Page Text
________________
३२२
स्वकायपरकायशस्त्रोपहतोऽचेतन इति । तत्र मधुरपृथ्वीकायस्य मृत्तिकादेः क्षारलवणोषादिः स्वकायशस्त्रं, शीतोष्णाग्निकाजिकसर्जिकातैलादिकं च तस्य परकायशस्त्रं । तथाऽप्काये क्षारादिरप्कायो मधुरादेः स्वकायशस्त्रं पृथ्वीकायादिषु तस्य सर्वस्यापि परकायशस्त्रं । वनस्पतिस्तु कन्दादिः सचित्तः स्वकायपरकायशस्त्रेण छेदेन पचनादिना च विध्वस्तोऽचित्तस्तथा वृन्ते शुष्के कोमलाम्रादीनि फलानि व्रीहिकादीनि हरितानि पत्रपुष्पाणि वाऽचित्तानि स्युरिति अलं प्रसङ्गेन । प्रकृतमुच्यते । तदिह सचित्तपृथिव्यादिम्रक्षितयोगात्करं मात्रं देयमपि च सचित्तं अचित्तयोगादचित्तं ततः सचित्तं चाऽचित्तं च सचित्ताऽचित्तं । सचित्तम्रक्षितमचित्तम्रक्षितं चेत्यर्थः । इतेर्लोपादित्येवं सचित्ताचित्तभेदान्मक्षितं पृथिव्यादिना खरण्टितं भक्तादि द्विधा द्विविधं भवति मिश्रस्य भेदेनाविवक्षणात् ।
# सचित्तम्रक्षिते त्रिभेदमचित्तम्रक्षिते द्विभेदं म (૩) અચિત્ત = સ્વકાય-પરકાયશસ્ત્રથી હણાયેલ મીઠું, માટીરૂપ જે પૃથ્વીકાય છે તે અચિત્ત. પૃથ્વીકાયાદિનાં સ્વકાયશસ્ત્ર-પરકાયશસ્ત્ર બતાવે છે.
પૃથ્વીકાય :- “સ્વાયત્ર' મધુરપૃથ્વીકાય એવી માટી વગેરે માટે ક્ષાર = ખાવાનો ક્ષાર, મીઠું, SS” = ખારીભૂમિ પર જામેલ સફેદખારો વગેરે સ્વકાયશસ્ત્ર છે.
પરકાયશસ્ત્ર :- શીત, ઉષ્ણઅગ્નિ, ‘નિવા' = છાસનું પાણી, ‘ર્નિવી' =સાજી કે તેનું પાણી, તેલ વગેરે.
અપ્લાય :- “છાયશસ્ત્ર' ક્ષારવાળું પાણી મધુર વગેરે પાણી માટે. પરકાયશસ્ત્ર :- બધાજ પ્રકારના પાણી માટે પૃથ્વીકાયાદિ.
વનસ્પતિ :- કન્દઆદિ સચિત્તવનસ્પતિ છે. એને “વાય’ = લાકડા વગેરે અને ‘ઘાય' = ઘન, કૂહાડી વગેરે શસ્ત્રધારા છેદવડે કે પકાવવા વગેરે દ્વારા વિધ્વસ્ત કરવામાં આવે તો એ અચિત્ત છે. તથા, ડીંટીયું સૂકાયા બાદ કોમળ = અપક્વ આમ્ર = કેરી આદિ ફળો, ઘઉં વગેરે અને લીલા પત્ર-પુષ્પો પણ અચિત્ત થાય છે.
વિસ્તારથી સર્યુ. હવે મુખ્યવાત કહેવાય છે. સચિત્ત અને અચિત્ત પ્રક્ષિત શું છે ? તે કહે છે,
સચિત્તપૃથ્વી આદિથી પ્રક્ષિત હોય તો તે હાથ અને માત્ર = વહોરાવવાનું સાધન વાટકી વગેરે ભાજન તથા દેયવસ્તુ = વહોરાવવાની વસ્તુ પણ સચિત્ત કહેવાય છે. અને જો અચિત્તપૃથ્વી આદિથી પ્રક્ષિત હોયતો તે કર-માત્ર-દેય અચિત્ત કહેવાય છે.
અર્થાત્ “ન્વિત્તા-વિત્તમવિરવયં = “ક્ષTI-વેક્ષિત = ચિનપ્રક્તિ અને અચિત્તભ્રક્ષિત કહેવાય છે.
અહીં ‘તિ’ = “આ પ્રમાણે', શબ્દનો લોપ થયો છે માટે અધ્યાહારથી એ લઈ લેવો. અર્થાત આ પ્રમાણે, પ્રક્ષિત = પૃથ્વી આદિથી ખરડાયેલ ભક્તાદિ સચિત્ત-અચિત્ત ભેદથી, “જુદા = દ્વિધા = બે પ્રકારે છે. મિશ્રભેદની વિવક્ષા કરવામાં આવી નથી તેથી બે જ પ્રકાર બતાવ્યા છે.
• સચિત્તપ્રક્ષિતના ત્રણ પ્રકાર અને અચિત્તભ્રક્ષિતના બે પ્રકાર છે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004970 |
| Book Title | Pind Vishuddhi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kulchandrasuri, Punyaratnasuri |
| Publisher | Divya Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 506 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |