nIkaLI gayelo hoya che. evI jinAjJA che. chatAM paNa sAdhune uddezIne mAkhaNanuM ghI vagere karIne sthApI rAkhavAmAM agni virAdhanAnA lIdhe AdhAkarmano doSa paNa saMbhavI zake che. mATe ghI vagere sAdhune akalpya che. Aja rIte ghIvagerenI anantara-sthApanAno saMbhava paNa kahevA yogya che. cira-acirasthApanAnuM svarUpa che A rIte paraMpara-anaMtaranI vAta pUrI thaI. have cira ane Itvara kahe che. = acirasthApanAnI vAta cirasthApanA :- 'takiDuM nAva vira' = 'sthitim yA--i' = sAdhune dAnaApavAnI buddhithI sthApeluM ghI-goLavagere dravyanI maryAdAyukta kALanI sthiti eTale ke je rUpe rAkhyuM hoya eja rUpe dravyanI je sthiti jemake goLarUpe sthApyuM hoya to goLarUpe ja rahe paNa enuM rUpAMtara na thayeluM hoya tene cirasthApanA kahevAya che. A cirasthApanA utkRSTathI dezonapUrvakoTIvarSa sudhI paNa saMbhave che. te A rIte ke. hAla jemanI uMmara 8 varSanI che evA pUrvakoTI AyuSyavALA koka bALamunie pUrvakoTI varSa 1. 'vrukSAM ca dhRsaMgha' 'vrukSAvRtte' karavAthI artha besato nathI mATe prakSanena vRtta vimAmAM sati' e prayoga levo vadhu ucita lAge che. kAraNa ke mAkhaNa banAvavA mATe agnino upayoga thato nathI to 'mAkhaNa ane ghI karatI vakhate e karatA mAkhaNanuM ghI karatI vakhate' ema artha karavo vadhAre yogya lAge che ane tethI artha saMgati barAbara samajI zakAya ema che. = Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 kAcid gRhasthI ghRtaM yaacitaa| tayoktaM kSaNAntare dAsyAmItyAdipUrvoktaprakAreNa yAvatsAdhorAyustAvattatsthApayitvA ghRtaM mRte tvanyatropayuktamiti gatA sthaapnaa| tathA dadhitakrakaraMbakAdezca vinazvarasyaikadvyAdidinamAnA sthitistAvacca cirasthApanAtvaM tadUrdhvaM kothAdyApattau bahirujjhanAdinA sthApanAyA evAbhAva iti / adhunA acirasthApanAmAha 'acirakaM tigharaMtaraM'ti, iha paGktisthAnAM bhikSAgrahaNaviSayANAM trayANAM madhyAdyasya gRhadvAre bhikSArthaM sAdhusaGghATaka Aste tasya bhikSAgRhadvayasya ca dvitIyasAdhodRSTigocarasya yadantaraM vyavadhAnaM tatrigRhAntaraM, tatra yadazanAdi tadapi tathA, tatastrigRhAntaraM yadazanAdi tad 'aciraM'ti acirasthApitaM syaaditi| ayamoM yAvatA kAlena gRhatrayAntarAddAyako hastavyavasthitabhakto grAhakasAdhusamIpamAgacchati tAvantaM kAlaM yadazanAdi sAdhudAnAya dAyakakaravyavasthitaM AyuSyavALI gRhasthI pAse ghInI yAcanA karI. teNe kahyuM "thoDIvAra pachI ApuM chuM ane pUrvokta pramANe sAdhunuM jyAM sudhI AyuSya hatuM tyAM sudhI ghIne sthApI rAkhyuM sAdhune bIjethI ghI maLI gayuM ane gRhiNIe sAdhunuM RNa che ema samajIne ghIne sthApI rAkhyuM. e sAdhunA kALadharmabAda e dhI bIjA koka kAryanA upayogamAM AvI gayuM. eTale pachI e sthApanA jatI rahI. Ama 8 varSa nyUna = dezonapUrvakoTavarSa sudhI sthApanA thaI zake che. A pramANe cirasthApanAmAM ghI-goLa vagere anantarasthApanAne vize utkRSTakAlanI vAta upara karI dIdhI che. have cirasthApanAmAM dUdha-vagere parampara sthApanAne vize utkRSTakAlane batAve che. dahIM, chAza, karaMbovagere vinazvara padArthonI, je svarUpe che te ja svarUpe rahevAnI utkRSTasthiti mAtra eka ke be divasanI ja hoya che. mATe tenI cirasthApanA 1 ke 2 divasa pUratI ja rahe che. te pachI to emAM kohavAI ke bagaDI javuM vagere Apattio AvI paDatA ane bahAra pheMkI de vagere dvArA sthApanAno ja abhAva thaI jAya che. Ama cirasthApanAnI vAta kahI. have acirasthApanAnI vAta jaNAve che. acirasthApanA :- 'vire tiyAMtara' = "viram tridAntaram' = bhikSAgrahaNane viSaya banatA eTale ke gocarI mATe upayogI banatA ekaja paMktimAM rahela traNa gharamAMthI je gharanA dvAre bhikSA mATe sAdhusaMghATaka rahela che. te saMghATakamAMthI ekasAdhu to gocarI levAmAM lAgelA che. paraMtu bIjA sAdhune dRSTino viSaya banatA = spaSTarUpe dekhAtA te ghara ane AjubAjunA zeSa be ghara vaccenuM je attara, tene 'trigRhAntara' eTale ke "traNa ghara vaccenuM attara" kahevAya che. athavA gocarIne viSayabhUta banatA traNa gharanA AntarAmAMthI grahaNa karela azanAdi(gocarI)ne paNa "tridAntara azanA"i kahevAya che. A trigRhAntaranA azanAdinI acirasthApanA thAya che. "trigRhattara" no bhAvArtha A che ke - dAyaka jeTalA kALavaDe traNagharanI aMdarathI hAthamAMbhojanavALo dAyaka grahaNa karanAra sAdhu pAse Ave teTalA kALa sudhI je azanAdi sAdhunA dAnamATe dAtAnA hAthamAM sthApIne raheluM hoya che te (AhArAdi) sAdhu le to tyAre e ochAsamayano viSaya banavAthI e acirasthApanAvALuM thAya che. jo ke A acirasthApanA to jaNAvavA (prajJApanA) pUratIja che paraMtu parihAra = tyAgarUpe Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 varttate tadyadi tadA labdhaM tadA iti stokakAlaviSayatvAdacirasthApanAvattatsyAdetacca prajJApanAmAtreNaivAcirasthApanocyate na tu parihAryatayA ata evAha 'kappaMti kalpyaM grAhyaM syAdAcaritatvAd gRhatrayaviSayAcIrNAbhyAhRtavat / ma acirasthApanA-gRhatrayaviSayA'bhyAhRtayorbhedaH // athAsyetvarasthApitasya gRhatrayaviSayAbhyAhRtasya ca vakSyamANasya tulyalakSaNatvAt kaH prativizeSaH? ucyate, iha kAlavivakSA tatra tu gRhatrayApAntarAlalakSaNakSetravivakSeti vizeSaH anena ca trigRhAntarasyAzanAderacirasthApanAtvabhaNanena gRhatrayAt paratazcaturthagRhAdiSu yadutkSipya dAtryA haste vyavasthApitaM sAdhudAnAyAzanAdi taccirakAlaM dAyakakaravyavasthitatvAccirasthApanA syAditi sAmarthyAduktaM bhavati / caturthAdiSu hi gRheSu yugapadupayogo dAtuM na zakyate, kiM tarhi ? krameNa, tena ciraH kAlo lagati iti cirasthApanA bhavatIti gAthArthaH / / 39 / / avataraNikA- uktaM sthApanAdvAramatha prAbhRtikAdvAramAha / nathI kahI. mATe ja ene '' = "vya = grAhya tarIke jaNAvI che. kAraNa ke traNa gharathI sAme lAvela = abhyAhUta gocarI jema AcarNa che tema A paNa alpasamayanI sthApanA hovAthI AcArNa che. ('gAvIf" = pUrva puruSoe AcareluM. e AcaravAmAM doSa lAgato nathI ema jANavuM.) * acirasthApanA ane traNa gharano viSaya banatA abhyAhata, banne vacceno taphAvata che prazna :- A Ivara = acirasthApanA ane have kahevAmAM Avaze evo je traNa gharane viSaya banato abhyAhatadoSa che. e bannenA lakSaNa to eka sarakhA che. to pachI A banne doSa vacce taphAvata zuM ? javAba :- A bannemAM phera A che ke - A acirasthApanAmAM kALanI vivakSA = samayane AgaLa karIne vAta karavAmAM AvI che. tyAre abhyAhRtamAM to traNa gharano je vacalobhAga che. te vacalAbhAganA lakSaNarUpa kSetranI vivaphA = kSetra - jagyAne AgaLa karIne vAta karavAmAM AvI che. arthAt kALa ane kSetrane laIne banne judA paDe che. " 'trigRhattara azanAdi ne acirasthApanA kahevA dvArA sAmarthyathI - "AgaLa-pAchaLanA saMdarbhathI" A vAta spaSTa thAya che ke, dAtrI dvArA traNa gharathI AgaLanA cothA vagere gharethI sAdhudAnamATe je azanAdine upADIne hAthamAM rakhAyuM hoya. te AhArAdi traNa ghara karatA vadhAre samaya sudhI dAyakanA hAthamAM rahyuM hovAthI ene cirasthApanA tarIke oLakhavAmAM Ave che. athavA cothAvagere gharone viSe yugapat = ekIsAthe sAdhuthI upayoga ApI zakAto nathI, paraMtu kramasara ja ApI zakAya che. tethI lAMbo (= cira) samaya lAge che. mATe e cirasthApanA thAya che..39. avataraNikA :- Ama, sthApanAdvAra kahyuM. have prAkRtikadvAra kahevAya che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAthA - bAyarasuhumussakkaNamosakkaNamii duheha pAhuDiyA / paraokaraNussakkaNamosakkaNamArao karaNaM / / 40 // bAdarasUkSmotSvaSkaNamavaSvaSkaNamiti dvidheha prAbhRtikA / parataHkaraNutSvaSkaNamavaSvaSkaNamA''rataH karaNaM ||40|| OM prAbhRtikAyArddhibhedaM tayoH punaH sUkSmabAdaratA ca vyAkhyA - bAdaraM bAdarArambhaviSayatayA sthUlaM tathA sUkSmaM sUkSmArambhaviSayatayA zlakSNaM anayoH samAhAradvandve vibhaktilopAd bAdarasUkSmamiti dRzyaM / kiM tadityAha utSvaSkaNaM vakSyamANazabdArthaM tathA avaSvaSkaNaM vakSyamANArthameva caH samuccayArtho lupto dRzyaH / bAdarasUkSmamityanuvRttiritirUpapradarzane / ityevaM bAdarotSvaSkaNAvaSvaSkaNayogAdbAdarA / sUkSmotSvaSkaNAvaSvaSkaNayogAcca sUkSmeti, dvidhA dvibhedA, ih-prvcne| udgamAdiSu madhye prAbhRtikA uktazabdArthA bhavatIti zeSaH / saMskRtachAyA mULagAthA-zabdArtha :- vAyara = bAdara, sunnuma = sUkSma, ustavALa uSkRSmaNa, gosAM avaNa, rUrU = A pramANe, duhA be prakAranA, vRdgha AgamamAM, pAduniyA uSkRSmaNa, somavAM AgaLa karavuM, usaLa avaNa, Aro paraokaraNa haraLa = karavuM.||4|| mULagAthA-gAthArtha :- prAkRtikAnA utsvaNa ane avaNa ema be bhedo che. gRhastha potAne tyAM najIkanA divasamAM thanArA lagnAdinA divasane pheravIne te pachInA divasamAM kare te uddhRNa ane thoDAvakhata pachI thanArA vivAhAdi-kAryane pahelAkaravuM te avaNa, te uSNa ane avaSvaNanA darekanA bAda2 ane sUkSma ema be prakAra che. eTale prAkRtikAnA ekaMdara bAdarauSmaNa, sUkSmauSmaNa, bAdaraavaNa ane sUkSmaavaNa ema cAra prakAra che.||40| = = = = = = = 129 = prAkRtikAnA be bheda, te bannenuM sUkSma ane bAdarapaNuM * - vyAkhyArtha :- 'vAyara' = 'vAvar' = moTAAraMbhanA viSayapaNAne lIdhe sthUla, tathA 'suhuna' = 'sUkSm' nAnAAraMbhanA viSayapaNAne lIdhe sUkSma, Ano samAhAradvandvamAM 'vAvarasUkSmam' banyuM che ema jANavuM. bAdara ane sUkSma te zuM ? uSmaNa ke jeno zabdArtha kahevAze tathA avaSkaNa ke jeno artha kahevAze. A 'bAdara' ane 'sUkSma' nI anuvRtti jANavI. 'utsvAm'- 'gavaSvam' = utmyaSmaNa- avaNa kahevAya che. ane urdhvaSmaNaavaNa kahevAya che. arthAt sUkSma ane = 'va' samuccaya arthavALo lopAyelo jANavo. temaja '' = 'kRti' A pramANe 'ustavAm-gotavAm' avaSvaNane bAdarano yoga thavAthI e bAdarauSkRSmaNa avaNane sUkSmano yoga thavAthI e sUkSmauSkRSkRNa bAdara uSNa tathA, sUkSma ane bAdara avaSkaNa ema 2-2 bhedo thayA. A kahevAyA che ? te kahe che, 'vuddeda' = 'dvidhA rU.' = A banne prakAro ahIM = pravacanamAM kahelA che. A be bhedo kayA doSanA che ? te kahe che, 'vAhuDiyA' 'prakRtiSThA' ugamAdidoSo paikI je prAkRtikAdoSa che te kahevAyelA zabdArthavALo thAya che. prAkRtikA eTale, samayanuM AgaLa banne bhedo kayAM jinazAsanamAM prAkRtikA, pahelAM, - Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? rU . # utSvaSkaNA'vaSvaSkaNayoH svarUpam, bAdarotSvaSkaNA'vaSvaSkaNayoH saMbhavazca // adhunotSvaSkaNaM vyAkhyAtumAha- 'parao' ityAdi, tatroditi parato'grataH svayogapravRttikAlAvadheH, pvaSkaNamityArambhasya karaNaM nayanamutSvaSkaNamucyate utsarpaNamityartha / tathA ava iti Arato'rvAk svayogapravRttikAlAvadheH SvaSkaNamityArambhasya karaNaM nayanaM sAdhvarthamavaSvaSkaNamucyate avasarpaNamityarthaH / tatra gRhI yathotSvaSkaNarUpAM bAdaraprAbhRtikAM karoti tathocyate / iha kenApi gRhiNA putraputrikAde: pariNayanalagnadinaM jyotiSkAvyavasthApitaM tacca yatijane taddinasamaye'nAyAta eva bhavati atha ca kiyadbhirdinaiH sAdhavo'pyAjigamiSavaH svavihArakrameNa tatra sthAne vartante / sa ca gRhI cintayati vivAhadinaM yatyAgamAdarvAk, nivRtte ca vivAhe samAgatAnAM kiM mayA krissyte| tadevAzanAdikaM saphalaM yatsupAtreSu viniyogaM ca yAtyevaM ca puNyamupArjitaM ca syAt kalyANaM ca smpdyte| ityevaM vicintya lagnadinaM parato yatyAgamanaprastAve'parAjjyotiSikAnniyamayati tataH samAgataiH sadbhiH saGkhaDI pAchaLa karavuM te. * uqSkaNa ane avadhvaSkaNanuM svarUpa temaja bAdaraunhaSkaNa ane bAdara avazvaSkaNano saMbhava che udhvakhaNa" nI vyAkhyA kahe che. "porabhuvana' = "paraMta:raNa-3qSya' = ahIM be zabda che (1) ut ane (2) dhvaSkaNa. "rA' eTale ke "pUratoDagrataH' = pachI = AgaLa eTale ke potAne yogya pravRttikALanI avadhithI pachInA divaso para, (pote je samaye pravRtti karavAnA hatA te samayanI maryAdAthI pachI = AgaLa) "vaSNam' = AraMbha laIjavo. eTale ke "utsA ' = sAdhumATe AraMbhane pAchaLa laI javo. TUMkamAM, gRhastha potAnA lagnAdi prayojanano AraMbha je samaye karavAnA hatA. te lagnAdi prayojananA AraMbhane sAdhumATe pachInA divaso para ThelI de. tenuM nAma udhvaSkaNa che. avaqSkaNanI vyAkhyAne kahe che. "sAro haramAM somavanam' = rata:raNam vavaSyam', sava' = 'sAratoDavaM' = pahelAM eTale ke potAne yogya pravRttikALanI avadhithI agAunA divaso para, 'vaMjhAm = AraMbhane laIjavo. eTale ke "avasarvam = sAdhumATe AraMbhane pahelA laI AvavuM. TUMkamAM, sAdhumATe gRhastha potAnA lagnAdinA AraMbhane nirdhAritakALathI pUrve kare. tenuM nAma avadhvaSkaNa che. gRhastha, udhvaSkaNarUpa bAdaraprAbhRtikAne zI rIte karI zake ? te batAve che. koka gRhastha jyotiSI pAsethI potAnA putra-putrIvagereno lagnadivasa nakkI karyo. paraMtu te divasomAM sAdhuonuM AvavAnuM thavAnuM ja nahotuM. parantu thoDAdivaso pachI potAnA vihAranA krame karIne ahIM AvI javAnA hatA. e vakhate jo lagna levAya to baMdha besI jAya arthAt lagnanA lagna thaI jAya ane sAdhuone bhAta-pANI vahorAvavAno lAbha paNa maLI jAya. Ama barAbara baMdha besI jAya. A pramANe paristhiti hovAthI jeNe lagna TheravelA che evo te gRhastha vicAra kare che "ApaNo lagnano divasa to sAdhuo ApaNA gAmamAM Ave te pUrve che - lagna thayA bAda sAdhuo Ave to Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 kartumArabhate, yena bhaktapAnAdikaM prayacchAmIti / atra ca vivAhalagnadinasyArvAkvarttino yat parato nayanaM tatra yadazanAdiprAbhRtikAbhikSA sotSvaSkaNabAdaraprAbhRtikA / dvitIyabAdaraprAbhRtikA tvevaM sambhavati / yathA kenApi zrAvakeNa svaputrAdervivAhadinaM nizcitamatazca tadArato'pi yatijanAstatrAyAtAstato'sau mayA'smai vipulaM viziSTaM ca bhaktapAnaM puNyArthaM kalyANArthaM ca dAtavyaM tacca prAyo vivAhAdAveva syAt / matputravivAhastu yatijane'nyatra vihRte bhaviSyatIti vicintya yatijane tatrasthe eva vivAha vyavasthApayati / atra vivAhalagnadinasya bhaviSyatkAlabhAvino yadAk yatijanAvasthAprastAva evAnayanaM, tatra yA prAbhRtikA sA'vaSvaSkaNabAdaraprabhRtiketi / etAM ca dvirUpAmapi RjurajAnAnA sAdhUnAmapi viditatvena prakaTAmeva karoti, sa hi na jAnAti yaditthaM kRtaM jJAte sAdhavo na gRhISyantIti / anRjustvidaM na kalpate yatInAmiti jAnAti paraM mAyayA tathAkaroti pUrvoktakAraNAbhyAM yathA te na jAnanti / tatra sAdhubhiranyataH kuto'pi jJAte RjunA vA pRSTena yathAvasthite teonI bhaktivagere huM zuM karI zakIza? te ja azanAdi saphala che ke je supAtramAM jatuM hoya. supAtramAM viniyogathI puNyanuM upArjana thAya che ane jIvanuM kalyANa thAya che. mATe huM evuM kAMIka karuM ke jethI sAdhuone bhAta-pANI ApI zakuM. Ama vicArI, bIjA jyotiSa pAsethI bIjuM moDuM muhUrta kaDhAvIne sAdhuonuM Agamana thAya e divasomAM lagnane Therave. pachI sAdhuo Abe saMkhaDIno = lagnasaMbaMdhI mIThAIAdi karavAno AraMbha kare che. ahIM, Theravela lagnadivasane je AgaLa pachI laI javAyo. temAM prAkRtikAsaMbaMdhI azanAdinI je bhikSA che te "udhvarjhA-vAva-prAkRtivA' che. bIjI bAdaraprAkRtikA = avaSpaSkaNaprAkRtikA doSa zI rIte saMbhave ? te jaNAve che. koka zrAvake potAnA putravagerenA lagna nakkI karyA. parantu lagnanA thoDAdivaso pUrve ja sAdhu mahAtmAo gAmamAM AvI pahoMcyA. zrAvake "AmArA puNya ane kalyANa mATe mAre A mahAtmAone ghaNuM ane viziSTa bhaktapAna ApavuM joIe. jo ke evuM ApavAnuM to prAyaH lagnavageremAMja banI zake. paNa, mArA putranA lagna to sAdhumahAtmAo bIje vihAra karI gayA bAda thaze." Ama vicArIne sAdhumahAtmAo gAmamAM rahyA hoya tyAreja pachI thanArA lagna pahelAM nakkI karI lIdhA. ahIM, bhaviSyakALamAM thanArA lagnadivasane sAdhu-mahAtmAo gAmamAM rahyA tyAre ja laI levo. temAM prAkRtikAsaMbaMdhI azanAdinI je bhikSA che, te "yavadhvaccha-vAva-prakRtivA' che. A banne prakAranI paNa prAbhRtikAne nahi jANatA evA Rju = sarala zrAvako, pote lagna vhelA ke moDA lIdhAnA kAraNane sAdhune paNa pragaTapaNe kahI de. kAraNa ke e jANatA nathI ke AvuM karavAthI ke kahevAthI sAdhu prahaNa nahi kare. (Ama pragaTapaNe prAbhRtikA doSanI khabara paDI javAthI e bhikSAno parihAra karavo.) paNa je mANaso aju = cAlAka che, teo to jANe che ke A sAdhuone kalpatuM nathI. eTale upara kahela banne = lagna AgaLanA pAchala karavA ane pAchaLanA AgaLa karavAnA kAraNone mAyApUrvaka evI rItanA kare ke jethI sAdhuone eno khyAla ja na Ave. tyAM sAdhuoe Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 kathite'neSaNIyamiti jJAtvA pariharaNIyamiti / ma sUkSmotvaSkaNA'vaSvaSkaNayoH saMbhavaH phu sUkSmotSvaSkaNarUpA prAbhRtikA, yathA kila kAcidgRhasthI sUtrakarttanAdivyApAravatI jananyAdikA bAlakena rudatA bhojanaM yAcyate yathA he mAtarmahyaM bhojanaM prayaccheti / tatra ca prastAve paryAsannagRheSu paryaTan yatistayA dRSTaH / sA ca taM dRSTvA sUtrakarttanAdilobhena bAlakaM jhalantaM pratyavAdIt mA putra pralapa, mA rodIzca tvamiha madgehe gehAnugehakrameNa vicaran yatirA''gamiSyati tadbhikSAdAnAyotthitA satI tavApi tatsamakAlameva bhojanaM dAsyAmItyataH pratIkSasva tvaM kaJcitkAlaM yAvadyatirAgacchati / tataH sA sAdhAvAgate dharmAdyarthamutthAya bAlakabhojanadAnasamaM yaterbhikSAdAnaM karoti / iha ca yatra kSaNe yAcitaM bhojanaM tatraiva tayA kartumucitasya putrabhojanadAnasya tadullaGghya bhaviSyatkAlabhAvinA sAdhubhikSAkAladAnena samaM yatkaraNaM tadutSvaSkaNam / tatra yA prAbhRtikA sA sUkSmotSvaSkaNaprAbhRtikA / tathA rUtaproNikAkarttanakriyAyAM samAptAyAM jananyA kartumIhitasya putrabhojanadAnasya sAdhAvAgate bIje kyAMkathI jANI laIne kAMto Rju kokane pUchyAthI sAcIvAta maLe A prAkRtikAdoSa yukta hovAthI aneSaNIya bhikSA che ema jANIne eno parihAra karavo = tyAga karavo. * sUkSmaudhvaSkaNa ane avadhvaSkaNano saMbhava che have "sUkSma-udhva-prakRtivA' no saMbhava jaNAve che. sUtarakAMtavA vageremAM parovAyelI koka mAtAvagere pAse raDato bALaka bhojanane yAce che ke "he mAtA ! mane bhojana Apa." A vakhate, bAjunA gharomAM gocarImATe pharatA sAdhuone teNe joyA ane vicAryuM ke "be vAra uThavuM paDe emAM samaya bagaDaze." ema sUtarakAMtavAnA lobhamAM raDatA bALakane mAtAe kahyuM "he putra, tuM bolIza mA, tuM raDIza mA, kramekarIne sAdhubhagavaMta ApaNA gharamAM Avaze. teone bhikSA ApavA uThuM eja vakhate tane paNa bhojana ApIza. mATe, muni AvI jAya tyAM sudhI thoDI rAha jo." pachI sAdhu AvyA tyAre A mahAtmAonA pAtrAmAM jaze. enAthI puNya baMdhAze, kalyANa thaze vagere svarUpa dharmaAdi mATe teNe uThIne bALakane bhojana ApavAnI sAthe yatine dAna ApyuM. ahIM, je kSaNe bALake bhojana yAcyuM. eja kSaNe mAtAe putrane bhojana ApavuM ucita hatuM. te samayane oLaMgIne bhaviSyanA samayamAM thanAra sAdhubhikSAdAnanA samaye je bhojana ApavAnuM thayuM. temAM je prAkRtikA che. te " bhU dhvaSyaT-TgRtiSThA' kahevAya che. have "sUkSmAviSya-kRtihA' no saMbhava kahe che. sUtarakAMtavAmAM beselI mAtA vageree dhAryuM hoya ke A kAMtavAnI kriyA pUrI thayA bAda bALakane bhojana ApavuM, parantu kriyA pUrI na thaI ane, gocarI pharatA sAdhu AvI gayA. to sAdhudAnanI sAtheja bALakane je bhojanadAna karI devuM = vheluM bhojana ApI devuM. tene "navasarNa" kahevAya che. temAM je prAkRtikA che, tene "phUkSmAviSpana-prAkRtivA' kahevAya che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadasamAptAyAmapi tasyAmarvAka sAdhubhikSAdAnasamameva karaNaM tadavasarpaNam / tatra yA prAbhRtikA sA sUkSmAvaSvaSkaNaprAbhRtiketi / iyamapi dvividhApyakalpyA ArambhadoSAt / tathAhi sAdhvarthamutthitA satI bAlakasyApi bhojanaM daasyti| tatra ca hastadhAvanAdinA'pkAyAdhupamardaH syAt / // kathaM punaH sAdhunA sUkSmaprAbhRtikA jJAyate // kathaM punariyaM sAdhunA vijJAyate, ucyate, sAdhAvAgate tavApi dAsyAmIti jananI jalpantI zruNoti, sAdhAvAgate Dimbho vA jananIM prati bruvan zruNoti kiM nAdyApyuttiSThasyAgato'sau yatiryanmAhAtmyenAhaM bhojanaM zIghrataraM lapsya iti / yadvAnyaH kazcidbAlako'smai sAdhave bhikSAdAnena saha mahyaM jananI bhojanaM dAsyatIti vicintya samIpe gatvA'gulikAyAM gRhItvA svahastena sAdhuM gRhAbhimukhamAkarSati tato yatinA kimiti mAmAkarSaNAdinA nayasIti pRSTe'sAvajJatayA kathayati bhavadbhikSAdAnArtha- A banne prakAranI prAbhRtikA akathya che. kAraNa ke, gRhasthI sAdhune dAna mATe ubhI thaI ane bALakane paNa je bhojana Apaze, temAM hAtha dhovAvagere dvArA akAyAdinI hiMsA = virAdhanA thAya. bALakane je bhojana mAtA aDadho kalAka pahelA ke pachI ApavAnI hatI.. parantu sAdhu nimitte emAM pheraphAra karyo. eTale bALakane sAdhudAna sAthe bhojana pIrasyAbAda e mAtA hAthadhuve, emAM aplAyanI | virAdhanA sAdhunimittaka thaI. temaja, "sAya'i ahIM ''i zabdathI vanaspativagerenI virAdhanA paNa laI levI. te A rIte ke, sAdhune kAkaDI vagere samArI na vahorAve. paNa potAnA bALakane bhojana ApavAnI sAthe kAkaDIvagere samArI Ape. emAM vanaspatinI virAdhanA thaI. e virAdhanA sAdhu nimitte vhelI ke moDI thaI. mATe enI virAdhanAno doSa sAdhune lAge. A rIte yathAsaMbhava pakAya mATe samajI levuM. - uparokta vAtano bhAvArtha e thayo ke sAdhue zrAvakono je jamavAno samaya hoya. eja samaye gocarI vahorI levAnI hoya. parantu upara darzAvelA koIpaNa kAraNe gRhastha sAdhumATe rasoI AghIpAchI banAve.. ke potAno rojIMdo samaya pheravIne sAdhunA samaye mAtA bALakone bhojanadAna kare. temAM hAthadhove vagere je kAMI paNa virAdhanA thAya. e sAdhunimittaka banI javAthI, e doSa sAdhune lAge che. tathA, bALakane bhojana heluM moDuM maLavAnA lIdhe eTalo samaya bhUkhyA rahevuM paDavAthI ke vagara bhUkhe khAI levuM paDavAthI bALakane sAdhu prati pradeSa thAya vagere doSo paNa jANI levA. sAdhune sUkSmaprAbhRtikAno khyAla zI rIte Ave ? * prazna :- sUkSmaudhvaSkaNa-avaqSkaNa prAbhRtikAnI jANa sAdhune zI rIte thAya ? uttara :- "sAdhu Ave eTale tene paNa ApIza" ema mAtAne bolatI sAMbhaLe. athavA sAdhu Ave eTale bALaka mAtAne bole ke "zuM have paNa UbhI nahi thAya ? A jo sAdhu AvI gayA che. jemanA pratApe huM ekadama jaldI bhojana prApta karIza." AvuM sAMbhaLIne, athavA to koka bALaka, 'A sAdhune bhikSA ApavAnI sAthe ja mAtA mane bhojana Apaze" ema vicArIne sAdhu pAse jaIne sAdhune potAnI AMgaLIthI pakaDIne emane potAnA ghara tarapha AkarSe che (ghara bAju khece che) tyAre muni pUche ke kema Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 mutthitA satI mahyaM jananI bhojanaM dAsyatIti / evaM zrutvA sUkSmaprAbhRtikAM vijJAya tadgRhaM yatirna vrajatIti gAthArthaH / / 40 / / avataraNikA- uktaM prAbhRtikAdvAramatha prAduSkaraNadvAraM vyAkhyAtumAha / mUlagAthA- pAuyaraNaM duvihaM pAyaDakaraNaM payAsakaraNaM c| satimiraghare payaDaNaM samaNaTThA jmsnnaaiinnN||41|| saMskRtachAyA- prAduSkaraNaM dvividhaM prakaTakaraNaM prakAzakaraNaM c| satimiragRhe prakaTanaM, zramaNArthaM yadazanAdikaM / / 41 / / _ prAduSkaraNasya dvau bhedau // vyAkhyA- prAduSkaraNamuktazabdArthaM dvividhaM dvidhA syAditi shessH| yathA prakaTakaraNaM vakSyamANaM, iha 'pAyaDaMti prAkRtatvAt prazabdasya dIrghatA, tathA prakAzakaraNaM vkssymaannm| caH samuccaye bhedatayA nirUpya adhunA viSayakathanapurassaraM prAduSkaraNasya dvirUpasyApi sAmAnyena lakSaNamAha / 'satimiraghare' mane kheMcI laI jAya che ?' tyAre A ajJa bALaka kahe che ke "tamone dAna ApavA mArI mAtA uThaze tyAre mane bhojana Apaze. A pramANe sAMbhaLIne "A sUkSmaprAbhRtikA che' ema jANIne sAdhu te gharane choDI hai.||40|| avatara :- // prbhaae| prAtmRtidvA2 prayuM. ve 'prAduSkaraNa' dvAranI vyAjya he che. bhuup||thaa-shiirth :- pAuyaraNaM = 6429, duvihaM = the. 2nu, pAyaDakaraNaM = pragaTa 42 te, payAsakaraNaM = 4142vo te, ca = ane, satimiraghare = 52vAya bhAnamai, payaDaNaM = 24ANu 42j, samaNaTThA = sAdhumIne mATe, jaM = 4, asaNAINaM = mshnnu.||41|| * prAduSTharAnA meM prakAra . mULagAthA-gAthArtha :- sAdhune azanAdi ApavA mATe aMdhakAravALA makAnane gRhastha prakAzavALuM banAve te prAduSkaraNa doSa kahevAya che.te prAduSkaraNanA pragaTakaraNa ane prakAzakaraNa ema be bhedo che.41 vyAyArtha :- 'pAuyaraNaM duvihaM' = 'prAduSkaraNaM dvividhaM' = praa6725||naa me 12 cha. 'pAyaDakaraNaM payAsakaraNaM ca' = 'prakaTakaraNaM prakAzakaraNaM ca' = (1) 1.5229 // mAne (2) 12.429. 'pAyaDakaraNa' ahIM je "' nuM dIrghapaNuM che arthAt je "y' nA badale '' che te prAkRtabhASAnA lIdhe che ema jANavuM. 'ca' za6 samuthyayamarthamA che. 'viSayakathanapurassaraM' = praa6725|| mehornu niru54|| zana. ve viSayavAra vA mATe prAduSkaraNanA banne prakAronuM sAmAnyapaNe lakSaNa jaNAve che. 'satimiraghare payaDaNaM' = 'satimiragRhe prakaTanaM' = 2542yuta 52mAM, ve mAM mAvaze meM nyaaydaa2|| prA6429nA bhanne 20 43, 'samaNaTThA' = 'zramaNArthaM' = sAdhu bhATe, 'jamasaNAINaM' = 'yadazanAdikam' = 4 azanane prATa 42. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi satimiragRhe'ndhakAropete vezmani vakSyamANanyAyena dvAbhyAmapi prAduSkaraNaprakArAbhyAM zramaNArthaM yatinimittaM / sAdhavo hi sAndhakAre gRhe'cakSurviSayatvAdbhikSAM na gRhNantItyatasteSAM bhikSAgrahaNanimittamityartho yadazanAdInAM bhaktapAnaprabhRtikAnAM vastUnAM prakaTanaM prakAzanaM saprakAzatayA vidhAnamiti yAvat gRhiNA kriyate tatprAduSkaraNaM bhaNyate prAduHzabdasya prakAzArthatvAditi gAthArthaH / / 41 / / avataraNikA- atha prakaTakaraNaprakAzakaraNe vyAkhyAnayannAha / mUlagAthA- pAyaDakaraNaM bahiyAkaraNaM, deyasya ahava culliie| bIyaM maNidIvagavakkha kuddddcchiddddaaikrnnenn||42|| saMskRtachAyA prakaTakaraNaM bahistAtkaraNaM deyasyA'thavA cullyAH / dvitIyaM maNidIpa-gavAkSa-kuDyachidrAdikaraNeNa / / 42 / / >> prakaTakaraNasya svarUpaM tasya saMbhavazca // vyAkhyA- pracchannasya sataH prakaTasya saprakAzasya karaNaM vidhAnaM prakaTakaraNaM tadabhidhIyate / tat kimityAha / bahistAtkaraNaM pUrvaniSpannasya mocanena abhinavasyotpAdanena vA, gRhAbhyantarAbahi bhAvArtha A jANavo ke sAdhuo cakSuno viSaya na banavAthI = AMkhethI spaSTapaNe dekhI zakAya tema na hovAthI aMdhakAravALA gharamAM bhikSAne grahaNa karatA nathI. eTale teo bhikSA grahaNa kare e nimitte gRhasthavaDe je anAdi vastuonuM prakAzana karavuM = pragaTa karavuM. arthAt je azanAdi prakAzathI yukta karAya tene prAduSkaraNa kahevAya che. kAraNa ke "prAku' zabda prakaTakaravAnA arthamAM Ave che.ll41 avataraNikA - have prakaTakaraNa ane prakAzakaraNanI vyAkhyA karatA kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- pAcakavara = pragaTakaraNa, vadiyodara = bahAra lAvavuM, reyasa = ApavAnI vastunuM, davA = athavA, zUnjIy = cUlAnuM, vIrtha = bIjuM prakAzakaraNa, mA = maNi, DhIva = dIvo, vavava = bhItanI jALI, huM sjidurU = bhIMtamAM chidro vagere, varoLa = karavAvaDe. 4rA mULagAthA-bhAvArtha :- aMdhakAravALA sthAnamAM azanAdi taiyAra karIne sAdhune vahorAvavA mATe prakAzavALA sthAnamAM lAvavuM athavA aMdhakAravALA sthAnamAMthI chUTo cUlo, sagaDI vagere prakAzavALA sthAnamAM laI jaIne athavA bIjA navA cUlA tathA sagaDI upara potAnA mATe je azanAdi taiyAra karavAmAM Ave tenuM nAma pragaTakaraNa. aMdhakAravALA sthAnamAM sAdhu gocarI laI zake te mATe maNi, dIvo vagere mUkavo athavA bhIMtamAM jALI mUkavI athavA chidra karavAdhArA je prakAza karavo tenuM nAma prakAzakaraNa.l/4rA prakaTakaraNanuM svarUpa ane teno saMbhava che vyAkhyArtha :- "pracchannaca' = guNarahelAne, ahIM "pracchanna' eTale andhakAramAM rahela evo artha abhipreta che, "pAyara' = "praveiTara' = prakaTakaravuM eTale ke prakAza - prakAzasahita karavuM tene prajadaraba' kahevAya che. A pradara' kevI rIte bane ? te kahe che, "hiyara" = "vastAra Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 vidhaanmityrthH| kasyetyAha / deyasya dAtavyasya azanAdervastunaH / athaveti vikalpe cullyA adhishrynnyaaH| ayamatra bhaavaarthH| ihAndhakAravyavasthitaM bhaktAdi yatayo'cakSurviSayatvAnna gRhISyantIti vicintya yadgRhamadhyavarttinyAM cullyAM svagRhArthaM rAddhaM bhaktAdi vartate tabahivarttinyAM pUrvameva svArthaniSpannAyAM cullyAM cullivyatiriktAnyapradeze vA saprakAze AnIya muJcati yena gRhNanti / yadvA tabahisthacullidvayasadbhAve gRhAntavartinI parityajya gRhAbahirvarttinyAmeva zuddhAyAM cullyAM sAdhUpakRtaye AhArasya prakaTanAya prathamata eva svArthaM rAghnoti, ityevaM deyasya pUrvaniSpannamocanenAbhinavasyotpAdanena vA bahistAtkaraNamiti / evaM cullyA api dvidhA bahistAtkaraNasambhavo vAcyaH, yathA dharmazraddhAnvitA dAnapriyatvena kAcid gRhasthI cintayati yaduta yad yasyAM cullyAM rAdhyate bhaktaM prAsu tasyA eva pArzve mucyate tacca gRhamadhyavarttinyAM cullyAM rAddhaM tatpArzva eva syAt / tasmiMzca sAdhubhyo dIya= bahAra karavA dvArA. A 'vastAra' konuM ? kaI vastunuM ? te kahe che, "reyasa' = 0 = ApavA yogya vastunuM. "dava' = 'athavA' = vikalpa, 'gunzI' = pujya' = cUlAnuM eTale ke pahelA aMdhakArayukta aMdaranA rasoDAmAM rasoI banI gaI hoya tene = pUrvaniSpannane ajavALAvALA bahAranA sthAne mUkavAvaDe athavA to ajavALAvALA bahAranA sthAne ja navuM rAMdhavAvaDe = abhinava utpAdanakaravAvaDe "prajaTavara' bane che. (e rIte cUlAmAM paNa prakaTakaraNa vicAravuM). bhAvArtha A jANavo ke, "ahIM aMdhakAramAM rahela azanAdi AMkhano viSaya na banavAthI sAdhuo grahaNa karaze nahi' ema vicArIne, gharanA madhyamAM = aMdhakAramaya rasoDAmAM rahela cUlA para potAnA mATe rAMdhela AhArAdi raheluM che. A rasoDAnI bahAra = ajavALAvALA sthAnamAM potAnA mATeja pUrve banAvelo bIjo eka cUlo rahelo che. A bahAranA cUlA para andaranA cUlAnA AhArAdi lAvIne mUkI de athavA to A bahAranA cUlA sivAya bIjA koka prakAzavALA sthAnamAM lAvIne mUkI de athavA cUlAne ja prakAzavALA sthAnamAM lAvI mUkI de, ke jethI sAdhu AhArAdi grahaNa kare. ahIM dhyAna rahe ke "cUlA karatA anya sthAna" je kIdhuM te paNa potAnA mATe banAveluM = svArthaniSpanna jANavuM. athavA to, "pRhAttaravartI = "pRdamadhyavarta' = gharanI aMdara (= gharanA madhyamAM) = rasoDAmAM ane "gRharvirtI' = gharanI bahAra. A banne cUlA hovAthI, gRhattaravartI = gRhamadhyavartI = gharanI aMdarano eTale ke (= gharanI madhyano) cUlo ane gRharvittI = gharanI bahArano A banne cUlA hote chate "pRNAntarvartI' cUlAne choDIne "gRharvita' zuddha = svArthaniSpanna cUlA paraja, sAdhunA upakAra mATe prakAzasahitanuM sthAna hovAthI sAdhuone gocarI vahoravA yogya bane e rUpa upakAramATe AhArAdine pragaTakaravAmATe = prakAzanA lIdhe spaSTapaNe dekhAya te mATe, pahelethI ja potAnA mATe rAMdhe = eTale ke potAnA mATe rojIMdI rasoI je karavAnI hatI, te rasoI rAMdhe. (yAda rahe :- "pRdAntaravartI' kaho ke "pRdamadhyavartI' kaho, banne ekArthaka che.) A rIte, ApavA yogya pUrvaniSpannane bahAra laI AvavuM athavA to navuM utpAdanakaravuM. tene " vastAra' kahevAya che. A rIte cUlAno paNa be prakAre "histAra' no saMbhava jANavo. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 mAne'ntarAle'ndhakAraH syAttatra ca vyavasthitaM bhaktAdyete na gRhISyantIti sA svArthaniSpannAM cullI saJcAriNIM gRhAntarvartinI sAdhvarthamAhArasya prakaTanAya bahirAnIya muJcati / nUtanA vA svArthaM sAdhvarthaM vA bahiH karoti / tatraiva ca pratidinaM svArthaM randhayati / iha ca bahiSkRtacullyaH zuddhA AdhAkarmiyazca syuH| tatra yadi zuddhAstadA prakaTakaraNasaMjJitaprAduSkaraNalakSaNa eva doSaH syAnna pUtitvaM, yadA tvabhinavA''dhAkarmacullyAM rAdhanoti tadopakaraNapUtidoSaH prakaTanadoSazceti doSadvayaM syAt navaraM cullyAH pRthakkRte bhakte pUtitvamuttarati paraM prakaTanadoSeNa na klpte| iha pUtitvaM praasnggikmevoktm| prakaTanadoSenaivAtra prkRtmiti| atha kimityasAvAhAro na kalpate, ucyate, svayogena pravRtto'pyA''hArapAkaH sAdhvarthaM bahiSkRtastatra ca pRthivyAdhupamarambhadoSa iti / kathaM punarasau doSaH sAdhunA jJAyate, ucyate kvaciddhArmikagRhe'ndhakAre eva rAdhyamAnaM pUrvaM dRSTvA pazcAttenaiva bahistA cUlAviSayaka be prakAranA "hitArI 'nA saMbhavane jaNAve che. dharmanI zraddhAvALI koka gRhiNI dAnanA premathI vicAre ke "je rasoI je cUlA para raMdhAya che te, raMdhAyAbAda tarata cUlA parathI utArI laIne e cUlAnI AsapAsa ja mUkavAmAM Ave che. eTale ke je rasoI je gRhanA aMdaranA bhAgavALA rasoDAmAM rAMdhavAmAM AvI hoya, tene te ja rasoDAmAM cUlAnI AjubAju mUkavAmAM AvatI hoya che. tethI, gRhamadhyavartI cUlAmAM meM rAMdheluM bhojana paNa te cUlAnI bAjumAM mArAthI mUkAya che ane e rIte mUkeluM te bhojana sAdhuone ApavA jatA vaccenA bhAgamAM aMdhAruM thAya che ane aMdhArAmAM rahela bhaktAdi sAdhuo grahaNa karaze nahi." Ama vicArIne teNe, 'svArthaniSNatrI saMvAriNI' = AgaLa pAchaLa laI zakAya tevA jaMgama cUlAne sAdhumATe AhAra prakAzamAM rAkhavA bahAra = prakAzasthAnamAM lAvI mUke. (ahIM prazna e upasthita thAya ke, sAdhumATe to mAtra AhAraneja saprakAza sthAnamAM pragaTa karavAno hoya che. paraMtu AhAranI sAthe cUlAne paNa zuM kAma saprakAza sthAnamAM laI javAyo ? enuM samAdhAna A che ke sAdhuone A vAtanI khabara hoya che ke cUlAnI bAjumAM ja AhAraAdi mUkavAmAM Ave che. have jo gocarI vahoranAra sAdhu A jue ke mAtra AhArAdi saprakAza sthAne che ane AjubAju cUlo to che nahi. to tarata zaMkA thaI Ave ke "A AhArAdi amArA mATe ahIM saprakAza sthAne lAvavAmAM AvyA che." eTale pachI vahoryAvinA ja nIkaLI jAya. sAdhune evI kAMI khabara na paDe mATe cUlAne paNa AhAranI sAthe bahAra laI Ave.) athavA to, andarathI bahAra cUlo laI AvavAnuM na kare paNa bahAra ja prakAzavALA kSetramAM navo cUlo potAnA mATe athavA sAdhumATe kare. (athavA jaMgamacUlo bahAra lAve pachI) tyAMja potAnA mATenI dararoja rasoI rAMdhe. AmAM, upara jaNAvyA pramANe bahAra karelo navo athavA aMdarathI bahAra lAvela cUlo zuddha ane AdhAkarmI hoI zake che. temAM jo cUlo zuddha hoya to "pradara' nAmaka prAduSkaraNa doSa ja lAge che. paratuM pUtidoSa lAgato nathI. parantu jo navA AdhAkarmI cUlA para rAMdheluM hoya to emAM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 diti kiJcitsaJjAtAzakena kimarthamayamAhAro'dya gRhasya bahistAdAddha ityAdi prazne kRte RjutayA bhavadarthamiti yathAkathanataH pUrvamandhakAre'kalpyamAsIdadhunA saprakAze rAddhaM kalpyam gRhyatAmiti dAtrIvacanazravaNato vA vijJAya doSaM tadazanAdi na gRhNAti / yadA tu sAdhvarthamabhyantarAbahizcullI muktvA rAddhvA caivaMvidho'bhiprAyo dAvyA visphurati yathA gRhAntarmakSikA dharmo vA'ndhakAro vA pAkasthAnAbhojanasthAnaM vA dUravarti, gRhasya bahistAcca zItalaM saprakAzaM pAkasthAnAbhojanasthAnaM cAsannamata idaM svayamatraiva bhokSyata iti| taditthamAtmArthitaM kalpata iti / __ prakAzakaraNasya svarUpaM tasya saMbhavazca // upakaraNapUtidoSa ane prakaTanadoSa, A banne doSa lAge che. ATaluM vizeSa jANavuM ke AdhAkarmI cUlA parathI bhojana juduM kare chate = e cUlA parathI utArI lIdhA bAda emAM pUtipaNuM utarI (nIkaLI) jAya che parantu prakaTanadoSanA lIdhe e kalpatuM nathI. ahIM prakaraNa to prakaTanadoSanuM ja cAle che. pUtidoSa to prasaMgathIja kahyo che. prazna :- prakaTanadoSavALo AhAra kema akathya che ? uttara :- gRhastha potAnA mATe AhArapAka = rasoI karavA pravRtta thayo hoya to paNa sAdhune dAna ApavA e AhArAdine je bahAra prakAzasthAnamAM laI AvavAnuM karyuM. temAM dAtA vaDe thayela pRthvIkAyAdinA upamardana rUpa AraMbhadoSa rahelo che. upamadana = maraNa athavA pIDA-trAsa-kIlAmaNA vagere, mATe e akathya che. prazna :- A prakaTakaraNadoSa sAdhu zI rIte jANe ? uttara :- nIce jaNAvela kAraNadvArA sAdhu ene jANI zake che. koka dhArmikagharamAM, pUrve aMdhakAramaya rasoDAmAM ja rasoI banatI joI hoya ane pachI bahAra rasoI banatI joIne kAMIka zaMkA thavAthI sAdhu, pUche ke "kema Aje A rasoI gharanI bahAra rAMdhavAmAM AvI che ?" tyAre gRhasthanA yathAkathanathI = jevuM hoya tevuM saraLatAthI javAba ApI de ke, "A to ApanAmATe AvuM karyuM, kAraNa ke pUrve Apane aMdhAruM hovAthI akathya hatuM. hAlamAM saprakAza sthAnamAM rAMdhyuM hovAthI Apane kalpaze. mATe grahaNa karo." AvA dAtrInA vacano sAMbhaLIne A prakaTakaraNa doSa che ema jANIne te azanAdi grahaNa na kare. paratu jyAre sAdhumATe andaranA badale bahAra cUlo mUke ane enI para rAMdhyuM hoya. tyAre dAtrInA AvA prakAranA amuka abhiprAyo jo jaNAI Ave ke - "gharanI andaranA bhAgamAM mAkhIo che, baphAro che, aMdhakAra che. athavA pAkasthAna karatA bhojanasthAna dUra che. paNa, gharanA bahAranA bhAgamAM to (mAkhIo khAsa nathI) ThaMDaka che, prakAza che, athavA pAkasthAna karatA bhojanasthAna najIka che, tethI ame ahIMja bhojana karIzuM." te A rIte 'sAhmarthita = gRhastha potAnAmATe kalpI le to, e pAyaDakaraNa' te gRhastha potAnA mATe karI dIdhuM hovAthI, sAdhune e AhArAdi kaltha bane che. * prakAzakaraNanuM svarUpa ane teno saMbhava che Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 tathA 'bIyaM' ti dvitIyaM prakAzakaraNalakSaNaM prAduSkaraNaM syAditi shessH| kenetyAha maNirmANikyaM tejasviratnavizeSaH, dIpo-'gnikalikArUpaH prdiipH| gavAkSo bhittyAM jAlikArUpaH prtiitH| tathA kuDyasya bhitteH chidraM randhaM tadAdiryasya vastunaH, AdizabdAd gRhAcchAdanApanayanAparadvArakaraNaM pUrvakRtadvArabRhatkaraNAdeH parigrahastataH kuDyachidrAdi, tato maNizca dIpazca gavAkSazca kuDyachidrAdi ca maNidIpagavAkSakuDyachidrAdi teSAM karaNaM kenApi rUpeNa vidhAnaM tena / ayamarthaH kazcidvivekidAyako mandaprakAzagRhamadhyasthasthAnasthitasyaiva deyadravyasya prakaTanAya, tamizrAdeze sAdhubhikSAzuddhyarthaM maNiM bhAsvaraM vyavasthApayati, agnipradIpo vA prakAzAya kurute, gavAkSaM vA vidhatte, kuDyachidrAdi vA vidadhAtItthaM yatprakAzakaraNaM karoti, tatprakAzakaraNalakSaNaM prAduSkaraNaM bhnnyte| taditthamapi labdha AhAro na kalpate, pravRttyA doSAt / ayamapi ca sthAnastha AtmArthitassan svayogena bahirniSkAsito vA klpte| navaraM agnipradIpa-prakAzakaraNadoSAzuddho na kalpata eva tejaskAyadyutisparzasambhavAt / have bIjuM je "prAzarana' che tenI vAta kahe che = gAthAno uttarArdha batAve che. tathA, "vI' = "dvitIya' = prakAzakaraNasvarUpa bIjuM prAduSkaraNa thAya che, ema adhyAhAra jANavo. zenAthI e thAya che ? te kahe che, "La-vIva-viva-sujhipharaja' = "maNi-tapa-vakSa pharyAchidravirona' A "maLaH' mANeka, je tejasvI eka ratnavizeSa. tenA dvArA, B 'dvIpa' = dIvAdvArA je agninI jyoti svarUpa che. te dvArA, 8 "vAkSa' = gokhalA = bhIMtamAM jAlikAsvarUpa hoya che je lokomAM prasiddha che te karavA dvArA. D "kyachadra' = bhIMtamAM kANuM karavuM vagere dvArA, ahIM "kavi padathI gharane DhAMkavuM arthAt pUrvathIja gharane prakAza Ave te pramANe chAparuM karavuM, chAparAne dUra karavuM, bIjuM bAraNuM karavuM, pUrvakRta bAraNAne vizALa karavuM vagere levuM. maNi dIvo, gokhalo ane bhIMtamAM kANuM vagere, A badhAno dhandha karIe eTale "pivIpamAvAkSachidrAti" evo samAsa bane che. A badhAmAMthI koIpaNa rUpe je karavuM te prakAzakaraNa svarUpa prAduSkaraNa che. ahIM artha A jANavo ke, koka vivekI dAtA, ochA prakAzavALA gharanA madhyabhAgamAM ja rahela daya = dAnamAM ApavAyogya dravyane pragaTa karavAmATe, prakAzayukta karavAmATe eTale ke aMdhArIyA sthAne prakAza AvavAthI sAdhune bhikSA kalpI zake te mATe jhaLahaLato sUryakAMta maNivagere mUkI de. athavA to prakAzamATe agnino dIvo kare, athavA to gokhalo kare athavA to bhIMtamAM kANuM karI de je thakI prakAza Ave. Ama je prakAza karavAnuM kare che, tene prakAzakaraNa svarUpa prAduSkaraNa kahe che. A prakAzakaraNadoSavALo AhAra paNa kalpato nathI. kAraNake emAM sAdhune udezI pravRttidoSa lAge che. parantu AmAM paNa sthAnamAM rahelo AhArAdi gRhastha potAnA mATe kacyo hoya athavA potAnA mATe bahAra saprakAzasthAnamAM kADhyo hoya to kapya che. ATaluM vizeSa jANavuM ke, agninA dIvAdvArA je prakAzakaraNa thayuM, e doSathI azuddhaAhAra gRhastha potAnA mATe dIvo karyo hoya to paNa emAMthI doSapaNuM nIkaLI jatuM nathI kAraNa ke emAM teukAyanI ujeDInA sparzano saMbhava hoya che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 parijJAnopAyAdikaM cApi RjugRhasthakathanAdinA jAnAtItyAdikaM pUrvavadvAcyamiti gAthArthaH / / 42 / / avataraNikA- uktaM prAduSkaraNadvAramatha krItadvAraM vyAcikhyAsustatsvarUpaM yathA tadyAvabhedaM ca syaadityetdaah| mUlagAthA- kiNaNaM kIyaM mulleNaM cauha taM sprddvvbhaavhiN| cunnAikahAidhaNAibhattamaMkhAirUvehi / / 43 / / saMskRtachAyA- krayaNaM krItammUlyena, caturddhA ttsv-pr-drvy-bhaavH| cUifvi-thAti-dhanaDhimamagyakiI4rU II // krItazabdasya vyutpattiH // vyAkhyA- krIyate yattatkrayaNaM, karmaNi yuTa, kreyaM vastvityarthastat kimityAha krItamiti krIyatesmAzanAdi sAdhvarthamiti krItaM krItAkhyaM taducyate ityartho yadvA bhAve yuT niSThA pratyayaH, tataH krayaNamanyajanapArvAdazanAdergrahaNaM krItaM / tataH krayaNayogAdazanAdyapi krItaM, krItArthamucyata ityarthaH / AmAM paNa, A prakAzakaraNa doSane sAdhu zI rIte jANI zake ? vagerenI vAta paNa, Rju gRhasthanA kyanAdi dvArA jANe vagere pUrvavata jANavuM..I4rA avataraNikA - Ama prAduSkaraNadvAra kahyuM. have jhI' dvAranI vyAkhyA karavAnI IcchAvALA mULakArazrI kratadvAranA bheda ane enuM svarUpa batAve che. mULagAthA-zabdArtha :- viM = bIjA pAsethI je kharIdavuM, vadIyaM = krata, munzai = mUlyavaDe, vaDada = cAra prakAranuM, te = te krIta, saMpardhva mAruM = sva ane para dravya ane bhAvavaDe, yusI = cUrNa vigere, dArU = kathA vigere, mattaHvA= bhakta-mukha vigere, rUDhi = svarupavaDe./4all mULagAthA-gAthArtha :- mUlya ApIne bIjAnI pAsethI je azanAdi prApta karavuM te krIta doSavALuM kahevAya. tenA cAra prakAra che. (1) svadravyajIta = miSTa apanAdino lolupI sAdhu gRhasthane vAsakSepa auSadhAdi dravya ApIne bhakta banAvI tenI pAsethI je anAdi meLave te. (2) sArI sArI kathA karI, lAMbI lAMbI tapazcaryA karI tathA AtApanAvagere laI gRhasthane bhakta banAvI je azanAdi meLave te svabhAvakrIta. (3) gRhastha sAdhune ApavAmATe je azanAdi paisAdi kiMmata ApI kharIda kare te padravyakrata ane (4) sAdhuno bhakata banela maMkhavagere sAdhune ApavA mATe potAnI kaLAthI bIjAne khuza karI je azanAdi meLave te parabhAvakrIta. //43. * krIta zaGdanI vyutpatti che vyAkhyArtha :- 'Vi[vi vIya' = 'thavi phrItam' = eTale kharIdavA yogya vastu. je vastu kharIdAya tene, "ya' kahevAya che. AmAM karmaNimAM "yu pratyaya lAgyo che. te vastu zuM ? te kahe che, kriIta, eTale ke sAdhumATe kharIdAyela je azanAdi che te krIta azanAdi kahevAya che, athavA to bhAvamAM yut niSThA pratyaya lAgyo che ema jANavuM. emAM "zayAm' eTale ke anyajana pAsethI azanAdinuM je grahaNa karavuM, te "zrI" kahevAya che. Ama, 'ya' = grahaNano yoga thavAthI e azanAdine paNa Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krItasya catuSprakAraM cUrNAdirUpaiH sva-para-dravya-bhAvaiH kena krIyata ityAha mUlyena kretavyavastuno lAbhakArakavastunA lokapratItena, caturddhA catuHprakAraM, tat krItaM syAditi zeSaH yadvA taditi mUlyaM caturddhA caturbhiH prakArairvakSyamANaiH syAttadyogAt bhaktAdyapi caturkheti vyAkhyeyaM / kathaM punaridaM caturthetyAha 'saparadavvabhAvehiM' ti tatra sa AtmA yatisatko dehaH paraH sAdhvapekSayA'nyo gRhasthAdiH tataH svazca parazca svaparau tataH svaparayordravyabhAvau tAbhyAM svaparadravyabhAvAbhyAmiti / etena dvandvAtparasya padasya zrUyamANasya pratyekaM vyAkhyAnataH sambandhAt svadravyakrItaM svabhAvakrItaM paradravyakrItaM parabhAvakrItamiti krItabhedacatuSTayaM vakSyamANArthamuktaM / kiMsvarUpAbhyAmityAha, 'cunnAi' ityAdi, iha cUrNazabdena nirmAlyamujjayantAdipratimAropitaM cUrNarUpaM puSpAdikamabhipretaM cUrNa Adiryasya svakIyadravyasamUhasya sa cUrNAdiH / AdizabdAt puTapAkAdigandhamukhaprakSiptamanujarUpaparAvarttAdikAriguTikA, karpUrAdimizritacandana, vAlapotakavastrAdiparigrahaH / 'kahAi' krIta kahevAya che. = * cUrNavageresvarUpa sva-para ane dravya-bhAvadvArA krItanA cAraprakAra * konA dvArA kharIdAya che ? te kahe che, 'muiLa' 'mUlyena' mulyadvArA, eTale ke kharIdavA yogya vastuno lAbha karAvI ApanAra lokamAM prasiddha evI vastudvArA. 'vaha taM' 'tam (RIta) caturdA' = te krIta cAraprakAre thAya che.. athavA to, 'taM' 'tat' eTale ke te mUlya, have kahevAmAM AvanAra cAraprakAre thAya che. mUlyanA prakAro cAra hovAthI te saMbaMdhI azanAdi paNa cAra prakAranA bane che, ema jANavuM. A cAra prakAra zI rIte bane che ? te kahe che 'sapara-navamAvedi = 'sva-para, dravya-bhAveH' sva ane pa2 tathA dravya ane bhAvadvArA cAra prakAro paDe che. ahIM '' = 'sva' = AtmA, eTale ke yati saMbaMdhI deha jANavo. 'vara' bIjA, eTale ke sAdhunI apekSAe bIjA je gRhasthAdi che te levA. Ama svazva parazva' = 'svavaro' thayuM. pachI 'svaparo dravyamAvo svaparadravyamAvo tAmyAM' A samAsa karavo.'dvandva samAsanA ante je saMbhaLAtu pada = zabda Ave te pUrvanA dareka zabda sAthe joDavo' AvI vyAkhyAnA saMbaMdhathI (1) svadravyahIta (2) svabhAvIta (3) padmavyItaM ane (4) paramAvIta ema krItanA cAra bheda thAya che. je have kahevAmAM Avaze. kayA svarUpavALA A sva ane para tathA dravya ane bhAvadrArA krIta thAya che ? te kahe che, 'munnArU-hApha-dhaLApha-mattamaMlArvedi' 'vUti-thAvi-dhanAvi-mamaMAvirUpeH' = cUrNavagere, kathA vagere, dhanavagere ane bhaktamaMkhAdi svarUpa mUlya dvArA krIta thAya che. (1) 'pUrvAdhi' ahIM cUrNa zabdathI nirmAlya levuM. arthAt giranAravagere tIrthonI pratimAo para caDhAvyAbAda utareluM vAsakSepa - puSpAdi jANavuM. jenA potAnA dravyasamUhanI AdimAM cUrNa Adi hoya te 'pUvi' kahevAya che. AmAM 'vi' zabdathI puTapAkaAdi gandha, (puTapAka = be paDanI vacce rAkhIne pakAvelI sugaMdhI vastu) mukhamAM nAkhyAthI manuSyanuM rUpaparAvartanaAdi karanArI guTikA, kapUraAdithI w = - = 141 = = Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 tti kathA dharmakathAkathanaM dhrmdeshnaakrnnmityrthH| sA AdiryasyAtmIyabhAvasamUhasya sa kathAdiH / AdizabdAt piNDAdilobhena pramANopanyAsakaraNamAsAdikSapaNavidhAnaparopazlokanArthakAvyaviracanazItoSNAdyAtApanA''dAnAdiparigrahaH / 'dhaNAi' tti dhanamiha ghaTitAghaTitarUpasuvarNadrammarUpakaI(pardi)kAdikamacetanaM grAhyaM, tadAdiryasya paradravyasamudAyasya sa dhanAdiH / AdizabdAt sacittamizradravyagrahaH / 'maMkhAi' tti bhakto bhaktimAn maMkha: kedArapaTTikasukRtaduSkRtaphalasUcakacitraphalakopajIvI bhikSuvizeSa iti yAvat / bhaktazcAsau maMkhazca sa Adiryasya bhaktimattathAvidhajananivahasya sa bhaktamaMkhAdiH / iha parabhAvasya prastutatvAt, sAdhvarthamAhArAdyupamArjanA(gaNAM) saMvalito maMkhAdisatkavijJAnarUpo bhAvo'pi bhktmNkhshbdenaatropcaaraaduktH| tatazcUrNAdizca kathAdizca dhanAdizca bhaktamaMkhAdizceti te tathA tai rUpaM svarUpamAtmIyalakSaNaM yayoH svaparasatkayordravyabhAvayostau tathoktau tAbhyAM cUrNAdikathAdidhanAdibhaktamaMkhAdirUpAbhyAM / kecittu bahuvacanAntatayA vyAcakSate / yathA dravye ca bhAvau ca dravyabhAvAH svaparayordravyabhAvAH mizrita candana, vALa = keza, protaka parovavAnI vastu = naMgavagere ane vastra vagereno samAveza jANavo. (2) "hA' = eTale ke dharmakathAnuM kathanakaravuM = dezanA karavI. je AtmIya = potAnA bhAva samUhanI AdimAM kathA che, te "tha' kahevAya che. AmAM "mA izabdathI piNDa = bhojanaAdinA lobhe AtmIyabhAvasamUha eTale ke pramANaupanyAsakaraNa karavuM = pramANa batAvavApUrvaka jyotiSakathana karavuM, mAsakSamaNavagere karavA, bIjAnuM upazlokana = prazaMsAdi karavA kAvyanI racanA karavI, ThaMDI sahana karavI, garamImAM AtApanA levI vagereno samAveza jANavo. (3) "gharUM = dhana eTale ke paiso. paiso eTale ke dhana zabdathI ghaTita (vyavasthita AkAre ghaDeluM) ke aghaTita (cokkasa AkAra rUpe nahi paNa mAtra te te mULasvarUpe raheluM) evuM sonuM, dramma (nANuM vizeSa), rUpuM, 'parva eTale koDI = nANuMvizeSavagere acetana rUpa dhana levuM. je paradravyasamudAyanI AdimAM dhana che tene "dhanAdi kahevAya che. "Ari' zabdathI paradravyasamudAya = acitta, mizra dravyanuM grahaNa karavuM. (4) "ma-maMvAdri = bhaktivALo maMkha vagere. maMkha aTale ke, kedArapaTTika ke sukRta-duSkRtanA phaLane sUcavanAra citranA pATIyA para jIvavAvALo = enA dvArA potAnuM gujarAna calAvanAro bhikSu vizeSa jANavo. "bharavAnI maMrava4 karmadhAraya samAsathI "mamaMa' bane che. je bhaktivALA tevAprakAranA janasamudAyanI AdimAM bhaktamaMkha che, tene "mamaMvAdri kahevAya che. ahIM parabhAva saMbaMdhI vAta hovAthI, sAdhumATe AhAraAdi meLavI ApavAnA AzayavALA maMkhAdiviSayaka vijJAnasvarUpa je bhAva che te paNa ahIM upacArathI "mamaMg' zabdathI jaNAvAyo che. Ama (1) cUrNAdi, (2) kathAdi, (3) dhanAdi ane (4) bhaktamaMpAdi- A cAra svarUpa che jenuM evA sva-parasaMbaMdhI dravya ane bhAvadvArA meLavAyeluM, krIta kahevAya che. keTalAka AcAryabhagavaMto A vAtane bahuvacanAtta tarIke jaNAve che. arthAt AgaLa je "dravyamAvo" ema dvivacanAnta batAvyA, tenA badale bahuvacanAnta tarIke jaNAve che. te A pramANe, "sva' saMbaMdhI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 svaparadravyabhAvAstaiH / kiM svarUpairityAha / cUrNAdikathAdidhanAdibhaktamaMkhAdayo rUpaM yeSAM svaparadravyabhAvAnAM te tathA taiH, zeSaM prAgvat / (1500) anena ca gAthottarArddhana krItabhedacatuSTayasatkA mUlyarUpA dravyabhAvA vizeSaNatayA abhihitaaH| tatrAtmadravyaM 'cUrNAdi, AtmabhAvaH kathAdi paradravyaM dhanAdiH parabhAvo bhktmNkhtvaadiriti| tadayaM prAgupAttakritabhedacatuSTayasyArtho, yathA(dA) AhArAdilipsayA svakIyenAtmadravyeNa cUrNAdirUpeNa gRhINaH (hiNaH) pradattena yadazanAdi sAdhunA labhyate tadA dravyakrItamAtmano'rthAyAtmadravyeNa cUrNAdinA krItaM sAdhunopArjitaM bhaktAdIti kRtvA / krItadoSe doSAH // atra cAmI doSA, yathA nirmAlyAdigrahaNAnantaraM tasya daivayogena mAMye jAte sAdhunA ahaM glAnIkRta ityAdiglAnajalpanAdinA zAsanamAlinyaM syAdathAgrato mandassan nirmAlyAdi(nA)nIrogaH sampadyate tathA cATukAritvaM kRtaM syAttathA mandasyauSadhAdidAnena praguNasya tu vyApArAdiprayojakatayA dravya ane bhAva ane "para' saMbaMdhI dravya ane bhAva, eTale ke be dravyo ane be bhAvo. "be mAvo 4' = 'dravyamAvI' = sva-paranA dravyabhAvo. kayA svarUpavALA dravyabhAvo ? te kahe che, cUrNAdi - kathAdi-dhanAdi ane bhaktamaMkhAdisvarUpa ane AnA dvArA meLavAyeluM te krIta kahevAya che. . A rIte, mULagAthAnA uttarArdhamAM kItanA 4 bhedo saMbaMdhI mUlya svarUpavALA dravya ane bhAvane kriItanA vizeSaNa tarIke jaNAvAyA che. temAM mAtmadravya' = cUrNAdi, "kAtmibhAva = kathAdi, 'padravya = dhanAdi ane 'paramAva = bhaktamaMkhapaNuM vagere. have pUrve jaNAvelA krItanA 4 bhedonA artha jaNAve che. prathama dravyakratane batAve che, jyAre AhArAdinI lAlasAkArA gRhasthane apAyela cUrNAdirUpa potAnA = AtmadravyathI, je azanAdi sAdhuvaDe meLavAya che, tyAre e dravyakrata bane che. kAraNa ke, potAnAmATe potAnA ja cUrNAdi dravyadvArA azanAdinuM upArjana karAyuM che. * krItamAM doSo che dravyakratamAM rahelA doSo A pramANe che. jemake gRhastha nirmAlyavagere grahaNa karyuM ane bhAgya vazathI te gRhasthane koI mAMdagI AvI to e gRhastha "sAdhu vaDe huM glAna karAyo' vagere bole eTale zAsanamAlinya thAya, athavA to, agAu mAMdo hato ane nirmAlyAdidvArA nirogI banI jAya to e gRhasthanI cApalUsI karyA jevuM thAya. temaja mAMdAne auSadha ApavAthI e tagaDo banIne vyApArAdimAM lAgI javAdvArA jIvavAtaAdi karaze ke je moTI ApattirUpa che, enAthI sAdhune karmabaMdha thAya che. have sva-bhAvakrIta batAve che, AhArAdi prApta karavA mATeja, dharmakathA karavI, vAdI banIne vAda karavo, mAsakSamaNAdi tapa karavA, AtApanA levI, kavitAo racavI vagere AvaDato paikI pota-potAnA dharmakathA karavI vagere svarUpa AtmabhAva = AvaData batAvavAdhArA, dharmakathAvagerethI kheMcAyelA loko pAsethI je azanAdi prApta kare che, te "samAvaThThIta' kahevAya che. TUMkamAM, potAnA mATe dharmakathA vagerebhAvakaLA dvArA je Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jIvaghAtApatteH karmabandhaH syAt / tathAhArAdyarthameva dharmakathAvAdikSapakAtApakakavibhiH svasvadharmakathAdilakSaNenAtmabhAvena vidhAyamAnena dharmakathAdyAkSiptacittebhyo lokebhyo yadazanAdikaM labhyate tadAtmabhAvakrItaM Atmano'rthAya bhAvena dharmakathAdinA krItamiti kRtvA / atra ca doSAH svAnuSThAnaphalgutAkaraNaprabhRtayo vaacyaaH| tathA gRhI sacittAdibhedena dravyeNa sAdhvarthaM yadazanAdi krINAti tatparadravyakrItaM sAdhvarthaM pareNa gRhasthAdinA dravyeNa dhanAdisacittAditriprakArAnyatareNa krItamiti kRtvA / SaTkAyavirAdhanAdayo doSAH pratItA eva / tathA parabhAvena sAdhubhaktamaMkhAdibhikSusatkavijJAnalakSaNena paryAyeNa krItaM yadbhaktAdhupArjitaM sAdhvarthaM tatparabhAvakrItaM / atra vRddhadRSTAnto yathA Wan sAdhubhaktamaGkhasya dRSTAMtaH // __ egami gAme ego dhammapio maMkho hotthA, annayA tassa gihegadese sAhuparivArasaMyu(ju)yA suTThiyAyariyA tattha vAsAratte tthiyaa| maMkho dANaruI paidiNaM sAhUNo bhattAicchaM(yaM) dei te ya meLavyuM, tene mAtmabhAvIta' kahevAya che. 'nAtmamAvata' saMbaMdhI doSa batAve che. "sva" = potAnA jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanArUpa anuSThAnane phogaTa = niSphaLa banAvavA vagere. (ahIM, jo dAtA jainetara hoya, tyAre e jainetaranA bhagavAnanI kathA karavAmAM mithyAtva paNa Ave. parantu, ahIM mukhyatayA gocarI saMbaMdhI vAta ja karavAnI che. mATe mukhyatayA jIvopamaI vagerenI vAto Ave. bAkI anyadoSono vyavaccheda na jANavo arthAt bIjA doSo paNa lAge ja che.) have 'padravya%Ita' batAve che. gRhastha sacittAdi = sacita-acita-mizrabheTavALA dravyathI sAdhumATe je azanAdi kharIde tene "padravyaphrIta' kahevAya che. kAraNake, sAdhumATe bIjA gRhasthavageredvArA sacittAdi traNa bhedamAMthI koIpaNa prakAranA dhanathI kharIdAyuM che. AmAM paryAyavirAdhanA vagere doSo to pratIta ja che. jo dravya sacitta hoya to pRthvIkAyAdi virAdhanA thAya ane dhanadvArA vastu levA javAmAM ane laIne AvavAmAM e gRhasthadvArA trasakAyanI virAdhanA thAya. athavA ekAdavAra kritidvArA sAdhune pratilAle, pachI sAdhumATe khAsa kharIdakarIne vAraMvAra pratilAbevagere svarUpa paddhavirAdhanA jANavI. - have "paramAvaThThIta batAve che - sAdhunA bhakta evA maMkhAdibhikSu saMbaMdhI vijJAna = viziSTa kaLAsvarUpa paryAya = prakAravaDe je AhArAdi sAdhumATe meLavAya tene "paramAvaThThIta' kahevAya che. AmAM kayA doSanI saMbhAvanA che ? athavA "paramAvaThThIta' zI rIte saMbhave che ? te aMge vRddhonuM = pUrvAcAryonuM daSTAMta jaNAve che. - sAdhubhakta maMkhanuM draSTAMta che eka gAmamAM eka dharmapriya maMkha hato. te saMkhanA eka gharapradezamAM sAdhuthI parivarelA susthita nAmaka AcAryabhagavaMta comAsuM rahyA. maMkha dAnarUcivALo hovAthI roja sAdhune azanAdimATe vinave che. paratu munio "A zayyAntara che, enuM piMDa na kalpa" ema karIne je te upAya vaDe = tamAruM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 sejjAtarapiMDo tti kAuM jeNa teNa uvAeNa paDisehati / teNa ciMtiyaM jahA mama gehe ee bhattAi na geNhaMti annesi pi gehe jai ettha davAvissAmi tao lakkhissanti, tA vAsAratte vitte jattha gacchissanti tattha gantUNa keNai uvAeNa davAvemi tti / bahu vAsAratte gae te putttthaa| jahA bhayavaM vAsAratte vitte kayarIe disAe tubbhe vihrissh| tehiM avigappehiM kahiyaM jahA amugaae| teNa ya vitte ceva vAsAratte tIe disAe egami goule gantUNa kedArapaDivinnANe logo aavjjio| ghayaduddhAiyaM dAuM payaTTo, teNa bhaNio jahA jayA yAemi tayA dejjasu tti / te ya sAhuNo vAsAratte vitte viharantA tatthevAgayA teNa alakkhAviMteNa puvvapaDisehiyaM ghayAiyaM jAiuM egami gehe meliUNa mukkaM / te sAhuNo nimaMtiUNa suddhaMti paccayaM uppAiya paDilAhiyA / itthamUrjitamanyadapi yadazanAdi sAdhunA labhyate tatparabhAvakrItamucyate / atra ca parabhAvakrItAkhyo'nyato gRhAdAnItatvAdabhyAhRtAkhyaH, avabhASyAvabhASyaikatramuktatvAt sthApanAkhyazca doSaH syAditi thArtha tArU II amane na kahyuM ema spaSTa bolI zakAya tema na hovAthI koIne koI bahAnuM kADhIne teno pratiSedha kare che. eTale pelA maMkhe vicAryuM ke "e o mArA ghare AhArAdi grahaNa karatA nathI ane ahIM = A ja gAmamAM bIjAo pAse apAvIza to paNa sAdhuo jANI jaze. tethI eka kAma karuM ke, comAsA pachI teo jyAM javAnA che tyAM jaIne koIka upAyadvArA apAvuM jethI A rIte paraMparAe paNa dAna apAvI kRtArtha thaIza." Ama vicArI comAsAnA ghaNA kharA divaso pasAra thayAbAda = comAsuM pUrNatAne Are AvatA mukhe sAdhuone pUchyuM "he bhagavaMto ! Apa comAsAbAda kaI dizAmAM vihAra karazo ? munioe koIpaNa jAtanA vikalpa vinA = maMkhanI gUDha nItine vize ke bIjIkoI kalpanA na karatA kahyuM ke "amuka dizAmAM javAnI bhAvanA che." have maMkhe comAsu pUrNa thaye sAdhuoe batAvela dizAmAM eka gokulamAM jaIne "kedArapaTTika" vijJAnathI lokone Avarjita karyA. Avarjita thayelA loko maMkhane ghI-dUdha vagere ApavA lAgyA. eTale teNe kahyuM "hamaNAM nahi, paNa jyAre mAMgu tyAre Apajo ." A bAju, comAsuM pUrNa thayuM eTale munio tyAMja AvI pahoMcyA. eTale maMkhe sAdhuone khabara na paDe e rIte pUrve nA pADelI ghI-dUdhAdinI yAcanA karIne eka gharamAM lAvIne mukyuM. je gharamAM mUkyuM hatuM te gharavALAoe sAdhuone nimaMtraNa ApIne, sAdhuone "A zuddha che" evo vizvAsa ApIne vahorAvyuM. . A rIte saMpAdivaDe meLaveluM = pedAkarAyeluM bIjuM paNa azanAdi je sAdhuvaDe prApta karAya che. tene 'paramAvaThThI' kahevAya che. AmAM "gharamAvaThThIta'nAmaka doSa to lAge ja parantu sAthosAtha khaMkhe bIjA gharothI yAcanA karI karIne lAvyuM hovAthI abhyAhatanAmaka doSa ane khaMkhe eka jagyAe lAvI mUkyuM hovAthI sthApanA nAmaka doSa paNa lAge ane adhyAhArathI A sivAyanA paNa maMkhanuM e gAmamAM javuM-AvavuM vagere jIvavirAdhanArUpa Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 avataraNikA- uktaM kritadvAramathApamityakadvAramAha / mUlagAthA- samaNaThA ucchiMdiya, jaM deyaM dei tamiha pAmiccaM / taM duTuM jaibhaiNI, uddhaariytellnaaenn||44 / / saMskRtachAyA- zramaNArthamucchidya yaddeyaM dadAti tadiha prAmityakaM / / taddaSTaM yatibhaginyuddhAritatelajJAtena / / 44 / / ___ apamityadoSasvarUpaM tasya dvibhedaM ca // vyAkhyA- zramaNArthaM sAdhunimittamucchidya punardAsyAmyetattavetyabhidhAya kasyApi pArthAduddhAre gRhItvA yaddeyaM dAtavyaM vastu, etenAhAropadhizayyAlakSaNaM vastu sarvaM sUcitam | navaramatrAhAreNaiva prakRtaM, zeSaM tu prasaGgenopayogitvAt kinycidvkssyte| dadAti prayacchati gRhI zramaNebhyastadvastvAhArAdi / 'iha' pravacane, eSu vodgamAdidoSeSu madhye, 'pAmiccaMti apamityakaM prAmityakaM voktazabdArthaM bhaNyata iti shessH| etacca laukikalokottarabhedAd dvibhedaM syAt / tatra laukikaM pRthagjanabhavamitaracca jinazAsanodbhavaM / tadiha laukikena prakRtaM / tatrAnAlAparATidAsatvaprabhRtisarvajanapratyakSadoSasambhavAt / doSo lAgI zake ema jANavuM.II4all avata1i0 :- 241 prabhA 'krItadvAra' hyu. 4ve 'apamityakadvAra' 4 cha. bhuunn||thaa-shaarth :- samaNaThA = sAdhubhATe, ucchiMdiya = (chIna dAvIne, jaM = 4, deyaM = mAvAsAya vastu, dei = mApe, taM = te, iha = mA pravayanamai, pAmiccaM = bhityanAmano ghoSa, taM duTuM = te huSTa cha, jaibhaiNI = yAtanI baDena3, uddhAriya = (6402 vAyesa, tellanAeNa = tasanA dRssttaaNtp3.||44|| mULagAthA-gAthArtha :- sAdhune ApavA mATe gRhastha bIjAne tyAMthI te vastu pharIthI pAchI ApavAnI kahI je azanAdi vastu chInI lAve te prAmityadoSavALI bane che. AvI rIte chInI lAvela vastu udhArathI tela lAvanAra sAdhunI bahenanI jema dAsapaNAnI prApti Adi doSavALI hovAthI sAdhune ma.85ya che.||44|| * apamityadoSanuM svarUpa ane tenA be bheda 0 vyAyArtha :- 'samaNaTThA ucchidiya' = 'zramaNArthaM ucchidya' sAdhumAre "2 // 9 tamane pachIthI pAI mApA" ma 4Ine onI pAsethA. upA2 sane, 'jaM deyaM' = 'yad deyam', 'dei' = 'dadAti' 4 mA5vAyogya vastu Apa cha. DI, 'deyaM' 56thI. mA2-755-zayyA5535 5dhI4 vastuo sUyavI che te jANavuM. jo ke ahIM to AhArathI ja prayojana che. zeSa upadhiAdinI vAta to upayogI hovAthI prasaMgathI = apatyikaAhAranI vAta sAthe kaMIka kahIzuM. ___ 39Ina ne Dastha sAdhune mApe che. 'taM' = 'tat' = te sADA, iha' = 'asmin' = 'jaina pravacane' = mA haina avayanamA athavA mAhiSonI madhyamA 'pAmiccaM' = Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 itaradupariSTAdupayogitvAdeva vayaM darzayiSyAmo'to laukikamAzritya sUtrakAro niSedhaM darzayannAha / tadapamityakAzanAdi duSTaM dAtryAderdAsatvabhavanAdidoSakRt / duSTatvAcca yatInAmakalpyaM / kena duSTatvamasya jJAtamityAha yateH sAdhorbhaginI svasA, tayA udghAritaM mUlyAbhAvAduddhArake gRhItaM yadvaNikatailaM tasya jJAtaM dRSTAntasteneti / taccedaM laukikA'pamityake sAdhubhaginyoddhAritatailadRSTAMtaH // __ egaMmi gAme ego kuDuMbio hotthA, tassa ya bahave puttaa| bahuyAo dhUyAo bhaviMsu / aNNayA tattha samuddaghoso NAma sUriNo samAgayA / tesiM sagAse dhammaM souM ego tassa koDubiMyassa putto saMjAyativvacaraNapariNAmo paDivanno dikkhaM / kAleNa ya vinnAyAsesakiriyAkalAvo ahijjiyasayalasuttattho vinnAyaparamattho gIyattho sNjaao| so ya annayA koi pavvajjaM gihihitti guruNo ApucchiUNa sayaNadaMsaNatthaM niyasannAyagagAme go| tattha bAhiM koi puTTho jahA amugassa koDuMbiyassa putto haM, tA koi ettha atthi mama sayaNo, teNa bhaNiyaM egA tujjha bhagiNI vihavA 'prami-dvAmityam = prAmiyaka ke apatyikanAmano doSa kahevAya che. - A prAmiyakadoSa laukika ane lokottarabhedathI be prakAre che. temAM laukika eTale sAdhu sivAya = jinazAsana sivAyanA lokamAM udbhaveluM tathA bIjuM jinazAsanamAM uddabhaveluM jANavuM. A bannemAMthI ahIM laukika upayogI che. lokottarabhedanI vAta paNa upayogI hovAthI te AgaLa kahIzuM. ema TIkAkAra jaNAvI rahyA che. mATe prathamabheda aMge jaNAvI rahyA che ke A laukikabhedamAM anAlApa = abolA, rATi = jhagaDo ane dAsapaNuM vagere doSo sarvajanane pratyakSa hovAthI te laukikabhedanA niSedhane AzrayIne sUtrakAra = mULakAra uttarArdha gAthAmAM lakhe che ke, "tavuM = 'ta duSTa' = te apatyika ke prAmityaka azanAdi duSTa che. kAraNa ke e dAtrI vagerene dAsapaNuM prApta thavuM vagere doSane karAvanAra che. ane tethIja = doSane karAvanAra hovAthI ja sAdhuone e akathya che. . konA dvArA = kyA daSTAMta dvArA AnuM duSTapaNe jaNAyuM ? te kahe che, "narUma' = 'tinI ' = potAnI pAse paisA hotA ane potAnA bhAIsAdhune dAna ApavA mATe sAdhunI bahene, "uddhAriyantanALa' = 'rita-tetta-jJAnena' = vaNikapAse chInuM je tela lIdheluM tenA daSTAMtathI duSTapaNuM jaNAyuM che. te dRSTAMta A pramANe che. lokika apamityakamAM sAdhunI bahene uchInuM tela levA viSayaka dRSTAMta che eka gAmamAM eka kauTumbika puruSa hato. teNe ghaNA putro ane ghaNI dIkarIo thaI. ekavAra te gAmamAM samudraghoSa nAmanA sUri bhagavaMta padhAryA. teo pAse dharma sAMbhaLIne te kauTuMbika puruSanA eka dIkarAe tIvrasaMyamanI pariNati jAgavAthI dIkSA lIdhI. dIkSAnA amuka samayabAda teo saMpUrNa kiyA kalApanA jANakAra, badhA sUtrArthanA jJAtA, paramArthanA jANakAra evA gItArtha banyA. ekavAra teoe "mArA kuTuMbamAMthI koIka dIkSA grahaNa karaze" ema vicArIne gurunI AjJA meLavIne svajanone darzanArthe = svajanone darzana ApavAmATe potAnA svajanonA gAmamAM gayA. gAmanI bahAra kokane pUchyuM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 jIvai, sesaM savvaM kAleNa kavaliyaM / tau tIse gihe paviTTho, sA ya taM sahoyarANagAraM nijjiyadujjayavairimAraM vihiuggacchaTTaimAitavodAraM visiTThaNANAiguNagaNAgAraM daTThUNa atIva harisiyA / bhattibahumANapuvvaM vaMdiUNa pajjuvAsiUNa ya tannimittaM kiMci AhArapAgaM kAuM payaTTA / sAhuNA ya vAriyA jahA pAge kae amhANaM na kappai / tIe cintiyaM pAgaM viNA ghayatellAiyaM hoi / taM ca mama gehe natthi tti mAse mAse duguNavuDDhIe egassa seTThissa sayAsAu ucchinno ego kariso tellassa gaheUNa sAhuNo Dhoio / teNa suddho tti gahiuM jImio / tIse niyamAiyaM dAuM vihAro kao / tIse tellassa asaMpattIe aNege ghaDayA riNe jAyA / seTThiNA sA bhaNiyA jahA me tellaM dehi udAhu gIhadAsI bhavasutti, tellassa abhAvAu tassa gihe dAsI jAyA / kaivayavarisehiM puNo vi so sAhU tatthAgao gAmaparisAe koi puTTho jahA amugassa koDubiMyassa amugA taNayA Asi sA kiM ciTThai navA, teNa bhaNiyaM ciTThai paraM amugassa seTThiNo gihadAsI jAyA rovantI ciTThai, savvo tillavaiyaro kahio / teNa cintiyaM hA duDDu jAyaM mama doseNa sA varAhI (I) dAsattaM pattA | iNhiM moyaamiti| so bhaNio jahA tIse taM kahejjasu jaha so tava bhAyA sAhU samAgao ciTThai bhayamA rovasu acirakAleNa mellAvessAmi, teNa ya taheva tIe kahiyaM / sAhU ya eso ceva ke "amuka kauTumbikapuruSano huM putra chuM. ahIM koI mArA svajana che ?" teNe javAba Apyo "mAtra eka ApanI vidhavA bahena jIve che. bAkI badhA to kALanA koLiyA thaI gayA." sAdhu tenA ghare pahoMcyA. durjAya evA zatrusamUha = kAmane jItanArA, chaTTha-akramAdi ugratapane AcaranArA, viziSTajJAnAdi guNagaNanA samudra evA potAnA bhAImahArAjane joIne tene atIva harSa thayo, bhaktibahumAna pUrvaka vaMdana karIne, paryApAsanA karIne = badhI rIte aucityapUrNa sevA karIne bhAImahArAja mATe kAMIka rasoI banAvavA pravRtta thaI. 'sAdhumATe karelo pAka amane kalpato nathI' ema kahI sAdhue tene pAka karatI aTakAvI. teNe vicAryuM ke pAkavinAnI rAMdhyAvinAnI vastu to ghI-telAdi hoya che. parantu te to mArI pAse che nahi. eTale, "pratyeka mahine bamaNuM tamane ApIza" ema nakkI karIne eka zreSThI pAsethI uchInuM eka kAriSa eka mApa athavA vajanavizeSa pramANa tela laIne munine vahorAvyuM. munie zuddha che ema samajI grahaNa karyuM, vAparyuM. munirAje bahenane niyamAdi ApIne anyatra vihAra karyo. pAchaLathI te bahena kiMmata bharapAI na karI zakavAthI deNamAM telanA aneka ghaDAo thaI gayA. zreSThIe tene kahyuM ke "kA to mAruM tela Apa nahi to gharadAsI bana" telanA abhAve te bahena zreSThInA gharamAM dAsI banI gaI. keTalAka varSobAda pharI paNa te sAdhu tyAM AvyA. gAmanI bahAra koIkane pUchyuM ke "amuka kauTumbika puruSanI amuka dIkarI hatI te rahe che ke nahi ?" teNe kahyuM "te rahe che to kharI paNa amuka zreSThinI gharadAsI thaI che. bicArI raDatI raDatI rahe che." ema kahIne telanI AkhI ghaTanA kahI. munie vicAryuM ke "hAya ! A khoTuM thayuM ke mArA aparAdhathI te bicArI dAsatvane pAmI. have huM tene choDAvuM." ema vicArI sAdhue pelAne kahyuM "tame jaI tene kaho ke te tAro bhAI Avelo che, ne kahevaDAvyuM = - Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 tIe mellAvaNovAo cintiUNa paDhamaM ceva bhikkhAyariyAe tasseva seTThissa gihe paviTTho / seTTiNI bhikkhAdANaTThA hatthe jaleNa dhoiuM laggA / sAhuNA bhaNiyaM evaM amhaM bhikkhA na sujjhai / samIvaThieNa seTThiNA sAhU puTTho jahA ko ettha doso, sAhuNA ya jalavirAhaNAidosA kahiyA so ya AuTTo bhaNNai, jahA kattha tumhANaM vasahI jeNAhaM AgantuM dhammaM suNemi / sAhuNA bhaNiyaM ntthi| tao teNa niyagehe dinnA, paidiNaM dhammaM suNeti, sammattamaNuvvayANi ya seTThiNA gahiyANi / tao so sAhU amugeNa eriso abhiggaho gahio jahA mae jAvajjIvaM pavvajjaM giNhanto niyaputto vi na ya dhariyavvo tti / erisayAI kahANayAi seTTiNo kahei / seTThiNA ya eso abhiggaho gahio / etthaMtare seTThiputto sA ya sAhubhagiNI pavvajjAe uvaTThiyA / seTThiNA visajjiyatti / $ nanvapamityaM pravrajyAyAH kAraNaM jAtamiti vizeSatastadgrAhyam ? neti - nanu tasyA nirvANasAdhikAyAH pravrajyAyAH kAraNametajjAtamiti vizeSataH sAdhunA tadgrAhyamityAyAtaM, naivaM, stokA evaMvidhavijJAnavanto bhaviSyanti, tasmAdetanna grAhyam / evaM taavdghRttailaadyaahaarche ke 'tuM roIza nahIM, huM thoDA ja kALamAM tane choDAvIza dAsIpaNAthI mukta karAvIza." pelAe tene te ja pramANe kahyuM. A bAju sAdhue 'tene choDavAno A ja upAya che' ema vicArIne, sauprathama bhikSA levAmATe te zreSThInA ghareja praveza karyo. zeThANI bhikSAdAna ApavA pANIthI hAthane dhovA lAgI. sAdhue kahyuM "AvI rIte hAtha dhoIne apAtI bhikSA amone kalpatI nathI." samIpamAM rahela zreSThIe sAdhune pUchyuM "AmAM zo doSa che ?" sAdhue jaLavirAdhanAAdi doSo kahyAM. eTale A sAMbhaLI Avarjita thayela zreSThIe kahyuM "tamArI vasati utAro kyAM che ? jethI huM tyAM ApanI pAse AvIne dharma sAMbhaLu." sAdhue kahyuM "mArI koI vasati haju thaI nathI." tethI zreSThIe potAnA gharamAM vasati ApI. pachI roja sAdhupAse dharma sAMbhaLe che. zreSThIe samyakatva ane aNuvrato grahaNa karyA. ekavAra sAdhue 'amuke evo abhigraha grahaNa karyo ke jAvajjIva paryaMta dIkSA letA evA mArA putrane paNa aTakAvavo nahi' evA kathAnakaAdi zreSThIne kahyAM. zreSThIe paNa e pramANeno abhigraha karyo. eTalAmAM zreSThIno eka putra ane te sAdhubhaganI pravrajyA mATe ubhA thayA. zreSThIe potAnA niyama pramANe bannene dIkSA mATe visarjyo. arthAt A rIte sAdhue potAnI bahenane dAsIpaNAmAMthI mukta karI. - prazna :- sAdhu ginIe uchInuM lIdhuM ane sAdhue vahoryuM, e to nirvANane sAdhIApanAra pravrajyAnuM kAraNa banyuM. tethI to sAdhue khAsa-cAhIne te apamityaka levuM joIe. evI vAta AvIne ubhI rahI ne ? apimatya e pravrajyAnuM kAraNa banyuM mATe te vizeSathI grAhya che ? nA cha uttara :- ema nathI, kAraNa ke evA prakAranA vijJAnavALA sAdhuo bahuthoDA hoya che tethI A grahaNa na karavuM. A pramANe ghI, tela vagere viSayaka apamityakamAM paNa dAsapaNuM vagerenI prAptinA doSo che. paNa jyAre dAtA vastra-pAtravagere upakaraNa ane vasativagere viSayaka apamityaka chInuM grahaNa kare = Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 viSayApamityake doSA dAsatvaprAptyAdayaH syuH| yadA tu vastrapAtrAdhupakaraNavasatyAdiviSayamapamityakaM dAtA kuryAttadA''hArApekSayA vastrAdInAM bahutamamUlyalabhyatvAt dAturnigaDAdiniyantraNayutadAsatvabhavanAdayo gADhatarA vizeSataste syuH atastadapi vaya'miti / __ lokottarA'pamityaka-svarUpaM tasya doSAzca // lokottarApamityakaM cturdhaa(dvidhaa)| tatraikaM kazcit sAdhuH kuto'pi sAdhoH sakAzAt kiyadinAni vyApArya punaridameva te samarpayiSyAmItyuktvA vastrAdi gRhNAti / dvitIyaM tu kazcididaM nirjarayiSyAmi tattvetAvadinAnAmuparyetatsadRzamaparaM samarpayiSyAmItyuktvA tadgRhNAti tad dvirUpamapi paruSajalpanena rATirUSaNAka(NAdi)doSasambhavAdakalpyam / tathAhyAdye vastrAdyApamityake yadA malinIkRtaM pATitaM vA jIrNaprAyaM vA kRtaM samarpayati caurAdinA yadgRhItaM kvacit patitaM vA syAttadA kalahAdisambhavo dvitIyavastrAdyApamityake tu yadA svakIyavastrAdyapekSayA'nyavastrAdi tadgrAhakasAdhoH sakAzAt sAdhurgiyati, tyAre AhArAdinI apekSAe A vastrAdi to ghaNAvadhAre mUlyathI meLavAya tevA hovAthI, dAtAne beDI vagere niyatraNathI yukta dAsapaNuM thavuM vagere atyaMtagADha doSono vizeSa rIte saMbhava che.. mATe vastrAdi saMbaMdhI apatyikano paNa tyAga karavo. * lokottara apatyikanuM svarUpa ane tenA doSo * have lokottara apatyikanI vAta kare che. have lokottara apatyika be prakAre che. koka sAdhu bIjAsAdhu pAsethI (1) "keTalAka divaso vAparIne A ja vastra tamane pAchuM ApIza" ema kahIne uchInuM mAMge. (2) "A mAruM kapaDuM jIrNa prAya: thayuM hovAthI ene huM phADI dauM chuM eTale tamAruM kapaDuM mane vAparavA Apo, amuka divaso bAda AnA jevuMja tamone pAchuM ApIza.' ema kahIne uchInuM mAMge. A banne prakAromAM kaThoravacano bolavA-jhaghaDo thavo-rIsAI javuM vagere doSono saMbhava che. mATe A uchInuM banne prakArovaDe levuM te sAdhune akathya che. tenuM kAraNa e che ke, prathama prakAranA apamityakamAM thoDAdivasomATe vAparavA lIdheluM vastra jo meluM thaI jAya, phATI jAya athavA jIrNa prAyaH thaI jAya, ane pAchuM ApavA jAya. athavA to, corAdidvArA te corAya jAya kAMto kyAreka bhUlamAM kyAMka paDI paNa jAya ane pAchuM na apAya ItyAdi kAraNe kalahavagereno saMbhava thAya. bIjA prakAramAM, potAnA vastravagerenI apekSAe grAhakasAdhu pAsethI juduM kapaDuM vagere mAMge che, pachI niyata Theravela samaya para jevuM lIdheluM enAthI paNa suMdaravastra vagerene grAhakasAdhu pAchuM ApavA jatA evuM bane ke chInuM ApanAra grAhakasAdhune e game nahi kAraNa ke have je apAI rahyuM che e vastrapara rUci thavI duSkara che. kAraNa ke potAnuM mULa vastra adhikagamatuM hoya che. bIjAe Apela para jaldI vizvAsa besavo muzkela hoya che. tenA lIdhe chInuM ApanAra sAdhu jhaghaDo kare, abolAvagere kare. jyAre, vastra duSmApya hoya ane have evuM bane ke koka eka sAdhu pAse vastra na hoya ane e na hovAthI e sIdAto hoya paNa bIjA sAdhu pAse potAnA vaparAza sivAya adhika = vadhArAnuM Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 tadA tena sAdhunA gRhItavastrAdeH (sAdhoH)sakAzAt sundare'pi tasya samarpyamAne duSkararucitvAttena sahAsau kalahAnAlApAdikaM kuryaaditi| yadA tu duSprApaM vastrAdikaM syAdatha ca kazcit sAdhuH sIdati tadA tasyAparasAdhunA'dhikatatsadbhAve mudhikayA sAmAnyena taddAnaM karttavyaM na tu vivakSayA yadA tu khaggUDo vA kuTilayatiH syAdalaso vA yAJcAkaSTabhayena na prayacchati mudhikayA tadA'pamityakaM kriyate / navaraM tadapi vastrAdyapamityakaM sAdhunA na svairitayA vidheyaM kintu guroragratastat sthApyate / tato'sau gurustadarthinaH saadhorrpytiiti| evaM ca kRte dAyakagrAhakayoH kAlAntare'pi parasparaM kalahAnAlApAdikaM na bhavatIti gAthArthaH / / 44 / / avataraNikA- uktamAdyadvAragAthAntavalpamityakadvAraM, atha 'pariyaTTie abhihaDe 'tyAdi dvitIyadvAragAthopAttaM dazamaM parivartitadvAramAha / mUlagAthA- pallaTiyaM jaM davvaM, tadannadavvehiM dei saahuunnN| taM pariyaTTiyametthaM, vaNidugabhaiNIhi dittuNto||45|| hoya. tyAre bIjA sAdhue maphatamAM = sAmAnyathI ApavuM paNa koI paNa prakAranI zarata karavI nahi. jema ke "amuka samayabAda pAchuM ApavuM paDaze" athavA "bhaviSyamAM tamane AvuM ja bIjuM prApta thAya eTale e navuM mane ApavuM paDaze' vagere zarata svarUpa nIti-niyamo na bAMdhavA. che athavA to, jeNe vastrAdi ApavAnuM che e sAdhu jo 'va' = saMgrahazIla hoya tethI vastrAdi maphata ApavAmAM jo AnAkAnI kare (Ape nahi paNa hA nA, hA nA karyA kare) athavA to kuTilatAvALo hoya ke kapaDAAdi para mamatAdinA lIdhe kapaDAvagere ApavAmAM ALasu hoya. athavA to "A ApI daIza to pachI mAre pharI mAgatA = je sAdhune kapaDuM vagere dIdhuM che enI pAse ja mAgatA athavA to gRhastho pAse evI ja vastunI mAgaNI karatA zaramAvuM paDaze." ema pAMcAkaSTanA bhayathI jenI pAse adhika che te maphata ApavA taiyAra na thatA hoya tyAre apatyika karavuM. , e Apatyika karavAmAM paNa ATaluM vizeSa jANavuM ke, kadAca apatyika karavuM paDe tema hoya to paNa sAdhuoe arasa-parasa = aMdaroaMdara na karavuM, parantu gurunI AgaLa te vastrAdi mUkI devuM = gurune samarpaNa karavuM. guru jAte enA arthI sAdhune arpaNa kare. A rIte gurune vacce rAkhIne apatyika karavAthI bhaviSyamAM paNa vastra AdinA lenAra ane denAra sAdhu vacce kalaha, abolA vagere na thAya.ll44o. avataraNikA - Ama, sau prathama dhAragAthA ke jemAM gocarI saMbaMdhI betAlIza doSonuM nAmavarNana karavAmAM AvyuM che temAM je "kAmitvava' dvAra kaheluM, tenuM svarUpa kahevAI gayuM. ' have 'raSTi paDe vagerenI je bIjI dvAragAthA che, temAM kahela parivartita' nAmanuM 10 muM dvAra kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- patnaTivuM = adalo badalo karIne, naM = je dravya, tannaahiM = tenAthI bIjA dravyavaDe, te = Ape, sadUi = sAdhune, teM - te, riyAiM = parivartita, blyu = Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 parvasta (parivartita) candravya, tadravyeLa vAti sAthukhya:| tatparivarttitamatra vaNigdvikabhaginIbhyAM dRSTAMtaH / / 45 / / OM parivartitadoSasvarUpam vyAkhyA - parivartya vinimayaM vidhAya yaddravyaM bhaktAdikaM parakIyaM, kAbhyAM parivartyetyAha, 'tadaNNadavvehiM'ti taccAnyacca tadanye, te ca tad (? te) dravye ca tadanyadravye, tAbhyAM tadddravyeNAnyadravyeNa caatmiiyenetyrthH| tatra tatparivarttanIyadravyApekSayA tajjAtIyaM dravyavastu tadravyaM tena parivarttitam / yathA sAdhugauravanimittamAtmalAghavaparihArArthaM vA kuthitaghRtena sugandhitaghRtasya grhnnmityaadi| anyadravyaM tadviparItaM tena parivarttitaM yathA tailena ghRtasya grahaNamityAdi / pUrvvakAlasya cottarakriyAsavyapekSayA taduttarakriyAmAha, dadAti prayacchati, 'sAhUNaM' ti sAdhubhyastadazanAdi / sAdhvarthAya kRtaparAvarttaM parivartitamucyata iti zeSaH / idamapi laukikalokottarikabhedAt dvidhA bhavati / tatra pUrvvavat lokottaraM pazcAdvakSyate laukikaM ca sadyaH prabhUtApAyahetutvAdvizeSato mumukSuNA parihAryamiti sUtrakArastadAzritya e saMbaMdhamAM, vaLavuAmaphaLIniM be vANiyAnI bahenonuM, vidyuto dRSTAMta.||4|| = mULagAthA-gAthArtha : :- gRhastha potAne tyAM banAvela vastu sAmAnya hovAthI sAdhune vahorAvavAthI laghutA thAya te mATe potAnI sAmAnyavastu bIjAne ApI tenA badalAmAM sArIvastu lAve athavA sAdhune yogya vastu potAne tyAM na hovAthI potAne tyAMnI bIjIvastu bIjAne ApI tenA badalAmAM sAdhune prAyogya vastu lAve te parivartita doSa kahevAya. AvA parivartitadoSavALA azanAdi be vANIyAnI bahenonI jema klezAdi doSone karAvanArA hovAthI sAdhune kalpya nathI.45 = * parivartitadoSanuM svarUpa che vyAkhyArtha :- 'paTiyaM' 'parivartya' badalIne, 'navva' "vuM dravya' je dravya. eTale ke bIjAnuM je bhojanAdi dravya badalIne. kayA be dravyothI parivartana karIne ? te kahe che, 'tavajJavalverdi' 'tadravyeAcadravya 6' = sarakhuM ane tenAthI anya = judA dravyadvArA. eTale ke badalI karAtAM ne samAna dravya ane asamAna dravya. TUMkamAM, je dravyanuM parivartana karavuM che, enA jevuM ja sAme bIjuM dravya hoya tene 'tadravya' kahevAya che. enAdvArA parivartana karavuM. tene tadravya parivartana' kahevAmAM Ave che. jemake, sAdhune to uttama dravya ja apAya e rUpe sAdhunuM gaurava karavAmATe, athavA to halakIvastu ApuM to mArI laghutA halakAI thAya, e rUpe potAnI laghutA nivAravAmATe bagaDelA ghI dvArA sugandhidAra ghI levuM. tathA, je dravyanuM parivartana karavuM che, enI apekSAe sAmevALuM enAthI viparItadravya hoya, tene 'tadanyadravya' kahevAya che. enAthI je parivartana karavuM, tene tadanyadravya parivartana kahevAmAM Ave che. jema ke, uparokta kAraNosara athavA bIjA koka kAraNasara tela ApIne ghI grahaNa kare. = saMskRtachAyA = = pUrvakALamAM lakhAyelI vAta e uttarakALane sApekSa hoya che. arthAt pAchaLa lakhelI vAtano AgaLa sAthe saMbaMdha hoya che. mATe have uttarakriyA AgaLanI vAta kare che. 'F' = 'ti' Ape = = = = Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 pratyapAyadarzanArthaM dRSTAntamAha / 'etthaM' ti atraitasmin parivarttitAzanAdau vaNigdvikasya parasparaM ye bhaginyau svasArau tAbhyAM dRSTAnto nidarzanaM bhaNanIya iti zeSaH / sa cAyaM - ka laukikaparivartitaviSayaka - vaNigdvikabhaginyau dRSTAMtaH vasaMtapuraM nAma nayaraM Asi / tattha egassa seTThissa khemaMkaro devadatto ya duve puttA lacchI duhiyA ya / tattheva annassa seTThissa dhaNadatto baMdhumatI ya duve DiMbhANi / savvANi jovvaNaM pattANi / tattha khemaMkaro samiyAyariyANa sagAse pavvaio / devadatteNa bandhumatI, dhaNadatteNa lacchI pariNIyA / io ya dhaNadatto lacchI ya dariddANi jAyANi / tesiM ghare koddavakUro, iyarANi IsarANi tesiM tu sAlikUro vijjai / annayA so khemaMkarasAhU niyavihAreNa viharaMto tatthAgao / teNa ciMtiyaM ya(ja)i devadattabhAuNo gihe pavisissAmi tA lacchI bhagiNI ahaM dAliddiNi tti khemaMkareNavi paribhUyatti addhiiM kAhiMti, aNukaMpAe tIe ceva gihe paviTTho / bhikkhAvelAe lacchIe ciMtiyaM ekkaM bhAyA tahA sAhU, annaM pAhuNao so, mamaM ghare puNa koddavakUro raddho, tA kahaM so eyassa che. kone Ape che ? te kahe che, 'sAhULa' 'sAdhumyaH' = sAdhuone Ape. zuM Ape? te kahe che, azanAdi. A pramANe sAdhumATe dravyanI adalAbadalI karIne sAdhune je ApavAmAM Ave, 'teM riTTiyam' 'tatparivartitam'tene 'parivartita' kahevAya che. = - A paNa laukika ane lokottara, ema be prakAre che. temAM pUrve kahyA pramANe eTale ke gAthA .44 apamityakadoSanI TIkAmAM laukika ane lokottara bhedamAM kahyAM pramANe lokottaranI vAta AgaLa kahevAze ane laukika to 'ghaNA apAyono hetubhUta che, mATe mumukSuovaDe e jaldI choDavA yogya che' e vAtane AzrayIne sUtrakAra tenA apAyane batAvavA dRSTAMta kahe che ke, 'i' : 'atra' = AmAM eTale ke laukikaparivartita azanAdimAM 'zivumIniM' = La-dviSThaLiyo = be vANiyAonI potAnI be patnIo ke je arasa parasa banne vANiyAonI be baheno che, te be baheno vaDe je parivartita karAyuM te, 'viluMto' 'dRSTAMta: maLanIyaH' dAkhalo kahevo jANavo. = laukika parivartita viSayaka be vaNikanI bahenonuM dRSTAMta dRSTAMta :- vasaMtapura nAmanuM nagara hatuM. tyAM eka zreSThIne kSemaMkara ane devadatta nAmanA be putro ane lakSmI nAmanI putrI hatI. te ja nagaramAM bIjA paNa eka zreSThIne dhanadatta nAme putra ane baMdhumati nAmanI putrI hatI. (3 + 2 = 5) A badhA yauvana vayane pAmyA. temAMthI kSemaMkare samitanAmaka AcArya bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. devadatta sAthe bandhumatIno ane dhanadatta sAthe lakSmIno vivAha thayo. kALAMtare dhanadatta ane lakSmI daridra banI gayA. tethI emanA ghare 'kodrava' nAmaka halkA cokhA hatA. jyAre devadatta ane bandhumati aizvaryavALA hatA eTale emane tyAM 'zAli' nAmaka zreSTha cokhA hatA. ekavAra te kSemaMkara sAdhu vihAra karatA te gAmamAM karyo ke jo huM devadatta bhAInA ghare jaIza to ghanadattanI daridra chuM eTale kSemaMka2sAdhue paNa mAro pirabhava karyo potAnA gAmamAM AvyA. sAdhue vicAra = = = = = patnI lakSmI je mArI bahena che te "huM pahelA mAre ghare na AvatA devadattanA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dijji| sAlikUro uNa natthi tA niyabhAujAiyAe baMdhumatIe sayAsAu koddavakureNa pallaTTiya sAlikUraM ANiya demi taheva kayaM / io ya taMmi patthAve devadatto bhoyaNatthaM gihe Agao baMdhumatI puTTho / jahA koddavakUraM jemisi teNa ya avinnAyapariyaTTaNavRttaMteNa ciMtiyaM, jahA kivaNattaNeNa aNAe koddavakUro raddho tti kuvieNa sA piTTiyA / tIe bhaNiyaM, kiM maM piTTesa ? tuha va bhagiNI koddavakUrapariyaTTeNa sAlikUro nIutti / dhaNadatto vi sagihe bhoyaNatthamuvaviTTho, lacchIe khemaMkarassa dijjamANo jo sAlikUro uvvario so gauraveNa tassa dinno teNa sA putttthaa| kuo ajja eso ? tIe khemaMkara AgamaNAisavvo vRttaMto kahiyo / tao teNa kuvieNa pAve ! appaNayaM pakkamANayaM kurassa raMdhiyaM tu kIsa na dinnaM ? jaM paragharAu ANayaNeNa mama lahutta uppAiyaM ti bhaNamANeNa sA vi piTTiyA / sAhuNA ya savvaM nAyaM / nisAe paDibohiyANi patthAve pavvAviyANi tti / iha hi devadattasya bhaginI lakSmI dhanadattena pariNItA daridrA cAsau / dhanadattasya bhaginI bandhumatI devadattena yatibhrAtrA pariNItA iti / parasparaM vaNigdvayasya bhaginyau varttete / dRSTAntena ghare javA svarUpa pakSapAta karyo." ema adhRti karaze khoTA vicAro karaze, ema vicArI lakSmInI anukaMpAthI tenA ghareja prathama pravezyA. lakSmIe bhAInI AgatA-svAgatA vagere karI. pachI bhikSA samaye lakSmIe vicAryuM ke "eka to mArA bhAI che temaja sAdhu che ane bIjuM ke prAdhurNaka = mahemAna che. paNa mArA ghare to kodravacokhA gaMdhAyA che. e halkAbhAta emane zI rIte apAya ? mArI pAse zAlicokhA to che nahi, tethI mArA bhAInI patnI baMdhumati pAsethI kodravabhAta ApIne emanI pAsethI zAlibhAtanI adalAbadalI karIne, e zAlibhAta vahorAvuM." Ama vicArIne eja pramANe karyuM. have banyuM evuM ke adalAbadalI thayAne thoDA ja samayabAda devadatta bhojana mATe ghare Avyo. eTale baMdhumatie pUchyuM ke kodravabhAta jamazo ? tamane e cAlaze ? parivartananI vAta na jANatAM devadatte vicAryuM ke "kRpaNatAnA bhoga banIne eNe kodrava rAMdhyA che." ema vicArIne baMdhumatine pITI nAkhI = mAra mAryo. baMdhumatIe kahyuM 'kema mane mAro cho ? tamArI ja bahena lakSmI kodravabhAtanuM parivartana karIne zAlibhAta laI gaI che.' = A bAju dhanadatta paNa bhojanamATe potAnA ghare Avyo. lakSmIe kSemaMkaramunine dAna ApatA je vadhyuM, te zAlibhAta gauravapUrvaka dhanadattane ApyuM. teNe pUchyuM "kema Aje A zAlibhAta ?' lakSmIe kSemaMkaramuninuM AgamanathI mAMDIne badhIja hakIkata kahI. krodhe bharAI teNe 'he pApINI ! ApaNA raMdhAtA kodravabhAta kema na ApyA ? jethI bIjA gharethI zAlibhAta lAvIne mArI laghutA utpanna karI' ema kahIne lakSmInI pITAI karI. Ama bannenI potapotAnA patie pITAI karI. sAdhune e pITAInI vAtanI jANa thaI. sAMje badhAyane pratibodha ApIne avasare cAre cArane dIkSA apAvI. ahIM devadattanI bahena lakSmI, dhanadattasAthe paraNI ke je ridra banI tathA sAdhunA bhAI dhanadattanI sAthe bandhumati paraNI. Ama banne be vANIyAonI baheno hatI. A dRSTAMta dvArA 'parivartita' e doSavALuM che ema jANIne sAdhuoe te grahaNa karavuM nahi. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 sadoSatvAt parivartitaM yatibhirna grAhyaM / # lokottaraparivartitasvarUpaM tatra doSAzca // ya(ta)thA yacchramaNaH zramaNena saha vastrAdiparivarttanaM karoti tallokottaraparivarttanaM / tadapi tadravyAnyadravyaviSayaM dRSTavyametadapi duSTaM kalahAdisambhavAt / tathAhi laghvidaM tvadIyaM vastrAdi, madIyaM tu mAnayuktamabhUttathA'tipralambamidaM jIrNaprAyaM vA karkazasparza vA sthUlasUtraniSpannatvena bhArikaM vA, niSpuSpadantaM (nipuSpakaM-chinnaM) vA, malinaM vA, zItarakSaNAkSamaM vA etanmadIyaM tu naivamAsIditi svayaM jJAtvA'nyena vaitaddoSajAlaM satyamasatyaM vA jJApito ghR(dhR)STo'hamiti vicintya kalahAdi kuryAt / api ca tadvastrAdi yasya satkaM tanna syAt tasya prAvaraNAdi kurvato mAnayuktaM syAt / dvitIyasAdhozca yatsatkaM tattasya nyUnAdhikamAnaM, yadvA yasya durbalamasti sa balikaM, yasya tu balikamasti sa * lokottaraparivartitanuM svarUpa ane temAM doSo che. sAdhunuM sAdhu sAthe = eka bIjA sAthe je vastrAdi parivartana kare, tene lokottara parivartana kahevAya che. AmAM paNa tadravya ane tadanyadravyaviSayaka parivartana jANavuM. temaja kalaha vagereno saMbhava hovAthI A paNa duSTa che ema jANavuM. kalaha Adino saMbhava A rIte ke, "A tAruM vastraAdi to laghu = nAnuM che, mAruM to barAbara mApasaranuM hatuM, athavA to "A tAruM to ghaNuM lAMbu che, jIrNa prAyaH che, athavA kadhoNuM che. karkazasparzavALuM che, jADA tAMtaNAthI banyuM hovAthI vajanamAM bhAre che, dazI vagaranuM che ke dazI chedAyeluM che, meluM che, ThaMDI rokanAruM nathI, jyAre mAruM to AvuM hotuM arthAt navuM hatuM, suvALA sparzavALuM vagere hatuM." AvuM badhuM pote jANIne athavA to bIjA vaDe AvuM badhuM sAcuM ke khoTuM doSavALApaNuM jaNAvAyAthI huM ThagAyo' ema vicArIne kalaha vagere kare. kayA vakhate parivartana karI zakAya che? te jaNAve che ke, te vastrAdi je saMbaMdhI hoya eTale ke kAmaLInA kapaDAAdi rUpe hoya ane te tene = kAmaLInA kapaDAAdi rUpe yogya na thatuM hoya = mApasara na thatuM hoya. paraMtu tene jo prAvaraNa = oDhavAnuM vagere rUpe karatA mApasara thatuM hoya, bIjA sAdhu pAse prAvaraNavagere mATe je vastra hoya te nyUnAdhika thatuM hoya. arthAt prAvaraNane yogya na hoya paNa te khAvaraNAdi, pelA sAdhumATe kAmaLIno kapaDo vagere mATe mApasara thatuM hoya. arthAt pahelAsAdhune kAmaLIno kapaDo vagere mApasara joIe che je bIjAsAdhu pAse hoya ane bIjA sAdhu pAse prAcaraNAdi mATenuM kapaDuM mApasara na hoya je A pahelAsAdhu pAse hoya. tyAre parivartana karAya che eTale ke AvI paristhitimAM parivartana karI zakAya che. athavA to jenI pAse durbaLakapaDuMvagere che, ane enA badale baLavAna joItuM hoya jemake kokane vAyu vagere lAgI javAthI sardI thavA vagerenI takalIpha hoya. paNa potAnI pAse thoDuM ghasAyeluM kapaDuM hoya to e sAdhu navuM-baLavAna kapaDuM Icchato hoya. tathA jenI pAse navuM baLavAna kapaDuM che e sAdhu durbaLa-ghasAyeluM kapaDuM Icchato hoya. jemake, zarIranA sthUlatAdinA lIdhe pavana joIto hoya, vAraMvAra Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 durbalamicchati tadA parivarttanaM kriyate, paraM tadA tadvastrAdi sAdhubhyAM svaM svaM guroragrato moktavyaM, mukte ca sa gururvinimayena dvayoH sAdhvostatsamarpayatyanyathA sAdhubhyAmeva parivarttane kRte parasparamanAlApakalahAdikaM syAditi gAthArthaH / / 45 / / avataraNikA- uktaM parivartitadvAramathAbhyAhRtadvAraM vyAcikhyAsurAha / mUlagAthA- gihiNA saparaggAmAi-ANiyaM abhihaDaM jiinntttthaa| taM bahudosaM neyaM, pAyaDachannAibahubheyaM / / 46 / / saMskRtachAyA- gRhiNA svaparagrAmAdyAnItama'bhyAhataM zramaNArtham / tabahudoSaM jJAtavyaM prakaTachannAdibahubhedam / / 46 / / # sva-paragrAmAdyAnItA'bhyAhRtasvarUpaM tatra bahudoSazca // vyAkhyA- gRhiNA gRhasthena, svazca parazca svaparau, tau ca tau tathA, svagrAmaH paragrAmazcetyarthaH / tatra sAdhornivAsaH saMnivezaH svgraamH| etadviparItaH paragrAmaH tAvAdiryasya svprdeshkpaattkgRhaadiparasevo vagere thato hoya, evA sAdhu pAse navuM-baLavAna kapaDuM hoya. tethI e ghasAyeluM - junuM kapaDuM Icchato hoya ke je parasevo barAbara cUsI zake vagere guNavALuM hoya, tyAre parivartana karI zakAya che. A parivartana vakhate paNa te te vastronuM parivartana sAdhuo potAnI meLe arasa parasa na karavuM, parantu gurunI AgaLa mUkI devuM. gurUdeva jAte vicAra vinimaya karIne = kone zuM yogya che? vagerene jANIne tenA arthI sAdhuone Ape. paNa jo sAdhuoe jAte arasa-parasa parivartana karI de to pachI pAchaLathI paraspara abolA, jhaghaDAvagere thaI zake che.ll4pA. avataraNikA :- A pramANe parivartitadvAra pUrNa thayuM. have "myAhUtakA' nI vyAkhyA karavAnI IcchAthI kahe che. mULagAthA-zabdArtha - jidina = gRhasthavaDe, saparamIThuM = sva ane paraprAmAdithI, saLiyaM = lavAyeluM, mada6 = abhyAhata, nATTA = sAdhune mATe, teM - te, vahuvosaM = ghaNA doSavALuM, nevuM = jANavuM, pAtharDa = pragaTa, chatra = gupta vagere, vadumevuM = bahu bhedavALuM..46ll mULagAthA-gAthArtha :- sAdhune vahorAvavA mATe gRhastha je azanAdi potAnA gAmathI bIje gAma laI jAya athavA potAnA ja gAmamAM potAnA gharathI bIjAne tyAM athavA upAzrayamAM laI jAya te abhyAhata doSavALuM bane che. ane te pragaTa ane gupta tathA AdizabdathI AcArya ane anAcIrNa vagere bahu bhedavALuM che.ll46ll * sva-paragrAmavagerethI lAvelA abhyAhatanuM svarUpa ane temAM ghaNAM doSo * vyAkhyArtha - jidina' = "far' = gRhasthavaDe, "saparamArpha = "vaparAma"i sva ane para eTale svapara, 'ta gha tau(va) tathA' e pramANe TIkAmAM lakhyuM che teno artha - tau = svaparo. ra tau = "AmI 2 e pramANe karmadhAraya samAsa jANavo eTale 'tathA = vaparAmI' sva eTale Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 sthAnavizeSarUpasya tadgatabhedasamUhasya sa tathA tasmAt prAkRtatvAdatra paJcamyekavacanalopAt svaparagrAmAderiti dRshyN| 'AdizabdaH pratyekaM sambadhyate' (iti) vyAkhyAnAt svagrAmAdeH prgraamaadeshcetyrthH| Adizabda ubhayathApi svagatAnekabhedasUcako draSTavyaH / te ca bhedAH prakaTachannAdayo gAthAcaturthapAdena sUtrakRtaiva vizeSaNatayA sUcitA iti tatraivAbhidhAsyante / AnItamiti kiJcitsthAnaM prApitaM yadazanAdIti prkrmH| yatInAmarthAya sAdhUnAM pratilambhanAnimittaM / yattadornityayogAttadazanAdyabhihRtaM pUrvoktazabdArthaM bhaNyata iti zeSaH / tat svaparagrAmAdyabhihRtaM azanAdi, bahavaH pracurA doSAH saMyamAtmavirAdhanAdayo dUSaNAni vakSyamANA yatra tadbahudoSaM jJAtavyaM / sAdhunI sthiratAnI apekSAe potAnuM ane 52 eTale tenAthI juduM-bIjuM. A pramANe svagrAma ane paragrAma che ema jANavuM. ahIM, sAdhuno nivAsa je sanniveza gAma-nagaravageremAM hoya tene svagrAma kahevAya che. enAthI viparIta hoya tene paragAma kahevAya che. eTale ke sAdhunA sanniveSa karatA juduM je sthAna paragrAma kahevAya che. A sva-52grAma che Adi jenI te 'svaparathrAmavi' kahevAya che. ahIM 'Avi'zabdathI sva-paradezaka, 'pATa' pADo-moTIzerI, gRhavagere sthAna vizeSa levA. prAkRtapaNAne lIdhe mULagAthAmAM paMcamI vibhaktino lopa thayo hovAthI 'svaparaprAnAleH' ema paMcamI vibhaktino artha karavo. eTale ke 'sva-52grAma vagere anekaprakAranA sthAnothI lAvela' ema jANavuM. 'gAvizaH pratye samnadhyate' evI vyAkhyA hovAthI svadhrAmAve' ane 'parabrAmAveH' ema 'sva' ane 'parI' bannemAM 'vi' lagADavo. bannemAM 'vi'zabda svagata anekabhedone sUcavanAro che arthAt 'svadhrAma' ane 'varatrAma' nA anekabhedone sUcavanAro che. te anekabhedone 'pAyachanna' eTale 'prava8-inna' vagere dvArA sUtrakAra = mULakArazrIe jAte gAthAnA cothApAdamAM vizeSaNapUrvaka sUcita karelA che. mATe cothApAdanI vyAkhyAnA avasare enuM vivaraNa karavAmAM Avaze. (yAda rahe :- deza ke dezaka eka vastu che) A svaparagrAmAdithI, zuM kareluM ? te kahe che, 'gALiyaM' 'AnItam' lAveluM. eTale ke koka sthAnane prApta karAyeluM = koka sthAnavizeSamAM gRhastha dvArA lavAyela je azanAdi, konAmATe lAveluM ? te kahe che, 'naLaThThA' sAdhumATe = sAdhune vahorAvavA mATe, 'yajJo nitya-yogAt 'ya' 'je' ane 'tar' = 'te' no nitya yoga saMbaMdhI hovAthI. te azanAdine, 'miDa' = 'mita' = abhyAhata kahevAya che. == 'yatInAmArthAya' = = = = - = TUMkamAM, sAdhune vahorAvavA mATe sva ane paragrAmAdithI je azanAdi lAvavAmAM AvyuM. te azanAdine abhyAdbhuta kahevAya che. 'taM vosa neva' = 'tattvajjuvoSa jJAtavyuM' te sva-52grAmAdithI lAveluM azanAdi, saMyamavirAdhanA, AtmavirAdhanA vagere ghaNAM doSovALuM jANavuM. te doSo have kahevAze. = Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 sva-paragrAmAdInAmanAcIrNa-prakaTachannAdibahubhedaM tathA tat prakaTaM tadgrAhakasAdhuzeSajanAbhyAM viditasvarUpaM, tathA bahiranyathA jalpitatvena tadgrAhakasAdhunA lokena ca yadalakSitadAtRdAnapariNAmaM vastu tacchannaM / ko'rtho yathA'nyo na kazcijjAnAti tathA yadA''nItaM tacchannamiti / tataH prakaTaM ca channaM ca prakaTachanne, te AdiryeSAM anAcIrNAcIrNAdibhedAnAM te prakaTachannAdayaste bahavo bhedA vizeSA yasyAbhyAhRtasya tattathA / ayamatra bhAvArthaH / ihAdAvanAcIrNAcIrNabhedAt sAmAnyena dvidhA'bhyAhRtaM / tatrAnAcIrNaM, tasya grahaNaM gItArthernA''caritaM tadapi dvidhA svagrAmaparagrAmabhedAt / svagrAmAbhyAhRtamapi vATakasAhinivezanagRhAdibhyaH paGktisthitagRhatrayAt paratazcaturthagRhAdervA AnItaM syAt / tatra vATako grAmAdervyavacchinnaH saMnivezaH / sAhI- graamgRhaannaamekpaattii| nivezanamekaniSkramaNapravezAni dvyAdIni gRhANi / gRhaM kevalamandiramiti / etacca prakaTa 0 sva-paragrAmavagerenA anAcIrNa prakaTa-channavagere ghaNAM bhedo . 'pAvaDa' 'praTa' = 'We' = te abhyAhatanA grAhaka sAdhu tathA zeSa lokoe jANeluM. 'inna' = chupuM. dAtA manamAM juduM ane bahArathI juduM bolato hoya, evI dAtAnI judI bolI dvArA, grAhakasAdhune ane zeSalokone dAtAnA dAnanA pariNAmano khyAla ja na Ave. TUMkamAM, bIjo koI, kAMI paNa jANI na zake evI rItanA lAveluM. A prakaTa ane channa. dvandva samAsathI 'prajJe' thayuM. je abhyAhnatanA anAcIrNa ane AcIrNa vagere bhedonI AdimAM prakaTa ane channa che, te 'praTachannAvayaH' kahevAya che. te ghaNA bheda vizeSo vALuM che. ema saMbaMdha joDavo. = ahIM A bhAvArtha che ke, sahu prathama (1) anAcIrNa ane (2) AcIrNa bhedathI sAmAnyapaNe abhyAhata nA 2 bhedo che. (1) anAcIrNa eTale, jene levAnI AcaraNA gItArthoe karI nathI ane (2) AcIrNa eTale, jene levAnI AcaraNA gItArthoe karI che.. A anAcIrNa paNa be prakAre che. (1) svagrAma ane (2) paragrAma. svagrAma abhyAhata paNa vATaka, sAhi, nivezana ke gharAdithI, athavA to paMktimAM rahelA traNa gharathI AgaLa cothA vagere gharathI ANeluM hoya. 'vATa' = grAma vagerethI chuTuM paDI gayeluM. 'niveza' = vasavATa = sthAna vizeSa. 'sAdI' = gAmanA gharonI eka zreNI galImAM paMktibaddha eka pachI eka gharo Ave te. 'nivezana' = AvavA javAnA ekaja mArgavALA be thI vadhu gharo. ekaja kampAunDamAM 3 vagere gharo hoya. te levAya. 'J&' A vATakAdithI ANelAnA be bheda paDe che. = = 'vanandiram' = ghara = mAtra eka ghara svarUpe hoya. (1) prakaTa (2) channa. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 channatayA dvidhA syAt / prakaTa-svagrAmAbhyAhRtasya saMbhavaH // tatra prakaTaM svagrAmAbhyAhRtamitthaM syAt / yathA kazcit sAdhurbhikSAmaTan kvApi gRhe praviSTastacca tadA bahini(ni)rgatamAnuSatvena zUnyaM dAtrI vA tadA suptA'bhUt, sAdhubhikSAprastAve rAddhaM vA nAsIt, sAdhorvA tatra vihRtya nirgatAt (gatasya pazcAt) prAghUrNakasvajanAdibhojyaM jAtaM lAhaNakaM vA''yAtamityetaiH kAraNaiH kAcid gRhasthI sthAlItalikAkaroTakAdibhAjane kRtvA bhaktAdi sAdhorUpAzrayamAnayati / tataH kiM tvayedamatrAnItamiti sAdhunA pRSTe sopAzraye bhaktAdyAnayanaprayojanaM kathayati / yathA yadA tvaM madIye gRhe bhikSArthaM gatastattadA zUnyaM gRhmaasiidityaadiiti| tasmAdidaM mayA''nItaM tvaM gRhANeti jalpati / tadidaM prakaTaM svgraamaabhyaahRtN| 6 prama-grAmyahiMta saMmaH 6 pracchannaM ca taditthaM syAdyathA kAcitsAdhoH pratilAbhanAya praheNakamiSeNopAzraye laDDukAdyAnIya tatsaMmukhamevaM vadati yathA mayA bhrAtRgRhAdau saMkhaDyAM vA gatayA pahelakamidaM laDDukAdi labdhaM / yadvA svagRhAnItaM praheNakaM svajanAnAM gRhe mayA taizcedaM roSAdinA na gRhItaM / saMprati tu bhavadvandanArthamihAyAtA'smi prakaTapaNe svagrAmaabhyAhata A pramANe thaI zake che. * prakaTa svagrAmaabhyAhatano saMbhava che koka sAdhu bhikSA mATe pharatA kokanA ghare pravezyA. badhAja gharanA loko bahAra gayA hovAthI ghara zUnya hatuM. athavA to dAtrI te vakhate sutelI hatI, athavA to sAdhu bhikSA vahoravA AvyA e vakhate rasoI thaI na hatI athavA to sAdhu tyAMthI vahorIgayAbAda mahemAna ke svajanAdi mATe bhojana thayuM, athavA to nAhavA' = lAhaNuM = bheTazuM AveluM hoya. A kAraNosara koka gRhiNI, thAlI, "tasivA' = chIbuM, vATakIvagere bhAjanamAM AhArAdi sAdhunA upAzrayamAM laI Ave. tyAre sAdhu pUche ke kema tame A atre laI AvyA ?' tyAre te azanAdi lAvAnuM prayojana kahe ke, jyAre tamo mArA ghare bhikSA mATe AvelA tyAre ghara zUnya hatuM athavA huM sUtelI hatI (vagere). tethI A Apane mATe lAvI che. te grahaNa karo.' Ama badhuM mAyA = jUThavinA cokhe cokhkhuM kahI de. te A pragaTa svagrAmaabhyAhata kahevAya che. * pracchanna sva-grAmaabhyAhatano saMbhava che have prachanna svagrAmaabhyAhata zI rIte saMbhave ? te jaNAve che. koka vAra sAdhune vahorAvavAmATe gRhiNI lAhaNenA bahAnA dvArA upAzrayamAM AvIne sAdhunI sanmukha ja bole ke, "bhAIvagerenA ghare athavA sAmudAyika jamaNavAramAM huM gaI hatI ane tyAM mane A lADu vagere maLyA che. athavA to ema kahe ke, mArA gharethI svajanonA ghare ApavAmATe A lAhaNuM laI gaI hatI. paNa teoe rIsa-roSAdinA kAraNe grahaNa karyuM nahi. hAlamAM huM ApanA darzanArthe AvI chuM. have A lAhaNuM ghare laI javAthI saryuM. tethI tameja A grahaNa karone ?, Ama kahevA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tataH kimanena gRhaM nItena tvamevedaM gRhANetyevaM bhaNanapUrvakaM, tathAbhyAhRtazaGkArakSaNArthaM svagRhAbhimukhaM dattakaticitkramA, tadgRhItahastA, bhUyo'pi tadAnAya sAdhvabhimukhamAgatA satI tat sAdhave dadAti / yadvA mAyayA kAcidabhyAhRtamAnIya sAdhoH zruNvato vasatipratyAsannAM zayyAtarI prati sAdhusamIpagRhavartinI prativezinI vA prati gRhANedamiti vadati / tayA ca pUrvagRhItasaGketayA mAtRsthAnena sA niSidhyate, yathA tvayApyamukatra dine madIyaM praheNakaM na gRhItamityahamapi tvadIyaM na gRhISye iti| tato lAhaNakanetrI kiJcit paruSaM pratyuttaraM dadAti, tato dvitIyA'pi punaH kiJcijjalpatItyevaM parasparamalIkakalahe sati roSavatIsambhUya tadgRhItvA svasthAnAbhimukhaM calati / tato bhUyo'pi parAvRtya sAdhUpAzrayaM pravizatyabhivandya ca sAdhu vadati / yathedaM nAnayA gRhItaM tathA tvayApi zrutamiti tvamevedaM gRhANa ityuktvA sAdhave tatprayacchati, ityevaM pracchannaM svagrAmAbhyAhRtaM bhvti| ___ svadezAdInAM svarUpamabhyAhRtasya jalapathAdibhedaM ca tatra doSAzca // tatra svadezaH sAdhornivAsamaNDalastasmin / paragrAmaH sAdhoranivAsasaMnivezastasmAdabhyAhRtamAnItaM pUrvaka, temaja rakhe ne abhyAhatanI zaMkA thaI jAya ? mATe lAhaNakanA bahAnAvALA lADu vagerene hAthamAM dharanArI te bAI potAnA ghara tarapha thoDA pagalA cAlIne, pachI upAzraya tarapha pAchI pharIne arthAt upara kahyA pramANe upAzrayamAM AvavA pUrve ja AvuM nATaka karIne, pachI upAzrayamAM AvIne lAhaNaka = lADu vagerenA dAna mATe sAdhunI pAse AvIne sAdhune Ape. athavA to, mAyApUrvaka kAMIka abhyAhata lAvIne sAdhu sAMbhaLI zake e rIte upAzrayanI bAjumAM rahelI zayyAtarIne, kAMto sAdhunA samIpa gharavALI pADozaNane kahe ke "A lAhaNuM lyo !" pahelAja saMketa karyA pramANe te zayyAtarI athavA pADozaNa paNa mAyAvaDe lAhaNuM levAno niSedha karatA kahe che, "amuka divase te paNa mAruM lAhaNuM nhotuM lIdhuM eTale huM paNa have levAnI nathI" ! eTale lahANa kanetrI = lahANuM laI AvelI bAI kAMIka kaThora javAba Ape. eTale pelI paNa pharI kAMIka bole. Ama paraspara khoTo jhaghaDo karIne lahANakanetrI roSavALI thaIne potAnA ghara tarapha cAlavA mAMDe, ane pAchI pharIne sAdhunA upAzrayamAM praveza kare. vaMdana karIne sAdhune kahe ke, "juo, Ane mAruM A lAhaNuM lIdhuM nathI je tamoe paNa sAMbhaLyuM che. to have tame Ane grahaNa karo." ema kahIne vahorAve. A rIte pracchanna svagrAmaabhyAhata thAya che - (have paragrAma abhyAhatanI vAta kahe che. (maMDaLa zabda dezano paryAyavAcI che. saMniveza zabda gAmano paryAyavAcI che.) - svagrAmanI = pATakavagerenI vAta AgaLa AvI gaI che. mATe have paragrAma vagerenI vAta kare che. paradezamAM be vibhAga paDe che (1) paragrAma ane (2) paradeza. emAM paradeza to paragrAma rUpa ja hoya che, parantu svadeza svagrAma ane paragrAma ema be bheda paDe che. svagrAmamAM to svadeza ja hoya.) ravadezavagerenuM svarUpa, abhyAhatanA jaLapacavagere bhedo ane temAM doSo * ahIM dhyAnamAM rAkhavuM ke 'sva' zabdathI sAdhuno upAzrayavagere levA, pachI e svagrAma hoya ke Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 svagrAma tat tthaa| paradezaH sAdhoranivAsamaMDalastasmAt / paragrAmaH pUrvoktastasmAdabhyAhRtamAnItaM tattathA / etatsarvamapyabhyAhRtaM sAmAnyato dvidhA, nadyAdimArgarUpeNa jalapathena, pRthvImArgarUpeNa sthalapathena ca / jalapathenApi nautrapyaka(tapraka)tumbakabAhvAdibhirjaGghAbhyAM vA'bhyAhRtaM syAt / sthalapathenApi skandhena kApotyA mastakena karAdinA sthAlyAdinA vA bhAjanena gantrIgardabhAdinA vAhanenAbhyAhRtaM syAdatra ca jalapathasthalapathAbhyAhRte dvividhe'pi saMyamAtmapravacanavirAdhanAstisraH syuH| tatrAdyA, dvividhe'pi caMkramaNAdinA pRthvIkAyAdivyApAdanA syaat| AtmavirAdhanA tvAdya(tvastAdhe) pAdAdibhiralabhyamAnAdho'bhUbhAge nadyAdijale prabhUtapaGke nimajjanabhAvAt, graahmkrmtsykcchppaadbNdhktntukaadibhystdNshaasvadeza hoya. para' zabdathI sAdhu je gAma vageremAM na rahetA hoya te sthAna levAnuM, pachI e paragrAma ke paradeza hoya. sva" ane "para" aMgenuM citramaya darzana. svadeza bhinna A dezane paradeza kahevAya che. A dezanA gAmamAM (ahIM sAdhu rahyA che) - 40 ) sAdhu rahyA hovAthI Ane sva-deza' kahevAya che. paradezamAM Avela tamAma sva-grAma sivAyanA zeSa- grAmone paradeza ane gAmone paragrAma kahevAya paragrAma kahevAya che. sAdhuono nivAsa je dezanA gAma = svagrAmamAM hoya te svadezamAM, sAdhuono nivAsa jyAM na hoya te svadeza antargata svagrAma bhinna evA paragrAmathI ANeluM, tathA sAdhuono nivAsa jyAM na hoya te dezathI ANeluM ane paradezanuM grAma = paragrAmathI ANeluM hoya. A badhAyane paragrAma abhyAhata kahevAya che. (daza = aneka gAmono samUha. evAja bIjA gAmonA samUhane paradeza kahevAya. jemake aneka gAmono samUha evA gujarAtadezamATe, evA ja aneka gAmonA samUhavALo mahArASTradeza e paradeza kahevAya.) A paragrAma saMbaMdhI badhAja prakAranA abhyAhatanA sAmAnyathI be prakAro che. (A) nadI vagere mArgarupa jaLapathadvArA abhyAhata. AmAM naukA, trApo = nAnI naukA, tuMbaDI, be bAhu ke be jaMghA vageredvArA abhyAhata paNa AvI jAya che. (B) pRthvImArgarupa sthalapathadvArA abhyAhata. AmAM khabho, kAvaDa = khabhApara eka vAMsa hoya, enA banne cheDe ghaDA vagere bAMdhI UMcakavAmAM Ave te, mAthuM, hAthavagere, ke thALI vagere bhAjana ke gADuM, poTha = baLada, gadheDuM vagere vAhanadvArA abhyAhata paNa AvI jAya che. A banne ya prakAranA jaLapatha ke sthalapathanA abhyAhatamAM (1) saMyama (2) Atma (3) pravacana. A traNeya virAdhanAo thAya. (thaI zake.). (1) saMyamavirAdhanA :- banne prakAromAM cAlavuM, nAvavageremAM besavuM vagere dvArA pRthvIkAya, akAya vagerenI virAdhanA thAya. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 dyapAyasadbhAvAcca syaat| sthalapathAbhyAhRte ca kaNTakAhistenavyAghrAdizvApadebhyo vadhAdirUpApAyasadbhAvAt, jvarAdyutpAdakaparizramAdibhAvAcca syAt / pravacanavirAdhanA tu pravacanamAlinyajanakajanabhASaNAdinA svayamabhyuhyA iti / * prachannaparagrAmAbhyAhRtasya saMbhavaH dRSTAMtazca evaM bhedaviziSTaM prakaTaparagrAmAbhyAhRtaM bhavati tathA(hi) yadA yatijanarahite grAme zrAvakaH kazcid vivAhAdau jAte prabhUtamazanAdyudvaritaM dRSTvA vicintya ca yadyetadyatibhyo dIyate tadA mahate puNyAya syAditi bhaktivazato yatra yatayastatra tannItvA tathA kathaJcid gopanaM vidhAya tebhyo dadyA (2) AtmavirAdhanA jaLapatha :- nadIvagerenA pANImAM pagamUkavA jatAM pANInI UMDAInA lIdhe nIcalobhAga na maLavAthI (athavA patharAvagere para pagamUkavA jatAM e khasIjatAM) pANImAM DUbI jAya. athavA nIcalobhAga ghaNAM kAdavavALo hovAthI emAM khUpI jAya (= eka evo cIkaNI mATIno kAdavavALo pradeza ke jemAM ekavAra paga mUkavAmAM Ave eTale dhIre dhIre Akho mANasa aMdara garakAva thaI jAya. jene 'kAMpa' kahevAmAM Ave che.) athavA grAha = jaLahastI, makara = magaramaccha, matsya (nAnuM-moTuM mAchaluM), kAcabo (eno khorAka jIva-jaMtuo hovAthI AgaLa batAvavAmAM AvanAra apAyo ghaTI zake che), pAdabaMdhakatanukA = eka jhuMDanAmanuM jaLacara prANIvizeSa ke jenA zarIranA AgalA ke pAchalA bhAgamAM doraDA jevA lAMbA avayava hoya. enAthI e manuSyavagerenA pagavagerene vIMTaLAIne bharaDo laI le ane eTalo tAkAtavALo hoya ke enAthI alamasta hAthI paNa na chUTI zake, vagerenA daMzavagere bacakuMbhare, mArInAkhevagere apAyono saMbhava hoya che. AtmavirAdhanA - sthalapatha :- A abhyAhatamAM kAMTo lAgI javo, sApa daMzI jAya, cora pakaDI jAya, vAghavagere phADI khAya ItyAdi apAyono saMbhava che. tathA tAvavagere lAve evA parizrama dvArA AtmavirAdhanA thaIjAya. (khUbazrama kare eTale tAvaAve, havA pANIno phera thaIjatA kadAca koka bimArI lAgIjAyu, cepIroga pesIjAya vagere banI zake che.) - (3) pravacanavirAdhanA :- pravacanahIlanA thAya evA zabdo loko bole vagere svayaM jANI levuM. A rIte prakaTa paragrAmaabhyAhata kevI rIte thAya te jaNAvyuM. * prachanna paragAmaabhyAhatano saMbhava ane dRSTAMta cha A pramANe bhedathI viziSTa prakaTaparagrAma-abhyAhata thAya che. have channa = prachanna paragrAmaabhyAhata kahe che. yatijanarahita evA gAmamAM koka zrAvakane tyAM lagnAdi prasaMga thayA. emAM banAvela azanAdi ghaNAM pramANamAM vadheluM joIne zrAvaka vicAre che ke jo A yatijanone ApavAmAM Ave to te moTA puNya mATe thaze.' Ama vicArI bhaktine vaza thaIne jyAM sAdhu rahetA hoya tyAM e AhArAdi laI jaIne A abhyAhata che e vAtane khAnagI rAkhavApUrvaka sAdhune abhyAetanI khabara na paDe e = Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dyathA te na jAnantyabhyAhRtamidamiti / tadA tasya(t) channaparagrAmAbhyAhRtaM bhavati / atrAkhyAnakaM yathA dhannauraM nAma gAmo Asi / tattha ya egaMmi kuDuMbe bahave sAvayA bahuyAo ya sAviyAo ciTuMti, annayA ya tesiM gihe vivAho jAo vitto y| tattha pauraM kUralaDDugAiyaM uvvariyaM / tehiM cintiyaM, jahA jai eyaM sAhU dijjai tA mahApunnaM bhavai / tatto ya sAhUNo dUre ciTuMti ahavA paccAsannA paraM aMtare naI to AukAyavirAhaNAbhayeNa nAgamissanti, AgayA vi paurakUrAi avaloyaNeNa AhAkammasaMkAe na gihissanti tti, pacchannaM jattha gAme sAhuNo ciTThanti tattha kUralaDDugAiyaM gahiUNa savve sAvayA sAviyAo ya aagyaa| tehiM cintiyaM jai sAhUNaM ceva hakkAriUNa demo to asuddha tti AsaMkiya te na givhissanti, tA baMbhaNAiNaM kiMpi dijjau taM puNa jai annattha demo to sAhuNo na pecchissanti tti cintiya jaMmi sAhuNo uccArAikajjeNa nigacchantA pecchanti taMmi ThANe egassa jakkhadevaullassa bAhiM baMbhaNAINaM thovaM dANaM dAumAraddhaM / tao uccArAikajje niggayA kei sAhuNo taM dijjamANaM daLUNa suddhaM ti kAuM tatthAgayA pauraM rIte vahorAvI de. tyAre chatraparagrAmaabhyAhnata bane che. daSTAMta :- dhanyapura nAmanuM gAma hatuM. tyAM eka kuTuMbamAM ghaNAM zrAvako ane ghaNI zrAvikAo hatI. ekavAra teonA gharamAM lagnano prasaMga ujavAyo. prasaMga patyAbAda dUra = rAMdhelAbhAta ane lADu vagere ghaNuM vadhyuM. tyAre teoe vicAryuM ke "jo A sAdhune ApavAmAM Ave to ghaNuM puNya thAya. parantu sAdhumahAtmAo to dUra = paragrAmamAM rahe che, athavA to rahe che bAjumAM ja parantu vacce nadI Ave che, ene oLaMgIne AvavAmAM aSkAyavirAdhanAnA bhayathI teo Avaze nahi, athavA to vacce nadIvagere AvatI na hoya ane kAMto nadIne setu vagerethI oLaMgIne Ave to paNa pracuramAtrAmAM bhAtavagerene joIne AdhAkarmanI zaMkAthI teo grahaNa karaze nahi." eTale guptapaNe je gAmamAM sAdhuo hatA te gAmamAM e kuTuMbanA badhAja zrAvaka-zrAvikAo dUra-lADuvagere laIne AvI gayA. have teo vicAre che ke "jo sAdhuone vinaMtipUrvaka lAvavAmAM Avaze ane vahorAvIzuM to azuddha che ema AzaMkA karIne teo grahaNa karaze nahi. mATe thoDuM dAna brAhmaNone ApIe. e paNa pAchuM bIje kyAMka ApavAmAM Avaze to sAdhuo joI-jANI nahi zake" Ama vicArIne, je bhUmimAM sAdhuo uccArAdi = Thallevagere mATe Ava jAva karatI vakhate joI zake evI bhUmimAM eka yakSanA maMdiranI bahAra brAhmaNAdine thoDuM thoDuM dAna ApavAnuM cAlu karyuM. uccArAdi kAryamATe bahAra gayelA sAdhuoe apAtA te dAnane joI lIdhuM, ane zuddha che ema jANIne tyAM gocarI levA AvyA. pracuramAtrAmAM gocarI maLI. gocarI vahoranAra A sAdhuoe bIjA sAdhuone paNa vAta karI eTale teo = bIjA sAdhuo paNa AvyA. eka bAju amuka zrAvaka - zrAvikAo pracuramAtrAmAM kUra vagere ApatA hatA. ane amuka to abhyAhatanI zaMkA TALavA mATe mAyApUrvaka potAnA nokarone dAna ApatA vAratA hatA. Ama, gocarI vahorIne badhAja mahAtmAo pota-potAnA sthAne gayA. navakArazInA paccakhkhANavALA (gharaDA-glAnavagere) sAdhuoe e gocarI vAparI lIdhI. tathA jemane Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 lddhN| tehiM sesasAhUNa kahiyaM te vi gayA tesiM ege pauraM kUrAiyaM deti, anne AhaDasaMkArakkhaNatthaM mAiTThANeNa kammakaraM vAriMti, jAva te taM gahiUNa niyaTThANe gayA / tattha navakArasahiyA bhuttA, ajinnavaMtA purimaDDiyAiNo ya paDivAlaMti porisiyA bhuMjantA ciTThinti / etthaMtare tehiM sAvagAIhiM ciMtiyaM / ehiM sAhUNo bhattaM bhuttA bhavissanti tti, vaMdiya niyaTThANe gacchAmotti samahIe pahare sAhuvasahIe AgayA / nisIhiyAisavvA sAvayakiriyA kayA, sAhUhi paccabhinnAyA, nAyaM ca jahA sAvaehiM huntehiM eehiM mahesararUvaTThiehiM amhaM dANaM dinnaM / tA AhaDaM eyaM / tattha jehiM bhuttaM tehiM bhutaM je bhuMjiukAmA Asi tehiM na bhuttaM bhuMjaMtehiM puNa je kavalA ukkhitA te bhAyaNe ceva nikkhittaa| muhapakkhitaM tu pAsaTThiyakhelae pakkhitaM tao savvaM pariTThaviyaM / sAvayA sAviyAo ya khAmiuM gyaa| sAhuNo ya jehiM paDipunnaM thovaM vA bhuttaM te vi suddhA asaDhabhAvatti kAuM ti / tadevamabhyAhRtaM yatInAM grahItuM bhoktuM vA jinairniSiddhamiti tat parihAryamiti gAthArthaH / / 46 / / pUrvanuM bhojana jIrNa thayuM = pacyuM nathI tevA ane purimajhuAdinA paccakkhANavALA sAdhuo e bhojana gocarInuM rakSaNa karI rahyA che. porisI paccakkhANavALA bhojana karI rahyA hatA. e vakhate, pelA zrAvakoe vicAryuM ke "have sAdhuoe gocarI karI lIdhI haze. to, vaMdana karIne pachI potAnA sthAne jaIe." Ama vicArI, eka praharathI vadhu samaya thayA bAda teo sAdhunI vasatimAM AvyA. 'nisIhi' bolavApUrvaka upAzrayamAM praveza karyo ane zrAvakasaMbaMdhI vaMdanAdi kriyAo karI. sAdhuoe A badhAyane oLakhI lIdhA. jANI lIdhuM, ke zrAvaka hovA chatAM mahezvaranA ucca khAnadAna-aizvaryavALAnA rupamAM eoe ApaNane dAna ApyuM che, je cokkasa abhyAhata che. mATe, je sAdhuoe vAparI lIdhuM che teovaDe to vaparAI ja gayuM che. parantu jeo vAparavAnI bhAvanAvALA hatA paNa haju vaparAyuM nathI, teoe vAparyuM ja nahi. ane keTalAkane vAparavAnuM cAluM hatuM. teoe vAparatAM je koLiyA moDhAmAM mUkavA uThAvyA hatA. te koLiyAone bhojana * = pAtrAmAM ja pAchA mUkI dIdhA. tathA je koLiyA moDhAmAM mUkI dIdhA hatA, te bAjumAM rahela rakhyAnI kUMDImAM kADhI nAkhyA = vamI kADhyA. pachI, badhuMya paraThavI dIdhuM. bhaktivaza kapaTakaranArA te zrAvaka-zrAvikAo sAdhuone khamAvIne potAnA sthAne gayA. ahIM, je sAdhuoe saMpUrNa vAparI lIdhuM hatuM, athavA to thoDuM vAparyuM hatuM, teoe paNa azaThabhAve A gocarI vAparI hatI eTale teo zuddha che ema jANavuM. (atre khAsa eka jANavA jevI vAta e che ke jyAMsudhI doSanI khabara nahotI tyAMsudhI bhale vaparAI gayuM hoya. paNa jevI doSanI khabara paDe ke tarata na vaparAyeluM bIjuM badhuM to paraThavI ja devuM joIe. yAvat moDhAmAM rahela koLiyo paNa gaLA nIce javA devAya nahi. ene paNa kathAnakamAM jaNAvyA pramANe rakhyAvageremAM paraThavavAnuM hoya. AnuM kAraNa A hoI zake ke doSa pratye tIvra jugupsA ApaNA AtmAmAM ubhI rahe. temaja doSaleza paNa calAvI levAnI vRttinA bhoga ApaNe banI na jaIe.) A rIte yatIo mATe abhyAhnata grahaNa karavuM ke grahaNakaratI vakhate uparanA dRSTAMtanA anusAre khabara na paDI ane pAchaLathI khabara paDavA chatAM vAparavuM. eno jinezvara bhagavaMtoe niSedha karelo Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA - uktamanAcIrNAbhyAhRtaM sabhedamadhunA AcIrNAbhyAhRtamAha / mUlagAthA - AinnaM tukkosaM hatthasayaMto ghareu tinni tahiM / ettha bhikkhagAhI bIo dusu kuNai uvaogaM / / 47 / / AcIrNaMtUtkRSTaM hastazatAntaM ( hastazatAntaH) gRhANi tu trINi tatra / eko'tra bhikSAgrAhI dvitIyo dvayoH karotyupayogam / / / 47 / / * AcIrNAbhyAhRtasya kSetra - gRhApekSayA dvi prakAraM tatra kSetrA'pekSayA utkRSTAdi svarUpaM ca vyAkhyA- AcIrNaM gItArthasAdhubhirgrahaNe AcaritaM abhyAhRtaM punaH kSetrApekSayA gRhApekSayA ca dvidhA syaat| kSetrApekSayApyutkRSTamadhyamajaghanyabhedAttrividham / tatrotkRSTabhaNanena jaghanyamapyuktaprAyamiti vicintyotkRSTaM madhyamaM caikavAkyena / tatra kSetrApekSayA tAvadAha 'ukkosaM hatthasayaMto' tti iha che. tethI teno parihAra karavo joIe.46|| avataraNikA :- Ama anAcIrNaabhyAhRtadvAra sabheda = prakArapUrvaka kahyuM. have AcIrNaabhyAhatane kahe che. saMskRtachAyA = upayoga, chupAD - mULagAthA-zabdArtha :- gArDsa AcIrNa, tu = to, vorsa utkRSTathI, tcayaMto so hAthanI aMdarathI, dareDa = gharasaMbaMdhI to, titri traNa, E = temAM, pustha = ekaghara, mivavAdI bhikSA lenAra sAdhu, vIko = bIjo, tumu = be gharamAM, vomAM = 2124.118911 mULagAthA-gAthArtha :- pUrvAcAryoe grahaNakaravAmATe Acarita abhyAhRta kSetra ane gharanI apekSAe be prakAranuM che. kSetranI apekSAe jyAM AgaLanA bhAgamAM jamanAranI paMgata beThI hoya ane bIjA cheDe azanAdi hoya ane tyAM levAmATe strIsaMghaTTAAdinA bhayathI sAdhuthI javAya tema na hoya tyAre, athavA lAMbI chIMDI (lAMbI parasALa) hoya tyAre so hAthanI aMdarathI lAvela kalpI zake. = 165 = = gharanI apekSAe saMghATaka be sAdhumAMthI eka sAdhu je gharathI bhikSA leto hoya te sivAyanA pAsenA bIjA be gharamAM dAtAranI sAdhune bhikSA ApavAmATe taiyAra thavA saMbaMdhI kriyAmAM bIjosAdhu upayoga rAkhI zakato hovAthI traNa ghara sudhInuM abhyAhata kalpI zake. tethI AgaLanA gharanuM na kalpe.47nA * AcIrNaabhyAhatanA kSetra ane gharanI apekSAe be prakAro, temAM kSetranI apekSAe utkRSTavagerenuM svarUpa che = vyAkhyArtha :- 'AdaMDa' = 'AvInm tu' gItArthapuruSoe jene grahaNa karavAnI AcaraNA karI che te AcIrNa kahevAya che. e AcIrNaabhyAhata (1) kSetra ane (2) gharanI apekSAe be prakAre thAya che. temAM (1) kSetranI apekSAe paNa (1) utkRSTa (2) madhyama ane (3) jaghanyabhedathI traNa prakAre thAya che. = ahIM, kSetranI apekSAe 'utkRSTanI vAta karavAdvArA jadhanyanI vAta to prAyaH karIne AvI ja gaI' ema vicArIne mULa granthakArazrIe utkRSTa ane madhyamanI vAta eka vAkyamAM karI dIdhI che. arthAt 'hatthasayaMto' A ekaja vAkya dvArA utkRSTa ane madhyamanI vAta karI dIdhI che. te A rIte ke, Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ca prAkRtatvAdantazabdasya antaHzabdasya ca, nirdezasya ca samAnatvAt, utkRSTaM pratyantazabdo, madhyama cAzrityAntaHzabdo dRshyH| tatazcotkRSTaM mahat kSetraviSayamabhyAhRtamAcIrNaM varttate / kiyadityAha hastazatAnta iti / hastazataM pratItamantaH paryanto yasya bhUbhAgasya sa hastazatAntaH etAvaddarAdAgatamazanAdIti tattvaM / atha kadA punarhastazatAdeH sambhavaH ? ucyate, yadA pracurabhojakajanapaGktirupaviSTA bhavati tadA tasyA ekasmin paryante sAdhusaGghATako dvitIye tu deyaM tisstthti| sa ca spRSTAspRSTabhayAdinA deyasya samIpe gantuM na zaknotyato'sya sambhavaH / tathA pralambagamanamArge chiNDikAdau ghaMghazAlArUpe 'evo handhayaMto' = "utkRSTa dattazatAnta" (dastazatIntA) = prAkRta bhASAmAM "' ane bantaH'. A banne zabdono nirdeza samAna rIte = eka sarakho thAya che. arthAta, prAkRta bhASAmAM e banne zabdo mATe "manta' zabda ja vaparAya che. eTale ke utkRSTa ane madhyama, bannenI vAta satta zabdathI karI dIdhI che ema jANavuM. TUMkamAM, "manta' e utkRSTavAcI zabda jANavo tathA "kantaH' e madhyama vAcI zabda jANavo. kSetrane AzrayIne utkRSTaabhyAhata e AzIrNa che. te utkRSTaabhyAhata keTaluM ? te kahe che, 100 hAthanA pramANavALuM. koNInA bhAgathI mAMDIne madhyamA AMgaLInA cheDA sudhIno bhAga, ene eka hAtha kahevAya che. A ATalI samajaNa ahIM khyAlamAM rAkhavI). je bhUbhAgano cheDo 100 hAtha sudhIno hoya te "hastazatAnta' kahevAya che. ATalA = 100 hAtha dUrathI Avela azanAdi e AzIrNaabhyAhata che ema tattva jANavuM. A 100 hAthanuM abhyAhRta zI rIte saMbhave che ? te kahe che. jyAre bhojanakaravAvALA ghaNAM loko eka lAMbI paMgatamAM beThA hoya. tyAre paMgatanA cheDA para sAdhusaMghATaka hoya ane bIjI bAjunA cheDA para deya = vahoravavAnI vastu paDI hoya. (strI vigereno)saMghaTTo thavo. Adi bhayathI sAdhu deyavastu sudhI jaI na zakatA hoya tyAre Ano saMbhava thAya che. temaja, 'chidA' = be gharanI vacce lAMbI nAnI galI hoya ke jemAM javA AvavAno lAMbo mArga hoya, athavA ghaMghazALA = dharmazALAsvarUpa kuMbhArazALAvagere lAMbAvistAravALuM bhavana hoya, temAM 100 hAthathI Avela azanAdi sAdhuo mATe AzIrNaabhyAhata che. 100 hAthathI vadhu abhyAhatano jinezvaroe niSedha karyo che. A 100 hAthanI vAta paNa apavAda rUpe che. je mAtra vikalpI muniomATe ja jANavI. parantu jinakalpavageremATe na jANavI, kAraNa ke teo nirapavAda hoya che. A rIte utkRSTaabhyAhatanI vAta karI. have madhyamaabhyAhatanI vAta kahe che. madhyamakSetraAcIrNaabhyAhatane AzrayIne paNa A ja utkRSTane jaNAvanAruM 100 hAthanA pramANavALuM kSetranuM vAkya jANavuM. arthAt madhyamakSetraabhyAhatane jANavAmATe paNa tyAM to vAkyane ja jANavuM. parantu eno vigraha "sattara' zabda lagADIne karavo. eTale ke 100 hAthanI aMdaranuM te "sattazatAnta' che ema vyAkhyA karavI. A madhyamaabhyAhatanuM kSetra keTaluM che ? te jaNAve che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 dIrghapravezabhavane vA hastazatAdAgatasya bhaktAdeH sAdhubhirAcIrNaM grahaNam / samadhikahastazatAdArabhya punarjinairniSiddhaM / ayaM caapvaadH| sa ca sthavirakalpikAnAmeva jJeyo na tu jinakalpikAdInAM teSAM nirapavAditvAt / tathA madhyamakSetrAcIrNAbhyAhRtaM tvAzrityedameva vAkyamutkRSTAbhidhAyakaM hastazatena pramitaM kSetramapi tathA / tato hastazatasyAntarmadhye hastazatAnta iti vyAkhyeyam / karapariva dupari yAvaddhastazataM kiJcinnyUnaM tAvanmadhyamaM syAdityarthaH / sAmarthyAtkaraparivarto jaghanyakSetrAcIrNamabhyAhRtamityuktaM bhavati / tatra karaparivarto nAma hastasya kiJciccalanaM yathA kAcid dAtrI UopaviSTA svayogena muSTigRhItamaNDakena prasAritena cATunA vA tiSThatyAtrAntare sAdhurAgacchati sA ca tathaiva sthitA karastha "ra" = hAthanuM parivartanathI mAMDIne, arthAt dAtAno hAtha laMbAya tyAMsudhInuM je jaghanya abhyAta che, tyAMthI mAMDIne 100 hAtha sudhInA antarathI kAMIka ochuM. ene madhyamaabhyAhatakSetra kahevAya che. mULagAthAmAM jaghanyakSetranI vAta karI nathI paraMtu sAmarthyathI A "rarivartana" ne jaghanyaabhyAhata kSetra jANavuM. TUMkamAM :- karaparivartana = hAthanuM laMbAvuM = jaghanyaabhyAhatakSetra. karaparivartana pachInuM ane 100 hAthathI kAMIka ochuM = madhyamaabhyAhatakSetra. 100 hAtha pUrA = utkRSTakSetra. 100 hAthathI AgaLa = anAcIrNa. raparivartanaH' eTale zuM? te kahe che ke, hAthanuM kAMIka cAlavuM - halavuM tene karaparivartana kahevAya che. te A pramANe ke koka dAtrI uMce beThelI che, ane potAnA koka kAraNasara hAthanI muDhimAM maMDaka = khAkharA ke eka jAtano patalo pUDalo rAkhIne rahelI che athavA dALa vagerethI bharelA DoyAvALo hAtha kokane ApavA-pIrasavA lAMbo karyo hoya. eTalAmAM ja tyAM sAdhu Ave che tyAre tevI ThaMDaka hAthavALI avasthAmAM ja rahelI hAthamAM rahela maMDako vaDe nimaMtraNa kare. tesAdhu) muThInI nIce pAtra dhAraNa kare ane te bhUjAne halAvyA vinAja muSTine kAMIka DhIlI kare che, athavA DoyAne vALe che tethI macchaka ke DoyAnI dALa vagere pAtrAmAM paDe che. A je muSTine kAMIka DhIlI karI athavA DoyAne vALyo te jaghanyakSetraabhyAhata che ema jANavuM. upalakSaNathI mukTi DhIlI karavAthI mAMDIne cheka eka hAtha sudhInuM antara e jaghanya kSetra abhyAhata che ema jANavuM. Ama, kSetraviSayaka abhyAhatanI vAta karI. (prazna :- ahIM eka prazna udbhave ke mAtra muTTI DhIlIkare ke Doyo vALe, e paNa jo jaghanya AzIrNaabhyAhata hoya, to pachI anabhyAhata gocarI kyAre saMbhave ? uttara :- enuM samAdhAna A jANavuM ke, jyAre gRhasthane gocarI vahorAvavAnI pUrI bhAvanA hoya paNa anivArya koka kAraNasara jAte vahorAvI zake evI sthiti na hoya. bIjA vahorAvanAra na hoya. tyAre e gRhastha sAdhune kahe ke, "mahArAja sAheba ! Apane khapa pramANe AmAMthI laIne mane upakRta karo." ane sAdhumahArAja jAte khapa pUratuM le. tyAre anabhyAhata gocarIno saMbhava bane.) Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 maNDakaistannimantrayate, sa muSTeradhaH pAtrakaM dhArayati sA ca bhujamacAlayaMtI kiJcinmuSTiM zithilayati, tato maNDakAH pAtrake patantIti / uktaM kSetraviSayamadhunA gRhaviSayaM tadAha / // gRhApekSayA''cIrNAbhyAhRtaM // 'ghareu tinni' tti gRhANi tu bhavanAni punaH paGktisthitAnIti dRzyaM / trINi trisaGkhyAni yAvat gRhaviSayAbhyAhRtamutkRSTamAcIrNamiti prkrmH| tatrApyeSaNAviSayadattAvadhAnasya gRhatrayAbhyAhRtamanujJAtamiti / tadbhikSAgrahaNavidhimAha 'tahiM egatthe' tti tasmin paGktivyavasthitagRhatraye yadA sAdhu saGghATako bhikSAM gRhNAti tadA tayoH sAdhvormadhyAdekastu dharmalAbhite gRhyamANabhikSAgRhe bhikSAgrahI samudAna-pratIkSakasaGghATakAgretanasAdhurupayogaM karotIti yogH| 'bIo' tti punararthacakAralopAt dvitIyazca bhikSAgrAhakAdaparaH punardvayorAnIyamAnabhikSayodharmalAbhitagRhAditarayorgRhayorviSaye karoti vidhatte [Ano artha e thayo ke kokavAra kAraNasara zrAvakanA uparodhathI A rItanA sAdhune jAte levAno prasaMga Ave tyAre levAmAM kAMI vAMdho nathI. hA, ATaluM dhyAna jarUra rAkhavuM ke sAmevALo bhaktipUrvaka sAdhune jAte levAnI vinaMti karato hoya ane sAdhune anyatra bhikSA pUratI na maLI hoya. athavA durlabha dravya hoya. tyAreja sAdhue jAte levuM. bIjuM, anabhyAhata eTale, hAthaparAvartanavagaranuM eTale ke ApyA vagaranuM jAte levuM, e sAmAnyathI gRhastha kaheto hovA chatAM varSa che. mATe anabhyAhata eTale ApyAvagaranuM levuM nahi. mATe abhyAhatamAM AcArya ane anAcIrNa ema be bheda pADyA. iti zrI jayaghoSasUrayaH] * gRhanI apekSAe AzIrNaabhyAhata che have, gharaviSayaka abhyAhatanI vAta kare che. ghare 3 ti' = "gRhaLa tu trALa' = ekaja paMktimAM rahelA bhavano ke gharomAMthI traNanI saMkhyA. eTale ke, traNa ghara sudhI e gRhaviSayaka utkRSTa abhyAhata-AcarNa che. temAM paNa gocarInI gaveSaNA vakhate sAdhuno pUro upayoga hoya. arthAt sAdhune badhuM pratyakSa dekhAtuM hoya tyAre utkRSTathI traNa gharathI lAveluM abhyAhata anujJAta che. ema jANavuM. have, traNa ghara saMbaMdhI abhyAhatanI bhikSA grahaNa vidhi batAve che. "tardi pratye mizvarI = 'taman choDatra mikSA grAhI' = te paMktibaddha rahelA gharomAM jyAre sAdhusaMghATaka gocarI jAya che, tyAre gocarInI gaveSaNa karanArA te saMghATaka sAdhumAMthI eka bhikSA grAhI = bhikSA grahaNa karanAra sAdhu AgaLa jaIne dharmalAbha ApavApUrvaka je ghare bhikSA levAnuM kare che, e sAdhu, e gharamAM upayoga rAkhe che = gocarImAM doSa to nathI ne ? vagere upayoga rAkhe che. "vINo hu pAkuM Davo' = "dvitI(gdha) yo (Jyo ) roti upayo', ahIM 'punaH' = "vaLI arthane sUcavanAra 'vAra no lopa thayo che. eTale "hitI blyu' = "vaLI bIjo sAdhu ema artha jANavo. A bhikSAgrAhI sAdhuthI bIjo je saMghATaka sAdhu che. e sAdhu je gharamAM gocarI vahoravAnI kriyA cAlu che, te sivAyanA AjubAjunA bIjA be gharothI lavAtI gocarImAM upayoga rAkhe che. eTale ke Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 upayogaM dAyakahastAdivyApAraviSayamavadhAnamityevamupayogapUrvakaM gRhatrayAzanAdidIyamAnamAcIrNamiti / gRhatrayAtparato'nAcIrNamiti prAgevoktaM iti gAthArthaH / / 47 / / / avataraNikA- uktamabhyAhRtadvAramathodbhinnadvAramAha / mUlagAthA- jauchagaNAivilitaM, ubhiMdiya dei jaM tamubbhinnaM / samaNaTThamaparibhogaM, kavADamugghADiyaM vA vi||48 / / saMskRtachAyA- jatugomayAdiviliptamudbhidya dadAti yattadudbhinnaM / / zramaNArthamaparibhogaM kapATamudghATitaM vA'pi / / 4 / / // udbhinnasya dvibhedaM, tatrAdya pihitodbhinnasya svarUpam // vyAkhyA- ihodbhinnaM dvidhA-pihitodbhinnaM kapATodbhinnaM ca tatra pihitodbhinnamAzrityAha / 'jautti, jatvagnitApotpannaM zleSadravyaM lAkSAkiTTa iti lokapratItaM / chagaNaM gomayaM / tataH chagaNamAdiryasya dravyasya tacchagaNAdi AdizabdAdbhasmadardarakasaMjJitakutapAdimukhabandhakavastrakhaNDamRttikAlakSaNAsyagatopalepanakAridravyagrahastato jatuchagaNAdi ceti vigrahe tattathoktaM, tena viliptamupadigdhaM pihitaM jatuchagaNAdiviliptaM / tathA DamarukamaNinyAyena 'samaNaTThamaparibhogamiti, gAthAtRtIyapAdo'trottaratra ca sambandhanIyaH / dAyakanA hAthavagerenA vyApAra para-halanacalana para upayoga rAkhe che. A rIte upayogapUrvaka traNa ghara saMbaMdhI apAtA azanAdi AcIrNa che. traNa gharathI AgaLanuM abhyAhata e anAcIrNa che. je vAta pahelA ja kahevAI gaI che.I47I. avataraNikA :- Ama abhyAhatadvAra pUrNa thayuM. have "ubhinna' dvAra kahe che. bhUyathA-zArtha :- jau = Cl, chagaNAi = chorathI, vilittaM = DhaMAyej, ubhidiya = (31ne, dei = Apa, jaM = 4, taM = ta, ubbhinnaM = minna, samaNaTTham = sAdhune bhATe, aparibhogam = 62204 nali 152, kavADaM = 5bhAu, ugghADiyaM = ughAne, vA = athavA, avi = 59 / / 48|| bhUSauthA-thArtha :- sApa, cha, bhATIvarethA chaiheta. = siMda ghI, tesa, athaa|| vagerenI baraNIvagere ughADIne gRhastha je ghI, tela Adi Apate ubhinna doSavALuM bane che. tathA dararoja ughADavAsa = khola baMdha nahi karAtA evA kabATa vagerenA kamADavagere ughADIne tenI aMdaranI vastu sAdhune ApavAmAM Ave to te paNa ubhinnadoSavALI bane che.//48 * ubhinnanA be prakAra, temAM prathama pihitaubhinnanuM svarUpa che. vyAyArtha :- himananA pro che. (1) 'pihitodbhinna' (2) 'kapATodbhinna'. tebhAMthI paritohimanna nI pAta 58 che. 'jau-chagaNAivilittaM' = 'jatu-gomayAdiviliptam' = 4tu bheTave me tanuM yA dravya 4 manina tapathI mogaNIya cha, 4 'lAkSAkiTTa' = Eual = sApa tarI3 dobhA prasiddha cha. 'chagaNa' = 'gomayam' bheTale 7 / 5 / .4 dravyanI mAhima m-75|| vagere cha, tene 'jauchagaNAdi' 53vAya che. hI 'Adi' zayA bhasma, 'daIraka' = 52553 52 759 jAMdhI. 752. horI vITANe Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tataH paribhujyate, pratidinaM bandhanacchoTanAdinA yad vyApAryate tatparibhogaM, na tathA'paribhogaM pratidinamavyApAramityartho yat koSThikAdi khaNDatailAdibhRtaghaTAdikaM codbhidyodbhidya zramaNanimittaM dadAti prayacchati sAdhubhyastanmadhyAdazanAdikamiti shessH| tatkoSThikAtailAdibhRtaghaTAdikamudbhidyata ityudbhinnaM syAt tato ghaTAdhudbhinnabhAjanasambandhAttanmadhyasthitaM deyamapi tailakhaMDAdikamudbhinnAkhyamucyate / yadvA jatuchagaNamRttikAdiviliptaM koSThikAghaTAdikamavyApAraM sAdhvarthamuddhATya yadazanAdi tanmadhyasthitaM sAdhubhyo gRhI dadAti tadazanAdyudbhinnatAyogAdudbhinnAkhyamucyate ityakSaraghaTanA kAryA / ma dvitIyakapATodbhinnasya svarUpam // ___ dvitIyaM kapATobhinnamAha 'samaNaTThami'tyAdi zramaNArthaM sAdhvarthamaparibhogamaparivahat prtidinmudghaate, mATI rUpa vAsaNane moTuM baMdha karavA kAme lAgatA upalapakAri dravyo levA. Ama, jatu-chagaNAdithI lepAyeluM - DhAMkelu, te "naDachAvitti kahevAya che. 'Damaru-maLa' nyAyathI mULagAthAno je trIjo pAda " samarimA che. te ahIM piDitorbhinna ane AgaLa AvanAra "pATomiksa' bannemAM lagADavo arthAt e trIjA pAdano anvaye banne prakAranA ubhinnamAM karavo 'maru' = DamaruM nAmanuM eka nAnuM cAmaDAnuM vAdya = vAjiMtra Ave che. enA madhyamAM viruddha dizAmAM laTakatA dorA sAthe maNi bAMdhavAmAM Ave che. jyAre ene vagADavAmAM Ave tyAre e maNi banne bAju cAmaDAne vAgI dhvani utpanna kare che. jema Damarukano maNi, banne bAju potAnuM kArya karanAro che. eja rIte jyAre ekanI eka vAta be bAju lagADavAnI hoya tyAre e "DamarumapAnyAya' kahevAya che. ___'samaNaTThamaparibhogaM ubhidiya dei jaM, tamubbhinnaM' = 'zramaNArthamaparibhogam udbhidya yat dadAti, tad umitra' = roje roje bAMdhavuM ane choDavuM vagerarUpa vyApAra jemAM karAya che tene paribhoga kahevAya che. AvuM jemAM na hoya arthAt vAraMvAra bAMdhachoDavagere na thatuM hoya parantu sAcavIrAkhela vastu koI khAsa kAraNasara vAparavA kaDhAya tene aparibhoga kahevAya che. sAdhumATe aparibhogavALA khAMDa-telavagerethI bharelA ghaDAvagere athavA koThIne kholIne tenI aMdara rahela je azanAdi sAdhune Ape, tene urbhinna kahevAya che kAraNa ke AmAM telAdithI bharelA ghaDAvagerene kholIne ApavAmAM AvyuM che tethI, ghaDovagere kholela bhAjananA saMbaMdhathI te ghaDAvageremAM rahela deyavastu tela-khAMDa vagerene paNa urbhinna kahevAya che. athavA to, jatu-chANa-mATI vagerethI lepAyela = sIla karela avyApAra = aparibhogavALA koThI-ghaDA vagerene sAdhumATe kholIne temAM rahela je azanAdi, sAdhune gRhastha Ape che. temAM urbhinnatAkholavApaNAno yoga azanAdine paNa thavAthI te azanAdine urbhinna kahevAya che. * bIjA kapATaubhinnanuM svarUpa che. have bIjA "Tomitra nI vAta kare che - vADamughaDiyuM vA vi' = "pATayyAditam vAgari' = jeno paribhoga na thato hoya evA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 Tayan(Tana)sthaganAdinA kapATaM lokapratItaM / iha kapATasyopalakSaNatvAccheSasyApi prabhUtaprANyupamaIkAriNo dvArapidhAyakavastunaH kapATArgalAdaIrakAdigrahasya graho drssttvyH| udghATya pazcAnmukhaM prerya snycaalyetyrthH| vApIti viklpe| yadazanAdi dadAti tatkapATAdInAM preraNakasvabhAvodbhinnatAyogAt kpaattodbhinnmucyte| tadidaM dvividhamapi yatInAmakalpyaM SaTkAyopamardaina saMyamavirAdhanAdidoSaduSTatvAt / ma pihitodbhinne doSAH // ___ iha hi koSThikAdau pihitodbhinne tAvat pidhAnaM sacetanAcetanabhedAt dvidhA syAt tatrAvidhvastamRttikAdikaM sacetanaM / tatra sacetanena pihitasyodbhedakAle pRthvIkAyAdayo virAdhyante / tathAhi-vastra(khaNDa)mayadardarakopari pASANakhaNDamiSTakAkhaNDaM vA dattvA tailAdibhRtaghaTAdikaM koSThikAdi vA gRhasthena tanmadhyavartitailAdirakSaNArthaM sAdhudAnakAlApekSayA'grato'pi kadAcit scittjlaarttiikRtbAraNAvagere sAdhanone sAdhumATe ughADI je azanAdi Ape te bAraNAvagerenA kholavAnA kAraNe ughADuM thatuM hovAthI te kapATobhinna kahevAya che. kapATa kone kahevAya ? e to roja baMdha-khola karavAmAM AvatI vastu vizeSa che je lokamAM prasiddha ja che. kapATa eTale daravAjo. ahIM kapATanA upalakSaNathI, ghaNA jIvono saMhArakaranArA, daravAjA ne DhAMkavAmAM kAma lAgatA vastuonuM paNa grahaNa karavuM. jemake, AgaLo, dardaraka vagere. dardakano mukhya ullekha "naDachAparU' mAM thayelo jANavo. ahIM pharI je dardaka zabda Avyo enAthI kapATa vagerene majabUtAIthI baMdha karavAmATe sTopara, sAMkaLa, tALuM vagere lagAve te levuM yogya jaNAya che. ahIM uddaghATya = ughADIne eno artha bAraNAvagerene pAchalI bAjue khaseDavAThelavA evo artha jANavo. upalakSaNathI ApaNI = potAnI sanmukha khaseDavA vagere jANavA. "vaDiji' zabda vikalpane sUcavanAro che. A banne 'navachAvittitte tmivila ane vAlamuka prakAranA doSovALuM azanAdi sAdhuone akathya che. kAraNa ke e pakAyanA nAzarUpa saMyamavirAdhanAdi doSothI duSTa che. pihita-ubhinnanA doSo * pakAyanI virAdhanA zI rIte saMbhave ? te jaNAve che. ( = jenA para kapaDuM, dorI bAMdhIne lepa karI zakAya evA koThI, baraNIvagere sAdhanavizeSa) mATInA lepavagerethI pihita = DhAMkela, koThI-baraNIvagerene ughADavAmAM e pihita, sacetana ane acetana ema be prakAre hoya che. temAM, jo DhAMkavA mATe upayogamAM levAyela mATIno lepa sacitta hoya, to ene ughADavAmAM pRthvIkAyAdinI virAdhanA thAya. te A rIte ke, telAdithI bharela koThI, baraNIvageremAM rahela telAdinI rakSAmATe gRhastha vastrano TUkaDo ane doro bAMdhIne enI upara pASANano ke IMTano TUkaDo mUkyo hoya. have jo, sAdhune dAna ApavAnA thoDA samaya pUrve paNa (A vAta mAtra aSkAya puratI jANavI) kyAreka sacitta pANIthI bhInI karela mATIno lepa karelo hoya che. temAM pRthvI vagere cArakAyanA jIvo hoI zake che. jemake, sacitta evo te pRthvIno (mATIno) lepa to lAMbA samaya sudhI paNa sacittapaNe hoI zake che. paraMtu pRthvInA lepamAM mizraNa kareluM pANInuM sacittapaNuM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacittamRttikayA'valiptaM syAt / tatra ca pRthivyAdayaH kAyAzcatvAraH syustathAhi sacittapRthivIlepaH sacittazciramapi tatra praapyte| tallepamizraNajalaM ca sacittaM tatkAlameva lipte tasminnavApyate, zuSkaprAye tasminnudakamapi na syAt kiM punaH sacittateti tatkAlamevetyuktaM / tathA pRthivyAdimadhye vanaspatirmudgAdiH syAt / trasastu kITikAdiranyata Agatya caTatIti / te catvAro'pi sAdhvarthaM punastatkSaNa eva tasminnudbhidyamAne virAdhyante iti sNymviraadhnaa| tathA kadAcidbhasmAdimizrachagaNAdinA vA liptaM zuSkaM ca syAt / tathA sAdhudAnakAlAt pUrvamapi kenApyaparibhogasya khaNDAdibhRtaghaTAdikasya sthaganikAM dattvA jatunA sandhipUraNaM vihitaM syAt vastrakhaNDamayadardarakopari bandhanarUpadavarakagranthiparyante manujena nijasAbhijJAnenAGkito jatustabako vA vihitaH syAdatra pakSe to upara kahyA pramANe sAdhune vahorAvavAnA samaya pUrve kareluM hoya ane sukAyuM na hoya tyAre hoya che. kAraNa ke lagabhaga lAMbA gALe to lagabhaga mATI sUkAI jAya eTale temAM pANI paNa nathI rahetuM to pachI emAM pANInI sacittapaNAnI vAtaja kyAMthI Ave ? A kAraNasara ja "sAdhu vahoravA Ave tenA thoDA samaya pUrveja karelA lepamAM' evuM vidhAna karavAmAM AveluM che te jANavuM. pristutamAM eka vAta khyAlamAM rAkhavI ke - kharekhara to pANI ane mATI paraspara zastra banavAthI banne kadAca acitta thAya. paNa amuka kALe pAchA sacitta thAya che.. athavA pANI sUkAya paNa jAya toya pAchI mATI sacitta thaI zake. jema ukALeluM vagere acittapANI 3 ke 4 ke 5 pahore pAchuM sacitta thaI jAya che tema. ti pUjya nayapoSaraH ] A rIte sacittapRthvI ane aplAyanI saMbhAvanA jaNAvI. have, te mATInA lepa svarUpa pRthvImAM magavagere vanaspati hoI zake che. (athavA "natthananaM tatthavaM'.= "jyAM jyAM pANI tyAM tyAM vanaspati' evA zAstravacanathI pANInI sAthe vanaspatinI virAdhanA AvI jAya.) temaja kIDI vagere nAnA jIva-jaMtuo temAM AvI caDhe ane coMTI jAya. A rIte, sAdhu Ave te pUrve ja karela lepamAM, sAdhumATe e lepa ukheDatA cAre prakAranA jIvonI virAdhanA thAya, athavA, lepa karyAbAda ghaNAM vakhate sAdhumATe lepa ukheDatA pANI sivAya traNa prakAranA jIvonI virAdhanA thAya athavA dAna ApyA pachI pharI mATIno lepa kare to pUrve kahyA pramANe cArakAyavagere yathAsaMbhava jIvonI virAdhanA jANavI. A rIte saMyamavirAdhanA thaI zake che ema jANavuM. joke, koka vAra bhasma vagerethI mizraNa karela chANavagereno lepa sukko paNa hoya, evuM bane. tyAre prAya: pRthvI-a, ke vanaspatinI virAdhanAnI saMbhAvanA nathI hotI paNa trasakAyanI virAdhanAno saMbhava hoya che. temaja dAna ApyA bAda pharI lepa karatA kadAca bhInI mATI vagereno lepa kare. athavA pharIvAra bhasma-chANa lepa kare tyAre chANavagere levA jatAM emAM pRthvIAdinI virAdhanA saMbhavita che. je AgaLa TIkAkAra kahevAnA ja che. TIkAkAre "naDachALAruM = jatu-chANavagerenA lepamAM, AdipadathI dadarakavagere paNa lIdhuM che. paNa Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 ghaTAdyabhyantaravarttidravyarakSaNAdisAmyAdidamapi jatUpalepanamucyate / tatastathopaliptaM ghaTAdikamudbhidya tanmadhyAt khaNDAdikaM sAdhave dattvA zeSasya tasya rakSaNArthaM bhUyo'pi tasminnupalepanataH sthagyamAne tatra pRthivIlepatImanajalamudgAdibIjakITikAditrasarUpakAyAnAmupamardaH sambhAvyate / tathA'gninA sekayitvA bhUyo'pi ca jatunA sandhipUraNAdau kriyamANe'gnivirAdhanA vAyostvagniprajvAlanArthaM phutkrnnen| yadvA yatrAgnistatra vAyurityevaM SaTkAyavirAdhanAtaH saMyamavirAdhanA / tatsthaganAya jatumRttikAdikaM gaveSayan dAtA vRzcikAdinA dazyate / tato bhaktAdilubdhA ete dAturanarthaM na gaNayantItyAdipravacanamAlinyotpAdakavacana bhASaNena roSavazato yatihananAdinA ca pravacanAtmavirAdhane api syAtAmiti / tathA sAdhvarthamudghATitadvAre tasmin, ghaTAdimadhyavarttitailakhaNDAdikaM putrAdibhyo dadyAccheSayAcakAdibhyo vA / tathA svadravyaM mUlyena gRhItvA tanmadhye kSipettanmadhyAnmUlyenAnyebhyo vA dadyAt tanmadhyavarttitailAdinA'nyadvA emAM to lepa jevuM kAMI AvatuM nathI. to pachI lepavALI cIjo = jatu-chANavageremAM eno samAveza zI rIte saMbhave ? enuM samAdhAna ApatA TIkAkAra jaNAve che. jatulepa ja kahevAya che. eTale sAdhune dAna ApatA pUrve koke sAkaravagerethI bharela apirabhogavALA ghaDAvagere para DhAMkaNuM lagADIne enI saMdhine = ghaDAvagere ane DhAMkaNA vagerenA joDANa sthAnane jatuthI pUrI de. athavA to te ghaDAvagere para kapaDuM lagADI dorAthI bAMdhIne koka vyaktine e dorAnI gAMTha 52 jatu = lAkha lagADIne potAnA nAmanI mahorachApa lagADI de. A bIjApakSamAM nAmanI mahorachApamAM ghaDAvagerenI aMda22hela dravyanI rakSAkaravIvagere udezonI sAmyatA hovAthI Ane paNa 'tUttepa' ke 'nachALAvinitaM' nAmaka prathama 'udbhinna' nA prakAramAM Ave ema jANavuM. A rIte lepavALA ghaTAdane ughADIne temAMthI khAMDavagere sAdhune enI upara pharIvAra paNa lepa AdithI DhAMke to temAM pRthvIno lepa upayogamAM levAtuM pANI akAya, magavagere bIja = vanaspatikAya ane kIDIvagere sajaMtu trasakAya. A cAreya prakAranA jIvonA nAzano saMbhava che. temaja pharIthI jatu lagADavApUrvaka DhAMkaNAne besADatA sAMdhA pUravAmAM AgadvArA jatune tapAvatA agninI virAdhanA thAya ane e agnine phUMkavAmAM Ape ane bAkInAnuM rakSaNa mATe pRthvIkAya, lepane palADavA = phUMkIne pragaTaka2vAmAM vAukAyanI virAdhanA thAya che. athavA to 'yaMtrAptistatra vAyu:' jyAM Aga hoya che. tyAM vAyu hoya che, e nyAyathI agninI sAthe vAukAyanI paNa virAdhanA thAya che. Ama SaTkAyanI virAdhanAthI saMyamavirAdhanA saMbhave che. - = = sAdhune dAna ApyAbAda pharI ene DhAMkavAmATe dAtAne jatu ane mATInI gaveSaNA karavA jatAM vIMchI Adi vaDe DaMkha lAge. tyAre 'AhArAdimAM lubdha A sAdhuo dAtAnA saMbhavita anarthane paNa gaNatA nathI', evA zAsanamAlinyane utpannakaranAra vacano bolavA dvArA, ane roSathI sAdhune mAravAvageredvArA pravacana ane AtmavirAdhanA paNa saMbhavI zake che. = tathA, sAdhumATe te ghaDAvagere ughADe tyAre, ghaDAdinI aMdara rahela tela-khAMDavagerene putrAdine ke yati sivAya zeSa yAcakone Ape tyAre sUkSmaprAkRtikAno doSa lAge, athavA to te ja dravya paisAthI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 krINIyAdevaM ca gRhasthavyApArajanitaH karmmabandhaH sAdhoH syAt / tathodghATitaghaTAdau kadAcit kITikAmUSikAderjIvasyAnyata Agatya tanmadhye praviSTasya maraNe tadvadhajanitaM pApaM ceti / OM kapATodbhinne doSAH evaM kapATodbhinnamAzritya kapATe'pi pUrvvadatte sAdhvarthamudghATyamAne gRhamadhyAt sAdhave deyam dattvA bhUyo'pi tasmin dIyamAne vA bhUmikAyA adha upari bhAge vA girolikAkITikAmUSikAdirjantuH praviSTastayA calantyA virAdhyate iti jIvavadhaH syAt sA saMyamavirAdhanA / tathA sAdhvarthamudghATite tasmin gRhamadhyavarttibhyaH putrAdibhyo dAnAdinA krayavikrayAdinA ca yateradhikaraNamiti / yadA tu yantrarUpANi kapATAni pAyUdghATyamAnAni bhittipiTTaNikAdInAM madhye pravizanti / tAni tu prayo darddarakopari piTTaNikAyA ekadezavarttini mAlapravezarupadvAre syusteSu cAvyApAreSUdghATyamAneSu bhittyaabIjuM kharIdIne emAM nAkhe, athavA e mAlane paisAthI bIjAne Ape veMce, kAMto te telAdinA mAladvA2A bIjuM paNa kAMIka kharIde. AvA prakAranA gRhasthanA vyApArathI utpanna thayela karmabandha sAdhune lAge che. kAraNa ke e badhuM sAdhuthI zarU thayuM mATe. A rIte ughADelA ghaDAvageremAM kyAreka jIvajaMtu ke uMdaravagere bIjethI AvIne emAM paDI jAya ane mare, to e maraNanuM pApa paNa sAdhune lAge. Ama, 'naSThAntitte kammiviya' saMbaMdhI virAdhanAnI vAta karI. kapATa-udbhinnamAM doSo cha have 'vADa pAoi' saMbaMdhI virAdhanAnI vAta kare che. pUrve baMdhakarela kapATAdine kholIne enI aMdarathI sAdhune deya = ApavA yogya vastu ApIne pharIvAra baMdha karavA jAya eTalIvAramAM bAraNAnI upara ke nIce ke AjubAjumAM giroLI, kIDI, uMdaraAdi, Adi zabdathI vAMdAAdi trasajIva bAraNAnA saMdhisthAnomAM pravezI jAya = mijAgarA vageremAM goThavAI jAya vagere levuM. emAM bAraNuM baMdha thatAM te jIvo marI jAya. A saMyamavirAdhanA thaI. athavA to sAdhumATe e kapATavagere ughADe tyAre gharanA putrAdi sabhyone ApavA yogya vastu Ape. kAMto vecavuMnavuM levuM vagere thAya to sAdhumATe e eka adhikaraNa rUpa banI jAya che. 'dhiraLa' eTale 'pApasthAna'. sAdhumATe ughADe tyAre gharanA sabhyone Ape emAM prAkRtikAdoSa lAgI zake. athavA kapATAdimAM rahela lADuvagere ne bamaNA-traNa gaNA bhAve dIkaro vece, ane bApane evI kamANI gamI gaI, eTale nitya lADu banAvI vecavAnuM cAlu karI de. A badhA pApasthAna thayA kahevAya. A to kapATAdi (hAthathI ughADavAnA sAdhano)nI vAta thaI. parantu jyAre pagathI ughADAtA yantra svarUpa kapATo hoya, te kapATa to bhIMtanI piTTaNikAmAM polANavALA bhAgamAM pravezI jatuM hoya che. jema AjanA jamAnAmAM dukAnAdimAM zaTara Shutter hoya che, tema pUrve paNa yAMtrika zaTara hatA. jemAM eka Button-Switch = yaMtrane kAme lagADavA dabAvAnI eka vastu hoya, ene pagathI dabAve eTale AkhuM bAraNuM ughaDIne piTTaNikAmAM jatuM rahe. jema Shutter AkhuM uparanA bhAgamAM goLAkAre - = Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 dimadhye'pratyupekSitApramANite kSetre gharSaNena kunthupipIlikAdyadhikatarajIvaghAtasambhava ityevamudbhinnaM vrjniiymeveti| # sarvatrapihitAdhudbhinnabhAvAdbhikSAprAptireva na syAttatra kiM kartavyam ? ___ yadyevaM tarhi yatInAM bhikSAsamprAptireva na syAt sarvatra prAyeNa kapATapihitodbhinnatvAderbhAvAt / ucyate, avidyamAnollAlakachidre keMkArazabdarahite vA pratidinaM prativahati ca kapATe udghATite gRhamadhyavarttibhaktAdergrahaNamanujJAtaM evaM hyullAlakapragharSaNe UrdhvAdibhAgagharSaNajazca girolikAkuMthvAdivadhaH vIMTaLAI jAya che. prAyaH karIne A yAMtrika dvArA dAdarAnI upara, piTTaNikAnA eka bhAga para, uparanA mALa para praveza karavA rUpa dvAramAM hoya che. AvA avyApAravALA yAMtrika bAraNAne kholavAmAM apratyupekSita ane apramArjita evA bhIMtanA madhyabhAgomAM gharSaNa thavAthI kuMthaA, kIDI vagere ghaNAM jIvonA ghAtano saMbhava hovAthI AvuM 'rbhinna = ughADavAnuM varjavuM joIe. yAMtrika dvAranA sthAna vize citramaya darzana. piTTaNikA uparanA mALa para caDhavAno dAdaro - piTTaNikAno eka bhAga jyAM bAraNuM AkhuM pesI jAya. -daravAjo -dukAna TIkAmAM "payUSArlemAnAna' zabda che. emAM "pAyu = gudA thAya. eTale pAchaLanA bhAgano dhakko mArIne daravAjA kholAya te levAnA che. evA ghaNA ThekANe daravAjA jovAmAM Ave che je pIThanA bhAgathI dhakelavAthI bhIMtanI aMdara jatA rahe che. tevA zaTaranA prakAranA daravAjA levAnA. * badhe ja pihitAdi-ubhinna to rahevAnuM ja. e vinA bhikSAnI prApti ja nahi thAya. to zuM karavuM ? * prazna :- jo Ama uparokta pramANenuM badhuM varjavAnuM kahetA ho to pachI sAdhuone bhikSA maLaze zI rIte ? kAraNa ke badheja prAyaH karIne mAla-sAmAna to kapATAdimAMja rAkhavAmAM Ave che ne ? ene kholyA vinA dAna zI rIte saMbhave ? uttara :- je ullAlakachidra vinAnuM hoya. jUnA jamAnAmAM bAraNAnI upara nIce khIlA hoya. A be khIlAne jyAM besADavAnA hoya tyAM be chidro hoya. A be khIlAne "ullAlaka' kahevAya ane jyAM e besADavAmAM Ave tene ullAlakachidra kahevAya che. AvA ullAlakachidro vinAnuM hoya, athavA to jemAM pheMkArazabda = gharSaNathI thato karkaza avAja thato na hoya, athavA to je roje roja kholabaMdha thatA hoya evA kapATAdi ughADIne emAMthI apAtA azanAdinuM grahaNa karavuM e anujJAta che.. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 parihato bhavati / tathA pihitodbhinnamAzritya jatusandhipUraNavarjite davarakagranthiprAnte jatustabakarahite vA zlathadavarakamayapAzanibaddhe ghaTAdAvudghATite ghaTAdimukhabandhanavastrAdikhaNDaM vA yatra pratidinaM badhyate choTyate vA tasmiMzcApanIte sAdhvarthaM tanmadhyavartino'zanAdergrahaNamanujJAtametena kAyaSaTkavadhe yatanA kRtA cAviti pathArtha48 ) avataraNikA- uktamudbhinnadvAraM, atha mAlApahRtadvAraM vyAkhyAtumAha / mUlagAthA- uDDamahobhayatiriesu, mAlabhUmiharakuMbhIdharaNiThiyaM / karaduggejhaM dalayai jaM, taM mAlohaDaM cuhaa||49 / / saMskRtachAyA- urdhvA'dhobhaya-tiryakSu mAlabhUmigRhakumbhIdharaNisthitam / karadurgAhyam dadAti yattanmAlApahatam caturdA / / 49 / / # mAlApahRtadvAraM tadgato;dibhedasvarUpaM ca // vyAkhyA- UrdhvaM cAdhazcobhayaM ca tiryakca tAni tathA teSUrvAdhobhayatiryakSu uurdhvaadibhedsvruupekAraNa ke emAM ullAlakanA gharSaNamAM uparavagere bhAgomAM thatA gharSaNanA lIdhe giroLI-kuMthuAvigere nAnAmoTA jIvonA vadhano parihAra thAya che. tathA, "vihitamitra' lepAdi ukheDavA bAbatamAM paNa jatuthI jenA sandhisthAno pUrAyA na hoya evA, athavA to dardaka (kapaDuM) nI upara bAMdhela dorInA cheDe bAMdhelI gAMTha para jatunI mahorachApa na hoya evA DhIlI dorI bAMdhavAmAM lAvela ghaDA vagerene ughADIne Ape athavA ghaDAdinI upara bAMdhela kapaDuM roja kholAtuM hoya ane baMdhAtuM hoya. tevuM kapaDuM sAdhumATe khole, temAMthI apAtA azanAdinA dAnanuM grahaNa anujJAta che. kAraNa ke Ama karavAmAM pakAyanA vadhanI yatanA thAya che (pakAyano vadha thato nathI.)ll48 avataraNikA :- A pramANe ubhinnadvAra kahyuM. have "manA pata' vAra kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- urdU = UMce, do = nIce, samaya = upara-nIce, tiriNuM = tichuM, mAna = meDo, bhUmidara = bhoMyaruM, " = moTIkoThI, gharavuiM = jamIna upara raheluM, hunna = hAthathI duHkhe karIne grahaNa karI zakAya tevuM, uttaya = Ape, naM = je, teM - te, manoda6 = mAlApahata, vaDadA = cAra prakAranuM //4 mULagAthA-gAthArtha :- mAlApahRta UMce, nIce, ubhaya ane tichuM e cAra prakAranuM che. (1) sAdhune ApavAmATe zIMku, chAjalI tathA mALavagere uparathI lAveluM urdhvamAlApahata. (2) bhoMyarA vagere nIcenA sthAnamAMthI lAveluM adhomAlApahRta. (3) koThI, koThAra vageremAMthI lAveluM temAMthI letA prathama UMcA ane pachI nIcA thavAnuM hovAthI ubhayamAlApahata. (4) jamIna upara beThAM beThAM gokhalA vageremAMthI kaSTapUrvaka hAtha lAMbokarIne lIdheluM tiryamAlApahRta doSavALuM bane che. * mAlApahataskAra ane tenA uavagere bhedonuM svarUpa che vyAkhyArtha :- "madoma -tiripatu' = "udghaghomaya-tiryakSa' = upara, nIce, ubhaya = upara ane Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 ssvityrthH| keSu punasteSvityAha 'mAle'tti mAlaM siikkkpraasaadopritlaadikmbhipretN| bhUmigRha gRhAdhobhAgavarti zuSirabhUpradezarUpaM / 'kumbhI' uSTrikA bRhatkalazAderupalakSaNametat / bhUmisthitapRthulabhityAdyAzritadIrghagavAkSAdikaM vastu dharaNizabdenAbhipretaM tato mAlaM ca bhUmigRhaM ca kumbhI ca dharaNi ca tAni tathoktAni saptamIbahuvacanasya luptatvAtteSu sthitamityAzritaM / ata eva mAlAdisthitaM sat, karo hastaH tasya durgAhyaM duSprApaM karadurgrAhyaM, kaSTena hastaprApyamityartho dadAti dAtrI yaddeyamazanAdi tadazanAdi mAlAdUrdhvAdibhedasvarUpAdapahRtaM sAdhvarthamAnItaM mAlApahRtamucyate iti shessH| etacca vyAkhyAtamupAdhibhedAccaturddhA catuSprakAraM yathordhvamAlApahRtamadhomAlApahRtamubhayamAlApahRtaM tiryaGmAlApahRtamiti / nanu mAlAnmaJcAderyadapahRtaM tadeva mAlApahRtamucyate bhUmigRhAdyAnItaM tu yattatkathaM tdbhidheymuktnIce, A banne ane tiI. A urvAdibhedasvarUpone vize, kayA udhvadibhedasvarUpone vize? te kahe cha, 'mAla-bhUmihara-kuMbhI-dharaNihiyaM' = 'mAla-bhUmigRha-kumbhI-bhUmisthitaM', 'mAla' za04thA 752n| sthAnasva35 zA, 'prAsAda' = 52 // 752no bho mere abhipreta cha. 'bhUmigRha' 204thI gharanI nAyeno pradeza bheTale 3 bhoyA le. 'kumbhI' = 'uSTrikA' = ! 57 // avayavana Aut2vANu bhATIna meM vAsavizeSa, 5sakSauthI. bhoTazavagere. sevA. 'dharaNi' 204thI moya52 %032-hogI hIlonA Azraye 238. bhoTA-civ 4kSa-aTArI-aruNAvagere sevA. . dhAno dvandvasamAsa. zo meTale. 'mAlaM ca bhUmigRhaM ca kumbhI ca dharaNi ca teSu sthitam' = 'mAlabhUmigRhakumbhIdharaNisthitam' thAya che. 'mAlabhUmigRhakumbhIdharaNiSu sthitam' nI. 40yAme bhUgamA 'mAlabhUmigRhakumbhIdharaNisthitam' che. tethI saptamIbahuvacana lopAyelI jANavI. prazna :- sabhI tatpuruSa .....dharaNiSu sthitam vayye 25 23. 4thI samIpADayana sopAyala che tevuM kahevuM jarUrI nathI. uttara :- 'uDDhamahobhayatiriesu' n| vizeSya tarI: ....dharaNiSu DovAthI te samAsa na 45 zaya. TUMkamAM, majalovagere uparane vize, bhoyaruMvagere nIcene vize, kuMbhIvagere ubhayane vize ane gomatovare tAni vize 24ii heyavastu, 'mAlabhUmigRha' komA 27dI dRyavastu vI upAya ? te 4 cha, 'karaduggejha' = 'kara-durgrAhyam' upAya che. bheTale 3 sAthI bhu248IthI. 45 zaya sevA Doya che. te 33 cha, 'karadurgrAhyam' ne zuM 43 ? te 4 cha, 'dalayai jaM' = 'dadAti yat' = ? azanAdi deya Ape. eTale ke mAla-bhUmigRhavageremAM rahela karadurvAhya evuM je dayAzanAdi dAtrI Ape cha tene zuMDevAya cha ?' te 33 cha, 'taM mAlohaDaM' = 'tat mAlApahRtaM' = tene bhAvApata upAya che. eTale ke urdhvavagere bhedasvarUpa mALavagerethI sAdhumATe lAveluM hovAthI te azanAdine mAlApahata 5vAya che. ___'cauhA' = 'caturdhA' = 752 yA pramAmA apahata bhaNagere yAra sthAnethI thayuM hovAthI bhen| 4 me 5 . (1) urdhvamAlApahRta (2) adhomAlApahRta (3) ubhayamAlApahRta (4) tiryaGmAlApahRta. prazna :- 'mAlAt apahRtaM' = bhAgathI dAvej. bheTa 3 bhAMyANere 752 238 // sthAnavizeSathI. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 miti ? ucyate, vyutpattimAtrametat, pravRttinimittaM tvasya zabdasya bhUmigRhAdyAnItamapyAgame ruuddhmitydossH| ayamatra bhaavaarthH| ma UrdhvamAlApahRtasya jaghanyAditriprakArAH // ihordhvamAlApahRtaM jaghanyotkRSTamadhyamabhedAt tridhA syAt / tatroccasIkkakAdergrahItumazaktenotpATitAbhyAM pArNibhyAM pAdAdhobhAgarUpAtanaphaNAbhyAM ca bhUnyastAbhyAM dAtryA dRSTyA dRSTaM gRhItaM yadbhaktAdi tatpArNiutpATanamAtrastokakriyAgRhItatvAjjaghanyaM laghu / UrdhvarUpAcca mAlAduccanibaddhasikkakAderAhRtaM sAdhudAnAya tatrasthamazanAdyAnItamiti kRtvA jaghanyordhvamAlApahRtamiti / yacca nizreNyAdikamAruhya prAsAdoparitalAd dAtryA gRhItaM tannizreNyArohaNAdigurukriyAgRhItatvAdutkRSTaM mahadUrdhvamAlApahRtamiti / anayormadhyavarti madhyamaM jJeyaM / tacca sAdhvarthamuccatarasIkkakAderlaDDukAdergrahaNAya muDakAkhyamAsanaM jJeyaM gomayamayAdyAsanarUpaM pIThaM vA, maJcodUkhale vA vrIhyAdidalakaM yantraM vA sIkkakAderadho dattvA tadAruhya ca sIkkakAdisthitamazanAdi yadA dadAti dAtrI tadA bhvti| idaM ca sAmAnyena lavAyeluM hoya, teneja mAlApahata kahevAya che. to, bhUmigRhavagerethI lAvelAne kema mAlApahata kaho cho ? uttara :- "mAnAr apahRta' A to mAtra vyutpattiartha ja che. paraMtu pravRttimAM to A "mAla" zabdano artha "bhUmigRha vagerethI lAveluM vagere paNa AgamamAM rUDha che = prasiddha che. mATe emAM kAMI doSa nathI. * urdhamAlApahatanA jaghanyavagere traNa prakAro che bhAvArtha A jANavo ke, ahIM "urdhva-mAtAdUta' nA (1) jaghanya (2) utkRSTa (3) madhyama, ema traNa bheda jANavA. (1) jaghanya :- dAtrI, zIMku vagere para rahela azanAdine grahaNa karavA samartha na hoya. mATe banne pagano AgaLano bhAga ke je phaNA AkAre hoya che = paganA paMjA tarIke je oLakhAya che. tene jamIna para TekavIne banne pAnIone uMcI karIne, AMkhathI barAbara joIne e zIkAmAMthI je le che, emAM mAtra pAnI UMcI karavA svarUpa nAnI kriyA karIne grahaNa karyuM hovAthI tene jaghanya - laghu urdhvamAlApahata kahevAya che. upara rahela mAla = uMce bAMdhela zIkAmAMthI sAdhudAnamATe zIkAmAM rahela azanAdi "sAhata' = utAre che. mATe jaghanyamAlapahRta che. (2) utkRSTa :- nisaraNI vagere para caDhIne gharanI upara rahela mALa parathI dAtrI je grahaNa kare. temAM nisaraNI vagere para caDhavAsvarUpa moTI kriyApUrvaka grahaNa karyuM hovAthI tene utkRSTamAlApahRta kahevAya che. (3) madhyama :- utkRSTanI vacalAne madhyamamAlApahata kahevAya che. te A rIte ke, sAdhune dAna ApavA mATe ekadama upara rahela = paganI pAnI para ubhA rahI na grahaNa karI zakAya tevuM zIkAmAMthI lADuvagere grahaNa karavA mATe, zIkAnI nIce jamIna para muDaka nAmanuM Asana jene gAmaDAmAM muDo tarIke oLakhAya che. je vanaspati vizeSanI saLIonI guMthaNIthI banAvavAmAM Ave che. athavA chANanuM lIMpaNa Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 mAlApahRtaM yatInAmakalpyaM saMyamavirAdhanAdidoSaduSTatvAt / __ UrdhvamAlApahRte doSAH // tathAhi sIkkakAderadhodattebhyo muDakAdibhyaH pANryutpATanAdinA vA dAtryA asthirAdhArasthitatayA bhrazyamAnAyA hastapAdAdibhaGgaH syAt, tayA patantyA bhUmyAdisthitapRthvIkAyAdezca vinAzaH syAditi saMyamavirAdhanA tathA tadravyAnya-dravyalAbhaniSedhazca syAt / yadravyaM hi gRhNatI patati tadevAnyadapi na dadAtIti tadrvyavyavacchedaH, aparaM na dadAtIti itrH| anena yatinA'haM paramArthataH pAtiteti vicintya sAdhUpari dveSaM kalahAdikaM ghAtAdikaM vA vidadhyAdityAtmavirAdhanA / jainA dAtryA anarthakAraNamapyAhAraM na pariharantItyAdijanakhiMsAsadbhAvAdevaMvidhamapi dAyanarthaM naite jAnanti iti loke ajJAnipravAdAcca pravacanavirAdhanetyevaM trividhA virAdhanA bhavatIti / vizeSatazca sIkkakAdau dRSTyA'dRSTe dIyamAne dAtryA ahidazanAdayo doSAH syuH| atrAkhyAnakaM / vagerevALuM Asana svarUpa pITha rAkhe, athavA "maLyodUravarte' = "magna hatRvatra' khATalo ke khAMDaNI rAkhe, athavA anAjadaLavAnI ghaMTI rAkhIne enA para caDhIne zIMkAdipara rahela azanAdine dAtrI grahaNa kare. * urdhva mAlApahatamAM doSo . A mAlApahata Ama to sAmAnyathI yatione akathya che. kAraNa ke emAM saMyamavirAdhanA vagere doSonI duSTatA rahelI che. te A rIte. (1) saMyamavirAdhanA :- dAtrI zAMkAnI nIce bhoya para mUkela muDakavagere parathI paganI pAnI UMcI karavA jatA, DagamagatA AdhAra para ubhI rahI hoya ane jo cUke ane paDe to hAtha-pagavagere bhAMgI jAya ane A rIte paDe tyAre bhoMya para rahela pRthvIkAyAdino vinAza thAya. A rIte saMyamavirAdhanA thAya. vaLI, je dravya letA nIce paDAyuM te dravya to na Ape paNa te sivAya bIjAdravyo paNa na Ape. A rIte te dravya ane bIjA paNa dravyanA lAbhano niSedha thaI jAya. athavA upalakSaNathI, paDavAnuM thavAthI kAyama mATe koIpaNa sAdhune vahorAvavAnuM ja baMdha karI de. athavA dAtrIne paDatI joIne gharanA bIjAsabhyo ke paDozIvagere paNa sAdhune vahorAvavAnuM baMdha karI de. (2) AtmavirAdhanA :- AhArAdi levA jatA paDavAnuM thAya eTale dAtrI vicAre ke "paramArthathI A sAdhue ja mane pADI che." ema vicArI sAdhu para gusse bharAIne jhaghaDo karavA mAMDe, athavA to roSamAM sAdhuno ghAta paNa karI de. A rIte AtmavirAdhanA thAya. (3) pravacanavirAdhanA :- "A te jaino (jina saMbaMdhI sAdhuo) kevA? dAtrI pAsethI anarthakArI AhAra levAnuM paNa TALatA nathI" AthI lokomAM niMdA thavAthI, ane "AhArAdi letA dAtrIne AvuM anartha thAya" AvuM paNa A loko jANatA nathI. ema lokamAM ajJAnIonuM bolavAnuM thAya. A rIte AtmavirAdhanA thAya. Ama traNeya virAdhanA thAya che. vaLI bIjuM vizeSa A paNa ke - dAtrI zIkAvagere parathI daSTi na paDatI hoya tevA AhArAdi Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 UrdhvamAlApahRte'hidazana-dRSTAMtaH // jayapuraM nAma puraM aasii| tattha ya jakkhadinno nAma gihavaI / tassa ya vasumaI nAma bhaariyaa| annayA ya bhikkhAyariyAe hiMDaMto guNarayaNanihI ego sAhU tesiM gihe pvittttho| jakkhadinneNa vasumaIe sayAsAu tassa bhikkhA davAviyA / soya uccasikkagaThiyaghaDagamajjhanihittaM na gihissAmitti tAU gharAu niggo| tIe ceva velAe tattheva bhikkhaThANe ego taccaNio Agao jakkhadinneNa puTTho jahA bho bho kimaNeNa bhikkhA na ghiyaa| teNa maccharitteNa bhaNiyaM jahA adinnadANA ee varAyA tumhArisANaM IsarANaM gihesu niddhaM mahuraM bhoyaNaM daivAu sayAsAu bhuMjiuM na lahanti kintu dAliddiyagihesu aMtapaMtA ceva bhikkhA laddhA imehiM khAiyavva tti| kiM ca satthayAreNa eesiM galau ceva na moDiutti / tao gihavaiNo asaMbaddhapalAvI esotti kimaNeNa saMlatteNa tti cintiUNa tassa laIne Ape emAM sarpadaMza vagere doSo thaI zake che. arthAt e zIMkAvageremAM koka sApa vagere bharAI gayo hoya ane joyA vinA emAMthI AhArAdi levA jatA sApavagere daMza Ape. * urdhamAlApahatamAM sarpadaMzanuM dRSTAMta che sarpadaMza aMge vArtA A pramANe che. jayapura nAmanuM eka nagara hatuM. tyAM lakSadinna nAmano gRhapati raheto hato. enI vasumatI nAmanI patnI hatI. ekavAra gocarImAM pharatAM pharatAM guNaratnanI khANa samA eka sAdhue temanA gharamAM praveza karyo. yakSadi vasumatine bhikSA ApavAnuM kahyuM. vasumatI upara zIkAmAM rahela ghaDAmAMthI AhArAdi levA gaI. eTale sAdhue "AvuM huM grahaNa karIza nahi, AvuM amane kahyuM nahi" ema vicArI gharathI nIkaLI gayA. te ja samaye eja gharamAM bhikSA mATe eka saccaNika = bauddhabhikSu AvyA. kSatrei emane pUchyuM ke "are, A munie bhikSA kema grahaNa na karI ?". bhikSue mAtsaryathI kahyuM ke "A bicArA adinnadAnA che = pUrvabhavamAM dAna nahi ApanArA che. mATe tamArA jevA vaibhavI gharomAMthI maLatI snigdha = ghIthI lathapatha ane madhura = mIThAIvagere gocarI durbhAgyanA lIdhe vAparI zakatA nathI. paraMtu daridra gharomAMthI maLatI aMta-prAMta = ghI-goLavinAnI lUkhI-sUkI gocarI ja khAvI paDe che. vaLI, emanA zAstrakAroe emanuM gaLuM maroDavAnuM ja bAkI rAkhyuM che. eTale ke, snigdha na khavAya. uNodarI pUrvaka ja khavAya, chaTha-aTTama karavAnA, AvuM badhu lakhIne A sAdhuone have mAtra motanA ghATe utAravAvAnA ja bAkI rAkhyA che." gRhapatie bhikSunI vAto sAMbhaLI vicAryuM ke "A to asaMbaddha pralApI che = elaphela bolanAra che. emanI sAthe vadhu bolavAthI zuM phAyado ? emanAthI saryuM." ema samajIne. bhikSune gocarI ApavA patnIne kahyuM. vasumatIe "zIMka para rahela ghaDAmAMthI ja lADu lauM ema vicArI paganI pAnI para ubhI rahIne ghaDAmAM hAtha nAMkho. have banyuM evuM ke lADuonI sugaMdhathI kheMcAyelo sApa rAte e ghaDAmAM peTho hato. e sApe enA hAthe DaMsa Apyo. "are, huM haMsAI" ema vasumatIe poka mUkI. yadi tarata ja game tema gArUDikadvArA ene bacAvI lIdhI. bIjA koka divase te ja sAdhu mahArAja bhikSA mATe pharatA pharatA A ja ghare AvyA. yakSadila Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 vi bhikkhA davAviyA / tao vasumaIe taMmi ceva ghaDae laDDue giNhissAmitti phaNehiM ThAuM karo vUDho tattha ya tesiM sugandheNa rAie sappo paviTho Asi teNa ya sA kare DakkA, DakkADakkatti pokkarantI jakkhadinneNa kahavi gAruDiehiMto utthaaviyaa| annaMmi diNe so ceva sAhU bhikkhaM aDanto ttthaago| jakkhadinneNa uvAladdho / jahA bhayavaM niddao tumaM jeNa taMmi diNe sikkagaThiyaghaDayamajjhanihiyalaDDuyANaM majhe sappaM paviTTha nAuM visabhaeNa sayaM bhikkhA na gahiyA / amhANaM puNa sappapaveso na khio| tao me bhajjA vandaga(taccaNia)bhikkhaThAe tAu ghaDayAu laDDue geNhantI sappeNa daDDA, sAhuNA bhaNiyaM na mae sappapaveso nAo kintu amhANamAgame jahannamAlohaDaM esA bhikkhA vuccai / sA ya sAhUNa gahaNAya nivAriyatti mae parihariyA iccAikahAe niuNo eso dhammo, bhAvitANi dovi sNbuddhaanni| gao ya sAhU saTThANaM ti| atra deyavastu na dRSTamiti / tatrasthasarpaNa bhikSArthaM vyApRtA daSTetyadarzanamAzritya kathAnakamidaM / ma urdhvamAlApahRte 'niHzreNyAdikA''rohaNe maraNo'pi syAt' tasya dRSTAMtaH ' tathA niHzreNyAdikamAruhya prAsAdoparitalamazanA''dAnAya caTatyA dAtryAH patanAdudarasphoTAdinA maraNAdikamapi syAdatrAkhyAnakaM yathA egAe nayarIe egassa gihavaissa gihe ego sAhU bhikkhaTuM pvittttho| tassa ya gihvThapako Apyo ke- 'tame te kevA nirdaya ke pelA divase zIMkA para rAkhela ghaDAnA lADuonI madhyamAM chupAyela sApane jANIne viSanA bhayathI = rakhe ne sApanA jherathI mizrita lADu hoya ? evA bhayathI, svayaM grahaNa na karyA. paNa amone sApanA pravezanI vAta na karI ? mArI patnI to pelA bauddhabhikSune bhikSA ApavA te ghaDAmAMthI lADuo kADhavA gaI ane sarpa vaDe haMsAI." sAdhue eno khulAso ApatA kahyuM ke "meM kAMI sApano praveza jANyo nahoto paraMtu amArA AgamamAM Ane "jaghanyamAlApahRta bhikSA" kahevAya che. AvI bhikSA sAdhune grahaNa karavAno niSedha karAyo che. eTale meM e bhikSA levAnuM nivAryuM tuM." AvI sAdhunI vAto dvArA "A jainadharma to khUbaja nipuNa che." ema banne pati-patnI jaina dharmathI prabhAvita thaIne bodha pAmyA. sAdhu potAnA sthAne gayA. ahIM, deyavastu jovAI hotI tethI te ghaDAmAM rahela sarve, bhikSA mATe pravRtta thayelI tene haMsa Apyo hato. Ama, adarzanane AzrayIne jaghanyamAlApata' nuM A dRSTAMta che. * urdhamAlApahatamAM "nisaraNI vagere para caDhavAmAM maraNa paNa thAya tenuM dRSTAMta che prAsAdanI uparanI pAlI parathI = uparanA mALa parathI azanAdine levA mATe nisaraNIvagere para caDhatI dAtrI jo cUkathI paDI jAya to peTa phUTI jAyavageredvArA dAtrInuM maraNa paNa nIpaje. te vize 4thA mA prabhArI che. eka nagaranA eka gRhapatinA ghare ekasAdhue gocarI mATe praveza karyo. gRhapatie potAnI patnIne Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 iNA niyabhajjAsayAsAu laDDuyA davAviyA / sA ya ApannasattA moyagANamANaNaTThA kayanisseNiyArohaNAbhippAyA mAlAbhimuhI cliyaa| sAhU puNa eyaM bhikkhaM na giNhissAmi tti vAriUNa niggo| tIe ceva velAe bhikkhaTuM tattha uvAgao ego parivvAyago, so ya gihavaiNA puTTho / jahA bho kimaNeNa bhikkhA na ghiyaa| teNa maccharitteNa bhaNiyaM jahA annajamme eehiM varAehiM dhammo na kao teNa esaNagavesaNamiseNa vihiNA erisAu subhAu subhAu AhArAu vaMciuNa aMtapaMtabhikkhAM bhuNjaaviyaa| tassa vi teNa bhajjAsayAsAu, laDDuyA dvaaviyaa| sA ya mAlaTThiyalaDDuyANaNatthaM nisseNI duruhamANIM jhaDatti paDiyA, heThA vIhiyadalaNajantayaM huntaM / tassa kIlaeNa tIse kucchI phoddiyaa| gabbho ya phuruphuranto paDio mao ya sA ya myaa| annammi dIyahe (divahe) so ceva sAhU bhikkhaM aDato ttthevaago| gihavaiNA uvaalddho| jahA bhayavaM amugammi diNe mAlAu ANijjantIe bhikkhAe dAyArIe paDaNaM nAuM jahA sayaM bhikkhA na gahiyA tayA kIsa amha na kahiyaM / jeNa taM mAle Na caDAvento to sA na mrNtii| sAhuNA bhaNiyaM na mae tIse paDaNaM nAyaM, kintu amhANaM Agame ukkosamAlohaDaM erisA bhikkhA vucci| sA ya sAhuNA gahaNAya vAriyatti mae prihriyaa| iccAi kahaNaM kayaM / aho suhumo eso dhammotti paDibuddho lADu ApavA kahyuM. garbhavatI te patnI lADuone lAvavA mATe nisaraNI mUkIne upara caDhavAnA abhiprAyathI upara mALAnA sanmukha cAlI. sAdhue enI ceSTA joIne A gocarI huM grahaNa nahi karuM" ema kahIne tene ema karatA aTakAvI, ane sAdhu te gharethI nIkaLI gayA. te ja samaye bhikSAmATe eka parivrAjaka = saMnyAsI Avyo. gRhapatie tene pUchyuM "kema A sAdhue gocarI na lIdhI ?" teNe mAtsaryathI kahyuM "A bicArAe pUrvabhavamAM dharma nathI karyo. tethI, A bhave evo dharma pAmyA ke je dharma gocarIgaveSaNAnI vidhinA bahAnAdvArA AvA sArA sArA bhojanathI vaMcita karyA ane aMta-prAMta bhikSA khavaDAve che" gRhapatie mAtsaryavALI AvI parivrAjakanI bhASA sAMbhaLIne AMkha ADA kAna karIne te parivrAjakane paNa bhikSA ApavA patnIne kahyuM. te mALa para rahela lADu lAvavA mATe nisaraNI para duHkhethI caDhavA jatAM cUkathI nIce paDI. nisaraNInI barAbara nIce anAja pIsavAnI ghaMTI hatI, te ghaMTInA khIlAe enI kUlIne vIMdhI nAMkhI. taraphaDato garbha bahAra nIkaLI gayo. patnI ane garbha banne maryA. bIjA koka divase te ja sAdhu gocarImATe pharatA te ja ghare AvyA. gRhapatie Thapako Apyo ke pelA divase mALaparathI bhikSA mATe lADu lAvatI mArI patnInuM patana jANIne svayaM bhikSA grahaNa na karyuM e to ThIka paNa amone e aMgenI vAta paNa kema na karI ? jo vAta karI hota to te mALa para caDhata nahi ane marata nahi.' sAdhue khUlAso karyo ke te divase mane tenA paDavAnI vAtanI khabara nahotI. paraMtu amArA AgamomAM ene utkRSTamAlApahata bhikSA kahI che. te levAnI amone = sAdhuone manAI che. mATe meM teno parihAra karyo hato." AvI badhI vAto karI. "aho, A dharmato ghaNo ja sUkSma che" ema pratibodha pAmIne te gRhapatie dIkSA lIdhI. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 pavva-iutti / atra gurbiNyA vRttAMtavazena doSadarzanaM kRtamityagurviNyA apyatadUSaNajAtaM sambhavatIti / // adha-ubhaya-tiryagmAlApahRtasya svarUpam // uktaM sIkkakaprAsAdArohaNaviSayamUrdhvamAlApahRtaM tathA sAdhvarthaM bhUmigRhAdau pravizya tatsthitamAnIya yaddadAti tadadhorUpabhUmigRhAderapahRtamiti kRtvA'dhomAlApahRtaM / tathoSTrikAkalazamaJjuSAkoSThikAdisthitaM kiJcitsakaSTaM yaddAtrI dadAti tadUbhayAdUrdhvAdho gatavyApArAt kumbhAderapahRtamiti kRtvA ubhayamAlApahRtaM / tathAhi-uccakumbhAdikamadhye sthitasya deyasya grahaNAya yena dAtA pAryutpATanaM karoti tenovA'zritavyApAratA, yena tvadhomukhaM bAhuM vyApArayati tenodhogatavyApAratA, ityubhayAzritavyApAratvaM kumbhAdiSu, yadA ca pRthulabhittyAdisthitaM skandhasamoccapradezaprAye dIrghagavAkSAdau tiryakprasAritabAhunA kSiptena hastena gRhItvA yaddeyaM prAyo dRSTyA'dRSTaM kaSTena ca dAtrI dadAti tathA tattiryagmAlApahRtaM syAttiryagmAlAdbhityAdisthitagavAkSAdirUpAdapahRtamiti kRtvA / // mAlApahRtaM kadA na syAt ? ' yadA ca bhittyAdau tathAvidhAduccapradezasthAdgavAkSAdebhUlagnapArNiphaNA satI gRhItvA dadAti ahIM to garbhavatI strInA vRttAMtathI doSadarzana batAvyuM. AvI rIte agarbhavatI strI aMge paNa doSa saMbhavI zake che. A rIte, zIMku athavA mAnaviSayaka urdhvamAlApahatanI vAta karI.. have adhoviSayaka mAlApahata nI vAta kare che. * adhaH, ubhaya ane tiryazmAlApahatanuM svarUpa che sAdhune dAna ApavAmATe, gharanA bhoMyataLIe = bhoMyarAmAM pravezIne tyAM rahela azanAdi lAvI je Ape tene adho = nIcesvarUpabhUmigRhavagerethI lAveluM hovAthI adhomAlApahata kahevAya che. uSTrikA, kaLaza, maMjUSA = peTI ane koThIvageremAM rahela azanAdine kAMIka kaSTapUrvaka dAtrI je dAnamAM Ape. temAM, upara ane nIcenI banne pravRtti jemAM hoya evA kaLazaAdithI apahRta thatuM hovAthI ene ubhayamAlApahata kahevAya che. upara-nIcenI banne pravRtti A rIte thAya ke, UMcA kuMbhavageramAM rahela deyavastu grahaNa karavAmATe dAtA je pAnI uMcI kare te urdhvasaMbaMdhI vyApAra thayo. temaja zarIrane nIce namAvIne emAM nIce je hAtha nAMkhe te nIce saMbaMdhI vyApAra thayo. Ama, kuMbhAdimAM bannene AzrayIne vyApAra thAya che. have "tirthamAnA dvita' kahe che. pahoLI bhIMtamAM khabhA sudhInA UMcA lAMbA gokhalAomAM rahela deyavastune levAmATe dAtrI tirthI dizAmAM hAtha lAMbo kare. AmAM prAyaH karIne e deyavastu para najara na pahoMce ane kaSTa pUrvaka je AhArAdine grahaNa kare, tene tiryagnAlApata kahevAya che. kAraNake emAM bhIMta vageremAM rahelA gavAkSaAdirUpa ticha mAlAmAMthI AhArAdinuM levAnuM thAya che. - mAlApatta kyAre na bane ? * parantu tevA prakAranA bhatavageremAM rahela UMcA gokhalAvageremAMthI deyavastu kADhatA paganI pAnI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 tadA deyamapi gRhNattI prAyo dRSTyA pazyati, tena pUrvoktaMdoSAbhAvAttattiryagmAlApahRtaM na bhavati / dRSTyA adRSTadeyadAne sarpabhakSaNAditayA virAdhanAditrayarUpA doSA adhomAlApahRtAdiSvapi bhaavniiyaaH| tatheha nirantarakASThamayaniHzreNIvizeSarUpeNa daIreNa iSTakAdimayAvataraNarUpasopAnairvA nizcalamahAzilayA vA nirantarazilAnicayaghaTitanizreNIvizeSeNa vA prAsAdoparitale samAruhya yaddAtA dadAti, prAsAdArUDhasya sAdhorapavAdena bhUsthasya AnIya, tanmAlApahRtaM na syAt / yadA vA sAdhvAgamanAdagrataH svayoge(gena) nizreNyAdinA tathAvidhapramANoccasya svayogena sthApitaM syAt / yadA sa varaNDikAdAvupavizyAnutpATitapArNiko'dhomukhaM pralambamAnena hastena sAdhupAtrake kSipati, sAdhurapi tadgrahaNAya tathAvidhapradeze bhUmau sthito yadi tirazcInaprasAritabAhunA hastena dhRte pAtrake svamastakasamapradezAdadho na tu svadRSTipathamatikramya mastakasya samamupari vA UrdhvamutpATite, deyamapIdaM na samarghAdiyutaM (?) bhaviSyatIti jJAnArthaM dRSTyA pazyanyat tatra gRhNAti tadiMdamapavAdaviSayaM ane paganA pheNa = paMjA banne jamInane lAgelA hoya. e rIte jo dAna Ape.. tyAre prAyaH karIne deyavastu grahaNa karatI vakhate enI para najara paDatI hovAthI uparokta doSanA abhAve e tiryazmAlApahata doSarUpa thatuM nathI. najare na dekhAya evA deyadAnamAM sApano DaMsa vagere traNeya prakAranI virAdhanAsvarUpa doSo, adhomAlApahRtavageremAM paNa jANavA. vaLI ahIM ATaluM vizeSa jANavuM ke aMtararahita kASTathI banelI nisaraNIvizeSa rUpa dAdarAthI, athavA ITAdithI banelA caDavA-utaravAnA pagathIyAthI, athavA nizcala mahAzIlAthI athavA nirantara zIlAonA samUhathI banelI nisaraNI vizeSathI prAsAdanA uparanA bhAgamAM caDhIne tyAM rahela deyavastu lAvIne athavA prAsAdanA uparanA bhAgamAM caDhela vyakti sAdhune uparokta pramANenA dAdarAvagerethI UtarIne nIce bhUmipara rahela deyane lAvIne dAtA je Ape, te apavAde mAlApahata thatuM nathI. athavA to sAdhunA AgamanathI pUrve potAnA prayojane nisaraNIvagere goThavIne tevA prakAranA pramANanI uMcAIvALA sthAne = varaMDA-kaTheDAvagere upara potAnA mATe = AhArAdi sthApeluM hoya, ane jyAre sAdhu Ave tyAre te dAtA varaMDikA vagere para ubhaDaka page besIne paganI pAnIne UMcI karyA vagara, hAthane nIce lAMbo karIne sAdhunA pAtramAM deyavastu Ape ane sAdhu paNa tene grahaNa karavA mATe nIce bhUmipara barAbara ubhA rahIne hAthane kAMIka tIrthI dizAmAM lAMbo karIne pAtru dhare, te paNa potAnA mastakathI saheja nIce lAMbo kare paNa potAnI najara na paDe e rIte mastakanI samAna ke enAthI UMcuM pAtru na kare. A rItanuM jo grahaNa kare to emAM mAlApahatanI chAyA = mAlApahRta saMbaMdhI thoDI tulyatA hovA chatAM paNa A apavAdano viSaya hovAthI mAlApahata thatuM nathI kAraNa ke emAM uparokta doSono abhAva che. ahIM, sAdhu potAnA mastakathI upara pAtrAne eTalA mATe na dhare ke, pAtrAmAM paDatI vastu kIMmatI to nathI ne ? halkI to nathI ne ? upalakSaNathI jIvAtavagerethI yuktavagere doSavALI to nathI ne ? Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 kiJcinmAlApahRtacchAyamapi mAlApahRtaM na bhavati doSAbhAvAditi gAthArthaH / / 49 / / avataraNikA- uktaM maalaaphRtdvaarmthaacchedydvaarmaah| mUlagAthA- acchiMdia annesiM balAvi jaM deMti saamiphutennaa| taM acchijjaM tivihaM na kappae naNumayaM tehiM / / 50 / / saMskRtachAyA- AcchidyA'nyeSAM balAdapi yaddadati svaamiprbhustenaaH| tadAcchedyam trividhaM, na kalpate ananumatastaiH / / 50 / / AcchedyasvarUpaM, taddAtArazca trayaH // vyAkhyA- AcchidyoddAlya anyeSAM pareSAM daridrakauTumbikAnAM gopAlAdInAM daridrasArthikAdInAM ca sambandhi, IzvarAdInAM ca sambandhi prAyo balAdAcchettuM na zakyate, ityeteSAM pradarzanaM kriyate, balAdapi dAtumanIpsatAmapi teSAM prANenApi balAtkAreNaiveti yAvat yaddeyaM dugdhAdi, sArpikapAtheyAdi ca dadati prayacchanti sAdhubhyo bhadrakAditayA dAnazraddhAlavaH ke ityAha svAmiprabhustenAH, tatra svAmI e dRSTithI joIne grahaNa karI zake. anyathA kokavAra bhalatIja vastu paDI javAno saMbhava rahe.I49 savata :- mAma, bhAvA5hatAra hyu. upe, 'Acchedya' dvArane 49||che. bhUNAthA-zArtha :- acchidia = suMTavAne, annesiM = zrIna, balAvi = pasAre 59, jaM = azana, deti = mApe, sAmi = ||mvigereno mAli, pahu = muTuMbano svAmI, teNA = yorI, taM = te "zana, acchijjaM = mAdha, tivihaM = [1] prA2nu, na kappae = 485 nali, naNumayaM = anumati mApI nathI, tehiM = OMnI pAsethI dAre suMTavI vAma mAve tmome..||50|| mULagAthA-gAthArtha :- bIjAnI pAsethI anumativinA balAtkAre jhuMTavIne je azanAdi sAdhune ApavAmAM Ave te ArachedyadoSavALuM kahevAya che. te Acchedya rAjAdi, kuTuMbanA svAmI ane cora e traNanA yoge traNa prakAranuM bane che ane te traNa prakAranuM Acchedya sAdhune kalpI zake nahi.//5OIL * mArachedhanu sva35 mane tenA | EItAra . vyAbhyArtha :- 'Acchidya' = 'uddAlya' = bhayahIne, 'annesiM' = 'anyeSAM' = 41.sonu. arthAta daridrakauTuMbika, govALIA, daridrasArthikavagerenuM AMcakIne. zrImaMta vagerenuM prAyaH karIne AMcakIne levuM azakya hoya che mATe ahIM daridravagereno ullekha karAyo che ema jANavuM. kevI rIte AMcakIne? te 5 cha, 'balAvi' = 'balAdapi' = // 5 // na 727tA sevA te haridrayagere pAsethI mAthI 511, ahIM 'prANa' eTale ke baLa-zakti. arthAt potAnI pAse rahela hathiyAra vagere sAdhana vizeSa rUpa 4-zatidvArA 59! = bsaavaa2|| 4, 'jaM' = 'yat' = 4 heyavastu. meTale 5vagere athavA dhAthI niSpanna mAthu vagaire madratAmA gurAnA dI chAnanI shrddhaavaa||4mo. 'deMti' = 'dadati' = sAdhune sApe. tebho . ? te 4 cha, 'sAmipahutteNA' = 'svAmi-prabhu-stenAH'. (1) 'svAmI' = mahinA nAya. athavA svAmI bheTale. prAya: urIne 2 1ema Doya Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grAmAdinAyakaH svAmiprAyarAjavallabhAdizca, prabhurgRhAdinAyakaH stenAzcaurAstaddeyamAcchedyamuktazabdArthaM syAttacca trividhaM triprakAraM trividhadAyakabhedAd jJeyamiti / ___ svAmyAcchedyAdisvarUpam / ayamatra bhAvArtho yadA grAmAdisvAmI sAdhUn dRSTvA tannimittaM bhadrakAditayA kalahenAkalahena vA balAdapi daridrakauTumbikebhyaH sakAzAdazanAdyuddAlya yatibhyo dadyAt tadA tadazanAdi svAmiviSayAcchedyaM / yadA surabhIrakSakakarmakaraaGkitadAsaputraputrikAvadhUbhAryAdisatkametebhyo'nIpsadbhyopi sakAzAd gRhItvA, gRhI gRhanAyakaH sAdhubhyo dugdhAdikaM dadyAt tadA prabhuviSayamAcchedyaM syAt / yadA ca caurAH sAdhuSu prItimantaH svanAmAbhimukhaM mArge AgacchantaH kadAcittatra daridrasArthikasArddhamAgatAn sAdhUn bhojanArthaM kRtAvasthiti(tIn)sArthamadhye bhikSAmaTataH paripUrNAM tAM aprApnuvatazca dRSTvA sAdhunimittamAtmano'rthAya vA sArthikebhyo balAdAcchedya yatpAtheyAdi sAdhubhyo dadyustat stenaviSayAcchedyaM, trividhasyApyetasya kalpAkalpavidhimAha / _ svAmyAcchedyAdInAmakalpyatA tatra doSAzca // evA nagarazeTha-koTavALavagere jANavA. (2) "pramu" = gharavagerenA mAlika. (3) "rtana' = cora. TUMkamAM, svAmI vagere garIbavagere pAsethI baLAtkAre AMcakIne sAdhune je AhArAdi Ape te Acchedya kahevAya che. te gacchinna tividda = "tat sapTem trividya' = te Acchedya dAyakanA bhede traNa prakAre jANavuM. te A rIte. savAmI - AcchadhavagerenuM svarUpa che (1) jyAre gAmavagerenA mAlika, sAdhune joIne bhadrakatAAdinA lIdhe sAdhune dAna ApavA mATe jhaghaDo karIne ke jhaghaDA vagara daridrakuTuMbio pAsethI je azanAdine balAtkAre AMcakIne paNa sAdhune Ape, te azanAdi svAmIsaMbaMdhi Adya kahevAya che. (2) jyAre, dAna mATe potAnA AhArAdine ApavA nahi IcchatA evA gAyano rakSaka govALIo, nokara sArA gharano mANasa hoya paNa davA vageremAM AvI javAthI leNadAranA ghare nokara tarIke rahyo hoya te aMkitadAsa, potAnA putra, putrI, putravadhu patnI vagere nahi IcchatA evA temanI pAsethI laIne, gharano mAlika sAdhune Ape, tyAre e prabhusaMbaMdhI Acchedya kahevAya che. (3) jyAre, sAdhuo para prItivALA evA coro potAnA gAma tarapha AvatA hoya ane eja rastAmAM, kyAreka daridrasArthanI sAthe sAdhuo AvatA hoya. sArthano paDAva naMkhAyo hoya, sAdhuo bhikSA mATe sArthanA mANaso pAse pharatA hoya paNa saMpUrNa gocarI maLI na hoya. AvuM joIne, sAdhune saMpUrNa gocarI maLe te mATe, athavA to potAnA mATe sArtha pAsethI bajUkaAdinA jore je bhAthuM vagere AMcakIne sAdhune Ape. tene stana = corasaMbaMdhI Acchedya kahevAya che. * svAmI vagere AcchedanI akaththatA ane temAM doSo * Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 na naiva kalpate grahItumucitaM syAt yatInAM trividhamapyAcchedyamAhArAdi, iha piNDasya prakRtatvAnmukhyata AhArAdItyucyate / tena mukhavastrikAdhupakaraNopAzrayAderapyAcchedyasya vajanaM draSTavyaM / kIdRzaM sadityAha ananumatamananujJAtaM yatibhyo dAtumanabhipretaM sadityarthaH / tehiM' ti prastAvAdyebhyastaduddAlitaM taiH kauTumbikAdibhirityarthaH, kalahapradveSAdidoSasadbhAvena jinairniSiddhatvAt / tathAhi prastutakauTumbikAH stenaluNTitasArthikA vA sAdhorupari pradveSaM gAlIpradAnaM ca kuryuH| tathA teSAmevAhArAdilAbhahAneH sAdhorantarAyadoSaH, stenAhRtaM ca gRhNato'dattAdAnaM syAt, ekAnekadravyavyavacchedaM vA ruSTAssantaste vidadhyustatra yad dravyaM gRhItaM tadeva te roSeNAnyadapi yatena ddhurityekdrvyvyvcchedH| evamanekeSAM teSAM grahaNe ekasya vA tasya grahaNe sarvaniSedhenA'nekadravyavyavaccheda iti / tathA pUrvaprAptopAzrayAttadgosvAminaH pradviSTApatteniHsAraNaM kuryustato'nyopAzrayAlAbhe kaSTena lAbhe vA sAdhuH sUtrArthahAnyAdikaM mAnasikaduHkhaM vA prApnuyAt / tathA prabhuviSayAcchedye'mI doSA, yathA gopAlAdInAM pUrvoktAnAmaprIti have A traNeya prakAranA Acchedya saMbaMdhI kathya-akathyavidhine jaNAve che. "R MU' = " nyate' = A traNeya prakAranuM Acchedya sAdhune grahaNa karavuM kalpatuM ja nathI. ahIM piNDa saMbaMdhI vAto cAlatI hovAthI mukhyatayA AhArAdinI ja vAta karI che. paraMtu tenAthI muhapattI vagere upakaraNo temaja upAzrayaAdi paNa je Acchedya hoya tenuM paNa varjana jANavuM. kevA prakAranuM te kalpatuM nathI ? te kahe che, "guma' = 'sananumati = "nanujJAta' = yatine ApavA IcchAyuM na thavAyuM hoya. konA dvArA IcchAyuM na hoya? te kahe che, "teTiM" = 'tai' = uparokta je kauTumbikavagere pAsethI AMcakIne lIdhuM hoya teo dvArA, arthAt upara kahevAyela kauTumbikavagere pAsethI teonI IcchAvinA baLAtkAre AMcakIne apAtA AhArAdi sAdhuone na kahyuM. kAraNa ke emAM kalaha, pradveSa thavo vagere doSono saddabhAva hovAthI zrI jinezvaroe eno niSedha karelo che. doSono sadUbhAva A rIte ke, svAmI ane corasaMbaMdhI AcchedyamAM je kauTumbika pAsethI AMcakIne lIdhuM hoya e kauTumbiko athavA coroe je sArthane lUMTyo hoya. e sArtha sAdhuupara gusse bharAIne gALo Ape. tathA te kauTumbio ane sArthane AhArAdino pUrato lAbha na thAya eTale teone antarAya karavAno doSa sAdhune lAge. temaja coro pAsethI letA adattAdAnanuM pApa paNa lAge. athavA to roSe bharAyelA teo sAdhune eka dravyanuM ke aneka dravyonuM dAna ApavAnuM kAyamanuM bandha karI de. te A rIte ke, je dravya AMcakAyuM hoya te ja dravya ke bIjuM paNa dravya sAdhune ApavAnuM baMdha kare. A eka dravya aMge vAta thaI, ane jo aneka dravyo AMcakAyA hoya to, athavA AMcakAyelA eka dravyanA grahaNamAM badhAno ja niSedha thaI jAya. Ama aneka dravyanuM dAna baMdha thaI jAya. athavA to svAmIAcchedyamAM je gokulavagere svarUpa upAzrayamAM sAdhuo utaryA hoya e upAzrayamAMthI roSe bharAyela govALIo teone bahAra kADhI mUke. tyAre jo bIjo upAzraya na maLe athavA to kaSTapUrvaka maLe to sAdhuone sUtra-artha bhaNavA AdinI hAni thAya, mAnasika duHkha thAya. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 steSAmeva prabhuprabhRtikena saha kalaho'bhimAnAdAtmaghAtaM ca te kuryuH, gopabhAryAdeH dugdhAdilAbhahAnerantarAyadoSazca yateH syAt / gopAlAdimadhyAt kecana sAdhorupari roSaM ca gaccheyuH / yadvA dugdhagrahaNena gopAlaH pradveSaM gtH| atrAkhyAnakaM yathA / // prabhurAcchedyaviSayako gopAladraSTAMtaH // egaMmi goule ego sAvago Asi / tassa ya ego govo gAviu cArei / so ya aTThame aTThame diNe savvAsiM gAvINaM duddhaM vittIe lbbhi| annayA bhikkhaTuM ego sAhU ttthaago| io ya tammi diNe govassa duddhghnnvaaro| tao teNa savvAu gAviu duheUNa garui pAriyA duddhassa bhriyaa| sAvaeNa sAhunimittaM so duddhaM mggio| teNa aNicchaMteNAvi bhayAiNA dinnaM / pAriyA UNiyA jaayaa| govo ya kiMci sAhussuvari rosmuvgo| sAvaeNa teNa duddheNa sAhU pddilaabhio| govo ya taM pAriyaM gahiUNa niyagehe go| tabbhajjA ya taM UNapAriyaM daTTaNa hayAsA kiM ajja thevaM duddhamANiyaM iccAi akosiyu laggA ceDarUvANi rovantANi kiM amhaM eeNa duddheNa bhavissai tti bhaNiuM laggANi / tao so, egaM sayaM ceva sAhuNA uvariM pauDo Asi / annaM tehiM uttAvio taullasiyabahalakovAnalarattaccho taM sAhuM mAraNatthaM gavesiuM lggo| jAva sAhU teNa diTTho piTThao prabhusaMbaMdhI AcchedyamAM AvA doSo saMbhavI zake. jemake, uparokta govALIAvagerene aprIti thAya, prabhu (mAlika) vagerenI sAthe jhaghaDo karI bese, athavA abhimAnathI = mAnabhaMgathI AtmaghAta karI le. athavA govALIAnI patnI vagerene dUdhaAdi lAbhamAM hAni thAya, enA attarAyano doSa munine lAge. athavA to govALIAvageremAMthI keTalAka sAdhuo upara roSe bharAya. * prabhu- AcchadhaviSayaka govALanuM dRSTAMta che "AMcakelA dUdhanA grahaNathI govALIo roSe bharAyo te vize ahIM kathAnaka kahevAya che. eka gokuLamAM eka zrAvaka raheto hato. eno eka govALIo gAyone carAvato hato. te govALIo dara AThamA divase badhIja gAyonuM dUdha pagAra tarIke = AjIvikA tarIke meLavato hato. ekavAra bhikSA mATe sAdhu tyAM AvyA. te ja divase eno dUdha grahaNa karavAno vAro hato. eTale teNe badhIja gAyone dohIne dUdha moTI koThImAM bharyuM hatuM. zrAvake sAdhudAna mATe te dUdha mAMgyuM. teNe anicchAe paNa bhayavagerethI ApyuM. zrAvake te dUdha sAdhune vahorAvyuM, eTale koThImAMthI dUdha ochuM thayuM. govALIo sAdhu pratye kAMIka gussAvALo thayo. te koThI laIne ghare gayo. tenI patnIe uNI koThIne joI hatAzAthI kahevA lAgI ke, "kema Aje ochuM ja dUdha lAvyA ? raDatA bALako paNa "ATalA dUdhathI amAre zuM thaze" ema kahevA lAgyA. eka to poteja sAdhu para gussAvALo hato ja ane A bAju patnI, bALako dvArA gusso vadhu prajvalita karAyo. tenA lIdhe tIvra krodhAnalathI lAla AMkha vALo banelo te, pelA sAdhune mAravA mATe zodhavA lAgyo. ane jyAM sAdhu dekhAyA ke emanI pAchaLa doDyo. krodhAnalathI lAlacoLa AMkhavALA tene Avato joIne sAdhune paNa eno bhAva samajAI gayo ke "jarUra AnI pAsethI AMcakIne zrAvake dUdha ApyuM lAge che, tethI A mane mAravA AvI rahyo che." sAdhu tenI sanmukha ja cAlavA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 dhaavio| sAhuNA vi kovAruNaloyaNo so ento diTTho nAo tassa bhAvo jahA NUNameyassa sayAsAu acchiMdiUNa sAvaeNa duddhaM dinnaM, teNa esa kuvio mama maarnntthmaagto| tao sAhU tasseva sammuho calio jAva samAsannI bhuuo| so tAva sAhuNA bhnnio| bho bho khIrahariya tuha pahunibandheNa eyaM duddhaM mae gahiyaM sampayaM tujjha samappaNatthaM caliohaM, na ya tujjha gharaM jANAmi, tA giNha tum| tao tavvayaNeNovasantakoveNa goveNa bhaNiyaM tuha mAraNatthamuvagaohaM / paramaNeNa vayaNeNovasanto kovo tA giNha tumaM ceva eyaM eNDiM mukkosi, mae / paraM puNo mA, erisaM AcchiMdiyaM kiMci gihihisitti niyatto govo tti| taditthamanekadoSanibandhanamAcchedyaM na klpte| atra cAnanumataM tairna kalpata iti bhaNanAt sAmarthyAttairanujJAtaM sattadevAdAtuM kalpata iti vyatireko gamyata ev|| ma stenAcchedyaviSayaM vizeSavidhiH navaraM stenAcchedye iyaM vizeSato vidhiH yathA yadA caurAH sArthikebhyaH pAtheyAdyAcchiMdya dadati yatibhyastadA tadyatibhirniSedhyaM pUrvoktadoSabhAvAt / yadi ca taistebhyastaddIyamAnaM dRSTvA pathikA ghRtasaktukadRSTAntena sundaratAmanumanyate yathA ghRtaM saktukAnAM madhye patitaM tathA, tathAsaMyogavazAyuktaM syAttathedaM pAtheyAdyapi tathaiva tathaiva sAdhubhyo dattaM yuktaM sjaatmiti| gRhNIdhvamiti vacanena vA mutkalayanti, mAMDyo ane jyAre pelo najIka thayo eTale kahyuM "he harAyela khIravALA ! tamArI pAsethI AMcakIne lIdheluM A dUdha tArA mAlikanA AgrahanA lIdhe mAre levuM paDyuM. have A tamane ApavA mATe Avyo chuM, huM tamAruM ghara jANato nathI to have A grahaNa karo." sAdhunA AvA vacano sAMbhaLIne pelAno krodha zAMta thaI gayo eTale eNe kahyuM "huM Avyo to hato tamone mAravA ja paNa tamArA A vacanothI mAro krodha zAMta paDI gayo. eTale have A tameja rAkho, ane huM tamone choDI dauM chuM. parantu, AvuM AMcakeluM pharI kyAreya grahaNa nA karazo." Ama kahIne e pAcho pharyo. A rIte anekadoSonuM kAraNabhUta evuM Acchedya kalpatuM nathI. ahIM, te govALaAdidvArA anumati na apAyela gocarI na kalpe evuM kahevAnA sAmarthyathI teo anujJA Ape to levuM kahyuM che ema vyatire vo. * stena-mAdhaviSayamA vizeSavidhi . coraviSayaka AcchedyamAM ATalI vidhi vizeSa jANavI ke, sArthavagere pAsethI coro jyAre pAtheya = bhAthuMvagere AMcakIne sAdhune Ape tyAre to uparokta doSano saMbhava hovAthI sAdhuo ene grahaNa kare nahi. parantu sArthapAsethI AMcakIne jyAre coro sAdhune pAtheyAdi ApavA jAya, tyAre jo sArtha vagere 'ghRtasaktukadraSTAMta' = ghI pIyImai DhaNyAnA dRSTAMtathA sAru bhAne. Thebha te tevA saMyoganA vizathI ghI jo sAthavAmAM paDe to e jema yogya bane che. te ja rIte A pAtheyAdi paNa tevA tevA saMyogAnusAre sAdhune apAyeluM yogya ja thayuM. athavA to "bhale grahaNa karo" ema bolavA dvArA rajA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 tathAvidhabhayavihvalatayA jalpanazaktyabhAvAdanujJAtatvamAkArato vA darzayanti tadA'numatamidamamISAmiti kRtvA tadabhigRhya caurApagamAnaMtaraM bhUyo'pi tadaprItyAdiparihArArthamasmAbhizcaurabhayAdinA gRhItamidaM sAmprataM svakIyaM gRhNIteti jalpanapUrvakaM pathikebhya eva puratastaccaurAdattaM muJcatyevaM kRte yadi te tadgRhNanti tadA samarpyate paramArthatastadIyameva, yadi ca na gRhNanti vadanti ca bhavanta evaitadupabhujatAmiti tadA tairmutkalitAstadgRhItvopabhuJjate yataya iti gAthArthaH / / 50 / / avataraNikA- uktmaacchedydvaarmthaanisRssttdvaarmaah| mUlagAthA- aNisiTThamadinnamaNaNumayaM ca bahutullamegu jaM dijjaa| taM ca tihA sAhAraNacollagajaDDAnisaTThati / / 51 / / saMskRtachAyA- anisRSTama'dattama'nanujJAtaM ca bahutulyameko yaddadyAt / tacca tridhA sAdhAraNacollakajaDDA'nisRSTamiti / / 51 / / vyAkhyA- anisRSTaM pUrvoktazabdArthAnisRSTadoSasaMjJaM tanmodakAdyazanAdi bhavediti zeSaH / ytkiApe. athavA to tevA prakAranA bhayathI vilhalatAnA lIdhe bolI zake tema na hoya to paNa IzArAthI potAnI anujJA darzAve, tyAre eoe rajA ApI che ema samajIne corovaDe apAtuM pAtheyAdi laIne coro gayAbAda pharIvAra sAthadinI aprItinA parivAramATe sAdhu sArtha pAse jAya ane kahe "coronA bhayathI amoe A grahaNa karyuM che. have tamo A tamAruM pAchuM laI lyo." ema bolavApUrvaka pathikasArthanI sAme coro pAsethI lIdheluM mUkI de. have jo teo te laI le to sAdhu tene samarpita karI de kAraNa ke paramArthathI te teonuM ja che - teoe jAte ApyuM nathI ane ApavAnI anujJA paNa maukhika ApI nathI. jo grahaNa kare nahi ane kahe ke "Apa ja Ane vAparo." tyAre teo vaDe e anujJAta hovAthI sAdhu tene grahaNakarIne vApare./5vA avataraNikA :- A pramANe AcchedyadvAra kahyuM. have, anisRSTadvAra kahe che. zabdArtha :- siTuM = anisRSTa, vinna = nahi ApeluM, bumartha = anumati nahi ApeluM, 2 = ane, vahetukta = ghaNA mANasonI mAlikInuM, y = eka jaNa, i = je, kriSnA = Ape, te = te anisRSTa, = ane, ti = traNa prakAranuM, sadAra = ghaNA mANasonI mAlikInuM, vom = mAlikavaDe potAnA nokarane bakSIsa apAyeluM athavA khetaramAM kAma karanAra mANasone apAto bhAta, nadu = hAthIvaDe, niti = anujJA nahi apAyeluM.//51|| mULagAthA-gAthArtha :- je azanAdinA aneka mAlika hoya te azanAdi sAdhune ApavA mATe badhAe koI ekane kahyuM na hoya chatAM koI eka Ape te anivRSTa doSavALuM kahevAya ane te (1) sAdhAraNa (2) collaka ane (3) ja rUpa upAdhibhede karIne traNa prakAranuM che.ll11AA * anisRSTanuM svarUpa * vyAkhyArtha :- "sima' = nikRSTa' = rajA na dIdheluM. pUrve dvAragAthA 4 mAM kahevAyela zabdanA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mityAha 'adinnaM'ti adattaM deyavastusvAmisamudAyenA'vitIrNaM, vacanena sAdhudAnAyAmutkalitamityarthastathA'nanumataM svopabhogAdinA svAmisamudAyasya dAtumanabhipretaM / vA vikalpe, tathA bahutulyaM bahubhiH sAdhAraNaM bhujnstkmityrthH| ekaH kevalo bahujanasAhikA'svAmI dAtA yallaDDukakSIrAdikaM dadyAt sAdhave prayacchediti svarUpamabhidhAya bhedAnAha ma anisRSTasya sAdhAraNAditriprakAraM tatrAdyasAdhAraNA'nisRSTasya svarUpam // tacca tatpunaH sAmAnyenAnisRSTaM tridhA, upAdhibhedAt trividhaM syAt kenollekhenetyAha sAdhAraNacollakajaDDAnisRSTamiti, tatra sAdhAraNaM bahujanasAmAnyaM, collakaH svAminA padAtibhyaH prasAdIkriyamANaM, kauTumbikena vA kSetrAdisthitakarmakarebhyo dIyamAnaM, dezIbhASayA bhaktamucyate, jaDDo hastI, amISAM dvandvastadviSayamanisRSTamiti vigrahaH / ihA'nisRSTazabdasya pratyekaM sambandhAt sAdhAraNAnisRSTaM collakAnisRSTaM jaDDAnisRSTamityevaM tribhedaM bhavatItyarthaH / iha ca sAdhAraNAnisRSTaM yNtrhttttgRhaadyaadhaarmdhysthittailvstrartha pramANe, te aniruda modakavagere azanAdi bane che. ke, "naM = "ya = je, "nni' = datta = na ApeluM. eTale ke deyavastunA badhA svAmIodvArA na apAyela. eTale ke sAdhudAnamATe "hA, Apo' ItyAdi bolavApUrvaka rajA na apAyela. tathA, "sabuma' = "sananujJAtim' = anicchA. eTaleke svopabhoga = potAnA upayogamAM levuM vagere kAraNosara, deya vastunA badhA svAmIonI ApavAnI anicchA, 'va' = "vA' = vikalpanA arthamAM che. tathA, "vahu07m = "vahulu' = "vamisAdhAra' = 'vadunanakSattvam' = ghaNAnuM bheguM hoya. emAMthI pazu' = "para" = mAtra eka vyakti. arthAt ghaNA jananuM bheguM hoya, eno mAlika koI eka na hoya paraMtu badhAnI mAlikI hoya. parantu e badhAmAMthI mAtra koka ekaja dAtA nuM vijJA' = "gha" = je lADuM ke khIravagere sAdhune Ape. Ano bhAvArtha e thayo ke je deyavastunA mAlika ghaNA hoya. parantu e badhAmAMthI koka eka dAtA sAdhune ApavA taiyAra che parantu bAkInA badhAnI anumati nathI. athavA to e deyavastunA tamAma mAlika hAjara nathI paraMtu koka eka mAlika badhAne pUchyA vinA ja ApI de, ene anikRSTa kahevAya che. A pramANe anisRSTanuM svarUpa kahIne gAthAnA uttarArdha bhAgamAM enA bhedonI vAta kahe che. * anisRSTanA sAdhAraNa- anikRSTa vagere traNa prakAro, temAM pahelA sAdhAraNa - anisRSTinuM svarUpa che ___ 'taM ca tihA sAhAraNa-collaga-jaDDAnisaTuMti' = 'tacca tridhA sAdhAraNa-collaka-jaDDAnisRSTamiti' = sAmAnyatayA anisRSTanA 3 bheda che. (1) 'dhArA' (2) "vottava' (3) "nag'. AmAM, (1) sAdhAraNa eTale ghaNA janonuM bheguM hoya. (2) collaka eTale ke svAmIvaDe = rAjA athavA enA adhikRta adhikArI senApativagerevaDe, padAtine = hAthI-ghoDAvagere para na beThelA bhUmi para laDatA pagapALA sainikone prasAdI rUpe je Ape te. athavA kauTumbika gharanA vaDerAvaDe khetIvADI vageremAM kAma karatA hAlika nokarone je apAtuM hoya che te. dezI bhASAmAM jene "ma' = bhojana = bhAthuM kahevAya che te. (3) javuM eTale hAthI. hAthI Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 laDDukakSIrAdideyavastubhedenAnekavastuviSayaM bhavati tatra ghaNakAdiyantre tilakuTTitailAdikaM haTTe vastrAdikaM kvacidgRhe vibhavAdyupete saGkhaDyAM vA'zanAdicaturvidhAhArAdikaM bahujanasAhikaM svAmyananujJAtaM yadyeko ddyaatttsaadhaarnnaanisRssttN| atra ca laDDukadravyaM pratItya sAdhAraNAnisRSTamAkhyAnakenocyate / ( graM0 2000) OM sAdhAraNA'nisRSTaviSaye dRSTAMtaH khiiyapaiTThiya nAmaM nayaraM Asi / tattha ya mANibhaddassAlibhaddapamuhA battIsaM taruNA ya avaropparaM mittA ciThiMsu tehiM annayA kayAi ujjANiyAnimittaM bahave laDDuyA sAhiyAmolleNa kArAviUNa ujjANe nIyA / tao te tatthegaM rakkhavAlaM juvANaM tessiM rakkhaNaTThA mottuM sesA NaIe hANanimittaM gayA / etthantare bhikkhAnimittaM ego sAhU tatthAgao / teNa diTThA moyagA dhammalAbhaM kAUNa maggio juvANo teNa bhaNiya bhaTTArayA ! annesiMpi egatIsaM jaNANaM sAmannA ee, kahamegAgIhaM demi, sAhuNA bhaNiyaM te kattha gayA teNa bhaNiyaM naIe NhANanimittaM, sAhuNA vRttaM bho bho mahANubhAva ! mUDho'si tumaM jo parasaMtie laDDue me dAuM appaNA ekkallao punnaM na mATe rAjabhaMDAramAMthI mahAvatane apAtuM bhojana modakavagere. A badhAno dvandva karavo. eTale ke A badhA saMbaMdhI anisRSTadoSa jANavo. ahIM anisRSTa zabda badhAne lagADavo.. arthAt (1) sAdhAraNa badhAnuM bheguM anisRSTa (2) collaka bhojanaanisRSTa (3) jaDDa = hAthIanisRSTa. (1) ahIM sAdhAraNa anisRSTa yaMtra, hATa, gharavagere rUpa AdhAranI madhyamAM rahela tela-vastra-lADukhIravagere deyavastunA bhedavaDe aneka vastuonA viSayavALuM bane che. te A rIte ke, ghANIvagere yaMtramAM talasAMkaLI, tela vagere, hATa dukAnamAM vastra, ane koka vaibhavazALI gharanI saMkhaDImAM azanAdi 4 prakAro ghaNA loko saMbaMdhi hoya. A badhAmAM, e deyavastunA badhA svAmI jo anujJA na Ape, parantu mAtra koka eka Ape. tene sAdhAraNaanisRSTa kahevAya. = = = = * sAdhAraNa anisRSTa viSayamAM dRSTAMta 0 lADu dravyane anulakSIne sAdhAraNaanisRSTa kathAnakavaDe kahevAya che. kSitipratiSThita nAmanA eka nagaramAM mANibhadra - zAlibhadravagere batrIza juvAniyAo arasaparasa mitro hatA. teo badhA bhegA maLIne ekavAra ujANI manAvavA paisAnI TIpa karIne emAMthI ghaNAM lADuo karAvIne ujANImAM laI gayA. tyAM jaIne lADavAnI rakSAmATe teomAMthI ja ekane rakhevALa tarIke goThavIne bAkI badhA nadIe nhAvA gayA. te daramyAnamAM eka sAdhu bhikSA mATe tyAM AvyA. sAdhue lADu joyA eTale 'dharmalAbha' kahIne lADuo mAMgyA. te rakhevALe kahyuM "hai bhaTTAraka ! AmAM bIjA paNa 31 loko bhAgIdAra che, tethI ekalo ja zI rIte ApuM ?" sAdhue kahyuM, "teo kyAM gayA ?." rakhevALe kahyuM "nadIe nhAvA gayA." sAdhue kahyuM "o mahAnubhAva ! tamo mUDha cho ke bIjA saMbaMdhI lADuo mane ApIne tamo pote puNya kamAtA nathI, vaLI batrIza lADu badhA Apaze to temAM tamArA bhAge to mAtra ekaja lADu Avaze. mATe A to ochuM nukasAna ane ghaNo lAbha che. AvuM gaNita jo samajatA ho to mane lADavA ApI do." Ama vAraMvAra kahyuM eTale pelA rakhevALe Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 giNhasi / kiMci battIsehiM vi dinnehiM tuha bhAe ekko cevAgacchissai / tA eyaM appavayaM bahuAyaM dANaM jai jANasi to majjha moyage dehi evaM puNo puNo bhaNie teNa dinnA / so ya bhAyaNaM bhariUNa jAva tao ThANao niggacchai tAva mANibhaddAiNo saMmuhA aagcchnti| tehiM puTTho bhaTTArayA ! kiM ettha laddhaM / sAhuNA nAyaM jahA ete laDDuyANaM sAmiyA to jai laDDue laddhe kahissaM, tA ee niyagetti kAuM uddAlissaMti tti cintiya bhaNiyaM na kiMci / tehiM taM bhArakaMtaM dahU~ saMkiehiM vuttaM pecchimo bhAyaNaM davehi, sAhU na dvei| balAvi paloiyaM jAva niyagA laDDugA ditttthaa| tao tehiM kovAruNaloyaNehiM so juvvaNo puttttho| jahA kiM tae ee laDDuyA eyassa dinnA teNa bhIeNa bhaNiyaM na mae dinnaa| tao tehiM vuttaM pAvasAhuveseNa corosi tumaM ehiM salotto laddhosi kahiM gacchihisi gahio vatthaMcale / kaDDio nAhae bhaNio ya, Agacchehi dhammAhigaraNe rahoharaNapattAiyaM uDDAliUNa nIo dhammAhigaraNe, kahio tehiM dhammAhigaraNiyANaM vuttanto, sAhU vi tehiM puTTho lajjAiNA na kiMci jNpei| tehiM vi pAraMtehiM coro tti sAhU ThAvio paraM liMgiu tti kAuM nivisao kArAvio raainnaa| taheva kayaMti / ___tadevaM yasmAdanAyakAdbhaktAdergrahaNe grhnnaakrssnndhrmaadhikrnnnynrjohrnnaadyuddaalngRhsthiikrnndeshlADavA ApI dIdhA. sAdhu potAnA pAtro bharIne jyAM e sthAnethI nIkaLavA jAya, tyAMja mANibhadra vagere sanmukha Ave che. teoe pUchyuM "o bhaTTAraka ! tamoe A zuM meLavyuM ?" sAdhune khyAla AvI gayo ke "A to lADuonA svAmI che. jo emane lADu kyAMthI meLavyA e kahI daIza to A lADuo potAnA che" ema jANIne paDAvI leze." ema vicArIne sAdhue kahyuM, "kAMI nahi." parantu teoe sAdhunA bhArIkhama pAtrA joIne zaMkA paDavAthI kahyuM "ApanA pAtrA batAvo." sAdhue batAvyA nahi. eTale baLAtkAre paNa teoe pAtrA joyA ane jANyuM ke A to potAnA ja lADavA che. bhayaMkara gusse bharAI teoe pelA rakhevALa mitrane pUchyuM, "kema? te Amane ApaNA lADavA ApyA?" pelAe bhayathI kahyuM "me nathI ApyA." teoe sAdhune kahyuM, "pApI ! sAdhunA vezamAM tuM cora che. A mAlasahita pakaDAyo cho ! have kyAM jaze ?" ema kahIne kapaDAnA cheDAthI sAdhune pakaDyo ane "cAla nyAyAlayamAM" ema kahIne rajoharaNa-pAtrAvagere jhuMTavI laIne sAdhune nyAyAlayamAM DhasaDI gayA. tyAMnA nyAyAdhIzone badhI vAta karI. teoe paNa satya hakIkata jANavA sAdhune pUchyuM. paNa lajjA Adi kAraNe sAdhu kAMI bolyo nahi. eTale nyAyAdhIzoe cora che ema mAnI lIdhuM. paraMtu, game tema to A liMgI = sAdhu veSadhArI che. ene bIjI AkarI sajA na karAya rAjAe sAdhune dezayAga karavA kahyuM. e pramANe sAdhuno dezanikAla thayo. A pramANe nAyakanI anujJAvinA bhaktAdinA grahaNamAM pakaDAvavuM - kheMcAvavuM - nyAyAlayamAM laI javuM. rajoharaNa vagere jhUMTavuM, gRhastha rUpe karAvavuM, dezanikAla thavo, pravacanahIlanA thavI vagere svarUpa doSo saMbhave che. tethI sAdhAraNaanisRSTa grahaNa karavuM nahi. paranuM ATaluM jANI levuM ke, game te kAraNe pUrve ananujJAta grahaNa karAyuM hoya parantu pAchaLathI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 niSkAsanapravacanamAlinyApAdAnAdilakSaNA ete doSAH syuH tasmAtsAdhAraNAnisRSTaM na grAhyamiti / yadi ca tatkathaJcit pUrvamananujJAtaM gRhItaM pazcAdbhadrakAditayA sarvasvAmibhirmutkalitaM tadA gRhItaM tu kalpate / collakA'nisRSTasya chinnA'cchinnadviprakArau, tayoH svarUpaM ca // tathA collako dvidhA / chinnAcchinnabhedAt / tatra gRhAdisAdhAraNasthAlyAH pRthkkRtshchinnH| pRthgkRtshcaacchinnH| tathA kila kazcit kauTumbiko bhaktAhArakahastena gRhAt kSetre hAlikAnAM bhojanAya collakaM sthApayati / tatra gRhAdisAdhAraNAyA gRhe sthitAyAH kSetre nItAyA vA sthAlyA madhyAddhAlikabhojanAya pRthaka pRthaka bhAjaneSu pariveSitacchinnaH syAt / tathA gRhasthitaH kSetre cAnIyamAnaH kSetre nIto vA hAlikabhuktazeSo vA kSetrAdbhaktAhArakahaste vyAvarttamAno vA sthAlIsthito'cchinnaH syAt / tatrApyacchinno gRhasAdhAraNastena kauTumbikena sAdhubhyo dAnAya mutkalito'mutkalitazca syAt / - chinnA'cchinnacollako kadA kalpete ? tatra doSAzca // tatra cchinnacollake yadarthaM chinnaH sa yadi hAlikastanmadhyAt kiJcit sAdhave dadAti, tadA sa bhadrakatAAdi guNone lIdhe enA badhA ja mAliko jo rajA ApI de, to e kathya che. * collaka - anisRSTanA chinna ane acchinna e be prakAro ane teonuM svarUpa che (2) have collaka anisRSTanI vAta kare che. collaka anisRSTanA be prakAro che. (1) chinna. (2) achinna. (1) chinna = gharavageremAM badhAnI bhegI eka tapelImAMthI alaga karAyuM hoya te chinna, temaja (2) je alaga na karAyuM hoya te achinna kahevAya che. jemake, koka kauTumbikapuruSa, gharathI khetaramAM bhojana sAmagrI laIjanAra mANasa pAse kheDuto = hAlika AdinuM bhojana rakhAve. temAM, gRhavagere saMbaMdhI badhAnI bhegI e bhaktAdisAmagrI, tapelI vageremAM ghare hoya athavA to khetaramAM laI javAI hoya. te tapelIvageremAMthI kheDUtonA bhojanamATe alaga alaga bhAjanomAM pIrasI dIdhuM hoya. to A "chinna collaka" = bhAga pADeluM thayuM. badhAnI bhegI bhaktAdi yukta tapelI gharamAM rahI hoya ke "modI' vaDe = bhaktAdi khetaramAM laIjanAra mANasavaDe, khetaramAM laI javAtI hoya ke khetaramAM laI javAI hoya. athavA to kheDUtoe jamI lIdhA bAda vadheluM pAchuM ghare laI javAtuM hoya. e vakhate je tapelImAM hoya te "achinnacollaka" kahevAya che. A banne bhedomAMthI paNa je achinna che, te gRhasAdhAraNa che - gharanA badhAnuM bheguM che. e gRhasAdhAraNa bhaktAdi te kauTumbika puruSavaDe sAdhudAna mATe anujJAta hoya ane ananujJAta hoya. ema banne prakAre hoI zake che. * chinna ane acchinna collaka kahyuM kyAre ? temAM doSo * chinna collakamAM je kheDUta = hAlikamATe alaga karAyuM hoya. te kheDuta jo potAnA e bhAgamAMthI Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 hAlikena dIyamAnaH kauTumbikena pArzvavartitvAvartitvAbhyAM dRzyamAno'dRzyamAnazca grahItuM kalpate tena chedena tasya svakIyIkRtasya dattatvAt / acchinnacollake ca bhaktAhArakahAlikayormadhyAdyaH kauTumbikena sAdhave dAnAyA'nujJAtaH, sa yadi dadAti tadA'sau kalpate tathA chinno'pi kauTumbikenApi nisRSTaH kalpate grahItuM navaraM yadarthaM chinnastasya yadyaprItirantarAyakaraNaM vA na syAttadA, nAnyathA / acchinnanisRSTazca collakaH kauTumbikena dRSTo'dRSTo vA bhaktAhArakeNa hAlikena vA sAdhave dIyamAnastasya grahItuM na kalpate adattAdAnadoSAt kauTumbikasya matsarAdisambhavAcca / prAyaH kSetra eva hAliko bhujate iti kSetre collaka uktaH / yadi kazcidgRhe'pi bhuGkte tadA so'pyetadanusArato bhAvanIyaH / evaM taDAgakhananAdike uDDAdiSvapi (?) bhAvanIyaM / thoDuM ghaNuM sAdhune ApI de, tyAre te kheDuta = hAlika dAna ApI rahyo che te vakhate kauTumbika puruSa bAjumAM hovAthI apAtuM azana jovAtuM hoya ke bAjumAM na hovAthI na jovAtuM hoya chatAMya grahaNa karavuM kahyuM. kAraNa ke te bhaktAdino bhAga thayo eTale e bhAga e kheDuta = hAlikaAdinI mAlikIno thaI gayo. eTale potAnuM = potAnA bhAgamAM AveluM = mAlikInuM Ape che. paNa A vAta gauNa rUpe jANavI. vizeSamAM to, chinna bhaktAdi paNa jo kauTumbikapuruSavaDe paNa anujJA apAI hoya to e grahaNa karavuM kalpa che, nahIMtara kauTumbikapuruSa nArAja thAya-gusse thAyavagere doSono saMbhava che. parantu eTaluM dhyAna rAkhavuM ke, jenA mATe chinna thayuM hoya tene aprIti na thatI hoya ke antarAya na thato hoya = enA bhAganuM apAyAbAda ene bhUkhyA rahevAnuM thAya vagere svarUpa antarAya na thato hoya to ja kahyuM, anyathA kalpatuM nathI. "achinnacollaka'mAM, bhaktAhAraka = bhojana laIne janAra ane kheDuta = hAlika e bannemAMthI je koIne sAdhune dAna ApavAnI kauTumbike = mAlike potAnI anumati darzAvI hoya. te vyakti Ape to e bhaktAdi kahyuM che. ahIM eka vAta A dhyAnamAM rAkhavI ke agAu je "chinnacollaka nI vAta AvI. emAM, kheDuta = hAlikane potAno bhAga apAI gayo ane potAno e mAla sAdhune vahorAve to kahyuM ema kahyuM che. jyAre ahIM kheDuta = hAlikamATe bhAga pADyo kharo paNa haju kheDutane ApavAmAM Avyo nathI, ane jo emAM paNa kauTumbika = mAlikanI anujJA hoya temaja kheDutane = hAlika ne aprIti na thatI hoya ke antarAya na thato hoya to e kalpa che. anyathA nahi. - acchinnanivRSTa collakamAM to bhaktAhAraka = bhojana laIjanAra ke kheDuta = hAlika vaDe apAtuM dAna kauTumbika juve ke na juve e kahyuM nahi. kAraNa ke emAM kauTumbika = mAlika puruSe AjJA ApI nathI mATe adattAdAna no doSa lAge che. jenA lIdhe e kauTumbika = mAlika matsarAdi = krodhAdi karI bese. prAyaH karIne kSetra = khetaramAM ja kheDuta = hAlika jamato hoya che mATe khetarane vize collaka kahevAyuM che. bAkI to, jo koka gharamAM paNa jame to temAM paNa upara kahyA anusAra samajI levuM. eja pramANe taLAva khodAvAnA vize ke kUvoAdi khodAvAnA vize paNa jANI levuM. arthAt taLAva Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ___ jaDDA'nisRSTasya svarUpaM tatra doSAzca : tathA jaDDasya hastinaH sambandhi piNDarUpaM vastu rAjJA gajena cAnanujJAtatvAdanisRSTaM jaDDAnisRSTamucyate / iha kazcinmeNThaH sAdhubhakto hastisatkasyAhArasya madhyAdAhAraM sAdhave yadi dadAti, tadA sa gajasya pazyato'pazyato grahItuM na kalpate tasya gajapiNDatvAt sa ca sAdhUnAM na kalpate rAjagajAbhyAM sAdhave'nanujJAtatvAdasAvadattAdAnatvena caaklpyH| tathA taM piNDakaM dIyamAnena asau gajo dAtumicchati naveti na jJAyate / tato yadi necchati tadA tadgRhNAne tasya manobAdhA kRtA syAt sA ca sAdhUnAM parihAryA / tathA tat piNDaM gRhNan sAdhuH pratyAsannatayA hastinA zuNDyA gRhyate kadarthyate vaa| yadAsau kenApi madIyagajasya vairiNA rAjJA hastinAM(naM) kavalanAyAnena veSeNa prasthApito'nyathA kathaM piNDagrahaNavyAjena hastinaH pratyAsannaH samAgacchatIti vicintya hastirakSakapuruSairgRhyeta, tato maraNAdyapi prApnuyAt / tathA hastinastatpramANAhArasya lAbhacchedenAntarAyikaM kRtaM syAdityetaddoSaduSTatvAdasau na grAhya iti| OM jaDDA'nisRSTaM kadA kalpate // navaramiha prathamaiko gajabhaktapiNDako rAjJA gajena cAnujJAtaH pratidinaM meMTho lbhte| taM khananaAdi kAryomAM lAgelA nokaronA bhaktAdinA viSe paNa upara pramANenI saghaLI vAta jANavI. * javuM - anisRSTanuM varUpa ane temAM doSo * (3) have jaDaanisRSTanI vAta kare che. hAthI saMbaMdhI pimharUpa vastu ke je rAjAvaDe ke hAthI vaDe anujJA apAI na hovAthI anivRSTa che. A jaGaaniruSTa kahevAya. te A rIte ke, koka sAdhuno bhakta mahAvata, hAthI saMbaMdhI AhAramAMthI sAdhune jo Ape, tyAre te hAthI joto hoya ke na joto hoya, e grahaNa karavuM kalpatuM nathI, kAraNa ke e hAthIno picyuM che. temaja rAjA ane hAthIvaDe sAdhune ApavAmATenI anujJA apAI na hovAthI A adattAdAna rUpe thatuM hovAthI kalpatuM nathI. kAraNa ke te piNDa ApatI vakhate "A hAthI ApavA Icche che ke nahi ?' evuM jANI zakAya nahi. tethI jo e Icchato na hoya tyAre te grahaNa karavAmAM te hAthIne manobAdhA = manadu:kha thAya, je manobAdhA sAdhue varjavI joIe. athavA to AvuM paNa thAya ke piNDa grahaNakarato sAdhu najIka hovAthI hAthI potAnI sUMDhavaDe sAdhune grahaNa kare ke kadarthanA paNa kare. athavA, "A to mArA A hAthInA koka vairI rAjAe hAthIne mAravA mATe sAdhunA veSe Ane mokalyo che, nahIMtara piNDa levAnA bahAne hAthInI najIka zI rIte AvI zake ?" Ama vicArIne hAthInA rakSakapuruSo e sAdhune pakaDe. emAM sAdhu kadAca motavagerene paNa pAme. athavA to jeTalA pramANamAM AhAra sAdhue grahaNa karyo hoya eTalA pramANano lAbha hAthIno haNAI javAthI hAthIne antarAya karavAnuM thAya che. A badhA uparokta saMbhavita doSonA lIdhe paNa hastipiNDa levo na joIe. * jahu- anisuSTa kyAre kahyuM ? * ahIM ATalI vAta vizeSa jANavI ke hAthIne je AhAra ApavAmAM Avato hoya temAMthI mahAvatane Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 bhaktapiNDakaM meMThena svaM dIyamAnaM gajenAdRSTaM yadi dadAti tadAsmai klpte| yadi ca svapiNDakamapi gajasya pazyataH pratidinamabhIkSNamasau dadAti sAdhuzca gRhNAti tadA yadayaM muNDo meMThAtsakAzAt piNDaM gRhNAti taM ca meMTho madIyapiNDamadhyAt svalabhyaM piNDolakaM sthUlataraM gRhNAtItyAdi vicintya pradveSeNAsau gajaH sAdhUpAzrayasya yatervA vinAzamapi kuryAt, sakRd grahaNe ca na tathAvidho doSa ityanavaratamasau na grAhya iti gAthArthaH / / 51 / / avataraNikA- uktamanisRSTadvAramathAdhyavapUrakadvAramAha / mUlagAthA- jAvaMtiyajaipAsaMDiyatthamoyarai taMdule pcchaa| saddhA(TThA) mUlAraMbhe jamesa ajjhoyaro tiviho / / 52 / / saMskRtachAyA- yAvadarthika-yati-pAkhaNDA'rthama'vatArayati taMdulAnpazcAt / svArtha mUnAme SoDathyavapUra: trividha AkarA adhyavapUrakasvarUpam // vyAkhyA- sUcanAdyAvadarthikAzca samastArthinaH, yatayazca nirgranthAH, pAkhaNDikAzcarakAdayaste prathama eka bhAga Apavo evI anujJA rAjA ane hAthI banne dvArA apAI hoya. e ja pramANe roje roja mahAvata potAno bhAga meLavato hoya. te bhAgamAMthI jo mahAvata hAthI na jue e rItanA sAdhune vahorAve tyAre te kahyuM che. paraMtu, mahAvata jo e potAnA bhAgamAMthI hAthInI najara sAme vAraMvAra sAdhune Ape ane sAdhu grahaNa kare. to, "A sAdhu mArA A mahAvata pAsethI piMDa grahaNa kare che. eTale cokkasa mane apAtA AhAramAMthI moTo bhAga mahAvata laI leto haze" ItyAdi vicArIne roSe bharAyela e hAthI sAdhunA upAzrayano athavA sAdhuno vinAza paNa karI de. joke ekAdavAra hAthInA dekhatA levAmAM vAMdho nathI. mATe ja, vAraMvAra levAno niSedha karAyo che./panA avataraNikA :- Ama anisRSTadvAra kahyuM. have, "AvapUraja' dvAra kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- nAvatiya = samastaarthIo, na = nigraMtho, pAditya = carakAdiomATe, loyarU = vadhAre nAMkhe, taMdutta = cokhAvigere, pachI = pAchaLathI, saTTA = potAnA mATe, mUnAme = agni saLagAvavo tathA AMdhaNavigerenA AraMbha karyA pachI, naM = je kAraNathI, paNa = A, skvoyaro = adhyavapUraka nAmano doSa, tivido = traNa prakArano./parA mULagAthA-gAthArtha :- gRhastha potAnA mATe rasoInI zarUAta karyA pachI samastaarthaAdine mATe tenI aMdara cokhAvagere vadhAre nAMkhavA tenuM nAma adhyavapUraka. A adhyavapUrakanA mizrajAtanI mAphaka (1) yAvadarthika (2) pAkhaMDI ane (3) yati. ame traNane udezIne banatuM hovAthI tenA traNa prakAra che.parA * adhyavapUrakanuM svarUpa che vyAkhyArtha :- "gAvaMtiya' = "yAvarthavA' = "samastArthinaH' = tamAma yAcako, "na' = 'pataya?' Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 tathoktAstebhya idaM tadarthametannimittamityarthaH / yadyasmAtkAraNAdavatArayati svagRhayogyakago(kaGgvA)dInAM madhye mizritAn kRtvA gRhI sthAlyAM pratikSipati / 'taMdule'ti dhAnyakaNAn / upalakSaNatvAdadhikatarajalakaNAdInItyarthaH kathamityAha pazcAnmUlArambhottarakAlaM, yadvA pazcAdupari(zca) mAnolaGghanenetyarthaH / pazcAcchabdasya sambandhizabdatvAtpUrvatvamapekSate, ato'nuktamiti(mapi) pUrvamiti vizeSaNaM dRzyaM / tataH kimapekSaM pazcAdityAha svArthaM gRhArthaM pUrvaM karpaTikAdyAgamanApekSayA'grato vihite satIti vizeSaH / kasminnityAha / mUlaM prathamo'gnijvAlanAdrahaNadAnAdirUpArambhAdikarttavyavyApAro mUlArambhastasmin / etena ca mizrajAtAdadhyavapUrakasya nAnAtvaM darzitvaM / ma mizrajAtA'dhyavapUrakayo nAtvaM // mizre hyAdito'gnijvAlanAdiprastAva eva svagRhayAvadarthikAdyarthamupaskartumArabhate, adhyavapUrake ca gRhINA svArthamagnijvAlanAdyAdrahaNadAnAntaM Arambhe kRte sati pazcAtsvArthakalpitatandulAnAM madhye kArpaTikAdyarthaM tandulAdInAM mANakAdikaM saGkalpitaM prakSipya rAdhyate ityubhyorbhedH| yattadornitya= nintho, tathA 'pAsaMDiya' = 'pAkhaNDikAH' = 22 tara saMnyAsI-00-414 rene, 'atthaM' = 'artham' = bhATe. bheTale 3 yAvArtha.5vagere // bhATe, 'jam' = 'yat' = 4 // 29 // 42, 'oyarai' = 'avatArayati' = umere = nai. bheTale. 3 stha, sva-une yogya vageremA yo mizra zane tapeTIma na. ( = in = ma bhA-methI Ave cha, tama mA 55 me tana dhAnya che. ganI // 59 // bane cha.) zuM na ? te 45ve , 'taMdule' = 'taMdulAn' = 'dhAnyakaNAn' = dhAnya eTale ke anAjanA dANAone upalakSaNathI vadhAre pANI nAMkhavAnuM vagere paNa jANI levuM. kevI zate nain? te 049 // cha, 'pacchA' = 'pazcAt' = pAthI , meTase bhUbhAmanA uttaramA (mULAraMbha = 52mATe 4 2iqaa bhUmyuM hoya ta). athavA 'pazcAt' = 'upari' = 752thI. bheTa mAnane (pramAne) mojAne nain. ('pazcAt'no prathama artha nI pchiin| arthamA cha bhane athavAmA = old artha dravyanI apitA sUya che.) mA 'pacchA' = 'pazcAt' 206 meM saMmo5 che. bheTale 3 'pazcAt' 206 meM 'pUrvatvam' = pUrvapAnI apekSA 21 . sAthI 'pUrva' za06 bhUNamA na mAvyo DovA chatai aeii sevo. mA 'pazcAt' za6 46 apekSA cha ? te ve 4||ve cha , 'saTThA' = 'svArthe' = paTi473 mAvA pUrva 4 svArtha-52mATe yu hoya. zuM prayu DAya ? to cha, 'mUlAraMbhe' = mULamAM = prAraMbhamAM ja AraMbha karyo hoya. eTale ke pahelI vakhata je agni saLagAvavo, AMdhaNa mUkavuM vagere rUpa AraMbhaAdi kartavyavyApAra karyA hoya. * mizrAtathI madhyapura meM huM che . mI 'mUlAraMbha' nI. bhAvI vyANyA 4218 2 // mizrata 42 madhyapU27nu 45j chatuM karyuM che ema jANavuM. kAraNa ke mizrajAtamAM to prathamathI ja devatA peTAvavo vageremAM svagRha ane yAvadarthikAdimATe rAMdhavAnI zarUAta kare. jyAre ahIM adhyavapUrakamAM to gRhastha svArthamATe devatA peTAvavAthI mAMDI AMdhaNa mUkavA sudhIno badho AraMbha karyAbAda pAchaLathI svArtha mATe jeTalA cokhA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 yogAdyaditi vyAkhyAtaM tattasmAtkAraNAd eSo'nantaroktaH svArthadattAdrahaNe prathamaM kRte prabhUtabhikSAcarasaMdarzanatastadarthamapi pazcAdadhikataraM taMdulAdiprakSepakaraNalakSaNo'dhyavapUraka uktazabdArthastrividho yAvadarthikAdivighaTitabhedAttriprakAraH syAdyathA svagRhamizrazabdayoH prastAvAdgamyamAnatvAt svagRhayAvadarthikamizro nijavezmakApaTikAdisAhika ityarthaH / tathA svagRhasAdhumizro nijagRhasAdhusAdhAraNa ityrthH| svagRhapAkhaNDimizro nijavezmazAkyAdisAhika iti / iha svagRhazramaNamizrAdhyavapUrako'pi ghaTate paraM zramaNAH pAkhaNDinAM madhye vivakSitA ityevaM traividhyaM jJeyaM / iha yAvadarthikAdyarthamadhikatarataMdulAdiprakSepadoSeNa sarvve'pyAhAro'zuddhaH syAt tathA svagRhayAvadarthikamizrAdhyavapUrake yAvantaH kaNAH kArppaTikAdyarthaM pazcAt kSiptAstatpramANai rAdvairyAvat syAdetAvat pramANaM bhaktaM yadi gRhasthena sthAlyA uddezena sthaganikAdau kSiptvA pRthak kRtaM syAduddezena svagRhAdau vitIrNaM vA natu sikthAdigaNanena vagere kalpelA hatA, emAM kArpaTikAdine mATe mANavaka vigere je pramANa nakkI karyuM hoya eTaluM umerIne rAMdhe. Ama banne vacce bheda jANavo. A badhAno bhAvArtha A thayo ke, mULamAM potAnAmATe agni peTAvavA vagerethI mAMDIne AMdhaNa mUkavA sudhInA AraMbha karyA bAda, pAchaLathI yAvadarthikAdimATe je vadhAre cokhAvagere nAMkhavAnuM thAya, tene adhyavapUraka kahevAya che. te kAraNathI SaH yad ane tad no nitya saMbaMdha hovAthI, mULa gAthAmAM 'nam' = 'ya' lakheluM che ke je TIkAnI zarUAtamAM ja 'yat yasmAt ArAt' thI vyAkhyAna karAI gayuM che. paNa 'ta' nathI AvyuM, chatAM paNa 'ta' no ullekha samajI levo. eTale ke, tat tasmAt kAraNAt anantaroktaH hamaNAMja kahevAI gayela 'potAnA mATe mUkela rAMdhaNa te pahelA karAye chate ghaNAMbadhA bhikSAcaro dekhAvAthI teo mATe paNa pAchaLathI adhikatara cokhA vigere nAMkhavA' svarUpa adhyayapUraka yAvadarthikAdi judAMjudAM bhedathI traNa prakArano che. = = ahIM svagRha ane mizra, A be zabdo prastutamAM adhyAhAra rUpe jaNAtA hovAthI badhA bhedone A banne zabdo joDavA. te A rIte, = (1) svAda-yAvasthimizra (2) svagRha-yatimitraH (3) svagR4-pA'imizra ninavezma-TiniAdiH = potAnuM ghara ane yAvadarthikAdinuM bheguM. potAnuM ghara ane sAdhunuM bheguM. nijagRha-sAdhusAdhAraNaH nijagRha-zAkyAdisAhikaH potAnuM ghara ane zAkyAdinuM bheguM. jo ke ahIM to svagRha-zramaNamizra adhyavapUraka paNa ghaTe che. parantu zramaNono samAveza pAkhaMDiomAM thaI jAya che. mATe traNaja bhedo kahyA che. = = = = = ahIM, prathamabhedamAM yAvadarthikAdine mATe adhikatara taMdulAdi prakSepadoSathI sarva paNa AhAra azuddha thaI jAya che. parantu, svagRha-yAvadarthikamizra adhyavapUrakamAM jeTalA dANA kArpATikAdi mATe pAchaLathI nAMkhyA hoya. teTalA pramANanA dANAone gRhastha jo udezapUrvaka = A yAvadarziko mATe che e pramANenA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 0 palimanthAdidoSAttadA zeSaM sthAlIbhaktaM grahItuM kalpate vizodhikoTi-katvAdevaM mizrajAtAdyabhede'pi jJeyaM kiJcittulyatvAdanayoriti / antyabhedadvayaM cAvizodhikoTikatayA vakSyatIti tadbhaktamakalpyamiti thArthaka karI ___ avataraNikA- uktamadhyavapUrakadvAraM tatpratipAdanAcca SoDazApyudgamadoSAH proktAH athaiteSveva kalpAkalpavyavasthArthaM viSayavibhAgamAha / mUlagAthA- iya kammaM uddesiyatiyamIsajjhoyaraMtimadgaM c| AhArapUibAyarapAhuDi avisohikoDitti / / 53 / / saMskRtachAyA- iti karmoddezikatrika-mizrajAtA'dhyavapUrakA'ntyadvikaM c| ___AhArapUti bAdaraprAbhRtikA'vizodhikoTIti / / 53 / / udezapUrvaka AhArane DhAMkaNA vageremAM alaga karI de, athavA to potAnA gharamATe alaga alaga vaheMcaNI karI dIdhI hoya, to gRhastha potAnA mATe alaga karelA AhArAdimAMthI grahaNa kareluM sAdhune kahyuM che. kAraNa ke e vizodhikoTino doSa che. ATaluM dhyAna jarUra rAkhavuM ke jeTalA pramANamAM adhyavapUraka thayuM hoya, e pramANenA dANAone gaNavA na besAya paNa Azare je kAryuM hoya tene mAnya rAkhavuM. nahIMtara palimanthAdi doSono saMbhava rahe che.. "nimanya' = gRhakArya-svAdhyAyAdino vyAghAta. arthAt jeTalA pramANamAM rAMdhavAthI jeTaluM thAya. eTale ke jema 1 vATakI cokhA rAMdhavA mUke to te phUlI jAya ane 2 vATakI thAya teTaluM = 2 vATakI kADhyA bAda bAkInuM kaccha bane te jANavuM. A pramANe mizrajAtanA AghabhedamAM paNa jANI levuM. kAraNa ke A adhyavapUrakanA AghabhedanI sAthe mizrajAtanA AdyabhedanI ghaNI kharI tulyatA che. jo ke, anya be bhedo to avizodhikoTi tarIke AgaLa kahevAze tethI te AhArAdi akathya che../parA avataraNikA :- Ama, 'vadhyapUrva dvAra kahyuM. enA pratipAdanathI 16 udgamadoSo paNa kahevAI gayA che. have 16 doSomAM kathya-akathyanI vyavasthAmATe viSayavibhAgane jaNAve che. mULagAthA-zabdArtha :- rUca = A udgamadoSomAM, i = AdhAkarmika, usitiya = vibhAgaaudezikanA chellA traNabheda, mIsa = mizrajAtanA, 3 bloyara = adhyavapUrakanA, zaMtimai = chellA be bheda, harapUrR = bAdarabhaktamAnapUti, vAyarapade = bAdara prAbhRtikA, vaNodiitta = avizodhi koTinA che.pa3 mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarma, vibhAgaodezikanA chellA traNa bheda karmasamudeza, karmaAdeza ane karmasamAdeza, mizrajAta ane adhyapUrakanA chellA be bheda pAkhaMDImizrajAta, yatimizrajAta, pAkhaMDIadhyavapUraka ane yatiadhyavapUraka, bAdarabhaktamAnapUti ane bAdaraprAbhRtikA. ema cha mULa doSamAMthI daza bhedo avizodhikoTinA che.pI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 udgamadoSeSu ke doSA avizodhikoTAvavataranti ? ' vyAkhyA- atrodgamadoSasamUho'vizodhikoTivizodhikoTibhedena dvidhA bhidyte| tatra 'iya'tti ityeteSvAdhAkAdiSu SoDazodgamadoSabhedeSu madhye / 'kamma'tti sUcanAd karmAdhAkarmaparipUrNaM / tathodezikatrikamitikilaughauddezikavibhAgauddezikabhedAdvidhaudezikamuktaM / tatreha vyAkhyAnAd vakSyamANAntyazabdasya siMhAvalokananyAyenAtrApi yojanAt dvAdazavidhasya vibhAgoddezikasya karmabhedasatkamantyameva trikaM grAhyaM / tathA sUcanAnmizrajAtAdhyavapUrakayorantyadvikaM caramabhedadvayaM / kila, mizramadhyavapUrakazca yaavdrthikpaakhnnddinigrnthaarthibhedaattridhaa| atra ca pAkhaNDigRhamizrasAdhugRhamizrarUpaM bhedadvayaM grAhyaM / kvApi granthe mizraM samastamadhyavapUrakazca sarbopyavizodhikoTitayokta iti cakAreNa sUcyate / tathAhArapUtirbhaktapAnapUtirityarthaH / kila pUtiH upakaraNapUtibhaktapAnapUtibhedAdvidhoktA ityatra bAdara(bhaktapAna)bhedo graahytyoktH| tathA bAdaraprAbhRtikA pUrvoktarUpA, kila prAbhRtikA doSAH sUkSmabAdarabhedAd dvidhoktA ityatra bAdarabhedo graahytyoktH| etat kimityAha avizodhirUpadUra(dUrakara)NAdinApyakalpanIyatA * gama ghoSomA jyA jyA po mavizodhiohi cha ? . vyAyArtha :- mahopano samUDa meM prAre che. (1) vizopiTa (2) vizopiTi. _ 'iya' = 'iti' = mA prabhArI bhASAmA 16 umahoSonA homai, 'kamma' = 'karma' = saMpUrNa bhASA, 'uddesiyatiyam' = 'uddezika-trikam' = 6shin| 1) moghazi mane vimAzi .5 ema je be bhedo kahyA. temAM, ahIM siMhAvalokananyAyathI vyAkhyAna dvArA AgaLa kahevAtA anya zana // 9 // 42di, meTale 4 'aMtima' = 'antya' 206 che me 204ne 'uddesiya' sAthe sevAthI 12 prakAranA vibhAgIdezikanA karmabheda saMbaMdhI yAvadarthika sivAyanA chellA traNabhedo ja levA. tathA, 'mIsa-jjhoyaraMtimadugaM' = 'mizra-jAtAdhyavapUrakayorantyadvikaM' = mizrIta bhane adhyv527| 59 // yAvArtha sivAyanA antima be bhedo levA. ahIM ATaluM jANavuM ke mizrajAta ane adhyavapUrakamAM yAvadarthika - pAkhaMDi ane nirjhantha, ema bhikSAnI IcchAvALAnA lIdhe traNabhedo batAvyA che. ahIM pAkharDiMgRhamizra ane sAdhugRhamizra rUpa be bhedo levA. - koka granthamAM samasta mizrajAta ane samasta adhyavapUrakane avizodhikoTi tarIke kahyA che. te vAtane bhUgathAmA bhUdara 'ca' 204tha. zAvyuM che. sema ... 'AhArapUi' = 'AhArapUti' bheTale 3 'bhaktapAnapUti' sema artha devo. apUtinA meM matAvyA "upakaraNapUti' bhane 'bhaktapAnapUti' mAthI bA62mastapAnapUti se. tathA, 'bAyarapAhuDi' = 'bAdaraprAbhRtikA'. pUrva pani 42yA pramANe prAtmRti ghoSanA sUkSma ane bAdara ema be bheda che. temAMthI anne bAdaraprAbhRtikA levI. uparo. Desa aA hoSo Muqn ? te 49 // qdi / cha / me 15, 'avisohikoDiti' = 'avizodhikoTi iti bhaNyate' = avizaSioTivANAhopa ThevAya che. bheTale 3 vizoSi35 dUra karavA chatAM paNa je zeSa zuddha AhAranI akalpanIyatAnI buddhine kare che mATe AvI je malina koTi Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 janakatvena malinA koTirudgamadoSalezo'vizodhikoTirityevamanantaramevopavarNitarUpA bhaNyate iti shessH| yadvA iti zabdaH parimANArthastata ityetAvatI uttarabhedAvivakSaNe mUlabhedApekSayA bhedaSaTkapramANA syAditi zeSo'paranAmnA udgamakoTirapIyamevocyate / ata eva pUtidoSasvarUpanirUpaNAyAM 'uggamakoDikaNeNa vI'tyAdyuktaM / tena sarvairavizodhikoTidoSairyuktasyAhArasyAvayavenApi spRSTasya zuddhasyApyazanAdeH pUtitvaM bhavatIti tatra vyAkhyAtamiti gAthArthaH / / 53 / / avataraNikA- adhunA avizodhikoTereva iti duSTatAkhyApanArthatayA spRSTasya pAtrakasya vidhimAha | mUlagAthA- tIe juyaM pattaM pi hu, karIsanicchoDiyaM kayatikappaM / kappai jaM tadavayavo sahassaghAIvisalavo bva / / 54 / / saMskRtachAyA- tayAyuktaM pAtramapi tu karISanizcchoTitaM kRtatrikalpaM / kalpate yattadavayavassahasraghAtI viSalava iva / / 34 / / = kakSA, arthAta udgamadoSano leza, tene avizodhikoTi kahevAya che. jenuM svarUpa hamaNAM ja upara varNana karAyuM che. ahIM, koTino TUMko artha bheda-prakAra samajavo. eTale ke avizodhikoTi kaho ke avizodhiprakAra kaho ke avizodhi bheda kaho, badhAno artha samAna che. athavA to "tti' zabda e 'parimANa'vAcaka che. eTale ke uttarabhedonI virakSA karyA vinA mAtra mULabhedonI vivakSA karatAM A avizodhikoTinA doSo mAtra 6 che. jene bIjA nAme "uddagamakoTi paNa kahevAya che. A kAraNathI ja pUtidoSanA svarUpanA nirUpaNamAM 'moDina vi' ItyAdi kahevAyuM hatuM. tethI, badhA avizodhikoTi doSathI yukta AhAranA avayavathI paNa = mAtra eka dANAthI paNa spaSTa evA zuddha paNa apanAdinuM pUtipaNe thAya che. ema tyAM = pUtidoSanA vyAkhyAnamAM kahevAyeluM che. paNa avataraNikA :- have "avizodhikoTinI duSTatA che ja e batAvavA tenAthI kharaDAyela pAtrAnI paNa vidhi batAve che. mULagAthA-zabdArtha :- tiy = avizodhikoTiazanAdivaDe, gurtha = kharaDAyeluM, pattapi = pAtra paNa, huM = vAkyAlaMkArArthamAM, risanicchoDiyuM = chANAvigerenI rAkhathI ghaseluM, tiSpa = traNa vakhata dhoyeluM, khaDuM = bIjuM levA kahyuM, kaM = kAraNa ke, tavayavo = teno avayava, sadasyathArDa = hajAraThekANe zuddhaazanAdine doSitakaranAra che viSavotra = viSanA kaNIyAnI peThe./pI. mULagAthA-gAthArtha :- avizodhikoTI-anAdi vaDe kharaDAyeluM pAtra paNa chANa vagerenI rAkhathI ghasIne traNa vakhata dhoyA pachI sukAI gayeluM hoya athavA cothI vakhata dhoyA pachI bhInuM hoya to paNa bIjA AhArAdi levA mATe kahyuM che. kAraNake teno avayava paNa hajArano ghAtakaranAra viSanI jema hajAraThekANe zuddhaazanAdine doSitakaranAra che.pajA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avizodhikoTinA spRSTaM pAtramapi karISanizcchoTitaM kRtatrikalpaM caiva kalpate vyAkhyA- ihAvizodhikoTidravyaM lepakRdalepakRcceti dvidhA pAtrake nipatitaM syAt / tatra takratImanajagAryAdikaM kharaNTakatvAllepakRt / vallacaNakAdikaM tadviparItatvAdalepakRt / tatazca 'tI juyaM'ti tayA pradarzitarUpayA'vizodhikoTyA upAcArAdavizodhikoTidoSayuktalepAlepakRdAhAreNetyarthaH, yutaM kharaNTitaM spRSTaM vA, kiJci ( kiM ta ) dityAha pAtramapi sAdhubhAjanamapi / apiH pAtrakasyAkalpanIyatAbhaNanenAtizayadyotakaH / hurvAkyAlaGkAre, zeSazuddhAzanAdergrahaNAya na kalpate iti zeSaH / yadyevaM tarhi kIdRzaM satpAtrakaM kalpyaM syAdityAha -' karIsanicchoDiyaM 'ti karISeNa zuSkagomayacUrNenopalakSaNatvAdbhasmAdinA ca nizcchoTitaM ghRSTamudvarttitamityarthaH / karISanizcchoTitaM sat upalakSaNatvAllepakRdazuddhAhArAvayavApanodAya karISagharSaNAtpUrvamaGgulyAdiproJchitaM cetyapi dRzyaM / punarapi kiM viziSTaM sadityAha, 'kayatikappaM'ti kRtA dattA trayastrisaGkhyAH kalpA jalaprakSAlanarUpA yatra tatkRtatrikalpaM / itthaM kRtaM sat, kimityAha kalpate sAdhUnAM paribhoktuM yujyate / itarathA pUtya(ti)doSatvAdakalpyamiti avizodhikoTithI sparzAyela pAtra paNa karIpathI ghasAyeluM ane traNavAra dhovAyeluM ja kalpe che. . www vyAkhyArtha :- pAtrAmAM paDeluM avizodhikoTivALuM dravya be prakAranuM hoya che. (1) 'tepat' lepavALuM. chAza, osAmaNa, rAbaDI - peyadravyavizeSa vageremAM kharaDAvavApaNuM hovAthI e badhAne 'ttepanRt' kahevAya che. (2) 'anevat' lepa vinAnuM. vAla, caNA vageremAM tenAthI = lepathI viparIta hovAthI 'abhepa' kahevAya che. 'tI" jIvaM' = 'tavA yuo' = uparokta pramANe avizoSikoTithI yukta upalakSaNathI avizodhikoTi doSayukta evA lepa ke alepakRt AhArathI yukta kharaDAyela sparzakarAyela, zuM kharaDAyela sparzAyela ? te kahe che, 'varttapi' = 'pAtrapi' = sAdhunuM bhAjana = pAtra paNa. ahIM 'pi' = 'paNa' zabdathI pAtrAnI paNa akalpanIyatAno atizaya batAvAyo che. arthAt e pAtrAmAM bIjo zuddhaAhAra paNa grahaNakaravo kalpe nahi, ema jANavuM. 'du' = 'tu' = vAkyAlaMkAramAM che. - jo Ama hoya to pachI kevA prakAranuM pAtra kalpya bane ? te jaNAvatAM kahe che "rIsa-nioDiya = 'rISa-nioTitA'. 'rIpa' bakarInI lIMDIvagere ke sukkAchANanAM bhUkkAvaDe, upalakSaNathI rAkha = bhasmaAdi vaDe, 'niznoTitA' = mAMjelu. arthAt ghaseluM, dhoyeluM. upalakSaNathI lepakRt azuddhaAhAranA avayava dUrakaravA mATe rAkha vigerethI ghasavAnI pUrve AMgaLI vagere nAMkhIne azuddha AhAranA nAnAmAM nAnA paNa kaNiyAo kADhavA e paNa jANavuM. vaLI zuM karavuM ? te jaNAve che - 'tivRM' = 'tAtrijyuM' = traNavAra pANIthI pakhALavuM. AvI badhI vidhi karIe eTale zuM thAya ? te jaNAve che, 'khar' - 'tvate' = sAdhune e pAtra vAparavA yogya = kalpya bane che, anyathA na kalpe arthAt pUtidoSathI = duSTa hovAthI e pAtra na kalpe ema kahevAno bhAva che. A rIte karISavagerethI mAMjyAbAda chelle traNavAra pANIthI dhoyeluM pAtra paNa taDakA vagerethI sUkAI = = - = 203 - = - Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 bhaavH| tathA kRtatrikalpamapyAtapAdinA zuSkaM kalpyaM syaannaanythaa| caturthakalpe datte jalAdramapi pAtrakaM zeSagrahaNAya kalpata ityAdhupalakSaNatvAd dRzyaM / taduktaM vRddhaiH, 'nicchoDie karIseNa vAvi uvvaTTie tae kappA / sukkhAvittA giNhai anne cautthe asukkhe vi' / / 1 / / tadetena etasyA atiparihAryatAM darzitavAn / tathAhyavizodhikoTyAhAre grahItvojjhite'pi tayA chuptamakRtatrikalpaM taM pAtrakamapi tAvanna kalpate / kiM punaH sAkSAdavizodhikoTyAhAropabhogaH kartumiti sAmarthyAduktaM bhavati / // avizodhikoTeravayavo'pi sahasraghAtiviSalava iva bhavati hai atha kimetyevaM mahatA yatnena etasyA niSedho'padizyate ityAha yadyasmAdapergamyamAnatvAttasyA'vizodhikoTiduSTAzanAdeH sambandhI avayavo'pi sikthAdyapi AstAM kavalAdirityaperarthaH / kimityAha sahasrANi hantuM zIlamasyeti sahasraghAtI, ka ivetyAha viSalava iva pradhAnagaralezo yathA / idamuktaM bhavati / kila tIvraviSalavopabhogAt kazcinmRtastato viSatvapariNatatatpizitAzanAdanyo mRtsttpijAya pachI ja kalpa, anyathA nahi. paNa jo e pAtra cAravAra pANIthI dhoI lIdhuM hoya pachI e pAtra bhInuM hoya to paNa bIjo AhAra emAM grahaNa karavA kahyuM che. ema A vAta adhyAhArathI jANavI. vRddhoe = pUrvamahApuruSoe A aMge A vAta karI che ke, 'nicchoDie karIseNa vAvi uvvaTTie tae kappA / sukkhAvittA giNhai anne cautthe asukkhe vi|| artha :- rAkha vagerethI ghasIne pachI traNavAra pANIthI dhoyuM hoya to e pAtra taDakAdithI sukAyA bAda kahyuM che. athavA jo cAravAra pANIthI dhoyuM hoya to e pAtra bhInuM paNa kahyuM che. ahIM A taDakAdithI sukAI javAnI vAta jaNAvIne avizodhikoTidoSavALo AhAra e atyaMtatyAjya che e darzAvyuM che. te ApramANe- jo avizodhikoTiAhAra grahaNa karIne dUrakarAve chate tenAthI lepAyela pAtra rAkhAdithI na maMjAya ane traNa pANIe na dhovAya tyAMsudhI e pAtra paNa kalpatuM nathI, to pachI sAkSAt e avizodhikoTidoSavALo AhAra vAparavo e kaI rIte kalpI zake ? arthAt e aMgeno vAparavAno vicAra paNa zI rIte karI zakAya ? che avizodhikoTino kaNiyo paNa sahasaghAtIviSa jevo bane che , prazna :- A avizodhikoTi AhArano ATalA badhA prayatno dvArA niSedha zuM kAma batAvyo che? uttara :- "" = " = 'ya' = kAraNa ke, "tavayavoDa'i mULagAthAmAM "' zabda adhyAhArathI jANavo eTale ke, koLiyo vagerenI vAta to dUra raho paNa te avizodhikoTithI duSTa AhArAdi saMbaMdhI avayava paNa = kaNiyo paNa, "sahasavA = "sadA hastu zImati sahastradhArI' = hajArone mAravAnA svabhAvavALuM hoya che. konI jema ? te kahe che, "visarjavolva' = vipattava' = "prathAnateza rUva' = atyaMtamAraka tAlapuTajheranA kaNIyAnI jema. bhAvArtha e che ke, tIvra jheranA eka aMza mAtrano upabhoga karavAthI koka eka vyakti marI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 zitAzanAdanyo yAvatsahasrasaGkhyAH prANina ityanyAnyavidhinA paraMparayA, yathA'tipradhAnaviSalavo'pi prANisahasrANi bhakSyasahasrANi vA vinAzayatyevaM yena kRto'vizodhikoTyazanAdyAhArastena pAkakArakeNAnyasmai gRhasthAya dattastenApyanyasmAyityAdyanyAnyagRhasaMvaraNena paramparayA gRhasahasramapi gato'vizodhikoTilavo'pi gRhasahasrasatkazuddhabhaktasahasrANyapi pUtitvakaraNena dUSayati / sa caivaM bhujyamAno nirmalamapi caraNAtmakaM bhAvajIvaM sAdhorhantIti viSalavatvenopamita iti / tathA'vizodhikoTiprastAvaM pratItya mugghaziSyaH kazcidAcaSTe, nanu sAdhusaGkalpena yat kriyate tadevAdhAkarma syAdataH kUra eva kevala AdhAkarma bhavati tasyaiva sAdhvarthaM saGkalpitatvAnna tu tanniSpannAnyapi sauvIrAvazrAvaNataMdulodakAni, teSAM sAdhusaGkalpaM vinApyupajAyamAnatvAdatastadgrahaNaM kartuM yateyujyate navA ? naivaM, tAnyapyAdhAkarmikANyeva / tatrAdhAkarmikakUrAvayavarUpAvazrAvaNAdiniSpannatvena sauvIre, kUrAvayavarUpatvenAvazrAvaNe gaI. jherathI pariNata banela e mRta vyaktinuM mAMsa koka bIjAe khAdhuM ane e paNa maryo. A bIjAnuM mAMsa khAvAthI trIjo paNa maryo. ema eka bIjA eka bIjAnuM mAMsa khAtA khAtA paraMparAe eka hajAra prANIo marI gayA. jema atyaMta mArakaNAviSanuM eka TIpuM paNa hajAro prANIono athavA hajAro bhakSyano = khAvA yogya hajAro vastuono vinAza kare che. arthAt hajAro vyaktione mArI nAMkhe che ane teonA zarIrone-mRtakone viSayukta banAvI kADhe che. tema, je gRhasthadvArA avizodhikoTivALo AhAra karAyo. te gRhastha bIjA gRhasthane e Apyo. bIjAe paNa trIjAne Apyo. A pramANe eka bIjA eka bIjA gharamAM ApavAthI paraMparAe eka hajAra gharo sudhI gayo. A rIte hajAra gharo sudhI gayela te AhArAdi e hajAra gharonA zuddhaAhArAdine paNa pUti karavAvaDe dUSita karI de che. te avizodhikoTivALA AhArane khAto evo muni, potAnA nirmaLacAritrarUpI bhAvajIvane haNe che. mATe e AhArane viSaya' nI upamA apAI che. A avizodhikoTinI vAta sAMbhaLIne koI bhoLo ziSya pUche che ke, "sAdhunA saMkalpathI je karAya che te ja AdhAkarmI bane che. jemake, sAdhunA saMkalpathI karela cokhA ja = bhAta mAtra AdhAkarmI thAya che. kAraNake teja sAdhumATe saMkalpita che. paraMtu emAMthI banatI kAMjI = sauvIra = osAmaNa ukALI jADuM pravAhI banAve che athavA pANImAM cokhAno loTa nAMkhI ukALI jADuM pravAhI banAve te, "vattAvA' = osAmaNa = bhAtanuM osAmaNa, 'taMtunIvavA' = rAMdhyA vinAnA bhAtanuM = cokhAnuM dhovaNa vagere to sAdhunA saMkalpa vinA paNa thatAM hovAthI tenuM grahaNa karavuM yogya che ke nahi ?' AnuM samAdhAna ApatA guru jaNAve che ke, "nA. e paNa kalpatuM nathI kAraNa ke e badhuMya AdhAkarmI che. arthAt sAdhumATe niSThita = banAvela AdhArmika kUranA avayava rUpa osAmaNathI utpanna thayela sauvIra = kAMjImAM ane sAdhumATe niSThita = banAvela AdhArmika kUranA avayavarUpa osAmaNamAM, bhAta banAvavA mATe dhovAmAM Avela taMdulanA avayavathI mizrita taMdulanuM dhovaNa hovAthI athavA sAdhumATe bhAta banAvavAnA AzayathI(kAcApANIthI) thayela cokhAnA dhovaNa vagere badhAmAM AdhAkarmapaNuM che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 tadarthadhautataMdulAvayavamizritatvena sAdhvarthaM niSThitatvena vA dhAvane AdhAkarmatA bhavati / tasyAM vasatyAM udgamakoTirUpaiH kAjikAdibhirapi chuptaM zuddhamapyazanAdikaM pUtirapi bhavatIti jJeyamiti gAthArthaH avataraNikA- avizodhikoTiruktA'tha vizodhikoTiM tadgataM vidhiM cAha / mUlagAthA- sesA visohikoDI, tadavayavaM jaM jahiM jayA paDiyaM / asaDho pAsai taM ciya tao tayA uddhare samma / / 55 / / saMskRta chAyA- zeSA vizodhikoTistadavayavaM yt-ytr-ythaa-ptitN| azaThaH pazyati taM caiva tataH tadoddharet samyak / / 55 / / __vizodhikoTau ke doSA avataranti ? . vyAkhyA- zeSA'vizodhikoTeranyA'vizodhirUpoddharaNAdinA kalpanIyatAjanakatvena nirmalA koTi: pUrvoktA vizodhikoTirvizuddhaya(ddha)koTirityarthaH, syAditi shessH| sA cAnekavidhoddezikAdibhedena jyAM AdhAkarmI AhArAdi thayo hoya te vasatimAM = gharamAM, udgamakoTinA doSavALA kAzvikA = kAMjI vagere dvArA paNa spardhAyela je zuddhaazanAdi hoya che, e paNa pUti bane che. ema jANavuM." gnAvimaraSi, ahIM "ji" zabdathI e jANavuM ke, AdhAkarmanA kaNiyAvaDe paNa jema zuddha AhAra azuddha bane che tema enI kAMjIAdivaDe paNa zuddhaAhAra azuddha bane che.ll54o. avataraNikA :- A pramANe avizodhikoTinI vAta karI.. have vizodhikoTi tathA targata vidhi = tenI vizeSa vAta batAve che. mULagAthA-zabdArtha :- sesA = bAkInA, visarisTorI = vizodhikoTidoSavALA, tadravathavuM = te doSavALuM dravya, i = je vizodhikoTidoSavALuM kurAdi dravya, nairdi = pAtramAM je ThekANe, nayA = je vakhate, paDavaM = paDeluM, laso = saraLa, pAsa = juve, teM ciya = te ja dravya, tayo = temAMthI, tathA = te ja vakhate, uddhara = bahAra kADhe, samuM = samyak prakAre../papapa mULagAthA-gAthArtha :- udgamadoSomAMthI je avizodhikoTinA doSo upara jaNAvyA te sivAyanA bAkInA tathA AgaLa je utpAdananA ane grahaNaSaNAnA doSo kahevAmAM Avaze, te badhA vizodhikoTinA jANavA.A doSavALuM jeTaluM azanAdi zuddha azanAdivALA pAtramAM je vakhate paDeluM jANe te ja vakhate saraLa = 'rasanI gRddhi vagarano sAdhu pAtramAMthI teTaluM ja doSavALuM azanAdi kADhI nAMkhe to bAkInuM azanAdi kathya bane che.papI. * vizodhikoTi doSo kayA che ? .... vyAkhyArtha :- "hesA' = 'zeSA' = avizodhikoTi karatA juduM je vizodhikoTi. eTale ke avizodhi svarUpane kADhI nAMkhavA vagere dvArA je kalpanIya bane che, ene pUrve kahyA pramANe, vidihoDI' = 'vizodhioTi = nirmaLakoTi ke vizodhikoTi ke vizuddhakoTi kahevAya che. (traNe ekAWka zabdo che) athavA to evo artha karI zakAya ke, soLaprakAranA udgamadoSomAMthI avizodhikoTithI grahaNa karAyela Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 bhavati / yadvA zeSAH SoDazAnAmudgamadoSANAM madhyAdavizodhikoTyA gRhItebhya uddharitA udgamadoSAste vizodhikoTizabdavAcyAH syuH yathaughauddezikaM, vibhAgauddezikasyAdyaM bhedanavakamupakaraNapUtirmizrasyAdyo bhedaH, sthApanA, sUkSmaprAbhRtikA, prAduSkaraNaM, krItamApamityakaM, parivartitamabhyAhRtamunniM , mAlopahRtamAcchedyamanisRSTamadhyavapUrakasyAdyo bhedshceti| upalakSaNatvAdvakSyamANotpAdanaiSaNadoSAzceti vyAkhyeyaM / tatra zuddhasya madhye vizodhikoTidoSavato bhaktAdeH patitasyoddhRtya tyAgaH kAryo akalpyatvAt sa ca yadviSayo bhvtiityetdaah| _ vizodhikoTyavayavaM yatpatitamazaThaH taccaiva dravyakSetrAdinA samyaguddharet // 'tadavayavami'tyAdi iha dravyakSetrakAlabhAvAnAzritya tattyAgo bhavati tatra tadavayavaM yatpatitaM pazyatIti yogH| iha cAtizayoktyA etasyAH parihArakhyApanArthamavayavazabda upAttastato'trAvayavazabdena dravyaM grAhyaM tato yatkimapi tadavayavaM vizodhikoTidoSAt kUrAdidravyaM patitaM dAvyA kSiptaM pazyatyavalokate doSo sivAyanA zeSa rahelA udgama doSo vizodhikoTi zabda vaDe jANavA. A vizodhikoTinA oghaudezikAdi aneka prakAro che. te prakAro kayA kayA che ? te kahe che. (1) oghauddezika (2) vibhAgIdezikanA prathamanA nava bheda (3) upakaraNapUti (4) mizrajAtano prathamabheda (5) sthApanA (6) sUkSmaprAbhRtikA (7) prAduSkaraNa (8) krIta (9) Apatyika (10) parivartita (11) abhyAhata (12) urbhinna (13) mAlApahata (14) Acchedya (15) anisRSTa (16) adhyavapUrakano prathamabheda, upalakSaNathI have kahevAmAM Avaze te utpAdana ane eSaNAnA doSo. A badhA vizodhikoTi kahevAya che. * avizodhikoTino avayava je paDyo hoya tene ja azaTha sAdhu dravyakSetra vagerene AzrayIne samyapha rIte kADhI nAMkhe che zuddhagocarImAM vizodhikoTidoSavALA AhArAdi paDyA hoya to tene kADhIne eno tyAga karavo kAraNa ke e akathya che. have A tyAga je je viSayaka bane che arthAt keTa-keTalA prakAre e vizodhikoTino tyAga karavo joIe te batAve che. ahIM dravya-kSetra-kALa-bhAvane AzrayIne vizodhikoTino tyAga thAya che. temAM "tavayavaM naM parivaM pAsa' = "tavayavaM yatpattitaM parathati A pramANe mULagAthAno anvaya jANavo. vizodhikoTino doSa e atyaMtaparihArya = tyAga karavA yogya che evo bhAva batAvavA mATe avayava' zabda mUkAyo che eTale ke eka paNa avayava-kaNiyo kADhI nAkhavo ja joIe e vAtane jaNAvavA "avayava' zabda mUkAyo che. ahIM avayava zabdathI dravya grahaNa karavuM. 'tavayavaM gaM kartha = 'tavayavaM yatita = vizodhikoTidoSathI je kAMIpaNa krAdi dravya pAtramAM paDyuM. arthAt dAtAvaDe pAtramAM je naMkhAyeluM sAdhu jue. pachI zuM kare ? te jaNAve che. te viya 3 = "tam veva 3ra = ahIM 'viya' = "veva' zabda e "vAra' = jakAra vAcaka che. eTale ke je dravya paDyuM hoya tene ja arthAt te azuddhadravyane ja, alaga karI kADhe - paraThavI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 'taM ciya uddhare' iti vakSyamANena yogastatra ciya zabdasyaivakArArthatvAttadevA'zuddhadravyamuddharet pRthak kuryAt pariSThApayediti yAvat / anena dravyaviSayatyAga uktH| tathA yacchabdasyAvRttyA yojanAt yatkUrAdidravyaM, 'jahiM'ti, yatra pAtrakaikadeze zuddhabhaktamadhye vA patitaM tattatastasmAt pAtrakAcchuddhabhaktamadhyAdvA uddharediti kSetraviSayaH sa uktH| tathA yadyadA yasmin kSaNe patitaM prakSiptaM dAtryA tattadaiva zIghramuddharet / bRhadvelayA hi zuddhaM bhaktamitareNa vyaapyte| tatastadapyazuddhaprAyaM syAditi kAlaviSayaH sa uktaH / tathA'zaThastasmin manojJe'rakto'manojJetvadviSTazca (mAsya vikalpaH syAt ?) yadodanAdikaM dravyaM pazyati vizodhikoTidoSavadidamiti pratyabhijAnAti / jJAtvA ca 'sammati samyak nirvAhaviSayavijJAnaviSayanijazaktyanurUpayatamAnatAnaipuNyena zuddhabhaktAdi, dhRtapatadgrahAttaduddharedityanena ca bhAvaviSayassa uktH| tathA'projjhite zuddhAhAre sati ke(pAtrake) tasminnazuddhAvayaveSu stsvpy'kRtde. AnAthI dravyane AzrayI tyAga kahevAyo. kSetrathI parihAra kahe che, "nardi = "yatra' 'tid' = "yarAridravya yatra patita" "ya' zabda pharIthI joDavAthI Avo anvaya thaze. eTale ke je A krAdidravya pAtranA je ekAda bhAgamAM, athavA zuddhaAhAranI vacce jyAM paDyuM hoya, pAtranA te bhAgamAMthI athavA zuddha AhAramAMthI, te azuddhakrAdi dravyane kADhI nAMkhe = paraThavI de. A rIte kSetra saMbadhI tyAga darzAvyo. kALathI parihAra batAve che, ahIM, "nathI piDyuM tathA 3 = "ya yA patita tat tavA uddhara" Ama anvaya karavo. je kurAdi dravya je samaye pAtramAM paDyuM = dAtAe nAkhyuM te ja vakhate tene kADhI nAMkhe. kAraNa ke jo ghaNo samaya thaI jAya to e azuddhadravya dvArA zuddha AhAra paNa vyApta thaI jatA zuddha ane azuddhaprAyaH eka meka banI jAya pachI moDethI banneno vibhAga karavo azakyaprAyaH thaI jAya che. A kALaviSayaka parihAra jaNAvyo. bhAvathI parihAra batAve che, "sato tuM kare = ": sana tanma uddhare' = koIpaNa prakAranA zaTha-kapaTabhAva vinA, AtmasAkSIe tene kADhI nAkhe = parAvI de, joke juduM tAravI zakAtuM nathI chatAM zuddhaAhAranA pariNAma TakAvavA jeTalA pramANamAM azuddha grahaNa karela che teTalA pramANamAM te mizramAMthI paravI de. 'zamAva kone kahevAya ? te jaNAve che, je bhAta vagere vizodhikoTi doSavALuM dravya pAtramAM paDyuM. te jo manojJa = manane game tevuM svAdiSTa-suMdara hoya to enA prati rAga karyA vinA tathA te jo amanojJa = manane na gamatuM - asvAdiSTa = asuMdara hoya to enA prati vaiSa karyA vinA te bhAta vagerene juve eTale ke sAdhune e vastumAM rAga ke dveSa rUpa koI vikalpa na thAya... ane teneja vizodhikoTidoSavALuM che ema barAbara oLakhe. oLakhIne zuM kare ? te jaNAve che, "lai = " sArI rIte cAre bAjuno vicAra karIne, eTale ke nirvAha vagereno viSaya vicArIne. jemake, A vizodhikoTine nahIM kAThuM ane badho AhAra paraThavIza to nirvAha thaze ke nahi thAya. athavA vijJAnano viSaya vicArIne. jema ke, have samaya Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 kalpe'pi zeSaM gRhNanna doSabhAgasya zuddhakoTikatvAt nijabhaktaistaulitatvAttadavayavaparibhogAya taM(tat) prAyazcittamapi na syAdiha cAzuddhaM yadyatra yadA patitaM pazyati tattatastadA samyaguddharedazaThaH snnityuktm| adhunA'zaTha eva vizodhikoTidoSavata AhArasya smuddhrnnvidhirucyte| tatra ca yatpAtrake'gragRhItaM tacchuddhaM yattu pazcAttanmadhye patitaM tadvizodhikoTidoSavadravyaM, tatazca nirvAhe sati zuddhaM vizodhikoTidoSavacca sarvaM tyAjyamanirvAhe tu caturbhaGgikayA kalpanIyatA vaktavyA / // zuSkArdrayoH caturbhaGgikayA kalpanIyatA // yathA zuSke zuSkaM 1 zuSke Ardai 2 Ardra zuSkaM 3 ArTe Ardra 4 patitamiti / tatra zuSkaM vallacaNakAdi rUkSadravyaM / AI tu takratImanasnehAdikaM / tatazca yadi zuSkasya purAgRhItasya zuddhasya madhye zuSkaM vallAdikameva vizuddhikoTidoSavatpatitaM tadA tadballakAdikamazuddhaM vakSyamANanyAyoktajalaprakSepAdikaSTaM vinApi viviktuM zakyatvAduddhRtya tttyjyte| uddhRte ca zeSaM vallakAdikaM kalpyaM syAditi prthmbhnggH| yadA ca patadgrahe zuddhasya zuSkaprAyavallAdermadhye yadi vishodhikottidossocho che ane jarUrI kAryasara vAparIne tarata vihAra karavo paDe tema che. kAM to vadhAre pharavA jatA moDuM thaI jAya to glAnAdi kleza pAmaze vagere. athavA, "ninazajI-3nurUpa-tamAnatA-naipuNene" = potAnI zaktine anurUpa kAryakSamatAnI nipuNatA = buddhimattAno viSaya vicArIne jemake, have mArAthI vidhAre calAze nahi, have jo vadhAre cAlIza to paDI javAno bhaya che vagere. Ama vicArIne, je zuddhabhaktAdiyukta pAtramAM azuddhanuM grahaNa karAyuM che, temAMthI te azuddhane kADhIne paraThavI de. A rIte bhAvasaMbadhI tyAga batAvyo. tathA, azaThabhAve vizodhikoTivALuM bahAra kADhyA bAda pAtrAmAM rahela zuddhaAhAra = jene kADhavAmAM Avyo nathI emAM paNa jo azuddha kaNiyAo kadAca rahI gayA hoya to paNa traNavAra dhovAno kalpa karyA vinA paNa jo emAM bIjo AhAra grahaNa kare athavA e AhAra vApare to paNa e badhuM zuddhakoTi gaNAtuM hovAthI doSa lAgato nathI, kAraNa ke "AnA vinA have cAle ema nathI' vagere svarUpa potAnA bhAta pANI sAthe sAdhue barAbara tulanA karI che. ane ema tulanA karIne vApare che mATe ene prAyazcita paNa nathI hotuM. kAraNa ke pahelA ja kahevAI gayuM che ke azuddhaAhAra je kAMI, jyAM, jyAre paDyuM, tene, tyAre ja azaThabhAve sArI rIte tene dUra karI de che. have, azaThabhAvane ubho rAkhIne ja vizodhikoTidoSavALo AhAra kADhavAnI vidhi batAve che. * zuSka ane AdranI caturbhagI dvArA kalpanIyatA che pAtrAmAM je pahelA grahaNa karyuM hoya te zuddha hoya ane pachIthI emAM vizodhikoTidoSavALuM azuddha paDyuM hoya, tyAre jo nirvAha thato hoya to zuddha ane vizodhikoTivALuM azuddha, badhuM ja tyAgI devAnuM hoya che. paraMtu jo nirvAha thato na hoya tyAre e aMgenI caturbhagI vaDe kalpanIyatA jANavI. te A pramANe. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 vattImanAdyardraM patitaM tadA tanmadhye kAJjikAdijalaM prakSipya dhUllyAderupari nAmitasya pAtrakasya bhUpratyAsannakarNaikadeze lagnaM zuddhabhaktasya pAtarakSaNArthaM tiryag svahastaM vidhAya tat kSiptajalaM viviktapradeze gatvA nisskaashynti| yena tajjalena saha tadazuddhatImanAdikaM nissarati / tataH zeSaM vallAdikaM kalpyaM syAditi dvitIyabhaGgavidhiH / yadi cArdrasya zuddhasya tImanAdermadhye zuSkaprAyaM kUramudgAdikaM vizodhikoTidoSavatpatitaM tadA tadAdhArapAtrakamadhye svahastaM prakSipya tImanAdermadhyAd yacchaknoti niSkAsayituM hastena tannissArayati / tataH zeSaM tImanAdi kalpyaM syAditi tRtIyabhaGgavidhiH / yadi ca durlabhadravyasyArdrasya madhye ArdramevAzuddhaM patitaM tadasmin tAvat pramANe uddhRte zeSaM kalpyamiti caturthabhaGgavidhiH ayaM ca sUtrakAreNApyabhidhAsyate iti gAthArthaH / / 55 / / avataraNikA - adhunA pradarzitamevArthaM sUtrakAraH saMkSepato'bhidhitsurAha / (1) zu-zuk titam = sUkkAmAM sUkkuM paDeluM. (2) zu Ardram titam = sUkkAmAM bhInuM paDeluM. (3) Ardra zunpatitan bhInAmAM sUkkuM paDeluM ane (4) gardra Ardram titam = bhInAmAM bhInuM paDeluM. = ahIM, 'zu' thI vAla-caNA vagere lukhkhA dravyo samajavA ane 'Ardra'thI dUdha-dahIM-chAza-tImana = dAla ke kaDhI-sneha cIkAzavALI vastu jemake ghI-tela vagere samajavA. - (1) pahelAM grahaNakarela zuSka evA vAla-caNA vagere zuddhaAhAramAM jo vizuddhikoTidoSavALA vAla-caNA ja paDyA hoya tyAre have kahevAmAM Avaze evA jaLaprakSAlana vagere kaSTa vinAja e bannene alaga karI zakAtA hovAthI temAMthI azuddhane kADhI nAMkhe. ema karyAbAda vadhelA zuddhavAla vagere ka bane che. A prathamabhAMgo thayo. (2) pAtrAmAM prathama grahaNakarela zuddha evA zuSka prAyaH vAla vagerenI madhyamAM vizoSikoTidoSavALA tImana = dAla ke kaDhI vagere Ardradravya paDyuM. tyAre, temAM kAMjI vagerenuM pANI nAMkhIne, vivikta pradeza = jIva na hoya evI ekAMta jagyAe jaIne dhULa vagerenI upara pAtrane sheja namAvIne, dhULanI lagabhaga najIka rAkhIne, potAno hAtha pAtrAmAM rahela dravyanI rakSAmATe tIrko rAkhIne e badhuMya pANI kADhI nAMkhe ke jethI e pANInI sAthe peluM azuddha tImanAdi paNa nIkaLI jAya. pachI zeSa vAlAdi kalpya bane che. A bIjAbhAMgAnI vidhi thaI. (3) jyAre Ardra zuddhatImanAdinI madhyamAM vizoSikoTidoSa vALA zuSkaprAyaH krUra, maga vagere paDyA hoya. tyAre te pAtrAmAM potAno hAtha nAMkhIne jeTalA kADhI zakAya tema hoya te badhA kADhIne paraThavI de. zeSa tImanAdi kalpya bane che. A trIjAbhAMgAnI vidhi thaI. (4) durlabha ghI-dUdha evA AdravyanI madhyamAM azuddha evuM Ardradravya ja paDyuM. tyAre, jeTaluM paDyuM hoya teTaluM pramANa kADhI nAMkhyAbAda bAkInuM kalpya bane che. A cothAbhAMgAnI vidhi thaI A. bhAMgAnI vidhisUtrakAra dvArA paNa anantara kahevAmAM Avaze. 55/ avataraNikA :- have eja uparokta bhAMgAnI vAta saMkSepathI sUtrakAra jaNAve che Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAthA- taM ceva asaMtharaNe, saMtharaNe savvamavi vigicNti| dullahadavve asaDhA, tattiyamettaM ciya cyNti||56 / / saMskRtachAyA- taM caivA'saMstaraNe, saMstaraNe sarvamapi parityajanti / durlabhadravye'zaThAstAvanmAtrameva tyjnti||56 / / // anantaroktavidhistvasaMstaraNe, saMstaraNe punaH sarvaM tyAjyam // vyAkhyA- 'taM ceva'tti / caH punararthaH bhinnakramazca tadeva vizodhikoTidoSaduSTameva, asaMstaraNe tadvinA'nirvAhe vigicaMtIti yogH| saMstaraNe punastadvinApi nirvAhe satyaperevakArArthatvAt sarvamapi samastameva sarvaM vizodhikoTidoSavacca vallAdikaM vigicanti parityajanti pariSThApayantIti yAvat / ayamatra bhAvArthaH / sAdhunA hi bhikSAmaTatA pUrvaM pAtrake zuddhaM bhaktAdi gRhItaM tatastatrApyanAbhogAdinA'jJAtaM vizodhikoTidoSaduSTaM gRhItaM / pazcAdjJAtaM tato yadi tena vinApi nirvahati tadA mULagAthA-zabdArtha :- te ceva = vizodhikoTidoSavALuM ja, saMdhara = nirvAha na thato hoya tyAre, saMthara = nirvAha thato hoya tyAre, arthava = vizodhikoTIdoSavALuM tathA zuddha paNa, vijiyaMti = paraThave, kunedaLe - te dravya duSmApya hoya to., 3Dha = amAyAvI, tattayametta viya = vizodhikoTi doSavALuM jeTaluM hoya teTaluM ja, vati = kADhI nAkhe.pa6ll mULagAthA-gAthArtha :- AgaLa (55mI gAthAmAM) je vizodhikoTidoSavALA azanAdinI tyAgavidhi batAvI che te to nirvAha na thato hoya tyAre ja gaNavI. bAkI jo nirvAha thato hoya tyAre badhuM ja paraThavI de. koI glAnAdi mATe maLelA zuddha ghI vagere duSmApya dravyamAM bIjuM vizodhikoTidoSavALuM ghI vagere paDyuM hoya ane jo azaThabhAve temAMthI teTaluM pramANasara kADhI nAMkhe (paraThavI da) to bAkInuM mizrita hovA chatAM paNa te prakAranI sarvajJonI AjJA hovAthI kaTya thaI zake che./pI. * anantara batAvelI vidhi to nirvAha thato na hoya tyAre che, nirvAha thato hoya tyAre badhuM ja tyAgavuM che vyAkhyArtha :- gAthAmAM 'va' bhinnakrame che te "punaH' nA arthamAM vaparAyo che, ema jANavuM. eTale ke "gha' "paMtharane' pachI Ave. eTale ke "saMstarane " = "saMtarane punaH' ema anvaya karavo, te = te ja, eTale ke vizodhikoTidoSaduSTa dravyane ja, vaMtharane' = "mahaMtarane' - te dravyavinA nirvAha thato na hoya tyAre, viniyaMti = "rityanaMti' = paraThavI de. arthAta nirvAha na thato hoya tyAre jeTaluM azuddha dravya hoya teTaluM kADhIne paraThavI de. ane zeSadravyano upayoga kare. parantu, "kaMtharane = 'vaMtarane = te dravya vinA paNa nirvAha thaI jato hoya tyAre, 'va' = "a" = ahIM "api" e "evakAra' arthamAM che. eTale ke 'satvamavi = "sarvamapi' = vizodhikoTivALuM badhuMja vAlAdi dravya, 'viviMti' = "ratvananti' = "riSThApayanati' = tyajI de-paraThavI de. ahIM kahevAno bhAvArtha A pramANe che ke gocarIe pharatA sAdhue sauprathama pAtrAmAM zuddhabhaktAdi grahaNa karyuM ane te ja pAtrAmAM anAbhogaAdidvArA ajJAta evuM vizodhikoTidoSaduSTa dravya grahaNa karyuM. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 tatsarvamapi vidhinA tyAjyaM / atha na nirvvahati tadA pratyabhijJAya nijavijJAnena tadeva doSaduSTaM tyAjyaM na shessm| yadi ca zlathadravarUpasya vizodhikoTidoSavatastakratImanAdeH zuddhatajjAtIyamilitasya vyaktyA parasparaM militatvena zuddhAzuddhavibhAgo na lakSyate, tadApi samastatyAgaH kAryaH / caturthabhaGgakAzritaM vidhivizeSamAha / durlabhadravye'zaThA yAvanmAtramazuddhaM patitaM tAvanmAtrameva tyajanti 'dullahetyAdi' durlabhamanyatra duSprApadravaM zlatharUpaM ghRtAdikaM dravyaM tasmiMstu punaH zuddhe yadyaparaM vizodhikoTidoSavatpatitamatha glAnAdyarthaM avazyaM durlabhatvAdya ( dyada )rthaM ( grAhyaM ? - paribhogyaM ? ) tattadA tAvanmAtrameva yAvanmAtraM vizodhikoTidoSavad ghRtAdikaM patitaM tatpramANameva kalayya sarvvasyApi militasya madhyAttyajanti uddharanti sAdhavaH / kIdRzAH santaH ? ityAha / azaThA nijazaktyanavagUhanena yatamAnatayA'mAyAvinastataH zeSaH kiJcicchuddhaM kiJcidvizodhikoTidoSavacca bhavati / paraM tat sarvvajJAjJAkaraNAt kalpyaM syAt / iha durlabhazabdopAdAnAt sulabhe dravye sati sarvvamapi tyajantIti pachIthI khyAla Avyo ke A to azuddha levAI gayuM che. to have jo te lIdhela dravya vinA paNa nirvAha thaI jato hoya to badhuMja dravya vidhipUrvaka paraThavI de. paNa jo nirvAha thato na hoya to potAnA jJAnathI doSitadravyane jANIne te doSaduSTa dravyane ja paraThavI de paNa zeSa zuddhaAhArAdine paraThave nahi. jyAre vizodhikoTidoSavALA zlatha = DhIlA dravyarUpa takra-tImana dAla, kaDhI Adi, tenA jevA ja bIjA zuddha DhIlA dravya sAthe maLI gayA hoya, ke je vyakta = pragaTarUpe 'A zuddha che, A azuddha che' ema tAravI zakAtA nathI tyAre badhAno tyAga karavAno hoya che. have cothA bhAMgAne AzrayIne vizeSavidhine jaNAve che. = = 'vulha-navva' = 'purNamadravya' = bIje kyAMya maLatuM na hoya evuM ghI vagere rUpa blathadravya zuddha hoya, ane emAM tenA jevuM ja bIjuM dravya vizoSikoTidoSavALuM paDyuM. have glAnAdimATe e durlabha dravyanI atyaMta anivAryatA che. to tyAre jeTaluM avizoSikoTivALuM ghI vagere dravya paDyuM, tenuM pramANa jANIne, je badhuM bheguM thaI gayuM che temAMthI sAdhuo, 'tRttiyametta viya payaMti' ' tAvanmAtrameva tyajanti' = teTaluM ja pramANa kADhI nAMkhe. kevA sAdhuo rIte kADhI nAMkhe ? te jaNAve che, 'asAH' 'azavAH' = cokhkhuM hRdayavALA, arthAt potAnI zaktine chUpAvyA vinA, eTale ke prayatna karavAvaDe mAyA vinAnA sAdhuo ja e vidhi AcarI zake. jo ke, teTaluM pramANa kADhI lIdhA bAda zeSa dravya to amuka aMze zuddha ane amuka aMze vizodhikoTidoSathI yukta azuddha hoya che, to paNa ema karavAmAM paramAtmAnI AjJAnuM pAlana karAtuM hovAthI e kalpya che. AmAM, 'dulhada' 'durttamaH' zabdanuM grahaNa karyu che enAthI A paNa artha jANavo ke jo dravya sulabha hoya to badhuMya paraThavI devuM joIe. temaja, sAdhu azaThapaNe je AcaraNa kare te ja tenA cAritranI = * durlabhadravyamAM azaThasAdhuo jeTaluM azuddha paDyuM teTalA pramANano ja tyAga kare cha Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 dRzyam / tathA'zaThaH san yadevAcarati tadeva tasya cAritranairmalyahetutayA karmabandhAbhAvAya syAt / zaThastu tadapyAcaran cAritramAlinyotpAdanena karmaNA zliSyate ityAvedayatIti gAthArthaH / / 56 / / avataraNikA- sAMpratamudgamadoSanigamanamutpAdanAdoSaprastAvanAM caah| mUlagAthA- bhaNiyA uggamadosA, saMpai uppAyaNAe te vocchN| je Najjakajjasajjo, karejja piMDaTThamavi te y||57|| saMskRtachAyA- bhaNitA udgamadoSAH sampratyutpAdanAyAstAn vkssye| yAnanAryakAryasajjaH karoti piNDArthamapi te ca / / 57 / / // udgamadoSanigamanotpAdanAdoSaprastAvanA''ryA'nA''ryakAryasvarUpaM // vyAkhyA- bhaNitA bhedaprabhedAdikathanenAdita ArabhyaitAvatA granthena pratipAditA udgamadoSA AhArotpattidUSaNAni itinigamanaM / samprati saamprtmdhunetyrthH| 'uppAyaNAe' tti tatra dhAtryAdiprakArairvakSyamANairyAJcayA AhArotpAdanamutpAdanA tasyAstasyAM vA viSaye tAn doSAn vakSyeabhidhAsye / yAn doSAn anAryaM jaghanyajanocitaM yatkAryaM prayojanamAhArAdilaulyena tadupArjanyA(na)karaNarUpam nirmaLatAnuM kAraNa banatuM hovAthI karmabandhanA abhAva mATe thAya che. arthAt ene karmano bandha thato nathI. parantu zaThabhAvavALo AvuM AcaraNa kare to e AcaraNa enA cAritramAM malinatA utpanna karavAvaDe karmabaMdha karAve che ema spaSTa thAya che. paTTI avataraNikA :- have, udgamakoTi doSanuM nigamana = upasaMhAra ane utpAdanA doSanI prastAvanA 42di cha. bhuup||thaa-shaarth :- bhaNiyA = 468, uggamadosA = mahoSI, saMpai = ve, uppAyaNAe = utpAhanAnA, te = hoSo, vocchaM = 3DIza, jaM = hoSo, Najjakajjasajjo = anArya DAyama 27, karejja = 43, piNDaTThamavi = mAhine bhATe 59, te = te hoSo, ya = ane.||57|| mULagAthA-gAthArtha :- gRhasthathI utpanna thatAM umanA doSo kahyA. have sAdhuthI utpanna thatAM utpAdananA doSo kahIzuM ke je doSo sAdhupaNAne ucita nahi evA anArya vyApAra = sAvadyavyApAramAM tatpara, paramArthathI sAdhu nahi paNa sAdhuvezamAM rahelo evo azanAdi meLavavA mATe seve./pI. ugamadoSonuM nigamana ane utpAdanAdoSonI prastAvanA tathA Arya-anAryakAryanuM svarUpa che vyAthyArtha :- 'bhaNiyA uggamadosA' = 'bhaNitAH udgamadoSAH' = // prabhArI mahoSI pAyA. arthAta bheda-peTAbheda vagere kahevApUrvaka, zarUAtathI mAMDIne ahIM sudhI mULagranthakAra AcArya zrI jinavallabhasUrijI mahArAje potAnA prastutagranthamAM AhAranI utpattinA dUSaNa svarUpa je uddagamadoSonuM pratipAdana karyuM, te utpAdanAdoSonA 16 prakAro kahevAI gayA. A upasaMhAra thayo. 'saMpaI' = 'samprati' = 'sAmpratam' = 'adhunA' = 4, 'uppAyaNAe' = 'utpAdanAyAH' = pAtrI Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 (tadupArjanAnyAyakaraNarUpam ?)athavottamajanAcaraNIyaM dharmalakSaNameva kAryaM nAhArAdikaM / taduktaM, "nAhAraM cintayet prAjJo dharmamekaM hi cintayet, AhAro hi manuSyANAM janmanA saha jAyate" / / 1 / / iti tatra sajjaH praguNastadupAyanirataH (na) kurvIta vidadhIta / laulyayuktaH kazcit sAdhvAbhAsaH yadarthamasau tAn kurvate taddarzayitumAha / piNDArthamapIti AhAranimittamapi na kevalaM durlabhavastuna utpAdanAderayetyaperartho'nenA(nA)ryakAryameva vyaktIkRtaM paramiha piNDenaiva prakRtamiti mukhyatastadupAdAnaM / yadvA anAryakAryaM krodhAdiyutasya sAdhordhAtrItvAdikaraNam / atha ca kSamAdyanvitatvameva yateH prazasyaM kAryaM / tatra sajjaH praguNaH, zeSaM prAgvat tatra krodhayuto dhAtrItvaM karoti / yathA kenApi sAdhunA kvApi gRhe bhikSArthaM gatena laDDukAdIn dRSTvA gRhasthI yAcitA etAn mahyaM dehIti tayodariko vigere kahevAtA prakArovaDe mAMgaNIpUrvaka AhAranI utpatti svarUpa utpAdano, te' = tA' = te doSone = utpAdananA te doSone, "voccham' = "vaphsa = mArca = kahIza. A pramANe pUrvArdha gAthAnI vyAkhyA thaI. uttarArdha gAthA :- "ne' = "yAna koSA" = je doSone, zA mATe seve? te jaNAve che. lagnenna = "anAryArtha' = anAryakArya = halakAM lokone ucita je kArya che te kAryane, eTale ke lolupatAthI AhArAdine upArjana karavA svarUpa te anAryakAryane karavAmAM, "sanmaH" = :' = "takupAyanirataH" = game te rIte icchita AhArAdine prApta karavAnA upAyamAM lAgI gayelo koka lolupatAyukta sAdhvAbhAsa = zithilAcArI sAdhu 'rendra = roti kare che. bhAvArtha A che ke, lolupatAthI AhArAdine upArjana karavA mATe anAryalokone ucita evuM utpAdanAdoSo lagADavAnuM paNa kArya lolupatAyukta zithila sAdhu ja kare. prazna :- lolupatAthI AhArAdine meLavavA karAtuM kAryane anAryakArya kema kaho cho ? - uttara :- uttamalokoe to dharma svarUpa kArya karavuM joIe. paraMtu AhArAdi meLavavAnuM kArya karavuM joIe nahi kAraNa ke, kahevAyuM che ke, "nAhAraM cintayet prAjJo dharmamekaM hi cintayet / AhAro hi manuSyANAM janmanA saha jaayte|" artha :- buddhizALI uttamajane AhAranI ciMtA karavI na joIe. paraMtu eka mAtra dharmanIja ciMtA karavI joIe. kAraNa ke AhAra to manuSyone janmathI ja sAthe janmelo = vaLagelo che. enI zI ciMtA karavI joIe ? anAryajanane ucita te doSone zA mATe A zithila sAdhu kare ? te jaNAve che, "piMDava' = piEArthanapi' = piMDa-AhAramATe paNa kare che. ahIM '' zabdathI A artha jANavo ke mAtra durlabhavastune meLavavA mATe ja doSone lagADe che evuM nathI paNa sulabhadravya mATe paNa mAtra jIbhanI lolupatAthI doSone lagADe che. AmAM A eka vAta khyAlamAM rAkhavI ke durlabhavastu mATe kadAca kokavAra doSo lagADe to e AryakArya che = ucita kArya che, parantu durlabha vastumAM to ghaNI ghaNI vAto Ave jema ke durlabha kApaDa, Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 bhavAnityAdivacanairnibharttito yatiH tataH kupitazcintayati yathA iyaM pApA tathA kAryA, yathA madAyattA syAditi / mAnayutastvabhyutthAnAdharcayA, mAyAyutastvekasyA dhAtryAzcyAvanAyAnyasyAH sthApanAya bAlasya gRhe gatvA kUTazlokapAThakaraNAdinA, lobhayutastvAhAralobhAdinA dhAtrItvaM karotIti / 'te ya' tti te doSA punaramI bhavantIti gamyate iti gAthArthaH / / 57 / / avataraNikA- atha tAneva prastAvitotpAdanAdoSAn nAmataH saGkhyAtazca gAthAdvayenAha / mUlagAthA- dhAi duinimitte, AjIvavaNImage tigicchaay| kohe mANe mAyA lobhe a havaMti dasa ee||58|| pubbiM pacchA saMthava vijjA maMte ya cunnajoge y| uppAyaNAe dosA, solasame mUlakamme y||59|| durlabha pAtrA vagere. paNa ahIM piNDa-AhAra-bhAta pANInI ja vAta cAlatI hovAthI mukhyatayA e aMgenI ja vAta samajavI. athavA, anAryakAryanI bIjI vyAkhyA jaNAve che, krodhAdithI yukta sAdhu je dhAtrItva = dhAvamAtA banavuM vagere kArya kare, te anAryakArya che. kAraNa ke kSamA vagerethI rahevApaNuM eja sAdhunuM prazasya kArya che.. enAthI viparIta te anAryakArya che. evA anAryakAryamAM "phaktaH' = "prANa?' = pravRtta thayelo sAdhu zuM kare ? vagere badhI vAto upara kahyA pramANe samajI levI. krodhathI yukta sAdhu dhAtrIpaNuM zI rIte kare ? te jaNAve che. jemake koka krodhI sAdhu koka gRhasthanA ghare gocarI gayA. lADu vagere joIne gRhasthIne enI yAcanA karI ke "A mane Apa." tyAre dAtrI 'tame peTabharA cho, khAudharA cho' ityAdi vacanovaDe tiraskAra kare che. tethI krodhe bharAyela sAdhu vicAre che ke "A pApINIne tevuM karavuM ke jethI mAre vaza thAya." - sAdhu jo mAnayukta = abhimAnI hoya to te abhyatthAna = UbhA thavuM, sAme javuM vagere svarUpa arcA-pUjA-bahumAna dvArA, jo sAdhu mAyAyukta hoya to eka dhAtrIne kaDhAvI nAMkhIne bIjIne sthApavA mATe bALakanA ghare = je bALakanI dhAtrIne kADhavI che e bALakanA ghare jaIne khoTA zloka bolavA = niMdA karavI vagere kArya dvArA dhAtrIpaNuM bajAve. jo sAdhu lobhayukta hoya to AhAraAdinA lobhathI dhAtrIpaNuM bajAve. kyA te doSo che ? te jaNAvatA kahe che, "te ' = "te gha' = vaLI te doSo A che. je have pachInI gAthAmAM kahevAya che../paNI avataraNikA - have, jenI prastAvanA karI gayA te ja utpAdanA doSone nAmathI temaja saMkhyAthI be gAthAmAM batAve che. mULagAthA-zabdArtha :- ghADuM = dhAtrI, kU = dUtI, nimitte = nimitta, sAnIva = AjIvana, vImo = vanIpaka, tiSThiA = cikitsA, ca = ane, de = krodha, mA = mAna, mAyA = mAyA, nome = lobha, = ane, vaMti = hoya che, sa = daza, U = .pa8. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 saMskRtachAyA- dhAtrIdUtInimittAnyAjIvavanIpako cikitsA ca / krodho mAno mAyA lobhazca bhavanti dazaite / / 58 / / pUrva pazcAtsaMstavo vidyAmantre ca cUrNayogI c| utpAdanAyA doSASSoDazaM mUlakarma ca / / 59 / / __ dhAtrI-dUtyAdhutpAdanAdoSakathanaM saMkSepeNa // vyAkhyA- dhAtrI bAlapAlikA strii| iha ca dhAtrIti nirdeze'pi doSazabdasAmAnyAdhikaraNyAt sUcanAcca dhAtrItvakaraNamiti dRzyaM / evaM ythaasmbhvmnytraapi|1| tathA dUtI parasparasandiSTArthakathikA strI, dUtItvakaraNamityarthaH / 2 / 'nimitte'tti nimittakaraNamatItAdyarthasUcanaM / 3 / tathA AjIvo jAtyAdInAM gRhasthAtmasamAnAM kathanAdinA AjIvanaM / 4 / 'vaNImage' tti vanIpakatvakaraNaM / tatra vanute pUtra = pahelA, pachA = pachI, saMthava = prazaMsA, vinnA = vidyA, maMte = maMtra, = ane, putranon = cUrNa ane yoga, 2 = aneka upAyakhAI = utpAdananA, DhosA = doSo, sonala = soLamo, mUvame = mUla karma, = ane. palA mULagAthA-gAthArtha :- (1) dhAtrI eTale bALakanuM pAlana karanAra strI. ahIM dhAtrI zabda ekalo hovA chatAM paNa doSano prastAva hovAthI dhAtrIpaNuM karavuM te dhAtrIdoSa, evI rIte bIjA doSomAM paNa yathAsaMbhava jANI levuM. (2) dUtI eTale paraspara saMdezo kahenAra strI, te karavApaNuM. (3) nimitta eTale atIta anAgatAdi bhAvonuM kahevuM. (4) AjIvana eTale dAyakanI AgaLa tenI samAna potAnI jAtyAdi jaNAvavI. (5) vanapaka eTale dAyakane pUjya hoya teno pote bhakta che ema batAvavuM. (6) rogInI cikitsA karavI, karAvavI. (7-10) krodha-mAna-mAyA ane lobha karavA dvArA apanAdinI prApti.I58. (11) pUrva-pazciAtsastava eTale dAnanI pUrve athavA pachI dAtAranI prazaMsA. (12-15) vidyA, maMtra, cUrNa ane yoganA prayoga dvArA azanAdinI prApti. (16) ane mUla nAmanA prAyazcitane yogya garbhadhAtAdinI kriyA tenuM nAma mUlakarma. A pramANe utpAdananA soLa doSo che. pelA dhAtrI, dUtI vagere utpAdanA doSonuM saMkSepamAM kathana * vyAkhyArtha :- (1) "tharU' = 'dhAtrI eTale ke bALakane pAlanArI strI. ahIM dhAtrI' zabdano nirdeza karyo che chatAMya "doSa' zabdanA sAhacaryathI ane dhAtrI zabda "dhAtrItvakaraNa' no sUcaka che evA sUcana dvArA "ghAtrItvajharaLa' ema samajavuM. eja rIte AgaLa paNa "doSa' zabda yathAyogya samajI levo. (2) "tU' = "tUtIkara' eTale ke paraspara kahelA saMdezAne kahenArI strI. dUtIpaNuM karavA svarUpa A doSa che. (3) nimitte = 'nimittara' = atIta AdinA artha jaNAvavA. (4) "mAnIva' = 'sAnIvaramAM' = gRhasthanI ane potAnI sarakhI jAtivigerenA kathanavaDe AjIvikA karavI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 dAyakAbhimateSu zramaNAdiSvAtmano bhaktasya darzanAt piNDaM yAcate utpaadytiityrthH| vanayati vA piNDArthamAtmAnaM dAyikAbhimateSu zramaNAdiSu saMbhaktaM darzayatIti niruktivshaadvniipkH| yadvA vanI dAyakAbhimatajanaprazaMsopAyato labdhArtharUpAM pAti pAlayatIti vniipH| sa eva vniipkH| tasya bhAvastattvaM tasya karaNaM vidhAnaM tat / 5 / tathA cikitsanaM cikitsA rogapratIkAraH caH samuccaye / 6 / tathA kopaH krodhH|7| mAno garvaH / 8 / mAyA vaJcanA / 9 / lobho lubdhatA / 10 / caH pUrvavat bhavanti jAyante daza prtiitaaH| ete anantaroktA iti / / 58 / / / * pUrvaM dAnAdAtuH prazaMsanaM ttpuurvsNstvH| evaM dAnAtpazcAddAtuH prazaMsA sA pazcAtsaMstava iti 11 / 'vidyA' sUcanAdvidyAprayoga iti| tatra vidyA strIsvarUpadevatAdhiSThitA sasAdhanA vA omityAdyakSarapaddhatistasyAH prayogo vyApAraNaM saH / 12 / evaM mantra iti mantraprayogaH kintu mantraH (5) 'vaNImage' = 'vanIpakatvakaraNaM' = vanI5455j 42. meTarI : 'vanute iti vanIpakaH' ya: je zramaNAdinA anuyAyI hoya tenA bhakta tarIke potAne darzAvIne piNDane yAce = AhArAdinuM utpAdana 73. atha to 'vanayati iti vanIpakaH' pie bhejA bhATe hAyane mt| zramahine vize potAnI jAtane tenA saMbhakta tarIke darzAve. te vanapaka kahevAya che. Ama niruktinA lIdhe vanapaka thayuM. athavA to yane mabhimata 4naprazaMsAnA upAya vA2prA. thayesa artha = mikSAne 'vanI' ThevAya che. mevI banAnapAlana 43 te panI57. nA5no bhAvate. vanItA bhane sana 2 te 4 'vanIpakatvakaraNaM'. (6) 'tigicchA' = 'cikitsAkaraNaM' = mauSa5 72. bheTale 3 rogano prti.||2. 42vo. (7) 'koha' = 'krodhakaraNaM' = gusso 42vo te. (8) 'mAna' = 'garvakaraNaM' = amimAna 2 te. (8) 'mAyA' = 'vaJcanAkaraNaM' = 71-458 421 // te. (10) 'lobha' = 'lubdhatAkaraNaM' = soma 42vo te. mahI 'ca' pUrvavat = bheTale pUrva zavyA pramANe samuccayArthamAM che. ema jANavuM. 'havanti dasa ee' = 'bhavanti daza ete' = (uparoti pramANa mA 10 meho thAya che.||58|| (11) 'puT ipacchA saMthava' = 'pUrva pazcAtsaMstavaH' = chAnanI pUrva chAtA2nI prazaMsA 43 te pUrvasaMstava ane dAnanI pachI dAtAranI prazaMsA kare te pazcAtsastava. . (12) 'vijjA' = 'vidyAprayogakaraNaM'. 4 strIvitAthI sapiSThita Doya athavA 4 sapanA dvArA siddha thAya tene vidyA kahevAya che. ane jemAM "om' vagere akSarapaddhati = akSarano vyApAra = raTaNa hoya tene vidyAprayoga kahevAya che. (13) 'maMta' = 'mantraprayogakaraNaM' bhAmA 59 mantra prayoganI vyAcyA vidyA prayoganI bha. 21vI. phakta vizeSa ATaluM ke AnA adhiSThAtA puruSa hoya che ane jenI sAdhanA karavI paDatI nathI. "" 1. atra * ......* iti cihnamadhye likhitaM "pUrvaM dAnAt" iti zabdadvayapazcAdbhAvi sarvamapi mUlapratyAM mudraNAdidoSavazAnna paridRzyate / tadasmAkaM yathocitaM bhAsitaM tathA likhitamasmAbhiH pAThapUraNAya / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 puruSarUpadevatA'dhiSThito'sAdhano vA / caH samuccaye / 13 / tathA cUrNastirodhAnAdiphalo nayanAJjanAdiyogyo dravyakSodaH / 14 / yogaH AkAzagamanasaubhAgyAdiphalo dravyasamUhaH / caH pUrvvavat 195 / ete kimityAha utpAdanAyA doSAH piNDopArjanasya dUSaNAni ete paJcadaza / tathA SaDbhiradhikA dazaparimANamasyeti SoDazaM mUlakarmma ceti militAH SoDaza bhavanti tatra mUlamAlocanAdInAM dazAnAM prAyazcittAnAM madhye'STamametatprAptinibandhanaM karmavyApAro garbhaghAtAdi, mUlAnAM vA vanaspatyavayavAnAM karNauSadhyAdyartha chedAdikriyA mUlakarmma caH samuccaye / 16 / eteSAM madhyAdyena kRtena ya AhAro labhyate sa taddoSavAniti dvAragAthAdvayArthaH / / 59 / / avataraNikA - adhunAdyaM dhAtrIdvAraM vyAkhyAnayannAha / mUlagAthA - bAlassa khIra majjaNa, maMDaNakIlAvaNaMkadhAittaM / kari karAvi vA jaM, lahai jai dhAipiMDo so / 60 / / saMskRtachAyA- bAlasya kSIramajjanamaNDanakrIDApanAMkadhAtrItvaM / kRtvA kArayitvA vA yaM labhate yati dhAtrIpiNDaH saH / / 60 / / zabda e samuccayanA arthamAM che ema jANavuM. = (14) 'sunna' 'pUrNaprayogarapaM' AMkhomAM AMjavA yogya dravyano bhUkko. (15) 'no' : 'yoprayogaraLa' = yogano prayoga. eTale ke AkAzamAM uDavuM, saubhAgya vagere phaLavALA dravyano samUha. '6' e pUrvanI jema samuccayanA arthamAM jANavo. '3bAyabApu vosA' = 'utpAvanAyAH poSA' = uparokta 15 bhedo utpAdanAnA doSo che. eTale ke piNDane upArjana karavA vize A 15 doSo che. temaja, (16) 'sonalame mUname 5' SoDazaM mUlakarmma ca' = cha vadhAre evA dasanA parimANa vALo soLamo doSa mUlakarma maLIne 16 doSo thAya che. mUlakarmanI vyAkhyA jaNAve che - AlocanAdi dasa prAyazcittanI madhyamAM je AThamuM 'mULa' nAmanuM prAyazcitta che, tenI prAptinuM kAraNabhUta evuM je garbhaghAta vagerenuM karma, te mUlakarma kahevAya che. athavA mULa eTale vanaspatinA avayavo, tenuM karma eTale auSadhAdine mATe e mULAdino cheda karavA vagererUpa kriyA te mUlakarma kahevAya che. ahIM paNa 'va' zabda samuccayArthamAM jANavo. = = cUrNano prayoga. eTale ke adazya thavuM vagere phaLavALA mULa eTale vanaspatinA avayavo, tenuM karma eTale auSadhAdine mATe e mULAdine cheda ka2vA vagere rUpa kiyA te mULakarma kahevAya. A 16 bhedomAMthI je koI doSa lagADavA dvArA je AhAra meLavAya te AhAra, te te doSavALo jANavo.||5|| avattaraNikA :- have prathama dhAtrIdvAranI vyAkhyA karatA kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- vAlasa = bALakane, hIra = dUdhapAna athavA stanapAna, manLa = snAna, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 # dhAtrIdoSasvarUpam // vyAkhyA- bAlasya zizoH sambandhi kimityAha / kSIraM ca stanyaM majjanaM ca snAnaM maNDaNaM ca bhUSA krIDApanaM ca ramaNaM, angkshcotsnggH| upalakSaNatvAt kaTyAdigrahaste tathA tadviSayaM dhAtrItvaM kssiirmjjnmnnddnkriiddaapnaaNkdhaatriitvmiti| tatra dhArayati kSIrapAnAdinA'vaSTaMbhayati bAlakamiti dhAtrI nipAtanAt / dhayanti dugdhapAnAdinA pibanti bAlakAstAmiti vA dhAtrI bAlapAlikA strii| sA ca rUDhyA kSIrAdibhedAd paJcavidhAH, tasyA bhAvo dhAtrItvam / etAzca kSIrAdiviSayAH paJcadhAtryazcirantanakAle bAlapitRvibhavAnusArata Asan / sAmprataM tu duHSamAnubhAvAnnaitAstAdRzyo dRzyante iti / tadekaikaM kSIrAdidhAtrItvaM karmatAyattaM, 'kariya'tti kRtvA svayaM vidhAya / 'kArAviya'tti kArayitvA anyasakAzAdvidhApya, vAzabda ekAM pracyAvyAnyasyAstatsthAne vyavasthAnarUpaM vA kSIrAdidhAtrItvaM kRtveti maMDaLa = vastrAlaMkAra paherAvavA, rInAvA = ramADavuM, saMva = khoLA vigeremAM besADavuM, ghAphatta = dhAtrIpaNuM, riya = karIne, raviya = karAvIne, vA = athavA, i = je azanAdi, 7 = meLave, navuM = sAdhu ghAvaDo = dhAtrIpiMDa, so = te azanAdi.60nA mULagAthA-gAthArtha :- bALakane dUdha pAnArI athavA stanapAna karAvanArI, snAna karAvanArI, vastrAlaMkAra paherAvanArI, ramADanArI ane khoLA vigeremAM besADanArI ema pAMca prakAranI dhAvamAtAomAMthI koIpaNa prakAranI dhAvamAtAnuM AcaraNa pote karI athavA bIjA pAse karAvIne sAdhu je azanAdi meLave te dhAtrIpiMDa kahevAya. 6. * dhAtrIdoSanuM svarUpa che vyAkhyArtha:- "vAsa' = 'vAtaca' = bALakanuM. 'vIra' = "kSIra" = "tacaM' = stanapAna, "nA" = "mannana' = snAna, "maMDaLa" = "' = bhUSA' = vezabhUSA, "lhInAva' = "phrIDAnaM' = ramADavuM, ' = khoLo. upalakSaNathI keDe UMcakavuM vagere samajI levuM. A badhA saMbaMdhI 'ghAphatta' = 'thAtrItva" = dhAtrIpaNuM arthAt bALakane stanapAna karAvavuM, snAna karAvavuM, paheraNa paherAvavuM, ramADavuM ane khoLAmAM levuM. upalakSaNathI keDe UMcakavuM vagere svarUpa dhAtrIpaNuM. - dhAtrI eTale zuM ? te jaNAve che, bALakane stanapAna karAvavA Adi dvArA Teko Ape eTale ke dhArI rAkhe tene dhAtrI kahevAya che. athavA to dUgdhapAna Adi dvArA bALako jene dhAve te. TUMkamAM, bALakane pAlanArI strIne dhAtrI kahevAya che. je lokavyavahAramAM kSIra = dUdha vagerenA bhedathI pAMca prakAre che. dhAtrIno je bhAva te dhAtrItvam = dhAtrIpaNuM jANavuM. A kSIrAdi saMbaMdhI dhAtrIo jUnAkALamAM bALakanA pitAnA vaibhavane anusAra hatI. parantu hAlanA duHSamakALanA prabhAve A dhAtrIo te prakAre dekhAtI nathI. te eka-eka kSIrAdi = dhavarAvavuM vagere dhAtrIpaNuM karmane = kAryane AdhIna che. tene "riya = "kRtvA' = "vayaM vidhAya' = jAte karIne, "hAraviya' = 'ArayiA ' = bIjA pAse karAvIne. vA' zabda eka pAtrIne haTAvIne = koI eka dhAtrInuM dhAtrIpaNuM choDAvIne tenA sthAne bIjI dhAtrIne Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 samuccayArthaH / yaM piNDaM labhate-prApnoti yatiH sAdhuH dhAtrItvakaraNAllabdhaH piNDo mdhypdlopaaddhaatriipinnddH| so'nantarokta ucyate iti zeSaH / ma kSIradhAtrItvaM yathA svayaM karoti kArayati vA // tatra yathA kSIradhAtrItvaM kArayati karoti vA svayaM tthocyte| kila kazcitsAdhurbhikSArthaM pUrvaparicitagRhe praviSTo rudantaM bAlakaM dRSTvA tajjananIM pratyAha, yathA mahyaM zIghraM bhikSAM prayaccha te'sau bAlako roditi pazcAdenaM stanaM dhApaya | aho te atipramAditA, kiM sulabhAni putrabhANDAni ? yadvA paryAptaM mama bhikSayA tAvadenameva tarpaya / bhUyo'pi vA'haM bhikSArthamAgamiSyAmi / tathA matimAna'rogI dIrghAyuzca stanaM pAyito bAlaH syAditi kSIradhAtrItvaM kaaryti| yadvA vakti tiSTha tvaM nirAkulA'hamevAsmai kuto'pyAnIya kSIraM dAsyAmIti vacanataH svayaM dhAtrItvaM karoti / * dhAtrItvakaraNe doSAH // atra ca prabhUtA doSAH syuryathA'sau bAlakamAtA bhadrakatayA''varjitacittA satyAdhAkAdipAkaM niyukta karAvavA svarUpa kSIrAdi dhAtrIpaNuM karIne, e arthanA samuccayamAM samajavo. "naDu naM = "tiH yaM vuiM tamane' = yati = sAdhu je piNDane meLave. eTale ke sAdhue dhAtrIpaNuM karavA dvArA meLavela je piccha. ahIM "raVIdhaM' A madhyamapadano lopa thavAthI "ghAtrIpavg' zabda banyo che. "to' = "sa:' A je amo upara kahI gayA te, "ghADo' = "ghAtrIviThTha:' = dhAtrIpiNDa nAmaka kahevAya che. "vadhyate" adhyAhArathI levuM. * kSIradhAtrItva je rIte svayaM kare ke karAve che have kSIrapAtrIpaNuM je rIte karAve athavA jAte kare. te jaNAve che. koka sAdhu bhikSA mATe pUrva paricita gharamAM praveza kare che. tyAM rotA bALakane joIne tenI mAtAne kahe che. tamAro A bALaka raDe che mATe mane jaldI bhikSA ApI do. pachI ene dhavarAvo. are, A to tamAro atipramAda che ke bALakane roto rAkhyo. zuM putro kAMI sulabha che ?" arthAt te durlabha che mATe A rIte raDatA na mUkAya. athavA to ema kahe ke "mane bhikSA ApavAthI saryuM paNa A bALakane ja Apo.' kAMto ema kahe ke "huM pharIvAra paNa bhikSA mATe AvI jaIza paNa prathama A bALakane dhavarAvo". temaja, A rIte paNa kahe ke "stanapAna karAvAyela bALaka matimAnuM, arogI ane dIrdhAyuSyavALo bane che. arthAt A rIte kahIne bALakane stanapAna karAvavA ADakatarI rIte sUcana kare. A pramANe kSIrapAtrIpaNuM karAve. athavA to 'tame ubhA raho, huM ja bALaka mATe kyAMkathI dUdha lAvIne ApIza.' AvA vacana kahIne jAte dhAtrIpaNuM kare. * dhAtrIkaraNamAM doSo * dhAtrIpaNuM karavAmAM ghaNAM doSo rahelA che. jema ke, * bALakanI mAtA bhadrakatAthI lAgaNIvALI banIne AdhAkarmAdi rasoI banAve. - sAdhunuM dhAtrIpaNuM karavA svarUpa khuzAmatapaNuM dekhIne bALakanA svajano athavA bIjA koka pADozI Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 kuryAttathA bAlakasvajanA anyo vA prAtivezyAdirbAlakamAtrAdinA saha sambandhaM bhAvayeccATukaraNadarzanAt / yadi ca prAntA'sau tadA pradveSaM vidadhyAttathA vedanIyakarmavipAkavazAd bAlasya mAndye jAte tvayA matputro glAnIkRta ityAdi sAdhunA saha kalahAdi bhavanAt pravacanamAlinyaM syAt / cATukAriNa ete iti jane'zlAghA syAdevaM zeSAsvapi dhAtrISvamI draSTavyAH / % (1) kSaradhAtrItve vena prAreDAM pravyavyApanyAM thApati? 9 adhunaikAM pracyAvyAnyasyAH sthApanena yathA'sau tat karoti tathocyate / bhikSAcaryAyAM praviSTena sAdhunA mahilA sazokAM dRSTvA kintvamadyAdhRtiparA dRzyase ? ityAdi pRcchyate, tayA cocyate / dhArmika-yate ! duHkhaM duHkhasahAyasyaiva kathyate, sAdhuH prAha ko duHkhasahAyo bhaNyate, sA prAha yaH kathito duHkhaviSayaM pratikAraM karoti / sAdhunoktaM mAM muktvA ko'nyastathAbhUtaH, sA prAha taSuddAlitamaparadhAtryA mama dhAtrItvamiti / tataH sAdhurutpannAbhimAno yAvanna tvaM tatraiva sthApitA vagere bALakanI mAtAnI sAthe sAdhumATe jArapuruSa tarIkenI kalpanA kare. * bALakanI mAtA jo halkA svabhAvavALI hoya = nIcakakSAnI hoya, to e roSe bharAya. temaja bALakanA azAtAvedanIyakarmanA udayathI kudaratI rIte jo bALaka mAMdo paDI jAya to "tame mArA A bALakane mAMdo karyo" ItyAdi kahevA dvArA sAdhunI sAthe jhaghaDo vagere kare, ane e thakI zAsana = pravacananuM mAlinya thAya. tathA, "A sAdhuo to khuzAmatakhora che' ema lokomAM niMdA thAya. A pramANenA doSono saMbhava zeSa cAradhAtrIomAM paNa jANavo. * kSIrapAtrItvamAM kayA prakAre ekane dUra karI bIjAne sthApe ? * have eka dhAtrIne khaseDIne bIjIne sthApavA mATe sAdhu je rItanuM kare. te jaNAve che. bhikSAcaryAmATe gayela sAdhu zokavALI mahilAne joIne prazna pUche ke "kema tame Aje adhIrA dekhAva cho ?" vagere. te mahilA javAba Ape ke "he dhArmikayati ! duHkhamAM je sahAya karI zake ene ja duHkhanI vAta kahI zakAya che". sAdhu pUche che, "kone duHkhamAM sahAya karanAra kahevAya ?" mahilA javAba Ape, "jene kahevAthI duHkhano pratikAra kare." sAdhu kahe che, "mane choDIne bIjo koNa duHkhamAM sahAyaka hoI zake ?" mahilA kahe che, "bIjI dhAtrIvaDe mAruM dhAtrIpaNuM jhUMTavI levAyuM che." tyAre, sAdhune abhimAna utpanna thavAthI "tamane te ja sthAne jyAM sudhI huM sthApIza nahi tyAM sudhI tamArI bhikSA huM grahaNa karIza nahi" ema kahe che. tyArabAda jene khaseDavAnI che, te dhAtrIne joyelI nA hovAthI tenuM svarUpa jANavA mATe ene ja pUche che, "te dhAtrI zuM taruNa che ke madhyamavayanI che ? nAnA stanavALI che ke moTA stanavALI che ? zarIra vaDe bharAvadAra che ke pAtaLI che ? varNathI kALI che ke gorI che ?" ItyAdi. Ama tenuM svarUpa jANIne jo khaseDavAnI IcchAvALI dhAtrI sthavira hoya ke pAtaLA zarIravALI hoya ke jADA stanavALI hoya ke kUrmara = hAthanI koNInA AkAranA stanavALI hoya to, jene khaseDavAnI che te dhAtrI jene AzrayIne rahelI hoya te gharamAM jaIne jene khaseDavAnI che e dhAtrInI sAmeja, gharanA svAmI sAMbhaLe e rIte bALaka para dRSTi karIne kahe che. "vRddhA dhAtrI Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 tAvannAhaM tvadIyAM bhikSAM grahISyAmItyabhidhAya cyAvayitumiSTAyA dhAtryA adRSTatvAt svarUpaM jAnAya (tatsvarUpajJAnAya ?) tasyA eva pArthe pRcchati yathA sA kiM taruNI madhyAdivayaskA vA, pratanustanI sthUlastanI vA, zarIreNa vA mAMsalA kRzA vA kRSNA gaurA vetyAdi / tato jJAte tatsvarUpe yadi cyAvayitumiSTA dhAtrI sthavirA, kRzazarIrA, sthUlastanI kUrparAkArastanI vA syAttatastattatsvarUpadhAtrIsamakSa tadAzrite gRhe gataH saMstadgRhasvAminaH zrRNvato bAle dRSTiM nivezya vadati yathA vRddhA dhAtrya'balastanyA syAttAM dhayanbAlopyabalaH sampadyeta, kRzA ca dhAtrI stokastanyA syAttAM ca dhayanbAlopi kRzo bhavet / sthUlastanyAsstanau dhayanbAlaH komalAGgatvAt kucacampitavaktraghrANaH san cipiTanAsikaH syAt kUrparAkArastanI ca dhayanbAlaH stanAbhimukhamukhaprasAraNato dIrghAkRtamukhatayA sUcIsadRzavadanaH syAt komlaanggtvaaditi| atrArthe svakRtazlokAn ptthti| yathA, nisthAmAM sthavirAM dhAtrI sUcyAsyaH kuurprstniiN| cipiTaH sthUlavakSojAM dhayaMstanvIM kRzo bhavet / / 1 / / ityAdi / yadvA cyAvayitumiSTAyA varNamAzritya tatsamakSaM svAminaH zrRNvataH svakRtazlokapaThanena doSAn vakti yathA, 'kRSNA bhraMzayate varNaM, gaurI tu balavarjitA / tasmAcchasyA bhavet dhAtrI balavarNaiH prazaMsitA' / / 1 / / e durbaLa stanavALI hoya che tene dhavarAvavAthI bALaka paNa durbaLa bane che." athavA dhAtrI pAtaLA zarIravALI hoya to kahe ke "te thoDA dUdhavALI hovAthI ene dhAvato bALaka paNa pAtaLo bane che." agara e jo jADA stanavALI hoya to kahe ke "ene dhAvatA bALakanuM aMga komaLa hovAthI dhAvatI veLAe stana sAthe enuM moTuM ane nAka dabAvAthI bALakanuM nAka capaTuM thaI jAya che." athavA e jo kUrmarAkAranA stanavALI hoya to kahe ke "dhAvatA bALakanA aMga komaLa hovAthI stananI dizAmAM potAnuM moTuM pahoLuM thavAnA lIdhe sUcI = soya jevA lAMbA moDhAvALo bane che." A badhI vAto bhATe pote4 rathesA so bole.bha, nisthAmAM sthavirAM dhAtrI, sUcyAsyaH kUrparastanIM / cipiTaH sthUlavakSojAM dhayaMstanvI kRzo bhavet / / / / tyAha. artha :- sthaviradhAtrIne dhAvato bALaka nisthAma = durbaLa bane che, mUrdharastanavALIne dhAvato sUcI moDhAvALo bane che, jADAstanavALIne dhAvato capaTA nAkavALo bane che ane pAtaLAstanavALIne dhAvato pAtaLo bane che. athavA, jene khaseDavI che e dhAtrInA varNa = raMgane AzrayIne te dhAtrI sAme ja gharanA mAlikanA sAMbhaLatAMja, pote banAvela zloka bolavA dvArA te dhAtrIsaMbaMdhI doSone kahe . jemake, kRSNA bhraMzayate varNaM, gaurI tu blvrjitaa| tasmAcchasyA bhavet dhAtrI balavarNaiH prazaMsitA / / ItyAdi artha :- kALA raMgavALI dhAtrIne dhAvavAthI bALakano varNa = raMga kharAba thaI jAya che. gorI raMgavALI dhAtrI baLa vinAnI hoya che. ene dhAvavAthI bALaka paNa nabaLo pAke che. tethI baLa-varNathI suMdara dhAtrI prazaMsAyela che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 ___ ityAdi / iha yazcyAvayitumiSTAyA varNaH kRSNAdirutkaTo'sti tena tAM dUSayati / yadi ca sthApayitumiSTApi cyAvayitumiSTasadRzavarNA syAttadA tAM vizeSataH zlAghyavarNAmaparaguNasamparkAdinA vakti / cyAvayitumiSTAM ca nindyavarNAmiti / tadiha cyAvayitumiSTA sthavirAdivayastvena sthUlastanAditvena kRSNAdivarNatvena vA yuktA varttate iti na samyag yogaH | sthApayitumiSTA ca taruNItvena lakSaNayuktastanatayA nAtikRSNAgauravarNatayA ca sampannetyatastadgRhasvAmI sAdhvabhipretAM dhAtrI punarapyaGgIkarotItarAM mukhyatIti ____ kSIradhAtrItve doSAH // atra caivaM vidhAne'mI doSAH syuH| yathA yA kSIradhAtrItvacyAvitA sA sAdhUpari vidveSaM kuryAt / pradviSTA ca satI cauro'yamityAdikamanRtaM chobhakaM ddyaat| yadvA anayA dhAtryA saha tiSThatIti brUyAt / vadhAdikaM vA tasya kuryAdadhikaraNaM cetthaM mahatsAdhoH syAt tathA yA sthApitA sApIdRzaM vyatikaraM dRSTvA mamApi dhAtrItvavighnamitthamasau kariSyatIti vicintya viSAdi tanmaraNAya jene khaseDavI che e dhAtrIno je varNa utkaTa = atyaMtakALo vagere hoya to te utkaTa varNa dvArA tene doSita TharAve che, have jene sthApavAnI IcchA che ane jene khaseDavAnI IcchA che, e banne jo samAna varNavALI hoya, tyAre sthApavAnI IcchAvALInA vizeSa prazaMsanIya varNa ane bIjA paNa guNono saMparka = bIjA paNa guNono sumeLa vagerene kahe, ane khaseDavAnI IcchAvALI dhAtrInA varNane vizeSa ninya rUpe kahe. A rIte, jene khaseDavI che e mATe kahe ke "dhAtrI to sthavirAdi uMmaravALI che ke jADAstanavALI Adi che ke kALA vagere varNavALI che. mATe eno yoga sAro nathI, ema kahe. jyAre, jene sthApavI che, e mATe kahe che "phalANI dhAtrI to taruNa che ke lakSaNayukta stanavALI che ke na atikALI-na atigorI evA varNathI saMpanna che ema kahe. AvuM badhuM sAMbhaLIne te gharadhaNI sAdhune abhipreta dhAtrIne pharIvAra sthApe ane hAla kAma karatIne choDI de. * kSIrapAtrIpaNAmAM doSo che. ahIM, AvuM dhAtrIpaNuM karavAmAM A pramANenA doSo rahelA che. jemake, je kSIrapAtrIne khaseDAI, e dhAtrI sAdhu para roSe bharAya ane roSe bharAyelI te "A cora che ItyAdi khoTuM ALa Ape. athavA "A navI dhAtrI sAthe A sAdhuno saMbaMdha che' evuM kahe. athavA to sAdhuno vadha vagere kare. Ama sAdhumATe e dhAtrIpaNuM moTuM adhikaraNa rUpa thaI jAya che. temaja, jene sthApavAmAM AvI che, te paNa sAdhunuM A badhuM svarUpa joIne vicAre ke "mArA dhAtrIpaNAmAM paNa A sAdhu A rIte vighna lAvI zake che" mATe te sAdhune mAravA mATe, viSa vagere bhikSAmAM bheLavIne Ape. kAraNa ke e dhAtrI vicAre ke, "jema mArI vinaMtithI A sAdhue bIjIne khaseDI nAMkhI ema bIjI koInI vinaMtithI mane paNa rakhene khaseDI nAMkhe ?' (TUMkamAM - ahIM traNeya prakAranI virAdhanAno saMbhava che. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 dadyAt / mA kadAcidyathA mayA abhyarthitenetarA cyAvitA tathA'nyayA'bhyarthito mAM cyAvayiSyatItyevaM shessaasvpi| uktaM kSIradhAtrItvamAzrityakaraNakAraNAdisvarUpam, atha majjanadhAtrItvamAzritya taducyate / (2) majjanadhAtrItvaM yena prakAreNa svayaM karoti kArayati vA yathA bhikSArthaM gRhaM gato yatI ramamANaM bAlaM dRSTvA tajjananIM pratyAha / tathA ( ? ) mahyAmasau bAlo luThati dhUlyA vA avaguNThitazarIrastiSThatyataH snApayainamiti / jalaM grAhayitvA bAlamAtuH pArzvAttasya majjanavidhApanaM kArayati / yadvA ahamenaM majjayAmItyabhidhAya svayaM jala gRhItvA bAlasya majjanavidhAnaM karoti / majjanadhAtrItve kena prakAreNekAM pracyAvyA'nyAM sthApayati ? tathA'trApyanI(bhima)tadhAtryAH sthApanAya sutajananyAH purato jalpati / yathA bhavadabhimatA dhA sarvathA na mjjti| atibahujalena vA majjati tatra sarvathA asnapito bAlo durbaladRSTireva syAdatizayabavambukSepaNena snapyamAno'sAvabalanayano raktAkSo jalabhIruzca syAt / sa hi baaltve(1) saMyamavirAdhanA sAdhunI maryAdA - AcArane neve mUkI dhAtrIpaNuM karavA jatAM saMyamathI hAtha dhovAnuM thAya. (2) AtmavirAdhanA (3) pravacanavirAdhanA lAghava thAya.) A rIte zeSa dhAtrIpaNAmAM paNa doSo lAge. A pramANe kSIradhAtrIpaNAne AzrayIne 'karaNa = karavuM' ane 'karAvaNa = karAvavuM' AdinuM svarUpa batAvyuM. -- khaseDAyelI gusse bharAyelI dhAtrI vadhAdi kare, viSa vagere ApI de. 'A cora che.' 'A dhAtrIno A jA2 che' vagere kahe. jemAM pravacana * majjanadhAtrIpaNuM je prakAre svayaM kare athavA karAve cha have 'makhkhana-dhAtrItva' = 'snAnadhAtrIpaNA' ne AzrayIne tenuM svarUpa jaNAve che. bhikSAmATe koka ghare gayela sAdhu ramatA bALakane joIne tenI mAtAne kahe "A bALaka dhULamAM ALoTe che." athavA ema kahe ke "AnuM zarIra dhULathI kharaDAyeluM che mATe ene snAna karAvo." bALakanI mAtA pAse pANI levaDAvIne pachI te bALakanuM snAna karAvarAve athavA to "huM Ane havarAvuM" ema kahIne jAte pANI grahaNakarIne bALakane havarAve. prazna :- sAdhu jAte havarAve emAM aplAyanI keTalI badhI virAdhanA thAya ? e aMgeno sAdhune vicAra nahi ? samAdhAna :- je sAdhu ekavAra saMyamanI maryAdA oLaMgI jAya. e pachI zuM na kare eja prazna che. [kRti zrI nayaghoSasUrayaH] - * majjanadhAtrItvamAM kayA prakAre ekane khaseDIne bIjIne sthApe che kSIradhAtrInI jema ahIM paNa potAne Icchita dhAtrIne sthApavAmATe bALakanI mAtA samakSa AvuM bole ke, 'tamane gamatI A dhAtrI bALakane sarvAMge barAbara havarAvatI nathI.' athavA to ema kahe ke, 'e to Ane ghaNAM pANIthI havarAve che.' temAM vadhupANInA lIdhe barAbara sarvAMge na havarAvelo bALaka Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 'sahitajalaplAvanatayA zvAsanirodhAdvyAkulIbhavatastasya yajjalabhayaM samutpadyate, tena gururapi jAto nadyAdiSu praviSTaH pUrvabhayA'bhyAsena jalAd bibhediti / bhavadabhiSTA ca dhAtrI pracurajalenaiva snapayatIti na samyag yogaH / (3) maNDanadhAtrItvaM, pracyAvanAdisvarUpaM ca atha maNDanadhAtrItvaM karaNAdibhedata ucyate / gRhe gato bAlajananIM pratyAha / khelAkSurikAdirUpaistilakakaTakakuNDAlAdibhizcAbharaNairenaM maNDayeti kAraNam / yadvA ahamenaM maNDayAmIti prAheti svayaM karaNaM / cyAvayitumiSTAyAH satyAni asatyAni vA dUSaNAni vadati / yathAsau bhavatsthApitamaNDanadhAtrI bAlasya hastAbharaNAni kaTakAdIni kaNThasatkAni ca nakSatramAlAdInyapi pAdayoH paridadhAti caraNasatkAni ca ghurghurAdIni kaNThAdAviti / idaM ca zrutvA bAlajanakena tAmazobhanAmiti vicintyApanIya ca, pUrvvadhAtryeva kriyate / (4) krIDanadhAtrItvaM, pracyAvanAdisvarUpaM ca krIDanadhAtrItvaM karaNAdibhedato yathA, bhikSArthaM praviSTaH sAdhurbAlaM rudantaM dRSTvA tajjananIM durbaLadRSTivALo ja banavAno. vadhAre pANIvaDe havarAvAto A bALaka abaLanayanavALo = lAlaAMkhavALo ane pANIthI bhIrU banavAno. temaja te bALakane nAnapaNamAMja 'gasahitanana' = sahana na thaI zake te pramANe atijaLathI havarAvatA eno zvAsa ruMdhAvAthI e vyAkuLa banI jAya che. tethI ene je jaLano bhaya utpanna thAya che, te bhayanA lIdhe moTo thayA bAda paNa pUrve nAnapaNamAM anubhavela pANInA bhayathI e nadI vageremAM utaryAbAda pANIthI Dare che. tamArI mAnItI dhAtrI to pracura pANIthI ja nhavarAve che. * upara pramANenA doSane karanAruM che. e sAruM nathI." A rIte majjanadhAtrIno bheda jaNAvyo. * maMDanadhAtrIpaNuM ane ekane khaseDavA vagerenuM svarUpa cha have maNDanadhAtrIpaNuM karavuM vagerene bhedadvArA jaNAve che, 1 bhikSAmATe koka ghare gayela sAdhu, bALakanI mAtAne kahe, "A bALakane charInA AkAranA AbharaNa vizeSathI ane tilaka, kaDA, kuNDala Adi alaMkArovaDe maDhI do enA zarIre paherAvo" vagere svarUpa maNDana karAve. ('zvetakSuriA' = AbharaNavizeSa che. juo piMDaniyukti gA.457) athavA, 'lAvo, huM ene zaNagAruM.' ema kahI jAte zaNagAra kare. temaja, je dhAtrIne khaseDavAnI IcchA che, tenA sAcA ke khoTA duSaNone kahe ke, 'tame sthApelI A maNDanadhAtrI to bALakanA hAthanA AbhUSaNo kaDA vagere ane gaLA saMbaMdhI nakSatramALA = nakSatra pramANe paherAvAtI mALA vagerene paNa pagamAM bAMdhe che. ane paga saMbaMdhI jhAMjhara vagerene kaNDa vageremAM paherAve che.' AvuM sAMbhaLIne bALakanA pitA, 'A dhAtrI sArI nathI' evuM vicArIne ene kADhI mUke ane pahelAnI ja dhAtrIne pharI goThave ke jene goThavavAnI sAdhunI IcchA hatI. A rIte maNDanadhAtrIpaNuM 'karavA ane karAvavA'nI vAta karI. * krIDanadhAtrItva ane ekane khaseDavA vagerenuM svarUpa . have krIDana ramADavAnuM dhAtrIpaNuM karavA ane karAvavAvaDe kahe che. = Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 pratyAha yathainaM bAlaM krIDanakakAryullApanakavAkyairmRnmayahastyAdibhirvA krIDAM kAraya / ahaM vA enaM ramayAmItyevaM mAtuH sakAzAt svayaM vA krIDanakadhAtrItvaM kArayati karoti vaa| abhipretAyAH sthApanArthaM tanmAturagratazcyAvayitumiSTadhAtryA doSodghaTTanaM ca karoti yathA-kaThinadhvanayutadhAtryA ramito bAlo'pi karkazadhvanaH syAt / mRdusvarayA ca ramito bAlo mRdusvaro'vyaktasvaro vA syAt iti svamatyA doSAn ghaTayati / etaddoSAnyatarasmiMzca bhavaddhAtrI vrttte| // (5) aGkadhAtrItvaM, pracyAvanAdisvarUpaM ca // aGkadhAtrItvakaraNAdikaM yathA, bhikSArthaM gRhe gato bAlaM bhUmau rudantaM dRSTvA aGke gRhANainamahaM vA gRhNAmi iti tajjananI jalpatItyaGkadhAtrItvaM kArayati karoti vaa| cyAvayitumiSTadhAtryA doSodghaTTanaM ca kurute| yathA sthUlazarIrayA dhAtryA kaTyAM bAlako gRhyamANo'nyo'nyaM vistIrNAntarapAdaH syAt / vakrIbhUtakaTyA nirmAsatvena zuSkazarIrayA dhAtryA kaTyAM dhriyamANaH kaSTena tiSThati / nirmAMsakaThinahastAbhyAM ca dhAtryA gRhyamANo bhayavAn bhavati / bhavadabhipretA caiteSAmanyatarasmin varttate / bhikSAAdimATe koka gharamAM pravezela sAdhu raDatAM bALakane joIne bALakanI mAtAne kahe che "A bALakane ramata thAya evA vacanayukta vAkyothI ke mATInA hAthI vagere dvArA ramADo" ema kahe athavA 'huM ene ramADuM' e pramANe mAtA pAse karAve athavA jAte krIDana dhAtrItva kare. temaja potAnI mAnItI krIDanadhAtrIne goThavavAnI IcchAthI te bALakanI mAtAnI sAme khaseDavAnI IcchAvALI dhAtrInA doSone pragaTa kare. jemake, kaThoravANIvALI dhAtrIthI ramADAyelo bALaka paNa karkaza avAjavALo bane che ane mRdusvarathI ramADAyelo bALaka paNa mRdusvaravALo ke pachI avyaktasvaravALo bane che. arthAta atyaMta = ekAMte mRdutA paNa doSakArI che. A pramANe potAnI matithI doSone ghaTAvI Ape. pachI kahe ke "A doSomAMthI koI eka doSavALI tamArI dhAtrI che." Ama krIDanadhAtrItvanuM karavuM ane karAvavuM kahyuM. * aMkadhAtrItva ane ekane khaseDavA vagerenuM svarUpa che have "aMkadhAtrItvanuM karavuM ane karAvavuM jaNAve che. bhikSA mATe koka gharamAM gayela sAdhu bhoMya para raDatAM bALakane joIne enI mAtAne kahe che, "Ane khoLAmAM lo." athavA "huM Ane khoLAmAM lau" A pramANe bALakanI mAtAne kahete chate tenI pAse aMkadhAtrItva karAve athavA jAte kare. " = khoLo, bALakane khoLAmAM lenArI dhAtrI, upalakSaNathI keDe bALakane levo vagerevALIne "madhAtrI kahevAya che. temaja, goThavAyela dhAtrIne khaseDavAnI IcchAthI enA doSone A rIte jaNAve ke, "bharAvadArazarIravALI dhAtrIvaDe keDe grahaNa karAto bALaka be paga vacce lAMbA aMtaravALo bane che. athavA "mAMsanI ochAzanA lIdhe pAtaLAzarIravALI ke vAMkA kamaravALI dhAtrIvaDe potAnI kamaramAM dharAto bALaka muzkelIthI ubho rahI zake che arthAta vAMkI kamaranA kAraNe bALakanA paga vAMkA thaI javAthI te dharatI para muzkelIthI ubho rahI zake che. vaLI "jo mAMsa vinAnI Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 iha kaTIdharaNAdikamapyaMsakaThinahastAbhyAM ca (nirmAMsakaThinahastAbhyAM ca grahaNaM ?) dhAtrItvaM jJeyaM / iha sarvAsvapi cyAvayitumiSTAsu dhAtrISUdbhAvitadoSANAM madhyAd ghaTamAno'ghaTamAnazca doSaH syAt / paramasau svamativikalpitatvAt duSTAbhisandhitvAt sarvajJaniSiddhatvAccAsatya eva jJeya iti gAthArthaH / / 60 / / avataraNikA- uktaM dhAtrIdvAramatha dUtIdvAramAha / mUlagAthA- kahiyamiho saMdesaM, payarDa channaM ca (va) sprgaamesu| vaM tada hiMsAnIvI, TUrSio pahA(4 )oddo saMskRtachAyA- kathayitvA mithaHsaMdezaM prakaTaM channaM ca svprgraamyoH| yaM labhate liMgajIvI sa dUtIpiNDo'niSTaphalaH / / 61 / / ma dUtIdoSasvarUpaM, sva-paragrAmeSu prakaTachannabhedena dUtItvakaraNam // vyAkhyA- kathayitvA nivedya mitho mAtrAdisambandhinaM putryAderagrataH putrAdisatkaM ca mAtrAderityevaM kaThInahAthavALI dhAtrI potAnA hAthavaDe bALakane grahaNa kare to e bALaka bhayavALo bane che." pachI jaNAve ke "tamane je ISTa che te dhAtrI to AmAMthI koIka doSathI yukta che." AvuM sAMbhaLIne bALakanA mAtA ke pitA sAdhune icchita = sAdhunI mAnItI dhAtrIne goThavI de ane junIdhAtrIne kADhI muke. ahIM, aMkadhAtrIpaNuM eTale to "khoLAmAM bALakane levo" evo artha thAya che. paraMtu "keDe bALakane levuM." temaja, "kaThina hAthavaDe bALakane grahaNa karavuM. A bannenI vAta je karavAmAM AvI che, te paNa upalakSaNathI "aMkadhAtrIpaNuM jANavuM. A badhA prakAranA dhAtrIomAM, sAdhue je dhAtrIne khaseDavAnI bhAvanAthI enA je doSo batAvyA, e doSo kharekhara ghaTatA paNa hoya ane na paNa ghaTatA hoya. paraMtu e badhuM svamatikalpita hovAthI ane kharAba abhiprAyavALuM hovAthI temaja sarvajJa bhagavaMte eno niSedha karyo hovAthI e badhuM asatya ja jANavuM. eTale ke kadAca kokavAra pote boleluM kharekhara sAcuM hoya to paNa jinAjJAnirapekSa vagere hovAthI - te asatyaja che ema jANavuM./60nI avataraNikA :- A pramANe dhAtrIdvAra puruM thayuM. have tUtI' dvArane kahe che. mULagAthA-zabdArtha - diya = jaNAvIne, mida = paraspara, saMsaM = saMdezo, pacavuM = pragaTa, channa = guptapaNe, va = athavA, sArAmeNuM = sva ane paragAmamAM, kaM = je azanAdi, naMda = meLave, niAnIvI = vezamAtra dhAraNa karIne jIvana vitAvanAra, sa = te azanAdi tUviMdo = dUtIpiMDa, ladAptino = anartha phaLane ApanAro.II61. mULagAthA-gAthArtha :- pote rahelA gAmanI aMdara athavA bIjA gAmamAM gRhasthano paraspara saMdezo pragaTa athavA gupta rItee ekabIjAne kahIne je vezadhArI sAdhu azanAdi meLave te dUtapiMDa kahevAya ane te A loka ane paralokamAM anarthaphaLane ApanAruM che.II61 * dUtIdoSanuM svarUpa, sva-para gAmomAM prakaTa ane channa bhedadvArA dUtItvakaraNa * vyAkhyArtha :- 'diya' = thayitvA' = kahIne eTale ke nivedana karIne, "mido = mitha' Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 parasparamubhayorapItyarthaH / kaM kathayitvetyAha 'saMdeza'ti sandezakaM abhIpsitArthAbhidhAyakaniveditavacanakathanarUpaM pratItaM / kiM viziSTaM tamityAha / prakaTamanyeSAmaguptaM srvjnviditmityrthH| tathA channaM bAhyajanAlakSitatayA guptaM bAhyajanazca lokalokottarabhedAd dvidhA / tatra lokaH pArzvavartI pRthagjanaH / lokottaraH saGghATIyasAdhuH / tatra kadAcidubhayorapi prcchnnH| kadAcitsaGghATIyasAdhoreva gupto jJeyo yasyAzca sandezako nIyate tasyAzcchanno na bhavatyeva / taditthaM channo dvidhA bhavati / etatsvarUpaM ca gAthArthAdupari vkssyaamH| vA vikalpe kva kathayitvetyAha svaparagrAmayoH svagrAme paragrAme c| tatra svagrAmaH svanivAsagrAmastadviparItaH paragrAmaH / ko'rthaH ? svanivAsagrAmasyaiva satke'nyasmin pATakAdau paragrAme vA sandezakaM nItveti / tataH kimityAha yaM piNDamAhArAdilakSaNaM labhate prApnoti ka ityAha liGgaM rajoharaNAdi sAdhuveSarUpaM cilaM tena jIvati nirvahatItyevaMzIlassa tathA itthaM nihiM = arasa-parasa eTale ke mAtA vagerenuM putrane ane putra vagerenuM mAtA vagerene, Ama arasa- - parasa eka bIjAnuM eka bIjAne kahIne zuM kahIne ? te kahe che, "a" = "saMdeza" = saMdezo kahIne. saMdezo eTale zuM ? te kahe che, icchita vastu jaNAvavA bolAyelA vacanane kahevArUpa, je lokamAM pratIta che. e saMdezo kevA prakArano ? te kahe che, "yarDa = "prava8 = pragaTa = jAhera = badhA lokone khabara paDe evo arthAta bIjA loko mATe agupta evo saMdezo. temaja, channa = bIjA bAhya lokone khabara na paDe evo gupta saMdezo. bAhya loko be prakAranA che. (1) laukika ane (2) lokottara. temAM laukika eTale bAjumAM rahenArA judA pADozI loko ane lokottara eTale saMghATaka sAdhu kyAreka loka ane lokottara banne prakAre gupta hoya che. kyAreka saMghATakasAdhu puratuM ja gupta hoya che kAraNa ke je strIno saMdeza laI javAya che tene e gupta na hoI zake. arthAt jenA mATe sakreza laI javAto hoya ene e sanDezo pahoMcavAno hovAthI e gupta na hoI zake. ahIM "vacAra' = strIliMgano prayoga eTalA mATe thayo che ghaNuM karIne vahorAvanAra strI ja hoya che athavA prAyaH karIne strIne bhoLapaNAnA lIdhe "sAdhu dvArA sanDezo na mokalAvAya, sAdhune dUta na banAvAya' evuM jJAna hotuM nathI. A pramANe 'gupta saMdezA' nA be prakAro uparokta pramANe thAya che, enuM svarUpa gAthAno artha karyAbAda kahIzuM. gha' = "vA' = vikalpArkamAM che. saMdezo kyAM kahIne ? te kahe che, "saparamesu' = "sva-parAmayoH = svagatI ane paragAmamAM saMdezo kahIne, temAM svagAma eTale ke pote jyAM rahetA hoya te svagAma ane tenAthI viparita = pote jyAM na rahetA hoya e paragAma. A sva ane paragAmathI zuM kahevA mAgo cho ? te kahe che, gAma eTale ke pote jyAM rahetA hoya eja gAmano saMdezo eja gAmanA bIjA pADA-zerI-poLa-mohallAmAM laI javo ane paragAma eTale ke pote jyAM rahetA hoya e gAmano saMdezo bIjA gAmamAM laI javo. Ama saMdezo kahIne zuM kare ? te kahe che, "E dapha' = 'vavAdArari namaste' = je AhArAdi rUpa piMDane prApta kare. koNa prApta kare ? te kahe che, " hiMnIvI' = 'mitro nIvava' = "ti nIvI" = rajoharaNaAdi sAdhuveza svarUpa je cihna, tenA upara jIvavAnA svabhAvavALo arthAt sAdhu nahi Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 pravartayan liGgamAtropajIvaka eva bhavatIti vizeSaNaM sa itthambhUto dUtItvakaraNopAyena labdhaH piNDo madhyapadalope dUtIpiNDa ityucyate / sa ca kiMviziSTa ityAha anarthAH prabhUtA aihikAmuSmikA apAyAH phalaM kAryaM yasyAsau anarthaphalo anekdossvraatheturityrthH| ___ prakaTaM, lokottarapracchannaM, ubhayacchannaM dUtItvaM kathaM karoti ? ayamatra bhAvArthaH kila kazcid vratI bhikSAvastrAdyarthaM vrajan vizeSatastallAbhArthaM tasyApi grAmasya satkaM pATakAMtare grAmAntare vA jananyAdeH satkaM putryAderagratastadvacanaM nItvA kathayati / yathA 'sA tava mAtA sa tava pitA ca tvayA'dyAtrAgantavyamityAdi tvatsaMmukhaM vaktItyevaM' svapakSaparapakSayoH zRNvatoniHzaLe kathanAt prakaTaH sndeshH| tathA kazcid vratI duhitrA mAtrAdikaM prati svagrAme paragrAme vA sandezakanayanAyAbhyarthitastatastatsandezakamavadhArya tajjananyAdipAdhaiM gataH san dvitIyasaGghATakIyasAdhoH duhituH satkamavalambhakamasau tanmAturdadAti ityadhyavasAyotpattyarthamitthaM tajjananI saMmukhaM paNa sAdhvAbhAsavALo = vezamAtradhArI sAdhu. kAraNa ke A rIte arasa parasa saMdezo kahIne potAnuM gujarAna calAvato "liMgamAtropajIvaka' ja thAya che. mATe A " timatro nIva' nuM vizeSaNa mUkyuM che. jema gRhastha dukAna dvArA potAnI AjIvikAno nirvAha kare, e rIte muni paNa sAdhuveza dvArA potAnI AjIvikA calAve che eTale ene paNa "mAtra liMga para jIvanAro' ema kahevAya che. A rIte te " nimAtronIvaja sAdhue, dUtIpaNuM karavAnA upAyadvArA meLavelo, "tUpaso' = " sUtIpive' = te piNDa "tUtIuig' kahevAya che. ahIM 'tva-raLa" A madhyamapadano lopa thavAthI. eTale ke "tUtIkaraNa-viSya mAMthI "sva" ane "ra" no lopa thavAthI dUtIpiNDa kahevAya che. arthAt dUtIpaNuM karIne meLavela piMDa = dUtIpiccha. A "dUtipiccha' kevo che ? te kahe che, "sAda(6)no = narthataH' = A loka ane paraloka saMbadhI ghaNAM = anekadoSonA samUhanuM kAraNa che. * prakaTa, lokottarapracchanna, ubhayachanna-dUtItva kevI rIte kare ? * bhAvArtha A che, pragaTa saMdezo kone kahevAya? te kahe che, koka sAdhu bhikSA-kapaDAM Adi meLavavA mATe jato, vizeSa bhikSA-kapaDAMno lAbha thAya te mATe, pote rahyo hoya eja gAmanA bIjA koka pADAmAM athavA bIjA koka gAmamAM, mAtA Adino saMdezo tenI putrI AdinI pAse laI jaIne kahe. jemake, te tamArI mAtA athavA te tamArA pitA kahe che ke "tame Aje atre Avajo" vagere. A pramANe svapakSa ane parapakSanA sAMbhaLatAM ja niHzaMkapaNe je kahe, te pragaTa saMdezo kahevAya che. "svapakSe gupta ane parapakSe pragaTa saMdezo' zI rIte kahe che te jaNAve che. putrIe svagAma ke paragAmamAM potAnI mAtA vagere mATe saMdezo pAThavavA sAdhune vinaMtI karI. sAdhue teno saMdezo yAda rAkhIne tenI mAtA vagerenI pAse jAya che. paraMtu A to putrI saMbaMdhI Thapako enI mAtAne Ape che evo bhAva bIjA saMghATakanA manamAM upasAvavA mATe ADakatarI rItie saMdezo A rIte kahe ke, te tamArI putrI ghaNI bhoLI che ke je amone AvuM kahe che ke "mAruM AvavuM vagerenuM A prayojana mArI mAtAne tamo kahejo" A sAMbhaLanArI hoMziyAra te mAtA paNa te muninA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 bruute| yathA 'atimugdhA sA tava duhitA, yaivamasmAnprativadati yathedaM prayojanaM madIyAgamanAdikaM mama mAtre tvayA nivedymiti'| sApi dakSA tadabhiprAyaM jJAtvA tatsaGghATakIyasAdhupratyAyanAya pratibhaNati / yathA 'vArayiSyAmyahaM tAM tavAbhimukhaM punarevaM jalpantImityevaM' saGghATakIyasAdhorasau gopayitumiSTo na lokasyeti lokottarapracchannasandezaka iti / tathA kasyAzcit pitA vratI samabhavan mAtA tu tasyApi grAmasya satke'nyasmin pATakAdau grAmAntare vA gRhasthyabhUttatastatra bhikSAdyarthaM vrajantaM nijapitaraM sAdhuM dRSTvA mAtuH sandezakaM dadAti yathA he tAta ! majjananyAstvamevaM kathayeryathA tatkAryaM tava pratItaM yathA tvaM jAnAsi tathaiva sampannaM yathA vA jAnAsi tathA vA tattvayA vidheyamityevamasau sAdhusaGghATakasya zeSalokAnAM cArthAnavagamAdubhayacchannasandezaka iti / iha ca sarvvatra doSA gRhasthavyApAraNAdinA jIvopamaddadayo jJeyAH / prakaTasandezakaM cAzritya vizeSato doSA AkhyAnakenocyate / taccedaM / abhiprAyane jANI le ane te muninA saMghATakasAdhune vizvAsa karAvavA mATe javAba Ape ke 'tamArI AgaLa pharI AvuM na bole e rItanA huM tene jaNAvIza ema karatA tene huM vArIza.' A rIte saMghATaka sAdhuthI gupta rAkhavA IccheluM hoya paNa lokathI nahi. te A 'bhoLottara-pracchanna' saMdezo che. = have '3mayacchanna-sandeza' jaNAve che. koka putrInA pitA sAdhu thayA hoya ane te putrInI mAtA paNa te ja gAmanA bIjA koI pADA vageremAM athavA bIjA gAmamAM gRhasthapaNe rahI hoya. A putrI, bhikSAdimATe potAnA pitAmunine, jyAM potAnI mAtA che tyAMja jaI rahelA joIne saMdezo pAThave che ke "he pitAjI ! mArI mAtAne tamo evuM kahezo ke te kArya jenI tamane khabara che je jevI rIte tame jANo cho, te te ja rIte thayuM che.' athavA 'je rIte tame jANo cho eja rIte tame karazo' arthAt - 'tamAruM niyata kArya jevI rIte tamo iccho cho tevIja rIte pUrNa thayuM che' athavA 'tamo je kArya karavAnuM Iccho cho te tamAre te rIte karavuM.' = A rIte saMghATakasAdhu ane zeSalokone AmAM kAMI khabara na paDI zake evuM hovAthI A 'samayacchannasaMza' che. ahIM upalakSaNathI A jANavuM ke, jenA dvArA saMdezo mokalAvAya che e sAdhune saMdezAno artha khabara paDe paNa saMghATaka sAdhune nahi. A 'umayacchanna' thayuM kharuM paNa gADha rIte nahi. parantu evo saMdezo hoya ke jemAM saMdezo laIjanAra sAdhune ke saMghATakasAdhune eno artha khabara na paDe, to e gADha 'samayacchanna' saMdezo jANavo. A badhAmAM gRhastha je kriyA vageremAM pravRtta thAya, emAM jIvonI hiMsA vagere doSo svarUpa saMyamavirAdhanA thAya. upalakSaNathI A paNa laI zakAya che, kyAreka koka vidrohajanaka saMdezo hoya ane e jo phUTI jAya to saMdezo laIjanAra sAdhu pratye virodhIloko roSe bharAI e sAdhuno vAdi kare te svarUpa AtmavirAdhanA ane A sAdhuloko dUtIpaNuM kare che evI lokomAM vAta phelAya te svarUpa pravacanavirAdhanA thAya vagere doSo jANavA. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 prakaTadUtItvakaraNe dRSTAMtaH // egami gAme ujjuo nAma koDubio, tassa ya devaI nAma duhiyaa| sA ya- taggAmavAsiNA egeNa koDuMbiyeNa prinniiyaa| tIye kAlaMtare ego putto duhiyA ya jaayaa| sA dhUyA paccAsannagoulagAmavAsiNA egeNa koDuMbiyaputteNa prinniiyaa| etthantare ujjuyabhajjA pNcttmuvgyaa| tao ujjuo saMsArabhayabhIo dhammaghosANaM therANaM sagAse pvvio| viharamANo tattheva gAme niyahiAe devaIe vasahIe saparivAraniyagurusahio tthio| tammi patthAve tANaM doNhavi gAmANaM paropparaM veraM Asi sejjAyarinivAsigAmeNa eyassuvari cchannA dhADI sajjiyA / so ya ujjuyasAhU goulagAme bhikkhaTuM clio| devaIe duhiyAneheNa bhnnio| jahA jaNaya tumaM goulagAme vaccihisi / tattha me duhiyAe NiyadohittiyAe kahejjasu, jahA tuha jaNaNIe kahAvIyaM, jamhA amha gAmo tujjha gAmassuvari pahAe channAe dhADIe Agamissai tti / tumaM gharavakkharaM Thavejjasu tti| teNa taheva kayaM / tIe niyabhattuNo, teNa ya gAmassa kahiyaM / gAmo sannaddhabaddhakavao, jujjhasajjo jaao| iyaro ya pabhAe aago| mahAjujhaM jaayN| tattha devaIe bhattA putto ya dhADIe shaagyaa| jAmAou * pragaTa dUtItvakaraNamAM dRSTAMta pragaTasaMdezAne AzrayIne vizeSathI doSono saMbhava prastuta kathAnakadvArA kahevAya che. eka gAmamAM Rjuka nAme eka kauTuMbika hato. tenI devakI nAmanI putrI hatI. tenA lagna te ja gAmanA eka kauTuMbika sAthe thayA. samaya thatAM tene eka putra ane eka putrI thaI. A putrIne bAjunA ja gokulagAmavAsI eka kauTuMbikaputra sAthe paraNAvI. A bAju RjukanI patnI maraNa pAmI. saMsAranA bhayathI bhayapAmela Rjuke pU. dharmaghoSa sthavira pAse dIkSA lIdhI. dakSAbAda vihAra karatA, te ja gAmamAM potAnI putrI devakInI vasatimAM potAnA guru ane sakalaparivAra sAthe rahyA. A veLAe banne gAmonI vacce arthAt je gAmamAM pote utaryA che e gAma ane bAjunuM gokulagAma ke jyAM pitA muninI dohitrI = putrInI putrI paraNAvelI hatI, A be gAmone paraspara verabhAva hato. bAjunA gokulagAma para A gAme dhADa pADavAnI taiyArI karI hatI. have A bAju Rjuka sAdhu bhikSA mATe gokulagAmamAM javA taiyAra thayA. devakIe putrInA snehathI pitAmunine kahyuM "he pitAjI ! tamo gokula gAma jaI rahyA cho. tyAM mArI putrIne = tamArI dohitrIne kahejo ke tArI mAtAe kahevarAvyuM che ke "amAruM gAma tamArA gAma para AvatIkAle prabhAte dhADa pADavA guNarIte Avaze. mATe tuM tArA gharanuM bAraNuM baMdha rAkhaje." pitAmunie eja pramANe saMdezo ApI dIdho. muninI dohitrIe potAnA patine vAta karI ane patie AkhA gAmamAM vAta phelAvI. AkhuM gAma hathiyAraAdithI yukta kavaca paherIne yuddhamATe sajja thaI gayuM. prabhAte pelA gAmavALA AvI caDhyA. banne vacce mahAyuddha thayuM .te yuddhamAM devakIno pati ane putra banne dhADapADuonI bhegA AvelA. A bAju jamAI = pitAmuninI putrInI putrIno vara gokulagAmanA pakSe laDavAmAM hato. yuddhamAM traNeya maryA. dhADa pADavA Avela dhADapADuo pAchA vaLI gayA. devakI potAnA jamAI-pati Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 goulagAmeNa saha huto| tinnivi jujjhe myaa| dhADI vliyaa| devaI jAmAiyANaM maraNaM nAuM roiuM pyttttaa| tIse sayAse aNuNayavahaNatthaM logA AgayA bhaNaMti ya jai goulagAmo dhADI eMtI na jANanto to asannaddho na jujhaMto, teNa tuha jAmAiNo na mareMtA / tA keNa pAveNa so jANAvio, taM soUNaM tIse piuNo uvariM kovo jaao| jahA jai mae ayANaMtIe tassa sayAsAu duhiyAe kahAviyaM to kiM sAhuvesaviDaMbaeNa sAhiyaMti ciMtiya royaMtIe bhaNiyaM / jahA me jAmAiputtamAraeNa jaNaeNaM siTuM logeNa so sAhU khiMsio uDDAho ya jAu tti gAthArthaH / / 61 / / avataraNikA- uktaM dUtidvAraM, atha nimittadvAramAha / mUlagAthA- jo piMDAinimittaM, kahai nimittaM tikAlavisayaM pi| lAbhAlAbhasuhAsuha-jIviamaraNAi so paavo||62|| saMskRtachAyA- yA piNDAdinimittaM kathayati nimittaM trikAlaviSayamapi / nAbhADAnAma-zumADazuma-nIvitamara isa pApa dUra nA ane putranuM maraNa jANIne rovA lAgI. loko tene samajAvavA-manAvavA AvyA ne kahyuM ke "jo gokula gAme dhADane AvatI jANI na hota to bakhrara Adi paherIne gAma taiyAra na thayuM hota tethI yuddha na thayuM hota ane tamAro jamAI marAyA na hota. paNa evo koNa pApI hatI ke jeNe A jaNAvI dIdhuM ?' A sAMbhaLIne tene potAnA pitAmuni para krodha Avyo ke huM to jANatI hotI ke AvuM badhuM thavAnuM che eTale meM to pitA-muni dvArA mArI putrIne saMdezo pAThavyo hato paNa sAdhuvezane viDaMbanAra emaNe saMdezo kahyo kema ? arthAt mAtra sAdhuvezadhArI mArA pitAe saMdezo kahyo kema? emaNe kahevo nhoto joIto ne ?' ema vicArIne rotA rotA teNe e AvelA lokone jaNAvyuM ke "A to mArA jamAI-putra-patinA mAraka mArA pitAmunie kahyuM hatuM. loko A sAMbhaLIne roSe bharAyA ane muninI avahelanA karI. jethI pravacananI apabhrAjanA thaI. juio, potAnA priya pitAjIne paNa putrIe "mAraka' tarIke saMbodhyA. eTale saMsAranuM A eka nagna satya che ke sAdhue potAnI AtmasAdhanAmAM masta rahevuM. paNa sagA-saMbaMdhIonA moha-mAyAprema-lAja-zaramamAM paDavuM nahi. kAraNa ke saMsAra mAtra svArthano sago che. potAno svArtha sadhAto dekhAya to gadheDAne paNa bApa kahe ane svArtha ghavAtA bApaneja gadheDo kahetA vAra na lagADe. mATe "dUtIkaraNa" Adi doSothI to 100 gaja dUraja rahevuM hitAvaha che.] II6nA avataraNikA :- A pramANe dUtIdvAra kahyuM. have nimittadvArane jaNAve che. mULagAthA-zabdArtha :- no = je, vizva nimitte = anAdimATe, veda = kahe, nimitta = nimitta, tiniviSayaM pi = traNe paNa kALa saMbaMdhI, nAmAnAma = lAbha ane nukazAna, sudAkuda = sukha ane du:kha, vimaraDuM = jIvavA ane maraNAdi saMbaMdhI, to = te, pAvo = pApI./6rA mULagAthA-gAthArtha :- je sAdhu azanAdinI lAlasAthI gRhasthane atIta, anAgata ane vartamAna ema traNe paNa kALanuM Icchita vastunI prApti tathA teno viyoga, sukha ane duHkha ane jIvana tathA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 nimittakathanasvarUpaM // vyAkhyA- yaH kazcid vratI piNDAdinimittamAhArAdyarthamAdizabdAdupadhyAdiparigrahaH / bhaktavastrAdilipsayetyarthaH / kathayati gRhiNAM nivedayati vyApArayatIti yAvat / nimittaM jJAnavizeSarUpaM trikAlaviSayamapi atItAdikAlatrayagocaramapi / na tvekakAlaviSayamevetyaperarthaH / yathA he zrAddhA ! atItadine tavaitajjAtaM idaM bhavitA, sAmprataM cedaM bhavate varttate ityAdIti / kiM viSayaM punastadityAha 'lAbhe'tyAdi tatra laabho'bhilssitaavaaptistdvipriito'laabhH| AlhAdarUpaM sukhaM, tadabhAvo'sukhaM duHkhamityarthaH / jIvitaM prANadhAraNaM, maraNaM prANatyAgarUpaM, amISAM dvandve lAbhAdIni maraNAntA(ntAnyA)diryasya tattathA / lAbhAdiviSayamityarthaH / AdigrahaNAccintAlUkAmuSTibhedabandhusamAgamasubhikSadurbhikSAdigrahaH / yazcedaM kathayati so'nantaroktaH sAdhuH kimityAha pApaH pApopadezakatvAt pApIyAn / taditthaM lAbhAdisUcakakAlatrayagocaranimittavyApAraNAllabdhaH piNDo nimittapiNDa ityucyate / duSTazcAyaM yatastrividhe'pyetasmin kathyamAne AtmobhayaparaviSayA vadhAdayo'narthAH smpdyte| tatrAtmaviSaye sAdhurvadhAdikaM prApnoti / ubhayaviSaye maraNAdi saMbaMdhI nimitta kahe te pApavyApArano kahenAra hovAthI pApI che.darA * nimittathananuM zva35 . vyAyArtha :- 'jo' = 'yaH' = 5 tI = sAdhu, maataae|-45hn pAsasAtha. 'piMDAi nimittaM' = mAnimitta = artha, mI 'Adi' zathI. 75dhi vagerena aDa 42j, mAtA bhane 45hinI lAlasAthI. zuM ? te 4 cha, 'kahai' = 'kathayati' = 3 cha. meTado gRhasthAne 3 cha = memanI pAse. yA = vyApAra 722ve che. zuM he cha ? te 4 cha, 'nimittaM' = nimittane kahe che. nimitta eTale zuM? te kahe che, eka prakAranuM vizeSajJAna. e vizeSajJAna kevuM ? te kahe cha, 'tikAlavisayaMpi' = 'trikAlaviSayamapi' = 1. saMdhI 59 nimitta 4. maDI, 'api' zathI mAtra eka kALa viSayaka nahi parantu traNeyakALaviSayaka nimitta kahe evo artha jANavo. te nimitta kahevAnuM kevA prakAranuM hoI zake ? te kahe che, he zrAvaka ! bhUtakALamAM tamAre AvuM thayuM hatuM. AvuM AvuM bhaviSyamAM thaze. vartamAnamAM AvuM AvuM tamAre cAlI rahyuM che ItyAdi prakAre nimittane jaNAve. vI, zena saMbaMdhI me nimitta 4||ve ? te 4 cha, 'lAbhAlAbha-suhAsuha' = 'lAbhAlAbhau' = 'sukhAsukhe' = 'sukha-duHkhe' = sAma-dAma, supa bhane du:5viSaya. auct = khitAta, tenAthI viparita = IcchitanI aprApti te alAbha. sukha = manane je AlhAda Ape eTale ke je AlhAda 35 Doya. me. sumano amApa te. asu5 meTale du:5. tebha', 'jIvia-maraNAi' = 'jIvitamaraNAdi', vita bheTale. prAyone pA2942vA, 'maraNaM' = ne chor3I hevA = pratyA sva35. bha. payAno samAsa karavo. arthAt lAbhathI mAMDIne maraNaAdi sudhI jeno viSaya che evA nimittane kahe. ahIM "Adi' zathI. 'cintAlUkA' = yintAno nAza 42vo, 'muSTibheda' = guDha-gupta vAtAne pragaTa 42vI. = bhedane phoDavo, badhu = priyano samAgama thavo, subhikSa ke durbhikSa thavo vagerenuM grahaNa karavuM. 4 mA zata nimitta 5, 'so' = 'sA' = te. ubhaya 52. 38. 4. mevo te sAdhu upAya Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 sAdhurvadhAdikamApnoti jIvopamardazca jAyate / paraviSaye jIvopamaI eveti / vArttamAnike ca sadya ihaloke'pi pratyapAyA jAyamAnA dRzyante / tatrAkhyAnakaM yathA ma nimittakathane dRSTAMtaH // egaMmi sannivese Asi purA gAmabhoio ego| sohaggAiguNajuyA bhajjA se suMdarI hotthA / / 1 / / desaMtaraMmiya gao rannAeseNa annayA so u| bhajjaM mottuM gAme gao tattha ya nemittio niuNo / / 2 / / ego sAhU patto bhikkhaTThA so gao tIe gehe / taM daNaM puTTho nimittamiha jANase kiM pi / / 3 / / teNuttaM suThuttaraM jANAmi tIe jaMpiyaM ttto| kahahi mama kiMci samaNaga jaM te royai tayaM puccha / / 4 / / tatto nimittakahaNeNa suMdarI teNa hiyhiayaa| pakayA viulAsaNapANAi dinnaM to tIe hitttthaae||5|| desantarAu valio aha annayA bahu akaaltaa(jaayaa)| jAva sa caNupatto, niyagAma adUradesaMmi / / 6 / / to teNa bhoieNaM, niyayaggAmassa niyaDapatteNa | bhajjANurattaeNaM niyayamaNe ciMtiyaM ca jahA / / 7 / / che ? te kahe che, "pavo = TITE = pApano upadezaApanAro hovAthI pApI kahevAya che. A rIte lAbhaAdine jaNAvanAra traNeyakALa saMbaMdhI nimitta kahevAnA vyApAra thakI je piNDa meLavAya, tene "nimittapiccha' kahevAya che. A nimittapiDa duSTa che kAraNa ke bhUta-bhaviSya-vartamAna ema traNeyaprakAranA A nimittA kahevA jatAM mAtmA' = potAne ane 'ra' = bIjAne, tathA 'mA' potAne ane bIjAne, vadhAdi thavA vagere anarthono saMbhava che. temAM, 'AtmavirAdhanA' = pote = sAdhu vadha vagerene pAme. "pavirAthanA' = sAdhu vadha vagere na pAme paNa mAtra bIjA jIvonI virAdhanA thAya. tathA "3mavirAdhanA' = pote-sAdhu vadha vagerene pAme ane bIjA jIvonI virAdhanA paNa thAya. TUMkamAM, saMyama, Atma ane pravacana ema traNeya virAdhanAono saMbhava che ema jANavuM. bhaviSyamAM paralokamAM nimittakathananA kaTuripAko bhogavavAnA Avaze e vAta pachI paNa vartamAna = A lokamAM ja enA ghaNAM apAyo tarata utpanna thatAM dekhAya che. te aMge A pramANenI kathA che. * nimittakathana viSacaka draSTAMta che pUrve eka sannivezamAM = gAmaDAno eka prakAra, temAM gAmabhojika = gAmano mukhI raheto hato. tene saubhAgya Adi guNothI yukta suMdarI nAme patnI hatI. ekavAra rAjAnA koka kAryanA AdezathI patnIne choDIne te dezAntare gayo. te gAmamAM jyAM suMdarI rahe che te sannivezamAM nimittamAM nipuNa eka sAdhu bhikSA mATe te suMdarInA ghare gayA. te sAdhune joIne teNe pUchyuM "zuM tamo koI nimitta jANo cho ?" sAdhue kahyuM "sArI rIte jANuM chuM." suMdarIe kahyuM, "to tame mArA mananuM kAMIka kaho". sAdhue kahyuM "tamArI je IcchA hoya te pUcho." suMdarIe kAMIka pUchyuM ane munie eno javAba Apyo. Ama nimitta kahevAdvArA te sAdhue suMdarInuM mana AkarSita karyuM. rAjI thayelI suMdarIe sAdhune vipula pramANamAM bhAta-pANI vagere ApyA. have A bAju je vakhate sAdhu sAthe suMdarInI nimitta saMbaMdhI vAta cAlu hatI. te ja vakhate eno pati je dezAntare gayo hato. tyAM teno ghaNo samaya nIkaLI gayo hato. te gAmabhojika = pati, Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 puTTho / / 13 / / gAgI pacchanno gattUNaM ceTThiyaM niyagharassa / kiM suMdarI susIlA uya nissIlA va joemi / / 8 / / etthAvasare puTTho mahadaio eihI kayA ihaI / teNuttaM ajjeva ya bAre gAmassa AyAo / / 9 / / sAhu sayAsAu tao, tIe ya tayAgama muNeUNa / saMmajjaNovalevaNacaMdaNamAlAi gihikiccaM / / 10 / / kAUNaM savvaMciya harisavasullasiyabahalapulayAe / niyaparijaNo ya savvo tadabhimuhaM pesio patto / / 11 / / taM pattaM daTThUNaM puTTho so teNa pariyaNo majjha / kao nAyaM tubhehiM AgamaNaM pariyaNo bhaNai / / 12 / / paTThaviyA kila amhe suMdarIe Na NAyamamhehi / etthaMtaraMmi to kougeNa tIe ya so puvvANubhUyamatthaM saddhiM jaM bhoieNa saMjAyaM / tA jAva imaM pakahai to patto bhoiu gehe / / 14 / / diTTho so uvaviTTho, tIe samive so vi uvaviTTho / kayaniyajaNovahAro 'sA puTThA jaha kahaM nAyaM / / 15 / / mama AgamaNaM tumae', tIe vRttaM 'aNeNa mama muNiNA / paccayapuvvaM kahiyaM' bhadde ko paccao kahasu / / 16 / / tIt vatta nisuLasu, tuma! saha, khaM maN purA vihiya / naM pi ya hasiyAya, sumiLo vi ya no macchu viTTo / / 97 || savvamaNeNa mamaM kahiyaM jo gujjhadesatilao vi / so vi ya eyaM souM IsAvasavipphuriyakovo / / 18 / / dezAntarethI pAcho Avyo ane potAnA gAmanI najIka pAdare pahoMcyo. potAnA gAmanI najIka pahoMcelA, potAnI patnI upara premavALA evA gAmamukhIvaDe potAnA manamAM vicArAyuM ke, "huM ekalo ja, chAnIrIte jaIne mArAgharamAM ceSTA jouM ke suMdarI suzIlA che ke niHzIlA kuzIlA che ?" A rIte bhojika vicArI rahyo hato ne pelI suMdarIe munine nimitte pUchyuM ke "mArA pati kyAre Avaze ?" munie uttara Apyo hato ke "Aje ja e gAmanI bahAra AvelA che". sAdhupAsethI patinuM Agamana jANIne harSathI pulakita aMgavALI suMdarIe gharane sApha karyuM. chANavagerenuM lIMpaNa karyuM. caMdananImALA goThavI vagere gharanA badhA kAryo karIne potAnA sagAM-vhAlA parijanone temanI sAme mokalyA. te badhA bhojika pAse gayA. teone sAme levA AvelA joIne bhojike pUchyuM "mArA Agamanane tame zI rIte jANyuM ?," parijanoe kahyuM "ame to nathI jANyuM paNa suMdarIe ja amane mokalyA che." A rIte bhojikane parijanonI vacce vAto cAlatI hatI ane ghara tarapha AvI rahyA hatA. eja vakhate kUtuhalathI suMdarI sAdhune potAnA pati bhojika sAthe pUrva anubhavela badhI vAtone pUche che. sAdhu badhI vAto jaNAve che. eTalAmAMja potAnA pati bhojika ghare AvyA. (ahIM eka vAta dhyAnamAM rAkhavA jevI che ke, sAdhue jyAre nimitta kahyuM, tyAre suMdarIe tarata gharanI sAphasUphI vagere karI. emAM aplAya vagere jIvonI paNa virAdhanA thaI. jemAM nimittabhUta sAdhunuM kathana banyuM. temaja suMdarInA dhare ghaNAM samaya sudhI te rahyA haze e vAta paNa chatI thAya che kAraNa ke have kahevAmAM Avaze e pramANe suMdarInI pAseja beThelA sAdhune bhojika juve che.) gharamAM pravezIne bhojike joyuM ke sAdhu tyAM beThA che. bhojika paNa suMdarI pAse beThA. ane sagAM vhAlA vagere badhA AvIne beThA. bhojike sagAM-vhAlAonI vadhAmaNI vagereno svIkAra karyo. pachI jyAre e loko gayA ane sAdhu haju beThA hatA, tyAre bhojike suMdarIne pUchyuM "mArA AgamananI khabara tane zI rIte paDI ?." suMdarIe kahyuM, "A mArA sAdhu pAsethI pArakhuM karavApUrvaka meM jANyuM.'' = Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 jahA eyAe tAva vaDavAe pucchimo gabbhaM / jai jANihI nimitteNa, gujjhatilau biIyAe / / 19 / / to nAo teNaM ciya hohI, to haM na kiMci eyassa / uvavAyaM pakarissaM, aha no jANihI iyaM gabbhaM / / 20 / / to tilao vihu nAo akajjAyaraNao na nANeNa / to eyaM mArissaM nibbhaMtaM bhaNai to eso / / 21 / / roseNa phuraphurito bho bho pavvaiyaga ! maha imIe / vaDavAe jaM gabbhaM ciTThai taM kahasu nAUNaM / / 21 / / teNa bhaNiyaM kisoro paMcahiM puMDehi saMjuo atthi| paccayaheuM tIe porTe phAlAviyaM teNa / / 22 / / diDhe tArisa ucciya jArasio akkhio so kisoro / taM daTuM tassa tao kovovasamo samaNujAo / / 23 / / bhaNio sAhU teNaM jaha eyaM savvayaM jai na huntaM / to tuha udaraM eyaM phAlAvito ahaM niyamA / / 24 / / tamhA jAINa(NIya)meyaM ihaparaloe aNatthakaraNakhamaM / no kahavi anunnAyaM jiNehi kAuM(?)hiesINaM / / 25 / / nanu sAdhorvadhAdikaM na kiJcijjAtamiti tasya karaNe ko doSaH ? ucyate, vaDavAdi-ghAtAdayo doSA aMtrApi jAtA ev| tathA ye ca paJcapuNDrakizorakAdiparijJAnena parasya pratyayamutpAdya svasya mAraNAdikaraNaM pAradArikAdidUSaNamuttArayiSyanti te kiyanto bhaviSyanti, viralA evaite syuH / evamatItAdinimitte'pi bhAvanIyamiti gAthArthaH / / 62 / / bhojike pUchyuM, "zuM pArakhuM karyuM?" suMdarIe javAba Apyo, "sAMbhaLo, tamArI sAthe pUrve je paNa ghaTanA ghaTI, je paNa hAsyAdika thayA, je paNa svama mArA vaDe jovAyA, te badhuMya AmaNe kahyuM. eTaluMja nahi, mArA gupta pradezamAM talanI vAta paNa karI che." A vAta sAMbhaLIne bhojikane ISyavaza atyaMta krodha Avyo. vicAryuM ke "to pachI A ghoDInA garbha aMge huM puchuM. jo nimittathI bIjAno gupta tala paNa jANI zake to, te nimitta dvArA avazya A vAta paNa eNe jANavI joIe ane jo e sAcuM haze to huM A sAdhune koI jAtanI takalIpha nahi ApuM. paNa jo enA garbhane jANaze nahi to huM samajIza ke cokkasa A sAdhue akArya AcaraNa = durAcAra dvArA jANyuM che, nahi ke nimittajJAnathI, to huM niHzaMkapaNe Ane mArI nAkhIza". Ama krodhathI dhamadhamato bhojike pUchyuM "are o ! pravrajita ! mArI A ghoDIne je garbha rahyo che, tene kaho = arthAt e puliMga che ke strIliMga che ? ane keTalA paMDra = cihna che vagere. sAdhue kahyuM "enA garbhamAM kizora = puliMga che ane pAMca puMDathI saMyukta che." sAdhunI A vAtanuM pArakhuM karavA bhojike ghoDInuM peTa phADyuM. emAM eNe evo ja kizora pAMca paMDavALo joyo ke jevo sAdhue kahI batAvyo hato. A joIne teno krodha zAMta thayo ane sAdhune kahyuM, "jo A sAcuM na Tharata to huM cokkasa tamAruM peTa phADI nAMkhata." A kAraNathI Aloka ane paralokamAM anartha karavA samartha evA A nimittakathana doSane jANIne paramAtmAe hitaiSIone koIpaNa-rIte te karavAnI anujJA ApI nathI. prazna :- AmAM sAdhu-vadha vagere to kAMI thayuM nathI, to pachI nimitta kahevAmAM zuM doSa che ? javAba : jo ke sAdhuvadha thayo nathI paratu ghoDIno ghAta vagere thayo ja che. temaja, "pAMca puMDavALo kizora che" vagerenuM sajjaDa jJAna dvArA bIjAne vizvAsa utpanna karIne potAnA maraNaAdi karanAra parastrIgamana vagere dUSaNo utArI de evA sAdhuo keTalA hoya che ? bahu thoDA = viralA ja hoya che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = avataraNikA - uktaM nimittadvAramathAjIvanAdvAramAha / mUlagAthA - jaccAidhaNANa puro, tagguNamappaM pi kahiya jaM lahai / so jAIkulagaNakamma- sippaAjIvaNApiMDo / / 63 / / jAtyAdidhanAnAm puratastadguNamA''tmAnamapi kathayitvA yaM labhate / sa jJAti-yuta-ALa-varma-zilpADaDanIvanAvintu: ||6|| AjIvanAdvArasvarUpam vyAkhyA- jAtyAdInyeva dhanaM svotkarSAdihetutayA vittaM yeSAM brAhmaNAdInAM te jAtyAdidhanAstathA ca viprAderjAtireva brAhmaNatvAdikA dhanaM tayA hyasau sarvvajanotkRSTamAtmanaM prakhyApayati, nirvahati ca / ArakSakAdInAM kulameva dhanaM tena teSAM nirvvAhAdibhAvAt / mallAdInAM bAhumuSTiyuddhAdikriyaiva dhanaM / kRSIvalAdInAM halavAhanAdinA kRSyAdikammaiva, citrakarAdInAM citrakaraNAdizilpameva dhanamiti teSAM jAtyAdidhanAnAM dAtRRNAM brAhmaNAnAM purato'grataH ' tagguNaM 'ti teSAM jAtyAdidhanAnAM sambandhI guNo mATe nimittathana kyAreya karavuM nahi. A rIte atitAdi nimittamAM paNa vicArI levuM.62A avataraNikA :- A pramANe 'nimitta' dvAra kahyuM. have 'jJAnIvana' dvArane kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- jaccAidhaNANa tevI jAtivALA, api = potAnA meLave, sne te azanAdi, narra jAtyAdi dhana che jenuM, evAonI, puro AgaLa, tamuLa AtmAne paNa, diya kahIne, naM je azanAdi, har kula, rALa = gaNa, ma = karma, sippa = jAti, jJa zilpa, jJAnIvAviMDo = AjIvanapiMDa.||6|| mULagAthA-gAthArtha :- jAti, kula, gaNa, karma ane zilpAdimAMthI jenA utkarSe karIne je gRhastha potAne zreSTha mAnato hoya tenI AgaLa sAdhu tenA jevuM potAnuM samapaNuM batAvavA mATe te te jAti, kula, gaNa, karma, zilpAdinI prazaMsA karavAvaDe athavA tene yogya kAryamAM potAnuM kuzaLapaNuM batAvI je azanAdi meLave te AjIvanapiMDa kahevAya.||63|| = saMskRtachAyA = = = = = * AjIvanA dvAranuM svarUpa 0 vyAkhyArtha :- 'navvAthALa' = 'nAtyAvidhanAnAm' potAno utkarSa = vaDAI AdinuM kAraNa evI jAti vagere che dhana jeonuM evA brAhmaNone arthAt jAti Adi dhanavALA brAhmaNone 'jAtyAdidhana' kahevAya che. eTale ke vipra vagerenI je brAhmaNatva vagere jAti, eja dhana che. te dhanavaDe A = brAhmaNo, badhAM loko karatAM potAnI moTAI pragaTa karatAM hoya che ane te dvArA potAno nirvAha calAvatA hoya che. ArakSaka vagerene kula eja dhana che, e dhana dvArA teono nirvAha thato hoya che. malla vagerene bAhuyuddha - muSTIyuddha vagerenI kriyA eja dhana che. kheDUtone haLa kheMcavuM vagere dvArA khetIkaravI ane citrakArone citrakaravuM vagere zilpa ja dhana che. Ama jAti vagere dhanavALA dAtA-brAhmaNonI, 'puro' 'purato'prataH' = AgaLa, 'tazuLamU' 'taLuLam' che. e che jene = potAne je guNa che, te jAtyAdidharma kahevAya = = = = 237 te jAtyAdi-dhanavALAonA saMbaMdhI sAdhune, tene 'taLu' kahevAya = Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 jAtyAdidharmo yasyAtmanaH sa tadguNastaM dAtRsamAnajAtyAdidharmakamityarthaH / AtmAnamapi na kevalaM paramityaperapyarthaH / kathayitvA tatsatkahavanAdi kriyAvijJAtRtvasUcanavyAjena sphuTavacanena vA prkaashyetyrthH| yaM piNDamazanAdirUpaM labhate svajAtyAdipakSapAtarajitebhyo brAhmaNAdibhyaH sakAzAt prApnoti sAdhuH, so'nantaroktaH piNDaH / ma jAti-kula-gaNA''dyAjIvanApiNDasvarUpaM, jAtyAjIvanApiNDaM kathaM labhate ? tatra doSazca // kimityAha jAtizca kulaM ca gaNazca karma ca zilpaM ca tAni yathA etAni vakSyamANArthAni teSAmAjIvanA sA tathA, tayA labdhaH piNDo jaatikulgnnkrmshilpaajiivnaapinnddH| jAtyAjIvanApiNDaH, kulAjIvanApiNDa ityAdinAmAbhidheyA'sau bhavatItyarthaH / kathaM punarasau tadguNamAtmAnaM prakAzayatItyucyate / yathA kazcitsAdhurbhikSAmaTan bhikSArthaM brAhmaNagRhe prvishti| tatastatsutaM homAdikriyAH samyagakurvANaM (samyagasamyakkurvANaM) dRSTvA tatpitrabhimukhaM jalpati, yathA'vitathavitathahavanAdikriyAkaraNAd jJAyate, yathaiSa vijJAtavedAdizAstrarahitasya dvijasya suta iti, vedAdizAstrajJapArthasthito vAsAviti tatpituH kathayati yadvA nijasutaM kriyAM kurvANaM sAdhumavalokayantaM dRSTvA dvijaH pRcchati yathA cha, bheTale hAtRne samAna tyahi cha OMne, tene tgue| vAya che. 'appaMpi' = 'AtmAnamapi' = potAne paNa. eTale ke dAtAne samAna jAtyAdidharmanA saMbaMdhI tarIke mAtra bIjAne nahi paNa potAne 59, 'kahiya' = 'kathayitvA' = 3DIne. zuMDIne ? te 4 cha, tAnA dharma saMbaMdhI Doma-vana mAha kriyAnI jANakArI batAvAnA bahAnA dvArA athavA pragaTavacanovaDe jaNAvIne = kahIne. (A badhAno bhAvArtha A jANavo ke, dAtAnI je jAti-kulAdi hoya ene anurUpa potAnI jAti kulAdi kahIne. e kahevAnuM pachI pragaTavInodvArA hoya, jemake "huM paNa brAhmaNa chuM vagere athavA dAtAnI homa-havanAdi je kriyA hoya, e kriyAmAM potAnI nipuNatA batAvavA dvArA pote paNa dAtAnI ja jAti vagerevALA che ema ADakatarI rIte jAhera karIne.) * gati, mukha, ge| pore mApanApiesy spa35, jAtiAjIvanApiNDa zI rIte meLave ? temAM doSo che merItanuM jahIne zuM ? te 53 cha, 'jaM lahai' = 'yad piNDam labhate' = azA sva35 je piNDane prApta kare che. arthAt "A to ApaNA jAtinA che" ItyAdi dvArA pakSapAta thakI raMgAyelA evA brAhmaNo Adi pAsethI sAdhu je piNDane prApta kare. A rItanA piNDa meLave te zuM kahevAya ? te 4 cha, 'so jAI-kula-gaNa-kamma-sippa-AjIvaNApiMDo' = 'so jAti-kula-gaNa-karma-zilpa-AjIvanApiNDaH' = te ti-mukha-9-bha-zilpamA nApi3 upAya che. ti-musa-11-bha-zilya, sAdhA ve AgaLa kahevAmAM Avaze. te jAtyAdidvArA meLavela piNDane jAti-kula-gaNa-karma- zilpaAjIvanApiccha, eTaleke, jAtine chatI karIne meLavela piNDa e jAti-AjIvanApiNDa kahevAya che. potAnuM kulane chatuM karIne meLavela piMDa e kula-AjIvanApiNDa vigere nAmavALI A AjIvanA che. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 sAdho ! tvayA kiM havanAdikriyA samyagasamyag vA vijJAyate yenetthaM nirIkSate tataH sAdhui~te, yathA saminmantrAhuti-sthAnayAgakAlaghoSAdInAzritya samyagasamyag vA kriyA syAt / tatra samidhaH pippalAnAmArdrapratizAkhAdi-khaNDasvarUpA yatra yathAvat prayujyante, evaM mantrA omityAdyakSaracchandarUpA, Ahutiragnau ghRtAdeH prakSepAkhyA, sthAnamutkuTAdirUpaM, yAgo'zvamedhAdikaH, kAlaH prabhAtAdiH, ghoSo dhvanirUpo, yatra yathA-vat prayujyate sA samyak kriyeti / yatra ca samidhAdayo nyUnatayA adhikatayA viparyayeNa vA prayu-jyante, na yathAvat sA trividhA asamyak kriyeti / taditthamAhArAdilipsayA vyAjena tatsamAnajAtika-syAtmanaH prakAzanaM vidhIyate / tatra ca sa brAhmaNastacchrutvA gArhasthye brAhmaNo'yamityadhyavasya bhadrakaH san svajAtipakSapAtAdyadAhArAdi dApayati tadAjIvanAdoSavatsyAdatha prAMtastadA'smAkamayamupahAsaM karotI-tyAdi vicintya gRhanissAraNAdi kuryAt / yadi brAhmaNaH(No')san prazna :- sAdhu, dAtAnA guNane samAna potAno guNa zI rIte prakAze ? javAba :- jemake, koka sAdhu bhikSA mATe pharatA brAhmaNanA ghare gayA. tyAM te gharamAM brAhmaNanA chokarAne homAdinI kriyA sArI ke khoTI karato joIne tenA pitAne kahe che - "sAcI-khoTI rIte karAtI homAdinI kriyA parathI khabara paDI jAya ke "vedAdi zAstrane nahi jANanAra evA brAhmaNano A putra che." athavA to "vedAdi zAstranA jANakAra pAse A rahelo che." e pramANe tenA pitAne kahe. athavA, potAnA putrane kriyA karato joI rahelA sAdhune joIne enA brAhmaNapitA sAdhune pUche ke "he sAdhu! zuM tamo havanAdinI sAcI ane khoTI kriyAne jANo cho? ke jethI A rItanuM nirIkSaNa karo cho?' sAdhu kahe "juo, samidha = yajJamAM homavAnA lAkaDAM, manna, Ahuti, sthAna, yAga = azvamegha vagera yajJo, kALa = samaya, ghoSa vagerene AzrayIne kriyA sAcI ke khoTI hoya che. temAM, samidha eTale pIpaLAnA vRkSanI lIlI prazAkhAnA TUkaDAo ke je jyAM mUkavAnA hoya te tyAM mUkavo = jeno jyAM upayoga ucita hoya tene tyAM mUkavo. "manna' eTale "kom' vagere akSaronA chanda svarUpa manTo jANavA. "sAtti' eTale agnimAM ghI vagerenA prakSepa rUpa jANavI. "thana' eTale utkaTaAsana vagere svarUpa jANavuM, "yA' eTale azvamegha vagere yajJa jANavA. kALa eTale prabhAta vagere, "ghoSa' eTale avAjasvarUpa jANavo. A badhuMya jemAM vidhi pramANe yojAya te samyagu kahevAya che. ane jyAM samidha vagere (1) ochA ke (2) vadhAre ke (3) viparIta rIte yojavAmAM Ave. TUMkamAM, vidhisahita na yoje te traNa prakAre khoTIkriyA kahevAya che." A pramANe sAdhu AhArAdinI lAlasAnA bahAnAvaDe dAtAne samAna jAtivALA tarIke potAne prakAzita kare. te brAhmaNane AvuM sAMbhaLIne kalpanA thAya ke "gRhasthapaNe A brAhmaNa haze." ema vicArIne have jo e bhadraka hoya to potAnI jAtinA pakSapAtanA lIdhe je AhArAdi apAve te AhAra AjIvanA doSa mukta thAya che. paNa jo e prAMta = halako hoya = nIcasvabhAvano hoya to e "A amArI mazkarI uDAve che" ItyAdi vicArIne sAdhune gharanI bahAra kADhI mUke vagere kare. vaLI, e sAdhu kharekhara pUrve brAhmaNa hoya nahi paraMtu kyAMkathI paNa brAhmaNa kriyA vagerene jANIne Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 kuto'pi kiJcid brAhmaNa - kriyAdikaM jJAtvetthaM brAhmaNatvaM prakaTayati tadA aparo'pi bhAvato mRSAvAdaH syAditi / yadA pRSTo'pRSTo brAhmaNo'hamityAtmAnaM jAtimantaM sAkSAdeva kathayati tadA sphuTavacanenaiva tadguNAtmanaH prakAzanAjjAtyupajIvanaM bhavati / tatrApi mAyAmRSAvAdAdayo doSA vAcyAH / evaM kSatriyAdijAterapyupa-jIvanaM jJeyam / kula- gaNA''jIvanApiNDaM kathaM labhate ? kulopajIvanaM yathA ugrakuleSu bhikSArthaM praviSTaH sAdhurugraputraM haDiprabhRtIni samAracayantaM dRSTvA tatpitaramAha, yathA haDyAdInAmavitathakaraNAd jJAyate yathA suzikSitograkriyasyograputro'yamityAdi evaM bhogaadikulessvpiiti| gaNopajIvanaM yathA mallAdigRhe bhikSArthaM praviSTaH sAdhustAn yuddhAdikriyAniratAn vyavalokya kthyti| yathA mallAnAM yuddhaprastAve vAsudevAdipratimApraNamanakhaDgabAhuyodhanAdivyavasthAbhASaNaM tathA kakhADa (akSavATa ) ke praviSTasyaikasya mallasya nijabhUmyAkramaNena pratidvandvimallaghAtAya pArzve gamanaM grIvAbandhAdi ca syAt, dharaNipAtachuptAMkayuddhAdiprakaTanaM ca bhavatIti / tato malla evAsau gArhyasthya AsIditi svagaNapakSapAtAdAhArAdi dApayantItyAdipUrvavat / A rIte potAnuM brAhmaNapaNuM prakAzita kare, tyAre bIjo bhAvathI mRSAvAdano doSa paNa lAge che. pote zabdothI .= dravyathI huM brAhmaNa chuM ema bolyA nathI paNa brAhmaNa hovAno bhAva pragaTa karyo che tethI jyAre pUchAyuM hoya ke pUchAyA vinA ja 'huM brAhmaNa chuM' e rIte potAne jAtivanta tarIke sAkSAt ja kahI de che. tyAre pragaTavacano dvArA ja dAtAnA guNane samAna potAne prakAzita karavAnA lIdhe e spaSTapaNe jAtiupajIvana thAya che. nAti-35nIvana jAti prakaTa karI jIvanAra. temAM paNa mAyAmRSAvAda vagere doSo jANavA. ahIM to mAtra brAhmaNajAtinI ja vAta karI che paNa A ja rIte kSatriya vagere jAti vize paNa upajIvana jANavuM. A rIte jAtiupajIvananI vAta karI. * kula, gaNa, AjIvanApiNDa zI rIte meLave ? - have 'topanIvana' nI vAta kare che, - sAdhu bhikSAmATe ugraphulomAM praveza kare. tyAM ukulanA putrane, Gi = kAthAnI dorI thI khATalo vagere bAMdhavArUpa racanA karato joIne tenA pitAne kahe ke 'kAthAnI dorI vagerenI suMdara rIte sAcI rIte bAMdhaNI joIne khyAla Ave ke ugrakulanI kriyA sArI rIte zIkhela pitAno A putra che.' ItyAdi. A ja rIte bhogAdikulomAM paNa jANavuM. have 'LopanIvana' kahe che. bhikSAmATe mallAdinA gharamAM pravezela sAdhu, yuddhAdi kriyAmAM lAgelA mallAdine joIne kahe ke, 'mallone yuddhanI zarUAtamAM vAsudevAdi pratimAne vaMdana karavuM joIe. talavArathI ke bAhuthI yuddha karavuM eTaleke yuddha zarU karatAM pUrve baMne malloe talavAra, hAtha vi. paraspara aDADavA. vagere vyavasthA bolavI. tathA akhADAmAM banne praveza kare, pachI emAMthI eka malla potAnI bhUmine olaMghIne pratipakSI mallane pachADavA tenI sAme jAya ane pachI zrIvAvivandhana thAya = potAnA banne hAthathI sAmevALA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 ma karma-zilpA''jIvanApiNDaM kathaM labhate ? ' kAMjIvanaM yathA kRSIvalasya gRhe bhikSArthaM praviSTaH kRSIvalasya purataH sAdhurbhaNati yathA yadi prabhUtaM dravyaM kRSikArApakAdvaNigAdeH kRSIvalo labhate tadA halAdIni zubhAni karoti / atha stokaM tadA anythaapiiti| kRSikArApako'pi yadi prabhUtadravyavAn syAt tadA tAni zubhAni kArayati / atha stokadravyavAn tadA anythaapiiti| tacchrutvA gAryasthye kRSyAdikarma nipuNo'sAvAsIdityAdi pUrvavat / zIlpAjIvanaM yathA zilpino gRhe praviSTaH zilpinaH zilAvarttakAdeH purato jalpati yathA yadi prabhUtaM dravyaM zilpI labhate tadA zubhAni devakulAdIni kaaryti| atha stokaM tadA itarathA / evaM kArApake'pi vAcyamiti / tataH zilpiko'sau pUrvamAsIditi saMbhAvya svazilpitvapakSapAtAttasyAsAvazanAdi dApayatIti / evaM ca yadupajIvanena yaH piNDo labhyate sa tena vyapadezyo jJeya iti TthArtharAdurU II mANasanI grIvAne baMdha kare = dabAve, mare nahi e rIte teno zvAsozvAsa rUMdhe, tathA, "gharapatichuptayuddha = dharatI para paDavAthI sparzAyo che pratispardhIno khabho jemAM evuM yuddha vagere pragaTa thAya che." AvI badhI sAdhunI vANI sAMbhaLIne e malla samaje ke "dIkSA pUrve gRhasthapaNe A sAdhu malla haze" eTale svagaNa prati pakSapAta thavAthI AhArAdi apAve vagere badhI vAto pUrvavat jANavI. karma, zilpa AjIvanApiNDa zI rIte meLave ? * have "InIvana' batAve che, "rna' = kRSi vagere karma levuM. kheDUtanA ghare bhikSA mATe gayela sAdhu kheDUtane ema kahe ke, "khetI karAvanAra vANiyA vagere pAse kheDUta jyAre ghaNuM dravya = paisA meLave che tyAre haLa vagere sArA banAve che. paNa jyAre ochuM dravya meLave che tyAre haLa vagere sArA na paNa kare. khetI karAvanAra paNa jyAre ghaNAM paisA vALo hoya che tyAre te paNa, te haLAdine sArA karAve che ane jo ochA paisAvALo hoya to sArA na paNa karAve." AvuM sAMbhaLIne pelo kheDUta vicAre ke, "dIkSA pUrve jarUra A khetImAM nipuNa haze" vagere. pachI e kheDUta je kare te pUrvavata samajI levuM, arthAt svagaNa prati pakSapAta thavAthI AhArAdi apAve vagere badhI vAto pUrvavat jANavI. have "zi7-3nIvana' batAve che. zilpInA ghare gocarI mATe pravezela sAdhu "zitA-vartaH' = zilAghaDanAra zilpI vagerene kahe ke "jo zilpI ghaNAM paisA meLave to 'sevavu' = maMdira vagere suMdara karAve che. paNa jo ochuM dhana meLave to tevuM suMdara na karAve." A ja pramANe "phArI' = zilpI dvArA je devakula karAve che te zreSThI vize paNa jANI levuM. sAdhunA evA vacano sAMbhaLIne zilpI ke kArApaka = zreSThI vagere saMbhAvanA kare ke "pUrve A zilpI hovA joIe," ema potAnA zilpIpaNAnA pakSapAtanA lIdhe sAdhune azanAdi apAve. A pramANe je upajIvana = AjIvikAnA sAdhana dvArA je piNDa meLavAya che, te tevo piDa kahevAya che.ll63. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 avataraNikA- adhunA jAtyAdInyanantaragAthottarArdopAttAni vyAkhyAtumAha / mUlagAthA- mAibhavA vippAi va jAi uggAi piubhavaM ca kulaM / mallAi gaNo kisimAi kamma cittAi sippaM tu||64|| saMskRtachAyA- mAtRbhavA viprAdi vA jAtyugrAdi pitRbhavaM ca kulaM / mallAdi gaNa: kRSyAdi karma citrAdi zilpaM tu||64 / / jAti-kula-gaNa-karma-zilpAnAM bhedasvarUpam OM vyAkhyA- mAtRbhavA jananIsamutthetyarthaH / yadvA viprAdikA brAhmakSatriyavaizyaprabhRtikA, vA vikalpa jAtirlokapratItA jnyeyetishessH| tathogrAdi upabhogakSatrekSvAkvAdikaM / tatrograbhogAvAdidevenArakSakatvena gurutvena ca vyavasthApitau vaMzavizeSau, kSatriyAH pratItA, ikSvAkavo nAbheyavaMzajA iti / yadvA pitRbhavaM janakasamutthamityartho, vA vikalpe kulaM jJeyamiti zeSaH / tathA mallAdimallasArasvatalakSaNo bAhukhaDgayoddhRprabhRtisamudAyo gaNa ucyate iti shessH| mallagaNasArasvatagaNasvarUpaM tu lokarUDhito avataraNikA - have, uparanI gAthAnA uttarArdhamAM kahela jAtyAdinI vyAkhyA kare che. bhuu||thaa-shaarth :- mAibhavA = bhAtAsaMdhI, vippAi = prAmA vigere, vA = athavA, jAi = ti, uggAi = upamudAhi, piubhavaM = pitAsaMbaMdhI, ca = ane, kulaM = dusa, mallAi = masAvigere, gaNo = [9, kisimAi kamma = ghetAvigere bha, cittAi = yitrAvigere, sippaM = zilpa, tu = dharma bhane zilpabhai Aaud2 4||vnaa2.164|| mULagAthA-gAthArtha :- mAtA saMbaMdhI athavA brAhmaNAdi jAti, pitAsaMbaMdhI athavA ugra, bhogAdi kula, lokamAM prasiddha sArasvata ane malla te gaNa, khetI, vANijyAdi karma ane cItaravuM, tuNavuM vagere zilpa kahevAya. athavA anAcAryopadiSTa karma ane AcAryopadiSTa zilpa kahevAya.l/64l * ti, dukha, gayA, bha, zilpanA honuM 2535 . vyAyArtha :- 'mAibhavA vippAi va jAi' = 'mAtRbhavA viprAdi vA jAti' = mAtA 28. utpanna thayela jAti kahevAya. athavA brAhmaNa-kSatriya-vaizya vagere viprAdi jAti kahevAya, je lokamAM prasiddha che. vA = vi.485 = athavAnA arthamA che. tebha4, 'uggAi' = 'ugrAdi' = a-bhoga-vAI vagere kula kahevAya che. ugrakula ane bhogakula zuM che ? te kahe che, Adideve = RSabhadeva paramAtmAe hemone ArakSaka' = 26.3 tarI3 00841 tamo muganA pAyA ane mAne guru tarI3 6vyA teo bhogakuLanA kahevAyA. kSatriyo to lokamAM pratIta che temaja nAbheya = AdidevanA vaMzajo e 7vA vAyA che. athavA to 'piubhavaM' = 'pitRbhavaM' = pitAthI utpanna yej Doya te 'musa' upAya cha mema. . 'ca' = 'vA' = vi485arthamA cha. ___tathA, 'mallAi' = 'mallAdi' = bhaya sane sArasvata vagere. 'gaNo' = 'gaNaH' = pAI bhane talavArathI yuddha karanArA vagerenA samudAyane gaNa kahevAya che. mallagaNa ane sArasvatagaNanuM svarUpa to lokaDhithI Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 jJeyaM / tathA 'kisimAi' tti makArasyAlAkSaNikatvAt kRSyAdikarSaNavANijjyaprabhRti 'kamma'tti karma vijJeyam / tathA citrAdi AlekhyalepAdikaM tUrNanasIvanAdikaM vA zilpaM zilpazabdavAcyaM syAt tu zabdazca karmazilpayorlakSaNAntaradyotako yathA anAcAryopadiSTaM karma AcAryopadiSTaM zilpamityanayorbheda iti gAthArthaH / / 64 / / avataraNikA- uktamAjIvanAdvAramatha vanIpakadvAraM vyAkhyAtumAha / mUlagAthA- piMDaTThA smnnaatihi-maahnnkivinnsunngaaibhttaannN| appANaM tabbhattaM daMsai jo so vaNimo tti / / 65 / / saMskRtachAyA- piNDArthaM zramaNA'tithi-brAhmaNa-kRpaNa-zunakAdibhaktAnAm / AtmAnaM tadbhaktaM darzayati yo sa vanIpaka iti / / 65 / / zramaNabhaktAdInAM purato''tmAnaM tadbhaktadarzanasvarUpaM vanIpakatvaM // vyAkhyA- piNDArthamupalakSaNatvAt bhojanavastrAdinimittaM bhaktAdilipsayetyarthaH / AtmAnaM tadbhaktaM darzayatIti yogH| keSAmityAha zramaNAtithibrAhmaNakRpaNazunakAdibhaktAnAm / iha ca nirgranthazAkyatApasaauj. tathA, 'kisimAi' = 'kRSyAdi' = bhUNa prAtAthAmA 'ma' me. sAkSa che, meno vizeSa is artha nathI.. arthAt 'kisiAi' 206 po. kRSi = ta2 vagerenu me vagere. sahA dRSyAhi = 'Adi' zathI. vyaa5|2-vgere le. me padhuM zuMDevAya ? te 4 cha, 'kamma' = 'karma' = Arya upAya che. tema4, "cittAI' = 'citrAdi' = mAlemaj = lepa 42vo vagaire bhane "sippaM tu' = 'zilpam' = zisya, eTale ke tUNavuM, sIvavuM vagere jANavuM. atte je "tu' zabda che e to "ka" ane "zilpa' nA bIjA svarUpane jaNAvanAra che. te A pramANe AcArya = droNAcArya vagere laukika dhanudAdi kaLAnA jANakAra guru vinA upadezAvela hoya te karma ane AcArya dvArA upadezAyela hoya te "zilpa'.II64 mavata :- 2 // prabhArI 'AjIvana' dvAra hyu. have 'vanIpaka' dvAranI vyAcyA he che. bhUgAthA-zArtha :- piNDatthA = azA bhATe, samaNa = zramA, atihi = tithi, mAhaNa = brAhama, kiviNa = 159, suNagAi = tthuut| vagerenA, bhattANaM = mastAnI mAgaNa, appANaM = potAne, tabhattaM = teno mata, daMsai = pAve, jo = 4, so = te, vaNimoti = vanI5oSa.5|| mULagAthA-gAthArtha - azanAdinI lAlasAthI sAdhu zramaNa eTale nirjhantha, bauddha, tApasa, parivrAjakAdi, atithi eTale gozALAnA matane anusaranArA, brAhmaNo, kRpaNo eTale daridra, abdha tathA chinna avayavavALA vagere tathA kUtarA ane Adi zabdathI gAya, kAgaDA vagerenA je bhakto hoya tenI AgaLa potAne teno bhakta dekhADI je anAdi meLave te vanapakapiMDa kahevAya.II6pA * zramaNabhakta vagerenI AgaLa potAne tenA bhakta tarIke dekhADavA svarUpa vanIpakatva che vyANyArtha :- "piMDaTThA' = 'piNDArtham' = (19bhATe, 75sakSathI mo4na mane vastra nimitte, mele 3 mohana dAsasAthI, 'appANaM tabbhataM daMsai' = 'AtmAnaM tadbhaktaM darzayati' = potAne tenA mata. tarI zivi, mema samanvaya 42vo. DonA mata. tarI3 zava ? te 4 cha, 'samaNa-atihi Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 gairikAjIvabhedAt paJcadhA zramaNAH syuH| tatra nirgranthA yatayaH, zAkyA vandakAH, tApasA vanavAsipAkhaNDinaH, gaurikAH parivrAjakAH, AjIvA gozAlamatAnusAriNa iti| tathA atithayo'dhvakhinnaprAghUrNakAdayaH, brAhmaNA vipraaH| upalakSaNatvAdanye'pi ca durmano'bAndhavAtaMkavajjuMgitAH kRpaNaprAyA drssttvyaaH| tatra durmanasa issttviyogaadividhuraaH| abAndhavAH svjnaadirhitaaH| AtaGkavanta aaksmikjcraayupetaaH| juGgitAGgA karttitahastapAdAdyavayavA iti / zunakAH zvAna AdiryeSAM te zunakAdayaH AdizabdAt kAkazukayakSapratimAdigrahaH / tataH zramaNAzcAtithayazcetyAdi dvandvasteSAM bhaktA bahumAnaparA ye gRhasthAsteSAM purataH AtmAnaM svaM, kimityAha (graM0 2500) tadbhaktaM teSu zramaNAdiSu viSayeSu bhaktaM bahumAnavantaM darzayati prakAzayati yaH sAdhvAbhAsaH sa 'vaNimotti prAkRtatvAdvanIpaka ityucyate / kathaM punarAtmA tadbhakto dRzyate ? ucyate, zramaNAdiprazaMsAkaraNata iti / madana-vivikha-suDui-mattA' = "zramaNa-tithi-grahipa-zunAdvi-mawAnAm' = zramaNa, atithi, brAhmaNa, kRpaNa, kUtarA vagerenA. - ahIM, zramaNa e pAMca prakAre che- nirgastha', zAkyo, tApasa, gerikara, AjIva, temAM nircanya eTale yatio = jaina zvetAMbara mUrtipUjaka sAdhuo, zAkya eTale vandaka = bauddhabhikSu. zAkyomAM evo rivAja che ke sAme je koI bAvA-saMnyAsI maLe teone "jaya jaya' kare, eTale ke eka prakAranuM vaMdana kare, eTale teone vandaka kahevAya che. athavA to "vRndaka' evo zabda jANavo, eTale ke tApasa vagere vRndamAMja hoya evuM nathI paraMtu A zAkyo to vRndamAMja rahe eTale teone vRndaka kahevAya che. athavA to, vandaka ane vRndaka e zAkyonA nAma vizeSa jANavA. tApasa eTale vanavAsI evA pAkhaMDio = saMnyAsIo, airika eTale parivrAjako = bhagavAdhArIo ane AjIva eTale gozALA matanA anuyAyio. 'tidi' = "tithi = "adhdhavinna' = mArgamusApharImAM thAkI gayelA mahemAna vagere, "mA" = "brAhmaNa' = vipro, 'krivi' = "kRpa' = ahIM kRpaNa zabdathI kaMjUsa ane enA upalakSaNathI bIjA paNa "durjana' = ISTaviyogAdithI vidhura = mAnasikatANavALA = dizAzUnya banelA, 'vAva' = svajanAdi vinAnA ekalA-aTulA paDI gayelA, 'nAtajavanta' = Akasmika AvI paDela tAva vagere rogathI gherAyelA, "SmtA' = kapAI gayela hAtha-paga Adi avayavavALA vagere kRpaNa prAyone jANavA. suga' = "zuwAti = kUtarA vagere, ahIM "mAhi' zabdathI kAgaDo, popaTa, yakSanI pratimA Adi jANavA. zramaNathI mAMDIne zuna sudhI badhAno kabda samAsa thayo che. teonA, "pattA' = "mAnAm = bhakta eTale ke teo prati bahumAnabhAvane dhAraNakaranArA je gRhastho hoya, teonI AgaLa, 'appA' = "mAtmAnam' = potAne, "tamatta' = "tamaC/' = teonA bhakta tarIke arthAta te zramaNAdine vize potAnI bhakti-bahumAnapaNuM darzAve. koNa darzAve ? te kahe che, "no' = "gha' = je eTale ke je sAdhvAbhAsa = vezamAtradhArI sAdhu, "to' = "sA' = te, sAdhu vAmotti' = 'vanIpati' = vanIpaka che = bhikhArI che. ahIM prAkRta bhASAnA lIdhe vanapaka ne "vanimo' kahevAya che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 # nirgranthazAkyAdInAM prazaMsAkaraNato vanIpakatvaM // __ yathA kazcit sAdhuH bhikSArthaM gRhe praviSTo nirgranthAnAzritya vakti yathA bho zrAvakatilaka ! tavaite guravaH sAtizayazrutopetAH zuddhakriyAnuSThAnapAlanaparA atyantaM mokSAbhilASiNa iti| tathA zAkyopAsakagRhaM praviSTaH zAkyAMstatra bhuJjAnAn dRSTvA tadbhaktAnAM puratastatprazaMsAM kurute, yathA aho zAkyAzcitralikhitA iva nizcalA bhujate / yuktamitthaM bhoktuM / tathA dayAlavo dAnazIlAzcaite / tathA rAsabhavadatyantaM maithunaprasakteSu dvijeSvapyazanAdi dattaM na niSphalaM bhavati kiM punaH zAkyamuniSviti / evaM zeSAnapi tApasAdInAzritya tatzaMsAkaraNena vanIpakatvaM jJeyam / __ atithi-dvija-kRpaNa-zvAna-kAka-zukAdibhaktAnAM prazaMsAkaraNato vanIpakatvaM // atithibhakteSu(ktAnAM) purato'tithidAnaM prazasyaM vadati yathA prAyeNa loka upakArakeSu pratyupakArAya yatate, sarvadA paricitte vA, tannizrayA Azrite vA natu mArgaparizrAntAtithirUpaprAghUrNakeSvata bhAvArtha e thayo ke zramaNAdinA bhaktonI AgaLa, je sAdhvAbhAsa = veSamAtradhArI sAdhu, te zramaNAdi vize potAnuM bhaktapaNuM darzAve che, te sAdhu "vanIpaka' che. eTale ke, vanapakadoSane lagADavA dvArA poteja vanapakasvarUpa bane che. * ninja, zAkya vagerenI prazaMsA karavA pUrvaka vanIpakatva che A sAdhvAbhAsa - sAdhu, kevI rIte te zramaNAdine vize potAnuM bhaktapaNuM darzAve ? te kahe che, zramaNAdinI prazaMsAkaravAthI, jemake, (A) koka sAdhu bhikSA mATe zramaNapremI gharamAM pravezIne, nircanthone AzrayIne kahe, "o zrAvaka-tilaka ! tamArA A guruo sAtizaya = lokamAM atyaMta AzcaryabhUta zrutajJAnavALA che ane zuddhakriyAnA anuSThAnonA pAlanamAM tatpara che. mokSanA atyaMta abhilASI che. have zAkyaAdinA bhakta-gharomAM pravezIne sAdhu zI zI prazaMsA kare te eka pachI eka batAve che. zAkyanA upAsaka gharamAM pravezela sAdhu zAkyone jamatA joIne te zAkyanA bhaktonI AgaLa tenI prazaMsA kare ke, "aho A zAkyo to jANe ke citrelA na hoya e rIte nizcalapaNe Aroge che', A ja rIte ArogavuM e yogya che. temaja, A loko dayALu ane dAnI hoya che. tathA, gadheDAnI jema atyaMta maithuna-prasakta evA brAhmaNone paNa apAyeluM anAdi jo niSphaLa jatuM nathI, to pachI, zAkyamunione apAyelA azanAdinI to vAta ja zI karavI ? arthAt e atyaMta phaLa ja che." A pramANe zeSatApasavagerene paNa AzrayIne teonI prazaMsA karavAdvArA vanapakapaNuM jANavuM. * atithi, dvija, kRpaNa, zvAna, kAka, zuka vagerenA bhaktonI AgaLa prazaMsA karavApUrvaka vanIpakatva che (B) atithinA bhaktonI AgaLa atithidAnane prazasya = prazaMsavA yogya, A rIte kahe ke, ghaNuM karIne loko, emanA para upakAra karelAone ja pratyupakAra kare che. athavA to haMmezA sAthe rahenArA = sadA paricita kAMto potAnI nizrAmAM rahenArA upara ja upakAra karAya che, paraMtu mArganI musApharIthI thAkelA evA atithirUpa mahemAno para upakAra karAto nathI, mATe teone apAyeluM anAdi Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 steSAmazanAdi dattaM mahate puNyAya, tasyaiva ca dAnaM prazasyamucyate iti / brAhmaNabhaktAnAmagratastatprazaMsAdvAreNa tadAnamAhAtmyaM khyApayati / jAtimAtropajIveSvapi dvijeSu dattaM bhaktAdi bahulaM syAt / kiM punaryajanAdiSaTkarmanirateSu dharmakathAdinA jananistArakeSu taddattaM hi prbhuutkaalvedysvrgaadisukhphlkRditi| kRpaNabhaktAnAM puratastaddAnopabRMhaNAM kurute / yathA ayaM lokaH pUjitapUjakastato ya evaM paGgvandhadInahInAGgebhyo'zanAdi dadyAt sa eva dAnapatAkAM jagati gRhNAtIti tatprazaMsA kurute / yathA kila balIvAdInAM jagatyakaSTalabhyastAvattRNAdyAhAraH, ye ca cchit chidityevaM zabdapUrvakaM laguDAdihatAH zvAnaH sarvadaiva vartante, na teSAM sukhalabhyo'zanAdyAhAro'taH kaSTaM sahate, tathaite yatra kailAse gaurImahezvarau kila trailokyapradhAnau nivasatastatsthAnanivAsinaH paraM tasmAdAyAtA guhyakadevavizeSA ete zvAkRtyA mahyAM caranti tathA azanAdidAnena pUjakAnAmIpsitakAriNaH, tadadAyakAnAmanIpsitakAriNazca syurataH pUjyAH ete iti| evaM kAkazukAdiSu zubhAzubhAdi-nivedanapaThanAdikaM bahu taM prazaMsati / yakSAdibhakteSu(ktAnAM) purataH sAdho ! kIdRzo'yaM kiM guNo vA yakSAdiriti pRssttoe moTApuNya mATe thAya che ane teone kareluM dAna ja prazaMsavAyogya kahevAya che. brAhmaNa bhaktonI AgaLa tenI prazaMsAdvArA teone Apela dAnanuM mAhAtya prakAze ke, "jAtimAtra para jIvanArA brAhmaNone ApeluM dAna paNa jo bahulAbhaprada thAya che, to pachI, yajJAdi cha karmamAM nirata evA dharmakathAAdi dvArA lokono nistAra karanArAone ApelA dAnanI vAta ja zI karavI? e to ghaNAM kALasudhI bhogavavA yogya evA svarga Adi sukharUpaphaLone karanAra = ApanArA che. kRpaNabhaktonI AgaLa teone ApavAmAM AvatAM dAnanI upabRhaNA kare ke, "A loka to "pUnita pUna' = pUrve pUrve pUjAyelA hoya tenI pUjA karanArA che. mATe, AvA prakAranA lUlA-laMgaDA, AMdhaLA, dIna, hIna aMgavALAone jeo dAna Ape che, teoja A jagatamAM dAnanI patAkA grahaNa kare che." A rIte temanI prazaMsA kare. zunabhaktonI AgaLa A pramANe kahe che, "jagatamAM, baLada vagerene ghAsa vagereno AhAra e sahelAIthI maLe tema che. ane je "chit chin' = haDa hA, e pramANenA zabdo dvArA lAkaDI vagerethI haNAyelA kUtarAo haMmezA rahelA che. teone azanAdi AhAra sukhethI prApta thato nathI. mATe teo bicArA kaSTane sahe che. paraMtu hakIkatamAM A kUtarAo to, traNeyalokamAM pradhAna = mukhya evA gaurI ane mahezvara jyAM kailAza parvatamAM rahe che. tyAMnI ja guphAomAM rahenArA guhyaka devavizeSa = kuberanA nokaradeva che. tyAMthI teo ahIM AvelA che ane kUtarA rUpe pRthvI para vicarI rahyA che. teone azanAdinA dAnadvArA pUjA karanArAonuM teo icchita karanArA che, ane dAna na ApanArAonuM icchita karatAM nathI. tethI A kUtarAo pUjya che. A pramANe kAgaDA-popaTa Adi vize zubha-azubhaAdi ghaNAM nivedana ( vizeSakathana), paThana (= sAmAnyakathana) Adi dvArA kAka-zukAdibhaktonI AgaLa prazaMsA kare. (yakSAdi-bhaktonI AgaLa, "he sAdhu ! A yakSAdi kevA che ? AnA zuM guNa che ?" Ama pote pUchAyA hoya ke na hoya to paNa yakSAdinI prazaMsA vagere kare.) Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 pRSTo vA tatprazaMsAdikaM kuruta iti / taditthaM vanIpakatvakaraNena kRpaNabhAvadarzanenotpAditaH piNDo vanIpakapiNDa ityucyate / vanIpakatve doSAH bahudoSaduSTazcAyaM yato'tra dhArmike'dhArmike vA pAtre dAnaM dattaM niSphalaM na bhavatItyevamapyukte'pAtradAnapravarttanAM samAzritya mithyAtvasthirIkaraNadoSaH syAt / yadA tu kupAtre zAkyAdike prazaMsArUpaM vanIpakatvaM kurute tadA vizeSato doSAstasya syustathAhi zAkyadharma eva zubha iti viparItabodhasya loke dAryApAdanAnmithyAtvaM sthirIkRtaM syAt / tathA yadi zAkyasatkopAsakA bhadrakAH syustadA svaguruvarNanAraJjitAssanta AdhAkarmmAdyAhAraM dadyurgRhAdisatkaparyAlocanaM ca vidadhyuriti sNymviraadhnaa| yadvA zAkyaprazaMsAbhAvitAMtaHkaraNastathAvidhAhAralubdhazca sa eva ca kadAcicchAkyatvaM pratipadyeta / tathA mRSAvAdazca tatprazaMsayA kRtaH syAt / tathAhi hastamukhAdicalanAccitralikhitA iva bhuJjate ityalIkaM / sacittajalapAnAdinA tu dayAlava iti vyabhicAri / tadarthapAkaniSpannAhArasyAbhyavahAreNa tu prANAtipAtAnumatito'bhayapradAnAbhAvAddAnarucitvamasatyamiti / atha prAntAH syustdaa'nyjnmA pramANe vanIpakapaNuM karavA dvArA potAnA kRpaNa hIna-dInabhAva darzAvavA dvArA utpanna karela piNDane 'vanIpakapiNDa' kahevAya che. - * vanIpakapaNAmAM doSo 7 A vanIpakapaNuM karavuM e ghaNAM doSothI duSTa che, kAraNa ke AmAM, (1) dhArmikapAtra ke adhArmikapAtramAM paNa kareluM dAna e niSphaLa nathI banatuM' ema kahevA dvArA 'apAtramAM dAnanuM pravartana' ne AzrayIne mithyAtvasthirIkaraNano doSa lAge che. arthAt apAtrane supAtra samajI dAna ApavA svarUpa mithyAtvasthirIkaraNano doSa lAge che. (2) jyAre, zAkyAdi kupAtrane vize dAnanI prazaMsA rUpa vanIpakapaNuM kare tyAre temAM vizeSa doSo rahelA che. te A rIte ke 'zAkya dharma ja zubha che' e pramANe lokamAM viparIta bodhanI dRDhatA karAvAthI mithyAtvanuM sthirIkaraNa thAya che. temaja jo zAkyanA upAsako bhadraka hoya to svaguru-varNanathI khuzathayelA teo AdhAkarmAdi AhAra Ape ane ghara saMbaMdhI paryAlocana karAve, arthAt ghara saMbhALavAnuM vagere karAve. A pramANe saMyamavirAdhanA thAya. (3) zAkyaprazaMsAthI bhAvita antaHkaraNavALo ane tevA prakAranA Icchita AhArano lAlacu evo te sAdhu poteja kyAreka zAkyadharmane grahaNa karI le evuM paNa bane. tathA, zAkyanI prazaMsAdvArA mRSAvAda paNa karAyelo thAya che. te A rIte ke, 'hAtha, moDhuM vagere pragaTapaNe cAlatAM hovA chatAM jANe citrelA na hoya ? e rIte jame che" e rIte kahevuM e jUTha che. emAMya 'dayALu che' e kahevuM to cittapANInA pAna AdithI vyabhicAra pAme che, kAraNa ke sacittapANI pIvuM vageremAM jIvadayA kyAM rahI ? temaja, teo mATe karela AhArAdine khAya emAM to prANAtipAtanI anumati ApavAnuM thAya che ane abhayadAnanA abhAve teonI dAnaruci paNa asatya che, kAraNa ke abhayapradAna eja sAcI dAnaruci che. abhayadAnavinAnI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 nyebhirna dInAdibhya AhArAdidattamityAhArAdyarthaM zvAna iva dInAsyaM darzayantIti svopAsakAgrataH zAkyA jalpeyuriti pravacanavirAdhanA tathA pratyanIkA asmAkamete vartante'to'smadupAsakagRheSu maite bhUyo'pyAgacchantviti vicintya viSAdi dApayeyuriti sAdhorAtmavirAdhanA syAt / evaM brAhmaNAdiSvapi prazaMsAyAM mithyAtvasthirIkaraNamRSAvAdAdayazca doSAH syuriti gAthArthaH / / 65 / / avataraNikA- uktaM vanIpakadvAramatha cikitsAdvAramAha / mUlagAthA- bhesajjavejjasUyaNa-muvasAmaNavamaNamAikiriyaM vaa| AhArakAraNeNa vi duviha, tigicchaM kuNai mUDho / / 66 / / saMskRtachAyA- bhaiSajya-vaidya-sUcanamupazamana-vamanAdikriyAM vaa|| AhArakAraNeNA'pi dvividha-cikitsAM karoti mUDhaH / / 66 / / cikitsAyA DhiprakAraM tatrAdyasUkSmacikitsAsvarUpam // vyAkhyA- sUkSmabAdarabhedAd dvividhA cikitsA syAttatrApyAdyA dvividhA tAM vaktumAha 'bhesajjavejjasUyaNaM'ti tatra bhaiSajyaM triphalAdyauSadhavizeSo, vaidyo bhiSak tayoH sUcanA ulliGganA anabhijJasya dAnaruci e to nirarthaka ja che, asatya ja che. (4) have jo e prAnta = halkA hoya to "pUrvanA bhavomAM A badhAe dIna Adine dAna dIdhuM nathI mATe kUtarAnI jema A bhavamAM AhArAdi mATe potAnuM dIna moTuM batAve che" A rIte zAkyo potAnA upAsaka bhaktone kahe. emAM pravacanavirAdhanA thAya. athavA to, te zAkyo, "A to ApaNA pratyenIko che = duzmano che eTale ApaNA upAsakagRhomAM = bhaktonA gharomAM pharIvAra eo na Ave" ema vicArIne viSa vagere paNa potAnA bhakto dvArA apAvI de. A rIte AtmavirAdhanA thAya. A ja rIte brAhmaNAdinI prazaMsAmAM paNa mithyAtvasthirikaraNa, mRSAvAdavagere doSo saMbhave che.ll6pI avataraNikA :- A pramANe "vanIpaka'dvAra kahyuM. have "vizitsA' dvArane kahe che. mULagAthA-zabdArtha - menga = auSadha, vendra = vaidya, sUi = sUcanA, 3vasImaLamArU = roganI zAMti Adi, vivuiM = kriyA, va = athavA, dararoLa vi = AhArAdinAmATe paNa, suvidya = be prakAre, tiSThi = cikitsA, DuM = kare, mUDo = mUDha.l/66) mULagAthA-gAthArtha :- rogIne davA-vaidya vagerenuM sUcana karavuM te sUkSmacikitsA che ane pitta AdinI zAMti mATe kvAtha vagere pIvarAvavA dvArA ulTI vagere karAvavI te bAdaracikitsA che. upakaraNAdi mATe nahi paNa tucchaazanAdimATe A be prakAranI cikitsAkaranAra sAdhu mUDha che.f66ll cikitsAnA be prakAra. temAM prathama sUkSmacikitsAnuM svarUpa che vyAkhyArtha :- sUkSma ane bAdara bhedathI cikitsA be prakAre thAya che. sUkSmacikitsAnA paNa be bheda ne jaNAve che. besanna-verna-kUtha'. "maiSacaM' = triphaLA vagere auSadhavizeSa, 'vaidya' = 'miSa' Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 rogiNa etaddvayAvabodhanetyarthastAM karotIti yogaH / yathA kazcid rogArttA gRhI bhikSAdyarthaM gRhe praviSTaM sAdhuM dRSTvA bhagavan ! etasya madIyavyAdherjAnISe kamapi pratikAram ? iti pRcchati sa prAha bho zrAvaka ! yAdRk tavedaM gaMDAdikaM vedanAheturasti tAdRzaM mamApyAsIttaccAmukenauSadhinA mama naSTavedanamabhUditi tato'sya (syAnabhijJasya ) sato bhaiSajyakaraNAbhiprAyotpAdanAd bhaiSajyasUcanaM kRtaM / yadvA rogiNA cikitsAM pRSTo vakti kimahaM vaidyo yena rogapratIkAraM jAne ? iti / evaM ca vadatA rogiNo'nabhijJasya sato vaidyaM pRcchAmItI pariNatividhAnAd vaidyasUcanaM kRtamiti / iyaM ca dvirUpApi sUkSmacikitsetyeko bhedo'tha bAdaracikitsAmAha / upazamAdikriyAkaraNa-kAraNasvarUpadvitIyabAdaracikitsA 'uvasAmaNavamaNamAikiriyaM vatti tatra zarkarAdibhakSaNenodIrNapittAderupazama upazamanaM, paTolyAdikaTukauSadhasaMyoganiSpannakvAthapAnAdinordhvamudgiraNaM vamanaM AdigrahaNAt kvAthakaraNasvedanavirecanasirovedhakSArAgnikarmmAdikriyAgrahaH / mo'lAkSaNikastata upazamanaM ca vamanaM ca te AdiryasyAH sA cAsau rogane jANIne davAkaranAra. te bannenuM 'sUcaLa' 'sUvanam' = sUcanakaravuM. eTale ke auSadha ane vaidyane nahijANatAM evA rogIne te bannenuM jJAna karAve. te A rIte ke, bhikSAdimATe koka rogISTanA gharamAM pravezela sAdhune joIne e gharavALA pUche ke "bhagavAn A mArI vyAdhinuM kAMI pratikAraka auSadhAdi jANo cho ?" tyAre sAdhu javAba Ape ke "o zrAvaka ! tamane vedanA karanAruM jevA prakAranuM A gumaDuM vagere che evuMja mane paNa thayuM hatuM. paNa amuka auSadhavaDe mArI e vedanA nAza pAmIgaI." A rIte davAne na jANatAM rogIne davA karavAno abhiprAya utpannakaravAthI e auSadhanuM sUcana karyuM. athavA to rogI cikitsA vize puche tyAre javAba Ape ke, "zuM huM vaidya chuM ke jethI roganuM pratikAra jANuM ?" A pramANe kahevAdvArA rogInA manamAM "huM vaidyarAjane pUchuM." evI pariNati ubhI karAvavAdvArA vaidyanuM sUcana karyuM. A banne prakAro sUkSmacikitsAnA che. A pramANe eka bheda pUro thayo. * upazamaAdi kriyA svayaM karavI athavA karAvavI svarUpa bAdara cikitsA 7 have bAdaracikitsAne jaNAve che. khAMDa vagerenA 'havasAmaLa-vamaLamApha-viriyo vA' = 'upazamana-vamanAvitriyAM vA', 'upazamanaM' bhakSaNathI udIrNa - udayamAM Avela pIttaroga vagerenuM upazamana, 'vamana' eTale paTolI eka auSadha vizeSa vagere kaDavAauSadhanA saMyogathI banela kvAtha ukALA pIvaDAvavA vagere dvArA ulTI karAvavI. ahIM 'vi' zabdathI kavAthane banAvavo, evA prakAranA tela vagerenA mAlizathI parasevo karAvavo parasevA dvArA zarIramAM pravezela gayela rogane bahAra kADhavo, virecana karAvavuM - jhADA karAvavA, sirovedha karavo nasamAM lohI gaMThAyuM hoya to nasa para kApo mUkIne lohI kADhavuM, rAkha lagADavI ane agnikarma karavuM garama pANIno zeka karavo, garama IMTano zeka karavo vagere kriyAonuM grahaNa karavuM. - - = = = = Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 kriyA copazamanavamanAdikriyA tAM, vA vikalpe, ityevaM dvividhacikitsAM karotIti yogH| upalakSaNatvAdanyena vA kArayati / kimarthametAM karotItyAha AhArasya tucchagrAsamAtrarUpasya kAraNenApi tannimittamapi na kevalamupakaraNAdikAraNenetyaperartho dvividhacikitsAM sUkSmabAdarabhedAd dviprakArapratIkAraM karoti sUcanAdvAreNa sAkSAdvA vidhatte mUDhaH saMyamanirapekSatvAnmUDhadhIriti / ma dvividhe'pi cikitsAkaraNe doSAH // tathAhi cikitsAkAle cikitsAM kurvato yateH kandamUlAdijIvavadhena kvAthakvathanAdipApavyApArakaraNAdasaMyamaH syAt / tathA nIruk- kRto gRhasthastaptAyogolakavat praguNIkRtadurbalAndhavyAghravajjIvaghAtaM kuryAt / yathAhyaTavyAmAndhyenAhAragrahaNazakterabhAvAt durbalaH san vyAghraH kenApi vaidyanAndhyApa mULagAthAmAM je "vamaLamA' zabda che, emAM 'Y' alAkSaNika che. tethI upazamana-vamana vagere kriyAo che AdimAM jene, te upazamana-vamana vagere kriyAo che. 'vA vikalpanA arthamAM che. A pramANe huvida tiSThi kurU' = 'vidhA vivitna karoti = sUkSma-bAbara ema be prakAranI cikitsA kare che. ema anusandhAna joDavuM. ahIM "ruDu = kare che' nA upalakSaNathI bIjA pAse karAve' evuM paNa jANavuM. A banne prakAranI cikitsA zuM kAma kare ? te kahe che, "sAhArachAravi ' = 'sAhAra-RAragari' = tuccha evA koLIyA mAtra rUpa AhAramATe paNa kare. ahIM "vi' zabdathI, "mAtra upakaraNa Adi nimitte nahi' ema artha jANavo. arthAt phakta upakaraNAdi viziSTa vastu je atyaMta upayogI hoya enA mATe nahi paNa tuccha evA AhArAdimATe paNa sUkSma ane bAdara bhedavALI roganA pratikAra svarUpa be prakAranI cikitsA kare che.. ema artha jANavo. pArpha = "roti = kare che, enA upalakSaNathI karAve che evI vAta AgaLa kahI gayA. emAM to sAdhu jAte auSadha vagere aMge sUcana karoti' thayuM ane bIjA dvArA kahevaDAve e "jhAravatti' thayuM. A uparAMta jAte karavA besI jAya evo paNa artha samajavAno che. jAte auSadha banAvavA besI jAya, nasa para kApa mUkavA besI jAya vagere. AvuM koNa kare ? te kahe che, "mUho' = "mUha' = saMyamathI nirapekSa evo mUDha sAdhu. A badhAno bhAvArtha A jANavo ke mAtra atiAvazyaka evA viziSTaupakaraNAdimATe nahi paNa tuccha evA koLIyAsvarUpa bhojana mATe paNa saMyama-nirapekSa evo mUDhasAdhu banne prakAranI cikitsA aMge jAte sUcanA kare, athavA bIjA pAse sUcanA karAve, athavA to jAte ja e cikitsA karavA besI jAya. * banne prakAranI cikitsAkaraNamAM doSo 0 cikitsA karavAmAM zuM doSa ? te kahe che, cikitsAnA samaye gRhasthanI cikitsA karavA jatAM, emAM kandamULAdi jIvonA vadhathI ane kvAthane ukALavA vagere pApavyApArathI sAdhune asaMyama thAya che arthAt e svarUpa saMyamavirAdhanA thAya che. temaja nIrogI karela gRhastha to tapelAlokhaMDanA goLAnI jema athavA to dubaLA ane anya evA vAghane pharI sabaLo karavA ane AMkhe dekhato karavAnI jema Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 nayanenAhArAgrahaNazakterjananAbalIkRto bahUnAM satvAnAmupaghAte varttante evaM gRhI nIrogaH kRtassanniti sNymviraadhnoktaa| tathA yadi daivaduryogAt sAdhuvihitakriyAnantaraM rogiNo vyAdherAdhikyaM jAyate tadA kupitastatpitrAdirbAhvAdAvAkRSya rAjakulAdau sAdhu nyedityaatmviraadhnaa| evaM sati ete AhArAdi-lubdhA evaMvidhAnarthaparaMparAM kurvantIti janApavAdaH syAditi prvcnviraadhneti| tat cikitsAkaraNeno-tpAditaH piNDazcikitsApiNDa ityucyate iti gAthArthaH / / 66 / / avataraNikA- uktaM cikitsAdvAramathakrodhapiNDadvAraM vyAkhyAtumAha / mUlagAthA- vijjAtavapabhAvaM nivAipUyaM balaM va se naauN| ThUNa va kohaphalaM, diti bhayA kohapiMDo so||67|| saMskRtachAyA- vidyA-tapa-prabhAvaM nRpAdipUjAM balaM vA tasya jJAtvA / dRSTvA vA krodhaphalaM, dadati bhayAtkrodhapiMDa: saH / / 67 / / jIvonA ghAtamAM pravRtta thAya, A paNa saMyamavirAdhanA che. " pra kRta-yurvattAnya-vyA' nuM daSTAMta A pramANe che. aTavImAM eka vAgha hato. e alpa hato. e kAraNe e AhAragrahaNa karI zakato na hato. evAmAM koka vaidhe eno andhApo dUra karyo tathA AhAragrahaNa karavA samartha banAvyo. eTale zaktimAna evo te vAgha ghaNAM jIvono ghAta karavA lAgyo. A ja rIte nIrogI banela gRhasthamATe samajavuM. . 'bAtavirAdhanA' jo kharAba bhAgyanA yoge sAdhue cikitsAnI kriyA karyAbAda rogIno roga vadhI gayo tyAre tenA pitA vagere gusse bharAIne e sAdhune hAthathI khecIne rAjakula = rAjA pAse, korTakacerImAM DhasaDI jAya. pravevanavirAdhanA' A rIte korTa-kacerImAM DhasaDI javuM vagere thAya eTale "AhArAdinA lobhiyA A sAdhuo AvA prakAranI = rogIne vadhu rogI banAve e svarUpa anarthaparaMparA kare che." A pramANe lokomAM vAto vahetI thAya. A rIte cikitsA karavAdvArA upArjela piNDane vivitsapivg kahevAya che.ll66ll avataraNikA :- A pramANe cikitsApiDadvAra kahyuM. have "vi6 tAranI vyAkhyA kare che. mULagAthA-zabdArtha :- vijJA = vidyA, tavaMmAd = tapano prabhAva, nivapUirva = rAjAdinI pUjA-bhakti, vatta = zArIrikabaLa, vA = athavA, te = sAdhunuM, nAkaM = jANIne, TULa = dekhIne, vA = athavA, vaDodatta = krodhanuM phaLa zrApAdi, viMti = Ape, bhayA = bhayathI, DhoviMdo = kropiMDa, so - te azanAdi.llNA mULagAthA-gAthArtha :- sAdhuno vidyA-maMtrAdino tathA tapano prabhAva joI, sAdhunuM rAjamAnyapaNuM Adi joI athavA sAdhunuM zArIrikabaLa joI tathA sAdhunA krodhanuM phaLa zrApa vagere jANI sAdhu taraphathI potAne anartha thavAnA bhayathI gRhastha sAdhune je azanAdi Ape te krodha-piMDa kahevAya.II67LA. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 vidyAdiprabhAvamathavA pratyakSaM krodhaphalaM jJAtvA yaddadAti sa krodhapiNDaH ' vyAkhyA- vidyA ca oMkArAdyakSaravRndarUpA pratItA upalakSaNatvAnmantrayogAdigrahaH / tapazca mAsakSapaNAdi tayoH prabhAvaH uccATanAdimAhAtmyaM vidyaatpHprbhaavstN| tathA nRpAdipUjAM rAjAmAtyaprabhRtisanmAnanIyatAM raajaadivllbhtvmityrthH| balaM sahasrayoddhAdizarIrasAmarthyaM / vA vikalpe se tasya sAdhoH sambandhinaM jJAtvA avabudhya tathA dRSTvA sAkSAdavalokya vA vikalpe kiM tadityAha krodhasya roSasya sAdhusaktasya phalaM zApadAnena kasyacinmAraNAdyanarthakaraNarUpaM kArya, yaM piNDaM gRhiNaH sAdhave iti shessH| dadati yacchanti kasmAtkAraNAdityAha bhayAttrAsAdyathA kilAyaM yatirbhikSayA'dattayA kopaM gato vidyAmantrayogAdibhiruccATanAdi, tapasastu zApadAnAdinA rAjavAllabhyAttu nagarAdernissAraNadaNDAdinA, zarIrasAmarthyAnmuSTiprahAradAnAdinA mAmanarthaM prApayiSyatIti / atra ca sarvatra kopa eva piNDotpAdane mukhya kAraNaM draSTavyaM kopapiNDasya prastutatvAt vidyAtapaHprabhRtIni tu tatsahakArikAraNAnyeveti na vidyApiNDAdibhiH sahAsya lakSaNasAMkaryamAzaGkanIyamiti / sa kimityAha / krodhAdutpAditaH vyAkhyArtha :- "vijJItavaMmAve = "vidyA-tapa-prabhAva' = vidyA ane tapano prabhAva. vidyA' = OM kAra Adi akSaronA samudAyasvarUpa, je jagatamAM pratIta = prasiddha che. "vidyA' e upalakSaNa che mATe vidyAnI sAthe manna-yoga vagerene grahaNa karavA. tapa = "mAsakSapaNa Adi tapa. vidyA ane tapa e bannenA prabhAvane. arthAt uccATana = uThI javuM = mANasa athavA vastu vivakSitajagyAthI uThI jAya ane upaDI paNa jAya, mANasa marI jAya vagerene. tathA, "nivArUpUnA' = "nRparipUnAM' = rAjA, mastrI vagere dvArA sanmAnanIyapaNAne arthAtu rAjA vagerenAM vallabhapaNAne, ane, "vatta = sahasrayoddhA vagere zarIranAM sAmarthyane. 'va' = vikalpArthe che, vidyA-tapa vagereno prabhAva kono jANIne ? te kahe che, te = 'tI' = tenAM, arthAt te sAdhu saMbaMdhI vidyA-tapa Adine "nA" = "jJAtvA' = jANIne. temaja, 'zULa' = "du ' = sAkSAt joIne. 'va' = vikalpALe che. te zuM sAkSAt joIne ? te kahe che, "oha7 = "otha = sAdhunA krodhanuM phaLa. krodha phaLa zuM ? te kahe che, zApa ApavA dvArA kokane mArI nAMkhavA vagere anartha karavA rUpa kArya. AvuM krodhaphaLa joIne gRhastha je piNDa sAdhune, viMti' = ti' = Ape che. kayA kAraNathI Ape ? te kahe che, "mayA' = "mayAt' "trIsa" = bhayathI-trAsathI. kevA prakArano bhaya trAsa ? te kahe che, "A yatine jo bhikSA na ApI to e gusse caDhIne vidyA-manna-yogavagere dvArA uccATanAdi karaze, athavA tapathI zApa Apavo vagere kare, athavA rAjavallabhapaNAne lIdhe nagarathI ja kaDhAvI mUke vagere daMDa kare. athavA zarIrasAmarthyathI mukino prahAra vagere karavA dvArA mane anartha kare" vagere bhaya. ahIM badhI ja jagyAe piNDanA utpAdanamAM krodha ja mukhya kAraNa jANavuM. kAraNa ke krodhapiNDanI ja hAla mukhyatA che. paraMtu vidyA-tapa vagere to krodhanA sahakArI = gauNabhUta kAraNo ja jANavA. vidyApiNDa vagerenI sAthe A krodhapiNDanA lakSaNamAM sAMkaryadoSanI zaMkA na karavI. arthAt krodhapicchanA lakSaNo ane vidyApiNDa vagaranA lakSaNomAM kAMI bheda nathI, evuM na mAnavuM. kAraNa ke krodha mohanIya Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 piNDaH krodhapiNDaH, sa uktarUpo vijnyeyH| iha codAharaNaM sUtrakAro lAghavArthaM 'kohe ghevarakhavago' ityatanagAthAMzenAgre vakSyati / vayaM tu svasthAnatvAdatraiva brUmastaccedaM, krodhe kSapakajJAtaM yathA ma krodhapiNDe kSapakadRSTAMtaH / iha Asi bharahavAse nayaraM nAmeNa hatthakappaMti / tattha ya ego vippo a hosi saddhammakammarao / / 1 / / tassa ya gehe jAyaM ahannayA mayagabhattakaraNaM ti| tattha ya bhikkhamaDanto vigiTThatavao mhaakhvo||2|| mAsassa ya pAraNae saMpatto taggihe tao tenn| dijjante daTTaNaM ghayapunne bhUmidevANaM / / 3 / / teNAvi jAiyA to paDisiddho baMbhaNehiM to kuvio| annahiM dAhitthevaM, bhaNamANo niggao sa muNI / / 4 / / aha annaM mANussaM paMcammi diNe ceva divvjoenn| paMcattamuvagayaM tassa mAsie so puNo patto / / 5 / / puNaravi taheva teNaM dijjante baMbhaNANa ghypunno| daTTaNaM teNAviya, vimaggiyA tehi paDisiddho / / 6 / / kuvio nIsario so taheva vayaNaM muheNa pabhaNanto / annaMmi dijjaha tti ya jAvannamANusamatIyaM / / 7 / / tassa vi mAsiyabhatte, samAgao kahavi divvajoeNa | puNaravi taheva tehiM paDisiddho niggao kuvio||8|| karmano bheda che, to vidyA jJAnAvaraNIyanAM kSayopazama rUpa che. A zuM kahevAya ? te kahe che, "hoviMdo to = zopivg? sa = krodhathI utpanna thayela hovAthI te krodhapiNDa kahevAya che, je upara kahI gayA te svarUpavALo che. A krodhapiccha' saMbaMdhI udAharaNa to sUtrakAra = mUgAthAkAra lAghava mATe AgaLanI gAthAmAM hode ghevara ravavo' tarIke kahevAnA che. paraMtu ame to hAla ja upayogI hovAthI ahIMja e udAharaNa kahIzuM ema TIkAkAra potAnI vAta jaNAvIne have "zopivg saMbaMdhI 'kSAva' nuM daSTAMta A pramANe kahe che. * krodhapiNDaviSayaka kSepakanuM dRSThata * ahIM A bharatavAsa = jaMbudvIpanA bharatamAM "sthaM' (hastakalpa) nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM saddharmanA kAryamAM rata eka vipra hato. ekavAra tenA gharamAM mRtaka bhojana thayuM. te vakhate mAsakSapaNAdi vikRSTa tapavALA koI sAdhumahArAja mAsakSamaNanA pAraNe bhikSA mATe pharatAM pharatAM tenA ghare AvyA. brAhmaNone bhojanamAM ghebara apAtuM joIne te sAdhue paNa enI yAcanA karI. parantu brAhmaNoe ApavAno niSedha karyo. eTale gusse thayela sAdhu "bIjIvAra = bIjA mANasa vakhate Apazo" evuM bolatA bahAra nIkaLI gayA. have A prasaMgabAda pAMca ja divasamAM daivayogathI bIjA eka manuSyanuM mota thayuM. eno jyAre mRtakabhojana no divasa hato ane ghebara brAhmaNone apAtA hatAM eja vakhate bhAgyayoge A tapasvImuni e ja gharamAM bhikSA mATe AvyA ane ghebaranI yAcanA karI. teoe paNa dAna ApavAno niSedha karyo eTale krodhe bharAyela A tapasvImuni e ja pramANe = "bIjA mANasa vakhate Apazo" ema bolatA nIkaLI gayAM. A ja rIte trIjIvAra paNa kokanuM maraNa thayuM ane e ja rIte mRtakabhojanamAM brAhmaNone bhojana apAtuM hatuM ane bhAgyayoge e ja ghare A mahAtapasvImuni gocarIe AvyA ane tyAM paNa Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 dijjaha annaMmi annaM (ya taM) muheNa vayaNaM bhaNantao sa muNI / taM souM thereNaM egeNa duvAravAleNa / / 9 / / cintiyamimeNa muNiNA, jaha'nnahiM dAhihattivayaNeNa / puraovi donnivArA sAva ( so a ) dinno tti tassa phalaM / / 10 / / domaNuyamaraNarUvaM diTTaM saMpayaM taiyavAraM / eso dinno nisi (sara) u, tA mA savvANi vi maraMtu / / 11 / / gihavaiNo gaMtUNaM kahei teNAvi maraNabhIeNa / hakkAriya khAmittA paurA dinnA ya ghayapunnA / / 12 / / evaM jo iha labbhai sa kohapiMDo vuccai jiNehiM / parihariyavvo eso, hiyamicchaMtehi sayakAlaM / / 13 / / kRti thArthaH ||67 || avataraNikA - uktaM krodhapiNDadvAraM, atha mAnapiNDadvAramAha / mUlagAthA - laddhipasaMsa ( sau ) ttiiu pareNa ucchAhio avamao vA / gihiNobhimANakArI, jaM maggai mANapiMDo so / / 68 / / labdhiprazaMsAbhyAmuttAnaH pareNotsAhito'vamato vA / gRhiNo'bhimAnakArI, yaM mArgayati mAnapiNDaH saH / / 68 / / saMskRtachAyA bIjA mANasa vakhate yAcanA karI, paNa teoe pharI niSedha karyo. eTale krodhe bharAIne 'bIjIvAra Apazo' ema bolatA bahAra nIkaLI gayAM. parantu A vakhate eka vRddha dvArapALe A muninA vacano sAMbhaLIne vicAra karyo ke, A munie pUrve paNa bevAra 'bIjIvAra Apazo evA vacano dvArA zApa Apyo hato, enuM phaLa A AvyuM ke benA mota thayA. hAla pAchA trIjI vAra zApa ApatA bahAra nIkaLyA che. rakhene A rIte gharanA badhA marI jAya !!" Ama vicArI tarata teNe gRhapatine A vAta jaNAvI. gRhapatie paNa maraNanI bIkathI sAdhune bolAvIne khamAvyA ane pracura ghebaranI bhikSA ApI. A pramANe je bhikSA prApta kare. te krodhapiMDa che ema jinezvarabhagavaMtoe kahyuM che. AtmahitaiSIoe Avo piNDa sadAkALamATe choDavo joIe.||6| avataraNikA :- A pramANe kropiNDadvAra kahyuM. have 'mAnapis-dvAra' ne kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- dvipasaMsa lAbha ane prazaMsAvaDe, uttirUpa ahaMkAravAna, pA bIjA vaDe, hio = utsAhitakarAyelo, avamatro apamAnita karAyelo, vA = athavA, diLo gRhasthane, mimALArI abhimAna utpannakarAvanAro, khaM je azanAdi, mad = yAcanA kare, mANapiMDo mAnapiMDa, mo = te.68|| - = mULagAthA-gAthArtha :- potAnuM labdhipaNuM athavA prazaMsA bIjApAsethI sAMbhaLIne garvitabanelo, athavA 'tuMja A kArya karavA mATe samartha che' ema bIjA sAdhunA kahevAthI utsAhita thayelo, athavA 'tArAthI koIpaNa kArya siddha thatuM nathI' ema bIjAnA kahevAthI potAnuM apamAna thayeluM jANI kArya karavA mATe sajjathayelo sAdhu gRhasthane 'je bIjAvaDe prArthanA karAyelo tenA Icchitane pote samartha hovA chatAM sAdhI Apato nathI te adhamapuruSa che' e vagere vacanothI uttejita karI tenI pAsethI je azanAdi meLave te mAnapiMDa kahevAya.||68|| = = = = = Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # labdhiprazaMsAdinA gRhasthA'bhimAnakAraNato yallabdhaM sa mAnapiMDaH // vyAkhyA- labdhiprazaMsAbhyAM lAbhazlAghAbhyAM Atmano labdhimatvaM prazaMsAM vAnyataH zrutvetyarthaH / 'uttiiutti, uttAnaH garvito ahaGkAravAniti yAvat / yadvA ayaM labdhimAniti kenApi kazcitllAghitastAM labdhiviSayAM prazaMsAmAtmanaH zrutvA, 'uttii utti ahameva zobhana iti tayA gatiH sanniti vyAkhyeyaM / yadvA pareNAnyena sAdhvAdinA utsAhitastvamevAsya kAryasya karaNe samartha ityAdivacanena preritH| yadvA avamato'pamAnitastvayA na kiJcit siddhyatItyAdivacanena pareNaiva tiraskRto,vA viklpe| tathA gRhiNo gRhasthasyAbhimAnamahamanena sAdhunA yAcitastato'smai svakIyakalatrAdikamaditsu tiraskRtyApi mayA dAtavyamasyetyevaMrUpamahaMkAraM karotIti janayatItyevaM zIlo'bhimAnakArI yatiriti shessH| puruSAdhama evAsau yo'bhyarthitaH prayojanaM na sAdhayituM samartha ityAdivacanottejanakartA ityrthH| yaM piNDaM sevatikAdirUpaM mArgayati gaveSayati yAcata ityarthaH, sa mAnAdutpAditaH piNDo * labdhi prazaMsAAdithI gRhasthane abhimAna karAvavA dvArA je meLavAya te mAnapiDa che * vyAkhyArtha :- "ddhipasaMa(3) = 'ttazciprazaTgyAM' = labdhi ane prazaMsA dvArA, eTale ke bIjA pAsethI potAnuM labdhipaNuM, athavA potAnI prazaMsA sAMbhaLIne. zuM thAya ? te kahe che, "ttiphA' = 'uttAna' = "bUta" = ahaMkAravALo bane che. athavA to, "A labdhivALA che" ema koka vaDe koka prazaMsAyela hoya, te labdhiviSayaka potAnI prazaMsA sAMbhaLIne, "huM ja sAro chuM" e rIte, prazaMsAthI abhimAnavALo banela. athavA to, 're 3chAdi = "rena utsadita ' = bIjA koka sAdhue "A kArya karavA tame ja samartha cho" evA vacanonI preraNAthI utsAhita karAyo hoya. athavA to, mavamago' = 'savamaroDapamAnita = 'tamArAthI kAMI siddha thAya nahi.' ItyAdi vacanodvArA bIjAthI tiraskAra karAyelo hoya. "vA vikalpArthe che. tathA, "dimiHIMArI' = "krioDamimAnArI' = "A sAdhue mArI pAse yAcanA karI che to, dAna na ApavAnI IcchAvALA potAnA patnI chokarAo vagereno tiraskAra karIne paNa dAna ApavA yogya che." ema gRhastha abhimAna kare. evA prakAranA abhimAnakarAvavAnA svabhAvavALo sAdhu arthAt A to puruSAdhama ja che ke je mAMgaNI karela prayojanane paNa sAdhavA samartha nathI" ItyAdi vacanodvArA sAmevALAne uttejita karanAra = abhimAnI banAvanAra sAdhu uparokta pramANe karIne sAdhu zuM kare ? te kahe che, "naM mAruM = " vivuM natti ' = je piNDane mAMge che. "to mAnapiso" = '? mAnapivs' = te mAnapiNDa che. mAnadvArA utpannakarAyela hovAthI tene "mAnapippa' kahevAya che. bhAvArtha e che ke, potAnI labdhi ke e labdhinI prazaMsA sAMbhaLIne athavA bIjA dvArA prazaMsAyela potAnI labdhidvArA abhimAnavALo banIne, athavA bIjAvaDe utsAhitakarAyela ke pachI tiraskRta-karAyela sAdhu, gRhasthane abhimAnakarAvavAdvArA je piNDane mAMge-meLave, te mAnapiNDa kahevAya che.' - ahIM paNa je "mAne sevavukumo nI kathA che, te mULagraMthakAre AgaLanI gAthAmAM kahI che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 mAnapiNDaH syAt / atrApyudAharaNaM 'mANe sevaiyakhuDDuo nAya'ti vakSyamANagAthAvayavena vakSyati / tadapi svasthAnatvAdatraiva brumastaccedam, mAne sevatikAkSullakajJAtaM ythaa| mAnapiNDe sevatikAkSullakadRSTAMtaH // giriphulliya nAma nayaraM Asi / tatthaya iMdadatto nAma ibbho, tassa ya piyaMgumaiyA nAma bhaariyaa| tattha ya susAhujaNapariyariyA ke vi sUriNo samosaDhA / iu ya tattha egami patthAve sevaiyAUsavo uvddhio| tattha pabhAe ceva taruNasamaNANaM paropparaM kelIe ullAvA pvttaa| tattha egeNa khuDDaeNa bhaNiyaM / jahA bho samaNA ajja bhoyaNavelAe ghare ghare sevaiyAu labbhihiMti kintu pabhAe ceva jo tAu amhaM savvesiM jahicchAe bhoyaNakaraNajoggAu ANei so nAma lddhimNto| tau egeNa khuDDaeNa vuttaM jahA'haM ANemi / iyarehiM bhaNiyaM ANehisi paraM na ghayagulasahiyAu tAhiM na amhaM kajjaM / khuDDaeNa bhaNiyaM / jArisiyAu icchaha tArisiyAu jai na ANemi tA, niyanAmaM pi na vahemitti garuyaM naMdibhAyaNaM gahiuM niggao iMdadattaibbhassa gihaM paviThTho diTThAu ya paurAu sevaiyAu rddhaau| ghayagulANi pauNIkayANi citttthti| bahupayAraM piyaMgumaiyA sayAsAu jaaiyaau| te kathAno paNa ahIMja avasara hovAthI ene ahIM kahIe chIe. mAnaviSayaka "setivA-su ' nI kathA A pramANe che. "seti' = rAMdhelI seva. * mAnapiNDaviSayaka sevalikA zullakanuM dRSTAMta che 'riltiya' nAmanuM nagara hatuM. tyAM IMdradatta nAmano eka zreSThI hato. tene priyaMgumatikA nAmanI patnI hatI. te gAmamAM susAdhujanothI parivarelA koka AcAryabhagavaMta padhAryA. A vakhate te gAmamAM koka eka avasare sevatikA utsava = sevano utsava cAlu thayo. tevakhate savAra savAramAM je taruNa zramaNonI vacce paraspara ramata-gamatanI vAto cAlI. emAM eka kSullake kahyuM ke "o zramaNo ! Aje bhojana samaye ghare ghare rAMdhelI seva maLaze. paraMtu je hamaNAM savAre ja ApaNA badhAM mATe jeTalI joIe eTalI bhojanane yogya = rasadAra-majedAra laI Ave, te ja kharo labdhimAna che." eka kSullake kahyuM "huM lAvIza." tyAre badhAe kahyuM "tame lAvazo kharA paNa goLa-ghI vinAnI lAvazo to enuM amAre kAMI prayojana nathI." A vacano dvArA kSullakamunine caDhAvyA. eTale ke "tame to sukI sevA lAvazo' A apamAnajanaka vacanadvArA kSullakane abhimAnita karyA. eTale kSullake kahyuM, "jevI seva Iccho cho, evI jo na lAvuM to mAruM nAma paNa huM vahana nahi karuM.' ema kahIne, eka moTuM naMdI pAnuM laIne nIkaLyA. IMdradatta zreSThInA ghare pravezI joyuM to ghaNI seva rAMdhelI hatI. ghI goLa paNa emAM nAMkhavA mATe taiyAra karI rakhAyA hatA. sAdhue aneka rIte samajAvIne sevanI yAcanA priyaMgumati pAse karI, paNa teNe nA pADI dIdhI. kSullakasAdhune ahaMkAra caDhyo ne kahyuM ke "A sevane huM cokkasa grahaNa karIza ja." teNe paNa kahyuM "jo tame A sevane koIpaNa prakAre meLavo to mArI nAkanI dAMDI para mutarajo". sAdhue gharanI bahAra nIkaLIne kokane pUchayuM ke, "A ghara konuM che ?." javAba maLyo "Indradatta zreSThInuM che." sAdhue pharI vaLato prazna karyo "hamaNAM e kyAM che?" javAba maLyo "parSadAmAM Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 tIe bADhaM paDisiddho / teNa saMjAyAhaMkAreNa vuttamavassaM mae eyAu giNhiyavvAu / tIe bhaNiyaM jai tumaM kiM pi lahisi tA, mama nAsauDiyAe muttijjasu tti / taeNaM gehAu niggaMtUNa koi puTTho jahA kassa santiyaM imaM gihaM ? teNa bhaNiyaM, iNddttibbhss| khuDDeNa bhaNiyaM iNhiM so kattha ? teNa vuttaM parisAe, tattha gaMtUNa parisAjaNA putttthaa| jahA ko ettha iMdadatto ibbho ? tehiM bhaNiyaM, teNa kiM kajjaM ? khuDDaeNa vuttaM taM kiMci jAissAmi, so ya tesiM bhaiNivaio havai tti tehiM vuttaM amhe jAyasu so kiviNo na kiMci daahisii| iMdadatteNa mama uhAvaNA bhavissai tti ciMtiya purao ThAuM khuDDago vutto jahA-ahaM iMdadatto ime kelIe evaM japaMti, jaM tumaM maggasi taM dAhAmi / khuDDaeNa tassa vabhicArarakkhaNatthaM vuttaM / # sevatikAkSullakadraSTAMtA'ntargata-kSullakena kathitA SaTpuruSopalakSitA kathA, tatrAdyA 'saDaMguli' puruSa kathA # jahA eesi chaNhaM purisAhamANaM samo mahiliyAmuNiso(mANaso)havasi tA na maggemi, aha na eriso tA imIse mahAliyAe parisAe majjhe kiMpi tumaM maggemi, tehiM bhaNiyaM ke chappurisAhamA ? / = sabhAmAM che." sAdhu sIdhA parSadAmAM pahoMcyA ane parSadAnA mANasone pUchyuM ke "AmAM Indradatta koNa che ?" parSadAnA lokomAM IndradattanA 2-4 banevIo paNa hatA. banevIe sAmo prazna karyo 'emanuM zuM kAma che ?". sAdhue kahyuM "tenI pAse huM kAMIka yAcIza." teoe jaNAvyuM "te to kRpaNa che e kAMI Apaze nahi mATe amArI pAse yAco." A badhuM sAMbhaLatA Indradatte vicAryuM ke "A to mAro upahAsa thaze" eTale tarata sAme Avyo ane sAdhune kahyuM "huM Indradatta chuM. bolo zuM joIe che ? tame je yAcazo te huM tamane ApIza. A loko to majAkamAM mArI kRpaNatA aMge kahI rahyA che." sAdhue paNa IndradattanA vyabhicAranI rakSAmATe = pAchaLathI pharI na jAya e rIte tene vacanAdithI bAMdhIlevA mATe parSadAnI hAjarImAM IndradattanI sAme kahyuM ke "juo A 6 prakAranA puruSa-adhamo che ke je patnInA magajavALA = patnInI AjJA pramANe cAlanArA hoya che. emanA jevA tame ho to mAre kAMI tamArI pAse mAMgavuM nathI. ane jo tame evA na ho to A moTIparSadAmAM kAMIka paNa tamArI pAse mAMgIza." vAtamAM majA paDI eTale parSadAnA lokoe pUchyuM "koNa che e 6 prakAranA adhamapuruSo ?" * sevalikAkSullaka dRSTAMta antargata kSullake kahela 6 puruSopalakSita kathA, temAM "saDaMguli' puruSanI prathama kathA che kSullake kahyuM, "sAMbhaLo 1-sIMti ra-vADave 3-ri 4-tatthAya paddhaviravi 6-haMdanA. A cha adhamapuruSo che. temAM savaMguli eTale saphedaAMgaLIvALo. tenI vArtA A pramANe che. (1) sahaMguli puruSa :- eka gAma hatuM. temAM patnInI IcchA pramANe vartato eka kauTumbika putra hato. tenI manoramA nAmanI patnI hatI. ekavAra zIyALAmAM tenA bhartArane vhelI savAre ja bhUkha lAgI. tethI teNe palaMga para beThelI teNIne kahyuM "mane hamaNAM ja ghaNI bhUkha lAgI gaI che mATe rasoI Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 so bhaNai nisunnh| saDaMguli 1 baguDAve 2 kiMkare 3 tatthaNhAyae 4 / giddhAvariGkhiya 5 haddanae, ya 6 purisAhamA chao / / 1 / / tattha saDaMguli tti jahA ego gAmo Asi tattha ya bhajjA-chaMdANuvattI ego koDuMbiyaputto, tassa ya maNoramA nAma piyaa| annayA ya sIyakAle bhattArassa pabhAe ceva chuhA jaayaa| teNa sA pallaMke ThiyA bhaNiyA, jahA pie iNhiM ceva aIva khue, raMdhehi, tIe vuttaM jai evaM, tA avaNehi cullIe chAraM ANasu iMdhaNaM, pajjAlasu jalaNaM, dehi addahaNaM, koTThAu kaDDiya sohiya thAlIe khivasu taMdule mugge ya jAva raMdhiUNa kahijjAsu jeNAhamuTThiUNa parivesemi teNa piyA jaM ANavei tti bhaNiUNa taheva kayaM / jAva tIe pariviTuM / evaM paidiNaM cullIya(e) chAraM saMvaraMtassa saDAu aMgulIu pabhAe loyA pecchaMti tehiM heriUNa nAo saDaMgulitti vissue(o)ya / / 1 / / dvitIyA 'baguDAve' puruSakathA # taha baguDAvetti jahA egami grAme bhajjAmuhajoyao, bhajjApemaparavaso ego kulaputtao hotthA / annayA bhajjAe so bhnnio| jahA paidiNaM talAyAu pANiyaM ANehi, so ya piyA jai Aisai tti bhaNiya divase mA logA pecchissaMti tti rAIe pacchimapahare paidiNaM jalaM ANei tti / tattha tassa gamaNAgamaNaM kareMtassa talAyataDarukkhesu pasuttA bagA ruDa(6)tti bhaeNa uDDaMti / gAmiehiM ciMtiyaM ko rAIpacchimapahare talAe bage uDDAvei tti herAvio nAo baguDDAvetti vissuo / / 2 / / rAMdhI Apa." manoramAe javAba Apyo "jo ema hoyato cUlAmAMthI rAkhane dUra karo ane iMdhaNa laI Avo, devatA pragaTAvo, AMdhaNa mUko, koThAramAMthI cokhA ane maga kADhIne, thALImAM sApha karIne ene AMdhaNamAM nAMkho. jyAre raMdhAya tyAre mane jaNAvo jethI huM tamane parazuM." teNe kahyuM "he priyA ! tArI jevI AjJA" ane te ja pramANe karyuM. pachI manoramAe pIrasyuM. A pramANe roja cUlAmAMthI rAkhane dUra karato hovAthI tenI rAkhathI kharaDAyela saphedaAMgaLIo loko jUve che paNa enuM kAraNa tell. na. Ayu. gupayaro dvArA mena (25 // 4 // 5 bhApatA lobha me. 'saDaMguli' = 'zvetAMguli' = dhoLI AMgaLIvALA tarIke prasiddha thayo. * GDAve puruSanI Gly sthA . (2) baguDAve (baga + uDAve) = jagavAmIne 3||2||raanii thA ma. prabhArI che. eka gAmamAM patnInA premamAM paravaza evo patnInA mukhane jonAro eka kulaputra hato. ekavAra patnIe patine kahyuM "roja mArA mATe taLAvamAMthI pANI lAvo.' teNe "jevo priyAno Adeza" ema kahIne loko mane joI na jAya e mATe rAtrinA chellA praharamAM roja pANI lAve che. taLAve jatAMAvatAM taLAvanA kinArA para rahela vRkSomAM sutelA bagalAo bIkathI uDI jAya che. gAmaDiyAoe vicAryuM ke "A rIte rAtrinA chellA praharamAM koNa bagalAone uDAve che ?" paNa kAMI khabara paDatI na tI. gupaya2 vaa2| anI ! yatA soma me 'baguDAve' tarI pradhyAta. thayo. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 // tRtIyA 'kiGkara' puruSakathA // tahA kiMkare tti jahA kila egaMmi gAme ego kulaputtao niyamahilAe accaMtaM gADhANurAgaratto hotthaa| so ya paidiNaM pabhAe uTThiUNa AesaM maggai / jahA daie ! Aisasu kiM karomi bhaNai talAyAu udayaM ANehi piyA jaM Aisai tti bhaNiUNa taheva karei / puNo vi bhaNai kiM karomi / sA bhaNai taMdule chaDasu evaM jAva me bhoyaNaM dehi, ujjhasu ucchiTTha sohehi bhAyaNANi ThANe neUNa tANi muyasu tahA mamaM pAe pakkhAliya ghaeNa phINasutti, jaNeNa nAo kiMkaro tti vissuo / / 3 / / // caturthI 'tatthaNhAyae' puruSakathA / tahA tatthaNhAyae tti jahA ego bhajjAyatto Asi vANiyaputto teNannayA niyamajjA bhnniyaa| jahA pie ahaM NhAumicchAmi tIe bhaNiyaM jai evaM tA Amalae vaTTiUNa gahasu, NhANapottiyaM parihasu, niyasarIraM coppaDasu, ghaDayaM geNhasu, talAe NhAiuM jahicchaM devaccaNaM kuNasu ghaDayaM ca jalassa bhariuM Agacchasu tti / teNa piyayamA jaM Aisai tti bhaNiUNa taheva kayaM, evaM niccNpi| jaNeNa nAo tatthaNhAyautti vissuo / / 4 / / * "kiMkara puruSanI trIjI kathA che (3) "vikara' nI kathA A pramANe che, (hijara = viraji- hiromi ti pRthvI RAthe pharvantam vivara uccate = zuM karuM ? zuM karuM ? e pramANe pUchI pUchIne kAryakaranArane kiMkara kahevAya che.) eka gAmamAM eka kulaputra potAnI patnI upara atyaMta gADha-rAgavALo hato. roja savAre uThIne te Adeza mAMge che, "he dayite ! Adeza karo, huM zuM karuM ?" teno javAba Ave 'taLAvamAMthI pANI lAvo." eTale "priyAno jevo Adeza" ema kahIne, Adeza pramANe kare che. pharI pUche che "have zuM karuM ?' te javAba Ape "cokhA caDhAvo = rAMdhavA mUko. e rIte cheka "mane bhojana Apo sudhI Adeza kare. vaLI, "eThuM phagAvI do = vAsaNa mAMjI do, bhAjano badhA laIne sthAne goThavI do.' temaja, "mArA paga dhoIne ghIthI enuM mAlIza karo." vagere AdezonuM pAlana karatAM evA tene lokoe joyo. eTale " vira' e pramANe khyAti pAmyo. * cothI "tatthahAyae' puruSanI kathA che (4) "tatthAyag' = patnI jyAM kahe tyAM snAnakaranAranI kathA A pramANe che. patnIne vaza evo eka vaNikaputra hato. teNe ekavAra potAnI patnIne kahyuM "he priyA ! huM nhAvA IcchuM chuM." teNe javAba Apyo "jo ema hoya to AmaLA vATIne lyo (= sUkA AmaLAno bhUkko zarIra para coLavAmAM Ave che. jethI cAmaDInI kAMti vadhe ane kuNAza Ave), jAvAnI potaDI pahero, potAnA zarIre e copaDo, ghaDo sAthe laIne nhAvAmATe taLAve jAo. tyAM IcchA pramANe hAIne devanI pUjA karo. ane vaLatA pANIthI e ghaDo bharatA Avajo." teNe paNa "priyAnI jevI AjJA" ema kahIne te ja pramANe karyuM. e pramANe roja paNa thatuM AvyuM. eTale vAtanI khabara paDatA lokoe ene "tastha3i ' tarIke prakhyAta karyo. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 paJcamI 'giddhavvariGGkhi' puruSakathA tahA giddhvvringngkhitti| jahA ego taruNapuriso bhajjAvayaNaniddesakaro hotthA annayA tabbhajjA rasoie uvvitttthaa| teNa bhoyaNaM jAiyA / tIe bhaNiyaM thAlaM gahiUNa mama samIve Agacchasu so piyayamA jaM Aisai tti bhaNiUNa taheMva Agao / tIe pariviTTha bhaNio ya jahA bhoyaNaTThANe TThAuM bhuJjasu / gao ya tao teNa lukkhamiNaM ti kAuM ghayaM jAiyaM / tIe raMghaMtIe taha TThiyAe ceva bhaNiyaM / mama samIve thAlaM gahiUNa Agacchasu teNa so giddhoviva ukkuDuo riMkhati ta giddhavvariGkhatti vissuo / / 5 / / SaSThI 'haddanao' puruSakathA tahA haddanaotti, jahA egassa kulaputtayassa niyabhajjAe samaM visayasuhamaNuhavaMtassa dAro jaao| so ya khaTTaliyAe ceva TThio muttapurIsaM vosirai / tau muttapurIseNa bAlao khaTTalliyAbAlapottayAiM ca kharaDiyAiM daTThUNa bhajjAe bhaNNai imassa bAlassa purIsaM dhoviUNa pheshi / teNa piyayamA jaM ANAvei tti bhaNiUNa taheva kayaM / evaM niccaMpi, jaNeNa nAo haddanau tti vistuno / / 6 / / I puruSa taLAve koI vizeSaprayojana vinA snAna karavA na jAya. paNa pANI ghare maMgAvI ghareja snAna kare. paNa je patnIne anusaranAro hoya te patnI pAse pANI na maMgAve. paNa patnInA kahevA pramANe taLAvamAM snAna kare. je doSarUpa che. pAMcamI 'giddhavvarikha' puruSanI kathA (5) 'ziddhavyariz2iva' gIdhanI jema UbhaDaka cAlyA kare tenI kathA A pramANe che, (hAthamAM thAlI laIne kaMIka beTho ane kaMIka Ubho thaIne cAlanAra gIdhanI jema cAlanAra kahevAya.) eka taruNa puruSa patnInA vacananirdezapramANe vartanAro hato. ekavAra tenI patnI rasoI karavA beThI. puruSe bhojananI mAMgaNI karI. patnIe kahyuM "thALa laIne mArI pAse Avo." "priyAnI jevI AjJA" ema kaheto te te ja pramANe Avyo. eTale patnIe bhojana pIrasyuM ane kahyuM "jamavAnA sthAne jaIne jamo." te tyAM gayo dekhuM to roTalI lukhkhI hatI. teNe ghInI yAcanA karI. patnIe bhojana rAMdhatA rAMdhatA tyAMthIja kahyuM 'thALI laI mArI pAse Avo.' e gIdhanI jema cAlato cAlato Avyo. eTale lokomAM te 'ddhiri'i nAme prasiddha thayo. * chaThThI 'hadunao' puruSanI kathA . (6) 'haddano' = maLa sAphakaravAvALAnI vArtA A pramANe che. eka kulaputrane potAnI patnI sAthe viSayasukha anubhavatA eka putra thayo. te putra pAlaNIyAmAMja maLa-mUtra kare che. patnIe joyuM 'bALakanA maLamUtrathI pAlaNIyuM ane bALakanI laMgoTI kharaDAI che. eTale potAnA patine kahyuM 'A bALakanA maLa-mUtra dhoIne sApha karo.' teNe 'priyatamA jema kahe tema' ema kahIne te ja pramANe karyuM. A pramANe roje roja paNa karavAnuM cAlyuM. lokoe A jANyuM eTale Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 ___ e ete chappurisAhamA kahiyatti / tau tehiM ekkakAlaM saaTTahAsaM hasantehiM bhaNiyaM, eyassa chappidosA sNti| tA mA eyaM mhiliyaamunnisN(maannsN)jaaysu| iMdadatteNa khuDDago bhaNio jahA jAyasu jaM te rucci| na eehiM saricchohaM / khuDDageNa bhaNiyaM jai evaM, tA ghayagulajuttAu pattabharaNapamANAu sevaiyAu iNhihiM dehi so ya demitti bhaNanto khuDDagaM(gahiya) gihAbhimuhaM clio| jAva gihaduvAre Agao etthaMtare khuDDaeNa jaM bhajjAe saha jaMpiyaM Asi taM savvaM kahiyaM / teNa bhaNiyaM jai evaM tA tumaM ettheva gihaduvAre citttthsu| hakkArio Agacchasu paviTTho iMdadatto puTThA sA jahA radghAu sevaiyAu, ghayagulANi pauNIkayANi ? tIe bhaNiyaM AmaM teNa tIse vaMcaNatthaM gulaM paloiUNa bhaNiyaM / jahA thovo eso gulo anno vi mAlAu uttArehi jeNaM die bhujAvemi / sA ArUDhA mAle, teNAvaNIyA nisseNI hakkArio khuDDago, sevaiyANa pattaM bhariumADhattaM, jAva rohiNI mAlamajjhAu gulaM gahAya uttariuM laggA, tA nisseNI natthi tti vimhiyA citttthi| tAva taM ceva cellayaM sevaiyAu ghayagulajuttAu lahaMtaM pAsai / aho ahaM abhibhUA cellaeNa tti abhimANA jhariyahiyayA mA dehi 2 iccAi kolAhalaM kAuM lggaa| khuDDaeNa tIse sammuhaM TThieNa mae tuha nAsiyAe muttiyaM tti kahaNatthaM aMguliyAe ya nAsiyAuDaM pasAriya daMsiyaM / pattayaM bhareUNa gao "dadana" nA nAme ene khyAta karyo. A pramANe 6 prakAranA puruSAdhamo hoya che. ema sAdhue potAnI vAta vigatavAra jaNAvI. A sAMbhaLIne te sabhApuruSo ekI sAthe jorajorathI hasatA hasatA bolyA "A IMdradattamAM to e che e cha doSo che." Indradatte "mane rakhene strImativALo mAnI le' ema vicArIne potAno vaTa pADavA sAdhune kahyuM "tamane je rUce te mAMgo. kAraNa ke A 6 puruSAdhamo jevo huM nathI." sAdhue kahyuM "jo. ema ja hoya to ghI-goLathI yukta evI seva, pAtru bharIne hamaNAM Apa." "cAlo huM ApuM." ema kahI sAdhune laI te gharanI sanmukha cAlyo. rastAmAM cAlatAM cAlatAM sAdhue gharanuM bAraNuM na Ave tyAM sudhImAM IMdradattane enA ghare patnI sAthe thayelI badhIja vAto karI dIdhI. eNe kahyuM, 'ema che ?' to tamo ahIMja gharanA bAraNe ubhA raho huM tamone bolAvuM tyAre Avajo.' ema kahIne IMdradatta gharamAM gayo. patnIne pUchyuM "seva raMdhAI ? ghI-goLa taiyAra thaI gayA che ?' patnIe kahyuM "hA badhuM taiyAra che." have patnIne ThagavAmATe Indradatte goLane joI kahyuM "A goLa to ocho che. bIjo goLa mALA parathI utAra jethI brAhmaNone bhojana karAvuM.' te mALA para caDhI ke tarata tenAvaDe niHsaraNI dUra karI devAI ane sAdhune aMdara bolAvI sevathI pAtru bharavAnuM cAlu karyuM. A bAju te goLa laIne mALA parathI utaravA lAgI parantu nisaraNIne na jotA vimAsaNamAM paDI. eTalAmAM te ja sAdhune ghI-goLathI yukta seva letAM juve che. "aho ! huM A sAdhu dvArA harAvAI." e rIte abhimAnathI baLatAM hRdayavALI teNe jora jorathI 'na Apo, na Apo" ema kolAhala karavA lAgI. sAdhue tenI sanmukha ubhA rahIne "mArA vaDe tArA nAkanI dAMDI para mutarAyuM' e zabdo kahevAmATe AMgaLIne nAkanI dAMDI parathI pasAra thatI dekhADI. pAtru bharIne sAdhu upAzraye gayA ane badhAMja sAdhuone teNe e gocarI vaparAvI. A Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 cello| te savve sAhUNo bhuNjaaviytti| evaM yo labhyate sa mAnapiNDo doSAzcAtra vanitAdeH pradveSAtmavadhAdayaH pravacanopaghAtAdayazca jJeyA iti gAthArthaH / / 68 / / avataraNikA- uktaM mAnapiNDadvAraM atha gAthApUrvArddhana mAyApiNDadvAramAha / mUlagAthA- mAyAe viviharUvaM rUvaM AhArakAraNe kunni| saMskRtachAyA- mAyayA vividharUpaM rUpamA''hArakAraNe kroti| pha vividharUpaM kRtvA yallabhyate sa mAyApiNDaH // vyAkhyA- mAyayA paravaJcanAtmikayA buddhyA mantrayogAdyupAyakuzalassana rUpaparAvarttanena vividharUpaM kANatvakubjatvadoSitvAdyanekasvabhAvamanyAnyAkAramiti yAvat / tatra kANatvamekasyA'kSNo nimIlya saGkocanena, kubjatvaM tu zarIranamanAt, doSitvaM tvagulInAM duMdulIkaraNAdAkuJcanAdi vA jJeyamitirUpaM nijazarIrasaMsthAnaM AhArakAraNe modakAdinimittaM karoti vidadhAti yaH sAdhustasyaivaM labdhapiNDo rIte je piNDa meLavAya te mAnapipta kahevAya che. AmAM paNa pelI IndradattanI patnI vagere sAdhupara vaiSa-krodha kare, vadha vagere kare e svarUpa saMyama ke AtmavirAdhanA athavA pravacana- pilanA svarUpa pravacanaviMrAdhanA Adi aneka doSo jANavA..68. avataraNikA :- Ama, mAnapiNDa dvAra kahyuM. have 69 mI gAthAnA pUrvArdhathI "mAyAvi dvArane kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- mAthA = mAyAthI, vividaa = judA judA prakAranA, vaM = rUpa, kAdIrAro = AhAra mATe, gurU = kare.681/rA mULagAthA-gAthArtha - potAnA zarIranA avayavomAM pheraphAra karavAvaDe kANApaNuM, kubaDApaNuM vagere batAvavAmAM kuzaLa sAdhu gRhasthane ThagIne azanAdi meLavavA mATe potAnA rUpanuM parAvartana karI je anAdi meLave te mAyApiMDa kahevAya.l681/rI/ * vividha rUpa karIne meLavAya te mAyApiNDa 0 vyAkhyArtha :- "mAyA vivia a' = "mAthI vividharUpa rUpa' = manna-yogAdi upAyomAM kuzaLatAvALo bIjAne ThagavA svarUpa buddhithI rUpaparAvartana dvArA, kANA-kUbaDApaNuM doSavALApaNuM svarUpa potAnA zarIranuM saMsthAna 'kAhArAro' = "movati sAdIrAro' = lADu vagere AhAranI prApti nimitte, }' = 'roti' = kare che. koNa kare che ? te kahe che, sAdhu. ahIM, "patvi' = kANApaNuM vagere zuM che ? te kahe che, ekaja AMkhane khola baMdha kare te arthAt eka AMkhavALo te, "M-' = kUbaDApaNuM eTale ke zarIra vAMku nameluM hoya. "voSitaM' = doSavALApaNuM eTale ke AMgaLIone hUMThI karavI athavA biDAyelI karavI vagere svarUpa jANavuM. A rIte meLavela piNDa zuM kahevAya ? te kahe che, ASADhAbhUti muninI jema meLavela e piNDa mAyApiDa' kahevAya che. A ASADhAbhUti muninI kathA to mULagraMthakAra AgaLa "mAyAIDaDasADhamU' Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyApiNDaH syAdASADhabhUtiyateriva yadvakSyati 'mAyAe sADhabhUi 'tti / tadjJAtaM ca svasthAnatvAdatraiva brUmastaccedaM yathA OM mAyApiNDe''SADhAbhUticaritram sa jaMbudIve dIve dAhiNaDDUbharahe dhaNadhannasamAule magahAjaNavae pamuiyaMjaNasaMkulaM aiva ramaNijjaM rAyagihaM nAma nayaraM hotthA / tattha ya paDivakkhamayaMgakuMbhanibbheyaNakesarI paNayasAmaMtamaNikirIDamasaNiyacalaNo sIharaho NAma rAyA / tatthaya vissakammo nAma naDo, tassa ya jayasuMdarItihuyaNasuMdarI nAmAu duve duhiyaau| annayA ya gAmANugAmaM viharamANasamaNagaNapariyariyA dhammaruiNo nAma sUriNo tattheva nANAdumasaMkinne paramaramaNijje guNazile ceie samosaDhA, acchai ya tesiM AsADhabhUI nAma sIso vesabhAsAiaNegavinnANakusalo, so ya bhikkhakajjeNa vasahIu nIhario / saMpatto bhikkhaTThe vissakamNo hiM / tatthaya pahANo ego moyago laddho / duvAre niggaeNa teNa ciMtiyaM jahA eso AyariyANa bhavissai tto appaNaTThA rUvaparAvattaM kAuM annaM maggemi tti kANapparUvaM kAuM puNo paviTTho, puNo moyago laddho ciMtiyamesa uvajjhAyANaM bhavissai tti appaNaTThA annaM maggemi tti kujjapparUvaM e rIte kahevAnA che. paNa ahIMja avasara hovAthI amo(=TIkAkAra) e kathAne hamaNAM ja kahIe chIe. * mAcApiNDaviSayaka ASADhAbhUtinuM caritra - ASADhAbhUti muninI kathA. A ja jaMbudrIpanA dakSiNArdha bharatamAM dhana-dhAnyathI samRddha magadhajanapadamAM Anandrita evA janasamudAyathI yukta ane atyaMtaramaNIya evuM rAjagRhI nAmanuM nagara hatuM. tyAM pratipakSI duzmanarUpa hAthInA kuMbhane bhedavAmAM kesarI-siMha samAna ane namatA evA sAmaMta rAjAonA mugaTonA maNanA kiraNothI zobhatA caraNavALo siMharatha nAmano rAjA hato. tyAM vizvakarmA nAmano eka naTa hato. tene jayasuMdarI ane tribhuvanasuMdarI nAmanI be dIkarIo hatI. ekavAra gAmAnugAma vicaratA sAdhu samudAyathI rivarelA dharmarUci nAmaka AcArya bhagavaMta te ja nagarImAM aneka vRkSothI saMkIrNa paramaramaNIya evA guNazIlacaityamAM utaryAM. te AcArya bhagavaMtane veza-bhASA vagere aneka prakAranA vijJAnamAM kuzaLa evA ASADhAbhUti nAme ziSya hatA. te ziSya gocarInA samaye bhikSAmATe vasatInI bahAra nIkaLyA. pharatAM pharatAM vizvakarmAnA gharamAM bhikSA meLavavA praveza karyo. tyAM temane eka pradhAna = kiMmatI-suMdara varNagaMdha-2savALo lADu maLyo. gharathI bahAra nIkaLatA daravAjA pAse AvatA temane vicAra Avyo ke 'A lADu to AcArya bhagavaMtanA pAtre jaze. to lAva, potAnA mATe mArA mATe rUpaparAvartana karIne bIjo mAguM.' eTale kANAnuM rUpa karIne pharI praveza karyo. pharI lADu meLavyo. A vakhate paNa vicAre che ke 'A bIjo lADavo to upAdhyAyane jaze. to lAva, mArA mATe mAMgu.' eTale kubaDAnuM rUpa karIne pharI praveza karyo. pharIvAra lADu maLyo. A vakhate pharI vicAra kare che ke A to saMghATakasAdhune jaze ke je Aje kAraNavaza vasatimAM ja rahyA che.' pharIvAra paNa doSitanuM lUlA-laMgaDA vagere apaMganuM 263 = = Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 kAuM puNo paviThTho puNa u moyago lado ciMtiyamesa saMghADAillasAhussa kAraNavaseNa ajjaM vasahIe ceva Thiyassa bhavissai tti / taddosiyarUvaM kAuM paviTTho, taheva moyago appaNaTuM laddho / iuya loyaNaTThieNa vissakammuNA so rUvaparAvattaM kuNaMto dittttho| tau asarisatavvinnANasaMtuTeNa aNeNa ciMtiyaM / jahA sohaNo esa amhANaM majjha naDo hoi| paraM keNa uvAeNa ghettavyo tti ciMtaMteNa lado uvAo jahA duhiyAhi khuhiya ghettavyo tti hakkArAveUNa laDDugapattabharaNeNa paDilAbhio bhaNio ya tubbhehiM paidiNaM bhattapANagahaNeNa amhaM aNuggaho viheyavvo tti / taTThANAu gao so niyavasahiM / tau naDeNa rUvaparAvattAiyaM jANAviUNa bhajjA bhaNiyA / jahA eso tae moyagAidANeNa tahA uvayariyavvo duhiyAu ya khobhaNatthaM bhaNiyavvAu jahA amha vase havaitti / tau diNe diNe viulaM dANaM tattha so lhei| vissakammaNo bhajjAe rUvaparAvattakahaNapuvvayaM tAu duhiyAu bhaNiyAu / jahA dANaseNehahAsAiNA tubbhehiM tahA kAyav, jahA esa tumhANaM vase vtttti| tAhiM taheva kayaM / tau savilAsavippokkhiyAIhiM saviyAraceTThAhiM nAgadamaNIhi bhuyagamiva tassa mANasaM tAhiM tahA AgarisiyaM jahA so ujjhiyamajjAo aNurAyavasao rUpa karIne pharI praveza karyo ane potAnA mATe lADu meLavyo. A bAju e ja makAnanA avalokanasthAna = bArI-jharukho-gokhalo vagere sthAna para rahela vizvakarmAe rUpaparAvartana karatAM sAdhune joyA. asadaza = bIjAmAM jovA na maLe evA te muninA vijJAnathI saMtuSTa thayelA teNe vicAryuM ke "amArI vacce jo A naTa bane to bahu sAruM thAya! paNa kayA upAyathI Ane levo ?' vicAraNA karatAM karatAM upAya maLI Avyo ke "mArI dIkarIo dvArA kSobhapamADI Ane laI levo.' tarata munine bolAvyA ane pAtrubharIne lADavA vahorAvyA ane kahyuM tamAre roja amArA gharethI bhAta-pANI grahaNa karI amArA para anugraha karavo." te sthAnethI nIkaLI muni potAnI vasatimAM gayAbAda naTe muninuM rUpaparAvartana vagere jaNAvIne patnIne kahyuM ke "tAre lADu vagere dAnathI AgatA-svAgatA karavI ane banne dIkarIone tevI rIte kSobha pamADavA kahevuM ke jethI e sAdhu ApaNane vaza thAya." te divasathI roja vipuladAna te gharathI te muni meLave che. vizvakarmAnI patnIe paNa muninA rUpaparAvartananI vAta kahevApUrvaka te banne dIkarIone kahyuM 'dAna vakhate sneha, hAsyAdi dvArA tamAre bannee evuM karavuM ke jethI e tamAre vaza thAya. te bannee te ja pramANe karyuM. eTale ke, vikAravALI ceSTAovaDe nAgadamaNIvaDe sApanI jema muninuM mana te bannee tevI rIte AkarSe ke te munie maryAdArahita banIne anurAgavaza banI hAMsI-ThaThThA-mazkarI vagere karavAnuM cAlu karyuM. emAM eka divasa te banne chokarIoe ekAMtamAM munine kahyuM "ame tamArA para anurAgavALI thayA chIe amane paraNIne bhogavo." A vakhate te muninuM cAritramohanIyakarma udIrNa thayuM, guruno upadeza osarI gayo-viveka nAza pAmyo, kuLanuM abhimAna nAsI gayuM. munie kahyuM "ema thAo, parantu A sAdhupaNAnuM cihna = liMga rajoharaNa gurune samarpaNa karIza." muni guru pAse gayA, namana karIne potAno abhiprAya jaNAvyo. gurue Azcarya sAthe kahyuM "he vatsa ! jenA banne kula uttama che, je vivekanA ratnAkara = samudra che, badhA sUtronA arthone bhaNelA che evA tamArA jevAne ubhayalokane gahaNIya-nindanIya evuM Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 tAhiM samaM pariraMbhaNaparihAsAiyaM kaaumaaddhtto| tau annadiNe tehiM egate bhaNio jahA tujjhANurattAu amhe pariNiyaM bhuMjasu tti / itthaMtare uinnaM tassa cArittAvaraNijjaM, galio gurUvaeso, paNaTTho vivego, dUrihUo kulAbhimANo tti| bhaNiyaM evaM hvu| paraM ligaM gurUNaM samappemi / gao gurusagAsaM / paNamiUNa kahio niyayAbhippAo / gurUhi bhaNiyaM vaccha ! tumhArisANaM ubhayakulavisuddhANaM vivegarayaNAyarANaM avagAhiyasayalasuttatthANaM nahu erisaM ubhayalogagarahaNijjaM samAyariuM juttaM / tahA hiuttamakulasaMbhUo uttamagurudikkhio tumaM vaccha ! / uttamapagaIya tumaM kaha sahasA vavasio eyaM / / 1 / / aviya dIharasIlaM, parivAliUNa visaesu vaccha mA ramasu / ko gopayaMmi buDDai udahiM tariUNa bAhAhiM / / 2 / / iccAi, teNa bhaNiyaM bhayavaM ! evameyaM kiMtu- vihurIkayaM me hiyayaM tAhiM utttttthhrinnnynnaahiN| tau gurUhi tannibaMdhaM nAu bhaNiyaM jahA- jiNasAhUceiyANaM bhattiparo sammattaniccalo ya havejjAsi tti / tau raoharaNamuhapottiyaM aggae mottuM pAe namiuM pujjANaM kahaM piTThI dijjai tti pacchimamuhehiM pAehiM A kArya karavuM yogya nathI. temaja he vatsa! tame to uttamakuLamAM janmelA cho, uttamagurudvArA dIkSita thayA che, tamArI prakRti = svabhAva paNa uttama che. AvuM ekAeka zuM banI gayuM ?. vaLI, lAMbA samaya sudhI zIlane pALyAbAda he vatsa ! have viSayomAM na ramIza. are ! samudrane potAnA bAhuthI tarIne koNa khAbocIyAmAM DUbI jAya ?" ItyAdi aneka hitopadezanI vAto karIne munine samajAvyA. ASADhAbhUtie kahyuM "he bhagavan! ApanI vAta sAcI che. parantu ubhaTa ane haraNasamAna AMkhovALI naTaDIoe mAruM hRdaya harI lIdhuM che." gurue eno e aMgeno Agraha jANIne chevaTe kahyuM "jinezvara prabhunA sAdhu ane caityane vize bhaktivALo banaje. samyaktamAM nizcala banaje." munie rajoharaNa ane muhapattI gurunI AgaLa mUkyA. pUjyonA caraNe praNAma karIne "A pUjyone pITha ze batAvAya?' ema pAchalA page = pUMTha na paDe e rIte vasatimAMthI nIkaLI vizvakarmAnA bhavanamAM gayA. te benI sAthe paraNyo. vizvakarmAe te bannene cetavaNI ApI "tamArAmAM rakta banIne kAmaceSTA karanAra A muni saMyama choDI devA taiyAra thayA ane tamane paraNyA. AvI avasthA pAmyA hovA chatAM emane gurunI yAda AvI. e batAve che ke uttamaguNavALA = uttamaprakRtinA che. mATe tamAre dAruM vagere azucipadArthono tyAga karI sArI rIte = sajjanane zobhe evA AcArovaDe rahevuM. nahIMtara e pharI vairAgI banI jaze." - have bahotera kaLAmAM kuzaLa te ASADhAbhUti aneka prakAranA vijJAno dvArA badhA naTonI vacce mukhyanaTa banyo. vipula dhana, vastra, AbharaNa Adi meLave che. ekavAra rAjAe AjJA karI ke jemAM eka paNa mahilA na hoya evuM nATaka Aje karo. eTale badhI strIone mUkIne ASADhAbhUti vagere badhAM naTo rAjAnI sabhAmAM gayA. "Aje ApaNA dhaNIno viraha che" ema vicArI ASADhAbhUtinI patnIo dAru pIne unmata banIne vastra vinAnI = ardha nagna = uparanA vastra vinAnI banIne makAnanA uparI mALa para sutelI paDI rahI. A bAju rAjasabhAmAM para-rAjyano dUta Avyo, tethI rAjAnuM dhyAna DahoLAI gayuM eTale nATakamAM bhaMgANa paDyuM. "A avasara Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 vasahIe niggaMtUNa gao vissakammabhavaNaM, pariNIyAu tAu, vissakammuNA bhaNiyAu jahA jeNa eyAvatthaMgaeNAvi guruNo sumariyA so uttamapagaI eso tA majjapANAi asuiparihAreNa tubbhehi accheyavvaM / annahA virjjihiii| so ya AsADhAibhUI bAvattarIkalAkusalo aNegehiM vinnANehiM savvesiM naDANaM majjhe pahANo naDo jaao| pabhUyadaviNavatthAbharaNAiyAi lhei| annayA ya ajja nimmahilaM nADayaM nacciyavvaM ti AiTThA naDA rAiNA, tau itthiyAu savvAu gihe mottuM naDA savve AsADhabhUyapamuhA rAulaM gyaa| AsADhabhUibhajjAhi ajja virahotti majjaM pIyaM mattAu vigayavatthAu mAle paDiyAu ciTThati / iu ya rAule pararAiNo dUo Agao tti rAiNo vikkhevo jaao| aNavasaro tti naDA jhaDatti niyattA / saTThANesu aagyaa| AsADhAbhUi ya jAva niyamAle caDio, tAva diTThAu tAu vivatthAu bIbhacchAu gaDayaDaMtIu luTuMtakuMtalakalAvAu ya sariyaduggaMdhAu vamiyamayagaMdhAyaDDiyabhiNibhiNitamacchiyachannasarIradupecchA viddNbiyduvikkhittcrnnbaahaau| tau garuya-saMvegamuvagao ciMtiuM pavatto / jahA aho me mUDhayA ! aho me nivvivevayA ! aho me duvvilasiyaM ! jaM eyArisANaM asuIbhUyANaM naragaheUNaM nathI' ema samajI naTo jaldIthI pAchA pharyA ane pota-potAnA sthAnamAM AvI gayA. ASADhAbhUti paNa potAnA mALa para caDhyo ane vastrarahita, bibhatsa, nazAmAM babaDatI, nIce AloTatA vAlavALI, zarIramAMthI durgadha AvatI, dArunI ulTIne lIdhe kheMcAyelI bhaNabhaNatI mAkhIothI vyApta zarIravALI ane du:khe karI joI zakAya evA astavyasta prasArela hAtha-pagavALI teNIo jovAI. A dazyathI atyaMtasaMvegavALA banIne vicAravA lAgyA ke "aho ! mArI mUDhatA ! aho ! mAruM avicArIpaNuM! aho ! mAruM khoTuMAcaraNa ! AvI azucivALI, narakanI hetubhUta naTaDIo mATe pavitra ane mokSasukhane ApanAra evuM cAritrapaNuM choDyuM, amRtamaya evA zrutadharmano nAza karyo = mArA bhaNatarane lekhe na lagADyuM, badhAMja sukhonA AvAsabhUta evo gurukulavAsa mUkyo. vaLI, nirvANAdisukhaprade narabhave jainendradhammAnvite, labdhe svalpamacArukAmajasukhaM no sevituM yujyate / vaiDuryAdi-mahopalaughanicite prApte ca ratnAkare, lAtuM hrasvamadIptikAcazakalaM kiM sAMpratam sAmpratam (= vatana) TI9 | mokSa vagere sukhane ApanAra, jainadharmathI yukta evo narabhava pAmIne atyaMtatuccha ane asuMdara evuM kAmasukha sevavuM e yogya nathI. vaiDurya vagere mahAratnono Dhagalo prAptakaryAbAda, nAno ane dIpti vinAno kAcano kaTako grahaNa karavo have zuM yogya = ucita che ? arthAtu nathI ja. joke hajuye mArI bhavitavyatA anukULa che, hajuM kAMI bagaDI gayuM nathI. kAraNa ke yuddhamAM bhraSTa thayelo subhaTa paNa pAcho pharIne, pharI paNa duzamananA sainyane jIte che. to huM hamaNAMja yoddhAnI jema pharI eja mArA gurudeva pAse jaIne cAritra levuM." ema vicArIne mALa parathI nIce utaravA lAgyA. vizvakarmAe ASADhAbhUtine joyA ane IMgitaAkAra = zarIranA hAvabhAva vagerethI samajI gayo ke "A to vairAgI thayo che." tarata zaMkitamanathI ASADhAbhUtinA vAsabhavanamAM jaIne vastra vinAnI putrIone joIne temane uThADI ane ThapakArI ke "are lakSaNavinAnI tame A zuM karyuM ? nidhAnasamAna tamArA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 kae tArisaM suIbhUyaM nivvANasuhajaNayaM cArittaiyamujjhiyaM, amayabhUo suyadhammo pnnaasio| sayalasokkhAvAso mukko gurukulavAso / aviya 'nirvvANAdisukhaprade narabhave jainendradharmmAnvite, labdhe svalpamacArukAmajasukhaM no sevituM yujyate / vaiDuryAdimahopalaughanicite prApte ca ratnAkare, lAtuM hrasvamadIptikAcazakalaM kiM sAMprataM sAmpratam / / 1 / / ityAdi / paraM ajjavi aNukulA meM bhaviyavvayA / ajjavi na kiMpi naTTaM jau naTThovi suhaDovi NiattiUNa puNaravi parabalaM jiNai / tA iNhiM ceva gurUNaM sagAse gaMtUNa cArittaM sevemitti ciMtiya hario mAlAu / diTTho visakammuNA iMgiyAgArehiM lakkhio / jahA viratto eso tau AsaMkiyacitteNa tavvAsabhavaNe gaeNa gayavatthAu tAu daTThUNa uTThaviUNa nibhacchiyAu dhUyAu nillakkhaNAu kimevaM bhehi vilasiyaM / nihANabhUo tumbhANaM bhattA virato gacchai tti / tA jai niyattAveuM sakkaha tA niyattAveha | aha na sakkaha tA pajIvaNaM maggaha tti / tau tAu sasaMbhaMtAu parihiyaniyavasaNAu gacchaMtassa tassa pAesu lggaau| sAmiya ! egaM avarAhaM khamiUNa niyattaha mA amhe aNurattAu bhattAu aNAhAu cayasu / jau dosapare vi jaNe sAhuNo khaMtiparA havaMti tti iccAi bhaNiumADhattAu / teNa bhaNiyaM mA bhartAra vairAgI thaIne jaI rahyA che. jo tame emane vArI zako to vAro, jo na vArI zako to AjIvikA mAMgo." saMbhramapUrvaka banne uThI. potAnA vastro paherIne jatA evA patinA pagamAM paDI. "he svAmI ! A eka aparAdhanI kSamA ApIne pAchA vaLo. bhartAra prati rakta evI amone anAthapaNe nA choDazo. kAraNa ke doSavALA lokanI upara paNa sajjano to kSamAvALA ja hoya che." ItyAdi bolavA lAgI. ASADhAbhUtie kahyuM, "have kAMI paNa bolazo nahi. huM vairAgI banyo chuM. prANanA bhoge paNa huM ahIM rahIza nahi, kAraNa ke, nava nad sarisa-sari-vanuM viiirapabliLarinaho| appattajunnghaapi kahAvi pAmarahiM patto / / 1 / / tA kiM tattheva raI so baMdhai, sumariUNa vijjhaM ca / calio kiM viNiyattai bahuyAhivi, patthaNAhiM tahA / / 2 / / sArA-suMdara-zreSTha sallakI nAmaka ghAsanA samUhavALA viMdhyaparvatane choDIne madanIyuM, jyAM jUnuM arjuna ghAsa paNa na maLe evA koka pAmaranA ghare jaI caDhyuM. to zuM te tyAMja rati pAme ? = na ja pAme. temaja, viMdhyaparvatane yAda karI e tarapha cAle to zuM ghaNI-ghaNI prArthanAo dvArA paNa pAchuM vaLe ? = na ja vaLe. banne patnIoe patidevano dRDhanirdhAra jANIne kahyuM "jo ema ja hoya to amArI AjIvikA karI Apo." "bhale ema thAo" ema dAkSiNyathI e bannenuM vacana svIkArIne ASADhAbhUti pAchA pharyA. mAtra sAta ja rAtamAM bharatacakravartInA caritrane prakAzatuM "rASTrapAla" nAmanuM nATaka racyuM. ASADhAbhUtinA kahevAthI vizvakarmAe siMharAjAne vinaMti karI ke "he deva ! ASADhAbhUti dvArA "rASTrapAla" nAmaka apUrva nATaka racAyuM che. temanuM e nATaka bhajavAvavA yogya che." rAjAe kahyuM "mArI sAme te nATaka jaldIthI bhajAvo." vizvakarmAe kahyuM "he deva ! e nATaka bhajavavA mATe moTI sAmagrI joIze." rAjAe kahyuM "je kAMIpaNa joIze te huM meLavI ApIza." naTe kahyuM "he deva ! Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 kiMpi bhaNaha viratto hN| na imaM pANaccae vi iNhiM havai tti / jau jai sarisasallaidalaM viMjhagiri ujjhiUNa karikalaho / appattajjunnaghAsaM pi kahAvi pAmaragihaM patto / / 1 / / tA kiM tattheva raiM so baMdhai, sumariUNa vijjhaM ca / calio kiM viNiyattai bahuyAhi vi, patthaNAhiM tahA / / 2 / / tau nibaMdhaM nAuM tAhiM evaM, jai evaM tA, pajIvaNaM kuNasutti dakkhannayAe evaM havau tti paDivajjiya niyattiUNa bharahacakkavaTTissa cariyapasAha(yAsagaM)rahavAlaM nAma nADayaM raiyaM sattaratteNa / vinnatto tabbhaNieNa vissakammuNA sIharAyA jahA- deva ! AsADhabhUiNA raTThavAlayaM nAma nADayaM apuvvaM raiyaM / taM nacciyavvaM / rannA vuttaM sigghaM taM maha purau nacceha, naDeNa vuttaM / deva mahAsAmaggIe taM nacceyavvaM / rannA vuttaM jaM kiMpi bhaNaha tamahaM sNpaaddemi| naDeNa bhaNiyaM deva tattha daDhapainnehi AyariyavibhUsiehiM paMcahi rAyauttasayehiM kajjaM tA, pasAI kijjaMtu, tANi rAiNA dinnANi / tANi AsADhabhUiNA bhaNiyANi jahA jaM ahaM karemi taM tubbhehiM vi kAyavvaM / tahatti tehiM paDivannaM te sikkhaviyA nttttvihaa| tau appaNA ikkhAguvaMsubbhavo bharahacakkavaTTI Thio rAyaputtA puNa tassa pAikkA kyaa| tau jahA bharaheNa saTThIvAsasahassehiM chakhaMDabharahaM sAhiyaM / jahA coddasarayaNANi navamahAnihIu ya pttaau| jahA bArahavarisio mhaarjjaabhiseo| jahA daDhapratijJAvALA, AcArathI vibhUSita = suMdaraAcAravALA 500 rAjaputro joIze. teone meLavI ApavA kRpAvaMta thazo." rAjAe vacana pramANe 500 rAjaputro ApyA. e pa00 rAjaputrone ASADhAbhUtie kahyuM "je huM karuM te tamAre paNa karavuM." "Apa jema kaho tema" ema badhAe vAtane svIkArI. ASADhAbhUtie teone badhIja nATakanI vidhi batAvI. nATakamAM potAne IkvAkukuLamAM utpannathayela bharatacakravartI tarIke sthApIne zeSa 500 rAjaputrone potAnA pati = pAyadaLasenA tarIke goThavyA. je rIte bharata cakravartIe 60,000 varSe bharatakSetranA 6 khaMDa sAdhyA, je rIte 14 ratno ane 9 mahAnidhi meLavyA, je rIte 12 varSa sudhI mahArAjyAbhiSeka cAlyo, je rIte anuttara kAmabhogo bhogavyA, jevI rIte samRddhithI haryuM bharyuM rAjya pALyuM, te ja rIte badhuMya nATakamAM batAvyuM. emAM lagabhaga te badhA prasaMgo abhinaya karavAdhArA evA hubahU raju karyA ke jethI rAjA ane nagaranA lokoe te prasaMgothI harAyelA cittavALA banIne = nATakanA raMgamAM raMgAI jaIne potAnuM eka paheraNa choDIne bAkInA tamAma vastra-AbhUSaNo raMgabhUmi para uDADyA = uchALyA = nyochAvara karyA. eka moTo sonAnA dAgInAno Dhagalo thaI gayo. te badhA vastra AbhUSaNone jayasuMdarI ane tribhUvanasuMdarIne AjIvikA peTe ApyA. have, atyaMta AkarSita thayelA cittavALA rAjA ane prekSakone joIne te ASADhAbhUti naTa ArisAbhavanamAM peThA. tyAM, je rIte bharatacakrI zarIrane jue che, AMgaLI thakI eka ratnanI vIMTI paDI, e AMgaLIne zobhA vinAnI jue che, dhIre dhIre eka eka karIne badhAMja AbhUSaNo kADhavA lAgyA, kamaLo ukheDI nAMkhyA bAdanA sarovaranI jema potAnI zaikI kAyAne joIne saMvega pAmelAne kevalajJAna utpanna thAya che. vaLI, je rIte pa00 rAjaputronA samUhathI vIMTaLAyelA bharatacakrI sAdhunuM dravyaliMga = rajoharaNAdine grahaNa karI paMcamuSTi loca karIne gharathI bahAra nIkaLI gayA. te ja rIte ASADhAbhUti paNa 500 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 aNuttarA kAmabhogA bhuttaa| jahA samiddhaM rajjaM paripAliyaM, tahA savvaM darisiyaM taM ca kahakahavi sAbhinayaMteNa saccaviyaM / jahA rAiNA pauralogeNa ya daDhaM hayahiyaeNa parihANaM egaM mottuM sesANi vatthAbharaNANi savvANi vi bahuvADae khittANi / jAo ya aimahappamANo kaNayassa raasii| taM ca vatthAbharaNAiyaM savvaM jayasuMdarItihuyaNasuMdarINa pajIvaNaM jAyaM / tau puNo vi so naDo aiakkhittacittaM sapariyaNaM rAyANaM pAsiya jahA bharaho AyaMsagihaM paviTTho tattha sarIraM paloyaMto jahA aMgulIe rayaNapaDaNeNa visoho dIsiuM pavvatto tau savvAbharaNavimokkhaNeNa uvviNiyapaumaM paumasaraM pi va visesauvicchAyasarIraM pAsiya saMvegamuvagayassa kevalanANe samuppanne / jahA kayapaMcamuTThiloo gahiyadavvaliMgo rAyaputtaviMdaparivuDo gihAu niggao / tahA appaNA paMcahi pattassaehiM sahio samaNaliMgaM ghettUNa paMcamuTThiyaM loya kAUNa ranno dhammalAbhaM dAtuM raMgamajjhAu nigantu pytttto| tau kimeyaM ti jaMpamANeNa rAiNA accaMtaM vimhiyAhiM devIhi ya vaariumaaddhtto| teNa bhaNiyaM kiM bharaho ga(hi)yadikkho niyatto jeNAhaM niyattAmi tti| tau bhAvaM nAUNa mukko, gao saparivAro gurusamIvaM / te vi paMcarAyaputtasayA lajjAe kulAbhimANeNa saccapainnattaNau gahiyadikkhA tthiyaa| pacchA savvesiM bhAvao vi prinnyaa| anne bhaNaMti te paMcasae sissatteNa kAUNa sayameva gurutteNaM paDivajjitu aNuTThANaM pAtro (rAjaputro)nI sAthe zramaNaliMga dhAraNa karIne paMcamuSTi locakarIne rAjAne dharmalAbha ApIne raMgamaMDapathI nIkaLavA jAya che. tyAM ja "are, A zuM? A zuM? ema bolatA rAjAe ane atyaMtavismitabanelI rANIoe nIkaLI jatA evA teone vAravA prayatno karyA. ASADhAbhUtie kahyuM "zuM dIkSA lIdhela bharatacakrI pAchA pharyA hatA? te huM pAcho pharuM ?" rAjAe ASADhAbhUtinA kahevAnA bhAvane samajI jaI rajA ApI. 500 nA parivAravALA ASADhAbhUti guru pAse gayA ane dIkSA lIdhI. huM karuM tema karavuM evI zaratanI kabUlAta pramANe te 500 rAjaputroe paNa lajjAthI ane kuLanA abhimAnathI satyapaNe pratijJA bajAvavA dvArA dIkSA lIdhI. ASADhAbhUti to bhAvathI paNa sAdhu thayAja hatA paraMtu A 500 rAjaputro hAla dravyathI dIkSA grahaNa karelI teo badhA paNa pAchaLathI bhAvasAdhutAthI pariNata thaI gayA = bhAvasAdhu thaI gayA. ASADhAbhUti muni tIvrasevegapUrvaka sAdhunA anuSThAnonuM pAlana karIne sadgati pAmyA. - ahIM keTalAka AcAryonuM kahevuM che ke, "ASADhAbhUtie te 500 rAjaputrone potAnA ziSyo karI jAte guru banIne sAdhupaNAnA anuSThAnomAM pravRtta thayA." A bAju, ASADhAbhUtie racela bharatacakrInuM nATaka vizvakarmAe kusumapuramAM bhajavyuM tyAM paNa aneka loko pravrajita thayA. "are ! A pramANe jo dIkSA levAnuM cAlu raheze to jatAM divasomAM badhA pravrajita thaI jaze to pachI amArA rakSaka ja koI thaze nahi." ema vicArI nagaranA lokoe te nATaka para pratibandha mUkI dIdho. A kathAnakamAM ASADhAbhUtie je rIte lADavA lIdhA, e mAyApiDa che. je yatione akathya che. paratu glAna, tapasvI, prAthUrNaka, sthavira Adi sAdhu mATe, temaja koka AvI paDela saMghanA kArya Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 kAuM payaTTo tti / tau so tivvasaMvegavasAu aNuTThANaM kAUNa sugaI saMpatto tti| taM ca nADayaM vissakammuNA kusumapure nacciyaM / tatthavi aNege logA pvviyaa| mA evaM pavvayaMtA vaccaMtehiM diNehiM savve pavvaissaMti tti / tA amhANaM rakkhagA na bhavissati tti nAgariehiM taM nADayaM dddNtitti| ayaM mAyApiNDo yatInAmakalpyo, glAnakSapakaprAghUrNakasthavirasaGghakAryAdiprayojanotpattau cApavAdena gRhyate / yadyapi cAtra lobhavazAdeva mAyayA vividharUpakaraNAllobhavyApAropyasti, tathApyatra prAdhAnyena mAyAyA eva vivakSitatvAttavyapadezenedaM jJAtaM darzitaM / avataraNikA- uktaM mAyApiNDadvAramatha lobhapiNDadvAraM gAthApazcA.nAha / mUlagAthA- gihissamimaM nikhAi, to bahu aDai lobheNa / / 69 / / saMskRtachAyA- grahISyayidaM snigdhAdi, tato babaTati lobhena / / 69 / / # snigdhAdigrahaNArthaM babaTati tallobhapiNDaH // vyAkhyA- adyAhaM grahISye AdAsye labhyamAnastu lobhadhRSTAdyapekSayA, idaM hRdayaM kalpanApratyakSamaparaM zobhanAsvAdaM tadevAha / snigdhAdi, siMhakesaramodakaghRtapUrNaprabhRtikamevAvadhAraNamadhyAhArya, tatastasmAtkAraNAdetad vicintyetyrthH| bahu pracuraM nijodarapUrtervAdhikamaTati gRheSu bhrAmyati kenetyAha lobhena rasagRddhyA, tato lobhAdhyavasAyavatA sAdhunA yadIpsitaM labhyate tallobhapiNDaH syAt siMhakesarayateriva, vagere prayojana upasthita thaye apavAdathI mAyApiccha grahaNa karI zakAya che. joke, kathAnakamAM ASADhAbhUtie lobha vaza thaIne ja mAyApUrvaka alaga alaga rUpa karyA hovAthI lobhavyApAra paNa che ja. chatAM ya ahIM mAyAnuM ja pradhAnapaNuM hovAthI lobhanI vAta gauNa karIne A mAyAnuM dRSTAMta batAvyuM che.ll6 81}rI/ avataraNikA :- A pramANe "mAyApiNDa dvArA kahyuM have "lobhapiNDa dvArane gAthAnA pazcAIvaDe jaNAve che. bhuunn||thaa-shaarth :- gihissaM = add| 3rIza, imaM = 2mA, niddhAi = sni5 5oN, to = te 425||thii, bahu = ghaj, aDai = 32, lobheNa = somathI.||68|| mULagAthA-gAthArtha :- rasanI vRddhithI siMha kezarIyA lADu, ghebara Adi miSTAnna maLe to levA ema nizcita karI te meLavavA mATe gocaracaryAmAM ghaNuM paryaTana karIne sAdhu je meLave te lobhapiMDa kahevAya. dulA * snigdha vagerene meLavavA ghaNuM phare te lobhapiNDa che vyAyArtha :- 'gihissam imam' = 'grahISye idaM' = sAThe hu~ mA sAru A N2. bheTale. 3, je maLatuM hoya = je hAjara hoya enA karatAM paNa, lobhathI vyApta mana = dhiDhAI AdinA kAraNe je hAjara nathI evuM mAtra kalpanA pratyakSavALuM (eTale ke kevuM majAnuM haze ? kevo addabhUta svAda haze? vagere mAtra kalpanAthI dekhAtuM) A sAruM-suMdara svAdavALuM dravya ja grahaNa karIza, suMdara svAdavALuM te zuM? te 53 cha, 'niddhAi' = 'snigdhAdi' = bhI vagere 4, maha sni25 bhI815' zathI. siMDasarI sAha, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 yadvakSyati 'lobhe kesarayasAhu'tti / tadudAharaNamapi svasthAnatvAdava brUmaH, taccedaM yathA lobhapiNDe siMhakesarayati - dRSTAMta: # 'caMpAe khavagarisI ahannayA moyagUsao jaao| taM daTuM pAraNae so sAhU giNhai painnaM / / 1 / / jaha ajja mayA savvaM sesaM asaNAiyaM pariharittA / viulaM pi labbhamANaM, ghettavvA moyagA ceva / / 2 / / te vi siMhakesara-nAmA je moyagA iha psiddhaa| subahu pi bhamiuM, te ghettavvA na uNa sesA / / 3 / / hiyaeNa saMpadhAriyamevaM lolayAe sigghyro| bhikkhaTThamaNupaviTTho, purimaDhe jAva pariaDio / / 4 / / tesiM aTThAya muNI, tahavi na laddhA imeNa te kahaviM / to na ya niyattio so, gihANugehaM paribbhamai / / 5 / / gehami tau patte, tassa duvAre bhaNijjamANassa / ThANe, u dhammalAbhassa siMhakesara ya ii bhaNai / / 6 / / sayalaM pi diNamaIyaM, paribhamaMtassa jAva rynniivi| saMpattA no nAyA, paNaTThacitteNa kiM bahuNA / / 7 / / rayaNIe paharaduge, evamaDaMto kameNa sNptto| sAvayagihami eso'satthacitto (moaga)tti / / 8 / / muNiNo coyaNaheDaM, vuttaM to sAvageNa jaha bhayavaM / punno navatti eso, jo purimaDDo mae ya pko||9|| ghebara vagere ja levA adhyAhArathI kAra samajavo. "to' = 'tata = te kAraNasara utar vivi7' = AvuM vicArIne. eTale ke uparokta pramANe vicArIne "vahu' = "pura = khUba. arthAt bhAta jevI koka vastuno tyAga karIne, koka bhAvatI vastu meLavavA vadhAre, athavA to potAnuM peTa bharAya taduparAMta paNa vadhAre, "sa' = 'ti = gharomAM phare. eTale ke koka ekAda vastu vAparavAnuM choDI daIne Icchita vastune ja vadhAre meLavavA. athavA potAnuM peTa jeTalAthI bharAya tethI paNa vadhu meLavavA ghaNAM gharomAM phare. kayA kAraNe phare ? te kahe che, "tame' = 'nomena' = lobhanA kAraNe, rasagRddhithI - khAvAnI lAlasAthI. Ama, lobhanA adhyavasAyavALA sAdhu dvArA je icchitadravya meLavAya, tene lobhapiNDa kahevAya che. konI jema ? te kahe che, "siMhakesarI-yati' nI jema. je gAthA 70 nA cothA pAdamAM "noe sarasAduM e pramANe kahevAmAM Avaze. paNa te udAharaNano avasara ahIMja hovAthI ame ene ahIMja kahIe chIe. te kathA A pramANe che. * lobhapiThamAM siMhakesariyA muninuM dRSTAMta che. caMpAnagarImAM lapakaRSi hatA. te gAmamAM ekavAra lADavAno mahotsava thayo. tene joIne kSapaka RSie potAnA koka tapanA pAraNAmAM pratijJA karI ke "Aje mAre vipula pramANamAM paNa maLatuM bIjuM badhuM azanAdi choDIne mAtra lADavA ja levA. temAM paNa sihakesaranAmaka ahIM je prasiddha che te lADavA ja levA. bhale enA mATe ghaNuM pharavuM paDe to pharIne paNa te meLavavA paratu bIjuM to nathI ja levuM !' Avo niyama sArI peThe hRdayamAM dhArI rAkhIne lAlasAthI jaldI bhikSA mATe nIkaLI gayA. cheka purimaDha sudhI bhamyA paNa kyAMyathI paNa maLyA nahi. to paNa pAchA upAzraye pharatAM nathI ane eka pachI eka gharomAM pharyA ja kare che. "siMha kesara', "siMhakesara', 'siMhakesara' evI satata manamAM cAlatI ekadhArI raTanAne lIdhe je gharamAM jAya che te gharanA daravAjA para bolAtAM dharmalAbha' nA badale "siMhakesara ja bole che. A pramANe bhamatA bhamatA Akho divasa pasAra thaI gayo ne rAta paDI gaI paNa asvasthacittavALA temane na jaNAI. chatAM paNa haju eja pramANe bhamato bhamatA rAtrinA bIjA pahore Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 kahasu tumaM jai punno gaThissahiyaM karemi tassuvari / jeNAhamii vRtte, paloiyaM sAhuNA gaNaM / / 10 / / to tArAgaNajutto diTTho gayaNaMmi nimmalo caMdo / paccAgayacitteNaM to nAyaM kAlaparimANaM / / 11 / / jaha aDDharattasamao, vaTTai uvaDhato yattato jatta vilasiyaM jAyaM ( ? ) / lakkhiyameyaM jaha mama coyaNadANatthameeNa // 12 // maggiyameyaM paccakkhANaM to micchAdukkaDaM dei / bhaNiyaM ca sAvayA ! saMtiyA, u me coyaNA dinnA / 13 / / taTThANAu niyattiya gaMtUNaM suddhathaMDile tao / AgamabhaNiyavihINa pariTThaviMtassa samiyassa / / 14 / / suddhajjhavasANaparassa tassa niddaDhaghAikammassa, sayalajagujjoyakaraM kevalaNANaM samuppannaM / / 15 / / ityevaM lobhapiNDa iti gAthArthaH / / 69 / / avataraNikA - atha krodhAdipiNDacatuSTaye udAharaNasaGgrAhiNIM gAthAmAha / mUlagAthA - kohe ghevarakhavao, mANe sevaiya khuDDuo nAyaM / mAyASSsAmUrra, bhome sarayasAdu tti 70 || krodhe ghRtapUrNakSapako mAne sevatikAkSallako jJAtaM / saMskRtachAyA = krame karIne A asvasthacittavALA muni eka zrAvakanA ghare pahoMcyA. muninI AvI dazA joIne zrAvake paNa muninuM asvasthacitta jANIne siMhakesara lADavA vahorAvyA, pachI munine bodha ApavA kahyuM "he bhagavAna ! meM purimaDhanuM paccakkhANa karyuM to te paccakkhANa pUruM thayuM AvI gayuM ke nahi ? te tame kaho. jo pUruM thaI gayuM hoya to huM enI upara gaMThasInuM paccakkhANa karuM." A pramANe kahevAye chate paccakkhANano samaya jANavA mATe munie AkAzamAM joyuM to tArAonA samudAyathI yukta evo nirmaLa caMdra joyo. citta ThekANe AvI gayuM. kALanuM parimANa jANyuM ke "are A to ardharAtrIno samaya vartI rahyo che." tarata, jenA lIdhe - je lobhanA lIdhe A badhuM banyuM = ardharAtrisudhI bhamavAnuM banyuM, tenAthI pAchA pharyA te lobhane dUra karyo. munirAja samajI gayA ke 'mane bodha karAvavA ja A zrAvake mArI pAse paccakkhANa mAMgyuM che.' zrAvakane micchAmi dukkaDaM dIdhuM ne kahyuM "he zrAvaka ! tame bahu sAruM karyuM ke mane bodha karAvyo." zrAvakanA gharethI nIkaLIne munizrI zudghabhUmie gayA. tyAM Agamavidhi pramANe samitivALA banIne te lADavA paraThavatAM paraThavatAM zubhaadhyavasAyamAM ramatA ramatA temanA ghAtikarmo baLI gayA ane saMpUrNalokane prakAzitakaranAra kevalajJAna utpanna thayuM. A pramANe lopiNDa kahyo.6thI = mAyAyAmA''SADhAbhUti lobhe kesarikasAdhyeti / / 70 / / s avataraNikA :- have, krodhAdi cAre piNDa vizenA dRSTAMtone saMgrahakaratI gAthA kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- hodde kropiMDamAM, ghevaralavo ghebaramATe pharanAra tapasvInuM, mALe mAnapiMDamAM, sevacavujjubo = rAMdhelI sevalAvanAra nAnA sAdhunuM, nAyaM = daSTAMta, mAcAlu = mAyApiMDamAM, AsADha aSADhAbhUtinuM, jJome lobhapiMDamAM, saravasAtti siMhakesarIyA lADumATe pharanAra muninuM.||7|| = = 1 - = Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 * pUrvakathitakrodhapiNDAdiviSayaka-kathAnAm nAmollekhaH // vyAkhyA- krodhe krodhapiNDe, mRtakAryakRtAH ghRtapUrNAH pakvAnnavizeSAstairupalakSitaH kSapako mAsakSapaNatapovidhAyI yativratamiti yogH| teSAmaprAptau tasya krodhabhAvAt / tathA mAne mAnapiNDe sevatikA rAddhAH zlakSNasevA(vatikA)stadupalakSitaH kSullako laghuvratI jJAtaM nidarzanaM vaacyH| tAsAmalAbhe tasya mAnabhAvAt / tathA mAyAyAM mAyApiNDe ASADhabhUtinAmA ytiaatN| tena modakalAbhamAzritya mAyAkaraNAt / tathA lobhe lobhapiNDe sUcanAt siMhakesarikalaDDukavizeSAstatra zlakSNIkRtena godugdhasiktena ravikarazuSkapiSTena parizodhitakhaNDasurabhighRtayuktena zRGgATakaphalacUrNena ye niSpannA modakAste siMhakesarazabdavAcyA ityAmnAyastadupalakSitaH sAdhuryatirjAtaM vAcyastAnuddizya tena lobhavidhAnAditi jJAtacatuSTayavaktavyatAsamAptyarthaM, iti gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu kathAnakagamyastAni tu pUrvaM svasthAna eva kathitAnIti TthArthaTI70 || mULagAthA-gAthArtha - krodhapiMDa upara ghebarasaMbaMdhI muninuM dRSTAMta che. mAnapiMDa upara rAMdhelI jhINIsevathI oLakhAyela muninuM dRSTAMta che. mAyApiMDa upara ASADhAbhUtinuM dRSTAMta che ane lobhapiMDa upara siMhakesarIyA lADuthI oLakhAyela sAdhunuM daSTAMta che.I7nA 0 pUrvakathita kropiDavagere viSacaka kathAnA nAmollekha 0 vyAkhyA :- "o = 'krove" = krodhapUrvaka meLavela piNDanA viSayamAM gheravavo' = "vRtapUfkSapa' = ghebarasaMbaMdhI kSapaka = muninI kathA. arthAt mRtakAryaviSayaka karAyela ghebara = eka pakvAnna vizeSa, tenAthI oLakhAyela mAsakSapaNatapa karanAra munine dRSTAMta jANavuM kAraNa ke munine ghebaranI prApti na thavAthI krodha thayo hato. tathA, 'mAne' = "mA" = mAnapUrvaka meLavela piDanA viSayamAM, "sevaphA puruSo nAI = "setivAzukra-jJAta' = rAMdhelI jhINI sevathI oLakhAyela kSullaka = nAnA paryAyavALA muninuM daSTAMta jANavuM. kAraNa ke rAMdhelasevanI prApti na thavA para temane mAna thayuM hatuM. - tathA, 'mAyaNa' = "mAvAyAM' = mAyApUrvaka meLavela piNDanA viSayamAM, 'mAsAmU = rASADhAmUtiH - ASADhAbhUti nAmaka yatino dAkhalo jANavo. kAraNa ke ASADhAbhUti munie lADavAnA lobhe mAyA karI hatI. tathA, 'tope' = lobhapUrvaka meLavela piNDanA viSayamAM, "sarasAdu = "siMdarivA-snehukka' = siMhakesarIyA lADuthI oLakhAyela sAdhunuM dRSTAMta jANavuM. kAraNa ke te siMhakesarI lADuno te munie lobha karyo hato. sihakesarIyA lADavA kone kahevAya ? te kahe che, ziMgoDAno jhINo loTa gAyanA dUdhathI palALIne, sUryanA kiraNo vaDe sukavI sArI khAMDa ane sugaMdhI ghIthI bhego karI je lADavA banAvAya tene siMhakesarI lADavA kahevAya che. ema AmnAyathI jaNAya che. tti = 'ti' = e cAreya daSTAMtomAM je vaktavyatA che, tenI samAptinA arthamAM "ti' zabda Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 avataraNikA- uktaM krodhAdipiNDacatuSTyaM sodAharaNamatha saMstavakaraNadvAramAha / mUlagAthA- thuNaNe saMbaMdhi saMthavo duhA so, ya puvva pacchA vaa| dAyAraM dANAu, puvvaM pacchA va jaM thuNai / / 71 / / saMskRtachAyA- saMstavane saMbaMdhini saMstavo dvidhA sa ca pUrva pshcaatvaa| dAtAraM dAnAt pUrvaM pazcAtvA yatstauti / / 71 / / ma saMstavakaraNe pUrva-pazcAtsaMstavaH // vyAkhyA- iha saMstavazabdaH zlAghAyAM paricaye ca vartate, ityarthadvayavRttirapi gRhyate, ityAha 'thuNaNe saMbaMdhi'tti tatra stavane guNastutau, 'saMbaMdhi'tti vibhaktilopAtsambandhini mAtrAdinAtrakaghaTanayA svAjanyakaraNe ityevaM zlAghAparicayabhedAt saMstavo dvidhA dvibhedaH syAt / guNasaMstavaH sambandhisaMstavazcetyarthaH / sa ca punarekaikaH saMstavo dvibhedaH syAt / kathamityAha / 'puvvaM pacchA vatti vibhaktilopAt pUrvaM pUrvasaMstava ityarthaH / tathA pazcAditi pazcAtsaMstava ityarthaH / vA vikalpe / atha pUrvapazcAbhedena che ema jANavuM. A pramANe gAthAno akSarArtha jANavo. A gALAmAM kahevAno je bhAvArtha che te to kathAnakathI ja jaNAI Ave che. je agAunA gAthAomAM te te avasare kahevAI gayo che.ll70gA. avataraNikA :- A pramANe udAharaNasameta krodha vagere cAre prakAranA picchanI vAta karI. have "saMtavara' dvArane kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- sthaLo = guNano, saMvaMdha = saMbaMdhIno, saMdhavo = saMstava, suda = be prakArano, sau ca = te be, puvaeN = pahelAM, pachI = pachIthI, va = athavA, vAvAra = dAtAra gRhasthane, vANaIS = dAnanI, puSaM = pahelAM, pacchA = pachI, va = athavA, saM = je, thuLavuM = stavanA phare.ll71 mULagAthA-gAthArtha - saMstava eTale prazaMsA. te saMstava guNanI stavanArUpa ane mAtapitA AdinA saMbaMdha joDavArUpa be prakArano che, ane te dareka prathama ane pachI ema be prakArano che. temAM prathama guNanI stavanArUpa prazaMsAnA be prakAra batAve che. dAtAranI prazaMsA karavAthI sArI rIte azanAdinI prApti thAya te mATe dAnadenAranA chatAM athavA achatAM guNanI prazaMsA dAna ApyA pahelAM athavA dAna ApyA pachI karavAthI je azanAdinI prApti te guNasaMstavakaraNadoSavALo piMDa kahevAya. ane temAM pahelAM stavanA karavI te pUrvaguNasaMstava ane pAchaLathI je stavanA karavI te pazcAtaguNasaMstava kahevAya.l7nA saMstavakaraNamAM pUrva ane pazcAt saMstava * vyAkhyArtha - "thapA' = "saMtava' A zabda prazaMsA ane paricayanA arthamAM che. A banne artho atre abhipreta che. thaLo = saMtavane = guNastutimAM, "saMgha = saMvaMdhana = saMbaMdhamAM prAkRta bhASAnA kAraNe "saMvaMdha' zabdamAM saptamI vibhaktino lopa thayo che te jANavuM. eTale ke mAtA-pitA vagere saMbaMdha batAvI svajanapaNuM karavAmAM = svajanapaNuM batAvavAmAM. Ama prazaMsA ane paricayanA bhedathI, "raMthavo' = "saMtavaH' = stutinA be bheda thAya che, (1) guNasaMstava ane (2) saMbaMdhisaMstava. vaLI, 'huddA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 dvividhamapi guNasaMstavaM vyAkhyAtumAha / 'dAyAramityAdi' dAtAraM dAyakaM dAnAddeyavitaraNAt pUrvaM prathama deye'labdhe satItyarthaH tathA pacchAvatti dAnAt pazcAddAnottarakAlaM deye labdhe stiityrthH| vA vikalpArtho, yat stauti varNayati sa pUrvasaMstavaH pazcAtsaMstavazca / __ pUrva-pazcAtsaMstavaH kathaM karoti ? ' __ tatra bhikSAyai praviSTaH sAdhurIzvarAdikaM kamapi dAtAraM yaddAnAt pUrvaM satyAsatyairaudAryAdibhirguNaiH stauti yathA aho ! yo'smAbhirdAnapatiH pUrvaM vArtAmAtreNaiva zrutaH so'dya pratyakSamavalokitastathA nedRzA audAryAdayo guNA aparasya zrUyante / tathA dhanyastvaM yasyedRzA guNAH sarvatrApratiskhalitA digvalayavyApinaH prasarantIti sa puurvgunnsNstvH| tathA dAne datte yatsaMstauti yathA nijadarzanena tvayAdyAsmallocane vimalIkRte yato guNidarzane kila pratItijanakatvena cakSuSI nirmale syAtAmiti nedamadbhutaM tathA tavaguNazravaNaM satyatayA saJjAtaM / yattvadarzanAt pUrvamevaMvidhaguNaH sa zrUyate tat kiM satyamasatyaM veti zaGkA mamAsIt, sAmprataM tvaddarzanAdyathAbhUtaH zrutastathAbhUtasyaiva darzanAnniHzaGkitaM to ya = dvidhA saH 2' = te banne prakAranA saMstavanA be-be bhedo thAya che, "puSya pachI vA = "pUrva pazcAtyA' = pUrve stavanA ane pachIthI = pAchaLa stavanA. prAkRtapaNAne lIdhe prathamavibhaktino lopa thayo hovAthI pUrvasaMstava' ane "zvasaMtavara' ema jANavuM. "vA' e vikalpanA arthamAM che. have pUrva-pazcAt bhedathI banne prakAranA "guNasaMstava' nI vyAkhyA kahe che. vAyAram' = "sAtAra' = "rA ' = deyavastune ApanArane. "rA' = "rAnI' = dAnathI, "puvaeN = 'pUrva' = "patha = pahelA. eTale ke deyavastu maLavA pUrve, pachI = gzvAn = pAchaLa. eTale ke deyavastu maLyAbAda. "' = 'vA' = vikalpArkamAM che. " thai = "vat stoti' = je stavanA-varNana kare, tene pUrvasaMstava ane pazcAstava kahevAya che. pUrva ane pazvAtsastava zI rIte kare ? * pUrvasaMstava :- bhikSArthe gayela sAdhu Izvara = RddhivALA vagere koIpaNa dAtArane, dAnanI pUrve, emanAmAM udAratA vagere guNa hoya ke na hoya to paNa je stavanA kare. jemake, "aho ! je dAnapati pUrve mAtra vAtomAMja sAMbhaLelA, paNa te Aje pratyakSa jovAyA. AvA audArya vagere guNo bIjAnA saMbhaLAtA nathI. tamane dhanya che ke je tamArA guNo sarvatra dizAonA khUNe khUNe asmalitapaNe prasarI rahyA che." A badhuM pUrvaguNasaMstava che. pazcAsaMstava :- dAna ApyAbAda dAnInI je stavanA kare. jemake, "tamArA darzana thakI amArI AMkho nirmaLa karAI che kAraNa ke pravRttipUrvakanuM guNInuM darzana e pratItijanaka hovAthI cakSu nirmaLa thAya che." arthAt dAnInI vAto ghaNI sAMbhaLI hoya paNa dAnamAM pravRtta na hoya e vakhate emanA darzana pratItijanaka = khAtarI karAvanAra na bane. parantu dAna-kAryamAM pravRtta hoya e vakhatanA darzana e pratItijanaka = khAtarI karAvanAra bane che, jenAthI cakSu nirmaLa thAya che. jo ke, A vAta kaMI adbhata nathI kAraNa ke tamArA darzana karatAM paNa tamAruM guNazravaNa e satyatAno anubhava karAve che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 sampannamiti sa pazcAdguNasaMstava iti| ubhayarUpe'pi cAtra mAyAmRSAvAdAsaMyatAnumodanAdayo doSA vIdhyA rUti gAthArthaT I79 IT. avataraNikA- atha sambandhisaMstavaM pUrvapazcAbhedena dvividhamiti vaktumAha | mUlagAthA- jaNaNijaNagAi puvvaM, pacchA sAsusasurayAi jaM ca jii| sAyaparavayaM nANuM, saMbaMdha bahu tava 72 T saMskRtachAyA- jananI-janakAdi pUrvaM pazcAtzvazrUzvasurAdi yaM ca ytiH| ____ Atma-paravayo jJAtvA, saMbaMdhaM karoti tadanuguNam / / 72 / / ma pUrvasaMstavo jananyAdInAM pazcAtsaMstavaH zvazrU-zvazurAdInAm // vyAkhyA- jananIjanakau mAtApitarAvAdI prathamau yasya bhaginIbhrAtrAdisambandhasya sa sambandhasambandhinorabhedopacArAjjananIjanakAdisambandhaH sa kimityAha / 'puvvaM'ti, pUrvasaMstavaH syAt jananyAdInAM pUrvakAlabhAvitvAt / tathA 'paccha'tti, pazcAtsaMstavaH syAt ka ityAha zvazrUzvazurAdiH ihApi sambandhatadvatorabhedAt zvazrUzvazurau bhAryAdermAtApitarau tAvAdiryasya kalatraputrazAlakAdisambandhasya sa tatheti / vaLI, "tamArA darzana pUrve AvA prakAranA guNo je saMbhaLAya che te satya che ke asatya che? evI zaMkA mane hatI. paraMtu hAla tamArA darzanathI jevuM sAMbhaLeluM evuMja jovA maLyuM hovAthI zaMkA dUra thaI gaI." A pazcAdguNasaMstava kahevAya che.//71|| A banne prakAranA saMstavamAM mAyA-mRSAvAda, asaMyamInI anumodanA vagere doSo jANavA. avataraNikA - have pUrva ane pazcAd bheda dvArA be prakAranA saMbaMdhi saMstavane, eTale ke (1) satyasaMbaMdha (2) AropitasaMbaMdhane kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- naLa = mAtA, navuM = pitA vigere, putre = pUrvasaMstava, pachI = pazcAsaMstava, sAsu = sAsu, sasurak = sasaro vigere, naM ra = je kaMI saMbaMdha, narR = sAdhu, lAyaparavayaM = potAnI ane bIjAnI uMmara, nAvuM = jANIne, saMvaMgha = saMbaMdha, gurR = kare, taygvi = tene anurUpa./7rA mULagAthA-gAthArtha:- dAtAra strI athavA puruSanI ane potAnI uMmara jANIne tene anurUpa mAtApitA, sAsu-sasarA vagerenA saMbaMdhone kalpI, dAtArane tevA prakArano saMbaMdha jaNAvI je azanAdi meLavavA tenuM nAma saMbaMdhIsaMstavapiMDa. temAM, mAtA-pitA, bhAI-bahena AdinA saMbaMdhane je kahevo te pUrvasaMbaMdhIsaMstava ane sAsu-sasarA, putra, strI Adi saMbaMdhane je kahevo te pazcAsaMbaMdhIsaMstava kahevAya.l7rA, * mAtA vagerenuM pUrva saMstava ane sAsu vagerenuM pazvAtsastava che vyAkhyArtha:- (1) satyasaMbaMdha :- naLa-nagArU = "nananI-nAri = bhAI-bahena vagere saMbaMdhanI AdimAM mAtA-pitA che jemAM te, saMbaMdha ane saMbaMdhInA abhedaupacArathI jananI-janakAdi-saMbaMdha kahevAya che. te jananI-janakAdisaMbaMdha zuM kahevAya che ? te kahe che, "pUrve' = 'pUrvalaMtavaH' = pUrva saMstava Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 evaM pUrvapazcAbhedena sambandhisaMstavasvarUpamabhidhAya yathA yatistaM dvividhamapi karoti tathAha- 'jaM ce'tyAdi, cazabdaH sambandhadvayApekSayA smuccyaarthH| tatazca yaM kaJcana sambandhaM karotIti yoga: yatiH saadhuH| ___ Atmaparavayo jJAtvA tadanuguNaM saMbaMdhaM karoti // kiM kRtvetyAha Atmaparau pratItau tayorvayastAruNyavRddhAdilakSaNakAlakRtA zarIrAvasthAtmaparavayastajjJAtvA avabudhya, kimityAha sambandhaparicayaM, pUrvakAlabhAvimAtrAdinAtrakaghaTanAM pazcAtkAlabhAvizvazrvAdinAtrakayojanAM vA kurute bhikSArthaM gRhe gato gRhiNA sahAhArAdilipsyA vidhatte / kIdRzaM sambandhaM karotIti Aha 'tadanuguNamiti tayorAtmaparavayasoranuguNamanurUpaM, sa jananyAdinAtrakaghaTanArUpa: sambandhaH pUrvasambandhisaMstavo jJeya iti prakramaH / zvazrvAdisambandhazca pazcAtsambandhisaMstava iti| ka punarasau svaparavayo jJAtvA tadanuguNaM sambandhaM kurute ? ucyate, yathA kazcit sAdhurbhikSAdyarthaM kahevAya che. kAraNa ke mAtA vagereno saMbaMdha pUrvakALe thato hoya che. pUrvakALa eTale ke jIMdagInI zarUAtathI. - tathA, pachA' = "pazvAtaMtavaH', "sAsu-sasurADu = "thamU-zvazuraH" = sAsu sasarA vagerenA saMbaMdhane pazcAta saMstava kahevAya che. ahIM paNa saMbaMdha ane saMbaMdhInA abheda upacArathI pazcAsaMstava jANavuM. sAsu-sasarA = patnInA mAtA-pitA, patnI, putra, sALA vagere saMbaMdhonI AdimAM che sAsusasarA jemAM, te sAsu-sasarAdi kahevAya che. ahIM mAtA-pitA vagere ke sAsu-sasarA vagere koIpaNa kAraNasara potAnA munine na oLakhI zakyA hoya to muni jAte oLakha kADhe. AmAM saMbaMdho sAcA che eTale satyasaMbaMdha kahevAya che. (2) AropitasaMbaMdha :- A pramANe pUrva-pazcAt bheda dvArA satyasaMbaMdhi saMstavanuM svarUpa batAvIne have, je rIte sAdhu te banne prakAranA saMbaMdha eTale ke AropitasaMbaMdha kare che, te jaNAve che. naM ' = ahIM "gha' zabda e banne prakAranA saMstavane bhego karanAra che. "na = 'ya' = upara batAvyA pramANe je koIpaNa saMbaMdha, "garuM = "ti' = sAdhu kare che. ahIM "roti' adhyAhArathI levuM. * potAnI ane sAmAnI uMmara jANIne tene anuguNa saMbaMdha kare che zuM karIne A pramANe saMstava kare ? te kahe che, "bAyaparavayaM nA' = "mAtmaparaya jJAtriA' = potAnI ane bIjAnI = sAmevALAnI bannenI uMmara jANIne. eTale ke yuvAna, vRddha vagere svarUpa kALathI karAyela zarIranI avasthAvizeSa jANIne, zuM kare ? te kahe che, "saMvaMghaM ' = "saMvaMghaM vakaroti' = paricaya kare. ahIM satya rUpe mAtA-pitA, sAsu-sasarA vagere nathI, parantu sAmevALAne emanA jevA tarIke oLakhAve che = sAmevALAmAM e rItano Aropa kare che. mATe A Aropita saMbaMdha kahevAya che. gocarI gayela sAdhu AhArAdinI lAlasAthI gRhastha sAthe pUrvakALabhAvi mAtA vagere kauTuMbika saMbaMdha joDe athavA pazcAtkALabhAvi sAsu-sasarA Adi kauTuMbika saMbaMdha kare. saMbaMdha kevo kare ? te kahe che, "tavaNupui' = 'tavanupuLa = potAnI ane bIjAnI uMmarane anurUpa saMbaMdha kare. te saMbaMdha jo mAtA-pitA vagere svajanatarIkenA saMbaMdha joDavA rUpe hoya to pUrvasaMbaMdhi-saMstava kahevAya che ane Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 kasmiMzcid gRhe pravizati, tataH kAJcinnijamAtrAdisamAnAmRjcI dAtrImavekSyAhArAdilampaTatayA mAtRtvAdighaTanArthaM mAtRsthAnenAdhRtipUrvakaM galadazrUNI locane kartumArabhate tatastayA kiM tvamIdRzo dRzyase iti pRSTaH san sambandhaghaTanArthaM sagadgadaM vadati yathA mama tvatsadRzI mAtrAdyA'bhUditi / tatra yadi svayaM taruNo dAtrI tu madhya(ma)vayA vRddhA vA tadA mamedRzI mAtA zvazrUrvA'sti smeti jalpati yadi ca svayaM sA ca samAnavayAstadA mamedRzI svasA bhAryA vA babhUveti vadati, yadi ca svayaM madhyamavayAH sA tu taruNI tadA mamedRzI putryabhUditi bhASate / yadi svayaM vRddhaH sA ca taruNI bAlA vA tadA mamedRzI dauhitrI pautrikAdirvAsIditi jalpati / tadatra saMstavakaraNenopArjitaH piNDaH saMstavapiNDa ityucyte| ma tadanuguNasaMbaMdhakaraNe doSAH // - ihApi ca mAyAmRSAvAdAdayo doSA vaacyaaH| tathA parasparaM snehavRddhivazAt mRtaputrasya sthAne ayamapi syAdityabhiprAyeNa mAtRbhAvapratipannA dAtrI tasmai vidhavAnijavadhUmanyAM dAsyAdikAM (vA) kadAciddadyAditi bhadrakadAtrI prati dossH| yadi ca pratyanIkA sA syAttadA'yaM kArpaTikaprAyopyasmAn jo sAsu-sasarA vagere svajanatarIkenA saMbaMdha joDavA rUpe hoya to pazcAt saMbaMdhi-saMtava kahevAya che. evuM anusaMdhAna jANI levuM. "tanuA' saMbaMdha koNa kare? te kahe che, "na' = "ti' = sAdhu "tanu' saMbaMdha zI rIte kare ? te jaNAve che. jemake, bhikSAvagere mATe koka sAdhu koka gharamAM praveze che. tyAM potAnI mAtA vagerene samAna evI Rju koka dAtrIne AhArAdinI laMpaTatAthI mAtApaNuM ghaTAvavA mATe mAyApUrvaka adhIratAthI potAnI banne AMkhone raDatI kare = AMkhomAM kapaTathI AMsu lAve. e dekhIne pelI dAtrI pUche "tamo kema AvA raDatA dekhAo cho ?.' eTale saMbaMdha besADavA mATe gadgad thaIne sAdhu kahe, "mAre tamArA jevIja mAtA vagere hatI. temAM jo pote juvAna hoya ane dAtrI madhyamavayanI hoya ke vRddhA hoya tyAre "mArI AvI mAtA ke sAsu hatI" ema kahe. athavA jo svayaM = pote ane dAtrI samAnavayavALI hoya tyAre "mAre AvI = tamArAjevI bahena ke patnI hatI" ema kahe. athavA pote madhyamavayavALA ane dAtrI juvAna hoya tyAre "mAre AvI putrI hatI" ema kahe. athavA svayaM vRddha hoya ane dAtrI juvAna ke bALA hoya tyAre "mAre AvI dohitrI athavA pautrI vagere hatI ema kahe A rIte saMstava karavApUrvaka upArjita piMDa saMtavapiDa kahevAya che. * tadanuguNa saMbaMdhakaraNamAM doSo * ahIM paNa mAyA-mRSAvAda vagere doSo to jANavA ja. vadhArAmAM, paraspara snehavRddhi thavAthI "mArA marelA putranA sthAne A paNa bhale thatAM" evA abhiprAyathI pote mAtAnuM sthAna grahaNa karela dAtrI, te sAdhu mATe vidhavA evI potAnI vahUne ke bIjI dAsI vagerene kyAreka ApI de. AvA doSa bhadrakadAtrIne vize thaI zake. paNa jo e dAtrI pratyenIka = vairI hoya to e vicAre ke "A to lagabhaga kApeTika = bhikSuka jevA che ane chatAMya amane mAtA vagere tarIke kahyuM che, tethI A ApaNI hIlanA kare Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 jananyAditayA kalpayatItyasmadapabhrAjanAkAryasAviti vicintya grAmAderniSkAsanAdi kuryAditi / tathA yA tena zvazrUH pratipannA sA (? yadi bhadrakA tarhi) tasmai snehavazAt mRtAdijAmAtRkasthAne'yamapi bhavatvityabhiprAyeNa vidhavA-nijaputrI, ((?) yadi pratyanIkA tarhi) kuraNDAM vA dadyAt, yA ca tena bhAryAtvena kalpitA tasyA yadi bhartA samIpasthaH kathaJcittadvacaH zruNuyAttadA mama bhAryA'nena svabhAryA kalpitA tattathaiva bhavatviti vicintya (zrutvA) tayApyAtmanA sahAsau sambhogaM kAryata iti thArtha 72 IT. avataraNikA- uktaM saMstavapiNDadvAramatha vidyAmantracUrNapiNDAkhyadvAratrayaM tallakSaNakathanadvAreNa vyaacikhyaasuraah| mUlagAthA- sAhaNajuttA thIdevayA va vijjA vivajjae mNto| aMtaddhANAi phalA cunnA nynnNjnnaaiyaa||73 / / saMskRtachAyA- sAdhanayuktA strIdevatA vA, vidyA viparyaye mantraH / antardAnAdiphalAzcUrNAnAM nayanAJjanAdayaH / / 73 / / che" ema vicArI gAmabahAra kADhI mUke vagere kare. vaLI, te sAdhue jene sAsu tarIke kalpI che, e jo bhadrika hoya to) te snehavazathI "mArA marelA jamAI vagerenA sthAne A paNa bhale thatAM = A ja mArA jamAI thAo" evA abhiprAyathI vidhavA evI potAnI putrIne ApI de. athavA jo e dAtrI pratyenIka hoya to karaNDAne = pativagaranI durAcAriNI strIne ApI de. tathA, sAdhue je dAtrIne patnI rUpe kalpI, te dAtrIno pati jo bAjumAM ja ubho hoya ane te muninA vacano sAMbhaLI le, tyAre "mArI patnIne A sAdhue potAnI patnI tarIke kalpI che to temaja thAo" ema vicArIne te namAlo pati muni sAthe pote potAnI patnIne saMbhoga karAve arthAta munine cAritrathI bhraSTa kare I72 avataraNikA :- A pramANe saMstavapiNDadvArane jaNAvyuM. have vidyA-mantra-cUrNapiNDa nAmaka traNadvArA ane tenA lakSaNa kahevA dvArA enI vyAkhyA jaNAve che. mULagAthA-zabdArtha :- sahAnuttA = jApa, bali vigerethI sAdhya, thIyA = jenA adhiSThAtA strIdevatA hoya te, va = athavA, viSnA = vidyA, vivaU = vidyAthI viparItalakSaNavALo, saMto = maMtra, baMtAIphanA = adazya thavA vigerenA phalavALuM, ghusA = cUrNa, nayAMnAphiyA = AMkhamAM AMjavAnuM aMjana vigere..73 mULagAthA-gAthArtha - jApa, bali athavA akSatAdinI pUjA karavAthI sAdhya thatI athavA jenA adhiSThAtA prajJapti Adi strIdevatA hoya te vidyA, ane jApAdi vagara sAdhya thatI athavA jenA adhiSThAtA puruSadevatA hoya tenuM nAma manna. adazya thavuM athavA vazIkaraNa karavuM e vagere jenuM phaLa che tevuM AMkhamAM AMjavAnuM aMjana tathA kapALamAM tilaka karavA vagerenI sAmagrI tenuM nAma cUrNa.II73| Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 * vidyA-mantra-cUrNAnAM svarUpam vyAkhyA - sAdhanayuktA karAdijapabalyakSatAdipUjopacArAnvitA yadvA strI prajJaptyAdikA devatA'dhiSThAtrI yasyAH sA strIdevatA / strIsvarUpadevatAdhiSThAtetyartho, vA vikalpe / omityAdyakSarapaddhatiH / kimityAha 'vijje 'ti vidyAzabdavyapadezAditi zeSAvyApAraNaM ca ( ? ) doSastena labdhaH piNDo vidyApiNDa iti / tathA 'vivajjae maMto 'ti / tatra viparyaye sAdhanastrIdevatAyuktatvasvarUpavidyAlakSaNavaiparItye bhAve satIti yAvanmantraH syAt ko'rtho'sAdhanaH puruSarUpadevatAdhiSThita U~kArAdivarNAtmaka eva mantro bhavatIti tatprayogeNa labdhaH piNDo mantrapiNDaH tathAntarddhAnamadRzyabhavanamAdizabdAt vazIkaraNAdigrahastato'ntarddhAnAdiphalaM kAryaM teSAM te tathoktAH / cUrNA dravyakSodarUpAH / ke punaste ityAha / nayanAJjanAdaya iti dravyasamUhaniSpannanetropalepanalalATatilakAdikriyAhetavastadvyApAreNa labdhaH piNDazcUrNapiNDaH syAdatra ca vidyApiNDe bhikSUpAsakadRSTAnto vAcyo yathA vidyApiNDaviSayaka- bhikSUpAsakadRSTAMtaH = = - vidhA-mantra ane cUrNanuM svarUpa che vyAkhyArtha :- 'sAhananuttA' 'sAdhanayutttA' je sAdhanAthI yukta hoya eTale ke hAtha, mALA vagerethI jApa, bali-bAkaLA mUkavAM, akSata vagere pUjAnA upacAra vidhi vidhAnathI jenI sAdhanA karAya. athavA, 'thI-DhavavA vA 'strI-devatA vA' prajJapti vagere strIdevatA jenI adhiSThAtrI che. vA' vikalpanA arthamAM che.. eTale ke jemAM 'om' vagere akSa22canA hoya e paNa laI zakAya. tene zuM kahevAya ? te kahe che, 'viSnA' 'vidyA' kahevAya che. ahIM vidyA zabdano prayoga thayo che chatAM paNa 'vidyAno prayoga' 'vidyAno vyApAra' ema adhyAhArathI jANavuM. eTale ke vidyA kAMI doSa nathI parantu AhArAdimATe vidyAno prayoga e doSarUpa che. vidyAprayoga dvArA meLavela piNDane 'vidyApiNDa' kahevAya che. = tathA, 'vivapnad maMta 'viparyaye maMtra' vidyAne viparita e mantra che. eTale ke jApAdi sAdhanAthI sAdhya athavA strIdevatA jemAM adhiSThAtrI che vagere svarUpa je vidyAnuM lakSaNa che tenAthI viparita mantranuM lakSaNa hoya che. mantranuM lakSaNa :- jApAdi sAdhanAnI jarUra na hoya. puruSa rUpa devatAthI adhiSThita hoya. ane 'gar' Adi varNaracanAvALo ja hoya. tenA prayogathI meLavela piMDane mannapiNDa kahevAya che. tathA, 'aMtaddhALAphanA' = 'bantaniAvinA ' = adRzya thavuM vagere phaLa = kArya che jenuM, tene zuM kahevAya ? te kahe che, 'punnA' 'dhULa:' = cUrNa kahevAya che. cUrNa dravyonA bhUkkA svarUpa jANavuM. 'bantardhyAnAvi'adezyathavuM ke karavuM. ahIM 'vi" zabdathI 'vazIkaraNa karavuM' vagere levuM. te cUrNa zuM che ? te kahe che, 'nayanaMnaLADyA' 'nayanAgnanAvayaH' dravyonA samUhathI banela AMkhomAM AMjavuM, lalATa para tilaka karavuM vagere kriyAonuM kAraNa che. tenA upayogadvArA meLavela piNDane cUrNapiNDa kahevAya che. * vidyApiNDaviSayaka bhikSu-upAsakanuM dRSTAMta . = = = - = Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 gaMdhasamiddhaM nAma nayaraM hotthA / tatthannayA saddhammakappataruNo kei AyariyA samosaDhA / tattha ego bhikkhuvAsao, Isaro so ya sAhuNa bhikkhaTTA gihArAyANaM na kiMci dei / annayA ya sAhUNamegatthamiliyANa samullAo jaao| jahA eso bhikkhUvAsao Isaro vi sAhUNaM na kiMci deI / tA asthi koI jo eyaM ghayAiyaM davAvei / tesiM majjhAu egeNa sAhUNA bhaNiyaM / jahAmaM ANa jeNAhaM davvAvemi / aNuNNAo gao tassa gehaM abhimaMtio so vijjAe teNa ghayagulAiyaM pauraM sAhuNo dinnaM, sAhu vi vijjaM saMharittA saTTANamAgao vijjAe paDisAhariyAe sahAvattho jAo gehe ghayagulAyAi thevAI pAsai, jAva keNa hiyaM me ghayAi keNa muTThomitti palavi N vilaggotti / mantrapiNDe zAlivAhanarAjapradI ( pAdali) ptakAcAryadRSTAnto vAcyo navaraM prAyo bahujanaprasiddhAdvineyajanAnugrahAya yathAmnAyamAditaH pAdaliptAcAryacaritaM kiJcidihocyate / taccedammantrapiNDe AcAryapAdaliptasUri-vRttAntaH jiNavayaNarahassajjaNakusalA kosalApurI nAma nayarI hotthA / tattha ya jinnvynnsvnnjaayahIM, vidyApiNDa vize 'mikSu-pAsa' nuM dRSTAMta che. je A pramANe che. gaMdhasamRddha nAmanuM nagara hatuM. tyAM saddharmasvarUpakalpavRkSa evA koka AcArya samosaryA. tyAM eka bauddha upAsaka Izvara zeThIyo hato. te bhikSArthe ghara AMgaNe Avela sAdhune bhikSAmAM kAMI Ape nahi. eTale sAdhumAMDalImAM vAta thaI ke, 'A bauddhaupAsaka sukhI chato paNa sAdhune kaMI Apato nathI to che evo koI ke je A zeThIyA pAsethI ghI vagere apAve.' te sAdhuonI madhyamAM eka sAdhue kahyuM 'hA, mane AjJA Apo, jethI huM gocarI apAvuM.' e sAdhune ema karavA anujJA ApavAmAM AvI. eTale te sAdhu tenA ghare gayo. zeThIyAne vidyAthI evo abhimaMtrita karI dIdho ke teNe khUba pramANamAM ghI-goLa vagere sAdhune ApyA. te pachI sAdhue vidyAne saMharI lIdhI ane potAnA sthAne AvI gayo. A bAju, vidyA saMharI lIdhAbAda zeThIyo potAnI vAstavika avasthAmAM Avyo. gharamAM ghI-goLa vagere ochA thayelA juve che, eTale "koNe mArA ghI vagere coryA ? huM konA dvArA lUMTAyo ?'' e pramANe bolavA lAgyo. = mantrapiNDa vize zAlivAhana rAjA ane pAdaliptasUri mahArAjanuM dRSTAMta che. jo ke A dRSTAMta to bahujanaprasiddha che. chatAM paNa vineya viDalo ziSyajananA anugrahamATe AmnAya pramANe potAnA gurujano = pUrvAcAryo pAsethI je rIte sAMbhaLavA maLyuM che te pramANe prAraMbhathIja pAdaliptasUri mahArAjanuM caritra kAMIka ahIM kahevAmAM Ave che. te A pramANe che. mantrapiNDamAM AcArya pAdaliptasUrinI kathA che jinavacananA rahasyane jANavAmAM kuzaLa evI kauzalyA nAme nagarI hatI. tyAM, jinavacananA zravaNathI utpanna thatA harSathI praphullita thatA 'phulla' nAme zreSThI hatA. teone ananya pratimA bIjAmAM na = = = = Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 harisupphullo phullo nAma setttthii| tassa ya aNaNNapaDimA paDimA nAma bhAriyA iuya savvamatthi tesiM na uNa putto| tadatthaM ca vairo] devayaM sA posahasAlAe gaMtUNa cattasayalavAvArA posaheNa dhammajAgariyaM karemANI ArAhiuM pyttttaa| tau sA devI tabbhattiraMjiyA samAgayA putte dehi tti bhaNie bhaNai ya vacche ! bahave tujjha hotthAhi tti paramajjeva vigghavigghAyaNatthaM visuddhabhAveNa tae iheva nayare viharamANANaM nAgahattisUrINaM bahiyAsamAgayANaM pAyapakkhAlaNajalaM pibeyavyaM ti bhaNiUNa gayA saTTANaM devI, tau gosakiccaM kAUNa paDimA paDhamapaharasamae tesiM vasahIe saMpaTThiyA ego vasahImANIe (mAgayAe) ya sAhU bahiyAgayANaM sUrINaM pAyasoyajalapariTThavaNatthaM niggao diTTho / so tIe puTTho kimeyNti| teNa ya bhaNiyaM sUrIpAyajalaM, tIe taM se maggiUNa tattheva pIyaMti / tao vasahimajjhe gayA sUrINaM vNdnnvddiyaae| tattha ya te dasAsuyakhadhaM parAvattayaMto diTThA vaMdiyA ya paramabhattIe tehiM sA dhammalAbhehiM vuttA keNa nimitteNa tumamettha egAgiNI samAgayA ? / tIe savvaM devayAuvaiTuM suyabhavaNaheuyaM pAyasoyajalapANAiyaM kahiyaM / tau sUrihi suovaogaM dAUNa vuttaM bhavissati tujjha bahave puttA 'paraM paDhamo putto dasaNhaM varisANamuvari jauNAnadIe parau ciluto jIvihI na annhaa| evaM nisamma tIe vutta jeTTaputtamahaM tubbhaM dAhAmitti / sUrIhi vuttaM jai evaM to jovA maLe evA zIla-sadAcArAdinI pratimA svarUpa "pratimA' nAme patnI hatI. A daMpatine badhuM hatuM paNa putra na hato. putranI prApti mATe pratimAe bIjA badhAM kAryo choDIne pauSadhazALAmAM jaI pauSadhapUrvaka dharmajAgaraNa karIne vairoTyAdevInI ArAdhanA karavA lAgI. tenI bhaktithI khuza thayelI devI pragaTa thaI ane pratimAe devIne kahyuM "mane putra Apa." devIe kahyuM "he vatsa! tane ghaNAM putro thaze, parantu putra prAptinA vipnonAnAza mATe A ja nagaranI bahAra vihAra karatAM karatAM Aje ja AvelA nAgahastisUri mahArAjanuM pagadhoyela pANI tAre vizuddhabhAvapUrvaka pIvuM." Ama kahIne devI svasthAne gaI. pratimA savAranuM kArya ATopIne prathama prahara samaye nirdiSTa sUribhagavaMtanI vasatimAM javA nIkaLI. vasatimAM pravezatI vakhate ja teNe bahAra jaI AvelA sUrijInA paga dhoyelA pANIne paraThavavA laI jatAM eka sAdhune joyA. eTale sAdhune pUchayuM "A zuM che ?." sAdhue javAba Apyo "sUrijInA paga dhoyeluM pANI che." pratimAe te pANI mAMgyuM, ane ane tyAM ja pI lIdhuM. pachI sUrijIne vaMdana karavA mATe vasatimAM gaI. ['vaMga-vaDiyAI' - "mATe nA arthamAM "DiyA' = pratyaya zabdaprayoga thAya che.] tyAM teNe sUrijIne "razAzruta' nuM parAvartana karatA joyA. paramabhaktithI vaMdana karyA. sUrijIe dharmalAbhapUrvaka pUchyuM "zA kAraNe tame ahIM ekalA AvyA ?' teNe devatAvaDe kahevAyela, putra prAptinuM nimitta evuM pagadhoyela pANI pIvuM' vagere badhI vAto kahI. tyAre sUrijIe zrutano upayoga mUkIne kahyuM, "tane ghaNAM putro thaze. paraMtu prathama je putra thaze e dasa varSano thayA bAda yamunA nadInI pele pAra raheze to ja jIvaze nahIMtara nahi.' ema sAMbhaLIne pratimAe kahyuM "moTA = prathamaputrane huM tamone ApIza.' sUrijIe kahyuM "jo ema Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 amhe cirajIviyaM karissAmo / tato sA evaM hou tti bhaNiUNa niyagehe gayA, seTThiNo ya taM savvaM sAhitya * AcAryapAdaliptasUrivRttAnte, mAtApratimAyA garbhadhAraNaM putrasya janma ca tautIe ceva rayaNIe rayaNamao nAgo sumiNe pavissaMto muhe diTTho / paDibuddhAe ya so sumiNo daiyassa sAhio teNa vRttaM guNappavaro pie ! tuha putto hohI gabbhe ya parivaDDamANe imo dohalo tIe jAo jahA jai haM, sasaNiddhaselakANaNAiTThANe subahuM dINANAhAiyANaM dANaM demi tti| seTThiNo ya tIe kahio, teNa ya savisesataro so purIo / tau niyasamae savvaMgalakkhaNovaveyaM puttaM paDimA pasUyA / seTThiNA a vaddhAvaNAiyaM kAriyaM / tau mAse saMpanne sumiNANusAreNa jahA eyammi gabbhagae sumiNo nAgo diTTho tamhA eso nAgiMdotti tassa nAmaM kayaM / tau sUrIvasahI neMUNa imaM sIsaM giNhatti bhaNiUNa so tesiM samappio tau taM savvalakkhaNaguNovaveyaM daNa ttaM sUrIhiM / jahA esa jugappahANo pavayaNapuriso hohitti / tA tubbhehiM esa mahAjatteNa rakkheyavvo jAva aTThavariso hoi tti / tehiM taheva taM savvaM kayaMti / taM ca paidiNaM sAhuvasahIe mAyA nei / par3hate guNate ya sAhuNo nisuNei avadhArei ya / iu ya sA paDimA annevi bahupute savvalakkhaNadhare hoya to ame ene cira-jIvita lAMbojIvanAra karIzuM.' pratimAe 'bhale ema thAo' ema kahIne potAnA ghare gaI ane potAnA zreSThIne (patine) badhI vAta karI. * AcArya pAdaliptasUrinA vRttAntamAM mAtA pratimAne garbhadhAraNa ane putrajanma * pratimAe te ja rAtrie ratnamaya nAgane potAnA moDhAmAM praveza karato svapramAM joyo. svapra joI uThIne pratimAe svaxnI vAta potAnA svAmIne karI. patie kahyuM 'he priyA ! guNathI zreSTha evo tane putra thaze.' vadhatAM garbhanA prabhAve pratimAne dohalo utpanna thayo ke 'ekadama lIlAchama parvatakAnana (= jemAM jaMgalI pazu-pakSIo vadhAre hoya paNa vanaspatinI ochAza hoya) vagere sthAnomAM dIna-anAtha vagerene huM ghaNuM ghaNuM dAna ApuM.' A dohalAne teNe zreSThIne jaNAvyo. zreSThIe te dohalAne savizeSa rUpe pUrNa karyo.. pachI garbhakALa pUro thaye pratimAe sarvAMgalakSaNathI yukta putrane janma Apyo. zreSThIe vadhupaNa = vadhAmaNAM-putrajanmamahotsava karyo. putra jyAre ekamAsano thayo tyAre 'A garbhamAM Avyo tyAre svapramAM nAga joyo' A pramANenA svapra-anusAre 'A nAgendra che' ema enuM nAma pADyuM. sUrijInI vasatimAM nAnA nAgendrane laI jaI 'A ziSyane grahaNa karo' ema kahIne sUrijIne nAgendra samarpo. sarvalakSaNa ane guNothI yukta bAluDAne joIne sUrijIe kahyuM 'A yugapradhAna pravacanapuruSa thaze. eTale 8 varSano thAya tyAMsudhI tamAre ene mahAprayatnapUrvaka = atyaMtakALajI pUrvaka sAcavavo = enuM rakSaNa karavuM. teoe = phullazreSThI ane pratimAe eja pramANe karyuM. te bAluDAne mAtA pratimA roja sAdhuvasatimAM laI jAya che. bALaka te vakhate bhaNatAM-gaNatAM sAdhuone sAMbhaLe che ane tenuM avadhAraNa kare che. = Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 devakumArovame kuluddharaNe psuuyaa| nAgendrasya dIkSA, 'pAlitto' = 'pAdaliptaH' iti nAmasthApanA ca // so ya nAgeMdo aTThavarisio saMto sUrIhi sohaNadiNe vihiNA pvvaavio| tau so annadiNe khuDDao AsannagihAu cauttharasiyaM ghettuM smaago| gurUNaM puro Thio tehiM vutto imaM AloiyaM jANasi nava tti / teNa vuttaM a(tu)jjhapasAeNa jANAmi / jai evaM tA bhaNasu, tato teNimaM vutta(vuttaM), jahA aMbaM taMbatthIe apuSphiyaM pupphadaMtapaMtIe | navasAlikaMjiyaM navavahUe kuDaeNa me dinnaM / / 1 / / imaM gAhaM suNiUNa sUrIhi vuttaM bho bho muNiNo pecchaha pecchaha aho eso khuDDo sigAraggiNA palitto tti| tau khuDDaeNa namiuM vuttaM / bhayavaM kANeNa pasAyaM kuNaha jeNa pAlitto homi tti evaM teNa vutte gurumaicamakkieNa guruNA AsaNe nivesiya so sAyaramevaM puTTho, kiM tumaM kiMpi chaMdAiyaM jANasi tti| tau teNa bAlabhAvAu Arabbha sAhusevApareNa vAgaraNacchaMdalaMkArAiyaM A bAju pratimAe paNa sarva-lakSaNa-dhAraka, devakumAranI upamAvALA, kuLano uddhAra-unnati karavA samartha evA bIjA paNa aneka putrone janma Apyo. * nAgendranI dIkSA, "pAlitto' = pAdalipta e pramANe nAmanI sthApanA * te nAgendra 8 varSano thaye sUrijIpAse sArAdivase vidhipUrvaka dIkSita thayo. ekavAra A bALamuni bAjunA gharamAMthI 'vastha-rasikaM' = 'vaturtha-raviMda' = 'tIkho- kaDavo-kaSAya = tUro-khATo-madhura-lavaNa = khAro. A 6 paikI 4 tho = khATorasa, arthAt kAMjI laI AvyA. gurunI sanmukha ubhA rahyA. gurue pUchyuM "Ane AlovavuM jANe che ke nahi ?." bALamunie kahyuM "ApanI kRpAthI jANuM chuM." gurue kahyuM "jo ema hoya to kahe." tyAre bALamunie AlovavAnA sthAne A gAthA kahI - ___ aMbaM taMbatthIe apuphiyaM pupphdNt-pNtiie| navasAlikaMjiyaM navavahUe kuDaeNa me dinnaM / / artha :- tAMbA jevA varNavALI, puSpasamAna daMtapaMktivALI evI navavadhUe navA = bAsamatI cokhAnI tAjI khATIkAMjI kuDavapramANa mane ApI. (Dava = magadhadezaprasiddha lITara-be lITara mApanuM bhAjana vizeSa.) A gAthA sAMbhaLIne gurue kahyuM, "are, are, o sAdhuo ! juo, juo to kharA. aho ! A bALamuni zrRMgArarasathI palito "pravIta' = dAjhelA che.' tyAre bALamunie namIne kahyuM "he bhagavAna ! mAtra eka kAno vadhAre umeravAno prasAda karo = maherabAnI karo jethI huM pAlito = 'patitaH' = pagamAM lepa karIne uDanAro thAuM". bALamuninI A pratibhA joI guru coMkI uThyA ane bALamunine Asana para besADIne AdarapUrvaka pUchayuM. "zuM tuM koI chaMda vagerene jANe che ?." tyAre bALamunie "bALabhAvathI mAMDIne sAdhusevAmAM lAgI javA sudhImAM vyAkaraNa-chaMda-alaMkAra vagere je badhuM avadhAraNa karyuM. te badhuMya gurune jaNAvyuM = nAnapaNathI ja mAtA pratimA roja bALa nAgendrane sUrijInA vaMdanArthe laI jatI. e vakhate sAdhuonA paThana-pAThananA avAja dvArA e sUtro avadhAraNa karI letA, ane pachIthI sAdhuonI sevA karatAM karatAM sAdhuonA moDhe sUtro vagere sAMbhaLatA sAMbhaLatA te badhuMya avadhAraNa Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 savvamavadhAriyaM guruNo niveiyaM / avi ya- jaM kiMci suyaM diTuM, paNhAmehAguNeNa taM sayalaM / sAhai sanimmiyaM piva pAlitto sukayasaMpunno / / 1 / / tau sUrI samudAya meliUNa tassa iNameva nAmaM paiTThiyaM, jeNa eso guNapagariseNa Alitto teNa hou imassa nAmaM pAlitto tti| tahA bhaNiyaM amhavayaNAu ajjapabhii tubbhehi savvAyareNa uvyriyvvo| samudAyeNa vi taM sUrivayaNaM tahatti pddivjjiyN| pAdaliptamunerAcAryapadavI, mathurApratiprasthAnazca // tau guruNA joggo esa sayalasuttatthANaM ti nAUNa bhAvovahANarUveNa ussAraNakappeNa savvANi tassa tANi aNunnAyANi / tau sUrIhi aTThavariso vi so saMghasaMmaeNa mahApamoeNa niyapae ThAvio kayaM ca se nAma pAlittayasUri tti| saMgho bhaNio jahA amhe jaMghAbalaparihINo annatthavihAraM kAumasamatthA / eso bAlo vi pAlittasUrI aIva saMghapurITTo jauNA naIe ArAyA eyassa saMpayaM akuslN| tA eyassa vihAraM aNujANe sNgho| jeNemaM mahurAe devavaMdaNatthaM pesemi| evaM ca karI letA, e badhI vAta gurune kahI saMbhaLAvI. TIkAkAra svayaM nIceno zloka mUkIne bALamuninA guNa gAtAM kahe che, jaM kiMci suyaM diTTha, paNhA-mehAguNeNa taM sayalaM / sAhai sanimmiyaM piva pAlitto sukaya-saMpuno / / 1 / / ' artha :- sukRtathI saMpUrNa pAdalipta evA A bALamuni, je kAMI paNa sAMbhaLe ke juve, te badhuMya prajJA-meghAnA baLe kahI de che. eTaluM ja nahi, poteja tevA zlokonuM jANe nirmANa karyuM hoya evI rIte kahI de che. eja vakhate sUrijIe samudAyane bhego karI "A bALamuni guNaprakarSathI 'gatiro' = 'titaH' = lepAyela che = yukta che, tethI AnuM nAma patito' = 'patitaH' thAo' ema kahIne A bALamuninuM nAma "pAlitto' rAkhyuM ane kahyuM ke "amArA vacanathI AjathI tamAre emanI sAthe sarva AdarapUrvaka vartana karavuM." samudAye paNa sUrijInA vacanane 'tahatti karIne svIkAryuM. pAdaliptamuninI AcAryapadavI ane mathurA tarapha prasthAna che gurue jANyuM ke badhAja sUtra ane artha mATe A yogya che. tethI bhAvaupadhAna svarUpa drivya upadhAna eTale jogAdi vahana karavA ane bhAvaupadhAna eTale yogyatA] "sArappA ' = nIcenuM bhaNyA vinA ke jogAdi vinA je bhaNAve te ussAraNakandhadvArA sarvasUtronI anujJA ApI. pachI sUrijIe saMghanI saMmatipUrvaka mAtra 8 varSanA A bALamunine mahApramodathI potAnA pade = sUri pade sthApyA ane pAdaliptasUri' nAma pADyuM. sUrijIe zramaNapradhAna zrIsaMghane kahyuM ke, "amAruM jaMghAbaLa parikSINa thayuM che = pagomAM cAlavAnI zakti khUTI gaI che, mATe anyatra vihArakaravA asamartha chIe. paraMtu bALa evA paNa A pAdaliptasUri atyaMta saMghapurIkra = zramaNapradhAna zrIsaMgha ane A nagarInA lokomAM ISTa che. paNa, yamunA nadInI A bAju hamaNAM emanuM kuzaLa nathI. tethI zrIsaMgha emanA vihAramATe anujJA Ape. huM emane mathurAmAM Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 sUrivayaNaM nisuNiya saMgheNa ciMtiyaM jahA na ee pavayaNapurisA nikkAraNamannahA jNpNti| tau sUripasiNAu akahiyaM pi kileyaM najjai, jattheso pAlittasUri viharissai tattha nUNaM saMghassa parA samunnai bhavissai tti / tA jAmo'mhe vi aNeNa saddhiM tattha jattAe / tau iNamatthaM sUrINaM niveiUNa vaDataro saMgho teNa samaM saMpaTTio / tau sUrIhi pAlittasUrI bhaNio jahA sayamappamAiNA hoiyavvaM, saMghakajjesu puNa visesau vacchallapareNa bhaviyavvaM / tau so saMghajuo saMpatto mahurApurIe / vaMdei ya devanimmiyaM rammaM thUbhaM aNNe ya ceiyaM ti / tau sUrI saMgheNa samaM calio / OM coMkArapure (oMkArapure ? ) bAlasUre: DimbhaiH saha krIDanaM tadA'pUrva zrAvakANAmAgamanaM tAMzca hitopadezaH patto kameNa coMkArapure (oMkArapure ?) Thio sUrI tattha kaivayadiNANi / saMgho ya sANaM gao / aha annadivase bhikkhAsarIraciMtAikajje gaesu savvasAhUsu tavvelaM ca sAvayAivirahe ya bAlabhAvattaNau DiMbhe daTThUNa samuppannaramaNavaMcho cilimiliM kaDIe govittuM vasahIpaccAsannaThi hiM deva-vaMdana mATe jinAlayanA darzanArthe mokaluM". sUrijInA vacano sAMbhaLI zrIsaMgha vicAravA lAgyo ke "niSkAraNa A pravacana puruSa je te samaye je zAsananA zreSTha nAyaka hoya te kadApi anyathA bole nahi. sUrijI poteja jyAre Amane anyatra mokalavAnI vAta karI rahyA che, to kahyA vagara paNa A vAta jaNAI Ave che ke A pAdalipta sUrijI jyAM vihAra karaze tyAM cokkasa zrI saMghanI parA = zreSTha parama unnatti thaze. eTale ApaNe paNa A bALa sUrijI sAthe tyAM mathurAe jAtrA mATe jaIzuM." vicAryA pramANenI vAta zrI saMghe sUrijIne jaNAvIne ghaNo moTo saMgha - lagabhaga ghaNA kharA sAdhu-sAdhvIjI ane gAmanA moTA bhAganA zrAvaka-zrAvikAoe te bALasUrijI sAthe prasthAna AdaryuM. *** 1 sUrijIe bALasUrijIne zIkha ApI, "pote apramattapaNe rahevuM ane saMghanA kAryomAM vizeSe karI vAtsalya bhAva rAkhavo. [vAha ! tIrthaMkaraprabhusthApita zramaNazrI-saMdha keTalo mahAna-bhavya che ke sUrijIe hitavacanomAM bIjI hitazikSAsameta A mukhyahitazikSA ApI ke saMghanA kAryomAM savizeSa vAtsalyabhAva dharavo. dhanya jinazAsana ! dhanya zrI-saMgha !] nUtana bALasUrijI zrIsaMgha sAthe mathurApurIe gayA. tyAM devanirmita ramya stUpane vaMdana karI bIjA paNa ghaNAM maMdironAM darzana karyA. [te kALe mathurAmAM devanirmita bhavyastUpa hato, ema A kathAnakanA ullekhathI jaNAya che.] * coMkArapura (oMkArapura ?)mAM bALako sAthe bALasUrinI ramata, tyAre apUrva zrAvakonuM Agamana ane teone upadeza * tyArabAda nUtana sUrijI saMgha sAthe AgaLa cAlatAM krame karIne 'coMkArapura' ('oMkA2pu2') padhAryA. tyAM nUtana sUrijIe keTalAka divasonI sthiratA karI. ahIMthI zrIsaMgha potAnA sthAne pAcho vaLyo. have koka eka divase bhikSA ke zarIraciMtA lle vagere kAraNosara badhA sAdhuo vasatimAMthI bahAra gayA. te vakhate zrAvakAdino paNa viraha hato. eTale vasatinI bahAra-bAjumAM bALakone ramatAM Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 DiMbhehi samaM ramiuM laggo / etthantaraM accabbhuyaguNapasaraM tassa soUNa kuo vi ThANAu tassa vaMdaNatthaM ke vi sAvayA appuvvA AgayA tehiM te DiMbhA puTThA jahA bho kattha pAlittasUrissa vasahi tti / teNa ya te vinnAyA jahA ee sAvayatti / tau tesiM sUriNA bhamADeNaM vasahImaggo kahio / jAva te AgacchaMti tAvappaNA AsannamaggeNa gaMtUNa AyAraM saMvariUNa niyayAsaNe uvaviTTho / tau samAgayA te saDDhA / baMdiUNa sUriM pUcchiya suhavihArAI vihiyacittA vinnAya tacceTThA tappurao uvvitttthaa| ciMtiyaM ca tehiM kahaM taM DimbhacariyaM kahaM ca erisaM pahuttaNaM ti / eyaM tesiM sUriNA bhAvaM neUNa (nAUNa ?) bhaNiyA te bho eyaM bAlattaNaceTThiyaM na koTThae choDhuM pArijjai / caMcalaM ca cittaM jIvANaM, kIsaNNahA pariNayavayANavi tumhANaM sayA nikkalaMko niyao dhammo eso na nivvahai / tA mA eyaM cojjaM mannaha tti / tau te, uvalakkhio sUrIhi amha bhAvo tti, hiTThamaNA kecciraM kAlaM taM pajjuvAsiUNa saTThANaM gayA / joIne bALapaNanAM lIdhe bALasUrijIne paNa ramavAnI IcchA thaI. odhAne keDa para chUpAvIne vasatinI bAjumAM ramI rahelA bALako joDe ramavA lAgyA. te daramyAna bALasUrijInA AzcaryabhUta guNano prasara sAMbhaLIne koka sthAnethI teozrInA vaMdanArthe AvelA keTalAka apUrva-aparicita zrAvakoe bALakone pUchyuM "are, o ! pAdaliptasUrijInI vasati kyAM che ?.' bALasUrijIe jANI lIdhuM ke A zrAvako che. tethI bALasUrijIe te zrAvakone bhamIne javAto lAMbomArga batAvyo. zrAvako te mArge vasatimAM praveze te pUrve pote TUMkAmArgathI vasatimAM pahoMcI gayA. potAno AkAra saMtADI eTale ke bALako sAthe matIveLAe je kAMI kapaDAonI goThavaNa karelI te badhuM saMkelIne, pUrvavat ramavA jatAM pUrve jevuM hatuM tevuM svarUpa karIne potAnA Asane besI gayA. eTalAmAM te zrAvako AvyA. vaMdana karIne sUrijIne 'sukhapUrvaka vihArAdi thayA ?' vagere sukhazAtA pUchI. zrAvako sUrijInI bALaceSTA oLakhI gayA. arthAt "pelA chokarAo sAthe ramanAra A ja sUrijI hatA" e rIte oLakhI gayA. eTale, 'are ! sUrijI bALako sAthe rame che ?' evA koka saMbhavita AzayathI vismitacittavALA teo bALasUrijInI sanmukha beThA. vicAravA lAgyA ke 'kyAM te bALakacaritra ? ane kyAM AvuM prabhutvapaNuM ?.' zrAvakono Avo bhAva bALasUrijIe jANI lIdho. teone kahyuM 'o zrAvako ! A bALapaNAnI ceSTA kAMI koThImAM chUpAvI zakAtI nathI, e to potAno bhAva bhajave ja, jIvonuM citta caMcaLa hoya che. kAraNa ke jo ema na hoya to tamArA jevA pariNatavayavALA pIDhazrAvako paNa sadA niSkalaMka evA potAnA dharmano nirvAha kema karI zakatA nathI ?' bhAvArtha A che ke, moTI uMmaranA thavA chatAM citta caMcaLa hovAthI dharmapAlanamAM sthira banI zakatA nathI. to nAnIvaye sUripada pAmyA hoya, eTale kyAreka bALapaNAne lIdhe ramavAmAM lAgI jAya e banavA joga che. eTalA mAtrathI kAMI eonI kiMmata ochI nathI thaI jatI. parantu jIvonuM mana caMcaLa hovAthI e banI zake che. mATe, ramavAnI bAbata ne kAMI guno na mAnazo." 'bALasUrijIe ApaNo bhAva jANI lIdho che.' ema zrAvako samajI gayA. sUrijInI vANIthI AnaMditamanavALA teo keTaloka kALa bALa sUrijInI paryupAsanA karIne svasthAne gayA. = Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 >> bAlasUre 'ryantrazakaTabharaM' krIDA tadA'pUrvapaMDitapuruSA''gamanaM teSAM pratibodhazca // puNo vi kayAi sUrI jaMtasagaDabharaM picchiUNa nivviyaNaM ca nAUNa uppannaramaNavaMcho vasahIu niggaMtUNa DiMbhehi samaM sagaDapiMgesu caDaNauyaraNakIlAe kiiddiumaaddhtto| etthaMtare kehiM vi apuvvapurisehiM AgaMtUNa te DiMbhA puTThA jaha kattha bho pAlittayapaMDIassa vasahi tti / tato kei ee viusatti sUriNA lakkhiUNa bhamADeNa tesiM vasahimaggaM kahiuM paccAsannamaggeNa sayaM stttthaannmaago| tau niyayAsaNe pacchayapaDayaM lulaMtaM paMgariUNa aliyanidAe tthio| etthaMtare te pattA vasahiduvAre, taM daTTaNa uvalakkhiUNa ya, tassa dharisaNatthaM kukkuDasaiM karemANA vasahIe pavisiumAraddhA / sUriNA vi tesiM dharisaNatthaM tassaddavirohI virAliyAe saddo mAuMti tassaddANaMtaraM sigdhaM pakao tau nAyaM tehiM duddhariso eso| tau sUricalaNe paNamiya ThiyA te paMDiyA, goTThIe imaM ca puTTho, jahApAlittaya ! kahasu phuDaM sayalaM mahimaMDalaM bhamaMteNa / diTTho suova kattha ya, caMdaNarasasIyalo aggii?||1|| tavvayaNANaMtaraM aggiNo sIyalattaM diTuM suyaM ca aNuhavapamANasiddhaM, bhaNiyaM sUriNA, jahA* bALasUrinI "yatnazaphTabhara'nI ramata, tyAre apUrva puruSonuM Agamana ane teone pratibodha 0 vaLI, kyAreka koka ekavAra "jaMtasagaDabhara' joIne ane nirjana sthAna jANIne bALasUrijIne ramavAnI IcchA thaI. eTale vasatithI bahAra nIkaLIne chokarAo sAthe gADAnI dhUMsarIpara utaravAcaDhavAnI kriyA = ramata karavA lAgyA. naMtarAma = baLada vinAnI dhUsarIthI yukta gADu. jene lAkaDIthI jamIna para TekaveluM hoya che. dhUsarInA sAmasAmA be bhAgo jyAM baLada bAMdhavAmAM Ave che. baLada na baMdhAyA hoya tyAre e dhUsarInA sAmasAme chokarAo bese. jemAM, eka nIce Ave tyAre bIjo upara jAya evI ramata ramAya. naMtarADamanuM citramaya darzana : A- B - kyAM sAma sAme chokarAo bese. eka nIco Ave tyAre bIjo UMce jAya evI ramata ramAya. A vakhate keTalAMka apUrva-puruSoe AvIne te bALakone pUchyuM "are o ! pAdaliptapaMDitanI vasati kyAM che ?." tyAre "A koka vidvAna loko che" ema oLakhI laIne bALasUrijIe temane bhamIne jato lAMbo rasto batAvIne pote TUMkArastAthI svasthAne pahoMcIne potAnA Asana para laTakato kapaDo oDhIne jUThI nidrAe sutA. eTalAmAM te vidvAno vasatinA dvAre AvyA. sutelA bALa sUrijIne oLakhI lIdhA ke A to te ja bALako sAthe ramanArA ! eTale bALasUrijIno parAbhava karavA mATe kUkaDAno avAja karavApUrvaka vasatimAM pesavA lAgyA. bALasUrijIe paNa teono parAbhava karavA teonA kUkaDAnA avAjanI sAme kUkaDAnA avAjane virodhI "mAuM" = 'miAuM evo bilADIno avAja karyo. vidvAnoe jANI lIdhuM ke "A bALasUrijIno parAbhava karI zakAya tema nathI." pachI bALasUrijInA caraNomAM vaMdana karIne paMDito sUrijIpAse beThA. vAtomAM paMDitoe sUrijIne Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 ayasAbhiogasaMdumiyassa purisassa suddhahiyayassa / hoi vahaMtassa phuDaM caMdaNarasasIyalo aggI / / 1 / / (graM0 3000) / tau tehiM vRttaM aho sUriNo je niruvamA kIttI nimmalaM ca jaso vipphurai / joggaM ca tesiM nAUNa sUriNA saMsArA nivveiyA saddhammadesaNA kayA, jahAdIharaphaNiMdanAle mahiharakesaradisAmuhadalille / uppiyai kAlabhamaro jaNamayaraMdaM puhaipaume / / 1 / / tau saMsArAu nivinnA kei samaNA jAyA, keI sAvayatti / zrI kheDanagare bAlasUrerAgamanaM, zAsanonnattyarthaM bhRgukacchanagare pAdalepena gamanaM ca evaM so sUrI settuMjayaujjitAiNi titthANi vaMdiUNa kameNa viharaMto sirimannayakheDanayare ptto| sAisayamaippagarisavasA tattha so causu pAhuDesu kusalo saMpatto tANImANi, joNIpAhuDaM pUchyuM " pAlittaya ! kahasu phuDaM sayalaM mahimaMDalaM bhamaMteNa / diTTho suo va kattha ya, caMdaNarasa-sIyalo aggI ?" ||9 || artha :- "he pAdaliptaka ! spaSTapaNe kaho, saghaLIye pRthvI para bhamatA caMdananA rasa jevo zItala agni kyAMya joyo ke sAMbhaLyo che ? .' teonA praznano sUrijIe tarata javAba Apyo ke, anubhavapramANathI siddha evo zItalatAvALo agni joyo che ane sAMbhaLyo che. te A che. ayasAbhiogasaMdumiyassa purisassa suddha - hiyayassa / hoi vahaMtassa phuDaM caMdaNarasa - sIyalo aggI / / 1 / / artha :- zuddhahRdayavALo, apayazarUpI AbhiyogathI dubhAyela hovAthI agninuM vahana agnisnAna karanAra AtmA mATe, agni e caMdanarasa samAna zItala hoya che. kAraNa apayaza sAthenA jIvana karatA mRtyu mIThuM lAge che. vidvAno bALasUrijInA javAbanI pratibhA joIne bolI uThyA, "aho ! sUrijInA nirUpama kIrti ane nirmaLayaza jagatamAM prasarI rahyA che." sUrijIe teomAM yogyatA joIne saMsArathI nirveda karAvanArI saddharma-dezanA ApI. te A rIte. dIhara-phaNiMdanAle mahihara-kesara - disAmuha - dalille / uppiyai kAlabhamaro jaNamayaraMdaM puhaipaume / / 9 / / dIrgha phaNIndra zeSanAgarUpa nALacAvALA, mahidhara parvatarUpI kesarAvALA, dizA-muha dizAmukha svarUpa pAMdaDAvALA pRthvIrUpI kamaLane vize kALa = rasane pIve che. arthAt mRtyu jIvono koLIyo kare che. bALasUrijInI dharmadezanAthI nirveda pAmelA keTalAMka paMDito sAdhu thayA ane keTalAMka zrAvako banyA. * zrI kheDanagare bALasUrinuM Agamana, zAsananI mRtyurUpa bhamaro jIvalokarUpI makaraMdane = = = unnati mATe bharUcanagare pAdalepa pUrvaka gamana A pramANe zAsananI unnati karatAM karatAM bALasUrijI zatruMjaya-giranAra Adi tIrthonI vaMdanA kone kramazaH vihAra karatAM karatAM zrI navA kheDAnagare padhAryA. sAtizaya matiprakarSanA lIdhe te bALasUrijIe cAra prAkRtomAM kuzaLatA prApta karI. te A pramANe, (1) yoniprAmRta :- jemAM aneka prakAranA dravyonA saMyogathI jIva-ajIvanI utpattinuM varNana karavAmAM AvyuM che. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 nimittapAhuDaM vijjApAhuDaM siddhapAhuDaM / tattha paDhame savvadavvasaMyogeNa jIvAjIvupattI vannijjai / bIe puNa sauNajoisa-kevalaliyAmAiyaM (?) nimittaM suttijji| taie u, rAyavijjAu maMtAu ya nirUvijjaMti / cautthe siddhAiviyAro tti / eesu causu vi surI kusalo jAo, so taddarisAvaNaM vinA NivvuiM na lhi| tattha mannayakheDapurarAyA durArAho vi sUriguNAvajjiyahiyao saMghassa avagAraM na kiMpi krei| tau tayanayarasaMgho tesiM annattha vihariuM na dei| tau atthi soraTThadese dhAuvvAyasiddho DhaMkaNagopari DhaMkanagaranivAsI nAgajjuNo nAma vNdo| tena ya soraTThadesavAsI rAyAmaccAio logo dANasaMmANAiNA vsiiko| sesadarisaNAi nippabhAvAi so abhimnni| tammiya samae bharuyacche mahurApurIe jiNaMdaNhavaNapUyAiNaM dhijjAiyA vigghaM kareMti / imaM ca bharuyacchAisaMgheNa vAsArattamajhe gaMtUNa savvaM sUrINaM niveiyaM / tau sUrIhiM AiTuM, kAyavvo tubbhehiM dIvussavadiNAu bIe suddhakattiyapaDivayadiNe bhariyariyApavvAbhihANaMmi mahAmahUsavo ceiyhresu| tammi divase amhe saMghaM ApucchiUNa amugAe velAe tatthAgamissAmo tti / tau bhaNiyadivase bhaNiyavelAe pAyalevaM kAUNa kaivayajaNasahio bharuyache saMpatto suurii| pAraddho vaTTai mahUsavo a, sAvayehiM ceihare / (2) nimittaprAbhRta - zukana-jyotiSa kevalalikA (= vidyAvizeSanuM nAma che) vagere nimittonI vAta karavAmAM AvI che. (3) vidyAprAbhRta :- rAjavidyA ane maMtronuM nirupaNa karavAmAM AvyuM che. (4) siddhaprAbhRta :- vidyAsiddha puruSo kevA hoya vagerenI vicAraNA karavAmAM AvI che. bALasUrijIne A cAreyanA darzana karAvyAvinA cena paDatuM nahatuM arthAt zAsananA prazno upasthita thaye. te te avasara prApta thaye, pUjyazrIe zAsananA vijJApaharamATe = zAsananI unnati mATe cAre prAbhUtono upayoga karyo hato, bIjA zabdomAM kahIe to, jyAM loko pota potAnA dharma AdinA prabhAva batAve tyAM pote paNa zAsana-unnati kAje potAno = jainadharmano prabhAva batAvyA vinA rahyA nathI. te viSayaka amuka prasaMgo nIce pramANe che. navAkheDAnagarano rAjA durArAdhya hato, chatAM paNa bALasUrijInA guNothI Avarjita hRdayavALo e rAjA zrIsaMgha para koIpaNa jAtano apakAra karato nahato. eTale navAkheDAno zrI saMgha pUjyazrIne anyatra vihAra karavA deto na hato. soraThadezamAM dhAtuvAdamAM siddha DhaMkaparvata upara DhaMkanagaranivAsI nAgArjuna nAmano vaMdaka = bauddha sAdhu hato. teNe soraThadezavAsI rAjA ane pradhAnamaMtrI vagere lokone dAna-sanmAna Adi dvArA vaza karI lIdhelA. bauddha sivAyanA zeSa = jaina vagere darzano prabhAva vagerethI rahita che ema mAnato hato. A samaye mathurApurI nAmanA bhRgukaccha = bharUcamAM jinendradevonA daityomAM abhiSeka, pUjA vageremAM brAhmaNo vighna karatAM hatA. A badhI vAta bharUca vagerenA saMghoe comAsAmAM sUrijI pAse jaIne nivedana karI. sUrijIe kahyuM tamAre dIpAvalI utsavanA bIje divasethI = kArtika suda ekamathI bhariyariyA mahAmahotsava (ritaritA = loko jemAM bharacaka Ave. jemAM kAMIka Azcarya thavAnuM hoya evo te Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 diTTho ya sUrI harisanibbhareNaM saMgheNaM ceiimjjhaayaao| tau tuTeNaM nissaMkaM tassAgamaNe paMcamahAsaddo apphaalio| vihiyA savvA paDivattI, uvaviThTho tattha sUrI, tau tassANubhAveNa jaMgamatitthamihAgayaM ti logappavAeNa(souNa)rAyA vi tattha go| rAiNA ANadieNa saMgheNa sesaloeNa ya vatthAiehiM sUrI pUio, taM ca savvaM teNa atthINaM baMbhaNAiyANaM dinnN| ucchalio sAhUkAro nyrmjjhe| tau sUriM namiUNa saviNayaM rAyA jaMpai kiM tubbhe evaiyaM kAlaM nAvaloiya tti| sUriNA vuttaM mahArAya ! iha vihariukAmAvi maNNayakheDasaMgheNa no mukkaa| saMghAikkamaNaM ca amha sAsaNe mahAdoSayaraM vnnnnijji| ajja puNa amhehiM titthANaM vaMdaNatthaM saMgho vinnto| teNa bhaNiyA jai divasassa paharaduggasamae puNo vi etthAgaMtUNa bhoyaNaM tubbhe kareha to vaccaha no annaha tti| taM ca amhehiM paDivannaM / tau mahArAya ! settuMjayamahuratitthesu deve abhivaMdiya puNovi tattha amhehi gantavvaM / imaM ca nisuNiya rAyA calaNesu laggiUNa sUrINa sagaggayaM bhaNai- jaivi tumha niraMtaradaMsaNassa aho(mha)na jogo tahAvi kalladiNAu Arabbha, eyaMmi jiNamaMdire jAvapunnimaM tAva jattaM gurupasAeNAhaM karissAmi / tA jai tubbhe ihAgacchaha to ahaM appANaM sakayatthaM mannemi iharA me nAme eka mahAmahotsava vizeSa) derAsaromAM karavo. te divase ame saMghane jaNAvIne amuka samaye tyAM AvIzuM." bharUcanA zrIsaMghe pUjyazrInA Adeza pramANe kArya karyuM. tethI kahelA divase ane kahelA samaye pAdalepa karIne keTalAMka loko sAthe sUrijI bharUca padhAryA. jinAlayomAM zrAvako dvArA AraMbhAyela mahotsava cAlu hato. ane AnaMdavibhora zrIsaMghavaDe derAsaramAM AvelA sUrijI jovAyA. tethI sUrijInA AgamanamAM rAjI thaIne niHzaMkapaNe zrI saMghe paMcamahAzabda = zaMkha vagere vAjiMtro vagADyA. zrI saMghe sUrijInI badhIja prakAranI AgatA-svAgatA-sevA-bhakti vagere karI. tyAM sUrijI beThA. sUrijInA prabhAvathI 'jaMgamatIrtha ahIM Avela che' e pramANe loka-pravAha sAMbhaLIne rAjA paNa sUrijI pAse Avyo. AnaMdita thayela rAjA ane zrIsaMgha tathA zeSalokoe vastra AdithI sUrijInI pUjA karI. te badhuM sUrijIe brAhmaNAdine ApyuM. AkhAya nagaramAM sUrijIno = jainadharmano prazaMsA-anumodanA rUpa sAdhuvAda thayo. tyArabAda rAjAe sUrijIne namI vinayapUrvaka kahyuM "ATalo kALa Apa kema dekhAyA nahi ?' arthAt Aja divasa sudhI Ape kema ahIM padhArIne amone ApanA darzanathI upakRta na karyA ? ' sUrijIe kahyuM "he mahArAja ! ahIM vihAra karavAnI IcchA ghaNI hatI chatAMya "manna-ve' = navAkheDAnA saMghe mane ema karavAnI anujJA na ApI. amArA jainazAsanamAM "saMghanuM atikramaNa e mahAdoSakara che" evuM varNana karAyuM che. Aje vaLI amArA vaDe tIrthonA vaMdanArthe zrIsaMghane vijJapti karAI. tyAre zrIsaMghe amone kahyuM, "jo divasanA bIjA pahore pharI atre AvI jaIne Apa gocarI karavAnA ho to ja jaI zako cho. anyathA nahi." ame zrIsaMghanI vAta svIkArI lIdhI. tethI "mahArAja ! zatruMjaya, mathurAtIrthonA devone vaMdana karIne pharI amAre tyAM pahoMcavAnuM che." sUrijInI vAta sAMbhaLIne sUrijInA page paDIne gadgad svare rAjA bolyo, "joke niraMtara tamArA darzanano yoga amArA nasIbamAM nathI. to paNa AvatIkAlathI pUnama sudhI A jinamaMdiramAM gurunA pasAye huM yAtrA karIza. jo Apa ahIM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 jIviyaM niSphalaM ti / tau sUriNA vRttaM bho mahAyasa ! pavayaNunnai tae sayaM kAyavvA / tujjhasammayaM eyaM pakarissAmo eyaM vRtte rAiNA vRttaM paramo esa amhaM aNuggaho tti / tau taTThANAu sUrI daMsaNasamunnaikaraNatthaM valahIpuriM gao / OM pAdaliptasUre DhaMkapure gamanaM tatra nAgArjunaprasaMgazca tau setuMjje ujjitegirinayare ya deve abhivaMdiya DhaMkapure daMsaNapabhAvaNatthaM saMpatto / tattha ya nAgajjuNo vaMdao sUriM samAgayaM jANiUNa keIdUre sUrisamIve samAgauM viNaeNaM sUriM mannAvittA teNa niyae Asame niio| kArAviyaM sUrINaM calaNasoyaM ti / bhaNiyaM bahumANapuvvayaM teNa jAyA amha tumha daMsaNeNa paramA cittanivvuI / tA ihAsame AgaMtUNa komui jAva mae saddhiM niyae ceihare tubhehiM gaMtavvaM / tasseyaM vayaNaM manniUNa sUrI mahurAe gao / tato tattha pavayaNunnaI kAuM gao mnnykhedd'e| evamaNudinaM bharuyacchAimajjheNa komuI jAva AgacchaMtassa sUrissa DhaMkapure paidiNaM pAyasoyajalaM jigghaMteNa maimayA nAgajjuNeNa pAyalevadavvANaM sattottaraM mUlasayaM vinnAyaM, na uNa ekkaM taMdulaghoyaNaM ti / tau tavvirahau kao teNa payalevo / tara tappabhAveNa so kiMci upphiDittu padhArazo to huM jAtane kRtArtha mAnIza. nahIMtara mAruM jIvana niSphaLa che." sUrijIe kahyuM 'he mahAyaza ! tamAre pravacananI jinazAsananI unnati sadaiva karavI. tamAruM A Icchita ame karIzuM.' arthAt tamArI IcchA pramANe ahIM AvIzuM. rAjAe kahyuM 'A amArA upara Apano moTo anugraha thayo.' * pAdaliptasUrijInuM DhaMkapuramAM gamana, tyAM nAgArjunano prasaMga che sUrijI bharUcathI darzananI = jinazAsananI samunnati karavAmATe vallabhIpura gayA. tyAMthI zatruMjaya giranAratIrthe devane vaMdana karIne zAsananI prabhAvanA karavAmATe DhaMkapura padhAryA. tyAM dUra rahelA nAgArjuna vaMdake sUrijInuM Agamana sAMbhaLIne sUrijI samIpa AvIne vinayapUrvaka sUrijIne manAvIne sUrijIne potAnA AzramamAM laI gayo. sUrijInA pAda pakhALyA ne sUrijIne bahumAnapUrvaka kahyuM, 'amArA cittane ApanA darzanathI paramasaMtoSa thayo. kaumudImahotsava sudhI Ape A AzramamAM roje padhArIne ApanA derAsare mane paNa sAthe laI javo.' sUrijIe temanA vacanone mAnya rAkhIne mathurA gayA. tyAM pravacananI unnati karIne navAkheDAmAM gayA. A pramANe roje-roja kaumudI sudhI bharUca vagere tIrthonI yAtrA karIne DhaMkapurImAM AvatA sUrijInA caraNanA prakSAla jaLane sUMghatA sUMghatA buddhizALI nAgArjune pagamAM lepa karavAmAM AvatA 107 dravyone (107 vanaspatinA mULiyAone) oLakhI lIdhA. paNa eka (108 muM) dravya cokhAnuM dhovaNa jANI zakAyuM nahi. te eka dravyathI rahita 107 dravyono lepa teNe page karyo. lepanA prabhAve te thoDe thoDe UMce UDIne nIce paDato hato. tenA lIdhe enA aMgo jarjarita thaI gayA. pUrNimAnA mahotsavamAM AvelA sUrijIe jarjaritazarIravALA nAgArjunane joyo eTale sUrijIe tene pUchyuM, 'kema Avo dekhAya che ?' teNe badhIja vAta sUrijIne karI. sadbhAvane chUpAvIne = arthAt pragaTa arthane chUpAvIne gUDhArthavALuM Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 puNo puNo paDato jajjariyaMgo jaao| tahAvihaM ca daTuM punnimamahUsavAgaeNa sUriNA so puTTho kimeriso dIsasitti / teNAvi savvo vaiyaro sittttho| tau sabbhAvaM govaMteNa sUriNA bhaNiyaM sohaNaM tae savvaM vinnAyaM / navaraM na ettha eko seyabhikkhudarisaNayogo miliu tti taM soUNa citte camakkio tajjoyajANaNatthaM teNa sUrI bhnnio| dhAuvvAyasiddhiM tumaM mamAu giNhasu niyajogaM ca kahasu tti / tau jANissAmo tti bhaNiUNa sUrI calio saTThANasaMmuhaM / sUriyAgamaNassa carimadivaso komuIlakkhaNo eso tti kaliUNaM aNuvayaNatthaM sUrissa so vaMdao sUriNA samaM clio| ahaM DhaMkapurassa bAhiM paccaMtamiTTavAyaM daTTaNa sUriNA tassuvari cunno khitto| tau sUriNA bhaNio vaMdao bIyadiNe tae esa joeyavvo tti / evaM bhaNiUNaM taM taTThANAu niyattiya gao saTThANaM sUrI, nihAlio gaMtUNa teNa bIyadiNe jAva savvaM taM suvaNNamayaM pAsai / ma sUriM pratiSThAnanagararAjAzAlivAhaNanimantraNaM, nagarapravezAvasare bRhaspatipaMDitakRtasUriparIkSA # __iuya atthi golAnaItIrupariTThiyaM sayalapuraguNaTThANaM paiTTAnaM nAma nayaraM / tattha ya balabuddhijutto sAlivAhaNo nAma rAyA so ya vasIkayAsesarAyavaggo satthakavvAijujjae ya payaM viusANaM / jau bhaNiyaM / vacana sUrijIe kahyuM "teM hoMziyArIthI sArI rIte badhuM jANI lIdhuM. parantu ahIM mAtra eka dhoLA bhikSunA darzanano yoga na meLavyo. (A vAkya dviarthaka che.) eka artha zvetabhikSu eTale sapheda cokhAnuM dhovANa, bIjo artha zvetakapaDAdhArI bhikSu = jaina zvetAMbaramUrtipUjakasAdhunA darzana = samyagU darzanano yoga na meLavI zakyo. eTale ke hoziyArIthI 107 dravyo oLakhavAmAM kuzaLatA prApta karI parantu kharuM je prabhuzAsananuM samyagadarzana meLavavAnuM che e na meLavyuM ! te sAMbhaLIne cittamA camakIne "te dhoLAbhikSuno yoga zuM che ?" e jANavA mATe nAgArjune sUrijIne kahyuM, "mane dhAtuvAda siddha che. te Apa mArI pAsethI grahaNa karo ane potAno yoga = 108 muM dravya = saMpUrNa uDavAno yoga mane kaho", "sAruM, joIzuM" ema kahIne sUrijI potAnA sthAne javA nIkaLI gayA. "kaumudIparvamAM sUrijInA Agamanano A chello divasa che" ema jANIne sUrijIne 108 muM dravya kahI devA mATe manAvavA sUrijInI sAthe ja te vaMdaka cAlyo. DhaMkapuranagaranI bahAra atyaMta najIkanA bhAgamAM IMTano nibhADo joIne sUrijIe te nibhADA para cUrNa nAMkhyuM ane vaMdakane kahyuM ke "bIje divase tamAre A nibhADAne joI levo." Ama kahIne vaMdakane tyAMthI pAcho vALIne sUrijI potAnA sthAne gayA. bIje divase vaMdake tyAM jaIne joyuM to te Akho nibhADo suvarNamaya banI gayo hato. arthAt sUrijIe A dvArA jaNAvI dIdhuM ke 'tArA dhAtuvAdanI mane kAMI jarUra nathI.e to mane siddha ja che." * sUrijIne pratiSThAnanagaranA rAjA zAlivAhananuM nimatraNa, nagarapravezaavasare bRhaspati paMDite karela sUrijInI parIkSA , golA nadInA kAMThA upara raheluM, saghaLA nagaronA guNonuM sthAnabhUta evuM pratiSThAna nAmanuM nagara hatuM. tyAM baLa-buddhithI yukta zAlivAhana nAme rAjA hato. azeSarAjAonA samUhane vazakaranAra te rAjA, vidvAnajanomATe zAstra-kAvya vagerenA yuddhanA sthAnabhUta hato = te rAjAnA darabAramAM satata Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ___ 'kAvyazAstravinodena, kAlo gacchati dhImatAm / vyasanena tu mUrkhANAM nidrayA kalahena vA' / / 1 / / iti / annayA viyaDDhaviusajaNapuriyAe rAyaparisAe viusajaNapasaMsAvasare daMsaNapabhAvaNAkaraNatthaM rAiNo samIve uvaviTThAe bhogavaInAmiyAe piMDavAravilAsiNIe jiNamayabhAviyattaNau paramasAviyAe jaMpiyaM / jahA deva ! tAva sasivva savve viusA ahaMmANiNo niyaguNukkarisavipphuriyapayAvA rehaMti jAva sUrovva pAlittayasUrI niruvamaguNakiraNo na ajjavi vipphurai, paDhiyaM ca tIe tattAvadeva zazinaH sphuritaM maho yAvanna tIkSNarucirmaNDalamabhyudeti / abhyudgate sakaladhAmani dyau tu tasminnindoH sitAbhrazakalasya ca ko vizeSaH / / 1 / / tato suNiUNemaM rAiNA bhaNiyaM bhadde ! ko esa sUrovamo pAlittayasUrI tae vnnio| tara tIe savittharo savvo sUrivuttaMto tassa khio| taM ca soUNa vimhio rAyA bhaNai kattha so citttthi| tIe jaMpiyaM sirimannayakheDe nayare, taM nisuNiya sUrisamANayaNatthaM rAiNA saMkaro nAma saMdhiviggahio tattha ANatto jahA mannayakheDe gaMtUNa kaNharAyaM mokkallAveUNa pAlittAbhihANaM sUri vidvAnonAM zAstra-kAvya vageremAM yuddho = vAda-vivAdo cAlatAM hatA. kahevAya che ke, kAvyazAstravinodena, kAlo gacchati dhiimtaam| vyasanena tu mUrkhANAM nidrayA kalahena vA / / 1 / / buddhizALIono kALa kAvya-zAstranA vinodathI pasAra thAya che. jyAre mUrkhAono samaya to vyasana = khoTI AdatomAM athavA nidrA ke kalahamAM ja pUro thAya che. bheDA2 te 20% 625||2maa 'viyaDDa' = yatu2 ane, 'viusa' = vidvAnanIthI pariva28 to. temAM vidvAnajanonI prazaMsAnA avasare rAjAnI samIpamAM beselI, jinamatathI bhAvita thayelI paramazrAvikA bhogavatI nAmanI. 'piMDavAra-vilAsiNI' = yA35. pieno pAthI. vilAsa. uzavanArI vezyAmechaina darzananI prabhAvanA karavA mATe rAjAne kahyuM, "he deva ! ahaMkArI evA A badhA vidvAno caMdranI jema potAnA guNonA utkarSathI pratApane phelAvatA tyAM sudhI ja TakI zake che ke jyAM sudhI nirupamaguNa-kiraNovALA sUrya samA. pAdaliptasUri haju sudhI prakAzyA nathI." teNe kahyuM, tattAvadeva zazinaH sphuritaM maho yAvanna tiikssnnrucirmnnddlmbhyudeti| abhyudgate sakaladhAmani dyau tu tasminnindoH sitAbhra-zakalasya ca ko vizeSaH / / 1 / / artha :- candra tyAM sudhI ja prakAze che ke jyAM sudhI sUryano udaya thato nathI. kAraNa ke divase saMpUrNa tejavALo te sUrya udaya thayechate candramAM ane vAdaLa athavA abarakhanA TukaDAmAM zuM vizeSa che ? arthAt candra te vAdaLa athavA abarakhanA TukaDA jevo nisteja lAge che. AvuM sAMbhaLIne rAjAe kahyuM "he bhadre ! te varNanakarela sUryanI upamAvALA A pAdaliptasUrijI koNa che ?" teNe vistArapUrvaka sUrijIno Akho vRtAMta = pUrNaparicaya rAjAne kahI saMbhaLAvyo. te samaNIne vismita thayesa me pUchyuM tamo yA 2 cha ?.' to hyu. "zrI navANenagarabha.." sUrijInuM saranAmuM jANIne rAjAe sUrijIne sArI rIte laI AvavA mATe zaMkara nAme saMdhivigrahikane = dUtane AjJA karI ke "navAkheDAnagare jaIne kRSNarAjA pAsethI rajA meLavIne pAdalipta nAmanA sUrijIne Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 ettha sigghamANesutti / tau rannA pesio tattha gaMtUNa kaNharAyassa samIve niyasAmisamAiSTuM savvaM niveei| tau teNAvi rAiNA harisanibbhareNa sUrI niyapurasaMghajuo niyaparivArasamio pttttvio| patto ya kameNa bAhiM pittttaannpurss| tau saMkareNa gaMtUNa rAiNo sUriNamAgamaNaM jANAviyaM / tau rAyA harisiyacitto haTTasohAiyaM nayare mahUsavaM kArAUNa saparivAro sUrisaMmuhaM jAva kila gamissai tAva etthAvasare rAiNo samIve vihapphaI nAma viuso AgaMtUNa maccharavasA bhnni| jahA deva ! ahaM ajjeva'ssa sUrissa buddhiM parikkhissa / tau rannA bhaNio ya parikkhasu, tA tau bhaNai deva ! tumha parivAre atthi ettha kovi puriso jo gacchaMto AgacchaMto ya hatthaTTiyAu udagAibhariyabhAyaNAu biMdumettaM pi na chaDDei rannA bhaNiyaM atthi hIrao nAma thirahattho nro| jai evaM tA ettha taM AkAraha / AkAriUNa niveNa payaMsio so vihapphaissa / teNAvi sabahumANaM so payatteNa sammANiUNa bhaNio bho bhadda ! tumamiNaM vilINaghayapUriyaM vaTTayaM sUrissa gaMtUNa daMsasu, iyaM ca bhaNejjasu jahA tumha maMgalakae imaM viusehiM pesiyaM / evaM bhaNiya so sigdhaM pesio| teNa taheva kayaM ti| tau viyaDDattaNau sUrissa tassa paramattho teNa vinnAo, jahA me maiparikkhaNatthaM jaldI ahIM laI Ava." zAlivAhana rAjA dvArA mokalAvAyela te zaMkara kRSNarAjA pAse jaIne potAnA svAmInA AdezanuM nivedana karyuM. kRSNarAjAe paNa harSabhara hRdayathI potAnA gAmanA saMghathI yukta ane potAnA sainiko-pradhAna puruSo vagere parivAra sahita sUrijIne mokalyA. sUrijI krame karIne pratiSThAnapuranI bahAra AvI pahoMcyA. tethI zaMkare jaIne rAjAne sUrijInA AgamananI jANa karI. tethI harSita hRdayavALA rAjAe nagaranA dukAno ane gharo vageremAM mahotsava karAvyo ane saparivAra sUrijInI sanmukha javA nIkaLe che. tyAMja rAjAnI pAse "vida = bRhaspati nAmano vidvAnapuruSa sUriuparanA matsarane lIdhe AvIne rAjAne kahe che, "he deva! huM Ajeja A sUrijInI buddhinI parIkSA karuM ?." "parIkSA karo ema rAjAe AjJA ApI. bRhaspati pUche che "deva ! ApanA parivAramAM evo koI puruSa che ? ke je jatAM AvatAM hAtha para rahela pANI vagerethI bharela bhAjanamAMthI ekabiMdu paNa chalakavA de nahi?." rAjAe kahyuM "hA, hIraka nAmano sthira hAthavALo puruSa che." "jo ema hoya to ene bolAvo" ema bRhaspatie kahyuM. hIrakane bolAvI rAjAe vidvAnane dekhADyo. vidvAne paNa bahumAnapUrvaka hIrakane sanmAnIne kahyuM "he bhadra ! ogaLelA ghIthI chalochalo bharela A vATako laI jaIne sUrijIne batAvaje ane kaheje "ApanA maMgaLa mATe vidvAna lokoe A mokalyuM che.' Ama kahIne tene jaldIthI sUrijI pAse mokalyo. hIrake paNa kahyA pramANe ja karyuM. * vidvattAthI sUrijIe te vATakAno paramArtha jANI lIdho ke "mArI matinI parIkSA mATe vidvAno vaDe AvuM karAyuM che." paramArtha A che ke "vATakAnI jema goLa AkAravALuM A nagara che. te nagara ghI svarUpa paMDitajanothI paripUrNa = chalochala bharAyeluM che. jema A vATakAmAM bIjI koI vastune pravezavAne avakAza nathI tema vidvAnalokothI bharela A nagaramAM Apane paNa praveza mATe avakAza nathI." vATako molanAra vidvAnane pratidAna = pratyuttara = jaDabAtoDa javAba ApavA mATe "chalochala Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 viusehiM evaM kayaM ti| tattha vaTTayavaTTalAgAratullaM nayarameyaM / taM ca ghayatulleNa paMDiyajaNeNa paripunnaM / tau jahA ettha vaTTae annassa vatthussa kassai avagAso natthi tahA viusajaNapunne eyami nayare tujjhavi no bhavissai, tau dAyagapaDidAyaNatthaM subharevi eyaMmi sUritullo viuso niyamuhasaMvehagAiguNattaNAu saMmAi tti ciMtiUNa sUriNA sAhusayAsAu sUI suhumatarimabhigahiya tammajjhe dhAriNivijjAe taM ThaviUNa so naro vutto| tesiM viUsANaM gaMtUNa eyaM daMsasutti teNAvi tahaTThiyaM neUNa nivapurau taM mukkaM, tato majjhe taM sUI daTuM vihapphaI niyamaNe visaNNo aho ! mahAmaimaM eso tti / tau rannA niyanayare pamuieNa mahayA vitthaDeNa so sUrI pvesio| saparijaNeNa ya rannA visiTThapaDivatti(u) sNmaannio| # rAjasabhAyAM sUrikathitA 'taraGgavati' kathA, paJcAlakRtacauryA''kSepaH sUrikRtakUTamaraNopAyazca // nisuyA ya bahumANapuvvaM pAlittayasUriviraiyA bahukavvarasasaMkinnA taraMgavaiyA kahA, vimhio ya tIe savaNeNa savvo viusayaNo rAyA ya / etyaMtare maccharavasA avadhAramAsaMpanno maimaM paMcAlanAmA viuso jNpiumaarddho| deva ! iyaM kahA aNeNa sUriNA annehi ya mama kavvAu ya coriya tti / bharela e vATakAmAM paNa sUrijItulya vidvAna, potAnA mukhanA saMvedhakapaNuM = hAjara javAbIpaNuM vagere guNa thakI samAI jaze' ema vicArIne = evuM jaNAvavA sUrijIe sAdhu pAsethI atyaMta jhINI soMya laIne dhAriNIvidyAthI vATakAnI madhyamAM tene sthApine hIrakane kahyuM "jaIne te vidvAnane batAvaje." teNe paNa soyathI yukta te vATako te ja rIte laI jaIne rAjAnI AgaLa mUkyo. vATakAnI madhyamAM soya joIne bRhaspati potAnA manamAM viSAda pAmyo ke "aho ! A to mahAbuddhizALI che." tyArabAda AnaMdita thayela rAjAe moTA ADaMbara sAthe sUrijIno nagarapraveza karAvyo. saparivAra rAjAe sUrijInuM viziSTabhaktithI sanmAna karyuM. * rAjasabhAmAM sUrijIe kahelI taraMgavatI kathA, paMcAlapaMDitano e kathA uThAMtara karyono AkSepa, sUrijIe karela phUTamaraNano upAya che anyadA rAjadarabAramAM pAdaliptasUri viracita ghaNAM kAvya-rasothI yukta 'taraMgavatI' kathA sUrijInA zrImukhe kahevAI. bahumAnapUrvaka tenA zravaNathI rAjA ane badhA vidvAnajano vismita thayA. e vakhate, IrSAne vaza thaI sAMbhaLeluM avadhAraNa karavAmAM kuzaLa matimAna paMcAla nAmano vidvAna kahevA lAgyo "he deva ! A kathA to mArA anya kAvyamAMthI A sUrijIe corI lIdhelI che." rAjAe pUchayuM "AnI khAtarI zI ?." tyAre paMcAle potAnI yuktithI rAjA vagere lokono vizvAsa karAvavA aneka bhAvo dvArA taraMgavatIkathA kahI saMbhaLAvI. A joIne zrIsaMgha thoDo lajjita banyo. piMcAle taraMgavatI kathA kahI batAvI kharI parantu eTalA mAtrathI enI vAta nizcayapaNe sAcI TharatI nathI. eTale e vAta anizcita bane che. ane je vAta anizcita hoya emAM vadhu apamAna thavAnI vAta rahetI nathI. mATe zrIsaMgha maLavuM = manavaM = kAMIka lajjA pAmyo evuM kahevAmAM AvyuM che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 rannA bhaNiyaM kahamiNaM najjai / tau teNa niyajuttIe rAyAiloyANaM paccayanimittaM aNegabhAvehiM taraMgavaiyA kahA kahiyA ? maNayaM ca saMgho lajjio / tau sUrihiM saMkeyaM kAUNa sahasA, mayagakheDDuM vihiyaM / etthaMtare mautti kAUNa kukkuhiyAe paviTTho jAva bahi nijjai tAva savvo vi nayarajaNo bahutarA pasaMsA karei / tato jaNamajjhaTThio pacchAyAvavihurio vA vihudaMDaM labbheUNa mahayAsaddeNaM paMcAlo imaM gAhaM bhaNai / jahA, 'sIsaM kaha va na phuTTaM, jamassa pAlittayaM haraMtassa / jassa muhanijjharAu taraMgavaiyA naI chUDhA' / / 1 / / tau sUriguNukkaTTie sayalajaNe imaM tabbhaNiyaM soUNa evaM jaMpato jhaDitti utthio, bho bho paMcattamuvagao vi ahaM aNeNa paMcAlaviusassa saccavayaNeNa osahatulleNa suimuvagaeNa jIviu tti / tau so vimaNadummaNo saMgho ya aipahiTThamaNo jAo tti / imaM ca rannA soUNa so paMcAlo nivvisao ANatto / sUriNA ya rAyANaM bhaNiya uddhario / tau so saMtAriyabahuM daTThUNa samayanA jANa sUrijIe tarataja kAMIka saMketa karIne ekAeka maraNano DoLa karyo. 'sUrijI maraNa pAmyA, sUrijI maraNa pAmyA' ema sUrijIne jainalokoe pAlakhImAM besADayA. (TIkAkAre 'diyA' evA zabdano prayoga karyo che. jeno artha 'ThAThaDI' thAya che. chatAM ahIM pAlakhI tarIke artha levo e yogya jaNAya che kAraNa ke AvA dhuraMdharasUrijInI ThAThaDI kadApi na hoI zake. athavA to A to DoLa karyo che. mATe kadAca ThAThaDI paNa ghaTI zake.) jyAM nagaravaccethI pAlakhI bahAra laI javAya che tyAM nagaranA badhA loko sUrijInI ghaNI ghaNI prazaMsA kare che. tyAre lokonI madhyamAM rahela ane 'mArA kAraNe sUrijInuM mota thayuM' evA pazcAtApathI duHkhI banela te paMcAla potAnI banne bhUjAo UMcI karIne moTA avAje A gAthA bole che. sIsaM kaha va na phuTTaM, jamassa pAlittayaM haraMtassa / jassa muhanijjharAu, taraMgavaiyA naI chUDhA / artha :- 'are, pAdaliptasUrijInuM haraNa karatAM eTale ke emano nAzakaranAra yamanuM mAthuM kema na phUTI gayuM. ke jemanA mukharUpI jharaNAmAMthI taraMgavatIkathA rUpI nadI nIkaLI.' zleSaalaMkArathI A artha paNa thaI zake, naM anna arthAt H = anya = mama. potAne udezIne kahe che ke je A mAruM mAthuM phUTI kema na gayuM ?! muktakaMThe loko sUrijInA guNo gAI rahyA hatAM eja vakhate paMcAle kIdhela zloka sAMbhaLIne sUrijI A pramANe bolatAM bolatAM ubhA thayA ke 'are ! o ! juo ! sAMbhaLo ! maraNane pAmelo paNa huM A paMcAla vidvAnanA zravaNapathamAM Avela satyavacana samAna auSadhane pAmIne jIvI gayo chuM. paMcAla bicAro sUrijIne jIvita joIne vimana-durmanavALo thayo. [vimana = zUnyamanavALo, durmana = dubhAyela manavALo thayo] ane zrI saMgha atyaMtaharSitahRdayavALo thayo. A badhI hakIkata rAjAe sAMbhaLI ane paMcAlano dezanikAla karyo. paNa dayALu sUrideve rAjAne kahIne ene uddharyo. "huM sUrijI dvArA khUba bacAvAyo" ema paMcAle joyuM-jANyuM ane potAnA karme bAkoruM ApyuM eTale potAnA karmo halavA thayA Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 niyakammavivaradANAu tasseva samIve sAvagadhammaM pavanno / 3 rAjasabhAyAM madanabhAvitasUtrachedazodhane, samavartuladaMDamUlajJApane, jatubhAvita-samudgakasaMdhijJApane ___ sUrenipuNatvaM prAnte sUrikRtatumbisyUtasaMdhijJAnArthaparIkSA // annayA ya keNai viyaDDheNa sAlivAhaNassa raNNo bIyanAmeNaM muruDanAmassa sabhAe mayaNodayabhAviyaM suttaM samappiyaM tassa cheho laheyavyo / na ya so keNAvi laddho tau rannA pAlittayasUrI AhUo, taM suttaM darisiyaM, teNa uNhodagamajjhe taM pakkhittaM / tau nimmayaNattaNau tassa so cheo lkho| tau samavaTTaladaMDo mUlajANaNatthaM tassa naravaiNo smmppio| na ya mUlaM tassa keNAvi NAyaM sUriNA puNa so nIramajhe traavio| maNayaM egadisAe so namio, tato teNa tassaMtamUlaM kahiyaM / puNaravi samuggao jaugholio tassa samappio jassa DhakkaNayasaMtiyA saMdhI guvvilattaNau na njji| so uNhodae sUriNA chuuddho| tau viyaliyA jaukUNayasaMtiyA saMdhI, yA teNa niyamaimAhappeNa pyNsiyaa| tau sUriNA tammaiparikkhaNatthaM tuMbayaM phADeUNa majjhe rayaNAI pakkhiviya maTThAe sIvaNIe taM sIvittA ranno daMsiyaM / bhaNio ya rAyA imassa saMdhiM ko vi jANeu tti / = granthibheda thavAthI samakita pAmyo ane sUrijInI pAse eNe zrAvakadharmane = dezavirati dharmane svIkAryo. * rAjyasabhAmAM mINa pAyela hIrAno cheda zodhavA vize, samagoLa lAkaDInuM mULa zodhavA vize, lAkhathI jaDela dAbaDAno joDANano bhAga jANavA vize sUrijInI nipuNatA, chelle sUrijIe jhINI sIvaNIthI sIvela tuMbaDAnA joDANane jANavA vize karelI parIkSA , vaLI ekavAra koka vidvAne, "muruDa' evuM bIjuM nAma dharanAra sAlivAhana rAjAnI sabhAmAM mINapAyela sUtra = doro rAjAne Apyo ane kahyuM ke "Ano cheDo kyAM che ? te zodhI Apo." dorAno cheDo koInAvaDe paNa pAmI zakAyo nahi. eTale rAjAe pAdaliptasUrijIne bolAvI te doro dekhADyo. sUrijIe ene garama pANImAM nAMkho. mINa badhuM ogaLI javAthI eno cheDo maLI Avyo. bIjIvAra samagoLa lAkaDInuM mULa jANavA mATe pelA vidvAne ke bIjA koke samagoLa lAkaDI rAjAne ApI. tenuM paNa mULa jANavA koI samartha na banyuM tyAre sUrijIe ene pANImAM taratI mUkI. eka dizA tarapha e lAkaDI thoDI namI eTale enAthI tenuM mULa sUrijIe kahI batAvyuM. trIjIvAra paNa lAkhathI jaDela dAbaDo sUrijIne samarmo ke jenA DhAMkaNAno saMdhi = joDANa bhAga guptatAnA kAraNe koInAvaDe paNa jaNAto na hato. sUrijIe te dAbaDAne garama pANImAM nAMkhyo. tenAthI lAkhathI pUrelo khUNo ogaLI gayo. sUrijIe potAnI matinA mahAbhyathI te saMdhino bhAga darzAvyo. chelle ekavAra sUrijIe te vidvAnanI mati-parIkSA karavA mATe tuMbaDAne phADIne temAM ratno bharI tene aMdaranI jhINI sIvaNIthI sIvIne ke je dekhAya paNa nahi. athavA evI koka paddhatithI banne bhAgane joDe ke je joDANa dekhAya nahi. [prAyaH sIvavAno artha joDavAnA arthamAM paNa laI zakAya che.] e rAjAne batAvyuM ane pUchyuM "AnI saMdhino bhAga koI jANI zake kharo ?." paMDita lokoe ene joyuM. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 rannAvi ya tubhbaM sivviyaM daMsiyaM na uNa saMdhI tassa vinAya tti / ma muruDarAjazirovedanA sUriNA'pAkRtA ahannayA tassa muruDaranno siro veyaNA tivvA pAubbhUyA, sA ya no kahavi vijjAmaMtataMtAiehiM uvsmiyaa| tau rannA nio maMtI vutto / jahA majjhemaM siropIDaM pAlittayasUrisayAsAu gaMtumuvasAmesu / ettha va bo(A)harasutti / tau maMtiNA gaMtUNa sUrI bhaNio jahA tubbhe rAyasamIve Agacchaha ranno mahaI siroveyaNA na keNAvi uvasAmiuM tIrai tti / tau sUriNo maMtivayaNAu titthassa pabhAvaNA bhavau tti mannamANA rAyasamIve gaMtUNaM uvvitttthaa| te hi ya tattha jahA logA na jANanti tahA pAuraNassa majjhe pacchannaM maMtaM jhayaMtehiM niyadAhiNajANumatthayapAseNa dAhiNahatthapaesiNI aMguThasamIvavattiNI aMgulI bhAmiUNa bhAmiUNa rAyassa siroveyaNA pnnaasiyaa| aNNe bhaNaMti saTThANaThiehiM ceva jANuvari karaMgulibhAmaNeNa tehiM rAyA pauNIkau tti| tahA ya taccariyasUiyA imA gAhA Agame paDhinnaDuM | 'jahA jahA paesiNiM jANugammi pAlittau bhmaaddei| tahA tahA se siraveyaNA ya, Nassai muruMDarAyassa' / / 1 / / rAjAe paNa sIvela te tuMbaDu joyuM. paNa enI saMdhi rAjA ke vidvAno jANI zakyA nahi. tyArapachI te bhAga sUrijIe sabhAmAM dekhADyo. * muruDa = zAlivAhanarAjAnI zirovedanA sUrijIe dUra karI che ekavAra te muruDarAjAne mAthAno tIvra du:khAvo upaDyo. te duHkhAvo koIpaNa vidyA-maMtra-taMtra vagere dvArA upazamyo nahi. tyAre rAjAe potAnA maMtrIne vAta jaNAvI ke, "mArI A mAthAnI pIDA mane pAdaliptasUrijI pAse laI jaIne upazamAvo athavA teozrIne atre bolAvI lAvo.' maMtrIe sUrijI pAse jaIne vAta jaNAvI ke "Apa rAjA pAse padhAro. kAraNa ke rAjAnI mAthAnI tIvravedanA koInAthI paNa upazamAtI nathI. tethI maMtrInA vacanothI sUrijI "tIrtha = zAsananI prabhAvanA thaze'ema mAnIne rAjA pAse AvyA ane beThA. loko jANI na zake te rIte sUrijIe paDadAnI aMdara guptapaNe maMtra bhaNavApUrvaka potAnI jamaNI jAMghanuM mastaka eTale ke DhIMcaNa, e DhIMcaNa para potAnA jamaNA hAthanI aMguThAnI samIpe rahelI AMgaLI eTale ke tarjanIne = rAjAnI dizAmAM jamADIne rAjAnI zirovedanA maTADI hatI. ahIM keTalAMka pUrvAcAryonuM kahevuM ema che ke sUrijIe rAjA pAse AvyA vinA potAnA ja sthAnamAM rahI rAjAnI dizAmAM potAnI jaMghA para arthAt uparokta pramANe DhIMcaNa para hAthanI AMgaLI pheravIne rAjAne sAjo karyo. ' sUrijInA caritrathI sUtrita = gUMthAyela gAthA AgamamAM A rIte bhaNAya che. jahA jahA paesiNiM jANugammi pAlittau bhmaadde| tahA tahA se siraveyaNA ya, Nassai muruMDarAyassa / / 1 / / artha :- sUrijI jema jema jaMghApara = DhIMcaNapara tarjanI AMgaLI bhamADe che, tema tema te musaMDa Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 0 0 tau paNaTThiyasiroveyaNeNa rAiNA ahiyayaraM parituDheNa sUriNo viuleNaM asaNAiNA paDilAbhiyA / aNudiyahaM ca daMsaNabhattIe samujjuo jaao| evamaNegaso rAyA sUriguNAvajjiyamANaso saMyutto tti / ettha'nne pADaliputte nayare muraMDo nAma rAyA. sAlivAhaNAu vibhinno hottha tti bhaNaMti / evaM bahuhA pavayaNunnaI viheUNa kundendudhavalajaseNa tihuyaNaM dhavalIUNa dIhapajjAyaM paripAliUNa bahuvihe ya sisse vAyaNAiNA nipphAiUNa cUDAmaNimAinimittasatthAIhiM niyayAuyapamANaM jANiUNa saMghasamakkhaM ArAhaNApuvvayaM kAlamAse kAlaM kAUNa sUri devalogaM gau tti / pasaMgeNa savvameva bhaNiyaM / ettha puNo ranno siroveyaNovasame bhattapANAiNA paDilAbhaNamettasarUveNa maMtapiMDeNa ceva pagayaM / rAjAnI zirovedanA nAza thaI. zirovedanA nAza thavAthI adhikatara khuza thayelA rAjAe vipula pramANamAM azanAdi vahorAvyA. tathA roje roja darzanabhakti, darzana = zAsana, eTale ke zAsananI bhakti = zAsananI prabhAvanAmAM samudyukta thayo. ArIte rAjA anekaprakAre sUrinA guNathI AvarjitamanavALo thayo. jema vikramAditye pU. siddhasenadivAkarasUrijIne suvarNamudrAo bheTa dharI ane sUrijIe te mudrAono jIrNoddhArAdimAM upayoga karAvyo. te ja arthamAM ahIM paNa samajavuM ke muruDa rAjAe azanAdi sUrijIne dharyA ane sUrijIe te azanAdino yathAyogya upayoga karAvyo. | musaMDarAjAnA viSayamAM keTalAMka ema kahe che ke, pATalIputra nagaramAM je musaMDa nAme rAjA hato, te zAlivAhanarAjA karatAM judA hato. A rIte aneka prakAre pravacananI unnati karIne kundapuSya ane candratulya dhoLA = uvala yazathI traNelokane ujjavaLa karIne, dIrgha cAritraparyAya pALIne aneka prakAre ziSyone vAcanA vagere dvArA taiyAra karIne, cUDAmaNi vagere nimittazAstro dvArA potAnA AyuSyanuM pramANa jANIne saMgha samakSa ArAdhanAkaravApUrvaka AyuSya pUrNa thaye kola karIne sUrijI devalokamAM gayA. prasaMgane pAmIne A badhI sUrijInI vAto = jIvanavRtAMta savistAra kahI. joke prastuta prakaraNamAM to zirovedanA dUra thatAM rAjAe je bhakta-pANI vagere vahorAvyA, e svarUpa maMtrapicchanuM ja prayojana che. tAtparyArtha e che ke, ahIM muruDa rAjA to prathamathI ja sUrijInA bhakta hatA. temaja sUrijIe piNDa-lAbha mATe maMtra prayoga karyo hato. parantu sUrijIe rAjA zAsanaprabhAvanA karaze evA zubha AzayathI je "mannaprayoga karyo, enAthI rAjA khuza thaIne je rIte sUrijIne bhaktAdi paDilAbhyA' e vAtaja atre mantrapicchamAM levAnI che. arthAt sUrijI jevA koIpaNa jAtanA zuddhAzaya vinA mAtra AhAra AdinI lAlasAthI mannaprayoga dvArA AhArAdi meLave tene mantrapiccha kahevAya che. pribhuvIranA zAsanakALanA sAdhuone rAjapiNDa kalyuM nahi. chatAM ahIM rAjAe sUrijIne anAdi paDilAvyAnI vAta AvI che. temAM samAdhAna A jANavuM ke rAjA dvArA savizeSa zAsanaprabhAvanA karAvavAnA hetuthI sUrijIe e apavAde lIdhuM haze evI koka zakyatA hoI zake. ti pUjya navoSasUrI: ] Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA, cUrNapiNDe'ntarddhAnaM pratItya cANi (Na) kyamaMtrI nidarzanaM yathA ka cUrNapiNDe cANakyamaMtrI - nidarzanaM pADaliputtaM nAma nayaraM Asi / tattha ya caMdagutto naravaI tassa ya cANakko nAma mahAmaMtI / tattha ya jaMghAbalaparihINA saMbhUivijayAbhihANA sUriNo parivasaMti / aNNayA yadubhikkhaM jAyaM / AyariehiM ciMtiyaM / jahA eyaM sUripayajoggaM niyasIsaM Ayariyattae ThAviuM sayalagacchasahiyaM subhikkhe saMtare paTTavemi / sayamettheva egAgI ciTThAmi tA tAva eyaM joNipAhuDaM sikkhavemi ti rahe taM sikkhaviuM pavvattA / tattha ya pacchannaThiehiM dohiM khuDDaehiM aMjaNaM kahijjaMtaM suyaM / jeNa aMjiyAhi acchIhiM na keNai dIsijjai / AyariehiM taheva AyariyattaNe so ThAvio sayalagacchasahio pesio te khuDDayA AyariyaNeheNa puNo vi valiyA, seso gaccho niddiTThaThANe saMpatto / guruhiM te bhnniyaa| duDDu tubbhehiM kayaM je samAgayA saMpayaM ettheva saMtosanirayA saMtA viharaha / u same hiMDiUNa samuddANaTThA AyariyA jaMkiMci bhikkhAe Agacchai taM tehiM samaM viriMcaya bhujaMti tathA, 'pUrNapippu' ne vize antardhanane anulakSIne cANakyamaMtrInI kathA A pramANe che. * cUrNapiNDamAM cANakya maMtrInuM dRSTAMta che pATaliputranAmanuM nagara hatuM. tyAM caMdraguptarAjA ane temanA cANakya nAme mahAmaMtrI hatA. te nagaramAM jaMghAbaLanI kSINatAvALA saMbhUtivijayasUrijI vasatA hatA. koIka samaye nagaramAM duSkALa paDyo. AcAryabhagavaMte vicAra karyo 'sUripadane yogya mArA ziSyane AcAryapade sthApIne gacchasahita emane suMbhikSavALA dezAMtarapradezamAM mokalI ApuM. huM pote ahIM ekalo ja rahIza. eTale sauprathama A sUripadane yogya ziSyane yoniprAmRta vagere zikhavADI dauM.' ema vicAryA pramANe ziSyane ekAMtamAM zIkhavADavA lAgyA. e rIte zIkhavADatI vakhate guptapaNe rahelA be nAnA sAdhuoe gurudeva dvArA kahevAtI aMjananI vAta sAMbhaLI lIdhI. je aMjana AMkhe AMjavAthI potAne koI joI zake nahi. AcAryabhagavaMte pUrve vicAryA pramANe ziSyane AcAryapade sthApIne temane sakalagacchasAthe dezAMtara mokalI ApyA. parantu AcAryanA snehathI pelA be nAnAmunio nUtanaAcArya pAsethI chUpI rIte pAchA vaLI gayA ane AcAryazrI pAse AvyA. zeSa Akhoya gaccha nirdiSTasthAne pahoMcI gayo. gurudeva = AcAryazrIe te banne nAnAmunione ThapakArUpe kahyuM 'tame A pAchA vaLyA te khoTuM karyuM paNa have kAMI nahi, ahIM ja saMtoSathI raho.' AcAryazrI jAte gocarI bhamIne je kAMI bhikSAmAM Ave te banne munione vaheMcIne vApare che. ema karavAmAM AcAryazrIne pUrato khorAka maLato nathI. mATe banne nAnAmunioe vicAraNA karI ke 'AcAryazrIne ocho khorAka maLe evuM zuM kAma karIe ?, pUrve sAMbhaLelA aMjanane AMjIne caMdraguptarAjAnI sAthe vAparIzuM enA bhANAmAMthI uThAvI vAparIzuM.' vicAryA pramANe ja aMjana AMjIne vAparavAnuM cAlu karI dIdhuM. 301 = caMdraguptane have peTa pUratuM na maLavAthI te durbaLa thatAM jAya che. cANakye caMdraguptane pUchyuM 'deva ! kema Ama dubaLA cho ?' caMdragupte kahyuM 'khAvAnuM pUratuM maLatuM nathI.' cANakye vicAryuM ke jarUra A durbhikSamAM aMjanasiddha koI AnI sAthe jame che. anyathA ATalA = puratA pramANavALA AhArathI Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 tesiM omoyariyA pavattA / dohivi maMtiyaM jahA kiM AyariyANa omoyariyaM karimo / puvvasuyaM aMjaNaM kAuM caMdagutteNa saha bhuMjAmo tti taheva bhuMjiumAraddhA / caMdaguttassa omoyariyAe dubbalaM jAyaM, cANakkeNa pucchiyaM, jahA deva ! kiM dubbalo si / teNa bhaNiyaM omoriyA havai / cANakkeNa ciMtiyaM jahA nUNaM eyaMmi dubbhikkhe aMjaNasiddho koi aNeNa saha bhuMjai / annahA evaieNa AhAreNa kahaM omoyariyA / tau teNa aMjaNasiddhagahaNatthaM bhoyaNamaMDave iTTagacUnno khivAvio / diTThANi tattha maNuyapayANi nicchaiyaM jahA aMjaNasiddhA duve etthAgayA ciTThati / duvAraM pihAviyA / majjhe dhUmo kArio, nIhariumasakkaMtANaM dhUmeNa nayaNaMsuehiM saha vigayamaMjaNaM / do vi diTThA / caMdagutteNa dugaMchA kayA / jahA eehiM viTTAlio ahaM / cANakkeNa tassa samAhANanimittaM uDDAharakkhaNatthaM ca pasaMsiotti / jahA dhanno si tumaM jo risikumArehi pavittIkautti / vaMdiuM visajjiyA cANakkeNa AyariyakahaNapuvvayaM te uvAladdhA / jahA kimevamuDDAhaM kuNaha / AyariehiM so ceva uvAladdho / jahA tumaM ciya dosavaMto jo duNhaM pi khuDDayANaM nivvAhaM na ciMtesi, teNa tahatti paDivannaM, nivvAho a kaUtti / iha ca vidyAdayo yogAntA AhArAdyarthaM na vyApAraNIyA ityuttaragAthAyAM vakSyati / yato vidyAdiSu vyApArya mANeSvamI doSA yathA yamuddizya vidyAdi prayuktaM sAdhunA sa bhikssuupaaskaadipaNa peTane puratuM maLe kema nahi ?' tethI aMjasiddha vyaktine pakaDavA mATe cANakye bhojana kakSamAM iMTano bhUkko bhabharAvyo. tenI upara manuSyanA pagalAM joyA eTale nakkI karyuM ke aMjanasiddha be mANaso atre AvelA che. tarata bAraNA baMdha karIne aMdara dhUmADo karAvyo. bAraNA baMdha hovAthI bahAra nIkaLavA asamartha banelA teonuM dhUmADAne lIdhe AMkhe AvelA AMsuothI aMjana nIkaLI gayuM eTale banne nAnAmunio dazya banyA. caMdragupte dugaMchA karI ke 'are ! huM AmanAthI vaTalAyo' arthAt mAruM anna bhikSu = sAdhuoe lIdhuM hovAthI huM vaTalAyo ema potAnI jAtane jANe che. cANakye caMdraguptanA samAdhAna mATe temaja pravacanahIlanAne rokavA tenI prazaMsA karI ke 'tuM dhanya che ke je RSikumAro dvArA pavitra karAyo.' cANakye banne munione vaMdana karI javA dIdhA. pachI AcAryazrIne te munionI vAta karavApUrvaka munione Thapako Apyo ke 'kema AvI pravacanahIlanA karo cho ?'. AcAryazrIe cANakyane ja Thapako Apyo ke 'tuM ja doSane pAtra che je banne nAnAmunionA nirvAhanI ciMtA paNa karato nathI.' cANakye 'tavrutti'ema sUrijInI vAta vadhAvI lIdhI ane nirvAhanI vyavasthA karI dIdhI. ahIM, vidyAthI mAMDIne yoga sudhInA prayoga AhArAdi mATe na karavA' e vAta have tarata AvanArI 74 mI gAthAmAM kahevAze, kAraNa ke vidyAAdinA prayogamAM AvA doSo ghaTI zake che. jemake, sAdhue jene udezIne vidyAprayoga karyo hato, te athavA tenA pakSapAtI bIjAkoI bhikSu vagere rAjA vagerenI sAme je sAdhu dvArA vidyAno prayoga karAyo te sAdhune thaMbhAvI thAMbhalAnI jema jaDa karI devA, mArI nAMkhavA vagere kare. tathA, roSe bharAyela rAjA vagere vidyAAdino prayogakaranArano = Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 statpakSapAtyanyo vA bhikSukAdiH sAdhuprayuktavidyAyA nRpAdisamakSaM sAdhoH stambhanamAraNAdi kuryAt / tathaite evaM vyApAropajIvanAdadharmiSThAH paravaJcanAkAriNazceti pravacanopaghAtaH / tathA ruSTo rAjAdirvidyAdiprayoktuH sarvayatInAM vA vadhaM kuryAditi gAthArthaH / / 73 / / avataraNikA - atha yogapiMDadvAraM yogalakSaNakathanadvAreNa vyAkhyAtumAha / mUlagAthA - sohaggadohaggakarA, pAyapalevAiNo ya iha jogA / piMDaTThamime duTThA, jaINa suyavAsiNamaINa / / 74 / / saubhAgya- daurbhAgyakarAH, pAdapralepAdayazca ye'tra yogAH / piNDArthamete duSTA yatInAM zrutavAsitamatInAm / / 74 / / OM saubhAgyAdikArakacandanadhUpAdi - pAdapralepAdyauSadharUpayogAnAM svarUpam vyAkhyA- saubhAgyadaurbhAgyakarA janapriyatvApriyatvavidhAyakAzcandanagandhadhUpAdayo dravyavizeSA yogAH syuriti yogaH, tathAhi kiJciccandanAdi jalAdinA ghRSTvA'bhimantrya ca durbhagaH pAyyate, zarIraM vA athavA badhAja sAdhuono = 'sUkkA bheguM lIluM baLe' nA nyAye vadha karI nAMkhe. ItyAdi AtmavirAdhanA thaI zake. A sAdhuo AvA prakAranA prayogo dvArA potAnI AjIvikA calAvatA hovAthI teo adhArmika che, bIjAne ThaganArA che. ema pravacanahIlanA thAya.II avataraNikA :- have yoganA lakSaNakathanapUrvaka 'yogapiNDa' dvAranI vyAkhyA kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- sodaLa = saubhAgya, vodarA == = = page lagADavAno lepa vigere, hda = A jagatamAM, no|| yogo, piduM azanAdimATe, = A yogo, vuDDA = duSTa che, na = sAdhuone mATe, susiLamana = zrutathI vAsita buddhivALA. ||74|| saMskRtachAyA daurbhAgyane karanArA dravyo, pAyatevALo = mULagAthA-gAthArtha :- saubhAgya ane daurbhAgya karanArA caMdana, dhUpAdi dravya vizeSo tathA AkAzagamana, jalastambhanAdiphaLavALA page lagADavAnA lepa vagere auSadhio yoga kahevAya che. A yoga paNa vidyAmantrAdinI peThe kevala azanAdinI prApti mATe jo vAparavAmAM Ave to te duSTa che, parantu utsarga ane apavAdane darzAvanAra AgamathI vAsita yatine mATe kula, gaNa ane saMghAdi kAryanA puSTAlaMbanamAM A vidyA, maMtra, cUrNa ane yogano upayoga duSTa nathI.II74 7 saubhAgya vagerene karanAra candana, dhUpa vagere tathA, pAdapralepavagere auSadharupa yogonuM svarUpa che vyAkhyArtha :- 'sodaLa-vonnArA' = 'saumAnya-saurmAyarAH' = saubhAgya ane dorbhAgyane karavAvALA.. eTale ke janapriyatva-apriyatva karanArA evA candana-gandha = sugandhI cUrNavizeSa, dhUpa vagere dravya -vizeSa e yoga che. te A rIte ke koIpaNa candanAdine pANI vagere sAthe ghasIne - lasoTIne abhimandrita H mantrathI bhAvita karIne je durbhAgyavALAne pIvarAve. athavA abhimandrita dhUpathI enuM zarIra vAsitakare. = Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 abhimantritadhUpena dhUpyate, gandhA vA zirasi nikSipyate tataH subhagaH syAditi, evaM durbhagatve'pi vAcyaM / tathA pAdapralepAdayazcaraNakharaNTanaprabhRtaya AkAzagamanajalAgnistambhAdiphalA dravyasamUhakSodarUpA auSadhavizeSAH, caH smuccye| iha jagati yogA yogazabdavAcyAH syuH| nanu cUrNayogayordvayoH kSodarUpatve'pi parasparaM ko vizeSaH? ucyate, dehasya bahirupayogI cUrNo, bahirantazca yogo, yato'sAvAhAryAnAhAryabhedAd dvividhaH syAttatra jalapAnAdinA abhyavahArya AhAryaH, (taditaro'nAhAryaH) paadprlepaadi| tatra pAdapraleparUpe yogapiNDe AkhyAnakaM yathA // yogapiNDe - AcAryasamitasUreH kathA // AbhIravisae ayalauraM nAma nayaraM aasi| tassa AsaNNAu kaNhAbinnAbhihANAu duve niiu| tAsiM aMtare baMbho nAma dIvo / tattha ya paMcahiM tAvasasaehiM sahio ego tAvasakulavaI parivasai / so ya saMketAipavvesu satitthubbhAvaNAinimittaM savvehiM tAvasehiM sahio pAyaleveNaM kanhamuttarittu ayalauraM aagcchi| tattha logo AuTTo bhoyaNAisakkAraM krei| sAvayANaM puNa khiMsaM karei, athavA mAthApara gabdha nAMkhe, jethI e "suma' = saubhAgyavALo thAya. A rIte saubhAgyayuktane dorbhAgyayukta karavAmAM paNa jANI levuM. tathA, "TyantavALo' = "vAjopAyaH' = pagamAM lepa karavo vagere ke jenAthI AkAzamAM uDavAnuM thAya. "Ari' zabdathI jaLa-agni thaMbhAvI devA vagere thAya. evA dravyonA samUhanA bhUkkA svarUpa auSadhavizeSo. "ra rUda' = "Datra' = je A lokamAM yoga zabdathI vAcya che, oLakhAya che teone, nA" = "yo:' = yoga kahevAya che. "gha" = ca zabda saubhAgyAdikara ane pAdaprakSepAdi A baMnenA samuccayamAM jANavo. prazna :- cUrNa ane yoga, banne "kSo' = bhUkkA rUpe che to paraspara bannemAM phera zuM ? javAba :- dehanI bahAra ja upayogI che e cUrNa che ane dehanI bahAra ne aMdara bannemAM upayogI hoya che e yoga che. kAraNa ke A yoga e AhArya ane anAhAryanA bhedathI be prakAre che. temAM jaLapAna vagere 'samyavahArya" = AhArya che ane tenAthI Itara = anya pAlakanepa' = page lepa karavo Adi anAvAya che. ahIM pAdaprakSeparUpa yogapiNDaviSayaka kathA A pramANe che. * cogapicchamAM AcArya samitasUrinI kathA che AbhIra nAmaka pradeza vizeSamAM acalapura nAmanuM nagara hatuM. tene aDIne "vhA-vijJA' = kRSNA-benA nAme be nadIo hatI. te banne nadInA AMtarAmAM brahma nAmano dIpa hato. te dvIpa para pAMcaso tApaso sAthe eka tApasakulapati vasatAM hatA. te tApasakulapati saMkrAMti vagere parvadivasomAM potAnA tIrtha = dharmanI udbhAvanA = prabhAvanA nimitte badhA tApaso sAthe page lepa karIne kRSNA nadIne utarIne = lepanA prabhAve nadI para cAlIne acalapura Ave che. nadI para cAlavAnA prabhAvathI AkarSAyelA loko temano bhojanAdi satkAra kare che. sAthosAtha jainazrAvakonI khisA = halanA kare che ke tamArA guruonI AvI koIja zakti nathI. zrAvakoe vajasvAmInA mAmAmahArAja Arya samitasUrijIne A Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahA tumha gurUNaM eyArisI sattI natthi / sAvaehiM vairasAmiNo mAulagANaM ajjasamiyAyariyANaM akkhiyaM, tehiM bhaNiyaM ya, thevameyaM jaM mAiTThANeNa pAyalevaM kiccA so naI uttarai / tara sAvae hiM tassa mAiTThANapayaDaNatthaM saparivArassa bhoyaNeNa nimantaNaM kayaM / gihe uvavesiya pAyadhoyaNaM DhoiyaM / tena (Na) bhaNiyaM na dhovAvemi sAvaehiM adhoviehiM pAehiM bhuMjAvantANa loe aviNao hoi tti bhatehiM balAvi dhoiyA pAyA / bhujAMvio ya NiyaTThANa gamaNAya calio sAvayA ya sarisA cliyaa| jAva kaNhaM uttaraha tA saparivAro buDiuM laggo / etthaMtare bahuloyasahiyassa paDibohaNatthaM tatthevAgayA samiyAyariyA / cappuDiyaM dAuM bhaNiyaM kaNhe ! paraM pAraM gantumicchAmi / jhaDatti miliyAi dovi kulAi / vimhio saparivAro kulavaI, tau nayarajaNasahiyA tAvasAsame gayA, sUriNA pArA tattha dhammakahA, logo paDibohio paMcasayasahio kulavaI vi pavvajjaM gahio / sUrI gao nayaraM ti / jAyA ya baMbhadivagasAha tti / yadyapIdaM laukikayogapiNDe udAharaNaM, tathApItthaM kRte yo lokottare'pi labhyate sa yogapiNDa iti vivakSAyAM drshitm| athaite vidyA vAta karI. sUrijIe jaNAvyuM ke 'AmAM kAMI vizeSa che nahi sAva sahelI vAta che, kAraNake mAyAthI page lepa karIne teo nadI utare che.' sUrijIe teonI mAyA ughADI pADavAnI yukti batAvI. teonI mAyA pragaTa karavA mATe zrAvakoe teone saparivAra bhojanamATe AmaMtraNa ApyuM. teone gharamAM besADI paga dhovAnuM pAtra vizeSa AgaLa dharyuM. teoe kahyuM 'amo dhovarAvatA nathI.' parantu zrAvakoe 'paga dhoyA vinA bhojana karAve to lokamAM avinaya thAya' ema kahI baLajabarIthI teonA paga dhoyA. bAda badhAne jamADyA. te pachI teo potAnA sthAne javA cAlyA. zrAvako paNa sAthe cAlyA. jyAM kRSNA nadI utaravA lAgyA ke Akho parivAra DUbavA lAgyo. te ja vakhate ghaNAM loko sahita evA tApasone pratibodha ApavA zrI samitasUrijI tyAM padhAryA. sUrijIe mAtra capaTI vagADI kRSNAnadIne uddezI kahyuM 'he kRSNe ! huM pelI pAra javA IcchuM chuM.' tarata ja nadInA banne kAMThA maLI gayA sUrijI jyAM ubhA hatA tenI sanmukha nadInA eTalA bhAganI jamIna UMce AvI gaI. eTale nadIno pravAha e uMce Avela jamInathI aTakI gayo eTale sAme javAno sIdho rastoja thaI gayo. A rIte be kinArA bhegA thaI gayA. saparivAra kulapati vismaya pAmyA, zrAvako paNa AnaMdita thayA. nagaralokonI sAthe sUrijI tApasaAzramamAM gayA. tyAMsUrijI dvArA dharmadezanA AraMbhAI. loko pratibodha pAmyA ane pAMcasonI sAthe kulapatie dIkSA lIdhI. sUrijI potAnA nagaramAM gayA. tyArathI brahmadIpikA nAmanI zAkhA nIkaLI. A udAharaNa Ama to laukika yogapiviSayaka che. chatAMya A rIte je lokottara jinazAsanamAM paNa piNDane meLave te yogapiNDa che evI vivakSAthI A daSTAMta batAvyuM che. prazna :- anantarokta A vidyA-mantra vagere sarvadA upayogamAM na levA ke pachI kyAreka ja upayogamAM na levA ? javAba :- 'piMDadrumine juThThA' AhAranimitte emano upayoga e duSTa 305 'piDAthamete puSTAH' = Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 mantrAdayaH kiM sarvadaiva na prayoktavyA uta kadAcidevetyAha 'piMDaTThamime duTThatti' piNDArthamAhAranimittamupalakSaNatvAdupakaraNAdigrahaH / __ zrutavAsitamatisAdhunA puSTAlaMbane vyApAryamANA vidyAmaMtracUrNayogA na doSAya } ime ete anantaroktA vidyAmantracUrNayogA vyApAryamANA iti zeSaH duSTA doSakAriNaH syuH sAvadyatvena karmabandhahetutvAt / iha piNDArthamityanena mahati kulagaNasaGghacaityAdikAryapuSTAlambane vyApAryamANA api na doSAya syuH pravacanotsarpaNAhetutvena jinAdibhiranujJAtatvAdityAcaSTe kathaJcid duSTA (keSAM) ityAha yatInAM sAdhUnAM kIdRzAnAmityAha zrutavAsitamatInAM utsargApavAdabahulAgamaparikarmitabuddhInAM / anena cAgItArtha eva tucchatvAt svalpe'pi kArye tadvyApAraNaM kurute na gItArtho gambhIratvAdityAvedayati / iha ca pUrvasaMstavapazcAtsaMstavAbhyAmeka eva saMstavAkhyo doSa uktazcUrNayogI tu bhinnau dvau dossaavuktau| kvApi granthe vyatyayo dRzyata iti gAthArthaH / / 74 / / che. upalakSaNathI upakaraNavagere nimitte pUrvakathita vidyA-matra-cUrNayogano vyApAra karavAmAM Ave to e duSTa che = doSane karanAra che, kAraNa ke e sAvaghapravRtti hovAthI karmabandhano hetu che. zrutavAsitamativALA sAdhu puSTAlaMbane vidhA-maMtra-yogano upayoga kare to doSa nathI , ahIM viSArtha' e zabdathI A vAta chatI thAya che ke koka moTuM kAraNa upasthita thaye eTale ke kula-gaNa-saMgha-caitya vagerenA puSTaAlaMbane = kAraNasara vidyAAdino upayoga paNa doSa mATe nathI. kAraNa ke e "pravavana-utsarpA' = zAsanaprabhAvanA ke zAsana-rakSAno hetu hovAthI jinezvara bhagavaMto vagere dvArA anujJAta che. (Ama to vidyAAdino prayoga e zAsana-avasarpaNA = zAsana hIlanAdinuM kAraNa che. chatAM puSTaAlaMbane eno prayoga doSa mATe nathI.) utsargaAcaraNA to vidyAAdino prayoga na karavAnI che. chatAM koka puSTaAlaMbane apavAda mArganI AcaraNA e kathaMcit duSTa che. kathaMciduSTatAvALI paNa ApavAdikaAcaraNA konA mATe doSakAraka nathI banatI? te kahe che, "nA" = 'vatInAM' = yatIo mATe kevA yatIo mATe ? te kahe che, "suyavasiyamana' = "mRtavAsitamatInA" = kRtathI vAsitamativALA yatIo mATe. arthAt utsarga-apavAdanI bahulatAvALA AgamathI parikamitabuddhivALA yatIo mATe. e ApavAdika AcaraNA doSamATe thatI nathI. ahIM, "suviliyama' evuM vizeSaNa mUkyuM eTale nakkI thAya che ke, tucchamativALA hovAthI agItArtha ja nAnA nAnA kAryamAM paNa vidyA vagereno upayoga kare che paNa gaMbhIrapaNuM hovAthI gItArtha ema na kare. TIkAkAra eka vAtano khulAso karatAM jaNAve che ke A granthamAM pUrvasaMstava ane pazcAtsastavano eka ja "saMstava' nAmano doSa kahevAyo che ane cUrNa tathA yoganA alaga-alaga be bhedo kahyA che. parantu bIjA koka granthamAM pUrvasaMstava ane pazcAtsastavanA be judA judA bhedo ane cUrNa tathA yogano ekaja bheda kahyo che. ema vyatyaya jovAmAM Ave che./74o. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 avataraNikA- uktaM vidyAdipiNDadvAracatuSTayamatha mUlakarmapiNDadvAramAha / mUlagAthA- maMgalamUlINhavaNAi gbbhviivaahkrnnghaayaai| bhavavaNamUlakammati mUlakammaM mahApAvaM / / 75 / / saMskRtachAyA- maGgalamUlisnapanAdi garbhavivAhakaraNaghAtAdi / bhavavaNamUlakarmeti mUlakarma mahApApaM / / 5 / / 7 maGgalyamUlikAsnapanAdi-mUlakarmasvarUpam // vyAkhyA- maGgalyamUlikA maGgalakRdvanaspatyavayavasvabhAvauSadhayo lokapratItAstAbhiH snaphnaM, stryAdijanasya saubhAgyapatyAdinimittaM mUlikAkalkamizrajale snAnavidhApanaM, tadAdiryasya dhuupnk(kaa)nnddkrnnaadestnmngglmuulisnpnaadi| tathA garbhavivAhakaraNaghAtAdi, tatra garbha udarAntavartI manuSyAdisattvaH, vivAhaH pariNayanaM, tayoH pratyekaM karaNaghAtau vidhApanavinAzau, tAvAdiryasya tattathA garbhakaraNaM, garbhaghAtastatparizATanarUpaH tathA vivAhakaraNaM vivAhapratighAtazcetyarthaH / AdizabdAt striinnaamksstyoniksstyonitvkrnngrhH| tatrauSadhaprayogeNa satatamavAcyadezaraktakSaraNaM kSatayonitvaM tadviparItamitaratva(tvaM mavata :- 2 // prabhAeyAreya vidyApiera mAha 15 gayA. ve 'mUlakarmapiNDa' dvArane 53 . bhUgAthA-zArtha :- maMgalamUlI = bhaMgasane 42nArI vanaspati-auSadhI vigerethI, NhavaNAi = snAna 72|vigere, gaja = garma, vIvAha = vivAha sana, karaNa = Aqj, ghAyAi = vinAza vigere, bhavavaNamUlakammati = saMsA235vananA bhUsarupI bhopAthI, mUlakammaM = bhUlabha nAmano ghoSa, mahApApaM = mhaapaa5.||75|| mULagAthA-gAthArtha:- maMgalane karanArI lokamAM prasiddha vanaspati-auSadhi vagerethI strIone saubhAgyAdinI prApti mATe snAna karAvavuM, rakSAbaMdhana karavuM, dhUpa vagere karavo tathA garbhAdhAna, garbhasmana ane garbhAghAta karAvavo tathA vivAha-lagnAdi karAvavA ane toDAvavA vagere kriyA saMsArarUpI vananA mUlarUpI karma hovAthI tene mUlakarma kahevAmAM Ave che./7pI * maMgaLamULIthI snAna karAvavuM vagere mULakarmanuM svarUpa che vyAyArtha :- 'maMgalamUlINhavaNAi' = 'maGgalamUlisnapanAdi' = maMgalane 42 // 2 vanaspatina avayava svarUpa svAbhAvikaauSadhio je lokomAM prasiddha che tenAM dvArA snAna karAvavuM. eTale ke strI vagere lokonA saubhAgyanI prApti = abhISTa pati vagerenI prApti mATe jaLamizrita mUlikA kalka = kvAtha mAM snAna karAvavuM, dhUpa karAvavo, kArDIkaraNa karavuM = hAthe rakSApoTalI bAMdhI, gaLe mAdaLIyuM bAMdhavuM vagere, porena. ma. 4 mA bhaMgatabhUti snapana cha, tene 'maGgalamUlisnapanAdi' upAya che. ____tathA 'gabbhavIvAhakaraNa-ghAyAi' = 'garbhavivAhakaraNa-ghAtAdi' = garma bheTale. peTanI 2662 utpanna thayeva manuSya vagere sattva = jIva (ahIM mAtra "garbha' zabdano ja artha karyo che. arthAta bilADInA peTe AvanAra bilADA ke bilADIne, ghoDInA peTe AvanAra ghoDA ke ghoDIne ItyAdi tiryaMca jAtine vize Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakta)syAgamyamAnatvAt / bhaktAdyarthaM prati(kriya)mANaM kAryamANaM vA sAdhunA mUlakarmocyata iti yogaH | asya zabdArthanirUpaNAyAha / ____ mUlakarmaNo vyutpattiH // 'bhavavaNamUlakammaMti' bhavanti nArakAditayotpadyante'smin jantava iti bhavaH saMsAraH, sa eva vanamatigahanatvAttarukhaNDarUpaM kAnanaM tasya mUlaM kAraNaM prarohahetuH karma jJAnAvaraNAdikarmanicayahetukA'zubhA vyApArakriyA iti hetormUlakarmocyate / yadvA sUcanAdvibhaktilopAcca 'bhavavana'tti bhavavanaspatyoH mUlaM kAraNaM karma kriyA itikRtvA mUlaM ca tatkarma ca, mUlaM vA pratItya karmeti vigRhya mUlakocyate / tatra bhavasya mUlaM karma tatprAptinibandhanA garbhaghAtAdikriyA tathA jAtivivakSayA vanaspatermUlaM tatprarohakAraNIbhUtapraviSTo'vayavastasya auSadhAdyarthaM chedAdikriyA mUla-karmeti / idaM ca kIdRzamityAha mahApApaM cirakAlavedyakliSTAzubhakarmanibandhanaM ziSTajananindyam pApabahulajanAcaraNIyaM ceti / ata eva athavA strInA peTe AvanAra bALaka ke bALakone garbha kahevAya che. prastutamAM manuSyagarbhanI vAta levI.) vivAha eTale pariNayana = lagna. te bannenA karaNa ane ghAta eTaleke garbhakaraNa ane garbhapAta. upalakSaNathI, "A mArI ghoDI vagerene garbha rahe tema karo" athavA "garbhaghAta karo to tamAruM icchita karuM e svarUpa zaratamAM tiryaMcagarbhakaraNa ke garbhaghAta vagere paNa levuM. tathA, lagnanuM karaNa ane lagnano pratighAta karavo = lagna toDI pADavA = chUTAcheDA karAvavA. A be che AdimAM jene, tene "vivAheMvara-jAyaphu' kahevAya che. ahIM 'ti' zabdathI strIonI akSatayoni-kSatayoni karavI vagere levuM. akSatayoni-kSatayoni karavAnuM svarUpa jaNAve che. kSatayoni A rIte kare ke auSadhanA prayoga dvArA strIno avAcya deza = yonimAM satata lohI jharyA kare. tenAthI viparita = mAtra RtudharmamAMja lohI jhare te akSatayoni che. bhojanAdi mATe sAdhu dvArA uparokta je jAte karAya athavA bIjAdvArA karAvAya, te mUlakarma doSa kahevAya che. A 'mUna' nA zabdArthanA nirUpaNane kahe che. * "mUtavarga' zabdanI vyutpatti che mavavanamUnavakhaMti' = "bavavanamUnava rUti' = jemAM nArakAdi rUpe jIvo utpanna thAya te "mava' = saMsAra. A saMsAra ja gIcajhADI rUpa aneka yoni-kulothI gahana hovAthI eka jaMgala = kAnana rUpa che. tenuM mULa kAraNa arthAta tene utpanna thavAno hetu karma che eTale ke jJAnAvaraNAdi karmabaMdhanA kAraNarUpa je azubhavyApAra kriyA che, tethI te mUlakarma kahevAya che. athavA "mavavana' zabdanA sUcanathI vana' zabda vanaspatino sUcaka che. ane SaSThIdvivacana vibhaktino lopa thavAthI "mavavanaspatyo' nA badale "pavana thayuM che ema jANavuM. bhava ane vanaspatinuM mULa = kAraNa je karma = kriyA evo artha thAya mATe, mULa evuM karma evo karmadhAraya tapuruSa samAsa karavo. eTale mULakarma thAya. kAMto, mULane uddezIne je karma te mULakarma kahevAya che. temAM, bhavanuM mULa karma eTale tenI prAptinA kAraNabhUta je garbhapAtAdi kriyA ane jAtinI vivakSA = apekSAthI vanaspatinuM mULa eTale tenA ugavAmAM = vadhavAmAM hetu tarIke rahela avayava tenAM auSadhAdi mATe chedanAdi karavA, te mULakriyA = mULakarma che. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavavanamUlamityuktaM / tatra garbhAdhAnazATarUpe mUlakarmaNi rAjapatnyau dRSTAnto yathA garbhadhAraNa garbhazATanaviSaye dRSTAMtaH vasaMtapure jiyasattU rAyA / tassa do devIu / aNNayA visayasuhamaNuhavaMtANaM egAe gaMbho pAubbhUo / iya imI putto bhavissai na majjhatti IsAnalena ijjhatI adhiIe ciTThai / etyaMtare ego sAhU bhikkhaM aDato tIe gihe paviTThI / teNa bhaNiyA jahA bhadde ! kiM vicchAyamuhI dIsasi ? tIe vRttaM jahA mama savattI AvannasattA, putto tIe AiTTho nemittieNeti / teNa bhaNiyaM bhadde ! osahappayANeNa tujjhavi gabbhAhANaM karissAmi mA adhIiM kuNasu / tIe bhaNiyaM bhaTTArayA ! jaivi me suo hohI tumhosahappabhAvAu tahavi so pacchAsamubbhUyagabbhajAyattaNeNa kaNiTThotti na juvarAyA bhavissai / iyarIe puNa paDhamasamubbhUyagabbhajAyattaNeNa jeTTho tti juvarAyA bhavissai / tau sAhuNA tIse ekkaM osahaM dinnaM, annaM tIse sayAsAu ceva iyarIe gabbhapADaNaM davAviyaM, dine jAyaM gabbhasADaNaM, iyarIe ya sUo jAo / jAo ya juvarAya tti / vivAhakaraNarUpe tasmin dRSTAnto yathA vivAhakaraNaviSaye dRSTAMtau A 'mULakarma' kevuM che ? te kahe che, "mahApApaM' 'mahApApaM' = mahApApa che. ghaNAM lAMbA samaya sudhI bhogavAya vedAya evA azubhakarmanAM kAraNabhUta, ziSTajanone ninda, atyaMta pApIlokodvArA AcaraNIya evuM mahApApa che. mATe ja ene 'bhavavanamUna' kahevAyuM che. temAM, garbhanuM AdhAna ane garbhanuM zATana svarUpa mULakarmavize be rAjapatnIonuM dRSTAMta kahevAya che. * garbhadhAraNa ane garbhazATanaviSayaka dRSTAMta 0 = = vasaMtapuranagaramAM jitazatrurAjAne be rANIo hatI. viSayasukha anubhavatA eka rANIne garbha rahyo. bIjI rANI 'Ane putra thaze paNa mane nahi ?' evI IrSyAnI AgathI dAjhatI adhIrI banI che. eTalAmAM eka sAdhu bhikSAmATe pharato pharato tenA gharamAM praveze che. sAdhue tene pUchyuM 'bhadre ! kema AvI utarIgayelA mukhavALI dekhAya che ?.' teNIe kahyuM 'mArI zokya garbhavALI che ne naimittike kahyuM che ke ene putra thaze.' munie kahyuM 'bhadre ! auSadha ApavA dvArA tamane paNa garbhadhAraNa karAvI daIza ? adhIrA nA thazo.' pelIe kahyuM 'bhaTTAraka ! tamArA auSadhanA prabhAve joke mane putra thaze kharo paNa mane garbha pAchaLathI rahyo hovAthI teno janma pAchaLathI thaze, tethI nAno evo te yuvarAja banI nahi zake. parantu zokyane prathama garbhadhAraNa thayuM hovAthI eno putra prathama janma pAmaze, tethI moTo thavAthI te ja yuvarAja banaze.' sAdhue teNIne putra thavAnuM eka auSadha ApyuM ane enA dvArA ja bIjuM auSadha zokyane garbha pADavAnuM apAvyuM. tenAthI zokyano garbha paDI gayo ane Ane putra thayo. te yuvarAja banI gayo. have vivAhakaraNanuM dRSTAMta jaNAve che. 309 vivAhakaraNaviSayaka be dRSTAMta 0 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 0 egaMmi kule egA vaDDhakumArI asthi / tau ego sAhU bhikkhamaDaMto tammi gihe paviThTho taM daTTaNa piMDalobheNa sAhudANasIlA tajjaNaNI bhnniyaa| jahA bhadde ! esA duhiyA jovvaNaM pattA apariNIyA saMtI keNAvi saha akajjaM samAyariya kulaM milissi| kiM ca loe vi suvvaha jahA jai kumArI ucciTThA havai to jattiyA biMduNo ruhirassa nIharaMti tattiyAu vArAu mAyA naraesu vaccai tti / taduktaM laukikaiH 'tAvanto narakA ghorA, yAvanto rudhirabindava', iti / tau sA pariNAviyatti / tahA egassa koDubiyassa putto atthi| patto ya so jovvnnN| iuya bhikkhApavidveNa egeNa sAhuNA taM puttaM vayapattaM pAsiya tammAyA dANappiyA asaNAilobheNa bhnniyaa| jahA kulassa gottassa kittIe saMtaIe ya suo kAraNaM hvi| to eyaM juvvaNattapattaM pi kiM na pariNAvesi jeNa kalattaneheNa thiro thio cetttti| apariNAvio puNa kAevi sacchaMdacAriNIe saha uDhiuM gacchihii / kiM ca pacchAvi pariNAveyavvo (tau saMpaivi kiha na pariNAvesi ? tti)| tau tavvayaNAu so tIe pariNAvio tti| akSatayonitvAdikaraNarUpe tasmin dRSTAnto yathA ___ kSatA'kSatayonikaraNe dRSTAMtaH // ___ egaMmi nayare egassa sedvissa dhUyA bhinnayoniyA atthi, mAyA taM ca jANai na uNa piyA, (1) eka kuLamAM eka vRddhakumArI = na paraNelI moTI umaranI kanyA hatI. bhikSA mATe pharatAM pharatAM eka sAdhu te gharamAM pravezyA. te vRddhakumArIne joIne piMDa meLavavAnA lobhe dAna ApavAnAsvabhAvavALI tenI jananIne kahyuM "bhadra ! A tamArI chokarI yauvanane pAmI che. jo paraNAvavAmAM nahi Ave to koInI paNa sAthe akArya karIne kuLane malIna karaze. vaLI lokamAM paNa kahevAya che ke "jo kumArI "TviTTa' = paraNI na hoya to jeTalA lohInA binduo nIkaLe, eTalIvAra enI mAtA narakamAM jAya che." "tAvatto narahyA dhorIH yAvanto rudhiravindrava = jeTalA lohInA binduo, teTalIvAra enI mAtAne ghoranarakamAM javuM paDe che. sAdhunuM A kathana sAMbhaLIne mAtAe vRddhakumArIne paraNAvI dIdhI. . (2) eka kauTuMbika puruSane eka putra hato. te yauvanavayane pAmyo. ekavAra bhikSAe nIkaLela eka sAdhue paraNAvavAyogya te putrane joIne azanAdi meLavavAnA lobhathI dAnapriyA evI tenI mAtAne kahyuM "kuLa ane gotranI kIrti tathA saMtatimATe putra e kAraNa che. mATe yauvanane prApta evA paNa A putrane kema paraNAvatA nathI ke jethI patnInA snehathI e sthira thaIne rahe arthAt yauvananA lIdhe e bIje-trIje bhaTake nahi ane ekane baMdhAyelo sthira rahe. ane jo paraNAvavAmAM nahi Ave to koka jIMdAcArI kanyA sAthe bhAgI jaze. vaLI, pAchaLathI paNa ene paraNAvavAnA to cho, to hamaNAM kema na paraNAvo ?." Ama te sAdhunI vANIthI mAtAe te putrane paraNAvyo. * kSata ke akSatayoni karavA viSayaka dRSTAMta che akSayonivagere karavArUpa mUlakarmamAM daSTAMta A pramANe che. eka nagaramAM eka zreSThInI putrI bhinnayoni = kSatayoni vALI hatI. A vAtanI jANa mAtAne Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 sA ya tannayaravAsiibbhaputtassa pariNayaNatthaM dinnA / Asanno Agao vIvAho / esA meM duhiyA pariNiyA samANI bhattuNA bhinnayoniyatti jANiya ujjhijjihi tti ciMtAe tanmAyA adhiimaMtA ciTThai / etyaMtare bhikkhaTuM bhamanto ego sAhU bhikkhaTuM tIse gihe paviTTho, diTThA ya sA, bhaNiyA te jahA bhadde ! kimerisI dIsasi / tIe duhiyAvaiyaro kahio / sAhuNA AyamaNosahaM piyaNosahaM ca dinnaM akkhayajoNiyA jAyatti / tahA egAe nayarIe ego satthavAho aasi| tassa ya annayA niyabhajjAe samaM raikalaho jaao| au abhinivesavasA satthavAheNa tannayaranivAsiNo egassa seTThissa dhUyA pariNayaNatthaM variyA / taM vaiyaraM parijANiya bhajjAe satthavAho khamAvio / vArio vi na ciTThai savattIciMtAe viddANamuhI sA ciTThA | mahAciMtA esA itthINaM, bhaNiyaM jeNa-- vari dAliddiu, vari aNAhu, vari varuDunnAliu, vari rogAuru, vari kurUvu, vari nigguNahAliu vari karacaraNavihINadehu, vari bhikkhabhamaMtau Na puNavi savattijuttuthaipati (juttapati) saMpattau / etthaMtare jaMghAparijio ego sAhU tIse gihe bhikkhaTThe paviTTho puTThA ya sA jahA bhadde ! kiM adhiimaMtA dIsasi / tIe vRttaM 'jo ya na dukkhaM patto, jo ya na dukkhassa niggahasamattho / jo ya na duhie duhio na hu tassa kahijjae dukkhaM ' // 1 // hatI paNa pitA ajANa hatA. te putrInuM ja nagaranA rahevAsI koka zreSThIputra sAthe lagna mATe nakkI thayuM. lagnano divasa najIka Avyo tyAre 'A mArI dIkarIne paraNyAbAda enA patine jyAre enA kSatayonipaNAnI jANa thaze tyAre eno tyAga karI deze' evI ciMtAthI tenI mAtA ciMtAtura banI che. eTalAmAM bhikSA mATe bhamato eka sAdhu tenA ghare praveze che. sAdhue tene joIne pUchyuM 'bhadre ! kema Ama ciMtAmagna dekhAya che ?' teNe potAnI putrInI vAta karI. sAdhue AcamanaauSadha = tenAvaDe dhovAnuM ke pANImAM nAMkhI tenAthI dhovAnuM ke lagADavAnuM arthAt bAhya auSadhavizeSa ane piyaNa - kADhA vagere pIvAnuM auSadha ApyuM. tenAthI te akSatayonivALI thaI. - kSatayoni ane vivAhaghAta karavA vize dRSTAMta. eka nagaramAM eka sArthavAha raheto hato. ekavAra ene potAnI patnI sAthe ratikalaha thayo. tethI abhiniveza = kadAgraha-durAgrahane vazathaIne sArthavAhe te ja nagaranI nivAsI eka zreSThInI chokarI sAthe lagna nakkI karyA. A vAtanI jANa jyAre patnIne thaI tyAre teNe sArthavAhanI mAphI mAMgI ane bIjA lagna na karavA tene ghaNo samajAvyo paNa te na samajyo. eTale zokyanI ciMtAthI te udAsa ceharAvALI rahe che. zokyapatnI Ave eto strIo mATe moTIciMtAnuM kAraNa bane che. kAraNake kahevAyuM che Tu, vari dAliddiu, vari aNAhu, vari varuDunnAliu, vari rogAuru, vari kurUvu, varinigguNahAliu, vari karacaraNavihINadehu, vari bhikkhabhamaMtau Na puNavi savattijuttuthaipati (juttapati)saMpattau / / 1 / / artha:- haridraya khAve, anAtha thaha bhavAya, 'varuDunnAliya:' 'varUDa' = eka aMtyajajAti che, Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 sAhuNA vuttaM evameva navaraM, 'ahayaM dukkhaM patto, ahayaM dukkhassa niggahasamattho / ahayaM duhie, duhio tA majjha kahijjau dukkhaM' / / 2 / / tau tIe savattIvaiyaro khio| sAhuNA osahaM samappiyaM / bhaNiyA ya eyaM keNai paogeNa tIse bhattassa pANassa vA majjhe dAyavvaM jeNa sA bhinnajoNiyA hvi| tau bhinnajoNiyA sA iha bhattuNo kahijjasutti so na prinnehii| tIe taheva kayaM jAva bhattuNA na pariNIyatti / vivAhaghAtarUpamapyatraiva jAtamiti na pRthag dRzyate / // snapanagarbhAdAnAdimUlakarmaNi doSAH / __eteSu ca mUlakarmarUpeSu snapanagarbhAdhAnatadvinAzavivAhakaraNatadvighAtAdiSu piNDArthaM yatinA kriyamANeSu kAryamANeSu vA SaDjIvanikAyavadhamaithunapravRttibhogAntarAyapradveSAdayo doSAH saJjAyante / tathAhi vivAhakaraNarUpe tasmin sAdhunA pravartakatvena pRthivyAdayaH kAyA virAdhyante / akSatayonitve, grbhnAnila' = mUrkha-ajJAna arthAt nIcajAtivALA mUrkha thavuM, rogAtura thavuM, kUpavALA thavuM, 'nipAnahAnisa' = guNarahita = ajJAnI ke garIba hAlika = kheDUta thavuM = hAtha paga vagaranA dehavALA thavuM, bhikSArthe bhamavuM paDe = bhikSAthI jIvananirvAha karavAno prasaMga Ave, A badhuM haju sAruM paNa zokyapatnIthI yukta evo pati e sAruM nahi. teNI ciMtAmAM hatI e daramyAna "gaMdhApariniSo = anyatra vihAra karavA asamartha evo sthiravAsI eka sAdhu tenA gharamAM pravezyo ne pUchyuM "bhadra ! kema adhIrI dekhAya che ?." teNe javAba Apyo "mArA jevA duHkhane je pAmyA na hoya, je duHkhano nigrahakaravA = duHkhane dUrakaravA samartha na hoya, je bIjAnA duHkhamAM duHkhI na thAya tene mAruM duHkha mAre kahevAnuM nathI.' sAdhue kahyuM, e barAbara paNa, 'huM du:khane pAmyo chuM, huM duHkhano nigrahakaravA samartha chuM, huM bIjAnA duHkhamAM duHkhI banuM chuM mATe tuM mane tArA duHkhane kahe." eTale teNe zokyapatnInI vAta karI. sAdhue auSadha ApIne kahyuM ke koIpaNa prayoga dvArA = game tema karIne zokyapatnInA pANImAM ke bhojanamAM A auSadha ApIdevuM ke jethI te kSatayoni vALI thaze. pachI tAre tArA patine kahevuM ke "te zokyapatnI to kSatayonivALI che.' AvuM jANIne te ene paraNaze nahi. teNIe eja pramANe karyuM. patie bIjA lagna na karyA. prastutakathAmAM 'vivAhaghAta' nI vAta paNa AvI gaI che mATe te saMbaMdhi bIjIkathA kahevAmAM Avaze nahi. * snAna karAvavuM, garbhAdhAna karAvavA ravarUpa mULakarmamAM doSo * sAdhu piNDa meLavavA mATe upara batAvyA pramANenA snAna = snAnakarAvavuM, garbhAdhAna, garbhanAza, vivAhakaraNa, vivAhaghAta vagere rUpa mUlakarma jAte kare athavA bIjA pAse karAve to emAM paDUjIvanikAyano vadha, maithunamAM pravRtti, bhogamAM antarAya ane praSa vagere doSo saMbhavI zake che. te A pramANe, vivAhakaraNa' rUpa mUlakarmamAM sAdhu dvArA enuM pravartana thayuM eTale emAM pRthvIkAyAdinI virAdhanA thAya = lagna thAya eTale 6 kAyanI hiMsA Ave ja che. akSatayoni ke garbhakaraNarUpa mUlakarmamAM mAvajIva Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 karaNarUpe ca tasmin yAvajjIvaM maithunapravRttyA adhikaraNaM yato'kSatayonitve sati puruSasya satataM kAmyA syAttathA putrotpattau prAya iSTA syAttataH kaamyeti| yata uktaM 'ratiputraphalA naariti'| akSatayonitvagarbhakaraNarUpe vA bhAdinA jJAte sati pradveSAtmavinAzapravacanakhiMsAdikaM syAttathA kSatayonitve kRte yAvajjIvaM parihAryatvena kAmasevAvighAtakaraNAdbhogAntarAyopArjanamiti gAthArthaH / / 75 / / avataraNikA- uktaM mUlakamadvAramadhunodgamotpAdanAdoSasaGkhyAbhaNanena samuditagaveSaNAsaMjJitadoSavRndasya nigamanaM grahaNaiSaNAdoSaprastAvanAM caah| mUlagAthA- iya vuttA suttAu, battIsa gvsnnesnnaadose| gahaNesaNadose dasa, leseNa bhaNAmi te ya ime||76 / / saMskRtachAyA- ityuktA sUtrAd dvAtriMzat gvaissnnaissnnaadossaaH| grahaNaiSaNAdoSAn daza lezena kathayAmi te caite / / 76 / / maithuna-pravRtti rUpa adhikaraNa thAya = jIve tyAM sudhI maithunamAM prasakta rahe. kAraNa ke strInuM akSatayonipaNuM hoya to puruSa mATe e satata kAmyA = kAmarAga nuM kAraNa bane che. tathA putra utpattimAM prAya: strI ISTA hoya che. ISTA = mukhyatayA neharAga. antargata kAmarAga to hoya. mATe ahIM "kAmyA' tarIke zabdollekha karyo che. kahevAyuM che ke "tiputraNanA nArIti' = maithuna ane putrarUpI phaLane ApanArI nArI hoya che. akSatayonikaraNa ke garbhakaraNanA upalakSaNathI kSatayonikaraNa-garbhaghAtakaraNa-vivAhakaraNa-vivAhaghAtakaraNa paNa laI levuM. te rUpa mUlakarmanI jANa jo e strInA pati vagerene thAya to roSe bharAya, AtmavinAza = sAdhunA vadhAdi kare athavA strInA vadhAdi kare. tathA pravacanahIlanA vagere thAya. kSatayonipaNuM karavAmAM pati dvArA e strIne jAvajIva choDI devAtI hovAthI kAmasevA = maithunamAM vighAta = antarAya karavAthI sAdhune bhogAntarAya karma baMdhAya che..7pAI avataraNikA :- A pramANe "mUrtambha dvAra kahyuM. have udgama ane utpAdanA doSonI saMkhyA kahevA pUrvaka kahevAI gayelA tamAma gaveSaNAnA doSonuM nigamana = upasaMhAra tathA praharaiSaNA doSanI prastAvanA kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- rUca = upara jaNAvyA pramANe, kuttA = mArAvaDe kahevAyA, suIS = AgamamAMthI, vattI = batrIsa, mosA = gaveSaNaSaNAnA, ho = doSo, dosalose = grahamaiSaNAnA, va = dasa, josepa = saMkSepathI, maLama = huM kahu chuM, te = te doSo, 2 = ane, rU = A che.ll76ll mULagAthA-gAthArtha :- piMDaniryuktiAdi zAstromAMthI upara jaNAvyAmujaba udgamanA soLa ane utpAdananA soLa ema kula batrIsa gaveSaNaSaNAnA doSo mArAvaDe kahevAyA. have grahaauSaNA eTale azanAdi grahaNakaratI vakhate zuddhAzuddhinI vicAraNA ke jenA dasa doSo che tene huM saMkSepamAM kahuM chuM. te dasa doSo A pramANe che.76ll Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 gaveSaNaiSaNAdoSanigamanaM, grahaNaiSaNAdoSaprastAvanA vyAkhyA - ityamunA pradarzitaprakAreNa uktA abhihitA mayeti gamyate / kutaH sthAnAduddhRtyetyAha sUtrAt piNDaniryuktyAdyAgamAt / ka ityAha udgamotpAdanAdoSaSoDazakadvayena dvAtriMzatsaGkhyA, gaveSaNaiSaNA doSA iti / tatra gaveSaNaM gaveSaNA, anveSaNaM eSaNameSaNA, tato gaveSaNAyAmazanAdermArgaNakAle eSaNA udgamotpAdanAdibhiH sadoSatvanirdoSa (tva) paryAlocanaM gaveSa (NaiSa) NA dvAtriMzaddoSavRndarahitAhArAnveSaNamityarthaH / tadviSayA doSA dUSaNAni pradarzitarUpA gaveSa (auSa) NA doSA uktA iti pUrvyeNa yogaH / iha kilaiSaNA trividhoktA sUtre / yathA gaveSaNA grahaNaiSaNA grAsaiSaNA ceti / tatrodgamotpAdanA(doSa)zuddhAhAraviSayA''dyA, zaGkitAdidoSazuddhAhAraviSayA dvitIyA, saMyojanAdidoSapaJcakarahitAhArAbhyavaharaNaviSayA tRtIyeti / tathA kila kramopi trividhAyA apyevameva yato nA'gaveSitasyAzanAdergrahaNaM syAnnacAgRhItasya bhojanakaraNaM sambhavatIti tadiyathA (tA) granthenAdyA'bhihitA, sAMprataM dvitIyA vaktumAha / grahaNetyAdi grahaNaiSaNAdoSAniti / tatra grahItirgrahaNaM eSaNameSaNA / tato * gaveSaNAdoSonuM nigamana ane grahaNaiSaNAdoSonI prastAvanA vyAMkhyArtha :- 'pa' = 'kRti' = A pramANe, 'vuttA' = ''na' kahevAI gayA. konA vaDe kahevAI gayA ? te kahe che, mArA vaDe. A adhyAhArathI levuM. kayAMthI laIne ? te kahe che, 'muttApa' = 'sUtrAt' sUtrathI laIne. eTale ke piNDaniryuktiAdi AgamomAMthI laIne. zuM kahevAyuM ? te kahe che, 'vattIsagvesnnesnnaa-dose' 'dvAtriMzat gaveSaNaiSaNAdoSAH ' maLI batrIsa gaveSaNaiSaNAdoSo kahevAyA. 'veSAM' udgama ane utpAdanA, A bannenA 16-16 gocarI javuM = gocarI zodhavI, 'anveSAM gam VET' jhINavaTathI tapAsavuM. eTale ke gocarI meLavavA samaye eSaNA karavI = udgama ke utpAdanA vagere dvArA sadoSapaNAM ke nirdoSapaNAMnuM paryAlocana karavuM, tene gaveSaNA kahevAya che. arthAt batrIsadoSathI rahita gocarI tapAsavI. batrIsaprakAranI gaveSaNAviSayaka doSo je upara kahevAyela svarUpavALA che te 'veSA' doSo kahevAI gayA. ema anvaya karavo. ahIM, sUtramAM = piMDaniryuktivageremAM eSaNA traNaprakAre kahevAyelI che. (1) vevaLA (2) pradIpaLA (3) prAsaiSA. (1) veSA (2) pradoSA udgama-utpAdanAdoSathI rahita zuddhaAhAraviSayaka prathama eSaNA che. zaMkitavagere doSa-rahita zuddhaAhAra viSayaka bIjI eSaNA che. (3) prAseSa. = saMyojanAvagere pAMca doSarahita zuddhagocarI vAparavAviSayaka trIjI eSaNA che. tathA A traNe eSaNAno krama paNa A ja che. kAraNa ke gaveSaNa vinA gocarI gayA vinA AhArAdinuM grahaNa zakya nathI. ane agRhItanuM bhojana karavuM vagere saMbhavatuM nathI. ArIte gAthA 75 sudhInA granthathI Adya eSaNA gaveSaNAnI vAta karI dIdhI. have bIjI = = = grahaNaiSaNAne kahe che. = = = = = = Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 grahaNe'zanAdergrahaNakAle eSaNA zaGkitAdibhiH prakArairanveSaNaM grahaNaiSaNA tadviSayA doSA grahaNaiSaNAdoSAstAn, dazeti dazasaGkhyAn lezena saGkSapeNa bhaNAmi kthyaami| tatprastAvanAmAha, te ca te punaH doSA ime ete'nantarameva vakSyamANasvarUpA iti gAthArthaH / / 76 / / avataraNikA- tAneva yathAnAmagrAhamAha / sNkiymkkhiynikkhitt-pihiysaahriydaaygummiise| apariNayalittachaDDiya, esaNadosA dasa hvNti||77|| saMskRtachAyA- zaGkitaM1-makSitara-nikSiptaM3-pihitaM4-saMhataM5-dAyaka-munmizram / apariNataM8-lipta9-charditameSaNAdoSA10 daza bhavanti / / 77 / / ma zaGkitAdigrahaNaiSaNAdoSAnAm nAmollekhaH // "dosavo rasa= "prahaSaVI-toSAt za = grahaNeSaNAnA doSone. eTale ke "pradItirtha' = levuM-grahaNakaravuM. "ggSa' = azanAdi grahaNa karatI vakhate je eSaNA arthAta zaMkita vagere prakAro dvArA je anveSaNa, te praharaiSaNA kahevAya che. te saMbaMdhI je doSo che te grahaeSaNAnA doSo tene, te doSonI saMkhyA 10 che te mATe dasa praharaiSaNAnA doSone "teNe mana' = "naizena thayAmi' saMkSepamAM kahIza. te dasa grahamaiSaNAnI prastAvanAne kahe che, "te ya rU' = "te ra te punaH koSAH te = te doSo A pramANe che. jenuM svarUpa have tarata kahevAmAM Ave che.l7I. avataraNikA :- have te grahaNaSaNAnA doSo je pramANe che, te ja pramANe nAmapUrvaka teone jaNAvatAM kahe che. mULagAthA-zabdArtha - saMvica = zaMkita, viya = prakSita, nizvitta = nizcima, vidiya = pihita, sAriya = saMta, vAyara = dAyaka, samIre = Unmizra, saraLa = apariNata, nitta = lipta, duira = chardita, kSaNavosA = praharaiSaNAnA doSo, sa = dasa, dati = thAya che.//77I. mULagAthA-gAthArtha :- (1) AdhAkarmAdidoSanI zaMkAvALA je anAdi te zaMkita doSavALA bane che. (2) sacittAdithI kharaMTita azanAdimAM prakSitadoSa. (3) sacittAdi vastuupara mukela anAdimAM nikSiptadoSa. (4) sacittAdithI DhAMkela azanAdimAM pihitadoSa. (5) je bhAjanamAM sacittAdivastu rahelI hoya te vastu bIjAmAM khAlI karI te bhAjanavaDe je azanAdi apAya temAM saMhRtadoSa. (6) zAstraniSiddha dAtAra je azanAdi Ape temAM dAyakadoSa. (7) sacittAdithI bhegA thayela je azanAdi apAya temAM unmizradoSa. (8) acitta nahi baneluM je azanAdi apAya temAM apariNatadoSa. (9) lepadravyathI kharaDAyela hAtha, bhAjana vagerethI je azanAdi apAya temAM liptadoSa. (10) sAdhune vahorAvatI vakhate dAtAranA hAthe je apanAdino chAMTovagere DhoLAya te charditadoSa. A pramANe praharaiSaNAnA dasa doSo hoya che. chA * zaMkita vagere grahaNISaNAdoSono nAmollekha che Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 vyAkhyA- 'saMkiya'tti vibhaktilopAcchaGkitaM sambhAvitAdhAkAdidoSaM bhaktAdi / evamuttaratrApi / mizraM muktvA zeSapadeSu vibhaktilopo dRshyH| tathA doSavato nirdezepi doSadoSavatorabhedAcchaGkArUpa eSaNAdoSa ukto'vaseyastasyaiva vivakSitatvAdevaM sarvatra / mrakSitamAruSitaM / nikSiptaM nystN| pihitaM sthagitaM, saMhRtamanyatra kSiptaM / 'dAyaga'tti suucnaaddaaykdussttN| 'ummIse'tti unmizraM puSpAdimilitaM, apariNatamaprAsukIbhUtAdi / liptaM dugdhAdikharaNTitaM, charditaM parisATimat, samuccayArthazcakAro lupto dRshyH| iterlopAdityevamete eSaNAdoSAH piNDagrahaNadUSaNAni / dazetisaGkhyA bhavanti jAyante iti gAthArthaH / / 77 / / avataraNikA- atha zaGkitadvAraM vyAkhyAtumAha / vyAyArtha :- (1) 'saMkiya' mAmA vimastino lo5 thayo DovAtha. 'zaGkitam' = it 42||yej, ema jANavuM. eTale ke AdhAkarmavagere doSanI jemAM saMbhAvanA karI hoya te AhArAdi zaMkita kahevAya che. A ja pramANe AgaLa paNa samajI levuM. arthAt je doSanI zaMkA thaI hoya. e doSanI saMbhAvanAvALo mAhAra zaThita thayo. mAtra 'mIse' = mizra ne choDIne zeSa pahoma vimastito5 thayo cha tebha jANavuM. ahIM doSavALAno nirdeza karyo che. chatAMya doSa ane doSavALAno abheda hovAthI zaMkA rUpa je eSaNAdoSa che, e doSanI vAta kahevAmAM AvI che ema samajI levuM, kAraNa ke eSaNAdoSanI ja vAta ahIM vivakSita che. A pramANe AgaLanA badhA doSomAM paNa jANI levuM. (2) 'makkhiya' = 'mekSitam' = 'AruSitam' = yo57j. (3) 'nikkhitta' = 'nikSiptam' = 'nyastam' = bhUtuM.. (4) 'pihiya' = 'pihitam' = DhAMDatu. (5) 'sAhariyaM' = 'saMhRtam' = meM sthAnethI 61vI jI bhUj. (6) 'dAyaga' = 'dAyaka' = 14: za6. yahuSTa se. bheTale yathahuSTa thayeNuM manna = dAyaka to bhAvavALo hoya. parantu e lUlo-laMgaDo vagere hovAthI enAthI lIdhela anna duSTa bane che. (7) 'ummIse' = 'unmizram' = puSpAhithI maNej = { thaye. (8). 'apariNaya' = 'apariNatam' = prAsu na thayej = saMpU[ 12hita na bane. (c) 'litta' = 'liptam' = 953thI 52.||yej. (10) 'chaDDiya' = 'chaditam' = DhogAye. 75lakSathI vadhAre bharI hevAthA. 4 78.15 14 te paNa levAya. mA pAnI sabhuzyaya 42di 'ca' ||2no do5 thayo cha ta . tama4 'iti' zanI 59 // so5 po. // prabhAona 'esaNadosA' = 'eSaNAdoSAH' = bheSauoSo = pie3 A542tI vegAnA dUSo. 'dasa' = 'daza' = sanI saMdhyAvA, 'havaMti' = 'bhavanti' = thAya ch.||7|| avatara i :- ve 'zaMkita' dvAranI vyAcyA 42 che. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAthA- saMkiyagahaNe bhoe caubhaMgo tattha ducarimA suddhA / jaM saMkai taM pAvai dosaM sesesu kmmaaii||78 / / saMskRtachAyA- zaGkitagrahaNe bhoge caturbhaGgastatra dvicaramI shuddhau|| yaM zaGkate taM prApnoti doSaM zeSayoH karmAdi / / 78 / / # zaGkite grahaNa-bhogaviSayaka-caturbhaGgI, eteSAM saMbhavazca // vyAkhyA- zaGkitasya (saM)bhAvitAdhAkarmAdidoSasya bhaktAdergrahaNe AdAne, tathA bhogo bhojanaM zaGkitasyetyatrApi yojyaM / cazabdaH samuccayArtho lupto dRzyo'tra padadvaye 'caubhaMgo'tti catUrUpo bhaGgaH caturbhaGgo bhaGgacatuSTayaM syAdyathA grahaNe bhojane ca zaGkitaH bhaktAdergrahaNakAle bhojanakAle ca yadi punaramukadoSavadidamiti zaGkAvAnityarthaH 1 / tathA grahaNe zaGkito na bhojane 2 bhojane zaGkito na grahaNe 3 na grahaNe na bhojane ca zaGkita 4 iti / eteSAM caivaM sambhavo yathA- kila kvApi gRhe bhikSArthaM praviSTaH sAdhuH pracurAM bhikSAM bhikSAcarebhyaH svasmai vA gRhasthena dIyamAnAM mULagAthA-zabdArtha :- saMjayado = zaMkitadoSavALA azanAdi levAmAM, mo = vAparavAmAM, vImo = caturbhagI, tatya = temAM, TurimA = bIjo ane chello, suddhA = zuddha, = je, saMvaDuM = zaMkA paDe, te = te doSa, vivuM = prApta thAya, to = doSanI, seselu = bAkInA be bhAMgAmAM, smArUM = AdhAkarmAdi..78. mULagAthA-gAthArtha :- AdhAkarmAdi udgamanA soLadoSo tathA praSitAdi grahaNeSaNAnA nava doSomAMthI koIpaNa doSanI zaMkA hovAthI je azanAdi grahaNa karavAmAM Ave ane vAparavAmAM Ave temAM te doSanI prApti thAya. ahIM doSanI zaMkA hovAchatAM grahaNakaravuM ane vAparavuM. e be padanA yoge cAra bhAMgA thAya. A cAra bhAMgAmAMthI bIjA ane cotho bhAMgo vAparatI vakhate doSanI zaMkArahita hovAthI zuddha che ane pahelAM bhAMgAmAM grahaNa karavAmAM tathA vAparavAmAM doSanI zaMkA hovAthI ane trIjA bhAgamAM vAparatI vakhate doSanI zaMkA hovAthI te banne azuddha che.ll78ll * zakitamAM grahaNa ane bhogaviSayaka caturbhagI, ane teono saMbhava * vyAkhyArtha :- "kriya ho' = "tiro' = AdhAkarmI vagerenI jemAM saMbhAvanA karavAmAM Ave te zaktibhaktAdinA grahaNamAM, tathA "mog' = "mane' = jema grahaNamAM zaMkita zabda che tema ahIM paNa zaMkita zabda adhyAhArathI levo. eTale ke zaMkitabhaktAdine vAparavAmAM, "" ane "mor' A banneno samuccaya karanAra "gha' kAra mULagAthAmAM lupta thayo che ema jANavuM. A "hA" ane "mogA' nA be padamAM "vAmano' = "turma' = caturbhagI thAya che. (1) grahaNa ane bhoga bannemAM zaMkita hoya. arthAt bhaktAdinA grahaNakALamAM ane bhojanakALamAM jo "A amuka doSavALo to nathI ne ?' evI zaMkAvALo hoya to prathamabhAgo thAya. (2) grahaNa vakhate zaMkita paNa bhojana vakhate nahi. (3) bhojana vakhate zaMkita paNa grahaNa vakhate nahi. (4) grahaNa vakhate zaMkita nahi ane bhojana vakhate paNa zaMkita nahi. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 dRSTvA cintayati, yatheyaM bhikSA kiM svagRhArthaM pracuropaskaratayA gRhiNaitebhyo mahyaM vA pracurA dIyate, uta bhikSAcarAdinimittarAddhatayeti cetasi zaGkitastataH kenApi lajjAsaMkSobhAdinA kAraNena kiM nimittametat pracuraM rAddhamiti gRhiNaM praznayitumazaknuvan zaGkito gRhNAti / gRhItvA ca svasthAnamAgatya tathaiva zaGkitastadbhuGkte iti prathamaH 1 / tathA bhikSArthaM gRhaM gataH pracurAM bhikSAM labhyamAnAM dRSTvA cetasi zaGkitastato lajjAdinA niSedhayituM tAM praznayituM vA gRhasthamazaknuvan gRhItvA svopAzraye samAgatastato bhojanasamaye taM dolAyamAnacetasaM dRSTvA'parasAdhustadbhikSAniHzaGkIkRtagrAhI tadabhiprAyaM jJAtvA vadati / yathA sAdho ! yatra bahvI tvayA bhikSA labdhA, tatra tadgRhe prakaraNaM pravarttate lAhaNakaM vA samAyAtamityevaM tadvacaH zrutvA zuddhametaditi nizcitya vigatazaGkApariNAmastadbhuGkte iti dvitIyaH 2 / tathA kazcitsAdhurIzvaragRhAnniH zaGkitaH pracurAM bhikSAM gRhItvA vasatAvAyAto'nyAn sAdhUn guroH punaH svabhikSAtulyabhikSAmAlocayataH zrutvA saJjAtazaGkayA cintayati yathA yatsvarUpA bahvI mayA bhikSA laMbdhA amukasmin gRhe'nyairapi sAdhubhistatra tatsvarUpaiva bahvI ca A cAreya bhAMgAono, mukhyatayA prathama traNabhAMgAono saMbhava A pramANe thaI zake. jemake, (1) gocarImATe koka ghare pravezela sAdhu, gRhastha dvArA potAne ane bhikSAcarone pracura mAtrAmAM apAtI bhikSA joIne vicAre ke 'zuM gRhasthe potAnA gharamATe pracurapramANamAM rAMdhyuM che ? ke jethI pracuramAtrAmAM mane ke A bhikSAcarone apAya che ke pachI, bhikSAcaraAdi nimitteja A gaMdhAyuM che?' A pramANe citramAM zaMkAvALo thayo tyA2pachI zarama-kSobhAdi koIpaNa kAraNe "kyA nimitte pracurapramANamAM rAMdhyuM che ?" ema gRhasthane praznakaravA asamartha zaMkAyukta grahaNa kare. grahaNa karyAbAda potAnA sthAne AvIne te ja rIte zaMkAyukta vApare. (2) bhikSAmATe gharamAM pravezela sAdhu maLatI pracurabhikSAne joIne upara kahyAmujaba manamAM zaMkAvALo thayo ane lajjAAdithI te bhikSAno niSedha karavAne athavA gRhasthane upara mujaba prazna pUchI na zakavAthI gocarI laIne potAnA upAzraye AvyA. parantu vAparatIveLAe emanuM DolAyamAna mana joIne jeNe te ja bhikSA zaMkArahita grahaNa karelI evA bIjAsAdhu A DolAyamAna cittavALA sAdhuno abhiprAya = A doSita haze ke kema ? evI zaMkArUpI abhiprAya ne jANIne kahe "sAdhu ! jyAM tamane ghaNIbhikSA maLI tyAM = te gharamAM prakaraNa lagna vagere prasaMga cAle che." athavA to kahe ke "te gharamAM lANuM Avela che." temanA vacana sAMbhaLIne "A zuddha che" ema nizcaya karIne niHzaMka banIne te bhikSA vApare. = (3) koka sAdhu Izvara-vaibhavayukta gharathI zaMkArahita pracurabhikSA laIne vasatimAM AvIne guru pAse gocarI AlovatI vakhate potAnA jevI ja bhikSAne AlovatA bIjA sAdhuone sAMbhaLIne zaMkA utpanna thavAthI vicAre che ke 'amuka ghare je svarUpavALI ghaNIbhikSA mane maLI, te svarUpavALI ja bhikSA bIjA sAdhuone tyAMthI ja maLI che. to kadAca A azuddha to nahi hoya ne ?" evI zaMkA dvArAja A sAdhu te bhikSAne vApare. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ labdhA tato mA kadAcidiyamazuddhA bhaviSyatIti, tatastathaivAsau zaGkitacittastAM bhuGkte iti tRtIyazcaturthabhaGgastu sambhavaM pratItya sugama eveti / ma caturbhaGgIviSaye kalpyA'kalpyatA atra caturvapi shuddhyshuddhimaah| tatra teSu caturyu bhaGgeSu madhye dvitIyazcaramazca tIyalopAt dvicaramau dvitIyacaturtho bhaGgau vA zuddhAvazuddhAhAradoSAyAtakarmabandhadoSavikalau / caramastAvadubhayathApi zaGkAyA abhAvAcchuddha eva / dvitIyo'pi bhaGgo grahaNApekSayaiva sadoSaH paramArthatastUttarazubhapariNAmena zaGkitagrahaNadoSasya nivarttitvAcchuddha eva / tRtIyo bhutrdossH| Adyazca bahutamadoSaH, ubhayatrApi bhojanasya zaGkitatvenA'zuddhatvAt / atha tRtiiyprthmaavaashrityaashuddhtaamaah| yaM kaJcana doSaM 'kammAi'tti sUcanAdAdhAkAdikaM dUSaNaM / bhaktAdergrahaNakAle'bhyavahArakAle vA zaGkate amukadoSaduSTamidamazanAdItyArekate sambhAvayatItyarthaH / tameva doSaM, vyAkhyAnAdAdhAkAdipaJcaviMzatidoSamadhyAdekataraM kaJcana piNDagrAhI sAdhuH prApnoti Apadyate zeSayoruddharitayorAdyatRtIyabhaGgayorityazuddhAvetAviti / tatrAdhAkAdayaH SoDazodgamadoSAH zaGkitasya sAdhyatvAttadvarjA navaiSaNAdoSA mekSitAdayazceti samucitAH (4) cotho bhAMgo to sarala-sugama hovAthI daSTAMta Adi dvArA ene ghaTADavAnI jarUra rahetI nathI. have A cAreya bhAMgAo vize zuddhi-azuddhine kahe che. * yatulanAmA ya-mapyatA . 'tattha' = 'tatra' = te. yAre mAmaithI, 'ducarimA zuddhA' = 'dvicaramau zuddhau' = bI. sane cotho bhAMgo zuddha che arthAt azuddhaAhAranA doSathI baMdhAtA karmanA doSathI rahita che. ahIM prAkRtamAM 'ducarimA' za6 cha, memA 'tIya' zanI so5 thayo che. bheTale'duIya' = 'dvitIya' = 'duIcarimA' zabda samajavo. chello je cotho bhAMgo che. emAM to ubhayaprakAre prahaNa-bhogamAM zaMkAno abhAva hovAthI zuddha ja che. bIjo bhAMgo paNa grahaNanI apekSAe ja sadoSa che. bAkI, paramArthathI to pachIthI = vAparatI vakhate zubhapariNAma dvArA zakitagrahaNadoSa nIkaLI javAthI zuddha ja che. trIjo bhAMgo to ghaNAM doSavALo che ane pahelo bhAMgo to ghaNA-ghaNAM doSavALo che kAraNake A bannemAM zakitapaNAnA lIdhe azuddhapaNuM raheluM che. have, trIjA ane pahelAbhAMgAne AzrayIne azuddhatAne kahe che. 'jaM' = 'yam' = asoSane. te hoSa zyo ? te 4 cha, 'kammAI' = 'AdhAkAdi' = sAmAoiSane. bheTale , Hu ANe abhyavahA2 = bhogANe, 'saMkaI' = 'zaGkate' = zaM. 42 che. bheTale , 'amughoSaNA huSTa mA saMzana che' mevI zaM. 42 cha = ghoSanI saMbhAvanA 42. cha. 'taM dosaM' = 'tam doSaM' = te 4 ghoSane. arthAt 2016 25 hoSamAthI ora se ghoSane 'piNDagrAhI' = goyalenA2 sAdhu, 'pAvai' = 'prApnoti' = pAme che. yA winwithI ghopane pAme cha ? te 4 cha, 'sesesu' = 'zeSayoH' = dvitIya bhane yotho mAMgo zuddha che se vAta uvA gaI eTale have te sivAyanA zeSa rahelA pahelAM ane trIjA azuddhabhAMgAmAM. 25 doSa kayA te batAve Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 pnycviNshtiH| atra hi nanu yadi zaGkA'kalpanIyatAvidhAyinI, evaM zuddhamapi bhaktAdyazuddhaM syAt zaGkAkaraNAt, azuddhamapi zuddhametaditi nizcitya gRhItaM zuddhaM syAdityatrocyate, satyameva tacchaGkApariNAma eva zuddherazuddhezca kAraNam / yadi hi zaGkAyuktapariNAmastadA zuddhamapyazanAdikamazuddhaM karoti / zuddhametadityevaM nizcitya gRhNan bhujAno vA vizuddhapariNAmo'zuddhamapi zuddhaM karoti / ma chadmasthaparIkSayA niHzaGkIkRtaM zuddhameva // tadihAzuddhamapi chadmasthaparIkSayA niHzaGkIkRtaM zuddhameva syAttathAhi zrutabalenAmAyAvinA prayatnapareNa chadmasthena saMzodhya yadgRhItaM tadazuddhamapi tenAnItaM kevalyapyupabhuGkte itarathA zrutAprAmANyaM kRtaM syAttadaprAmANye taddarzitajJAnAditrayAbhAvastadabhAve jJAnAditrayasAdhyamokSAbhAvastadabhAve tadarthaM gRhyamANAyA dIkSAyAzca naiSphalyamiti gAthArthaH / / 78 / / avataraNikA- uktaM zaGkitadvAramatha mrakSitadvAramAha / mUlagAthA- sacittAcittamakkhiyaM duhA tattha bhuudgvnnehi| tivihaM paDhamaM bIyaM garahiyaiyarehiM duvihaM tu||79 / / che, AdhAkarma vagere soLa udgamadoSa, "zaMkita nI to siddhi karavAmAM AvI rahI che = enIja vAta cAlI rahI che eTale A zaMkitane choDIne bAkInA 'prakSita' Adi nava eSaNAdoSo. 16 + 9 = 25 doSa thAya che. prazna :- zaMkA e akalpanIyatAne karanAra che eTale ke zaMkA karI hovAthI e zaMkA zuddha paNa bhaktAdine azuddha karI de che ane azuddhane paNa "A zuddha che' ema nizcaya karIne grahaNa kare to e azuddha paNa zuddha bane che. evI vAta AvI ubhI rahI ne ? javAba :- tamArI vAta sAcI che. zaMkAno pariNAma ja zuddha ane azuddhanuM kAraNa che. jo pariNAma zaMkAyukta hoya to e zuddha azanAdine paNa azuddha kare che. "A zuddha che" ema nizcaya karIne grahaNa karatAM ke vAparatAM e vizuddhapariNAma azuddhane paNa zuddha kare che. * chadmasthaparIkSAthI niHzaMka kareluM zuddha ja che ahIM, azuddhane paNa chamasthaparIkSAthI zaMkArahita karyuM e zuddha ja bane che. kAraNake zrutanA baLathI amAyAvIvaDe = prayatnamAM tatparatAvALA chabastha dvArA sArI rIte zodhIne = tapAsIne je grahaNa karAyuM, te chabasthadvArA lAveluM kadAca azuddha hoya to paNa kevalIbhagavaMta vApare che. jo ema na kare = A azuddha che ema karI na vApare to zratane aprAmANya karavAnuM thAya. zrutanA aprAmANyamAM zrutadvArA banAvAyela jJAna vagere traNaratnono abhAva thaze. ratnatrayInA abhAve jJAnAdi traNathI sAdhya evA mokSano abhAva thaze ane mokSa mATe levAtI dIkSAnI niSphaLatA thaze.I78 avataraNikA :- A pramANe "zaMkita dvArA kahevAyuM. have "prakSita' dvAra kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- saccitta = sacitadravyathI, citta = acittadravyathI, mavazvayaM = prati, kurA = be prakAre, tatva = te be prakAramAM, mUtravirdi = pRthvI, pANI ane vanaspatithI, tivi Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 saMskRtachAyA- sacittA'cittamrakSitaM dvidhA tatra pRthivyabvanaspatibhiH / trividhaM prathamaM dvitIyaM garhitetarAbhyAM dvividhaM hi / / 79 / / ma mrakSitasya sacittA'cittadvibhedaMWan vyAkhyA- saha cittena caitanyena varttata iti sacittaH sajIvaH pRthivyAdiH, cakArasya dviruktiH sUtre prAkRtalakSaNAd, yadvA sadvidyamAnaM cittaM yasya sa sccittH| tathA acitto nirjIvaH pRthivyAdireva / iha ca pRthivyAdiH pUrvaM sacittaH syAttataH svakAyazastrAdibhiH prAsukIkriyamANaH kiyantamapi kAlaM mizraH, sa jIvAjIvarUpastato'citta ityayaM krmH| paramatra mizrasya bhedenA'vivakSaNAnna tadupAdAnaM / ma sacittAdisvarUpaM, pRthivyAdinAM saMkSepeNa svakAyazastrAdikathanam // atra ca ziSyahitArthaM sacittAdisvarUpaM kinyciducyte| tatra svakAyazastrAdinA'vidhvastarUpaH pRthivyAdiH scittH| pariNatApariNatarUpazca mishrH| tathA lavaNamRttikAdirUpaH pRthvIkAyaH = traNa prakAranuM, paDhamaM = paheluM, vIrtha = bIjuM, radiya = niMditadravyathI, reTiM = aniMditadravyathI, vidaM = be prakAranuM, tuM = ja kArArthamAM.If79 mULagAthA-gAthArtha :- sacitta vastu ane acitta vastuthI prakSita ema prakSitadoSanA be bhedo che. sacittabhrakSitanA traNaprakAra che. (1) sacittapRthvIprakSita (2) sacittalamrakSita ane (3) sacitta vanaspatimrakSita. acittabhrakSita paNa be prakAranuM che. lokaniMditadravyathI prakSita ane aniMditadravyathI prakSita. sacittAdidravyathI prakSita hAtha, bhAjana ane ApavAnI vastu ema traNa vastu koI zake che, mATe hAtha, bhAjana athavA deyavastu e traNa vastumAMthI koIpaNa sacittadravyathI prati hoya to te vakhate anAdi levuM kahyuM nahi.II7I . * prakSitanA sacitta ane acitta be prakAro che vyAkhyArtha :- citta = caitanyasahita je hoya te, "pavitta = pRthvIvagere. athavA sat = vidyamAna che citta jene te sacitta. mULagAthAmAM "vRtta' zabdamAM "gha' kAranI dvirukti prAkRtavyAkaraNathI thaI che ema jANavuM. tathA, 'citta' = nirjIva = pRthvI vagereja. pRthvI vagere pUrve sacitta hoya che, pachIthI svakAyazastra vagere dvArA prAsukI = jIvarahita karatAM keTalAMka kALasudhI mizra hoya, te mizra = kAMIka jIva ane kAMIka ajIva svarUpa hoya che ane pachI acitta thAya che. ema sacitta, mizra ane acitta A krama che. paraMtu ahIM mizrabhedanI vivalA na hovAthI tene levAmAM Avyo nathI. * sacittavagerenuM svarUpa tathA saMkSepamAM pRthvI vagerenA svakAsazastra vagerenuM kathana che ahIM, ziSyanA hitamATe sacittAdinuM kAMIka svarUpa kahevAya che. (1) sacitta = svakAyazastra vagere dvArA jenuM jIvatvasvarUpa nAza na pAmyuM hoya te sacitta. (2) mizra = je kAMIka pariNata = ajIvatvasvarUpa ane kAMIka apariNata = jIvatvasvarUpa hoya te mizra. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 svakAyaparakAyazastropahato'cetana iti / tatra madhurapRthvIkAyasya mRttikAdeH kSAralavaNoSAdiH svakAyazastraM, zItoSNAgnikAjikasarjikAtailAdikaM ca tasya parakAyazastraM / tathA'pkAye kSArAdirapkAyo madhurAdeH svakAyazastraM pRthvIkAyAdiSu tasya sarvasyApi parakAyazastraM / vanaspatistu kandAdiH sacittaH svakAyaparakAyazastreNa chedena pacanAdinA ca vidhvasto'cittastathA vRnte zuSke komalAmrAdIni phalAni vrIhikAdIni haritAni patrapuSpANi vA'cittAni syuriti alaM prasaGgena / prakRtamucyate / tadiha sacittapRthivyAdimrakSitayogAtkaraM mAtraM deyamapi ca sacittaM acittayogAdacittaM tataH sacittaM cA'cittaM ca sacittA'cittaM / sacittamrakSitamacittamrakSitaM cetyarthaH / iterlopAdityevaM sacittAcittabhedAnmakSitaM pRthivyAdinA kharaNTitaM bhaktAdi dvidhA dvividhaM bhavati mizrasya bhedenAvivakSaNAt / # sacittamrakSite tribhedamacittamrakSite dvibhedaM ma (3) acitta = svakAya-parakAyazastrathI haNAyela mIThuM, mATIrUpa je pRthvIkAya che te acitta. pRthvIkAyAdinAM svakAyazastra-parakAyazastra batAve che. pRthvIkAya :- "svAyatra' madhurapRthvIkAya evI mATI vagere mATe kSAra = khAvAno kSAra, mIThuM, SS" = khArIbhUmi para jAmela saphedakhAro vagere svakAyazastra che. parakAyazastra :- zIta, uSNaagni, 'nivA' = chAsanuM pANI, 'rnivI' =sAjI ke tenuM pANI, tela vagere. aplAya :- "chAyazastra' kSAravALuM pANI madhura vagere pANI mATe. parakAyazastra :- badhAja prakAranA pANI mATe pRthvIkAyAdi. vanaspati :- kandaAdi sacittavanaspati che. ene "vAya' = lAkaDA vagere ane 'ghAya' = ghana, kUhADI vagere zastradhArA chedavaDe ke pakAvavA vagere dvArA vidhvasta karavAmAM Ave to e acitta che. tathA, DIMTIyuM sUkAyA bAda komaLa = apakva Amra = kerI Adi phaLo, ghauM vagere ane lIlA patra-puSpo paNa acitta thAya che. vistArathI saryu. have mukhyavAta kahevAya che. sacitta ane acitta prakSita zuM che ? te kahe che, sacittapRthvI AdithI prakSita hoya to te hAtha ane mAtra = vahorAvavAnuM sAdhana vATakI vagere bhAjana tathA deyavastu = vahorAvavAnI vastu paNa sacitta kahevAya che. ane jo acittapRthvI AdithI prakSita hoyato te kara-mAtra-deya acitta kahevAya che. arthAt "nvittA-vittamaviravayaM = "kSaTI-vekSita = cinaprakti ane acittabhrakSita kahevAya che. ahIM 'ti' = "A pramANe', zabdano lopa thayo che mATe adhyAhArathI e laI levo. arthAta A pramANe, prakSita = pRthvI AdithI kharaDAyela bhaktAdi sacitta-acitta bhedathI, "judA = dvidhA = be prakAre che. mizrabhedanI vivakSA karavAmAM AvI nathI tethI be ja prakAra batAvyA che. * sacittaprakSitanA traNa prakAra ane acittabhrakSitanA be prakAra che Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 ... tatra tasmin dvividhe prakSite prathamamAdyaM sacittamrakSitaM trividhaM tridhA syAt / kairityAha 'bhUdagavaNehiMti pRthivyabvanaspatibhiH prastAvAt sacittaiH pRthvIkAyamrakSitamityAdIni tattvaM / 'bIyaMtti, dvitIyamacittamrakSitaM punardvividhameva dviprakArameva bhavati / tuzabdasyaivakArArthatvAt / kAbhyAmityAha garhitetarAbhyAmiti tatra garhitaM lokanindyaM vastu itaramagarhitaM lokAnindhaM tAbhyAM dravyAbhyAmacetanAbhyAM garhitavastumrakSitamagarhitavastumrakSitaM cetyartha iti gAthArthaH / / 79 / / avataraNikA- adhunA acittamrakSitaM cAzritya kalpyAkalpyavidhimAha / mUlagAthA- saMsattaacittehi, logAgamagarihiehi ya jiinn| sukkallasacittehi ya, karamattaM makkhiyamakappaM / / 8 / / saMskRtachAyA- saMsaktA'cittai lokaa''gmgrhitaishc yatInAm / zuSkArdrasacittaizca, karamAtraM mrakSitamakalpyam / / 80 / / tattha' = "tatra = temAM eTale ke te be prakAranA prakSitamAM prathama sacittabhrakSitanA 3 prakAra che. konA dvArA e traNa prakAro thAya che ? te kahe che, "pUrva-vardi sivirda = "pRthivyavanaspati trividha" = pRthvI-pANI ane vanaspati dvArA traNa prakAro thAya che. prastutamAM sacitta aMgenI vAta cAlatI hovAthI "sacitta evA pRthvI-a, ane vanaspati dvArA' evo artha jANavo. "vI' = "dvitIyam' = bIjA acittabhrakSitanA, "vidaM tu = "dvividya di = be ja prakAra paDe che. "tu' zabda e "evaMkAra' nA arthamAM che. te be prakAro zenAthI paDe che ? te kahe che, "radiyarUTiM = "rdita-rUtarAkhyA" = gahita ane agarvitathI be prakAra paDe che. temAM, "rdita' eTale lokomAM nindhavastu hoya te maLa-mUtrAdi ane "tara' = agarpita eTale ke lokomAM anindhavastu hoya te dUdha, ghI vagere. arthAta gahita ane agarpita evA A be acetana dravyothI gahitavastumrakSita ane agahitavastuprakSita. Ama be bhedo thAya che.. avataraNikA :- have acittabhrakSitane AzrayIne madhya-akathyavidhine kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- saMsattatteidi = ekeMdriyAdi jIvavALA acittadravyovaDe, noma ridipaDhi = loka ane zAstramAM niMdita dravya vaDe, ya = ane, nA = sAdhuone, suva7 = zuSka ane thoDAMpANIvALA, rAri = sajIvadravyavaDe ca = ane, ra = hAtha, matta = bhAjana = prakSita = kharaDAyeluM, vadhuM = akathya.l80 mULagAthA-gAthArtha :- ekendriyAdi jIvo jemAM utpanna thayA hoya evA dahIM, chAza Adi agahita dravyothI khaTita hAtha athavA bhAjana hoya athavA apAtuM azanAdi jemAM ekendriyAdi jIvo utpanna thayA hoya evA dravyathI kharaDAyela hoya to te jIvonA vadhanA doSathI akathya che. tathA Itara loka ane jinazAsanamAM niMdita evA magha, mAMsa, carabI, lohI athavA mUtrAdi azucipadArthothI kharaMTita hAtha athavA bhAjana hoya athavA apAtuM azanAdi tevI niMdita vastuothI kharaDAyela hoya to temAM paNa jIvavirAdhanA tathA zAsanaapabhrAjanA Adi doSo hovAthI akathya che. sacittabhrakSitamAM paNa Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ' acittamrakSite saMsaktimadagarhitavastumrakSitasyA'kalpyatA ca // vyAkhyA- iha pratyAsattinyAyAdacittamrakSitasyaiva ca sarvadaiva mukhyatayA grahaNAcca pUrvaM sacittamekSitasya kramaparihAreNA'kalpatoktA / pazcAditarasyeti / tatra saMsaktirmadhyotpannaikendriyAdisattvayuktatvaM / sA vidyate yeSAM dravyANAM tAni matvarthIye saMsaktAni, tAni ca acittAni ca dadhitakradrAkSApAnakAdIni / eteSu mAtrakAdeH kharaNTanatayApi jAteSu kadAcit saMsaktiH syAttAni saMsaktAcittAni tai agarhitairapIti shessH| karamAtraM prakSitamakalpyamityuttareNa yogH| ayamarthaH saMsaktimaddavyairdadhyAdibhirlepakRnmadhvAdibhizca hastamAtrAbhyAM prakSitAbhyAM deyaM vA sAkSAdetairmekSitaM sddiiymaanmklpymekendriyaadivdhsacittadravya zuSka ane ArTsa eTale hejapANIvALuM ema be jAtanA hoya che mATe zuSka athavA Adra evA be prakAranA sacittadravyathI kharaMTita hAthathI athavA bhAjanavaDe apAtuM azanAdi athavA te azanAdi sAkSAt zuSka athavA Ardra sacittadravyathI kharaTita hoya to te akathya che.I80 * acittamakSitamAM saMsaktivALA agahiMtavastuthI prakSitanI akalagatA * vyAkhyArtha :- "pratyAttinyAya' thI najIkamAM = AgaLa jenI vAta cAlatI hoya tenuM grahaNa karavuM ene pratyAsattinyAya' kahevAya che. acittabhrakSitanuM ja haMmezA ane mukhyapaNe grahaNa thatuM hovAthI, prathama sacittaprakSitano krama oLaMgIne mULagAthAmAM acittabhrakSitanI akalpatA kahevAI che ane pachI itara = sacittaprakSitanI akalpatA kahevAI che. saMsakti = jIvotpattivALuM dravya jemake kaThoLa = kAcA dUdha-dahIM vageremAM bhegA karela maga vagere A saMsakti be prakAre thAya (1) bhAjana ane (2) hAtha. (1) dadhi, taka = dahIM, chAza vagere je tapelI vagere sAdhanathI vahorAve. e tapelI vagere enAthI kharaDAyelI hoya. ane emAMja maga Adi nAMkhe to dvidala thaI jAya. jo ke saMsaktathI mAtra dahIM = kaThoLa ja nathI levAnuM, e to gauNa che parantu mukhyatayA paDyA paDyA paNa jemAM jIvotpatti = vikasendriya thAya. jemake pauAmAM IyaLa, caNAmAM dhanerA vagere thAya te levAnA che. temaja atre "IndriyavisarvayujIvaM' kahyuM che tethI phuga-nigoda thAya te paNa levAnuM che. (2) je hAthathI vahorAvyuM hoya e hAtha dahi vagerethI kharaDAyela hoya ane e hAtha maga AdimAM nAMkhe to tyAM paNa dvidala thAya. vastu ardhapakva hoya = mizra. vastu pakva hoya paNa sacittasaMbaddha hoya jemake goTalI yukta kerI vagere e sacittasaMbaMddha kahevAya. vastu pakva hoya paNa sacittasaMbaMddha na hoya jemake keLuM, ene acitta kahevAya. vastu bahutarasacitta hoya ene sacitta kahevAya. vastu alpatarasacitta hoya ene mizra kahevAya. [keLA lo jhUmakhAne jhADathI alaga karI dIdhA bAda be traNa divase acitta thaI jAya. paNa tAju utAreluM hoya to sacitta hoya. pachI samaya jatAM mizra thAya. parantu keLuM jhUmakhAthI chUTA paDatAM tarata Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 doSAt mAtrakAdilagnamakSikAkITikApataGgAdisattvavadhadoSAcca etenAgarhitavastumrakSitamuktamatha grhitvstumrkssitmaah| ' acittamrakSite lokAgamagarhitavastumrakSitasyA'kalpyatA, karamAtrayoH caturbhaGgaH // lokAgamagarhitaizceti / tatra lokaH pRthagjanaH 'Agame'ti arhatpravacanaM tadadhyetA vA lokottaro yatijanastato lokazcAgamazca tau, tathA ca tayormadhye garhitAni nindyAni yAni sacittavastUni mAMsAdIni taiH, caH samuccaye / yatInAM sAdhUnAM karamAtraM mrakSitamakalpyamitIha sambandhanIyaM / ayamarthaH lokalokottarAgamagarhitairmAMsavasAzoNitasurAmUtroccArAdibhiH ziSTajanasyAbhakSyApeyaiH sAkSAnmrakSitaM sdeje acitta thaI jAya che. AcArAMganA bIjAbhAgamAM je A vAta che te pAkA keLA mATe jANavI te paNa lIlA jhumakhA sAthe hoya to sacittasaMbaddha kahevAya. ti pUchyuM-jhaghoSasUraH ] prazna :- prakSita ane kharaSTita vacce zuM bheda ? uttara :- prati = ghanadravyathI kharaDAyela, kharaSTita = dravadravyathI kharaDAyela. 'saMsatta-vidi = "saMsaviltaH' saMsakti eTale zuM ? te kahe che, aMdara utpannathayela ekendriya Adi sattvothI = jIvajaMtuothI yukta dravya. "mavargIya pratyaya lAgavAthI A saMsakti je dravyomAM hoya te saMsakRta kahevAya, tevA dahIM, chAza, drAkSanuM pANI vagere acittadravyo levA. kharaDAyela mAtrakAdinA saMparkathI paNa kyAreka A dahIMvagere dravyomAM saMsakti thAya che. Ama to dahIM Adi dravyo agarvita che, to paNa "ramatta vizvayamaM = 'ramAtra prakSitanazcam = hAtha ke mAtraka e akathya che arthAt saMsaktivALA hAtha ke mAtrakavaDe apAtuM dravya e akathya che "saMsatta-vattedi no A gAthAnA chellA pAda 'ramatta viravAmaM sAthe anvaye karavo temaja "nA suvatta-savi7 pachI paNa anvaya karavo. kahevAno bhAvArtha e che ke, saMsaktivALA dahIM vagere dravyothI ke lepakaranAra cIkAzavALA madha Adi dravyothI athavA kharaDAyela hAtha ke mAtravaDe ApavAyogya dravya sAkSAt e saMsaktadravyothI kharaDAyela hoya ane e dAnamAM apAtuM hoya to e dayavastu akathya che. kAraNa ke emAM ekendriya AdinA vadhano doSa lAge. temaja mAtraka vagere para lAgela = coTela mAkhI-kaTikA = kIDI -pataMgiyuM vagere sattva = jIva-jaMtunA vadhano doSa lAge. A badhuM kahevA dvArA agahiMtavastu-pratinI vAta thaI. * acittamakSitamAM loka ane AgamathI gahiMtavastuthI prakSitanI akalayatA ane hAtha tathA mAtrakanI caturbhagI che have gahitavastu-prakSitane kahe che, "to IITmAradidi ' = "nochA mArdikaizya'. "to' eTale bIjA = jinazAsana karatAM judA loko. "kAma" eTale aha~vacana = arihaMta - tIrthaMkaraprabhunuM zAsana = jainadharma athavA AgamazAstrobhaNanAra lokottaraevA yatijana = sAdhu. Ama loka ane AgamamAM je gahita = nidita che evI mAMsa vagere sacittavastuo. teo dvArA kharaDAyela hAthamAtraka e, "gha' = "" e samuccayArthamAM che. "rA' = "tInAM' = 'sAdhUnAM' = sAdhuo mATe "avaq' Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 tairmekSitAbhyAM vA hastamAtrAbhyAM dIyamAnaM saddeyaM yatInAmakalpyamuDDAhAdidoSAt / iha cAcetanadravyaikSitayorhastamAtrayozcaturbhaGgaH syAdyathA hasto prakSito mAtraM ca, hasto mrakSito na mAtraM, mAtraM mrakSitaM na hasto, na hasto mrakSito na mAtramiti / tatra garhitavastumrakSitatve bhaGgacatuSTaye'pi bhaktAdyakalpyaM / saMsaktimadAdidravyavarjAgarhitatakrAdyacittavastumrakSitatve klpymiti| ma zuSkArdrasacittapRthivyabvanaspatibhiH karamAtramrakSitamakalpyam // adhunA sacittapRthivyAdibhirmekSite hastamAtrake Azritya sacittamrakSitadeyasyAkalpyatAmAha / zuSkAsacittaizceti tatra zuSkA anArdrAH ArdrAzceSatsajalAH sacittAH sajIvAstataH zuSkAzcArdAzca te sacittAzceti vigrahastaiH pRthivyabbanaspatibhiriti sAmarthyAd dRzyam / caH prakRtavAkyApekSayA samuccaye / karamAtraM dAtRhastakaroTikAdikaM mrakSitamAliptaM kharaNTitamiti yAvat / ubhayamanyataradvA upalakSaNatvAt sAkSAdeva dravyaM vA kimityAha / akalpyaM yatInAM grhnnaayaanucitN| ko'rthaH sacittaiH pRthivyAdibhiH karamAtrAbhyAM mekSitAbhyAM dIyamAnaM zuddhamapi deyaM tadeva vA taima'kSitaM sad gRhItuM na kalpata ityarthaH / = "labdha' = akathya che. tAtparyAyArtha A che ke, loka ane lokottara AgamathI gahita evA mAMsa-vasA = carabI-lohIdAru-pezAba maLa = viSTA vagere ke je zikhalokone abhakSya-apeya hoya che, tenAthI sAkSAtu kharaDAyela ke tenAthI kharaDAyela hAtha ke mAtrakathI apAtuM dayadravya sAdhuo mATe akathya che. kAraNa ke emAM pravacanahIlanA vagere doSono saMbhava che. ahIM acetanadravyothI kharaDAyela hAtha-mAtrakanA cAra bhAMgA thAya che. - (1) hAtha-mAtraka banne kharaDAyelA. (2) hAtha kharaDAyela paNa mAtraka nahi. (3) mAtraka kharaDAyela paNa hAtha nahi. (4) hAtha-mAtraka banne na kharaDAyela. acetana dravya paNa be prakAre che. (1) gahita ane (2) agahita je pUrve kahI gayA chIe. gahiMtavastu-prakSitamAM uparokta pramANenA cAreya bhAMgAomAM bhaktAdi akathya bane che. temaja saMsaktivALA vagere dravyone choDIne je agarpita evA chAza vagere acittavastumrakSitamAM uparokta cAreya bhAMgAomAM bhaktAdi. kathya bane che. * zuSka ane Adra pRthvI, pANI, vanaspatithI kharaDAyela hAtha ane mAtrakathI prakSita akathya che have sacittapRthvI vagerethI kharaDAyela hAtha ane mAtrakane AzrayIne sacittathI kharaDAyela deyavastunI akathyatAne jaNAve che. "suva7-vidi tha' = "zuddhi-viraizya' = zuSka ane bhInAza vALA, sacitta eTale sajIva = jIvayukta, "sacitta evA te zuSka ane ArTa dvArA' ema vigraha karavo. zuSka ane ArTa evA te dravyo kayA ? te kahe che, te pRthvI - apU ane vanaspatirUpa dravyo dvArA, ema adhyAhArathI jANI levuM. '' = 'va' samuccAthamAM che. evA e dravyodvArA kharaDAyela "ramatte mavizvayaM" = "rama- kSita' = dAtAno hAtha ane vATakA vagere bhAjana emAM banne kharaDAyelA hoya Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 ayamatra bhAvArthaH pRthivyabvanaspatibhiH sacittaimakSitatvabhAvAtridhA sacittamrakSitamuktaM / tatra pRthvIkAyaH zuSkAbhedAt dvidhA / tatra zuSko bhasmavat zlakSNatayA yastena, yadvA''rpUNa sacittamRdA yatkarAdi kharaNTitaM tatpRthvIkAyamakSitaM syAt / tathA puraskarmapazcAtkarmasasnigdhodakAbhedAdapkAyamrakSitaM caturddhA / tatpuro bhaktAderdAnAtpUrvaM pazcAttasyaiva dAnAdupari tayoH karma sAdhvarthaM jalena hastAdevinaM tatpuraHkarma pazcAtkarma cetyrthH| sasnigdhamISallakSyamANakharaNTanajalaM hastAdi, udakArdai jalatImitaM hastAyeva / tathA pratyekAnantakAyinAmAmrAdisUraNAdInAM zlakSNakhaNDairapariNatatvAt sacittairhastAdi yatkharaNTitaM tadvanaspatimrakSitaM tejovAyutrasaizca mrakSitaM na bhavati / yataH zlakSNatArdratAbhyAM mrakSitatvaM syAt / te ca zlakSNatAsajalate eteSu na stH| yadyapi tejaHkAye ArdratA nAstyeva zlakSNatA tvasti paraM tathApi sA bhasmAdyacetanAvasthAyAmiti bhAvanIyaM / ihApi sacittaiH pRthivyabvanaspatibhiH kharaNTitayorhastakayozcaturbhaGgaH syAdyathA hasto prakSito mAtrakaM cetyAdi / atra cAdyabhaGgatraye bhaktAdyakalpyaM caturthe ca nirdoSatvAt kalpate iti gAthArthaH / / 8 / / ke koka eka kharaDAyela hoya ke pachI upalakSaNathI devadravya poteja sAkSAt kharaDAyela hoya to e sAdhuone grahaNa karavuM ' ' - "karuNyam' = anucita che. ahIM bhAvArtha A che ke, sacittapRthvI-apa-vanaspati dvArA kharaDAyela hovAthI traNa prakAre sacittabhrakSita kahevAya che. temAM, pRthvIkAyaprakSita - zuSka ane Adra bhedathI be prakAre che. (1) atyaMtabArIka = jhINApaNuM hovAthI bhasmanI jevI je sUkSmapRthvI, tenAthI ke (2) bhInI evI sacittamATIthI kharaDAyela je hAtha vagere. ahIM "vagere' zabdathI mAtraka ane sAkSAt kharaDAyela deyavastu levuM. aSkAyaprakSita :- purakarma, pazcAtmakarma, sasnigdha ane udakaAA bhedathI aSkAyaprakSitanA cAra bheda che. ahIM bhojanAdidAnanA pUrve athavA pazcAt = pachIthI sAdhumATe pANIthI hAtha vagere dhovAsvarUpa karma te puraHkarma ane pazcAtkarma kahevAya che. snigdha eTale jemAM saheja pANI lAgeluM dekhAtuM hoya e hAtha vagere ane "urva eTale = "natanita' = bhInA evA te hAtha vagereja levA ke jemAMthI pANInA TIpAM TapakatAM hoya. vanaspatiprati :- Amra vagere pratyeka ane anantakAya evA sUraNa vagerenA apariNata eTale jIvarahita = acitta na banelA evA sacitta jhINAM kaNiyAothI kharaDAyela hAtha vagere. tejaskAya-vAyukAya ane trasanuM praSita thatuM nathI. kAraNa ke prakSita je thAya che te zlaSNatA ane AdratAthI thAya che. te zlaSNatA ane AdratA tejaskAyAdimAM hotAM nathI. joke, tejaskAyamAM AdratA to nathI ja hotI paranta zlaSNatA hoya che paNa te bhasma vagere acetana avasthAmAM hoya che. mATe e prastutamAM = sacittamRtimAM upayogI nathI. ahIM paNa sacitta evAM pRthvI-a, ane vanaspatithI kharaDAyela hAtha ane mAtrakanA cAra bhAMgA thAya che. (1) hAtha prakSita ane mAtraka prakSita. ItyAdi pUrvanI jema jANI levuM. A cAra bhAMgAmAM prathama traNabhAMgAnA bhaktAdi akathya che ane cothobhAMgo to nirdoSa hovAthI kabdha che.u8nA Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 avataraNikA- uktaM mrakSitadvAramatha nikssiptdvaarmaah| mUlagAthA- puDhavidagaagaNipavaNe parittaNaMte vaNe tasesu c| nikkhittamacittaM pihu aNaMtaraparaMparamagejhaM / / 81 / / saMskRtachAyA- pRthvyapa'gnipavane pratyekA'nante vane traseSu c| nikSiptamacittamapi tvanantaraparamparamagrAhyaM / / 81 / / ma pRthivyAdInAM svarUpamagneH saptabhedaM ca // vyAkhyA- iha sarvatra sUcanAdvibhaktilopAcca 'puDhavi'tti pRthvIkAyo mRttikAlavaNoSatUvarakAdirUpastasmin / tathA 'daga'tti udakamapkAya ityarthaH sa cAvaTanadyAdijalAvazyAyahimakarakAdirUpastasmin / tathA 'agaNi'tti agnistejaskAyaH sa ca vidhyAtamurmurAMgArAprAptaprAptajvAlasamajvAlavyutkrAntabhedatayA saptavidhastasmin / tatra yaH svalpatayA pUrvaM dRSTyA na dRzyate'gniH pazcAcchuSkagomayacUrNAdike indhane tadupari kSipte vardhamAno dRSTyA dRzyate sa vidhyAta ityucyate / ye ca ISat piGgalAgnikaNA avataraNikA :- A pramANe "prakSita' dvAra kahyuM. have "nikSita' dvAra kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- pura = pRthvI, Dha = pANI, = agni, pavA = vAyumAM, paritta = pratyeka, te = anaMtakAya, va = vanaspatikAyamAM, tame! = trasakAyamAM, gha = ane, nividyatta = nAMkheluM, citta = acittAzanAdi, pidu = paNa, 3LAntara = anaMtara, parampara = paraMpara, morbsa = nahi, grahaNa karavAlAyaka.//81// mULagAthA-gAthArtha :- sacittapRthvI, pANI, agni, vAyu, pratyekavanaspati ane anaMtavanaspati tathA beIndriya Adi trasajIvo upara rahela eTale mukela azanAdi acitta hovA chatAM paNa sacittano saMghaTTo ane jIvavirAdhanAdi doSo hovAthI akathya che. sacittapRthvI Adi upara mukela azanAdi be prakAranuM hoI zake che. eka sAkSAt sacittapRthvI Adi upara mukeluM te anantaranizcita kahevAya, ane bIjuM je azanAdi vastu koI bhAjanamAM hoya ane te bhAjana sacittapRthvI Adi upara mukela hoya te paraMparanizcita kahevAya. A banne prakAranI nikSisaazanAdi vastu sAdhuthI grahaNa karI zakAya nahi.ll81I. pRthvI AdinuM svarUpa tathA, agninA sAta prakAra che vyAkhyArtha:- 'puvi--gaNa-pavo = 'pRthvI(vA), (Athe), tena(A), pavane = vAyu(Are)" ahIM mULagAthAmAM puDhavivagere zabdomAM "zA' zabda temaja samIvibhaktino lopa thayo che ema jANavuM. pRthvIkAya = mATI, mIThuM = lavaNa, "SS" = khArI pRthvI para jAmato saphedaraMganuM khAruM paLa, tUvarakaAdirUpa pRthvIkAyane vize("tUvaraja' = turA svAdavALuM pArthiva dravyavizeSa), "rA' = "mAyA' = kUvo, nadI vageranuM jaLa, avazyAya = jhAkaLa, hima = barapha, karaka = karA AdirUpa aplAyamAM, tathA "ji" = tenAtha:' = 1 vidhyAta, 2 murkhara, 3 aMgAro, 4 aprAptajvALA, 5 prAptajvALA, 6 samajvALA ane 7 vyutkrAnta jvAlA. ema agnikAyanA sAtaprakArane vize. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 arddhavidhyAtabhasmonmizrAste murmura ityucyante / yazca jvAlArahito nirdhUmo'gniH so'GgAra ityabhidhIyate / yatra ca culyAmagnau prajvAlite piTharAdike cAropite yAvajjvAlA pIThare na lagati tAvadasAvaprAptajvAla ucyate / yadA ca pIThare jvAlA lagnA tadAsau prAptajvAla ucyate / yadA ca jvAlaivAnIcoccatvena piTharakasamA, piTharakamukhAnte jvAlAnto lagna ityarthaH, tadA'sau samajvAla ucyate / yadA ca piTharamukhamullaGghya jvAlordhvaM pravrajati tadA'sau vyutkrAnta ityabhidhIyate / ka vAyUnAM prakArA, acittamukhavAtapUrita dRtisthavAyoH kAlamAzritya sacittA'cittamizratA ca 'pavaNe'ti pavano vAto vAyukAya ityarthaH / sa ca guJjAvAtamaNDalikAdibhedAdanekarUpo dRtisthazca tasmin, tatra tAvadacittamukhavAtapUrite sati davarakabaddhamukhe yastastho vAyuH sa kAlamAzritya sacitto mizro'cittazca pauruSIdInaiH syAt / tatra varSAhemantagrISmarUpastrirUpo kAlaH sAmAnyena snigdho rUkSazca bhvti| tatra snigdhaH zIto rUkSa coSNaH / ayaM ca snigdho'pyutkRSTamadhyamajaghanyabhedAttridhA / rUkSo'pi ca tridhaa| tathA utkRSTasnigdho'tizItaH, madhyamasnigdho naatishiitH| jaghanyasnigdhaH stoka ahIM (1) vidhyAta eTale ochApramANamAM hovAthI pahelAM je agni dekhAto na hoya paNa pAchaLathI emAM sukkAchANano bhUkko vagere InpaNa nAMkhatA, dRSTithI e agni vadhato dekhAya. (2) murmura eTale kAMIkapILA agninA kaNiyA je aDadhI olavAyela agninI bhasmathI unmizra hoya che. (3) aMgAra eTale jvALArahita dhumADAvinAno agni. (4) aprAptajvALA agni eTale cUlAmAM agni saLagAvIne tenI upara tapelI vagere mUkyAbAda jvALA jyAMsudhI tapelIne na lAge tyAMsudhIno agni (5) prAptajvAlA, eTale tapelIne je aDe te agni. (6) jvAlA jyAre ochI paNa na hoya vadhAre paNa na hoya eTale ke tapelInA moDhAnA bhAgane(kAnAne) jvAlAno cheDo aDe eTalIja hoya te samajvAlA. (7) vyutkrAnta eTale tapelInA moDhAnA bhAgathI(kAnAthI) jvAlA jyAre upara caDhIjAya tyArano agni. * vAyunA prakAro ane moDhAnAM acittavAyuthI bharela mazakanA vAyunI = kALane AzrayIne sacitta-acitta ane mizratA 7 'pavaLe' = 'pavane' = 'vAte' = 'vAyujAye' guMjAvAta, maMDalikavAta vagere anekabhedarUpa vAyu ane 'vRtti' = mazakamAM rahela vAyumAM. ahIM mazakamAM purelo kayo vAyu keTalA divase sacitta thAya vagerenI vAto jaNAve che. mazakamAM acitta evo moDhAno vAyu bharIne enuM moDhuM 'varavandha' thI bAMdhe - kaDaka-sajjaDa rIte doro bAMdhe, tyAre e mazakamAM rahelo vAyu, kALane AzrayIne amukasaMkhyA pramANa porisI ke divaso sudhI acitta rahe. pachI mizra bane ke sacitta thAya che. varSA-hemanta ane grISma Rtu, A traNeya kALa sAmAnyathI snigdha ane rukSa hoya che. snigdha eTale zIta ThaMDo ane rukSa eTale uSNa = garama. snigdha ane rukSa nA 3 bheda paDe che. snigdha madhyama madhyama ThaMDo = utkRSTa atizIta=atyaMtaThaMDo jaghanya sAmAnya ThaMDo utkRSTa ati garama rukSa madhyama madhyama garama jaghanya kAMIka garama Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 shiitH| jaghanyarUkSaH kiJciduSNaH, madhyamarUkSo nAtyuSNaH, utkRssttruuksso'tyussnnH| tatra ca dRtistho vAyuratisnigdhakAle pauruSImekAmacetano, dvitIyAyAM mizraM tRtIyAyAM sacitta iti / madhyamasnigdho dve pauruSyAvacittastRtIyAyAM mizrazcaturthyAM scittH| jaghanyasnigdhaH pauruSItrikamacittaH caturthyAM mizrA, paJcamyAM scittH| rUkSakAle pauruSInAM sthAne dinaani| pauruSIvRddhisthAne ca dinvRddhidRssttvyaa| yathotkRSTarUkSe ekaM dinamacitto dvitIye tu mizra ityAdi / tathA vAyoracittIbhavane svakAyazastrAdikaM nimittaM jJeyam / tatra maNDalikavAtAdiH kharavAtAdeH svakAyazastraM / pRthvIkAyAdayastu parakAyazastramiti / dravyAdipariNatastu chadmasthasya durlakSyaH iti prAsaGgikametaduktaM / tathA 'parittaNaMte' ti pratyeke anante c| 'vaNe'tti vanaspatikAye tatra pratyeko dhaanyvriihikaadihritaamraadiphlruupH| anantaH sAdhAraNa: sUraNagarjarAdikandarUpo'nantakAyastasmin dvirUpe'pi / tathA trasesu kITikAmatkoTakakunthugavAdirUpeSu jIveSu, caH smuccye| ete ca pRthvIkAyAdayaH sarve'pi sacittA mizrAzcAtra grAhyAH / ma pRthivyAditrasAnteSvanantaraparamparanikSiptamacittamapyagrAhyam // datino vAyu atisnigdha kALamAM eka porasi sudhI acitta, bIjI porasamAM mizra, trIjI porasimAM sacitta bane che. madhyamasnigdha kALamAM be porasi sudhI acitta, trIjI porasimAM mizra, cothI porasimAM sacitta bane che. jaghanyasnigdhakALamAM traNa porasi sudhI acitta, cothI porasimAM mizra, pAMcamI porasimAM sacitta bane che. atirukSa kALamAM eka divasa sudhI acitta, bIjA divase mizra, trIjA divase sacitta bane che. madhyamarukSa kALamAM be divasa sudhI acitta, trIjA divase mizra, cothA divase sacitta bane che. jaghanyakSa kALamAM traNa divasa sudhI acitta, cothA divase mizra, pAMcamA divase sacitta bane che. tathA, vAyukAyane acitta banavAmAM svakAyazastra vagere nimittarUpa bane che. jemake, kharavAta vagere mATe maNDalikavAta vagere svakAyazastra bane che ane pRthvIkAya vagere parakAyazastra bane che. dravyAdinuM pariNata thavuM = pRthvIkAyAdi acitta kyAre bane te chadmasthane durlakSya hovAthI prAsaMgika A vAta karI dIdhI. have prastutavAta karIe chIe. tathA, "parittAMte vane" = "pratye ananta vanaspativAve" = pratyeka ane anantavanaspatikAyanA vize pratyeka eTale ghauM vagere dhAnya = anAja, "vIdIvA' = DAMgara vagere anAja ane harita = lIlAdhAnya sAthe raheluM lIluM ghAsa-lIlotarI tathA Amravagere phaLarUpa vanaspati. "ananta' eTale sUraNa, gAjara vagere kandarUpa anantakAya. A banne prakAranA vanaspatimAM. tathA, "tale; " = "traleSa ' = trasa eTale kIDI, maMkoDA, kunyuA, gAya Adi rUpa trasajIvomAM. "gha' e samuccayArthamAM che. A badhAM pRthvIkAyAdi sacitta ane mizra tarIke ahIM grahaNa karavAM. * pRthvIthI mAMDIne traNa sudhInuM acitta anantara ane parasparanikSima paNa agrAhya che Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 tataH SaTSu pRthivyAditrasAnteSu nikSiptaM nyastaM vastviti gamyate / kIdRzamityAha acittamapi nirjIvamapi, sacittamizraM tAvatsarvadaiva yatInAmagrAhyamityaperarthaH / huzabdo'cittanikSiptasyAgrAhyatve vismydyotkH| kathaM nikSiptamityAha 'aNaMtaraparaMparaM'ti tatrAnusvAralopAdanantaramavyavadhAnaM, yathA sacittamizrasya (sacittasya mizrasya vA ?) mRttikAderupari sacittamRttikAdikaM muktaM / tathA ca paramparaM sthaganikAdinA savyavadhAnaM sAntaramityarthaH / yathA tasyaivopari sthaganikAdau kRtvA tadeva muktaM / caH samuccayArtho lupto dRzyaH / etat kimityAha 'agejhaMti avadhAraNayojanAdagrAhyamevAkalpanIyameva / ma sacittamizrA'cittapadadvayasya caturbhaGgaH // ___ iha ca samuditasacittamizrapadA'cittapadarUpapadadvayena caturbhaGgaH prarUpyo yathA sacittamizre pRthvIkAyAdau sacittamizraM pRthvIkAyAdi nikSiptamityAdyastatra kazcit sacittaH, kazcinmizra ityekatrApi bhaGge ubhayaM 1 / tathA'citte sacittamizraM 2 / sacittamizre'cittaM 3 / acitte acittaM nikSiptamiti 4 cturthH| atra cA''dyabhaGgadvaye'grAhyaM, vastu nikSiptaM sacittaM syAdityAdidoSAdakalpyameva / ___mA pRthvIyathA mAMDIne sa51ya sudhAnAM 54AyanI 752, 'nikkhittam' = 'nikSiptam' = 'nyastaM' = bhUkhaM, zuM bhUtuM ? te 4 the, Hzanadrivya, 2 // sadhyA 2thI se. me 'nikSiptam' 3j ? te I cha, 'acittaM pihu' = 'acittam apitu' = niLava-mayitta me 59 // mazana dravya, 'agejjhaM' = 'agrAhyaM = sAdhumIne 42vAyogya nathI. mI, 'api' 204thI. sAyatta 3 mizradravya to sarvahA 2sAya cha goma. guj. ane 4 'hu' = "tu' zabda che e acitta-nikSiptanA agrahaNamAM vismayadyotaka = vismayane jaNAvanAra che. kevI zata mikSitam ? te 5 cha, 'aNaMtara-paramparam' = 'anantaram-paramparam' = &ii prAkRtamA 'aNaMtara' wi ra' parano anusvArano lopa thayo che ema jANavuM.. 'anantara' bheTale. 'avyavadhAnam' = sIdhu4 25 te zatanu. bha3 sayitta 3 mizramATI mA 52 sacittamATI vagere mUkavAmAM Ave tathA, parampara eTale DhAMkaNAvagerethI savyavadhAna = sIdhuM aDatuM na hoya te rItanuM. jemake sacitta ke mizramATIAdi upara DhAMkaNuM vagere mUkIne te ja sacitta mATI vagere mUkavAmAM Ave. ahIM "gha' zabda je samuccayArthamAM hovo joIto hato te lopa thayo che ema jANavuM. 'anantara-parampara' vagairenI 4 pAta 42 me dhuM zuM cha ? te 4 cha, 'agejjhaM' = 'agrAhyam' = 2785nIya che. 'tu' 206 me 'evakAra' arthamA DopAthI. 25.485nIya deg4' cha mevo 442. po. ahIM kahevAyela sacittakemizrapada ane acittapada rUpa be padonI caturbhAgI jANavI. * sacitta ke mizra ane acitta A be padanI caturbhagI che (1) sacitta ke mizra pRthvIkAyaAdi para sacitta ke mizra pRthvIkAyaAdi nikSipta. AmAM pRthvI Adi koka sacitta hoya ke koka mizra hoya, parantu banneno samAveza ekaja bhAMgAmAM karyo che. (2) athitta 52 sayitta mizra nikSita. (3) sAyatta 3 mizra 52 ayitta nikSaH. (4) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 caturthabhaGge coktadoSAbhAvAt kalpyaM tRtIyabhaGge ca prastutagAthAsUtrasya ( ? ) avatArasUtrasya ( ? ) ca (?) sAmAnyenA'zuddhasyApi bhajanayA kalpyAkalpyavidhirbhavati / tatrAcittamapi sacittapRthivyAdiSvanantaranikSiptaM sarvatrAkalpyaM, sacittapRthivyAdyupari sthitatvAt saGghaTTanAdidoSabhAvAt / paramparanikSiptaM tu sacittasaGghaTTAdipari-hAreNa yatanayA grAhyamapIti bhajanA / OM pratikAyamacittasyAnantaraparamparatayA nikSepasaMbhavAstatrasacittamizrapRthvyapkAye'nantara-paramparanikSepasaMbhavaH tatra vineyAnugrahAya pratikAyamacittasyAnantaraparamparatayA nikSepasaMbhavA darzyante yathA-sacittamizrapRthvIkA yat pakvAnnamaNDakAdikaM vyavasthApitaM tadanantaranikSiptaM yacca pakvAnnAdikameva prAvRDaka(?) cchappakAdAvapi taM piTharAdi ca sacittamizrapRthvIkAye tatparamparanikSiptaM / tathA yannavanItastyAbhUtaghRtAdikaM sacittamizre udake nyastaM tadanantaranikSiptaM / yacca ghRtapakvAnnAdikaM tarikAtrapyakAdau acitta para acitta nikSipta. ahIM prathama bebhAMgAmAM vastu agrAhya che kAraNa ke nikSiptavastu sacitta vagere che e doSathI akalpya ja che. cothAbhAMgAmAM to kahevAyela doSano abhAva hovAthI kalpya che. tRtIya bhAMgAmAM, prastuta gAthAsUtrano avatAra thAya che. sUtramAM sAmAnyathI azuddhanI vAta karI che, arthAt mULasUtramAM 'paraMpara-gaLatara menyuM ema vAta karI ane enI A TIkAmAM paNa ene sAmAnyathI akalpya ja batAvyuM che chatAM paNa bhajanA vikalpe enI kalpya-akalpyavidhi hoya che. arthAt saMyogavazAt e kalpya paNa bane che, te jaNAve che. acitta evuM deyadravya paNa jo sacittapRthvI vagere 52 anantaranikSipta hoya to e sarvatra akalpya che kAraNa ke e sacittapRthvIAdi para raheluM hovAthI saMghaTTo vagereno doSa emAM rahelo che. paramparanikSipta deyadravya to sacittasaMghaTTo vagereno parihArakaravApUrvaka yatanA = kALajIpUrvaka grAhya paNa che. e vikalpa che. * pRthvIvagere dareka kAyane vize acittano anantara ane paraMpara nikSepano saMbhava, temAM sacitta ke mizrapRthvI ane aplAya vize anantara ane paraMparanikSepano saMbhava che - = upakAra mATe pratyeka pRthvIkAyavageremAM acitta deyadravyanAM kevA saMyogomAM kevIrIte te thaI zake te batAvavAmAM Ave che. ahIM vineya ziSyanA anugraha anantara-paraMpara nikSepano saMbhava pRthvIkAya :- anantaranikSipta sacitta ke mizrapRthvIkAya upara pakvAnna = je na coTe evuM talasAMkaLI vagere miSTabhojana ke 'ma' = dravyavizeSa = mAMDAvagere goLAkAra dravyavizeSa vagere rAkhavAmAM AvyA hoya te anantaranikSipta che. paraMparikSipta :- A ja maNDakAdine DhAMkavAmAM kAme lAgatA DhAMkaNAvageremAM mUke ane e DhAMkaNA vagerene paNa sacitta ke mizra pRthvIkAya para mUke, te paramparanikSipta kahevAya che. = - = aplAya H- anantaranikSipta :- mAkhaNa ke thIjeluM ghI vagere citta ke mizra pANImAM mUke te anantaranikSipta che. paraMparanikSisa :- ghI ke pakvAnna Adine 'tariA' nAnI hoDI jevuM taranAruM moTI hoDI jevAmAM sthApavAmAM Ave ane tene sAdhanavizeSa ke 'pya' = taranAruM sAdhanavizeSa = Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApitaM nAvAdi ca jale tatparamparanikSiptaM / tathA vidhyAtAdyanyatarabhede'gnau maNDakAdinihitamanantaranikSiptaM / tadeva yadA sthAlyAdau sthAlyAdi cAgnAvupari tadA paramparanikSiptam / tejaskAye paramparanikSiptagrahaNe vizeSajJAtavyaM atra ca tejaskAye paramparanikSiptasya grahaNamAzritya vizeSo'bhidhIyate / yathekSurasapAkasthAne'gnAvupari sthite piTharakaTAhAdau mRttikayA pArzveSu lipte ikSurasaH sthito yadi syAttadapi ca yadi vistIrNamukhatayA'ghaTTitakarNaM syAdvizAlamukhAddhi tasmAdvArakAdinA kRSyamANe dAnAya rasAdau tatkarNA na ghaTTante, tathA bahirikSurasacharddanAbhAvAdyadyaparizATimAMstatsyAdraso'pi ca tatkSaNa evaM kSiptatvAnnAtyuSNa tadA gRhyate / evaM yatra piTharAdau guDaH pUrvvaM kvathito'bhUttatra jalaM kvathanAya kSiptamISattaptamapi guDarasena bhAvitatvAcchIghraM prAsukIsyAttato nAtyuSNamaghaTTitakarNapArzvAvaliptakaTAhasthamaparizATimaduSNodakamapi syAttadapi gRhyate / evamannAdikharaNTitazeSapiTharasteSattaptajalAderapi grahaNaM jJeyam / iha cekSurasasya tarikA-trapTakasvarUpa nAvAdi jevA sAdhanane jaLamAM utAre te paramparanikSipta che. tejaskAya :- anantaranikSipta :- vidhyAta vagere agninA koIpaNa bheda upa2 maNDaka vagere mUke te anantaranikSipta che. paraMparanikSipta :- te ja maNDakAdine thALI vageremAM mUkIne tene agni para mUke te paramparanikSipta che. ahIM, tejaskAyamAM paramparanikSiptanA grahaNane AzrayIne vizeSavAto kahevAya che. * tejaskAya vize paraMpara nikSiptanA grahaNamAM vizeSa jANavA jevuM IkSurasa pakAvavAnuM vAsavizeSa, jyAM IkSurasa pakAvAya che tyAM agni upara mUkela 'pira' kaDhAI vagerenA bAjunA bhAgo mATIthI lepelA hoya arthAt kaDhAI ane agnivALI sagaDI moTA cUlAnI vacceno bhAga mATIthI barAbara lepAyela hoya ke jethI kaDhAI vagere hale nahi ane agni bahAra nIkaLI bIjI-trIjI bAju phelAya nahi jethI agni barAbara kaDhAI vagerene maLato rahe, vaLI te vizALamoDhAvALo hovAthI 'akRitaLa' vALo hoya = hAthanA kAMDA ke jenAthI vahorAvavAnuM che te bhAjana Adino sparza enA kAMThA vagerene thato na hoya kAraNa ke kaDhAI vagerenuM moDhuM vizALa hoya to ja kamaMDala-kalaza vagerethI dAnamATe temAMthI rasa vagere kADhatAM tenA kinArA sAthe kamaMDalAdi bhAjana tathA dAtAnA hAthanA kAMDA vagere athaDAya nahi. ema thavAthI IkSurasa vagere bahAra DhoLAvavAno prazna ja na rahevAthI jo 'sarpArezaTimAn' hoya 'rizAnTimAn' jemAM bahAra DhoLAvavApaNuM na hoya, ane rasa paNa temAM tarata ja naMkhAyo hovAthI atyaMtagarama na hoya tyAre e kalpya che. = = - = 333 = A rIte je piTharAdimAM pahelAM goLa ukaLelo = pakAvelo hoya, temAM ja ukALavA mATe kAcAjaLane garama hoya to paNa goLanA rasathI bhAvita thavAthI jaldI nAMkhavAmAM Ave, te jaLa kAMIka tapeluM acitta bane che. tethI 'nAttuLa' atiuSNa nahi evuM ane 'jhaghaTita f'tathA 'pAADalipta' evI kaDhAI vageremAM raheluM ane DhoLAtuM na hoya e rIte apAtuM ubhuM = garamapANI paNa jo hoya to te cUlA upara hovA chatAM sAdhune khape che. = Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 dIyamAnasya yadi kazcibindurbahirlagati sa lepa evAvarttate natvadhazcullImadhyasthitatejaskAye patatIti pArthAvaliptamiti kaTAhasya vizeSaNaM / ghaTTitakarNAcca tasmAd gRhyamANe ikSurasAdau mRllepasya kSaraNAccullIsthAgnivirAdhanA syAdityaghaTTitakarNatvaM vizeSaNaM / atyuSNe cekSurasAdau gRhyamANe dAtryA sthAlyAderbhAjanasya dAnAyotpATitasya, sAdhunA tu vasatAvAnayanAyotpATitasya patadgrahasya dAhakatayA Dagiti bhUmau kSepAdbhaGgaH syAttathA kaSTena dadatI dAtrI sAdhupatadgrahe deyaM prakSiptumazaknuvatI bahirujjheta / evaM ca pRthivyAdivirAdhanA syAditi / // vAyuvanaspatikAye'nantaraparamparanikSepasaMbhavaH pR vAte'nantaranikSiptaM vAtotpATitAH zuSkavallamudgAdikozarUpA parpaTikAH syuH zAliparpaTAdi ca yadyenotpATyate tattatranikSiptamucyate iti vivakSayA vAte zuSkaparpaTikAdInAM nikssipttaa| vAte je rIte, jema goLathI kharaDAyela pIThara vageremAM rahelanI vAta karI, eja rIte anna = rAMdhelaanAja vagerethI kharaDAyela tapelAmAM raheluM ISatata pANI vagerenuM grahaNa paNa kathya che e jANI levuM. (jemake kaDhAI vageremAM bhAta rAMdhyA hoya, emAMthI bhAta kADhI lIdhAbAda thoDuM pANI nAMkhI dIdhuM hoya. tyAre rahI gayelA bhAtanA dANAthI pANI ekameka = pariNata thaI javAthI ISagarama paNa e acitta thaI jAya che. e grahaNa karI zakAya che. arthAt Ama to pANI traNa ukALAvALu atigarama thaI jAya to ja acitta bane che chatAM ahIM batAvyA pramANe ISatA paNa acitta banI jAya che. chatAM vartamAnakALe A vyavahAra cAlato nathI ane calAvavo nahi. rUtti zrI-nayaSasUrI] ahIM kaDhAI viSe je vizeSaNo mUkyA tenA kAraNo A pramANe jANavA ke, pAravanita" = kaDhAI vageremAMthI Izurasa kADhIne ApatA kadAca jo enA bindu bahAra paDe to te bahAranA bhAgamAM je IkSarasane ukALavA mATe mATIno lepa lAgelo hoya che enI upara ja paDe. paratu cUlAnI madhyamAM rahela tejaskAyamAM na paDe tethI tejaskAyanI virAdhanA thAya nahi. TTitaf' = izurasa vagere te kaDhAI vageremAMthI grahaNa karavA jatAM hAthano kAMDo vagere kaDhAInA kinArA vagere para athaDAvAthI mATIno lepa kharIne cUlAnA agni para paDe, temAM agnivirAdhanA thAya, e na thAya mATe "tirtha' vizeSaNa mUkyuM. nAyu' = ayuSNaIzurasa vagere levA jatAM dAtrInuM tapelI vagere bhAjana garamAzanA lIdhe bhUmi para paDavAthI bhAMgI jAya ane vasati = upAzrayamAM lAvavA mATe upADeluM pAtru garamAzanA lIdhe sAdhunA hAthathI nIce paDavAthI bhAMgI jAya. athavA to kaSTapUrvaka dAna ApatI dAtrI, sAdhunA pAtramAM deyane nAMkhavA asamartha banatAM pAtrAnI bahAra deyavastu DhoLAI jAya, ema thavAmAM pRthvIkAyAdinI virAdhanA thAya. * vAyukAya ane vanaspatikAyamAM anantara ane parasparanikSepano saMbhava che vAyukAya :- anaMtaraniti :- vAyuthI UMcakAIne rahelA sukkA vAla - maga vagerenA koza = paDa rUpa je pappaTikA = popaDI-phaLI hoya che ane je zAli-parpaTaAdi vAyuthI uMcakAIne rahyuM hoya. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 paramparanikSiptaM vAtodbhUtavAtabhRtadRtyAdhuparisthitaM maNDakAdi vAyorupari basticarma tadupari mnnddkaadiitikRtvaa| vanaspatyanantaranikSiptaM sacittavrIhikAdiharitaphalAdiSvapUpAdi nyastaM, piTTharachappakAdau maNDakApUpAdi nyastaM piTTharAdi ca vanaspatAviti paramparanikSiptaM / balIvardAdipRSThe nyastA apUpAdayastrasAnantaranikSiptaM / balIvaIpRSThe vastrAdistaba(ka)rUpo bharakaH kutapAdirvA nyastastatra ca maNDakAdikaM nikSiptamiti paramparanikSiptamiti gAthArthaH / / 81 / / avataraNikA- uktaM nikSiptadvAramatha pihitadvAramAha / mUlagAthA- sacittacittapihIe, caubhaMgo tattha dutttthmaaitigN| gurulahucaubhaMgille, carime vi ducarimagA suddhA / / 8 / / saMskRta chAyA- sacittA'cittapihite, caturbhaGgastatra duSTamA''ditrikam / gurulaghucaturbhaGgavati carame'pi dvicaramako zuddhau / / 82 / / tene vivakSAe anantaranizcita kahevAya che. * paramparanizcita :- vAyu phUMkIne vAyuthI bharela mazakaAdiupara rahela maNDakAdine paramparanizcima kahevAya che. vanaspatikAya - anantaraniti :- lavitrIdiva = sacittaDAMgaraAdi dhAnya ke lIlAphaLa Adi upara 'sapUti = purI-mAlapUDAvagere mUke te anantaranizcita che. paramparanizcita :- tapelI ke chIbuM vagere upara macchaka-purI vagere mUke ane tene vanaspati upara mUke te paramparanizcita che. trasakAya :- anantaraniti :- baLadavagerenI pITha para purI vagere mUke. paramparaniti :- baLada vagerenI pITha para kapaDA vagerethI banelo "tavara pomara' = kothaLo hoya athavA kutupavigere hoya ane temAM maNDakAdi mUke.I81nA avataraNikA :- A pramANe nizcitadvAra kahyuM. have pihitakAra kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- sacitta = sacittavastuthI, vitta = acittavastuthI, pidI = DhAMkavAmAM, vImo = cArabhAgA, tatva = te cArabhAMgAmAM, duThuM = nahigrahaNakaravAlAyaka, sArUti = prathama traNabhAMgA, gurunedu = bhAre ane halakAnA, vahemanta = cArabhAMgAvALA, vari = chellAbhAMgAmAM, lava = paNa, kurama = bIjo ane chello, suddhA = zuddha che.l8rI mULagAthA-gAthArtha :- sAdhune ApavAmATe azanAdi sacitta athavA acitta evA be prakAranA dravyathI DhAMkela hoya ane ApavAnuM azanAdi paNa sacitta athavA acitta hoya eTale ApavAnuM dravya ane DhAMkavAnI vastunA sacitta ane acitta e be padanA yoge, cArabhAgA thAya. e cArabhAMgAmAMthI prathamanA be bhAMgAmAM ApavAnI vastu ja sacitta hovAthI ane trIjI bhAMgAmAM ApavAnI vastu acitta hovA chatAM sacittathI DhAMkela hovAthI temAM saMghAdinI virAdhanA hovAthI te traNe bhAMgA duSTa che eTale te traNabhAMgAvALI vastu levI kahyuM nahi. cothobhAMgo zuddha hovA chatAM paNa temAM ApavAnI vastu bhAre Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 ka sacittA'cittapihite caturbhaGgaH, tRtIyabhaGge'nantaraparaMparapihitasaMbhavazca vyAkhyA - iha pihitasya sAdhyatvAt parihAryAparihAryavibhAgaM vinA sAmAnyena sacitte'citte vA pihite vastunIti gamyate / kIdRze ityAha / sacittaM sajIvamacittaM nirjIvaM pRthivyAdi, tataH sacittaM cAcittaM ca tAbhyAM pihitaM sthagitaM, kasmin kimityAha - ' caubhaMgo' tti sacittAcittapadadvayena catUrUpo bhaGgazcaturbhaGgaH bhaGgacatuSTayaM syAdityarthaH / sacittena sacittaM pihitaM / tatra sacittamRttikAdinA sacittaM mRttikAdikamavaSTabdhamityarthaH / tathA acittena sacittaM, sacittenAcittaM, acittenAcittaM pihitmiti|. atrApyanantaraparamparapihitatA anuktApi dRzyA / (graM0 3500) tena tRtIyabhaGgaM pratItyAcittadeyadravyabhAvAtsacittenA'nantaraparamparapihitasambhavo vibhAvyate / yathA sacittamRttikAdinA'vaSTabdhamaNDakAdikaM sacittapRthvIkAyAnantaraM pihitaM, sacittamRttikAgarbhachajjikAdinA'vaSTabdhaM tu scittpRthviikaayprmprpihitN| tathA himAdinA'vaSTabdhaM tadeva sacittApkAyAnantarapihitaM, himaadigrbhchjjike halakI hoya athavA ApavAnI vastu ke bhAjana upara je DhAMkela hoya te bhAre athavA halakuM hoya tethI tenA yoge paNa cArabhAMgA bane. e cArabhAMgAmAMthI bIjA ane cothAbhAMgAmAM halakuM DhAMkaNa hovAthI upADIne ApavAmAM dAtArane anartha thavAno saMbhava nahi hovAthI zaddha che ane tethI grAhya che.82 sAmAnyajJAna :- 'nikSipta' grAhyavastunI nIce sacitta ke acitta pRthvIkAyaAdi hoya. arthAt koka vastunI upara grAhyavastu mUkelI hoya. 