Book Title: Sthanangsutram Part 02
Author(s): Abhaydevsuri, 
Publisher: Agamoday Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600229/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HARMANANAWAAMARNAANAANAANAANAATARNAMANANMANNAD // arham // zrImatsudharmakhAmigaNabhRtprarUpitam DIAANANARTAINARWANAG zrImaJcandragacchAlaGkArazrImadabhayadevasUrisUtritavivaraNayutam / zrImatsthAnAGgasUtraM (uttarabhAgaH) prakAzayitrI-vikrayAgatArddhapaNyAMzavyayena zreSTi veNIcandrasuracandradvArA shriiaagmodysmitiH| mohamayyAM 'nirNayasAgara' mudraNAlaye rAmacandra yesU zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam vIrasaMvat 2446 vikramasaMvat 1976 krAiSTa 1920 pratayaH-1000 niyatagrAhakANAM paNyaM rUpyakadvayaM 2-0-0 anyeSAM rUpyakacatuSTayaM 4-0-0 For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asya punarmudraNAdyAH sarve'dhikArA etatsaMsthAkAryavAhakANAmAyattAH sthApitAH All rights reserved by the Managers of the Agamodayasamiti, Published by Shah Venichand Surehand for A gamodayasamiti, Mehesana. Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnaya-sagar Press, 23, Kolbhat Lane, Bombay. For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha paJcamasthAnakam - 000000000 vyAkhyAtaM caturthamadhyayanaM, sAmprataM saGkhyAkramasambaddhameva paJcasthAnakAkhyaM paJcamamadhyayanaM vyAkhyAyate, asya cAya vizeSAbhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane jIvAjIvataddharmAkhyAH padArthAzcatuHsthAnakAvatAraNenAbhihitAH, iha tu ta eva paJcasthAnakAvatAraNenAbhidhIyante ityanenAbhisambandhenAyAtasyAsyoddezakatrayavatazcaturanuyogadvAravato'dhyayanasya prathamodezako vyAkhyAyate, asya ca pUrvoddezakena saha sambandho'dhikRtAdhyayanavat draSTavyaH, tasya cedamAdisUtram paMca mahavvayA paM0 taM0-savvAto pANAtivAyAo veramaNaM // jAva savvAto pariggahAto veramaNaM / paMcANuvvatA paM0 20 -thUlAto pANAivAyAto veramaNaM thUlAto musAvAyAto veramaNaM thUlAto adinnAdANAto veramaNaM sadArasaMtose icchA parimANe // (sU0 389) __ asya ca pUrvasUtreNa sahAyaM sambandhaH-pUrvasUtre ajIvAnAM pariNAmavizeSa uktaH iha tu sa eva jIvAnAmucyata ityevaM | |sambandhasyAsya vyAkhyA saMhitAdikrameNa, sa ca kSuNNa eva, navaraM paJceti saGkhyAntaravyavacchedaH, tena na catvAri, prathamapazcimatIrthayoH paJcAnAmeva bhAvAt , mahAnti-vRhanti tAni ca tAni vratAni ca-niyamA mahAvratAni, mahattvaM caiSAM sarva sthA049 JainEducation For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** zrIsthAnAlasUtra * vRttiH // 29 // jIvAdiviSayatvena mahAviSayatvAt , uktazca-"paDhamaMmi savvajIvA bIe carame a sambadabAI / sesA mahavvayA khalu 5sthAnA0 tadekadeseNa davvANaM // 1 // " iti, [prathame sarve jIvA dvitIye carame ca sarvANi dravyANi / zeSANi mahAvratAni tadeka- uddezaH1 deze dravyANAM // 1 // ][ 'tadekadeseNaM ti teSAM-dravyANAmekadezenetyarthaH> tathA yAvajjIvaM trividhaM trividheneti pratyA- mahAvratAkhyAnarUpatvAcca teSAmiti, dezaviratApekSayA mahato vA guNino vratAni mahabatAnIti, puMlliGganirdezastu prAkRtatvA- NuvratAni diti, prajJaptAni-tathAvidhaziSyApekSayA prarUpitAni mahAvIraNANAdyatIrthakareNa ca na zeSairiti, etatkila sudharmasvAmI sU0 389 jambUsvAmina-pratipAdayAmAsa, tadyathA sarvasmAt-niravazeSAtrasasthAvarasUkSmabAdarabhedabhinnAt kRtakAritAnumatibhedAccetyarthaH, athavA dravyataH SaDjIvanikAyaviSayAt kSetratastrilokasambhavAt kAlato'tItAde rAjyAdiprabhavAdvA bhAvato rAgadveSasamutthAcca, na tu paristhUrAdeveti bhAvaH, prANAnAM-indriyocchAsAyurAdInAmatipAtaH-prANinaH sakAzAdvibhraMzaH prANAtipAtaHprANiprANaviyojanamityarthaH tasmAdviramaNaM-samyagjJAnazraddhAnapUrvakaM nivartanamiti, tathA sarvasmAt-sadbhAvapratiSedhA 1 sadbhAvodbhAvana 2 arthAntarokti 3 gardAbhedAt 4 kRtAdibhedAcca athavA dravyataH sarvadharmAstikAyAdidravyaviSayAt kSetrataH sarvalokAlokagocarAt kAlato'tItAde rAjyAdivarttino vA bhAvataH kaSAyanokaSAyAdiprabhavAt|| mRSA-alIkaM vadanaM vAdo mRSAvAdaH tasmAdviramaNaM-viratiriti, tathA sarvasmAt-kRtAdibhedAdathavA dravyataH sacetanAcetanadravyaviSayAt kSetrato grAmanagararANyAdisambhavAt kAlato'tItAde rAjyAdiprabhavAdvA bhAvato rAgadveSamohasamu // 29 // tthAt adattaM-svAminA avitIrNa tasyA''dAnaM-grahaNamadattAdAnaM tasmAdviramaNamiti, tathA sarvasmAt kRtakAritAnumati-| * OMOM Join Education International For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I | bhedAdathavA dravyato divyamAnuSatairazcabhedAt rUparUpasahagatabhedAdvA tatra rUpANi- nirjIvAni pratimArUpANyucyante rUpa| sahagatAni tu - sajIvAni bhUSaNavikalAni vA rUpANi bhUSaNasahitAni rUpasahagatAnIti kSetratastrilokasambhavAt kAlato'tItAde rAjyAdisamutthAdvA bhAvato rAgadveSaprabhavAt mithunaM strIpuMsadvandvaM tasya karma maithunaM tasmAd viramaNamiti, tathA sarvasmAt - kRtAderathavA dravyataH sarvadravyaviSayAt kSetrato lokasambhavAt kAlato'tItAde rAjyAdibhavAdvA bhAvato rAgadveSaviSayAt parigRhyate - AdIyate parigrahaNaM vA parigrahaH tasmAdviramaNamiti // vrataprastAvAt 'paJcANuvvae' tyAdyaNutratasUtraM, sphuTaM cedaM, kintu aNUni - laghUni vratAni aNuvratAni, laghutvaM ca mahAvratApekSayA alpaviSayatvAdineti pratItameveti, uktaM ca - " savvagayaM sammattaM sue caritte Na pajjavA savve / desaviraDaM paDuccA donhavi paDisehaNaM kujjA // 1 // " iti [ sarvadravyaparyAyagataM samyaktvaM zrute cAritre ca sarve paryAyA na / dezaviratiM pratItya dvayorapi pratiSedhaM kuryAt na sarvadravyANi na sarvaparyavAH // 1 // ] athavA anu- mahAvratakathanasya pazcAttadapratipattau yAni vratAni kathyante tAnyanuvratAni, uktaM ca - " jaidhammassa'samatthe jujjai taddesaNaMpi sAhUNaM / tadahigadosanivittIphalaMti kAyANukaMpaTTA // 1 // " iti [ yatidhasyAsAmarthya taddezanamapi sAdhUnAM yujyate tadadhikadoSanivRttiphalatvAtkAyAnukaMpArthaM // 1 // ] athavA sarvaviratApekSayA aNoH -laghorguNino vratAnyaNuvratAnIti, sthUlA-dvIndriyAdayaH sattvAH, sthUlatvaM caiSAM sakalalaukikAnAM jIvatvaprasiddheH, sthUlaviSayatvAt sthUlaH tasmAt prANAtipAtAt / tathA sthUlaH - paristhUla - vastuviSayo'tiduSTavivakSAsamudbhavAstasmAt mRSAvAdAt tathA paristhUravastuviSayaM cauryAropaNahetutvena prasiddhamatiduSTAdhyavasAyapUrvakaM sthUlaM tasmAdadattAdAnAt tathA For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA asUtravRttiH sthAnA. uddezaH1 | varNAdyAH sugatidugatihetavaH sU039.. 391 // 291 // |svadArasantoSa-AtmIyakalatrAdanyatrecchAnivRttiriti, upalakSaNAt paradAravarjanamapi grAhyaM, tathA icchAyA:-dhanAdi- viSayAbhilASasya parimANaM-niyamanamicchAparimANaM dezataH parigrahaviratirityarthaH / icchAparimANaM cendriyArthagocaraM zreya itIndriyArthavaktavyatArtha paMcavannetyAditrayodazasUtrImAha paMcavannA paM0 taM0-kiNhA nIlA lohitA hAliddA sukillA 1, paMca rasA paM0 saM0-tittA jAva madhurA 2, paMca kAmaguNA paM0 20-sadA rUvA gaMdhA rasA phAsA 3, paMcahiM ThANehiM jIvA sajjaMti taM0-saddehiM jAva phAsehiM 4, evaM rajaMti 5 mucchaMti 6 gijhaMti ajhovavajaMti 8, paMcahiM ThANehiM jIvA viNighAyamAvajaMti, taM0-saddehiM jAva phAsehiM 9 paMca ThANA apariNNAtA jIvANaM ahitAte asubhAte akhamAte aNissetAte aNANugAmitattAte bhavaMti, taM.-sahA jAva phAsA 10 paMca ThANA suparinnAtA jIvANaM hitAte subhAte jAva ANugAmiyattAe bhavaMti, taM0sadA jAva phAsA 11, paMca ThANA aparigNAtA jIvANaM duggatigamaNAe bhavaMti taM0-sadA jAva phAsA 12, paMca ThANA pariNAyA jIvANaM suggatigamaNAe bhavaMti taM0-saddA jAva phAsA 13 (sU0 390) paMcarhi ThANehiM jIvA doggatiM gacchaMti, taM0-pANAtivAteNaM jAva pariggaheNaM, paMcahiM ThANehiM jIvA sogatiM gacchaMti, taM0-pANAtivAtaveramaNeNaM jAva pariggahaveramaNeNaM (sU0 391) prakaTA ceyaM, navaraM paJca varNAH 1 paJcaiva rasAstadanyeSAM sAMyogikatvenAvivakSitatvAditi 2, 'kAmaguNa'tti kAmasya[madanAbhilASasya abhilASamAtrasya vA sampAdakA guNA-dhammAH pudgalAnAM, kAmyanta iti kAmAH taM ca ta guNAzcAta // 291 // dain Education in For Personal & Private Use Only nebrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1vA kAmaguNA iti 3 / 'paMcahiM ThANehiMti paJcasu paJcabhirvA (indriyaiH) sthAneSu-rAgAdyAzrayeSu tairvA saha sajyante-saGgA sambandhaM kurvantIti 4, 'eva'miti paJcasveva sthAneSu rajyante-saGgakAraNaM rAgaM yAntIti 5 mUrcchanti-taddoSAnavaloka-12 nena mohamacetanatvamiva yAnti saMrakSaNAnubandhavanto vA bhavantIti 6, gRdhyanti-prAptasyAsantoSeNAprAptasyAparAparasyAkAGkSAvanto bhavantIti 7, adhyupapadyante-tadekacittA bhavantIti tadarjanAya vA''dhikyenopapadyante-upapannA ghaTamAnA| bhavantIti 8, vinighAta-maraNaM mRgAdivat saMsAraM vA''padyante-prApnuvantIti, Aha ca-"raktaH zabde hariNaH sparza |nAgo rase ca vAricaraH / kRpaNapataGgo rUpe bhujago gandhe nanu vinssttH|| 1 // paJcasu raktAH paJca vinaSTA yatrAgRhItapa-18 rmaarthaaH| ekaH paJcasu raktaH prayAti bhasmAntatAM muuddhH||2|| iti / 'aparinnAya'tti aparijJayA svarUpato'parijJA-1 tAni-anavagatAni apratyAkhyAnaparijJayA vA pratyAkhyAtAni ahitAya-apAyAya azubhAya-apuNyabandhAya asukhAya vA akSamAya-anucitatvAya asamarthatvAya vA aniHzreyasAya-akalyANAyAmokSAya vA yadupakAri satkAlAntaramanuyAti tadanugAmikaM tasratiSedho'nanugAmikaM tadbhAvastattvaM tasmai ananugAmikatvAya bhavanti 10 dvitIyaM viparyayasUtra 11, uttarasUtradvayena tu etadevAhitahitAdi vyaJjitamasti, durgatigamanAya-nArakAdibhavaprAptaye sugatigamanAya-siddhyAdiprAptaye iti 12-13 / durgatisugatyoH kAraNAntarapratipAdanasUtre sugame iti / iha saMvaratapasI mokSahetU, tatrAnantaramAzravanirodhalakSaNaH saMvara ukto'dhunA tapobhedAtmikAH pratimA Aha paMcapaDimAto paM0 taM0-bhaddA subhaddA mahAbhaddA savvatobhaddA bhahuttarapaDimA (sU0 392) paMca thAvarakAyA paM0 taM0 ANGAROGRAAG Jain Education For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH // 292 // -iMde thAvarakAe baMbhe thAvarakAe sippe thAvarakAe saMmatI thAvarakAe pAjAvace thAvarakAe paMca thAvarakAyApipatI paM0 taM0-iMde thAvarakAtAdhipatI jAva pAtAvacce thAvarakAtAhipatI (sU0 393 ) paMcahiM ThANehiM ohidaMsaNe samuppajiukAmevi tappaDhamayAte khaMbhAtejA, taM0-appabhUtaM vA puDhaviM pAsittA tappaDhamayAte khaMbhAtejA, kuMthurAsibhUtaM vA puDhaviM pAsittA tappaDhamayAte khaMbhAtejjA, mahatimahAlataM vA mahoragasarIraM pAsittA tappaDhamatAte khaMbhAtejA, devaM vA mahaDDiyaM jAva mahesakkhaM pAsittA tappaDhamatAte khaMbhAtejA puresu vA porANAI mahatimahAlatAni mahAnihANAI pahINasAmitAti pahINaseuyAti pahINaguttAgArAI ucchinnasAmiyAI ucchinnaseuyAI ucchinnaguttAgArAI jAI imAI gAmAgaraNagarakheDakabbaDadoNamuhapaTTaNAsamasaMbAhasannivesesu siMghADagatigacaukkacaccaracaummuhamahApahapahesu NagaraNiddhamaNesu susANasunnAgAragirikaMdarasantiselovaTThAvaNabhavaNagihesu saMnikkhittAI ciTThati tAI vA pAsittA tappaDhamatAte khaMbhAtejA, iccehiM paMcahiM ThANehiM ohidasaNe samuppajiukAme tappaDhamatAte khaMbhAejA / paMcahiM ThANehiM kevalavaranANadasaNe samuppajiukAme tappaDhamatAteno khaMbhAtejA, taM0-appabhUtaM vA puDhaviM pAsittA tappaDhamatAte No khaMbhejA, sesaM taheva jAva bhavaNagihesu saMnikkhittAI ciTThati tAI vA pAsittA tappaDhamayAte No khaMbhAtejA, sesaM taheva, icchetehiM paMcahiM ThANehiM jAva no khaMbhA tejjA (sU0 394) 'paMce'tyAdi vyaktaM, navaraM bhadrA 1 mahAbhadrA 2 sarvatobhadrA 3 dvi 1 catu 2 dazabhi 3 dinaiH krameNa bhavantItyuktaM kAprAra, subhadrA tvadRSTatvAnna likhitA, sarvatobhadrA tu prakArAntareNApyucyate, dvidheyaM-kSudrikA mahatI ca, tatrAdyA catu 5 sthAnA0 uddezaH1 pratimA: sthAvarA avadhike valAnutpatyutpattI sU0 392 394 // 292 // Jain Education Inc For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dinA dvAdazAvasAnena paJcasaptatidinapramANena tapasA bhavati, asyAzca sthApanopAyagAthA-"egAI pacaMte ThaviuM majhaM | tu AimaNupaMti / uciyakameNa ya sese jANa lahuM savvaobhaI // 1 // " iti [ ekAdikAn paMcAMtAn sthApayitvA madhya | AdimaM anupaMkti / ucitakrameNa zeSAn jAnIhi sarvatobhadram // 1 // ] pAraNakAdinAni tu paJcaviMzatiriti, sthApanA, 12345/mahatI tu caturthAdinA SoDazAvasAnena paNNavatyadhikadinazatamAnena bhavati, asyA api sthApanopAyagAthA34512 "egAI sattaMte Thaviu majjhaM ca AdimaNupaMtiM / uciyakameNa ya sese jANa mahaM savaobhaI // 1 // " iti, 23451 ekAdikAn saptAntAn sthApayitvA madhyaM AdimaM anupaMkti ucitakrameNa zeSAn jAnIhi mahAsarvatobhadrAM // 1 // 45123 pAraNakadinAnyekonapaJcAzaditi, sthApanA, bhadrottarapratimA dvidhA-kSullikA mahatI ca, tatra AdyA dvAdazAdinA 4567123 viMzAntena paJcasaptatyadhikadinazatapramANena tapasA bhavati, asyAH sthApanopAyagAthA-"paMcAI ya navate 7123456 ThaviuM majjhaM tu AdimaNupaMti / uciyakameNa ya sese jANaha bhaddottaraM khuI // 1 // " iti [paMcAdikAn navA3456712] 6712345ntAn sthApayitvA madhyaM Adima anupaMkti ucitakrameNa zeSAn jAnIhi kSudraM bhadrottarAM // 1 // ] pAraNakadi nAni paJcaviMzatiriti, mahatI tu dvAdazAdinA caturviMzatitamAntena dvinavatyadhikadinazatatrayamAnena tapasAra Jain Education in For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA masUtravRttiH // 293 // 56789 bhavati, tatra ca gAthA-"paMcAdigArasaMte ThaviuM majhaM tu AimaNupaMtiM / uciyakameNa ya sese mahaI bhaddottaraM jANa // 1 // " iti [paMcAdikAnekAdazAntAn sthApayitvA madhyaM AdimaM anupaMkti ucitakrameNa zeSAn jAnIhi 67895 mahatIM bhadrottarAM // 1 // ] pAraNakadinAnyekonapaJcAzaditi 3 / uktaH karmaNAM nirjaraNahetustapovizeSaH, adhunA / 5 6 7 8 9 10 11 teSAmevAnupAdAnahetoH saMyamasya viSayabhUtAnekendriyajIvAnAha-'paMcetyAdi, sthAvaranAmakarmo 6. dayAt sthAvarA:-pRthivyAdayaH teSAM kAyA-rAzayaH sthAvaro vA kAyaH-zarIraM yeSAM te sthAvara| 7 8 9 10 11 5 6 kAyAH, indrasambandhitvAdindraH sthAvarakAyaH pRthivIkAyaH, evaM brahmazilpasammatiprAjApatyA 10 11 5 6 7 8 :: api apkAyAditvena vAcyA iti / etannAyakAnAha-paMcediye'tyAdi, sthAvarakAyAnAM-pRthi 9 |6 7 8 9 10 11 5 | 9 10 11 5 6 7 8 vyAdInAmiti (mapi) sambhAvyante'dhipatayo-nAyakA dizAmivendrAgyAdayo nakSatrANAmivAzviyamadahanAdayo dakSiNetaralokArddhayoriva zakrezAnAviti sthAvarakAyAdhipataya iti / ete cAvadhimanta ityavadhisvarUpamAha-paMcahIM'tyAdi vyaktaM, navaraM avadhinA darzana-avalokanamarthAnAmutsattukAma-bhavitukAmaM tatprathamatAyAM-avadhidarzanosAdaprathamasamaye 'khaMbhAejatti skanIyAt kSubhyeta, calatItyarthaH, avadhidarzane vA samutpattukAme sati avadhimAniti gamyate kSubhyed alpabhUtAM-stokasattvAM pRthivIM dRSTvA, vAzabdA vikalpArthAH, anekasattvavyAkulA bhUriti sambhAvanAvAn akasmAdalpasattvabhUdarzanAt AH kimetadevamityevaM kSubhyedeva akSINamohanIyatvAditi bhAvaH, athavA bhUtazabdasya prakR 5sthAnA0 uddeza:1 pratimAH sthAvarA avadhikevalAnutpatyutpattI sU0392394 // 293 // Jain Education Int! For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyarthatvAdalpabhUtA-alpA, pUrva hi tasya bahvI pRthvIti sambhAvanA''sIditi 1, tathA'tyantapracuratvAtkunthUnAM kunthurA|zibhUtAM-kunthurAzitvaprAptAM pRthivIM dRSTvA atyantavismayadayAbhyAmiti 2, tathA 'mahaimahAlaya'ti mahAtimahat mahoragazarIraM-mahA'hitanuM bAhyadvIpavartiyojanasahasrapramANaM dRSTvA vismayAd bhayAdvA 3, tathA devaM maharddhikaM mahAdyutika mahAnubhAga mahAbalaM mahAsaukhyaM dRSTvA vismayAditi 4, tathA 'puresu vatti nagarAdhekadezabhUtAni prAkArAvRtAni purANIti prasiddhaM teSu purANAni-cirantanAni orAlAI kvacitpAThaH tatra manoharANItyarthaH 'mahaimahAlayAIti vistIrNatvena mahAnidhAnAnIti-mahAmUlyaratnAdimattvena, prahINAH svAmino yeSAM tAni tathA, tathA prahINAH sekAraH-secakAstebvevoparyupari dhanaprakSepakAH putrAdayo yeSAM tAni tathA, athavA prahINAH setavaH-tadabhijJAnabhUtAH pAlayastanmArgA vA'ti-| cirantanatayA pratijAgarakAbhAvena ca yeSAM tAni prahINasetukAni, kiMbahunA?, nidhAyakAnAM yAni gotrAgArANi-kulagRhANi tAnyapi prahINAni yeSAM / athavA teSAmeva gotrANi-nAmAnyAkArAzca-AkRtayaste prahINA yeSAM tAni prahINagotrA gArANi prahINagotrAkArANi vA, evamucchinnasvAmikAdInyapi, navaramiha prahINAH-kiMcitsattAvantaH ucchinnA-nirnaSTadra sattAkAH, yAnImAni-anantaroktavizeSaNAni tathA grAmAdiSu yAni, tatra karAdigamyo grAmaH, Agatya kurvanti yatra sa Akaro-lohAdhusattibhUmiriti, nAsmin karo'stIti nakara, dhUlIprAkArIpetaM kheTaM, kunagaraM karbaTa, sarvato'rddhayojanAt pareNa sthitagrAma maDamba yasya jalasthalapathAvubhAvapi tad droNamukhaM yatra jalapathasthalapathayoranyatareNa paryAhArapravezastatpattanaM tIrthasthAnamAzramaH yatra parvatanitambAdidurge paracakrabhayena rakSArtha dhAnyAdIni saMvahanti sa saMvAhaH, yatra prabhU JainEducation.in For Personal & Private Use Only wilm.jainelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH // 294 // tAnAM bhANDAnAM pravezaH sa saMnivezaH, tathA zRGgATaka-trikoNaM rathyAntaraM sthApanA > trika-yatra rathyAnAM trayaM milati catvaraM-rathyASTakamadhyaM catuSka-yatra rathyAcatuSTayaM caturmukha-devakulAdi mahApatho-rAjamArgaH patho-rathyAmAtraM, evaMbhUteSu vA sthAneSu, nagaranirddhamaneSu-tatkSAleSu, tathA agArazabdasambandhAt zmazAnAgAraM-pitRvanagRhaM zUnyAgAraM-pratItaM tathA gRhazabdasambandhAt girigRha-parvatopari gRhaM kandaragRha-giriguhA girikandaraM vA zAntigRha-yatra rAjJAM zAntikarma-homAdi kriyate zailagRha-parvatamutkIrya yatkRtaM, upasthAnagRhaM-AsthAnamaNDapo'thavA zailopasthAnagRha-pASANamaNDapaH bhavanagRha-yatra kuTumbino vAstavyA bhavantIti, athavA zAntyAdivizeSitAni bhavanAni gRhANi ca, tatra bhavanaM-catuHzAlAdi gRhaM tu-apavarakAdimAnaM teSu sannikSiptAni-nyastAni dRSTvA kSubhyed adRSTapUrvatayA vismayAllobhAdveti, 'icceehI'tyAdi nigamanamiti / kevalajJAnadarzanaM tu na skannIyAt kevalI vA yAthAtmyena vastudarzanAt kSINamohanIyatvena bhayavismayalobhAdyabhAvena atigambhIratvAcceti, ata Aha-paMcahIM'tyAdi sugamamiti / tathA nArakAdizarIrANi bIbhatsAnyudArANi ca dRSTvA'pi na kevaladarzanaM skanAtIti zarIraprarUpaNAya 'neraiyANa'mityAdi sUtraprapaJcaH NeraiyANaM sarIragA paMcavannA paMcarasA paM0 saM0-kiNhA jAva sukillA, tittA jAva madhurA, evaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM / paMca sarIragA paM0 taM0-orAlite veuvvite AhArate teyate kammate, orAlitasarIre paMcavanne paMcarase paM0 taM0 kiNhe jAva sukille titte jAva mahure, evaM jAva kammagasarIre, sabvevi NaM bAdaraboMdidharA kalevarA paMcavannA paMcarasA dugaMdhA aTThaphAsA (sU0 395) SARASOM559 5 sthAnA0 uddezaH 1 pratimA sthAvarA avadhikevalAnutpatyutpattI sU0 392395 / / 294 // Sain Education Interna For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatArthazcAyaM, navaraM paJcavarNatvaM nArakAdivaimAnikAntAnAM [zarIriNAM] zarIrANAM nizcayanayAt , vyavahAratastu ekavarNaprAcuryAt kRSNAdipratiniyatavarNataiveti, 'jAva sukilla'tti kiNhA nIlA lohitA hAliddA sukillA 'jAva mahara' tti tittA kaDayA kasAyA aMbilA mahurA 'jAva vemANiyANaM'ti caturviMzatidaNDakasUtram / 'sarI'tti utpattisamayAdArabhya pratikSaNameva zIryata iti zarIraM, 'orAliya'tti udAraM-pradhAnaM udAramevaudArika, pradhAnatA cAsya tIrthakarAdizarIrIpekSayA, na hi tato'nyat pradhAnataramasti, prAkRtatvena ca orAliyaMti 1, athavA urAlaM nAma vistarAlaM vizAlaM sAtirekayojanasahasrapramANatvAdasya anyasya cAvasthitasyaivamasambhavAt , uktaJca-"joyaNasahassamahiyaM ohe egidie tarugaNesu / macchajuyale sahassaM uragesu ya ganbhajAesu // 1 // " iti [ yojanasahasramadhikaM oghenaikendriye tarugaNe ca / matsyayugale sahasraM garbhajAteSUrageSu ca // 1 // ] vaikriyasya lakSapramANatve'pyanavasthitatvAt, tadeva orAlikaM 2, athavA uralamalpapradezopacitatvAddhRhattvAcca bhiNDavaditi tadeva orAlikaM nipAtanAt 3, athavA orAlaM-mAMsAsthisnAyvAdyavabaddhaM tadeva orAlikamiti 4, uktaJca-"tatthodAra 1 murAlaM 2 uralaM 3 orAlamahava 4 vinneyaM / odAriyaMti paDhama paDucca titthesarasarIraM // 1 // bhannai ya tahorAlaM vittharavaMtaM vaNassaiM pappa / pagaIe natthi annaM eddahamettaM visAlaMti // 2 // [uralaM thevapaesovaciyapi mahallagaM jahA bhiMDaM / maMsaTiNhArubaddhaM orAlaM samayaparibhAsA // 3 // iti [tatrodAramurAlamuralamorAlamathavA vijJeyaM prathama tIrthezvarazarIraM pratItyaudArikamiti // 1 // bhaNyate ca tathorAlaM vistAravadvanaspati prApya prakRtyAyadanyannAstyetAvanmAnaM vistRtaM // 2 // stokapradezopacitamapi bhiMDavanmahat uralaM mAMsAsthisnAyubaddhamorAlaM Jain Education in For Personal & Private Use Only mm.jainelibrary.org Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 295 // DOGAUSAURUSAUSAGRASS samayaparibhASA // 3 // ] 'veubviya'tti vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyaM, uktaM ca-"vivihA va vi- 5sthAnA0 siTThA vA kiriyA vikkiriya tIeN jaM bhavaM tamiha / veubviyaM tayaM puNa nAragadevANa pagaIe // 1 // " iti, vividhA vA uddezaH1 viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM yadbhavaM tadiha vaikriyaM tatpunaH prakRtyA nArakadevAnAM // 1 // ] vividhaM viziSTaM vA ku- | zarIravanti taditi, vaikurvikamiti vA, 'AhArae'tti tathAvidhakAryotpattau caturdazapUrvavidA yogabalenAhiyata ityAhArakaM, varNanaM uktaM ca-"kajaMmi samuppanne suyakevaliNA visitthtthlddhiie| jaM ettha Aharijai bhaNaMti AhAragaM taM tu // 1 // " [zrutake- sU0 395 valinA viziSTalabdhyA yadatra kArye samutpanne Ahiyate tadevAhAraka bhaNyate // 1 // ] kAryANi cAmUni--"pANidayariddhisaMdarisaNathamatthovagahaNaheuM vA / saMsayavoccheyattthaM gamaNaM jiNapAyamUlammi // 1 // " [prANidayasiMdarzanArtha arthAvagrahaNAya vA saMzayavyucchedAya vA jinapAdamUle gamanaM // 1 // ] kAryasamAptau punarmucyate yAcitopakaraNavaditi, 'teyae'tti tejaso bhAvastaijasaM, uSmAdiliGgasiddhaM, uktaM ca "savvassa umhasiddhaM rasAdiAhArapAgajaNagaM ca / teyagaladdhinimittaM ca teyagaM hoi nAyavvaM // 1 // " iti [sarveSAmuSmatAsiddhaM rasAdyAhArapAkajanakaM ca / tejolabdhinimittaM ca tejaHzarIraM bhavati jJAtavyaM // 1 // ] 'kammae'tti karmaNo vikAraH kArmaNaM, sakalazarIrakAraNamiti, uktaM ca-"kammavigAro kammaNamaTTavihavicittakammaniSphannaM / sabesi sarIrANaM kAraNabhUyaM muNeyavvaM // 1 // " iti [karmavikAraH kArmaNaM aSTavidhavi-15 citrakarmaniSpannaM / sarveSAM zarIrANAM kAraNabhUtaM ca jJAtavyaM // 1 // ] audArikAdikramazca yathottaraM sUkSmatvAt pradezabA // 295 // hulyAcceti / tathA sarvANyapi bAdarabondidharANi-paryAptakatvena sthUrAkAradhArINi kalevarANi-zarIrANi manuSyAdInAM Jain Education in For Personal & Private Use Only O nelibrary.org Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcAdivarNAdInyavayavabhedeneti, akSigolakAdiSu tathaivopalabdheH, 'do gaMdha'tti surabhidurabhibhedAt , "aTTa phAsa'tti kaThinamRduzItoSNagurulaghusnigdharUkSabhedAditi, abAdarabondidharANi tu na niyatavarNAdivyapadezyAni, aparyAptatvenAvayavavibhAgAbhAvAditi, anantaraM zarIrANi prarUpitAnIti zarIrivizeSagatAn dharmavizeSAn paMcahiM ThANehItyAdinA''rjavasUtrAntena granyena darzayati / paMcahiM ThANehiM purimapacchimagANaM jiNANaM duggamaM bhavati, saM0-duAikkhaM duvibhaja dupassaM dutitikkhaM durnnucrN| paMcahiM ThANehiM majhimagANaM jiNANaM sugamaM bhavati, taM0-suAtikkhaM suvibhajaM supassaM sutitikkhaM surnnucrN| paMca ThANAI samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM samaNANaM NiggaMthANaM NicaM vanitAI niccaM kittitAI NicaM yutitAI NicaM pasatthAI nizcamabbhaNunnAtAI bhavaMti, vaM0-khaMtI muttI ajave mahave lAghave, paMca ThANAI samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM jAva abbhaNunnAyAI bhavaMti, taM0-sacce saMjame tave citAte baMbhaceravAse, paMca ThANAI samaNANaM jAva abbhaNunnAyAI bhavaMti, taM0-ukkhittacarate nikkhittacarate aMtacarate paMtacarate lUhacarate, paMca ThANAI jAva abbhaNuNNAyAI bhavaMti, taM0-annAtacarate anailAyacare moNacare saMsaTThakappite tajjAtasaMsaTThakappite, paMca ThANAI jAva abbhaNunnAtAI bhavaMti, taM0-uvanihite suddhesaNite saMkhAdattite diTThalAbhite puTThalAbhite, paMca ThANAI jAva abbhaNuNNAtAI bhavaMti, taM0-AyaMbilite niviyate puramar3ite parimite piMDavAvite bhinnapiMDavAvite, paMca ThANAI0 anbhaNunnAyAI bhavaMti, taM0-arasAhAre virasAhAre aMtAhAre paMtAhAre lUhAhAre, paMca ThApAI0 abbhaNunnAyAI bhavaMti, taM0-arasajIvI virasajIvI aMtajIvI khyA 50 dain Education in For Personal & Private Use Only H ainelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 296 // 1964955464 paMtajIvI lUhajIvI, paMca ThANAI0 bhavaMti, taM0-ThANAtite ukkaDuAsaNie paDimaTThAtI vIrAsaNie Nesajjie, paMca ThANAI0 bhavaMti, taM0-daMDAyatite lagaMDasAtI AtAvate avAuDate akaMDUyate (sU0 396 ) paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe mahAnijare mahApajjavasANe bhavati, taM0-agilAte AyariyaveyAvaJcaM karemANe 1 evaM uvajjhAyaveyAvaJcaM karemANe 2 theraveyAvaccaM0 3 tavassiveyAvacca04 gilANaveyAvaccaM karemANe 5 / paMcahi ThANehiM samaNe niggaMthe mahAnijare mahApajjavasANe bhavati, taM0-agilAte seveyAvaccaM karemANe 1 agilAte kulaveyA0 2 agilAe gaNave. 3 agilAe saMghave. 4 agilAte sAhammiyaveyAvacaM karemANe 5 (sU0 397) sugamazcArya, navaraM paJcasu sthAnakeSu-AkhyAnAdikriyAvizeSalakSaNeSu purimA-bharatairAvateSu caturvizaterAdimAste ca pazcimakAzca-caramAH purimapazcimakAsteSAM jinAnAM-arhatAM 'duggamaM ti duHkhena gamyata iti durgama bhAvasAdhano'yaM kRcchravRttirityarthaH tadbhavati vineyAnAmRjujaDatvena vakrajaDatvena ca, tAni cemAni tadyathetyAdi, iha cAkhyAnaM vibhajanaM darzana titikSaNamanucaraNaM cetyevaM vaktavye'pi yeSu sthAneSu kRcchravRttirbhavati tAni tadyogAt kRcchravRttInyevocyante iti kRcchravR ttidyotakaduHzabdavizeSitAni karmasAdhanazabdAbhidheyAnyAkhyAnA(khyeyA)dIni vicitratvAcchabdapravRtterAha, 'duAikkha'MmityAdi, tatra durAkhyeyaM-kRcchrAkhyeyaM vastutattvaM, vineyAnAM mahAvacanATopaprabodhyatvena bhagavatAmAyAsotpatterityevamA khyAne kRcchravRttirukkA, evaM vibhajanAdiSvapi bhAvanIyA, tathA-vyAkhyAte'pi tatra durvibhaja-kaSTavibhajanIyaM, RjujaDatvAdereva tadbhavati duHzaGka ziSyANAM vastutattvasya vibhAgenAvasthApanamityarthaH, durvibhavamityatra pAThAntare durvibhAvyaM 5sthAnA0 uddezaH 1 durgamasugamakSAntisatyAdhukSiptAdisthAnAdi sU0 396 vaiyAvRttyaM sU0 397 dain Education Internations For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duHzakA vibhAvanA kartuM tasyetyarthaH, tathA 'duppassaM'ti duHkhena daryate iti durdarza, upapattibhirduHzakaM ziSyANA pratItAvAropayituM tattvamiti bhAvaH, 'duttitikkhaMti duHkhena titikSyate sahyate iti dustitikSa-parISahAdi duHzaka parISahAdikamutpannaM titikSayituM, ziSyaM tatprati kSamAM kArayitumiti bhAva iti, 'duraNucarati duHkhenAnucaryate-anuSThIyata iti duranucaramantarbhUtakAritArthatvena duHzakamanuSThApayitumityarthaH, [kAtantre hi kAritasaMjJayaiva Niganto jJApyate ] athavA | teSAM tIrthe durAkhyeyaM dubibhajamAcAryAdInAM vastutattvaM ziSyAn prati, AtmanApi duIrza dustitikSaM duranucaramityevaM kAritArtha vimucya vyAkhyeyaM, teSAmapi RjujaDAditvAditi / madhyamAnAM tu sugama-akRcchravRttiH, tadvineyAnAmRjuprajJatvenAlpaprayatnenaiva bodhanIyatvAd vihitAnuSThAne sukhapravartanIyatvAcceti, zeSaM pUrvavat , navaramakRcchrArthaviziSTatA AkhyAnAdInAM vAcyA, tathA 'suranucaranti rephaH prAkRtatvAditi, nityaM sadA varNitAni phalataH kIrtitAni-saMzabditAni nA4 mataH, 'buiyAIti vyaktavAcoktAni svarUpataH 'prazastAni' prazaMsitAni zlASitAni 'zaMsu stutAviti vacanAt a-2 bhyanujJAtAni-karttavyatayA anumatAni bhavantIti, ayaM ca sUtrotkSepaH pratisUtraM vaiyAvRtyasUtraM yAvad dRzya iti, tatra kSAntyAdayaH krodhalobhamAyAmAnanigrahAH tathA lAghavamupakaraNato gauravatrayatyAgatazceti, tathA'nyAni paJca, sadbhyo hitaM satyam-analIkaM, taccaturvidhaM, yato'vAci-"avisaMvAdanayogaH kAyamanovAgajihmatA caiv|styN caturvidhaM tacca jinavaramate'sti nAnyatra // 1 // " iti, tathA saMyamanaM saMyamo-hiMsAdinivRttiH, sa ca saptadazavidhaH, taduktam-"puDhavidagaaga-| |NimAruya vaNapphai biticaupaNiMdi ajjIve / pehopehapamajaNapariDhavaNamaNovaI kAe // 1 // " [pRthvIdakAgnimArutavana Jain Education a l For Personal & Private Use Only PO jalnelibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 297 // spatidvitricatuHpaMceMdriyAjIveSu prekSoprekSapramArjanapariSThApanamanovAkkAyeSu // 1 // ] athavA-"paJcAzravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kssaayjyH| daNDatrayaviratizceti saMyamaH sptdshbhedH||1||" iti, tathA tapyate'neneti tapaH, yato'bhyadhAyi"rasarudhiramAMsamedo'sthimajjazukrANyanena tapyante / karmANi vA'zubhAnItyatastapo nAma nairuktam // 1 // " [sAnvarthamityarthaH> tacca dvAdazadhA, yathA''ha-"aNasaNamUNoyariyA vittIsaMkhevaNaM rsccaao| kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi // 1 // pAyacchittaM viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo'viya abhitarao tavo hoi // 2 // " iti [anazanamavamaudarya vRttisaMkSepo rasatyAgaH kAyaklezaH saMlInateti bAhyaM tapo bhavati // 1 // prAyazcittaM vinayo vaiyAvRttyaM tathaiva svAdhyAyo dhyAnamutsargaH api cAbhyantaraM tapo bhavati // 1 // ] 'ciyAe'tti tyajanaM tyAgaH-saMvignaikasAmbhogikAnAM bhakkAdidAnamityarthaH, gAthe cAtra-"to kayapaccakkhANo AyariyagilANabAlavuDDANaM / dejA'saNAi saMte lAbhe kyviiriyaayaaro||1|| saMviggaannasaMbhoiyANa desijja saDDhagakulANi / ataraMto vA saMbhoiyANa dese jahasamAhI // 2 // " iti [ tataH kRtapratyAkhyAnaH AcAryaglAnabAlavRddhAnAM / sati lAbhe'zanAdi dadyAt kRtviiryaacaarH||1||] (kayapaccakkhANo'viya Ava0) saMvignAnyasaMbhogikAnAM zrAddhakulAni darzayet / sAMbhogikAnAmapyazako yathAsamAdhi dezayet // 1 // ] brahmacarye-maithunaviramaNe tena vA vAso brahmacaryavAsa ityeSa pUrvoktaiH saha dazavidhaH zramaNadharma iti, a-1 nyatra tvayamevamuktaH-"khaMtI ya maddava'java muttI tavasaMjame ya boddhavve / saccaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo // 1 // " iti [kSAntizca mAIvamArjavaM muktistapaH saMyamazca boddhavyaH / satyaM zaucamAkiMcanyaM ca brahma ca ytidhrmH||1||]18 5 sthAnA0 uddezaH1 durgamasugamakSAntisatyAdhukSiptAdisthAnAdi sU0 396 vaiyAvRttyaM sU0 397 // 297 // Jain Education For Personal & Private Use Only emainelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Citazca sAdhudharmabhedasya bAhyatapovizeSasya vRttisalepAbhidhAnasya bhedAH 'ukkhistacarae'ityAdinA abhidhIyante, tatra - |kSipta-svaprayojanAya pAkabhAjanAduddhRtaM tadarthamabhigrahavizeSAccarati-tadgaveSaNAya gacchatItyutkSiptacarakaH, evaM sarvatra, navaraM nikSiptaM-anudvattaM ante bhavamAntaM-bhuktAvazeSa vallAdi prakRSTamAntaM prAntaM-tadeva paryuSitaM, rUkSaM-niHsnehamiti, iha ca bhAvapratyayapradhAnatvena utkSiptacarakatvamityAdi draSTavyamevamuttaratrApi bhAvapradhAnatA dRzyA, iha cAdyau bhAvAbhigrahAvitare dravyAbhigrahAH, yato'bhANi-"ukkhittamAicaragA bhAvajuyA khalu abhiggahA hoti / gAyaMto va ruyaMto jaM deha nisaNNamAI vA // 1 // " [utkSiptAdicarakatvAdikA abhigrahA bhAvayutA bhavaMti / gAyana vA rudana niSaNNAdi yaddadAti // 1 // ] tathA "lebaDamalevaDaM vA amurga davvaM ca ajja ghecchAmi / amugeNa u dabveNaM aha davvAbhiggaho nAmaM // 2 // " iti [ lepakRdalepakRdvA'mukaM dravyaM cAdya grahISyAmi / amukena tu dravyeNaiSa dravyAbhigraho nAma // 1 // ] evamanyatrApi vizeSa Uhya iti, ajJAtaH-anupadarzitasvAjanyarddhimatpravrajitAdibhAvaH san carati-bhikSArthamaTatItyajJAtacarakaH, tathA 'annailAyacarae'tti annaglAnako doSAnnabhugiti bhagavatITIppanake uktaH, evaMvidhaH san , athavA annaM vinA glA-- yakaH-samutpannavedanAdikAraNa evetyarthaH anyasmai vA glAyakAya bhojanArtha caratIti annaglAnakacarako'nnaglAyakacarako'nyaglAyakacarako vA, kvacit pAThaH 'annavela'tti tatrAnyasyAM-bhojanakAlApekSayA''dyAvasAnarUpAyAM velAyAM-samaye caratItyAdi dRzya, ayaM ca kAlAbhigraha iti, tathA maunaM-maunavrataM tena carati maunacarakaH, tathA saMsRSTena-kharaNTitenetyartho hastabhAjanAdinA dIyamAnaM 'kalpika' kalpavat kalpanIyamucitamabhigrahavizeSAdbhaktAdi yasya sa saMsRSTakalpikaH, MADARASAMACARALABLEGA Jain Education in For Personal & Private Use Only lainelibrary.org Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- GgasUtravRttiH // 298 // tathA 'tajAtena' deyadravyaprakAreNa yatsaMsRSTaM hastAdi tena dIyamAnaM kalpikaM yasyeti vigraha iti, upanidhIyata ityupa-31 45sthAnA0 |nidhiH-pratyAsannaM yadyathAkathaJcidAnItaM tena carati tadgrahaNAyetyarthaH ityaupanidhikaH, upanihitameva vA yasya grahaNa uddezaH1 | viSayatayA'sti sa prajJAderAkRtigaNatvena matvarthIyANapratyaye aupanihita iti, tathA zuddhA-anaticArA eSaNA-zaGki durgamasugatAdidoSavarjanarUpA 'saMsaTThamasaMsaTTe'tyAdisaptaprakArA anyatarA vA tayA caratItyuttarapadavRddhyA zuddhaiSaNikaH, sankhyApra makSAntidhAnA:-parimitA eva dattayaH-sakRdbhaktAdikSepalakSaNA grAhyAH yasya sa saGkhyAdattikaH, dattilakSaNazlokaH-"dattI u satyAdhujattie vAre, khivaI hoti tttiyaa| avocchinnaNivAyAo, dattI hoi davetarA // 1 // " iti [yAvatIvArAH kSipati tAvatyo kSiptAdidattayo bhavanti / avyucchinnanipAtAvetarayordattirbhavati // 1 // ] tathA dRSTasyaiva bhaktAdelAbhastena caratIti tathaiva dRSTalA | sthAnAdi bhikaH, pRSTasyaiva sAdho! dIyate te? ityevaM yo lAbhastena caratIti prAgvat pRSTalAbhikaH, AcAmlaM-samayaprasiddhaM tena cara sU0 396 tItyAcAmlikaH, nirgato ghRtAdivikRtibhyo yaH sa nivikRtikaH, purimArddha-pUrvAhvalakSaNaM pratyAkhyAnavizeSo'sti yasya sa | | vaiyAvRttyaM tathA, parimito-dravyAdiparimANataH piNDapAto-bhaktAdilAbho yasyAsti sa parimitapiNDapAtikaH, bhinnasyaiva-sphoTitasyaiva sU0 397 piNDasya saktukAdisambandhinaH pAto-lAbho yasyAsti sa bhinnapiNDapAtikaH / grahaNAnantaramabhyavaharaNaM bhavatItyata etaducyate-'arasaM' hiDnavAdibhirasaMskRtamAhArayatItyaraso vA''hAro yasyAsAvarasAhAraH, evaM sarvatra, navaraM virasaM-vigatarasaM | purANadhAnyaudanAdi, rUkSaM tailAdivarjitamiti, tathA arasena jIvituM zIlamAjanmApi yasya sa tathA, evamanyatrApi / | // 298 // 'ThANAie'tti sthAnaM-kAyotsargaH tamatidadAti-prakaroti atigacchati veti sthAnAtidaH sthAnAtigo veti, utkuTukA Jain Education andal For Personal & Private Use Only X ainelibrary.org Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanaM-pIThAdau putAlaganenopavezanarUpamabhigrahato yasyAsti sa utkuTukAsanikaH, tathA pratimayA-ekarAtrikyAdikayA kAyotsargavizeSeNaiva tiSThatItyevaMzIlo yaH sa pratimAsthAyI 'vIrAsanaM' bhUnyastapAdasya siMhAsane upaviSTasya tadapanayane yA kAyAvasthA tadrUpaM, duSkaraM ca taditi, ata eva vIrasya-sAhasikasyAsanamiti vIrAsanamuktaM tadasyAstIti vIrAsanikaH, tathA niSadyA-upavezanavizeSaH, sA ca paJcadhA, tatra yasyAM samaM pAdau putau ca spRzataH sA samapAdaputA 1 yasyAM tu gorivopavezanaM sA goniSadhikA 2 yatra tu putAbhyAmupaviSTaH san ekaM pAdamutpAvyAste sA hastisuNDikA 3 paryaGkArddhaparyaGkA ca prasiddhA, niSadyayA carati naiSadhika iti, daNDasyevAyatiH-dIrghatvaM pAdaprasAraNena yasya sa daNDAyatikaH, tathA lagaNDaM kila duHsaMsthitaM kASThaM tadvanmastakapArNikAnAM bhuvi laganena pRSThasya cAlaganenetyarthaH yaH zete tathAvidhAbhigrahAt sa lagaNDazAyI, tathA AtApayati-AtApanAM zItAtapAdisahanarUpAM karotItyAtApakaH, tathA na vidyate prAvRtaM-bAvaraNaM asyetyaprAvRtakaH, tathA na kaNDUyata ityakaNDUyakaH, 'sthAnAtiga' ityAdipadAnAM kalpabhASyavyAkhyeyam-"uddhaTThANaM ThANAiyaM tu paDimA ya hoMti maasaaii| paMceva NisejjAo tAsi vibhAsA u kAyavvA // 1 // vIrAsaNaM tu sIhAsaNevva jahamukkajANugaNiviTTho / DaMDe lagaNDauvamA Ayayakuje ya doNhapi // 2 // AyAvaNA ya tivihA ukkosA majjhimA jahannA ya / ukkosA u nivannA nisanna majjhA Thiya jahannA // 3 // tivihA hoi nivannA omaMthiya pAsa taiya uttANA" iti [sthAnAdikamevolasthAnaM pratimA bhavanti mAsAdyAH / niSadyAH paMcaiva tAsAM vibhASA tu karttavyA // 1 // arddhajAnuko (muktajAnukA) yathA siMhAsane niviSTaH vIrAsanaM daMDena lagaMDena upamA dvayorapi aaytkubjtvyoH||1|| AtA Jain Education For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 299 // Jain Education satyAdyutkSiptAdi panA ca trividhotkRSTA madhyamA jaghanyA ca suptasyotkRSTA niSaNNA madhyA sthitA jaghanyA // 1 // nirvarNA trividhA bha vati avamaMthitA pArzva tathA uttAnA ] niSaNNApi trividhA - " goduha ukkaDapaliyaMkamesa tivihA ya majjhimA hoi / taiyA u hatthisoMDagapAyasamapAiyA ceva // 4 // " iti [ (niSaNNA) godohikotkuTaparyaMkA eSA trividhA ca madhyamA bhavati tRtIyA tu hastisoMDikA pAdasamapAdikA caiva // 1 // ] iyaM ca niSaNNAdikA trividhA'pyAtApanA svasthAne punarapyutkRSTAdibhedA omaMthiyAdibhedenAvagantavyA, iha ca yadyapi sthAnAtigatvAdInAmAtApanAyAmantarbhAvastathApi pradhAnetaravivakSayA na punaruktatvaM mantavyamiti / tathA mahAnirjaro - bRhatkarmakSayakArI mahAnirjaratvAcca mahad - AtyantikaM punarudbhavAbhAvAt paryavasAnaM - anto yasya sa tathA, 'agilAe' ti aglAnyA- akhinnatayA bahumAnenetyarthaH, AcAryaH pa- 8 sthAnAdi caprakAraH, tadyathA- prajJAjanAcAryo digAcAryaH sUtrasya uddezanAcAryaH sUtrasya samuddezanAcAryo vAcanAcAryazceti, tasya vaiyAvRtya - vyApRtasya - zubhavyApAravato bhAvaH karmma vA vaiyAvRttyaM bhaktAdibhirdhamrmopagrahakArivastubhirupagrahakaraNamAcAryavaiyAvRttyaM tatkurvANo vidadhaditi, evamuttarapadeSvapi, navaramupAdhyAyaH - sUtradAtA sthaviraH sthirIkaraNAt athavA jAtyA SaSTivArSikaH paryAyeNa viMzativarSaparyAyaH zrutena samavAyadhArI tapasvI - mAsakSapakAdiH glAnaH- azakto vyAdhyAdibhiriti, tathA 'seha'tti zikSako'bhinavaprabrajitaH 'sAdharmikaH' samAnadharmA liGgataH pravacanatazceti, kulaM- cAndrAdikaM sAdhu samudAya vizeSarUpaM pratItaM, gaNaH - kulasamudAyaH saGgho - gaNasamudAya ityevaM sUtradvayena dazavidhaM vaiyAvRttyamAbhyantaratapobhedabhUtaM pratipAditamiti, uktaM ca-- " AyariyauvajjhAe theratavassI gilANasehANaM / sAhaMmiyakulagaNasaMgha saMgayaM ta For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 1 durgamasuga makSAnti sU0 396 vaiyAvRttyaM sU0 397 // 299 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miha kAyavvaM // 1 // " iti, [AcAryopAdhyAyasthaviratapasvizaikSaglAnAnAM / sAdharmikakulagaNasaMghasya saMgataM tadiha kartavyam // 1 // ] paMcahiM ThANehiM samaNe NiggaMthe sAhammitaM saMbhotitaM visaMbhotitaM karemANe NAtikamati, taM0--sakiritaTThANaM paDisevittA bhavati 1 paDisevittA No Aloei 2 AloittA No paTuveti 3 paTuvettA No Nivvisati 4 jAI imAI therANaM ThitipakappAiM bhavaMti tAI atiyaMciya 2 paDiseveti se haMda'haM paDisevAmi kiM maM therA karissaMti ? 5 / paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe sAhamitaM pAraMcitaM karemANe NAtikamati, taM0-sakule vasati sakulassa bhedAte abbhuTTittA bhavati 1 gaNe vasati gaNassa bhetAte abbhuTThattA bhavati 2 hiMsappehI 3 chiddappehI 4 abhikkhaNaM pasiNAtataNAI pauMjittA bhavati 5 / (sU0398) AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi paMca buggahaTThANA paM0 saM0-AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA no samma pauMjettA bhavati 1 AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi AdhArAtiNiyAte kitikammaM no sammaM pauMjittA bhavati 2 AyariyauvajjhAte gaNaMsi je suttapajavajAte dhAreMti te kAle 2 No sammamaNuppavAtittA bhavati 3 AyariyauvajjhAe gaNaMsi gilANasehaveyAvaccaM no sammamanbhudvittA bhavati 4 AyariyauvajjhAte gaNaMsi aNApucchitacArI yAvi havai no ApucchiyacArI 5 / AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi paMcAvuggaThThANA paM0 20-AyariyauvajjhAe gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA samma pauMjittA bhavati, evamadhArAyaNitAte sammaM kiikammaM pauMjittA bhavai AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi je sutapajjavajAte dhAreti te kAle 2 samma aNupavAittA bhavai AyariyauvajjhAe gaNaMsi gilANasehavetAvaccaM sammaM abbhudvittA bhavati Aya Jain Education interna For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH // 30 // riyauvajjhAte gaNaMsi ApucchiyacArI yAvi bhavati No aNApucchiyacArI (sU0 399) paMca nisijjAo paM0 taM0ukuDutI godohitA samapAyaputA palitaMkA addhapalitaMkA / paMca ajavaTThANA paM0 ta0-sAdhuajjavaM sAdhumaddavaM sAdhulAghavaM sAdhukhaMtI sAdhumuttI (sU0 400) ___ sAmbhogika-ekabhojanamaNDalIkAdikaM visAmbhogika-maNDalIbAhyaM kurvannAtikAmati AjJAmiti gamyate, ucitatvAditi, sakriyaM-prastAvAdazubhakarmabandhayuktaM sthAnaM-akRtyavizeSalakSaNaM pratiSevitA bhavatItyekaM, pratiSevya gurave nAlocayati-na nivedayatIti dvitIyaM, Alocya 'gurUpadiSTaprAyazcittaM na prasthApayati-kartuM nArabhata iti tRtIyaM, prasthApya na nirvizati-na samastaM pravezayatyathavA 'nirvezaH paribhoga' iti vacanAnna paribhuLe-nAsevata ityarthaH iti caturtha, yAnImAni suprasiddhatayA pratyakSANi 'sthavirANAM' sthavirakalpikAnAM 'sthitI' samAcAre' prakalpyAni-prakalpanIyAni yogyAni vizuddhapiNDazayyAdIni sthitiprakalpyAni athavA sthitizca-mAsakalpAdikA prakalpyAni ca-piNDAdIni sthitiprakalpyAni tAni 'aiyaMciya aiyaMciya'tti atikramyAtikramyetyarthaH, pratiSevate tadanyAnIti gamyate, atha sahATakAdiH sAdharevaM paryAlocayati-yathA naitatpratiSevitumucitaM gurunauM bAhyau kariSyati, tatretara Aha-se' iti tadakalpyajAtaM 'haMde'tti komalAmantraNaM vacanaM hamityakAraprazleSAdahaM pratiSevAmi kiM mama 'sthavirAH' guravaH kariSyanti ?, na kiJcittai ruSTairapi me kattuM zakyate iti balopadarzanaM paJcamamiti / 'pAraMciyaMti dazamaprAyazcittabhedavantamapahRtaliGgAdikamityarthaH kurvannAtikAmati sAmAyikamiti gamyate, kule-cAndrAdike vasati gacchavAsItyarthastasyaiva kulasya bhedA 5 sthAnA0 uddezaH 1 | visaMbhogapArAJcite vyudhetarau niSadyAve sU0398 400 // 30 // Jain Education A nal For Personal & Private Use Only Ww.jainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAnyo'nyamadhikaraNotsAdanenAbhyutthAtA bhavati yatata ityarthaH ityekaM, evaM gaNasyApIti dvitIyaM, tathA hiMsAM-vadhaM sAdhvAdeH prekSate-gaveSayatIti hiMsAprekSIti tRtIyaM, hiMsArthamevApabhrAjanArtha vA 'chidrANi'pramattatAdIni prekSata iti chidraprekSIti caturtha, abhIkSNamitIha punaHzabdArthaH tatazcAbhIkSNamabhIkSNaM punaH punarityarthaH praznA-aGguSTha kuDyapraznAdayaH sAvadyAnuSThAnapRcchA vA ta evAyatanAnyasaMyamasya praznAyatanAni prayoktA bhavati, prayuta ityarthaH iti paJcamaM / tathA AcAryo|pAdhyAyasyeti samAhAradvandvaH karmadhArayo vA, tatazcAcAryasyopAdhyAyasya 'gaNaMsitti gaNe 'vigrahasthAnAni' kalahAzrayAH, AcAryopAdhyAyau dvayaM vA 'gaNe' gaNaviSaye 'AjJA' he sAdho! bhavatedaM vidheyamityevaMrUpAmAdiSTiM 'dhAraNAM' na vidheyamidamityevaMrUpAM 'no'naiva samyag-aucityena prayoktA bhavatIti sAdhavaH parasparaM kalahAyante asamyagniyogAt duniyatritatvAcca, athavA anaucityaniyoktAramAcAryAdikameva kalahAyante ityevaM sarvatreti, athavA gUDhArthapadairagItArthasya purato dezAntarasthagItArthanivedanAya gItArtho yadaticAranivedanaM karoti sA''jJA, asakRdAlocanAdAnena yatprAyazcittavizeSAvadhAraNaM sA dhAraNA, tayorna samyak prayokteti sa kalahabhAgiti prathama, tathA sa eva 'AhArAiNiyAe'tti ratnAni dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH karketanAdIni bhAvato jJAnAdIni, tatra ratnaiH-jJAnAdibhirvyavaharatIti rA-15 nikaH-bRhatparyAyo yo yo rAtniko yathArAnikaM tadbhAvastattA tayA yathArAnikatayA-yathAjyeSThaM kRtikarma-vandanaka vinaya eva vainayikaM tacca na samyak prayoktA, antarbhUtikAritArthatvAdvA prayojayitA bhavatIti dvitIyaM, tathA sa eva yAni zrutasya paryavajAtAni-sUtrArthaprakArAn 'dhArayati' dhAraNAviSayIkaroti tAni kAle kAle-yathAvasaraM na samyaga JainEducation.in For Personal & Private Use Only mjanelibrary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sava-lA AsIvisa tahA aruNAsa vivAho kA zrIsthAnA- nupravAcayitA bhavati-na pAThayatItyarthaH iti tRtIyaM, kAle anupravAcayitetyuktaM tatra gAthA:-"kAlakkameNa pattaM saMva 5 sthAnA0 gasUtra ccharamAiNA u jaM jaMmi / taM taMmi ceva dhIro vAejA so ya kAlo'yaM // 1 // tivarisapariyAgassa u AyArapakappa- uddezaH1 vRttiH nAmamajjhayaNaM / cauvarisassa ya sammaM sUyagaDaM nAma aMgaMti // 2 // dasakappavvavahArA saMvaccharapaNagadikkhiyassava / | visaMbhoga ThANaM samavAo'viya aMge te aTThavAsassa // 3 // dasavAsassa vivAho ekkArasavAsayassa ya ime u / khuDDiyavimANamAI pArAJcite // 301 // ajjhayaNA paMca nAyavvA // 4 // bArasavAsassa tahA aruNuvavAyAi paMca ajjhayaNA / terasavAsassa tahA uTThANasuyAiyA vyudbhahetacauro // 5 // codasavAsassa tahA AsIvisabhAvaNaM jiNA binti / pannarasavAsagassa ya diTThIvisabhAvaNaM tahaya // 6 // rau niSasolasavAsAIsu ya ekkottaravuDDiesu jahasaMkhaM / cAraNabhAvaNamahAsuviNabhAvaNA teyaganisaggA // 7 // egUNavIsavAsagassa | dyArjave u diThivAo duvAlasamamaMgaM / saMpuNNavIsavariso aNuvAI savvasuttassa ||8||"tti, [saMvatsarAdinA kAlakrameNa yasmin sU0 398 yadeva prAptaM tattasminneva dhIro vAcayet so'yaM kAlaH // 1 // trivarSaparyAyakasyAcAraprakalpanAmAdhyayanaM caturvarSasya ca sUtradAkRnnAmAGgamiti samyagvAcayet // 2 // dazAkalpavyavahArAH saMvatsarapaMcakadIkSitasyaiva sthAnAMgaM samavAyo'pi te aSTavaNe syAMge // 3 // dazavarSasya vivAhaH ekAdazavarSasyemAni kSullakavimAnapravibhaktyAdInyadhyayanAni paMca jJAtavyAni // 4 // 18dvAdazavarSasya tathA'ruNopapAtAdIni paMcAdhyayanAni trayodazavarSasya tathotthAnazrutAdikAni catvAri // 5 // caturdazavarSa-18| syAzIviSabhAvanAM jinA yuvanti paMcadazavarSakasya ca dRSTiviSabhAvanAM tathA ca // 6 // SoDazavarSAdiSu caikaikottaravarddhiteSu // 301 // yathAsaMkhyaM cAraNabhAvanAM mahAsvapnabhAvanAM tejonisrg||7|| ekonaviMzatikasya tu dRSTivAdo dvAdazamamaMgaM saMpUrNaviM CAR Jain Education in For Personal & Private Use Only Harjainelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthA0 51 zativarSo'nupAtI sarvazrutasya // 1 // ] tathA sa eva glAna zaikSavaiyAvRttyaM prati na samyak svayamabhyutthAtA - abhyupagantA bhavatIti caturthe, tathA sa eva gaNaM anApRcchaya carati - kSetrAntarasaGgamAdi karotItyevaMzIloDanApRcchayacArI, kimuktaM bhavati ? - no ApRcchayacArIti paJcamaM vigrahasthAnaM / etadeva vyatirekeNAha - avigrahasUtraM gatArthaM / niSadyAsUtre niSadanAni niSadyA:- upavezanaprakArAstatrAsana lagnaputaH pAdAbhyAmavasthita utkuTukastasya yA sA utkuTukA, tathA gordohanaM godohikA tadvadyA'sau godohikA, tathA samau -samatayA bhUlagnau pAdau ca putau ca yasyAM sA samapAdaputA, tathA paryaGkA-jinaprati|mAnAmiva yA padmAsanamiti rUDhA, tathA arddhaparyaGkA - UrAvekapAdanivezanalakSaNeti / tathA RjoH - rAgadveSavakratvavarjitasya sAmAyikavataH karmma bhAvo vA ArjavaM saMvara ityarthaH tasya sthAnAni bhedA ArjavasthAnAni, sAdhu-samyagdarzanapUrvaka tvena zobhanamArjavaM - mAyAnigrahastataH karmmadhArayaH sAdhorvA yaterArjavaM sAdhvArjavaM, evaM zeSANyapi / ArjavayuktAzca mRtvA prAyo devA bhavantIti paMcavihA joisietyAdinA IsANassa Nametadantena granthena devAdhikAramAha paMcaviddA joisiyA paM0 taM0 - caMdA sUrA gahA nakkhattA tArAo, paMcavihA devA paM0 taM0 bhavitadavvadevA NaradevA dhammadevA devAtidevA bhAvadevA (sU0 401 ) paMcavihA paritAraNA paM0 taM0 - kAtaparicAraNA phAsaparitAraNA ruvaparitAraNA sahaparitAraNA maNaparitAraNA ( sU0 402 ) camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno paMca aggamahisIo paM0 taM0 kAle rAtI rataNI bijjU mehA, balissa NaM vatirotaNiMdassa vatirotaNaranno paMca aggamahisIo paM0 taM0subhA NisubhA raMbhA NiraMbhA mataNA ( sU0 403) camarassa NamasuriMdassa asurakumAraraNNo paMca saMgAmitA aNitA paMca For Personal & Private Use Only > % % % ww Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 302 // saMgAmiyA aNiyAdhivatI paM0 taM0-pAyattANite pIDhANite kuMjarANite mahisANite rahANIte, dume pAyattANitAdhivatI sodAmI AsarAyA pIDhANiyAdhivatI kuMthU hatthirAyA kuMjarANitAdhivatI lohitakkhe mahisANitAdhivatI kinnare radhANitAdhivatI / balissa NaM vatirotaNiMdussa vatirotaNaranno paMca saMgAmitANitA paMca saMgAmitANIyAdhivatI paM0 20pAyattANite jAva radhANite, mahaGame pAyattANitAdhivatI mahAsotAmo AsarAtA pIDhANitAdhivatI mAlaMkAro hatthirAyA kuMjarANitAdhipatI mahAlohiakkho mahisANitAdhivatI kiMpurise radhANitAdhipatI / dharaNassa NaM NAgakumAriMdassa NAgakumAraranno paMca saMgAmitA aNitA paMca saMgAmitANIyAdhipatI paM0 saM0-pAyattANite jAva rahANIe, bhaddaseNe pAyattANitAdhipatI jasodhare AsarAyA pIThANitAdhipatI sudaMsaNe hatthirAyA kuMjarANitAdhipatI nIlakaMThe mahisANiyAdhipatI ANaMde rahANitAhivaI / bhUyANaMdassa nAgakumAriMdassa nAgakumAraranno paMca saMgAmiyANiyA paMca saMgAmiyANIyAhivaI paM0 20-pAyattANIe jAva rahANIe dakkhe pAyattANiyAhivaI suggIve AsarAyA pIDhANiyAhivaI suvikkame hatthirAyA kuMjarANitAhivaI seyakaMThe mahisANiyAhivaI naMduttare rahANiyAhivaI / veNudevassa NaM suvanniMdassa suvannakumAraranno paMca saMgAmiyANitA paMca saMgAmitANitAhipatI paM0 20-pAyattANIte evaM jadhA dharaNassa tadhA veNudevassavi, veNudAliyassa jahA bhUtANaMdassa, jadhA dharaNassa tahA savvesi dAhiNillANaM jAva ghosassa, jadhA bhUtANaMdassa tadhA savvesiM uttarillANaM jAva mahAghosassa / sakkassa NaM deviMdassa devaranno paMca saMgAmitA aNitA paMca saMgAmitANitAdhivatI paM0 20 -pAyattANite jAva usamANite, hariNegamesI pAyattANitAdhivatI vAU AsarAtA pIDhANitAdhivaI erAvaNe hatthirAyA 5sthAnA0 | uddezaH1 jyotiSkabhavyadevAdiparicAraNA'gramahiSIcamarAdyanIkAnidvikalpAbhyantaraparSasthitiH sU0401 Jain Education For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kuMjarANitAdhipaI dAmar3I usamANitAdhipatI mADharo radhANitAdhipatI, IsANassa NaM deviMdassa devaranno paMca saMgAmiyA aNitA jAva pAyattANite pIDhANie kuMjarANie usamANie radhANite, lahuparakame pAyattANitAdhivatI mahAvAU AsarAyA pIDhANiyAhivaI pupphadaMte hatthirAyA kuMjarANiyAhivatI mahAdAmaDDI usabhANiyAhivaI mahAmADhare radhANiyAhivatI, jadhA sakkassa tahA savvesiM dAhiNillANaM jAva AraNassa jadhA IsANassa tahA savvorsa uttarillANaM jAva acutassa (sU0404) sakassa NaM deviMdassa devaranno abbhaMtaraparisAe devANaM paMca paliovamAI ThitI paM0, IsANassa NaM deviMdassa devaranno a bhaMtaraparisAte devINaM paMca paliovamAI ThitI paM0, (su0 405) sugamazcArya, navaraM jyotIMSi-vimAnavizeSAsteSu bhavA jyotiSkA iti, tathA dIvyanti-krIDAdidharmabhAjo bhavanti dIvyante vA-stUyante ye te devAH, bhavyA-bhAvidevaparyAyayogyA ata eva dravyabhUtAH te ca te devAzceti bhavyadravyadevAH-vaimA|nikAdi 4, devatvenAnantarabhave ye utpatsyanta ityarthaH, narANAM devA naradevAzcakravartina ityarthaH, dharmapradhAnA devA dharmadevAH-cAritravanto devAnAM madhye atizayavanto devAH devAdhidevAH-arhantaH bhAvadevA-devAyuSkAdyanubhavanto vaimAnikAdayaH 4 ityarthaH / 'paritAraNa'tti vedodayapratIkAraH, tatra strIpuMsayoH kAyena paricAraNA-maithunapravRttiH kAyaparicAraNA IzAnakalpaM yAvad , evamanyatrApi samAsaH, navaraM sparzena tadupari dvayoH 4 rUpeNa dvayoH 6 zabdena dvayo 8 manasA caturyu 12 graiveyakAdiSu paricAraNava nAstIti / 'sAGgrAmikANi' saGgrAmaprayojanAni, etacca gAndharvanAvyAnIkayorvyava|cchedArtha vizeSaNamiti, anIkAdhipatayaH-sainyamadhye pradhAnAH padAtyAdayaH, evaM padAtInA-pattInAM samUhaH pAdAtaM tade-18 * * dainEducation For Personal & Private Use Only M anelbrary.org Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 303 // Jain Education vAnIkaM pAdAtAnIkaM pIThAnIkaM - azvasainyaM, pAdAtAnIkAdhipatiH padAtirevottamaH, azvarAjaH pradhAno'zvaH, evamanye'pi, 'dAhiNillANaM'ti sanatkumArabrahmazukrAnatAraNAnAM, 'uttarillANaM ti mAhendralAntakasahasra ra vANatAcyutAnAmiti, iha ca dAkSiNAtyAH saudharmAdayo viSamasaGkhyA iti viSamasaGkhyatvaM zabdasya pravRttinimittIkRtya brahmalokazukrau dA kSiNAtyAvuktau, samasaGkhyatvaM tu pravRttinimittIkRtya lAntakasahasrArAvuttarAviti, tathA devendrastavAdhyayanAbhidhAnaprakIrNakazruta iva dvAdazAnAmindrANAM vivakSaNAdAraNasyetyAdyuktamiti sambhAvyate, anyathA catuSu dvAvevendrAvata AraNasyetyAdyanupapannaM syAditi / ihAnantaraM devAnAM vaktavyatoktA, duSTAdhyavasAyasya ca prANinastadga te sthityAdipratighAto bhavatIti tannirUpaNAyAha paMcavidhA paDihA paM0 taM0 - gatipaDihA ThitIpaDihA baMdhaNapaDihA bhogapaDihA balavIritapurisayAraparakama paDihA ( sU0 406 ) paMcavidhe AjIvite paM0 taM0 - jAtiAjIve kulAjIve kammAjIve sippAjIve liMgAjIve ( sU0 407 ) paMca rAtakakuhA paM0 taM0 khaggaM chattaM upphesaM upANahAo vAlavIaNI ( sU0 408 ) 'paMcavihA paDihe 'tyAdi sugamaM, navaraM 'paDiha'tti prAkRtatvAt uppA ityAdivatpratighAtaH pratihananamityarthaH, tatra gateH - devagatyAdeH prakaraNAcchubhAyAH pratighAtaH- tatprAptiyogyatve sati vikarmakaraNAdaprAptirgatipratighAtaH, pratrajyAdiparipAlanataH prAptavyazubhadevagaternarakaprAptau kaNDarIkasyeveti, tathA sthiteH- zubhadevagatiprAyogyakarmmaNAM va pratighAtaH sthitipratighAtaH, bhavati cAdhyavasAyavizeSAtsthiteH pratighAto, yadAha - "dIhakAlaThiiyAo issakAlaThiyAo pakarei" For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0uddezaH 1 pratighAtAAjIva kArAja cihnAni sU0 4060 408 // 303 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti, [dIrghakAlasthitikAH isvakAlasthitikAH prakaroti prakRtI // tathA bandhanaM nAmakarmaNa uttaraprakRtirUpamaudArikAdibhedataH paJcavidhaM tasya prakramAt prazastasya prAgvata pratighAto bandhanapratighAto, bandhanagrahaNasyopalakSaNatvAt tatsahacaraprazastazarIratadaGgopAGgasaMhananasaMsthAnAnAmapi pratighAto vyAkhyeyaH, tathA prazastagatisthitibandhanAdipratighAtAd bhogAnA-prazastagatyAdyavinAbhUtAnAM pratighAto bhogapratighAto, bhavati hi kAraNAbhAve kAyaryAbhAva iti, tathA prazastagatyAderabhAvAdeva balavIryapuruSakAraparAkramapratighAto bhavatIti pratItaM, tatra balaM-zArIraM vIrya-jIvaprabhavaM puruSakAra:-abhimAnavizeSaH parAkramaH sa eva niSpAditasvaviSayo'thavA puruSakAra:-puruSakarttavyaM parAkramo-balavIyayovyopAraNamiti / |devagatyAdipratighAtazca cAritrAticArakAriNo bhavatItyuttaraguNAnAzritya tadvizeSamAha-paMcavihe'tyAdi, jAti-brA| hmaNAdikAmAjIvati-upajIvati tajjAtIyamAtmAnaM sUcAdinopadaya tato bhaktAdikaM gRhNAtIti jAtyAjIvakaH, evaM sarvatra, navaraM kulam-ugrAdikaM gurukulaM vA karma-kRSyAdyanAcAryakaM vA zilpa-tUrNanAdi sAcAryakaM vA liGga-sAdhuliGgaM tadAjIvati, jJAnAdizUnyastena jIvikAM kalpayatItyarthaH, liGgasthAne'nyatra gaNo'dhIyate, yata uktam-"jAIkulagaNakamme sippe AjIvaNA u paMcavihA / sUyAe asUyAe appANa kahei ekkeke // 1 // " tti, [Atmano jAtikulagaNakarmANi zilpaM vA sUcayA'sUcayA vaikaikaM kathayatIti paMcavidhA aajiivkaaH||1||] tatra gaNo-mallAdiH, sUcayA-vyAjenAsU-1 cayA-sAkSAt / anantaraM sAdhUnAM rajoharaNAdikaM liGgamuktaM, adhunA khaDgAdirUpaM rAjJAM tadevAha-paMca rAyakakubhA' ityAdi vyaktaM, navaraM rAjJAM-nRpatInAM kakudAni-cihnAni rAjakakudAni, 'upphesitti ziroveSTanaM zekharaka ityarthaH, dain Education For Personal & Private Use Only NKMlainelibrary.org Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH 5 sthAnA0 uddezaH1 chadmasthakevelipariSahAH sU0409 // 304 // 5453 |'pAhaNAu'tti upAnahI, vAlavyajanI cAmaramityarthaH, zrUyate ca-"avaNei paMca kakuhANi jANi rAyANa ciMdhabhU-I yANi / khaggaM chattovANaha mauDaM taha cAmarAoya // 1 // " iti, [kha chatraM upAnahI mukuTaM tathA cAmarANi paMcApanayati yAni rAjJaH cihnabhUtAni // 1 // ] anantaroditakakudayogyazcaizvAkAdipravrajitaH sarAgo'pi san sattvAdhikatvAdyAni vastUnyAlambya parISahAdInapagaNayati tAnyAha paMcahiM ThANehiM chaumatthe NaM udinne parissahovasagge sammaM sahejA khamejA titikkhejA ahiyAsejjA, taM0-udinnakamme khalu ayaM purise ummattagabhUte, teNa me esa purise akkosati vA avahasati vA NicchoDheti vA NibhaMcheti vA baMdhati vA raMbhati vA chavicchetaM kareti vA pamAraM vA neti uddavei vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNamacchidati vA vicchidati vA bhiMdati vA avaharati vA 1, jakkhAtiDhe khalu ayaM purise, teNaM me esa purise akosati vA taheva jAva avaharati vA 2, mamaM ca NaM tabbhavaveyaNije kamme utinne bhavati, teNa me esa purise akkosati vA jAva avaharati vA 3, mamaM ca NaM sammamasahamANassa akhamamANassa atitikkhamANassa aNadhitAsamANassa kiM manne kajati !, egaMtaso me pAve kamme kajati 4, mamaM ca NaM samma sahamANassa jAva ahiyAsemANassa kiM manne kajati ?, egaMtaso me NijjarA kajati 5, iccetehiM paMcahiM ThANehiM chaumatthe udinne parIsahovasagge sammaM sahejA jAva ahiyaasejaa| paMcahiM ThANehiM kevalI udinne parIsahovasagge sammaM sahejA jAva ahiyAsejA, taM0-khittacitte khalu ataM purise teNa me esa purise akkosati vA taheva jAva avaharati vA 1 dittacitte khalu ayaM purise teNa me esa purise jAva avaharati vA0 2 jakkhAtiDhe khalu // 304 // in Educa For Personal & Private Use Only Jjainelibrary.org Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int ayaM purise teNa me esa purise jAva avaharati vA 3 mamaM ca NaM tabbhavaveyaNijje kamme udine bhavati teNa me esa purise jAva avaharati vA 4 mamaM ca NaM sammaM sahamANaM khamamANaM titikkhamANaM ahiyAsemANaM pAsettA bahave anne chau - matthA samaNA NiggaMthA udine 2 parIsahovasagge evaM sammaM sahissaMti jAva ahiyAsissaMti 5, icetehiM paMcahi ThAhiM kevala udine parIsahovasagge sammaM sahejA jAva ahiyAsejjA ( sU0 409 ) sphuTaM, kintu chAdyate yena tacchadma-jJAnAvaraNAdighAtikarmmacatuSTayaM tatra tiSThatIti chadmasthaH sakaSAya ityarthaH, udIrNAna- uditAn parISahopasargAn - abhihitasvarUpAn samyak - kaSAyodaya nirodhAdinA saheta - bhayAbhAvenAvicalanAd bhaTaM bhaTavat kSameta kSAntyA titikSeta adInatayA adhyAsIta parISahAdAvevAdhikyenAsIta na calediti, udIrNa- uditaM prabalaM vA karmma - mithyAtvamohanIyAdi yasya sa udIrNakarmA khalurvAkyAlaGkAre ayaM - pratyakSaH puruSaH unmattako - madirAdinA viplutacittaH sa iva unmattakabhUto, bhUtazabdasyopamAnArthatvAt, unmattaka eva vA unmattakabhUto, bhUtazabdasya prakRtyartha - tvAt, udIrNakarmmA yato'yamunmattakabhUtaH puruSaH tena kAraNena 'me' iti mAM eSa:-ayamAkrozati - zapati apahasatiupahAsaM karoti apagharSati vA -- apagharSaNaM karoti nizchoTayati-sambandhyantarasambaddhaM hastAdau gRhItvA balAt kSipati nirbhartsayati durvacanaiH badhnAti rajvAdinA ruNaddhi kArAgArapravezAdinA chaveH - zarIrAvayavasya hastAdeH chedaM karoti maraNa| prArambhaH pramAro - mUrcchAvizeSo mAraNasthAnaM vA taM nayati-prApayatIti apadrAvayati mArayati athavA pramAraM - maraNameva 'uvaddavei'tti upadravayati upadravaM karotIti, patagrahaM pAtraM kambalaM - pratItaM pAdaproJchanaM-rajoharaNaM Acchinatti - balAdu For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 305 // Jain Education In ddAlayati 'vicchinatti' vicchinnaM karoti, dUre vyavasthApayatItyarthaH, athavA vastramISacchinatti Acchinatti, vizeSeNa chinatti vicchinatti, bhinatti - pAtraM sphoTayati apaharati - corayati, vAzabdAH sarvve vikalpArthA ityekaM parISahAdisahanAlambanasthAnaM, idaM cAkrozAdikaM, iha prAya AkrozavadhAbhidhAnaparISahadvayarUpaM mantavyamupasargavivakSAyAM tu mAnuSyakaprAdveSikAdyupasargarUpamiti 1 / tathA yakSAviSTo devAdhiSThito'yaM tenAkrozatItyAdi dvitIyaM 2, tathA ayaM hi parISahopasargakArI mithyAtvAdikarmmavazavarttI 'mamaM ca paMti mama punastenaiva - mAnuSyakeNa bhavena-janmanA vedyate - anubhUyate | yattattadbhavavedanIyaM karmma udIrNa bhavati-asti tenaiSa mAmAkrozatItyAdi tRtIyaM 3, tathA eSa bAlizaH pApAbhItatvAtkarotu nAmAkrozanAdi mama punarasahamAnasya 'kiM manne tti manye iti nipAto vitarkArthaH 'kajjai'tti sampadyate, iha vi - 4 nizcayamAha - 'egaMtaso'tti ekAntena sarvathA pApaM karma - asAtAdi 'kriyate' saMpadyata iti caturthaM, tathA ayaM tAvat pApaM badhnAti mama cedaM sahato nirjarA kriyata iti paJcamaM, 'icce hI' tyAdi nigamanamiti, zeSaM sugamaM / chadmastha viparyayaH kevalIti tatsUtraM, tatra ca kSiptacittaH - putrazokAdinA naSTacittaH, dRptacittaH - putrajanmAdinA davaccitta unmatta eveti, mAM ca sahamAnaM dRSTvA anye'pi sahiSyanti, uttamAnusAritvAt prAya itareSAM, yadAha - " jo uttamehiM maggo pahao so dukkaro na sesANaM / AyariyaMmi jayaMte tayaNucarA keNa sIejjA ? // 1 // " iti, [ yo mArga uttamaiH prahataH sa zeSANAM na duSkaraH AcArye yatamAne tadanucarAH kena sIdeyuH 1 // 1 // ] 'icehI tyAdyatrApi nigamanaM, zeSaM sugamamiti / chadmasthakevalinoranantaraM svarUpamuktamidAnImapi tayoreva tadAha For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 1 chadmasthake velipari pahAH sU0 409 // 305 // ainelibrary.org Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca heU paM0 20-heuM na jANati he Na pAsati heuM Na bujjhati heuM NAbhigacchati heuM annANamaraNaM marati 1 paMca heU paM0 taM0 heuNA Na jANati jAva heuNA annANamaraNaM marati 5, 2, paMca heU paM0 taM0-heuM jANai jAva heuM chaumatthamaraNaM marai 3, paMca heU paM0 taM0-heuNA jANai jAva heuNA chaumatthamaraNaM marai, paMca aheU paM0 20-aheuM Na yANati jAva aheuM chaumatthamaraNaM marati 5, paMca aheU paM0 taM0-aheuNA na jANati jAva aheuNA chaumasthamaraNaM marati 6, paMca aheU paM0 saM0-aheuM jANati jAva aheuM kevalimaraNaM marati 7, paMca aheU paM0 20 -aheuNA Na jANati jAva aheuNA kevalimaraNaM marati 8, kevalissa NaM paMca aNuttarA paM0 20-aNuttare nANe aNuttare dasaNe aNuttare caritte aNuttare tave aNuttare vIrite 9 (sU0 410) "paMca heU' ityAdi sUtranavakaM, tatra bhagavatIpaJcamazatasaptamoddezakacUrNyanusAreNa kimapi likhyate, paJca hetavaH, iha yaH chadmasthatayA'numAnavyavahArI anumAnAGgatayA hetuM-liGgaM dhamAdikaM jAnAti sa heturevocyate, evaM yaH pazyati 2| zraddhatte 3 prApnoti ceti 4, tadeva hetucatuSTayaM mithyAdRSTimAzritya kutsAdvAreNAha-hetuM na jAnAti-na samyagvizeSato gRhNAti, naJaH kutsArthatvAdasamyagavaitItyarthaH, evaM na pazyati sAmAnyataH, na budyate-na zraddhatte, bodheH zraddhAnapayoyatvAt , tathA na samabhigacchati-bhavanistaraNakAraNatayA na prApnoti, evaM cAyaM caturvidho heturbhavatIti, tathA hetum-adhya| vasAnAdimaraNahetujanyatvenopacArAd ajJAnamaraNaM mithyAdRSTitvenAjJAtahetutadgamyabhAvasya maraNaM tandhiyate-karoti yazcaivaMvidhaH so'pi hetureveti paJcamo heturvidhita evokta iti 1 tathA paMca hetavastatra yo hetunA-dhUmAdinA'numeyamartha jA Jain Education For Personal & Private Use Only A mr.jainelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gasUtravRttiH nAti sa hetureva, evaM yaH pazyatItyAdi / tadeva kutsAdvAreNa mithyAdRSTimAzritya hetucatuSTayamAha-hetunA na jAnAtyanumeyaM, 5sthAnA0 naJaH kutsArthatvAdevAsamyagavagacchatItyarthaH ,evaM na pazyatItyAdi, tathA hetunA-maraNakAraNena yo'jJAnamaraNaM mriyate sa uddezaH 1 hetureveti paJcamo heturiti 2 / tathA paJca hetavo yo hi samyagdRSTitayA hetuM samyagjAnAti sa heturevetyevamanye'pi, navaraM hetvahetavaH hetu-hetumat chadmasthamaraNaM samyagdRSTitvAnnAjJAnamaraNamanumAtRtvAcca na kevalimaraNamiti, evaM tRtIyAntasUtramapi 3 // iha sUtradvaye'pi hetavaH svarUpata uktAH 4, [mithyAdRSTisamyagdRSTiyugmApekSayA sUtrayugalatA anyathA sUtracatuSTayaM] Ni ca ketathA pazcAhetavaH yaH sarvajJatayA anumAnAnapekSaH sa dhUmAdikaM hetuM nArya heturmamAnumAnotthApaka ityevaM jAnAtI-II velinaH tyato'hetubhUtaM taM jAnannaheturevAsAvucyate, evaM darzanabodhAbhisamAgamApekSayA'pi / tadevama (va a) hetucatuSTayaM sU0410 chadmasthamAzritya dezaniSedhata Aha-'ahetu miti, dhUmAdikaM hetumahetubhAvena na jAnAti-na sarvathA'vagacchati, kathazcidevAvagacchatItyarthaH, no dezaniSedhArthatvAt , jJAtuzcAvadhyAdikevalitvenAnumAnAvyavahartRtvAdityeko'yamaheturdeza-IK pratiSedhata uktaH, evamahetuM kRtvA dhUmAdikaM na pazyatIti dvitIyo, na budhyatte-na zraddhatte iti tRtIyo, nAbhisamAgacchalAtIti caturthaH, tathA ahetuM-adhyavasAnAdihetunirapekSaM nirupakramatayA chadmasthamaraNam-anumAnavyavahartRtve'pyakevalitvAt 4 tasya, ayaM ca svarUpata eva paJcamo'heturuktaH 5 / tathA paJcAhetavo yo'hetunA-hetvabhAvena kevalitvAt jAnAtyasAvaheturevetyevaM pazyatItyAdayo'pi, evaM ca chadmasthamAzritya padacatuSTayenAhetucatuSTayaM dezapratiSedhata Aha-tathA ahe-1 // 306 // tunA-upakramAbhAvena chadmasthamaraNaM mriyata iti paJcamo'hetuH svarUpata evoktaH 6 / tathA paJcAhetavaH ahetuM na hetubhAvena Jain Education For Personal & Private Use Only Kinjalinelibrary.org Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalpitaM dhUmAdikaM jAnAti kevalitayA yo'numAnAvyavahAritvAt so'hetureva, evaM yaH pazyatItyAdi, tathA ahetuMnirhetukamanupakramatvAt kevalimaraNamanumAnAvyavahAritvAnniyate-yAtyasAvahetuH paJcamaH, ete paJcApIha svarUpata uktAH, 7 / evaM tRtIyAntasUtramapyanusarttavyamiti 8 / gamanikAmAtrametat , tattvaM tu bahuzrutA vidantIti / tathA na santyuttarANi-pradhAnAni yebhyastAnyanuttarANi, yathAsvaM sarvathA''varaNakSayAt , tatrAdye jJAnadarzanAvaraNakSayAd, anantare mohakSayAt, tapasazcAritrabhedatvAt , tapazca kevalinAmanuttaraM zailezyavasthAyAM zukladhyAnabhedasvarUpaM, dhyAnasyAbhyantaratapobhedatvAt , vIrya tu vIryAntarAyakSayAditi 9 / kevalyadhikArAt tIrthakarasUtrANi caturdaza, paumappahe NamarahA paMcacitte hutthA, taM0-cittAhiM cute caittA gambhaM vakate cittAhiM jAte cittAhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAritaM pavvaie cittAhiM aNaMte aNuttare NivvAghAe NirAvaraNe kasiNe paDipunne kevalavaranANadaMsaNe samuppanne cittAhiM pariNivvute, pupphadaMte NaM arahA paMcamUle hutthA, mUleNaM cute caittA gabbhaM vakaMte, evaM ceva evameteNaM abhilAveNaM imAto gAhAto aNugaMtavvAto, paumappabhassa cittA 1 mUle puNa hoi pupphadaMtassa 2 / puvvAiM AsADhA 3 sIyalassuttara vimalassa bhaddavatA 4 // 1 // revatitA aNaMtajiNo 5 pUso dhammassa 6 saMtiNo bharaNI 7 / kuMthussa kattiyAo 8 arassa taha revatIto ya 9 // 2 // muNisuvvayassa savaNo 10 AsiNi NamiNo 11 ya nemiNo cittA 12 / pAsassa visAhAo 13 paMca ya hatthuttaro vIro 14 // 3 // samaNe bhagavaM mahAvIre paMcahatthuttare hotthA-hatthuttarAhiM cue caittA gabhaM vakrate hatthuttarAhiM gambhAo gabhaM sAharite hatthuttarAhiM jAte hatthuttarAhiM muMDe bhavittA jAva Sain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5sthAnA0 uddezaH1 padmaprabhA| disthAna| kAni sU0 411 zrIsthAnA- pavvaie hatthuttarAhiM aNaMte aNuttare jAva kevalavaranANadasaNe samuppanne // (sU0 411) iti paMcamaTThANassa paDhamo sUtra uddesao smtto|| vRttiH kaNThyAni caitAni navaraM padmaprabhaH-RSabhAdiSu SaSThaH, paJcasu cyavanAdidineSu citrA nakSatravizeSo yasya sa paJcacitraH, citrAbhiriti rUDhyA bahuvacanaM, cyutaH-avatIrNaH uparimoparimagraiveyakAdekatriMzatsAgaropamasthitikAt cyutvA ca 'gabhaM'ti // 307 // gabrbhe kukSau vyutkrAntaH-utpannaH, kauzAmbyAM dharAbhidhAnamahArAjabhAryAyAH susImAnAmikAyAH mAghamAsabahulaSaSTyAM, jAto garbhanirgamanena kArtikabahuladvAdazyAM, tathA muNDo bhUtvA kezakaSAyAdyapekSayA agArAnniSkramyAnagAritAM-zramaNatAM pravajito-gataH anagAritayA vA pravrajitaH kArtikazuddhatrayodazyAM, tathA'nantaM paryAyAnantatvAt anuttaraM sarvajJAnottamatvAt nirvyAghAtamapratipAtitvAt nirAvaraNaM sarvathA svAvaraNakSayAt kaTakuDyAdyAvaraNAbhAvAdvA kRtsnaM sakalapadArthaviSayatvAt paripUrNa svAvayavApekSayA akhaNDaM paurNamAsIcandrabimbavat , kimityAha-kevalaM jJAnAntarAsahAyatvAt saMzuddhatvAdvA ata eva varaM-pradhAnaM kevalavaraM jJAnaM ca-vizeSAvabhAsaM darzanaM ca-sAmAnyAvabhAsaM jJAnadarzanaM tacca tattacceti kevalavarajJAnadarzanaM samutpannaM-jAtaM caitrazuddhapaJcadazyAM, tathA parinirvRto-nirvANaM gataH mArgazIrSabahulaikAdazyAmAdezAntareNa phAlgunabahulacaturthyAmiti / evaM ceva'tti padmaprabhasUtramiva puSpadantasUtramapyadhyetavyaM, 'evaM' anantaroktasvarUpeNa etena-anantaratvAt pratyakSeNAbhilApena sUtrapAThenemAstisraH sUtrasaGgrahaNigAthA anugantavyAH-anusatavyAH, zeSasUtrAmAmilApaniSpAdanArtha 'paumappabhassetyAdi, tatra padmaprabhasya citrAnakSatraM cyavanAdiSu paJcasu sthAnakeSu bhavatItyAdi gA. dain Education Inte ll For Personal & Private Use Only Mallainelibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAkSarArtho vaktavyaH, sUtrAbhilApastvAdyasUtradvayasya sAkSAddarzita eva, itareSAM tvevaM-'sIyale NaM arahA paMcapuvAsA hotthA, taMjahA-puvAsADhAhiM cue caittA gabhaM vakate, puvvAsADhAhiM jAe' ityAdi, evaM sarvANyapi iti, vyAkhyA tvevaM |-puSpadanto-navamatIrthakaraH AnatakalpAdekonaviMzatisAgaropamasthitikAt phAlgunabahulanavamyAM mUlanakSatre cyuta-5 zyutvA kAkandInagaryA sugrIvarAjabhAryAyAH rAmAbhidhAnAyA garbhatvena vyutkrAntaH?, mUlanakSatre mArgazIrSabahulapaJcamyAMta jAtaH, tathA mUla eva jyeSThazuddhapratipadi matAntareNa mArgazIrSabahulaSaSThayAM niSkrAntaH, tathA mUla eva kArtikazuddhatRtIyAyAM kevalajJAnamutkhannaM, tathA azvayujaH zuddhanavamyAmAdezAntareNa vaizAkhabahulaSaSThayAM nirvRta iti 2, tathA zItalodazamajinaH prANatakalpAviMzatisAgaropamasthitikAdvaizAkhabahulapaSThayAM pUrvASADhAnakSatre cyutaH cyutvA ca bhaddilapure dRDharathanRpatibhAyA nandAyA garbhatayA vyutkAntaH, tathA pUrvASADhAsveva mAghabahuladvAdazyAM jAtaH, tathA pUrvASADhAsveva mAghabahuladvAdazyAM niSkrAntaH, tathA pUrvASADhAsveva pauSasya zuddha matAntareNa bahule pakSe caturdazyAM jJAnamutpannaM, tathA tatraiva nakSatre zrAvaNazuddhapaJcamyAM matAntareNa zrAvaNabahuladvitIyAyAM nivRta iti, evaM gAthAtrayoktAnAM zeSANAmapi sUtrANAM prathamAnuyogapadAnusAreNopayujya vyAkhyA kAryA, navaraM caturdazasUtre abhilApavizeSo'stIti taddarzanArthamAha|'samatyAdi, hastopalakSitA uttarA hasto vottaro yAsAM tA hastottarAH-uttarAH phAlgunyaH, paJcasu cyavanagarbhaharaNAdiSu hastottarA yasya sa tathA 'garbhAt' garbhasthAnAt 'garbha'nti garbhe garbhasthAnAntare saMhato-nItaH, nivRtastu svAtinakSatre kArtikAmAMbAsyAyAmiti // iti paJcamasthAnakasya prathamoddezako vivaraNataH smaaptH|| sthA052 dain Education Intel For Personal & Private Use Only JAIMinelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 - zrIsthAnA sUtravRttiH // 308 // uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantaroddezake vividhA jIvavaktavyatoktA ihApi saivocyata ityevamabhisambandhasyAsyedamAdisUtram no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAo uddiTThAo gaNiyAo vitaMjitAto paMca mahaNNavAto mahANadIo aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA, taM0-gaMgA jauNA saraU erAvatI mahI, paMcahiM ThANehiM kappati, taM0-bhataMsi vA 1 dubhikkhaMsi vA 2 pavvaheja va NaM koI 3 daoghaMsi vA ejamANaMsi mahatA vA 4 aNAritesu 5 / (sU0412) No kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA paDhamapAusaMsi gAmANugAma dUijittae, paMcahiM ThANehiM kappai, taM0-bhayaMsi vA dubhikkhaMsi vA jAva mahatA vA aNAritehiM 5 / vAsAvAsaM pajosavitANaM No kappai NiggaMthANa vA 2 gAmANugAma dUijittae, paMcahiM ThANehiM kappai, taM0-NANaTThayAe daMsaNaTThayAe carittaTThayAe AyariyauvajjhAyA vA se vIsuMbhejA AyaritaujjhAyANa vA bahitA veAvacaM karaNatAte (sU0 413) asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH-pUrvasUtre kevalinirgranthagataM vastuktamiha tu chadmasthanirgranthagataM taducyata itye-| vamasyArAdgarbhasUtrAd anyeSAM ca sambandhAnAM no kappaItyAdInAM vyAkhyA sukaraiva, navaraM 'no kappar3a'tti na kalpante-na yujyante, ekavacanasya bahuvacanArthatvAt 'vatthagandhamalaGkAra'mityAdAviveti, nirgatA granthAditi nirgranthAH-sAdhavasteSAM, tathA nigrenthInA-sAdhvInAM, iha prAyastulyAnuSThAnatvamubhayeSAmapItidarzanArthI vAzabdo, 'imA' iti vakSyamANanAmataH pratyakSAsannA uddiSTAH-sAmAnyato'bhihitA yathA mahAnadya iti gaNitAH yathA paJceti vyaJjitA-vyaktIkRtAH yathA gaGge 5sthAnA0 uddezaH2 mahAnadyuttAretarauprathamaprAvRTparyuSaNAvihAretarI sU0412. 413 OMOMOMOM // 308 // Jain Education Internal For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education tyAdi vizeSaNopAdAnAdvA yathA mahArNavA iti, tatra mahArNava iva yA bahUdakatvAt mahArNavagAminyo vA yAstA vA mahArNavA mahAnadyo - gurunimnagAH antaH - madhye mAsasya dvikRtvo vA dvau vArau trikRtvo vA - trInvArAn uttarItuM laGghayituM bAhujaGghAdinA santarItuM - sAGgatyena nAvAdinetyarthaH laGghayitumeva, sakRdvottarI tumanekazaH santarItumiti, akalpyatA cAtmasaMyamopaghAtasambhavAt zabalacAritrabhAvAd, yata Aha - " mAsabhaMtara tinni dagalevA u karemANe "tti [ mAsAnta | strINi dakalepanAni nAbhipramANajalottaraNAni kurvan ] [ udakalepo - nAbhipramANajalAvataraNamiti > iha sUtre kalpabhASyagAthA - " ima utti suttauttA 1 uddiTTha naIo 2 gaNiya paMcaiva 3 / gaMgAdi vaMjiyAo 4 bahradaya mahannavAo 5 // 1 // paMcanhaM gahaNeNaM sesAvi u sUiyA mahAsalilA // " iti [ imAM iti sUtroktA uddiSTA nadyaH gaNitAH paMcaiva vyaMjitAH gaMgAdikAH bahUdakA mahArNavAH // 1 // paMcAnAM grahaNena zeSA api mahAsalilA: sUcitAH ] pratyapAyAzceha"ohAramagarAiyA, ghorA tattha u sAvayA / sarIrovAhimAIyA, NAvAteNA va katthai // 1 // " iti [ apahAraH ( matsyaH ) makarAdikA ghorAstatra zvApadAH evaM zarIropadhistenA vA naustenA vA kutracit // 1 // ] apavAdamAha - 'paMce 'tyAdi, bhaye - rAjapratyanIkAdeH sakAzAdupadhyAdyapahAraviSaye sati 1 durbhikSe vA - bhikSA'bhAve sati 2, 'pavvaheja' tti pravyathatebAdhate antarbhUtakAritArthatvAdvA pravAhayet kazcit pratyanIkaH, tatraiva gaGgAdau prakSipedityarthaH 3 'daoghaMsi'tti udakaughe vA gaGgAdInAmunmArgagAmitvenAgacchati sati tena plAvyamAnAnAmityarthaH, mahatA ca ATopeneti zeSaH 4, 'aNArie - su'tti vibhaktivyatyayAdanAryaiH - mlecchAdibhirjIvitacAritrApahAribhirabhibhUtAnAmiti zeSaH, mleccheSu vA Agacchatsviti For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PLOALCALC vRttiH dhIsthAnA-dA zeSaH, etAni puSTAlambanAnIti tattaraNe'pi na doSa iti, uktaM ca-"sAlaMbaNo paDatovi appayaM duggame'vi dhArei / gasUtra iya sAlaMbaNasevI dhArei jaI asaDhabhAvaM // 1 // AlaMbaNahINo puNa nivaDai khalio ahe duruttAre / iya nikAraNasevI paDai bhavohe agAhammi // 2 // " iti, [patannapi sAlambana AtmAnaM durgame'pi dhArayati evaM sAlaMbanasevI yatiraza ThabhAvaM dhArayati // 1 // AlambanahInaH punaH skhalito'dho duruttare nipatati evaM niSkAraNasevI agAdhe bhavaughe patati 13 // 1 // ] tathA, 'paDhamapAusaMsitti iha ASADhazrAvaNau prAvRd, ASADhastu prathamaprAvRTa, RtUnAM vA prathameti pratha- maprAvRT , athavA caturmAsapramANo varSAkAlaH prAvRDiti vivakSitaH, atra saptatidinapramANe prAvRSo dvitIye bhAge tAvanna kalpata eva gantuM, prathamabhAge'pi paJcAzadinapramANe viMzatidinapramANe vA na kalpate jIvavyAkulabhUtatvAd, uktaMca| "ettha ya aNabhiggahiyaM vIsairAiM savIsayaM mAsaM / teNa paramabhiggahiyaM gihinAyaM kattiyaM jAva // 1 // " tti, [viMzatiM rAtriMdivAnAM saviMzatirAtriMdivaM mAsaM / atrAnabhigRhItaM tataH paramabhigRhItaM gRhijJAtaM kArtikaM yAvat // 1 // ] anabhigRhItaM-anizcitamazivAdibhirnirgamabhAvAd, Aha ca-"asivAdikAraNehiM ahavA vAsaM na suTu AraddhaM / abhivaDDiyaMmi vIsA iyaresu savIsaI maaso||1||" iti, [ azivAdibhiH kAraNairathavA varSaNaM na suSTu ArabdhaM / abhivarddhite |viMzatiH itareSu sviNshtirmaasH||1||] yatra saMvatsare adhikamAso bhavati tatra ASADhyA viMzatidinAni yAvadanabhigrahika AvAso'nyatra saviMzatirAtraM mAsaM-paJcAzataM dinAnIti, atra caite doSAH-"chakkAyavirAhaNayA AvaDaNaM visamakhANukaMTesu / vujhaNa abhihaNa rukkhollasAvae teNa uvacarae // 1 // akkhunnesu pahesu puDhavI udagaM ca hoi duvihaM tu / 554OM54545455 5 sthAnA0 uddezaH2 mahAnadyutAretarauMAITA TparyuSaNAvihAretarau sU0412 413 // 309 // Jain Educational For Personal & Private Use Only X n elibrary.org Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullapayAvaNaagaNI iharA paNao hariyakuMthU // 2 // " iti, [SaTrAyavirAdhanA''patanaM viSamasthANukaNTakeSu vahanamabhihananaM vRkSAdAvArdratAzvApadAH steno upacarakazaMkA // 1 // akSuNNeSu pathiSu pRthavyudakaM (bhaumAMtarikSabhedaM) bhavati dvivighaM ArdrapratApane'gniH itarathA panako harite kuMthustrase // 1 // ] tatastatra prAvRSi kimata Aha-ekasmAd prAmAdavadhibhUtAduttara-15 grAmANAmanatikramo grAmAnugrAma tena grAmaparamparayetyarthaH, athavA ekagrAmAllaghupazcAdubhAvAbhyAM grAmo'NagrAmo, gAmo ya aNugAmo ya gAmANugAma, tatra 'dUijittae'tti drotuM-vihartumityutsargaH, apavAdamAha-paMce'tyAdi, sathaiva, navaramiha pravyatheta-grAmAccAlayenniSkAzayet kazcit udakaughe vA Agacchati tato nazyaditi, uktaMca-"AvAhe dubhikkhe bhae doghaMsi vA mhNtNsii|pribhvnntaalnnN vA jayA paro vA karejAsi // 1 // " iti, [AvAhe durbhikSe bhaye mahati dakaughe paribhavanaM tADanaM vA yadA paraH kariSyati // 1 // ] tathA varSAsu-varSAkAle varSo-vRSTivarSAvarSo varSAsu vA AvAsa:avasthAnaM varSAvAsastaM, sa ca jaghanyataH AkArtikyAH dinasaptatipramANo madhyavRttyA caturmAsapramANaH utkRSTataH SaNmAsamAnaH, taduktam-"ia sattarI jahannA asii nauI vIsuttarasayaM vAjai vAse maggasire dasa rAyA tinni ukkosA // 1 // " I[mAsamityarthaH> "kAUNa mAsakappaM tattheva ThiyANa tIta maggasire / sAlaMbaNANa chammAsio u jeTTAgaho hoi // 1 // " iti, [iti saptatirjaghanyo'zItirnavativizatyuttaraM zataM ca yadi mArgazIrSe varSet dazarAtrANi trINi yaavdutkRssttH||1|| kRtvA mAsakalpaM tatraiva sthitAnAM mArgazIrSe'tIte sAlaMbanAnAM pANmAsikastu jyeSThAvagraho bhavati // 1 // ] 'pajosavi-IN yANaM ti parIti-sAmastyenoSitAnAM paryuSaNAkalpena niyamavadvastumArabdhAnAmityarthaH, paryuSaNAkalpazca myUnodaratAkaraNaM HASSASSSAANSERAS dain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 310 // vikRtinavakaparityAgaH pIThaphalakAdisaMstArakAdAnamuccArAdimAtrakasaMgrahaNaM locakaraNaM zaikSApratrAjanaM prAggRhItAnAM bhasmaDagalakAdInAM parityajanamitareSAM grahaNaM dviguNavarSopagrahopakaraNadharaNamabhinavopakaraNAgrahaNaM sakrozayojanAt parato gamanavarjanamityAdikaH, uktaMca - " davvadvavaNA''hAre vigaI saMthAramattae loe / saccitte accitte vosiraNaM gahaNadharAi // 1 // " iti [ dravyasthApanA''hAre vikRtiH saMstArakamAtra kalocAH sacitte'citte vyutsarjanaM grahaNaM dhAraNaM ityAdi | // 1 // ] 'davvaTThavaNa' tti nizIthe dvAraparAmarza iti // jJAnamevArtho yasya sa jJAnArthastadbhAvastattA tayA jJAnArthatayA - jJAnArthatvena tatrApUrvaH zrutaskandho'nyasyAcAryAderasti sa ca bhaktaM pratyAkhyAtukAmastato yadyasau tatsakAzAnna gRhyate tato'sau vyavacchidyate atastagrahaNArthaM grAmAnugrAmaM drotuM kalpate, evaM darzanArthatayA - darzanaprabhAvakazAstrArthitvena, cA|ritrArthatayA tu tasya kSetrasyAneSaNAkhyAdidoSaduSTatayA tadrakSaNArtha, tathA 'AyariyauvajjhAe'tti samAhAradvandvatvAdAcAryopAdhyAyaM vA 'se' tasya bhikSoH 'vIsuMbheja'tti viSvak- zarIrAt pRthagbhavet jAyeta mriyetetyarthaH, tatastatra gacche anyasyAcAryAderabhAvAd gaNAntarAzrayaNArthaM athavA 'vIsuMbhejja'tti vizrambheta tasya sAdhorAcAryAdirvizrandho |bhavet tato'tyantarahasya kArya karaNAyeti, tathA AcAryopAdhyAyAnAM vA vahistAd varSAkSetrasya varttamAnAnAM vaiyAvRttyakaraNatAyai preSitasyAcAryAdinA drotuM kalpata iti uktaMca - " asive omoyarie, rAyaduTTe bhae va gelanne / nANAitigasaTTA 3 vIsuMbhaNa 4 pesaNeNaM ca 5 // 1 // " iti / [ azive'vamaudarye rAjadviSTe bhaye glAnatve vA jJAnAditrikArthaM vidhvagabhavanena preSaNena ca // 1 // ] For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 2 mahAnadyu tAretarau prathamaprAvR TUparyuSaNA vihAretarau sU0 412 413 // 310 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teSevAvizeSato'sti te'nupAlarAtribhojanaM tacca dravyato'zA rAtrI muktamityevaM caturbha %ESARI paMca aNugghAtitA paM0 ta0-hatthAkammaM karemANe mehuNaM paDisevemANe rAtIbhoyaNaM bhuMjemANe sAgAritapiMDaM muMjemANe rAyapiMDaM muMjemANe (sU0414) / 'aNughAiya'tti na vidyate udghAto-laghUkaraNalakSaNo yasya tapovizeSasya tadanudghAtaM yathAzrutadAnamityarthaH tadyeSAM mApratiSevAvizeSato'sti te'nudghAtikAH, 'hastakarma'samayaprasiddhaM tatkurvANaH, maithunam-abrahma atikramAdinA sevamAnaH, tathA bhujyata iti bhojanaM rAtrI bhojanaM rAtribhojanaM tacca dravyato'zanAdi, kSetrataH samayakSetre kAlato divA gRhItaM divA bhuktaM divA gRhItaM rAtrau bhuktaM rAtrau gRhItaM divA bhuktaM rAtrau gRhItaM rAtrau bhuktamityevaM caturbhaGgarUpaM bhAvato rAgadveSAbhyAM tadbhuJjAno'znannityarthaH, atra doSAH-"saMtime suhumA pANA" ityAdizlokatrayaM, tathA-"jaivi hu phAsugadavvaM kuMthU paNagA tahAvi duppassA / paccakkhaM nANIvihu rAIbhattaM pariharaMti // 1 // jaivi ya pivIligAi dIsaMti piivjoiujjoe| tahavi khalu aNAinnaM mUlavayavirAhaNA jeNaM // 2 // " [yadyapi dravyaM prAsukameva tathApi kuMthupanakA durdarzAH / pratyakSajJAnyapi rAtribhaktaM pariharati // 1 // yadyapi ca pipIlikAdayo dRzyante pradIpajyotiSa udyote tathApi anAcIrNameva mUlavratavirAdhanA yena // 1 // ] tathA agAraM-gRhaM saha tena varttata iti sAgAraH sa eva sAgArikaH-zayyAtarastasya piNDaH-AhAropadhirUpaH, anyastvasau na bhavati, uktaM c-"tnnchaarddglmllgsejjaasNthaarpiiddhlevaaii| sejAyarapiMDo so na hoi seho ya sovahio // 1 // " iti, [tRNakSAraDagalamallakazayyAsaMstArakapIThalepAdiH zayyA-12 tarapiMDo na sa bhavati sopadhikaH zaikSazca // 1 // ] sAgArikapiNDastaM bhuJjAnaH, tadbhojane cAmI doSAH-"titthakarapaDikkuTTho| Jain Educationary For Personal & Private Use Only lainetbrary.org Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- annAyaM [ajJAtoMcho na bhavatItyarthaH > uggamo'vi ya na sujjhe [paricayAt > / avimuttiya'lAghavayA dullahasejjA ya31 5sthAnA0 divocchedo ||1||pddibNdhniraakrnnN keI anne u gihI agahaNassa / tassAuTTaNa [zayyAtarAvarjanamityarthaH > ANaM uddezaH 2 vRttiH ittha'vare beMti bhAvatthaM // 1 // " iti, [tIrthakarapratikuSTo'jJAtatvamudgamo'pi ca na zuddhyet lobhitADalAghavatA durlabha- pazcAnudra zayyA ca vyucchedo vA // 1 // kecit pratibandhanirAkaraNaM anye tu agrahaNasya gRddhiH zayyAtarasyAvarjanaM apare'trAjJAM | ghAtimA // 311 // bhAvArtha bruvanti // 1 // ] tathA rAjJaH piNDo rAjapiNDaH taM bhuJjAnaH, rAjA ceha cakravartyAdiryata Aha-"jo muddhA- antaHpuraabhisitto paMcahiM sahio ya bhuMjae rajja / tassa u piMDo vajjo tanvivarIyaMmi bhayaNA u||1||" piMDasvarUpaM ca-11 pravezaH "asaNAIyA cauro vatthe pAe ya kaMbale ceva / pAuMchaNae ya tahA aTTaviho rAyapiMDo tu // 2 // " [yo mUrdhA'bhi- sU0414SiktaH paMcabhiH sahitazca rAjyaM bhuMkta / tasyaiva piMDo paya'stadviparIte bhajanaiva // 1 // azanAdikAzcatvAro vastraM pAtraMTa 415 kaMbalazcaiva / pAdaproJchanaM ca tathA'STavidha eva raajpinnddH||1||] doSA AjJAdayaH, IzvarAdipravezAdau vyAghAtaH amagaladhiyA preraNA lobha eSaNAvyAghAtazcaurAvizaGkA cetyAdaya iti / paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe rAyaMteuramaNupavisamANe nAikkamati, taM0-nagaraM sitA sabbato samaMtA gutte guttaduvAre, . bahave samaNamAhaNA No saMcAeMti bhattAte vA pANAte vA nikkhamittate vA pavisittate vA tesiM vinavaNaDhatAte rAtaMteja // 311 // ramaNupabbisejA 1 pADihAritaM vA pIDhaphalagasejjAsaMthAragaM paJcappiNamANe rAyaMteuramaNupavesejjA 2 hatassa vA gayassa vA duTThassa AgacchamANassa bhIte rAteuramaNupavesijjA 3 paro va NaM sahasA vA valasA vA bAhAte gahAya aMteuramaNu SAMOSTOSOSASTOLA dain Education 1211 For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education pavesejjA 4 bahitA va NaM ArAmagayaM vA ujjANagayaM vA rAyaMteDarajaNo savvato samaMtA saMparikkhivittA NaM nivesijjA / ijehiM paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe jAva NAtikamai ( sU0 415 ) nAikkamati AjJAmAcAraM veti, nagaraM syAt bhavet sarvataH - sarvAsu dikSu samantAd - vidikSu, athavA sarvataH kimuktaM bhavati ? - samantAditi, guptaM prAkAraveSTitatvAt guptadvAraM dvArANAM sthagitatvAt zrAmyanti-tapasyantIti zramaNAH mA vadhIriti pravRttiryeSA te mAhanAH - uttaraguNamUlaguNavantaH saMyatA ityarthaH athavA zramaNAH - zAkyAdayaH mAhanA - brAhmaNA 'no saMcAenti' si na zaknuvanti, bhaktAya pAnAya vA niSkramituM vA nirgantuM nagarAt tadbahirbhikSAkuleSu bhikSitvA tathaiva praveSTuM ceti, tatasteSAM zramaNAdInAM prayojane vijJApanAya rAjJo'ntaHpurasthasya pramANabhUtarAjJyA vA rAjAntaHpuramanupravized, iha ca zAkyAdInAM prayojane yadrAjJo vijJApanaM tadapavAdApavAdarUpaM, asaMyatAviratatvAtteSAM etacca kiJcidAtyantikaM saGghAdiprayojanamavalambamAnAnAM bhavatIti samavaseyamityekaM, tathA kRtaprayojanaiH pratihiyate - pratinIyate yattatpratihAraprayojanatvAt prAtihArikaM pIThaM paTTAdikaM phalakaM - avaSTambhaphalakaM zayyA-sarvvAGgINA phalakAdirUpA saMstArako - laghutaroSthavA zayyA - zayanaM tadarthaH saMstArakaH zayyAsaMstArako dvandvaikavadbhAvAt pIThaphalakazayyAsaMstArakaM 'paccappiNamANe'tti ArSatvAt pratyarpayituM tatpravizet yasmAd yadAnItaM tattatraiva nikSeptavyamiti kRtveti dvitIyaM, hayAderduSTAdAgacchato bhIta iti tRtIyaM paraH - AtmavyatiriktaH 'sahasa'tti akasmAt 'balasa'tti balena haThAt sakArastvAgamiko bAhau gRhIsveti caturtha, 'bahiyA vatti nagarAderbahirArAmagataM vA udyAnagataM vA nirgranthaM tatra ArAmo vividhapuSpajAtyupazobhita For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravezaH zrIsthAnA-13udyAnaM tu campakavanAdyupazobhitamiti, 'saMparikkhivitta'tti saMparikSiSya parivArya sannivizet-krIDAdyartha gata AvAsasthAnA0 GgasUtra- kuryAditi paJcamamiti, 'iccehI tyAdinA nigamanaM, iha ca pIThAdInAmarpaNasya grahaNavyatirekeNAsambhavAt tadrahaNamapya- uddezaH 2 vRtti nenaiva saGgrahItaM draSTavyamiti, bhavanti cAtra gAthAH-"thaMteuraM ca tivihaM junnaM navayaM ca kannagANaM ca / ekekaMpi ya du- antaHpura vihaM sahANe ceva paraThANe // 1 // etesAmannayaraM ranno aMteuraM tu jo pavise / so ANAaNavatthaM micchattavirAhaNaM pAve // 312 // XIMES // 2 // saddAiiMdiyatthovaogadosA na esaNaM sohe / siMgArakahAkahaNe egayarubhae ya bahudosA // 3 // bahiyAvi[ni-13 sU0 415 gatasyetyarthaH> hoti dosA kerisigA kahaNagiNhaNAIA / gabbo bAusiattaM siMgArANaM ca saMbharaNaM // 4 // [syantaHpuraM ca trividhaM jIrNa tAruNaM ca kanyakAnAM ca / ekaikamapi ca dvividhaM svasthAne parasthAne caiva // 1 // eteSAmanyatara-13 drAjJontaHpuraM ya eva pravizet sa AjJAnavasthAmithyAtvavirAdhanAH prApnuyAt // 2 // zabdAdiSvindriyArtheSUpayogadoSenai-18 SaNAM na zodhayet zrRMgArakathAkathane ekatarobhayadoSAH bahudoSAzca // 3 // bahirapi doSA bhavanti kIdRzAH kathanagrahapraNAdikAH garvo vAkuzikatvaM zrRMgArANAM smaraNaM ca // 4 // ] "vitiyapada [apavAda ityarthaH> maNAbhogA 1 vasahi 3 parikkheva 2 sejasaMthAre 3 / hayamAI duhANaM AvayamANANa 4 kajesu 5 // 5 // " iti / [anAbhogAdvasatiparikSepAt |zayyAsaMstArakArthAya duSTAnAM hayAdInAM ApatatA (rakSArtha) kAryeSu praveze dvitIyaM padaM // 1 // ] anantaramantaHpurasUtratvAt strIgatamuktamadhunA'pi tadgatameva kriyAvizeSamAha R // 312 // paMcahiM ThANehimitthI puriseNa saddhiM asaMvasamANIvi gabhaM dharejA, taM0--itthI dubbiyaDA dunnisaNNA sukkapoggale a For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhidvijjA, sukkapoggalasaMsiTTe va se vatthe aMto joNIte aNupavesejjA, saI vA sA sukapoggale aNupavesejjA, paro va se sukkapoggale aNupavesejjA, sIodagaviyaDeNa vA se AyamamANIte sukapoggalA aNupavesejjA, icetehiM paMcahiM ThANehiM jAva dharejjA 1 / paMcahiM ThANehiM itthI puriseNa saddhiM saMvasamANAvi gandhaM no dharejjA, taM0--appattajovaNA 1 atikaMtajovaNA 2 jAtivaMjhA 3 gelannapuTThA 4 domaNaMsiyA 5 iccetehiM paMcahiM ThANehiM jAva no dharejjA 2 / paMcahi ThANehimitthI puriseNa saddhiM saMvasamANIvi no gabbhaM gharejA, taM0 - niJcouyA aNouyA vAvannasoyA vAviddhasoyA anaMgapaDisevaNI, iccetehi paMcahi ThANehimitthI puriseNa saddhiM saMvasamANIvi gabbhaM No dharejA 3 / paMcahiM ThANehiM itthI 0 saM0 -- uuMmiNo NigAmapaDiseviNI tAvi bhavati, samAgatA vA se sukkapoggalA paDividdhaMsaMti udine vA se pittaso - Nite purA vA devakammaNA puttaphale vA no niddiTThe bhavati, izvetehiM jAva no gharejjA 4 / ( sU0 416 ) 'paMcahiM' ityAdi sUtracatuSTayaM kaNThyaM, navaraM 'dubviyaDa' tti vivRtA - anAvRtA sA cottarIyApekSayA'pi syAdato duHzabdena | vizeSyate duSThu vivRtA durvivRtA paridhAnavarjitetyarthaH athavA vivRtorukA - durvvivRtA, dubivRtA yA satI durbhiSaNNA- duSThu | virUpatayopaviSTA guhyapradezena kathaJcitpuruSanisRSTazukrapudgalavadbhUmipaTTAdikamAsanamAkramya niviSTA sA duvivRta durnniSaNNeti zukrapudgalAn kathaJcitpuruSanisRSTAnAsanasthAnadhitiSThet -yonyAkarSaNena saMgRhNIyAt, tathA zukrapudgalasaMsRSTaM ' se' tasyAH striyA vastramantaH - madhye yonAvanupravizet, iha ca vastramityupalakSaNaM tathAvidhamanyadapi kezimAtuH kezavatkaNDUyanArthaM raktanirodhanArtha vA tayA prayuktaM sadanupravized anAbhogena vA tathAvidhaM vastraM parihitaM sad yonimanupravizet, tathA 'svayaM' miti For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- putrArthinItvAcchIlarakSikatvAcca 'se'ti sA zukrapudgalAn yonAvanupravezayet, tathA 'paro vatti zvazruprabhRtikaH putrA- 5 sthAnA0 gasUtra- rthameva 'se' tasyA yonAviti gamyate, tathA 'viyaDaMti samayabhASayA jalaM taccAnekadhetyata ucyate-zItodakalakSaNaM yadvi- uddezaH 2 vRttiH kaTa-palvalAdigatamityarthaH tena vA 'se' tasyA AcamatyAH pUrvapatitA-udakamadhyavartinaH zukrapudgalAH anupravizeyuriti, garbhadhara icceehI'tyAdi nigamanamiti / aprAptayauvanA prAya AvarSadvAdazakAdAtavAbhAvAt tathA'tikrAntayauvanA varSANAM paJca- NAdharaNe // 313 // paJcAzataH paJcAzato vA ArttavAbhAvAdeva, yato'vAci-"mAsi mAsi rajaH strINAmajasraM sravati vyaham / vatsarAd dvA- sU0416 dazAvaM, yAti paJcAzataH kSayam // 1 // pUrNaSoDazavarSA strI, pUrNaviMzena saMgatA / zuddhe garbhAzaye 1 mArge 2, rakta 44 zukre 5 'nile 5 hRdi 6 // 2 // vIryavantaM sutaM sUte, tato nyUnAbdayoH punH| rogyalpAyuradhanyo vA, garbho bhavati naiva / vA // 3 // " iti, zuddha-nirdoSe garbhAzayAdiSaTa ityarthaH, tathA jAteH-janmata Arabhya vandhyA-nirbIjA jAtivandhyA, tathA glAnyena-lAnatvena spRSTA glAnyaspRSTA-rogAhitA, tathA daurmanasya-zokAdyasti yasyAH sA daurmanasyikA tadvA saJjA tamasyA iti daurmanasthiteti, 'icceehI'tyAdi nigamanaM / 'nityaM sadA na vyahameva RtU-raktapravRttilakSaNo yasyAH sA bhanityatukA, tathA na vidyate RtU-raktarUpaH zAstraprasiddho vA yasyAH sA anRtukA, tathAhi-"Rtustu dvAdaza nizAH, pUrvAstisro'tra ninditaaH| ekAdazI ca yugmAsu, syAtputro'nyAsu kanyakA // 1 // padmaM saGkocamAyAti, dine'tIte 3 yathA tathA / RtAvatIte yoniH sA, zukraM naiva pratIcchati // 2 // mAsenopacitaM raktaM, dhamanIbhyAmRtau punaH / ISatkRSNaM // 313 // vigandhaM ca, vAyuryonimukhAnuded // 3 // " iti, tathA vyApannaM-vinaSTaM rogataH zroto-garbhAzayazchidralakSaNaM yasyAH sA / tathAhi rakamavRttilakSaNa hA saJjA Jain Education For Personal & Private Use Only mainelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApannazrotAH, tathA vyAdigdhaM vyAviddhaM vA-vAtAdivyAptaM vidyamAnamapyupahatazaktika zrotaH-uktarUpaM yasyAH sA vyAdigdhazrotA vyAviddhazrotA nA, tathA maithune pradhAnamaGga mehanaM bhagazca tatpratiSedho'naGgaM tenAnaGgena-ahAryaliGgAdinA anaGge vA-mukhAdau pratiSevA'sti yasyAH anaGga vA-kAmamaparAparapuruSasamparkato'tizayena pratiSevata ityevaMzIlA'naGgaprativiNI, tathAvidhavezyAvaditi, Rtau-RtukAle no-naiva nikAmam-atyartha bIjapAtaM yAvat puruSa pratiSevata ityevaMzIlA nikAmapratiSeviNI 'vA'pI'ti uttaravikalpApekSayA samuccaye samAgatA vA 'se' tasyAste pratividhvaMsante-yonidoSAdupahatazaktayo bhavanti, mehanavizrotasA vA yonerbahiH patanto vidhvaMsante iti, udIrNa ca-utkaTaM tasyAH pittapradhAnaM zoNitaM | syAt taccAbIjamiti, purA vA-pUrva vA garbhAvasarAt devakarmaNA-devakriyayA devatAnubhAvena zaktyupaghAtaH syAditi | dazeSaH, athavA devazca kArmaNaM ca-tathAvidhadravyasaMyogo devakArmaNaM tasmAditi, putralakSaNaM phalaM putro vA phalaM yasya karmaNastatputraphalaM tadvA no nirviSTaM bhavati, alabdhaM anupAttaM syAdityarthaH, 'thevaM bahunivvesaM' ityAdau nirvezazabdasya lAbhArthasya darzanAdathavA putraH phalaM yasya tatputraphalaM-dAnaM tajanmAntare'nirviSTa-adattaM bhavati, nirviSTasya dattArthatvAt , yathA 'nAniviTuM labbhaItti / tyadhikArAdeva sAdhvIvaktavyatApratibaddhaM sUtradvayamidamAha paMcahiM ThANehiM niggaMthA niggaMdhIo ya egatao ThANaM vA sijaM vA nisIhiyaM vA cetemANe NAtikamaMti, taM0-atthegaiyA niggaMthA niggaMthIo ya eNaM mahaM agAmitaM chinnAvArya dIhamaddhamaDavimaNupaviTThA tatthegayato ThANaM vA sejaM vA nisIhiyaM vA cetemANe NAtikamati 1, atthegaiyA NiggaMthA 2 gAmaMsi vA NagaraMsi vA jAva rAyahANisi vA vAsaM uvA sthA053 Jain Education For Personal & Private Use Only Mr.jainelibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5sthAnA zrIsthAnAGgasUtravRttiH uddezaH2 // 314 // nirgranthAnA nirgranthIbhiH saha | sthAnAdi | sU0417 gatA egatiyA yattha uvassayaM labhaMti egatitA No labhaMti tatthegatito ThANaM vA jAva nAtikamaMti 2, atthegatitA niggaMthA ya 2 nAgakumArAvAsaMsi vA (suvaNNakumArAvAsaMsi vA). vAsaM uvAgatA tatthegayao jAva NAtikamaMti 3,AmosagA dIsaMti te icchaMti niggaMdhIo cIvarapaDitAte paDigAhittate tatthegayao ThANaM vA jAva NAtikamaMti 4, juvANA dIsaMti te icchaMti niggaMdhIo mehuNapaDitAte paDigAhittate tatthegayao ThANaM vA jAva NAtikamaMti 5, icchetehiM paMcahiM ThANehiM jAva nAtikamaMti / paMcahiM ThANehiM samaNe nigathe acelae saceliyAhiM niggaMdhIhiM saddhiM saMvasamANe nAikkamati, taM0-khittacitte samaNe NiggaMthe niggaMthehimavijamANehiM acelae saceliyAhiM niggaMthIhiM saddhiM saMvasamANe NAtikamati 1, evameteNaM gamaeNaM dittacitte jakkhAtiDhe ummAyapatte niggaMthIpavvAviyate samaNe NiggaMthehiM avijamANehiM acelae saceliyAhiM NiggaMthIhiM saddhiM saMvasamANe NAtikamati (sU0 417) 'paMcahi'ityAdi, sugama, navaraM 'egayao'tti ekatra 'ThANaMti kAyotsarga upavezanaM vA sejati zayanaM 'nisIhiya'ti svAdhyAyasthAnaM 'cetayantaH' kurvanto 'nAtinAmanti' na laDayanti, AjJAmiti gamyate, 'atthi'tti santi bhavanti 'egayayatti eke kecana 'ekAM' advitIyAM 'mahatI' vipulAmagrAmikAmakAmikAM vA-anabhilapaNIyAM chinnA ApAtAH sArthagokulAdInAM yasyAM sA tathA tAM dIrgho'dhyA-mArgo yasyAM sA tathA tAM dIrghAvAnaM, makArastvAgamikaH, dIrgho'ddhA vA-kAlo nistaraNe yasyAH sA dIrghAddhA tAmaTavIM-kAntAramanupraviSTA durbhikSAdikAraNavazAt 'tatra' aTavyAM' 'egaya'tti ekataH ekatretyarthaH sthAnAdi kurvantaH AgamoktasAmAcAryA nAtikAmanti 1, tathA rAjadhAnI yatra rAjA abhiSicyate vAsamupa // 314 // For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagatAH-nivAsaM prAptA ityarthaH, 'egaiyA yatyatti ekakA-ekatarA nirgranthA nirgrathikA vA caH punararthaH atra-grAmAdau upAzrayaM-gRhapatigRhAdikamiti, tathA 'atthe'ti atha gRhapatigRhAdikamupAzrayamalabdhvA 'egaiyA' eke kecana nAgaku mArAvAsAdau vAsamupAgatAH athavA 'attheti iha sambadhyate asti santi bhavanti nivAsamupagatA iti, tasya ca nA-12 &AgakumArAvAsAderatizUnyatvAdathavA bahujanAzrayatvAdanAyakatvAcca nirgranthikArakSArthamekata eva sthAnAdi kurvANA nAti-14 krAmantIti, tathA AmuSNantItyAmoSakAH-caurA dRzyante te ca icchanti nigranthikAH 'cIvaravaDiyAe'tti cIvaramatijJayA-vastrANi gRhISyAma ityabhiprAyeNa pratigRhItuM yatreti gamyate tatra nirgranthAstadrakSaNArthamekataH sthAnAdikamiti 4 tathA maithunapratijJayA-maithunArthamiti 5 / idamapavAdasUtram , utsargazcApavAdasahito bhASyagAthAbhiravaseyastAzcemAH-"bhayaNapayANa cauNhaM [ekaH sAdhurekA strItyAdibhaGgakAnAmityarthaH> annatarajue u saMjae saMte / je bhikkhU viharejA ahavAvi kareja sajjhAyaM // 1 // asaNAdiM vA''hAre uccArAdiM ca AcarejAhi / niTTharamasAdhujuttaM annatarakahaM ca jo kahae ||2||[cturnnaa bhajanApadAnAmanyatarayutaH san saMyato yo bhikSurviharet athavA svAdhyAyamapi kuryAt // 1 // azanAdi vA''hareduccArAdi vA''caret asAdhuyuktAM niSThurAmanyatarAM kathAM ca kathayedyaH // 2 // ] [strIbhiH saheti > "so ANAaNavatthaM micchattavirAhaNaM tahA duvihaM / pAvai jamhA teNaM ee u pae vivajejA // 3 // " iti [sa AjJAbhaM-12 hai gamanavasthAM mithyAtvaM virAdhanAM tathA dvividhAM / prApnoti. yasmAttata etAni sthAnAni varjayet // 3 // ] "bIyapayamaNappajje [ apavAdo'nAtmavaze ityarthaH > gelannuvasaggarohagaddhANe / saMbhamabhayavAsAsu ya khaMtiyamAINa nikkhamaNe // 4 // " iti, COURSCACASSACR Jain Education a l For Personal & Private Use Only V w.jainelibrary.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavAsA5sthAnA zrIsthAnA- anAtmIyatve glAnatve upasarge rodhake'dhvani / saMbhrame bhaye varSAsu ca kSAntika (vRddha) prabhRtInAM niSkramaNe dvitIyapadaM sUtra- man] acelaH kSiptacittatvAdinA, kSiptacittaH zokena, tatpratijAgarakAH sAdhavo na vidyante tato nirgrandhikAH putrAdikamiva | uddezaH2 vRttiH 181 saGgopAyantIti na tato'pyasAvAjJAmatikAmati 1, dRptacitto harSAtirekAt 2, yakSAviSTo-devAdhiSThitaH 3, unmAda-dUniyAna prApto vAtAdikSobhAt 4, nirgranthikayA kAraNavazAtputrAdiH pratrAjitaH, sa ca bAlatvAdacelo mahAnapi vA tathAvidha- dhI // 315 // vRddhatvAdineti / atra cotsargApavAdau bhASyAbhihitAvevam-'je bhikkhU ya sacele ThANanisIyaNa tuyaTTaNaM vAvi / ceeja bhiH saha sacelANaM majjhami ya ANamAINi // 1 // iya saMdaMsaNasaMbhAsaNehiM bhinnakahavirahajogehi ||[dossaa bhavantIti > tathA sthAnAdi sijjAtarAdipAsaNa voccheya dudidvadhammatti // 2 // ' [yo bhikSuH sacelo'pi sthAnaM niSIdanaM tvagvarttanaM vA cetayet sU0 417 sacelAnAM sAdhvInAM madhye tasyAjJAdIni // 1 // iha darzanasaMbhASaNaiH bhinnakathAbhirvirahayogaiH / zayyAtarAdibhirdarzanaM vyuicchedaH durdRSTadharma iti (avajJA) // 2 // ] tathA-"saMvarievihu dosA kiM puNa egataraNigiNa ubhao vA / diTThamadiTThavaM me didvipayAre bhave khobho // 3 // " [saMvRte'pi doSA eva kiM punarekatarasminnagne ubhayasmin vA / mamAdraSTavyaM dRSTamiti dRSTipracAre bhavet kssobhH||1||] ityutsargaH-"bIyapadamaNappaje gelannuvasaggarohagaddhANe / samaNANaM asaIe samaNIpavvAvie ceva // 1 // " iti |[dvitiiyN padamanAtmavaze glAnatve upasarge rodhake'dhvani / zramaNAnAmasati zramaNIpravrAjite |caiva // 1 // ] dharma nAtikrAmatItyuktaM tadatikramazcAzravarUpa iti tadvArANi tasyaiva ca pratipakSatvAt saMvaradvArANi pun-4||315|| rAzravavizeSAMzca daNDakriyAlakSaNAnAparijJAsUtrAdAha For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca AsavadArA paM0 20-micchattaM aviratI pamAde kasAyA jogA / paMca saMvaradArA paM0 20-sammattaM viratI apamAdo akasAtittamajogittaM / paMca daMDA paM0 20-aTThAvaMDe aNaTThAdaMDe hiMsAdaMDe akamhA(smAt )daMDe diTThIvippariyAsitAdaMDe (sU0 418) AraMbhiyA paMca kiritAo paM0 20-AraMbhitA 1 pariggahitA 2 mAtAvattitA 3 apaJcakkhANakiriyA 4 micchAdasaNavattitA 5, micchadiTTiyANa neraiyANaM paMca kiriyAo paM0 20-jAva micchAdasaNavattiyA, evaM savvesiM nirantaraM jAva micchaddihitANaM vemANitANaM, navaraM vigaliMditA micchahiTThI Na bhannaMti, sesaM taheva / paMca kiriyAto paM0 taM0-kAtitA 1 ahigariNatA 2 pAtosiyA 3 pAritAvaNiyA 4 pANAtivAtakiriyA 5, NeraiyANaM paMca evaM ceva nirantaraM jAva vemANiyANaM 1 / paMca kiritAo paM0 20-AraMbhitA 1 jAva micchAdasaNavattitA 4, raiyANaM paMca kiritA, niraMtaraM jAva vemANiyANaM 2 / paMca kiriyAto paM0 saM0-dihitA 1 puhitA 2 pADocitA 3 sAmaMtobaNibAiyA 4 sAhatthitA 5, evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM 24,3 / paMca kiriyAto paM0 20 -NesatthitA 1 ANavaNitA 2 beyAraNiyA 3 aNAbhogavattitA 4 aNavakaMkhavattitA 5, evaM jAva vemANiyA NaM 24, 4 / paMca kiriyAo paM0 taM0-pejjavattitA 1 dosavattiyA 2 paogakiriyA 3 samudANakiriyA 4 IriyAvahiyA 5, evaM maNussANavi, sesANaM nasthi 5 / (sU0 419) 'paMce'tyAdi sugama, navaraM AzravaNaM-jIvataDAge karmajalasya saGgalanamAzravaH, karmanibandhanamityarthaH, tasya dvArANIca dvArANi-upAyA AzravadvArANIti / tathA saMvaraNaM-jIvataDAge karmajalasya nirodhanaM saMvarastasya dvArANi-upAyAH saM SARKASARAN Jain Education irala For Personal & Private Use Only L ainelibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 316 // Jain Education In varadvArANi - mithyAtvAdInAmAzravANAM krameNa viparyayAH samyaktvaviratyapramAdAkaSAyitvAyogitvalakSaNAH prathamAdhyayanavadvAcyA iti / daNDyate AtmA'nyo vA prANI yena sa daNDaH, tatra trasAnAM sthAvarANAM vA AtmanaH parasya vopakArAya hiMsA'rthadaNDaH viparyayAdanarthadaNDaH hiMsitavAn hinasti hiMsiSyatyayamityabhisandheryaH sarpavairikAdivadhaH sa hiMsAdaNDa | iti 'akasmAddaMDa' tti magadhadeze gopAlabAlAbalAdiprasiddho'kasmAditi zabdaH sa iha prAkRte'pi tathaiva prayukta iti tatrAnyavadhArthaM prahAre mukte'nyasya vadho'kasmAddaNDa iti yo mitrasyApyamitro'yamitibuddhyA vadhaH sa dRSTiviparyAsadaNDa iti / ete hi daNDAstrayodazAnAM kriyAsthAnAnAM madhye'dhItA iti prasaGgataH zeSANyaSTau kriyAsthAnAnyabhidhIyante tatra | mRSAkriyA - AtmajJAtyAdyarthaM yadalIkabhASaNaM 1 tathA adattAdAnakriyA AtmAdyarthamadattagrahaNaM 2 tathA adhyAtmakriyA yatkenApi kathaJcanApyaparibhUtasya daurmanasyakaraNaM 3 tathA mAnakriyA yajjAtyAdimadamattasya pareSAM hIlanAdikaraNaM 4 tathA amitrakriyA yat mAtApitRsvajanAdInAmalpe'pyaparAdhe tItradaNDasya dahanAGkanatADanAdikasya karaNaM 5 tathA mAyAkriyA yacchaThatayA manovAkkAyapravartanaM 6 tathA lobhakriyA yallobhAbhibhUtasya sAvadyArambhaparigraheSu mahatsu pravarttanaM 7 tatheryApathikakriyA yadupazAntamohAdere kavidha karmmabandhanamiti 8, atra gAthA - " aTThA 1 NaTThA 2 hiMsA 3 kamhA 4 diTThI ya 5 mosa 6 dine ya 7 / ajjhattha 8 mANa 9 mitte 10 mAyA 11 lobhe 12 riyAvahiyA 13 // 1 // " iti [ artho'nartho hiMsA'kasmAd dRSTirmRSA'dattaM ca / adhyAtmasthA mAnaH mitraM mAyA lobha iryApathikI (iti kriyAH) 12 // 1 // ] navaraM 'vigaliMdie "tyAdi ekadvitricaturindriyeSu mithyAdRSTivizeSaNaM na vAcyaM teSAM sadaiva samyaktvAbhAvena vyavacchedyAbhAvAt, For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 2 AzravasaM varadaNDAH kriyAH sU0418419 // 316 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAsAdanasya cAlpatvenAvivakSitatvAditi / kAyikI-kAyaceSTA 1 adhikaraNikI-khagAdinirvartanI 2 prAdveSikI-matsarajanyA 3 pAritApanikI-duHkhosAdanarUpA 4 prANAtipAtaH pratItaH 5 / 'dihiyA azvAdicitrakarmAdidarzanArtha gamanarUpA 1 'puTTiyA' jIvAdIn rAgAdinA pRcchataH spRzato vA 2 'pADuciyA' jIvAdIn pratItya yA 3 'sAmaMtovaNivAiyA' azvAdirathAdikaM loke zlAghayati hRSyato azvAdipateriti 4 'sAhatthiyA' svahastagRhItajIvAdinA jIvaM mArayataH 5 / 'nesatthiyA' yantrAdinA jIvAjIvAn nisRjataH 1 'ANavaNiyA' jIvAjIvAnAnAyayataH 2 'viyAraNiyA' tAneva vidArayataH 3 'aNAbhogavattiyA' anAbhogena pAtrAdyAdadato nikSipato vA 4 'aNavakakhavattiyA' ihaparalokApAyAnapekSasyeti 5 / 'pejavattiyA' rAgapratyayA 1 'dosavattiyA dveSapratyayA 2'prayogakriyA' kAyAdivyApArAH 3 'samudAnakriyA' karmopAdAnaM 4'IriyAvahiyA' yogapratyayo bandhaH 5 / idaM ca premAdikriyApaJcaka sAmAnyapade, caturviMzatidaNDake tu manuSyapada eva sambhavati, IryApathakriyAyA upazAntamohAditrayasyaiva bhAvAdityAha'eva'mityAdi, ihaikendriyAdInAmavizeSeNa kriyoktA, sA ca pUrvabhavApekSayA sarvApi sambhavatIti bhAvanIyaM, dvisthAnake dvitvena kriyAprakaraNamuktamiha tu paJcakatvena nArakAdicaturviMzatidaNDakAzrayeNa ceti vizeSaH, kriyANAM ca vistaravyAkhyAnaM dvisthAnakaprathamoddezakAd vAcyamiti / anantaraM karmaNo bandhanibandhanabhUtAH kriyA uktAH, adhunA tasyaiva nirjaropAyabhUtAM parijJAmAha paMcavihA parinnA paM0 20-uvahiparinA uvassayaparinnA kasAyaparinnA jogaparinnA bhattapANaparinnA (sU0 420) paM dain Education For Personal & Private Use Only Aw.jainelibrary.org Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH // 317 // cavihe vavahAre paM0 20-Agame sute ANA dhAraNA jIte, jahA se tatva Agame sitA AgameNaM vavahAraM paTuvaijA 5 sthAnA0 No se tattha Agame siyA jahA se tattha sute sitA suteNaM vavahAraM paTTavejjA No se tattha sute sitA evaM jAva jahA se uddezaH2 tattha jIe siyA jIteNaM vavahAraM paThThavejA, iccetehiM paMcahiM vavahAraM paThuvejjA AgameNaM jAva jIteNaM, jadhA 2 se tattha parijJAH Agame jAva jIte tahA 2 vavahAraM par3havejjA, se kimAhu bhaMte ! AgamabaliyA samaNA niggaMthA ?, iccetaM paMcavidhaM vavahAra AgamAjatA jatA jahiM jahiM tayA tatA tahiM tahiM aNissitovassitaM sammaM vavaharamANe samaNe NiggaMthe ANAte ArAdhate divyavabhavati (sU0 421) hArAH 'paMcavihe'tyAdi, sugama, navaraM parijJAnaM parijJA-vastusvarUpasya jJAnaM tatpUrvaka pratyAkhyAnaM ca, iyaM ca dravyato bhAva-3|sU0420tazca, tatra dravyato'nupayuktasya bhAvatastUpayuktasyeti, Aha ca-"bhAvaparinnA jANaNa paccakkhANaM ca bhAveNaM" iti, [jJAnaMda 421 |bhAvena pratyAkhyAnaM ca bhAvaparijJA // ] tatropadhI-rajoharaNAdistasyAtiriktasyAzuddhasya sarvasya vA parijJA upadhiparijJA,* jA evaM zeSapadAnyapi, navaramupAzrIyate-sevyate sNymaatmpaalnaayetyupaashryH|| parijJA ca vyavahAravatAM bhavatIti vyavahAraM 8 prarUpayannAha-paMce'tyAdi, vyavaharaNaM vyavahAraH, vyavahAro-mumukSupravRttinivRttirUpaH, iha tu tannibandhanatvAt jJAnavi-16 zeSo'pi vyavahAraH, tatra Agamyante-paricchidyante arthA anenetyAgamaH-kevalamanaHparyAyAvadhipUrvacaturdazakadazakanavakarUpaH 1 tathA zeSaM zrutaM-AcAraprakalpAdizrutaM, navAdipUrvANAM zrutatve'pyatIndriyArthajJAnahetutvena sAtizayatvAdAgamavya-8 |padezaH kevalavaditi 2 yadagItArthasya purato gUDhArthapadairdezAntarasthagItArthanivedanAyAvicArAlocanamitarasyApi tathaiva // 317 JainEducation For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhidAnaM sA''jJA 3 gItArthasaMvignena dravyAdyapekSayA yatrAparAdhe yathA yA vizuddhiH kRtA tAmavadhArya yadanyastatraiva tathaiva tAmeva prayuGkte sA dhAraNA vaiyAvRttyakarAdeva gacchopagrahakAriNo azeSAnucitasyocitaprAyazcittapadAnAM pradarzitAnAM dharaNaM dhAraNeti 4 tathA dravyakSetrakAlabhAvapuruSapratiSevAnuvRttyA saMhananadhRtyAdiparihANimapekSya yatprAyazcittadAnaM yo vA yatra gacche sUtrAtiriktaH kAraNataH prAyazcittavyavahAraH pravarttito bahubhiranyaizvAnuvarttitastajjItamiti, atra gAthA: - " AgamasuyavavahAro muNaha jahA dhIrapurisapannatto / paccakkho ya parokkho so'via duviho muNeyavvo // 1 // paJcakhovi ya duviho iMdiyajo ceva no ya iMdiyao / iMdiyapaccakkhoviya paMcasu visaesu neyabvo // 2 // noiMdiyapaJcakkho vavahAro so samAsao tiviho / ohimaNapajjave yA kevalanANe ya paccakkho // 3 // paJcavakkhAgamasariso hoi parokkhovi Agamo jassa / caMdamuhIva u sovihu AgamavavahAravaM hoi // 4 // pArokkhaM vavahAraM Agamao suyaharA vavaharati / codasadasapuvvadharA navapuvviga gaMdhahatthI ya // 5 // [ zRNuta yathA dhIrapuruSaprajJaptaM AgamazrutavyavahAraM so'pi ca dvividhaH pratyakSaH parokSazca jJAtavyaH // 1 // pratyakSo'pi ca dvividhaH iMdriyajazcaiva noiMdriyajazcaiva iMdriyapratyakSo'pi ca paMcasu viSayeSu jJAtavyaH // 2 // sa noiMdriyapratyakSo vyavahAraH saMkSepatastrividhaH avadhimanaH paryavau ca kevalajJAnaM ca pratyakSaH // 3 // pratyakSAgamasadRzo bhavati parokSe'pyAgamo yasya caMdramukhIva so'pi AgamavyavahAravAneva bhavati // 4 // zrutadharA AgamataH parokSaM vyavahAraM vyavaharanti caturdazadazapUrvadharA navapUrvI gaMdhahastI ca // 5 // ] ( ete gandhahastisamAH ) "jaM jahamollaM rayaNaM taM jANai rayaNavANio niuNaM / iya jANai paJcakkhI jo sujjhai jeNa dinneNaM // 6 // kapparasa ya nijjutiM dain Educational For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 318 // vavahArasseva paramaniuNassa / jo atthao viyANai so vavahArI aNunnAo // 7 // taM ceva'NusajaMte [ anusaran > vavahAravihiM pauMjar3a jahuttaM / eso suyavavahAro pannatto vIrAgehiM // 8 // aparakkamo tavassI gaMtuM jo sohikAragasamIve / na caeI AgaMtuM so sohikaro'vi desAo // 9 // aha paTTavei sIsaM desaMtaragamaNanaTTaceTThAo / icchAma'jjo ! kAuM sohiM tubbhaM sagAsaMmi // 10 // so vavahAravihinnU aNusajjittA suavaeseNaM / sIsassa dei ANaM tassa imaM deha pacchittaM // 11 // [ gUDhapadairupadizatIti > 3 / jeNa'nnayAi diTTha sohIkaraNaM parassa kIraMtaM / tArisayaM caiva puNo uppannaM kAraNaM tassa // 12 // so taMmi ceva davve khette kAle ya kAraNe purise / tArisayaM caiva puNo kariMtu ArAhao hoi // 13 // veyAvaccakaro vA sIso vA desahiMDao vAvi / desaM avadhArento cautthao hoi vavahAro // 14 // iti 4, bahuso bahussuehiM jo vatto no nivArio hoi / vattaNuvattapamANaM ( vatto ) jIeNa kathaM havai eyaM // 15 // [ yathA yAvanmUlyaM yadratnaM tannipuNo ratnavaNigjAnAti evaM pratyakSavAn yo yena dattena zuddhyati tajjAnAti // 6 // kalpasya niyuktiM vyavahArasyaiva ca paramanipuNasya yo'rthato vijAnAti sa vyavahArI anujJAtaH // 7 // tamevAnusaran yathoktaM vyavahAravidhiM prayukte eSa zrutavyavahAro vItarAgaiH prajJaptaH // 8 // aparAkramastapasvI gaMtuM yaH zodhikArakasamIpe na zaknoti AgaMtuM yaH zodhikaro'pi dezAt // 9 // atha prasthApayati ziSyaM dezAntaragamananaSTaceSTAH icchAma Arya ! tava sakAze zodhiM karttuM // 10 // sa vyavahAravidhijJaH zrutopadezamanusRtya ziSyasyAjJAM dadAti ( gUDhapadaiH ) tasyaitat prAyazcittaM dadyAH // 11 // yena parasya kriyamANaM zodhikaraNamanyadA dRSTaM punarapi tasya kAraNamutpannaM tAdRzaM caiva // 12 // sa tasmiMzcaiva For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 2 AgamAdi vyavahArAH su0 421 // 318 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravye kSetre kAle kAraNe puruSe ca tAdRzIcaiva punaH kArayannArAdhako bhavati // 13 // vaiyAvRttyakaro vA dezahiMDako vApi ziSyaH dezamavadhArayan caturthako bhavati vyvhaarH|| 14 // bahuzrutairbahuzo vRtto na nivAritazca bhavati vRttAnuvRttapravRttaH etajjItena kRtaM bhavati // 15 // ] tathA-'jaM jassa u pacchittaM AyariaparaMparAe~ aviruddhaM / jogA ya bahuvihIyA eso khalu jIyakappo u // 16 // " iti yad yasyAcAryaparamparayA'viruddhaM prAyazcittaM yogAzca bahuvidhikAH eSa khalu jItakalpa | eva // 16 // ] jIta-AcaritaM idaM cAsya lakSaNaM-"asaDheNa samAinnaM jaM katthai keNaI asAvaja / na nivAriyamannehiM| bahumaNumayameyamAyariyaM // 17 // " iti, [azaThena samAcIrNa yatkutracitkenacidasAvA / anyairna nivAritaM anumataM bahuguNametadAcaritaM // 1 // ] AgamAdInAM vyApAraNe utsargApavAdAvAha-'yatheti yatprakAraH kevalAdInAmanyatamaH 'se' tasya vyavaharnuH sa ca uktalakSaNaH 'tatra' teSu paJcasu vyavahAreSu madhye tasmin vA prAyazcittadAnAdivyavahArakAle vyavaharttavye vA vastuni viSaye Agama:-kevalAdiH syAd-bhavet tAdRzeneti zeSaH Agamena 'vyavahAraM' prAyazcittadAnAdikaM 'prasthApayet' pravarttayet , na zeSaiH, Agame'pi paDidhe kevalenAvandhyabodhatvAt tasya tadabhAve ca manaHparyAyeNaivaM | pradhAnatarAbhAve itareNeti, atha 'no' naiva 'seM tasya sa vA 'tatra' vyavaharttavyAdAvAgamaH syAt 'yathA' yatprakAraM tatra | zrutaM syAt tAdRzena zrutena vyavahAraM prasthApayediti, 'icceehiM' ityAdi nigamanaM sAmAnyeneti, yathA yathA'sau tatrAgamAdi syAttathA tathA vyavahAraM prasthApayediti tu vizeSanigamanaM iti / etairvyavahataH praznadvAreNa phalamAha-'se kime'tyAdi, atha kiM he bhadanta!-bhaTTArakA AhuH-pratipAdayanti, ke ?-AgamabalikA-uktajJAnavizeSabalavantaH zramaNA ni Jain Educa For Personal & Private Use Only Siainelibrary.org Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 319 // granthAH kevaliprabhRtayaH 'icceyaM' ti ityetadvakSyamANaM, athavA kiM tadityAha - 'ityevaM' iti uktarUpaM etaM - pratyakSaM kaM ? - paJcavidhaM vyavahAraM prAyazcittadAnAdirUpaM 'saMmaM vavaharamANe ti sambadhyate vyavaharan - pravarttayannityarthaH kathaM ? - 'saMmaM' ti || samyak tadeva kathamityAha - 'yadA yadA' yasmin yasminnavasare 'yatra yatra' prayojane kSetre vA yo yaH ucitastamiti zeSaH tadA tadA kAle tasmiMstasmin prayojanAdau kathaMbhUtamityAha - 'anizritaiH' sarvAzaMsArahitairupAzritaH - aGgIkRto'ni| zritopAzritastaM athavA nizritazca-ziSyatvAdipratipannaH upAzritazca sa eva vaiyAvRttyakaratvAdinA pratyAsannatarastau athavA nizcitaM ca rAgaH upAzritaM ca dveSaste athavA nizritaM ca- AhArAdilipsA upAzritaM ca-ziSyapratIcchakakulAdya| pekSA te na sto yatra tattatheti kriyAvizeSaNaM, sarvathA pakSapAtavarjitatvena yathAvadityarthaH, iha pUjyavyAkhyA - " rAgo u hoi nissA ubassio dosasaMjutto // 1 // ahaba Na AhArAI dAhI majjhaM tu esa nissA u / sIso paDicchao vA | hoi uvassA kulAIyA // 1 // " iti [ rAgastu bhavati nizcA dveSasaMyukta upAzritaH / athavA AhArAdi mahyaM na dAsyati eSa mizrA tu 1 ziSyaH pratIcchako vA bhaviSyatyupazrA kulAdikA ] | AjJAyA- jinopadezasyArAdhako bhavatIti hanta Ahureveti guruvacanaM gamyamiti / zramaNaprastAvAt tadvyatikarameva sUtradvayenAha - saMjatamaNussANaM muttANaM paMca jAgarA paM0 vaM0 sahA jAba phAsA, saMjatamaNussANaM jAgarANaM paMca suttA paM0 [saM0 sahA jaba phAsA / asaMjayamapussANaM suttANaM vA jAgarANaM vA paMca jAmarA paM0 vaM0- sadA jAna phAsA ( sU0 422 ) paMcahiM ThANehiM jIvA rataM AdijjaMti, taM0 pANAtivAteNaM jAva parimgaNaM / paMcahi ThANehiM jIvA rataM vamaMti, taM0 Jain Educationonal For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 2 vyavahArAH suptajAga rAH raja AdAne sU0 421 422423 // 319 // jainelibrary.org Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANAtivAtaveramaNeNaM jAva pariggahaveramaNaNaM (sU0423) paMcamAsiyaM NaM bhikkhupaDimaM paDivanassa aNagArassa kappati paMca dattIo bhoyaNassa paDigAhettate paMca pANagassa (sU0 424 ) paMcavidhe uvaghAte paM0 taM0-uggamovaghAte uppAyaNovaghAte esaNovaghAte parikammovaghAte pariharaNovaghAte / paMcavihA visohI paM0 taM0-uggamavisohI uppAyaNaviso.dhI esaNAvisohI parikammavisohI pariharaNavisodhI (sU0 425) vyaktaM, navaraM 'saMjaye'tyAdi 'saMyatamanuSyANAM sAdhUnAM 'suptAnAM nidrAvatAM jAgratIti jAgarA:-asuptA jAgarA iva jAgarAH, iyamatra bhAvanA-zabdAdayo hi suptAnAM saMyatAnAM jAgradvahnivadapratihatazaktayo bhavanti, karmabandhAbhAvakAraNasyApramAdasya tadAnIM teSAmabhAvAt, karmabandhakAraNaM bhvntiityrthH| dvitIyasUtrabhAvanA tu jAgarANAM zabdAdayaH suptA iva suptAH bhasmacchannAgnivat pratihatazaktayo bhavanti, karmabandhakAraNasya pramAdasya tadAnIM teSAmabhAvAt, karmabandhakAraNaM na bhvntiityrthH| saMyataviparItA hyasaMyatA iti tAnadhikRtyAha-'asaMjae'tyAdi vyaktaM, navaramasaMyatAnAM pramAditayA avasthAdvaye'pi karmavandhakAraNatayA apratihatazaktitvAcchandAdayo jAgarA iva jAgarA bhavantIti bhAvanA / saMyatAsaMyatAdhikArAt tadvyatikarAbhidhAyi sUtradvayaM sugama, navaraM 'jIva'tti asaMyatajIvAH 'rayati jIvasvarUpoparaJjanAdraja iva rajaH-karma 'AiyaMti'tti Adadati gRhNanti banantItyarthaH, 'jIva'tti saMyatajIvAH 'vamaMti'tti tyajanti kSapayantItyarthaH / saMyatAdhikArAdevAparaM sUtradvayaM 'paMcamAsie'tyAdi vyaktaM, navaraM upaghAta:-azuddhatA, udgamopaghAtaH udgama 1 khAbhAvikAH zabdAdayaH suptadazAyAM khatantratayA pravartante jAmatAM tu yatanayeti zabdAdInAM supte jAgraditarate athavA khapnajAgratte avabodhAnabodhI. sthA054 Jan Educon For Personal & Private Use Only vainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 -15 zrIsthAnA- gasUtravRttiH // 320 // doSairAdhAkarmAdibhiH SoDazaprakArabhaktapAnopakaraNAlayAnAmazuddhatA, evaM sarvatra, navaraM utpAdanayA-utpAdanAdoSaiH po- DazabhiH dhAcyAdibhiH eSaNayA-taddoSairdazabhiH zaGkitAdibhiriti, parikarma-vastrapAtrAdeH chedanasIvanAdi tena tasyopaghAtaH-akalpyatA, tatra vastrasya parikarmopaghAto yathA-"tiNhuvari phAliyANaM vatthaM jo phAliyaM tu saMsIve / paMcaNhaM egataraM [arNikAdyanyatarat > so pAvai ANamAINi ||1||[ystisRnnaaN thiggalikAnAM upari thiggalikAM vastre saMsIvyet paMcavidhAnAmekatarasmin sa prApnotyAjJAdIni // 1 // ] tathA pAtrasya "avalakkhaNegabaMdhe dugatigaairegabaMdhaNaM vAvi / jo pAyaM pariyaTTai [paribhute> paraM divaDDAo maasaao||1||" [apalakSaNamekabaMdhaM dvitrivizeSabandhanaM vApi / ya etat pAtraM paribhute sArdhAt maasaasrtH||1||] sa AjJAdInAmotIti, tathA vasateH "dUmiya dhUmiya vAsiya ujjoiya balikaDA avattA ya / sittA saMmahAviya visohikoDiM gayA vasahI // 1 // " iti [dUmitA dhavalitA vAsitodyotitA balikRtA'vyaktA ca siktA saMmRSTApi ca vasatirvizodhikoTiM gatA // 1 // ] [dUmitA dhavalitA balikRtA kUrAdinA avyaktA chagaNAdinA liptA saMmRSTA sammArjitetyarthaH>, tathA pariharaNA-AsevA tayopadhyAderakalpyatA, tatropadheryathA ekAkinA hiMDakasAdhunA yadAsevitamupakaraNaM tadupahataM bhavatIti samayavyavasthA, "jaggaNa appaDibajjhaNa jaivi cireNaM na uvahame" [jAgaraNamapratibandhaH (stastadA) yadyapi cireNAgacchati gacche na tathApyupahanyAt // ] iti vacanAd, asya cAyamarthaH-ekAkI gacchabhraSTo yadi jAgarti dugdhAdiSu ca na pratibaddhyate tadA yadyapyasau gacche cireNAgacchati tathApyupadhirnopahanyate anyathA tUpahanyata iti, vasaterapi mAsacaturmAsayorupari kAlAtikrAnteti tathA mAsadvayaM 5 sthAnA0 | uddezaH2 paJcamAsikI pratimA upaghAtavizuddho sU0424. 425 355555 // 32 // Jain Education Mein For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturmAsadayaM cAvarjayitvA punastatraiva vasatAmupasthAneti ca tadoSAbhidhAnAt , uktaM ca-"uuvAsA samaItA kAlAtItA u sA bhave sejaa| sA ceva uvaTThANA duguNA duguNaM avajittA // 1 // " iti [RtuvarSayormAsacaturmAsyoragrataH kAlAtItA bhvecchyyaa| sA caivopasthAnA dviguNaM 2 avarjayitvA // 1 // ] tathA bhaktasyApi pAriSThApanikAkAraM pratyakalpyatA, taduktam-"vihigahiyaM vihibhuttaM airega bhattapANa bhottavvaM / vihigahie vihibhutte ettha ya cauro bhave bhaMgA // 1 // ahavAviya vihigahiyaM vihibhuttaM taM gurUha'NunnAyaM / sesA nANunnAyA gahaNe dinne ca nijuhaNaM ||2||"[vidhigRhiitN vidhibhuktamatireka bhaktapAnaM bhoktavyaM vidhigRhIte vidhibhukte atra ca bhaveyuH catvAro bhNgaaH||1|| athavA vidhigRhItaM vidhibhuktaM tadgurubhiranujJAtaM zeSA nAnujJAtA gRhIte datte vA ni!haNA (tyaagH)||2||] udgamAdibhireva bhaktAnAM kalpyatAH-vizuddhaya iti| | upaghAtavizuddhivRttayazca jIvA nirddharmadhArmikatvAbhyAM bodheralAbhalAbhasthAneSu pravarttanta iti tatpratipAdanAya sUtradvayam paMcahiM ThANehiM jIvA dullabhabodhiyattAe kammaM pakareMti, taM0-arahatANaM avannaM badamANe . 1 arahaMtapannattassa dhammassa avannaM vadamANe 2 AyariyauvajjhAyANa avannaM vadamANe 3 cAuvannassa saMghassa avannaM vayamANe 4 vivaktavabaMbhacerANaM devANaM avannaM vadamANe 5 / paMcahiM ThANehiM jIvA sulabhabodhiyattAe kammaM pagareMti, taM0-arahaMtANaM vannaM vadamANe jAva vivakatavabaMbhacerANaM devANaM vannaM vadamANe (sU0426) 'paMcahI'tyAdi sugama, navaraM durlabhA bodhiH-jinadharmo yasya sa tathA tadbhAvastattA tayA durlabhabodhikatayA tasyai vA & karma-mohanIyAdi prakurvanti-badhnanti, arhatAmavarNa-azlAghAM vadan , yathA-"natthI arahaMtattI jANaM vA kIsa bhuMjae Jain Ede For Personal & Private Use Only anbrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- gasUtravRttiH 5 sthAnA0 uddezaH 2 ahaMdava // 321 // CREASEANINGASCARSA bhoe? / pAhuDiyaM tuvajIvai[samavasaraNAdirUpAM > emAi jiNANa u avanno ||1||"[naastyrhn jAnAno vA kathaM hai bhogAn bhunakti? prAbhRtikA vopajIvati ityAditu jinaanaamvrnnH||1||] na ca te nAbhUvana tatpraNItapravacanopalabdheH, |nApi bhogAnubhavanAdirdoSaH, avazyavedyasAtasya tIrthakaranAmAdikarmaNazca nirjaraNopAyatvAt tasya, tathA vItarAgatvena samavasaraNAdiSu pratibandhAbhAvAditi, tathA arhatprajJaptasya dharmasya-zrutacAritrarUpasya prAkRtabhASAnibaddhametat tathA kiM cAritreNa dAnameva zreya ityAdikamavarNa vadan , uttaraM cAtra prAkRtabhASAtvaM zrutasya na duSTaM bAlAdInAM sukhAdhyeyatvenopakAritvAt , tathA cAritrameva zreyo, nirvANasyAnantarahetutvAditi, AcAryopAdhyAyAnAmavarNa vadan yathA bAlo'yamityAdi, na ca bAlatvAdirdoSo buddhyAdibhirvRddhatvAditi, tathA catvAro varNAH-prakArA zramaNAdayo yasmin sa tathA sa eva svArthikANvidhAnAccAtuvarNastasya saGghasyAvarNa vadan , yathA-ko'yaM saGgho? yaH samavAyabalena pazusaGgha ivAmArgamapi mArgIkarotIti, na caitatsAdhu, jJAnAdiguNasamudAyAtmakatvAt tasya, tena ca mArgasyaiva bhArgIkaraNAditi, tathA vipakkaM |-supariniSThitaM prakarSaparyantamupagatamityarthaH tapazca brahmacarya ca bhavAntare yeSAM vipakkaM vA-udayAgataM tapobrahmacarya taddhetuka devAyuSkAdi karma yeSAM te tathA teSAmavarNa vadan, na santyeva devAH, kadAcanApyanupalabhyamAnatvAt , kiM vA tairviTairiva kAmAsaktamanobhiravirataistathA nirnimeSeraceSTaizca mriyamANairiva pravacanakAryAnupayogibhizcetyAdikaM ?, ihottaraM-santi devAH, tatkRtAnugrahopaghAtAdidarzanAt, kAmAsaktatA ca mohasAtakarmodayAdityAdi, abhihitaM ca-"ettha pasiddhI 1jJAnAdihetorevAcaraNAyAM samupAdAnAt. 2 pUrvapuruSANAM tathAvidhakAraNAbhAvAt tathAvidhAcaraNAbhAvAt amArgatvaM tathA cvAvapi vyutpattau virodho na. rNAdinA durlabhasulabhabodhitA sU0426 // 321 // Education interne For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohaNIya sAyaveyaNiya kammaudayAo / kAmapasattA viraI kammodayao ciya na tesiM // 1 // aNimisa devasahAvA nicceTThA'NuttarA u kayakiccA / kAlaNubhAvA titthunnaIpi annattha kubvaMti // 2 // " [ atra samAdhAnaM mohanIyasAta vedanIyakarmaNorudayAt kAmaprasaktA iti teSAM karmodayato viratirapi na // 1 // devasvabhAvAdanimeSAH nizceSTA anuttarAstu kRtakRtyAH / kAlAnubhAvA tIrthonnatimapyanyatra kurvanti // 2 // ] tathA arhatAM varNavAdo yathA - " jiyarAgadosamohA sabvannU tiyasanAhakayapUyA / accaMtasaccavayaNA sivagaigamaNA jayaMti jiNA // 1 // " iti [ jitarAgadveSamohAH sarvajJAH tridazanAthakRtapUjAH / atyaMtasatyavacanAH zivagatigAmino jayaMti jinAH // 1 // ] arhamaNItadharmmavarNo yathA - "vatthu - payAsaNasUro aisayarayaNANa sAyaro jayai / sabvajayajIvabaMdhurabaMdhU duviho'vi jiNadhammo // 1 // " [ vastuprakAzanasUryaH atizayaratnAnAM sAgaro jayati / sarvajagajjIvasnehala baMdhurdvividho'pi jinadharmmaH // 1 // ] AcAryavarNavAdo yathA"tesiM namo tesiM namo bhAveNa puNovi tesi caiva namo / aNuvakayaparahiyarayA je nANaM deti bhavvANaM // 1 // " [ tebhyo namastebhyo namo bhAvena punarapi tebhya eva namaH anupakRtaparahitaratA ye jJAnaM dadati bhavyebhyaH // 1 // ] caturvarNazramaNasaGghavarNo yathA - " eyaMmi pUiyaMmi natthi tayaM jaM na pUiyaM hoi / bhuvaNevi pUaNijo na guNI saMghAo jaM anno // 1 // " [ etasmin pUjite nAsti tadyatpUjitaM na bhavati yadbhuvane'pi saMghAdanyo guNI na pUjanIyaH // 1 // " ] devavarNavAdo yathA - " devANa aho sIlaM visayavisamohiyAvi jiNabhavaNe / accharasAhiMpi samaM hAsAI jeNa na kariti // 1 // " For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 322 // iti / [ devAnAmaho zIlaM viSayaviSamohitA api jinabhavane / apsarobhirapi samaM yena hAsyAdi na kurvati // 1 // ] saMyatAsaMyatavyatikarameva paMcapaDisaMlINetyAdinA AropaNasUtraparyantena granthenAha paMca paDisaMlINA paM0 taM 0 soiMdiyapaDisaMlINe jAva phAsiMdiyapaDisaMlINe / paMca appaDisaMlINA paM0 taM0 sortidiyaappaDisaMlINe jAva phAsiMdiyaappaDisaMlINe / paMcavidhe saMvare paM0 taM0 - sotiMdiyasaMvare jAva phAsiMdiyasaMvare, paMcavihe asaMvare paM0 taM0--soiMdiyaasaMvare jAva phAsiMdiyaasaMvare / ( sU0 427) paMcavidhe saMjame paM0 taM0 - sAmAtitasaMjame chedovaTThAvaNiyasaMjame parihAravisuddhitasaMjame suhumasaMparAgasaMjame ahakkhAyacarittasaMjame (sU0 428) egiMdiyA NaM jIvA asamArabhamANassa paMcavidhe saMjame kajjati, taM0 - puDhavikAtiyasaMjame jAva vaNassatikAtitasaMjame / egiMdiyA NaM jIvA samArabhamANassa paMcavihe asaMjame kajjati, taM0 - puDhavikAtitaasaMjame jAva vaNassatikAtitaasaMjame / ( sU0 429 ) paMciMdiyA NaM jIvA asamArabhamANassa paMcavidhe saMjame kajjati, taM0 - sotiMditasaMjame jAva phAsiMdiyasaMjame, paMciMdiyA NaM jIvA samAraMbhamANassa paMcavidhe asaMjame kajjati, taM0 - sotiMdiyaasaMjame jAva phAsiMdiyaasaMjame, savvapANabhUyajIvasattA NaM asamArabhamANassa paMcavidhe saMjame kajjati, taM0 egiMditasaMjame jAva paMciMdiyasaMjame / savvapANabhUtajIvasattA NaM samAraMbhamANassa paMcavidhe asaMjame kajjati, taM0 egiditaasaMjame jAva paMciMdiyaasaMjame ( sU0 430 ) paMcavidhA taNavaNassatikAtitA paM0 taM0 aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA bIyaruhA ( sU0 431 ) For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 2 pratisaMlInasaMvareta rAH sAmA yikAdyAH ekendriyasaMyametarau paJcendri yasaMyameta rau tRNava naspatiH sU0427 431 // 322 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatArthazcArya, navaraM zrotrendriyAdikramo yathAprAdhAnyAt, prAdhAnyaM ca kSayopazamabahutvakRtaM / tathA pratisaMlInetarasUtrayoH puruSo dhammI uktaH, saMvaretarasUtrayostu dharma eveti / tathA saMyamanaM saMyamaH pApoparama ityarthaH, tatra, samo-rAgAdirahitastasya ayo-gamanaM pravRttirityarthaH samAyaH samAya eva samAye bhavaM samAyena nivRttaM samAyasya vi-12 kAro'zo vA samAyo vA prayojanamasyeti sAmAyikaM, uktaM ca-"rAgaddosavirahio samotti ayaNaM autti gamaNaMti / da samagamaNaMti samAo sa eva sAmAiyaM nAma // 1 // ahavA bhavaM samAe nivvattaM teNa taMmayaM vAvi / jaM tappaoyaNaM vA teNa va sAmAiyaM neyaM // 2 // " iti, [rAgadveSavirahitaH sama iti ayanamaya iti gamanamiti samagamanamiti samAyaH sa | eva sAmAyika nAma // 2 // athavA samAye bhavaM tena nivRttaM tanmayaM vApi yattatprayojanaM vA tena vA sAmAyika jJeyaM // 2 // ml athavA samAni-jJAnAdIni teSu tairvA ayanamayaH samAyaH sa eva sAmAyikamiti, avAdi ca-"ahavA samAi sammattanANacaraNAi tesu tehiM vA / ayaNaM ao samAo sa eva sAmAiyaM nAmA // 1 // " iti, [athavA samAni samyaktvajJAnacaraNAni teSu tairvA'yanaM ayaH samAyaH sa eva sAmAyikaM nAma // 1 // ] athavA samasya-rAgAdirahitasyA''yo-guNAnAM lAbhaH samAnAM vA-jJAnAdInAmAyaH samAyaH sa eva sAmAyikaM, abhANi ca-ahavA samassa Ao guNANa lAbhotti jo samAo so| ahavA samANamAoNeo sAmAiyaM nAma // 1 // " iti, [athavA samasyAyastu guNAnAM lAbha iti yaH sa samAyaH athavA samAnAmAyo jJeyaH sAmAyikaM nAma // 1 // ] athavA sAmni-maitryAM sAmnA vA ayastasya 1 zrotrasya zabdavargaNApudgalAnAM catuHsparzAnAM grahaNasAmopetatvAt zeSANi sarvANi tvaSTasparzagrAhINi teSu tu cakSurAdikrameNa prAdhAnya OMOMOMOMOM554 an Education mana For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsthAnAGgasUtra vRttiH // 323 // Jain Education I vA AyaH sAmAyaH sa eva sAmAyikaM, abhyadhAyi ca - " ahavA sAmaM mettI tattha ao teNa vatti sAmAo | ahavA sAmassAo lAbho sAmAiyaM nAma // 1 // " iti [ athavA sAma maitrI tatrAyastena vADya iti sAmAyaH athavA sAmna Ayo lAbhaH sAmAyikaM nAma // 1 // ] sAvadyayogaviratirUpaM sarvamapi cAritramavizeSataH sAmAyikameva, chedAdivizeSaistu viziSyamANamarthataH zabdatazca nAnAtvaM bhajate, tatra prathamaM vizeSaNAbhAvAt sAmAnyazabda evAvatiSThate sAmAyikamiti, tacca dvidhA - itvarakAlikaM yAvajjIvikaM ca tatretvarakAlikaM sarveSu prathamapazcimatIrthakara tIrtheSvanAropitavratasya yAvajjIvikaM tu madhyamavidehatIrthakara tIrtheSu bhavati iti, teSUpasthApanA'bhAvAditi, sAmAyikaM ca tatsaMyamazcetyevaM sarvatra vAkyaM kAryamiti, bhavanti cAtra gAthAH - " savvamiNaM sAmAiya chedAdivisesao puNa vibhinnaM / | avisesiyamAdimayaM Thiyamiha sAmannasannAe // 1 // sAvajjajogaviraiti tattha sAmAiyaM duhA taM ca / ittaramAvakatiya paDhamaM paDhamaMtimajiNANaM // 2 // titthesu aNAroviyavayassa sehassa thovakAlIyaM / sesANamAvakahiyaM titthesu videhayANaM ca // 3 // " iti [sarvamidaM sAmAyikaM chedAdivizeSataH punarvibhinnaM avizeSitamAdimaM sthitaM caitadiha sAmAnyasaMjJayA // 1 // sAvadyayogaviratiriti tatra sAmAyikaM dvidhA tacca itvaraM yAvatkathikamiti ca prathamaM prathamAntimajinayoH // 2 // tIrthayoranAropitavratasya zaikSasya stokakAlInaM / zeSANAM yAvatkathikaM tIrtheSu videhagAnAM ca // 3 // ] tathA chedazca pUrvaparyAyasyopasthApanaM ca vrateSu yatra tacchedopasthApanaM tadeva chedopasthApanikaM te vA vidyete yatra tacchedopasthApanikamathavA pUrvaparyAyacchedenopasthApyate - Aropyate yanmahAtratalakSaNaM cAritraM tacchedopasthApanIyaM tadapi dvidhA - anaticAraM sAti For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 2 sAmAyi kAdyAH sU0 431 // 323 // ainelibrary.org Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAraM ca, tatrAnaticAraM yaditvarasAmAyikasya zikSakasyAropyate pArzvanAthasAdhorvA paJcayAmadharmapratipattau, sAticAra tu yanmUlaprAyazcittaprAptasyeti, ihApi gAthe-"pariyAyassa u cheo jatthovaTThAvaNaM vaesuM ca / cheovaTThAvaNamiha tamaNaiyAretaraM duvihaM // 1 // sehassa niraiyAraM titthaMtarasaMkame va taM hojjA / mUlaguNaghAiNo sAiyAramubhayaM ca Thiyakappe // 2 // "* paryAyasya chedaH yatropasthApanaM ca vrateSu chedopasthApanamiha tadanaticArataratvAbhyAM dvividhaM // 1 // ziSyasya niraticAraM tIrthAntarasaMkrame vA tadbhavet / mUlaguNaghAtinaH sAticAramubhayaM ca sthitakalpe // 1 // ] (prathamapazcimatIrthayorityarthaH>, tathA pariharaNaM parihAraH-tapovizeSaH tena vizuddhaM parihAro vA vizeSeNa zuddho yasmiMstatsarihAravizuddhaM tadeva parihAravizu|ddhika, parihAreNa vA vizuddhiyasmiMstatsarihAravizuddhikaM, tacca dvidhA-nirvizamAnakaM nirviSTakAyikaM ca, tatra nirvizamAnakAnAM ca tadAsevakAnAM yattanirvizamAnakaM, yattu nirviSTakAyikAnAmAsevitavivakSitacAritrakAyAnAM tannirviSTakAyikamiti, ihApi gAthe--"parihAreNa visuddhaM suddho ya tavo jahiM viseseNaM / taM parihAravisuddhaM parihAravisuddhiyaM nAma // 1 // taM duvikappaM nivissamANaniviTThakAiyavaseNaM / parihAriyANuparihAriyANa kappaTTiyassa'viya // 2 // " iti, [parihAreNa vizuddhaM yatra vizeSeNa zuddhaM ca tpH| tatparihAravizuddhaM parihAravizuddhikaM nAma // 1 // tad dvivikalpaM nirvizamAnanirviSTakAyikavazAt parihArikAnuparihArikANAM kalpasthitasyApi ca // 2 // ] iha ca navako gaNo bhavati, tatra catvAraH parihArikA apare tu tadvaiyAvRttyakarAzcatvAra evAnuparihArakAH, ekastu kalpasthito vAcanAcAryo gurubhUta ityarthaH, eteSAM ca nirvizamAnakAnAmayaM parihAraH-grISme jaghanyAdIni caturthaSaSThApTamAdIni zizire tu SaSThASTamadazamAni varSAsvaSTamadazamadvAdazAni pA yatra vizeSaNavAsamANanividvakAiyavasaNI to jahiM viseseNaM / taM pArAtacAritrakAyAnAM taniSTa For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA raNake cAyAma, itareSA sarveSAmAyAmameva, evamete catvAraH SaNmAsAn punaranye catvAraH SaDeva punarvAcanAcAryaH paDitisthAnA0 nasUtra & sarva evAyamaSTAdazamAsikaH kalpa iti / tathA sUkSmA-lobhakiTTikArUpAH samparAyA:-kaSAyA yatra tatsUkSmasamparAyaM, | uddezaH2 vRttiH tadapi dvidhA-vizuddhyamAnakaM saGktizyamAnakaM ca, tatrAdyaM kSapakopazamazreNidvayaM samArohataH, saGktizyamAnakaM tUpazamazre- | sAmAyiNitaH pracyavamAnasyeti, tatroktam-"kodhAi saMparAo teNa jao saMparII saMsAraM / taM suhumasaMparAyaM suhumo jatthAva kAdyAH // 324 // seso se // 1 // seTiM vilaggao taM visujjhamANaM tao cayaMtassa / taha saMkilissamANaM pariNAmavaseNa vinneyaM // 2 // " sU0431 iti [krodhAdiH saMparAyo yatastena saMsAraM saMparaiti yatra sa sUkSmo'vaziSTaH tatsUkSmasaMparAyaM ||1||shrenniN vilagatastadvizuddhyamAnaM tatazcayavamAnasya tathA saMklizyamAnaM pariNAmavazena vijJeyaM // 2 // ] athazabdo yathArthaH, yathaivAkaSAyatayetyarthaH, AkhyAtaM-abhihitaM athAkhyAtaM tadeva saMyamo'thAkhyAtasaMyamaH, ayaM ca chadmasthasyopazAntamohasya kSINamohasya ca syAt kevalinaH sayogasyAyogasya ca syAditi, ihAbhyadhAyi-"ahasado jAhattho ADane'bhivihIeN kahiyamakkhAyaM / caraNamakasAyamudiyaM tamahakkhAyaM ahakkhAyaM // 1 // taM duvigappaM chaumatthakevalivihANao puNekeka / khayasamajasajogAjogi kevalivihANao duvihaM // 2 // " iti [athazabdo yAthArthye AGabhividhau kathitaM AkhyAtaM caraNamakaSAyamuditaM tadyathAkhyAtaM athAkhyAtaM // 1 // tad dvivikalpaM chadmasthakevalividhAnataH punarekaikaM kSayazamajasayogyayogikevalividhAnAd dvividham // 2 // ] 'egiMdiyA NaM jIva'tti ekendriyAn NamityalaGkAre jIvAn asamArabhamANasya-saMghaTTA // 324 // dInAmaviSayIkurvataH saptadazaprakArasya saMyamasya madhye paJcavidhaH saMyamo-vyuparamo'nAzravaH 'kriyate' bhavati, tadyathA For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthivIkAyikeSu saMyamaH-saTTAdhuparamaH pRthivIkAyikasaMyamaH, evamanyAnyapi padAni, asaMyamasUtraM saMyamasUtravad vipayayeNa vyAkhyeyamiti / 'paMceMdiyANa'mityAdi, iha saptadazaprakArasaMyamabhedasya paJcendriyasaMyamalakSaNasyendriyabhedena bhedavivakSaNAt paJcavidhatvaM, tatra paJcendriyAnArambhe zrotrendriyasya vyAghAtaparivarjanaM zrotrendriyasaMyamaH evaM cakSurindriyasaMyamAdayo'pi vAcyAH, asaMyamasUtrametadviparyAsena boddhavyamiti / 'savvapANe'tyAdi, pUrvamekendriyapazcendriyajIvAzrayeNa saMya|mAsaMyamAvuktAviha tu sarvajIvAzrayeNAta eva sarvagrahaNaM kRtamiti, prANAdInAM cAyaM vizeSaH-"prANA dvitricatuHproktA, bhUtAstu taravaH smRtaaH| jIvAH paJcendriyA jJeyAH, zeSAH sattvA itiiritaaH||1||" iti, iha saptadazaprakArasaMyamasyAdyA nava bhedAH saGgahItAH, ekendriyasaMyamagrahaNena pRthivyAdisaMyamapaJcakasya gRhItatvAditi etadvyatyayenAsaMyamasUtraM / 'taNavaNassaitti tRNavanaspatayo-bAdarA vanaspatayo'grabIjAdayaH krameNa koraNTakA utsalakandA vaMzAH zallakyo vaTA evamAdayo, vyAkhyAtaM caitnaagiti|| paMcavidhe AyAre paM0 20-NANAyAre dasaNAyAre carittAyAre tavAyAre vIriyAyAre (sU0 432) paMcavidhe AyArapakappe paM0 20-mAsite ugghAtite mAsie aNugghAie caumAsie ugghAie cAummAsie aNugghAtIte ArovaNA / ArovaNA paMcavihA paM0 20-paTTaviyA ThaviyA kasiNA akasiNA hADahaDA (sU0 433) 1 puDhavidagaagaNimAruya vagassaithiticaupaNidiajjIvA / pehuppehapamajaNa parivaNamaNovaIkAe // 1 // ityatraikabhedatvAt pazcendriyasaMyamasya. 2 vikalendriyatrikapaJcendriyaiH saha nava bhedA pRthvyAyekendriyAdisaMyamAnAM. Jain Education For Personal & Private Use Only Hijainelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH / / 325 / / AcaraNamAcAro - jJAnAdiviSayA'' sevetyarthaH jJAnAcAraH - kAlAdiraSTadhA darzanaM - samyaktvaM tadAcAro - niHzaGkitAdiraSTadhaiva cAritrAcAraH - samitiguptibhedo'STadhA tapaAcAro'nazanAdibhedo dvAdazadhA vIryAcAro vIryAgopanameteSveveti / AcArasya - prathamAGgasya padavibhAgasAmAcArIlakSaNaprakRSTakalpAbhidhAyakatvAt prakalpa AcAraprakalpaH - nizIthAdhyayanaM sa ca paJcavidhaH-pazcavidhaprAyazcittAbhidhAyakatvAt, tathAhi tatra keSuciduddezakeSu laghumAsaprAyazcittApattirucyate 1 keSucicca gurumAsApattiH 2 evaM laghucaturmAsa 3 gurucaturmAsA 4ssropaNAzceti 5, tatra mAsena niSpannaM mAsikaM tapaH, tacca udghAto - bhAgapAto yatrAsti taduddhAtikaM ladhvityarthaH, yata uktam -- "adveNa chinnasesaM putradveNa tu saMjuyaM kAuM / dejjAhi lahuyadANaM gurudANaM tattiyaM ceva // 1 // " iti etadbhAvanA mAsikatapo'dhikRtyopadazyate-mAsasyArddhachinnasya zeSaM dinAnAM paJcadazakaM tat mAsApekSayA ca pUrvasya - paJcaviMzatikasyArddhena - sArdhadvAdazakena saMyutaM kRtaM sArddhAsaptaviMzatirbhavatIti / AropaNA tu caDAvaNatti bhaNiyaM hoi, yo hi yathApratiSevitamAlocayati tasya pratiSevAniSpanna| meva mAsalaghumAsaguruprabhRtikaM dIyate yastu na tathA tasya tattAvaddIyate eva mAyAniSpannaM cAnyadAropyate ityAropaNeti / 'ArovaNe 'ti AropaNokasvarUpA, tatra 'paTThaviya'tti bahuSvAropiteSu yanmAsagurvAdiprAyazcittaM prasthApayati- voDhumArabhate tadapekSayA'sau prasthApitetyuktA 1, 'Thaviya'tti yatprAyazcittamApannastattasya sthApitaM kRtaM na vAhayitumArabdha ityarthaH, AcAryAdivaiyAvRttyakaraNArthaM, taddhi vahanna zaknoti vaiyAvRttyaM karttu, vaiyAvRttyasamAptau tu tatkariSyatIti sthApitocyata iti 2, kRtsnA punaryatra jhoSo na kriyate, jhopastvayaM-iha tIrthe SaNmAsAntameva tapastataH paNNAM mAsAnAmupari yAn mA Jain Education!! For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 2 AcArAH uddhAtikAdyAropaNAH sU0 432 433 // 325 // ainelibrary.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAnApanno'parAdhI teSAM kSapaNaM-anAropaNaM prasthe catuHsetikA'tiriktadhAnyasyeva jhATanamityarthaH, jhoSAbhAvena sA paripU-18 aiti kRtsnetyucyata iti bhAvaH 3, akRtsnA tu yasyAM SaNmAsAdhikaM jhoSyate, tasyA hi tadatiriktajhATanenAparipUrNatvAditi 4, 'hADahaDe ti yat laghugurumAsAdikamApannastat sadya eva yasyAM dIyate sA hADahaDokteti 5 / etatsvarUpaM ca vizeSato nizIthaviMzatitamoddezakAdavagantavyamiti / ayaM ca saMyatAsaMyatagatavastuvizeSANAM vyatikaro manuSyakSetra eva bhavatIti manuSyakSetravartino vastuvizeSAn 'jaMbuddIve'tyAdinA 'usuyArA natthi'tti paryavasAnena granthenAha jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa purathime NaM sIyAe mahAnaIe uttareNaM paMca vakkhArapavvatA paM0 20-mAlavaMte cittakaDe pamhakaDe NaliNakuDe egasele 1 jaMbUmaMdarassa purao sItAe mahAnadIe dAhiNeNaM paMca vakkhArapavvatA paM0 taM0tikaDe vesamaNakUDe aMjaNe mAyaMjaNe somaNase 2 jaMbUmaMdarassa paJcatthimeNaM sIotAte mahANadIe dAhiNeNaM paMca vakkhArapavvatA paM0 0-vijuppabhe aMkAvatI pamhAvatI AsIvise suhAvahe 3 jaMbUmaMdarapaJcatthimeNaM sItotAte mahAnadIte uttareNaM paMca vakkhArapavvatA paM0 taM0-caMdapavvate sUrapavvate NAgapavvate devapavvate gaMdhamAdaNe 4 jaMbUmaMdaradAhiNaNaM devakurAe kurAe paMca mahaddahA paM0 saM0-nisahadahe devakurudahe sUradahe sulasadahe vijuppabhadahe 5 jaMbUmaMdarauttarakurAte kurAe paMca mahadahA paM0 20-nIlavaMtadahe uttarakurudahe caMdadahe erAvaNadahe mAlavaMtadahe 6 savve'vi NaM vakkharapavvayA ( teNaM) sIyA sIoyAo mahANaIo maMdaraM vA pavvataMteNaM paMca joyaNasatAI uDUM uccatteNaM paMcagAuyasatAI uvveheNaM 7 / dhAyaisaMDe dIve puracchimadveNaM maMdarassa pavvayassa puracchimeNaM sItAte mahANatIte uttareNaM paMca vakkhArapavvatA paM0 saM0-mAlavaMte sthA059 // R dain Education C a For Personal & Private Use Only G Uw.jainelibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA evaM jadhA jaMbuddIve tadhA jAva pukkharavaradIvar3apaJcatthimaddhe vakkhArA dahA ya uccattaM bhANiyabvaM / samayakkhette NaM paMca bharahAI paMca eravatAI, evaM jadhA cauhANe bitIyauddese tahA etthavi bhANiyavvaM jAva paMca maMdarA paMca maMdaracUlitAo, vRttiH NavaraM usuyArA Natthi (sU0 434) usabhe NaM arahA kosalie paMcadhaNusatAI uDU uccatteNaM hotthA 1 / bharahe the rAyA cAuraMtacakkavaTTI paMca dhaNusayAI uDU uccatteNaM hutthA 2 / bAhubalI NamaNagAre evaM ceva 3 baMbhINAmajjA evaM ceva 4 // 326 // evaM suMdarIvi 5, (sU0 435) kaNThyazcArya, navaraM mAlava(va)to gajadantakAta pradakSiNayA sUtracatuSTayoktA viMzatirvakSaskAragirayo'vagantavyA iti, iha ca devakuruSu niSadhavarSadharaparvatAduttareNASTau yojanAnAM zatAni catustriMzadadhikAni yojanasya caturazca saptabhAgAnatikramya zItodAyA mahAnadyAH pUrvAparakUlayorvicitrakUTacitrakUTAbhidhAnI yojanasahasrocchritau mUle sahasrAyAmaviSkambhAvupari paJca yojanazatAyAmaviSkambhau prAsAdamaNDitau svasamAnanAmadevanivAsabhUtau parvatau staH, tatastAbhyAmuttarato'nantarodimatAntaraH zItodAmahAnadImadhyabhAgavattI dakSiNottarato yojanasahanamAyataH pUrvAparataH paJca yojanazatAni vistIrNaH ve dikAvanakhaNDadvayaparikSiptodaza yojanAvagAho nAnAmaNimayena dazayojananAlenAddhayojanabAhalyena yojanaviSkambhenArddhayojanavistIrNayA krozocchritayA karNikayA yuktena niSadhAbhidhAnadevanivAsabhUtabhavanabhAsitamadhyena tadarddhapramANASTottara zatasaGkhyapajhaistadanyeSAM ca sAmAnikAdidevanivAsabhUtAnAM padmAnAmanekalakSaiH samantAt parivRtena mahApadmana virAjamAnalAmadhyabhAgo niSadho mahAhUdaH, evamanye'pi niSadhasamAnavaktavyatAH svasamAnAbhidhAnadevanivAsA uktAntarAH samavaseyAH, 5sthAnA0 | uddezaH2 mAlavadakSaskArAdyAH RSabhAdInAmuccatvaM sU0434435 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4%95% navaraM nIlavanmahAhrado vicitrakUTacitrakUTaparvatasamavaktavyatAbhyA yamakAbhidhAnAbhyAM svasamAnanAmadevAvAsAbhyAM parvatAbhyAmanantaraM draSTavyastato dakSiNataH zeSAzcatvAra iti, ete ca sarve'pi pratyeka dazabhirdazabhiH kAJcanakAbhidhAnaH yojanazatocchritairyojanazatamUlaviSkambhaiH paJcAzadyojanamAnamastakavistAraiH svasamAnanAmadevAdhivAsaiH pratyeka dazayojanAntaraiH pUrvAparavyavasthitaiH giribhirupetAH, eteSAM ca vicitrakUTAdiparvatahUdanivAsidevAnAmasaGkhyeyatamajambUdvIpe dvAdazayojanasahasapramANAstannAmikA nagaryo bhavantIti, 'savvevi Na'mityAdi, sarve'pi jambUdvIpAdisambandhinaH, teNaM'ti zItAzItode mahAnadyau pratIte lakSaNIkRtya nadIdizItyarthaH,mandaraM vA-meruM vA parvataM prati taddizItyarthaH, tatra mAlavatsaumanasavidyutprabhagandhamAdanAgajadantAkAraparvatA meruM prati yathoktasvarUpAH, zeSAstu vakSAraparvatA mahAnadyau pratIti, iyaM cAnantaroditA saptasUtrI dhAtakIkhaNDasya puSkarArddhasya ca pUrvAparArddhayodRzyetyata evoktam-evaM jahA jaMbU' ityAdi / samayaH-kAlastadviziSTaM kSetraM samayakSetraM-manuSyakSetraM tasyaivAdityagatisamabhivyaGgayaRtvayanAdikAlayuktatvAt , 'jAva paMca maMdara'tti iha yAvatkaraNAt paJca haimavatAni paJca hairaNyavatAnItyAdi paJca zabdApAtina ityAdi copayujya sarva catuHsthAnakadvitIyohe|zakAnusAreNa vAcyaM, navaraM 'usuyAra'tti catuHsthAnake catvAra iSukAraparvatA uktAH iha tu te na vAcyA, paJcasthAnakatvAdasyeti / anantaraM manuSyakSetre vastUnyuktAnIti tadadhikArAdbharatakSetravarttamAnAvasarpiNIbhUSaNabhUtamRSabhajinavastu tatsambandhAdanyAni ca paJcasthAnake'vatArayan sUtrapaJcakamAha-'usame 'mityAdiH kaNThyaM, navaraM 'kosalie'tti ERSARAKAS Jan Education For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- GgasUtravRttiH CROCOCC // 327 // kozaladezotpannatvAt kauzaliko, bharatAdayazca RSabhApatyAni / buddhAzcaite, buddhazca bhAvato mohakSayAd dravyato nidrAkSa- 5 sthAnAH yAditi dravyabodhaM kAraNata upadarzayannAha | uddezaH2 paMcahiM ThANehiM sutte vibujhejA, taM0-saddeNaM phAseNaM bhoyaNapariNAmeNaM NiddakkhaeNaM suviNadasaNeNaM (sU0 436) paM. dravyabodhacahiM ThANehiM samaNe NiggaMthe NiggaMthi giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAtikamati, saM0-niggathiM ca NaM annayare pasu hetavaH nijAtie vA pakkhijAtie vA ohAtejjA tattha NiggaMthe NiggaMthiM giNhamANe vA avalaMbamANe vA nAtikamati 1 NiggaMthe granthyavalaNiggaMthiM duggaMsi vA visamaMsi vA pakkhalamANiM vA pavaDamANi vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAtikamati 2 mbAdAvANiggaMthe NiggaMthiM setaMsi vA paMkasi vA paNagaMsi vA udagaMsi vA uksamANIM vA ubujjhamANIM vA giNhamANe vA avalaM jJAnati bamANe vA NAtikamati 3 niggaMthe niggaMthiM nAvaM ArubhamANe vA orohamANe vA NAtikamati 4, khettaittaM dittaittaM ja kramaH kkhAi8 ummAyapattaM uvasaggapattaM sAhigaraNaM sapAyacchittaM jAva bhattapANapaDiyAtikkhiyaM aTThajAyaM vA niggaMthe niggaMthi sU0436. geNhamANe vA avalaMbamANe vA NAtikamati 5 // (sU0 437) 'paMcahIM'tyAdi kaNThyaM, navaramiha nidrAkSayo'nantarakAraNaM zabdAdayastu tatkAraNatvena tatkAraNatayoktAH, bhojanapariNAmo bubhukSA / anantaraM dravyaprabuddhaH kAraNata ukto, atha bhAvapravuddhamanuSThAnata AjJAnatikramiNaM darzayitumAha-'paMcahIM'tyAdi sugama, navaraM 'giNhamANe'tti bAhvAdAvaGge gRhNan avalambamAnaH patantIM bAhAdau gRhItvA dhArayan athavA 'savvaMgiyaM tu // 327 // gahaNaM kareNa avalaMvaNaM tu desaMmi'tti [sarvAGgikaM tu grahaNaM kareNa avalambanaM tu deze] nAtikAmati svAcAramAjJAM vA gItA-15 A CACANCE- For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArthasthaviro nirgranthikA'bhAve na yathAkathaJcit , pazujAtIyo dRptagavAdiH pakSijAtIyo gRdhrAdiH, 'ohAejatti upahakAnyAt tatreti-upahanane gRhNannAtikAmati kAraNikatvAt niSkAraNatve tu doSAH, yadAha-"micchattaM uDDAho virAhaNA phAsa bhAvasaMbaMdho / paDigamaNAI dosA bhuttAbhutte ya nAyavvA // 1 // [mithyAtvamuDDAho virAdhanA sparza bhAvapratibaMdhaH pratigamanAdayo doSA bhuktAbhuktayozca jJAtavyAH // 9 // ] ityekaM, tathA duHkhena gamyata iti durgaH, sa ca tridhA-vRkSadurgaH zvApadadug! mlecchAdimanuSyadurgaH, tatra vA mArge, uktaM ca-"tivihaM ca hoi duggaM rukkhe sAvayamaNussaduggaM ca" iti [ durga trividhaM ca bhavati vRkSazvApadamanuSyadurgabhedAt // ] tathA viSame vA-gartapASANAdyAkule parvate vA praskhalaMtI vA gatyA prapatantI vA bhuvi, athavA "bhUmIe asaMpattaM pattaM vA hatthajANugAdIhiM / pakkhalaNaM nAyavvaM pavaDaNa bhUmIeN gattehiM // 1 // " iti [bhUmAvasaMprAptiH prAptiA hstjaanvaadibhiH| praskhalanaM jJAtavyaM prapatanaM bhUmau gAtraiH // 1 // "] gRhannAtikAmatIti dvitIya, tathA paGkaH panako vA sajalo yatra nimajyate sa sekastatra vA, paGkaH-kardamastatra vA, panake vA AgantukapratanudravarUpe kaIma eva olyAM vA, 'apakasaMtI paGkapanakayoH parihasantIM apohyamAnAM vA-seke udake vA nIyamAnAM gRhannAtikAmatIti, gAthe ceha-"paMko khalu cikkhillo AgaMtuM pataNuo davo paNao / socciya sajalo seo sIijjai jattha duvihevi // 1 // " iti, paMkapaNaesu niyamA osagaNaM vujhaNaM siyA see / nimiyaMmi nimajjaNayA sajale see siyA dovi ||2||[pNkH khalu cikkhilla AgaMtukaH pratanuko dravaH panakaH / so'pi ca sajala: sekaH yatra dvivi| dhe'pi sIdyate // 1 // paMkapanakayoniyamAdadhogamanaM seke syAdvahana (nirmudi stimite ) nimajjanatA sajale seke syAtAM dain Education International For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 328 // dvAvapi // 2 // ] iti tRtIyaM tathA nAvaM 'AruhamANe'tti Arohayan 'oruhamANe'tti avarohayannuttArayannityartho nAtikrAmatIti caturtha, tathA kSiptaM naSTaM rAgabhayApamAnaizcittaM yasyAH sA kSiptacittA sAMvA, uktaM ca - " rAgeNa vA bha eNa vA ahavA avamANiyA mahaMteNaM / etehiM khittacitta "ti [ rAgeNa vA bhayena vA'thavA mahatA'pamAnitA etaiH kSiptacittA // ] tathA dRptaM sanmAnAt davaccittaM yasyAH sA dRptacittA tAM vA, uktaM ca-" iti esa asaMmANA khitto | sammANao bhaveditto / aggIva iMdhaNeNaM dippara cittaM imehiM tu // 1 // lAbhamaeNa va matto ahavA jeUNa dujjayaM satuM" ti // [ ityeSo'sanmAnAtkSiptaH sanmAnAdbhavedRptaH / agnirivendhanairdRpyati cittamebhireva // 1 // lAbhamadena vA mattaH athavA jitvA durjayaM zatruM // ] yakSeNa-devena AviSTA - adhiSThitA yakSAviSTA tAM vA, atroktam - "puvvabhavaverieNaM, ahavA rAgeNa rAgiyA saMtI / eehi jakkhaiTTa"tti [ pUrvabhavavairiNA'thavA rAgeNa rAgavatI satI / etairyakSAviSTA // ] unmAdaM - unmatatAM prAptA unmAdaprAptA tAM vA, atrApyuktam -- "ummAo khalu duviho jakkhAeso ya mohaNijo ya / jakkhAeso vutto moheNa imaM tu vocchAmi // 1 // rUvaMgaM daNaM ummAo ahava pittamucchAe" ti [ unmAdaH khalu dvividhaH yakSA| vezazca mohanIyazca / yakSAveza ukto mohenainaM tu vakSyAmi // 1 // rUpamaMgaM ca dRSTvA unmAdo'thavA pittamUrcchayA // ] upasargaupadravaM prAptA upasargaprAptA tAM vA, ihApyuktam -- "tivihe ya uvassagge divve mANussae tirikkhe y| divve ya puNva| bhaNie mANusse Abhioge ya // 1 // vijAe maMteNa ya cutreNa va joiyA aNappavasA" iti [trividhAzcopasargAH divyA mAnuSyAstairazcazca / divyAzca pUrvaM bhaNitA mAnuSyA AbhiyogAzca // 1 // vidyayA maMtreNa cUrNena vA yojitA anAtmavazA // ] tathA For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 2 nirgranthya valambahe tavaH sU0 436437 // 328 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAdhikaraNena sAdhikaraNA-yuddhArthamupasthitA tAM vA saha prAyazcittena saprAyazcittA tAM vA, bhAvanA ceha-"ahigaraNami kayaMmi u khAmeumuvaTThiyAe pacchittaM / tappaDhamayAbhaeNaM hoi kilaMtA va vahamANI // 1 // " [adhikaraNe kRte kSAma-13 yitumupasthitAyA athavA tatprathamatayA prAyazcittaM vahatI kila bhayena vA klAntA bhavati // 1 // ] tathA bhaktapAne AbhavaM pratyAkhyAte yayA sA bhaktapAnapratyAkhyAtA tAM vA, iha gAthA-"aTuM vA heuM vA samaNINaM virahie kahiMtassa / mu|cchAe~ vivaDiyAe kappai gahaNaM parinnAe // 1 // " iti [artha vA hetuM vA virahe zramaNIbhyaH kthytH| mUrcchayA vipatitAyAH parijJAyAM (anazane) grahaNaM kalpate // 1 // ] tathA arthaH-kAryamutpravrAjanataH svakIyapariNetrAderjAtaM yayA sA'rthajAtA paticaurAdinA saMyamAccAlyamAnetyarthastAM vA, iha gAthA-"aTThotti jIeN kajaM saMjAya esa aTThajAyAu / taM puNa saMjamabhAvA cAlijaMtaM samavalaMbaM // 1 // " ti [yasyA arthaH kArya saMjAtaM eSA ecaa'rthjaataa| tAM punaH saMyamabhAvAcAlya-14 mAnAM samavalaMbayanti // 1 // ] paJcamamiti 5 // anantaraM yeSu sthAneSu vartamAno nirgrantho dharma nAtikAmati tAnyukAni, adhunA tadvizeSa AcAryoM yeSvatizayeSu vartamAnastaM nAtikAmati tAnAha AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi paMca atisesA paM0 taM0-AyariyauvajjhAe aMto uvassagassa pAe nigijhiya 2 papphoDemANe vA pamajjemANe vA NAtikamati 1 AyariyauvajjhAe aMto uvassagassa uccArapAsavaNaM vigiMcamANe vA visodhemANe vA NAtikamati 2 AyariyauvajjhAe pabhU icchA veyAvaDiyaM karejA icchA No karejA 3, AyariyauvajjhAe Jain Education For Personal & Private Use Only Jijanelibrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 329 // aMto uvassagassa egarAyaM vA durAtaM vA egAgI vasamANe NA04 AyariyauvajjhAe bAhiM uvassagassa egarAtaM vA du- 5sthAnA0 rAta vA vasamANe NAtikamati 5 (sU0 438) | uddezaH2 'Ayarie'tyAdi, AcAryazcAsAvupAdhyAyazcetyAcAryopAdhyAyaH, sa hi keSAJcidarthadAyakatvAdAcAryo'nyeSAM sUtradAya AcAryAkatvAdupAdhyAya iti tasya, AcAryopAdhyAyayorvA, na zeSasAdhUnAM, 'gaNe' sAdhusamudAye vartamAnasya vartamAnayorvA gaNa tizeSAH viSaya vA zeSasAdhusamudAyApekSayetyarthaH paJcAtizeSAH-atizayAH prajJaptAH, tadyathA-AcAryopAdhyAyo'ntaH-madhye 'upA-| sU0438 zrayasya' vasateH 'pAdau nigRhya 2' pAdadhUleruddhUyamAnAyA nigrahaM vacanena kArayitvA yathA'nye dhUlyA na bhriyante tathetyarthaH, prasphoTayitvA AbhigrahikenAnyena vA sAdhunA svakIyarajoharaNena UrNikapAdaproJchanena vA prasphoTanaM kArayan jhATayannityarthaH, pramArjayanvA zanailUMSayan nAtikrAmatIti, iha ca bhAvArtha itthamAsthitaH-AcAryaH kulAdikAryeNa nigataH pratyAgata utsargeNa tAvadvasaterbahireva pAdau prasphoTayati, atha tatra sAgAriko bhavettadA vasaterantaH prasphoTayet, prasphoTanaM ca pramArjanavizeSastacca cakSurvyApAralakSaNapratyupekSaNapUrvakamitIha sapta bhaGgAH, tatra na pratyupekSate na pramATi ce| tyekaH, na pratyupekSate pramASTIMti dvitIyaH, pratyupekSate na pramASTarTIti tRtIyaH, pratyupekSate pramArTi ceti caturthaH, yattatpratyu|pekSyate pramAya'te ca taduSpratyupekSitaM duSpramArjitaM 4 duSpratyupekSitaM supramArjitaM vA 4 supratyupekSitaM duSpramArjitaM vA 6 supratyupekSitaM supramArjitaM vA 7 karoti, iha ca saptamaH zuddhaH zeSeSvasamAcArIti, yadi tu sAgArikazcalastataH saptatA-18 // 329 // |lamAtraM saptapadAvakramaNamAtraM vA kAlaM bahireva sthitvA tasmin gate pAdau prasphoTayet , uktaM ca-"aivAigaMmi bAhiM dain Education n a onal For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acchaMti muhattagaM ther"tti|[atipaatike'sthire bahirmuhUrttakaM tiSThanti sthviraaH||] alpArthake saptatAlamAnaM (atipAtito|'sthiraH>, tato vasatau pravizet , kaH kena cAsya pAdau pramArjayatItyucyate-"abhiggahiyassa asaI tasseva raohareNa annayaro" / (tasyaivetyAcAryasyaiva > pAuMchaNunnieNa va puMchai u aNannabhutteNaM // 1 // " ti / [AbhigrahikasyAsati tasyaiva rjohrnnenaanytrH| pAdapoMchanenaurNikena vA puMchati tvananyabhuktena // 1 // ] vasaterantaHpraviSTasya cAyaM vidhiHvipulAyAM vasatAvaparibhogasthAne saGkaTAyAM cAtmasaMstArakAvakAze upaviSTasya pAdau pramArjanIyau, anyasyApi gaNAvacchedakAderayameva vidhiH, kevalamanyo bahizcirataraM tiSThatIti, uktaM ca "vipulAe aparibhoge attaNaovAsae va beddhss| emeva ya bhikkhussavi navaraM bAhiM cirayaraM tu // 1||"[vipulaayaampribhoge Atmano'vakAze vopaviSTasya / evameva bhi-15 kSorapi navaraM bahizciratarameva // 1 // ] etAvAneva cAyamatizayo yadasau na ciraM bahirAste, atha ciraM tiSThataH ke doSA iti?, ucyate-"taNhuNhabhAviyassA (sukumArAcAryasya > paDicchamANassa [bahistAt > mucchmaaiiyaa| khaddhAiyaNagilANe [pracuradravapAne glAnatve > suttatthavirAhaNA ceva // 1 // " ityAdi, [tRpoSNabhAvitasya pratIcchataH muurchaadikaaH| pracuradravapAne glAnatvaM sUtrArthavirAdhanA caiva // 1 // ] zeSasAdhavastu ciramapi bahistiSThanti na ca doSAH syuH, jitazramatvAd, Aha ca-"dasavihaveyAvacce saggAma bahiM ca niccavAyAmo / sIuNhasahA bhikkhU Na ya hANI vAyaNAIyA // 1 // " [ dazavidhavaiyAvRttye svagrAme bahirvA nityaM vyAyAmaH / zItoSNasahA bhikSavo na ca haanirvaacnaadikaaH||1||] ityeko'tizayaH, tathA'ntaH-madhye upAzrayasya uccAraM-purISaM prazravaNaM-mUtraM vivecayan-sarvaM pariSThApayan vizodhayan-pAdAdila-11 SAGARSALARAMANG For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkhAnA- vRttiH 5 sthAnA. uddezaH2 AcAryA tizeSAH sU0438 masya niravayavatvaM kurvan zaucabhAvena veti, athavA sakRdvivecanaM bahuzo vizodhana, uktaM ca-"savvassa chaDDuNa vigicaNA u puyapAdahatthalaggassa / phusaNadhuvaNA visohaNa saI ca bahuso ya nANasaM // 1 // " iti, [putapAdahastalagnasya sarvastra tya- janaM vivecanaM sparzane dhAvanaM vizodhanaM sakRddhahuzazceti nAnAtvaM // 1 // ] nAtikAmati, iha ca bhAvArtha evaM-AcAryo notsargato vicArabhUmi gacchati doSasambhavAt , tathAhi-zrutavAnayamityAdiguNataH pUrva vIthiSu vaNijo bahumAnAdabhyutthAnAdi kRtavantastato vicArabhUmau sakRvirvA''cAryasya gamane AlasyAsanna kurvanti parAjukhAzca bhavanti, etacetare dRSTvA zaGkante-yadutAyamidAnI patito vaNijAnAmabhyutthAnAdhakaraNAdityeSaM mithyAtvagamamAdayo doSAH, uktaM ca-"suyavaM tavassi parivAravaM ca vnniyNtraavnnuhaanne| (aMtarApaNo vIthI>, duTThANanigamaMmi ya (dvinirgame > hANI ya (vinayakha> paraMmuhA'vanno // 1 // " [zrutavAMstapasvI parivAravAMzceti vaNijo'ntarApaNe utthAne (prAyatiSata) dvirnirgame ca hAnirvinayasya praajukhe'vrnnH||1||][avrnno nUnaM dvirbhaka iti> "guNavaMta jato vaNiyA pUiMta'nne visannayA taMmi / paDiotti aNuhANe (anutthAne > duvihaniyattI abhimuhANaM // 1 // " [yato vaNijo guNavataH pUjayanti anyAna'pi ca saMjJArtha yAtaH patita ityanutthAne'bhimukhAnAM nivRttidvividhaa||1||1(shraavktvprnnjittvaabhyaaN nivRttiriti > tathA matsa| ribhyaH sakAzAnmaraNavandhanApabhrAjanAdayo'nye'pi vyavahArabhASyAdavagantavyA iti dvitIyo'tizayaH, tathA prabhuHsamarthaH icchA-abhilASo vaiyAvRttyakaraNe yadi bhavettadA vaiyAvRttyaM-bhaktapAnagaveSaNagrahaNataH sAdhubhyo dAnalakSaNaM kuyot, athecchA-abhilASastadakaraNe tanna kuryAditi, bhAvArthastvayaM-AcAryasya bhikSAbhramaNaM na kalpate, yato'vAci-"uppa // 330 // For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEASEAST nanANA jaha no aDaMti, cottIsabuddhAisayA jiNiMdA / evaM gaNI advaguNovaveo, satthA va no hiMDai iDimaM tu // // " [[catustriMzaduddhAtizayA jinendrA yathA na bhikSAmaTanti evamaSTaguNopapeto gaNyapi zAstA iva RddhimAnno hiMDate // 1 // ] doSAstvamI-"bhAreNa vedaNA vA hiMDate uccanIyasAso vA / AiyaNachaDDuNAI (pracurapAnakAderApAnAdau chAdayo> gelanne porisIbhaMgozA" iti, [bhAreNa vedanA hiMDamAne uccniicshvaasovaa| AdAne pAnakacchaInAdyAH glAnatve pauruSIbhagazca // 1 // ] evamAdayo'neke doSA vyavahArabhASyoktAH samavaseyAH, ete ca sAmAnyasAdhorapi prAyaH samAnAstathApi gacchasya tIrthasya vA mahopakAritvena rakSaNIyatvenAcAryasyAyamatizaya uktaH, uktaM ca-"jeNa kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rakkhijjA / na hu tuMbaMmi viNaTe arayA sAhAravA hoMti // 1 // " tti [yasyAyattaM kulaM taM puruSa AdareNa rakSayet nemau vinaSTAyAM sAdhArakA arakA naiva bhavanti // 1 // ] tRtIyaH, tathA antarupAzraya ekA cAso rAtrizcetyekarAtraM tadvA dvayo rAtryoH samAhAro dvirAtraM tadvA, vidyAdisAdhanArthamekAkI ekAnte vasannAtikAmati, tatra tasya vakSyamANadoSAsambhavAd, anyasya tu tadbhAvAditi caturthaH, evaM paJcamo'pi, bhAvArthazcAyamanayoH-antarupAzrayasya vakSArake viSva| gvasati bahirvopAzrayasya zUnyagRhAdiSu vasati yadi tadA asAmAcArI, doSAzcaite-puMvedoSayogena janarahite hastakarmAdikaraNena saMyame bhedo bhavati, maryAdA mayA laviteti nirvedena vaihAyasAdimaraNaM ca pratipadyata iti, iha gAthA-"tabbhAvuvaogeNaM rahie kamAdi saMjame bhedo| merA va laMghiyA me vehANasamAdi nivveyA // 1 // jaiviya niggayabhAvo tahAvi rakkhijai sa annehiM / vaMsakaDillevi chinno'vi veNuo pAvae na mahiM // 2 // vIsuM vasao dappA gaNiyAyarie BRANS330 For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNiyaM bhikkhussA iti, [janarahita mo'nyaH / rakSyate va bhorapi kAraNe zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 331 // ya hoi emeva / suttaM puNa kAraNiyaM bhikkhussavi kAraNe'NunnA // 3 // vijANaM parivADi pabve pavve kareMti AyariyA diluto mahapANe anto bAhiM ca vasahIe // 4 // " iti, [janarahite tadbhAvopayogena karmAdinA saMyamabhedaH / mayA maryAdA laMdhiteti nirvedAdvaihAyasAdi // 1 // yadyapi ca nirgatabhAvastathApi so'nyaiH| rakSyate vaMzasamudAye chinno'pi veNuna prAmoti mahIM // 2 // viSvak vasato dAt gaNyAcAryayorbhavatyevameva / sUtraM punaH kAraNikaM bhikSorapi kAraNe'nujJA // 3 // AcAryAH parvaNi parvaNi vidyAnAM paripATI kurvanti / dRSTAnto mahAprANena antarbahizca vstyaaH||4||] AcAryasya gaNe atizayA uktAH, adhunA tasyaivAtizayaviparyayabhUtAni gaNAnnirgamanakAraNAnyAha paMcahiM ThANehiM AyariyauvajjhAyassa gaNAvakamaNe paM0 taM0-AyariyauvajjhAe gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA no samma pauMjittA bhavati 5 AyariyauvajjhAe gaNaMsi adhArAyaNiyAte kitikammaM veNaiyaM No samma pauMjittA bhavati 2 AyariyauvajjhAte gaNaMsi je suyapajjavajAte dhAriti te kAle no sammamaNupavAdettA bhavati 3 AyariyauvajjhAe gaNasi sagaNitAte vA paragaNiyAte vA niggaMthIte bahillese bhavati 4 mitte NAtIgaNe vA se gaNAto avakkamejA tesiM saMgahovaggahaTThayAte gaNAvakamaNe pannatte 5 (sU0439) paMcavihA iDrImaMtA maNussA paM0 ta0-arahaMtA cakkavaTTI baladevA vAsudevA bhAviyappANo aNagArA (sU0 440) paMcamaTThANassa biio uddeso / 'paMcahIM'tyAdi sugama, navaraM AcAryopAdhyAyasya AcAryopAdhyAyayorvA gaNAd-gacchAt apakramaNa-nirgamo gaNApakramaNaM AcAryopAdhyAyo 'gaNe' gacchaviSaye 'AjJAvA' yogeSu pravartanalakSaNAM dhAraNAMvA-vidheyeSu nivartanalakSaNAM, 'noM sthAnA0 uddezaH2 AcAryasya gaNanirgamaH Rddhima ntaH / sU0439440 PUASA // 331 // For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naiva samyag-yathaucityaM prayoktA-tayoH pravartanazIlo bhavati, idamuktaM bhavati-durvinItatvAd gaNasya te prayoktamazakavana |gaNAdapakrAmati kAlikAcAryavadityekaM, tathA gaNaviSaye yathAratnAdhikatayA-yathAjyeSThaM kRtikarma tathA bainayika-vi- nayaM 'no' naiva samyak prayoktA bhavati, AcAryasampadA sAbhimAnatvAt , yataH AcAryeNApi pratikramaNakSAmaNAdipUcitAnAmucitavinayaH kartavya eveti dvitIyaM, tathA asau yAni zrutaparyavajAtAni-yAn zrutaparyAyaprakArAnuddezakAdhyaya-3 nAdIn dhArayati hRdyavismaraNatastAni kAle 2-yathAvasare no samyaganupravAcayitA-teSAM pAThayitA bhavati, 'gaNetti / iha sambadhyate, tena gaNe-gaNaviSaye gaNamityarthaH, tasyAvinItatvAt tasya vA sukhalampaTatvAnmandaprajJatvAdveti gaNAdapakAmatIti tRtIyaM, tathA asau gaNe vartamAnaH 'sagaNiyAetti svagaNasambandhinyAM 'paragaNiyAe'tti paragaNasatkAyAM | nirgranthyAM tathAvidhAzubhakarmavazavartitayA sakalakalyANAzrayasaMyamasaudhamadhyAd bahirlezyA-antaHkaraNaM yasyAsau bahi tezyaH, Asakto bhavatItyarthaH, evaM gaNAdapakrAmatIti, na cedamadhikaguNatvena asyAsambhAvyaM, yataH paThyate-"kammAI hai nUNaM ghaNacikkaNAI garuyAI vjsaaraaii| nANaDDayapi purisaM paMthAo uppahaM niMti ||1||"[gurukaanni vajrasArANi cikkaNAni karmANi ghanAni jJAnADhyamapi puruSa nUnaM patha utpathaM nayaMti // 1 // ] iti caturtha, tathA mitrajJAtigaNo vA |-suhRtsvajanavargo vA 'se' tasyAcAryAdeH kuto'pi kAraNAd gaNAdapakAmedatasteSAM suhRtsvajanAnAM saGgrahAdyartha gaNAdapakramaNaM prajJaptaM, tatra saGgrahasteSAM svIkAraH, upagraho vastrAdibhirupaSTambha iti paJcamaM / anantaramAcAryasya gaNApakramaNa-15 muktaM, sa ca RddhimanmanuSyavizeSa ityadhikArAd RddhimanmanuSyavizeSAnAha-paMcavihe'tyAdi kaNThyaM, navaraM RddhiH gurukANi vajrara kAraNAd gaNAta // 1 // ] iti caturtha, sthA056 Jain Education hd For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAnA nA0 454545454643 AmaSauSadhyAdikA sampat , tadyathA-AmapauSadhirvighuDoSadhiH khelauSadhijallauSadhi)jallo-malaH savauSadhiH AsIviSatvaM -zApAnugrahasAmarthyamityarthaH AkAzagAmitvamakSINamahAnasikatvaM vaikriyakaraNamAhArakatvaM tejonisarjanaM pulAkatvaM kSI-18 uddezaH2 rAzravatvaM madhvAzravatvaM sarpirAzravatvaM koSThabuddhitA bIjabuddhitA padAnusAritA sambhinnazrotRtvaM-yugapatsarvazabdazrAvitetyarthaH pUrvadharatA avadhijJAnaM manaHparyAyajJAnaM kevalajJAnaM arhattA gaNadharatA cakravartitA baladevatA vAsudevatA cetyeva- maNahetavaH mAdikA, uktaM ca-"udayakhayakhaovasamovasamasamutthA bhuppgaaraao| evaM pariNAmavasA laddhIo hoMti jIvANaM RddhimantaH | // 1 // " iti, [udayakSayakSayopazamopazamasamutthA bahuprakArAH pariNAmavazAjjIvAnAM labdhaya evaM bhavanti // 1 // ] sU0439tadevaMrUpA pracurA-prazastA atizAyinI vA Rddhirvidyate yeSAM te RddhimantaH bhAvitaH-sadvAsanayA vAsitaH AtmA 440 yaste bhAvitAtmAno'nagArA iti, eteSAM ca RddhimattvamAmauSadhyAdibhirahaMdAdInAM tu caturNA yathAsambhavamAmoSadhyA-14 |dinA'rhattvAdinA ceti // paJcamasthAnakasya vivaraNato dvitIyoddezakaH samApta iti // ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantaroddezake jIvadharmAH prAyaH prarU|pitAH, iha tvajIvajIvadharmA ucyante, ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtrampaMca asthikAyA paM0 taM0-dhammatthikAte adhammatthikAte AgAsasthikAte jIvatthikAte poggalatthikAe, dhammatthikAe // 332 // avanne agaMdhe arase aphAse arUvI ajIve sAsae avaTThie logavve, se samAsao paMcavidhe paM0 taM0-vvao khittI dain Education International For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlao bhAvao guNao, davao NaM dhammatthikAe egaM dabbaM khettato logapamANamette kAlao Na kayAti NAsI na kayAi na bhavati Na kayAi Na bhavissaitti bhurvi bhavati ya bhavissati ta dhuve Nitite sAsate akkhae abbate avaTThite Nicce bhAvato avanne agaMdhe arase aphAse guNato gamaNaguNe ya 1, adhammatthikAe avanne evaM ceva, NavaraM guNato ThANaguNo 2, AgAsasthikAe avanne evaM ceva NavaraM khettao logAlogapamANamitte guNato avagAhaNAguNe, sesaM taM ceva 3, jIvatthikAe NaM avanne evaM ceva, NavaraM dabbao NaM jIvatthigAte aNaMtAI vvAI, arUvi jIve sAsate, guNato uvaogaguNe sesaM taM ceva 4, poggalatthigAte paMcavanne paMcarase duggaMdhe aTThaphAse rUvI ajIve sAsate avaTThite jAva davao NaM poggalatthikAe aNaMtAI davAI khettao logapamANamette kAlato Na kayAi NAsi jAva Nice bhAvato vannamaMte gaMdhamaMte rasamaMte phAsamaMte, guNato gahaNaguNe (sU0 441) paMca gatIto paM0 taM0-nirayagatI tiriyagatI maNuyagatI devagatI si. ddhigatI (sU0442) 'paMcetyAdi, asya cAyamabhisambandhaH-anantarasUtrejIvAstikAyavizeSA Rddhimanta uktAH iha tvasaGkhayeyAnantapradezalakSaNaRddhimantaH samastAstikAyA ucyanta ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA prathamAdhyayanavadanusatavyA, navaraM dharmAstikAyAdayaH | kimarthamitthamevopanyasyaMta iti, ucyate, dharmAstikAyAdipadasya mAGgalikatvAt prathamaM dharmAstikAyopanyAsaH punarddharmAstikAyapratipakSatvAdadharmAstikAyasya punastadAdhAratvAdAkAzAstikAyasya punastadAdheyatvAjjIvAstikAyasya punastadupagrAhakatvAt pudgalAstikAyasyeti, dharmAstikAyAdInAM krameNa svarUpamAha-'dhammatthikAe'tyAdi varNagandharasasparzapratiSedhAd Jain Education For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 333 // * e 'arUvitti rUpaM - mUrttirvarNAdimattvaM tadasyAstIti rUpI na rUpI arUpI amUrtta ityarthaH, tathA ajIvaH - acetanaH, zAzvataH pratikSaNaM sattA''liGgitatvAdavasthitaH anena rUpeNa nityatvAditi, lokasyAMzabhUtaM dravyaM lokadravyaM, yata uktam - "paMcatthikAyamaiyaM logamaNAinihaNaM / " iti, [ pazcAstikAyamayaM lokamanAdinidhanaM ] athaitatsvarUpasyoktasya prapaJcanAyAnuktasya cAbhidhAnAyAha - 'samAsataH' saGkSepataH paJcavidho, vistarastvanyathApi syAt, kathamityAha - ' dravyato' dravyatAmadhikRtya 'kSetrataH' kSetramAzritya evaM kAlato bhAvatazca 'guNataH' kAryataH kAryamAzrityetyarthaH, tatra dravyato'sAvekaM dravyaM tathAvidhaika pariNAmAdekasaGkhyAyA eveha bhAvAt, kSetrato lokasya pramANaM lokapramANaM- asaGkhyeyAH pradezAstatparimANamasyeti lokapramANamAtraH, kAlato na kadAcinnAsIdityAdi kAlatrayanirdezaH, etadeva sukhArthaM vyatirekeNAha - abhUcca bha vati ca bhaviSyati ceti, evaM trikAlabhAvitvAdbhuvo mA bhUdekasargApekSayaiva dhruvatvamiti sarvadaivaM bhAvAnniyato mA bhUdanekasargApekSayaiva niyatatvamiti pralayAbhAvAt zAzvataH, evaM sadAbhAvenAkSayaH, paryAyApagame'pyanantaparyAyatayA'vyayaH, evamubhayarUpatayA avasthitaH anena prakAreNaughato nitya iti pUjyavyAkhyA, athavA yata eva traikAliko'sAvata eva dhruvo'vazyaM bhAvitvAdAdityodayavat, niyata ekarUpatvAt zAzvataH pratikSaNaM sattvAdata evAkSayo'vayavidravyApekSayA akSato vA paripUrNatvAt, avyayo'vayavApekSayA avasthito nizcalatvAt, tAtparyamAha - nitya iti, athavA indrazakrAdizabdavatparyAyazabdA dhruvAdayo nAnAdezajavineyapratipattyarthamupanyastA iti, tathA guNataH gamanaM - gatistad guNo-gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM sahakArikAraNabhAvataH kArya matsyAnAM jalasyeva yasyAsau gamanaguNo gamane vA guNaH- upa For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 3 dharmAsti kAyAdyAH gatayaH sU0 441442 // 333 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAro jIvAdInAM yasmAdasau gamanaguNa iti, 'evaM ceva'tti yathA dharmAstikAyo'dhIta evamadharmAstikAyo'pIti, navaraM kevalametAvAn vizeSo yaduta -- 'ThANaguNe'tti sthAnaM-sthitirguNaH - kArya yasya sa sthAnaguNaH, sa hi sthitipariNatAnAM jIvAdInAmapekSAkAraNatayA sthAnaM kArya karoti sthAne vA-sthitau guNaH - upakAro yasmAt sa tathA, 'logAloge' tyAdi lokAlokayostadvyaktyoryatpramANaM - anantAH pradezAstadeva parimANamasyeti lokAlokapramANamAtraH, avagAhanA-jIvAdInAmAzrayo guNaH - kArya yasya tasyAM vA guNaH - upakAro yasmAtso'vagAhanAguNaH, 'aNatAI dabvAI'ti anantA jIvAsteSAM ca pratyekaM dravyatvAditi, 'arUvI jIve'tti jIvAstikAyo'mUrttastathA cetanAvAniti, upayogaH - sAkArAnAkArabhedaM caitanyaM guNo-dhamrmmo yasya sa tathA zeSaM tadeva yadadharmAstikAyAdInAmiti, lokapramANo jIvAstikAyaH pudgalAstikAyazca, tayostatraiva bhAvAditi, 'gahaNaguNe'tti grahaNaM- audArikazarIrAditayA grAhyatA indriyagrAhyatA vA varNAdimattvAt parasparasambandhalakSaNaM vA tadguNo-dhamrmmo yasya sa tathA / anantaramastikAyA uktA iti tadvizeSasya jIvAstikAyasya sambandhivastUnyAha adhyayanaparisamAptiM yAvaditi mahAsamvandhaH, tatra 'paMce' tyAdi gatisUtraM kaNThyaM, navaraM gamanaM gati 1 gamyata iti vA gatiH - kSetravizeSaH 2 gamyate vA anayA karmmapudgalasaMhatyeti gatiH - nAmakarmottaraprakRtirUpA 3 tatkRtA vA jIvAvastheti 4, tatra niraye - narake gati 4 nirayazcAsau gatizceti vA 2 nirayaprApikA vA gatiH 3 nirayagatiH, evaM tiryakSu : tirazcAM 2 tiryaktvaprasAdhikA vA gati 3 stiryaggatiH, evaM manuSyadevagatI, siddhau gatiH 1 vyutpatticatuSkagrahaNasUtraNAya catuSkaH, Aye ratnaprabhAdyAmAzritya gamanaM dvitIye tatkSetraviSaye tRtIye narakAvasthAyA hetuH karma turye narakabhavaH. Jain Educational For Personal & Private Use Only enelibrary.ora Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRtiH // 334 // siddhizcAsau gatizceti vA siddhigatiH, gatiriha nAmaprakRtirnAstIti / anantaraM siddhigatiruktA sA cendriyArthAn kaSAyAdIMzcAzritya muNDitatve sati bhavatItIndriyArthAnindriyakaSAyAdimuNDAMzcAbhidhitsuH sUtratrayamAha-- paMca iMdiyatthA paM0 taM0 - sotiMdiyatthe jAva phAsiMdiyatthe 1 / paMca muMDA paM0 taM0 - sotiMdiyamuMDe jAva phAsiMdiyamuMDe 2, ahavA paMca muMDA paM0 taM0 - kohamuMDe mANamuMDe mAyAmuMDe lobhamuMDe siramuMDe 3 ( sU0 443) aheloge NaM paMca bAyarA paM0 taM0-- puDhavikAiyA Au0 vAu0 vaNassai orAlA tasA pANA 1, uDaloge NaM paMca bAyarA paM0 taM0 evaM taM caiva 2, tiriyaloge NaM paMca bAyarA paM0 taM0 -- egiMdiyA jAva paMciMditA 3 / paMcavidhA bAyarateGakAiyA paM0 taM0 - iMgAle jAlA mummure accI alAte 1, paMcavidhA bAdaravAukAiyA paM0 taM0--pAINavAte paDINavAte dAhiNavAte udINavAte vidisavAte 2, paMcavidhA acittA vAukAiyA paM0 taM0 - akaMte dhaMte pIlie sarIrANugate saMmucchime 3 ( sU0 444) 'paMce' tyAdi sugamaM, navaraM indanAdindro - jIvaH sarvaviSayopalabdhibhogalakSaNaparamaizvaryayogAt tasya liGgaM tena dRSTaM sRSTaM juSTaM dattamiti vA indriyaM -zrotrAdi, taccaturvidhaM nAmAdibhedAt, tatra nAmasthApane sujJAne, nirvRttyupakaraNe dravyendriyaM labdhyupayogau bhAvendriyaM tatra nirvRttirAkAraH, sA ca bAhyA'bhyantarA ca tatra bAhyA anekaprakArA, abhyantarA punaH krameNa zrotrAdInAM kadambapuSpa 1 dhAnyamasUrA 2 timuktakapuSpacandrikA 3 kSurapra 4 nAnAprakAra 5 saMsthAnA, upakaraNendriyaM viSayagrahaNe sAmarthya, chedyacchedane khaGgasyeva dhArA, yasminnupahate nirvRtisadbhAve'pi viSayaM na gRhNAtIti, ladhIndriyaM yastadAvaraNakSayopazamaH, upayogendriyaM yaH svaviSaye vyApAra iti, iha ca gAthAH - " iMdo jIvo savvovala Jain Educatiational For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 3 muNDAH paJcabAda ravAdara tejo bAda rAcitta vAyavaH sU0 443444 // 334 // Cainelibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ddhibhogprmesrttnno| sottAdibhedamiMdiyamiha talliMgAdibhAvAo // 1 // tannAmAdi cauddhA davvaM nivvattiovakaraNaM ca / AkAro nivvattI cittA bajjhA imA aMto // 2 // puppha kalabuyAe dhannamasUrA'timuttacaMdo ya / hoi khuruppo nA-15 NAgiI ya soiMdiyAINaM // 3 // visayaggahaNasamatthaM uvagaraNaM iMdiyaMtaraM taMpi / jaM neha taduvaghAe giNhai nivittibhA vevi // 4 // laddhavaogA bhAviMdiyaM tu laddhitti jo khaovasamo / hoi tayAvaraNANaM tallAbhe ceva sesaMpi // 5 // jo &AsavisayavAvAro so uvaogo sa cegakAlammi / egeNa ceva tamhA uvaogegiMdio savvo // 6 // egidiyAdibhedA pa-18 Ducca sesiMdiyAiM jIvANaM / ahavA paDucca laddhiMdiyapi paMciMdiyA savve // 7 // jaM kira baulAINaM dIsai sesiMdiova4AlaMbhovi / teNa'tthi tadAvaraNakkhaovasamasaMbhavo tesiM // 8 // iti, [ sarvopalabdhibhogaparamaizvaryatvAdindro jIvaH talliM gAdibhAvAdiMdriyamiha zrotrAdibhedam // 1 // tannAmAdibhedena caturddhA nivRttirupakaraNaM ca dravyaM AkAro nirvRttiH bAhyA citrA aMtarimA // 2 // kalaMbukAyAH puSpaM masUrIdhAnyaM atimuktakapuSpacandraH bhavati kSurapro nAnAkRtizca zrotrendriyAdInAm // 3 // viSayagrahaNasamarthamupakaraNamindriyAntaraM tadapi yanneha tadupaghAte nivRttibhAve'pi gRhNAti // 4 // labdhyupayogI bhAvendriyameva yaH tadAvaraNAnAM kSayopazamo bhavati sa labdhiH tallAbhe eva zeSANyapi // 5 // yaH saviSayavyApAraH sa upayogaH sa caikakAle ekenaiva tasmAdupayogenaikeMdriyaH srvH||6|| ekendriyAdayo bhedAH zeSANIndri yANi pratItya jIvAnAM athavA labdhIndriyaM pratItya sarve'pi paMcendriyAH // 7 // yatkila bakulAdInAM zeSendriyopala. &Ambho'pi dRzyate tena teSAM tadAvaraNakSayopazamasambhavo'pyasti // 8 // ] arthyante-abhilaSyante kriyArthibhiraryante vA-a Jain Education a l For Personal & Private Use Only MAIMelibrary.org Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIsthAnA-12 dhigamyanta ityarthA indriyANAmA indriyArthAH-tadviSayAH zabdAdayaH, zrUyate'neneti zrotraM, tacca tadindriyaM ca zrotregasUtra |ndriyaM tasyArtho-grAhyaH zrotrendriyArthaH-zabdaH, evaM krameNa rUpagandharasasparzAzcakSurAdyarthA iti / muNDanaM muNDa:-apanayanaM, sa ca dvedhA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH zirasaH kezApanayanaM, bhAvatastu cetasa indriyArthagatapremApremNoH kaSAyANAM vA'panayanamiti muNDalakSaNadharmayogAt puruSo muNDa ucyate, tatra zrotrendriye zrotrendriyeNa vA muNDaH, pAdena khaJja i. tyAdivat zrotrendriyamuNDaH zabde rAgAdikhaNDanAcchoDendriyArthamuNDa iti bhAva ityevaM sarvatra, tathA krodhe muNDaH krodhamuNDastacchedanAdevamanyatrApi, tathA zirasi zirasA vA muNDaH ziromuNDa iti / idaM ca muNDitatvaM bAdarajIvavizeSANAM bhavatIti lokatrayApekSayA bAdarajIvakAyAn prarUpayan sUtratrayamAha-'ahe tyAdi sugama, navaramadhaUrddhalokayostaijasA bAdarA na santIti paMca te uktAH, anyathA SaT syuriti, adholokagrAmeSu ye bAdarAstaijasAste alpatayA na vivakSitAH, ye corddhakapATadvaye te utpattukAmatvenotpattisthAnAsthitatvAditi, 'orAlatasa'tti trasatvaM tejovAyuSvapi prasiddha atastadvyavacchedena dvIndriyAdipratipattyarthamorAlagrahaNaM, orAlAH-sthUlA ekendriyApekSayeti, ekamindriyaM-karaNaM sparzanalakSaNamekendriyajAtinAmakarmodayAttadAvaraNakSayopazamAcca yeSAM te ekendriyAH-pRthivyAdayaH, evaM dvIndriyAdayo'pi, navaramindriyavizeSo jAtivizeSazca vAcya iti / ekendriyA ityuktamiti tAn paJcasthAnakAnupAtino vizeSataH sUtratra 1 yadyapi yadbhedaistadvadAkhyeti 2-2-46 zrIsiddhahemacandAnugatayA'tra na virodhastathApi pANinIyAnusAriNAM sthAdvirodhAbhAsaH paraM tatrApi apravRttyA araJjanAdvA vi kRtatA gamyA. 5sthAnA0 uddezaH3 muNDAH paJcabAdaravAdaratejobAdarAcittavAyavaH sU0443444 ta alpatayA na vivakSitA pratipattyarthamorAlAdAta, 'orAlatasati RSANSAR SANSAR // 335 / / dan Education International For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeNAha-paMcavihe'tyAdi, aGgAraH pratItaH jvAlA-agnizikhA chinnamUlA saivAcchinnamUlA'ciH murmuro-bhasmamizrAgnikaNarUpaH alAta-ulmukamiti / prAcInavAtaH-pUrvavAtaH pratIcInaH-pazcimaH dakSiNaH pratItaH udIcInaH-uttaraH tadanyastu vidigvAta iti / AkrAnte pAdAdinA bhUtalAdau yo bhavati sa AkrAnto yastu dhmAte dRtyAdau sa dhamAtaH jlaa-hai| vastre niSpIDyamAne pIDitaH udgArocchAsAdiH zarIrAnugataH vyajanAdijanyaH sammUchimaH, ete ca pUrvamacetanAstataH sacetanA api bhavantIti / pUrva paJcendriyA uktA iti paJcendriyavizeSAnAha, athavA anantaraM sacetanAcetanA vAyava uktAH, tAMzca rakSanti nirgranthA eveti tAnAha- . paMca niggaMthA paM0 saM0-pulAte bause kusIle NiggaMthe siNAte 1, pulAe paMcavihe paM0 taM0-NANapulAte daMsaNapulAte carittapulAte liMgapulAte ahAsuhumapulAte nAmaM paMcame 2, bause paMcavidhe paM0 20-Abhogabause aNAbhogabause saMvuDabause asaMvuDabause ahAsuhumabause nAmaM paMcame 3, kusIle paMcavidhe paM0 taM0-NANakusIle dasaNakusIle carittakusIle liMgakusIle ahAsuhumakusIle nAmaM paMcame 4, niyaMThe paMcavihe paM0 20-paDhamasamayaniyaMThe apaDhamasamayaniyaMThe carimasamayaniyaMThe acarimasamayaniyaMThe ahAsuhumaniyaMThe 5, siNAte paMcavidhe paM0 20-acchavI 1 asabale 2 akammase 3 saMsuddha NANadasaNadhare arahA jiNe kevalI 4 aparissAvI 5,6 (sU0 445) ___ 'paMca niyaMThe'tyAdi, sUtraSaT sugama, navaraM granthAdAbhyantarAnmithyAtvAderbAhyAcca dharmopakaraNavarjAddhanAdernirgatA nirgranthAH, pulAkA-taMdulakaNazUnyA palaMji tadvad yaH tapaHzrutahetukAyAH saGkAdiprayojane cakravAderapi cUrNanasamarthAyAH labdhe SHASSANSARSHASHASS Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 sthAnA0 uddezaH 3 paJca ni. granthAH sU0445 zrIsthAnA- rupajIvanena jJAnAdyaticArAsevanena vA saMyamasArarahitaH sa pulAkaH, atroktam-"jinapraNItAdAgamAt sadaivApratipAlasUtra tino jJAnAnusAreNa kriyAnuSThAyino labdhimupajIvanto nirgranthapulAkA bhavantI"ti, bakuzaH zabalaH karbura ityarthaH, zavRttiH rIropakaraNavibhUSAnuvartitayA zuyazuddhivyatikIrNacaraNa iti, ayamapi dvividhaH, yadAha-"mohanIyakSayaM prati prasthitAH zarIropakaraNavibhUSAnuvartina:-tatra zarIre anAguptavyatikaraNa karacaraNavadanaprakSAlanamakSikarNanAsikAdyavayavebhyo viduu||336|| |SikAmalAdyapanayanaM dantapAvanalakSaNaM kezasaMskAraM ca dehavibhUSArthamAcarantaH zarIrabakuzAH, upakaraNabakuzAstu akAla eva prakSAlitacolapaTTakAntarakalpAdicokSavAsa:priyAH pAtradaNDakAdyapi tailamAtrayojvalIkRtya vibhUSArthamanuvarttamAnA bibhrati, ubhaye'pi ca RddhiyazaskAmAH-tatra RddhiM prabhUtavastrapAtrAdikAM khyAtiM ca guNavanto viziSTAH sAdhava ityA| dipravAdarUpAM kAmayante, sAtagauravamAzritAH nAtIvAhorAtrAbhyantarAnuSTheyAsu kriyAsvabhyudyatAH, aviviktaparivArA:nAsaMyamAt pRthagbhUtaH ghRSTajaGghaH tailAdikRtazarIramRjaH katarikAkalpitakezazca parivAroM yeSAmiti bhAvaH, bahucchedazaba|layuktAH-sarvadezacchedAhA'ticArajanitazabalatvena yuktA nirgranthabakuzA iti" tathA kutsitaM uttaraguNapratiSevayA savalanakaSAyodayena vA dUSitatvAt zIlaM-aSTAdazazIlAGgasahasrabhedaM yasya sa kuzIla iti, eSo'pi dvividha eva, atrApyuktam| "dvividhAH kuzIlA:-pratisevanakuzIlAH kaSAyakuzIlAca, tatra ye nairgranthyaM prati prasthitAH aniyatendriyAH kathazcitkiJci| devottaraguNeSu-piNDavizuddhisamitibhAvanAtapaHpratimAbhigrahAdiSu virAdhayantaH sarvajJAjJollaGghanamAcaranti te pratisevanA&|kuzIlAH, yeSAM tu saMyatAnAmapi satAM kathaJcitsavalanakaSAyA udIyante te kaSAyakuzIlA:," nirgato granthAnmohanIyA-1 SHRAM 336 // Jain Education Theratonal For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khyAta nirgranthaH kSINakaSAya upazAntamoho vA, kSAlitasakalaghAtikarmamalapaTalatvAt snAta iva snAtaH sa eva snAtakaH, sayogo'yogo vA kevalIti / adhunaita eva bhedata ucyante, tatra pulAka ityAsevApulAkaH paJcavidho, labdhipulAkasyaikavidhatvAt , tatra skhalitamilitAdibhiraticAraijJAnamAzrityAtmAnaM asAraM kurvan jJAnapulAkA, evaM kudRSTisaMstavAdi-|| bhirdarzanapulAkaH, mUlottaraguNapratisevanAtazcaraNapulAkaH, yathoktaliGgAdhikagrahaNAt niSkAraNe'nyaliGgakaraNAdvA liGgapulAkaH, kiJcipramAdAnmanasA'kalpyagrahaNAdvA yathAsUkSmapulAko nAma paJcama iti / bakuzo dvividho'pi paJcavidhaH, tatra zarIropakaraNabhUSayoH saJcintyakArI AbhogabakuzaH, sahasAkArI anAbhogabakuzaH, pracchannakArI saMvRtabakuzaH, prakaTakArI asaMvRtabakuzaH, mUlottaraguNAzritaM vA saMvRtAsaMvRtatvaM, kiJcitpramAdI akSimalAdyapanayan vA yathAsUkSmabakuzo nAma paJcama iti, kuzIlo dvividho'pi paJcavidhaH, tatra jJAnadarzanacAritraliGgAnyupajIvan pratiSevaNato jJAnAdikuzIlo, liGgasthAne kvacittapo dRzyate, tathA ayaM tapazcaratItyevamanumodyamAno harSa gacchan yathAsUkSmakuzIlaH pratiSevaNayaiveti, kaSAyakuzIlo'pyevaM navaraM krodhAdinA vidyAdijJAnaM prayuJjAno jJAnakuzIlaH, darzanagranthaM prayuJjAno darzanataH zApaM dadat / cAritrataH kaSAyairliGgAntaraM kurvan liGgataH manasA kaSAyAn kurvan yathAsUkSmaH / cUrNikAkAravyAkhyA vevam-'samyagArAdhanaviparItA pratigatA vA sevanA pratisevanA, sA paJcasu jJAnAdiSu yeSAM te pratisevanAkuzIlAH, kaSAyakuzIlAstu paJcasu jJAnAdiSu yeSAM kaSAyairvirAdhanA kriyata iti / antarmuhUrtapramANAyA nirgranthAddhAyAH prathame samaye vartamAna ekaH |zeSeSu dvitIyaH antime tRtIyaH zeSeSu caturthaH sarveSu paJcama iti vivakSayA bheda eSAmiti / chaviH-zarIraM tadabhAvAtkA Jain Educatio n For Personal & Private Use Only elbaryong Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 337 // yayoganirodhe sati acchavirbhavati avyathako vA 1 niraticAratvAdazabalaH 2 kSapita karmmatvAdakarmmAza iti tRtIyaH 3, jJAnAntareNAsampRktatvAt saMzuddhajJAnadarzanadharaH pUjArhatvAdan nAsya raho - rahasyamastItyarahA vA jitakaSAyatvAjinaH, kevalaM paripUrNa jJAnAditrayamasyAstIti kevalIti caturthaH 4, niSkriyatvAtsakalayoganirodhe aparizrAvIti paJcamaH, 5, kacitpunararhan jina iti paJcamaH / atra bhASyagAthAH - "hoi pulAo duviho laddhipulAo taheva iyaro ya / laddhipulAo | saMghAikajje iyaro ya paMcaviho // 1 // nANe daMsaNa caraNe liMge ahasuhumae ya nAyantro / nANe daMsaNacaraNe tesiM tu virAhaNa asAro // 2 // liMgapulAo annaM nikkAraNao karei so liMgaM / maNasA akappiyANaM nisevao hoihAsumo // 3 // sArIre uvakaraNe vAusiyattaM duhA samakkhAyaM / sukkilavatthANi dhare dese savve sarIraMmi // 4 // AbhogamaNAbhoge saMvuDamassaMbuDe ahAsuhume / so duviho vA bauso paMcaviho hoi nAyavva // 5 // Abhoge jANaMto karei dosaM tahA yeNAbhoge / mUluttarehiM saMvuDa vivarIya asaMvuDo hoi // 6 // acchimuhaM majjamANo hoi ahAsuhumao tahA bauso / paDi| sevaNA kasAe hoi kusIlo duhA eso // 7 // nANe daMsaNacaraNe tave ya ahamuhumae ya boddhavve / paDisevaNAkusIlo paMcaviho U muNeabvo // 8 // nANAdI uvajIvai ahamuhumo aha imo muNeyavvo / sAijaMto rAgaM vaccara eso tavaccaraNI // 9 // [ eSa tapazcaraNItyevamanumodyamAno harSa vrajatItyarthaH > "emeva kasAyaMmivi paMcaviho ceva hoi kusIlo u / koheNaM vijjAI paraMjaemeva mANA // 10 // " [ evameva mAnAdibhirityarthaH > "emeva daMsaNatave sAvaM puNa dei u caritaMmi / maNasA kohAINaM karei aha so ahAsumo // 11 // paDhamA 1 paDhame 2 carama 3 acarime 4 ahasuhume 5 hoi ni For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 3 paJca ni granthAH sU0 445 // 337 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMthe / acchavi 1 assabale yA 2 akamma 3 saMsuddha 4 arahajiNA 5 // 12 // " iti, [bhavati pulAko dvividho labdhipulAkastathaivetarazca / labdhipulAkaH saMghAdikArye itarazca paMcavidhaH // 1 // jJAne darzane cAritre liMge yathAsUkSmazca jJA tavyaH / jJAne darzane caraNe teSAM viraadhnyvaasaarH||2|| niSkAraNato liMgapulAko'nyad liMgaM sa karoti / manasA a-IP 8 kalpitAnAM nisevako bhavati yathAsUkSmaH // 3 // zarIre upakaraNe ca bAkuzikatvaM dvidhA samAkhyAtaM zuklavastrANi dhA-18 rayan deze sarvasmin zarIre // 4 // Abhogo'nAbhogaH saMvRto'saMvRto yathAsUkSmaH / sa dvividho vA bakuzaH paMcavidho bhavati jnyaatvyH||5|| Abhogo jAnana doSaM karoti tathA'nAbhogaH / mUlottaraguNeSu saMvRtaH viparIto'saMvRto bhavati on6 // akSimukhaM mArjayan bhavati yathAsUkSmastathA bakuzaH / pratisevanAkaSAyayorbhavati dvidhaiSaH kuzIlaH // 7 // jJAne darzane caraNe tapasi ca yathAsUkSmazca boddhavyaH / pratisevanAkuzIla: paMcavidhastu jnyaatvyH||8||jnyaanaadyupjiivti athaiSa yathAsUkSmo jJAtavyo yo yaM tapazcArIti svAdayan rAgaM vrajati // 9 // evameva kaSAye'pi paJcavidho bhavati kuzIlastu / krodhena vidyAdi prayukte evameva maanaadibhiH||10|| evameva darzanatapasoH cAritre punaH zApaM dadAti / atha manasA krodhAdIn karoti sa yathAsUkSmaH // 11 // prathamo'prathamaH caramo'caramo yathAsUkSmo bhavati nirgranthaH acchaviH azabalaH akarmA saMzuddhaH arhaJjinaH // 12 // ] nirgranthAnAmevopadhivizeSapratipAdanAya sUtradvayamAhasthA057 kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA paMca vatthAI dhArittae vA pariharettate vA, taMjahA-jaMgite bhaMgite sANate pottite dain Education na For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH 5sthAnA uddezaH3 vastrarajoharaNapa zcaka sU0446 // 338 // tirIDapaTTate NAmaM paMcamae / kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA paMca rayaharaNAI dhArittae vA pariharittate vA-jahA uNNie uTTite sANate paJcApicciyate muMjApiJcite nAmaM paMcamae (sU0 446) 'kappaMtI'tyAdi kaNThyaM, navaraM kalpante-yujyante dhArayituM parigrahe parihartu-Asevitumiti, athavA 'dhAraNayA uvabhogo pariharaNA hoi paribhogotti, 'jaMgie'tti jaGgamAH-trasAstadavayavaniSpannaM jAGgamika-kambalAdi, 'bhaMgie'tti bhaMgA-atasI tanmayaM bhAGgika, 'sANae'tti sanasUtramayaM sAnakaM, 'pottie'tti potameva potaka-kArpAsikaM, 'tirIDavahe'tti vRkSatvaGmayamiti, iha gAthA: "jaMgamajAyaM jaMgiya taM puNa vigaliMdiyaM ca pNciNdi| ekekaMpi ya itto hoi vibhAgeNa NegavihaM // 1 // paTTasuvanne malae aMsuyacINaMsue ya vigaliMdI / unnoTTiyamiyalome kutave kiTTI ya paMciMdI // 2 // [jaMgamAjjAtaM jAGgamikaM tatpunarvikalendriya paMcendriyajaM ca / ita ekaikamapi vibhAgenAnekavidhaM bhavati // 1 // paTTaH | suvarNa malayaM aMzukaM cInAMzukaM ca vikalendriyajaH auNikauSTike mRgalomaja kutupaja paMceMdriyaM ca // 1 // ] (paTTaH pratItaH suvarNa-suvarNavarNasUtraM kRmikANAM malayaM-malayaviSaya eva aMzuka-zlakSNapaTTaH cInAMzukaM kozIraH cInaviSaye bA yadbhavati zlakSNAsaTTAditi mRgaroma-zazalomajaM mUSakaromajaM vA kutapaH-chAgalaM kiTTijameteSAmevAvayava niSpannamiti >, "ayasI vaMsImAiya bhaMgiyaM sANayaM tu saNavakko / potaM kappAsamayaM tirIDarukkhA tiriddptttto||1||[atsiivNshyaadijN bhAMgika saNavalkalaM tu sANakaM kasamayaM potaM tiriiddvRkssaattiriiddpttttH||1||1 iha paJcavidhe vastre prarUphtei'pyutsargataH kAryAsikaurNike evaM grAhye, yato'vAci-"kappAsiyA u donnI unniya ekko ya pribhogo|" iti, pi vibhAgome kRtave kiTTI va pAco hoi vi // 338 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Aanelibrary.org Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kappAsiyassa asaI vAgayapaTTo ya kosiyAro ya / asaI ya unniyassA vAgaya kosejapaTTo ya // 1 // " iti, [kApAsikasyAsati balvajapaTTazca kozikArazca / asati caurNikasya balvajaH kauzeyapaTTazca // 1 // ] tadapyamahAmUlyameva grAhya, mahAmUlyatA ca pATalIputrIyarUpakASTAdazakAdArabhya rUpakalakSaM yAvaditi / rajo hiyate-apanIyate yena tadrajoharaNaM, &uktaM ca-"harai rayaM jIvANaM bajhaM abhaMtaraM ca jaM teNaM / rayaharaNaMti pavuccai kaarnnkjjovyaaraao||1||" iti, [hiyate rajo jIvAnAM bAhyamabhyantaraM ca yattena rajoharaNamityucyate kAraNe kAryopacArAt // 1 // ] tatra 'unniyaMti avilomamayaM 'uhiyati uSTralomamayaM 'sAnakaM' sanasUtramayaM 'paccApicciyae'tti balvajaH-tRNavizeSaH tasya 'picciyati kuTTitatvak tanmayaM 'muJjaH' zarapaNIti, iha gAthA:-"pAuMchaNayaM duvihaM osaggiyamAvavAiyaM ceva / ekekaMpiya | duvihaM nivvAghAyaM ca vAghAyaM // 1 // " (vyAghAtavattvitaraditi >, autsargika rajoharaNaM paTTaniSadyAdvayayuktamApavAdika-| manAvRtadaMDaM, nirvyAghAtikamaurNikadazika vyAghAtika vitaraditi-"ja taM nivvAghAyaM taM ega unniyaMti nAyavvaM / (autsargikaJca > ussaggiyavAghAyaM uTTiyasaNapaccamujaM ca // 2 // nivvAghAyavavAi dArugadaMDuNNiyAhiM dasiyAhiM / avavA| iya vAghAyaM uTTIsaNavaccamuMjamayaM // 3 // " ti [ pAdaproJchanaka dvividhamautsargikamApavAdikaM caiva ekaikamapi ca dvi-| vidhaM nirvyAghAtaM ca vyAghAtaM // 1 // yattanniAghAtaM tadekaM auNikamiti jJAtavyaM / autsargikavyAghAtikamauSTrika zaNaM balvajaM muMjaM ca // 2 // nirvyAghAtamapavAdikaM dArudaNDAnvitAbhirdazAbhiH ApavAdikavyAghAtaM auSTrikabalvamuMjamayaM | // 3 // ] zramaNAnAM yathA vastrarajoharaNe dharmopagrAhake tathA parANyapi kAyAdIni, tAnyevAha Jain Education in For Personal & Private Use Only wiviww.jainelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA dhammaM caramANassa paMca NissAThANA paM0 taM0-chakkAe gaNe rAyA gihavatI sarIraM (sU0447) paMca NihI paM0 20 GgasUtra -puttanihI mittanihI sippanihI dhaNaNihI dhannaNihI (sU0448) soe paMcavihe paM0 taM0-puDhavisote Ausote vRttiH teusote maMtasote baMbhasote (sU0 449) // 339 // ___ 'dhamma'mityAdi, dharma-zrutacAritrarUpaM, NamityalaGkAre carataH-sevamAnasya paMca nizrAsthAnAni-AlambanasthAnAni Pupagrahahetava ityarthaH, SaTrAyAH-pRthivyAdayaH, teSAM ca saMyamopakAritA''gamaprasiddhA, tathAhi-pRthivIkAyamAzrityoktam -"ThANanisIyatuyaTTaNa uccArAINa gahaNa nikkheve / ghaTTagaDagalagalevo emAi paoyaNaM bahuhA // 1 // " apkAyamAzritya-pariseyapiyaNahatthAidhoyaNe cIradhoyaNe