Page Text
________________
३२७
अयमत्र भावार्थः पृथिव्यब्वनस्पतिभिः सचित्तैमक्षितत्वभावात्रिधा सचित्तम्रक्षितमुक्तं । तत्र पृथ्वीकायः शुष्काभेदात् द्विधा । तत्र शुष्को भस्मवत् श्लक्ष्णतया यस्तेन, यद्वाऽऽर्पूण सचित्तमृदा यत्करादि खरण्टितं तत्पृथ्वीकायमक्षितं स्यात् । तथा पुरस्कर्मपश्चात्कर्मसस्निग्धोदकाभेदादप्कायम्रक्षितं चतुर्द्धा । तत्पुरो भक्तादेर्दानात्पूर्वं पश्चात्तस्यैव दानादुपरि तयोः कर्म साध्वर्थं जलेन हस्तादेविनं तत्पुरःकर्म पश्चात्कर्म चेत्यर्थः। सस्निग्धमीषल्लक्ष्यमाणखरण्टनजलं हस्तादि, उदकार्दै जलतीमितं हस्तायेव । तथा प्रत्येकानन्तकायिनामाम्रादिसूरणादीनां श्लक्ष्णखण्डैरपरिणतत्वात् सचित्तैर्हस्तादि यत्खरण्टितं तद्वनस्पतिम्रक्षितं तेजोवायुत्रसैश्च म्रक्षितं न भवति । यतः श्लक्ष्णतार्द्रताभ्यां म्रक्षितत्वं स्यात् । ते च श्लक्ष्णतासजलते एतेषु न स्तः। यद्यपि तेजःकाये आर्द्रता नास्त्येव श्लक्ष्णता त्वस्ति परं तथापि सा भस्माद्यचेतनावस्थायामिति भावनीयं । इहापि सचित्तैः पृथिव्यब्वनस्पतिभिः खरण्टितयोर्हस्तकयोश्चतुर्भङ्गः स्याद्यथा हस्तो प्रक्षितो मात्रकं चेत्यादि । अत्र चाद्यभङ्गत्रये भक्ताद्यकल्प्यं चतुर्थे च निर्दोषत्वात् कल्पते इति गाथार्थः ।।८।। કે કોક એક ખરડાયેલ હોય કે પછી ઉપલક્ષણથી દેવદ્રવ્ય પોતેજ સાક્ષાત્ ખરડાયેલ હોય તો એ સાધુઓને ગ્રહણ કરવું ‘ ' – “કરુણ્યમ્' = અનુચિત છે.
અહીં ભાવાર્થ આ છે કે, સચિત્તપૃથ્વી-અપ-વનસ્પતિ દ્વારા ખરડાયેલ હોવાથી ત્રણ પ્રકારે સચિત્તભ્રક્ષિત કહેવાય છે. તેમાં, પૃથ્વીકાયપ્રક્ષિત - શુષ્ક અને આદ્ર ભેદથી બે પ્રકારે છે. (૧) અત્યંતબારીક = ઝીણાપણું હોવાથી ભસ્મની જેવી જે સૂક્ષ્મપૃથ્વી, તેનાથી કે (૨) ભીની એવી સચિત્તમાટીથી ખરડાયેલ જે હાથ વગેરે. અહીં “વગેરે' શબ્દથી માત્રક અને સાક્ષાત્ ખરડાયેલ દેયવસ્તુ લેવું.
અષ્કાયપ્રક્ષિત :- પુરકર્મ, પશ્ચાત્મકર્મ, સસ્નિગ્ધ અને ઉદકઆÁ ભેદથી અષ્કાયપ્રક્ષિતના ચાર ભેદ છે. અહીં ભોજનાદિદાનના પૂર્વે અથવા પશ્ચાત્ = પછીથી સાધુમાટે પાણીથી હાથ વગેરે ધોવાસ્વરૂપ કર્મ તે પુરઃકર્મ અને પશ્ચાત્કર્મ કહેવાય છે. સ્નિગ્ધ એટલે જેમાં સહેજ પાણી લાગેલું દેખાતું હોય એ હાથ વગેરે અને “ઉર્વ એટલે = “નતનિત' = ભીના એવા તે હાથ વગેરેજ લેવા કે જેમાંથી પાણીના ટીપાં ટપકતાં હોય.
વનસ્પતિપ્રતિ :- આમ્ર વગેરે પ્રત્યેક અને અનન્તકાય એવા સૂરણ વગેરેના અપરિણત એટલે જીવરહિત = અચિત્ત ન બનેલા એવા સચિત્ત ઝીણાં કણિયાઓથી ખરડાયેલ હાથ વગેરે.
તેજસ્કાય-વાયુકાય અને ત્રસનું પ્રષિત થતું નથી. કારણ કે પ્રક્ષિત જે થાય છે તે શ્લષ્ણતા અને આદ્રતાથી થાય છે. તે શ્લષ્ણતા અને આદ્રતા તેજસ્કાયાદિમાં હોતાં નથી. જોકે, તેજસ્કાયમાં આદ્રતા તો નથી જ હોતી પરન્ત શ્લષ્ણતા હોય છે પણ તે ભસ્મ વગેરે અચેતન અવસ્થામાં હોય છે. માટે એ પ્રસ્તુતમાં = સચિત્તમૃતિમાં ઉપયોગી નથી.
અહીં પણ સચિત્ત એવાં પૃથ્વી-અ, અને વનસ્પતિથી ખરડાયેલ હાથ અને માત્રકના ચાર ભાંગા થાય છે. (૧) હાથ પ્રક્ષિત અને માત્રક પ્રક્ષિત. ઈત્યાદિ પૂર્વની જેમ જાણી લેવું. આ ચાર ભાંગામાં પ્રથમ ત્રણભાંગાના ભક્તાદિ અકથ્ય છે અને ચોથોભાંગો તો નિર્દોષ હોવાથી કબ્ધ છે.u૮ના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004970 |
| Book Title | Pind Vishuddhi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kulchandrasuri, Punyaratnasuri |
| Publisher | Divya Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 506 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |