Page Text
________________
२१६
संस्कृतछाया- धात्रीदूतीनिमित्तान्याजीववनीपको चिकित्सा च ।
क्रोधो मानो माया लोभश्च भवन्ति दशैते ।।५८ ।। पूर्व पश्चात्संस्तवो विद्यामन्त्रे च चूर्णयोगी च। उत्पादनाया दोषाष्षोडशं मूलकर्म च ।।५९।।
__ धात्री-दूत्याधुत्पादनादोषकथनं संक्षेपेण ॥ व्याख्या- धात्री बालपालिका स्त्री। इह च धात्रीति निर्देशेऽपि दोषशब्दसामान्याधिकरण्यात् सूचनाच्च धात्रीत्वकरणमिति दृश्यं । एवं यथासम्भवमन्यत्रापि।१। तथा दूती परस्परसन्दिष्टार्थकथिका स्त्री, दूतीत्वकरणमित्यर्थः ।२ । 'निमित्ते'त्ति निमित्तकरणमतीताद्यर्थसूचनं ।३ । तथा आजीवो जात्यादीनां गृहस्थात्मसमानां कथनादिना आजीवनं ।४ । 'वणीमगे' त्ति वनीपकत्वकरणं । तत्र वनुते
પૂત્ર = પહેલા, પછા = પછી, સંથવ = પ્રશંસા, વિન્ના = વિદ્યા, મંતે = મંત્ર, = અને, પુત્રનોn = ચૂર્ણ અને યોગ, ૨ = અનેક ઉપાયખાઈ = ઉત્પાદનના, ઢોસા = દોષો, સોનલ = સોળમો, મૂવમે = મૂલ કર્મ, = અને. પલા
મૂળગાથા-ગાથાર્થ :- (૧) ધાત્રી એટલે બાળકનું પાલન કરનાર સ્ત્રી. અહીં ધાત્રી શબ્દ એકલો હોવા છતાં પણ દોષનો પ્રસ્તાવ હોવાથી ધાત્રીપણું કરવું તે ધાત્રીદોષ, એવી રીતે બીજા દોષોમાં પણ યથાસંભવ જાણી લેવું. (૨) દૂતી એટલે પરસ્પર સંદેશો કહેનાર સ્ત્રી, તે કરવાપણું. (૩) નિમિત્ત એટલે અતીત અનાગતાદિ ભાવોનું કહેવું. (૪) આજીવન એટલે દાયકની આગળ તેની સમાન પોતાની જાત્યાદિ જણાવવી. (૫) વનપક એટલે દાયકને પૂજ્ય હોય તેનો પોતે ભક્ત છે એમ બતાવવું. (૬) રોગીની ચિકિત્સા કરવી, કરાવવી. (૭-૧૦) ક્રોધ-માન-માયા અને લોભ કરવા દ્વારા અપનાદિની પ્રાપ્તિ.I૫૮.
(૧૧) પૂર્વ-પશ્ચિાત્સસ્તવ એટલે દાનની પૂર્વે અથવા પછી દાતારની પ્રશંસા. (૧૨-૧૫) વિદ્યા, મંત્ર, ચૂર્ણ અને યોગના પ્રયોગ દ્વારા અશનાદિની પ્રાપ્તિ. (૧૬) અને મૂલ નામના પ્રાયશ્ચિતને યોગ્ય ગર્ભધાતાદિની ક્રિયા તેનું નામ મૂલકર્મ. આ પ્રમાણે ઉત્પાદનના સોળ દોષો છે. પેલા
ધાત્રી, દૂતી વગેરે ઉત્પાદના દોષોનું સંક્ષેપમાં કથન • વ્યાખ્યાર્થ :- (૧) “થરૂ' = ‘ધાત્રી એટલે કે બાળકને પાલનારી સ્ત્રી. અહીં ધાત્રી’ શબ્દનો નિર્દેશ કર્યો છે છતાંય “દોષ’ શબ્દના સાહચર્યથી અને ધાત્રી શબ્દ “ધાત્રીત્વકરણ' નો સૂચક છે એવા સૂચન દ્વારા “ઘાત્રીત્વઝરળ' એમ સમજવું. એજ રીતે આગળ પણ “દોષ' શબ્દ યથાયોગ્ય સમજી લેવો.
(૨) “તૂ' = “તૂતીકર' એટલે કે પરસ્પર કહેલા સંદેશાને કહેનારી સ્ત્રી. દૂતીપણું કરવા સ્વરૂપ આ દોષ છે.
(૩) નિમિત્તે = ‘નિમિત્તર' = અતીત આદિના અર્થ જણાવવા. (૪) “માનીવ’ = ‘સાનીવરમાં' = ગૃહસ્થની અને પોતાની સરખી જાતિવિગેરેના કથનવડે આજીવિકા
કરવી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004970 |
| Book Title | Pind Vishuddhi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kulchandrasuri, Punyaratnasuri |
| Publisher | Divya Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 506 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |