Pind Vishuddhi

SR No.: 004970
Original Sutra Author: N/A
Author: Kulchandrasuri, Punyaratnasuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Publication Year: 2009
Total Pages: 506
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 459

४२६
कथम्भूतः सन्नित्याह उत्सर्गापवादविद्वान् सन् । तत्रोत्सर्गो निर्विशेषेणाऽनुष्ठानप्रवृत्तिरपवादो द्रव्यादिविशेषेण तत्प्रवृत्तिवेत्त्यवगच्छति यः स तथा, सम्यगधीतज्ञातछेदादिश्रुतश्चानेनाऽगीतार्थव्यवच्छेदेन गीतार्थ उक्तस्तथा चेदमुभयोरप्यागमे लक्षणमुक्तं यथा“जेण आवस्सयाईयाणं अत्यो न सुओ सोऽगीयत्थो । जेण पिंडेसणावत्थपाएसणासेज्जाछेयसुयाईणि अहीयाणि सो गीयत्थो मन्नइ" । ___ तेन गीतार्थस्य यतनया प्रवर्त्तमानस्य विराधनापि न दोषवती भवतीति वक्ष्यति । यतनालक्षणं વેમુ નિશીથે, યથા“रागदोसविउत्तो जोगो असढस्स होइ जयणा उ। रागदोसाणुगओ जो जोगो स अजयणा उ” ।
क्व यतेतेत्याह। सर्वत्र सर्वस्मिन् ग्लानादिप्रयोजने, कयेत्याह पंचकहान्या, इहाकृतवीप्सोऽपि पञ्चकशब्दस्तदर्थसम्भवाद्वीप्सां गमयति । પ્રકારે, “નડું' = “યતેત' = યત્ન કરે. કોણ યત્ન કરે ? તે કહે છે, સાધુ એમ અધ્યાહારથી સમજવું. કેવા સાધુ હોય? તે કહે છે, “
TI-વવાવિક' = ‘ઉત્સ-અપવાવિધાન = ઉત્સર્ગ અને અપવાદના જાણકાર એવા સાધુ.
તેમાં, ઉત્સર્ગ એટલે કોઈપણ પ્રકારની છૂટ-છાટવિના અનુષ્ઠાનમાં પ્રવૃત્તિ અને અપવાદ એટલે દ્રવ્યાદિવિશેષ અનુષ્ઠાનની છૂટ-છાટપૂર્વકની પ્રવૃત્તિ. એને જે જાણે તે ઉત્સર્ગ-અપવાદમાં વિદ્વાન કહેવાય. ઉત્સર્ગ-અપવાદમાં વિદ્વાન એટલે શું ? તે કહે છે, સારી રીતે ભણીને જાણ્યા છે છેદ વગેરે શ્રુત જેણે તે. આ કહેવા દ્વારા અગીતાર્થ આવો ન હોય અર્થાત્ અગીતાર્થતાનો વ્યવચ્છેદ કરીને એ ગીતાર્થ છે એમ કહેવાયું છે. તથા, ગીતાર્થ અને અગીતાર્થનું લક્ષણ શાસ્ત્રમાં આ પ્રમાણે બતાવ્યું છે કે,
जेण आवस्सयाईयाणं अत्थो न सुओ सोऽगीयत्थो। जेण पिंडेसणा-वत्थ-पाएसणा-सेज्जा-छेयसुयाईणि अहीयाणि सो गीयत्थो भन्नइ ।।
અર્થ :- જેણે આવશ્યકાદિના અર્થ નથી સાંભળ્યા તે અગીતાર્થ છે. જેણે પિચ્છેષણા, વસ્ત્ર-પારૈષણા, શપ્યા = વસતિ, ઉપાશ્રય ક્યાં લેવાય, ક્યાં ન લેવાય, કોનો લેવાય, કોનો ન લેવાય વગેરેનું જ્ઞાન હોય. છેદસૂત્રોવગેરે ભણ્યા હોય તે ગીતાર્થ કહેવાય છે.
માટે, યતનાપૂર્વક પ્રવૃત્તિકરતા ગીતાર્થની વિરાધના પણ દોષવાળી થતી નથી એમ કહેવાય છે. યતનાનું લક્ષણ શ્રી નિશીથસૂત્રમાં આ પ્રમાણે બતાવ્યું છે. रागदोस-विउत्तो जोगो असढस्स होइ जयणा उ। रागदोसाणुगओ जो जोगो स अजयणा उ।।
અર્થ - અશઠનો રાગ-દ્વેષથી રહિત યોગ એ જયણા કહેવાય છે. અને રાગ-દ્વેષથી યુક્ત જે યોગ હોય છે તે અજયણા કહેવાય છે.
ગીતાર્થ સાધુ યતના ક્યાં કરે ? શેમાં યતના કરે ? તે કહે છે, “વ્યસ્થ’ = “સર્વત્ર' = બધાંજ ગ્લાનાદિ પ્રયોજનમાં, શું કરવા દ્વારા યત્ન કરે ? તે કહે છે, “TM lહાળી' = “પડ્યૂહાન્યા' = પંચકપંચકની હાનિપૂર્વક પ્રયત્ન કરવો. અહીં મૂળગાથામાં “પષ્ય' શબ્દની વીસા નથી મૂકી. છતાં પણ તેનો અર્થ સંભવતો હોવાથી “વીણા' ને અધ્યાહારથી લેવો. એટલે કે “પક્વજ પડ્યે પરિદાળ્યા' એવો અર્થ જાણવો.