'vihita' grAhyavastunI upara sacitta ke acitta pRthvIkAyaAdi hoya. arthAt pRthvIkAyAdi grAhyavastunI upara DhAMkelAM hoya. * sacitta ane acittapihitamAM caturbhAgI ane trIjAbhAMgAmAM anantara ane paraMparapihitano saMbhava cha = = vyAkhyArtha :- ahIM pihitanI sAdhanA karavAnI hovAthI, eTale ke pihitanI vAtaja mukhyapaNe karavAnI hovAthI parihArya-aparihAryano vibhAga karyA vinA ja sAmAnyathI sacitta ke acitta pihita vastunI vAta karavAmAM Ave che arthAt 'sacittapihita che mATe choDI devuM' vagere koI paNa vAta zarUAtamAM karyA vinA sAmAnyathI sacitta-acittapihitanI vAta karavAmAM Ave che ema jANavuM. vastu kevA prakAranI che ? te kahe che, 'cittAvitta vihIpa' = 'citta-cittapihite' = 'savinaM' = sajIva, 'vitta' nirjIva evI pRthvI vagere, te sacitta ane acittathI pihita 'zita' DhAMkeluM eTale ke grAhyavastune sacitta ke acittavastuthI DhAMke. zemAM, zuM pihita thAya ? te kahe che, emAM, 'vaDo' 'vaturmA:' cArabhAMgA thAya che. (1) sacittavaDe cittapihita. jemake, sacittamATI vagere dvArA sacittamATIAdi DhAMkavAmAM Ave. (2) acittavaDe sacittapihita (3) sacittavaDe acittapihita ane (4) acittavaDe acittapihita. ahIM anantara ane paramparapihitapaNuM kahyuM nathI chatAM paNa ene adhyAha2thI samajI levA. = 1 = = = Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 kAdinAvaSTabdhaM tu sacittApkAyaparamparapihitaM / tathA yad iDDarikAdyuparinyastadahyamAnahiGgvAdikenA GgAreNa vAsyate maNDakAdikaM coparisthitAGgAraM tattejaskAyAnantarapihitaM / yanmaNDakAdi bhAjanasthamuparisthitAgnikazarAvaNAnyadvoparinyastAGgAraDhikkarikAdinA yatsthagitaM tattejaskAyaparamparapihitaM / tathA yadiDDurikAdyuparinyastAGgAraM tadvAyunApyanantarapihitaM yatrAgnistatra vAyuritivacanAdiha sparzamAtreNaiva vivakSayA pihitatvaM jJeyam / yadbhAjanasthaM maNDakAdi vAyubhRtabastinA pihitaM tadadho maNDakAdi tadupari basticarma tadupari vAta itikRtvA paramparavAyupihitaM / tathA maNDakAdi patrabIjapUrakAdiphalAdinA sthagitaM vanasptyanantarapihitaM / tathA maNDakAdi madhyasthitaphalAdizarAvacchajjikAdinA pihitaM paramparapihitaM, tadeva maNDakAdyupari saJcaratkITikAkunthuyuktaM vasAnantarapihitaM / tadevoparisthitakITikAdikazarAvAdinA pihitaM paramparapihitaM / atra prihaaryaaprihaaryvidhimaah| tatra teSu caturbhaGgeSu madhye uparokta caturbhagImAM trIjA bhAMgAne AzrayIne acitta dayadravya para sacitta anantara ane paraspara pihitano saMbhava darzAvAya che. pRthvIkAya :- sacittamATIAdithI DhAMkela marDakavagere = anantarasacittapRthvIkAyapihita. sacittamATI yukta DhAMkaNAAdithI DhAMkela maNDakavagere = paramparasacittapRthvIkAyapihita. aplAya :- hima = baraphaAdithI DhAMkela maMDakavagere = anantarasacittaaplAyapihita che. hima = baraAdi yukta DhAMkaNAthI DhaMkAyela maMDakaAdigrAhyavastu = paramparasacittaaSkAyapihita. tejaskAya :- "rUrijA' = hAMDavA vagere upara hiMga nAkhela aMgAro mUkIne ene enAthI vAsita kare arthAt vaghAra kare athavA maMDakAdiupara aMgAro hoya = anantarasacittatejaskAyapihita che. bhAjanamAM rahela maMDakAdipara, agnivALo zarAva = koDIyuM jemake derAsaramAM dazAMgadhUpAdi karatI vakhate aMgArAthI yukta je koDIyuM hoya che tevuM, DhAMkavAmAM Ave. athavA to aMgArAvALA bIjA koI ThIkarAdithI je DhAMkavAmAM Ave = paraMparasacittatejaskAyapihita che. vAyukAya :- je hAMDavA vagere upara aMgAro Ave temAM vAyuthI paNa sacittaanantarapihita thAya che, kAraNa ke "vatranistatra vAriti varSanA = jyAM agni hoya tyAM vAyu hoya che evuM zAstranuM vacana che. ahIM vAyunA sparzamAtranI vivakSA dvArA pihitapaNuM jANavuM. je bhAjanamAM rahela maMDakAdi vAyuthI bharela mazakathI DhaMkAyela hoya te sacittaparaMparavAyukAya pihita che. kAke, vAyu ane kaMDakAdivacce mazakanuM cAmaDuM che. e rIte paraMpara pihita jANavuM. vanaspatikAya :- maMDakAdine patra = pAMdaDA - bIjoruM vagere phaLaAdithI DhAMke te sacittaanantaravanaspatikAyapihita che. phaLAdiyukta zarAva ke DhAMkaNAvagere dvArA maMDakAdi DhAMkavAmAM Ave te sacittaparamparavanaspatikAyapihita che. trasakAya :- maMDakAdi upara saMcaratA pharatAM kIDI-kanyuA vagere hoya te sacittaanantaratrasakAyapihita che. maMDakAdiupara kIDIvagerevALuM zarAvavagere DhAMke te sacittaparamparatrasakAyapihita che. have parihArya-aparihAryavidhine jaNAve che. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 duSTaM dossvdklpymityrthH| kiM tadityAha AditrikamAdyaM bhaGgatrayaM / (duSTama) grAhyameva sacittaM syAditi doSAtsacittasaGghaTTAdikadoSAcca / navaraM yadyapi sAmAnyena duSTamAditrikamityuktaM, tathApi tRtIyabhaGge'pyanantarapihitameva, paramparapihitaM tu yatanayA grAhyamiti jJeyam / ___ caturthabhaGge'pi gurulaghupadadvayena caturbhaGgaH, tatra dvitIyacaturthI zuddhau // tathA sAmarthyAccaturtho grAhyastatrApi gurulaghupadadvayena caturbhaGgaH syAdyathA gurukaM gurukeNa, gurukaM laghukena, laghukaM gurukeNa, laghukaM laghukena pihitamiti / tatra guru bhArikaM deyaM jalArdrasaktukapiNDAdi mahaddeyadravyabhAjanaM vA guruNA bhArikeNa praheDakAdinA pihitamityarthaH 1 / tathA gurukamuktarUpaM laghukenAlpabhAreNa sthaganikAdinA 2 / tathA laghukaM maNDakAdi stokabhAraM deyadravyabhAjanaM vA gurukeNa pUrvoktena 3 / tathA laghukamuktarUpameva laghukena sthaganikAdinaiva pihitamityarthaH 4 / atra ca grahaNaM prati bhjnaa| ata evAha-gurulaghupadAbhyAM caturbhaGgo vidyate yatra sa gurulaghucaturbhaGgavAn prAkRte illapratyayasya matubarthatvAt tasmin / carame'pi acittenAcittaM pihitamityetasmiMzcaturthe'pi bhaGgake tattha' = "tatra' = temAM, eTale ke te caturbhagImAM, '= "duSTa' = doSavALuM = akathya che. te kayA = keTalA bhAMgA akathya che? te kahe che, "sAti' = 'tri-trima = prathama traNabhAMgA duSTa che = agrAhya ja che, kAraNa ke emAM grAhyavastu poteja sacitta che ane emAM saMghaTTo vagere doSa lAge che. joke, sAmAnyathI pahelA traNabhAMgA duSTa che ema kahyuM che to paNa tRtIyabhAMgAmAM anantara pihita ja duSTa che parantu paramparapihita to yatanApUrvaka grAhya che ema jANavuM. * cothAbhAMgAmAM paNa guru ane laghu A be padonI caturbhagI, temAM bIjA-trIjo zuddha che , tathA, prathama traNabhAMgA agrAhya che ema kahevAdvArA cothobhAMgI e grAhya che ema jaNAI jAya che. temAM paNa "guru" ane "laghu" ema be padothI pihitanI caturbhagI thAya che. caturbhagI :- (1) guru evuM jaLAAsaktaka = sAthavAnA piDAdi = pANImAM palALI bhIno karela piNDa vagere deyavastu athavA deyavastu jemAM che e gurubhAjana, guru = bhArekhama evA patthara ke lokhaMDanA goLA vagerathI DhAMkavAmAM Ave. (2) gurune laghu = ochAvajanavALA DhAMkaNAvagerevaDe DhAMkavAmAM Ave. (3) laghu = ochA vajanavALA maMDakAdi athavA ochAvajanavALA dayadravyayukta bhAjanane guruvaDe DhAMkavAmAM Ave. (4) laghune laghu = ochAvajanavALA DhAMkaNAvagerevaDe DhAMkavAmAM Ave. A cAreya bhAMgAmAM grahaNane AzrayIne kyAre - kayuM grahaNa thAya emAM vikalpa = bhajanA che. eTale ja kahe che, "gurunadu-maMginta' = 'gurupu-vaturmavatti' = gurU-laghunA cArabhAgAmAM. prAkRtamAM 'kunta' pratyaya e "tupU nA arthamAM che. ahIM tenI saptamI ekavacana levAnI che. "rine vi' = Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityrthH| na kevalaM sacittAcittapadotthacaturbhaGge AditrikaM duSTaM caturthazca zuddha ityaperarthaH, yadvA kila caramaH zuddhastatastatrApIti shuddhyshuddhivismydyotko'pishbdH| dvitIyazca caramakazca tIyalopAt dvicaramako dvitIyacaturtho zuddhau bhaktAdigrahaNaM prati nirdoSau / laghupidhAnotpAdanena dAturanarthA'sambhavAt / pArizeSyAtprathamatRtIyabhaGgAvazuddhAvetayoragrAhyaM bhaktAdItyarthaH, gurudravyasyotpATitasya pAtena pAdAdibhaGgasambhavAditi gAthArthaH / / 82 / / avataraNikA- uktaM pihitadvAramatha saMhRtadvAraM vyAcikhyAsuH pUrvArddhana saMhRtalakSaNamuttarArddhana tadbhaGgAdikaM caah| mUlagAthA- khiviyannatthamajoggaM, mattAu teNa dei sAhariyaM / tattha sacittAcitte, caubhaMgo kappai u carame / / 83 / / saMskRtachAyA- kSiptvA'nyatramayogyaM mAtrakAttena dadAti sNhRty| tatra sacittA'citte caturbhaGga: kalpate tu carame / / 83 / / gharaDIpa' = acittavaDe acittapihita e cothAbhAMgAmAM paNa ahIM 'va' = paNa zabdathI be artha sUcita thAya che. (1) "ra varta' = "mAtra evuM nathI' nA arthamAM che. arthAt sacitta ane acitta padathI banela caturbhagImAM prathama traNabhAMgA duSTa che ane cothobhAMgo zuddha che ATaluM ja nathI paraMtu bIjuM paNa che. evo artha sUcita thAya che. athavA (2) cothobhAMgo zuddha to che, chatAMya temAM paNa zuddhi ane azuddhi che ema 'pa' e vismayadyotaka = vismayanA arthamAM che. kurima suddhA' = dvivaramI zuddhI' = ahIM prAkRtamAM "tIya' pratyayano lopa thayo che mATe dvitIyagharama' = 'kuthArima' = bIjo ane cothobhAMgo zuddha che. ema artha karavo. arthAt bIjo ane cotho bhAgo bhaktAdi grahaNane AzrayIne nirdoSa che. kAraNa ke halkAvajanavALuM DhAMkaNuM upADavAmAM dAtAnA anarthano asaMbhava che. "parizeSA ' thI eTale ke zeSa rahela prathama ane trIjobhAMgo azuddha che = bhaktAdine AzrayIne agrAhya che. kAraNa ke emAM jenAthI DhaMkAyela che te DhAMkaNa vagere vajanadAra hovAthI ene upADavA jatAM e nIce paDe to paga vagere bhAMgI jAya vagere apAyono saMbhava che.ll8rA avataraNikA :- Ama pihitadvAra kahyuM. have, "saMhRtadAra ne kahevAnI IcchAvALA mULagranthakAra, zlokanA pUrvArdhadvArA saMhatanuM lakSaNa ane uttarArdhadvArA tenA bhAMgA vagerene kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- givaya = nAMkhIne, unnatyaM = bIje, nori = ayogya, matta = bhAjanamAMthI, te = te bhojanavaDe, te = Ape, sAdarivuM = saMdatanAmano doSa, tatya = te saMdatadoSamAM, sattAvitte = sacitta ane acittavastunA yoge, umA = cArabhAgA, k = kahyuM, 3 = to, ghara = chellAbhAMge.ll83 mULagAthA-gAthArtha :- sAdhune ApavA mATe ayogya sacitta athavA acittavastu je bhAjanamAM rahela hoya te bhAjanamAMthI te ayogyavastu bIjI sacittavastumAM athavA bIjAbhAjanamAM nAMkhIne te khAlI Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 0 // saMhRtasya svarUpam // vyAkhyA- yena kenacinmAtrakeNa dAtrI sAdhave'zanAdikaM dAsyati, tatra yadi sAdhorayogyamakalpanIyatayA sacittaM pRthivyAdikaM dAnAnucitatayA tuSAdikaM vA syAttadayogyaM tasmAnmAtrAt karoTakAdisvabhAjanAdanyatra pRthvIkAyAdau sacite'citte vA sthAlyAdibhAjanAdau vA kSiptvA madhye nidhAya yadazanAdyanyadavadhAraNayojanAttenaiva mAtrakeNa riktIkRtena dadAti sAdhave yacchati tadazanAdi saMhRtaM syAnmAtrakasthabhaktAderanyatra saMharaNena, mAtrakasya saMhRtadharmayogastadyogAddIyamAnamapi saMhRtaM syAt mAtrakasthamayogyaM saMhRtya tenaiva dattatvAditikRtvA / Wan saMhRte sacittA'cittapadadvayasya caturbhaGgaH // karelA bhAjanavaDe sAdhune bIjuM je yogya azanAdi ApavAmAM Ave te azanAdi saMhRtadoSavALuM bane. A doSamAM paNa pihitanI jema sacitta ane acitta vastunA yoge caturbhAgI bane. e cAra bhAMgAmAMthI chellobhAMgo zuddha che to paNa temAM bhajanA batAve che.l83 * saMhatanuM svarUpa che vyAkhyArtha :- "viviyatratyAno mAha' = 'fkSakvA anyatram payoSya mAtrAt' = mAtrakamAMthI = vATakAvagere bhAjanamAMthI deya = devAmATe ayogya vastune bIje kyAMya mUkIne. A vAtane vistArathI jaNAve che. dAtrI to je koI mAtraka = sAdhana dvArA sAdhune azanAdi ApavAnI hoya che. temAM jo sAdhune akathya evuM pRthvIkAya vagere sacitta hoya, athavA dAnamATe anucita evA tuSa = photarA vagere hoya to te ayogyane, te mAtrakamAMthI = vATakA vagere potAnA bhAjanamAMthI sacitta ke acitta evI pRthvIkAyAdi upara ke thALI vagere bhAjanAdimAM, "sAharivaM' = "saMhatya' = saMharaNa karIne = nAkhIne, teNa' = "tena' ahIM avadhAraNa lagADavo arthAt te khAlI karela mAtraka dvArA ja, "reDDa' = "hati' = sAdhune je azanAdi Ape che te azanAdi saMhata bane che. kAraNa ke e mAtrakamAM rahela bhaktAdine anyatra laI javAyA che. saMdata e mAtrakano dharma bane che. eTale ke mAtrakanuM kArya A che ke enAthI vastu eka jagyAethI bIjI jagyAe laI javAya che. eTale e mAtrakamAM rahela deyavastu paNa saMhata bane che = kahevAya che. kAraNa ke mAtrakamAM rahela ayogyavastune saMharIne = bIje kyAMka mUkIne te ja mAtraka dvArA sAdhuneyogya deyavastu apAI che. 'tA" = 'tatra = te saMdatamAM, je bhAjana dvArA dAtrI Ape che te bhAnamAM rahela bhaktAdine bIje mUkavAmAM, "vattAvitta = sajIva ane nirjIvavastune jaNAvanArA "vatta" ane "vitta' A be padone AzrayIne, "vAmano' = "vaturmA' = cArabhAgA thAya che. ahIM mizranAmaka trIjA bhAMgAno sacittamAM ja antarbhAva thayo hovAthI enI gaNanA karavAmAM AvI nathI. ahIM 'citta' eTale ayogya evA tuSAdi jANavA. sacitta ane acittanI caturbhagI :- (1) sacittamAM sacitta saMdata. jemake-sacitta evI pRthvIkAyAdimAM Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 tatra tasmin saMhRte yena bhAjanena dAsyati tatrasthasya bhaktAderanyatra kSepaNe, sacittAcitte sajIvanirjIvavastvabhidhAyake dve pade Azritya sacittAcittapadAbhyAmityarthaH, mizrasya sacitta evAntarbhAvAccaturbhaGgo bhaGgacatuSTayaM syAdyathA- sacitte sacittaM 1 acitte sacittaM 2 sacitte acittaM 3 acitte acittaM 4 saMhatamiti / tatra sacitte pRthvIkAyAdau sacittaM pRthvIkAyAdi saMhRtamityarthaH, acittaM cAyogyaM tuSAdi jJeyaM / iha cAdyabhaGgatraye grAhyavastu sacittabhAvAtsacittasaGghaTTAdidoSAccAkalpanIyataiva navaraM prastutasaMhRtadoSasya tRtIyabhaGge'vatAro jJeyastathA'nantaraparamparatA'tra na vyAkhyeyA, saMharaNasya paramparatayA aghaTanAt / tathA kalpate tu, bhaktAdi grAhyam punaH syAt, 'carame' caturthabhaGge iti gAthArthaH / / 83 / / avataraNikA- navaraM caturbhaGge'pi bhajanayA kalpanIyatetyAha / mUlagAthA- tatthavi ya thovabahuyaM, caubhaMgo pddhmtiiygaainnnnaa| jai taM thovAhAraM, mattagamukkhiviya viyrejjaa||84 / / saMskRtachAyA- tatrA'pi ca stokabahukaM caturbhaGgaH prathamatRtIyAvA''cIo / yadi tatstokAdhAraM mAtrakamutpATya vitaret / / 84 / / sacitta evI pRthvIkAyAdi saMhata thAya. (2) acittamAM sacitta saMdata. jemake acittatuSAdimAM sacittapRthvIkAyAdi saMdata thAya. (3) sacittamAM acitta saMdata. jemake sacittapRthvIkAyAdimAM acittatuSAdi saMhata thAya. (4) acittamAM acitta saMdata. jemake acittatuSAdimAM acittatuSAdi saMhata thAya. ahIM prathamanA traNabhAMgAmAM grAhyavastu sacitta hovAthI ane sacittano saMghaTToAdi doSo saMbhavatA hovAthI akalpanIya ja che. parantu prastuta saMdatadoSa to trIjA bhAMgAmAM ja lAge che = emAMja avatAra pAme cha ama. . tema4 mA 'anantara'-'parampara' nI vyAcyA 42vAnI nthii..||29|| ? sNdd27||rnu paramparapaNuM ghaTatuM nathI. 'kappai' = 'kalpate tu' = 485 cha = mAha ! jane cha. zema ? te 4 cha, 'carame' = 'caturtha-bhaGge' = yothAmainma arthAt yothAmAMma dRyavastu prAya bane che. avataraNikA :- have cothAbhAMgAmAM paNa vikalpadvArA kalpanIyatAne jaNAve che. bhUgAthA-zartha :- tatthavi ya = te. yA2maiwi 555, thovabahuyaM = thoDaM ane dhAre meM te, caubhaMgo = yA2mAM, paDhama = paDedo, taIyaga = trI, AiNNA = mAyA, jai = t, taM = te, thovAhAraM = thomApA2pANu, mattagaM = (mAna, ukkhiviya = (34131ne, viyarejjA = mApe. mULagAthA-gAthArtha - cothAbhAMgAmAM acittavastu acittamAM nAMkhavAmAM paNa nAMkhavAnI vastu ane jemAM nAkhavAnuM hoya te thoDuM athavA vadhAre hoya eTale tenA yoge paNa cArabhAgA thAya. e cAra bhAMgAmAMthI pahelA ane trIjA bhAMgAnI vastu khAlI karIne te bhAjanavaDe bIjuM azanAdi Ape to Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 // saMhRte caturbhaGgamadhye caturthabhaGge stokabahupadadvayasya caturbhaGgastatrApi prathamatRtIyAvA''INau // vyAkhyA- tatrApi tasminnapi caramabhaGge'citte'cittaM saMhRtamityevaMrUpe, caH punararthe, na kevalaM sAmAnyasaMhate, sacittAcittapadotthacaturbhaGga ityperrthH| kimityAha / stokabahulakSaNe ye pade zabdarUpe tAbhyAM caturbhaGgo vikalpacatuSTayaM sa syAt / yathA stoke stokaM, stoke bahulaM, bahuke stokaM, bahuke bahukaM saMhRtamiti / tatra stokaM svalpaM, bahukaM prcurmucyte| tathA yat saMhriyamANaM yanmadhye saMhriyate ca te dve api vastuni zuSke vA syAtAmATTai vA tatra zuSkaM paryuSitaM kUrAdi, Ardra tiimnaadi| tatreha stokabahutve zuSkAdravyavizeSaNatayA dRshye| yathA stokaM bahukaM vA zuSkaM tathArdramapi / adhunaiteSu kalpyAkalpyabhajanAmAha / 'paDhamataIyagAinna'tti stoke stokaM bahuke (stokaM) sAdhune kahyuM. temAM paNa te khAlI kareluM bhAjane halakuM hoya ane dAtAra upADIne ApI zake tema hoya to levuM kalpa.ll84o * saMhatanAM cothAbhAMgAmAM stoka ane bahu A be padonI caturbhagI, temAM prathama ane trIjo bhAMgo AzIrNa che .. vyAkhyArtha :- 'tatyavi ' = 'tatrapa ' = acittamAM acittasaMhRtasvarUpa cothA bhAMgAmAM paNa, ahIM 'va' e "punaH' = "vaLI nAM arthamAM che. eTale ke mAtra sAmAnyasaMdatamAM nahi parantu sacitta ane acittathI banela cArabhAMgAmAM paNa chellA cothA bhAMgAmAM paNa, zuM che ? te kahe che, 'thovavadurgha = "tovara-vadugAn' = stoka ane bahu. A be zabdarUpa be padothI, "varSano' = caturma?" = caturbhagI thAya che. te A pramANe. (1) stokamAM stoka saMdrata (2) stokamAM bahu saMhata (3) bahumAM stoka saMhata (4) bahumAM bahu saMhata. ahIM "to' = ochuM = pramANamAM ochuM ane "vahu = pramANamAM ghaNuM ema samajavuM. saMdatakarAtuM dravya ane jemAM e saMdata karAya che te banne vastu sukkI paNa hoya ke "mArka = bhInI paNa hoya. 'zuSka' = vAsI bhAta vagere. "mA" = 'tamana' = dALa, kaDhI vagere pravAhI dravya. stoka' ane "bahu nA "zuSka' ane "AA dravyo vizeSaNa tarIke jANavA. arthAt stokadravya e zuSka athavA ArTa hoya. bahu dravya e zuSka athavA ArTa hoya. have A bhAMgAomAM madhya-akalpanI bhajana = vikalpa ne kahe che. 'paddhamatarUMcIphaUT' = prathamanRtIya kAvILa' = pahelobhAMgo sTokamAM stokasaMhata ane trIjo bhAMgo bahumAM stokasaMta A be bhAMgA AzIrNa che eTale ke bhikSA grahaNamAM zuddha tarIke aMgIkAra karAyA che. tethI zuSka evA stoka ke bahumAM sToka evuM ArTasaMhRta ane sToka ke bahu evA AdramAM sToka evuM AAsaMhata. A be grahaNamATe AzIrNa che kAraNa ke emAM saMhatakarAtuM dravya Ardra hovA chatAM paNa dAtrIne samajAvavA dvArA hAtha dhovA vagere doSonuM rakSaNa karI zakAya che. arthAt "jo jo hAtha na bagaDe", "hAtha bagADyA vinA lejo", "DhoLAya nahIM tenuM dhyAna rAkhajo" ItyAdi jaNAvavA dvArA dAtrInA hAtha na bagaDe evuM karI zakAya che. athavA alpa hAtha bagaDe to tene samajAvavA dvArA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 saMhRtamityetau prathamatRtIyau bhaGgAvAcIrNau bhikSAgrahaNe zuddhatayA'GgIkRtau / tena stoke bahuke vA zuSke stokamA saMhRtaM / stoke bahuke vAdre stokamArgaM saMhRtamityAcIrNagrahaNaM / saMhriyamANasyArdratve'pi stokatvena dAtryAH prajJApanayA hastadhAvanAdidoSasya rakSayituM zakyatvAt / tathA stoke bahuke vA zuSke zuSkaM stokaM saMhRtaM / tathA stoke bahuke vA zuSkaM stokaM saMhRtamityapi kalpate uktadoSAbhAvAt / pArizeSyAt stoke bahukaM, bahuke bahukaM saMhRtamiti dvitIyacaturthAvazuddhAviti dRzyaM / tena stoke bahuke vA zuSke, stoke bahuke vArdre bahukamArgaM saMhRtamityanAcIrNagrahaNaM / saMhiyamANasya bahutvena dAtryAH prajJApanayA hastadhAvanAdidoSasya rkssitumshkytvaat| anujJAtaprathamatRtIyabhaGgayorapi vizeSamAha / 'jai tami'tyAdi, yadItyabhyupagame tanmAtrakamiti yogaH / tatastaddeyaM saMhRtasatkaM sthaalyaadibhaajnhAthadhovAvagere doSo nivArI zakAya che. temaja, stoka ke bahu evA zuSkamAM zuSka evuM sToka saMhata thAya. tathA sToka ke bahu evA ArdramAM zuSka evuM stoka saMta thAya. emAM paNa uparokta doSano abhAva hovAthI e kalpe che. zeSa bIjo-cotho. A be bhAMgA = stokamAM bahusaMhRta ane bahumAM bahusaMta e azuddha che ema jANavA. arthAt stoka ke bahu evA zuSkamAM athavA stoka ke bahu evA ArdramAM bahu evuM Ardra saMhRta e anAcIrNa che. kAraNa ke emAM saMhatakarAtuM dravya bahu hovAthI hAtha vadhAre bagaDavAthI dAtrIne samajAvavA dvArA hAthadhovA vagere doSonuM rakSaNa azakya hoya che. = have anujJAkarAyela prathama ane tRtIyabhAMgAmAM paNa vizeSavAta jaNAve che. 'napho tA' 'vi tat' jo te. ahIM 'vi' e abhyapagama svIkAranA arthamAM che. 'have dhAro ke' evA arthamAM che, ane 'tat'no anvaya 'mattAm' 'mAtram' sAthe karavo. eTale ke 'have jo te mAtraka'. A ja vAtane vigatavAra jaNAve che. saMhatakarAyela bhAjanasaMbaMdhi bhAjanamAM lIdhela deyane ApavAmATe, te deya jemAM raheluM che te tapelIvagere bhAjanane upADIne jo bhUmi para lAve ane pachI te bhAjanane namAvIne, temAM rahela vastune dAtrI Ape, to nIce rahelI bhUmi ane bhAjananI vacce kITikA vagerenI virAdhanAno saMbhava che. (bhUmi para ja namAvIne ApavAmAM tapelI vagere svasthapaNe bhUminI je jagyAe aDelA hoya tene namAvatA e aDavAnuM sthAna sarakatuM jAya, e sarakatI vakhate tyAMja jo koI kITikAdi rahyA hoya to teno nAza thAya.) = = = = = kevuM mAtraka hoya to virAdhanAno asaMbhava hoya ? te kahe che, 'narpha tuM thovAhAra maittAm' 'yadi tat stokAdhAraM mAtrakaM' jo te mAtraka sTokAdhAravALuM nAnuM hoya. 'stoAdhAra' hAthathI mAMDa grahaNa karI zakAya eTalo mAtra nAno AdhAra = upADavAmAM sahAyaka evo eno AdhAra hoya. athavA e potAnAmAM ochI vastu ja dhArI zakato hoya, te bhAre vajanadAra nahi evA ochAbhAravALuM hoya. 'stoAdhAramamArim' = Ama kahevA dvArA pUrve je stokano artha jaNAvelo eja artha ahIM vizeSarUpe kahevAyo che. arthAt pUrve ochAvajanavALA mAtrakane stoka zabdathI sUcita karela, teneja ahIM 1= - Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 mutkSipyordhvamutpATya, bhUmau sthitena hi bhAjanenAvanamya tanmadhyasthite vastuni dAtryA dIyamAne'dhobhUmibhAjanayorantare kITikAdyupamardaH sambhavati / kathaMbhUtaM tanmAtrakamityAha / stoko hastagrahaNamAtra AdhAraH sAhAyyaM yasya, stokaM vA vastvAsamantAddhArayati yastatstokAdhAramabhArikamityarthaH / anena stokamityetallabdha evArtho vishessitH| utpATanAnantaraM punaH kiM kuryAdityAha / vitaredAtrI dadyAnmAtrakamadhyasthaM, saMhRtaM prakAntaM vastu tadA tatsaMhRtaM kalpyamiti shessH| etena stokasaMhatatvepyanyadvastudAnAya yadyabhArikaM mAtrakamutkSipya taddadAti tadA kalpate / // gurubhAjanaM gurvAdhArabhAjanaM votpATya dIyamAne (saMhriyamANe) doSAH // yadi ca pracurasaMhriyamANadravyayuktaM gurusthAlyAdikaM riktIkRtyAnyadvastudAnAya tadevotpATyAvanamya vA tatsthamanyadravyaM tenaiva dadAti tadA akalpyamiti doSasambhavAttathAhi tasmin mahAbhAjane utkSipyamANe bhUmau nikSipyamANe ca dAtuH pIDA, bhAjanabhaGge ca madIyamanena sAdhunA paramArthato bhagnamityAdi / pradveSAttadravyAnyadravyavyavacchedaM kuryAttathA tadbhaGge tanmadhyasthitabhaktAdivikiraNe bhUmisthajIvavadhaH / 'ochAAdhAravALA' vaDe sUcita karela che. stokAvAravALA mAtrakane zuM kare ? te kahe che, "vivaviya' = 'utpAhya' = upADIne, upADIne zuM kare ? te kahe che, "viyarekjhA' = "vitare' = dAtrI Ape = mAtrakanA madhyamAM rahelI saMdatakarAyelI evI deyavastu Ape. eTale je vastu bhAjanamAMthI saMnduta kare che te thoDI bhAjanamAM rAkhI Ape tyAre te saMdatA kahyuM che. Ama kahevAdvArA A vAta paNa samajI levI ke, stokasaMhRtamAM paNa bIjA vastunA dAnamATe jo abhArika = ochA vajanavALuM bhAjana upADIne temAM rahela dravya Ape, tyAre e kahyuM che. eTale ke upara je vAta karI, temAM je vastu saMhRta thayela che, te ja vastu ApavAnI vAta AvI ane ahIM to sTokamAtrakamAMthI stoka saMtakarIne = arthAt emAM vastu ochI ja hatI ene kADhI nAMkhIne vahorAvavAnI bIjIvastu temAM bharIne te ja mAtraka dvArA bIjI vastu dAnamAM Ape e vAta AvI. * vajanadAra bhAjana ke vajanadAra AdhAravALuM bhAjana upADIne Ape, temAM doSo * vaLI, jo saMharaNakarAtuM pracurapramANavALA dravyavALI moTItapelI vagerene khAlI karIne emAMja nAMkhelI bIjI vastunA dAna mATe, teneja upADIne ke namAvIne temAM rahela bIjuM dravya, upADela te mAtrakavaDe ja Ape to e akathya che. kAraNa ke emAM doSo rahelA che. jemake, saMyamavirAdhanA :- te mahAbhAjanane upADIne bhUmi para mUkatAM dAtAne pIDA thAya. jo ema karatAM bhAjana bhAMgI jAya to "paramArthathI to mAruM bhAjana sAdhu dvArA ja bhaMgAyuM ItyAdirUpa praSathI gRhastha te ja apAtAM dravya ke bIjA koka dravyano vyavaccheda karI de arthAta e dravya ke bIjuM dravya ApavAnuM ja baMdha karI de. temaja bhAjana bhAMgI paDatA emAM rahela bhaktAdi = AhArapANI vikharAya jatA bhUmi para rahelA jIvono vadha thAya. A saMyamavirAdhanA thaI. AtmavirAdhanA :- jo e bhAjana garamabhaktAdithI = AhArapANIthI yukta hoya ane te bhAMgI Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 uSNabhaktAdibhRtatadbhaGge ca sAdhordAtuzca tanmadhyasthitabhaktAdinA bhUmau vikIryamANena pAdAdidAhaH syAdAhAralampaTo'yamiti sAdhorjanApavAdazceti trividhA virAdhaneti gAthArthaH / / 84 / / avataraNikA - uktaM saMhRtadvAramatha dAyakadvAraM vivarISurdoSadoSavatorabhedAddAyakAn gAthAcatuSkeNAha / mUlagAthA- therrapahupaMDavevirajariyaMrdhavattamattauMmmatte / karacaraNachinnapagaliya-niyalaMDa ya pAuyArUDho / 185 / / sthaMvira'prabhu-paiMNDa-vepamAna-jvaritAM'dhA'vyakta-mattonmatte / kaMrarcaraNachinna-pragalita-nigaiDahastAndukabaddha -pAdukArUDhaH / / 85 / / dAyakadvAravivaraNamaSTAtriMzaddAyakaprakArAzca tatra sthaviradAyake dadatyagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau vyAkhyA- 'thera 'tti / tatra sthaviro vRddhaH sa ca saptateH SaSTherityanye varSANAmuparivartI tasmin, sarvatra vibhaktilopAt sthavire dadati munayo bhikSAM na gRhNantIti vakSyamANacaturthagAthAkhaNDenAtrottaratra jAya to emAnuM dravya nIce vikharAya jatA sAdhu ke dAtAnA paga vagerene dAha thaI jAya. A AtmavirAdhanA thaI. pravacanavirAdhanA :- 'A sAdhumahArAja AhAranA laMpaTa che' ema lokomAM apavAda = niMdA thAya. A pravacanavirAdhanA thaI. A rIte traNe prakAranI virAdhanA thAya. Ama saMtadvAra kahyuM.84|| avataraNikA :- have 'vAyadvAra' ne kahevAnI IcchAvALA mULakArazrI doSa ane doSavALAmAM abheda hovAthI, dAyakone cAragAthAthI jaNAve che. saMskRtachAyA mULagAthA-zabdArtha :- gherapadu vRddha ane aprabhu, paMDavuMvira napuMsaka ane kaMpato, narisaMdha tAvavALo ane AMdhaLo, vravatta = avyaktabAla, mattaGammatte = matta ane unmatta, haravarachinna gaLatAM koDhavALo, niyataMdu hAtha-pagamAM beDIvALo, pAyAro hAtha-paga kapAyelo, pattiya pAdukA paherelo.85][ = = = matta mULagAthA-gAthArtha :- nIce jaNAvela dAtAro jo AhArAdi ApatAM hoya to utsargamArge sAdhuone te levA kalpe nahi. (1) vRddha (2) aprabhu (3) napuMsaka (4) vevira - jenuM zarIra kaMpAyamAna thatuM hoya. (5) virata tAvavALo hoya. (6) aMdha (7) avyakta- AThavarSanI aMdarano bALaka (8) madirA vagere pIdhela. (9) unmatta - mahAsaMgrAmAdimAM jaya meLavavAthI garvita banelo athavA koI prakAranA grahathI grahita. (10) karachanna - hAthakapAyela. (11) caraNachinna - pagakapAyela. (12) pragalita - gaLatAMkoDhavALo. (13) niyalaMDuka - jenA pagamAM beDI hoya athavA jenA banne hAtha lAkaDAnI keDamAM hoya arthAt andukabaddha hoya (14) pAdukArUDha - pagamAM pAdukA-joDA vagere paheryA hoya.II85) dAyaka dvAranuM vivaraNa, dAyakanA 38 prakAro, temAM, sthaviradAyakanA hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda cha vyAkhyArtha :- (1) 'ghera' = 'viraH tasmin' vRddha. sItteravarSathI u52, matAMtare sAThavarSathI upara uMmaravALAne vRddha kahevAya che. te vRdgha dAna Ape te munio bhikSA grahaNakaratAM nathI. ahIM 'ghera-vattu' vagere badhAM zabdomAM saptamIvibhakti jANavI. kAraNa ke prAkRtabhASAnA kA2Ne eno lopa = / / / / / / Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 ca yogaH, anekadoSabhAvAt, tathAhi sthaviro mukhaniryaniSThIvanalAlaH kampamAnahastazca syAttato'sau dadat svayaM patet deyaM mAtraM vA bhUmau pAtayet, tatra ca kITikAvadhAdayo doSA jnyeyaaH| tathA'yamanAdeyavAkyatvAta, deyasyAsvAmIti vicintya tasmin dadati tatputrAdayaH sAdhau vRddhe vA ubhayasmin vA'prItyAdi kuryu| tatheha caturthagAthAntapAde oghena vkssyti| oghazcotsarga ucyate / tata utsargeNa sthavirAdidAyakeSvayaM darzyamAnaniSedho jJeyo'pavAdena tu yatanayA keSucid grahaNamapyanujJAtamato niSedhAnantaraM sve sve sthAne'pavAdo'pi darzayiSyate / tatra sthaviramAzrityAyaM grahaNavidhiryathA sthaviro'pi thayo che. eTale ke "theremapanna-vire" ema samIvibhakti lagADIne artha karavo. arthAta badhe sati saptamIno prayoga jANavo. eTale ke "tamanuM vati A pramANe adhyAhArathI badhe jANI levuM. A gAthAthI mAMDIne AgaLanI cothIgAthA = kramazaH 85 thI AgaLanI 4 thI gAthA = 88 nA chellA pAdamAM "ni = zildati' ema je lakheluM che. teno anvaya A gALAmAM ane AgaLanI traNeya gAthAmAM = gAthA 86-87-88 mAM karavo. sthavira vagerenA hAthe muni bhikSA kema grahaNa na kare ? te kahe che, emAM anekadoSo saMbhave che. te A rIte ke sthaviranA moDhAmAMthI thuMka ane lALa nIkaLatI hoya che, hAtha dhrujato hoya che. dAna ApatA e pote paDe kAMto deya = ApavAnI vastu ke mAtraka-bhAjanane bhUmi para pADe. temAM kaTikAno vadha vagere doSo jANavA. A saMyama virAdhanAno saMbhava thayo. "A gharaDA to anAdeyavAkyavALA = jenuM kIdheluM koI mAne nahi evA che tethI deyavastunA svAmI nathI" ema vicArIne te sthavira dAna Ape to tenA putro vagere sAdhu upara ke vRddha upara athavA banne upara aprIti vagere kare. A Atma-virAdhanAno saMbhava thayo. (ahIM pravacanavirAdhanAnI vAta karI nathI. paNa tene adhyAhArathI jANI levI. A ane AgaLanI traNeya gAthAmAM jyAM kyAMka koka eka ke be virAdhanA athavA traNe virAdhanAnI vAta na karI hoya, tyAM adhyAhArathI yathAyogya traNe virAdhanAno saMbhava jANavo. tathA, jyAM kyAMka "kITikAno vadha kare' vagere mAtra lakhyuM hoya paNa spaSTapaNe saMyamavirAdhanA vagereno ullekha na karyo hoya tyAM saMyama virAdhanA vagere yathAyogya samajI levuM.) AgaLanI cothIgAthAnA chellA pAdamAM "soLa' ema kahevAze.. "kopa' no artha "Da thAya che. 'utna = "pradhAnapravRttiH' = "pradhAnavidhiH" = "pradhAnazrartavya sthavirAdidAyakanA hAthe bhikSA na levAno darzAvelo niSedha e utsargathI jANavo. apavAdathI to keTalAka sthavirAdinA hAthe yatanAthI bhikSA grahaNa karavAnI anujJA apAyelI che. mATe niSedhanI vAta karyA pachI pota-potAnA sthAne apavAda paNa batAvAze. sthaviraviSayaka apavAda :- sthaviranA hAthe grahaNavidhi A pramANe che. sthavira paNa putrAdimAM jo AdeyavAkyavALA hoya. temAM paNa jo emanA hAtha dhrujatA hoya tyAre putra vagere bIjA vyaktinA hAthathI pakaDAyA hoya to emanA hAthe bhikSA grahaNakarAya che. doSo :- jo hAtha putrothI dharAyelA na hoya ane kampamAna hoya to deya vagere bhoMya para paDe Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 putrAdimadhye yadyAdeyavAkyaH syAttatrApi yadyasau kampamAnadehastadA anyena putrAdinA hastAd gRhIto'nyathA kampamAnadehatvAdbhUmipAtAdyanarthAn labhate avepamAnadehazcAnyenAdhRto'pi patanAdyabhAvAdagalallAlo yadi dadAti tadA bhikSA gRhyate'nyathA niSedhaH / 1 / 3 aprabhu-paNDa-vepamAna-jvaritAM'dhA'vyakta(=bAla) dAyakeSu dadatsvagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau // ___'aphutti'| aprabhurdIyamAnabhaktAderasvAmI bhRtakAdistasmin / aprabhutvAddIyamAnaM tena na kalpata ityarthaH / svAminA tu taddhastena dApyamAnaM kalpate eva / 2 / 'paMDa'tti / / paNDo napuMsakastasmin doSAzcAbhIkSNaM tddhstaadbhikssaagrhnne'nyonyaabhilaassaadyH| sa hi atiparicayAt kSobhaNena kAmotkaTakatvAtsAdhorliGgadhAvanAdi kuryAttataH karmabandhaH, sakRdgrahaNe ca na tathAdoSastathA'ho ete napuMsakAdapi gRhNanti ityAdi loke jugupsA syAt / apavAdastu varddhitacippitamantropahatoSadhyupahataRSizaptadevazaptAdiSu keSucidapratisevinapuMsakeSu dadatsu bhikSA grAhyA / 3 / 'vevira'tti vepamAnaH kampamAnaH vagere anartho thAya. parantu hAtha bIjAthI dharAyelo hovAthI evA anartho na sarjAya. saMyama vagere traNe virAdhanA yathA saMbhava jANavI. paNa jo emano deha akampamAna hoya tyAre bIjAthI pakaDAyA na hoya to paNa deya vagerenA patanano abhAva hovAthI enA hAthe grAhya che. tathA jo emanA moDhAmAMthI lALa paDatI na hoya to emanA hAthe apAtI bhikSA grAhya che. anyathA niSedha jANavo. * aprabhu, paNDa, vepamAna, pavarita, aMdha ane "avyakta = bALa dAcakanA hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda che (2) "padu = "prabhu tamana' = apAtAM bhaktAdi dravyanA svAmI nahi evA nokara-cAkara vagerenA hAthe apAtuM hoya te agrAhya che. eTale ke teomAM aprabhupaNuM = svAmipaNAno abhAva hovAthI teo dvArA apAtuM dAna kalpatuM nathI. (doSo :- ahIM TIkAkAre doSanI khAsa koI vAta karI nathI chatAMya evuM laI zakAya ke asvAmI hovAthI emanAthI apAyeluM e adattAdAna thAya. enA mAlika emanI upara ane sAdhu para paNa roSe bharAya. sAdhu ke nokarAdine mAra mAre. nokarane kADhI mUke. pagAra kApI le vagere.) apavAda :- svAmI jo teonA = aprabhunA hAthe apAve to te kalpa ja che. (3) "paMs = "gus? tama" = napuMsakanA hAthe agrAhya che. doSo :- vAraMvAra temanA hAthathI grahaNa karavAmAM paraspara kAmanI abhilASA vagere thAya. atiparicayanA kAraNe napuMsaka sAdhune kSobha pamADavA dvArA, kSobha = sAmevALo akArya karavA Ave to zaramathI nA na kahI zake ane kAmanI utkaTatAthI sAdhunuM tidhAvana = halAvavuM-dabAvavuM vagere kare, tethI karmabaMdha thAya. "aho! A sAdhuo napuMsakanA hAthe paNa grahaNa kare che" ItyAdi lokomAM jugupsA thAya. apavAda :- ekavAra grahaNa karavAmAM tevA prakArano doSa nathI. 1. "varjitaH' = vIryautpattinuM sthAna liMganI nIce rahela be goLI che e goLIno cheda karI Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 kmpmaankaaystsmin| sa hi deyamAnayanbhUmau parizATayet tathA sAdhubhAjanAdbahirbhikSAM kSipet deyamAtrakaM vA pAtanena sphoTayettathA yadyasau dRDhabhikSAbhAjanagrAhI syAt, tadA grAhyA, itarathA mAtrAdi bhUmau pAtayet / 4 / 'jariya'tti jvarita AgatatApastasmin, doSAzcAtra vepamAnasatkAstathA jainA AhAralampaTA ye jvariNamapi na parityajantIti jane khisA syAttathA visphoTakAdyazivajvarasya saMkramo'pi sAdhau syaat| yadi cAsau visphoTakAdyazivajvaretvarajvarAnvitastadA yatanayA grAhyA / 5 / 'aMdha'tti * andho vigtdRssttiyugmstsmin| andho hyapazyan pAdAbhyAM bhUsthakITikAdighAtaM kuryAt kADhI nAkhe. attepurInI rakhevALI karavAnA upayogamAM levA vagere kAraNosara AvuM karAya che.. 2. 'vikhittaH' nAnapaNamAM ja bALakanI goLI dabAvI-dabAvIne ogALI devAmAM Ave eTale e napuMsaka banI jAya. vIryautpattinuM sthAna ja nAza pAmI jAya. mantrathI puruSendriya kAma karatI baMdha thaI jAya. 3. 'mopahataH' 4. 'bauSadhyuMvahataH' auSadhathI puruSendriya kAma karatI baMdha thaI jAya. 5. 'RSizaptaH' RSinA zApathI puruSendriya kAma karatI baMdha thaI jAya. devanA zApathI puruSendriya kAma karatI baMdha thaI jAya. Adi keTalAka apratisevI karanArA napuMsako dAna Ape to te grAhya che. dhrujatA zarIravALA Ape to agrAhya che. doSo :- vepamAna dAnaApavA lavAtI deyavastune bhUmi para pADe. athavA sAdhunA pAtranI bahAra DhaLI jAya jethI nIce rahela kITikA Adino vadha thAya. athavA deyanuM mAtraka ja nIce paDIne phUTI jAya. = = = 6. 'vevazaptaH' maithunanI pravRtti na (4) 'vevi' 'vepamAnaH tasmin' - = = = = apavAda :-- dhrujatA zarIre paNa jo bhikSAnuM bhAjana daDhatAthI pakaDI zakato hoya to enA hAthe grAhya che; nahIMtara dRDhatAthI bhikSAnuM bhAjana na pakaDI zakavAthI mAtrakAdi bhUmi para pADI de, emAM nIce rahela jIva-jaMtuonA vadhAdino saMbhava rahe. koIka sazakta apAve to cAle. (5) 'riya' 'ritaH tasmin' tAvavALAnA hAthe agrAhya che. doSo :- vepamAnamAM je doSo kahyA te doSo paNa atre jANavA. uparAMtamAM "jaina sAdhuo AhAra lampaTa hoya che. jeo tAvavALAne paNa choDatA nathI." e rIte lokomAM zAsananI hIlanA thAya = pravacanavirAdhanA thAya. tathA, dAtAno vioTa' zItaLAroga vagere 'zivannara' = azivane phelAvanArI devI vyaMtarInA kAraNe thayela hoya (vartamAnamAM je vAyarasa thAya che teno samAveza AmAM karavo ucita jaNAya che.) e roga sAdhumAM saMkrAnta thaI jAya che. Ama, saMyama vage2e traNe virAdhanA yathAsaMbhava jANavI. = = = apavAda :- jo e visphoTaka Adi azivajvara sivAyanA jvaravALA hoya to yatanApUrvaka grAhya che. (6) 'baMdha' = 'baMdhaH smin' AMdhaLo jenI banne AMkho cAlI gaI che evAnA hAthe agrAhya che. doSo :- AMdhaLo dekhI zakato na hovAthI banne paga dvArA bhUminA kITikA vagereno ghAta kare. athavA DhephAM vagerethI enA paga athaDAtAM bhUmi para paDe ane paDatI vakhate hAthamAM grahaNa karela tapelI Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 leSTvAdau ca pAdAbhyAM skhalito bhUmau patettathA patato hastagRhItasthAlyAderbhaGga syAt / sAdhupAtrakAbahiH kSepaNe parizATirjane uDDAhazca / tathA tasyApi deyaM yadA'nyaH putrAdirhaste samarpaye, anyathA tatsa kathaM gRhNAti, so'pi putrAdinA dhRto yadi dadAti, tadA grAhyA, anyathA so'pazyan leSTvAdiskhalito bhUmau patedeyaM vA sAdhubhAjanAbahiH kSipet / 6 / 'avatta'tti avyaktaH spaSTajJAnAbhAvAjjanmato varSASTakAbhyantaravartI bAla ucyate, tasmin bAle hi deyamAnamajAnati sati mAtrAdyasamakSaM dadati aho ! luNTAkA ete ityuDDAho, mAtrAdeH pradveSAdikaM ca syAdatrAkhyAnakaM yathA // avyakta(=bAla) dAyakadoSe bAlamAtApradveSaviSayakadraSTAMtaH // aNegakoDubiyasaMkinne egaMmi gAme egA bhaddiyA nAma agArI hotthA / tIe DahariyA, egA duhiyA ahesi| annayA tattha samuddaghoso nAma sUriNo viharaMtA aagyaa| tesiM ca ego sIso aIva lobhillo bhaddiyAe gihe niccaM bhikkhaTThA ei, annayA ca tumaM sAhussa bhikkhaM dejjasu tti niyasuyaM pannaviya bhaddiyA khettaM gyaa| Agao so sAhU jAvaio oyaNo jaNaNI detI tAvaio vagere paNa nIce paDI bhAMgI jAya. athavA sAdhunA pAtranI bahAra nAMkhe. A pramANe saMyamavirAdhanA ane AtmavirAdhanA thAya. tathA, "rita' mAM kahyA pramANe = "A sAdhuo AMdhaLAne paNa choDatA nathI" vagere svarUpa lokomAM pravacanahalanA thAya = pravacanavirAdhanA thAya. apavAda :- AMdhaLAne temanA putra vagere jo hAthamAM deya Ape ane emanA hAtha putrAdi dvArA dharAyA hoya to grAhya che. nahIMtara jo putra vagere hAthamAM na Ape to AMdhaLo deyane grahaNa kare zI rIte ? ane jo putra vagere dhArI na rAkhe to te dekhatAM na hovAthI DhephAM vagerethI athaDAIne bhUmi para paDe. athavA dayane sAdhunA bhAjananI bahAra nAMkhe. (7) "mavatta' = "vya$: tami' = 'tavya:' = bALaka, janmathI 8 varSa sudhI spaSTajJAnano abhAva hovAthI e bALa kahevAya che. evA bALanA hAthe e agrAhya che. doSa :- keTaluM ApavuM ? enuM mApa jANato na hovAthI te bALa mAtA vagerenI gerahAjarImAM Ape to "aho A lUMTArA chee pramANe zAsanahIlanA thAya = pravacanavirAdhanA. bALanI mAtA roSe bharAya ane sAdhu ke bALa prati praSi kare vagere AtmavirAdhanA. * bALadAyaka doSamAM bALakanI mAtAnAM praaSaviSayaka dRSTAMta che bALanI mAtA roSe bharAya te saMbaMdhI vArtA kahevAya che. anekakauTuMbikothI yukta eka gAmamAM bhadrikA nAmanI eka gRhasthinI = strI hatI. tene nAnI eka bAlikA hatI. ekavAra tyAM samudraghoSa nAmanA AcArya mahArAja vihArakaratAM padhAryA. teozrIno eka atyaMtabhikSAlobhI ziSya bhadrikAnA ghare roja bhikSA mATe Ave che. ekavAra bhadrikA "tuM sAdhune bhikSA ApI deje' ema potAnI bAlikAne kahIne khetaramAM gaI. sAdhu gocarI mATe AvyA. roja mAtA jeTalA odana ApatI hatI eTalA bAlikAe sAdhune ApyA. paNa lobhane vaza thaI sAdhue kahyuM "pharI vadhAre Apa', bAlikAe bhoLapaNamAM pharI paNa ApyA. A ja pramANe sAdhu mAMgatA gayA ane Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 tIe tassa dinno / teNa lobhavasA bhaNiyaM, puNo vi dehi, tIe muddhattaNeNa puNo vi so dinno / evaM muggakaraMbAiyaM dinnaM jAva savvaM kaMjiyaM ti| AgayA bhaddiyA bhoyaNaTThamuvaviThThA ya bhaNiyA ya tIe suyaa| jahA putte ! oyaNaM dehi ? / tIe bhaNiyaM se savvo sAhussa dinno| bhaddiyAe bhaNiyaM suTuM kayaM muggaM ANehi, tIe vuttaM tevi savve sAhuNo dinnA / evaM jAva savvaM kaMjiyaM dinnaM / bhaddiyAe bhaNiyaM kIsa savvaM dinnaM ? tIe dANavuttaMto kahio tau bhadiyA abhadiyA jaayaa| sAhussa uvari putttthaa| AgayA Ayariyassa samIvaM bhaNiyamaNAe jahA eso tumha sIso aIvalohio lUhiUNa, aNNAiyaM savvaM majjhagehAo aago| tA hiM dhADidAyago eso iccAi, logo milio uDDAo jaao| luMTAgA ee havaMti tti loe vAo jaao| tau AyariehiM tIe kovovasamaNatthaM pecchaMtIe ceva uvagaraNaM uDDAliuNa sakovaM so sAhU bhaNio, jahA jo tumaM evaMvihA'nIIkArao teNa amhANaM na kiMci kajjaM, nIharaha tti, tara tIe uvasaMto kovo| pacchattAvAUriyahiyayAe bhaNiyA sUriNo bhayavaM ! eyamavarAhaM mama khamaha / te khamAviUNa gayA sA sagirhati / bAlikA eja pramANe pahelAM odana ane pachI maga, "raMga' = karabo vagere ApatI gaI. te tyAM sudhI ke maga vagere badhuMja khAlI thaI gayuM. sAdhu gayA. bhadrikA ghare AvI. bhojana mATe besIne bAlikAne kahyuM "he putrI ! odana Apa." bAlikAe kahyuM "e to badhA sAdhune ApI dIdhA.' bhadrikAe kahyuM sAruM karyuM. to have maga lAva." "e paNa badhA sAdhune ApI dIdhA.' A rIte bhadrikA je je dravya lAvavAnuM kahyuM te badhuMja sAdhune ApyuM che ane have badhuMja khAlI thaI gayuM che kAMIja che nahi" ema bAlikAe kahyuM. bhadrikAe kahyuM "kema badhuM ApI dIdhuM ?" tyAre bAlikAe dAna vakhate munie pharI pharI mAMgavAnI badhI vAto kahI. A sAMbhaLyuM eTale have bhadrikA e abhadrikA banI gaI. sAdhu para roSe bharAI. AcAryazrI pAse AvIne moTethI bolavA mAMDI "A tamArA atyaMtalobhI ziSya mArA gharathI anna vagere badhuM ja lUMTIne AvelA che. to zuM e dhADapADuM che ?' vagere. Aju bAjuthI badhA loko bhegA thaI gayA. pravacanahIlanA thaI. "A badhAM lUMTArA hoya che." ema lokomAM apavAda thayo. tyArabAda teno krodha zAMta pADavA tenA jotA ja AcAryabhagavaMte pelA muninA upakaraNone kheMcI laI krodhathI kahyuM "jo tuM AvI anIti karanAro che to amAre kAMI tAruM kAma nathI. jA, nIkaLI jA ahIMthI." A joyuM eTale teno krodha zAMta thayo. pAchaLathI pazcAttApa bharela hRdayathI te bhadrikAe AcAryazrIne kahyuM 'bhagavAn ! mAro A aparAdha kSamA karo." Ama AcAryazrIne khamAvIne bhadrikA potAnA ghare gaI. apavAda :- bALa paNa jo dakSa = hoMziyAra hoya ane mAtAnI gerahAjarImAM thoDuM Ape to te grAhya che. te vakhate "zuM tArI mAtAe tane A ApavA kahyuM che ?" ItyAdi prazna pUchyA vinA tenA hAthe grAhya che. kAraNa ke thoDuM ApI rahyo hovAthI uparokta doSano abhAva hoya che. paNa jo thoDodAnamAM paNa enI mAtA roSe bharAya vagere doSano saMbhava jaNAto hoya tyAre pRcchA karavI. eTale ke "tArI mAtAe tane ApavAnuM kahyuM che ?' ityAdi prazno pUchavA. jo, mAtAnI gerahAjarImAM bALa pracuradAna Apato hoya tyAre to khAsa-avazya pRcchA karavI, Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 tathA bAlo'pi yadyasau dakSaH syAt, mAtuH parokSaM stokaM ca dadAti tadA tvaM mAtredaM dApita ityAdi pRcchAM vinA taddhastAd gRhyate stokadeyatayoktadoSAsambhavAt, stokadAne'pi doSasambhave'sau (pRcchA) kaaryaa| yadi ca mAtuH parokSaM pracuramasau dadAti tadA'vazyaM sA ( pRcchA) kAryA / tato mAtRsatkA pracuramutkalanA cettadA gRhyate nAnyathA / pArzvavarttinyA mAtrA putri ! sAdhave dehItyukte ca yadyasau tatsamakSaM stokaM prabhUtaM vA dadAti ( tadA) pRcchAM vinApi gRhyate // 7 / * mattonmatta-karacaraNacchinnadAyakeSu dadatsvagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau tathA matto madirApAnotthamadavihvalastasmin / ayaM hi sAdhorAliGganamAhananaM pAtrabhedaM vA kuryaat| tathA'zucitvAttasmAdbhikSAgrahaNe janakhiMsA syAt / tathA yadyasau manAgmatto'nyathA'tivihvalaH san dAtavyAdAtavyavibhAgaM na jAnAti, so'pi cecchrAddha:, itaro hyasyArthasya loke prakAzanAtpravacane khiMsakaH syAt, so'pi cecchucihasto'samayajJajanarahite sthAne ca dadyAd, anyathA pravacanakhiMsA, tadA taddhastAd gRhyate nAnyathA / 8 / unmatto mahAsaGgrAmAdijayAddapadhmAto grahagRhItAdizca tasmin / [AmAM eka vAta A paNa jANavI ke - mAtAno svabhAva ApaNe jANatAM hoIe ane pachI bALa ema kahe ke mAtAe kahyuM ke badhuMya vahorAvavuM to sAdhu vahore. paNa mAtAno svabhAva ApaNe na jANatAM hoIe to na vahorAya. tti pUkhya navaghoSasUrayaH ] athavA jo mAtAe pracura ApavAmATe kahyuM hoya enI jANa thaI hoya tyAre grAhya che nahIMtara grAhya nathI. athavA bAjumAM UbhelI mAtA kahe ke 'he putrI ! sAdhune Apa' e vakhate mAtAnI sAkSImAM thoDuM Ape ke vadhAre Ape tyAre pRcchA vinA paNa grAhya che. . 9 10 11 - matta, unmatta, kara-caraNachinna dAyakanA hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda * (8) 'matta tasminnta :- madirApAnano nazo caDhavAthI vihnala banelAnA hAthe agrAhya che. doSa :- matta banelo sAdhune AliMgana Ape athavA mAra mAre ke pAtrAne toDI nAMkhe. A pramANe saMyamavirAdhanA ane AtmavirAdhanA. tathA, moDhuM gaMdhAtu hoya, dAruM pIdho hovAthI hAtha dAruMthI kharaDAyelA hoya vagere svarUpa azuciyukta bhikSA tenA hAthe grahaNakaravAmAM lokomAM hIlanA thAya = pravacanavirAdhanA thAya. apavAda :- ene jo nazo ocho caDhyo hoya temAM paNa jo e zrAvaka hoya. vaLI jo enA hAtha cokhkhA hoya ane asamayajJajana, samaya = zAstra = sAdhunA zAstra = AcArathI ajANa jyAM loko hoya tevA sthAne dezamAM Ape to grAhya che, nahIMtara nahi. kAraNa ke jANakAra = samaju hoya te jANe ke sheja nazo che tenA hAthathI vahore to doSa nathI. aNasamaju hilanA kare. [ zAstramAM A vAta jaNAvelI che chatAM paNa vartamAnamAM A vyavahAra amane ucita jaNAto nathI. rUti pUrvI jayaghoSasUrayaH ] ahIM, 'nazo ocho caDhyo hoya' vagere kahevAnuM kAraNa A che ke, = Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 ihApi AliGganAhananabhAjanabhaGgakaraNagAlIpradAnAdayo doSA jnyeyaaH| tathA yadyasau dharmapriyaH zucizca syAd, tadA grAhyA, anyathA pravacanakhisakaH syAt / 9 / tathA karacaraNau hastapAdau chinnau karttitau yasyeti vigrahe vA''hitAgnyAderAkRtigaNatvAnniSThAntasya pUrvanipAtAbhAve karacaraNacchinna iti syAt / karachinnazcaraNachinnazceti dvayaM tasmin / tatra chinnakarAdbhikSAgrahaNe mUtrAdyutsargAdau jalazaucAbhAve'zucitvAllokanindyatvAcca janakhiMsA, dAnAsamarthatvAddeyamAtrakayoH pAtaM ca kuryAt / chinnapAdazca svayaM patet janakhisA ca, tathA chinnakaropyaparizATimadazAvadasAgArikasthAne dadyAt / 10 / chinnapAdo'pyupaviSTo'sAgArikasthAna eva vA cettadA gRhyate / 11 / jyAre e vadhAre nazAnA lIdhe ativihala hoya tyAre dAtavya-adAtavya = zuM ApavAyogya che? zuM ApavA yogya nathI ? teno bheda jANI nathI zakato. jo e zrAvaka na hoya to mahArAjane dAna ApyAnI vAta jagajAhera kare, jethI zAsanahIlanA thAya, jo cokhkhA hAthavALo na hoya ane asamayajJajanarahita sthAna na hoya to zAsanahIlanA thAya. (9) "ummatte' = 'unmatte tami' = mahAsaMgrAma vageremAM jayaprAptinA darpathI phUlAyelA athavA bhUtAdigrahathI grahIta thayelAnAM hAthe agrAhya che. doSa :- atre paNa AliMgana karavuM-mAra mAravo-bhAjanano bhaMgakaravo - gALo ApavI vagere doSo che. apavAda :- jo e dharmapriya hoya ane emAM zucipaNuM hoya = hAtha vagere azuci padArthothI kharaDAyelA na hoya to evAnA hAthe grAhya che. ema na hoya ane jo grahaNa karavAmAM Ave to pravacanahIlanA thAya. grahagrahItanA pakSe enA hAtha kAdava AdithI kharaDAyela hoya ane saMgrAmAdimAM vijaya meLavelanA pakSe enA hAthe lohI vagerethI kharaDAyelA hoya. e azucipaNuM jANavuM. (10-11) "ra-varAchinna' = 'ravarachatra tamana' = kapAyela hAtha-pagavALAnAM hAthe agrAhya che. 'gAditA cArAkRtitvacchintasya pUrvanipAtAmAve charavaracchinna rUti vyAkaraNapramANe hitAni' ane "kanyAvita' e be sAmAsika rUpa thAya che temaja atre paNa 'ravaracchinna' evuM rUpa paNa vikalpa thAya che. arthAt atre be artha thAya che, (1) je vyaktinA hAtha ane paga banne chinna thayA hoya. athavA (2) be vyakti, eka hAtha chinnavALI. bIjI pagachinnavALI. doSa :- kapAyela hAthavALA maLa-mUtravagere tyajyAbAda pANIthI zaucanA abhAve emanAmAM azucipaNuM hovAthI teo lokamAM nittva che. evAnA hAthe bhikSA levAmAM zAsananI hIlanA thAya. temaja hAthanA abhAve dAna devA asamartha hovAthI deyavastu ane mAtraka bannene bhUmi para pADe. kapAyelA pagavALA pote paDI jAya. enAthI zAsananI hIlanA thAya. apavAda :- kapAyelA hAthavALA paNa jo nIce DhoLAyA vinA ApI zakavAnI dazAvALA hoya. to te asAgArika = anyagRhasthanI anupasthitivALA sthAnamAM Ape kapAyelA pagavALA besIne asAgArika anyagRhasthanI anupasthitivALA sthAne ja Ape to grAhya che. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 353 pragalita(galatkuSTha)-nigaDahastAndukabaddha-pAdukArUDhadAyakeSu dadatsvagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau __ pragalito galatkuSThastasmin atyarthaM galadarddhapakvarudhire sphuTitadehe ca dadati sAdhorapi kuSThasaMkramaH syAt / tadIyocchvAsatvaksaMsparzasvedamalamUtroccArAhAralAlAdibhiH zarIrAntare tatsaMkramasya zAstre'bhihitatvAttato na graahyaa| tathA'trApi tvagdoSiNi yadi vRttadagurUpastvagdoSaH syAt, so'pyasAgArikasthAne, tadA grAhyA / 12 / tathA 'niyalaMDuya' tti sUcanAnnigaDahastAndukabaddha iti / tatra nigaDaiH pAdaviSayalohamayabandhanairhastAndukena vA karaviSayakASThamayabandhanena baddho niyantritastasmin, pAdaniyantrito hItazcetazca paryaTan bAdhyate patadvA janakhiMsA c| hastabaddhastu bhikSAM dAtumapi na zaknotIti tatra pratiSedhaH siddha eva, kevalaM svarUpavizeSaNatayA baddhaprasaGgAdetadgrahaH / atrApi yadi nigaDabaddha itazcetazca paryaTanasamarthaH paryaTanAzaktazcopaviSTa eva asAgArike ceddadyAttadA *pragalita, aniga hastAdukabaddha, "pAdukArUDha dAyakanA hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda che (12) "putiya' = "pratitiH tasmina' = gaLatAM koDhavALAnA hAthe agrAhya che. doSa :- enA zarIramAMthI ardhapAkeluM lohI, paruM = rasI zarIranA chidromAMthI atyaMta gaLatuM hovAthI eno kuSTharoga sAdhumAM paNa saMkrAnta thaI jAya. kAraNa ke, tenA zvAsocchavAsa, cAmaDIno sparza, parasevo, maLa = zarIra para bAjhato mela, mUtra, viSTA, AhAra ne lALa vagere dvArA bIjA zarIramAM te koDhano saMkrama zakya che evuM zAstramAM kahyuM che. apavAda :- cAmaDI saMbaMdhI doSa = roga hovA chatAM paNa jo e "vRtta durUpa' dhAdhara, sapheda koDha vagere cAmaDIno doSa hoya ane jo te rogI asAgArikasthAnamAM Ape to grAhya che. "vRtta lUparUpa' = cAmaDI para zarUAtamAM sapheda goLaDAgha hoya. pachI AkhA zarIre vyApI jAya. ahIM "goLa AkAra nA upalakSaNathI je koI paNa AkAranA DAgha zarIra para lAgatAM hoya te levA. (13) "niyataMdu = "nizAha-dastAvuH tama" = gujarAtImAM 'hastAvuddha' ne akabaddha kahevAmAM Ave che. eTale ke, nigaDa = page bAMdhavAmAM AvatI loDhAnI beDI = sAMkaLavALAnA hAthe athavA hAthe bAMdhavAmAM AvatuM lAkaDAnuM bandhana = andukathI bAMdhelAnA hAthe agrAhya che. andukabaddha = hAtha beDImAM to hAtha thoDA AghA pAchA thAya paraMtu A adkabaddhamAM to lAkaDAnuM jADu pATIyuM hoya. enA banne bAju khUNAmAM kANA hoya. emAM hAtha pUrI devAmAM Ave. eTale hAtha biskula AghApAchA na karI zakAya. doSo :- page sAMkaLa = beDIvALo Amatema cAlavA jatAM bAdhA pAme athavA paDI jAya. enAthI zAsanahIlanA thAya. hAthe andukabaddhavALo to bhikSA ja ApI na zake. eTale teno pratiSedha to siddha ja che. mATe eno ullekha karavAnI jarUra nathI. phakta ahIM baddhanuM prakaraNa cAle che eTale baddhahastanuM svarUpa jaNAvA svarUpavizeSaNatAthI enuM grahaNa kareluM che. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 grAhyA / 13 / tathA pAdukayoH kASThamayopAnahorArUDhazcaTitaH pAdukArUDhaH tasmin dadati na gRhNantIti, ayaM hi duHsthitatayA dadad bhUmau patet pataMzca kITikAdIn viraadhyet| tathA yadyasau sthAnastho dadAti, sa hi calan kadAcit pAtayet, tadA grAhyeti gAthArthaH / 14 / / 85 / / mUlagAthA- khaMDai pIsai bhuMjai, kattai loDheI vikkinni| piMje dalai virolai, jemai jA gunviNi bAlavacchA y||86| saMskRtachAyA- kaMDayati pinaSTi bhRjjati kati lauTyati viknnte|| piMjayati dalayati virolayetyabhyavaharati gurbiNI bAlavatsA c||86 / / (atra 'kaNDatI' tyAdikriyAstryucitatvAddAnapravRttau prAyastAsAM mukhyatvAcca strIliGganirdezo jJeyam) apavAda - page beDIvALI jo Ama tema cAlavA samartha hoya athavA je ema karavA asamartha hoya paNa te ja besIne ja asAgArika sthAne Ape to grAhya che. (14) "pahayAto" = "pahuvAddha: tabhina' = lAkaDAnA khaTAu = pAvaDI para caDelAnA hAthe agrAhya che. doSo :- duHsthita = du:khe karI enA para ubho rahyo hovAthI emAM samatulA barAbara na jaLavAtI hovAthI dAna ApavA jatAM jamIna para paDe. emAM kITikAdinI virAdhanA kare. apavAda :- jo e sArI rIte sthAna para ubho hoya ane Ape to grAhya che. nahIMtara te cAlatA cAlatA kadAca paDI jAya.l8pA mULagAthA-zabdArtha :- gTu va = khAMDatI ane pIsatI hoya, mukta 7 = muMjatI ane kAMtatI hoya, noDeH viviThTha = loDhatI ane chUTuM karatI hoya, pinne = piMjatI ane daLatI hoya, virottarU = valoNuMkaratI hoya, nema = bhojana karatI hoya, nA = je strI, vyani = garbhavatI hoya, vAnavachA = nAnA chokarAvALI hoya.l86ll mULagAthA-gAthArtha :- (15) je strI khAMDaNI vageremAM sacittaanAja vagere khAMDatI hoya. (16) je strI zilA vagere upara athavA patthara vagerethI sacittamaga dALa vagere vATatI hoya. (17) je strI kaDhAI athavA loDhImAM caNA vagere muMjatI hoya. (18) je strI rU kAMtatI hoya. (19) je strI kapAsamAMthI rU juduM kADhatI hoya. (20) je strI unane hAthavaDe chuTuM chuTuM karatI hoya. (21) je strI rUne komaLa banAvavA pIMjatI hoya. (22) je strI sacittaanAja daLatIhoya. (23) je strI lIlaphuga vagere ekendriyAdi jIva mizrita dahIM valovatI hoya. upara jaNAvela 15 thI 23 sudhImAM jaNAvela kriyAo strIone yogya hovAthI te te kriyA karatI strIone udezIne jaNAvavAmAM AvyuM che. tethI tevI kriyAkaranAra puruSadAtArane mATe paNa temaja samajI levuM. (24) dAtAra jamato hoya to. (25) je garbhavatI strIne thoDA divasamAM prasUti thavAnI hoya athavA je garbhavatI strIne uTha-besa karavAthI zrama paDato hoya. (26) je strInA khoLAmAM nAnuM dhAvaNuM bALaka hoya athavA je strI stanapAna karAvatI hoya. (evA dAtAranA hAthe agrAhya che.)l86ll Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 kaNDati-pinaSTi-bhRjjati-karttayati (kRNatti vA) tasyAM dadatyAmagrAhya, grahaNe doSA'pavAdau phu ___ vyAkhyA- atra vakSyamANa- 'yA' zabdaH prtyekmbhismbdhyte| tatazca yA kAcit strI kaMDayati udukhale karaTyAdikaM chaDayati, tasyAM dadatyAM munayo bhikSAM na gRhNantItyuttareNa sarvatra yogH| iyaM hi udkhalakSiptazAlyAdibIjasaGghaTTanAdi karoti bhikSAdAnAtpUrvamuttarakAlaM vA jalena hastadhAvanAt puraHpazcAtkarmadoSaM ceti / iha ca kaNDanAdivyApArasya striyA ucitatvAddAnapravRttI prAyastAsAM mukhyatvAcca kaNDatItyAdikriyAH pratItya yacchabde strIliGganirdezaM kRtavAniti / evaM uttaratrApi dRzyaM / tathA'trApi yadA kaNDanAyotpATitaM muzalamatrAntare sAdhurAyAtastacca yadi mukhadattalohamaya-kuNDalikArUpAyAM kAMcyAmalagnakaraTyAdibIjaM pAtAdyanartharahitagRhakoNAdau tu muktvA dadAti tadA kalpate / 15 / tathA pinaSTi zilAyAM jalArdrasacittamudgAdisatkadAlyAdi tilAmalakakustumburulavaNajIrakAdi vA mRdnAti varttayatIti yAvat / tatra ca kAcinnakhikA mudgAdirvA tilAdirvA (khAMDatI vagere kriyA strIne ucita hovAthI ane dAnanI pravRttimAM prAyaH emanI mukhyatA hovAthI mULagAthAmAM dAtArano strIliMga nirdeza thayo che ema jANavuM.) * khAMDatI, pIsatI, "bhuMjatI, "kAMtatI hoya evA strIdAtAranA hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda vyAkhyArtha :- ahIM kahevAmAM AvanAra = gAthAnA cothA pAdamAM kahevAze te "yA' zabdane pratyeka vaMDa6'-"vIsa vagere zabda sAthe joDavo. (15) vaMDavuM = 'DayaMti' = jo koka strI khAMDatI hoya. eTale ke "udbhava' = khaladastA athavA ukhalamAM photarAyukta cokhA = DAMgarane khAMDIne photarA alaga pADatI hoya. tenA hAthe "munio bhikSA grahaNa karatA nathI" A vAta AgaLa badhAMmAM paNa jANavI. doSa :- khaladastAmAM nAkhela zAlI vagere bIjonA saMghaTTA vagere kare athavA bhikSAdAnanI pUrve athavA pAchaLathI jaLathI hAtha dhuve. tethI pura:pazcAkarmano doSa lAge. Ama khAMDavAno vyApAra strIone ucita che temaja dAna ApavAmAM = vahorAvavAmAM prAyaH strIonIja mukhyatA hovAthI gAthAmAM "vaMDaTTa vagerene AzrayIne 'ya' zabdamAM strIliMga nirdeza karAyo che. evI ja rIte AgaLa paNa badhe samajavuM. temaja, pati vagere badhAmAM tasyAM tyA' e satI saptamIno prayoga adhyAhArathI jANI levo. apavAda :- jo khAMDatA khAMDatA khala = khAMDaNIyAmAMthI dastAne uMco-nIco karatAM athavA ukhalamAMthI muzaLane khAMDavA mATe uMco karyo hoya, eTalAmAM sAdhu AvI gayA. ane te muzaLa = sAMbelA para jo karaTI = photarA yukta cokhA = DAMgara vagerenA bIja coTelA na hoya. temaja paDI jAya vagere anarthathI rahita = arthAt evI rIte mUke ke jyAM nIce paDavA vagereno bhaya na rahe. e rIte gharanA koka khUNA vageremAM mUkIne dAna Ape to kathya che. (16) "vIsa" = viSTi' = zilA para pANImAM bhIMjAvelA sacittamaga vagerenI dALa vagere athavA tala, AmaLAM, kustaMburu = vanaspati vizeSa = koThimbaDu, lUNa, jIruM vagerenI caTaNI lasoTatI Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 sacittaH sambhavatIti tatsaGghaTTo, bhikSAkharaNTitahastayozca jalena prakSAlane puraHkarmmAdidoSazca tathA piMSantyAmapi jalArdrasacittamudgAdisatkadAlyAdipeSaNasamAptau yadi dadAti trizchaTaM taMdulAdi vA piMSantI yadi syAttadA grAhyA / 16 / tathA 'bhuMjai'tti bhRjjati ratitulyaM (cullyAM) kaDillakAdau caNakagodhUmAdIn sphoTayati, bharjjamAnAyA hi bhikSAM dadatyA velAlagnA (ganena) kaDillakAdiprakSiptacaNakagodhUmAderdAhe-'prItyAdibhAvAt, tathaitasyAmapi yatsacittaM godhUmAdikaM kaDillake kSiptaM tadbhRSTvottAritamanyannA'dyApi haste gRhItametasmin prastAve sAdhurAyAtastato yadyuttiSThati tadA gRhyate / 17 / 'karttayati kRNatti vA' cakreNa rUtaproNikAM sUtratayA vidadhAti / 18 / * loThayati-vikRNute(vikIrNayati vA )- piJjayati-daleyati tasyAM dadatyAmagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau 'novRti'. loDhinyAM Ana(zattAyA) IsatatayA vivAti 9. | 'vidyute' vijhIrNabAInA hAthe agrAhya che. doSa :- 'navA' = maganA agrabhAgamAM raheluM sapheda bIjane nakhikA kaNuM kahevAya che. te kaNu ke maga vagere ke tala vagere kyAreka sacitta hoya evuM saMbhave. dAna ApavA jatA eno saMghaTTo kare. dAna pUrve hAtha dhuve athavA bhikSA ApatI vakhate deyavastuthI kharaDAyela hAthane pANIthI ve tyAre puraH-pazcAtkarma vagere doSo lAge. apavAda :- pIsatI hoya chatAM paNa pANImAM palALelA maga vagerenI dALa vagerene pIsavAnuM puruM thaI gayuM hoya ane Ape. athavA traNa vAra chaDelA = khAMDelA cokhA vagere pIsatI hoya. tyAre bhikSA Ape to grAhya che. (traNavAra chaDelA cokhA acitta hoya che.) bhuMjatI strInA hAthe agrAhya che. cUlA para mUkela kaDhAI vageremAM (17) 'muMnar' 'kRSnati' caNA-ghauM vagere bhuMjatI hoya. doSa :- bhuMjatI vakhate dAna ApavAmAM Ave to bhikSA ApavAmAM vAra lAgI javAthI kaDhAI vageremAM nAMkhela caNA-ghauM vagere baLI jAya. tethI sAdhu upara aprIti vagere thaI jAya. 'A sAdhu AvyA ane emane dAna ApavAmAM A badhuM baLI gayuM.' evuM manamAM thavA saMbhava che. apavAda :- bhuMjatI vakhate paNa, jo citta ghauM vagere kaDhAImAM nAkhIne tene bhuMjIne utArI lIdhA hoya. temaja bIjA hajuM bhuMjavA mATe hAthamAM lIdhA nahoya. eTalAmAM sAdhu Ave ane jo uThIne Ape to grAhya che. (18) 'rlpha' 'vRtti' strInA hAthe agrAhya che. * loThatI (rUmAMthI kapAsIyA chUTA pADatI), rUne jhINuM karatI, rUmAM rahela gAMThane dUra karatI, ghaMTImAM daLatI hoya evI strInA hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda * (19) 'noapha' = 'novRtti' eTale ke zalAkAyukta yantrathI rUmAMthI bIja = = = = 'kRti, stoAiM' = = rUnI pUNImAMthI cakra dvArA sUtara kAMtatI = kapAsIyA chUTA Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 yati vA rUtaM karAbhyAM paunaHpunyena zlakSNayati / 20 / 'piJjayati' piJjanena rUtaM mRdu karoti / iha karttanAdikI deyaliptahastA satI hastadhAvanarUpaM puraHkarmAdi kuryaat| tathA loThayantyA haste sacittakAsaH syAtkArpAsikAMzca pAdAdinA sngghttttyti| tathA catasRSvapi cAyaM grahaNavidhistatra karttayatyAM yadi zvetatA'tizayotpAdanAya zaGkhacUrNena hastau na liptau syAtAM, liptau vA cUrNena yadi niHzUkatayA zucyarthaM jalena na dhAvati puraH pazcAdvA, tadA gRhyate / loThayantyAM ca yadi haste dhRtaH karpAso na syAtkArpAsikAnvA yadyuttiSThantI na ghaTTayati tadA gRhyate / vikRNvantyAM piJjayantyAM ca yadi hastadhAvanAdinA puraskAdi na syAttadA gRhyate / 21 / tathA 'dalayati' gharaTTe sacittamudgagodhUmAdIMzcUrNayati pinaSTIti yAvat / dalayantyAM hi gharaTTakSiptabIjasaGghaTTAdi, hastadhAvane jalavirAdhanA ceti| tathA dalayantyAmapi sacittamudgAdinA dalyamAnena saha gharaTTo mukta etatprastAve pADatI strInA hAthe agrAhya che. (20) vivikharu' = "vibhute' = rUne pharI pharI hAthathI vistArI jhINuM karatI strInA hAthe agrAhya che. (21) 'viMne = "piMgati' = rUmAM rahela gAMThane dUra karatI eTale mRdu karatI strInA hAthe agrAhya doSo :- rUne kAMtatI vagere strI, dAna ApatI vakhate deyavastuthI hAtha bagaDatAM hAthadhovArUpa pazcAtkarma ane dAna ApatAM pUrve hAtha dhovArUpa pUrvakarma vagere kare. temaja, loDhatI = kapAsamAMthI bIjane chuTuM pADIne rUne chuTuM pADatI vakhate hAthamAM rU sAthe sacitta kapAsIyA hAya. tathA, dAna ApavA jatAM rUmAMthI chuTA paDatAM kapAsiyAMno pagavagerethI saMghaTTo kare. apavAda :- cAra prakAranI strImAM A pramANenI grahaNa vidhi jANavI ke, rU kAMtatI vakhate jo rUmAM atyaMtadhoLAza lAvavA mATe hAtha para lagADavAmAM Avato zaMkhacUrNa na lagADyo hoya. athavA sUga vagaranI hovAne lIdhe jo te cUrNa lAgelA hAthane sApha karavA mATe dAnanI pUrve dhUve nahi. to grAhya che. dhoLAhAthathI vahorAvavAmAM AhAranAM kaNiyA bhUkko aDe tethI zaucavAdI hoya to saheje zuddhi karavAnuM mana thAya. paNa je zaucavAdI na hoya ane vahorAvatI hoya to emAM hastadhAvanadoSano abhAva hovAthI niHzUkapaNAnuM vizeSaNa mUkyuM che. loDhatI strIe hAthamAM kapAsa lIdhuM na hoya. athavA ubhI thatI vakhate jo kapAsiyAne aDatI na hoya to grAhya che. rUne be hAthathI vistArI sUkSma banAvatI strI ke piMjatI strI jo hAthadhovAvagere puraHkarma vagere na kare to grAhya che. (22) "ratna' = "ratnati', "gha = ghaMTImAM sacitta maga, ghauM vagere daLatI strInA hAthe agrAhya che. doSa :- daLatI vakhate Ave to ghaMTImAM nAkhela anAjanA bIjano saMghaTTo thAya. ane pura: pazcAkarmarUpa hAtha dhovAmAM jaLa virAdhanA thAya. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 sAdhurAyAtastato yadyuttiSThati, acetanaM vA bharjitamudgAdikaM dalayantI yadi syAt, puraHkarmAdi ca na kuryAttadA grAhyA / 22 / # virolayati-jemantI(abhyavaharati)-gurbiNI(ApannasattvA) tasyAM dadatyAmagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau tathA 'virolayati' manthAnakarAdinA dadhyAdi mathnAti / taddhi kadAcit saMsaktaM syAttatazca tadvirolane ullIrUpaikendriyAdiyuktaliptakaratvAttadvadhaHsyAttathA virolayantyAmapi yadi dadhyAyekendriyAdyasaMsaktaM mathnantI syAt, taddhi kvaciddezenaiva saMsajyate, tadA gRhyate / 23 / tathA 'jemati' abhyavaharati, jemantI hi yadi bhikSAdAnArthamutthAya jalena zaucaM karoti tadA'pkAyavirAdhanA, hastotsRSTA dadAti tadA lokagardA utsRSTamapyete na tyajantIti tatra ca mahAdoSo, yata uktaM'chakkAyadayAvaMto vi saMjau dullahaM kuNai bohiN| AhAre nIhAre dugaMcchie piMDagahaNe y'||1|| apavAda :- daLatI vakhate daLAtAM sacittamagavagerayukta ghaTI jo paDatI mUkI hoya ane e ja vakhate sAdhu AvyA hoya ane ubhI thAya. athavA acitta evA bhuMjelA maga vagere athavA dALano loTa daLatI hoya ane puraHkarmavagere na thAya to grAhya che. * dahIMne mathatI, jamatI, agaNiI strIdAtAranAM hAthe agrAhya, tenA grahaNamAM doSa ane apavAda che (23) "virona' = 'viroti ' = ravaiyA vagere dvArA dahIMne mathatI = valovatI strInA hAthe agrAhya che. - doSa :- dahIM valovavA mATe kAcuMpANI naMkhAya tathA kyAreka e dahIM be rAtrika ke tethI uparanuM saMsakta hoya. tene valovatI vakhate, "rasana' = beIndriyajIvo tathA utnI' = lIla svarUpa ekendriyAdithI hAtha lepAyelA hoya che. evA hAthe dAna ApavA jatAM te jIvono vadha thAya. apavAda :- jo ekendriya ullI vagerethI rahita ane "tatulya' = be rAtrika ke tethI vadhu rAtrikavALA dahIMmAM utpanna thayela "rasana' = beIndriyajIvo vagerethI asaMsakta evuM dahIM valovatI hoya. to grAhya che. (arthAt je dahIMne be rAta pasAra na thaI hoya evuM dahIM valovatI hoya. to grAhya che.) (24) "nema' == 'khyadarati' = "nemantI' = bhojanakaratI strInA hAthe agrAhya che. doSa :- jamatI vakhate dAna ApavA ubhI thAya tyAre hAtha eMThA hovAthI jaLathI hAtha dhuve. temAM aplAyanI virAdhanA thAya. ane jo hAtha dhoyA vinA eMThA hAthe Ape to lokomAM gaha thAya ke "ara..2...2.. ! A sAdhuo to eMThA bhojanane paNa choDatA nathI." lokagahamAM moTo doSa che. kAraNa ke kahevAyuM che ke, chakkAyadayAvaMto vi saMjau dullahaM kuNai bohiN| AhAre nIhAre dugaMcchie piMDagahaNe ya / / artha :- AhAra = gocarI vAparatI vakhate, nIhAra = Thalle mAtru jatIvakhate ane piMDagrahaNa = gocarI letI vakhate lokone durgachA thAya evuM kare to kAyadayAvALo ane saMyamI evo paNa muni bodhine durlabha karI bese che. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 da tathA atrApi yadyanutsRSTA satI yAvanmukhe kavalaM nAdyApi kSipatyetatprastAve sAdhurAyAtastadA gRhyate / 24 / tathA yA kAcitstrI gurbiNyApannasattvA syAttasyAM hi bhikSAdAnArthamUrvIbhavatyAM bhikSAM dattvA''sane upavizatyAM ca garbhasya bAdhA syAt / tathA gurbiNyA api mAsASTakavartigarbhAyA hastAd gRhyate navamavelAmAsagarbhAyAzca neti / svabhAvasthitayA tayA'pi dIyamAnAM gRhNanti / sthavirAnAzrityeyamanujJA / jinakalpikAdInAzritya ca nirapavAdatvAt sarvaniSedho yataste sUtreNa jJAtvA garbhAdhAnadinAdArabhya navApi mAsAn pariharanti / 25 / # bAlavatsA( stanajIvizizukA) tasyAM dadatyAmagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau, ___ tasyA dAnagrahaNe sthavirakalpi-jinakalpino vidhivizeSaH // - tathA bAlavatsA stanajIvizizukA tasyA hi bhikSAM dadatyA bAlaM bhUmau muktvA zazakAdipizitapiNDo'yamiti taM bhUmisthaM zvavirAlAdirvinAzayet / tathA''hAreNa kharaNTitau zuSkau hastau karkazau syAtAm, tatazca bhikSAM dattvA puna tryA gRhyamANasya bAlasya pIDA syAttathA'trApi sthavirakalpikA apavAda :- hAtha eMThA na hoya arthAt hamaNAM ja pahelo koLIyo moDhAmAM mUkavAnI taiyArImAM hoya. moDhAmAM haju koLIyo mUkyo na hoya.. e vakhate sAdhu AvyA hoya ane Ape to grAhya che. . (25) "vina' = "TLI' = 'patrasajvA' = garbhiNI strInA hAthe agrAhya che. doSa :- dAna ApavAmATe ubhAthavAmAM ane dAna ApyAbAda Asane besavA jatAM garbhane bAdhA pahoce. apavAda :- AThamahinA ke tenI aMdaranA garbhavALI hoya to tenA hAthe grAhya che. navamo mahino cAlato hoya to agrAhya che. jo ke navamA mahinAvALI strI paNa jo svAbhAvika paNe je rItanA beThI ke ubhelI hoya. eja avasthAmAM rahIne Ape to grAhya che. A apavAda mAtra sthaviro = vikalpIone AzrayIne jANavo. jinakalpI vagerenuM cAritra to nirapavAda hovAthI teo mATe eno sarvathA niSedha che. eTale ke garbhiNI strI mAtrano niSedha che. kAraNake, jinakalpI sUtrathI = garbhanA zarUAtanA divasomAM garbha rahyo che evuM bAhyathI strImAM na dekhAya paNa zrutathI jANIne garbhAdhAnanA divasathI mAMDIne navamA mAsa sudhInI paNa garbhiNI strInA hAthe bhikSA choDI de che. * mAtra mAtAnA dUdha para jIvanAra bALakavALI strIdAtAranA hAthe agrAhya che, tenA grahaNamAM doSa ane apavAda, tathA tenA dAnagrahaNamAM asthavira kabhI ane jinakabhIno vidhivizeSa che (26) "vAstavaccha ' = "vAstavatsA gha', "vAstavatsA' = "tananIvI' mAtra stanapAna karanAra = mAtra bALakavALI strInA hAthe agrAhya che. doSa :- bALakane bhUmi para mUkIne bhikSA ApavA jatAM "A sasalA vagerenA mAMsanuM piNDa che ema mAnIne bhUmi para rahela te bALakane kUtarA-bIlADA vagere vinAza kare. temaja dAna ApatAM deya vastuthI kharaDAyela hAtha karkaza banI jatAM hoya che eTale dAna ApyA bAda bALakane grahaNa karavA Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 31 34 bAlavatsAyAH stanyAzanAdijIvizizukAyA hastAd gRhNanti yadi bAlaH stanaM dhayannadhayanvA tayA mukto na roditi, rudati ca tasminneti / kevalastanyajIvizizukayA ca stanapAnAbAle mukte rudatyarudati ca taddhastAnneti / apibati ca tayA nikSipte 'rudati ca stanyajIvinyapi taddhastAd gRhNanti, rudati ca neti| jinakalpikAdayazca yAvadbAlaH kevalastanyapAyI tAvattaM muktvA dadatyA nirapavAdAttaddhastAd bhikSAM na gRhNanti / ayamatra vibhaagH| kevalastanyajIvini pibatyapibati ca nikSipte rudatyarudati ca na gRhNanti / stanyAzanAdijIvini ca pibati nikSipte rudatyarudati ca na gRhNanti / apibati mukte'rudati gRhNanti, rudati ca neti / 26 / caH samuccaye iti gAthArthaH / / 86 / / mUlagAthA- taha chakkAe giNhai, ghaTTai AraMbhai khivai cha jii| ___ sAhAraNacoriyagaM dei, parakkaM paraTuM vaa||7|| saMskRtachAyA- tathA SaTakAyAngRhNAti ghaTTayatyArabhate kSipati dRSTvA yti| sAdhAraNacoritakaM dadAti, parAkyaM parArthaM vaa||87 / / jatAM ene pIDA thAya. apavAda :- sthavirakalpI :- stanapAna ane azanAdi para jIvanAra zizuvALI = bAlavatsA strInA hAthe grAhya che. jo bALakane stana dhavarAvatI hoya ke dhavarAvavAnuM patI gayuM hoya ke na paNa dhavarAvatI hoya. parantu vahorAvatI vakhate nIce mUkelo e bALa raDe nahi to grAhya che. paNa jo te raDe to agrAhya che. kevala stanapAna para jIvatA zizune dhavarAvatI mAtA ene stanapAnathI dUra karIne nIce mUke. tyAre e bALa raDe ke na raDe, tenA hAthe agrAhya che. apavAda :- kevala stanapAna para jIvato bALa jo stanapAna na karato hoya ane nIce mUkavAthI raDe nahi to te bAlavatsAnA hAthe grAhya che. raDe to agrAhya che. - jinakalpIAdi :- kevala stanapAna para jIvanAra zizune mUkI enI mAtA bhikSA Ape to nirapavAdaMpaNe tenA hAthe grahaNa na kare. ahIM vizeSa pheraphAra A pramANe jANavo. kevala stanyajIvI bALa stanapAna karato hoya ke na karato hoya ane ene nIce mUkatAM raDe ke na raDe. toya tenA hAthe grahaNa karatAM nathI. stanapAna ane azanAdi para jIvanAra bALa stanapAna karato hoya. ene nIce mUkatA te raDe ke na raDe. tyAre paNa tenA hAthe grahaNa karatAM nathI. jo e bALa stanapAna karato na hoya. ane nIce mukatA raDe nahi. tyAre tenA hAthe grahaNa kare. parantu stanapAna na karatAM paNa bALane nIce mUkatAM jo raDe to tenA hAthe grahaNa karatA nathI. mULagAthAmAM chelle je "gha' = "gha' che te samuccayanA arthamAM che ema jANavuM.W8ll mULagAthA-zabdArtha :- tada = tathA, chaU = chakAyajIvone, zik = grahaNa karatI hoya, ghaTTa = saMghaTTo karatI hoya, gAma = vinAza karatI hoya, viva = pheMkatI hoya, Tu navuM = sAdhune joIne, sadAra = ghaNAnI mAlikInuM, variyAM - corI chUpIthI, te = Ape, para = athavA Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 5 SaTkAyAngRhaNAti-saMghaTTayatyArabhate-kSipati tasyAM dadatyAmagrAhya, grahaNe doSA'pavAdau // vyAkhyA- tatheti vAkyotkSepe 'yA' iti padaM sarvatrehApi sambadhyate / tatazca yA kAcinmahilA SaTkAyAn lavaNodakAgnivAtapUritadRtiparvabIjapUrAdipUtarakamatsyAdirUpAn SaDjIvanikAyAn gRhNAti haste dhArayati, tasyAM dadatyAM na gRhNanti, SaTkAyasya pIDAdidoSasadbhAvAdevamuttaradvAratraye'pyaM heturdazyaH / 27 / tathA 'ghaTTayati' prakAntAn SaTkAyAn zeSazarIrAvayavazirauraHkarNAdisthAn saMghaTTayati bIjAnuM, paraa vA = athavA bIjA mATe sthApana kareluM.87thA mULagAthA-gAthArtha :- (27) dAtAre hAthamAM chakAyamAMthI koIpaNa sacittavastu dhAraNa karelI hoya. (28 thI 30 sudhImAM sacitta = chakAyamAMthI koIpaNa sacitta evo artha karavo) (28) dAtAre sacittano saMghaTTo karelo hoya athavA mAthAmAM kula tathA gaLA vageremAM kulanI mALA vagere dhAraNa karelI hoya. (29) dAtAra sacittano AraMbha karato hoya eTale jamIna khodavA tathA vastu dhovA vagerenI kriyA karato hoya. (30) dAtAra sAdhu joI AhArAdi vahorAvavA mATe potAnA zarIra upara athavA hAthamAM rahela sacittapadArthane jamIna upara muke athavA pheke to. (31) dAtAra ghaNAnI mAlikIvALA AhArAdi badhAMnI rajA vagara pote ekalo Apato hoya to. (32) potAnA mAlikane ThagIne nokara AhArAdi Apato hoya athavA koI strI potAnI sAsu athavA naNaMdane pUchayA vagara ApatI hoya to. (33) dAtAra je AhArAdi Apato hoya te bIjAno che ema kahIne Apato hoya to. (34) dAtAra je AhArAdi Apato hoya te bIjA kApeTikAdine mATe rAkhelo che ema kahIne Apato hoya to. (evA dAtAranA hAthe agrAhya che.)in87I. SakAya jIvone grahaNa karatI, "eno saMghaTTo karatI, eno AraMbha karatI, ene bhUmi para mukatI strI dAtAranA hAthe agrAhya che, tenA grahaNamAM doSa ane apavAda 0 vyAkhyArtha :- "tada = 'tathA' vAkyanA 'ullepa' = vAkyane uThAvavAmAM = zarUAta karavAmAM 'nA' = "yA' pada je gAthA 88 mAM Avaze te ahIM paNa badhe lagADavo. (27) "chavAI' = "padgInivAyAna' = je koI strI pakAyone, lUNa = pRthvIkAya, udaka = akhAya, agni = tejaskAya, vAtapUritadati = havAthI bharela mazaka = vAukAya, parva sAthenI zeraDI ke bIjapUra = bIjoruM = vanaspatikAya. vagere ekendriya ane "putara' = pANImAM thatA porA ke tenA jevA bIjA vikalendriyarUpa trasakAya ke matsya ke tenA jevA bIjA paMcendriya trasakAya Adi svarUpa SajIvanikAyone " ' = "gRti' = grahaNa karatI hoya te strInA hAthe agrAhya che. doSa :- paryAyane pIDA thAya vagere doSa saMbhavato hoya che. AgaLa paNa traNa dvAramAM A hetu samajavo. [prazna :- ahIM matyanI vAta kema mUkI ? mAMsAhArI kuLa to gocarI mATe varjya che ne ? samAdhAna :- adhamakuLamAM to gocarI varjya che ja. paNa uttama kuLamAMya kokavAra AvuM thatuM hoya che. e ghara varSa nathI. mATe ahIM 'cili evo vikalpa mUkyo che. rati pUnya nayapoSapUra: ]. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 cAlayatIti yAvat / tathA pAdAbhyAM yA tAneva cAlayatItyapi dRzyaM / tatra siddhArthakatatpuSpANyAdULarAjikAzatapatrikAdipuSpANi vA ziraHsthAni, amlAnamAlatImAlAdInyuraHsthAni, badarakarIrajapAkusumAdIni AbharaNatayA karNasthAni, paridhAnAdyantara sthApitasarasavRntatAmbUlapatrAdIni zarIrasthAni yA dhArayati, tasyAM zarIranyastapuSpAdikAyAM dadatyAM dAvyAM na gRhNanti / 28 / tathA 'Arabhate' SaTakAyAn vinAzayati / tatra pRthvIkArya kuzyAdinA khanantyArabheta / majjanavastrAdidhAvana (28) tathA, "ghaTTa' = "dhati' = hAtha sivAya zarIranA zeSa mAthuM, chAtI, kAna Adi avayavo para rahelA uparokta pajavanikAyane dhAraNa karatI strI, ke hAtha-pagathI pajIvanikAyaneja saMghaTTana dvArA Amatema karatI strInA hAthe paNa agrAhya che. (uparokta 27mI dAtrI = f mAM hAthanI vAta AvI gaI che eTale ahIM mukhyatayA paganI vAta kahI che ema jANavuM.) zeSa zarIranA avayavo upara pajIvanikAya zI rIte saMbhave te jaNAve che siddhArtha = dhoLA sarasava, "tatvaMALa' = dhoLA sarasavanA puSpo, "u" = lIluM ghAsa, rAI ane zatapatrikA = kamalinIvizeSa Adi puSpo mAthAmAM rahelA hoya che. zatapatrikA vagere puSpo strIo vALamAM zobhA rUpe rAkhe che. tathA dhoLA sarasava ane rAI vagere mAthAmAM nAMkhe jethI upadrava dUra thAya che, kalpasUtranA svapralakSaNa pAThakonA saMdarbhamAM vAta Ave che tema mAMgalIka prasaMge pUrvakALe A badhuM mAthA para dharAtuM hatuM. 'jJAna mAnatImAtA' = na karamAyelI tAjA mAlatInA puSponI mALA vagere chAtInA bhAge dhAraNa karAya che. vadara = borane tAMtaNAthI bAMdhI kAna para laTakAvavAmAM Ave che. "rIra' = keraDAnA phula, navusuma' = jAsudapuSpa vagere AbharaNa rUpe kAna para rahelA hoya che. paheravAnA kapaDAAdinI aMdara sarasa- tAjA lIlAMchama bIMTAvALA "tavRttapatra' = pAnanA pattA vagere rAkhelA hoya che. "paridhAna ahIM "mAri zabdathI pAna vagereno jaththo kapaDAM vageremAM bAMdhI kamara vagere para laTakAvI rAkhyA hoya vagere levuM. A rIte zarIranA paherelA kapaDAnI aMdara puSpAdine dhAraNa karelI strI jo Ape to agrAhya che [prazna :- ahIM mukhyatayA siddhArthaka Adi ekendriyanI vAta AvI paNa jAyanI vAta levAnI che, to trasakAyanuM saMghaTTana zI rIte saMbhave ? samAdhAna :- uttamakuLomAM paNa gAya bheMsAdi hoya. ene jyAre kharI kare ke kAna-nAkAdi vIMdhAve tyAre bAjumAM hoya ane tyAre e jIvanA avayavone aDe-pakaDI rAkhe. tyAre trasakAyano bhAMgo saMbhave. iti pUjya jayaghoSasUrayaH ] (29) tathA, 'AraMbha' = 'sArama7' = SakAyano AraMbha karatI hoya tevI strInA hAthe agrAhya che. SakAyano AraMbha zI rIte saMbhave ? te batAve che. pRthvIkAya :- kodALI vagerethI khaNatI pRthvIkAyano AraMbha kare. aplAya :- snAna, vastradhAvana, gAya vagere upara pANI chAMTe = tene zvavarAve vagere karatI Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 gavAdisecanAdIni ca kurvvatyapkAyaM / ulmukaghaTTanAdinA agniM jvalayantI tejaskAyaM, cullyAM tameva phutkurvvANA vAyuM, cirbhiTAdicchedanena sUryyAdinA mudgAdizodhanena ca vanaspatikAyaM, pIDayodvellato matsyAdimatkuNAdIn vyathayantI sakAyamArabhate / 29 / tathA dRSTvA vyavalokya yatiM sAdhu, tasmai bhikSAdi dAnAya SaTkAyAn zarIrasthAna yA kSipati bhUmyAdau muJcati / 30 / sAdhAraNaM-coritakaM-paraukhyaM (= parakIyaM)-parArthaM yaddadAti tadagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau tathA 'sAdhAraNaM' bahujanasAhikaM yA dadAti / tasyAM na gRhNanti / sAdhorgrahaNAkarSaNadharmAdhikaraNanayanAdidoSabhAvAt / dAturvA svAmI nigrahAdikaM kuryAt / 31 / tathA 'coritakaM' corikayA dadatyAM na gRhItaM dravyaM laDDukAdi yA dadAti prayacchati, tasmin hi svAmivaJcanena karmakareNa aprabhuvadhUTIbhrAtRjAyAdinA vA zvazrUnanAndrAdivaJcanena dIyamAne sAdhunA ca gRhyamANe sAdhordAturvA bandhanAdiH syAt / 32 / tathA 'parAkyaM' parakIyamidamiti satyameva jalpitvA gosvaamikvissyaaaplAyano AraMbha kare.. tejaskAya :- uMbADIyuM ke kAkaDA dvArA agnine peTAvatA tejaskAyano AraMbha kare. jUnAkALamAM saLagatA uMbADIyAne ke kAkaDAne cUlAmAM mUke. jethI cUlAnuM IMdhaNa Aga pakaDe. vAyukAya :- cUlAmAM Agane phUMkatI vAyukAyano AraMbha kare. vanaspatikAya :- 'virmiTa' cIbhaDA vagerene chedavA dvArA ke sUpaDA vagere dvArA maga vagere sApha photarA kADhatI vanaspatikAyano AraMbha kare. karatI = 'ti trasakAya :- matsya mAMkaDa vagerene khaseDavAdvArA vyathA pamADatI trasakAyano AraMbha kare. (30) tathA, vivara vadhuM navuM Ano anvaya A rIte karavo- 'kharUM huM vivarDsa drA (mUmAM) kSiti' = sAdhune joIne temane bhikSAAdi dAnamATe zarIra para rahelA te SaTkAyajIvone bhUmivagere upara mUkatI strInA hAthe agrAhya che. sarvasAdhAraNa (badhAMnuM bheguM) hoya, corInuM hoya, bIjAnuM hoya, "bIjA mATe hoya - AvuM Ape to agrAhya che, tenA grahaNamAM doSa ane apavAda. * (31) tathA, 'sAhAraLa' = 'sAdhAraLa' = ghaNAM janonuM bheguM hoya. emAMthI ApatI strInA hAthe agrAhya che. doSa :- ghaNAM janonuM bheguM hovAthI e AhArAdinA jeTalA paNa mAlika hoya. e badhAM athavA je koI roSe bharAya te, 'kayA sAdhue e lIdhuM ?' enI jANakArI meLavIne te sAdhune pakaDe. paMcAyatamAM DhasaDI jAya vagere saMbhave che. athavA dAtA sivAyanA anyasvAmIo nigraha Adi kare. (nigraha jelamAM pUrAve.) (32) tathA, 'coriyamAM' 'corita" = corIpUrvaka = chAnI chUpI rIte ApatI strInA hAthe agrAhya che. eTale ke, lADu vagere dravyo je pote grahaNa karelA nathI potAnA mAlikInA karyA nathI arthAt corI karIne lAveluM Ape. Ama corIthI = chUpI rIte ApatI strInA hAthe agrAhya che. ahIM, = = = Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. 364 sacakena (satkena?) dadAti tanna grAhyamadattAdAnAntarAyAdidoSAt / 33 / tathA parasyedaM parArthaM, tatra paro'nyaH sAdhuH kArpaTikAdikastannimittaM yaddAnAya kalpitaM sAdhave dadAti tatparamArthato yadarthaM sthApitaM tatsatkatvAnna gRhNanti / 34 / vA samuccaye iti gAthArthaH / / 87 / / tathAmuulgaathaa- Thavai bali uvvattai, piTharAI tihA sapaccavAyA jaa| deMtesu evamAisu, ogheNa muNI na ginnhnti||88|| saMskRtachAyA- sthApayati balimudvarttayati piTharAdi tridhA sapratyapAyA yaa| dadatsu evamAdiSvoghena munayo na gRhNanti / / 8 / / rer = "vAti' zabdano anvaya "sAdAra variyAM, parava, para A traNe sAthe karavo arthAt " sAhAraNacoriyagaM, dei parakkaM, dei paraTuM.' doSa :- nokara svAmInI vaMcanA karIne Ape to, athavA aprabhu evI vadhu, ke bhAInI patnI = bhAbhI vagere sAsu, naNanTa vagerenI vaMcanA karIne Ape ane sAdhu grahaNa kare to sAdhu athavA dAtAne bandana vagere thAya. (33) tathA, "parava' = ravicaM' = A bIjAnuM che ema sAcuM ja bolIne. athavA gokulamAM bhAganI vaheMcaNI pachI govALIyAnI mAlikInuM ApatI gokulanI mAlikaNa strI "reDDa' = 'hAri' = Ape to tenA hAthe apAtuM agrAhya che. doSa - adattAdAna ane antarAya thAya vagere. (34) tathA, "pa = "pArtha = bIjAmATe kareluM Ape to agrAhya che. eTale ke, "para' = anya = kArpeTika vagere bIjA sAdhune dAna mATe kalpeluM hoya. eTale e bhaktAdi kharekhara to kArpeTikavagere mATe sthApeluM hovAthI te bhaktAdi temanuM ja kahevAya che. evuM parArtha ApatI strInA hAthe agrAhya che. "vA' e samuccayanA arthamAM che ema jANavuM..8 mULagAthA-zabdArtha - vaDuM vani = baline mATe juduM kADhe, uccattaDuM = jamIna upara namAvIne Ape, piTarAphu = bhAjanavagere, tirA = traNa prakAre, sapaSyavAyA = anarthanI saMbhAvanAvALI, nA = je strI, phenseluM = Ape chad, mapha= upara jaNAvela dAtAro, goLa = utsargathI, muLI = sAdhuo, na bhitti = grahaNakaratAM nathI./88. mULagAthA-gAthArtha :- (35) dAtAra sAdhune vahorAvatAM pahelAM mULabhAjanamAMthI bali mATe juduM kADhI pachI vahorAvavA mAMDe to. (36) dAtAra sAdhune vahorAvatI vakhate AhArAdivALuM bhojana jamIna upara namAvIne temAMthI kADhIne Ape athavA moTuM vajanadArabhAjana hoya ane te upADIne Ave to. (37) sAdhune vahorAvatAM dAtArane Urdhva, adho ane ticha ema traNamAMthI koIpaNa sthAnanA yoge kaSTa paDe tema hoya to. uparamujaba dAtAranAM je 37 doSo jaNAvyA tevA doSavALA dAtAranA hAthe utsargamArgathI sAdhune Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 baliM sthApayati-piTharAdyudvarttayati ( utkSipati vA ) tridhA sapratyapAyA tasyAM dadatyAmagrAhyaM, grahaNe doSA'pavAdau, tathopalakSaNenA'STatriMzattamadAtA jJAyakA'jJAyakadAtRdvayamapi grAhyaM tasya haste'grAhyam vyAkhyA - ihApi 'yA' iti padaM sambandhanIyaM / tatazca yA kAcitstrI 'Thavai baliM 'ti baliragrakUrasaMjJita upahArastaM sthApayati sAdhudAnAya pravRttA satIti, mUlasthAlyA AkRSTa sthaganikAdau muJcati, tatsthAlIbhaktaM dadatI varjanIyetyarthaH, tatra pravartanAdidoSabhAvAt / 35 / tathA 'uvvattai piTharAi'tti tatra piTharAdi kAMjikinyAdikaM ( ? ) bhAjanaM / tattanmadhyasthitavastudAnAyodvarttayati bhUmau sthitaM namayati / upalakSaNatvAnmahatpiTharAdikamutkSipati ceti dRzyaM / tatra codvartyamAne kITikAmatkoTakAdervadhaH AhArAdi levA kalpe nahi. apavAda mArge jyAM jyAM levA kalle te te apavAdo tenA sthAne batAvavAmAM AvyA che.88|| je strI sthApela balimAMthI Ape, piTharavagere uMcakIne ke namAvIne Ape, urdhvavagere traNaprakAranA pratyapAyavALA dAtAranA hAthe agrAhya che, grahaNamAM doSa ane apavAda. tathA, upalakSaNathI 38mA dAtA tarIke 'jJAcaka-ajJAyakadAtR' levA, tenA hAthe agrAhya che. vyAkhyArtha :- ahIM paNa 'ya' pada badhe lagADavuM. 38 'sthApati varti' = (35) je koI strI, 'svad vRtti' khetara pAkyAbAda sahuthI pahelAM je kUra Ave. tenI bila kare = naivedya kare, te 'ajUra' nAmaka upahAra = bheTaNAne sarvaprathama kuLadevIvagerene caDhAvavA sthApyuM hoya. e jo sAdhune ApavA pravRtta thAya to agrAhya che. eTale ke, bali karI hoya paNa. te bila haju upayogamAM lIdhI na hoya = svamAnya deva-devI vagerene caDhAvavAnI bAkI hoya. eTalAmAM sAdhu gocarIe AvyA hoya. tyAre caDhAvavA mATe sthApelI mULatapelImAMthI balino amukabhAga kADhI laIne DhAMkaNA vageremAM mUkIne te tapelImAMthI dAna ApatI strInAM hAthe agrAhya che. doSa :- pravartanaAdi doSa lAge. [pravartana doSa balimAM niyamana che ke caDhAvyAvinA kazuMya karAya nahiM. jyAre cAlu rasoi (pahelA pAka sivAyanI)mAM evuM niyamana nathI hotuM. eTale balimAM caDhAvyAvinA vahoravAmAM pravartanadoSa lAge che. jyAre rasoImAM e doSa lAgato nathI. tathA, bali rAMdhe tyAre sAmAnyatayA kAyado evo hoya che ke je bila karI hoya, te sauprathama kuLadevI vagerene caDhAvavAnI hoya. pachI ja parivAravALA bhojana karI zake ke sAdhu-saMtone dAna apAya ke lahANuM vagere mokalAya. have jo kuLadevI vagerene caDhAvyA vinA ja sAdhune vahorAvI de to gharamAM e vAtanI jANa thatAM kleza vagereno saMbhava rahe. amaMgaLanI buddhi thAya. athavA daivayoge eja divase gharamAM kAMI azubha thAya to dharma-sAdhupratye aprIti thAya vagere. kRti bhUkhya navayoSasUrayaH ] (36) '3vvatta' virApha' 'vrutttatti pirAvi', 'vivi' eTale ke 'hrAMninyiAvi' kAMjI rAkhavAnuM bhAjanavizeSavagere bhAjana. bhUmi upara rahela te bhAjanane dAna ApavAmATe namAve = = = = - Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdUrvotpATanAcca sattvavadhaH, dAtryAH pIDA, bhAjanabhaGgAdi ca syAt / 36 / tathA tridhA tribhiH prakArairdhvAdhastiryaglakSaNaiH sapratyapAyA sambhAvyamAnAbhighAtAdyanarthA yA kAcinnArI syAdayamarthaH - bhikSAM dadatyA yasyA dAvyAH kramazaH uttarAGgakASThAdeH kaNTakAdergavAdeH sakAzAdUrdhvAdhastiryagrUpAH pratyapAyAH sambhAvyante, tasyAM dadatyAM na gRhNanti / / 37 / / sAdhAraNA'nisRSTayoH parArtha-sthApanayoH 'piTharAdyudvarttana-saMhRtayoH ca ko bhedaH ? ' nanu sAdhAraNasyAnisRSTadoSatvAt parArthaM sthApitasya ca sthApanAdoSavattvAt piTharAdyudvarttanasya saMhRtadoSavattvAdetadupAdAnamayuktaM, naivaM, pUrvaM doSaprastAvena, iha dAtRprastAvAduktamiti, na caikasyApi vastuno'nekadoSopanipAto nopapadyate, asya nyAyasya tatra tatra pravezatvAt / evamanyatrApi lkssnnto agrAhya che. upalakSaNathI moTApiTharAdine dAna ApavA mATe uMce upADe to paNa agrAhya che ema jANavuM. doSa :- namAvIne ApavA jatA saMhatadvAra-gAthA 84 stoka-bahunI caturbhagImAM batAvyA pramANe, kIDI-maMkoDA vagereno vadha thAya. athavA uMce upADe emAM sattvavadha thAya. arthAt uce upADIne nIce mUkavA jatAM bhAjananI vizALatAne lIdhe jagyAnuM dRSTi paDilehaNa na thavAthI kadAca tyAM rahelA sattvonA vadhAdi thAya. dAtrIne pIDA thAya. bhAjana phUTe vagere thAya. (37) 'ti saMparvavAyA nA' = 'tridhA pratyAyI yA' = upara, nIce ane tiryam = tIrNa lakSaNavALA traNa prakAranA pratyAyanI saMbhAvanAvALI. arthAt abhighAtavagere anarthane pAmI zakanArI strInA hAthe agrAhya che. traNa prakAranA pratyAyano bhAvArtha A che ke, bhikSA ApatI je dAtrInA uttama, madhyama ane adhoaMga = mAthuM, peTa ane paga vagere kATha= lAkaDuM vagerethI, gAya vagerethI ke kAMTA vagerethI pratyapAya = nukazAna pAmavAnI saMbhAvanAvALA hoya. arthAt lAkaDA vagerethI mAthuM athaDAI javAnI zakyatA jaNAtI hoya. gAya vagerethI enI keDa ke peTa athaDAI javAnI zakyatA jaNAtI hoya. athavA gharamAM kAraNasara lAvela bAvaLa vagere nIce verAyelA hoya. enAthI paga viMdhAI javAnI zakyatA jaNAtI hoya. tyAre evA pratyAyavALI strInA hAthe bhikSA agrAhya che. * asAdhAraNa ane anisRSTa, parArtha ane sthApanA, piTharavagerenuM udvartana ane saMhata. A badhAM vacce zuM taphAvata ? * prazna :- "sAdhAra' (31mI dAtrI) dAyakoSamAM anisRSTadoSapaNuM hovAthI ane 'parArtha" (34mI dAtrI) doSamAM bIjA mATe sthApeluM hovAthI, sthApanAdoSapaNuM hovAthI ane pivarAti udvartati' (36mI dAtrI) doSamAM saMdatadoSapaNuM hovAthI, A 31, 34 ane 36 dAtrI doSonuM grahaNa ayogya che ne? samAdhAna :- nA evuM nathI. pUrve doSanI vAta cAlatI hatI emAM ene doSa rUpe kahela. ahIM datRnI vAta cAlatI hovAthI dAtunA doSa rUpe e vAta karavAmAM AvI che. "eka ja vastunA aneka doSo na ghaTe evuM nathI arthAt ghaTI zake che." A nyAya te te doSomAM praveza pAmI zake che. A Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAGkarye pratyuttaraM vAcyamiti / tathA bhaktyA yatizarIropaSTambhArthaM sAdhunAmitthaM na kalpate ityetajjAnAnaH kazcidAdhAkAdimadhyAdyathAsambhavamanyatamaM doSaM kuryAt, kazcit pratyanIkatayA aneSaNIyA'grahaNaniyamabhaJjanArthaM, yatezcetthaM na kalpate ityetadajAnAnaH Rjutayaiva kuryAdityupalakSaNatvAjjJAyakA'jJAyakadAtRdvayamapi dRzyaM / / 38 / / evaM dAyakAnabhidhAya sAdhyArthakathanAyAha / ma uparoktasthavirAdi-sapratyapAyA'nteSu dAtRSvaughena munayo na gRhNanti // 'deMtesu evamAisutti strIpuruSAvivakSayA sAmAnyena dadatsu prayacchatsvevamAdiSvanantaroktasthavirAdiSu sapratyapAyAnteSu dAtRSu, vizeSavivakSAyAM sthavirAdau dadati dAtari dadatyAM vA dAtryAmiti yojyamoghena sAmAnyenotsargeNetyarthaH, munayo yatayo na gRhNanti, nAdadate'zanAdIti shessH| sAmarthyAt sthavirAdiviparIteSu grAhyaM / tatra sthavirasya viparIto yuvA / sa ca SoDazavarSebhya upari yAvaccatvAriMzadvarSANi tAvatsyAdityAdi bhaavniiym| tathehogheneti vadannutsargeNa sthavirAdiSu dadatsu na gRhyate'pavAdena tu glAnAdikArye ja rIte bIje koIpaNa ThekANe lakSaNasArtha dekhAya = ekadoSanA lakSaNa bIjA-trIjAmAM ghUsI jatAM dekhAya tyAM paNa A ja samAdhAna jANavuM. (38) tathA, 'jJAIiSjJAvitR "A rItanA doSavALuM kareluM sAdhune kalpatuM nathI' evuM na jANatAM koka gRhastha bhaktithI yatinA zarIranA poSaNamATe AdhAkarmAdi doSomAMthI yathAsaMbhava koIpaNa doSavALuM azanAdi kare. koka vaLI duzmanAvaTanA lIdhe "sAdhune aneSaNIya grahaNa na karAya' evo niyama toDAvavA mATe doSavALuM azanAdi kare. athavA "patine AvuM kalpatuM nathI' evuM na jANatAM bhoLapaNathI doSavALuM anAdi kare. Ama ahIM dAyakadoSanA upalakSaNathI jJAyaka ane ajJAyaka = jANa ane ajANa dAyakanA doSano paNa samAveza jANavo. arthAt 38mo prakAra tarIke "jJA vaISjJAliAtR dAyakadoSa jANavo. A pramANe dAyakone = dAyakonA 37 prakAro ane upalakSaNathI 38mo prakAra kahIne have sAdhyArtha = jaNAvavAyogya eTale ke kahevAyogya padArthanA kathanane jaNAve che. * uparokta sthavirathI mAMDIne sapratyapAra sudhInA dAtRonA hAthe oghathI munio grahaNa karatAM nathI , ate vamarUnuM' = "va7 vamavivuM = strI-puruSanI koI vivakSA karyA vinA sAmAnyapaNe, upara kahelA "sthavirathI mAMDIne "sapratyapAya' sudhInA dAyakonA hAthe. "gopena muLI jAnti' = "yogena munayo na gRtti' = sAmAnyathI eTale ke utsargathI munio azanAdi grahaNakaratAM nathI. A, strI ke puruSanI vivakSAvinA sAmAnyavAta karI paNa vizeSavivakSAmAM puruSa evA sthavirAdinA hAthe ke strI evI sthavirA AdinA hAthe agrAhya che. ema joDIne pachI "munio utsargathI grahaNa karatAM nathI' ema anvaya karavo. anAdi e adhyAhArathI levuM. ahIM, puruSasthavira ke strIsthavirAAdinA hAthe agrAhya che ema kahyuM. eTale enAthI viparItanA hAthe arthAt sthavirathI viparIta yuvAnaAdinA hAthe grAhya che ema jANavuM. yuvAna kone kahevAya? te kahe che, 16 varSathI mAMDIne 40 varSanI vayavALAne yuvAna kahevAya che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 sthavirAdidAtRbhyo'pi hastAt kathaJcid gRhyate, kathaJcittu netyAcaSTe / tacca yathAsthAnaM darzitameveti STthArtha: I.88 nA avataraNikA- uktaM dAyakadvAramathonmizradvAraM vyAcikhyAsustallakSaNaM tadgataM kalpyAkalpyavidhiM caah| mUlagAthA- joggamajoragaM ca duve vi misiuM dei jaM tamummIsaM / iha puNa sacittamIsaM, na kappamiyaraMmi u vibhaasaa||89 / / saMskRtachAyA- yogyama'yogyaM ca dve'pi mizrayitvA dadAti yattadunmizram / iha punassacittamizraM na kalpyamitarasmiMstu vibhASA / / 89 / / ___ yogyA'yogyadravyonmizrasya svarUpam // vyAkhyA- yogyaM sAdhudAnAyocitaM pUraNaudanakaraMbakAdi, tathA ayogyamakalpyatayA sAdhvanucitaM sacittaM, mizraM dADimakalikAmrAdi khaNDalavaNAdidAnAd, acittaM tuSAdi vA, caH samuccaye / dve api tathA, ahIM 'zodhana' zabda mUkyo che arthAt utsargathI sthavirAdinA hAthe agrAhya che ema kahyuM che. enAthI A vAta chatI thAya che ke "glAnAdi kAryavizeSe apavAdathI kyAreka grahaNa karAya paNa che ane kyAreka nathI paNa grahaNakarAtuM'. e apavAdone dAyakadoSanA vivaraNa vakhate ja yathAsthAne batAvI diIdhAM che. 88 avataraNikA :- A pramANe "phAyara' kahyuM. have "nnizradvAra ne kahevAnI IcchAvALA mULakArazrI tenA lakSaNa ane te aMgenI madhya-akathya vidhine jaNAve che. mULagAthA-zabdArtha :- gopAm = yogya, manoram = ayogya, = ane, tuve vi = banne paNa, misiDa = meLavIne, te = Ape, gaM = je, te = 0, ummInaM = unmizra, phuda puvi = ahIM paNa, vittamAM = sacitta ane mizra, pam = kalpa nahi, mi-3 = bIjAmAM to, vimAsI = bhajanA./89I. mULagAthA-bhAvArtha :- dAtAra sAdhune ApavAyogya ane ApavAayogya evA banne dravyo bhegAM karIne sAdhune je Ape te unmizra doSavALuM kahevAya. ayogya dravya be prakAranA hoya. (1) sacitta ane (2) acitta ane tenA yoge caturbhAgI bane che. e cArabhAgAmAMthI prathama traNabhAMgAmAM meLavelI vastu sacitta rahetI hovAthI sAdhune levI kahyuM nahi. cothAbhAMgAmAM banne dravyo acitta hovAthI kaSpa che. temAM paNa saMhatadoSanI caturbhagInA cothAbhAMgAmAM thoDA ane ghaNAM dravyanA yoge je kadhyAkadhya vidhi jaNAvI che te paNa jANI levI.ITalA * yogya ane ayogya dravyanA unmizraNanuM svarUpa che vyAkhyArtha :- "gopAm = "yogyam' = sAdhudAnane ucita evuM pUraNa, odana, karaba vagere. tathA, sano' = "yoyam' = akadhyatAne lIdhe sAdhune anucita evuM sacittadravya, mizradravya, eTale ke khAMDa, lavaNa vagera nAMkhela dADamanI kalikA = dADamanI kaLI = dANA, Amra = kerI, ke acitta Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvisaGkhye api vastunI natvekaM kinycinmishrnnsyobhyaashrittvaadityperrthH| mizrayitvA ekIkRtya dadAti sAdhave prayacchati / yadyasmAttasmAttadbhaktAdi, utprAbalyena mizrIkRtya dIyamAnatvAdunmizramucyate / unmizraNaM cehAcittadravyayorapi mIlanamAtrameva jJeyaM na tu karaMbIkaraNaM tasya kRtauddezikatayA prAgabhidhAnAt / iha ca yogye vastuni anena nimittena kila kevalaM dIyamAnaM stokaM syAditi lajjayA pRthagdAne velA lagatItyautsukyena, mIlitaM miSTaM syAditi bhaktyA, anAbhogena vA, sacittAbhakSaNaniyamabhaGgo bhavatyeteSAmiti pratyanIkatayA conmizraM ddaati|| sacittA'cittonmizritasya caturbhaGgastatrA'pi caturthabhaGge stokabahukayoH caturbhaGga: // ihApi ca catvAro bhaGgA bhavanti yathA sacitamice sacittamizramunmizritaM / tatra sacittamizre nAraGgakhaNDAdau sacittamizraM dADimakalikAdi lavaNAdi vaa| puurvoktkrnnenonmishritmityrthH| tathA acittamizre (sacittamizra) 2 sacittamizre'cittaM 3 acitte'cittamunmizritamiti 4 / atra klpyaakdravya = photarAM vagere. "gha' = samuccayArthamAM che. "ve vi' = " mara' = A yogya ane ayogya banne vastune paNa. koIpaNa mizraNa e be dravyane Azrita hoya che ema "pa' no artha jANavo. nisiDe = "miyitva ti' = mizraNa = ekaThuM karIne sAdhune Ape. "=' = 'va' = je, "tam' = 'ta" = te. eTale ke jene mizraNa karIne Ape che te bhaktAdine, "mmId' = 'nnizram = unmizra kahevAya che. ahIM acitta be dravyonuM unmizraNa mAtra eka bIjAne bhegA thavA pUratuM jANavuM. paNa 'vIra' = ekameka karavApaNuM na samajavuM. kAraNa ke kabIkaraNane to kRtaudezika tarIke pahelAM ja kahevAI gayuM che. tyAM mAtra mizraNa bane acitta dravyonuM hatuM. ahIM to acitta sacittanuM paNa mizraNa jANavuM. yogya vastuonuM mizraNa koIka kAraNosara saMbhavI zake che. jemake, (1) apAtuM dravya ochuM hoya eTale "ATaluM ochuM kevI rIte vahorAvAya ?' ItyAdi lajjAthI, (2) "alaga alaga rIte dAna ApavA jatAM vAra lAgaze... AvI utsukatAthI, (3) "AnuM mizraNa karavAthI dravya svAdiSTa thaze' evA bhaktibhAvathI, athavA (4) anAbhogathI = ajANapaNe, (5) "sacitta abhakSaNanA niyamano bhaMga thAo evI duzmanAvaTathI. - sacitta ane acitta utmizranI caturbhagI, - temAM paNa cothAbhAMgAmAM stoka ane bahukanI caturbhagI che ahIM paNa caturbhAgI bane che. (1) sacitta ke mizramAM sacitta ke mizranuM unmizraNa. jemake sacitta ke mizra evA "nArAug = nAraMgInI cIrImAM sacitta ke mizra evA dADamanI kalikA (jema nAraMgInA bhAgane cIrI kahevAmAM Ave che tema dADamanA dANAne kalikA kahevAya che.) ke lavaNAdinuM unmizraNa. (2) acittamizrama sacittamizranuM unmizraNa. (3) sacittamizrama acittamizranuM unmizraNa. (4) acittamAM acittanuM unmizraNa. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 lpyavidhimAha / iha punarityAdi, ihonmizrite punaH zabdaH saMhRto'nmizrayorvaiziSTyakhyApanArthaH / etaccopariSTAddarzayiSyAmaH / sacittamizraM bIjakandaharitAdi tanmizraM deyadravyaM ca, kimityAha / na naiva kalpyaM grahItumucitaM yatInAmetenAdibhaGgatrike grahaNaniSedha ukto, grAhyameva sacittaM syAdityAdidoSAt / itarasmiMstu caramabhaGgakAzrite'cittamizrite deye punarvividhA bhASA bhASaNaM vibhaassaa| saMhRtadvAroktacaturthabhaGgaviSayastokabahupadotthacaturbhaGgakarUpA bhajanArUpA ca vikalpanA kAryA tenehApi zuSkAdravyayorunmizraNaM draSTavyaM / tataH stoke stokaM, bahuke stokamacittamunmizritamiti prathamatRtIyabhaGyoryadyutkSipya stokAdhAreNa bhAjanena dadAti tadA klpytaa| stoke bahukaM, bahuke bahukamunmizritamityanayorakalpyatA, dAtRpIDAdipUrvoktadoSAt / ma saMhRtonmizrayorbhedaH // nanu saMhRtonmizrayoH sacittAdivastuni sacittAdivastuno nikSepAdanyonyaM kaH prativizeSaH ?, ucyate, saMhRte bhikSAdAnArthaM (dravyAdi) mAtrakasthitaM (ca) dravyamayogyaM dADimakalikAdi tuSAdi A cAreya bhAMgAmAM kadhyAkathya vidhi batAve che. phuda puna' = 'rUda' = "nizrite puna' = ahIM unmizritamAM vaLI, AmAM je 'punaHzabda che. te saMdatadoSa ane unmizradoSamAM vaiziSTaDha batAvanAro che. jenI vAta AgaLa kahevAmAM Avaze. - "vittamI' = "vittanachaM = sacittamizra eTale bIja, kanda, harita = lIlotarI.. tenAthI mizra evuM dayadravya. "ra pra" = "ra vacca' = yatione kalpatuM nathI. Ama kahevAdvArA prathamanA traNabhAMgAmAM grahaNano niSedha kahevAyo che. kAraNa ke grAhyavastu ja sacitta che ItyAdi doSo emAM rahelA che. "pharaji" = "rUtarakSitu 3 = ahIM "3" = "tuM" e "vaLI' nA arthamAM che. vaLI, acittamAM acittanAM mizraNa rUpa cothAbhAMgAmAM vimAtA' = "vimASA' = aneka vikalpo che. saMhadvAramAM kahela cArabhAgA paikI chellA cothAbhAMgAmAM stoka ane bahu padathI banelA cAra bhAMgA ane tenA vikalpo ahIM paNa jANavA. temaja "zuSya' ane sArva' dravyonuM unmizraNa jANavuM. sToka - bahunI caturbhAgI jaNAve che. (1) sTokamAM stokaacittanuM unmizraNa, (3) bahumAM stokaacittanuM unmizraNa. A prathama ane trIjA bhAMgAmAM acittanuM unmizraNa karIne nAnA bhAjana dvArA Ape to e kathya che. paratu (2) stakamAM bahuacittanuM unmizraNa ane bahumAM bahuacittanuM unmizraNa. A bIjo ane trIjo bhAMgA akathya che. kAraNa ke emAM dAtAne pIDA thAya vagere pUrvokta = saMhadvAramAM kahevAyA pramANe doSono saMbhava che. * saMhata ane utmizra vacce taphAvata che prazna :- saMhata ane unmizra. A banne dvAromAM sacittAdivastumAM sacittAdivastu nAMkhavAnI vAta AvI. to bannemAM phera zuM ? samAdhAna :- saMdatAramAM bhikSAdAnamATe mAtrAmAM rahela dADimakalikAAdi athavA tuSAdi ayogya Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 vA'nyatra sthaganikAdau saJcAryya tenaiva riktIkRtabhAjanena kUrAdikaM sAdhave dadAti, unmizrite tu yogyAyogye dravye yatra bhAjane te dve api mizrite tadavanAmanena tenaivAnyena vA bhAjanena dadAtItyubhayorvizeSaH punaHzabdasUcito jJeya iti gAthArthaH / / 81 / / avataraNikA - uktamunmizradvAramathApariNatadvAramAha / mUlagAthA - apariNayaM davvaM ciya, bhAvo vA doNha dANa egassa / jaiNo vegassamaNe, suddhaM nannassa pariNamiyaM / 90 / / saMskRtachAyA- apariNataM dravyameva bhAvo vA dvayordAnaikasya / tyorvaikasya manasi zuddhaM nAnyasya pariNamitam / / 90 / / apariNatasya svarUpaM tasya dravyabhAvadvibhedaM tatra bhAvA'pariNate dAtRviSayaM bhAvApariNataM vyAkhyA - ihApariNataM sAdhyaM vastu tacca dravyabhAvabhedAd dvidhA, punarbhAvApariNataM dAtRgrahItRyogAt dravyane DhAMkaNA vagere bIjI jagyAmAM mUkIne = khAlI karIne te ja bhAjana = mAtraka dvArA krUra vagere sAdhune Ape che. unmizradvAramAM je bhAjanamAM yogya ke ayogya dravyanuM mizraNa karyuM hoya te dravya te bhAjana namAvIne athavA UMcakIne Ape athavA dAnaM ApavA puratuM bIjA bhAjanamAM te kADhIne Ape. Ama bannemAM bheda jANavo. je bheda mULagAthAmAM Avela 'punaH' zabdathI sUcavAyelo che. ema jANavuM.8lA avataraNikA :- A pramANe unmizradvAra kahyuM. have 'jharaLata' dvArane kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- riLayaM = sacetana, viya athavA, rojja be athavA ghaNAM dAtA2mAMthI, vAsta sAdhumAMthI, rUstamaLe ekanA cittamAM, yuddha = doSarahita, na pariNamiyaM sacittathayeluM.IICI ApavAyogya vastu ja, mAvo = bhAva, vA = = ekano, phaLo vA = athavA saMghATaka nahi, g2atrasta = bIjAnA cittamAM, = mULagAthA-bhAvArtha :- sAdhune vahorAvavAmAM AvatAM azanAdi dravyathI ane bhAvathI apariNata ema be prakAranA hoya. je azanAdi sacetana hoya = acittabaneluM na hoya te dravya apariNata kahevAya. bhAva apariNatanA dAtAra ane lenAra e bannenA yoge be prakAra che. je azanAdinA mAlika be athavA tenAthI vadhAre hoya ane temAMthI eka Apato hoya ane bIjAnI IcchA na hoya to te dAtAranA yoge gRhasthabhAvaapariNata bane che. je azanAdi letIvakhate saMghATaka sAdhumAMthI ekane acitta lAgatuM hoya ane bIjAne citta lAgatuM hoya to te lenAranA yoge sAdhu-bhAvaapariNata kahevAya che.||9|| apariNatanuM svarUpa tenA dravya ane bhAva e be prakAro, temAM bhAvaapariNatamAM dAtRviSayaka bhAvaapariNata 0 vyAkhyArtha :- ahIM sAdhyavastu che apariNata. te dravya ane bhAva ema be prakAre che. vaLI, bhAvaapariNatanA paNa dAtR ane gRhItRnA yogathI be prakAro paDe che. eTale ke dAtRsaMbaMdhI bhAvaapariNata = = = Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 dvidhaiv| tatra dvidhA'pariNataM tAvadAha / 'apariNayaM davvaM ciya'tti, apariNatamanapagatajIvaM scetnmityrthH| dravyameva deyasvarUpaM pRthivyAdikaM yo dAtA dadAti / yazca gRhNAti tadapariNatatvadharmmayogAd dravyApariNatamucyate / doSAzca sacittagrahaNAjJAbhaGgAdayo vAcyAH / dAtRviSayaM bhaavaaprinntmaah| bhAvo'dhyavasAyo dAnapariNAma ityarthaH / vA vikalpe / dvayordvisaGkhyayordAtrAdisvAminormadhyAdupalakSaNatvAd bahUnAM ca sAdhAraNasyAzanAderdAne vitaraNe ekena kriyamANe ekasya dAnapekSayA dvitIyasya bhrAtrAderityarthaH yatrApariNato'bhavanazIlo bhavatIti zeSaH taddAtRbhAvApariNataM, ayamarthaHdAtuH pitRbhrAtRsvAmyAdibhiH sAdhAraNe'zanAdau yaddAtA, yacchAmyetatsAdhave itidAnapariNAmayukto dadAtItareSAM ca taddAturdAnAdadhikaraNamanujabhrAtrAdInAM tasmin tena dIyamAne'pi cittasaMklezaH syAt tddaatRvissybhaavaaprinntN| asya sAdhAraNAnisRSTasya ca dAyakasamakSAsamakSatvakRto vizeSaH, doSAzcAtra sAdhAraNAMnisRSToktA jJeyAH / * vA pravikalpe / tameva pravikalpaM * = ane gRhItRsaMbaMdhI bhAvaapariNata. te be prakAranA apariNatane kahe che. 'ariLayaM tavaM viya' 'aparigatam dravyameva', gariAtam eTale ke azanAdidravya, jemAMthI jIva cAlyo na gayo hoya = avyo na hoya te sacetana evuM dravya ja. arthAt deyasvarUpa sacittapRthvIAdi dravyane ja je dAtA Ape che. ane je grahaNa kare che. temAM apariNatadharmano yoga thavAthI dravyaapariNata kahevAya che. dravya apariNata grahaNamAM doSa :- sacittagrahaNa thAya, AjJAbhaMga vagere. dAtRviSayaka bhAvaapariNata 'mAvo vA' = 'mAva' eTale ke adhyavasAya = dAnano pariNAma. 'va' = 'vA' vikalpaarthamAM che. 'onda vALa IH' 'yoH vAne ghusya' Ano anvaya'zubhraM nannalsa - pariniyaM' sAthe karavo. azanAdinA vitaraNamAM = dAnakaravA vize eka je dAna ApI rahyo che enI apekSAe bIjo je bhAI vagere che. te apariNata = dAna na ApavAnA manavALo thayo hoya. ahIM benI saMkhyAnA upalakSaNathI bethI vadhAre = ghaNAMnuM je sAdhAraNa = bheguM azanAdi hoya. e paNa laI levuM. A dAtRbhAvaapariNata kahevAya. bhAvArtha A che ke, pitA-bhAI-pati-svAmI vagerenuM sAdhAraNa je azanAdi hoya. emAM je dAtA "A sAdhune ApuM" evA dAnanA pariNAmavALo che. e dAna Ape tyAre te dAtAnA dAnathI bIjAono enI sAthe jhaghaDo thAya bIjAo e dAtA sAthe jhaghaDo kare. athavA jo bhAI vagere nAnA hoya ane dAtA dvArA te apAtuM hoya temAM paNa nAnA hovAthI moTAbhAIne kAMI kahevA samartha na hovAthI nAnA bhAIo vagerene cittasaMkaleza thAya. A dAtRviSayaka bhAvaapariNata thayuM kahevAya. prazna :- sAdhAraNa anisRSTadvAra ane A apariNatadvAramAM zuM phera paDyo ? samAdhAna :- ahIM = apariNatamAM anya dAyakonI hAjarI jyAre sAdhAraNaanisRSTamAM anya dAyakonI hAjarI hotI nathI. bannemAM A bheda jANavo. ('vA' = pUrvavat vikalpanA arthamAM che ema jANavuM.) doSa :- sAdhAraNaanisRSTamAM kahevAyela doSo ahIM paNa jANI levA. ...*. etaccihnadvayamadhye likhitaM mUlapratyAM na dRzyate / tadsmAbhiH yathocitaM svamatyanugaM ghaTitaM pAThapUraNAya / = = Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhItRviSayaM bhAvA'pariNataM grahItRviSayaM bhAvApariNatamAha / 'jaiNo' ityAdi bhikSArthaM saGghATakarUpeNa gRhe gatayoH sAdhvoryattanmadhyAdekasya kasyacidyateH sAdhoretallabhyamAnamazanAdi zuddhaM doSarahitamiti manasi citte pariNamitaM nirNItaM, tadevAzanAdi, na naivAnyasya kasyacidyateH sAdhoH zaGkAyuktatayA zuddhatvena manasi pariNataM tad gRhItRbhAvApariNatametadapi na grAhyamanyonyaM kalahAdisambhavAditi gAthArthaH / / 90 / / avataraNikA - uktamapariNatadvAramatha liptadvAraM vivarISustatsvarUpaM tadgataM vidhivizeSaM cAha / mUlagAthA - dahimAilevajuttaM littaM tamagejjhamohao ihayaM / saMsaTThamattakarasAvasesadavvehiM aDabhaMgA / / 91 / / saMskRtachAyA dadhyAdilepayuktaM liptaM tadagrAmoghata iha / saMsRSTamAtra-ra-sAvazeSadravyaraSTamak: ||11|| liptadvArasvarUpaM, tasyaughato'grahaNaM, tatra grahaNe doSA, apavAde grahaNaM * grahItRviSayaka bhAvaapariNata 7 have gRhItuviSayaka bhAvaapariNatane kahe che. 'va' = 'vA'= vikalpanA arthamAM che, te ja jaNAvatAM kahe che, 'kho' = 'yoH' = saMghATakarUpe bhikSAmATe gRhasthanA ghare gayelA sAdhuomAMthI 'FIRmaLe zuddha' = 'stha manasi zu' = saMghATaka evA te sAdhuomAMthI koka eka sAdhune "A maLatuM azanAdi zuddha che" evuM manamAM pariNata thayuM. arthAt e pramANe nirNaya thayo. parantu, 'nannalla parimitraM' 'nAnyastha parimitam' = te ja azanAdi bIjA sAdhune zaMkA thavAthI zuddha rUpe manamAM pariNamyuM nahi. Ane gRhItRviSayaka bhAvaapariNata kahevAya che. A bhAvaapariNata paNa grAhya nathI. kAraNa ke emAM paraspara kalahAdino saMbhava che.A avataraNikA :- Ama 'aparitadvAra' kahyuM. have 'triptadvAra' nuM vivaraNakaravAnI IcchAthI tenuM svarUpa ane tenI vidhivizeSa batAve che. mULagAthA-zabdArtha :- dimArU = dahIM vigerethI, tevanutta = lepavALuM dravya, nitaM = liptadoSavALuM, teM = te liptadoSavALuM, gajendra = grahaNa karavAne ayogya, sodo = utsargathI, hRdaya = bhagavAnanAM zAsanamAM, saMsajja kharaDAyela, matta = bhAjana, ra = hAtha, sAvasesanvedi thoDuM bAkI rahelA dravyathI, gaDImaM AThamAMgA.||91) mULagAthA-gAthArtha :- bhagavAnanA zAsanamAM utsargamArge sAdhuone dahIM, dUdha, ghI vagere lepavALA dravyo levA kalpe nahi. parantu apavAdathI yatanApUrvaka te levA kalpI zake. have te yatanA batAvatA lepavALA dravyathI prathamakharaDAyelabhAjana tathA kharaDAyelahAtha ane sAvazeSadravya e traNa padanA yoge ATha bhAMgA thAya che. = 373 = = * liptadvAranuM svarUpa, tenuM oghathI agrahaNa ane tenA grahaNamAM doSa, tathA apavAde grahaNa 0 - Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 vyAkhyA - iha liptamiti sAdhyaM / tato 'dahimAi' tti makArasyAlAkSaNikatvAddadhyAdigorasadugdhatImanaprabhRti tatkharaNTitaM, kUrAdi vA / kIdRzamityAha lepayuktaM lepavadityarthaH / tatkimityAha 'littaM' ti karamAtrakAdikharaNTanakAritvAlliptamucyate / talliptaM dadhyAdyagrAhyaM sAdhunA nA''dAtavyaM / oghataH sAmAnyenotsargenetyarthaH / ihAsmin pravacane, kintu sAmarthyAd grAhyamalepakRdvallaudanAdikameva / lepakRti hi dugdhAdau gRhyamANe dAtryA talliptahastAderdhAvane pazcAtkarmmAdiryate rasagArdhyaM ca syAdalepakRto'grahaNe tadabhAvo yate rasagRddhyabhAvazca / tathaughata iti vadatA apavAdena lepakRdapi grAhyamityAveditaM / OM nityopavAsA''cAmlatapaskaraNe pUrvapakSastasya nirAkaraNaM atrAha paraH- nanvAGgAragrahaNe pazcAtkarmaparyaTanAklezAdidoSabhAvAdyAvajjIvaM bhojanaM vinaiva tapaH kurvaMstiSThatu kimarthamAhAra eva gRhyate ? evaM hi mUladoSotthAnaM niSiddhaM syAt, naivaM, nirantaraM yAvajjIvamupavAsAn kurvatastasya bubhukSitatvenAzaktatayA vaiyAvRttyasaMyamapAlanA'bhAvAt, na vaitattIrthe utkRssttvyAkhyArtha :- ahIM 'tripta' e sAdhya che. 'vRttimAr' = 'vadhyAvi' = prAkRtamAM makAra alAkSaNika che. eTale 'vadhyAvi' dahIM vagere, evo artha levo. 'ghyAti' 'vi' zabdathI gorasa-dUdha-tImana vagere athavA te dahIM-gorasa vagerethI kharaDAyela bhAta vagere levA. te kevA hoya ? te kahe che, 'jJevagutta' lepavALA hoya che. te lepavALAne zuM kahevAya ? te kahe che, 'nirtta' = 'siptam' hAtha, mAtraka Adine kharaDAvanAra hovAthI tene likSa kahevAya che. = = 'levayu ' kharaDAve tene lima kahevAya che. 'tat' te dahIM vagere, 'vendram' = oghathI agrAhya che. eTale ke sAmAnyathI arthAt je bIjAne lepavALA kare 'agrAhyam' = sAdhune agrAhya utsargathI agrAhya che. 'yaM' che. 'boho' = 'zeSataH' = upalakSaNathI alepakRta evA oMghathI dahIMvagere levAnI nA pADI ane vAlavagere alepakRta levAnI hA pADI tenuM kAraNa jaNAvatAM kahe che. dUdha vagere lepakRta dravyo levAmAM dAtAno hAtha dUdha vagerethI kharaDAya. ene dhovA jatAM pazcAtkarmAdi doSo lAge. temaja lepa dravyothI sAdhune rasa-vRddhi thAya. parantu alepakRta levAmAM hastadhAvanAdino abhAva hoya che. ane sAdhune rasavRddhino paNa abhAva thAya che. tathA, 'oSataH" ema kahevAdvArA apavAde lepakRtanuM paNa grahaNa thAya che. e vAta chatI thAya che. * nitya upavAsa ke AyaMbila karavAviSayaka pUrvapakSa ane tenuM samAdhAna * prazne :- AhAra grahaNakaravAmAM pazcAtkarma, gocarI mATe bhamavAnuM, kleza vagere doSo thAya. enA karatAM to yAvajjIvamATe bhojanavinA tapamAM ja raho ne ? AhArane ja zuM kAma grahaNa karavo ? ema karavAthI mULathI ja doSonuM utthAna baMdha thaI jaze ne ? samAdhAna :- ema nathI, nirantara yAvajjIvamATe upavAsa karavA jatAM sAdhune bubhukSAnA kAraNe = = = = 'haiM' = ahIM jinazAsanamAM. lepakRta levAnI nA pADI. to zuM levuM ? te kahe che, sAmarthya vAla-odanavagere jagrAhya che ema samajI levuM. = = Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 to'pi SaNmAsAbhyadhikatapa iti kSIyamANasAmarthyAt / yadyevaM tarhi nirantaraM pANmAsikaM tapo vidhAya, tatparipUrNakaraNAzaktau ekadvyAdidinonaM tadeva kRtvA, yAvaccaturthamapi vidhAya sarvatra pAraNakadine AcAmlena pArayitvA''cAmlatapaso hi zuSkaprAyaudanAdhuSNodakAbhyAmutkRSTasyAgame'bhidhAnAdvipulanirjarAsadbhAvAt / itthamapyazakto pratidinamAcAmlameva karotu kiM lepakRttakrAdidravyagrahaNena? ucyate / kaH kimityAha / karotvitthaM yadi sAdhostasminneva dine, bhaviSyati vA dvitIyAdidine pratyupekSaNAdisaMyamayogahAnirna bhavati / kintu samprati sevArttasaMhananitvAnna zaknotyevaM tapaH krtumiti| nanu kimucyate na zaknotyevaM kartuM ? kimAcAmlamapi duSkaraM ? tathAhyadho'vanisthamahArASTrAdidezajAH kozaladezajAzca sAmpratamapi sevArttasaMhanino manujA gRhasthA apratyAkhyAninaH sadaiva kAjikaudanAbhyavahArAdAcAmlatapaHkAriNastiSThanti / tatazca yadi tathAbhavamevaMvidhAhAreNApi nirAkulAH prANA(na) azaktapaNuM Ave. jenAthI vaiyAvacca-saMyamapAlana vagereno abhAva thaI jAya, vaLI A paNa vAta che ke A tIrthamAM = chellA mahAvIraprabhunA zAsanamAM utkRSTathI paNa 6mAsI tapathI vadhAre tapa che nahi kAraNa ke avasarpiNIkALanA lIdhe zArIrikasAmarthya kSINa thatuM Ave che. pratiprazna :- jo ema hoya to nirantara zarmAsI tapa karIne, athavA pAsI tapanA sAmarthya abhAve eka-be divasa nyUna pasI tapa karIne, athavA chelle cotha-bhakta karIne paNa pAraNAnA divase AyaMbila karavuM. te AyaMbila paNa AgamamAM kahevAyela zuSkaprAyaH bhaktAdi ane garama pANI dvArA utkRSTa karavA. kAraNa ke emAM vipulanirjarA thAya che. jo AvuM karavA paNa sAmarthya na hoya to chevaTe roja AyaMbila ja karavA. parantu lepakRta taka vagere dravyo zuM kAma levA ? samAdhAna :- koNa AnI nA pADe che ? bhale karo. jo sAdhunAM eja divase athavA bhaviSyanA bIjA-trIjA vagere divasomAM paDilehaNa vagere saMyamayoganI hAni na thatI hoya to. parantu hAlamAM sevA saMhanana hovAthI e pramANe karavAnI zakti hotI nathI. pratiprazna :- zuM kaho cho ? ATaluM paNa na karI zake ? zuM AyaMbilano tapa paNa duSkara che? are, nIcANavALI pRthvImAM Avela mahArASTra vagere dezonA ane kozaladezanA aviratidhara sevA saMhananavALA gRhastha paNa hamezA kAMjI ane bhAta khAIne AyaMbilatapa karI rahyA che. mahArASTramAM janmadhArI manuSyo AvA prakAranA AhArathI paNa nirAkulapaNe prANonuM rakSaNa kare che. to pachI, mokSa meLavavA mATe bahukaSTane sahanArA sAdhuo mahArASTravAsInA AhArane tulya AyaMbilatapa dvArA zuM sadeva prANone dhArI na zake ? mATeja, pazcAtkarmAdi doSakArI evA lepane karanArA takra vagerenuM grahaNa ayogya che. samAdhAna :- ema nathI, enuM kAraNa A che ke zItakALe paNa gRhasthonA AhAra-upAdhi ane zaThA garama hoya che. te A rIte ke AhAra rAMdhyA pachI tarata ja garamAgarama vAparavAnuM hovAthI emanA AhAra uSNa hoya che. dara AThamA divase kapaDA dhovAtA hovAthI upadhi paNa uSNa hoya che. ane zayyA paNa cUlAmAM rahela devatAyukta hovAthI uSNa hoya che. tethI A AhAraAdi traNeya dvArA teonA zarIranI aMdara ane bahAra tApa hovAthI takrAdinA abhAve paNa AhAranuM pAcana thaI Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 rakSayanti, tarhi mokSArthitvena bahukaSTasahA yatayastulyAhAri ( re ) NA''cAmlatapasA sadaiva kiM na dhArayanti ? tasmAllepakRttakrAdeH pazcAtkarmAdidoSakAriNo grahaNamayuktaM, naivaM, yato gRhiNAM zItakAle'pyAhAropadhizayyAH, AhArasya randhanAnantarameva bhojanakaraNAdupadhestvaSTamASTamAhaprakSAlanAt zayyAyAstu cullIsthitajvalanayuktatvAcca, uSNAH syustenaitAbhiH zarIrasyAntarbahizca tApabhAvAtteSAM takrAdyabhAve'pyAhArapAkabhAvAdajIrNAdidoSA na syuryatInAM cAhAropadhizayyAH, uSNakAle'pyAhArasya bhikSAcaryAyAM bahugRheSu stokastokalAbhena bRhadvelAlaganAdupadhestu varSAnte ekAmeva velAM prakSAlanena malinatvAcchayyAyAstvagnirahitatvena, zItalAH syustenaiteSAM pratidinamAcAmlakaraNena takrAdyabhAvAjjaTharAgninAhArapAkAbhAvAdajIrNAdidoSAH syustatazca na kevalaM jaTharAgninA''hAraH pacyate kintu lepakRtA takrAdinA'pItyAhArApariNatyabubhukSApanodArthaM yatInAM tIrthakarAdibhistadgrahaNamanujJAtaM / tacca nirantarAcAmlatapaHparihAreNaiva syAttadatra kvApi dine AcAmlaM kvApi nirvikRtikaM kAryamityAyAtamatrApi snigdhasarasazAlanakAnAM bhojyaM glAnAdyarthaM gRhyate'nyathA neti, prAyo bahulepavattvAd gRddhyAdijanakatvAcceti sthitaM / * bahulepA'lpA'lepasvarUpaM tatrA'lepAdidravyagrahaNavidhigataM bhaGgASTakaM prastAvAdbahulepAdisvarUpaM kiJciducyate / iha bahulepAlpalepAlepabhedAttridhA dravyANi syuratastatra jatAM teone vize ajIrNAdi doSo hotA nathI. jyAre sAdhuonA AhAra-upadhi-zayyA-A traNeya uSNakALe paNa zIta hoya che. te A rIte ke, bhikSAcaryAmAM ghaNAM gharomAM thoDuM thoDuM levAmAM ghaNIvAra lAgI javAthI, upAzraye pahoMcatA sudhImAM ThaMDu thaI jAya eTale AhAra zIta hoya che. ekavarSamAM ekaja vAra upadhinuM prakSAlana karavAnuM hovAthI kapaDAnI malinatAne lIdhe upadhi zIta hoya che. ane agnino viraha hovAthI zayyA paNa zIta hoya che. [sAdhunI zayyA ThaMDI hoya e vAta mAtra ThaMDu vAtAvaraNa hoya tyAre samajavI. kRti pUnya navaghoSasUrayaH ] tethI, yatIone nitya AyaMbila karavAmAM takrAdinA abhAvamAM jaTharAgni dvArA AhArapAkano abhAva hovAthI ajIrNAdi doSo udbhave che. kAraNa ke mAtra jaTharAgnithI AhAra pace che evuM nathI. parantu lepakRta evA takrAdi dvArA paNa AhAranuM pAcana thatuM hoya che. eTale AhAranI apariNita - abubhukSA bhUkha na lAgavI te dUra karavA mATe tIrthaMkaroe yatIone tenA grahaNanI anujJA ApelI che. te lepaTTanuM grahaNa karavAnuM to nirantara AyaMbilatapanA parihAra dvArA ja banI zake che. mATe koka divase AyaMbila ane koka divase nirvikRti nIvi karavI. ahIM paNa A vAta to AvIja gaI ke snigdha ane sarasa evA zAlanaka = anupAna vagere glAnAdi mATe grahaNa karI zakAya che. te sivAya nahi. kAraNa ke e zAlanaka bahulepavALA ane vRddhivagere karAvanAra hoya che. = = bahulepa, alpalepa ane alepanuM svarUpa, temAM alepa vagere dravyagrahaNavidhi antargata ATha bhAMgA have cAlu vAtane anusarIne bahulepa vagerenuM kAMIka svarUpa kahevAya che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 dugdhadadhighRtatailaghRtAdhunmizrapralehakakkabaguDapAnakhajUMrakSIrapeyAjagAvdIni dravyANi bahulepAni sparza hastAdIn pracuraM kharaNTayantIti kRtvA, tathA vatthulAdi(vastulAdi) bharjikAyavAgUkodravakUrasUpatakratImanakAJjikAdInyalpalepAni sparza hastAdIn stokaM kharaNTayantIti kRtvA, kUramaNDakakulmASavallacavalakacaNakADhakImasUramudgAdIni dravyANyalepAni zuSkaprAyatvAt sparza hastAdIn na kharaNTayantIti kRtvA / tadihAlepamalpalepaM vA sAdhunA grAhyaM pazcAtkarmAdidoSAbhAvAt / adhunA alepAdidravyagrahaNavidhigataM bhaGgASTakaM nirUpayannAha / / ___ saMsRSTamAtra-kara-sAvazeSa-tripadairaSTabhaGgastasya pramANaparijJAnaM racanA kramazca phu 'saMsaDhe 'tyAdi / tatra saMsRSTAvalpalepena svayogena khrnnttitau| mAtraM ca karoTikAdikaM bhAjanaM karazca dAtRhasto mAtrakarau tau, saMsRSTau ca tau mAtrakarau ca saMsRSTamAtrakarau / tathA yasya sAdhave dattasya madhyAt kiJcitsthAlyAdAvuddharati tatsAvazeSaM dravyaM kUrAdi / atra karmadhArayastataH saMsRSTamAtrakarau ca sAvazeSadravyaM ceti vigrahe tAni tathoktAni, taiH saMsRSTamAtraM saMsRSTakaraH sAvazeSadravyaM ceti trINi dravyo 3 prakAre hoya che (1) bahulepa (2) alpalepa (3) alepa. (1) dUdha, dahIM, ghI, tela, ghIthI mizrita praleha = cAsaNI, ' va' = ilurasa goLa rUpe na bane te pUrvenI kAcAgoLanI avasthA, "guDAna' = goLanuM pANI, khajUra, khIra, peyA = rAba, nAri = bhaDakuMvagere bahulepavALA kahevAya che. kAraNa ke enA sparzathI hAtha vagere ghaNAM kharaDAya che. (2) vatthalAvagerenI bhAjI, "yuvA = kAMjI, kodrava-kUra = ghI AdithI yukta zekelo anAjano loTa athavA ghI AdithI yukta odanavizeSa, sUpa, taka, tIna, kAMjikA vagere alpalepavALA kahevAya che. kAraNa ke enA sparzathI hAtha vagere ochA kharaDAya che. (3) kUra = ghI AdithI rahita zekelA anAjano loTa athavA ghI AdithI rahita odanavizeSa, maMDaka, aDada, vAla, coLA, caNA, 'sI ' = kaThoLavizeSa, masUra, maga vagere dravyo alepavALA kahevAya che. kAraNa ke zuSkaprAyaH hovAthI enA sparzathI hAthavagere kharaDAya nahi. ahIM, alepa ke alpadoSavALI vastu sAdhuthI grAhya che. kAraNa ke emAM pazcAtkarma Adi doSano abhAva che. * saMskRSTa evA mAtraka, hAtha ane sAvazeSadravya. A traNa padothI banatI aSTabhaMgI tathA tenAM pramANanuM jJAna, racanA ane kramanI jANakArI che have alepAdi dravyanA grahaNa vidhimAM AThabhAMgAonuM nirUpaNa karatAM jaNAve che. saMsa6 = saMskRSTI eTale ke svayogathI = gRhasthanA potAnA prayojanathI alpalepa dvArA kharaDAyela. zuM kharaDAyela ? te kahe che, "mAvara' = mAtra = mAtraka ane hAtha. eTale ke kharaDAyela vATakI vagere bhAjana e mAtraka ane kharaDAyela dAtAno hAtha, tathA, "sAvazeSavardhva ' = "savizeSadravya va' sAdhune dAna ApyA bAda je kAMI tapelI vageremAM kurAdi vadhyA hoya te sAvazeSadravya kahevAya che. ahIM, prathamanA be padono karmadhAraya samAsa karavo = "saMpattI to mAtra 2', ane pachI trIjuM Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 padAnItyarthaH / etaizca tribhiH padaiH svapratipakSayuktairalepAdidravyagrahaNavidhA(va)STasaGkhyA bhaGgA syuriha ca bhaGgakapramANaparijJAnaM racanAkramazca dRzyate / tatreha yAvatAM padAnAM bhaGgAH kAryAstAvanto dvikA anyo'nyaM tADitAH srvbhnggprmaannN| racanA tu svIyasvIyasarvabhaGgAnAM paryantavarttini pade UrdhvAdha ekAntaritau laghugurU sthaapyau| tato dviguNA dviguNA laghuguravaH kramazo vAmeSu vAmeSu sthaapyaaH| "payasamadugaabbhAse mANaM bhaMgANa tesimiharayaNA / egaMtariyaM lahuguru duguNA duguNA ya vAmesu" tti / / 1 / / pada "savizeSadravya' umerIne dvandrasamAsa karavo. "navArasIvaresabreiDuiM = "triratavaSadravyeH = svapratipakSathI joDAyela A traNa pado dvArA alepAdi dravyagrahaNa vidhine vize, "maM' = 1STama' = AThabhAMgA thAya che. ahIM bhAMgAnA pramANanI jANakArI tathA eno racanAkrama batAvAya che. A) bhAMgAnA pramANanI jANakArI :- jeTalA padonA bhAMgA karavAnA hoya. teTalA phikane arasaparasa guNavA, eTale kula bhAMgAnI saMkhyA Ave che. jemake, ahIM, pada traNa che. to be saMkhyAne arasaparasa traNavAra guNavI. arthAt 2 x 2 x 2 = 8. te ja rIte dAkhalA tarIke 4 pada hoya to benI saMkhyAne avAra arasa-parasa guNavI. arthAt 2 x 2 x 2 x 2 = 16 bhAMgA thAya. A rIte sarvatra jANI levuM. B) racanA :- sarvabhAMgAonA pota-potAnA anta rahela padamAM upara nIce ekAntare laghu-guru cihno sthApavA. yAda rahe - | = laghu Da = guru. pachI DAbI bAjunA padothI kramazaH be be guNA laghu-guru sthApavA. be-be guNA arthAt = prathama mAtra ekAMtare laghu-guru mUkyA pachI enuM bamaNuM eTale ke be-be laghu-guru mUkavA.. pachI enuM bamaNuM eTale ke 4-4 laghu-guru mUkavA. payasama-duga-abbhAse mANaM bhaMgANa tesimihrynnaa| egaMtariyaM lahuguru duguNA duguNA ya vAmesu / / 1 / / artha :- jeTalA pado hoya eTalA dvikone arasa-parasa guNavA jene zAstrIya bhASAmAM "3AmyA' kahevAya che. eTale bhAMgAonI sarva saMkhyA Ave. tathA teonI racanA A pramANe karavI ke DAbI bAjuethI prathama ekAMtare laghu-guru goThavavA. pachI be-be guNA laghu-guru goThavavA. - uparokta pramANe 3 padonA 8 bhAMgA thAya che. jenI racanA A pramANe che. III, INDa, DA, DaDa, DA, DoDa, DaDA, DaDaDa. A v s | | Da Da Da | Da || Da | Da Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 tari trayAnAM pAnAM sarveDaTI mA: | ravanAthe yathA II, IIS, I SI, | S S, SI, SI S, SS I, S S S, satra khUNAmaMzAnAM sthAnIyana zuddhAni vakkAmAM tvazuddhAna padAni, tatrAdye bhaGge trINyapi padAni zuddhAnyataH sarvazuddho'sau aSTame tvazuddhAnyataH sarvA'zuddho'sau, madhyavarttinAM tu madhyAtkecidekena kecittu dvAbhyAM padAbhyAmazuddhAste cASTAvapyamI yathA- saMsRSTamAtraM, saMsRSTo hastaH, sAvazeSaM dravyaM / / 1 / / saMsRSTamAtraM saMsRSTo hasto, niravazeSaM dravyaM / / 2 / / saMsRSTamAtramasaMsRSTo hastaH, sAvazeSaM dravyaM / / 3 / / saMsRSTamAtramasaMsRSTo hastaH, niravazeSaM dravyaM / / 4 / / asaMsRSTaM mAtraM, saMsRSTo hastaH, sAvazeSaM dravyaM / / 5 / / asaMsRSTaM mAtraM, saMsRSTo hasto, niravazeSaM dravyaM / / 6 / / asaMsRSTaM mAtramasaMsRSTo hastaH, sAvazeSa dravyaM / / 7 / / asaMsRSTaM mAtramasaMsRSTo hasto, niravazeSaM dravyuM mAdA rUti thArtha:39 || avataraNikA- adhunA bhaGgASTakavidhiM grAhyAgrAhyavidhiM chatidvAraM (ca) vivarISustallakSaNAdi cAha / mUlagAthA- ettha visamesu gheppai chaDDiyamasaNAi hontprisaaddiN| tattha paDate kAyA paDie mahubiMdudAharaNaM / / 92 / / Da Da | Da Da Da DAbI bAjuethI 8 mAM ekAMtare laghu-guru goThavAyA che. tyArabAda B mAM ekanuM bamaNuM eTale ke be be nA aMtare laghu-guru goThavAyA che. atte - A mAM benuM bamaNuM eTale ke cAra cAra nA AMtare laghu-guru goThavAyA che. A ja rIte sarvatra samajI levuM. A racanAmAM Rju aMzonA sthAno zuddha che. ane vakra aMzonA sthAno azuddha che. prathama bhAMgAmAM traNeya pado zuddha che. eTale bIjA badhAM bhAMgA karatAM A bhAMgo sarvazuddha che. AThamA bhAMgAmAM traNeya bhAMgA azuddha che. eTale bIjA badhAM bhAMgA karatAM A AThamo bhAMgo sarvaazuddha che. vacalA 6 bhAMgAomAM koka bhAgo eka padathI to koka bhAgo be padathI azuddha che. te 8 bhAMgA A pramANe che. (1) saMskRSTa mAtraka, saMsRSTa hAtha ane sAvazeSa dravya. (2) saMskRSTa mAtraka, saMsRSTa hAtha ane niravazeSa dravya. (3) saMsRSTa mAtraka, asaMtRSTa hAtha ane sAvazeSa dravya. (4) saMsRSTa mAtraka, asaMskRSTa hAtha ane niravazeSa dravya (5) asaMtRSTa mAtraka, saMsRSTa hAtha ane sAvazeSa dravya. (6) asaMsRSTa mAtraka, saMsRSTa hAtha ane niravazeSa dravya. (7) asaMskRSTa mAtraka, asaMsRSTa hAtha ane sAvazeSa dravya. (8) asaMsRSTa mAtraka, asaMtRSTa hAtha ane niravazeSa dravya.II91 avataraNikA :- A pramANe litadAra ane tenA bhAgAonI vAta karI. have, bhaMgASTakanI vidhi, grAhya-agrAhya vidhi ane dazamAM "chardita dvAra'nuM vivaraNakaravAnI IcchAthI tenA lakSaNo vagere kahe che. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 saMskRtachAyA- atra viSameSu gRhyate charditamazanAdi bhvtprishaattiN| tatra patati kAyA patite madhubindUdAharaNaM / / 92 / / ___ aSTabhaGgamadhyaikatryAdiviSameSu gRhyate phu __ vyAkhyA- atraiteSvaSTasu bhaGgakeSu madhye viSameSvasameSu prathamatRtIyapaJcamasaptamabhaGgeSu gRhyate bhaktAdyAdIyate / eteSu sAvazeSadravyatvena pazcAtkarmAdidoSAbhAvAt, sAmarthyAtsameSu dvitIyacaturthAdiSu na gRhyate / ayamarthaH, iha hasto mAtraM vA dve vA svayogena saMsRSTAni santi, sAdhvarthaM vA saMsRSTAni bhavantu (paraM) na tadvazena pshcaatkrm| kiM tarhi ? dravyavazena / yatra hi dravyaM sAvazeSaM tatraitAni sAdhvarthaM kharaNTitAnyapi dAtrI na dhAvati, kiM tarhi ? tatra dravyaM vyApArayatIti sAdhavaH(dhvartha) pazcAtkarma na syAd / yatra tu dravyaM niravazeSaM tatraitAni tadravyAdhArasthAlI ca sAdhudAnAnantaraM sA dhAvatIti sAdhostatsyAdeveti smessvklptaa| gataM liptadvAraM / mULagAthA-zabdArtha :- patya = A AThabhAMgAmAM, visaMmeluM = ekIbhAMgAmAM, ghaNA = grahaNa karAya, divaM = chardita, sasaVIQ = azanAdi, TontarisarkiM = chAMTA paDatuM, talpa = tevI rIte azanAdi ApavAmAM, pate = chAMTA paDavAthI, vAyA = pRthvIkAyAdi, gi = chAMTA paDavAnA doSamAM, mahuvallu = madhubindunuM, udara = daSTAMta.II9rA mULagAthA-gAthArtha :- upara jaNAvela AThabhAMgAmAMthI eka eTale 1-3-5-7 bhAMgAe apAtuM dravya bhAjanamAM thoDuM rAkhIne apAtuM hovAthI sAdhune levuM kalpI zake. te sivAyanA bAkInA bhAMgAe apAtuM kalpI zake nahi. have je dAtAra sAdhune AhArAdi vahorAvatA jamIna upara chAMTA pADe te AhAra charditadoSavALo bane che ane jamIna upara chAMTA paDavAnA yoge pRthvIkAyAdi jIvanI virAdhanAno saMbhava hovAthI sAdhune te charditadoSavALA AhArAdi levA kalpa nahi. charditadoSamAM kevo anarthano saMbhava che te jaNAvavA madhubiMdunuM dRSTAMta che.I92AA * AThabhAMgAmAMthI eka-traNa vagere viSama bhAMgAmAM levuM kahyuM che : vyAkhyArtha :- 'pattha' = tra' = ahIM uparokta 8 bhAMgAomAMthI, visanesu' = "viSapu' = asama-viSama bhAMgAo eTale ke prathama, trIjA, pAMcamA, sAtamA bhAMgAmAM bhaktAdi, 'gheuDu' = 'pRzyate" = grahaNa karAya che. kAraNa ke emAM sAvazeSadravyanA lIdhe pazcAtkarma Adi doSono abhAva che. upalakSaNathI A vAta samajI levI ke sama bhAMgA eTale ke bIjA-cothA vagere bhAMgAmAM bhaktAdi agrAhya che. tAtparyArtha e che ke, ahIM hAtha ke mAtraka ke banne svayoga dvArA saMsRSTa hoya athavA sAdhu mATe saMskRSTa thayA hoya. tenA lIdhe kAMI pazcAtkarma nathI thatuM. to konA lIdhe thAya che ? te kahe che, dravyanA lIdhe thAya che. kAraNa ke jyAM dravya sAvazeSa hoya che tyAM A mAtrakAdi sAdhu mATe kharaDAyA hovA chatAM paNa dAtrI hAthane dhuve nahi. kema ema ? te kahe che, te dravyamAM dAtrI vyApAravALI hovAthI sAdhu mATe pazcAtkarma na thAya. jyAM dravya niravazeSa hoya tyAM e hAtha vagere ke te dravyano AdhAra Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 ___ charditadvArasvarUpaM, sacittA'cittapadadvayena caturbhaGgazca // chatidvAramadhunocyate / tatra charditaM sAdhyaM / tato yadazanAdi azanapAnaprabhRti dIyate dAtryA, kIdRzaM sadityAha 'hoNtprisaaddiN'ti| bhavatI jAyamAnA parizATizchardanaM yasyAzanAdestadbhavatparizATi, bhikSAmadhyAd bhUmyAdhupari tadavayavatvena chardainadharmakaM yadityarthaH, taccharditamucyate / atrApi gurUpadezAccaturbhaGgaH syAt, yathA-sacitte sacittaM charditaM, tatra bhikSAdAnAya pravRttayA dAtryA bhikSAmadhyAccharditaM bhUmyAdisthasacittamRttikAderupari sacittalavaNAdikaM pAtitamityarthaH / acitte sacittaM / 2 / sacitte acittaM / 3 / acitte acittaM / 4 / charditamityatra bhaGgacatuSTaye'pyakalpyaM, tatrAdyatraye (dvaye) grAhyameva sacittaM (tRtIye grAhyamacittaM paraM sacitte patitaM) syAdityAdidoSAzcaturthe caajnyaabhnggaa'nvsthaamithyaatvviraadhnaadossaadi| * chardita saMyamiivarAdhanAtoSa atra virAdhanAM vizeSataH sUtrakAraH svayameva drshyitumaah| tatra tasminnazanAdau sAdhave dAtryA tapelI vagerene sAdhune dAna ApyA bAda te dAtrI dhoI nAMkhe. eTale sAdhune emAM pazcAtkarma lAge ja. eTale sama bhAMgAomAM akathyatA kahevAmAM AvI che. A rIte liHdvAra puruM thayuM. * charditadvAranuM svarUpa, sacitta ane acitta A be padanI caturbhagI * have "ti dvArA kahevAya che. chagyaY' = "charvita' = ahIM 'rvita' e sAdhya che. "sApha' = 'kazanari = je azanapAnAdi dAtrIvaDe apAya che. e kevuM hoya ? te kahe che, "donnaparisaruM = variza Ta = DhoLAtuM hoya. eTale ke bhikSA = dayAzanAdimAMthI bhUmi vagere para te azanAdinA avayavo paDatA hoya. tene chardita kahevAya che. AmAM paNa guruupadezAnusAre caturbhagI thAya che. (1) sacitta para sacitta chardita thAya. eTale ke bhikSAdAna mATe pravRtta thayelI dAtrIe bhikSA = deyadravyamAMthI sacittalUNa vagerene bhUmi para rahela sacittamATI vagere para DhoLyuM. (2) acitta para sacitta chadana thAya. (3) sacitta para acitta chardita thAya. (4) acitta para acitta chardita thAya. A caturbhagInA cAreya bhAMgAo akathya che. te A pramANe ke, prathama be bhAMgAmAM to grAhya ja sacitta che eTale e to sutarAM akathya che. trIjA bhAMgAmAM grAhya to acitta che parantu chardita sacitta para thayuM che tethI akathya che. ItyAdi doSonA kAraNe prathamanA traNa bhAMgA akathya che. cothA bhAMgAmAM paNa AjJAbhaMga, anavasthA, mithyAtva, saMyama-Atma-zAsanavirAdhanA vagere doSo saMbhave che. mATe e paNa akathya che. * chardita-doSamAM saMcamAdi virAdhanAdoSo . ahIM sUtrakAra pote ja vizeSakarIne virAdhanAne darzAvavA kahe che - 'tattha' = 'tatra' = temAM. eTale ke cothAbhAMgAmAM azanAdi sAdhune ApavA jatAM dAtrI dvArA, 'padaMte' = "pati bhUmI ti' Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 dIyamAne patati bhUmau charghamAne sati kAyAH pRthvIkAyAdayo virAdhyanta iti shessH| etena saMyamavirAdhanoktA / anayA ca zeSe dve apyupalakSite, tathAhi-tadbhaktAdhuSNaM zItalaM vA syAttatra taptasya bhUmyAdau chaIne dAtA grAhako vobhayaM vA dhyet| bhUmisthasacittapRthivyAdInAmupari pAtena taddAhaH / zItalabhaktAdiparizATau ca teSAmeva vinAzaH, iti sAdhoH svadAhenAtmavirAdhanA, pRthivyAdidAhAdinA saMyamavirAdhanA, dAtRdAhena pravacana(virAdhanA) bhAvanIyeti / atha patitaM dravyamAzritya doSaparaMparAsUcakaM jnyaatmaah| patite chaIite madhubindUdAharaNaM / doSAnAzritya mAkSikalavenopalakSito dRSTAnto vAcyastaccedaM yathA chardite mathubindUpalakSitavAratraka-mantridraSTAMtaH // vArattapuraM nAma nayaraM, tattha ya abhayaseNo nAma raayaa| tassa vArattao nAma amacco sayalarAyakajjaciMtaNaparo Asi / annayA ya dhammaghoso nAma sAhU bhikkhaM aDaMto vArattagassa gharaM go| tassa bhikkhAdANaTuM ghayagulajuyapAyasapaDipunnaM thAlaM gahAya Agao ego dANaniutto amccpuriso| etyaMtare tau majjhAu ego biMdU dharaNIe pddio| chaDDiyadosotti taM mottuM niggao = bhUmi para paDe chate, "chAyA' = "pRthvIvAthavichAyA' = pRthvIkAya vagere pakAyanI virAdhanA thaI zake che. ema adhyAhArathI jANI levuM. Ama, "chAyA' zabdathI saMyamavirAdhanA kahevAI. e thakI bAkInI be = Atma + zAsanavirAdhanA paNa upalakSaNathI samajI levI. traNeya prakAranI virAdhanAnI saMbhAvanA A pramANe che. te charditabhaktAdi uSNa hoya ke zIta paNa hoya. temAM jo bhUmi Adi para garama chardita thAya tyAre dAtA ke grAhaka sAdhu ke banne dAjhI jAya. bhUmi para rahela sacittapRthvI vagere upara paDe to te pRthvIkAyAdi dAjhI jAya. garamabhaktAdinI vAta karI. have ThaMDAnI vAta jaNAve che. ThaMDA bhaktAdinA charditamAM te ja pRthvIkAyAdino vinAza thAya. Ama, sAdhu pote dAjhe emAM AtmavirAdhanA, pRthvI AdinA dAtAdimAM saMyamavirAdhanA ane dAtA dAjhI jAya emAM saMbhavita pravacanavirAdhanA jANavI. have charditadravyamAM doSanI paraMparA sUcaka daSTAMta kahe che. "sp' = "ttine' = 'Indrite' = charditamAM, "mavidgAra' = "madhuvanyU hira' = doSone AzrayIne mAkhIthI upalakSita madhubindunuM udAharaNa jANavuM. madhubindunuM udAharaNa A pramANe che. charditamAM madhubinduupalakSita vAtraka maMtrInuM dRSTAMta vAratrapura nAmanuM nagara hatuM. tyAM abhayasena nAme rAjA hato. rAjAne vAtraka nAme maMtrI hato je sakala rAja-kAjanI ciMtAkaranAra hato. ekavAra dharmaghoSa nAmanA sAdhu bhikSA mATe pharatAM pharatAM vAratraka maMtrInA ghare gayA. temane dAna ApavA mATe dAnArthe niyukta karAyela maMtrIpuruSa ghI-sAkarathI yukta khIrathI chalochala bharela tapeluM upADI, sAdhu sanmukha Avyo. eTalAmAM e tapelImAMthI eka bindu pRthvI para paDyuM. "A to charditadoSa che ema jANIne te bhikSAne na letAM sAdhu tyAMthI nIkaLI gayA. eja vakhate hAthInI aMbADI para besI maMtrI ghare AvatA haze eTale hAthInI aMbADI para besela Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 saahuu| vArattageNa mattavAraNaTThieNa taM diTTha, kimaNeNa erisA bhikkhA na gahiyatti jAva cittaMto ciTThai, tAva biMdumi macchiyAu laggAu / tANaM gharakoiliyA dhAviyA tIse saraDo Agao tassa ya majjAro pahutto tassa ya pAhuNagasuNao pahAvio / tassa vatthavvagasuNao samuTThio / doNhaM pi suNagANaM bhaMDaNaM jAyaM niyagaNiyagANaM rakkhaNaTThA donhaM pi tANa sAmiNo smutttthiyaa| tesiMpi saparivArANaM mahAjujjhaM jAyaM / jAva aNegANaM suhaDANaM mArAmArI jAyA / taM savvaM vArattageNa ulloyaNaTThieNa diTTha nicchaiyaM ca jahA nUNameeNa mArAmA ( rA ) didoseNa sAhuNA bhikkhA Na gahiyA iccAi bhAvaMtassa suhabhAve vaTTamANassa jAyaM jAIsaraNaM / sayaMbuddho jAo / devayAe uvagaraNaM savvaM smppiyN| jAo so samaNo aIva mahAdukkarANuTThANakArao / tau sammaM niraiyAraM aNuTThANaM kAUNa kAle siddho tti gAthArthaH / / 92 / / avataraNikA - uktA dazApyeSaNAdoSAstaduktau cAbhihitA dvicatvAriMzadapi piNDadoSAH, sAmpratame udgamotpAdanaiSaNAdoSAH kramazaH svasvasaGkhyAnvitA yatsamutthA ityAvedayannAha / mUlagAthA - iya solasa solasa dasa, uggamauppAyaNesaNA dosA / gihisAhUbhayapabhavA, paMca gAsesaNAe ime / / 93 // ityevaM SoDaza SoDaza daza udgamotpAdanaiSaNA doSAH / gRhisAdhUbhayaprabhavAH paJca grAsaiSaNAyA ete / / 93 / / saMskRtachAyA vAratraka maMtrIe A joyuM. sAdhune vahoryA vinA nIkaLI gayelA joIne 'A sAdhue bhikSA kema na lIdhI ?' ema vicAratA hatA. eTalAmAM pelA bindu para mAkhIo lAgI. mAkhIne khAvA giroLI doDI AvI. giroLIne bhakSya banAvavA kAcIMDo AvI caDyo. kAcIMDAne khAvA bilADI doDI AvI. bilADIne khAvA pADosIno kUtaro mahemAna kUtaro AvI caDyo. pADozInA kUtarAne potAnA hadamAM pravezela joIne maMtrIno gharano kUtaro AvI gayo. banne kUtarAo laDavA lAgyA. potapotAnA kUtarAnI rakSAmATe banne kUtarAonA svAmI AvI pahoMcyA. te banne kUtarAonA svAmI vacce moTuMyuddha thayuM. emAM aneka subhaTonI mArAmArI thaI gaI. A badhuMya hAthI parathI utarIne gharanA gavAkSamAM gayA haze tethI vAratraka maMtrIe gavAkSamAM rahetA thakA joyuM. nizcaya karyo ke 'sAdhue A mArAmArIvagere doSanA lIdhe ja bhikSA grahaNa nathI karI' ItyAdi vicAratA, zubhabhAvamAM vartatA temane jAtismaraNa jJAna thayuM. jJAnamAM potAno pUrvabhava joIne svayaMbuddha thayA. devatAoe sarvaupakaraNa samarpA. te vAratrakazramaNa mahAduSkara anuSThAnakaranArA thayA. samyaktrakAre niracitAra anuSThAna cAritrapAlana karIne kALakrame siddhigatine pAmyA.92|| avataraNikA :- A pramANe dazeya prakAranA eSaNAdoSo kahevAyA. e kahevA dvArA 42 piNDadoSo paNa kahevAI gayA. have A udgama-utpAdana ane eSaNAdoSo krame karIne konA konAthI keTalI saMkhyAmAM utpanna thAya che. ItyAdi batAvatAM jaNAve che. = = Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 OM udgamotpAdanaiSaNAdoSanigamanaM, grAsaiSaNAdoSaprastAvanA ca vyAkhyA- ityevaM pradarzitaprakAreNa SoDaza SoDaza daza saGkhyA yathAkramaM ye udgamotpAdanaiSaNAviSayA vyAvarNitasvarUpA doSA AhAradUSaNAni te yathAsaGkhyaM gRhisAdhUbhayaprabhavA bhavantIti shessH| atra SoDazA'pyudgamadoSA gRhasthAdutpadyante / gRhI prAyeNa ttkrttetyrthH| utpAdanAdoSAH SoDazApi yatereva sakAzAt prAdurbhavanti, yatireva tAn kurute ityarthaH / ubhayaM gRhisAdhulakSaNaM / tasmAtprabhavanti jAyante eSaNAdoSA gRhI sAdhuzca tadvidhAyItyarthaH / tatra zaMkitadoSaH sAdhubhAvApariNadoSazceti dvau sAdhuprabhava zeSA prakSitAdayaH punaraSTAvavazyaM gRhasthAdeva syuriti / tadevaM vidhinA gRhItasyApyAhArasya vidhinA mULagAthA-zabdArtha :- ca = batAvyA pramANe, sonasa soLa, soLasa soLa, vasa = daza, udgama, bAyaLA = utpAdanA, pusA = eSaNA, gRhastha ane sAdhuthI thanArA, paMca = romA sAdhu, samayapamavA uggama = 241.112311 = = mULagAthA-gAthArtha :- upara jaNAvyA pramANe soLa udgamanA doSo gRhasthathI, soLa utpAdananA sAdhuthI ane daza eSaNAnA doSo gRhastha ane sAdhu bannethI utpanna thanArA che. have grAsaiSaNAnA pAMce doSo che, te A pramANe che.gA = = * udgama-utpAdana-eSaNAdoSanuM nigamana ane grAaSaNA-doSanI prastAvanA 0 vyAkhyArtha :- 'phya' 'ceva' Ama darzAvyApramANenA, 'ghelasa sonala vasa' = ' SoDaza SoDaza vA' = sola, sola ane daza saMkhyAvALA doSo je yathAkrame, '351-3ppAvaLuMsaLA vosA' = 'kAmotpAvanabaLA viSayAH' = udgama-utpAdana ane eSaNAsaMbaMdhI che. jenuM varNana u52 karAyeluM che te, 'DhosA' = 'toSA' = AhAranA dUSaNo-doSo. kramathI "ddei sAhUmayapamavA' - 'vRttisAdhUmayapramavA' = gRhasthathI, sAdhuthI ane ubhaya gRhastha-sAdhuthI utpannathanArA che. = gRhastha, sAdu doSo, di pAMca, sesaLAC = grAsaiSaNAnA, jJe = = = ahIM e 42 doSomAM sole-sola udgamadoSo gRhasthathI udbhave che. kAraNa ke teonA kartA prAyaH gRhastha hoya che. sole sola utpAdanAdoSo tithI ja udbhave che kAraNa ke yati ja teone kare che. gRhastha ane sAdhu ubhayathI eSaNAdoSo udbhave che. kAraNa ke gRhastha ane sAdhu tenA karanArA hoya che. zakitadoSa ane sAdhubhAvaapariNatadoSa A be sAdhu thakI utpanna thayelA hoya che. zeSa prakSitAdi AThadoSo avazya gRhasthathI ja udbhave che. A pramANe vidhithI levAyela AhAra vidhipUrvaka vAparavAno hoya che. mATe have grAsaiSaNAno avasara hovAthI te doSanI prastAvanA kahe che. 'paMgha' = 'vazva' = AgaLa 42 doSonI vAta thaI. eTale have saMyojanAAdi doSonI vAta jaNAvatAM kahe che. vaLI, pAMcasaMkhyA pramANa doSo che. te doSo zenA che ? te kahe che, "THsabApu' grAsaiSaNAnA che. 'prApta' eTale ke bhojana. te viSayaka eSaNA. arthAt vAparatI vakhate zuddha ane azuddhanuM paryAlocana. eTale 'prAsaiSAyA' - 'prAseSaLayAM vA' eTale ke, zuddha-azuddhanI paryAlocanA. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 grAsaH kArya iti grAsaiSaNAyA avasaro'tastaddoSaprastAvanArthamAha / 'paMca'tti, paJcasaGkhyAH punardoSAH / 'gAsesaNAe'tti grAso bhojanaM tadviSayA eSaNA zuddhAzuddhaparyAlocanaM grAsaiSaNA tasyAstasyAM veme'nantarameva vakSyamANAH saMyojanAdayaH syuriti gAthArthaH / / 93 / / avataraNikA- adhunA tAneva prastAvitAn nAmataH, Adyasya svarUpaM cAha / mUlagAthA- saMjoyaNA pamANe iMgAle dhUma kAraNe pddhmaa| vasahi bahirantare vA rasaheuM dvvsNjogaa||94 / / saMskRtachAyA saMyojanA pramANamaGgAro dhUmaH kAraNaM prathamA / vasatibahirantare vA rasaheto drvysNyogaaH||94 / / saMyojanAdibhojanaviSayakapaJcadoSanAmakathanam // vyAkhyA- saMyojanaM saMyojanA / gRddhyA rasotkarSotpAdanArthaM dravyANAM sukumArikAdInAM guDAdidravyaiH saha mIlanamityAdirUpA sA kriyamANA grAsaiSaNAdoSaH syAt / 'pamANe'tti, pramitiH pramANaM kavalasaGkhyAdinA AhAramAtra(trA?)lakSaNaM, ekAraH prathamaikavacanArthaH / taccAtikramyamANaM bhojanadoSo bhavet / vAparatA 'mA' bhane vidhi' bhanne lIvAnA hoya cha, 'bhAva' = mAtI mate rAga-dveSa na. 72vo. 'vidhi" = saMyojanA na karavI. SaSThIvibhakti lagADIne te prAraiSaNAnA, athavA saptamIvibhakti lagADIne te saiSauvizeanantara hepAmA bhaavnaa| sNyo4|| vagerenA hoSI cha. 'ime' = 'ete' = te mA prabhArI ch.||8|| avataraNikA :- have, prastAvanAmAM jaNAvela te ja grAmaiSaNAnA doSone nAmathI batAve che temaja AdyadoSa = saMyojanAnuM svarUpa batAve che. bhUgAthA-zArtha :- saMjoyaNA = sNyo4||, pamANe = pramA, iMgAle = aN||2, dhUma = dhUma, kAraNe = (29, paDhamA = paDelo hoSa, vasahibahirantare = upAzrayanA pahA2 bhane 62, vA = athavA, rasaheuM = svAhane bhATe, davvasaMjogA = dravyone me||21||.||4|| bhUjA -thArtha :- (1) saMyo4nA (2) prabhA (3) // 2 (4) dhUma bhane (5) // 25 // . se pAMca grAsaSaNanA doSo che. temAM svAda mATe upAzrayanI bahAra ane aMdara be dravyo bhegA karavA tene saMyojanA kahevAmAM Ave che. * saMcojanAvagere bhojanaviSayaka pAMca doSonuM nAmakathana * vyAyArtha :- (1) 'saMyojanA' = bhegu42 tene saMyona pAya che. ddhin| 1252sabhA utkarSa = vadhAro karavAmATe sukumArikA = taLelI roTalI - pocIpUrI vagere dravyone goLa vagere dravyo sAthe meLavavuM. ityAdi svarUpa je karavAmAM Ave che. te prathama saMyojanAnAmaka grAmaiSaNA doSa che. (2) 'pamANe' = 'pramitiH' = 'pramANaM' = prabhAe. oNIyAnI saMdhyAmAthI bhADA2nI mAtrA e che svarUpa jemAM evuM je pramANa. tenu atikramaNa karavAmAM Ave tyAre bIjo pramANanAmano bhojana Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'iMgAle'tti cAritrendhanasyAGgArANAmiva karaNamiti kArite antyasvarAdilope, puMsi 'saMjJAyAM ghaH' iti ghe cAGgArazcAritrendhanadahanasamartho rAgapariNAmaH / ekAraH pUrvavat / 'dhUmeti cAritrendhanasya dhUmakaraNamiti kArite, 'maMtuvaMtuvinA luka ceti vaMtulope antyasvarAdilope pUrvavad ghe ca dhUmazcAritrendhanasya dhUmAyamAnatAkaraNasamartho dvessprinnaamH| prathamaikavacanalopaH chando'rthaM / 'kAraNe'tti kAryate prANI kAryaM bhojanAkhyamanena nimitteneti kAraNaM nimittamekAraH pUrvavat / rUpabalAdyarthamazanAdyupabhogaH kAraNAkhyo doSaH ca samuccayArtho lupto dRzyate / paJca bhojanadoSA bhavantIti shessH| tatraiteSvAcaM vyAkhyAtumAha | saMyojanAsvarUpaM, tasyA dravyabhAvadviprakAratA // 'paDhamiti, doSapaJcakApekSayA prathamA''dyA prakramAt saMyojanA bhavati / kathamityAha vasaterupAzrayAbahirbahiSTAd bhikSATanaM(ne?) ityartho yadvA'ntare vasatemadhyo, vA viklpe| rasaheto rasotkarSArthaM doSa thAya che. mULagAthAmAM "TmAne ema je chelle "vAra' che te prathamavibhakti ekavacananuM sUcana che ema jANavuM. (3) phugAnta' = 'huM nira' = ahIM paNa chelle je "jIvAra che te pUrvavatu jANavo. cAritrarUpI Izvanane aMgArA jevuM kare. te IMgAla nAmano doSa che. ahIM anyasvarAdino lopa thayo che pachI saMjJAyAM ghara" A vyAkaraNanA niyama pramANe "gha' pratyaya lAgyo. arthAta mULa "phunivara' zabda che. parantu vyAkaraNanA niyama pramANe "rA' zabdano lopa thavAthI "saMgati' zabda banyo che. bhAvArtha e che ke cAritrarUpI IMdhanane bALavAmATe samartha evo je rAgano pariNAma che tene IMgAla kahevAya che. (4) "dhUma' = "ghUmara' = ahIM prathamavibhakti ekavacanano lopa thayo che te chandanA lIdhe thayo che ema jANavuM. cAritrarUpI Izvanano dhUmADokaranAra te dhUmadoSa che. "taMtuvaMtuvinA tu A vyAkaraNanA niyamAnusAre anyasvarAdino = "va" = "va" no lopa thavAthI "dhUma' zabda banyo che. bhAvArtha e che ke je dveSano pariNAma cAritrarUpI iMdhanane dhUmADArUpe karavA samartha che te "dhUma' nAmano bhojanadoSa che. (5) vAra = je kAraNadvArA prANIvaDe bhojananAmanuM kArya karAya tene "kAraNa' kahevAya che. ahIM paNa je "prAra' che e pUrvavat jANI levo. saMyamaAdi kAraNa vinA ja rUpa, baLavageremATe azanAdino upabhoga karavo e kAraNanAmano doSa che. mULagAthAmAM "gha' je samuccayanA arthamAM hovo joIe te lopa thayela che ema jANavuM. A pramANe pAMca bhojananA doSo thAya che. * * saMyojanAnuM svarUpa, tenA dravya ane bhAva be prakAro che have Adya saMyojanAnAmaka doSanI vyAkhyAkaravAnI IcchAthI kahe che. paDhamA' = "prathama' = pAMcadoSonI apekSAe kramasara Avato Adya = prathamadoSa saMyojanA che. e saMyojanA kevI rIte thAya che ? te kahe che, "vade vahirantare vA' = "vasatidirantare' = vasati Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 zobhanA-svAdanimittamiti yAvat / dravyANAM kUrAdInAM lAbhe saMyogo rasagRddhyA dadhyAdInAM saMyojanaM mIlanaM dravyasaMyogastasmin sAdhunA kriyamANe sati prathamA bhavatIti pUrveNa yogaH / ayamatra bhAvArtha:dvidhA saMyojanA, bhAvasaMyojanA dravyasaMyojanA ca / dravyasaMyojanA ( nayA ) ceha prakRtaM / tatra kSIrAdIni dravyANi gArdhyapariNAmena saMyojayannAtmani yayA jJAnAvaraNAdikaM karmma saMyojayati badhnAti, sA bhAvena dravyagRddhirUpAdhyavasAyenAtmanA saha karmmaNAM saMyojanA mIlanaM taizca saMsArasya, tenaiva duHkhasyeti bhAvasaMyojaneti / dravyasaMyojanAyA bAhyA'bhyAntarA dviprakAratA, bAhyasaMyojanAyA dviprakAratA ca dravyasaMyojanA tu dvidhA bAhyAbhyantarabhedAt / tatra bAhyAbhyantaratve bhojanakriyAyAH kramazo'pratyAsannatA''sannate Azritya draSTavye / tatra ca rasahetukadravyArthaM paryaTanaM 1 teSAM pRthak pAtre grahaNa 2 miti dvidhA bAhyA dravyasaMyojanA / tAM ca dvidhAmapi vasaterbahirbhikSAmaTan karoti / yathA kazcitsAdhurbhikSAmaTan zAlyAdikUraM kSIraM vA prAptavAMstatprAptau ca rasagRddhinimittaM dadhiguDayorgaveSaNAya upAzrayanI bahAra bhikSATanamAM athavA vasati upAzrayanI aMdara. 'vA' e vikalpane sUcavanAra che. 'rasaheDaM' 'rasahetoH' = rasanA utkarSa mATe. eTale ke sArAsvAdamATe, 'vvasaMno' 'dravyasaMyo' bhikSAmAM kUrAdidravyonA lAbhamAM rasanI vRddhinA lIdhe vigerene meLave = bheLave. tene dravyasaMyoga kahevAya che. AvIrIte sAdhu je kare e prathamasaMyojanAnAmano doSa thAya che. ahIM bhAvArtha A che ke saMyojanA be rIte thAya che. (1) bhAvasaMyojanA. (2) dravyasaMyojanA. ahIM dravyasaMyojanAnI vAta levAnI che. = - = = (1) bhAvasaMyojanA :- gRddhinA pariNAmathI kSIrAdidravyonuM saMyojana karavAmAM AtmAmAM jJAnAvaraNIyAdi karmonuM saMyojana thAya che. arthAt jJAnAvaraNIyAdi karma baMdhAya che. eTale ke, bhAvathI = dravyanI vRddhirUpa adhyavasAyathI AtmAnI sAthe karmonuM mIlana thAya che. te karmodvArA saMsAranuM mIlana thAya che ane te saMsAradvArA ja du:khanuM mIlana thAya che. mATe te bhAvasaMyojanA kahevAya che. = 7 dravyasaMyojanAnA bAhya ane atyaMtara be prakAro, temAM paNa bAhyasaMyojanAnA be prakAro cha (2) dravyasaMyojanA :- be prakAre che (i) bAhya (i) atyaMtara. ahIM bAhya-atyaMtarapaNuM kramazaH bhojanakriyAnA apratyAsannatA ane AsannatAne AzrayIne jANavuM. (arthAt dravyasaMyojanAnuM bAhyaatyaMtarapaNuM Ama to vAparatI vakhate hoya che. vAparatAM pUrve pAtrAdimAM je vastunuM mIlana kare te bAhyasaMyojanA thAya, ane moDhAmAM je mIlana kare athavA pAtramAM ke mukhamAM mIlana kare te atyaMtara saMyojanA thAya. TIkAkAre ahIM bAhya AtyaMtarano khulAso A pramANe karyo che ke je bhojanakriyAne apratyAsanne hoya eTale ke vasatinI bahAra je karavAmAM Ave te 'bAhya' tarIke jANavuM ane je Asanna Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 paryaTati maNDakamudgazAlyAdiprAptau ca sarpirdadhisnigdhapatrazAkAdizAlanakAdyarthaM paryaTatItyekA 1, dve vA labhyamAne bhinnabhinnapAtrakeSu sthApayet sAdhuryato'dhunaiva mIlitAni bhojanavelAyAM yAvaddhRtAni virUparasAni bhaviSyantIti bhojanaM kurvan mIlayiSyAmIti vicintya kSIrAdIni labhyamAnAni bahireva pRthak pRthak bhAjaneSu gRhNAtIti dvitIyA 2 / ma abhyaMtaradravyasaMyojanAyA triprakAratA 5 abhyantarA punardravyasaMyojanA tridhA pAtrakaviSayA, kavalaviSayA, mukhaviSayA ceti trividhAmabhyantarAM vasatAvAyAtaH karoti / tatra bhojanasamaye yatsukumArikAdi yena khaNDAdinA saha rocate tadrasagRddhyA tenaiva sahaikasminneva pAtre saMyojya sthApayatItyAdyA 1 / yadA tu tatra tathAbhUtaM tenaiva hoya. eTale ke vasatinI andara je karavAmAM Ave te "atyaMtara' tarIke jANavuM.) A ja vAtane spaSTa rIte kahe che ke, (i) bAhyadravyasaMyojanA :- (A) rasanA hetuthI dravya mATe pharavuM. ane (B) te dravyonuM alagaalaga pAtromAM grahaNa karavuM.. ema be prakAranI bAhya dravyasaMyojanA che. banne prakAranI paNa saMyojanAne bhikSAmAM pharatAM vasatinI bahAra kare che. te A pramANe ke, (A) koI sAdhue bhikSAmAM pharatAM zAlyAdi dUra ke kSIra prApta karI. tenI prApti pachI rasavRddhithI dahIM, sAkara, goLanI gaveSaNA mATe phare. athavA maNDaka, maga, zAlyAdinI prAptimAM ghI, dahIM, 'nidhapatrazA' = vaghAreluM lIluM zAka, bhAjI vagere zAlanakAdi mATe phare. e prathama prakAranI bAhya dravyasaMyojanA thaI. | (B) jo bannenI prApti thatI hoya. arthAta dUra ke kSIra ane dahIM, goLanI paNa prApti thatI hoya. athavA mar3akAdi ane ghI AdinI paNa prApti thatI hoya, tyAre alaga alaga pAtromAM e sAdhu sthApe. "hamaNAM ja saMyojana karAyelA dravyo jo bhojanaveLA sudhI dhArI rAkhavAmAM Avaze to e virupa = virasa thaI jaze" eTale bhojana karatI veLAeja saMyojana karIza" ema vicArIne meLavela kSIrAdine vasatinI bahAra ja alaga alaga bhAjanomAM = pAtromAM grahaNa kare. A bIjA prakAranI bAhya dravya saMyojanA thaI. * atyaMtaradravyasaMcojanAnA traNa prakAro che have atyaMtaradravyasaMyojanAnI vAta jaNAvatAM kahe che. atyaMtaradravyasaMyojanA traNa prakAre che (1) pAtrakasaMbaMdhI (2) kavala = koLIyAsaMbaMdhI. (3) mukhasaMbaMdhI. A traNe prakAranI saMyojanA vasatimAM AvyAbAda kare che mATe "abhyatara' kahevAya che. (1) bhojana samaye je "sumarAri' sukumArikAdi = roTalIvizeSa je khaMDa = khASTha Adi sAthe rUce. te sukumArikAdine te ja khaNDakAdinI sAthe eka ja pAtrAmAM rasanI vRddhithI saMyojIne sthApe. A prathama prakAranI atyaMtara saMyojanA che. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 saha kavalatayA karoti tadA dvitIyA 2 / yadA tattathAbhUtamekaM mukhe prakSipyAnyattathAbhUtaM tadupari prakSipati tadA tRtIyA 3 / tadiha vasaterbahi dravyasaMyojane bAhyA / vasatAvAgatena rasanimittaM tasmin kriyamANe abhyantareti sthitN| ma bahirAntaropakaraNasaMyojanA, saMyojanA kadA'nujJAtA ? ca // piNDaprastAvAdiyaM piNDaviSayA drshitaa| itarathopakaraNaM gaveSayataH sAdhozcolapaTTakAvAptau vibhUSApratyayamantarakalpaM yAcitvA paribhujAnasya bhirupkrnnsNyojnaa| vasatau cAgatya paribhuJAnasyAntarupakaraNasaMyojanetyAdyapi draSTavyamiti / iha ca rasahetoriti vizeSeNena kAraNataH saMyojanA'pyanujJAtetyAvedayati, tathAhi-rogiNaH sAdhoryasya vA''hAre'ruciH syAttasya, tathA pradhAnAhArocitarAjaputrAdestathA sAdhUcitena saMyogarahitAhAreNa nAdyApi samyagbhAvitasya zaikSakAdervA iymnujnyaataa| eteSAM hi zAlanakAdi vinA naivAhAro rocata iti gAthArthaH / / 94 / / - avataraNikA- uktA saMyojanA, atha pramANAtikramadoSamabhidhitsurAha / (2) jyAre, "rathamUta' = te ja sukumArikAdine te ja khaDakAdinI sAthe koLIyA rUpe kare. A bIjA prakAranI saMyojanA che. (3) jyAre, te sukumArikAdine moDhAmAM nAMkhIne, te upara bIjuM kAMIka = te prakAranuM ja khaNDa vagere tenI upara nAMkhe. A trIjA prakAranI atyaMtara saMyojanA che. sAra A thayo ke, vasatinI bahAra dravyasaMyojanamAM bAhyadravyasaMyojana kahevAya che. tathA, vasatimAM AvIne rasamATe te saMyojanA karAye chate atyaMtarasaMyojana kahevAya che. * bahAra ane andara upakaraNanI saMyojanA, tathA saMyojanAnI anujJA kyAre? * ahIM piNDano prastAva hovAthI piNDasaMbaMdhI saMyojanA batAvI che. paraMtu bIjA prakAranI saMyojanA paNa saMbhave che. te A rIte ke, upakaraNanI gaveSaNA karato sAdhu, colapaTTAnI prAptimAM vibhUSA = nIce ane uparanAM kapaDAnI sarakhAmaNI = samAnatA mATe bIjuM kapaDuM mAMgIne pahere = paribhoga kare tyAre bAhya upakaraNasaMyojanA thAya che. vasatimAM AvIne paribhoga kare. tyAre atyaMtaraupakaraNasaMyojana thAya che. ItyAdi paNa adhyAhArathI samajI levuM. ahIM mULagAthAmAM je "rasatuM' evuM vizeSaNa mUkyuM, enAthI A artha phalita thAya che ke, kAraNasara = rasagRddhinA abhAve saMyojanA anujJAta paNa che. te A rIte ke, rogI sAdhune athavA je sAdhune AhAra upara arUcI thaI hoya ene tathA "pradhAnaESSAra' = zreSTha AhArane ucita evA rAjaputrAdi sAdhune, tathA sAdhune ucita evA saMyogarahita AhArathI haju paNa samyagrIte bhAvita na thayela hoya evA zaikSakasAdhune, A saMyojanA anujJAta che. kAraNa ke teone zAlanakAdi vinA AhAra rUcato ja nathI.94o. avataraNikA :- A pramANe saMyojanAnI vAta karI. have "pramaM-gatima doSane kahevAnI IcchAthI Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 mUlagAthA- dhiibalasaMjamajogA, jeNa Na hAyaMti saMpai pae vaa| taM AhArapamANaM jaissa sesaM kilesaphalaM / / 95 / / saMskRtachAyA- dhRti-bala-saMyamayogA yena na hIyante saMprati prage vaa| tadA''hArapramANaM yatezzeSaM klezaphalam / / 95 / / // dhRti-bala-saMyamayogA yena na hIyante tatpramANabhojanaM kartavyam // vyAkhyA- dhRtizca cetasaH svAsthyamupalakSaNatvAjjJAnAdivRddhizca / balaM ca vaiyAvRttyAdikaraNakSama zarIrasAmarthyaM / saMyamayogAzca cAritrasAdhakAH pratyupekSaNApramArjanAdayaH sAdhuvyApArAH, dhRtibalasaMyamayogAste yena yAvanmAtreNAzanAdinA upabhuktena na hIyante na hAni yAnti kintvanavaratamutsarpanta eveti tattvaM / kadA na hIyante ityAha samprati bhojanAdUrdhvaM tasminneva dine ityarthaH / yadvA prage prAptadvitIye AgAmidine ityarthaH / vA viklpe| ko'rtho yenopabhuktena nyUnatayA adhikatayA vA tadaiva zvo vA kSudhA'jIrNAdivyathA'sadbhAvAnna sNymjnyaanaadihaanirbhvtiiti| tatkimityAha-tAvanmAnaM 5 cha. bhUgAthA-zArtha :- dhiibala = yittanu svAstha ane zArI2.45, saMjamajogA = saMyamana vyApArI, jeNa = deco Al2421||pdde, Na hAyaMti = moch| na thAya, saMpai = te hivase, pae vA = athavA pI4 hivase, taM = teraj, AhArapamANaM = sAranuM prabhArI, jaissa = sAdhunu, sesaM = tethI kyAre, kilesaphalaM = ghossvaannu.||5|| mULagAthA-bhAvArtha :- je AhArakaravAvaDe sAdhunA jJAnAbhyAsamAM, vaiyAvRjyAdi karavA mATe zArIrika baLamAM ane paDilehaNa-pramArjanA vagere saMyamanA yogomAM te divase athavA bIjA divase AhAra karatAM sudhImAM hAni na pahoMce te sAdhunA AhAranuM pramANa kahevAya ane tenAthI je adhika vAparavAmAM Ave te phalezaphaLavALo arthAt pramANAtirikta doSavALo te AhAra zarIrane pIDAkaranAro bane che. pA * dhRti, baLa, saMcamacogo jenAthI hAni na pAme teTaluM pramANasara bhojana karavuM che vyAbhyArtha :- 'dhii' = 'dhRti' = thittanI svasthatA. sakSarAtha. zAhinI vRddhi evI. 'balaM' = 51 = vaiyAvazyavagere 42rI 3 me zarIranu sAmathrya. 'saMjamajogA' = 'saMyamayogAH' = saMyamanA yogo. arthAt cAritranAM sAdhaka paDilehaNa, pramArjanA vagere sAdhunA vyApAro = kriyAo A badhAno dvandvasamAsa 42vAthI 'dhRtibalasaMyamayogAH' thAya che. te yogo, 'jeNa' = 'yena' = ThenAdvArA. bheTa 3 46 // prabhAemA ashnn| upabhovAsa, 'NaM hAyaMti' = 'na hIyante' = hAni na pAme. parantu 'anavarata' = satata ye 04 yaDhe ama adhyAhArathI se. hAni na bhe' se jyAre bane ? te 53 cha, 'saMpai' = 'saMprati' = mo4na lIpApA te 4 hivase. 'vA' = athavA, 'pae' = 'prage' = AgAmIdivase = bIjAdivase, zuM kahevA mAMgo cho? te kahe che, dhUna ke adhikapramANanA jeTalA AhAranA upabhogadvArA te ja divase ke bIjAdivase bhUkha lAge, ajIrNa thAya Adi vyathA na thavA dvArA saMyama, zAna porenI hAni na thAya. tene zuM upAya ? te cha, 'AhArapamANaM' = 'AhArapramANaM' Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamadhRtyAdhutsarpaNakAriNi AhAre, AhArasya bhaktapAnarUpasya bhojanasya, pramANaM mAnaM yateH sAdhorupalakSaNatvAtsAdhvyAzca jJeyamiti zeSaH / ma puruSa-mahilA-napuMsakAhArapramANam // tacca kila dvAtriMzatkavalarUpameka(va?)tRptikArakatayA ekasmin dine puruSa prati draSTavyaM / madhyamapramANametat / tasmAcca dvAtriMzatkavalapramANAdekena kavalena dvyAdibhirvA hIyamAnaM tAvat madhyama yAvadaSTau, aSTau kavalAstu jaghanyamiti / utkRSTatastu bahavo'pi kavalA bhavantIti / aSTAviMzatiH kavalA mahilAyA AhAramAnaM / napuMsakasya tu te caturviMzatiH syuH| paraM tasya prAyo'pravrAjanIyatvAd, 'battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhaNio / purisassa mahiliyAe aTThAvIsaM bhave kavalA' / / 1 / / ityasyAM gAthAyAmAhAramAnaM taM prati noktaM / // kavalamAnaM kiM ? dravyakukkuTI bhAvakukkuTI svarUpam // atha kavalAnAM kiM pramANam ? ucyate, kukkuTyaNDamAtrAH kavalA bhavantIti / tatra kukkuTI dvividhA dravyakukkuTI, bhAvakukkuTI c| tatra sAdhoH zarIraM dravyakukkuTI tasya mukhamaNDakaM, tatrA= saMyama dhRti Adine uMce caDhAvanAro teTalA pramANano khorAka = bhaktamAnarUpa bhojananuM pramANa, 'narlsa' = " ' = sAdhunuM jANavuM. upalakSaNathI sAdhvIjIonuM paNa jANavuM. * puruSa, mahilA ane napuMsakanuM AhArapramANa 0 have AhAranA pramANavize vistRta mAhitI ApatAM TIkAkAra kahe che. eka puruSanuM eka divasa tRptine karanAra AhAranuM pramANa batrIsa (32) koLIyA che. A madhyama pramANa jANavuM. eTale ke 32 koLIyAthI eka-be vagerethI hIna karatAM karatAM nava koLIyA sudhIno AhAra te madhyamapramANa che. 1 thI 8 koLIyAno AhAra e jadhanyapramANa che. utkRSTa to ghaNAM koLIyA thAya che. arthAta 32 koLIyAthI upara utkRSTapramANa kahevAya che. mahilAnA AhAranuM pramANa 28 koLIyA che. ane napuMsakanuM pramANa 24 koLIyA che. joke napuMsakonI pravajyA lagabhaga nathI hotI eTale zAstromAM A kahevAtA zloka pramANe mAtra puruSa ane mahilAnA AhAranAM pramANanI vAta batAvavAmAM AvI che. battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhnnio| purisassa mahiliyAe aTThAvIsaM bhave kavalA / / artha - kukSine pUraka puruSano AhAra 32 koLIyA kahevAyo che. temaja mahilAno 28 koLIyA kahevAyo che. Ama, A gAthAmAM napuMsakanI vAta kahevAI nathI. * koLIyAnuM pramANa ane dravyakukaDI ane bhAvakukaDInuM svarUpa che have koLIyAnuM pramANa zuM? te kahe che, kUkaDInA IMDAnA mApano koLIyo bane che. temAM kUkaDI be prakAranI che (1) dravyakUkaDI. (2) bhAvakUkaDI. . (1) dravyakUkaDI - AnA paNa 2 prakAro paDe che. (A) sAdhunuM zarIra dravyakUkaDI. sAdhunuM mukhate IMDu. eTale ke ughADelA moDhAmAM koLIyo mUkatAM moDhuM, AMkha, kapAla, hoTha, bhramara vikRta na thAya Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 'viSkRte mukhe'kSikapAlauSThabhrUbhiravikRtAbhiryaH pravizati tatpramANaM kavalasya / athavA kukkuTI tasyA aNDakaM tatpramANaH kavalo grAhyaH / ( graM. 4000 ) bhAvakukkuTI punaryAvanmAtreNAhAreNa bhuktena nAtinyUnaM nAtyAdhmAtaM codaraM bhavati, dhRtijJAnAdivRddhizca bhavati, asyAhArasya dvAtriMzobhAgo'NDakaM tatpramANaM kvlsy| tathA dvAtriMzatkavalAdikaM puruSAdyAzritya kavalAhArasyaiva mAnamidaM / udaramAzritya kAlApekSayA bhAgato bhaktapAnapramANam sapAnasya ca tasyodaramAzritya kAlApekSayA bhAgataH pramANaM vaktavyaM / tatra kAlastridhA zIta uSNaH sAdhAraNazca / tadiha yatra kAle zItamadhikaM sa zItaH / yatra dharmo'dhikaH sa uSNaH, yatra dvayoH sAmyaM sa sAdhAraNaH kAlaH / tathA sarvamapi bhojakodaravivaraM SaDbhirbhAgaiH kalpyate / tatazca sAdhAraNakAle bhaktapAnayaurabhyavahAre idaM pramANaM yathA- udarabhAgatrayaM takrAdivyaJjanayuktenAzanena pUrayet, dvau ca bhAgau kAJjikapAnakeneti / SaSThazcAMzo nyUno dharaNIya itazcetazca vAyoH saJcaraNAyAnyathA hi vAtaH pIDAM kuryAditi paJcaiva bhAgAH sadopayoginaH / taduktaM ane moDhAmAM pravezI jAya. te kavala koLIyAnuM pramANa jANavuM. athavA, (B) kUkaDInuMIMDu, te pramANavALo koLIyo levo. (2) bhAvakUkaDI - jeTalA pramANano AhAra lIdhA pachI peTa atikhAlI na rahe ke atibhareluM na rahe ane dhRti, jJAnavagerenI vRddhi thAya. teTalA pramANavALA AhAranA batrIsamA bhAgane '40' kahevAya che. teTalA pramANavALo eka koLIyo bane che. * peTane AzrayIne kALanI apekSAe bhAga pADIne bhojana ane pANInuM pramANa 0 puruSa vagerane AzrayIne batrIza kavala vagerenuM mAna to pANI vinA mAtra kavalAhAranuM che. pANI sAthe to kALanI apekSAe alaga alaga vibhAgathI te kavalanuM pramANa jANavuM. te A rIte ke, kALanA traNa prakAro che. (1) zIta (2) uSNa (3) sAdhAraNa. (1) je kALe ThaMDI ghaNI hoya te zItakALa (2) je kALe ghAma-baphAro adhika hoya te uSNakALa ane (3) jemAM ThaMDI-garamI banne samAna hoya te sAdhAraNakALa che. 'monA' bhojanane pacAvanAra udara peTanA badhAM ja vivara polANanA 6 bhAgo kalpavA. temAM, sAdhAraNakALe bhakta ane pAnane vAparavAnuM pramANa A pramANe jANavuM. peTanA traNa bhAgone takra vagere vyaMjanathI yukta kUrAdi azanathI pUravA ane be bhAgo kAMjIkA pAnathI kAMjInuM pANI, zuddhapANIvagere pravAhIthI bharavA tathA 6 ThTho bhAga khAlI rAkhavo jethI vAyu AmathI tema pharI zake. jo ema na karavAmAM Ave to vAyu pIDA kare. tethI peTamATe pAMcaja bhAga sadA upayogI bane che. kahevAyuM che ke, = addhamasaNassa sarvajaNassa kujjA, davvassa do bhAe / vAuviyAraNaTThA cchabbhAyaM uNayaM kujjA / / artha :- peTanA kalpelA 6 bhAgamAMthI 3 bhAga vyaMjanayukta AhArathI bharavA. be bhAga kAMjIkAdi pravAhIthI bharavA ane vAyunA pravicAra mATe 6ThTho bhAga khAlI rAkhavo. dravathI = www Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'addhamasaNassa savaMjaNassa kujjA, davvassa do bhaae| vAupaviyAraNaTThA cchabbhAyaM UNayaM kujjA' / / 1 / / iti / tathA zIte pAnasyekaH, bhaktasya catvAro bhAgA iti paJca / uSNe trayaH pAnasya, bhaktasya dvAviti paJca / iha bubhukSAvRddhyA bhaktabhAgavRddhiH, pipAsAhAnyA tu jalahAnirityAdi bhAvanIyaM / # uktA''hArapramANAdanyat klezaphalaM, viruddhadravyA''hAro'pi klezaphalaM ca // tadidamAhArapramANametadvyatirikte ca pramANadoSo'ta eva Aha-zeSaM saMyamAdinirvAhahetoH svadehAnuguNAdAhAramAnAdanyat nyUnamadhikaM vA prakAmAtibahukAdivakSyamANadoSayuktaM vAhAryamANamazanAdi, kimityAha, klezaH zarIrapIDA sa eva phalaM prayojanaM yasya tatklezaphalamakSudhA'jIrNAdijanakatayA shriirvythotpaadkmityrthH| etena jJAnAdivRddhijanakAdanyatpramANadoSaduSTaM jJeyamityuktaM bhavati / prakAmAdi SaT pramANadoSAH // te ca pramANadoSabhedAH SaD bhavanti / yathA prakAmaM, nikAmaM, praNItaM, atibahukaM, atibahuzaH, atipramANamatRpyamAnaM veti / tatra trayastriMzadAdibhiH kavalaiH bhojanamekasminneva dine kRtaM prakAmami zItakALamAM pAnathI ekabhAga bharavo. cArabhAga AhArathI bharavA ane 1bhAga vAyunA saMcAramATe khAlI rAkhavo. A vAta badheja samajI levI. uSNakALamAM 3 bhAga pANIthI bharavA 2 bhAga AhArathI bharavA. ahIM AhArapANInA viSayamAM bhUkhanI vRddhimAM AhAranI vRddhi ane tarasanI hAnimAM pANInI hAni karavI vagere samajI levuM. - uparokta AhArapramANa sivAyanuM pramANa phlezaphaLa che ane | viruddha dravyano AhAra paNa ziphaLa che. * upara batAvyA pramANe AhAranuM pramANa che. AnAthI vyatirikta = nyUna ke adhika AhAra levAmAM pramANadoSa che. eTale ja kahe che ke, "tera= "zeSa' = saMyamAdinA nirvAhanAM kAraNabhUta, potAnA dehane guNakArI evA AhAranA mAnathI judo. eTale ke nyUna ke adhika AhAra. athavA prakAma ke atibahu vagere doSayukta AhArAdi. prakAma - atibahuka vagerenuM svarUpa have AgaLa kahevAmAM Avaze, te doSayukta AhAra zenuM kAraNa bane che ? te kahe che, "viTanesahataM' = "varnazaetna' = kleza eTale ke zarIra pIDA e che phaLa = prayojana jenuM e klezaphaLa kahevAya che. arthAt e kleza phaLanuM kAraNa bane che. kAraNa ke, doSayukta AhAra, e akSudhA - ajIrNAdine utpanna karavA dvArA zarIravyathAne utpanna kare che. (kahyuM che ke, atirikta AhAra pIDA upajAve che ane te vamana ane jhADAnuM kAraNa bane che.) A badhAno bhAvArtha A thayo ke, jJAnAdivRddhine utpannakaranArathI juduM je paNa che te pramANadoSathI duSTa jANavuM. te pramANa doSanA 6 bhedo che. * prakAma vagere 6 pramANa doSo che. (1) prAraM (2) nivAmaM (3) gIta (4) tivarSa (5) tivadurI ane (6) tijhamI. jenuM bIjuM nAma "satRNamana' che. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 tyucyate / tacca kevalaprakAmatvenaitairagalatsnehabindubhirjeyam / yadi tu galatsnehabindubhiH syAttadA prakAmaH praNItazca doSau syAtAmevaM zeSadoSa(SeSu)doSasaGkaratvamapi bhAvanIyaM 1 / tathA prakAmabhojanameva dvyAdidineSu kriyamANaM nikAmamucyate 2 / utpATyamAnakavalebhyo galaghRtAdikaM bhojanaM praNItamucyate 3 / ekasmin dine nyUnodaratArahitatvena paripUrNabhojanaM bahukamucyate tadbahukamatikrAntamatizayena svapramANAdhikaM yadazanAdikaM vAradvayaM bhuGkte tadatibahukamiti 4 / tisro vArA yadazanAdikaM bhuGkte tadatibahuza ucyate 5 / tisRbhyo vArAbhyaH paratazcatasrAdivArA atilaulyAttRptimamanyamAnaH sAdhuryadazanAdikaM bhuGkte tadatipramANamatRpyamAnaM vocyate 6 / tadidaM pramANadoSaduSTaM SaDvidhamapyAhAraM sAdhuna bhujIta / tathA viruddhadravyAhAro'pi dehasaMyamakSatikAritvena klezaphala eva jJeyo'taH so'pi na bhoktavyo yathA dadhitailayoH kSIratailayorvA saMyogaH kuSThavikArakArI, samabhAgayozca tailaghRtayomilitayoH saMyogaH kiyatA'pi kAlena viSatvabhAjI bhavecceti gAthArthaH / / 95 / / (1) "vA = batrIzakoLIyAthI vadhAre. eTale ke tetrIza vagere koLIyAnuM bhojana ekaja divasamAM kare to e prakAma kahevAya che. ahIM ATaluM dhyAna rahe ke je AhArAdimAMthI sneha = ghI vagere cIkaNA padArthonA binduo TapakatAM na hoya. evA koLIyAomAM prakAmapaNuM jANavuM. jo eja prakAmaAhAramAM snehanA binduo TapakatAM hoya = ghI vagerethI lathapatha hoya to emAM prakAma ane praNIta banne doSo saMbhave che. A ja pramANe chae cha doSomAM doSonuM saMkarapaNuM jANavuM. () nijhAma' = prakAma bhojana ja jo ekathI vadhu divaso karavAmAM Ave. arthAtu bIjA-trIjA vagere divasomAM karavAmAM Ave to ene nikAma kahevAya che. (3) "prIta' = koLIyArUpe upADavAmAM AvatAM AhArAdimAMthI jo ghI vagere gaLatuM hoya = TapakatuM hoya to e bhojana praNIta = lathapathatuM kahevAya che. (4) tivahu' = eka divase nyUnodaratAvinA = uNodarIvinA peTa bharIne paripUrNabhojana vApare e "vahu' kahevAya che. te bahukamane oLaMghIne atizaya. eTale ke potAnA peTa mATe paryApta AhAranA pramANa karatAM vadhAre azanAdi je bevAra vApare. te atibahukam kahevAya che. - (5) "vivaza' = trIjIvAra je atibahukam azanAdi vApare che. (6) "atipramA' = tRNamA = atilolupatAthI traNavArathI vadhAre cothIvagerevAra ati bahukam vApare. A pramANadoSathI duSTa che e prakAranA AhAra sAdhu vApare nahi. tathA, deha ane saMyamano kSayakaranAra evA viruddhadravyano AhAra paNa klezaphaLa ja che. mATe tevA bhojana paNa na karavA. viruddhadravya kone kahevAya ? te jaNAvatAM kahe che. jemake dahIMno tela sAthe saMyoga athavA kSIrano tela sAtheno saMyoga e kukhavikArane karanAra che. temaja, samAnabhAge meLavela ghI ane telano saMyoga e keTalAMka kALa pachI viSane kare che. A pramANe 95mI gAthAnI vyAkhyA karI.I9pA Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 avataraNikA- zeSaM klezaphalamiti prAguktaM tatazca kutaH punaH zeSaM klezaphalamityAha / mUlagAthA- jeNaibahu aibahuso, aippamANeNa bhoyaNaM bhuttaM / hAdejja va vAmejja va, mArejja va taM ajIraMtaM / / 96 / / saMskRtachAyA- yenA'tibasvA'tibahuzo'tipramANena bhojanaM bhuktam / hadayedvA vamayedvA mArayedvA tamajIryat / / 96 / / // atibavAdibhojanaM kiM kuryAt ? purISAdhikyamAdi kArayet pha vyAkhyA- yena kAraNena 'atibahu' atibahukAkhyaM vAradvayamityarthastathA 'atibahuso' atibahuzo'bhidhaM vAratrayamityarthaH / atipramANena vAratrayollaGghanena karaNabhUtena atRpyamAnena vA tRptimamanyamAnena sAdhunA ka; bhojanamazanAdikaM bhuktamabhyavahRtaM / kiM kuryAt ityAha / hadayedvA purISAdhikyaM kArayet, vamayedvA chardi kArayet, mArayedvA prANatyAgaM kArayet / vAzabdAH svasthAne vikalpArthAH / tadatibahukAdibhojanaM kIdRzaM sadityAha-ajIryadapariNamat / iha ca sUtrakRtA doSadarzanadvAreNAtibahukAditrayasya avataraNikA :- have je kahevAmAM AvyuM ke "zeSa phlezaphaLa che' te zI rIte bane che? te jaNAvatA De . - bhuunn||thaa-shaarth :- jeNa = 4 ||25||thii, aibahu = bevAra, aibahuso = 2 2, aippamANeNa = savArathI dhAre, bhoyaNaM = mAhAra, bhuttaM = vAparato, hAdejjava = aghi sthaMuidI 42||ve, vAmejjava = athavA 7842|ve, mArejjava = athavA prAno tyaa2| 42rAve, taM = te bhaghimAra, ajIraMtaM = pAyana nathito.lc6 mULagAthA-bhAvArtha - be vakhata, traNa vakhata ane tethI vadhu vakhata karAyelo AhAra pAcana nahi thavAnA yoge tevA AhArakaranArane adhikaUDila karAve athavA ulTI karAve athavA tenA prANano paNa tyAga 2rAve ch.||8|| * matimore lozana zuM 52 ? FISI-Bcel pore save . vyAyArtha :- 'jeNa' = 'yena kAraNena' = solupatAmaha ||29||s2, 'aibahu' = 'atibahu' = mevA2 sevAma bhApata matima namana mAyarathI 'aibahuso' = 'atibahuzaH' = 25vAra sevAmA mAvato matima nAmana rathI tathA, 'aippamANeNa' = 'atipramANena' = pArane ogaMdhAne levAmAM AvatA atipramANam nAmaka AhArathI, badhAmAM tRtIyavibhakti karaNa rUpe levAmAM AvI che. athavA to atipramANam jenuM bIjuM nAma "atRpyamAna che. tenI vyAkhyA batAvatAM kahe che. tRptine na mAnatA mevA sAthI 4 mazana 'bhoyaNaM bhuttaM' = 'bhojanam bhuktam' = mo4 52vAmA sAvyu. 75rota 52vAmAM Aveda tila vagere bhADA2. | 43 ? te 4 cha, 'hAdejja va' = 'hRdayedvA' = 1 rAve, 'vAmejja va' = 'vamayedvA' = 6. 42rAve, 'mArejjava' = 'mArayedvA' = praatyaa|| 2||ve. bhUjayAmai 'vA' zo svasthAne cha bhane vipane sUyavanAra che. 'taM' = Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 darzanena prakAmAdidoSatrayamapyupalakSitaM draSTavyaM / kevalaM prakAmAditrayAbhaNanena yadatibahukAditrayasyopAdAnaM tadasyAtmavirAdhanAdijanakatvenAtiparihAratAkhyApanArthaM / pramANA'tiriktabhojane doSAH, pramANopetabhojane guNAzca // tatrAMtmavirAdhanA maraNAdeH, saMyamavirAdhanA tu tApanArthaM tejaskAyAdivirAdhanAtaH, pravacanavirAdhanA tu audarikA ete ityAdi janApavAdAt / upalakSaNatvAdetadanusArataH prakAmAdibhojanatraye'pyete'nye. ca brahmacaryavirAdhanAdayo doSA vaacyaaH| tasmAdguNakAritvAt pramANopetameva bhoktavyaM / kiM ca ye narA apathyaparihAriNaH, dvAtriMzatkavalabhojino vA, dvAtriMzataH stokatarabhojino vA syuste'paravaidyacikitsyA na syuH kintu te svata evoktAhAraniSevaNAdAtmano vaidyakalpA iti pramANayuktabhojane vizeSaguNastato 'tam' = te atibahukAdi bhojana kevuM hoya tyAre jhADA vagere karAve? te kahe che, "manIta' = sanIrthat' = ajIrNa thatuM. pariNamana na pAmatuM arthAt nahiMpacatuM bhojana. ahIM, mULakArazrIe doSadarzana karAvavAdvArA arthAt atibahukAdi traNadoSanA darzana karAvavA dvArA prakAmAdi bAkInA traNeya doSanI vAta upalakSaNathI karI dIdhI che ema samajI levuM. prakAmAdi traNa doSono ullekha karyAvinA mAtra je atibahukAdi traNadoSone lIdhA che tenuM kAraNa e che ke atibahukAdi traNadoSo e AtmavirAdhanA vagere utpannakaranAra hovAthI eno atyaMta parihAra = tyAga karavo ema batAvyuM che. * pramANathI vadhAre bhojanamAM doSo ane pramANasara bhojanamAM guNo che. AtmavirAdhanAAdinI saMbhAvanA jaNAvatAM kahe che ke, ajIrNa pAmatAM AhArAdithI maraNa vagere thAya e AtmavirAdhanA. ajIrNathI zarIra atyaMtaThaMDu paDI jAya vagere kAraNe zarIramAM prANano saMcAra karavA tApaNAM vagere karAya che jemAM tejaskAyAdinI virAdhanA thAya. e saMyamavirAdhanA. [ahIM prAsaMgika thoDI vAta jANavI ke pUrvakALamAM jyAre chAtI acAnaka aTakI jAya. ke zarIra ekadamaThaMDu paDI jAya tyAre cArebAju moTA tApaNAM karavAmAM AvatAM ke jethI garamInA lIdhe chAtI pAchI dhaDakatI thaI jAya. athavA zarIramAM garamI pedA thatAM zarIramAM prANano saMcAra cAlu thaI jAya. vartamAnamAM paNa tIvrahRdayaroganA humalAdimAM DaoNkTaro karanTanA zoka Ape che. jethI chAtIno dhabakAra cAlu thaI jAya. e karaMTa eTale eka jAtanuM tApaNuM ja che ne ? astu.]. tathA, "A loko khAudharA che" e pramANe lokomAM apavAda thAya. e rIte pravacanavirAdhanA thAya. atibahukAdiAhAramAM jema AtmavirAdhanAdi traNa doSo batAvyA. eja rIte upalakSaNathI prakAmAdi bhojanamAM paNa A traNeya ane bIjA paNa brahmacaryavirAdhanAAdi doSo jANavA. uparoktadoSothI bacavA mATe pramANasara ja bhojana levuM joIe. kAraNa ke, te guNakArI che. vaLI je loko apathyane choDanArA hoya che. 3rakoLIyA ke tethI paNa ochuM vAparanArA hoya che. teone bIjA trIjA vaidya pAse cikitsA karAvavAnI jarUra nathI paDatI. kAraNa ke uparokta pramANasara bhojana lenArA teo jAte ja vaidya jevA che. Ama, pramANayukta bhojana karavAmAM vizeSa guNa che. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 jJAnavRiddhiriti thArthaHA26 ! avataraNikA- uktaH pramANadoSaH, sAmpratamaGgAradhUmAkhyaM doSadvayaM yugapadvyAkhyAtumAha | mUlagAthA- aMgArasadhUmovama, caraNiMdhaNakaraNa bhAvao jmih| ratto duTTho bhuMjai, taM aMgAraM ca dhUmaM ca / / 97 / / saMskRtachAyA- aGgArasadhUmopamacaraNendhanakaraNabhAvato ydih| rakto dviSTo bhukte, tadaGgAraM ca dhUmaM c||97|| ___ aGgAra-sadhUmaupamyaM caraNendhanasya // vyAkhyA- iha kASThAdikamindhanam, agnidagdhaM nirdhUmaM jvaladagnirUpamaGgAra ityabhidhIyate / tathA saha dhUmena sadhUma, tadevendhanamaGgArabhAvamaprAptaM dAhakriyAmanubhavadyAvadarddhadagdhaM taavddhuumsdbhaavaatsdhuummucyte| tato'GgArazca sadhUmaM ca aGgArasadhUmaM dravyendhanaM tena upamA aupamyaM sAdRzyaM yasya taccaraNendhanaM c| tatra caraNaM cAritraM tadevendhanaM bAlanaM dAhyatvAccaraNendhanaM, tasya karaNaM vidhAnaM, tasya bhAvaH sadbhAvastasmAccAritrendhanasyAGgArasadhUmasadRzakaraNatayetyarthaH / ayamoM yathAhi dravyendhane, tenAthI jJAnAdinI vRddhi thAya che.ll96ll avataraNikA :- A pramANe "pramANadoSa' kahyo. have aMgAra ane dhUma nAmanA banne doSonI eka sAthe vyAkhyA karavAnI IcchAthI kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- ra = dhUmADA vagarano baLato aMgAro, sadhUma = dhUmADAvALuM aDadhuM baLatuM lAkaDuM, ovama = sarakho, tharathara = cAritrane bALavAnA, mAvayo = svabhAvathI, naM = je azanAdi, rUda = A grAmaiSaNAnA doSamAM, te = te azanAdi, rasto = rAgavAna, suko = SavAna, muMna = vApare, vAraM = aMgAradoSavALuM, va = ane, ghUmeM = dhUmadoSavALuM, = ane..I97I. mULagAthA-bhAvArtha :- jema lAkaDAne agni sarvathA bALIne dhUmADA vagaranA aMgAra jevo banAve che ane aDadhuM bALIne dhUmADAvALuM banAve che tevI rIte je sAdhu AhAra vAparatI vakhate prazaMsApUrvaka vApare te potAnA cAritrane sarvathA bALIne aMgArA jevuM banAve che ane je sAdhu virasaAhAranI niMdA karIne vApare te potAnA cAritrane aDadhA baLelA dhUmADAvALA lAkaDA jevuM malina banAve che.9NI * aMgAra ane dhUmADAnI upamA cAritrarUpI Injana sAthe che. vyAkhyArtha :- "mAra?' = ahIM kASTAdine Indhana kahevAya che. agnithI baLelA, dhUmADA vinAnA baLatAagni = saLagatAM kolasAsvarUpa kASTAdine aMgAra kahevAya che. tathA, "dhUma:' = dhUmADA sAthe hoya te sadhUma, sadhUma evuM Indhana ke je aMgArabhAvane pAmyuM na hoya. arthAt dAhakriyAne anubhavatuM Izvana jyAre aDadhuM baLI jAya che. tyAre temAM dhUmADAno sadUbhAva hovAthI te Izvana sadhUma kahevAya che. dhUmADA sAtheno aMgAra te dravyaInjana, enI sAthe upamA = sadezatA jenI karAI che te "gharanjana' kahevAya che, "varabdhana'nI vyAkhyA karatA kahe che ke, "vara' eTale ke cAritra. te cAritraja Injana Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 dAhyaM dAhakastatsAdhyaM kAryaM ceti tritayaM bhavati / tathA bhAvendhane'pi dAhyaM dAhakastajjanyaM kAryaM ca vAcyaM, tatra dravyendhane kASTAdibAlanaM dAhyaM dAhako'gnistatsAdhyaM ca dhU(mA)yamAnatA'GgAratAlakSaNaM, bhAvendhane cAritrAkhyaM dAhyaM, rAgadveSapariNAmazca sAdhorazanAdigocaro'gnirdAhakaH, tatsAdhyaM ca kArya dhUmAyamAnatArUpaM rUkSo'yamAhAra ityAdivacanoccAraNena tasyaiva malinatvakaraNaM aGgAratAkaraNarUpaM ca / miSTo'yamAhAra ityAdivacanoccAraNena sarvathA nirdagdhatvena tasyaivAsAratAkaraNaM mokSakAryaM prati | yathAhyaGgAraiH kASThAdikAryaM na sidhyati / tathA tena cAritreNa kRtaduHkhamokSo mokSo na zIghraM labhyata ityevaM ca caraNendhanasya dravyendhanaupamyam / tatazca yatprAsukameSaNIyamapyazanAdi, 'iha' tu sthApyaM, rakto miSTametaditi tatprazaMsayA rAgavAn san, dviSTo rUkSametadityAdidoSagrahaNato dveSamAn bhuGkte abhyavaharati tadazanAdi, yathAkramaM bhavati / bane che. kAraNa ke emAM baLavApaNuM raheluM che. e baLavApaNAnuM je karavuM, te "varadhiSThira' kahevAya che. "varagharamAvo' = "varabdhanarAmAvara' = cAritrarUpI Izvanane aMgAra ke sadhUma samAna karavApaNuM. ahIM bhAvArtha A che ke jema dravyaIndhanamAM dAhyapaNuM = baLavApaNuM, dAhaka = bALavApaNuM ane tenAthI sAdhyakArya dhUma-dAha-pAcanavagere A traNeya hoya che. te ja pramANe bhAvaInthanamAM paNa dAhya, dAhaka ane tenAthI utpannathatuM kArya dhUma-dAha-pAcana vagere A traNeya hoya che. jemake, dravyaInthanamAM kASTavagerene bALavuM te dAhya, dAhaka te agni ane tenAthI sAdhya evuM kArya te dhUmADA karavApaNuM ane aMgArApaNAM svarUpa raheluM che. te ja rIte, bhAvaIndhanamAM cAritra e dAhya che. azanAdino viSaya banato sAdhuno rAga-dveSano pariNAma e dAhaka-agni che. ane tenAthI sAdhyakArya e che ke, "A AhAra rUkSa che' ItyAdi vacano uccAravAdvArA cAritrane dhUmADArUpe malinakaravApaNuM ane, "A AhAra miSTa che' ItyAdi vacano uccAravAdvArA cAritrane aMgArarUpe karavApaNuM eTale ke sarvathA bALI nAMkhavA dvArA cAritrane mokSarUpI kAryamATe asAra banAve. jema aMgArAdvArA lAkaDA vagerenuM kArya sadhAya nahi arthAt jema ramavAmATe gilI-dAMDA ke makAna ke lakhavAnAsAdhana, bAjoThavagere banAvavA lAkaDA upayogamAM levAya paNa aMgArA nahi. eTale ke aMgArAthI kAMI e badhI vastuo banI zakatI nathI. te ja rIte dhUmADArUpa ke aMgArArUpa cAritra dvArA duHkha-pApamuktisvarUpa mokSa jaldI meLavI zakAto nathI. Ama cAritrainjana sAthe dravyaInjananI upamA karAI che. nam = "a" = prAsuka ane eSaNIya evuM paNa je azanAdi, mULagAthAmAM "na pachI je "da zabda che. e hAla sthApI rAkhavo. arthAtu hAlamAM eno upayoga nathI. AgaLa jyAM eno upayoga jaNAze tyAM anvaya karIzuM. "ro' = "rajja:' = "A miSTa che" ema tenI prazaMsA dvArA rAgavALo thaIne, "huddo' = "diSTa ' = "A rukSa che" ema tenA doSagrahaNathI SavALo thaIne, "muMna" = kuM?' = vApare che "tam = 'ta = te azanAdi, yathAkrame A pramANe thAya che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aGgAro rAgapariNAmo dhUmazca dveSapariNAmaH 'rUha' vu prAsepaLAvovevu madhye, smin pravacane vA, jimitvAda-'bAra haiM ghUma' peti, kAma pUrvoktazRbdArthazcAritre dhanaduhanasamartho rAgapariNAmo, dhUmazca pUrvoktazabdArthazcAritrendhanasya dhUmAyamAnatAkaraNasamartho dveSapariNAmastadyogAdazanAdyapyaGgAradoSavaddhUmadoSavacca bhavati / rAgavAneSaNIyamapi bhuJjAno'GgAradoSavatkaroti dveSavAMzca tadeva bhuJjAno dhUmitaM karoti / cazabdau parasparApekSayA samuccayArthI / iha yadyapi pUrvvaM kASThAdidahyamAnamarddhadagdholmukasvabhAvaM sadhUmaM syAttataH sarvathA jvalanarUpAmaGgAratAM bhajate iti sadhUmAGgArayorutpattikramastathApyanayorbhAvarUpayorgurulaghudoSatAmAzrityetthaM nirdezastathAhi-rAgeNa sarvvathA dagdhendhanasamaM cAritraM karotIti sa gururdoSo, dveSeNa tvarddhadagdhendhanasamamiti sa lghuriti| tathA zeSeSUdgamAdidoSeSu jagattrayakadarthakarAgadveSasvarUpatvAdgurutamAvimAviti khyApanAkramabhaNanaM tyaktvaitau doSau visadRzAvuktAviti gAthArthaH / / 97 / / * rAgano pariNAma aMgAra che ane dveSano pariNAma dhUmADo che . have je 'F' pUrve sthApelo teno anvaya ahIM ka2vo. 'da' = A kahevAI gayelA grAsaiSaNAdoSonI madhyamAM athavA tIrthaMkarapraNIta A jinazAsanarUpI pravacanamAM te azanAdi yathAkrame zuM kahevAya ? te kahe che, 'gaMrM ca dhUma 6' = aMgAra ane dhUmADo kahevAya che. temAM, aMgAra eTale ke pUrve kahevAyela zabdArthavALo arthAt cAritrarUpI Indhanane bALI nAMkhavA samartha evo rAgano pariNAma ane dhUma eTale paNa pUrve kahevAyela zabdArthavALo eTale ke cAritrarUpI Indhanane dhUmADAvALuM = malina zyAma karanAra dveSano pariNAma. te pariNAmanA yoge azanAdi paNa aMgAra ke dhUma doSavALA thAya che. sAra A thayo ke eSaNIya paNa AhArAdine jo rAgavALo thaIne vApare to te AhArane aMgAra doSavALo kare che. ane jo dveSavALo thaIne vApare to dhUmadoSavALo kare che. banne 'T' zabda e parasparanI apekSAe samuccayanA arthamAM che. joke, ahIM baLatAM kASThAdi pahelAM to ardha baLelA ulmakasvabhAvavALA dhUmADAsahita hoya che. pachI sarvathA jvalanarUpa aMgArapaNAne pAme che. A rIte prathama sadhUma ane pachI aMgAro. evo utpattikrama che. chatAM paNa bhAvasvarUpa A banneno vicAra ka2vAno hovAthI guru ane laghu doSane AzrayIne eTale ke prathama guru-moTodoSa, ane pachI laghu nAnodoSa A kramane AzrayIne Avo nirdeza karavAmAM Avyo ke, rAga karavAdvArA sarvathA baLIgayela IndhanasamAna cAritrane karI de che mATe te gurudoSa che. ane dveSa dvArA ardha baLIgayela IndhanasamAna kare che. te laghudoSa che. = tathA, zeSa udgamAdidoSomAM traNe jagatanI kadarthanA karanAra rAga-dveSasvarUpa A baMne doSo hovAthI e banne gurutamadoSo che atyaMtamoTAkhataranAka doSo che e vAta para dhyAna doravA mATe khyApanA kramane kASTAdimAM prathama sadhUma ane pachI aMgAro, e kramane choDIne prathama rAga ane pachI dveSa ema visadaza viparitakrama kahyo che.chA - = 399 = Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 0 avataraNikA- uktamaGgAradhUmAkhyaM doSadvayaM sAmprataM kAraNAkhyamabhidhitsuryannimittamAhArayati, yannimittaM ca netyetdaah| mUlagAthA- chuhveynnveyaavcc-sNjmsujjhaannpaannrkkhtttthaa| iriyaM ca visoheuM, bhuMjai na u ruuvrsheuu||98|| saMskRtachAyA- kssudvednaa-vaiyaavRty-sNym-sudhyaan-praannrkssaarthm| IryAM ca vizodhayituM bhujIta na tu rUparasahetuH / / 9 / / kSudvedanAdi SaTkAraNaissAdhurAhAraM bhuJjIta vyAkhyA- iha kSudvedanAdipadAnAM kRtadvandvAnAM rakSArthamiti padena pratyekaM sambandho bhavati / tatazca kSudvedanArakSArthaM bubhukSAlakSaNapIDApagamAya / "bubhukSAsadRzI hi nAstyanyA pIDA", atastadvinAzAya bhuJjIteti sarvatra yogaH sAdhurAhAramiti zeSaH / tathA vaiyAvRttyamAcAryAdInAM bhaktapAnAdinA praticaraNarUpaM / taddhi bubhukSitena kartuM na pAryate, ataH tadrakSArthaM tasya hAninivAraNArthaM / tathA saMyamaH pratyu avataraNikA :- A pramANe aMgAra ane dhUmanAmaka be doSa kahevAyA. have, "rA' nAmanA doSane kahevAnI IcchAthI, je nimitte bhojana kare ane je nimitte na kare te kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- chuTaveyana = sudhAvedanA zamAvavA, vecavarga = vaiyAvacca mATe, saMgama = cAritranA pAlanamATe, sunnA = sUtrArthanA ciMtavana mATe, vAgarA = potAnA prANanA rakSaNa mATe, rivuM = IryAsamiti, 2 = ane, viNodevuM = vizuddhimATe, muMbarU = vApare, = nahi, 3 = paNa, varasAde = rUpa ane svAdane mATe.98 mULagAthA-bhAvArtha :- sAdhune cha kAraNathI AhAra vAparavAnuM tIrthakaroe kahyuM che, (1) sudhAvedanA zamAvavA mATe. (2) AcAryodinI bhakti-vaiyAvacca karI zakAya te mATe. (3) paDilehaNA vagere cAritranI kriyA samyaphaprakAre karI zakAya te mATe. (4) sUtrArthanA abhyAsa ane ciMtavana mATe. (5) potAnA prANa TakAvavA mATe ane (6) IryAsamitinuM sArI rIte pAlana thaI zake te mATe. paraMtu zarIrane baLavAnarUpavAna banAvavA tathA svAdavagere mATe AhArAdine na vApare.ll98I * bhUkhanI vedanA vagere ka kAraNosara sAdhu AhAra vApare che vyAkhyArtha :- ahIM samAsa karela sudhAvedanA vagere padono "rakSArthanuM pada sAthe pratyekano saMbaMdha thAya che. te A rIte ke (1) "kudavevasthA muMna' = "suvenArakSArtha muknIta' = sarvedanAnI rakSA mATe arthAt bubhakSA = bhukharUpa pIDAne dUra karavA mATe vApare. kAraNa ke kahevAyuM che ke "vumukSA zazI hi nATyacA vIka' = bhukha jevI bIjI koI pIDA nathI. mATe tenA nAza mATe vApare. ema badhe joDavuM., tathA, "sAdhu AhArane e adhyAhArathI levuM. (2) vecavaSyavasthA muMna' = vaiyAvRjyarakSArtham suSmIta' = AcArya vagerenI vaiyAvacca eTale ke bhAta-pANIAdi dvArA AcAryaAdinI sevA bhUkhyo na karI zake mATe tenI rakSA mATe. arthAta vaiyAvaccanI Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 pekSaNApramArjjanAdikaH sAdhuvyApArastaM bubhukSitaH karttuM na zaknotyatastatpAlanArthaM / tathA zobhanaM dhyAnaM sudhyAnaM sUtrArthAnucintanAdilakSaNaM dharmadhyAnaM, tadapi bubhukSitasya parikSIyate / yato bubhukSitaH pUrvyAdhItazrutaparAvarttane'rthacintanikAyAM cAsamarthaH syAdatastadrakSArthaM sudhyaanhaaninivaarnnaarthmityrthH| tathA prANarakSArthaM, tatra prANA indriyAdayo daza teSAM rakSArthaM tatsaMdhAraNAya, bubhukSitasya hyAyurbalAdi hIyate / tatheryAM ca vizodhayitumIryAsamitipAlanAya, bubhukSito hIryAsamitiM dhyAmalalocanAni (natvena) vizodhayituM na zaknoti / caH samuccaye / etaiH SaDbhiH kAraNaissAdhurAhAraM bhuJjItAznIyAt / na tu na punarbhuJjIta ruuprshetuH| tatra rUpaM zarIrasya viziSTavarNAdyAkRtiH 'rasa zabde' iti vacanAdrasaH zabdastayorheturnimittaM zarIropacitatvakaNThamAdhuryApAdanAyetyarthaH / AhAraviSayo vA raso madhurAdikastannimittaM svAdurasopetamidaM varttate, ato'vazyaM bhoktavyamiti gArtsnyena na bhuJjItetyarthaH / anena rUpAdyarthamAhAramAhArayan dharmmaprayojanAbhAvAt kAraNAkhyadoSaduSTaM tatsyAdityAveditaM / yataH kAraNAbhAvaH kAraNadoSo'trAbhipreta rUti gAthArthaH / / 18 / / hAninA nivAraNa mATe = vaiyAvaccamAM ochAza na Ave te mATe sAdhu AhAra vApare. 'saMyamaH' = paDilehaNa-pramArjanAdisvarUpa sAdhuno vyApAra. te vyApAra bhUkhyo karI na zake. mATe, tenuM pAlana karavAmATe sAdhu AhAra vApare. (3) 'saMnana' (4) 'mundrAna' 'zomana-dhyAnaM' = 'sudhdhAnaM', sUtranA arthonuM anucittana vAraMvAra UMDAciMtana svarUpa dharmadhyAna. te paNa bhUkhyAnuM kSINa thatuM jAya che. kAraNa ke bhUkhyA thayelA, pUrve bhaNela zrutanA parAvartanamAM ane arthacintanikAmAM asamartha hoya che. tethI, tenI rakSAmATe arthAt sudhyAnanI hAnine nivAravA mATe, sAdhu AhAra vApare. (5) 'pAravavadA' 'prALa-rakSArtha' = prANo Indriya vagere 10 che. teonI rakSAmATe = teone TakAvavA mATe sAdhu AhAra vApare. kAraNa ke, bhUkhyAnuM AyuSya, baLavagere ghaTe che. (6) 'rivaM = visodevuM' 'rTsa = viovatuM' = IryAsamitinI vizodhi pAlanamATe sAdhu AhAra vApare. kAraNake, bhukhyA thayelAne AMkhe aMdhArA AvavAthI IryAsamiti pALI zakato nathI. '' e samuccayArthamAM che. = = A 6 kAraNosara sAdhu AhArane 'muMd' 'muggIta' vApare. parantu, '13 varasadevjha' : 'natu paratahetuH' rUpa-ke rasanA hetuthI vApare nahi. rUpa eTale ke zarIranI viziSTa varNAdinI AkRti, rasa e zabdanA arthamAM paNa Ave che. kahevAyuM che ke 'rasa zaddhe. A vacanathI rasa eTale zabda. te banne = rUpa, rasanA hetuthI nimitte. eTale ke, sArA-sArA pauSTikabhojanathI zarIranI puSTimATe ane kaNThamAM madhuratA lAvavAmATe na vApare. athavA rasa eTale ke AhArasaMbaMdhI rasa. arthAt madhurAdirasa. tene mATe na vApare. 'A svAdurasavALuM che, svAdiSTa che mATe avazya bhakSya che' A pramANe gRddhipUrvaka na vApare. Ama kahevA dvArA A vAta chatI thAya che ke rUpAdimATe AhArane vAparatA sAdhune dharmaprayojanano = = = * = = = Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 avataraNikA - yaiH kAraNairAhArayati yatistAnyuktAnyadhunA yairnAhArayati tAnyAha / mUlagAthA - ahava na jimejja roge, mohudaye sayaNamAiuvasagge / pANidayAtavaheDaM, ante taNumoyaNatthaM ca / / 99 // athavA na jimed roge mohodaye, svajanAdyupasarge / prANidayA- tapatorante tanumocanArthaM ca / / 99 / / roga mohodayAdau na bhuJjIta saMskRtachAyA vyAkhyA- athaveti balavarNAdyapekSayA bhojanA'karaNe vikalpAntarArthaH / 'na' naiva jimedadyAt sAdhurbhojanaM kuryAdityarthaH / kvetyAha- 'roge' AkasmikajvarAkSirogAdAvajIrNAdau ca / upavAsAn kurvato hi prAyo jvarAdayastruTyante / = abhAva hoya che. ane e abhAvathI e AhAra 'vArana' nAmanA doSathI duSTa thAya che ema atre jaNAvAyuM che. kAraNa ke kAraNano abhAva e kAraNadoSa e rIte prastutamAM vivakSita che.98 avataraNakA :- Ama, kayA kAraNosara sAdhu AhAra kare tenI vAta karI. have kayA kAraNosara sAdhu AhAra na kare. te kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- lava = athavA, na nimegna svajanAdinA, vaso vRddhAvasthAmAM, taLumoyasthaM mohanA udayamAM, sayaLamAr tapane mATe, anne tavahe uM arthamAM. 199 // = == = = = 7 mULagAthA-bhAvArtha :- upara jema zarIrane baLavAna banAvavAvageremATe AhAra karavAno niSedha jaNAvyo tevI rIte bIjA cha kAraNoe paNa sAdhune AhAra karavAno hoto nathI. (1) ajIrNa athavA tAvavagere rogamAM. (2) mohano atyaMtaudaya hoya tyAre. (3) svajano cAritra choDAvavA mATe prayatna karatAM hoya athavA rAjAdino upasarga hoya tyAre. (4) varasAda dhummasa vageremAM gocarI javAmAM jIvAkula bhUminA yoge ghaNI virAdhanA dekhAtI hoya tyAre te jIvonI rakSAmATe. (5) upavAsathI mAMDIne cha mahinA sudhInI tapazcaryAmAM ane (6) vRddhAvasthAmAM zarIrathI tevI koI cAritranI vadhu ArAdhanAno saMbhava na hoya tyAre zarIranA tyAgamATe anazananA svIkAramAM / / 99 * roga ane mohanAM udaya vageremAM AhAra na karavo cha vyAkhyArtha :- 'ahava' = 'athavA' = athavA to, ahIM 'athavA' zabda e baLa vagerenI apekSAe = baLa vagere sivAya paNa bhojana nahi karavAnA bIjA vikalpane sUcavanAranA arthamAM che. 'na' = nahi, 'nimeSna' 'nimaMt' 'adyAt' jame. athavA have batAvavAmAM AvanAra kAraNosara sAdhu bhojana na kare. ema artha karavo. che, kayA kAraNosara na kare ? te kahe ane ajIrNAdimAM. kAraNa ke AhAra na 'ne' rogamAM AkasmikatAvamAM ke AMkhanA rogamAM karIne upavAsAdi karatAM prAyaH tAva vagere utarI jAya che. = - na vApare, rone = mAMdagImAM, moghurye upasargamAM, pALiyA zarIranA tyAgamATe, = = samucca jIvadayAmATe, = = = Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 yaduktaM, 'balAvirodhi nirdiSTaM jvarAdau laGghanaM hitaM / Rte'nilazramakrodhazokakAmakSatajvarAt / / 1 / / tathA, mohodaye'tyutkaTakAmapIDodbhave maithunaviratirakSaNArthaM na jimet / upavAsAn hi kurvataH kAmaH kAmamapakrAmati / / 2 / / yaduktaM, 'viSayA vinivartante nirAhArasya dehinaH / rasavajaM raso'pyasya paraM dRSTvA nivarttate' / / 1 / / iti / ___ 'sayaNamAi'tti mo'lAkSaNikastataH svajanAdyupasa / tatropasargaH skhalIkaraNam, sa cAnukUlapratikUlabhedAt dvidhA / tatra mAtApitRkalatrAdisvajanopasargo'nukUlaH / te hi pravrajyAmocanAdyarthaM kdaaciduptisstthnte| tata upasargo'yamiti matvA tatra na jimet / te hi upavAsAn kurvantamavalokya tannizcayAvagamAnmaraNAdibhItervA prAyaste muJcanti / AdizabdAt pratikUlopasarge kupitarAjAdau na jimediti / tathA prANidayA ca tapazca te tathA / taddhetostannimittaM / tatra prANidayAhetoH sattvarakSaNAya jalavRSTI, mahikApAte, sacittarajaHpAtAdau, prabhUtazlakSNamaNDUkikAmasikAdisatvasamAkulAyAmilAyAM na jimet kintu meghavRSTyAdAvupavAsaM karoti yena bhikSATanAdijAtApkAyAdivirAdhanA na syAt tathA tapohetostapo'rthamekadvyAdhupavAsakaraNena SaNmAsAntaM yAvattapAkurvato na bhojnsmbhvH| iha tIrthe utkRSTataH vAyuM che , balAvirodhi-nirdiSTaM jvarAdau laDyanaM hitN| Rte'nilazrama-krodha-zoka-kAma-kSatajvarAt / / artha :- vAyu vi.2, zrama = thA, o5, zo, ma bhane dhAna ta sivAyana tA vagairebhA = 'balAvirodhi' d zakti pahAyatI hoya. to khaiuel = 75vAsA hitarI cha. tathA, 'mohudaye' = 'mohodaye' = mati:21mAnI pI31 utpanna thAya tyAre bhaithunavirati = pratanI rakSA mATe jame nahi. kAraNa ke upavAsone karatAM kAma atyaMtadUra cAlyo jAya che. kahevAyuM che ke. viSayA vinivartante nirAhArasya dehinH| rasavaLU raso'pyasya paraM dRSTvA nivarttate / / artha :- AhAravagaranA dehadhAri mAnavInA viSayo upazamI jAya che. kAraNa ke A rasa vagaranA zreSTha = Atmatattvane = Anandane joIne = anulakSIne A mAnavIno kAmarasa paNa pAcho pharI jAya che. 'sayaNamAi-uvasagge' = 'svajanAdhupasarge' saha bhUNAyAmA 'ma' se salAma cha bheTado 'sayaNAI' evo artha jANavo. svajanAdinA upasargamAM bhojana na kare. upasarga eTale upadrava = bAdhA karavI. te upadrava (1) anupa bhane(2) pratibhrUNa. bhAma 2 ghasare che. . (1) mAtA-pitA-patnIvare svanono upasa meM anubhUgaDevAya che. tamo yAre pratyA choDAvavA vagere kAraNosara AvI caDhe tyAre A upasarga che ema samajIne te upasargamAM jame nahi. kAraNa ke te svajanAdi upavAsone karatAM joIne, muninA saMyama na choDavAno nizcaya khyAla AvavAthI athavA to "upavAsomAM rakhe ne mota thaI jaze evI motaAdinI bIkathI prAyaH munine choDI de. bhUNa ||thaamid 'Adi' 206 cha. anAthI, 2% gusse m2|5 pare prati575sabhA 4 nali ema jANI levuM. ___tathA, 'pANidayA tava heuM' = 'prANidayA-tapahetoH' = prAliyA ane. tapana hetuthI. 4me nahi. varasAdamAM prANidayAnA hetuthI jIvajaMtuonI rakSA mATe, mahikApAtamAM = dhummasamAM, sacittarajanA pAtAdimAM = evA pradezamAM jyAM pracaMDa pavanathI dhULanI sacittarajanI DamarI caDhe emAM, nAnI nAnI Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 . SaNmAsameva tapo bhavati na parata iti veditavyaM / tathA 'ante' paryantasamaye vRddhabhAve ityarthaH / anyadA hi prAyo bubhukSAdhikyAdAhAratyAge ArttadhyAnApatteriti / tanuH zarIraM tasyA mocanaM maraNArthaM parityAgastadarthaM, caH smuccye| saMlekhanArthaM nirbhojano bhUyAdityarthaH / ayamarthaH- pUrvaM hi dIrghaparyAyaparipAlanaM, ziSyebhyo vAcanAdAnaM, ziSyaniSpAdanA ca zreyo, ante ca vAcike sarvasyApyanuSThAnasya maraNArAdhanA sAreti tasyAM mahAprayatno vidheyH| sA ca saMlekhanA krameNopazamayuktenA''hAratyAgAdirUpA kaaryaa| ataH zarIratyAgArthaM tatkaraNe bhojanAbhAvaH sambhavatIti gAthArthaH / / 99 / / avataraNikA- uktaM kAraNAkhyo doSo'dhunA granthopasaMhAraM cikIrSureSaNAtrayasagRhItapUrvoktasamastadoSanigamanamanuktasya parijJAnAyAtidezaM cAha / mUlagAthA- ii tivihesaNadosA, leseNa jahAgamaM me'bhihiyaa| esu gurulahuvisesaM, sesaM ca muNejja suttaau||10|| saMskRtachAyA- iti trividhaiSaNAdoSA lezena yathA''gamaM myaa'bhihitaa| eteSu gurulaghuvizeSaM zeSaM ca muNetsUtrAt / / 100 / / ghaNI deDakIo ke masikA = jhINI jhINI kALI masIo vagere jIvajaMtuthI bharela pRthvI hoya to, teonI rakSA mATe jame nahi. paraMtu te varasAdAdimAM upavAsa kare jethI bhikSA mATe pharavA vagerethI utpanna thatI aNDAyAdinI virAdhanA na thAya. tathA, tapanA hetuthI bhojana na kare. eka-be vagere upavAsathI mAMDIne cha mahinA sudhIno tapa karatAM bhojanano asaMbhava hoya che. ahIM vIraprabhunA zAsanamAM utkRSTathI 6 mAsanA upavAsano ja tapa kahelo che. ethI AgaLa nahi e jANavuM. tathA, "satte' = "paryantasamaye' = eTale vRddhapaNe. ahIM vRddhapaNAnI vAta karI. tenuM kAraNa A che ke vRddhapaNAnA kALa sivAya eTale ke taruNAdi avasthAmAM, prAyaH karIne bubhakSA vadhAre hovAthI e vakhate AhAranA tyAgamAM ArtadhyAnanI Apatti hoya che. "tanuHoyatyaM' = "tanuHonArtha" = "tanuM.' eTale ke zarIra, mocana eTale ke maraNa, te mATe = zarIranA tyAgamATe, "gha' samuccayArthamAM che. bhAvArtha A che ke cAritra grahaNabAda pUrvAvasthAmAM dIrthasaMyamaparyAyanuM paripAlana, ziSyone vAcanAdAna ane ziSyo taiyArakaravA e zreya che. ane anne vRddhAvasthAmAM badhAja anuSThAnono sAra maraNanI ArAdhanA che. eTale temAM mahAnaprayatna karavo. A maraNaArAdhanA eTale ke saMlekhanA. upazamavALA thaIne krame karIne AhAratyAga rUpa saMlekhanA hoya che. te kAraNe zarIranA tyAgamATe saMlekhanA karavAmAM bhojanano abhAva saMbhave che.ll avataraNikA :- A pramANe "kAraNa' nAmaka doSa kahyo. have, granthano upasaMhAra karavAnI IcchAthI traNe eSaNAmAM saMgrahakarela pUrvokta samastadoSonuM nigamana ane je nathI kahevAyuM = kahevAmAM je kAMI rahI gayuM tenI jANakArI mATe ane prAsaMgika zayyAtara AdinI vAtono atideza = bhalAmaNa kare che. mULagAthA-zabdArtha - rUda = e rIte, nividA = traNa prakAre, sosA = eSaNAnA doSo, Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 ma trividhaiSaNAdoSanigamanaM, gurudoSA'lpadoSajJAnArthamatidezazca / vyAkhyA- ityanena pradarzitaprakAreNa trividhA tribhedA gaveSaNagrahaNagrAsabhedAt yA essnnaa''haarshuddhyshuddhipryaalocnaa| tasyA doSA udgamotpAdaiSaNAsaMyojanAdirUpAH saptacatvAriMzat saGkhyA ashuddhyH| adhyavapUrakasya kiJcinmizrasAmyAnmizre'ntarbhAvena SaTcatvAriMzat saGkhyA vA trividhaiSaNAdoSAste lezena sajhepeNa AgamasyAnatikrameNa / yathAgamaM tatrAgamaH zrutaM sa piNDaprastAvAnnavamapUrvagatazrutAdirUpo'tra sAmAnyena sarvo'pyupayogI kintu pratiniyato bhikSAdoSazodhakaH piNDaniyuktyAdirUpa eva prAyo bhikSAcaryopayogI ataH piNDaniyuktyAdizAstrAnusArata ityrthH| anena svamanISikAparihAreNa zAstrasyA''deyatAmAha / tathAvRttyA nijamatyanusAreNa yathAvabodhaM cetyapi vyAkhyeyaM / mayetyAtmanirdezaH / abhihitAH prtipaaditaaH| 'esu' tti, cakArAdhyAhArAdeSu ca pradarzitodgamAdidoSeSu vissye| kimityAha / ayametasmAddoSo guruzca mahAn, ayametasmAllaghuzcAlpaH kanIyAnityartho gurulaghU tadrUpo vizeSo bhedo naina = saMkSepathI, nahI naM = zAstrane anusarIne, mA = mArA vaDe, madiyA = kahevAyA, = e doSomAM, gurunavisersa = moTA-nAnAdoSanI vizeSatA, sevaM ca = ane bAkInuM, munna = jANI levuM, kuttA = sUtra thakI../100II mULagAthA-bhAvArtha :- upara batAvyA pramANe traNe prakAranI eSaNA-gavaiSaNeSaNA, grahaNaSaNA ane grAmaiSaNAnA doSo saMkSepathI piMDaniryuktiAdi zAstrone anusarIne jaNAvyA. A doSomAM moTA nAnA doSano vibhAga tathA doSonA viSayomAM daSTAMta, pratyAya ane apavAda vagere je atre na jaNAvavAmAM AvelA hoya te bIjA sUtrothI jANI levA./10OA * traNa prakAranA eSaNAdoSonuM nigamana ane gurudoSa ane alpadoSane jANavA vize atideza 0. vyAkhyArtha :- "' = 'ti = A pramANe, upara batAvyA pramANe. tividA' = trividhA' = vaiSaTI-pradaauSaUT' ane "jhAvaiSaT' - A traNa bhedathI, saLavosA' = "gSaT-toSa AhAranI zuddhi ane azuddhinI vicAraNA rUpa je eSaNA che tenA udgama-utpAdana-eSaNA ane saMyojanAdi rUpa 47 doSo che. athavA, mizradoSanI sAthe adhyavapUraka doSanuM thoDuMka sAmya hovAthI ene mizramAM gaNI levAya to doSanI saMkhyA 46 thAya. A je traNa prakAranA eSaNAdoSo che. teone, "naiseLa' = "rtana' = saMkSepathI, "nahIM' = "yathA' = Agamane oLaMgyA vinA = AgamamAM kahyA pramANe, Agama eTale ke zrata. ahIM piDanI vAta cAlatI hovAthI te Agama eTale ke navamA pUrvanI aMdara rahela zrutAdi. joke, sAmAnya dhoraNe e navamA pUrva antargata samasta zruta upayogI che. chatAMya cokkasapaNe bhikSAdoSanI zuddhine batAvatuM pippaniyuktiAdi rUpa Agama ja prAyaH bhikSAcarcA mATe upayogI che mATe piNDaniryuktivagere zAstrane anusAra, ema "nadI no artha jANavo. "nahIM kahevA dvArA potAnI buddhine choDIne zAstranI AdayatA kahI che. tathA, "zAstrasApekSa vRttithI avabodha pramANe = Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 gurulaghuvizeSastaM, gurulaghuprAyazcittApattidvAreNa gurudoSAlpadoSavibhAgamityarthaH / muNet sUtrAditi yogH| tathA zeSaM uktAdanyadanuktaM pradarzitadoSaviSayaM dRSTAntapratyapAyAdikamutsargApavAdAdikaM ca / pratyapAyAdayo hi zrute vineyAnAmakAryaparihArArthaM sve sve sthAne darzitAstaduktaM, 'pAyaM avAyabhIo, pAvAyayaNANi pariharai louM / teNa avAo bahu hAyae, ee desio sutte' / / 1 / / yadvA zeSamAhAradoSebhyo'nyacchayyAtararAjapiNDopAzrayavastrapAtrAdyupadhigocaraM doSavRndamityarthaH / cA smuccye| 'muNa pratijJAne' / muNedvijAnIyAcchiSyaH sUtrAdAgamAnizIthAdirUpAditi / tatra yaduktameteSAM laghuguruvizeSaM sUtrAdvijAnIyAditi / tatra vineyAnugrahAyAsau kinyciducyte| kasya doSasyA'pekSayA kasya laghutvaM kasya gurutvaM ? iti gurulaghuvizeSaH // tadiha sarvaguru mUlakarma, tasmAccAdhAkarmikaM, kammaudezikacaramatrikaM, mizrAntyadvikaM, bAdaraprabhRtikA, sapratyapAyaparagrAmAbhyAhRtaM, lobhpinnddo'nntkaayaavyvhitnikssiptpihitsNhRtonmishraaprinntkSayopazamapramANe ane potAnI matianusAre paNa", "mag' = "mayA' = mArA dvArA. ahIM potAnI jAtano nirdeza karyo che, "madiyA' = "mahetA' = pratipAdana karAyuM che. "' = "rtapu' = ahIM eka "vAra' adhyAhAra tarIke levo. eTale ke "ghaNuM ' ema levuM. arthAt yathAgama saMkSepamAM doSo mArAvaDe kahevAyA. ane have, e pradarzita udgamAdidoSomAM, "guruvase = "ku-ghu-vizeSa = AnA karatAM A doSa moTo che, "AnAM karatA A doSa nAno che. A pramANenA gurulaghusvarUpa bhedavizeSane. eTale ke, gurulaghu prAyazcittanI prAptidhArA gurudoSa ane alpadoSanA vibhAgane, "muchonga kuttA = "mu sUtrAta' = zAstramAMthI jANI levo. tathA, "jesaM ' = "zeSa gha' = kahevAI gayelA karatAM bIjuM je nathI kahevAyuM che. eTale ke upara darzAvyA pramANenA doSo saMbaMdhI daSTAnta-pratyapAya = nukazAna vagere ane utsarga - apavAdAdine zAstrathI jANavA. zrutamAM = zAstromAM pratyapAyAdi ziSyo akAryane choDI de mATe sva-sva sthAne batAvAyA che. kahevAyuM che ke, pAyaM avAyabhIo, pAvAyayaNANi pariharai louN| teNa avAo bahu hAyae, ee desio sutte / / artha - prAyaH karIne apAyothI Darato jIva, apAyane joIne pApanA sthAnone choDI ja de che. tethI, jIvanA ghaNAM kharA apAyo ochA thaI jAya che. ema zrutamAM kahevAyuM che. athavA to, "haM gha' no artha A karavo ke AhAradoSa sivAya anya zayyAtarapiNDa, rAjapiNDa, upAzraya, vastra, pAtra vagere upadhisaMbaMdhI doSasamUhane, "mukta kuttA' = "mut sUtrAt' = nizIthI AdirUpa zAstra-AgamathI ziSya jANI levuM. 'va' e samuccayArthamAM che. * kyA doSanI apekSAe kayo doSa laghu ane kyo doSa guru ? e pramANe gurulaghunI jANakArI che mULa gAthAmAM kahevAyuM ke "A doSonA laghu-guru vizeSane sUtrathI jANavA." paraMtu ziSyanA anugraha mATe e. aMgenI thoDIka vAta ahIM kahevAya che. (A) sarvaguru mUlakarma che, Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 charditAni, saMyojanA, sAMgAraM varttamAnabhaviSyannimittaM ceti laghavo doSAH, mUlaprAyazcittAccaturthatapovat / etebhyaH kammoddezikAdyabhedo mizraprathamabhedo dhAtrItvaM dUtItvamatItanimittamAjIvanApiNDo vanIpakatvaM bAdaracikitsAkaraNaM krodhamAna-piNDaH sambandhisaMstavakaraNaM vidyAmantrayogacUrNapiNDAH prakAzakaraNaM dvividhaM dravyakrItamAtmabhAvakrItaM laukikaprAmityaparAvartite niSpratyapAyaparagrAmAbhyAhRtaM pihitodbhinnakapATodbhinne utkRSTamAlApahRtaM sarvamAcchedyaM, sarvamanisRSTaM puraHkarma pazcAtkarma (nirmizrakardamena mrakSita) garhitamrakSitaM saMsaktamrakSitaM pratyekAvyavahitasaMhRtonmizrApariNatacharditAni pramANollaGghanaM sadhUmamakAraNabhojanaM ceti laghavazcaturthAdAcAmlamiva etebhyo'dhyavapUrakAntyabhedadvayaM kRtauddezikabhedacatuSTayaM bhaktapAnapUtikA mAyApiNDo'nantakAyavyavahitanikSiptapihitAdIni mizrAnantakAyA'vyavahitanikSiptAdIni ceti laghavaH, AcAmlAdeka-bhaktamiva / etebhyo'pyoghauddezikamuddiSTabhedacatuSTayamupakaraNapUtikaM cirasthApitaM prakaTakaraNaM " (B) "AdhAkarma, karmaaudezikanA chellA traNa bheda , mizranA chellA be bheda, bAdaraprAkRtikA, "sapratyapAyaparagrAmaabhyAhUta, lobhapiNDa, anantakAyaavyavahipatanikSipta, pihita, saMta, unmizra, apariNata, chardita, saMyojanA, aMgAra ane vartamAna ke bhaviSya saMbaMdhI nimitta kahevA svarUpa nimitta dvAra. A 15 doSo sarvaguru karatA nAnAdoSo che. konI jema nAnA che? te kahe che, mULaprAyazcita karatAM caturthatapa = cothabhakta jema nAnuM che tenI jema. tathA prAyazcitta ochuM hoya che. (C) karmadezikano "prathamabheda, umizrano prathamabheda, dhAtrIpaNuM, dUtIpaNuM, atIta saMbaMdhI nimittakathana, AjIvanApiDa, vanapakapaNuM, bAdaracikitsAkaraNa, krodha ane 10mAnapiccha, saMbaMdhi saMstavakaraNa, 2vidyA-13manna-yoga ane acUrNapiccha, prakAzakaraNanA banne bheda, 17dravyakrata, 18AtmabhAvakrIta, laukikajhAmitya ane parAvartita, nimratyAyaparagrAmaabhyAhata, 2pihitarbhinna, 2 kapATorbhinna, 24utkRSTamAlApahata, a cchedyanA badhAM bhedo, anisRSTanA badhAM bhedo, 2purakarma, pazcAtkarma, nirmizrakardamabhrakSita, jemAMthI mizrapaNuM nIkaLI gayuM che te kAM to sacitta hoya ane kAMto acitta hoya. ahIM sacitta levAnuM che kAraNa ke mizranI vAta AgaLa AvavAnI che. gahitaprakSita, "saMsaktaprakSita, pratyeka avyavahitasaMhRta, 3unmizra, apariNata, chardita, pramANanuM ullaMghana, sadhUma ane 38kAraNa. A 38 doSo uparokta (B) doSo karatA paNa nAnA doSo che. jemake, upavAsa karatAM AyaMbila laghu hoya che. ane emAM prAyazcitta ochuM che. (D) adhyapUrakanA chellA bebheda, kRtadezikanA cArabheda, bhaktapAnapUti, mAyApiccha, "anantakAyavyavahitanizcima ane pihita vagere, ane mizra anantakAyaavyavahitanikSita vagere uparokta (C) doSo karatAM vadhu che. jemake AyaMbila karatAM ekabhakta = ekAsaNuM laghu hoya che ane emAM prAyazcita ochuM che. (E) oghadezika, udiSTanA cArabheda, upakaraNapUti, cirasthApita, pragaTakaraNa, lokottara parAvartita, apamitya, parabhAvakrIta, nipratyapAya-satyapAyasvagrAmaabhyAhata, 10 Irobhinna, 11jaghanyamAlApahata, adhyavapUrakano prathamabheda, sUkSmacikitsA, 14guNasaMstavakaraNa, lUNa ke seTikA Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 lokottaraM parAvartitamapamityaM ca parabhAvakrItaM niSpratyapAyasapratyapAyasvagrAmAbhyAhRtaM daIrodbhinnaM jaghanyamAlApahRtaM prathamAdhyavapUrakaH sUkSmacikitsA, guNasaMstavakaraNaM mizrakardamena lavaNaseTikAdinA ca mekSitaM piSTAdimrakSitaM kiJciddAyakaduSTaM pratyekaparamparakSiptAdIni mizrAnantaranikSiptAdIni ceti laghavaH, ekabhaktAt purimArddhamivetyAdyayaM gurulghuvishessH| 5 zayyAtarapiNDasvarUpaM, tasyA'STadvArANi, tatpiNDagrahaNe doSAzca // atha zayyAtarapiNDavicAraNA / tatra zayyayA sAdhusamarpitagRhalakSaNayA bhavArNavaM taratIti zayyAtaraH 1 kadA ca zayyAtaro bhavati 2 katividhastatpiNDaH 3 kadA cAzayyAtaro bhavati 4 kasya ca sambandhyasau varjanIyaH / 5 / ke caitatpiNDagrahaNadoSAH 6 kadA ca tatpiNDo gRhyate 7 kva ca zayyAtaro bhavatItyaSTau dvArANi 8 / tatrAdyadvAre yatipradattopAzrayaprabhustena yaH kRtapramANatayA nirdiSTo vA syAttadA zayyAtaraH / 1 / dvitIyadvAre yadA zayyAtaragRhe rAtrau suptvA jAgaritvA vA prAbhAtikapratikramaNaM = khaDIcuno vagere mizrakama sAthe prakSita, piSTAdiprakSita, ane kAMIka aMze dAyaka duSTa, pratyeka paramparakSita tathA mizraanantaranilita vagere. jema ekabhakta karatAM purimuThTha = biyAsaNuM laghu che tema uparokta doSo (D) doSo karatAM laghu che. temAM prAyazcitta ochuM che. Ama, guru-laghu vizeSa kahevAyuM. * zayyAtarapiMDanuM svarUpa ane tenA 8 dvAro ane te piDugrahaNamAM doSo * have zayyAtara-piNDanI vicAraNA jaNAve che. zayyAtara-zayyAtarapiMDasaMbaMdhI dvArone jaNAve che. (1) zayyAtaranI vyAkhyA zuM? te kahe che, sAdhune samarpitakarela ghara rUpI zayyAthI bhava = saMsArarUpI samudrane tarI jAya. (2) zayyAtara kyAre bane ? (3) zayyAtaranA piNDa keTalAM che ? (4) zayyAtara kyAre na bane ? (5) konA saMbaMdhI A zayyAtara varjanIya che ? (6) zayyAtarapiDugrahaNanA kayA doSo che? (7) zayyAtarapiccha kyAre grahaNa karAya ? (8) kyAM = kaI jagyAe zayyAtara thAya? A 8 zayyAtaranA dvAro che. (1) dvAra paheluM :- sAdhune upAzraya ApanAra prabhu = e upAzrayano mAlika. athavA eNe jene enI dekha-rekhavagere mATe adhikArI banAvyo hoya te adhikArI vizeSa. (2) dvAra bIjuM - zayyAtara kyAre bane ? jyAre zayyAtaranA ghare rAte sUIne ke jAgIne savAranuM pratikramaNa kare tyAre e upAzrayano mAlika zayyAtara bane che. have, jyAM sAdhue vAsa karyo hoya e zayyA = vasatimAM AkhIrAta jAgIne savAranuM pratikramaNa anyatra kare tyAre rAtrivAsavALI mULazadhyAno mAlika e zayyAtara na bane parantu je ghara = vasati mAM pratikramaNa karyuM te ja zayyAtara bane. jo mULa zadhyAmAM rAte sUIne savAranuM pratikramaNa anyatra kare. tyAre mULazadhyA ane A bIjIzaThA, bannenA mAliko zayyAtara bane. paNa jyAM vasatinI saMkaDAza AdinA kAraNe aneka upAzrayamAM sAdhuo rahetA hoya. tyAre jyAM AcArya rahetAM hoya te zayAnA mAlika zayyAtara bane. bIjA nahi. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kurvanti tadAsau zayyAtaraH / athaitacchayyAyAM sakalAM rAtri jAgaritvA prAbhAtikapratikramaNamanyatra kurvanti tadA maulaH zayyAtaro na bhavati kintu yadgRhe pratikramaNaM kRtaM sa eva / atha mUlazayyAyAM rAtrau suptvA'nyatra prAtaH pratikrAmanti tadAsau maulo'nyazca dvAvapi zayyAtarau / yadA tu vasatisaGkIrNatAdikAraNAdanekopAzrayeSu sAdhavastiSThanti tadA yatrAcAryaH sthitaH sa eva zayyAtaro nAnyaH | 2 | tRtIyadvAre dvAdazadhA tatpiNDastaduktaM asaNAIyA4 cauro pAuMchaNa5 vattha6 patta7 kaMbalayaM 8 / 'sUi9 chura10 kaNNasohaNa 11 naharaNiyA 12 sAgariyapiNDo' / / 1 / / ayaM tvapiNDaH, 'taNaDagalachAramallaga - sejjAsaMthArapIDhalevAI / sejjAyarapiMDo so, na hoi seho ya sovahio' / / 2 / / - / 3 / caturthadvAre'horAtrAtparato'zayyAtaro bhavati / yaduktaM- 'vRtthe (vucche?) vajjijja horattaM ' / idamatra hRdayaM yatroSitAstataH sthAnAdyasyAM velAyAM nirgatA dvitIyadine tAvatyA velAyAH parataH zayyAtaro na bhavati / 4 / paJcamadvAre sAdhuguNavirahitasya liGgamAtrAvazeSasyApi sambandhI zayyAtaraH varjanIyaH // 5 / 409 (3) dvAra trIbhuM :- zayyAtarasaMbaMdhI piMDa = zayyAtarano piNDa 12 prakAre che. asaNAIyA cauro pAuMchaNa-vattha- patta-kaMbalayaM / sUi - chura - kaNNasohaNa naharaNiyA sAgariya piNDo / / artha :- azanAhi yAra, jodho, vastra, pAtra, amaNI, soMya, chUrI, ana jotarazI ane najarahania (nesa 22 ) . jA 12 zayyAtara = sAgarikapiNDa che. zayyAtara saMbaMdhI apieDa - taNa - Dagala-chAra - mallaga - sejjA-saMthAra-pIThalevAI / ya sovahio / / sejjAyarapiMDo so na hoi, seho artha :- 'tRNa' = ghAsa, 'Dagala' = IMTa, pattharanA TuDA, 'chAra' chAlA, 'mallaga' = 4I sAhi mATe bhATIvagerenI DUMDI, 'sejjA' = zayyA kheTale svazarIraprabhA pATa } saMthAro, 'saMthAro ' aDhI hAthano, 'pIDha' = pATI-lakhavAnA TejalAhi, jane 'levAI' = sIpa Ahi tathA upadhisahita ziSya, e zayyatarano piNDa kahevAtAM nathI. = = = (4) dvAra cothuM :- kyAre azayyAtara bane ? ahorAtrathI AgaLa azayyAtara bane che. kahevAyuM che 3 'vucche vajjijja horattaM' jyAM sutA hoIe. te zayyAtara saMbaMdhI 12 prakArano piMDa varjavo. tAtparyAyArtha A che ke jyAM rAtavAso karyo hoya. te sthAnathI je samaye nIkaLI gayA. bIjA divase te samayabAda zayyAtara na thAya. arthAt samajo ke rAtavAso karyAbAda savAre 7 vAge vihAra karI gayA. to bIjA divasanA savAranA 7 vAgyA sudhI e zayyAtara thAya. te pachI e zayyAtara na jane (4) dvAra pAMyabhuM :- konA saMbaMdhI A zayyAtara varSanIya che ? mAtra sAdhunA kapaDAmAM rahelo hoya paNa sAdhunA guNathI rahita hoya evA pAsasthAdisaMbaMdhI zayyAtara paNa varlDavA. arthAt gAmamAM jeTalA upAzrayo hoya. te upAzrayomAM rahela mahAtmAonA je zayyAtaro hoya. e badhAya varjavA ane Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 SaSThadvAre "titthaMkarapaDikuTTho ANANNAuggamo vi ya na sujjhe / avimutti alAghavayA dullaha sejjAi voccheo" / / 3 // zlokArtha- AdyantavajjairmadhyamairmahAvidehajaizca tIrthakarairvaramAdhAkarma kathaJcidbhuktaM na punaH zayyAtarapiNDo'tastatpratikRSTatvAdvarjanIyo'yaM / 'ANa'tti taM ca gRhNatA tIrthakarAjJA na kRtA syAt / 'aNNAu'tti yatra sthitastatraiva bhikSAM gRhNatAmajJAtoJchaM ca na kRtaM syAt / 'uggamo vi ya na sujjhe'tti AsannAdibhAvataH punaH punastatraiva bhaikSapAnakAdinimittaM pravizata udgamadoSAzca syuH / svAdhyAyazravaNAdibhyazca prItaH zayyAtaraH kSIrAdisnigdhaM dravyaM dadAti / tacca gRhNatA'vimuktirgA *bhAvo na kRtaH syAt / 'alAghavaya'tti, zayyAtaratatputrabhrAtRvyAdibhyo bahUpakaraNaM snigdhAhAraM ca gRhNata upakaraNazarIrayorlAghavaM na syAt / tatraiva cAhArAdi gRhNataH zayyAtaravaimanasyAdikAraNAcchayyA durlabhA syAditi sarvathA tadvyavacchedaH syAdatastatpiNDo vajanIyaH / 6 / uparAMtamAM mAtraveSadhArI sAdhunA zayyAtara paNa varjavA. ema "ji" no artha jANavo. (6) dvAra chaThThuM - zayyAtara-piNDa grahaNa karavAmAM keTalA doSo che ? 'titthaMkarapaDikuTTho ANANNAuggamo vi ya na sujjhe / avimutti alAghavayA dullaha sejjAi voccheo|| artha :- prathama ane chellA prabhujIne choDIne vaccenA bAvIza tIrthakaro temaja mahAvidehanA tIrthakaroe ko'ka kAraNasara vaparAyela AdhAkarmane sAruM kahyuM che parantu zayyAtarapiNDane sAro kahyo nathI. arthAt pahelAM ane chellA tIrthaMkara sivAyanA 22 tIrthaMkara ane mahAvidehakSetranA tIrthakaronA sAdhuone koka eka sAdhu mATe karela AdhAkarma te anya sAdhuone glAnAdi prayojanavinA paNa kahyuM che. paNa zayyAtara piMDa to nathI kalpatuM. mATe teno pratiSedha karAyo hovAthI A zayyAtarapiDa varkavo. kAraNa ke, (A) "TI' = "nAjJA' = zayyAtarasaMbaMdhI piNDa letAM tIrthakaranI AjJAno bhaMga thAya. (B) "I' = "ajJAtIjI' = jyAM rahyA hoya tyAMthIja bhikSA levAmAM ajJAta-uSNa karyuM na kahevAya = je - te na jANItA evA gharomAMthI gocarI lAvavAnuM thAya nahi. (C) "mo vi ja na sujo' = 'moDapi na zudhdhati' = zayyAtara bAjumAMja rahelA hoya vagere kAraNosara vAraMvAra tyAMja bhikSA, pANI vagere mATe javAmAM udgamadoSo saMbhave che. (D) "vimutti' = "vimuQi' = svAdhyAyazravaNa vagerathI khuza thayela zayyAtara khIra vagere snigdhadravya Ape. jene vahoratA avimukti = gADhyabhAva = gRddhino abhAva na thAya. arthAta snigdhadravyamAM vRddhi thAya. (E) "sattAdhayA' = "manAvatA' = zayyAtara ke tenA putra-bhAI vagere pAsethI ghaNAM upakaraNa ane snigdhaAhAra grahaNa karavAmAM upakaraNa ane zarIranuM lAghava karavAnuM na bane. arthAt zayyAtara RjuguNathI bhaktithI upakaraNo vahorAvyA kare ane sAdhu jo lIdhA kare to emAM upadhi vadhatI jAya. ane mAla-malIdAvALA AhAra-pANI zayyAtaranA vApare rAkhe to zarIra jaDa = bharAvadAra = jADuM thaI jAya. ane vihArAdi baMdha thaI jAya. (F) 'kuttada sengArU = 'kurtama za = zayyAtaranAM gharethI ja AhArAdi grahaNakaratAM zayyAtarane Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 saptamadvAre "duvihe gelannaMmI nimaMtaNe davvadullabhe asive / omoyariya paose, bhae a gahaNaM aNunnAyaM" / / 4 / / zlokArtha- AgADhAnAgADhe dvividhe glAnatve sUtroktavidhinA zayyAtarapiNDo'pi grAhyaH / nimantraNe ca zayyAtaranirbandhe sakRt gRhItvA punaH prasaGgo nivAraNIyaH, durlabhe ca kSIrAdidravye'nyatrAlabhyamAne tattatraiva gRhNanti / 'paose' tti rAjJA pradviSTena sarvvatra bhaikSe nivArite pracchannaM tadgRhe'pi gRhNanti, taskarAdibhaye cAnyatra (trAlabhyamAne ) tatrApi svIkurvanti / 7 / aSTamadvAre svasthAne vasan zayyAtaro bhavati, dezAntare tu gato na bhavatyapi kevalaM bhadrakaprAntadoSAttatpiNDastatrApi varjjanIyo, bhadrako vaimanasya thAya vagere kAraNothI zayyA durlabha thaI jAya. (G) e pramANe sarvathA-badheja zayyAno vyavaccheda thaI jAya. arthAt pachI koI zayyA ApavA ja taiyAra na thAya eTale kAyama mATe vasati maLavAnI baMdha thaI jAya. mATe zayyAtaranuM piNDa varjavuM. 'Turttama zayyAvi'mAM 'Adi' padathI AhAra-pANI vagere durlabha thAya e levuM. Ama to zayyAtarano piNDa levAno nathI. parantu sAtamA dvAramAM batAvyA pramANe kokavAra levAno avasara Ave to e paNa baMdha thaI jAya. 'eka to zayyA ApavI ane uparathI AhAra paNa Apavo ? evA vaimanasyathI zayyA paNa ApavAnuM baMdha kare vagere anavasthAo ubhI thAya. mUttazloLa : asive / (7) dvAra sAtamuM :- zayyAtarapiNDa grahaNa kyAre karAya ? duvihe gelannaMmI nimaMtaNe davvadullabhe omoyariya paose, bhae a gahaNaM dvividhe glAnatve nimaMtraNe dravyadurlabhe aNunnAyaM / saMskRtachAyA : azive / avamori (anyatrAlamyamAne) pradveSa, ye haiM pradaLa anujJAta / / (i) 'dviviSe jJAnatva' H- AgADha ane anAgADha. A banne prakAranI bimArImAM zAstrokta vidhi pramANe zayyAtarapiNDa paNa grAhya che. (ii) 'nimantrane' :- zayyAtarano Agraha hoya to ekavAra grahaNa karIne pharIvAra vahoravAnuM nivAravuM. (ii) 'dravyavurname' :- kSIrAdidurlabha dravya anyaThekANe na maLatAM hoya tyAre zayyAtara pAsethI ja grahaNa kare. (iv) 'ziva' :- mArI-marakIno upadrava thAya tyAre zayyAtarapAse grahaNa kare. (v) 'savamoriA':- durbhikSa hoya tyAre zayyAtara pAse grahaNa kare. (vi) 'dveSe' :- gusse bharAyela rAjAe badheja bhikSA nivArI hoya tyAre guptapaNe zayyAtaranA gharethI paNa grahaNa kare. (vii) 'ye' :- corAdinA bhayamAM bIje na maLatuM hoya tyAre zayyAtaranA gharethIja grahaNa kare. (8) dvAra AThamuM :- kyAre zayyAtara thAya ? svasthAnamAM vasato hoya te zayyAtara bane che. dezAntare gayela te na paNa bane. eTale ke Amato te zayyAtara bane nahi parantu kAraNasara teno piMDa na levAya. e jaNAvavA 'paNa' zabda mUkyo che. e kAraNa jaNAve che, phakta bhadraka ane prAntadoSanA kAraNe tyAM paNa dezAntaramAM paNa te zayyAtaranA piNDAdi varjavA. ahIM dezAntarano artha mULamakAnathI = Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 hi mama tAvat svagRhAvasthitasyA'mI na kiJcid gRhNanti tato'tra yadi gRhNanti tathApi zobhanamiti vicintyAneSaNIyamapi kRtvA dadyAt / prAMtastu mama svagRhasthitasyAmI na kiJcid gRhNanti, atra tu sarvva gRhNanti, tatkimidAnImahamanyaH saJjAtaH ? tasmAnmAyAvina ete iti vicintya vasatyucchedAdi kuryAdevaM zayyAtarasambandhinAM bhrAtRmAtulakAdInAmupAzrayasyAprabhUNAmapi sambandhI piNDo varjanIyo bhadrakaprAntAdidoSAditi / 8 / rAjapiNDasvarUpaM, tasyagrahaNe doSAzca atha rAjapiNDavicAraH / 'muDyAnuLo rAyA, aTThavijJo tasya hoDuM viMDo tti purimeyarALa so, vikhkhAyArlRi DiTTo||9|| muio muddhabhisitto, paMcahiM sahio ya bhuMja rajjaM / tassa u piMDo vajje, tavvivarIyaMmi bhayaNAu' / / 2 / / Azare 10-15 ki.mI. dUra gayA hoya ema levo. Ano bhAvArtha A jANavo ke, samajo ke zayyAtara savAre 10-15 ki.mITara dUra koka bIjA gAmamAM gayA ane kudaratI rIte, e je sAdhuonA zayyAtara banyA che. eja sAdhubhagavaMto paNa te zayyAtara jyAM gayA hoya tyAMja pahoMcyA. tyAre uparokta vAtano saMbaMdha jANavo. bhadraka ane prAntano doSa A pramANe jANavo ke, jo zayyAtara bhadraka hoya to 'huM mArA ghare hou tyAre e sAdhuo kAMI grahaNa karatA nathI. paNa jo ahIM A dezAntaramAM grahaNa karaze to paNa sAruM' ema vicArIne aneSaNIya banAvIne paNa Ape. ane jo e prAnta = tuccha hoya to 'huM jyAre mArA ghare hato tyAre A sAdhuoe kAMI grahaNa karyuM nahi ane ahIM to badhuMja grahaNa kare che. to zuM huM hamaNAM bIjo thaI gayo ? mATe eo mAyAvI che' ema vicArIne vasati ApavAnuM ja baMdha karI de vagere kare. A ja pramANe bhadraka-prAntadoSAdinA kAraNe zayyAtarasaMbaMdhI bhAI-mAmAvagere ke jeo upAzrayanA svAmI nathI toya temano piNDa varjhavo. * rAjapiMDanuM svarUpa ane tenA grahaNamAM doSo 0 have rAjapiNDanI vicAraNA karatAM jaNAve che. mUlazloka :- muiyAiguNo rAyA, aTThaviho tassa hoi piMDo tti / purimeyarANa eso vighAyAie paDikuTTo / / (gAthAmAM je 'vinnAyArda' zabda che e khoTo azuddha hoya evuM jaNAya che. tenA sthAne 'vighAyAC' zabda baMdha besato jaNAya mATe e zabda mUkyo che.) = saMskRtachAyA :- muditAdiguNo rAjA aSTavidhaH tasya syAt piNDa iti / pUrva-caramajinasAdhunAm eSo vighAtAdibhiH pratikRSTaH / / artha :- 'muvitAvibhuLo rAnA' = muditAdi guNayukta rAjA hoya che. ahIM 'muvitAvi' nI vyAkhyA karatAM jaNAve che. mULaRoLa : muio muddhabhisitto, paMcahiM sahio ya bhuMjae rajjaM / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMcahiM' ti amAtyamaMtriyuvarAjapaTTabaddha zreSThisenApatibhiH / rAjapiNDazcAyaM / "asaNAiyA cauro vatthaM pattaM ca kaMbalaM ceva / pAuchaNagaM ca tahA, aTThaviho rAyapiMDo tti" / / 1 / / AdyAntimajinasAdhunAmeSa pratikRSTaH, doSAzcAtrAjJAdayo vyAghAtAdayazca tathAhi rAjakule IzvarAdibhiH pravizadbhirnirgacchadbhizca sAdhoH pravezAdyabhAvAdbhikSAsvAdhyAyAdikAryANAmapi sa (vighAtaH)syAt, amaGgaladhiyA preraNA hananaM vA kuryAt / tathA lobhaH eSaNAvyAghAtaH caurAdizaGkA, garhA ca syAt / yato'ho ! rAjapratigrahamete garhaNIyamapi gRhNanti / tathA ca smRtyAM, tassa u piMDo vajje, tavvivarIyaMmi bhayaNA u || mudito murnAbhiSiktaH, paMcabhiH sahito yo bhunakte rAjyaM / tasya tu piMDo varjyaM, tadviparite bhajanA tu || 'mudrito' eTale je yonizuddha jenA mAtA-pitA baMne rAjavaMzIya hoya, mastakapara abhiSeka karAyela, ane pAMcanI sAthe je rAjya bhogave tene rAjA kahevAya che. te pAMca koNa ? te kahe che, 1amAtya = maMtrI, yuvarAja, paTTabaddha zreSThI mAthe pAghaDIbAMdhI hoya ane pAghaDIpara lakSmInuM cihna hoya te nagarazeTha levAnA, senAdhipati ane purohita gAthAmAM 'purohita' Apela nathI paNa adhyAhArathI laI levo. jo ke hakIkatamAM pAMcano krama A pramANe jANavo. saMskRtachAyA : = (1) yuvarAja (2) amAtya = maMtrI (3) paTTabaddha zreSThI (4) purohita ane (5) senAdhipati. (kalpasUtra subodhikAmAM senApati, purohita, zreSThI, amAtya, pasArthavAha. e pramANe Apela che ane bRhatkalpasUtra gAthA 6384 TIkAmAM 'senApati, mantri, purohita, zreSThi ane sArthavAha. evo krama Apela che.) mUla :- aTThaviho hoi tassa piMDotti avAMtaraznoja:- 1- 4 asaNAiyA cauro 5vatthaM 8 pAuchaNagaM ca tahA, aTThaviho rAyapiMDo tti / / = = azanAdi-4 cAra, vastra, pAtra, kAmaLI ane ogho. = 413 rAjAsaMbaMdhI 8 prakArano piNDa A pramANe che. 6pattaM 7kaMbalaM ceva / mUla 'rimeyarALa so' - prathama ane chellAjinezvara bhagavAnanA sAdhuo mATe A rAjapiNDa 'prativRSTa' = niSedha karAyo che. zA mATe niSedha karAyo che ? te kahe che, 'viSAyArUpa' rAjapiNDamAM AjJAbhaMga vagere ane 'vyAghAta' vagere doSo rahelA che. te A rIte ke, - rAjakuLamAM IzvarAdi ThAkora - khaMDIyA rAjA - moTA zrImaMta - sAmanta vagerenA rasAlA sAthenA AvAgamananA lIdhe sAdhuno praveza vagere duSkara hovAthI. ['dhAvi'mAM 'vi' zabdathI rAjakuLamAM AvelA hAthI-ghoDAthI athaDAIne paDe vagere levuM.] bhikSA ane svAdhyAyAdi kAryono paNa vidhAta thAya. svAdhyAya Adino vighAta to thAya paNa koka glAnAdine AhAra vaparAvavAmAM moDuM thAya vagerene 'vi' zabdathI levA. athavA, rAjabhavanamAM jatAM A muMDiyAnA darzana kyAM thayA ? ItyAdi amaMgaLanI buddhithI dhakko mArI de athavA haNavAnuM kare, tathA, rAjakuLamAM mAla-malIdA maLatAM hovAthI vAraMvAra e khUba levAno = Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 "rAjapratigrahadagdhAnAM brAhmaNAnAM yudhiSThira ! | svinnAnAmiva bIjAnAM punarjanma na vidyate" / / 1 / / iti grhytoktaa| madhyamajinasAdhubhizcAyaM gRhyate'pi uktadoSANAmRjuprAjJatvenApramAdaparatayA parihartuM zakyatvAditaraistu RjujaDavakrajaDatvena na ttheti| kidRzI zayyA ( vasatiH) kalpyA ? tatra mUlaguNairazuddhavasatizca tathA zayyA'pi mUlottaraguNAdyazuddhA pariharttavyA / tatraiyaM mUlaguNairazuddhA yathA, "piTThivaMso do dhAraNAu cattAri mUlavelIu / mUlaguNehuvaveyA esA AhAgaDA vasahI " / / 1 / / pRSThivaMzo madhyavalako dve dhAraNyau bRhadbalyau yatpratiSTho'sAveva / catasro mUlavelyo yAH caturSu gRhapArzveSu kriyante / ete sapta mUlaguNAH / etaiH sAdhumAdhAya kRtairyuktA vasati / 'AhAgaDa 'tti AdhAkarmikI syAt / lobha thAya, tathA, 'DvA' no vyAghAta thAya. arthAt pUrva-pazcAtkarma, AdhAkarmI banAve ItyAdi gocarInA doSo saMbhave. kAraNa ke rAjA kadAca jaina na paNa hoya eTale enA rasoDA vageremAM hAtha dhoIne ja sAdhune vahorAve vagere bane. tathA, 'A sAdhuvezamAM cora che' ItyAdi cora vagerenI zaMkA thAya ane garha thAya. jema ke, aho ! A sAdhuo to garhaNIya evA rAjakuLanuM lenArA che.' tathA, Avo zlokane smRtimAM lAvI gaha kare ke, rAjapratigrahadagdhAnAM brAhmaNAnAM yudhiSThira ! / svinnAnAmiva bIjAnAM punarjanma na vidyate / / artha :- he yudhiSThira ! rAjAnuM dAna laIne baLI gayelA arthAt potAnA pUrvopArjita zubhakarmone bALI nAkhanArA brAhmaNono, baphAI gayelA bIjanI jema punarjanma nathI hoto arthAt sati hotI nathI. madhyamajinezvaronA sAdhubhagavaMto to A rAjapiNDa grahaNa paNa kare che. kAraNa ke teo Rju ane prAjJa hovAthI apramatta banavA dvArA uparokta doSono parihAra karI zake che. parantu prathama ane antimajinezvaranA sAdhuo Rju-jaDa ane vakra-jaDa hovAthI te pramANe doSono parihAra karI zakatA nathI. 0 kevI zayyA = vasati kalpe ? temAM mULaguNo dvArA azuddhavasati * tathA, zayyA paNa mULa ane uttaraguNaAdithI je azuddha hoya teno parihAra karavo. mULaguNo dvArA azuddhazayyA A pramANe hoya che. 1piTThivaMso do 2-3dhAraNAu 4 -7cattAri mUlavelIu / mUlaguNehuvaveyA esA AhAgaDA vasahI / / artha :- (1) 'vignivaMto' 'pRSThavaMzaH' 'madhyavana' = chata parano ADo mULathAMbhalo. (2-3) 'vo dhAranA = 'de gharo' = 'vRddhelyo' = mULathAMbhalo jenAthI Take te be ADA thAMbhalA. (4-7) 'dattari mUlavelI' 'catasro mUlavelyaH' be bAjunA chAparAne dhAraNakaranAra cAra = mULavelI, ke je makAnanI cAreja bAju karavAmAM Ave che te. 'mUnanubeduvavevA' = = 'ete sapta mUlaguNAH' = A sAta mULaguNo che. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 sAdhumAdhAya kRtatvAt / uttaraguNA dvidhA, tatrAdya mUlottaraguNAH // uttaraguNAzca dvidhA bhavanti / mUlottaraguNA uttarottaraguNAzca / tatraite mUlakalpA uttaraguNAH / yathA, "vaMsaga 1 kaDaNu 2 kkaMbaNa 3 cchAyaNa 4 levaNa 5 duvAra 6 bhUmIya 7 / saparikammA vasahI esA mUluttaraguNehiM" / / 2 / / vaMzakAH daNDakAH / 'kaDaNaM' ti kaTakAdibhiH kuDyakaraNaM, 'ukkaMbaNaM' daMDagovari kaMbAiyabaMdhaNaM / 'chAyaNaM'ti darbhAdinA''cchAdanaM / 'levaNaM'ti, cikhalleNa kuDDANa limpaNaM / 'duvAraM'tti gRhadvArasya bRhatkaraNaM anyasya vA vidhAnaM / 'bhUmi'tti visamAe samIkaraNarUvaM bhUmikammaM bhnni| ete sapta muulbhuutottrgunnaaH| ete ca pRsstthivNshaadyshcturdshaapyvishodhikottisNjnyaaH|| 'esA' = 'eSA' = sAdhubhATe 438 mA sAteya bhUNaguthI yuti sati. 'AhAgaDA vasahI' = 'AdhAkarmika vasati syAt' = mAghamA sAta thAya che. 25 3 sAdhumATe karAI che. * saraguhAnA meM prAra, tamA prathama bhUdottarazuyo . (uttara meM 4.513. thAya che. (1) bhUvottara gue! (2) uttarotta24.. mAM bhUtasamAna uttara te mUlottaraguNo kahevAya. te ApramANe chemuulottrgunnshlokH- 1vaMsaga 2kaDaNu3kkaMbaNa 4cchAyaNa 5levaNa duvAra 7bhUmI ya / saparikammA vasahI esA mUluttaraguNehiM / / / artha :-(1) 'vasaMga' = 'vaMzakAH' = 'daNDakA' = qisa. (2) 'kaDaNaM' = 'kaMTakaM' = 'kaTakAdibhiH kuDyakaraNaM' = sAhorethA bhIta 42vI. (3) 'ukkabaNaM-daMDagovari kaMbAiyabaMdhaNaM' = 'utsambaNam-daMDakopari kaMbAdibaMdhanaM' = 30 qiso = kapATo ane jADuM ghAsa-naLIyApara paddhatisara goThavIne kAthAnI dorIthI paraspara bAMdhavA. (4) 'chAyaNaM' = 'chAdanaM' = 'darbhAdinA''cchAdanaM' = pAsa-najIyAvagerethI Dhaisg. (5) 'levaNaM-cikhalleNa kuDDANa limpaNaM' = 'lepanaM-kardameNa kuDyAnAm lepanam' = 61 bheTave ke mATInA gArAdvArA bhIMtonuM liMpaNa karavuM, (6) 'duvAra' = 'dvAraM' = 'gRhadvArasya bRhatkaraNaM anyasya vA vidhAnam' = 52nu pA24j morTa karavuM athavA bIjuM bAraNuM karavuM. (7) 'bhUmI-visamAe samIkaraNarUvaM bhUmikammaM bhaNai' = 'bhUmiH-viSamAyAH samIkaraNarUpaM bhUmikarmA bhaNyate' = viSama bhUbhine sama. 42vI tene bhUmi uvAya che. mA sAta bhUTottara . paDeTa pRSThi vagaire 7 bhUbano yA bhane 2AL 'vaMsaga' vagaire 7 bhUdotta.24o yA. 21 14 guNo avizodhikoTi che. _ 'saparikammA vasahI esA muluttaraguNehiM' = 'saparikA vasati eSA mUluttaraguNaiH' = bhUtottaraguta dvArA je vasatinimittaka aneka prakAranI kriyA karavAmAM Ave te saparikavALI vasati hoya che. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 ma uttaraguNeSu dvitIyottarottara-guNAH // uttarottaraguNAzcaite yathA'dumiya dhUviya vAsiya, ujjoviya balikaDA avattA ya / sittA saMmaTThAvi ya, visohikoDiM gayA vasahI' / / 3 / / 'dUmiya'tti seTikAdibhirdhavalitA / 'dhUviya' tti duggaMdha tti kAuM agarumAIhiM sugaMdhIkayA / 'vAsiya'tti paTavAsapuSpAdibhirapanItadaurgandhyA / udyotitA ratnapradIpAdibhiH prkaashitaa| balikRtA kRtakUrAdibalividhAnA / 'avatta'tti chagaNamRttikAbhyAM jalena copaliptabhUmitalA, siktA kevalodakenA''IkRtA, sanmRSTA pramArjitA sAdhvayeti sarvatra dRzyaM / avizodhikoTau ete na bhavantItyarthaH / evaM catuHzAlAdiSvapyetadanusArato mUlottaraguNavibhAge jnyeyH| navaraM'bahiraMtANaM pAyaM samattakajjANa jeNa gAmesu / vAso tesu ja (ya?) vasahI, paTThAijuyA tao vuttA' / / 4 / / * saragulomA dvitIya uttarottarazuo . have uttarottaraguNone batAvatAM kahe che. uttarottaraguNo A pramANe che. 1dUmiya 2dhUviya 3vAsiya, 4ujjoviya 5balikaDA 6avattA ya / 7sittA 8saMmaTThAvi ya, visohikoDiM gayA vasahI / / artha :- (1) 'dUmiya' = 'dhavalitaM' = yUnAvagereyI poj 42, (2) 'dhUviya' = dhUpitaM = '65 cha' oma urIne aguruvagere dhuupdaa2| sugaMdhI2 2j (3) 'vAsiya' = 'vAsitaM' 58pAsa = vAsitakaranAra sugaMdhI padArtha jemake abIla, gulAla, kesara, kuMkumanuM cUrNa vagere ane puSpAdi dvArA dundhi dUra 42vI. (4) 'ujjoviya' = 'udyotitaM' = sUryatima vagere ratna bhane prahIpamAhiyI zita 42. (5) 'balikaDA' = 'balikRtA' = duur-yopaavgeredvaa2| mayi 42vI, (6) 'avatta' = 'avaliptam' = chANa ane pANIthI ke mATI ane pANIthI ke chANa-mATI ane pANI vagerethI ane pANIthI jamIna dIpavI. (7) 'sittA' = 'siktA' = mAtra thI. 4mIna bhInI 42vI. arthAt 4bhIna52 55 7iej. (8) 'saMmaTThA' = sanmRSTA' = sAdhubhATe prabhAta = vagerethI sAI 20ii. mA (75rota hubhiya' tyAmai 'sAdhubhATe 42j' meTajo. arthAt 'sAdhvarthAya dhavalitam' tyahi pramANe joDavuM. - A 8 doSo avizodhikoTInA nathI thatAM. arthAt A doSo vizodhikoTInA che. mA 4 prabhArI 'catuHzAla' = mAnanI meM 12, bheTale dhrmshaa|| vagere lenI pathye mullo coka = medAna hoya ane cArebAju osarI vagere hoya temAM paNa kahyA pramANe mUlottaraguNano vibhAga po. ____ 'piTThAi juyA' = 'chithi . yuta' vagere // pAta mAnIne vize | ma 42rI ? me vAtano khulAso karatA jaNAve che ke, bahiraMtANaM pAya samattakajjANa jeNa gaamesu| vAso tesu ja(ya?) vasahI, piTThAijuyA tao vuttaa|| artha :- prAyaH karIne sAdhvAcArasaMbaMdhI aMdaranA = paDilehaNAdi ane bahAranA gocarI lAvavA Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 tatheyaM strIpazupaNDakavivarjitA sevniiyaa| itarathA'thIpazupaMDagajuttAe mohAnaladIviyANa jNtunn| pAyamasuhA pavittI, pUvvabhavabbhAsao hojjA' / / 5 / / 9 kidRzaM vastraM kalpyaM ? tasyekendriyAdyavayavaniSpattibhedAttrividhatvaM, punarjaghanyAdibhedAttrividhatvaM, pratyekaM punaryathAkRtA'lpa-bahuparikarmabhedAtridhA hai tathA vastramapi doSaduSTaM vayaM / tatra tAvat vastramekendriyavikalendriyapaJcendriyAvayavaniSpattibhedAt tridhA syAt / tatrAdyaM kArpAsikaM, dvitIyaM kauzeyakAdi paJcendriyAvayavaniSpannapUrNAdimayaM ca tRtIyaM / navaraM kAraNagrAhyaM kauzeyakAdi / tathA jaghanyAdibhedAdvastraM trividhaM jJeyaM / tatra mukhavastrikAdi jaghanyaM / colapaTTapaTalAdi madhyamaM / pracchAdanapaTyAdhutkRSTaM / etatpunaH pratyekaM yathAkRtAlpabahuparikarmabhedAt tridhA syAt / atra ca grahaNavidhiM pratItya pUrvaM yathAkRtaM grAhyaM, tasya sarvopAdhizuddhatvAt / tadalAbhe'lpaparikarma grAhyaM / tasya stokadoSatvAt / tasyAbhAve bahuparikaoNpi grAhyaM / vagere badhAja kAryo mATe sAdhuono vAsa gAmomAM hoya che. ane te gAmomAM je vasati = upAzraya hoya che te viTTa = pRSThIvaMzaAdithI yukta hoya che. mATe "TTi = pRSTivaMzaAdithI yukta evI vasatinI vAta karAI che. tathA, strI-pazu-papTaka = napuMsakathI rahita evI vasatimAM vAsa karavo. thI-pazu-paMDagajuttAe mohAnaladIvayANa jaMtuNa / pAyamasuhA pavittI, pUvvabhavabbhAsao hojjA / / artha :- strI-pazu-paMDakathI yukta vasatithI, moharUpI AgavaDe baLatA jIvonI prAyaH karIne pUrvabhavanA abhyAsanA kAraNe pravRtti azubhamAM = viSaya-vAsanAmAM thatI hoya che. * kevuM vastra kahyuM ? tenAM ekendriyAdinAM avayavathI utpatti vagere 3 prakAro, vastranA jaghanyavagere 3 bhedo, vaLI pratyekanA yathAkRta, alpa-bahuparikarmanAM bhedathI 3 prakAro che tathA, doSathI duSTa hoya evuM vastra paNa varjavuM joIe. vastra, ekendriyanAM avayavathI baneluM, vikasendriyanAM avayavathI baneluM ane paMcendriyanAM avayavathI baneluM. ema traNa prakAre hoya che. temAM prathama ekendriyanA avayavathI baneluM e kapAsa vagere. bIjuM vikasendriyanA avayavathI baneluM kauzaya = rezama vagere ane trIjuM paMcendriyanAM avayavathI baneluM unamaya vagere. A traNeyaprakAramAMthI je rezama vastra che e koI kAraNasara ja grahaNa karAya che. [kAraNa ke rezamI vastra kiMmatI hoya che, rAganuM kAraNa bane che. emAM jIvahiMsA vadhu hoya che. tathA zAstranI A maryAdA che ke sAmAnyathI sutara ke unanA kapaDAM ja vAparavA. vizeSa prayojane ja rezamI vAparavA. iti pUjya - jayaghoSasUrayaH] je koIpaNa vastra hoya. enAM traNabheda jANavA. (1) jaghanya = muhapattI vagere..(2) madhyama = colapaTTo vagere. (3) utkRSTa = oDhavAno kapaDo. A traNe jaghanyAdiprakAronA pAchA yathAkRta - alpaparikarma - bahuparikarmanA bhedathI traNaprakAro paDe che. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 __ sarvamapi vastraM gacchavAsibhiruddiSTAdinA gaveSaNIyam // etacca sarvamapi vastraM gacchavAsibhizcatasRbhireSaNAdibhirgaveSaNIyaM / yathA- 'uddiTThA 1 peha 2 aMtara 3 ujjhitadhammatti' 4 / tatroddiSTA, yadgurusamakSaM svayaM pratijJAtaM jaghanyAdibhedamekendriyAvayavaniSpannAdikaM vA vastraM tadeva gRhibhyo yAcamAnasya syAt / prekSA nAma vastramavalokya bravIti yatiryathA bho zrAvaka ! yAdRzamidaM dRzyate tAdRzamidaM vA mahyaM vastraM dehi / tRtIyA tu paridhAnavastraM prAvaraNavastraM vA zayyAyA adhastanavastramuparitanavastraM, anyadbhoktukAmamagretanaM ca moktumanasaM dAtAramatrAntare yAcamAnasyeti / caturthI punaH svadezaM bahuvastradezaM vA gantukAmAH kArpaTikA yadujjhanti, bahuvastradeze vA yattyaktaM labhyate, tadyAcittamayAcitaM vA gRhNatAM syAditi / jinakalpikAstu catusRSu madhyAduparitanadvyAdanyatarayaivAdadate, natvAdyadvayeneti / ahIM grahaNavidhine anusarIne pahelAM to yathAkRtavastra grahaNakaravuM. kAraNa ke e sarvadoSathI rahita hovAthI zuddha che. jo yathAkRta na maLe to alpaparikammavastra grahaNakaravuM. kAraNa ke emAM ochodoSa rahelo che. ane jo alpaparikarma paNa na maLe to bahuparikammavastra grahaNakaravuM. kAraNa ke emAM ghaNo doSa rahelo che. * gacchavAsIoe tamAma vastro udiSTAdithI gaveSavA . A badhA prakAranA vastronI gacchavAsIo dvArA cAre prakAranI eSaNA dvArA gaveSaNA karavAnI che. te A pramANe. "dikA.. Qda. jhaMtara ane jannatanma. temAM, (1) "dik = 'diSTA' = guru sAme pote je vastranI pratijJA karI hoya ke "jaghanyAdi traNa bhedo paikI A lAvIza" athavA "ekendriyAdiavayavathI niSpanna amukavaDha lAvIza." ane gRhastho pAse te ja vastranI yAcanA kare. (2) "vedI' = "kSA' = vastrane joIne kahe ke "he zrAvaka ! A jevuM dekhAya che. tevuM vastra mane Apo." athavA "A vastra mane Apo.' (3) "jhaMtara = "ridhAnavastra paridhAnavastra nIce paheravAmAM AvatAM dhotI vagere ke "pravaravastra = upara paheravAmAM AvatAM khesa vagere. athavA "zA' = palaMgauparanI gAdInuM nIcenuM vastra ke uparanuM vastra athavA "antara' eTale vArApharate vaparAtuM vastra. dAtA A batAvyA pramANenA koIpaNa vastrane kapATAdimAM mUkavAnI IcchAvALA hoya athavA bIjuM navuM upayogamAM levAnI IcchAvALA hoya. te vakhate te vastrane yAce. (4) "jjitadha' = svadezamAM ke bahuvaccavALA dezamAM javAnI IcchAvALA kArpeTiko-saMnyAsIo je vastra choDI de. athavA bahuvastradezamAM je vastra choDI dIdhuM hoya tenI yAcanA karIne ke yAcanA karyA vinA je meLavAya. [kArpeTiko bIjA gAmomAM amuka judAM kapaDA paheratAM hoya paNa svadeza pAchA pharatI vakhate e kapaDAne choDI de. athavA bahuvastradezamAM jAya tyAre tyAM maLavAnA ja che, vadhAre Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchvAsino vastraM kadotpAdayanti ? tasya vidhizca tatpunargacchvAsinaH kadotpAdayantIti ceducyate sUtrArthapauruSyau vidhAya bhikSArthameva paryaTanta utpAdayanti / yadi ca tadA na labhante, tato dvitIyapauruSyAmapi gaveSayanti / tathA ( dA) pyalAbhe prathamAyAmapi mRgayanti / tadarthaM gacchantazca daNDakaM bhUmau na lagayanti yAvatprathamo lAbha iti / itthaM ca gRhapraviSTairabhAvitazrAvakaH prathamaM na yAcanIyo vipariNAmApriyatAdidoSasambhavAt / kiJca zrAddhAnAmAcAra evAyaM yadeSaNIyamuddharitaM svata eva yacchanti, tadiha yAnyanyAbhibhAvitakulAni teSu yAJcA kAryA / tAM ca kurvvadbhistatprabhurvaktavyo yathA-dharmalAbho bho zrAvaka ! tava samIpe vymaagtaa| IdRzairvastrairadya pryojnmstiiti| tatazcAnugrahaM manyamAnena tena vastre darzite sAdhunA praSTavyaM kasya sambandhyetaditi / evaM ca pRSTe prAJjalatayA kathayatyasau yathA bhavadarthaM kRtamidaM krItaM dhautaM cetyAdi / amukena vA uMcakIne zuM karavuM ?' ema vicArI vadhArAnA kapaDAM choDavAnI IcchAvALA hoya. athavA jIrNa thavAthI tyajavAnI taiyArImAM hoya tevuM vastra yAce. kRti pUnya navaghoSasUrayaH ] A cAreya prakAranI uddiSTAdinI vAta to sthavirakalpIne AzrayIne thaI. parantu jinakalpIo to cAraprakAramAMthI prathamanA prakAro vaDe grahaNa karatA nathI. parantu trIjA ane cothA prakAra vaDe grahaNa kare che. gacchavAsIo vastrane kyAre meLave ? tenI vidhi - have, gacchavAsI sthavirakalpI sAdhuo upa2pramANenA vastrane kayA samaye meLave? te kahe che, sUtra ane arthaporasI karyAbAda gocarImATe ja pharatAM pharatAM sAthosAtha vastrane paNa meLave. jo tyAre na maLe to bIjIporisImAM paNa gaveSaNA kare. tyAre na maLe to pahelIporisImAM paNa gaveSaNA kare. arthAt lAge ke 10 vAgyA pachI maLe tema nathI. to 8 vAge navakArazInA samayanI AsapAsa nIkaLe = gaveSaNA kare. vajranI gaveSaNA karavA jatAM sAcavavAnI vidhi batAve che. vastra meLavavA jAya tyAre jyAMsudhI prathamalAbha = prastutamAM vastranI vAta cAlatI hovAthI jyAMsudhI prathama vasralAbha na thAya tyAM sudhI dAMDo bhUmie na lagADe. [A vidhi khAsa to zukana mATe karavAmAM Ave che. kRti pUnya nayaghoSasUrayaH ] A pramANe bhUmipara dAMDo na mUkavApUrvaka gharamAM pravezela sAdhue sau prathama to je zrAvaka sAdhuthI abhAvita hoya tenI pAse yAcanA na karavI. kAraNa ke emAM vipariNAma aprIti thavI vagere doSono saMbhava che. to kayA zrAvaka pAse mAMgaNI kare? te kahe che, Ama to zrAvakono A AcAra ja hoya che ke eSaNIyavastra vAparatAM pahelA vinaMti kare ane vAparyA pachI upayoga karyA pachI vadheluM hoya tenI pote ja vinaMtI kare. parantu jo sAdhune yAcanA karavAno vAro Ave to bIjA je bhAvitakula hoya teo pAse yAcanA kare. yAcanA karatI vakhate sAdhuo A pramANe bole ke, 'he zrAvaka ! tamone dharmalAbha che. A tamArI pAse amo AvyA chIe. AvuM kapaDuM khape che.' 'A amArA para anugraha karyo' ema mAnatA e zrAvaka kapaDuM batAve tyAre sAdhue prazna karavo ke 'A vastra konuM che ?' zrAvaka = = 419 = Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 bhavadarthamevehAnIya muktaM yena tadgRhe na gRhNanti bhavanta ityAdi / tataH sAdhunA avizodhikoTivizodhikoTidoSo vicintniiyH| tatra yatyarthaM vastrasya taNaNaM viNaNaM ca mUlaguNAH / 'avisohikoDi'tti / tathA pUrvopabhukte vastre darzite praSTavyaM kimetdaasiiditi| tato dAtA vakti nityanivasanaM yadvA majjanavastraM yadvA rAjadauvArikaM yadvotsavavastramidamamukasyeti / evaM ca sati darzitavastrasadRzaM vahamAnamanyadapi dAturyadyasti tatastadgRhyate, itarathA gRhI anyadutpAdayet, krINIyAdveti / aparibhujyamAne'pi ca darzite kimatra bhaviSyati, kva ca sthAne idamAsIditi praSTavyaM / tato dAtA yatkathayati tannizamya tatsadRzA'paravastrasadbhAve tasya grahaNaM karttavyaM, nA'parasyAbhAve, utpAdanakrayaNAdidoSabhAvAt / evaM ca kalpanIyatayA nizcite sati tadvayorapyantayorgRhItvA sarvato dRSTyA nirIkSaNIyaM / maNeH suvarNasya rUpakAdidravyasya vA tatra nibaddhasya bhaavaat| gRhastho'pi ca vaktavyo niriiksssvaittsrvtH| evaM ca bhoLapaNathI javAba Ape ke "A ApanA mATe karyuM che', "ApanA mATe kharIdeluM che." athavA "ApanA mATe dhoyeluM che.' vagere. athavA kahe ke "amuka zrAvake ApanAmATe ahIM lAvIne mUkI gayA che. kAraNa ke teonA ghare Apa grahaNa karatAM nathI.' [sAdhune vahorAvavA jatA parivAranA koIpaNa sabhyane aprIti thAya to evA gharethI sAdhu vahore nahi. tyAre vahorAvavAnA bhAvavALA je hoya te chUpI rIte bIjA ghare A rIte mUkIne vahorAvavAnuM kahe vagere. ti pUjya gayoSara ] tyAre sAdhuoe "A avizodhikoTi ke vizodhikoTivALuM che ?" e vicAra karavo. e vicAra A pramANe che ke, sAdhu mATe vastranA tANAM-vANAM kare e mULaguNa che. te avizodhikoTi che, paraMtu zrAvaka jo upabhogakareluM vastra batAve tyAre sAdhue pUchavuM ke "A vastra zenA upayogamAM levAtuM hatuM ? kayA svarUpe hatuM ? javAbamAM dAtA kahe ke "amukanuM haMmeza vaparAzanuM A vastra che." athavA kahe ke "hAvAnuM vastra che' athavA kahe ke "rAjAnA darabAramAM jatI vakhate paheravAnuM A vastra che." athavA kahe ke "utsavamAM vAparavAnuM A vastra che." te vakhate batAvela vastra jevuM ja vaparAtuM jo bIjuM vastra paNa dAtA pAse, hoya to te grahaNa karAya. nahIMtara dAtA pAse ekaja hovAthI te dAtA bIjuM navuM karAve athavA navuM kharIde. temAM doSa lAge che. je vaparAyeluM na hoya evuM vastra batADe to "A zenA kAmamAM AvavAnuM che ? kayA sthAne A hatuM?' evuM pUchavuM. tyAre dAtA je javAba Ape tene sAMbhaLIne tenA jevuM bIjuM hoya to te grahaNa kare. paNa jo bIjuM na hoya to grahaNa na kare. kAraNa ke jo grahaNa kare to zrAvaka navuM banAve ke vecAtuM le vagere doSa rahelA che. A pramANe kaNyatAno nizcaya karyAbAda te kapaDuM = vastra jo moTuM hoya to TUkaDe TUkaDe banne bAjuethI pakaDI, tathA jo vastra nAnuM hoya to banne cheDAthI pakaDIne khUlluM karIne barAbara nirIkSaNa karavuM. kAraNa ke emAM maNi-sonuM-cAMdI vagere kadAca-kokavAra bAMdheluM hoya evuM banavA joga che. jo maNi vagere nIkaLe to sAdhue gRhasthane paNa kahevuM ke "tamo AnuM barAbara nirIkSaNa karI lo." ema karatAM = gRhastha pote jovA jatAM jo temAM maNi vagere dekhAI jAya to sAruM. paNa jo na dekhAya to sAdhu Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 yadi tena tanmaNyAdi dRSTaM tadA bhavyaM / atha na dRSTaM tato yatireva darzayatyenamapanayeti / na cetthamadhikaraNaM yateriti vAcyaM yathAnyo hi stoka eva doSaH (kiMtu) akathite uDDAhAdito mhaaniti| Wan vastrasya navabhAgakalpanA caWan ___ tata UrdhvaM navabhAgakalpanayA aJjanakhaJjanamUSakAdi bhakSitadoSANAmekatarabhAgasthasya zubhAzubhaphalaM nibhAlya tadvastraM gRhNanti vajayanti vaa| te cAmI nava bhAgAH yathA | de | A | de | mA | rA | mA / de A | da 'cattAri devayAbhAgA dobhAgA ya maannusaa| AsurA ya duve bhAgA majjhe vatthassa rkkhso||1|| tatra ca- aMjaNakhaMjaNakaddamalitte musagabhakkhiyaaggividaDDhe / tunniyakuTTiyapajjhavaliTe / hoi vivAgo suho'suho vA / / 2 / / devesuttamo lAbho mANusesu ya mjjhimo| Asuresu ya gelanaM maraNaM puNa rakkhase jANa / / 3 / / jAte batADe ane ene dUra karAve. prazna :- sAdhu jo maNivagere batADe = levaDAve, to e sAdhumATe adhikaraNa doSa thayo ne? kAraNa ke ene laIne gRhastha eno upabhoga saMsAranA kAryomAM karaze. ema e adhikaraNa banI jAya. eno nimitta sAdhu thayo ne ? uttara :- Ama na kahevuM. kAraNa ke maNivagere dekhADavAmAM ochodoSa lAge paraMtu jo na kahevAmAM Ave ke na dekhADavAmAM Ave to pravacanahIlanA vagere moTAdoSonI saMbhAvanA che. * pavanA mAganI apanA mane bhI zubha-azubha // . kapaDAne maNirahita karI lIdhA bAda e kapaDAnAM 9 bhAga kalpavApUrvaka, e nava bhAgo paikI koIpaNa (bhAga 52. 22sa mAmai tuM 4 mA, 'khaMjana' = ||31nii bhajI vagere, 2 vageretha pavAyeta vagere doSonuM zubha-azubha phaLa joIne te vastra sAdhuo grahaNa kare athavA varSe. te 9 bhAgo A pramANe che. cattAri devayA bhAgA do bhAgA ya maannusaa| AsurA ya duve bhAgA majjhe vatthassa rakkhaso / / 1 / / aMjaNa-khaMjaNa-kaddamalitte musagabhakkhiya aggi-viddddde| tunniya-kuTTiya-pajjhavaliTTe, hoi vivAgo suho'suho vA / / 2 / / devesuttamo lAbho mANusesu ya majjhimo / Asuresu ya gelanaM, maraNaM puNa rakkhase jANa / / 3 / / artha :- cAra bhAga devatAnA, be bhAga manuSyanA, be bhAga asuranA ane vastranI madhyamAM rAkSasano bhAga jANavo //lA temAM, aMjana-khaMjana-kAdavathI lepAyela hoya, uMdarathI khavAyela ke agnithI baLeluM Doya, 'tunniya' = 25 42j, hoya, 'kuTTiya' = TUTapAthI mu. 5j, hoya. ane, 'pajjhavali De' = 'paryavalIDha' = Ama to kapaDuM sapheda hoya paNa amukabhAga kadhoNo-DAghavALo hoya. TUMkamAM svarUpa enuM badalAyeluM hoya. to A badhAnA zubha-azubhaphaLa hoya che. rA. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 anena vidhinA vastre labdhe tadvasatAvAgatairguro: samarpaNIyaM / tato'sau yasya tannAsti tasmai prayacchati / tathA paribhogakAle'tipramANaM vastraM chindAnairmUlabhAgAnna chettavyamamaGgalatvAditi yAcanAvastravidhiH / gRhasthena nimantraNAkRte sAdhorvidhiH nimantraNAvastravidhizcAyaM- yathA bhikSArthaM sAdhusaGghATakaH kazcidgRhe praviSTaH san na kenacitpramAdAdinA, (kiMtu) dAtRvizeSeNa mahAbhaktyA bhaktAdinA pratilabhya, vastre nimantritaH tatastena praSTavyaM A uparokta aMjanAdinI vAto jo devatAbhAgamAM hoya to uttamalAbhane karanArA che, manuSyabhAgamAM hoya to madhyama gaNAya che = na lAbha ke na nukazAnane karanArA hoya che. asurabhAgamAM hoya to bimArI Ave ane rAkSasabhAgamAM hoya to mota thAya tema jANavuM. A vidhi pramANe vastra maLyAbAda tene vasatimAM lAvIne sAdhuo gurune samarpaNa kare. jene A vastranI jarUra hoya tene guru e vasra Ape. tathA, te vasrane vAparatI vakhate jo atipramANavALuM hoya to sAdhuoe tene phADatI vakhate mULabhAgathI na phADavuM. kAraNa ke ema karavAthI amaMgaLa thAya che. vizeSakarIne jyAre AcArya saprayojana grAmAntara gayA hoya tyAre A pramANe 'vastra-yAcanA'nI vidhi batAvI. kapaDAnA 9 bhAgonuM citramayadarzana. de A rA mA A de [mULabhAgathI na phADe eno artha A ke uparanA ke A ke bhAga na phADe kAraNa ke e mULabhAga kahevAya che. parantu ke mA ke ke A rA phADe. rUti pUkhya navayoSasUravaH ] have 'nimantrA' = zrAvaka sAmethI vastrano lAbha ApavA vinaMti kare tyAre sAdhu mATe karaNIya te vastranI vidhi kahe che. mA * gRhastha vaDe vastranI vinaMti karAya tyAre sAdhune karavAnI vidhi cha sAdhu saMghATaka bhikSAmATe ko'ka ghare praveza kare. e gharano zrAvaka, pramAdathI nahi sAmAnyathI vinaMti kare. athavA bhUlamAM vinaMti karI bese. ItyAdi rUpa pramAdasara nahi. paNa viziSTa mahAbhaktithI bhaktAdi vahorAvyAbAda vasramATe nimantraNa kare. ahIM bhAvArtha A jANavo ke kharekhara to gocarI vahoravA sAdhu nIkaLyA che. parantu kapaDuM vahoravA nahi, paNa dAtA sAmAnyathI kapaDAnI vinaMti pramAdAdithI kare to e tarapha lakSa na ApavuM. paNa mahAbhaktithI gocarI-pANI vahorAvyAbAda vastrano lAbha ApavA AgrahapUrvaka vinaMti kare tyAre sAdhue ene prazna karavo ke 'A konuM che ?', 'A pUrve zuM hatuM ?' vagere. athavA 'A zenA upayogamAM AvavAnuM che ?' 'A kyAM hatuM ?', 'kayA kAraNasara A mane ApI rahyA cho ?' vagere. A praznonA javAba uparathI zuddha ke azuddha vagereno vicAra karIne vastra vahoravuM ke varjavuM. jo AvA prazno na pUche to pUrve kahI gayA pramANenA jinAjJAbhaMga vagere doSo lAge che. nIcenA veDhe bhAgane A ke te mA te bhAgathI - Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 kasyedaM, kiM cA''sIt, kimatra vA bhaviSyati, kutra vA''sIt, kena vA kAraNena mahyaM dIyata iti / yadyevaM na pRcchati tadA prAguktA doSA AjJAdayazca syuriti / evaM sati yadi ko'pi mama pitA'yaM mama pitRsadRzo vA'yamityAdipUrvasambandhena, mama bhrAtA bhartA bhartRsadRzo vAyamityAdipazcAtsambandhena vA dadAti tadA'grAhyaM / yadA tu bhavantaH saddharmaniratA vayaM cArambhapravRttA ityato nistArArthaM dIyate'smAbhiriti buddhyA dadAti tadA grAhyameveti vastravidhiH / kidRzaM pAtraM kalpyaM, tasyekendiyA'vayavaniSpanna-tumbakAdibhedAttrividhatvaM punarjaghanyAditribhedaM, pratyekaM punaryathAkRtA''dibhedAtridhA # tathA pAtrakamapyekendriyadehaniSpannatuMbakadArumRnmayabhedAt tridhA syAt / punarjaghanyAdibhedAt tridhA / tatrollaGkakAdi jaghanyaM, mAtrakaM madhyamaM, utkRSTaM patadgRhaH, punarekaikaM tridhA yathAkRtamalpakarmabahukarma ceti pUrvapUrvAbhAve cehottarottaraM grAhyaM / pAtramapi uddiSTAdicatuSprakArai rgaveSaNIyam // tathA, vastra ApatI vakhate dikaro ke patnI vagere koIpaNa ema kahe ke "A mArA pitAjI che' "A mArA pitAjI jevA lAge che ItyAdi pUrvasaMbaMdha dvArA, athavA "A mArA pati che', "A mArA pati jevA lAge che", "A mArA diyara ke jeTha che." pritamAM "pratA lakhyuM che. te "tamratA' artha vadhu baMdha besato jaNAya che. kAraNa ke pazcAsaMbaMdhamAM bhrAtA na Ave paNa diyaravagere Ave.] ItyAdi pazcAsaMbaMdha dvArA Ape. tyAre grahaNa na karavuM. parantu jo, "Apa pUjya to saddharmamAM nirata cho. jyAre ame to AraMbhamAM pravRtta chIe. A dAna dvArA ame tarI jaIe mATe ame ApI rahyA chIe' A pramANenI buddhithI pragaTa kahIne Ape to cokkasa grahaNa karavuM. A pramANe vastranI vidhi batAvI che. have pAtrakasaMbaMdhI vidhine batAve che. * kevuM pAtra kalpe ? tenA ekendriya avayavathI banela tuMbaDA vagere bhedathI traNa prakAro, tenA jaghanya vagere traNa prakAro ane vaLI, pratyekanA athAkUta vagere traNa prakAro che pAtrakanAM paNa ekendriyanA zarIrathI baneluM - tuMbaDAnuM, lAkaDAnuM ane mATInuM ema traNa prakAro paDe che. e traNaprakAronA paNa jaghanyAdi traNaprakAro paDe che. 'utta' = TokasI vagere jaghanya kahevAya che. "mAtra' = guru vagere mATe savizeSa vastu grahaNa karavAnuM nAnuM pAtru madhyama kahevAya ane patara' = moTuMpAtru utkRSTa kahevAya che. have A jaghanyaAdinA paNa traNa prakAro paDe che. (1) yathAkRta. (2) alpakarma. (3) bahukamma. temAM pUrva-pUrvanA abhAve uttarottara prahaNa karavA. arthAt yathAkRta na maLe to alpakarma levuM vagere. * pAtra paNa udiSTavagere cAraprakAro dvArA gaveSavA Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 tapi vatamALAmaveuLI | yathA-'uddiA' 19 veda ri / saMya rU / kliyadharmItta 4/ atra tritayaM prAgvannavaraM pAtrAbhilApo vktvyH| tRtIyA punarevaM 'saMgaiyaM vA vejaiyaM vA' / kasyApi gRhiNaH pAtradvayaM bhavati / sa ca tayormadhyAdekaikasmin dine ekaikaM vArakeNa vAhayati tatra yadvAhayati tatsaGgatikaM / yattiSThati tadvejayikaM / IdRzaM ca ko'pi sAdhurabhigrahavizeSAdyAcate zeSaM cAtrApi vastravadraSTavyaM / navaraM, "tasabIyAi va dardU, na giNhai ya addiSTe / gahaNaMmi a parisuddhe kappai diDhehiM vi bahUhiM" / / 1 / / __uttarArddhabhAvArtho'yaM-grahaNe parizuddhe pazcAdyadi bIjAdIni bahUnyapi pazyati, tathApi gRhNAtyeva / na punaH pariSThApayati, pratyarpayati vA pAtraM kintu yatanayA tAni yatra na virAdhyante tatra kSipatIti / mUlottaraguNavibhAgazcAyamatra-'muhakaraNaM mUlaguNA, pAe nikoraNaM ca iyare utti ityalaM prasaGgeneti saprasaGgeneti prasaGgagAthArthaH / / 100 / / AmAM paNa cAraprakAranI eSaNAdvArA gaveSaNA karavI. te A pramANe (1) "dA' (2) veda' (3) "saMpAyA' (4) "unsiyam'. A cAreya prakAramAMthI traNa = pahelA-bIjA-cothA prakAromAM pahelAM kahela vastranI vidhi pramANe jANI levuM. pharaka mAtra ATalo ke vastranA sthAne pAtra zabda vAparavo. - trIjo prakAra je "saMgayA' che. tenI vizeSavidhi jaNAve che. "laMkAM vA venAM vA' = "saMjJAti vA, venavi, vA' = koka gRhastha pAse be pAtrA hoya. te banne pAtrAomAMthI vArA pramANe eka eka pAtru vAparavAmAM letAM hoya. temAM je pAtru vApare tene "sati' kahevAmAM Ave che. tathA je bIjuM rahyuM hoya tene "vernAyika' kahevAmAM Ave che. koIpaNa sAdhu abhigrahavizeSathI AvA prakAranuM pAnuM yAce tyAre "kaMthA' nAmano trIjo prakAra bane che. A trIjA prakAramAM paNa bAkI badhI vAto vastranI jema ja jANavI. have pAtrAsaMbaMdhI je vizeSavAta che te kahe che ke, tasabIyAi va daTuM, na giNhai ya aditu / gahaNaMmi a parisuddhe kappai dikhehiM vi bahUhiM / / artha :- pAtru jo trasajIva ke bIja vagerethI yukta che ema dekhe to ene grahaNa kare nahi. parantu kadAca kokavAra evuM bane ke dekhatI vakhate khyAla na Avyo ane pAchaLathI emAM trasa ke bIjAdi dekhAyA. to paNa pAtru rAkhI le parantu paraThavI na de ke pAchuM paNa na ApI de. parantu jIva tathA bIjane niravadyasthAne yatanApUrvaka mUkI de. AmAM paNa mUla-uttaraguNano vibhAga A pramANe jANavo. dara mUnA paNa nikorAM gha phare 'ti || gRhastha nALiyera AdimAMthI pANI vagere kADhavA nAnuM kANuM karyuM hoya ane e pachI acitta thayuM hoya. athavA gRhastha ja nALiyera vagerenuM moTuM kANuM karIne emAMthI Toparsa vagere kAryuM hoya. ene sAdhu grahaNa karIne e nAnAMkANAne moTuM kare to e mUlaguNa kahevAya. tathA, ToparuM, vagere kADhela moTA kANAvALA nALiyeramAM je kAMI coTeluM hoya tene vyavasthita sApha kare tene uttaraguNa kahevAya. ti pUnya nayapoSasUraH ] Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA - atra ca dravyAdyapekSotsargApavAdAzrayiNA sAdhunA bhAvyamataH kadAcitsarvathA zuddhAhArA'prAptau samayoktavidhinA'zuddhagrahaNamapyanujJAtamitarathA piNDA'bhAvAddehAnavasthitezcaraNAdiguNahAnirato'dhunA'pavAdenA'zuddhagrahaNavidhiM darzayannAha / mUlagAthA - sohaMto ya ime taha, jaijja savvattha paNagahANIe / ussaggavavAyaviU, jaha caraNaguNA na hAyanti / / 101 / / saMskRtachAyA - zodhayaMzcemAn tathA yateta sarvatra paJcakahAnyA / utsargA'pavAdavidvAn yathA caraNaguNA na hIyante / / 101 / / OM gItArthasAdhunA'vasthocitaprakAreNa doSeSu paJcakahAnyA yatanA kAryA vyAvyA- vidheyazva (zodhayaMzva) vizupiNDa (manvaSayanuM) punaH vhAnityAha | rUmAnanantarohAnaahaardossaan, tathA kena (yena ? ) kenacidavasthocitaprakAreNa yateta yatnaM kuryAtsAdhuriti zeSaH / A pramANe prAsaMgika rIte zayyAtara, rAjapiNDa, vasrayAcanAvidhi vagerenI vAto saMkSepathI kahI dIdhI.100 avataraNikA :- A uparokta gAthAmAM dravyAdinI apekSAe utsarga-apavAdano Azraya levApUrvaka sAdhue rahevuM e vAta karI. have, kadAca kyAreka sarvathA zuddhaAhAra na maLe to zAstrokta vidhithI azuddhagrahaNa karavAnI paNa anujJA apAyelI che. kAraNa ke jo ema na kare to piNDanA abhAve zarIra TakI na zake. ane zarIra na Take to cAritra vagere guNonI hAni thAya. tethI have apavAdathI azuddhagrahaNanI vidhine jaNAvatAM mULakArazrI kahe che. - mULagAthA-zabdArtha sohaMto = zuddhinI gaveSaNA karato, me betAlIsa doSonI, ta = te prakAre, draSna = yatna kare, matsya = sarvAvasthAmAM, vaLajJAnI! = paMcaka prAyazcitano parihAra karavAvaDe, ussaggavavAyaviU utsarga ane apavAdane jANanAra, nahna = = caraNaguNA cAritranA guNo, jethI na hAyaMti ochA na thAya.101|| mULagAthA-gAthArtha :- jyAre sarvathA doSarahita AhAra na maLato hoya tyAre utsarga ane apavAdanA jANakAra sAdhue azaThapaNe sauthI ochAmAM ochA doSavALo AhAra meLavavA prayatna karavo joIe ane ochAmAM ochA doSavALo AhAra na maLe to pachI kramasara vadhu doSavALo AhAra ke jene zAstraparibhASAmAM paMcakahAni kahevAya che tene meLavIne nirvAha karavo joIe ke jethI potAnA cAritramAM skUlanA na thAya.||101|| = = - = * gItArtha sAdhune avasaro citta prakAre doSomAM paMcakahAnithI yatanA karavI cha vyAkhyArtha :- 'sohaMto' 'zodhayaMzva' zodhatA vizuddhapiNDanI gaveSaNA karatAM, gaveSaNA konI kare? te kahe che, 'me' = 'mAn' hAlamAMja kahevAyela AhAradoSone zodhatA arthAt 42 doSone TALIne gocarInI gaveSaNA karatA. 'tadda' 'tathA' te rIte eTale ke je te avasthAne ucita = - 425 -- = Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 kathambhUtaH sannityAha utsargApavAdavidvAn san / tatrotsargo nirvizeSeNA'nuSThAnapravRttirapavAdo dravyAdivizeSeNa tatpravRttivettyavagacchati yaH sa tathA, samyagadhItajJAtachedAdizrutazcAnenA'gItArthavyavacchedena gItArtha uktastathA cedamubhayorapyAgame lakSaNamuktaM yathA"jeNa AvassayAIyANaM atyo na suo so'gIyattho / jeNa piMDesaNAvatthapAesaNAsejjAcheyasuyAINi ahIyANi so gIyattho mannai" / ___ tena gItArthasya yatanayA pravarttamAnasya virAdhanApi na doSavatI bhavatIti vakSyati / yatanAlakSaNaM vemu nizIthe, yathA"raagdosviutto jogo asaDhassa hoi jayaNA u| rAgadosANugao jo jogo sa ajayaNA u" / kva ytetetyaah| sarvatra sarvasmin glAnAdiprayojane, kayetyAha paMcakahAnyA, ihAkRtavIpso'pi paJcakazabdastadarthasambhavAdvIpsAM gamayati / prakAre, "naDuM' = "yateta' = yatna kare. koNa yatna kare ? te kahe che, sAdhu ema adhyAhArathI samajavuM. kevA sAdhu hoya? te kahe che, " TI-vavAvika' = 'utsa-apavAvidhAna = utsarga ane apavAdanA jANakAra evA sAdhu. temAM, utsarga eTale koIpaNa prakAranI chUTa-chATavinA anuSThAnamAM pravRtti ane apavAda eTale dravyAdivizeSa anuSThAnanI chUTa-chATapUrvakanI pravRtti. ene je jANe te utsarga-apavAdamAM vidvAna kahevAya. utsarga-apavAdamAM vidvAna eTale zuM ? te kahe che, sArI rIte bhaNIne jANyA che cheda vagere zruta jeNe te. A kahevA dvArA agItArtha Avo na hoya arthAt agItArthatAno vyavaccheda karIne e gItArtha che ema kahevAyuM che. tathA, gItArtha ane agItArthanuM lakSaNa zAstramAM A pramANe batAvyuM che ke, jeNa AvassayAIyANaM attho na suo so'giiyttho| jeNa piMDesaNA-vattha-pAesaNA-sejjA-cheyasuyAINi ahIyANi so gIyattho bhannai / / artha :- jeNe AvazyakAdinA artha nathI sAMbhaLyA te agItArtha che. jeNe piccheSaNA, vastra-pAraiSaNA, zapyA = vasati, upAzraya kyAM levAya, kyAM na levAya, kono levAya, kono na levAya vagerenuM jJAna hoya. chedasUtrovagere bhaNyA hoya te gItArtha kahevAya che. mATe, yatanApUrvaka pravRttikaratA gItArthanI virAdhanA paNa doSavALI thatI nathI ema kahevAya che. yatanAnuM lakSaNa zrI nizIthasUtramAM A pramANe batAvyuM che. rAgadosa-viutto jogo asaDhassa hoi jayaNA u| rAgadosANugao jo jogo sa ajayaNA u|| artha - azaThano rAga-dveSathI rahita yoga e jayaNA kahevAya che. ane rAga-dveSathI yukta je yoga hoya che te ajayaNA kahevAya che. gItArtha sAdhu yatanA kyAM kare ? zemAM yatanA kare ? te kahe che, "vyastha' = "sarvatra' = badhAMja glAnAdi prayojanamAM, zuM karavA dvArA yatna kare ? te kahe che, "TM lhALI' = "paDyUhAnyA' = paMcakapaMcakanI hAnipUrvaka prayatna karavo. ahIM mULagAthAmAM "paSya' zabdanI vIsA nathI mUkI. chatAM paNa teno artha saMbhavato hovAthI "vINA' ne adhyAhArathI levo. eTale ke "pakvaja paDye paridALyA' evo artha jANavo. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 OM paJcakahAnisvarUpam // tatazca paJcakena paJcakenAgamaprasiddhaprAyazcittalakSaNena kRtvA yakA hAnirazubhAdeH parihAraH paJcakahAnirayamarthaH- paJcakadazakAdiprAyazcittA''ropaNAkrameNa uttarottaraguruprAyazcittApattyapekSayA tatparihAreNa pAzcAtyapaJcakaparihANitayA yallaghuprAyazcittapadaM tatprAptiyogyopasevanaM paJcakahAnirihocyate / tayA yateta idamuktaM bhavati, pUrvaM glAnAdiprayojaneSu zuddhaM gaveSayate, tadabhAve laghugurupaJcakaprAyazcittApattiyogyaM, tadabhAve laghugurudazakapaJcadazakAdiyogyaM, na tu niddhaMdhasatayA kAraNe'pyutpanne (lghuguruprAyazvittAtti.............................. dasa vardi tu to hitu ?) nathuruprAzcittayothe dvirUpe prApyamANe prathamata eva guruprAyazcittayogyaM gRhNIyAditi(azaThaH)san glAnAdiprayojane AdhAkAdidoSaduSTamapyAsevamAnaH adoSavAnityAveditaM / ma idaM tu aidaMparyA'rthamarthAt zAsanasAra hai kiJca bahunaidaMparyamAha, yathA-kenacidyathaucityamAdhAkAdyAsevArUpeNApi prakAreNa caraNaguNA na hIyante na hAniM yAnti / tatra caraNaM cAritraM vratAdipAlanarUpaM, tasya guNAstatsAdhakAH pratidinamavazyaM * paMcaka hAninuM svarUpa tethI paMcaka-paMcaka-rUpa Agamaprasiddha-prAyazcittavaDe je azubhano pArahAra = tyAga te paMcakahAni kahevAya. bhAvArtha e che ke, paMcaka-dazaka vagere prAyazcitta AropaNAnA kramapUrvaka zAstramAM je batAveluM hoya enAthI juduM karavAmAM doSa lAge che. sauthI nAnAdoSanuM paMcakanuM prAyazcitta Ave te paristhiti vizeSamAM paMcaka-dazaka vagere kramasara jayaNApUrvaka doSa seve arthAt uttarottara guruprAyazcittanI prAptinI apekSAe te guru prAyazcittano parihAra karavApUrvaka pAchaLathI paMcaka-dazakanI parihAni dvArA je laghuprAyazcittanuM sthAna hoya. tenI prApti thAya e pramANe upasevana karavuM. arthAt te rIte gocarI-vastra-pAtra levA tene paMcakahAni kahevAya che. AvA prakAranI paMcakahAni dvArA yatanA kare. ema jANavuM. A kahevAno bhAvArtha e che ke sauprathama to glAnAdinA prayojane zuddhagocarIAdinI gaveSaNA kare. paraMtu e na maLe to laghu-paMcaka, guru-paMcaka prAyazcittane yogya evI doSavALI gocarI vagere le. e paNa na maLe to laghu-dazaka, guru-dazaka, laghu-paMcadazaka, guru-paMcadazakAdi prAyazcittane yogya evI gocarI vagere le. parantu glAnAdinA kAraNamAM paNa laghu-guruprAyazcittane yogya baMne prakAre azanAdi prApta thatAM hoya to piDhAi pUrvaka prathamathI guruprAyazcittane yogya doSavALuM grahaNa na kare. AnA dvArA A vAta chatI thAya che ke glAnAdinA prayojane jayaNApUrvaka AdhAkarmAdi doSaduSTa paNa sevato sAdhu adoSavAnuM bane che. * A edaMparyA che arthAta zAsanasAra che , vadhu kahevAthI zuM ? mATe have aidaMparyArtha jaNAvatAM kahe che ke, "nada varaVT!A na hInti' = "yathA varakhA rIyanta = prayojana pramANe kokavAra AdhAkarmAdi sevavA chatAM paNa je rIte Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 kartavyarUpA AvazyakAdayaH sAdhuvyApArAzcaraNaguNAzcaraNakaraNe yathotsarpata ityarthaH / yadvA caraNaM coktarUpaM guNAzca jJAnAdaya iti vyAkhyeyaM tato yathA na hIyante tathA yateteti pUrveNa yogH| anayA gAthayedaM pravacanasarvasvamabhihitaM yatheha na sarvathA kiJcid niSiddhaM, nApi sarvathA'nujJAtaM, yato dravyakSetrakAlabhAvavaicitryeNa kvacidvidheyasyApi niSedhaH syAt, niSiddhasyApi kvacidvidhiriti / taduktaM- 'utpadyeta hi sA'vasthA dezakAlAmayAn prati / yasyAmakAryaM kAryaM syAtkarmakAryaM ca varjayed' / / 1 / / iti / ato jJAnAdInAM lAbhaM hAniM cAkalayya bahulAbhe pravartate (pravarteta ?) / taduktamAgame'navi kiMci aNunnAyaM, paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehiM / esA jiNANa ANA, kajje sacceNa hoyavvaM' / / 1 / / tathA 'kA(raNajAya)pasaGgaM bahuvihamavavAyato viyANettA / laMgheUNuttavihiM bahuguNajuttaM karejjAsu' / / 2 / / caraNaguNonI hAni na thAya. e rIte yatna karavo. ahIM "vara' eTale vratAdinA pAlanasvarUpa cAritra, ane te cAritrane sAdhI ApanArA = lAvI ApanArA je guNo, eTale ke roja avazyakartavya rUpa Avazyakavagere sAdhunAM vyApAro, tene "varapu' kahevAya che. TUMkamAM, caraNasittarI ane karaNa sittarI je rIte vadhatAM jAya, e rIte yatna karavo. athavA to "para" eTale uparokta pramANeno ja artha ane "guNa' eTale ke jJAnAdi guNo. ema vyAkhyA karavI. A caraNaguNo je rIte hAni na pAme e rIte yatna karavo. ema gAthAnA pUrvArdha sAthe uttarArdhano anvaya karavo. A 101mI gAthAdvArA pravacananuM sarvasva = sarvasAra kahevAmAM AvyuM che ke kazuMya sarvathA niSedha karAyuM nathI ke na to sarvathA anujJA apAI che. parantu dravya-kSetra-kALa ane bhAvanI vicitratA = paristhiti anusAre kyAreka vidheya = karavAyogya paNa niSedhayogya bane che ane kyAreka niSedha karAyeluM paNa vidhi = karavA yogya kArya banI jAya che. kahevAyuM che ke, utpadyate hi sA'vasthA dezakAla-AmayAn prati / yasyAmakAryaM kAryaM syAt karmakAryaM ca varjayet / / artha - deza, kALa ane Amaya = rogane AzrayIne evI avasthA ubhI thAya che ke jemAM akArya e kArya bane che ane karmakArya e varjavAnuM bane che. mATe ja, jJAnAdino lAbha ane hAnine jANIne jemAM bahulAbha dekhAto hoya. e rIte pravartavuM. AgamamAM kahevAyuM che ke, navi kiMci aNunnAyaM, paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehiM / esA jiNANa ANA, kajje sacceNa hoyavvaM / / artha - jinezvarabhagavaMtoe koInI paNa anujJA ApI nathI ke pratiSedha paNa karyo nathI. paraMtu teozrInI AjJA mAtra ATalI ja che ke kAryavakhate sAcA rahevuM. arthAt kAryamAM nirdabhapaNe pravartavuM. tathA kAraNajAyapasagaM bahuvihamavavAyato viyANettA / laMgheUNuttavihiM bahuguNajuttaM karejjAsu / / artha :- koka kAraNasara utpannathayelA prasaMgamAM apavAdathI bahuvidha = vadhAre lAbha jemAM che te jANIne je vidhi AgamaAdimAM kahevAyelI che ene, eTale ke utsargane oLaMgIne bahuguNa yukta kAryane karavuM. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 tathA 'usaggeNa nisiddhAi ja... javi ussagge avavAyaM AyaramANe virAhao hoi / avavAe puNa patte ussagga nisevao bhaio' / / 4 / / iti yogeneti gAthArthaH / / 101 / / avataraNikA - kiJcetthamazaThasyApavAdamAsevamAnasya sAdhoH pRthivyAdivirAdhanApi nirjjarAphalaiva syAdityAvedayannAha | mUlagAthA- jA jayamANassa bhave, virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijjaraphalA, ajjhatthavisohijuttassa / / 102 / / saMskRtachAyA- yA yatamAnasya bhavetvirAdhanA sUtravidhisamagrasya / sA bhavati nirjarAphalA'dhyAtmavizodhiyuktasya / / 102 / / virAdhanArakSaNatatparA'zaThasAdho-virAdhanA'pi nirjarAphalA vyAkhyA - yA kAcidyatamAnasya virAdhanA rakSaNatatparasya glAnAdyavasthAyAM gurudoSaparihAreNa laghudoSAsevAM kurvvataH sAdhorityarthaH / bhavetsyAdvirAdhanA pathyAdau kriyamANe pRthivyAdisaGghaTTopamardAdikA svAnuSThAnakhaNDanA punaH kIdRzasya sAdhorityAha / sUtraM cAcArAdikaM vidhizca prastAvAttasyaivArthAvatathA, usaggeNa nisiddhAi ja........ javi ussagge avavAyaM AyaramANe virAhao hoi / avavAe puNa patte ussagga nisevao bhaio / / artha :- utsarga AcaravAnA prasaMge apavAdanuM AcaraNa karanAra vyakti virAdhaka bane che. apavAda AcaravAno prasaMga hoya tyAre utsarganuM sevana kare to virAdhaka bane athavA na paNa bane. eTale } mAM nA che. // 101 // avataraNikA :- A pramANe, apavAdane sevatA evA azaThasAdhunI pRthivyAdivirAdhanA paNa nirjarArUpa phaLamATe ja thAya che. e vAtane jaNAvatAM kahe che. bhUjagAthA - zabdArtha :- jo 4, jayamANassa = yatanApUrva vartanArane, bhave virAdhanA, suttavihisamaggassa = gItArthane, so = te, hoi = thAya, nijjaraphalA ajjhatthavisohijuttassa adhyavasAyanI zuddhivALAne 102 / / = mULagAthA-gAthArtha :- rasanAmAM alubdha evA ane mAtra AtmakalyANanA zuddha adhyavasAya = bhAvanAvALA ane zAstramAM doSanA tyAganI je yatanA batAvavAmAM AvI che te yatanA mujaba vartanAra sAdhune zuddhaAhAranI prAptinA abhAvamAM ochAmAM ochA doSavALo AhAra vAparatAM je kaMI doSanA aMge virAdhanA thAya te virAdhanA paNa karmanI nirjarA mATe thAya che.102 = = = thAya, virAhaNA nirjarAnA phaLavALI, = * virAdhanAnA rakSaNamAM tatpara evA azaTha sAdhunI virAdhanA paNa nirjarAphalaka che * vyAkhyArtha :- 'jA' = 'yA kAcit' 4 ardha, 'jayamANassa' = 'yatamAnasya' glAnAdinI avasthAmAM moTAdoSane choDavApUrvaka nAnAdoSane sevatAM virAdhanA na thaI jAya e rIte ArAdhanAnA rakSaeAmAM tatpara sAdhunI, je devA sAdhunI ? te he che, 'sutavihisamaggassa' 'sUtravidhi-samagrasya' eTale hamaNAM e AcAraAdinI ja vAta cAlatI hovAthI = sUtra eTale AcArAMgaAdi ane vidhi = - = Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bodhastAbhyAM samagro yuktastasya giitaarthsyetyrthH| sA virAdhanA bhavati jAyate nirjarAphalA karmavizodhikA / natvazubhakarmabandhaphaleti / yadapi yathoktavirAdhanApratyayaM karma prathamasamaye badhyate, dvitIye ca jIryate, tRtIyetvakarmatAmanubhavatIti siddhAntarahasyaM / kathambhUtasya sata ityAha adhyAtma cittaM tasya vizodhiryathaucityena pravarttanAdrAgadveSAbhAvarUpA nirmalatA tayA yuktaH samanvito'dhyAtmavizodhiyuktastasya azaThatayA vizuddhatayA bhavyasyetyarthaH iti gAthArthaH / / 102 / / avataraNikA- atha zAstrasamAptau zAstrakRt svanAmnaH zAstraprayojanasya ca prakaTanAya svamanISikAracitatvaparihArArthaM gItArthamunIndraprArthanAkaraNAya ca zArdUlavRttamAha / mUlagAthA- icceyaM jiNavallaheNa gaNiNA, jaM piMDanijjuttio, kiMcI piMDavihANajANaNakae, bhavvANa savvANa vi| vuttaM suttaniuttasuddhamaiNA, bhattIi sattIi taM, savvaM bhavvamamaccharA suyaharA, bohiMtu sohiMtu y||103|| te AcArAMgaAdi zAstranA ja arthano avabodha = jJAna. A bannethI samagra = yukta evA te gItArtha sAdhunI, nave virATaT' = bhavet virAdhanA' = virAdhanA thaI jAya, eTale ke pathya vigere karAvatAM pRthvIkAyAdinA saMghaTTA, upamarda = nAzavagere sva-anuSThAnanI khaMDanA svarUpa virAdhanA, "sA' = te virAdhanA, "do' = "mati' = bane che, ninjaranA' = "nirbarAnA' = nirjarAnA phaLavALI, arthAta te virAdhanA paNa azubhakarmabandhananA phaLavALI na banatAM nirjarAnA phaLavALI bane che arthAt karmano nAza karanArI bane che. jo ke yathokta virAdhanAmAM karma prathamasamaye baMdhAya che. paNa bIjA samaye kharI jAya che ane trIjA samaye to akarmapaNAne anubhave che. A siddhAntanuM rahasya che. virAdhanA paNa nirjarAphaLavALI bane che. e kevA sAdhunI ? te kahe che, "mannatyavinodinutta' = 'adhyAtma vizafdha yupI' = adhyAtma eTale ke citta. te cittanI je vizodhi. arthAt aucitya pramANe pravartanathI rAga-dveSanA abhAva rUpa nirmaLatA. te nirmaLatAthI yukta evA sAdhunI. eTale ke cittanI nirmaLatAthI yukta evA sAdhunI arthAt amAyAvI ane vizuddha hovAthI bhavyasAdhunI te virAdhanA nirjarA phaLavALI thAya che../102A. avataraNikA - have A zAstranI samAptimAM, zAstrakArazrI = mULakArazrI potAnuM nAma ane prastuta zAstranA prayojanane pragaTa karavA mATe, tathA potAnI matithI racitapaNAno parihAra karavAmATe = potAnI matithI nathI ramuM e jaNAvavA mATe ane gItArtha munIndrone prArthanA karavA mATe zArdUlavRttane = zArdUlachandamAM gAthAne kahe che. mULagAthA-zabdArtha :- rUAM = upara kahI gayA te sarva, niNavattA = zrI jinavallabha, I = gaNie, i = je, vinimnatti = piMDaniryuktimAMthI, vivI = kaIMka, pivgvidA = azanAdinuM vidhAna, nATMU = jANavA mATe, bhavvANa = bhavyajIvomATe, savvANa vi = sarvamATe paNa, vRtta Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 ityevaM jinavallabhena gaNinA, yatpiNDaniyuktitaH, kiMcitpiNDavidhAnajJAnakRte bhavyAnAM sarveSAmapi / uktaM zrutaniyuktazuddhamatinA bhaktyA zaktyA tat, sarvaM bhavyamamatsarAH zrutadharA bodhayantu zodhayantu ca / / 103 / / 3 zrI jinavallabhagaNikRtasyA'sya zAstrasya nigamanam // vyAkhyA- kartRpakSe(granthakAra)syoktamityuttareNa yogAdyaduktaM yadRbdhaM prastutagraMthatayA kiJcit stokamAtraM, kenoktamityAha jinavallabhasAdhunA kIdRzenetyAha / gaNinA bhagavatIyogodvahanAdavAptagaNizabdena / yadvA uNa(punaH)gaNayogA(tsAdhu)gaNayogAdvA gaNinA suurinnaa| tatkuta ityAha piNDaniyuktitaH piNDaniyukti zAstrAduddhRtyetyarthaH / anena granthasyAdeyatokteti / kiMnimittamityAha piNDavidhAnajJAnakRte zuddhAzuddhatayA AhAragrahaNavidhiparijJAnanimittaM / keSAM parijJAnakRte ityAha / bhavyAnAM muktigamanayogyAnAM, jantUnAM sarveSAmapi sAdhuzrAvakavyaktyA samastAnAmapi natvekeSAM keSAJcidevetyaperarthaH / anenAbhavyajantUpakArA= kahyuM, muttanita = sUtrane anusaratI, zuddhamaMI = zuddhabuddhivALA, matI = bhaktithI, sastI = yathA zaktie, te = te, savva = sarva, bhavyam = bhavya AtmAone, macharA = Sa vagaranA, suyadarA = zratane dhAraNakaranArA, vonti = jaNAvo, soriMtu = zodho, 2 = ane. 103 mULagAthA-gAthArtha :- A prakaraNakartA zrI jinavallabhagaNi A prakaraNanI samApti karatAM jaNAve che- me mArI Agamane anusArI yathAzakti buddhipUrvaka zrI piMDaniryukti nAmanA mULagranthane anusarIne sarva bhavyajIvone eTale sAdhu tathA zrAvakane paNa piDeSaNAdhyayananA artha sAMbhaLavAno adhikAra hovAthI zrAvakane mATe, sAdhue azanAdi kevIrIte doSarahita levA joIe tathA sAdhune zrAvake kevI rIte doSa rahita dAna ApavuM joIe. tenA jJAnane mATe anAdinI vidhine jaNAvanAruM je kaMIka svarUpa A prakaraNamAM kahyuM che tene dveSa vagaranA ane AgamajANanArAo sarvabhavyaAtmAone jaNAvo ane mArA kahevAmAM kadAca koI utsutra-prarupaNAdoSa AvI gayo hoya to tene sArI rIte dUra karI A prakaraNa zuddha banAvo../103 jinavallabhagaNivarazrIe karela A zAstranuM nigamana 0. vyAkhyArtha :- "phalveyaM gaM vivI vRtta' = "rUtyevaM vat vivid Dam' = ema anvaya karavo. eTale ke prastutagrantha rUpe je kaMIka thoDuM kahevAyuM, konA dvArA kahevAyuM ? te kahe che, "niva7dena' = 'binava7madhunA' = jinavallabhanAmaka sAdhu dvArA, te sAdhu kevA ? te kahe che, "Th' = "nA" = bhagavatInA joga karIne jeoe gaNipada prApta karyuM che athavA sAdhunA gaNathI yukta evA gaNi = eTale ke jinavallabhagaNi = AcArya dvArA, te kyAMthI uddharIne kahevAyuM? te kahe che, " vinimnattio " = "tviSyanitiH ' = piMDaniyuktinAmaka zAstramAMthI uddharIne, vinitiH ' Ama kahevA dvArA A granthanI upAdeyatA kahevAyelI che. ema jANavuM., kayA nimitte A kahevAyuM ? te kahe che, 'blividALanALA' = 'vividhAnajJAnavRtta = picchanI vidhi = piMDagrahaNanI vidhinAM jJAna mATe. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 bhAvaM drshyti| tathA bhavyAnapyAzritya riktapUrNA'vibhAgA''bhAvyaM kathanaM prati sarveSAmapItyanenAcaSTe iti| tathA'nena zrAvakANAmapi piNDaiSaNAdhyayanArthe adhikAritvamAha / yaduktamAvazyakacUrNya-'sAvau jahanneNa suttaatthau aDapavayaNamAyAu sikkhai, ukkoseNaM suttatthehiM jA chajjIvaNiyaM, atthau piMDesaNajjhayaNaM, na uNa suttau vi', tti / kathambhUtena jinavallabhenetyAha / sUtre Agame niyuktA niyojitA nyastetyarthaH 'suddhA' paTutvena nipuNA matiH prajJA yena sa tathA tena suutrnystdkssdhiyetyrthH| sUtraM ca piNDaniryuktyAkhyaM prAgevAdarzi / ata eva bhaktirbahumAnaH sA ca sUtraviSayA jJeyA tayA bhaktyA sUtrabahumAnatayetyuktaM bhavati / tathA zaktyA svamatisAmarthyAduktasvarUpata ityrthH| anenauddhatyaparihAramAha tajjinavallabhoktaM sarvaM samastaM bodhayantu (bhavyamiti ) bhavyajanAniti gamyate / bhavyAnAM ttkthyntvityrthH| ke ityAha zrutadharAH AgamavedinaH / kIdRzAH santa ityAha amatsarAH paraguNapratItyA'dveSiNaH santaH saJcalanakaSAyodaye viziSTajJAninAmapi matsarasambhavAdidamuktaM / itthambhUtA eTale ke zuddha ke azuddha evA AhAragrahaNanI vidhinA jJAnamATe, konAM jJAnamATe ? te kahe che, 'bhavvANa savvANa vi' = 'bhavyAnAM sarveSAmapi ' muktigamanane yogya badhAM bhavyajIvo mATe. Stel 'fa' = 'api' nA arthamAM che. meno artha mA pramANe bhAvo 3, janne sAdhu-zrAva vyaktikho mATe, paNa koi ekane mATe nahiM. jaDI 'bhavyAnAm' 'hevA dvArA abhavyabhavo para upahArano abhAva darzAvAyo che. tathA, bhavyane pakhAvAta hevArDa 3, 'rikta ' 24, 'pUrNa' = abhIra, teno zreyA prahArano bheTa rAjyA vinA badhAMya bhavyo. A granthanAM adhikArI che. = tathA, je kahyuM ke "keTalAMkane nahi paNa bhavya evA badhAMnAM parijJAnamATe'. e kahevA dvArA zrAvakonuM paNa piNaiSaNAadhyayanamATe adhikArIpaNuM kahevAyuM che. A aMge AvazyakacUrNimAM kahevAyuM che De, 'sAvau jahanneNa suttaatthau aDapavayaNamAyAu sikkhai, ukkoseNaM suttatthehiM jA chajjIvaNiyaM, atthau piNDesaNajjhayaNaM, na uNa suttau vi' artha :- jaghanyathI zrAvakane sUtra ane arthathI aSTapravacanamAtA bhaNAvAya, utkRSTathI sUtra - arthathI dazavaikAlikanA cothAadhyayana sudhI bhaNAvAya ane sUtrathI nahi paNa mAtra arthathI piMDaiSaNAadhyayana bhAvAya devA bhinavalsabhagazidvArA bhI zAstra syAyuM che ? te uhe che, 'suttaniuttasuddhamaiNA' 'sUtraniyuktazuddhamatinA' = 'sUtranyastadakSadhiyA' = AgamamAM yobhaI che zuddhamati bhekhonI sevA vinavatsabhagazi dvArA, ahIM 'sUtra' zabdathI piNDaniryuktinAmaka zAstra levuM je pUrve batAvAyuM che. pU.jinavallabhagaNie zI rIte 'dhuM te he che, 'bhattIi sattI ' 'bhaktyA zaktyA ' = bhakti-jahumAnathI, zakti sAmarthyathI. 'bhaktyA' = laGita kheTale } jahumAna se jahumAna piMuniryutizAstraviSaya bhaeAvo. arthAt pieuniyuktizAstraviSaya bhakti- bahumAna dvArA, 'zaktyA' = potAnI matinA sAmarthyathI. arthAt potAnA kSayopazama = = Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 eva santo bhavyaM yathA bhavantvevaM zodhayantu / utsUtrArthadoSamalApanayanena nirmmalIkurvantu / caH samuccaye / tadA sUtrabhaktyA nijazaktyA yaduktaM kiJcit piNDaniryuktito bhavyAnAM piNDadoSajJAnakRte sUtranyastabuddhinA jinavallabhasUriNA tatsarvaM bahuzrutamatsaraM parityajya tAneva bhavyAn bodhayantu utsUtrArthamapanayantu vrutivRttvarthaH ||10rU|| samApteyaM zrIcandrasUriviracitA sUkSmapadArthaniSkaniSkaSaNapaTTakasannibhapratibhajinavallabhAbhidhAnAcAryadRbdhapiNDavizuddhizAstrasya vRttiH / TIkAkArazrIcandrasUrikRta-prazastiH pramANe. mArAthI vadhAre jJAnavALA AnAM karatAM paNa ghaNuM vadhAre kahI zake. paNa ahIM mArA kSayopazama mujaba meM kahyuM che. ema kahevAno bhAvArtha che. 'svati sAmarthAt' ema kahevA dvArA potAnI uddhatAino tyAga kahevAyo che ema jANavuM. 'tam' 'tat' jinavallabhagaNi dvArA kahevAyela te = A prastuta zAstra, 'sarvAM' 'sarva' badhAM bhavyajIvone, 'voriMtu' = 'vadhayantu' = bodha Apo. A zAstrano bodha bhavyone koNa Ape ? koNa kahe ? te kahe che, 'suvadarA' = 'zrutadharAH' = AgamanA jANakAro, AgamanA jANakAro kevA ? te kahe che, 'maccharA' = 'amatsarAH' = bIjAnA guNo prati dveSa vinAnA. arthAt matsara-IrSyA vinAnA, viziSTa jJAnIone paNa saMjvalanakaSAyanA udayathI matsarano saMbhava hovAthI ahIM 'JamattaraoNH' evuM vizeSaNa mUkavAmAM AvyuM che. = = IrSyA vinAnA AvA ja zrutaro, A zAstranuM zuM karo ? te kahe che, 'madhvaM soriMtu va' = 'bhavyam zodhayantu ' = A bhavya rIte sArI rIte sUkSma dRSTithI parimArjana karo granthamAM pramAdAdi vaza rahelI bhUlonI zuddhi karo. arthAt utsUtrArthadoSarUpI maLane dUra karavAdvArA granthane nirmaLa karo. = = = 'va' e samuccayArthamAM che te jANavuM. A gAthAno anvayapUrvakano artha A pramANe che ke, 'sUtra' = piMDaniryuktizAsranI bhaktithI ane potAnI zaktithI piNDaniryuktigranthamAMthI uddharIne sarvabhavyone piNDanA doSonuM jJAna karAvavAmATe sUjhanyastabuddhivALA jinavallabhasUridvArA je kAMI thoDuM kahevAyuM che, tene bahuzrutamahAtmAo IrSyAne choDIne badhAMja bhavyajIvone kaho. ane emAM rahela utsUtrArthane dUra karo. A pramANe pUjya AcArya zrImad candrasUrithI racAyela ane sUkSmapadArthonI parIkSAmATe kasoTInA paththarasamAnapratibhAsaMpanna evA zrI jinavallabhanAmakaAcAryadvArA racita zrI piNDavizuddhizAstranI TIkA samApta thaI.||10|| * TIkAkArazrI candrasUrikRta prazasti * (1 thI 3 gAthAo akhaMDa che parantu 3 thI 6 gAthAo ane 7mI gAthAno pUrvArdha truTaka che. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 doSAnuSaGgarahitaM saMvRttaM jADyavajrjitaM sakalaM / samabhUdiha cAndrakUlaM sthiraM sadA''pUrvvacandrasamaM / / 1 / / tasmin guNamaNirohaNagirikalpAH zIlabhadrasUryAkhyAH / prabhavanti hi tu munIndrA vizAlamatayaH sadAkRtayaH / / 2 / / audAryasthairyagAmbhIrya-dhairyarUpAdisaMyutAH / samabhavan suziSyAste zrIdhanezvarasUrayaH / / 3 / / sarasasahakAratarumaJjarIva madhurA sadaiva yadvANI / satkavikRtiriva yeSAM salakSaNA... / / 4 / / nirjitakovidAnAM / zrImaddhanezvaramunI.. 11411 gurubhktH| tatrAdezAtteSAM samprApto'sau surASTrAyAM / / 6 / / jakrakreji . tatazca. mAnavopakRtaye prAjyArthamalpAkSaraM / zAstraM piNDavizuddhisaMjJitamidaM zrI candrasUriH sphuTaM, tadvRttiM sugamAM cakAra tanudhIH zrI devatA'nugrahAt / / 7 / / piNDaniryuktisacchAstra-vRddhavyAkhyAnusArataH / nAlikeryAdisadvRkSe, zrIdevakulapATake / / 8 / / vasumunirudrairjAte vikramavarSe ravau samAptaiSA / kRSNaikAdazyAM kArttikasya yoge prazaste ca / / 9 / / yadihotsUtraM kiJcillikhitaM chadmasthabuddhinA mayakA / tanmayi kRpAnukalitaiH zodhyaM gItArthavidvadbhiH / / 10 / / zrutAbhyA (senakSi) pra (praM) kliSTakarmmapraNAzinaH / paropakRtaye cAyaM vihito'smaabhirudymH||11|| jenA kAraNe e gAthAono artha jAmato nathI. mATe lakhyo nathI) zAstraM piNDavizuddhisaMjJitamidaM zrI candrasUriH sphuTam / tadvRttiM sugamAM cakAra, tanudhIH zrIdevatA'nugrahAt / / 7 / / mA sarasvatIdevInA anugrahathI, sUkSmabuddhinA mAlika zrI candrasUrijIe A piNDavizuddhinAmaka zAstranI pragaTazabdArthavALI saralavRtti TIkA racI che. piNDaniryuktisacchAstra-vRddhavyAkhyAnusArataH / nAlikeryAdisadvRkSe, zrIdevakulapATa / / 8 / / nALIyera vagere sArAvRkSothI zobhita zrIdevakulapATakanAmaka nagaramAM piNDaniryuktinAmaka sat zAstra uparanI vRddhavyAkhyA anusAre A TIkA racI che. vasu- muni-rudrairjAte vikramavarSe ravau samAptaiSA / kRSNaikAdazyAM kArtikasya yoge prazaste ca / / 9 / / vikramasaMvata 1118mA varSe ravivAre kArtikavada ekAdazInA divase, prazastayogamAM A TIkA racI che. yadihotsUtraM kiJcillikhitaM chadmasthabuddhinA mayakA 1 tanmayi kRpAnukalitaiH zodhyaM gItArthavidvadbhiH / / 10 / / A vRttimAM chadmasthabuddhinA kAraNe je koI utsUtra mArAthI lakhAyuM hoya to tene mArA para kRpALu evA gItArthavidvAnoe sudhArI dUra karavuM. 1 zrutAbhyAsena kSipraM kliSTakarmmapraNAzinaH [A) praNAzinA ( ? ) B) praNAzAya ( ? )] paropakRtaye cAyaM vihito'smAbhirudyamaH / / 11 / / Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 piNDavizodhevRttiM, kRtvA yadavAptaM mayA puNyaM / tena sUtrapaThanarato, bhUyAtsarvo'pi bhavyajanaH / / 12 / / tAvannandatviyaM vRttirvAcyamAnA mniissibhiH| nabhAsthau yAvadindvarko merurvA bhuvi rAjate / / 13 / / asyAM catuHsahasrANi zatAnAM ca catuSTayaM / pratyakSarapramANena zlokamAnaM vinizcitaM / / 14 / / aGkataH zlokAH 4400 / / samApteyaM zrIpiNDavizuddhezcandrasUrIyA vRttiH| paropakArathI kliSTakarmono nAza zIvratayA thAya che. mATe evo upakAra karavA mATe zrutanA abhyAsa pUrvaka amArAvaDe A TIkA racavAno udyama karAyo che. athavA, A) vistaSkarmaprapazinA'ne "kRtAmyAna' nuM vizeSaNa karIe to Avo artha thAya ke jaldIthI kliSTakarmano nAzakaranAra evA zruta-abhyAsa dvArA paropakAra mATe amArAvaDe A TIkA racavAno udyama karAyo che. athavA, B) zrutAbhyAsa dvArA jhaDapathI kliSTa-karmanAza mATe ane paropakAra mATe amArA vaDe A TIkA racavAno udyama karAyo che. (noMdha - saMbhavita traNe artha amoe lakhyA che.) piNDavizodhe-vRtti, kRtvA yadavAptaM mayA puNyaM / tena sUtrapaThanarato, bhUyAtsarvo'pi bhavyajanaH / / 12 / / piNDavizuddhi uparanI A TIkA racavAdvArA je puNya mArAdvArA upArjAyuM che. tenAthI badhAMja bhavyajano sUtrapaThanamAM lAgI jAya. tAvannandatviyaM vRtti-rvAcyamAnA mniissibhiH| nabhaHsthau yAvadindvau merurvA bhuvi rAjate / / 13 / / jyAMsudhI AkAzamAM sUrya-candra che. athavA pRthvI para meruparvata zobhe che. tyAMsudhI A TIkA buddhizALIo dvArA vaMcAtI raho. asyAM catuH sahasrANi zatAnAM ca catuSTyaM / pratyakSara-pramANena zlokamAnaM vinizcitaM / / aGkataH zlokAH / / 4400 / / A vRttimAM, prati zlokanA akSaranA mApathI cAra hajAra cAraso zloko nizcitarUpe che. A pramANe zrI candrasUrijItArA racita zrI piNDavizuddhinI TIkA pUrNa thaI. temaja, jinavacanamarmajJa, parama vidvAna AcAryadeva zrI vijaya guNAnaMda sUrIzvarajI mahArAja sAhebanA upakAronI smRtimAM, eozrInA zubha nAmathI aMkita gujarAtI bhASAMtara - "guNAnandIya vArtikaM paNa, deva-gurUnA aciMtya prabhAve pUrNa thayuM. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 / / atha gurjarabhASA - vivaraNakAra-prazastiH / / zrI dAna- prema-bhuvanabhAnu-guNAnaMda - jayaghoSasUribhyo namaH 11 siddhAntamahodadhi-saccAritracUDAmaNi- karmasAhityanipuNamati-suvizAlagacchA'dhipati-parama-pUjyAcArya deveza-zrImadvijaya-premasUrIzvarANAM paTTanabhobhAskara-nyAyavizArada - varddhamAnataponidhi-sakalasaMghahitacintakasuvizAlagacchA'dhipati-bhavodadhitAraka- paramopakAri-gurudeva - paramapUjyA''cAryadeveza zrImadvijaya-bhuvanabhAnu paTTA'laGkAra-siddhAntadivAkara-jinazAsanaziromaNi-paramagItArtha- suvizAlagacchA'dhipatizrImadvijaya-jayaghoSasUrIzvarANAM zubhapreraNayA, pUjyapAdAcAryadeveza zrImadvijayabhuvanabhAnusUrIzvarANAM tathA teSAM prathamA''cAryaziSya-pUjyapAda AcAryadeva - zrImadvijayaguNAnaMdasUrIzvarANAM ca pUjyapAdA''cAryadeveza-vijayabhuvanabhAnusUrIzvarANAmantima-vineya-munikulabhAnuvijayena kRtaM zrI piNDavizuddhigranthasya gurjarabhASAyAM vivaraNaM vi.saM. 2059 varSe jyeSTha-kRSNa - dvitayA tithau muMbaI mahAnagare 'zrI zreyaskara - aMdherI-gujarAtI jaina saMgha' - 'irlA' madhye sAnandaM samAptimagAt / sUrIzvarANAM pUjyapAdA''cAryadeva kRpayA siddhAntamahodadhi, saccAritracUDAmaNi, karmasAhityanipuNamati, suvizAlagacchAdhipati parama pUjya AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjasAhebanAM pATa rUpI AkAzamAM sUryasamAna nyAyavizArada, vardhamAnataponidhi, sakalasaMghahitaciMtaka, bhavodadhitAraka, suvizAlagacchAdhipati paramopakArI gurUdeva parama pUjya AcAryadeveza zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjasAhebanA paTTAlaMkAra siddhAMta-divAkara, jinazAsanaziromaNi, paramagItArtha, suvizAlagacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAja sAhebanI zubhapreraNAthI, pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja sAheba tathA teozrInA prathamaAcAryaziSya AcAryadeva zrImadvijaya guNAnaMda sUrIzvarajI mahArAja sAhebanI kRpAthI, pUjyapAda AcAryadeva vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja sAhebanA antimaziSya muni kulabhAnuvijaya dvArA gujarAtI bhASAmAM karAyeluM zrI piNDavizuddhi graMthanuM vivaraNa, muMbaI mahAnagaramAM 'zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha-Ila'nA upakrame, vikramasaMvata 2059 varSe, jeThavada bIjanA divase AnaMda sAthe pUrNa thayuM. (prazastikAraH- vidvadvarya munirAja zrI labdhinidhAnavijayajI) Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhiprakaraNamUlam devindavindavandiya-payAravinde'bhivandiyajiNinde / vocchAmi suvihiyahiyaM, piNDavisohi samAseNa / / 1 / / jIvA suhesiNo, taM sivammi taM saMjameNa so dehe| so piNDeNa sadoso, so paDikuTTho ime te ya / / 2 / / AhAkammuddesiya, pUIkamme ya mIsajAe y| ThavaNA pAhuDiyAe, pAuyarakIyapAmicce / / 3 / / pariaTTie abhihaDu-bbhinne mAlohaDe a acchijje / aNisiTThajjhoyarae, solasa piNDuggame dosA / / 4 / / AhAe viyappeNaM, jaINa kammamasaNAikaraNaM jN| chakkAyArambheNaM, taM AhAkammamAhaMsu / / 5 / / ahavA jaM taggAhiM, kuNai ahe saMjamAu narae vaa| haNai va caraNAyaM, se ahakamma tamAyahammaM vA / / 6 / / aTThavi kammAiM ahe, baMdhai pakarei ciNai uvaciNai / kammiyabhoI a sAhU, jaM bhaNiyaM bhagavaIe phuDaM / / 7 / / taM puNa jaM jassa jahA, jArisamasaNe ya tassa je dosaa| dANe ya jahApucchA, chalaNA suddhI ya taha .vocchaM / / 8 / / asaNAi caunbheyaM, AhAkammamiha binti aahaarN| paDhamaM ciya jaijoggaM, kIraMtaM niTThiyaM ca tahiM / / 9 / / tassa kaDa tassa niTThiya, caubhaGgo tattha ducarimA kppaa| phAsukaDaM raddhaM vA, niTThiyamiyaraM kaDaM savvaM / / 10 / / sAhunimittaM vaviyAi, tA kaDA jAva taMdulA duchddaa| tichaDA u niTThiyA, pANagAi jahasambhavaM nejjA / / 11 / / sAhammiyassa pavayaNa-liGgehi kae kayaM havai kmm| patteyabuddhaniNhaya-titthayaraTThAe puNa kappe / / 12 / / paDisevaNapaDisuNaNA saMvAsaNumoyaNehiM taM hoi| iha teNarAyasuya-pallirAyaduDhehiM diTuMtA / / 13 / / sayamanneNa ca dinnaM, kammiyamasaNAi khAi pddisevaa| dakkhinnAduvaoge, bhaNio lAbhotti paDisuNaNA / / 14 / / saMvAso sahavAso, kammiyabhoihiM tppsNsaau| aNumoyaNatti to te, taM ca cae tivihativiheNa / / 15 / / vaMtuccArasurAgomaMsasamamimaMti teNa tjjuttN| pattaM pi kayatikappaM, kappai puvvaM karisaghaTuM / / 16 / / kammagahaNe aikamma-vaikammA thiyaarnnaayaaraa| ANAbhaGgaNavatthA-micchattavirAhaNA ya bhave / / 17 / / AhAkammAmaMtaNa-paDisuNamANe aikammo hoi| payabheyAi vaikkama-gahie taieyaro gilie||18|| bhaMjaDa AhAkamma-sammaM jo na ya paDikkamati lddho| savvajiNANAvimahassa-tassa ArAhaNA ntthi||19|| jaiNo caraNavighAitti-dANameyassa natthi oheNa / bIyapae jai katthavi-pattavisese va hojja ju||20|| saMtharaNaMmi asuddhaM-doNhavi geNhattadeMtayANa'hiyaM / AuradiTuMteNaM-taM ceva hiyaM asaMtharaNe / / 21 / / bhaNiyaM ca pnycmngge-supttsuddhnndaanncubhngge| paDhamo suddho bIe-bhayaNA sesA aNiTTaphalA / / 22 / / desANuciyaM bahudavvamappakulamAyaro ya to pucche| kassa kae keNa kayaM, lakkhijjai bajjhaliGgehiM / / 23 / / thovaMti na puDheM, na kahiyaM va gUDhehiM nAyaro va ko| iya chalio na laggai, suuvautto asaDhabhAvo / / 24 / / AhAkammapariNao, bajjhai liGgivva suddhabhoI vi| suddhaM gavesamANo, sujjhai khavagavva kamme vi / / 25 / / naNu muNiNA jaM na kayaM, na kAriyaM nANumoiyaM taM se| gihiNA kaDamAyayao, tigaraNasuddhassa ko doso||26|| saccaM tahavi muNaMto, giNhaMto vaddhae pasaMgaM se| niddhaMdhaso ya giddho, na muyai sajiyaM pi so pacchA / / 27 / / uddesiyamohavibhAgao ya, ohe sae jamAraMbhe / bhikkhAu kaivi kappai, jo ehI tassa dANaTThA / / 28 / / bArasavihaM vibhAge cauhuddiTuM kaDaM ca kammaM c| uddesasamuddesA-desasamAesa bheeNa / / 29 / / jAvaMtiyamuddesaM, pAsaMDINaM bhave smuddesN| samaNANaM AesaM niggaMthANaM samAesaM / / 30 / / Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 saMkhaDi bhuttuvvariyaM, cauNhamuddisai jaM tamuddiTuM / vaMjaNamIsAi kaDaM, tamaggitaviyAi puNa kammaM / / 31 / / uggamakoDikaNeNa vi, asuilaveNaM va juttmsnnaaii| suddhaM pi hoi pUI, taM suhumaM bAyaraM ti duhA / / 32 / / suhumaM kammiyagaMdhaggi-dhUmabaphehiM taM puNa na duTuM / duvihaM bAyaramuvagaraNa-bhattapANe tahiM paDhamaM / / 33 / / kammiyaculliyabhAyaNa-DovaThiyaM pUi kappai puDho tN| bIyaM kammiyavagghAra-hiMguloNAi jattha chuhe / / 34 / / kammiyavesaNadhUmiya-mahavakayaM kammakharaDie bhaanne| AhArapUiya taM, kammalittahatthAichikkaM ca / / 35 / / paDhame diNammi kammaM, tinniu pUi kayakammapAyagharaM / pUi tilevaM piDharaM, kappai pAyaM kayatikappaM / / 36 / / jaM paDhamaM jAvaMtiya, pAsaMDajaINa appaNo ya ke| Arabhai taM timIsaM ti, mIsajAyaM bhave tivihaM / / 37 / / saTTANaparaTThANe, paraMparANaMtaraM cirittariyaM / duvihativihA vi ThavaNA-'saNAi jaM Thavai sAhukae / / 38 / / cullukkhAi saTThANaM, khIrAi paraMparaM ghyaaiyrN| davvaTTiiM jAva ciraM, aciraM tigharaMtaraM kappaM / / 39 / / bAyarasuhumussakkaNa-mosakkaNamii duheha paahuddiyaa| paraokaraNussakkaNa-mosakkaNamArao karaNaM / / 40 / / pAuyaraNaM duvihaM, pAyaDakaraNaM payAsaraNaM c| satimiraghare payaDaNaM, samaNaTThA jamasaNAINaM / 41 / / pAyaDakaraNaM bahiyA-karaNaM deyassa ahava culliie| bIyaM maNidIvagavakkha-kuDucchiDDAikaraNeNa / / 42 / / kiNaNaM kIyaM mulleNaM, cauha taM saparadavvabhAvehiM / cunAikahAidhaNAi-bhattamaGkhAirUvehi / / 43 / / samaNaTThA ucchindiya, jaM deyaM dei tamiha paamiccN| taM duTuM jaibhaiNI, uddhAriyatellanAeNa / / 44 / / pallaTiyaM jaM davvaM, tadannadavvehiM dei sAhUNaM / taM pariyaTTiyametthaM, vaNidugabhaiNIhi diTuMto / / 45 / / gihiNA saparaggAmADa-ANiyaM abhihaDaM jiinnhaa| taM bahadosaM neyaM, pAyaDachannAibahubheyaM / / 46 / / AinnaM tukkosaM, hatthasayaMto ghareu tinni thiN| egattha bhikkhagAhI, bIo dusu kuNai uvaogaM / / 47 / / jauchagaNAivilitaM, ubbhindiya dei jaM tamubbhinnaM / samaNaTThamaparibhogaM, kavADamugghADiyaM vA vi||48|| uDDhamahobhayatiriesu mAlabhUmiharakumbhIdharaNiThiyaM / karaduggejhaM dalayai, jaM taM mAlohaDaM cauhA / / 49 / / acchindia annesiM, balAvi jaM deMti saamiphutennaa| taM acchijjaM tivihaM, na kappae naNumayaM tehiM / / 50 / / aNisiTThamadinna-maNaNumayaM ca bahutullamegu jaM dijjaa| taM ca tihA sAhAraNa-collagajaDDAnisaTuMti / / 51 / / jAvantiyajaipAsaMDiyatthamoyarai tandule pcchaa| saddhA(TThA) mUlAraMbhe, jamesa ajjhoyaro tiviho / / 52 / / iya kammaM uddesiya-tiyamIsajjhoyaraMtimadugaM c| AhArapUibAyara-pAhuDi avisohikoDitti / / 53 / / tIe juyaM pattaM pi hu, karIsanicchoDiyaM kayatikappaM / kappai jaM tadavayavo, sahassaghAI visalavovva / / 54 / / sesA visohikoDI, tadavayavaM jaM jahiM jayA paDiyaM / asaDho pAsai taM ciya, tao tayA uddhare sammaM / / 55 / / taM ceva asaMtharaNe, saMtharaNe savvamavi vigicNti| dullahadavve asaDhA, tattiyamettaM ciya cayaMti / / 56 / / bhaNiyA uggamadosA, sampai uppAyaNAe te vocchN| je Najjakajjasajjo, karejja piNDaTThamavi te ya / / 5 / / dhAi dUinimitte, AjIvavaNImage tigicchA y| kohe mANe mAyA, lobhe a havaMti dasa ee / / 58 / / puv ipacchA saMthava, vijjAmaMte ya cunnajoge ya / uppAyaNAe dosA, solasame mUlakamme ya / / 59 / / bAlassa khIramajjaNa-maMDaNakIlAvaNaMkadhAittaM / kariya karAviya vA jaM, lahai jai dhAipiNDo so||60 / / kahiyamiho saMdesaM, payarDa channaM ca saparagAmesu / jaM lahai liGgajIvI, sa dUipiNDo aNahA(8)phalo / / 61 / / jo piNDAinimittaM, kahai nimittaM tikAlavisayaM pi| lAbhAlAbhasuhAsuha-jIviamaraNAi so pAvo / / 62 / / Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 jaccAidhaNANa puro, tagguNamappaM pi kahiya jaM lhi| so jAIkulagaNakamma-sippaAjIvaNApiNDo / / 63 / / mAibhavA vippAi va, jAi uggAi piubhavaM ca kulaM / mallAi gaNo kisimAi, kamma cittAi sippaM tu / / 64 / / piNDaTThA smnnaatihi-maahnnkivinnsunngaaibhttaannN| appANaM tabbhattaM, daMsai jo so vaNimotti / / 65 / / bhesajjavejjasUyaNa-muvasAmaNavamaNamAikiriyaM vaa| AhArakAraNeNa vi, duviha tigicchaM kuNai mUDho / / 66 / / vijjAtavappabhAvaM, nivAipUrya balaM va se naauN| daTTaNa va kohaphalaM, diti bhayA kohapiNDo so||67|| laddhipasaMsa(sau)ttiiu, pareNa ucchAhio avamao vaa| gihiNobhimANakArI, jaM maggai mANapiNDo so||68 / / mAyAe viviharUvaM, rUvaM AhArakAraNe kunni| gihissamimaM niddhAi, to bahu aDai lobheNa / / 69 / / kohe ghevarakhavao, mANe sevaiyakhuDDuo nAyaM / mAyAe''sADhabhUI, lobhe kesarayasAhu tti / / 70 / / thuNaNe saMbaMdhi saMthavo, duhA so ya puvva pacchA vA / dAyAraM dANAu, puvvaM pacchA va jaM thuNai / 71 / / jaNaNijaNagAi puvvaM, pacchA sAsusasurayAi jaM ca jii| AyaparavayaM nAuM, sambandhaM kuNai tadaNuguNaM / / 72 / / sAhaNajuttA thIdevayA va, vijjA vivajjae mNto| antaddhANAiphalA, cunnA nayaNajaNAiyA / 73 / / sohaggadohaggakarA, pAyapalevAiNo ya iha jogaa| piNDadvamime daTThA, jaINa sUyavAsiNamaINa / / 74 / / maGgalamUlINhavaNAi gbbhviivaahkrnnghaayaai| bhavavaNamUlakammaMti, mUlakammaM mahApAvaM / / 75 / / iya vuttA suttAu, battIsa gavesaNesaNAdosA / gahaNesaNadose dasa, leseNa bhaNAmi te ya ime / / 76 / / sngkiymkkhiynikkhitt-pihiysaahriydaaygummiise| apariNayalittachaDDiya, esaNadosA dasa havanti / / 77 / / saGkiyagahaNe bhoe, caubhaGgo tattha ducarimA suddhA / jaM saGkai taM pAvai, dosaM sesesu kammAI / / 78 / / saccittAcittamakkhiyaM, duhA tattha bhUdagavaNehiM / tivihaM paDhamaM bIyaM, garahiyaiyarehiM duvihaM tu / / 79 / / saMsattaacittehi, logAgamagarahiehi ya jiinn| sukkallasacitte hi ya, karamattaM makkhiyamakappaM / / 80 / / puDhavidagaagaNipavaNe, parittaNaMte vaNe tasesuM c| nikkhittamacittaM pihu, aNantaraparamparamagejhaM / / 81 / / saMcittacittapihIe, caubhaGgo tattha dutttthmaaitigN| gurulahucaubhaGgille, carime vi ducarimagA suddhA / / 82 / / khiviyannatthamajoggaM, mattAu teNa dei saahriyN| tattha sacittAcitte, caubhaGgo kappai u carame / / 83 / / tatthavi ya thovabahuyaM, caubhaGgo paDhamataIyagAiNNA / jai taM thovAhAraM, mattagamukkhaviya viyarejjA / / 84 / . therphupnnddvevir-jriyndhvttmttummtte| karacaraNachinnapagaliya-niyalaNDu ya pAuyArUDho / / 85 / / / khaNDai pIsai bhuJjai, kattai loDhei vikkinni| pije dalai virolai, jemai jA gumviNi bAlavacchA ya / / 86 / / taha chakkAe giNhai, ghaTTai Arambhai khivai dahra jii| sAhAraNacoriyagaM, dei parakkaM paraTuM vA / / 87 / / Thavai baliM uvvattai, piTharAi tihA sapaccavAyA jaa| dentesu evamAisu, ogheNa muNI na giNhanti / / 88 / / joggamajoggaM ca duve, vi misiuM dei jaM tmummiisN| iha puNa sacittamIsaM, na kappamiyarammi u vibhAsA / / 89 / / apariNayaM davvaM ciya, bhAvo vA doNha dANa egss| jaiNo vegassamaNe, suddhaM nannassa pariNamiyaM / / 90 / / dahimAilevajuttaM, littaM tamagejjhamohao ihyN| saMsaTThamattakarasAva-sesadavvehiM aDabhaGgA / / 91 / / ettha visamesu gheppai, chaDDiyamasaNAi hontprisaaddiN| tattha paDante kAyA, paDie mahubindudAharaNaM / / 92 / / iya solasa solasa dasa, uggamauppAyaNesaNA dosaa| gihisAhUbhayapabhavA, paJca gAsesaNAe ime / / 93 / / sajjoyaNA pamANe, iGgAle dhUma kAraNe pddhmaa| vasahi bahirantare vA, rasaheuM dvvsnyjogaa||94 / / Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 dhiibalasaJjamajogA, jeNa Na hAyanti sampai pae vA / taM AhArapamANaM, jaissa sesaM kilesaphalaM / / 95 / / jeNaibahu aibahuso, aippamANeNa bhoyaNaM bhuttaM / hAdejjava vAmejjava mArejjava taM ajIrantaM / 96 / / aGgArasadhUmovama, caraNindhaNakaraNa bhAvao jamiha / ratto duTTho bhujai, taM aGgAraM ca dhUmaM ca / / 97 / / chuhveynnveyaavcc-snyjmsujjhaannpaannrkkhtttthaa| iriyaM ca visoheLaM, bhuJjai na u rUvarasaheU / / 98 / / ahava na jimejja roge, mohudaye synnmaaiuvsgge| pANidayAtavaheuM, ante taNumoyaNatthaM ca / / 99 / / iha tivihesaNadosA, leseNa jahAgamaM me'bhihiyaa| esu gurulahuvisesaM, sesaM ca muNejja suttAu / / 100 / / sohanto ya ime taha, jaijja savvattha paNagahANIe / ussaggavavAyaviU, jaha caraNaguNA na hAyanti / / 101 / / jA jayamANassa bhave, virAhaNA suttvihismggss| sA hoi nijjaraphalA, ajjhatthavisohijuttassa / / 102 / / icceyaM jiNavallaheNa gaNiNA, jaM piNDanijjuttio, kiJcI piNDavihANajANaNakae, bhavvANa savvANa vi| vuttaM suttaniuttasuddhamaiNA, bhattIi sattIi taM, savvaM bhavcamamaccharA suyaharA, bohintu sohintu y||103 / / / / iti piNDavizuddhiprakaraNaM samAptam / / Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 pariziSTa-1 akArAdikrameNa piNDavizuddhiprakaraNamUlam aGgArasadhUmovama, caraNindhaNakaraNa bhAvao jmih| ratto duTTho bhuJjai, taM aGgAraM ca dhUmaM c||97|| acchindia annesiM, balAvi jaM deMti saamiphutennaa| taM acchijjaM tivihaM, na kappae naNumayaM tehi||50|| aTThavi kammAiM ahe, baMdhai pakarei ciNai uvcinni| kammiyabhoI a sAhU, jaM bhaNiyaM bhagavaIe phudd||7|| aNisiTThamadina-maNaNumayaM ca bahutullamegu jaM dijaa| taM ca tihA saahaarnn-collgjddddaanisttuNti||51|| apariNayaM davvaM ciya, bhAvo vA doNha dANa egassA jaiNo vegassamaNe, suddhaM nannassa prinnmiy||90|| asaNAi caubbheyaM, AhAkammamiha binti aahaar| paDhama ciya jaijogaM, kIrataM niTThiyaM ca thiN||9|| ahava na jimeja roge, mohudaye synnmaaiuvsgge| pANidayAtavaheDaM, ante taNumoyaNatthaM c||99|| ahavA jaM taggAhiM, kuNai ahe saMjamAu narae vaa| haNai va caraNAyaM, se ahakamma tamAyahammaM vaa||6|| AinnaM tukkosaM, hatthasayaMto ghareu tinni thiN| egattha bhikkhagAhI, bIo dusu kuNai uvogN||47|| AhAe viyappeNaM, jaINa kammamasaNAikaraNaM jN| chakkAyArambheNaM, taM aahaakmmmaahsu||5|| AhAkammapariNao, bajjhai liGgivva suddhabhoI vi| suddhaM gavesamANo, sujjhai khavagavva kamme vi||25|| AhAkammAmaMtaNa-paDisuNamANe aikammo hoi| payabheyAi vaikkama-gahie taieyaro gilie||18|| AhAkammuddesiya, pUIkamme ya mIsajAe yA ThavaNA pAhuDiyAe, paauyrkiiypaamicce||3|| icceyaM jiNavallaheNa gaNiNA, jaM piNDanijuttio, kiJcI piNDavihANajANaNakae, bhavvANa savvANa vi| vuttaM suttaniuttasuddhamaiNA, bhattIi sattIi taM, savvaM bhavvamamaccharA suyaharA, bohintu sohintu y||103|| iya kammaM uddesiya-tiyamIsajjhoyaraMtimadugaM c| AhArapUibAyara-pAhuDi avisohikodditti||53|| iya vuttA suttAu, battIsa gvesnnesnnaadosaa| gahaNesaNadose dasa, leseNa bhaNAmi te ya ime||76|| iya solasa solasa dasa, uggamauppAyaNesaNA dosaa| gihisAhUbhayapabhavA, paJca gAsesaNAe ime||93|| iha tivihesaNadosA, leseNa jahAgamaM me'bhihiyaa| esu gurulahuvisesaM, sesaM ca muNeja suttaau||100|| uggamakoDikaNeNa vi, asuilaveNaM va juttmsnnaaii| suddhaM pi hoi pUI, taM suhumaM bAyaraM ti duhaa||32|| uDDamahobhayatiriesu maalbhuumihrkumbhiidhrnnitthiy| karaduggejhaM dalayai, jaM taM mAlohaDaM cuhaa||49|| uddesiyamohavibhAgao ya, ohe sae jmaarNbhe| bhikkhAu kaivi kappai, jo ehI tassa daanntttthaa||28|| ettha visamesu gheppai, chaDDiyamasaNAi hontprisaaddiN| tattha paDante kAyA, paDie mhubindudaahrnnN||92|| kammagahaNe aikamma-vaikammA thiyaarnnaayaaraa| ANAbhaGgaNavatthA-micchattavirAhaNA ya bhve||17|| kammiyaculliyabhAyaNa-DovaThiyaM pUi kappai puDho tN| bIyaM kammiyavagghAra-hiMguloNAi jattha chuhe||34|| kammiyavesaNadhUmiya-mahavakayaM kammakharaDie bhaanne| AhArapUiya taM, kammalittahatthAichikkaM c||35|| kahiyamiho saMdesaM, payarDa channaM ca sprgaamesu| jaM lahai liGgajIvI, sa dUipiNDo annhaa(8)phlo||61|| kiNaNaM kIyaM mulleNaM, cauha taM sprdvvbhaavehiN| cunaaikhaaidhnnaai-bhttmngkhaairuuvehi||43|| Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 kohe ghevarakhavao, mANe sevaiyakhuDDuo naay| mAyAe''sADhabhUI, lobhe kesarayasAhu tti||70|| khaNDai pIsai bhuJjai, kattai loDhei vikkinni| pije dalai virolai, jemai jA guvviNi bAlavacchA y||86|| khiviyannatthamajoggaM, mattAu teNa dei saahriy| tattha sacittAcitte, caubhaGgo kappai u crme||83|| gihiNA saparaggAmAi-ANiyaM abhihaDaM jiinntttthaa| taM bahudosaM neyaM, paayddchnnaaibhubhey||46|| cullakkhAi saTThANaM, khIrAi paraMparaM ghyaaiyrN| davvaTTiI jAva ciraM, aciraM tigharaMtaraM kpp||39|| chuhveynnyaavcc-snyjmsujjhaannpaannrkkhtttthaa| iriyaM ca visoheDaM, bhuJjai na u ruuvrsheuu||98|| jaM paDhamaM jAvaMtiya, pAsaMDajaINa appaNo ya ke| Arabhai taM timIsaM ti, mIsajAyaM bhave tivih||37|| jaiNo caraNavighAitti-dANameyassa natthi ohenn| bIyapae jai katthavi-pattavisese va hoja ju||20|| jauchagaNAivilittaM, ubbhindiya dei jaM tmubbhinnN| samaNaTThamaparibhogaM, kavADamugghADiyaM vA vi||48|| jaccAidhaNANa puro, tagguNamappaM pi kahiya jaM lhi| so jaaiikulgnnkmm-sippaajiivnnaapinnddo||63|| jaNaNijaNagAi puvvaM, pacchA sAsusasurayAi jaM ca jii| AyaparavayaM nAuM, sambandhaM kuNai tdnnugunn||72|| jA jayamANassa bhave, virAhaNA suttvihismggss| sA hoi nijaraphalA, ajjhtthvisohijuttss||102|| jAvaMtiyamuddesa, pAsaMDINaM bhave smuddes| samaNANaM AesaM niggaMthANaM smaaesN||30|| jAvantiyajaipAsaMDiyatthamoyarai tandule pcchaa| saddhA(TThA) mUlAraMbhe, jamesa ajjhoyaro tiviho||52|| jIvA suhesiNo, taM sivammi taM saMjameNa so dehe| so piNDeNa sadoso, so paDikuTTho ime te y||2|| jeNaibahu aibahuso, aippamANeNa bhoyaNaM bhuttN| hAdejjava vAmejava mArejjava taM ajiirnt||96|| jo piNDAinimittaM, kahai nimittaM tikAlavisayaM pi| lAbhAlAbhasuhAsuha-jIviamaraNAi so paavo||62|| joggamajoggaM ca duve, vi misiuM dei jaM tmummiisN| iha puNa sacittamIsaM, na kappamiyarammi u vibhaasaa||89|| Thavai baliM uvvattai, piTharAi tihA sapaccavAyA jaa| dentesu evamAisu, ogheNa muNI na ginnhnti||88|| taM ceva asaMtharaNe, saMtharaNe savvamavi vigicNti| dullahadavve asaDhA, tattiyamettaM ciya cyNti||56|| taM puNa jaM jassa jahA, jArisamasaNe ya tassa je dosaa| dANe ya jahApucchA, chalaNA suddhI ya taha vocchN||8|| tatthavi ya thovabahuyaM, caubhaGgo pddhmtiiygaainnnnaa| jai taM thovAhAraM, mattagamukkhaviya viyrejaa||84|. tassa kaDa tassa niTThiya, caubhaGgo tattha ducarimA kppaa| phAsukaDaM raddhaM vA, niTThiyamiyaraM kaDaM svv||10|| taha chakkAe giNhai, ghaTTai Arambhai khivai daTTha jii| sAhAraNacoriyagaM, dei parakaM parahra vaa||87|| tIe juyaM pattaM pi hu, karIsanicchoDiyaM kayatikappaMkappai jaM tadavayavo, sahassaghAI vislvovv||54|| thuNaNe saMbaMdhi saMthavo, duhA so ya puvva pacchA vaa| dAyAraM dANAu, puvvaM pacchA va jaM thunni||71|| therphupnnddvevir-jriyndhvttmttummtte| karacaraNachinnapagaliya-niyalaNDu ya paauyaaruuddho||85|| thovaMti na puTuM, na kahiyaM va gUDhehiM nAyaro va ko| iya chalio na laggai, suuvautto asddhbhaavo||24|| dahimAilevajuttaM, littaM tamagejjhamohao ihy| saMsaTThamattakarasAva-sesadavvehiM addbhnggaa||91|| devindvindvndiy-pyaarvinde'bhivndiyjinninde| vocchAmi suvihiyahiyaM, piNDavisohiM smaasenn||1|| Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 desANuciyaM bahudavvamappakulamAyaro ya to pucche| kassa kae keNa kayaM, lakkhijjai bjjhlinggehi||23|| dhAi dUinimitte, AjIvavaNImage tigicchA y| kohe mANe mAyA, lobhe a havaMti dasa ee||58|| dhiibalasaJjamajogA, jeNa Na hAyanti sampai pae vaa| taM AhArapamANaM, jaissa sesaM kilesphl||95|| naNu muNiNA jaM na kayaM, na kAriyaM nANumoiyaM taM se| gihiNA kaDamAyayao, tigaraNasuddhassa ko doso||26|| paDisevaNapaDisuNaNA saMvAsaNumoyaNehiM taM hoi| iha teNarAyasuya-pallirAyaduDhehiM dittuNtaa||13|| paDhame diNammi kamma, tinniu pUi kykmmpaayghrN| pUi tilevaM piDharaM, kappai pAyaM kytikppN||36|| pariaTTie abhihaDu-bbhinne mAlohaDe a acchijje| aNisiTThajjhoyarae, solasa piNDuggame dosaa||4|| pallaTiyaM jaM davvaM, tadannadavvehiM dei saahuunnN| taM pariyaTTiyametthaM, vaNidugabhaiNIhi dittttto||45|| pAuyaraNaM duvihaM, pAyaDakaraNaM payAsaraNaM c| satimiraghare payaDaNaM, samaNaTThA jmsnnaaiinn||41|| pAyaDakaraNaM bahiyA-karaNaM deyassa ahava culliie| bIyaM mnnidiivgvkkh-kuddddcchiddddaaikrnnenn||42|| piNDaTThA smnnaatihi-maahnnkivinnsunngaaibhttaannN| appANaM tabbhattaM, daMsai jo so vnnimotti||65|| puDhavidagaagaNipavaNe, parittaNate vaNe tasesuM c| nikkhittamacittaM pihu, annntrprmprmgejjh||81|| puvviM pacchA saMthava, vijAmate ya cunnajoge yA uppAyaNAe dosA, solasame mUlakamme y||59|| bAyarasuhumussakkaNa-mosakkaNamii duheha paahuddiyaa| paraokaraNussakkaNa-mosakkaNamArao krnnN||40|| bArasavihaM vibhAge cauhuddiDhe kaDaM ca kammaM c| uddesasamuddesA-desasamAesa bheenn||29|| bAlassa khiirmjjnn-mNddnnkiilaavnnNkdhaaittN| kariya karAviya vA jaM, lahai jai dhAipiNDo so||60|| bhaNiyaM ca pnycmngge-supttsuddhnndaanncubhngge| paDhamo suddho bIe-bhayaNA sesA annitttthphlaa||22|| bhaNiyA uggamadosA, sampai uppAyaNAe te vocchN| je Najjakajjasajjo, kareja piNDaThThamavi te y||57|| bhuMjai AhAkamma-sammaM jo na ya paDikkamati luddho| savvajiNANAvimuhassa-tassa ArAhaNA ntthi||19|| bhesajjavejjasUyaNa-muvasAmaNavamaNamAikiriyaM vaa| AhArakAraNeNa vi, duviha tigicchaM kuNai muuddho||66|| maGgalamUlINhavaNAi gbbhviivaahkrnnghaayaai| bhavavaNamUlakammaMti, mUlakammaM mhaapaav||75|| mAibhavA vippAi va, jAi uggAi piubhavaM ca kulN| mallAi gaNo kisimAi, kamma cittAi sippaM tu||64|| mAyAe viviharUvaM, rUvaM AhArakAraNe kunni| gihissamimaM niddhAi, to bahu aDai lobhenn||69|| laddhipasaMsa(sau)ttiiu, pareNa ucchAhio avamao vaa| gihiNobhimANakArI, jaM maggai mANapiNDo so||68|| vaMtuccArasurAgomaMsasamamimaMti teNa tjjuttN| pattaM pi kayatikappaM, kappai puvvaM krisgh8||16|| vijjAtavappabhAvaM, nivAipUyaM balaM va se naauN| daTThaNa va kohaphalaM, diti bhayA kohapiNDo so||67|| saMkhaDi bhuttuvariyaM, cauNhamuddisai jaM tmuddiddh'| vaMjaNamIsAi kaDaM, tamaggitaviyAi puNa kmm||31|| saMtharaNaMmi asuddhaM-doNhavi gennhttdeNtyaann'hiy| AuradiTuMteNaM-taM ceva hiyaM asNthrnne||21|| saMvAso sahavAso, kammiyabhoihiM tppsNsaau| aNumoyaNatti to te, taM ca cae tivihtivihenn||15|| saMsattaacittehi, logAgamagarahiehi ya jiinn| sukkallasacitte hi ya, karamattaM mkkhiymkpp||80|| Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 saGkiyagahaNe bhoe, caubhaGgo tattha ducarimA suddhaa| jaM saGkai taM pAvai, dosaM sesesu kmmaaii||78|| sngkiymkkhiynikkhitt-pihiysaahriydaaygummiise| apariNayalittachaDDiya, esaNadosA dasa hvnti||77|| sacittacittapihIe, caubhaGgo tattha dutttthmaaitig| gurulahucaubhaGgille, carime vi ducarimagA suddhaa||82|| saccaM tahavi muNato, giNhaMto vaddhae pasaMga se| niddhaMdhaso ya giddho, na muyai sajiyaM pi so pcchaa||27|| saccittAcittamakkhiyaM, duhA tattha bhuudgvnnehi| tivihaM paDhamaM bIyaM, garahiyaiyarehiM duvihaM tu||79|| saJjoyaNA pamANe, iGgAle dhUma kAraNe pddhmaa| vasahi bahirantare vA, rasaheuM dvvsnyjogaa||94|| saTThANaparaTThANe, paraMparANaMtaraM cirittriy| duvihativihA vi ThavaNA-'saNAi jaM Thavai saahuke||38|| samaNaTThA ucchindiya, jaM deyaM dei tamiha paamicc| taM duTuM jaibhaiNI, uddhaariytellnaaenn||44|| sayamanneNa ca dinnaM, kammiyamasaNAi khAi pddisevaa| dakkhinnAduvaoge, bhaNio lAbhotti pddisunnnnaa||14|| sAhaNajuttA thIdevayA va, vijjA vivajjae mNto| antaddhANAiphalA, cunnA nynnnyjnnaaiyaa||73|| sAhammiyassa pavayaNa-liGgehi kae kayaM havai kammI patteyabuddhaniNhaya-titthayaraTThAe puNa kppe||12|| sAhunimittaM vaviyAi, tA kaDA jAva taMdulA duchddaa| tichaDA u niTThiyA, pANagAi jahasambhavaM nejjaa||11|| suhumaM kammiyagaMdhaggi-dhUmabapphehiM taM puNa na duTuM| duvihaM bAyaramuvagaraNa-bhattapANe tahiM pddhm||33|| sesA visohikoDI, tadavayavaM jaM jahiM jayA pddiyN| asaDho pAsai taM ciya, tao tayA uddhare smm||55|| sohaggadohagakarA, pAyapalevAiNo ya iha jogaa| piNDaTThamime duTThA, jaINa suyvaasinnmiinn||74|| sohanto ya ime taha, jaijja savvattha pnnghaanniie| ussaggavavAyaviU, jaha caraNaguNA na haaynti||101|| Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 piMDavizuddhizAstrA'ntargata-saMskRta-zabdArthakoSaH | udUkhalikA akSurijA = AMkha AMjavI aghaTTitakarNa-piTharaka = hAthanA kAMDA athavA jenAthI vaherAvavAnuM che te bhAjana Adino | po sparza piTharaka vigerenA kAMThA vagerene upaskRtaman = rAMdheluM bhojana = prazaMsA thato na hoya. viraja pakAvavAnuM vAsaNa vizeSa adhikaraNa jhaghaDo adhizrayaLI = cUlo anavavaghra = jeno (agra) cheDo nathI te anAstApa = abolA anukarSaNArtha = anubhAva-vipa rasa anUpA = pUrI-mAlapuDA vagere avarodha = AgalanI vAtano pAchalA sAthe anusaMdhAna mATe antepura ava = sagaDI avazrAvaNa = koIpaNa dhAnyanA loTamAMthI banAveluM lacakAnuM osAmaNa. avighnastavRttiA = sacitta mATI muk = amamatA = sastAya = UMDa (slAy = chIcharuM) AtaMvat = rogavALo IkSurasa | navA = cUlAnI bAjumAM hoya te nAno cUlo |O = TokazI |3ThThI = lIla 31 = khArI pRthvI para bAjhela khAro no(vahvAti) = kaMDu(kAMga). jema maga-methI Ave tema A paNa eka dhAnya vizeSa che. kAMganI dALa paNa bane che. = RSAyapratyaya = kaSAyanA nimitte jAgmiA = dhovaNanuM pANI = bApa = karAvanAra | kuMtala = mAthAnA vALa kutapa ghI rAkhavAnuM bhAjana kUDayA choDavA kUra odana vizeSa gAtrALa = AMdhaNa-cUlA para rAMdhavA mUkela iDarikA hAMDavo |jUniA = nagarakSako OMnghATana = uThI javuM (mANasanuM mana uThI javuM. mANasa jothAmtAvika vivakSita jagyAthI uThI jAya. mANasa | omatAmra marI jAya vagere) koSTika koThI utsavana - photarA uDADavA |auTuMvi = kheDuta evo artha abhipreta che kaDAI kaDillaka karaMba chAzamAM karelA bhAta athavA sAthavo vagere kaTi = photarAvALA cokhA- DAMgara Ti = eka jAtanI kAkaDI f = kAdava (prastutamAM cUlAnA tUTelA bhAga para jenA lapeTA karavAmAM Ave te mATIno piMDa khADAvALo patthara jemAM vastu nAkhI ukhalathI khAMDavAmAM Ave = = 445 = kohavAI javuM-khATuM thavuM = kAcI kerI Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 thana = ukALavuM nA = rAbaDI. lemaTA jevuM peyadravya ravRSTita = drava (pravAhI) dravyathI kharaDAyela Sta = kapAyela hAtha-paga hisI = tiraskAra-apabhrAjanA hova = Doyo vettA = nAka sApha karavuM taMtunIya= tAMdaLajAnI bhAjI gaMDa = camacAno uparano bhAga taDuta = cokhA gRharisa-paryAnovana = ghara vagere sAcavavuM tatti = paMcAta rika = AjIvika tarA-tra = tarikA = nAnI nAvaDI (tarApo), goLI = gAya traNyaka = moTI nAvaDI dhaMdhazatA = moTI dharmazALA tamita = bhInuM thayela dhRta-sAtaH = ghI paDyuM to ya sAthavAmAM evuM thawAti = thIgaDuM daSTAMta vartara = baraNI vagere para kapaDuM bAMdhI upara prANi = gaMdha doro bAMdhe te vatrIH drAcIH = upara caDhatI evI dAtrInuM vartI = Doyo vaTu = camaco kurjata = pAtaLuM vastu zAstra = cAre bAju rasto hoya evuM makAna vizeSa dharaNipAta-chuH = dharatI para paDavAthI sparzAyo che vaturthaH tAH = upavAsa pratispardhIno khabho jemAM evuM yuddha vara = caru (pANI bharavAnuM dhyAtti-tovana = AMkhe aMdhArA AvavA sAdhana vizeSa) nakSatramAtADhi = nakSatrane anukULa mALA vagere varta = coLA vi = magamAM raheluM bIja jyAre chuTuM paDe tyAre vATukAritva = cApalUsIpaNuM tene nakhikA kahevAya viviLI = AmalI nAtra = nAto (nAtAthI baMdhAyela) puchI = cUlo nipuSpA = jIMchA vagaranuM voTTa = bhojana nirmajhanA = baLeluM ghI chaTata-kaMDita = chaDelA nIranIrAyoH = nIra=pANI, cha = DhoLAvavuM nIraNa cAro (bhojana) chavi = photarA = chAla cAtApada = thApaNa pacAvI pADavI chelve = kIdhuM parivenava = tuccha chAra = rAkha paramatatA = masaLavuM chindra = phADavuM parimaNa = AliMgana chipA = be gharanI vacce nAnI zerI parva-vanapUrAri = parva-zeraDI, bIjapUra-bIjoruM vagere homa = ALa ApavuM piTita = phADeluM Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 pAtheya = bhAtu muna = rajA ApavI vizvanena tuM mRduM karoti = rUmAM je gAMTha hoya tene mudhil = maphata puSTimeDha = gupta vAtane pragaTa karavI piNiI = AjanA kALamAM dukAnonA je zaTara hoya graMkSata = ghanadravyathI coTeluM (lAgeluM) che tenA uparanA bhAgane piTTiNikA |cavAgU = javanuM pANI kahevAya che jemAM zaTara kholatA upara navIvAra = rAjasabhAmAM javA mATeno veza vIMTAlAto jAya. rATI = jhaghaDo vIra = tapelI tatayA vidhAti = rUnI pUNI kare puTa"kritibdha = be paDanI vacce rAkhIne pakAvelI tapro1i = rUnI puNI sugaMdhI vastu nayuvratI = nAnI vaye vatI (sAdhu) bananAra peyA = rAbaDI tavana = laNavuM pratiSTa = pratiSedha-niSedha nAhavAnetrI = lAhaNakakalApaNuM, netrI =laI janArI prativezinI = pADozI vastrAti paththate = vastra Adine kAMjI pAve te pratyAti-nyAyat = najIkanI vAta prathama levAmAM videza = jIva na hoya ane ekAMta jagyA Ave e nyAya mujaba hoya te = pradezono samUha, vicchoTADhi-zivazvara = visphoTaka nAmaka vagere pramANopAsavara = pramANa batAvavApUrvaka jyotiSanuM | vAyarasathI thato tAva kathana vesana = masAlo prasAhitena vahunA = lAMbo karelo DoyAvALo hAtha pradeDaka = pattharo ke lokhaMDano goLo vrayAvitravaM candra = daLavAnI ghaMTI zadhyA = makAna pratnam = bheTazuM pravRchaqvavI = DhAMkeluM chIbuM vagere zAnana = koIpaNa caTaNI-dALa-zAka vagere sAdhana vaMtika = jADuM zAMti = DAMgara marniA = vatthalAnI bhAjI zistravirtaka = zilA ghaDanAra (kArIgara) macotuvanta = mAMcaDo-khAmaNI saravaDI = moTo jamaNavAra mADatAdri = mAlapUDA vagere saMdhUpa = vaghAra mastu = khATI malAI-khATI mAkhaNa vALI chAza sa = gujarAtI-cAlu bhASAmAM jene kaMsAra mahopanIya = mahAkIMmatI pathara(ratna)no samudAya [. kahevAya te mAtRsthAna = mAyA sarNabhUta = jenA udezathI karAyela hoya te muDadhyamAna = Tebala jevuM pITha kare, enI para siraDI = kAcIDo chANanuM lIMpaNa kare. ene muDaka nAmanuM sarNal = vanaspati athavA vanaspatinA dhovaNanuM Asana kahevAya. pANI Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 sitaTa = zvetAMbara sthAli-talikA tapelA para DhAMkela DhAMkaNuM sirovedha = nasamAM gaMThAyela lohIne kApo mUkI kADhe dhivatrazA vaghAreluM lIluM zAka svinna saDela mumAritjhA = taLelI roTalI-phInA bATI susthita = gokhalo vagere sthAna vizeSa sauvIra osAmaNanI upa2nuM kADheluM pANI stava = loMdo (plAsTarano loMdo) sthAli = tapelI |hi = kAthAnI dorI. jenAthI khATalo vagere bAMdhe hastotkRSTA = eMThA hAtha = akAlatA jAyA = ghaNo kALa pasAra thavo akkhao kaheluM aNuNaya-vahaNatthaM avAma = Thapako avavAya = apavAda avoTTA = bagaDyA vinAnA pavitra sthAne AiTho = kahevAyela = = samajAvavA avarNavAda = = piNDavizuddhizAstrA'ntargata prAkRtazabdArthakoSaH = |s = ghaDo kuDDANa-limpaNaM khaggUDo = saMgrahazIla = AhAyaDA = AdhAkarma khaTTaliyA = khATalo 3gnALiJADa = juhAra karavo (pachI prItibhojana karavuM) vRttiya khetatvo = kSobhAyamAna karI grahaNa karAvavA ujjha uccha = kAjo vagere kADha gaDayaMtIu = UlTI karatI 36 - kUvo uDDA = |diyo vatthavate = vastranA cheDethI pakaDyo goyaMmi (cokhvaa) = khAbocIyAmAM |jovAGa = gokuLamAM uttaka = utkaTa variyao = anusaravuM uvavAyaM uvAiyaM = mAnatA mAnavI caraNe paDavuM yadyutasaMguttA-vIrI = ghI-khAMDathI yukta khIra thayamunALi-pALIyALi = ghI goLa taiyA2 bAjumAM = paDelA. uvviNiyapaumaM paumasaraM ( ucchinnapadmaM padmasaraH ) = dharavavare (gRhAvaskare) = bAraNuM |AhiyA = ThAThaDI (prastutamAM sAdhu kALa karI gayA bAdanI pAlakhI evo artha levo) zAstrakAro dvArA mAtra emanuM gaLuM maraDavAnuM bAkI rakhAyuM che. rAvaLA = apabhrAjanA kiMca satthayAreNa eesiM galauceva na moDiutti = rotraM = Azcarya kamaLo vINI lIdhA bAdanuM sarovara viiimati = rajoharaNa artha abhipreta che- bAkI paDado evo artha thAya che. voraDIno lepa Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 449 collaka = mona |pAikkA (padAtikA) = sainya chagaNa = ch|| pAraMtehiM = nyAya 42n|2| mo chagaNeNa-sAravejaha = 75 vaaliN59|| | pAriyA = 18 chaDA (chaTatiA) = 73j |pAsaTThiyakhelae = ma 238 // 20yAnI 32 chaDAviyaM = naMbhAvyu | poho = poharo jaMtasagaDabharaM = yNtr35|| 2 // bhaiNi-vaio = bhArI bhaginIno pati | bhariyariyA-pavvAbhihANaMmi = mritrit| nAma parva jattaM = yAtrA jAvannamAnusa-matIyaM = (yAvadanyamAnuSyamRtIka) tyAM sudhA | | bhADagadANa = mADaM Apa | bhoiu (bhogikaH) = pati. ke jyAM sudhI bIjA mANasanuM mota thayuM | 3 | bhoyaNakaraNa-joggau = bhA2. (dhA- thI yuta) jujja = yuta khAvA jevuM jhaGghantaM = OMmato majjA = mAha tujjha sammayaM (tvat saMmataM) = tane saMmata. maTThAe sIvaNIe = jIe0 sIqelthI sAveta thakka = avasa2 mayagakheDe (mRtakakheTa) = bhareko cha mevo rola thuDaMkiyamuhIe = gussAthI yuta yathA mallaga = tIyu thero = bha28ya pADha maha daio (mat-dayitaH) = bhArI pati daivAusayAsAu = (bhAgya yoge mahaliyAe parisAe = bhoTI pahA davittA = 525 vRttivANA | mahesara-rUvaTThiehiM = zrImAna 35 paa29|| 421 // 43 ghaeNa phINasutti = ghIthI mAliza 42 moyaga = sA dhammio = pUrI | moyagUsao (modakotsavaH) = sAno utsava dharisaNatthaM = 521 421 // riNe jAtA = 8! yaDhayu dhijjAiA(dvija-jAtikA) = braam| dviti | lulaMtaM = satuM nibhaMtaM = nizaMpaNe loyaNa-TThieNa = pArI 12 vagere sthAnathI yAre niva = 2% bAju jovA ubhelA vaDe nivvisao ANatto = zinisa yo | vaMdao (vaMdaka) = pauddha paMcahiM puMDehiM = pAya puMDa (bheDa bhA5 vizeSa) | vAsAratta = yomAsu paccaMtamiTTavAyaM = manA cheDe 24do Tano nimA | viusatti (viesatti) = videzI cha mema. 0Ine | viUs = (vi65) paMDita paccayaM = pratyayaM (vizvAsa) | vimaNa-drummaNo = vimA (zUnyamana24) = zUnya pasiNa = prazra bhanavANo, (humo -dubhana) = pasiNAu = prazrathI viruddha manavALo Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 viyaDDa (vidagdha) = yatura vissuo = prasiddha thayo vilINaghaya = thIj ghI visaya = deza vihudaMDaM = 12 yA 428 saMghADAilla = saMghATa sAdhu saMtAriyabahuM = dho 7512 rAyo saMpattau = saMprayoga sagapiMgesu = 2||31nii pUsarIno bhAga sAlicAulodaya = zAlIna povAna 550. sAhiyAmolleNa (sAdhitamUlyena) = 215 rIne megu rela. sAhu kaMjiyaM = sAdhuo pArI 3rI nainyu sirimannaya-kheDanayare = zrImaMta peTa na2. zrI yuta kheDA nagare. subhAu subhAu = atyaMta svAdiSTa sejavAla = pAlI sevaiyA-usavo (sevatikA-utsavaH) = sevana utsava sevatikA = 2ipelI seva seho = ziSya heriUNa nAo = gupayarathI yu Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-rU pivazuddhizAstrApAta-kRSTAMtamUH tA.ka. : gA. = gAthA kramAMka) piMDavizuddhi graMthamAM Avela daSTAMtonuM koSTaka (Chart) pR. = pRSTha kramAMka udgama doSa AdhArmika :* AdhArmika azanasaMbhava viSayaka 'jinadatta'nuM dRSTAMta (gA.9 pR.25). * AdhAkarSika pAna viSayaka daSTAMta (gA.9 pR.27) * pratiSavA viSayaka 'coro'nuM dRSTAMta ane teno upanaya (gA.15 pR.46) * pratizravaNA viSayaka "rAjaputranuM dRSTAMta ane teno upanaya (gA.15 pR.48) * saMvAsa viSayaka "pallinuM dAMta ane teno upanaya (gA.15 pR.50) * anumodanA viSayaka 'rAjaduSTa'nuM dRSTAMta ane teno upanaya (gA.15 5.51) * rAjAnI AjJAbhaMga viSayaka dRSTAMta (gA.19 pR.62) * bhikSA grahaNamAM 'vAcharaDA'nuM dRSTAMta ane teno upanaya (gA.23 5.76). * AdhAkarmathI pariNata viSayaka "liMgI'nuM dRSTAMta (gA.25 5.81) * zuddha AhAra gaveSaNA viSayaka "kSapaka'nuM dRSTAMta (gA.25 pR.81) * pUtidoSa - pUtidoSa viSayaka dRSTAMta (gA.32 pR.101) * zItadoSa - "sAdhubhakta maMkha'nuM dRSTAMta (gA.43 pR.144) apamityadoSa - (laukika) uchInuM taila lIdhA viSayaka "sAdhunI bahena'nuM dRSTAMta (gA.44 pR.147) * parivartitadoSa - viSayaka be vaNikanI bahenonuM daSTAMta (gA.45 pR.153) abhyAhatadoSa - pracchannagrAmAbhyAhatano saMbhava ane daSTAMta (gA.46 pR.162) mAlApahatadoSa - uddhamAlApahRtamAM "sarpadaMza'nuM dRSTAMta (gA.49 pR. 180) ane uddhamAlApahRtamAM 'nisaraNI vagere para caDhavAmAM maraNa paNa thAya tenuM dRSTAMta (gA.49 pR.181) * AcchedyadoSa - prabhu AcchedyaviSayaka "govALa'nuM dRSTAMta (gA. 50 pR.188) anisRSTadoSa - sAdhAraNa anisuviSayamAM dRSTAMta. (gA.51 pR. 192) utpAdanA doSa grahaNeSaNA doSa * dutItvadoSamAM daSTAMta (gA. 61 pR.231) * dAyakadoSa antargata nimittakathana viSayaka daSTAMta (gA.62 pR.234) bAladAyaka doSamAM kropiNDaviSayaka "kSapaka'nuM dRSTAMta (gA.67 pR. 253) bAlakanI mAtAnAM * mAnapiDaviSayaka "sevatikA kSullaka'nuM dRSTAMta (gA. 68 pR. 256) ane 'sevatikA zullaka' praaSa viSayaka dRSTAMta aMtargata dRSTAMta (gA.85 prathama - 'samunI" (pR. 257). pR. 249) dvitIya - "vAve' (pR.258) * chardita doSamAM - tRtIya - "hiMvara' (pR.259) caturtha - tatthAyaNa' (pR.259) madhubindu upalakSita paMcama - uddhavyarivi' (pR.260) ane vAratrakamaMtrI'nuM SaSThama - "hana" (pR.260) daSTAMta (gA.92 nAmaka 6 purUSonA 6 dAMta pR.382) * mAyApiNDaviSayaka - "ASADhIbhUti' nuM dRSTAMta (gA.69 pUrvArdha pR.263) * vidyApiDa viSayaka - 'bhikSa upAsaka'nuM daSTAMta (gA.73 pR.280) * maMtrapiccha viSayaka - "A pAdaliptasUrinuM daSTAMta (gA.73 pR.281....299) cUrNapiDamAM "cANakyamaMtrInuM dRSTAMta (gA.73 pR.301) yogapiDamAM "A.samitasUri'nuM daSTAMta (gA.74 pR.304) * mULakarmamAM garbhadhAraNa ane garbhazATaNa viSayaka dRSTAMta (gA.75, 5.30) 0 vivAhakaraNa viSayaka dRSTAMta (gA.75 5.309) tathA kSata ke akSata yoni karavA viSayaka dRSTAMta (gA.76 pR.310) (koSTaka-Chart taiyAra karanAra : munirAjazrI cAritraratna vijayajI| Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udagama tatva=(svarupa) piNDanuM pinDaH = saMghAta II zrI piMDaniyukti sUtra // zrI Atma-kamala-dAna-prema-bhuvanabhAnu jayaghodha-jitendra guna-razmisanasUrIzvarebhyo namo namaH II dUdhipati rAvata zrImad vijaya 41139 mahArAjanI jnma zatAbdi mahotsava nimitte.... piMDa (G-5) nAma sthApanA (G-6) gauNaja samayaja ubhayaja anubhayaja| mizra (G-7) sadbhuta AgamataH (jJAta-anupayukta) jJazarIra bhavyazarIra jJa-bhavya-vyatiriktazarIra pRthvIkAya utpAdanA vyavahAra sacitta nizcaya prayojana. sarpadaMsAdau upazamanAya lepAdi: + dravya kSetra - (G-55) - kAla prazasta (10 prakAre) (G-59) asadbhuta noAgamataH (G-8-4) eSaNA saMyojanA mizrapiNDa = dvisaMyogI trisaMyogI bhAMgA = 36 94 prakAra - apakAya teukAya vanaspatikAya vAyukAya (uttarabheda pRthvIkAyavat) (uttabheda pRthvIkAyavatA) (uttarabheda pRthvIkAyavat) (uttarabheda pRthvIkAyavat) acitta (pRthvIkAya To paMcendriya sudhI mizra piMDa) (G-53) bhAva - pramANa (6 nikSepa) - 2 prakAre - (4 nikSepa) - nAma aprazasta (10 prakAre) (G-60) saMyama vidhA-caraNa jJAnAditrika jJAna-darzana paMcamahAvrata 5-mahAvrata tapa-saMyama rAtribhojana vrata 7-pANaiSaNA7-avagraha pratimA (7-avagraha pratimA eTale vasati saMbaMdhI grahaNa karavAmAM judA judA 7 abhigraha rAkhe te) - V * sUra asara ra lit alpalepa avagRhIta pragRhIta ujjIitadharma 11 cArTa banAvanAra 1 gutamItyApArezu muni cAritraratnavijaya ma.sA. (G-47) beindriya paMcAM, 126 catusaM. 126 pR.apa. pR.apa.te. pR.a.te.vA. pR.a.te.vA.vana. pabei. 6+tei. 7+cau. 8+paMce. SaSTasaM. saptasaM. aSTasaM. navasaM. = ToTala 4 36 1 = 502 9 aMgAra bheda=(prakAra) paryAya=(ekArthI) +7 piNDa nikAya samUha saMpiNDana piNDana samavAya samavasaraNa nizcaya upacaya ya yugma rAzi (G-2) 210EUR (zakunAdiparibhAvana) sacitta mizra acitta prayojana zarIra -Ima$y maiM (G-63) asaMyama ajJAna+avirati mithyA.-ajJAna+avirati krodhAdi-4 prANAtipAtAdi chaTkAya Ayu vinA karmabaMdhanA aSTakarmabaMdhanA kAraNabhUta adhya. 5 adhyavasAya sthApanA aSTa pravacanamAtA dhuma nAraka (anupayogI) tA.ka. (G-1) vigere niyukti gAthA-1-2-3 Adi samajavuM. ane (G-B-6) vagere gAthA bhASyanI jANavI. sacitta * dravya brahmacaryanI c dis tiryaMca (upayogI) teindriya caurindriya (uttarabheda beIndrivata) (uttarabheda beIndrivata) v kAraNa 10 yatidharma 9 vADa (brahma) nuM apalAna ny ] [ G mizra (G-1) v manuSya (upayogI) V bhAva (G-5B) 10 yatidharmanuM apAlana paMcendriya (G49) devatA (upayogI) acitta saMpUrNa zarIra, zarIrano eka deza. zarIranA saMparkathI utpanna thatI bIjI vastu (AMkhanA phUlA vagere kADhavAmAM upayoga thAya.) Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eSaNA(u73), tasvara(svarupa) eSaNam eSaNA = icchA, bheda ba4). paryAya (G-73) eSaNA gaNA mAgaNA upanA anveSaNA nAma sthApanA bhAva ta sugama dravya noAgamataH AgamataH (jJAtA-upayukta) AgamataH (jJAtA-anupayukta) noAgamataH R jJazarIra bhavya zarIra ubhayavyatirikta gavaiSaraiSaNA grahaNaSaNa. grAmaiSaNA (G-1) nAma sthApanA dravya (G-79) bhAva dvipada catuSpada apada sugamAM Agamata: noAgamataH noAgamataH AgamataH (jJAtA-upayukta) (jJAtA-anu.) jJazarIra bhathazarIra ubhaya vyatiriktA ugamAM utpAdana (doSarahita AhAranA viSayavALI) ja keka sacitta acitta mizrA (kuraMgadaSTAMta) payAryataH nikSepataH udgama ugopanA mArgaNA (G-855 nAma sthApanA dravya bhAva (G-85) sugamA noAgamata: AgamataH (jJAtA-anu.). noAgamataH Agamata: (jJAtA-upa.) lADu-jyotiSanA viSayavALo udgama (utpatti) | darzana jJAna cAritra azuddhi daMsaNanANaUbhavaM caraNa sudhe teNu tasuddhI caraNeNa kamasuddhI ugnamasuddhA caraNasuddhI II mokSArthinA caraNazuddhirapekSyate tathA na kevalayoreva jJAnadarzanayo: zuddha cAritrazuddhiH kinvargamazuau cAritrazuddhiH | tatazcaraNazuddhinimitte samyagdarzanajJAnavatApi niyamata udgamadoSaparizuddha AhAro grAhyaH | atyaMtara bAhya (61) (jJAnandarzana+udgamanI zuddhithI cAritranI zuddhi....) Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II ugamanA 16 doSa li) ta AdhAmAM ozika (4 dvAra) (G) pati mizrajAta mizrAta sthApanA prAkRtikA prAduSkaraNa ubhinnamAlApahata (G-92) abhyAhna krauta apamitya parivartita Acchadha anikRSTa adhyavapUraka (4) parapakSa (gRhastha) svapakSa (sAdhu-sAdhvI) aticArAdi prasaMgo (parakho ya sapakakho...) (1) AdhAkarmanA ekArthika nAma, (95) (egaDhanAmA...) (2) konA mATe karelu AdhAkarma thAya? (ssavAvi) (3) AdhAkarmanuM svarupa (kiM vAvi....) (1) AdhAkarma (G-96) (2) adha:karma (G-98) (3) AtmajJa (G-103). 1 nAma sthApanA dravya sugamAM AgamataH (jJAtA-anu.). noAgamataH bhAva nAma sthApanA kavyA bhAva nAma sthApanA dravya bhAva AgamataH noAgamataH sugama AgamataH noAgamataH sugama AgamataH noAgamataH (jJAtA-upa.). (jJAtA-upa.) (jJAtA-pi.) | Agamata: noAgamata: - AgamataH ~ noAgamataH bha.za. u.atirita (jJAtA-anu.) jJa.za. jJa.za. atithi bha.za. u.vyatirikta (jJAtA-anu.), jJa.za. bha.za. u.vyatirita sAdhune dAna ApavA mATe jJa.za. audanAdi rAMdhavA-raMdhAvavA bha.za. u.vyatirikSa bha.za. u.vyatirikta jJa.za. vagere rUpa AdhAkarma karavuM te. jala vageremAM nAMkheluM dravya saMyama sthAno, kaMDaka, pakAyanuM mardana karavuM/karAvavuM lezyA ane bhAravaDe karIne je nIce jAya kuTuMba rAjya dhU tathA je nIsaraNI ke rajUvaDe zubhakarmanI sthiti vizeSanA (jJAnAdi-3 ..... I nizciyanaye || te bhAvAtmA) e vyavahAra nIce utaravuM te... jANavuM. bhAvane nIcA kare te. cAritra haNAte chate jJAna darzana cAritra haNAte jIte paNa haNAya mATe Abhagna pUrvanAM 2 nI bhajanA jJaza. bha.za. u.vyatirikta dhanuSa yupa kAya bhara (4) Atmakarma (G-106) (5) pratisevanA (6) pratizravaNA (7) saMvAsA (8) anumodanA nAma sthApanA dravya bhAva pote AdhAkarmInuM sevana karato hoya ke anya lAvelI vAparato hoya. tArA vaDe sArU meLavAyu - lAbha thayu vagere. AdhAkarmI vAparanAranI sAthe vasavuM. teonI anumodanA karavI - tame to. labdhivALA cho vagere.. sugama AgamataH noAgamataH (jJAtA-upa.). noAgamataH AgamataH (jJAtA-anu.). udA. coranuM (G115). udA. rAjaputranuM (G-116) udA. pallInuM (G-11). udA. rAjadaSTanuM (G11) azubhapariNAmavALo te paranA (gRhastha) saMbadhI karmane potAnuM kare te bhAvAtmakarma che. jJa.za. bha.za. u.vyatirikta je puruSa je dhanane potAnuM mAne, te puruSane te dhana dravyanA viSayavALu hovAthI (dravya) Atmakarma che. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -----udiSTha karma AdhAkarmanuM bIjuM dvAra - konA mATe kareluM AdhAkarma kahevAya ? I udagamanA 16 doSa || - cAlu che. sAdharmika sAdhu (sadazanAmAdi 12 thI yukta) mATe kareluM AdhAkarma kahevAya... - odezika doSaH sAghu vagere badhA ja bhikSAcarone uddezine AhArAdi karavAmAM Avela hoya te.... ((2) | ozika | Ga18) sAdharmika (12 prakAra) (u137) odha (apRthakkaraNabhAva) vibhAga (pRthakkaraNabhAva) (G-219) nAma sthApanA dravya kSetra kAlA pravacana : - 3 - samAna kASThanI (sAdhu thanAra) eka ja dezamAM eka ja kAle caturvidha saMghamAMthI kRta nAmavAlo pratimAdi bhavya jIva jamelA janamelA koI paNa-1 uddeza (cAvadarthika) samudeza (pAkhaMDI) Adeza (5 prakAranA zramaNa) samAdeza liMga darzana jJAna cAritra abhigraha bhAvanA (nigraMtha-jaina sAdhu) chinna (niyamita ApavuM) achinna (aniyamita ApavuM) raharaNa sAyika-sAyo. mati-vagere 5 sAmAyikAdi-5 dravyAdi 4 anityAdi 12 - - muhapattivALo cAritravALo abhigrahavALo pathamika jJAnavALo bhAvanAne - - : dravya kSetra kAla bhAva dravya kSetra kAla bhAva darzana (samya.) bhAvavAvALo vALo sAdhu (A dvAranA vyApakalavyanI vidhi graMthamAMthI jANI levI) : uSThi = "bhikSAcarAdi koi paNa Ave tene ApavuM" evuM manamAM rAkhavuM. kuta = bhAta dahIM vagere mizra karavA. karma= modaka cUrNane pAkAdi karI pharI taiyAra karavuM. AdhAkarmanuM trIjuM dvAra B - AdhAkarmanuM svarUpa che ( naco). have uSThio dezanAM 8 bheda, evI ja rIte AgaLanAM paNa 3 (samudeza-Adeza-samAdeza) 8+8+8+8 = 32 thAya evI rIte uSTi- kRta- karma no saravALo karatA 32x3 = 96 bheda-prabheda sahita thAya che. - pUtikarma doSa : zuddha AhAranI sAthe azuddha AhAra bhego kasvAmAM Avyo hoya to. azana. pAna khAdima svAdima. (zAlI-DAMgarAdi) (kuvA-vAva-talAvAdi) (nAriyelAdi phala) (sUMTha-marI masAlAdi) (3) || pUti ) (G2435 AraMbhaH - (kRta) ane niSThita = (avasAna) nI caturbhAgI (1sAdhvaADaDaraMbha - sAdhvarge niSThita x (2) sAdhvarTeDaDaraMbha - anyArthI niSThitI ? (3) anyAyeMDAraMbha - sAdhvarge niSThita x (4) abhyAADaDaraMbha - andhArthe niSThita (akathya) ( vya); sugamAM bAdara sthApanA. dravya bhAva suMgadhAdiguNaviziSTamapi sUkSma pazcAazucImayAt thAjya (saMpUrNa nirdoSa gocarImAM jo (mANibhadrayakSadevakulikAdaSTAMta) : ( 1 paNa dAno doSita paDe to - teoupati yukta kahevAya.) AdhAkarmanuM cothuM dvAra / - parapakSa-5kSa aticArAdi prasaMga (G-1: upakaraNa bhatapAna AdhAkarmanI nimaMtraNa svIkAravAthI - atikrama levA mATe cAlatA - vyatikramA vhoratA - aticAra vAparatA - anAcAra zuddha azuddha bAdara sUkSma (Idhana - aMgArAnA dhUmanA avayavovaDe je kharaDAya te) aka (prajJApanAmAtra-pariharaNa nAsti azakyatAtu tataH ka.) - mizra doSa zarUAtathI ja gRhastha ane sAdhu bannene mATe taiyAra karavAmAM Avyo hoya te. ((4) IL mizrajAta che 02: - uparokta kahevAyela atikramAdi doSone sevavAthI utpanna thatA.... AjJAbhaMga - anavasthA - mithyAtva ane virAdhanA vagere doSo saMbhave che. (183) yAvaarthika (vizodhikoTi:) pAkhaMDyArthe sAdharyuM (avizodhikoTi) - traNe bheda tyAjya. kAraNa - 1000 ghara gaMye chate paNa A mizrajAta na ja kahyuM. kema ke jema vedha viSa - te 1000 mANasa sudhI paNa paraMparAo mAravAnI kSamatA dharAve che. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA doSa : sAdhu mATe AhArAdi rAkhI mukavA te. sthAnasvasthAna anaMtara avavaNa (mahotsavAdi heluM ha paraMpara paraMpara avikArI vikArI avikArI vikArI - prAkRtikA doSa H sAdhune vhorAvavAno lAbha maLe te hetuthI lagna vagere prasaMga vhelA ke moDA karavA. (6) || prAkRtikA II G-15) bhIMtamAM bAkoru pADavuM svasthAna (6 prakAre) (gaisAdimAM) * bhAjanasvasthAna sthAnasvasthAna AtmadravyakrIta dravyataH + quis bAdara (5) II sthApanA || (G-277) urdhvaNa (mahotsavAdi moDu karavuM) pragaTakaraNa (bahAra lAvavuM) nAnA bAraNAne moTuM bAraNuM karavuM prakAzavALA ratnAdi young - krIta doSa = sAdhune vhorAvavA mATe vecAtuM levuM. dravyataH bhAvataH sacitta + parArthe vA svArthe * prAduSkaraNa doSa : sAdhune vhorAvavA mATe aMdhAru dUra karI bArI-bAraNA-vIjaLI-dIvAdithI prakAza karo. (9) || prAduSkaraNa II (a-ve) anaMtara avavaNa (putrAdine sAdhvarthe vhelu ApavuM) navuM bAraNuM karavuM mizra paradravyakrIta parasthAna (6 prakAre) (zIkAdimAM) (8) || kIta || acitta sUkSma dIvo ke lAITa saLagAvavI vagere. bhAjanasvasthAna prakAzakaraNa chAparAmAM naLiyAdi khaseDavA rupe (G-306) ujvaNa (putrAdine sArce moDu ApavuM) bhAvataH AtmabhAvakrIta dharmakyAdika vize... parabhAvIta sacitta mizra acitta (devazarmA nAme maMkhanu dRSTAMta) * prAmitya doSa = sAdhune vhArAvavA mATe udhAra laI lAvavuM. vyaviSayaka (kohelu ghInI badale tAju ghI levuM) lokika (vhenanuM dRSTAMta-uchInuM taila-dAsItva) (sAdhu saMbaMdhI vastrAdimAM jANavuM) parAvartita doSa = sAdhune vhorAvavA mATe vastunI adalA-badalI karavI. (10) | parAvartita II (G-323) niziyAbhyata svagAma anyadravyaviSayaka (kodarAnA kurIyA badale zAlIodana levuM) abhyAhata doSa = sAdhune vhorAvavA mATe sAme laI javuM. gRhAMtara nAva * nogRhAMtara aNAcirNa (bAharathI lAveluM) jalamArga (9) II prAmitva II (G-316) loki tarApo vADo (vATakAdi), noniziyAbhyAta tadravyaviSayaka (kapaDAnI badale kapaDo levuM) (11) || abhyAhata | (G-329) paragAma svadeza kSetranI apekSAe utkRSTa v lokotera AcirNa (3 gharathI/100 DagalAmAMthI lAveluM) 7 gharanI apekSAe paradeza lokotera (sAdhu viSayaka) anyadravyaviSayaka (kapaDAnI badale pAMgaraNI levI) madhyama jalamArga sthalamArga v jaMghA (caraNa) gADI Adi nAva zairI (sAhI), 1 daravAjethI 2 ghara vagere (nivesanuM) V dhanya tarApo jaMghA sthalamArga gADI Adi V gRham Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www fairnelibrary.org udbhinna doSa = sAdhune vhorAvavA mATe mATI vagere sIla lagAvela hoya te toDIne ApavuM. (12) II udbhinna II) (G-347) pihitodbhinna prAsukam (acitta) aprAsukam (sacitta) (akalpya) (ka) - mAlApahata doSa = sAdhune vhorAvavA mATe bhoyaru ke mALa uparathI lAvavuM. (13) II mAlApahRta | (G-357) dhanya (paganI pAnI uMcI karIne levuM.... te dRSTithI agocara hoya-bhikSuka dRSTAMta) urdhva (zIkuM AdimAM raheluM) athavA prabhu (gharano nAyaka) + utkRSTa (nIsaraNIthI levuM - temAM gairuka - kApika guNacaMdrasAdhunuM dRSTAMta jANavuM) adho (nIce bhoyarAmAM raheluM) - Acchedha doSa = sAdhune vhorAvavA mATe putra/nokarAdi pAsethI kapATombhinna tiyag (moTA DUmAdimAM rahela vastu mATe paga upara-hAtha nIce karI lAvavuM) baLajabarI pUrvaka jhuMTavI laIne ApavuM. (14) || Asdha // (9-366) svAmI (rAjA ke grAmanAyaka) 17 caura anisRSTa doSa = ghaNAnI mAlIkInI vastu bIjAnI rajA vagara eka vyakti Ape. (15) II anisRSTa | (G-377) sAdhAraNAniSTa modaka dhANI (cantra) 32 modakavALo dRSTAMta (mANibhadra) evI ja rIte - AgaLanA bhedomAM paNa jANavuM. chinna yAvadarthikAmizra (svagRha) vizodhikoTI vizodhikoTi vivAhAdi AdhAkarmI. auddezIka sthApanA achinna chinna achinna nisRSTa anisRSTa sRiSTa anisRSTa * adhyavapUraka doSa = potAnI mATe rasoInI zarUAta karyA pachI, sAdhune mATe temAM adhika nAMkheluM ApavuM te. (16) II adhyavapUraka (G-388) pAkhanDayArthe mizra (svagRha) sArthe mizra (svagRha) abhyAta viza (vibhAgaudezikanA chellA 3 bheda) prAduSkaraNa V udbhinna dukAnAdi svAmI II udgamamAM AvatA 16 doSomAMthI // (G-392) (*) avizodhikoTi avizodhikoTI (pAkhaMDIgRhi mizra sAdhu gRhi mizra) krIta V mAlApata mizrajAta bAdara prAkRtikA prati bhojanAniSTa bhojana (cullakAdi) (bAdarabhaktapAna pUti) prAmitya hastinaH Acchedha adhyavapUraka (chellA-2 bheda) parAvartita anisRSTa tA.ka. avizodhioTinA je uttarabhedo-prabhedo batAvavAmAM AvyA che. tenA sivAyanA badhA ja bhedo-prabhedo te vizodhikoTinA jANavA, Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II utpAdanonAM 16 doSa II. nimitta doSa = bhUta-vartamAna-bhAvIkALanAM 8 prakAramAMthI koIpaNa nimitta kahI bhikSA meLavavI. (3) | nimittapiMDa II (G-435) II utpAdanA | (-404) nAma sthApanA dravya bhAva aMga svara lakSaNa vyaMjana ! svapna athavA-anya rItithI chedana bhama antarikSa sugama aprasta noAgamata, mArU athavA + + jJAna-darzana-cAritrANAm bhavya zarIra ubhayavyatirikta utpAdanA bhUtakAla vartamAnakAla bhaviSyakAlA jJazarIra sacita noAgamataH AgamataH mizra Acitta , jJazarIra bhavya zarIra ubhayavyatirikta 1 , dutI nimitta AjIvaka vaNIpaka cikitsaka krodha mAna mAyA lAbha alAbha sukha duHkha jIvita maraNa - AjIvaka doSa = sAmAnI sAthe potAnI samAna kula-kalA-jAti vagere je hoya te pragaTa karI bhikSA meLavavI. (4) II AjIvakapis III (43) R * dhAtrI lobha pUrva-pazciAta vidhA maMtra curNa yogamUlakarma jAti kula R - dhAbI doSa = gRhasthanAM bALakone ramADIne meLavAtI bhikSA. (1) | ghAlIpis I G-41) sUcA asUyA sUyA asUcA sUyA asUcA sUcA asUyA sUyA asUyA. sUcA = aspaSTa rIte kahevuM. asUcA - spaSTa rIte kahevuM. - vaNIpaka doSa = gRhastha je parivrAjaka, bAhANa, kutarA vagereno bhakta hoya tenI prazaMsA karI potAne paNa temano bhakta batAvI bhikSA meLavavI. (pa) || vaNIpaphapiDa ] (443) stanapaya:pAnakArI majjanakArI. zRMgArakArI kIDanakArI aMkakArI. (1) (2) - zramaNI brAhmaNa atithi zvAna (kutaru) (1) (2) (1) (2) (1) (2) (1) (2) (1) svayaMkaraNa (svayaM kare) (2) karAvaNa (bIjA pAse karAve) eTale - 5 dhAtrI svarya + 5 dhAtrI kAraNe karAvaNa = 5 + 5 = 10 dhAtrI - duti doSa = bhikSA mATe ja sAmAsAme gRhasthanAM saMdezA lAvavA laI javA. [ (2) II datipiMDa 428) ja nigraMtha zAkya... tApasa....mairuka.....Avaka....... cikitsA doSa = davA ApI ke batAvIne bhikSA meLavavI. ((s) I cikitsApiMDa II (6456) gAma paragAma pragaTa chasa gupta) pragaTa channa (gupta) : rogI vaDe roga puchAte chatezuM huM vaidha chuM ? ema kahI vaidha pAse jaI cikitsA karAvo vagere kahe.... rogI puchate chate mane paNa A roga thayo hato. to A davAthI upazAMta karyo hato. vagere kahe.... vaidhIbhuta thaIne sAkSAt svayaM citsiAdi kare (nADI vagere tapAse) lokottara (saMghATakane khabara ne paDe) loka-lokottara lokottara (gRhasthasaMghATaka (saMghATakane khabara bannene khabara na paDe) na paDe) loka-lokodara :. (gRhasthammaghATaka : bannene khabara na paDe) : Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 krodha doSa = krodha karIne bhikSA levI. mAyA doSa = mAyA karIne bhikSA levI. - mAna doSa = mAna karIne bhikSA levI. - lobha doSa = lobha karIne bhikSA levI. ((0 thI 10) II krodhAdi-4 piMDa 46) : - mUlakarma doSa = vazIkaraNa, garbhasATana vagere mUlakarmanAM prayogathI bhikSA levI. ((16) II mUlakama | G-500) (AnA bhedo graMthamAMthI meLavI levA.) kolapiMDa mAnapiMDa mAyApiMDa lobhapiMDa (ghevaranuM daSTAMta) (sevanuM daSTAMta) (modakanuM daSTAMta) (siMhakesariyAnuM daSTAMta). - pUrva-pazciAtasaMtava doSa = mAtAdi-sAsu AdinA saMbaMdha kADhIne bhikSA levI. '(11) II pUrva-pazcAtasaMstavapiMDa | (G-484) || grahoSaNAnA 10 doSa II [II grahaSaNa IN G-516) pA sthApanA. dravya bhAva paricaya (saMbaMdhI rupa saMstava). zlAghA (prazaMsA) (vacana rupa saMstava) sugama noAgamata: noAgamataH AgamataH (jJAtA-anupayukta) Agamata: (jJAtA-upayukta) pUrva pUrva pazcAta padhdhati vidhA doSa = vidhAno prayoga karI bhikSA levI. (1) ! vilApiDa IIT (G-44). sAdhanA sahita-strI rupa devatA adhiSThatA - vA akSara paddhati = vidhA. (jene sAdhanAthI sidhdha karavI paDe te). ( bhikSapAsakanuM daSTAMta) maMtra doSa = maMtrano prayoga karI bhikSA levI. (13) || melapiDa IT (44) sAdhanA rahita-puruSa rupa devatA - adhiSThAtA = manca (jene uccAra mAtrathI ja siddha karAya te) (muruDarAjAnuM daSTAMta). - cUrNa doSa = jenAthI adRzya thaI zakAya evA aMjana-tilaka vagere curNano prayoga karI bhikSA levI. (14) II cUrNapiMDa ) G-5000 cANakyavidita - 2 mulakanuM daSTAMta... - yoga doSa = jenAthI saubhAgyAdi-AkAzagamanAdi karI zakAya evA caMdana-lepa vagere yoganAM prayogathI bhikSA meLavavI. . (15) | yogapiMDa IN G-500) " | jJazarIra bhavyazarIra ubhayavyatirita prasta aprazasta (vAnarayutha-daSTAMta) (samayajJAnAdiyukta) zakti prakSita nibha pihita saMhata dAyaka utmizrita apariNata liMja chardita (grahaauSaNAnA 10 doSamAMhe - sAdhuthI utpanna thayela ra doSa = (1) zaMkti (2) bhAvathI apariNata tadanya zrAvakathI 8 doSa thAya che. e khAsa jANavuM.) - zaMkita doSa = AdhAkamadinI zaMkAvALo AhAra grahaNa karavo te. ( (1) II zakita ) G52) || 4 bhAMgA .. ! "zakti" kayAM doSamAM lAge? jo ke zrutajJAnI-ju-piMDaniryukti : (1) grahaNe - bhojane = x uttara = udagamano 16 doSa ! Adi AgamamAM upayukta (2) grahaNa - na bhojane = X (AdhAkamadi) badhA ja ; kathAkAvyanA vivekvALo sAdhu zuddha (3) na grahaNe - bhojane = x ane grahaauSaNAnA "zaMktimAM gaveSaNa karavA chatAM paNa azuddha (4) na grahaNe - na bhojane = 4 sivAya eNkSita Adi 9 mAM ! grahaNa kare to paNa te AhAra kevaLI A zakti doSa lAge che. huM * bhagavaMto vApare che. anyathA-zrutADapramANecAritrADabhAve-mophADabhAvedIkSapravRtti-nirarthaka.... aNAhArya (pANI rahita je upayoga karAya te) AhArya (pANI sahita je upayoga karAya te) (cUrNa-sugaMdha-vAsAdi) (pAdalapAdi-A.samitasUrinuM daSTAMta) Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prakSita doSa = sacita pRthvIkAyAdithI kharaDAyelo AhAra grahaNa karavo te. (2) || musita || (G-531) pRthvIkAya sacitta zuSka Ardra pUrvakarma pazcAtakarma sasnigdha udakADarda - nikSipta doSa = sacitta pRthvI vagere upara mukelo AhAra grahaNa karavo te. (3) II nikSipta || {G-540) sacitta - akhAya vanaspatikAca mizra bAla anaMtara paraMpara paraMpara anaMtara anaMtara anaMtara sacitta +mizra ova - paraMpara tu bhajanA - (yatanayA) AmAM kula 432 bhAMgA che (te graMthamAMthI joI levA) paraMpara - pihita doSa = sacittAdi vastuthI DhAMkelo hoya tevo AhAra grahaNa karavo te. (4) || piti // (G-558) atti (pRthvIkAyAdi dune viro) acitta gati - AmAM paNa sacittAdi bheDavaDe - pUrvokta rItie - 432 bheda (bhAMgA) thAya che. - saMhata doSa = sacitta vastuvALA vAsaNane khAlI karI temAMthI ja je AhAra grahaNa karavo te. (5) || saMta | (G-563) adeya vastune bIje ThekANe (bIjA bhAjanamAM) mukIne ja apAya te...saMskRta...kahevAya - dAyaka doSa = zAsraniSiddha 40 vyaktinAM hAthe AhAra grahaNa karavo te. (6) || dAyaka II (40 prakAre) (G-572) vRddha bhata unmata vepamAna jvarita aMdha pragalita AruDha nigaDa chinnahasta prerAzika gurviNI bAlavatsA bhojanakaratA manaMtI bhajjatI dalatI -pAda (napuMsaka) itara sacitta vastu upara cAlatI Ave to pisaMti piMjatI rucaMtI kaMtatI mahamAnI sacittathI sacitta (ru chuTu karatI) kharaDAyela hAthavALI vastune nIce mukIne Ave to liptahasta liptapAtra urtatI sAdhAraNa corelu prAkRtikA sapratyayAya anyoddeza Abhoga anAbhoga sacitta vastuthI saMghaTita hoya to vA saMghaTo karatA Ave to hastA kaDatI SaTkAyAdino AraMbha karatI hoya to unmizra doSa = sacittAdithI bheLaseLa thayela AhAra grahaNa karavo te. (7) || unni (G-605) sacittAdithI bheLaseLa thayela AhAra grahaNa karavo. te unmizra doSa hoya che. AmAM paNa nikSiptavat 432 bhAMgA che. pra. - umizra ane saMta A bannemAM zuM pheraphAra che ? uttara - unizramAM sacittAdi sAthe bheLaseLa karIne apAya jyAre saMta - vAsaNamAM rahela sacittAdi kADhIne te vAsaNathI apAya che. - apariNata doSa = acitta nahI thayelo AhAra grahaNa karavo te. (8) II apariNata II + dravya (G-609) dAtR gRhit dAt lipta doSa = sacittAdithI kharaDAyelA hAtha-vAsaNAdithI AhAra grahaNa karavo te. (9) || lisa || ka (1) kharaDAyelA hAtha, kharaDAyelu vAsaNa-sAvazeSa dravya (3) kharaDAyelA hAtha, na kharaDAyeluM vAsaNa-sAvazeSa dravya (5) na kharaDAyelA hAtha, kharaDAyeluM vAsaNa-sAvazeSa dravya (7) na kharaDAyela hAtha, na kharaDAyelu vAsaNa-sAvazeSa dravya, c Ap bhAva (G-613) "sacittAdi" thI kharaDAyela hAtha - vAsaNAdithI AhArAdi ApavuM - tene grahaNa karavuM te liptadoSa. (te A aSTabhaMgIthI jANavuM.) * uparokta 42 doSothI yukta gocarI niSkAraNa vhorIe to..... (1) AjJAbhaMga (2) anavasthA (3) mithyAtva (4) virAdhanA -rupa doSo lAge che. (madhu(paya:)biMdunuM dRSTAMta jANavuM) gRhitR (2) kharaDAyelA hAtha, kharaDAyeluM vAsaNa-niravazeSa dravya (4) kharaDAyelA hAtha, na kharaDAyelu vAsaNa-nivazeSa dravya (6) nakharaDAyelA hAtha, kharaDAyeluM vAsaNa-nivazeSa dravya (8) na kharaDAyelA hAtha, na kharaDAyelu vAsaNa-niravazeSa dravya, ya 5 - chardita doSa = jamIna upara vestA - vikharetA - DhoLatA AhAra Ape te. (10) || chardita II (G-627) - jamIna upara DhoLatA DhoLatA vhorAve. te "chardita" doSa yukta kahevAya. AmAM paNa nikSiptavat sacittAdi bhede 432 bhAMgA thAya che. a 5 (saMyama-Atma-pravacana virAdhanA rupa Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma | grAmaiSaNAnAM 5 doSa II. aMgAra doSa = vAparatA vAparatA AhAranAM vakhANa karUA. (3) || aMgAra II (G-655) || grAseSaNa ) ( 629) - tad bhavati bhojana sAkAraM yattargataviziSTa - gandharasAsvAdavazato jAtataviSayamUccha sannaho! miSTa, aho! susaMbhUkhta, aho! susnigdha, suparva, surasamilyave prazaMsAnnAhArayati sa aMgAradoSa ..! nAma sthApanA dravya bhAva // dvividhaH | sugama Agamata: noAgamataH Agamata: noAgamata; (jJAtA-anupayukta) (jJAtA-upayukta) dravyata: bhAvataH aprazasta : kRzAnadagdhA: khadirAdivanaspativizeSa prazasta rAgAgninA nidagdha caraNebdhanam jJazarIra bhavya zarIra ubhayavyatirikta - dhUma doSa = vAparatA vAparatA AhAranI niMdA kasvI. (saMyojanAdi-5) (saMyojanAdi doSa rahita) (masya-daSTAMta) [ (4) | dhUma II) (655) 4 (G-635) saMyojanA pramANa aMgAra dhUma kAraNa yattargataviparasagandhAsvAdato jAtataviSaya - vyalikacittaH san aho! virupa, kavathita, apakva, asaMskRta, alavaNe.. ceti niMdannAhArayati so dhUmadoSa:... - saMyojanA doSa = vAparavAnAM 3 dravyAdi svAdArthe bhegA karavA. (1) || saMyojanA II) (u636) II dvividha: || bhAva dravyata: bhiAvataH ardhadagdhAnAM kASThAnAM saMbaMdhI.... dveSAgninA dahamAnastha caraNedhanastha saMbaMdhI kaluSabhAvo niMdAtmakaH kAraNa doSa = AhAra vAparavAnA 6 kAraNa sivAya paNa AhAradi vAparasvA. (pa) | kAraNa II (G-661) bAla atyaMtara rAgAdivaDe jIvane saMsAramAM bAMdhanArU hovAthI gocarI pharatA pharatA pAse vadane dIrdha saMsAra apAve. anukula dravyonI tyAM ja (kavale) (mukhamAM) saMyojanA karavI, pramANa doSa = jarUra karatA vadhAre AhAra vAparavuM. [(2) | pramANa II) (642). lambane. vAparavAnA 6 kAraNa na vAparavAnA 6 kAraNa 62). puruSa strI. napuMsaka (32 kvaLa) (28 kavaLa) (24 kavaLa) (te kavaLa - "kukuDI" pramANa hovuM joI) sudhAnivAranArthe vaiyAvaccakaraNArthe prANadhAraNArthe saMyamapAlanArthe IryAsamiti vagere pAlanArthe dharmacinnArthe (svAdhyAyArthe) brahmacarya dravyakukDI. bhAvakukuDI AMtaka (roga) (G-666) upasarga prANI dayA Asana rupa zarIra tyAgArthe udarakukDI galakukDI . * iha kAlApekSayA tathADaDahAsya pramANa vadati ! kAlA pAnI bhojana vAyu atizatakAla madhyamazItakAla 1 madhyamauSNakAlA 1 atiuSNakAla 3 2 1 = u bhAgA bhAga bhAga (G-650) bhAga B Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA sahita 47 doSa (1) AdhAkarma doSa : sAdhune mATe ja je AhArAdi karavAmAM Avyo hoya te... (2) oddezika doSa H sAdhu vagere badhA ja bhikSAcarone uddezine AhArAdi karavAmAM Avela hoya che... (3) pUttikarma doSa : zuddha AhAranI sAthe azuddha AhAra bhego karavAmAM Avyo hoya to. (4) mizra doza - zarUAtathI ja gRhastha ane sAdhu bannene mATe taiyAra karavAmAM Avyo hoya te. (5) sthApanA doSa : sAdhu mATe AhArAdi rAkhI mukavA te. (6) prAkRtikA doSa : sAdhune horAvavAno lAbha maLe te hetuthI lagna vagere prasaMga vhelA ke moDA karavA. (2) pAdukaraNa doSa : sAdhune vhorAvavA mATe aMdhAru dUra karI bArI-bAraNA vIjaLI-dIvAdithI prakAza karavo. (8) kIta doSa = sAdhune vhorAvavA mATe verAtuM levuM. (9) prAmitva doza = sAdhune vhArAvavA mATe udhAra laI lAvavuM. (10) parAvartita doSa = sAdhune vhorAvavA mATe vastunI adalA-badalI karavI. (11) abhyAta doSa = sAdhune vhorAvavA mATe sAthe laI javuM. (12) ubhinna doSa = sAdhune horAvavA mATe mATI vagere sIla lagAvela hoya te toDIne ApavuM. (13) mAlApahata doSa = sAdhune vhorAvavA mATe bhorAru ke mALa uparathI lAvavuM. (14) ADedha doSa = sAdhune vhorAvavA mATe putra/nokarA pAsethI baLajabarI pUrvaka jhuMTavI laIne ApavuM. (15) atisRSTa zopa = ghaNAnI mAlIkInI vastu bIjAnI rajA vagara eka vyakti Ape. (16) adhyavapUraka doSa = potAnI mATe rasoInI zarUAta karyA pachI, sAdhune mATe temAM adhika nAMkheluM ApavuM te. (17) ghAtrI doza = gRhasthanAM bALakone ramADIne meLavAtI biTTA. (18) duti doSa = bhikSA mATe ja sAmAsAme gRhasthanAM saMdezA lAvavA laI javA. (19) nimita doSa = bhUta-vartamAna bhAvIkALanAM 8 prakAramAMthI koIpaNa nimitta kahI bhikSA meLavavI. (20) AjIvaka doSa - sAmAnI sAthe potAnI samAna kula-kalA-jAtI vagere je hoya te pragaTa karI bhikSA meLavavI. (21) vaNIpaka doSa = gRhastha je parivrAjaka, brAhmaNa, kutarA vagereno bhakta hoya tenI prazaMsA karI potAne paNa temano bhakta batAvI bhikSA meLavavI. (22) cikitsA doSa = davA ApI ke batAvIne bhikSA meLavavI. (23) krodha roSa = krodha karIne bhikSA levI. (24) mAna doSa = mAna karIne bhikSA levI. (25) mAyA doSa = mAyA karIne bhikSA levI. (26) lobha doSa = lobha karIne bhikSA levI. (27) pUrva-paUAtasaMstrAva doSa = mAtAdi-sAsu AdinA saMbaMdha kADhIne bikSA levI. (28) vidhA doSa = vidhAno prayoga karI bhikSA levI. (29) maMtra doza = maMtrano prayoga karI bhikSA levI. (30) yurNa doSa = jenAthI adRzya thaI zakAya evA eMjana-tilaka vagere curNano prayoga karI zikSA levI. (31) yoga doSa = jenAthI saubhAgyAdi-AkAzagamanAdi karI zakAya evA rAMlepa vagere yoganAM prayogathI bhikSA meLavavI. (32) mUlakarma doSa = vazIkaraNa, garbhasArana vagere mUlakarmanAM prayogathI bhikSA levI. (33) zaMkita doSa = AdhAkarmAdinI zaMkAvALo AhAra grahaNa karavo te. (34) mukita doSa - sacita pRthvIkAyAdithI kharaDAyelo AhAra grahaNa karavo te. (35) niTima doSa - sacitta pRthvI vagere upara mukelo AhAra grahaNa karavo te. (36) piti doSa " sacittAdi vastuthI DhAMkelo hoya tevo AhAra grahaNa karavo te. (37) saMhata doSa = sacitta vastuvALA vAsaNane khAlI karI temAMthI ja je AhAra grahaNa karavo te. (38) dAyaka doSa = zAstraniSiddha 40 vyaktinAM hAthe AhAra grahaNa karavo te. (39) umizra doSa = sacittAdithI bheLaseLa thayela AhAra grahaNa karavo te. (40) apariNata doSa = acitta nahI thayelo AhAra grahaNa karavo te. (41) lipta doSa = sacittAdithI kharaDAyelA hAtha-vAsaNAdithI AhAra grahaNa = karavo te. (42) chardita doSa = jamIna upara veratA - vikharetA - DhoLatA AhAra Ape te. (43) saMyojanA doSa = vAparavAnAM 2-3 dravyAdi svAdArthe bhegA karavA. (44) pramANa doSa = jarUra karatA vadhAre AhAra vAparavuM. (45) aMgAra doSa = vAparatA vAparatA AhAranAM vakhANa karavA. (46) dhumra doSa = vAparatA vAparatA AhAranI niMdA karavI. (47) kAraNa doSa = AhAra vAparavAnA 6 kAraNa sivAya paNa AhArAdi vAparavA. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'II piMDaniyukti - TIkAMtaragata kathA krama II 119. 464 krama kathAviSaya kathAnAma gAthA naM. ! kama kathAviSaya kathAnAma gAthA na. 1 dravyagaveSaNAyAM kuraMga daSTAMtA 80-81 25 mAlapaste anyabhikSu dRSTAMta 362 dravyagaveSaNAyAM samitasUri daSTAMta 82 acchadhe. gopa daSTAMta. 368-369 dravyagaveSaNAyAM gaja daSTAMta 83-84 anisRSTa dvAtrizatvayasya daSTAtA 378-381 dravyome modakapriyakumAra daSTAMta 88-90 aMkadhAcyAyAM dattasAdhu daSTAMta 427 pratisevane caura daSTAMta paragAma,tyAM dhanadattasAdhu daSTAMta. 433-434 pratizravaNe. rAjaputra daSTAMta 121 nimittadoSa nimittakathanakasAdhu daSTAMta 436 saMvAse pallI daSTAMta 125 krodhapiMDe kSullaka(sAdhu) daSTAMta anumodanAyAM rAjadaSTa daSTAMta 127 mAnapiDe. guNacaMdrasAdhu daSTAMta 466-473 AdhAkadanaparihAre sAdhu daSTAMta 162-165 6 daSTAMta-(1) zvetAMgulI (2) bakoNayaka (3) kiMkara AdhAkarmaparihAre lokika daSTAMtA 166-167 (4) snAyaka (5) vRdhaivArikhi (6) hadajJA AdhAkarme atikramAdi doSe nUpurapaNDitA daSTAMta 181. 33 mAyApiMDe ASADhibhUti daSTAMta 480 (hati daSTAMta) 34 lobhapiMDe suvatasAdhu-siMhakesariyA daSTAMta482-483 vAntamivADaneSanIce. ugrateja daSTAMta 192-193 35 vidyApiDe dhanadevabhikSapAsaka daSTAMta 495-96 avidhiparihAre adrohisAdhu daSTAMtA 198-200 maMtrapiMDe pAdaliptasUri daSTAMta 498 nityADaDadhAkarmagahANe. dravyaliMgI daSTAMta 208. 37 curNapiDe cANakyara sAdhu daSTAMta 500 zuddhagaveSaNAyAM priyaMkarakSapaka daSTAMta. 209-211 (G.B.36-37) bhagavadAjJAyAM. caMdrasUryodhAna daSTAMta 213-215 pAlepe (yogapiMDe) samitasUri dAMtA 503-505. eSaNopayoga govasa dRSTAMta 225-226 suMdarI daSTAMta 506-507 dravyapUtidoSe sabhAlikhagomayopalepana daSTAMta 245-246 mUlakameM dhanadatta daSTAMta 506-507 prAdaSkaraNe traNa sAdhuonuM daSTAMta [292-297 vivAha prathamam parabhAvakrite saMkha+sAdhu daSTAMta 310-311. vivAha dvitIyam 509 prAmityadoSe bhaginI daSTAMta 317-319 garbhAdhAne dvipanI daSTAMta 510-511 parAvartitadoSa bhAtRbhaginI daSTAMta 324-326 dravyeSaNAyAM vAnarayutha daSTAMta 517-519 svagrAmaabhyAkSe dhanavahAdi daSTAMta 337-340 bAlakadAyake laMpaTasAdhusaMghATaka daSTAMtA 579. mAlApate bhikSu daSTAMtA 359-360 chardike madhu(paya:)bindu daSTAMta 628 47 dravyagrAmaiSaNAyAM masyacakabhita daSTAMta 630-633 mUlakameM 508 24 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 2 2 samarpaNa . samarpaNa 3 3 my p 3 3 4 4 5 6 6 7 3 8 9 * piNDa vizuddhi zuddhi patraka granthanI AdimAM bhUmikA svarUpa 30 pAnAM che tenuM zuddhi patraka nIce pramANe che. paMkti azuddha zuddha 1 ..... 1000 nakala/250 rUmUlya ........ 500 nakala/220 rU. mUlya 12 matthaeNa vaMdAmI, . matthaeNa vaMdAmi paramArAdhyapAda zatAbdI varSa nimitte .vaMdAmi 4......... paramAdhyapAda 7 1 13 13 15 17 29 22 30 zatAbdI nimitte vavAmI. prareNAthI * guNAnaMdIyam vAttika . sUrizvarajI * guNAnaMdIyam vAttika zataza utpAda . sadbhAvane 4......... vadhAre 12 25 ..... 9, 16 22 7.... 17 13 15 ....... . svanoma naiyAnI nidrAM . . sUrizvarajI kalubhAnu . sUrizvarajI rokaDAno . . cauradRSTAnte upanayaH . rAjasutadRSTAnte upanayaH preraNAthI guNAnandIyaM vArdikam sUrIzvarajI guNAnandIyaM vArdikam zataza: utpAda sadbhAvane padhAre svanAma naiyAne nidrA sUrIzvarajI kulabhAnu sUrIzvarajI roTalAno 11 11 11 saMskRta anukramaNikAmAM 16mI paMkti pachI saMskRta viSaya umeravo 11 gujarAtI anukramaNikAmAM 17mI paMkti pachI gujarAtI viSaya umeravo 17 gujarAtI anukramaNikAmAM 26... avizodhikoTino . 19 gujarAtI anukramaNikAmAM 26mI paMkti pachI gujarAtI viSaya umeravo vidyAdi prabhAva athavA pratyakSa krodhanA phaLane jANIne je Ape che te kropiNDa kahevAya che. pR.252 24 gujarAtI anukramaNikAmAM 3 bIjo trIjo zuddha che. bIjo cotho zuddha che. tasye. .tasye 29 saMskRta anukramaNikAmAM 1 29 saMskRta anukramaNikAmAM 26mI paMkti pachI saMskRta viSaya umeravo ... 3tha pUrNaramASA-vivarAhAra . cauradRSTAntayupanayaH .rAjasutadRSTAntayupanayaH pallIdRSTAntayupanayaH pR.50 pallI dRSTAntano upanaya pR.50 vizoSikoTino 1 prazastiH pR.436 29 gujarAtI anukramaNikAmAM 30mI paMkti pachI gujarAtI viSaya umeravo gujarAtI bhASAnA vivaraNakAranI prazasti pR.436 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- .... ....... pRSTha paMkti azuddha 3) gujarAtI pariziSTamAM 6 ....... 3. piNDavizuddha .................. 3. piNDavizuddhi 30 gujarAtI pariziSTamAM 8 ...... 4. viSphaniyukti... ........... 4. piDaniryukti mULa graMthanuM zuddhi patraka nIce pramANe che. 1 ......... 14 ............ vA7i. .......... vArtim 4........ 17 ......... audanAdi ........ . odanAdi 9....... 20 ......... . be dvArA gAthathI . .......... . be dvAra gAthAthI 26 ............ audozika audezika puno ........... punardAsyA 17 ..... upacAranA . upacAranI ....... 4.............. pRthavyAdi pRthyAdi 16 ........... AdhaHkarma . adhaHkarma 18 ............ saMbaMbdhi saMbaMdhi ............ karmonI , karmone 13 ........ AdhAkarmanA.... .......... . AdhAkarmanI 27 ............ prakAra .... ...... prakAre 29 ............ akathya che .. kapya che. 18 ............ kRtaM ta2 3 ca.................... tuM carcA 9 .............. nAke tAva ............................. nAstAvatuM 27-28 ........ chaDIne kaDa banAvavAmAM Ave ......... chaDe tyAM sudhInI kriyAne (kaDaka) tyAM sudhInI kriyAne kRta kahevAya che.....kRta kahevAya che. 31 ....... 30 ........... .. ghaTAvavuM ...... ........ samajavuM. 31 ..... .. kartAe(gRhasthe) ..................... kartA(gRhastha) 34 ....... .. chAyAnuM ................. chAyAnA 38 ....... 7........... vocyuM-dha ........ ................ bodhyupadhi vayaMvRddha-nAm.. svayaMbuddhAnAm pratyakabuddha pratyekabuddha anizrAkRtabhavana .. anizrAkRtabhavana 42 ....... nAma: tat ... .nAdibhistad 42 ....... 10 ............ su .......... jumohiM ............................. jumoTiM ....... pratiSavAnA ..... pratiSevanA 44 ....... maka-mazanare ........................... fmAzanAdri 44 ....... 17 .......... vAparanAranA ........................ vAparanAranI 31. ******** ........... ..... iha 42 ... Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x 0 0 0 0 26 49 51 29 51 26 para 26 54 2 54 16 58 5 58 30 61 ....... .. 65 65 67 ??. 74 3 3 3 2 76 77 77 82 83 pa pa 3 3 paMkti 22 9... 22 22 22 25 88 88 23 30 4 5 28 28 30 11 4 9 22 20 1 24 3 4 17 20 azuddha azanAdine . . cauradRSTAnte upanayaH ahiM dASTAntikamAM bhakSako karavAne rAjasutadRSTAnte upanayaH rAjarANio yuvAna jyAM dASTAntika piSita. jaNAyela . pratizruNvatyatikramo padabhedadi dehAvALA zravaNa dadato ahitam taccaiva chedopasthAnIya kyA roTalIno . maNDaNavAvavADANaM ki puDuM mAyAjaLa . vAsAya . tasya prakAranA.. gAbhyAM coghe bhikSAstu kiyatIrapi oghauzika dukALa anubhavyA zuddha azanAdine trividha-trividhe eTale ke . cauradRSTAntayupanayaH ahIM dArrAntikamAM bhakSaka karavAnI rAjasutadRSTAntayupanayaH .rAjarANIo yuvAna bhojana karIne, vibhUSA karIne jyAM dArpAntika .pizitaM jaNAvela . pratizrUyamAna atikramo padabhedAdi bhuGktyAdhA dehavALA zramaNa . dadato rahitam . tadeva .chedopasthApanIya kayA roTalI maNDavAvANaM kiM puTTha mAyAjALa vasAya sa prakArano gatazcaughe bhikSA katyapi oaudezika duSkALamAM bhUkhanAM duHkha anubhavyAM 3 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pRSTha paMkti 91 2 91 ....... 16 92 13 31 97 .... 109...... 6 112 ...... 3 114 21 116 .... 30 117...... 23 7.. 146 ...... 5 156 7 156 7 166 19 166.... 29 169...... 22 175...... 10 azuddha ghaDajhuddi. samodeza uddiThaM udiSTaudezaka AhArapUti. trINiti 118 118 ...... 30 120...... 13 120..... 27 120...... 28 122. 9 .. 122...... 18 bhAja 125...... 19,20,22 .... gRhINI 127...... 4 vira 130..... 23 SvaSka 134.... 7 135...... 21 135...... 22 141..... 23 144... .431 145...... du 146...... 2,15 devase tuMdalAdi jegalAdi ciretvaram. sAhukAe paramparA dhayAi davvaThii AdhAra-para. yadazanAdikaM sthAnamAM azanAdi lAvavuM .. svadravyakItaM zayyAntara payaTTo samaNaThA telajJAtena bhyAhRtaM zramaNArtham vahoravavAnI hatyasaMyato Apete . kuMthaA zuddha hu .samAdeza . uddiTTha uddiSTaudezika . AhArapUtikaM trINi tu pUti divase * tandulAdi jaMgalAdi , ciretvarikaM sAhukae parampara ghayAi davvaTTii bhAjana-para bhAjana * gRhiNI aciraM SvaSka . yadazanAdInAm .sthAnamAM rahela azanAdi lAvavA svadravyakrItaM zayyAtara . payako samaNaTThA . tailajJAtena bhihRtaM . yatInAmarthAya vahorAvavAnI hatyasamaMto Ape te .kuMthuA Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha paMkti 179...... 30 180...... 25 183...... 1, 185...... 12 187...... 16 197 .... 9.. 198...... 7, 198...... 10 200. 4. 20...... 28 202...... 10 7 .. 18 29 212...... 15 206 207.... 211 213...... 8 .. 228...... 10 228...... 24 230...... 22 232...... ... 232...... 28 233...... 14 236...... 22,29 239...... 6 243...... 21 243...... 23 244...... 26 246...... 21 azuddha AtmavirAdhanA utAravAvAnA apyata bhalatI na thavAyuM hoya . saMkunA. darzitvaM gRhINa proktAH adhyapUraka ||4|| yathA avizodhi pariSThApayanati DhIlA dravyarUpa SsssssryakArya yat...... svagatI saMdazaka piMDAi viSayaM bAlasAthI puMDathI / puMDavALo pramukhyatte. piNDatthA ma zuna sudhI zunabhakto . 248...... 22 uvasAmaNAmAi 252...... 11 pachI (12mI paMkti pUrve) mathALuM bAMdhavuM 253...... 9.. tenaM. 253...... 15 ............ mUgAthAkAra zuddha pravacanavirAdhanA utAravAnA apyeta bhaLatI .na hoya. tandulA darzitaM gRhiNA proktA adhyavapUraka 114811 yadA vizodhi pariSThApayanti DhIlA eTale ke drava = sses nAryakArya putrIne svagAma saMdezaka . piNDAi visayaM . lAlasAthI . puMDathI / paMDavALo . prayujyante . piNDaTThA vaNimotti zunaka sudhI zvAnabhakto pravAhIrUpa uvasAmaNavamaNAi vidyAdi prabhAva athavA pratyakSa krodhanA phaLane jANIne je Ape te krodha piNDa kahevAya che teNa mULa gAthAkAra Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 pRSTha paMkti 255...... 31 259 ...... 4... 260...... 28,29 265...... 3 266 13 266...... 14 266 ...... 20 268...... 13 270...... 4 270...... (9 272...... 5. 272...... 11 272...... 24-25 ...... 272...... 28 273...... 8. 279 12 296 .... 11 297...... 1 298..... 5 298 6 300...... 16 307...... 5.. 305 ...... 30 309 ...... 22 310...... 26 312...... 11 313...... 9. 313...... 18 314...... 11 azuddha khaDDuo karomi pAlaNIyuM dUridUo. vAlavALI bhaNabhaNatI dhammA vAraha titti grahISyayidaM vihINa kSallako .... Agama vidhi pramANe samitivALA banIne te lADavA paraThavatAM paraThavatAM zubha adhyavasAyamAM ramatA ramatA temanA khuDuo zabda pUrvAnAM. avadhAramA bhAvehiM cheho teNa judA bhavavaNa na levA ? daIza ? skaMdAcArI kUMpa vaiSa strInA dvitIyA i zuddha khuDDuo karemi pAraNiyuM dUrIdUbo vALavALI . baNabaNatI dharmmA bAra . da Mti . grahISyayedaM vihIe kSullako ..... Agama vidhi pramANe te lADavA paraThavatAM paraThavatAM zubha adhyavasAyamAM ramatAM ramatAM samitivALA te muninA khuDDuo kazabda cUrNA avadhAraNA bhAvehi . cheo teNa u . judo bhavavana . levA ? .daIza, .svacchaMdAcArI kurUpa gaveSa strIno . dvitIyAM Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkti 314...... 14 pRSTha >> 314. 27 318...... 10 318...... 16 321...... 16 324...... 5. 324...... 19,24 324...... 30 326...... 13 326 ...... 30 334.... 335.. 21 29 338...... 2 338...... 19 341...... 12 342...... 6 350...... 7 355...... 24 357...... 16 357...... 17 360...... 22 369.... 4. 370...... 25 371 ...... 14 375...... 3. 375...... 15 378 4 380...... 2 380...... 8, 382...... 8 385...... 23 386 ..... 6 azuddha mArA vaDe. A adhyAhArathI levuM. gaveSaNa punaH citramAM koI zake tai dvidala keLAno . tAtparyAryArtha samuccArthamAM aghaTTitakarNa. trIjI saGghaTTAdika (mathALuM) bIjo-trIjo zuddha che tRtIyAvA vastuni. uDDA satI saptamI loDhatI hAya nirapavAda vastuni. trIjo bhAMgA dAnaM prAyaudana bhaktAdi vAmeSu sthApyAH patati dravya madhu / dra temAM svAda ca zuddha ... mArA vaDe. mULagAthAmAM 'mayA' zabda nathI chatAM ene adhyAhArathI levo gaveSaNA purataH cittamAM . hoI zake . taiH dvidaLa keLAnA tAtparyArtha . samuccayArthamAM aghaTTitakarNa trIjA : saGghaTTA bIjo-cotho zuddha che tRtIyakAvA vastunI uDDAho satisaptamI loThatI hoya nirapavAda vastunI cotho bhAMgo dAna prAya odana .odanAdi . vAmeSu padeSu sthApyAH patanti dravya madhu / dR .temAM prathama doSa tarIke svAda caH 7 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mukha te pAnasyekaH . .............. to karI paMkti azuddha 391 ...... 30 ............ mukhate ..... 392 ..... 18 ........... mAna........ pramANa 393.... 2........... pAnasyaikaH 397...... ................. mAvato ........................................ mAvo 397 ..... 25 ........... kASTAdine...... ......... kASThAdine 398...... .............. jhATake ................................... pTire 398 ...... 16 ...... kASTa ............................ kAi 4CO..... 25 .......... ........... 407...... ............ adhyapUraka ....... .......... adhyavapUraka 489...... tAtparyAyAthe ...... ........ tAtparyArtha 412 ..... 19 .......... karI ................ 415...... ....... kuMvAra 417...... 3............. taro. ... ....... ............. tartha 418 ..... 25 ............ vArApharate .......................... vArApharatI 427...... 14 ............ pAraMvAra............................ parihAra 431.... 29 ............ piNDaniyukti .......... . piNDaniryukti 436 ...... 11 pachI ane paMkti 12 pUrve mathALuM ApavuM gujarAtI bhASAnA vivaraNakAranI prazasti 437...... 21 ............ na3 ............ 439443 18/30 ........ mArIy ..................................... raSTi 49 ..... 13 ........ .. DoLa pustakanA anne .............. (i) mAhodaya.. ... (i) mohodaya piNDavizuddhi cArTamAM, * jamaNI bAjue chelle ...... kubA kuMvAra.. ....... no noMdha :- (1) prastuta granthamAM mudraNa kSatinA kAraNe "'nA badale 'da' chapAyuM che. mATe ene sudhArIne vAMcavA vinaMtI. (2) zloka kramAMka 103 pramANe piNDavizuddhinA mULa kartA pU.jinavallabha gaNivara che. chatAM TIkAkArazrI candrasUrijIe TIkAnI AdimAM (juo prastuta grantha pRSTha naM.2 paMkti-23) ane antamAM (juo prastuta grantha pRSTha naM. 433 paMkti 5/6) emano ullekha AcArya tarIke karyo che. te vidvAnone cintanIya che. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S ) ST) | mI |15ii nA dhavanabhAnusUri janma zatAbdI 19 - mokSanuM apratima sAdhana che pis - eTale ke zarIrapis. zarIrane TakAvavAnuM apratima sAdhana che pis - eTale ke AhArapiccha. A banne vacce sumeLa sadhAya to mokSa hAthaveMtamAM che. paNa, e sumeLane na sAdhavA denAra che lolatA eTale ke rasanendriya, e vacce dalAlI laI jAya che ane jIvanI halAlI karI nAMkhe che. pUjya gurUdeva AcAryazrI vijaya bhuvanabhAnu sUrIzvarajI mahArAja sAheba vAraMvAra kahetA ke - ApaNe peTane bhADuM ApavAnuM che paNa jIbhane dalAlI nahi. lolatAne dalAlI ApyA vinA AtmAnI halAlI aTakAvIne zarIrapiDa ane AhArapiDa vacce sumeLa sAdhIne mokSa mArga prati prayANa karavA mATe kimiyA bharI cAvIrUpa A pisvizuddhi granthane saMyamIo bhaNe-vAgoLe-bhaNAve. muni kulabhAnuvijaya. ontonal