ceva / AyamaNabhANadhuvaNe emAi paoyaNaM bahuhA ||2||[sthaanN niSIdanaM tvagvarttanaM uccArAdInAM grahaNe nikSepe ghaTTake Dagale lepo bahudhaivamAdiprayojanaM pRthvyAH // 1 // pariSekaH pAnaM hastAdidhAvanaM cIradhAvanaM caiva AcamanaM bhAMDadhAvanaM bhudhaivmaadipryojnmdbhiH||2||] tejAkArya prati-oyaNa vaMjaNapANaga AyAmusiNodagaM ca kummAso / DagalagasarakkhasUiya pippalamAI ya uvogo||3|| vAyukAyamadhikRtya-daieNa batthiNA vA paoyaNaM hoja vAuNA muNiNo / gelannammivi hojjA sacittamIse pariharejA ||4||[odnN vyaMjanaM pAnakaM AcAma uSNodakaM ca kulmASAdiH DagalakAH bhasma sUcizca piSpalakamAdi upyogH||3|| dRtikena bhastrayA prayojanaM bhavedvAyunA muneH glAnatve'pi bhavet sacittamizrI pariharet // 4 // ] vanaspati prati-saMthArapAyadaMDagakhomiyakappA ya piitthphlgaai| osahabhesajjANi ya emAi paoyaNaM tarusu ||5||trskaaye paJcendriyatirazca AzrityoktaM-cammahi daMta 5 sthAnA0 | uddezaH3 nizrAsthAnAni putrAdinidhayaH zaucaM sU0447448 449 // 339 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education naharomasiMga amilAichagaNagomutte / khIrada himAiyANaM paMceMdiyatiriyaparibhoge // 6 // [ saMstArakapAtradaNDa kakSaumikakArpAsapIThaphalakAdi auSadha bhaiSajyAni caivamAdi taruSu prayojanaM // 5 // carmAsthidantanakharomazRMgAmlAna (avyAdi) | gomayagomUtraiH kSIradadhyAdikaiH paMcendriyatiryakparibhogaH // 6 // ] evaM vikalendriyamanuSyadevAnAmapyupagrahakAritA vAcyA, tathA gaNo- gacchaH tasya copagrAhitA - 'ekassa kao dhammo' ityAdigAthApUgAdavaseyA, tathA "guruparivAro gaccho tattha vasaMtANa nijjarA viulA / viNayAu tahA sAraNamAIhiM na dosapaDivattI // 1 // annonnAvekkhAe jogaMmi tahiM tahiM payaTTaMto / niyameNa gacchavAsI asaMgapayasAhago neo // 2 // " iti, [ guruparivAro gacchastatra vasatAM vipulA nirjarA vinayAttathA sAraNAdibhirna doSapratipattiH // 1 // anyo'nyApekSayA yoge tatra tatra pravarttamAnaH gacchavAsI niyamenAsaMgapadasAdhako jJeyaH // 2 // ] tathA rAjA - narapatistasya dharmmasahAyakatvaM duSTebhyaH sAdhurakSaNAd, uktaM ca lokikaiH - "kSudralokAkule loke, dharmma kuryuH kathaM hi te / kSAntA dAntA ahaMtArazcedrAjA tAnna rakSati // 1 // tathA 'arAjake hi loke'smin sarvato vidrute bhayAt / rakSArthamasya sarvasya, rAjAnamasRjat prabhuH // 2 // " iti, tathA gRhapatiH -zayyAdAtA, so'pi nizrAsthAnaM, sthAnadAnena saMyamopakAritvAt, taduktam -- "dhRtistena dattA matistena dattA, gatistena dattA sukhaM tena dattam / guNazrIsamAliGgitebhyo varebhyo, munibhyo mudA yena datto nivAsaH // 1 // " tathA " jo dei uvassayaM jaivarANa tavaniyamajogajuttANaM / teNaM dinnA vatthannapANasayaNAsaNavigappA // 2 // " iti [ yo dadAtyupAzrayaM yativarebhyastapomiyamayogayuktebhyaH / tena dattA vastrAnnapAnazayanAsanavikalpAH // 1 // ] tathA zarIraM - kAyaH, asya ca dha For Personal & Private Use Only Camelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 340 // |mmopagrAhitA sphuTaiva, yato'vAci-"zarIraM dharmasaMyuktaM, rakSaNIyaM prytntH| zarIrAcchravate dharmaH, parvatAt salilaM yathA // 1 // " iti, bhavati cAtrAryA-"dharma carataH saadholoke nizrApadAni paJcaiva / rAjA gRhapatiraparaH SaTrAyA gaNazarIre ca // 2 // " iti, zeSaM sugamaM / zramaNasya nizrAsthAnAnyuktAmi, atha laukika nidhilakSaNaM nizrAsthAnaM paJcadhA pratipAdayannAha-'paMca nihIM'tyAdi sugama, navaraM nitarAM dhIyate-sthApyate yasmin sa nidhiH-viziSTaralasuvarNAdidravyabhAjanaM tatra nidhiriva nidhiH putrazcAsau nidhizca putranidhiH, dravyopArjakatvena pitronirvAhahetutvAdata eva svabhAvena ca tayorAnandasukhakaratvAcca, atroktaM paraiH-"janmAntaraphalaM puNyaM, tapodAnasamudbhavam / santatiH zuddhavaMzyA hi, paratreha ca zarmaNe // 1 // " iti, tathA mitraM-suhRttacca tannidhizceti mitranidhirarthakAmasAdhakatvenAnandahetutvAt , taduktam-"kutastasyAstu | rAjyazrI., kutastasya mRgekSaNAH / yasya zUraM vinItaM ca, nAsti mitraM vicakSaNam // 1 // " zilpaM-citrAdivijJAnaM tadeva |nidhiH zilpanidhiH, etacca vidyopalakSaNaM, tena vidyA nidhiriva puruSArthasAdhanatvAd, atroktam-"vidyayA rAjapUjyaH syAdvidyayA kAminIpriyaH / vidyA hi sarvalokasya, vazIkaraNakArmaNam // 1 // " iti, tathA dhananidhiH-kozo dhAnya|nidhiH-koSThAgAramiti / anantaraM nidhiruktaH, sa ca dravyataH putrAdi vatastu kuzalAnuSThAnarUpaM brahma, tatpunaH zocatayA | bibhaNiSuH prasaGgena zeSANyapi zaucAnyAha-paMcavihe'tyAdi vyaktaM, navaraM zucerbhAvaH zaucaM, zuddhirityarthaH, tacca dvidhA-dravyato |bhAvatazca, tatrAdyaM catuSTayaM dravyazaucaM, paJcamaM tu bhAvazaucaM, tatra pRthivyA-mRttikayA zauca-jugupsitamalagandhayorapanayanaM zarIrAdibhyo gharSaNopalepanAdineti pRthivIzaucaM, iha ca pRthivIzaucAbhidhAne'pi yasaraistallakSaNamabhidhIyate, yaduta-'ekA 5sthAnA0 | uddezaH3 | nizrAsthAnAni putrAdinidha| yaH zaucaM sU0447448 SARAMANAG // 34 // For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liMge gude timrastathaikatra kare daza / ubhayoH sapta vijJeyA, mRdaH zuddhau mniissibhiH||1|| etacchaucaM gRhasthAnAM, dviguNaM hU~ brahmacAriNAm / triguNaM vAnaprasthAnAM, yatInAM ca caturguNam // 2 // " iti, tadiha nAbhimataM, gandhAdhupaghAtamAtrasya zaucatvena vivakSitatvAt , tasyaiva ca yuktiyuktatvAt iti 1, tathA adbhiH zaucamapzaucaM prakSAlanamityarthaH 2, tejasA|'gninA tadvikAreNa vA bhasmanA zaucaM tejaHzaucaM 3, evaM maMtrazaucaM zucividyayA 4 brahma brahmacaryAdikuzalAnuSThAnaM tadeva zaucaM brahmazaucaM 5, anena ca satyAdizaucaM caturvidhamapi saGgrahItaM, taccedam-"satyaM zaucaM tapaH zaucaM, shaucmindriynigrhH| sarvabhUtadayA zaucaM, jalazaucaJca paJcamam // 1 // " iti, laukikaiH punaridaM saptadhoktam-yadAha-"sapta snAnAni proktAni, svayameva svayaMbhuvA / dravyabhAvavizuddhyarthamRSINAM brahmacAriNAm // 1 // AgneyaM vAruNaM brAhvayaM, vAyavyaM divyameva ca / pArthivaM mAnasaM caiva, snAnaM saptavidhaM smRtam // 2 // AgneyaM bhasmanA snAnamavagAhyaM tu vAruNaM / ApohiSThAmayaM brAyaM, vAyavyaM tu gavAM rjH||3|| sUryadRSTaM tu yadRSTaM, taddivyamRSayo viduH| pArthivaM tu mRdA snAnaM, manaHzuddhistu mAnasam // 4 // " iti / anantaraM brahmazaucamuktaM, tacca jIvazuddhirUpaM, jIvaM ca chadmastho na jAnAti kevalI tu jAnAtIti sambandhAcchadmasthakevalinorajJeyajJeyavastupratipAdanAya sUtradvayamAha paMca ThANAI chaumatthe savvabhAveNaM Na jANati Na pAsati, taM0-dhammatthikAtaM adhammatthikAtaM AgAsatthikArya jIvaM asarIrapaDibaddhaM paramANupoggalaM, eyANi ceva uppannanANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI savvabhAveNaM jANati pAsati dhammatthikAtaM jAva paramANupoggalaM (sU0 450) adhologe NaM paMca aNuttarA mahatimahAlatA mahAnirayA paM0 taM0-kAle JainEducation informational For Personal & Private Use Only wir.janelibrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA gasUtra vRttiH // 341 // mahAkAle rorute mahArorute appatihANe 1 / uddaloge NaM paMca aNuttarA mahatimahAlatA mahAvimANA paM0 20-vijaye lA5sthAnA0 vijayaMte jayaMte aparAjite savvaTThasiddhe 2 (sU0 451) paMca purisajAtA paM0 20-hirisatte hirimaNasatte calasatte uddezaH 3 thirasatte udataNasatte (sU0 452) paMca macchA paM0 taM0-aNusotacArI paDisotacAri aMtacArI majjhacArI savva- sarvabhAvena cArI, evameva paMca bhikkhAgA paM0 saM0-aNusoyacArI jAva savvasoyacArI (sU0 453 ) paMca vaNImagA paM0 taM0 dUdharmAdijJA-atihivaNImate kiviNavaNImate mAhaNavaNImate sANavaNImate samaNavaNImate (sU0454) nAjJAne kAlavija'chaumatthe'tyAdi sugama, navaraM chadmastha ihAvadhyAdyatizayavikalo gRhyate, anyathA amUrttatvena dharmAstikAyAdIn a yAdyA:majAnannapi paramANuM jAnAtyevAsau mUrttatvAttasya, atha sarvabhAvenetyuktaM tatazca taM kathaJcijjAnannapyanantaparyAyatayA na jA- hAlayA: nAtIti, evaM tarhi saGkhyA niyamo vyarthaH syAt , ghaTAdInAM subahUnAmanAmakevalinA sarvaparyAyatayA jJAtumazakyatvA- hIsattvA| diti, 'savvabhAveNaM ti ca sAkSAtkAreNa, zrutajJAnena tvasAkSAtkAreNa jAnAtyeva, jIvamazarIrapratibaddhaM-dehamuktaM, para- dyAH anumANuzcAsau pudgalazceti vigrahaH, dhaNukAdInAmupalakSaNamidaM // yathaitAnyatIndriyANi jinaH paJca jAnAti tathA'nyadapya- zrotazcAritIndriyaM jAnAtItyadholoko lokavaya'tIndriyaM paJcasthAnakAvatAri darzayan sUtradvayamAha-'aho' ityAdi vyaktaM, navaraM tvAdyA va'aholoe'tti saptamapRthivyAM anuttarAH-sarvotkRSTA utkRSTavedanAditvAttataH paraM narakAbhAvAdvA, mahattvaM ca caturNA kSe rAnIpakA: to'pyasaGkhyAtayojanatvAdapratiSThAnasya tu yojanalakSapramANatve'pyAyuSo'timahattvAnmahattvamiti, evamUrdhvaloke'pi / kA sU0450 454 lAdiSu vijayAdiSu ca sattvAdhikapuruSA eva gacchantIti tatpratipAdanAyAha-'paMca purise'tyAdi, 'hirisatti'tti // 341 // RS For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education hiyA - lajjayA sattvaM - parISaheSu sAdhoH saGgrAmAdAvitarasya vA avaSTambho - avicalatvaM yasyAsau hrIsatvaH, tathA hiyA'pi manasyeva sattvaM yasya na dehe zItAdiSu kampAdivikArabhAvAt sa hImanaHsattvaH, calaM-bhaguraM sattvaM yasya sa tathA etadviparyayAt sthirasattvaH, udayanaM - udayagAmi pravarddhamAnaM sattvaM yasya sa tathA / anantaraM sattvapuruSa uktaH, sa ca bhikSureveti tatsvarUpapratipAdanAya dRSTAntadAntikasUtre paMca macchetyAdike Aha-tatra matsyaH prAgvat bhikSAkastu anuzrotazcArivadanuzrotazcAri-pratizrayAdArabhya bhikSAcArI sa ca prathamaH pratizrotazcArIva pratizrotazcArI dUrAdArabhya pratizrayAbhimukhacArItyarthaH, sa ca dvitIyaH, antacArI - pArzvacArIti tRtIyaH, zeSau pratItau / bhikSAkAdhikArAttadvizeSaM | paJcadhA''ha -- 'paMce' tyAdi vyaktaM, kintu pareSAmAtmaduHsthatvadarzanenAnukUlabhASaNato yallabhyate dravyaM sA vanI pratItA tAM pibati - AsvAdayati pAtIti veti vanIpaH sa eva vanIpako - yAcakaH, iha tu yo yasyAtithyAderbhakto bhavati taM tatprazaMsanena yo dAnAbhimukhaM karoti sa vanIpaka iti, tatra bhojanakAlopasthAyI prAghUrNa ko'tithistaddAna prazaMsanena tadbhakAt yo lipsati so'tithimAzritya vanIpako'tithivanIpakaH, yathA - "pAeNa dei logo ubagArisu parijie va jusie vA / jo puNa addhAkhinnaM atihiM pUei taM dANaM // 1 // " iti [ prAyeNa dadAti loka upakAribhyaH paricitebhyo vA prItebhyaH / yaH punaradhvakhinnamatithiM pUjayati taddAnam // 1 // ] ( 'jusie'tti prIte tamiti tasya dAnaM mahAphalamiti zeSaH >, evamanye'pi navaraM kRpaNAH - raGkAdayo duHsthAH, udAharaNam - "kimiNesu dummaNesu ya abandhavAyaMkijuMgiyaMgesu / pUyA hijje loe dANapaDAgaM harai deto // 1 // [ kRpaNebhyo durmanobhyo'bandhubhya AtaMkibhyo vyaGgitAM For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkhAnA-8 gebhyaH / pUjAhArye loke dadat dAnapatAkAM harati // 1 // ] ('Ayaki'tti rogI 'juMgiyaMgoM' vyaGgitaH 'pUjAhAryeti pUji- 5sthAnA0 tapUjake> mAhanA-brAhmaNAH, tatrodAharaNaM-loyANuggahakArisu bhUmIdevesu bahuphalaM dANaM / avi nAma baMbhabaMdhusu kiM | uddezaH 3 vRttiH puNa chakkammanirayANaM ||1||[lokaanugrhkaarissu brAhmaNeSu dAnaM bahuphalaM brahmabaMdhumAtreSvapi nAma kiM punaH SaTurmanira sarvabhAvena tebhyaH // 1 // ] (baMbhabaMdhusutti-janmamAtreNa brahmabAndhaveSu nirguNeSvapItyarthaH, yajanAdIni SaT karmANIti > zvavanIpako dhrmaadijnyaa||342|| nAjJAne yathA-"avi nAma hoja sulabho goNAINaM taNAi aahaarii| chicchikkArahayANaM nahu sulabho hoja suNatANaM // 1 // kAlavijakelAsabhavaNA ee, gujjhagA AgayA mahiM / carati jakkharUveNaM, pUyA'pUyA hitA'hitA ||2||[api nAma gavAdInAM yAdyA:matRNAdyAhAraH sulabho bhavet / zItkArakaraNahatAnAM zunAM naiva sulabho bhavet // 1 // ete kailAsabhavanA guhyakA mahIM AgatA hAlayA: yakSarUpeNa caranti te pUjitA apUjitA hitA ahitaaH||2||1(puujyaa hitA apUjayA tvahitA ityarthaH>, zramaNA:- hIsattvApaJcadhA-nirgranthAH zAkyAstApasA gairikA AjIvikAzceti, tatra zAkyavanIpako yathA-"bhujaMti cittakammaTThiyA va kA-13 dyAH anu. ruNiyadANaruiNo ya / avi kAmagaddabhesuvina nassae ki puNa jtiisu?||1||" iti, [citrakarmasthitAH iva kAruNikA zrotazcAri tvAdyA vadAnarucayazca bhuJjanti nAma / kAmagardabheSvapi na nazyati kiM punrytissu?||1||] evaMmanye'pi tApasavanIpakAdayo nIpakAH draSTavyA iti / yo'yaM vanIpaka uktaH sa sAdhuvizeSaH, sAdhuzcAcelo bhavatItyacelatvasya prazaMsAsthAnAnyAha sU0450paMcahiM ThANehiM acelae pasatthe bhavati, taM0-appA. paDilehA 1 lAghavie pasatthe 2 rUve vesAsite 3 tave aNunAte 454 // 342 // / an d an temalara For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 viule iMdiyaniggahe 5 ( sU0 455 ) paMca ukkalA pannattA taM0 - daMDukkale rajjukkale teNukkale desukkale sanbukkale (sU0 456 ) paMca samitIto paM0 taM0 - IriyAsamitI bhAsA0 jAva pAriThAvaNiyA samitI ( sU0 457 ). 'paMcahI 'tyAdi pratItaM, navaraM na vidyante celAni - vAsAMsi yasyAsAvacelakaH, sa ca jinaMkalpikavizeSastadabhAvAdeva tathA jinakalpikavizeSaH sthavirakalpikazcAlpAlpamUlya sapramANajIrNamalinavasanatvAditi, 'prazastaH' prazaMsitastIrthakaragaNadharAdibhiriti gamyate, alpA pratyupekSA'celakasya syAditi gamyam, pratyupekSaNIyatathAvidhopadherabhAvAd, evaM ca na svAdhyAyAdiparimantha iti, tathA laghorbhAvo lAghavaM tadeva lAghavikaM dravyato bhAvato'pi rAgaviSayAbhAvAt prazastaM - anindyaM syAt, tathA rUpaM - nepathyaM vaizvAsikaM - vizvAsaprayojanamalipsutAsUcakatvAt syAditi, tathA tapaH - upakaraNa saMlInatArUpamanujJAtaM - jinAnumataM syAt, tathA vipulo - mahAnindriyanigrahaH syAd, upakaraNaM vinA sparzanapratikUlazItavAtAta | pAdisahanAditi / indriyanigrahazca sattvenotkaTaireSa karttuM zakya ityutkaTabhedAnAha - 'paMce' tyAdi sugamaM, navaraM 'ukkala' tti utkaTA utkalA vA, tatra daNDaH- AjJA aparAdhe daNDanaM vA sainyaM vA utkaTaH- prakRSTo yasya tena votkaTo yaH sa daNDotkaTaH, daNDena votkalati - vRddhiM yAti yaH sa daNDotkalaH, ityevaM sarvatra, navaraM rAjyaM prabhutA stenA:- caurAH dezomaNDalaM sarva - etatsamudaya iti / asaMyato daNDAdibhirutkaTo bhavati, saMyatastu samitibhiriti samitIH prAha - 'paMce ' tyAdi sugamaM, navaraM sam - ekIbhAvenetiH - pravRttiH samitiH zobhanaikAgrapariNAmasya ceSTetyarthaH, IraNamIryA gamanamityarthaH 1 rajoharaNamukhavastrikArUpadvividhopakaraNadhArakaH / 2 zeSAH sarve'pi trividhAdyupakaraNadhAriNaH / Jain Educationonal For Personal & Private Use Only inelibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugamAtradRSTinA bhUtvA mandigdhArthabhASaNaM" tathA gocaragatena muninA samyA tamitatA bhaepaNAsamitinAmANDamAtre AdAnanikSesaMdhANa zrIsthAnA- tatra samitirIryAsamitiH, uktaM ca-"IryAsamiti ma rathazakaTayAnavAhanAkrAnteSu mArgeSu sUryarazmipratApiteSu prAsukagasUtra- vivikteSu yugamAtradRSTinA bhUtvA gamanAgamanaM karttavya"miti, tathA bhASaNaM bhASA tasyAM samitirbhASAsamitiH, uktaM ca vRttiH 18/-"bhASAsamiti ma hitamitAsandigdhArthabhASaNaM" tathA eSaNameSaNA gaveSaNagrahaNagrAsaiSaNAbhedA zaGkAdilakSaNA. vA tasyAM samitireSaNAsamitiH, uktaM ca-"eSaNAsamiti ma gocaragatena muninA samyagupayuktena navakoTIparizuddhaM graa||343|| hyam" iti, tathA 'AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitiH' bhANDamAtre AdAnanikSepaviSayA suMdaraceSTetyarthaH, iha cApratyupe|kSitApramArjitAdyAH sapta bhaGgAH pUrvoktA bhavantIti, tathA uccAraprazravaNakhelasiMghANajallAnAM pariSThApanikA-tyAgastatra samitiryA sA tatheti, tatroccAraH-purISaM prazravaNaM-mUtraM khela:-zleSmA jallo-mala: siMghAno-nAsikodbhavaH zleSmA, atrApi ta eva sapta bhaGgA iti / samitiprarUpaNaM ca jIvarakSArthamiti jIvasvarUpapratipAdanAya sUtrASTakamAha paMcavidhA saMsArasamAvannagA jIvA paM0 ta0-egiMditA jAva paMciMditA 1 / egidiyA paMcagatiiyA paMcAgatitA paM0 taM0-egidie egiditesu uvavajjamANe egiditehiMto jAva paMciMdiehiMto vA uvavajejA, se ceva NaM se egidie egiditattaM vippajahamANe egidittAte vA jAva paMciMdittAte vA gacchejA 2 / beMdiyA paMcagatitA paMcAgaiyA evaM ceva 3 / evaM jAva paMciMdiyA paMcagatitA paMcAgaiyA paM0 saM0-paMciMdiyA jAva gacchejjA 4-5-6 / paMcavidhA savvajIvA paM0 taM0-kohakasAI jAva lobhakasAI akasAtI 7 / ahavA paMcavidhA savvajIvA paM0 saM0-neraiyA jAva devA siddhA 7 (sU0458) aha bhaMte! kalamasUratilamuggamAsaNipphAvakulatthaAlisaMdagasatINapalimaMthagANaM etesi NaM dha 5sthAnA0 uddezaH3 acelakaprAzastyamutkalA: samitayaH jIvabhedagatyAgatayaH kala| mAdyaci tatA sU0455459 |343 // Jain Education For Personal & Private Use Only mahelibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthA0 58 Jain Educatio nANaM kudvAuttANaM jadhA sAlINaM jAva kevatitaM kAlaM joNI saMciTThati ?, goyamA ! jahaNaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM paMca saMvacharAI, teNa paraM joNI pamilAyati jAva teNa paraM joNIvocchede paNNatte ( sU0 459) paMca saMvaccharA paM0 taM0 --NakkhattasaMvacchare jugasaMvacchare pamANasaMvacchare lakkhaNa saMvacchare sarNicarasaMvacchare 1, jugasaMvacchare paMcavihe paM0 taM0caMde caMde abhivaDDite caMde abhivaDite ceva 2, pamANasaMvacchare paMcavihe paM0 taM0 nakkhatte caMde UU Adice abhivar3ite 3, lakkhaNasaMvacchare paMcavihe paM0 taM0 - samagaM nakkhattA jogaM joyaMti samagaM udU pariNamaMti / NacuNhaM NAtisIto bahUdato hoti nakkhatte // 1 // sasisagalapuNNamAsI jotetI visamacAraNakkhatte / kaDuto bahUdato (yA) tamAhu saMvaccharaM caMda // 2 // visamaM pavAliNo pariNamanti aNudUsu deti pupphaphalaM / vAsaM Na samma vAsati tamAhu saMvaccharaM kammaM // 3 // puDhavidagANaM tu rasaM pupphaphalANaM tu dei Adicco / appeNavi vAseNaM sammaM nipphajjae sassaM 4 // 4 // AdiccateyatavitA khaNalavadivasA uU pariNamaMti / pUriMti reNuthalatAI tamAhu abhivaDitaM jANa // 5 // ( sU0 460 ) 'paMcavihe 'tyAdi sphuTArtha, navaraM saMsArasamApannA - bhavavarttinaH viprajahat parityajan, sarvajIvAH - saMsArisiddhAH, akaSAyiNaH - upazAntamohAdayaH / jIvAdhikArAdvanaspatijIvAnAzritya paJcasthAnaka mAha -- 'ahe 'tyAdi, tristhAnakavad vyAkhyeyaM, navaraM kalA - vaTTacaNagA masUrA - caNaIyAo tilamuggamAsAH pratItAH niSphAvA- vallAH kulatthA: - cavalagasarisA cippiyA bhavanti AlisiMdayA -cavalayA saINA - tuvarI palimanthAH - kAlacaNagA iti / anantaraM saMvatsarapramANena yonivyatikrama uktaH, adhunA sa eva saMvatsarazcintyate iti, 'paMca saMvacchare 'tyAdisUtra catuSTayaM tatra 'nakkhatta For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH // 344 // saMvacchare'tti, iha candrasya nakSatramaNDalabhogakAlo nakSatramAsA, sa ca saptaviMzatiH dinAni ekaviMzatiH saptaSaSTi- * bhAgA divasasyeti 2731, evaMvidhadvAdazamAso nakSatrasaMvatsaraH, sa cAyaM-trINi zatAnyahAM saptaviMzatyuttarANi ekapaMcA zacca saptaSaSTibhAgA iti 327501, evaM paJcasaMvatsarAtmaka yugaM tadekabhUdezamUto vakSyamANalakSaNazcandrAdiryugasaMvatsaraH 2, pramANaM-parimANaM divasAdInAM tenopalakSito vakSyamANa eva nakSatrasaMvatsarAdiH pramANasaMvatsaraH 3, sa eva lakSaNAnAM vakSyamANasvarUpANAM pradhAnatayA lakSaNasaMvatsaraH 4, yAvatA kAlena zanaizcaro nakSatramekamathavA dvAdazApi rAzIn bhule sa zanaizcarasaMvatsara iti, yatazcandraprajJaptisUtram-"saniccharasaMvacchare aTThAvIsavihe pannatte-abhII savaNe jAva uttarAsADhA, jaM vA sanicchare mahaggahe tIsAe saMvaccharehiM savvaM nakkhattamaMDalaM samANei"tti / [zanaizcarasaMvatsaro'STAviMzatividhaH prajJapto'bhijit zravaNaH yAvaduttarASADhA yadvA zanaizcaramahAgrahaH triMzatA varSeH sarve nakSatramaNDalaM pUrayati 5] yugasaMvatsaraH paJcavidhaH, tadyathA-'caMde'tti ekonatriMzadinAni dvAtriMzacca dviSaSTibhAgA divasasyetyevaMpramANaH 2963 kRSNapratipadArabdhaH pUrNamAsIniSThitazcandramAsastena mAsena dvAdazamAsaparimANazcandrasaMvatsaraH, tasya ca pramANamidaM-trINi zatAnyahAM catuHpaJcAzaduttarANi dvAdaza ca dviSaSTibhAgAH 35413, evaM dvitIyacaturthAvapi candrasaMvatsarau, 'abhivahie'tti ekatriMzaddinAni ekaviMzatyuttarazataM caturvizatyuttarazatabhAgAnAmabhivarddhitamAsaH 31121, evaMvidhena mAsena dvAdazamAsapramANo'bhivatisaMvatsaraH, saca pramANena-trINi zatAnyahnAM jyazItyadhikAni catuzcatvAriMzacca dviSaSTibhAgAH 38363 ityevaM paJcamo'pi, ebhizcandrAdibhiH paJcabhiH saMvatsarairekaM yugaM bhavati, teSAM ca paJcAnAM saMvatsarANAM madhye abhivaddhi 5sthAnA0 | uddezaH3 sarvajIvAH kalAdInAmacittatA saMvatsarAH sU0458. 460 // 344 // For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakSatrAdisaMvatsarI lati, evaMvidhamAsadvAdazAkAhorAtrazatanayamAna saMvatsaraH, triMzadahorAtratAvapyu tAkhye saMvatsare adhikamAsakA patatIti, pramANasaMvatsaraH paJcavidhaH, tatra 'nakSatra' iti nakSatrasaMvatsaraH, sa ca uktalakSaNaH, kevalaM tatra nakSatramaNDalasya candrabhogamAtraM vivakSitamiha tu dinadinabhAgAdipramANamiti, tathA candrAbhivarddhitAvapyukalakSaNAveva kintu tatra yugAvayavatAmAtramiha tu pramANamiti vizeSaH, 'uU' iti RtusaMvatsaraH, triMzadahorAtrapramANe dazabhiH RtumAsaiH sAvanamAsakarmamAsaparyAyairniSpannaH, SaSTayadhikAhorAtrazatatrayamAna iti 360, 'Aicce'tti AdityasaMvatsaraH, sa ca triMzadinAnyarddha ceti, evaMvidhamAsadvAdazakaniSpannaH SaTSaSTyadhikAhorAtrazatatrayamAna iti 366, ayamevAnantarokto nakSatrAdisaMvatsaro lakSaNapradhAnatayA lakSaNasaMvatsara iti / tatra nakSatramAha-'samagaM' gAhA, samakaMsamatayA nakSatrANi-kRttikAdIni yoga-kArtikIpaurNamAsyAditithyA saha sambandhaM yojayanti-kurvanti, idamuktaM bhavati yAni nakSatrANi yAsu tithipUtsargato bhavanti, yathA kArtikyAM kRttikAH, tAni tAsveva yatra bhavanti yathoktam-"jeTTho 4 vaccai mUleNa sAvaNo dhaNivAhiM / addAsu ya maggasiro sesA nakkhattanAmiyA mAsA // 1 // " iti [jyeSTho brajati mU lena zrAvaNo vrajati dhnisstthaabhiH| AIyA ca mArgazIrSaH zeSA nakSatranAmAnaH maasaaH||1||] tathA yatra samatayaiva RtavaH pariNamanti, na viSamatayA, kArtikyA anantaraM hemanta H pauSyA anantaraM zizira rityevamavatarantIti bhAvaH, yazca nanaiva atIva uSNaM-dharmo yatra so'tyuSNaH, na-naivAtizItaH-atihimaH, bahUdakaM yatra sa bahUdakaH, sa ca bhavati lakSaNato | nakSatra iti, nakSatracAralakSaNalakSitatvAnnakSatrasaMvatsara iti, asyAM ca gAthAyAM paJcamASTamAvaMzako paJcakalAvitIyaM vicitreti chaMdovidbhirupadizyate, 'bahulA vicitta'tti gAthAlakSaNAt patti-paMcakalo gaNa iti / 'sasi'gAhA 'sasitti Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only hinelibrary.org Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH RAMROSAROO 5 sthAnA0 uddezaH3 saMvatsarAH sU0458 460 // 345 // vibhaktilopAta zazinA-candreNa sakalapaurNamAsI-samastarAkA yaH saMvatsara iti gamyate athavA yatra zazI sakalAM paurNamAsI yojayati-AtmanA sambandhayati / tathA viSamacArINi-yathAsvatithiSvavartIni nakSatrANi yatra sa viSamacArinakSatraH, tathA kaTuko'tizItoSNasadbhAvAt bahUdakazca, dIrghatvaM prAkRtatvAt , tamevaMvidhamAhurlakSaNato bruvate tadvidaH saMvatsaraM candraM candracAralakSaNalakSitatvAditi / 'visama' gAhA, viSama-vaiSamyeNa pravAlaM-pallavAGkarastadvidyate yeSAM te pravAlino vRkSA iti gamyate, pariNamanti-pravAlavattAlakSaNayA avasthayA jAyante, athavA pravAlino-vRkSAH pariNamantiaGkarojhedAdyavasthAM yAnti, tathA anRtuSu-asvakAlaM dadati-prayacchanti puSpaphalaM, yathA caitrAdiSu kusumAdidAyino'pi svarUpeNa cUtAH mAghAdiSu puSpAdi yacchantIti, tathA varSa-vRSTiM megho na samyagvarSati yatreti gamyate, tamAhurlakSaNataH saMvatsaraM kArmaNaM, yasya RtusaMvatsaraH sAvanasaMvatsarazceti paryAyau // "puDhavigAhA, yatra tviti gamyate, tathA ca yatra tu saMvatsare pRthivyudakayo rasa-mAdhuryasnigdhatAlakSaNaM puSpaphalAnA ca dadAtyAdityaH tathAsvabhAvatvAt , tathAvidhodakAbhA| ve'pIti bhAvaH, ata evAlpenApi varSeNa samyak-yathAbhimataM niSpadyate sasyaM-zAlyAdidhAnyaM sa lakSaNata AdityasaMva-1 tsara ucyata iti zeSa iti / 'Aicca'gAhA, AdityatejasA taptAH pRthivyAditApe'pyupacArAt kSaNAdayastaptA iti mantavyaM, tatra kSaNo-muhUrtaH lavaH-ekonapaJcAzaducchAsapramANo divasaH-ahorAtraH RtuH-mAsasyapramANaH 'pariNamanti' atikrAmanti yatreti gamyate, yazca pUrayati vAyUtkhAtareNubhiH sthalAni-bhUmipradezavizeSAn tamAhurAcAryA lakSaNataH saMvatsaramabhivarddhitaM 'jANa'tti tvamapi ziSya! taM tathaiva jAnIhIti / saMvatsaravyAkhyAnamidaM tattvArthaTIkAdyanusAreNa // 345 // tti tvamapi ziSyavRtkhAtareNubhiH sthalAvilAsA RtuH-mAsa Jain Education s For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyo likhitamiti / anantaraM saMvatsara uktaH, sa ca kAlA, kAlAtyaye ca zarIriNAM zarIrAnnigamo bhavatItyatastanmArga nirUpayannAha paMcavidhe jIvassa.NijANamagge paM0 saM0-pAtehiM UrUhiM ureNaM sireNaM savvaMgehi, pAehiM NijjANamANe nirayaMgAmI bhavati, UrUhi NijANamANe tiriyagAmI bhavati, ureNaM nijjAyamANe maNuyagAmI bhavati, sireNaM NijAyamANe devagAmI bhavati, samvahiM nijAyamANe siddhigatipajjavasANe paNNatte (sU0 461) paMcavihe cheyaNe paM0 ta0-uppAcheyaNe viyaccheyaNe baMdhaccheyaNe paesaccheyaNe dodhAraccheyaNe / paMcavidhe ANaMtarie paM0 taM0-uppAtayaNaMtarite vitaNaMtarite patesApaMtarite samatANaMtarie sAmaNNANaMtarite / paMcavidhe aNaMte paM0 20-NAmaNaMtate ThavaNANaMtate vvANaMtate gaNaNANaMtate padesANaMtate, ahavA paMcavihe aNaMtate paM0 taM0-egaMto'NaMtate duhatoNatae desavitthAraNaMtae savvavitthArANaMtate sAsayANaMtate (sU0462) 'paMcavihe tyAdi vyaktaM, kintu niryANaM-maraNakAle zarIriNaH zarIrAnnirgamastasya mArgo niryANamArgaH-pAdAdikaH, tatra pAehiMti pAdAbhyAM mArgabhUtAbhyAM karaNatA''pannAbhyAM jIvaH zarIrAnniryAtIti zeSaH, evaM urubhyAmityAdAvapi, atha kramaNAsya niryANamArgasya phalamAha-pAdAbhyAM zarIrAnniryAn jIvo 'nirayagAmitti prAkRtatvAdanusvAra iti, nirayagAmI bhavati, evamanyatrApi, navaraM sarvANi ca tAnyaGgAni ca sarvAGgAni tairniryAn siddhigatiH paryavasAnaM-saMsaraNapayanto yasya sa siddhigatiparyavasAnaH prajJapta iti / niryANaM cAyuSkacchedane bhavatIti chedanaM prarUpayannAha-paMcavihe HASSASAASAASAASAASAASA O Join Educati o nal For Personal & Private Use Only Minelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 346 // tyAdi kaNThyaM, kevalaM 'utpatti utpAdo devatvAdiparyAyAntarasya tena chedo-jIvAdidravyasya vibhAga utpAdacchedanaM, tathA 'viya'tti vyayo vigamo mAnuSatvAdiparyAyasya tena chedanaM jIvAdereveti vyavacchedanaM, tathA bandhanasya - jIvApekSayA karmmaNaH skandhApekSA tu sambandhasya chedanaM - vinazanaM bandhacchedanamiti, tathA tasyaiva pradezato nirvibhAgAvayavato buddhyA chedanaMvibhajanaM pradezacchedanaM, tathA jIvAdereva dravyasya dvidhAkaraNaM dvidhAkAraH sa eva chedanaM dvidhAkAracchedanaM, upalakSaNaM caitatridhAkArAdInAM, anena ca dezataH chedanamuktaM, athavotsAdasya - utpatteH chedanaM viraho yathA narakagatau dvAdaza muhUrttAH, vya| yacchedanaM-udvarttanAvirahaH, so'pyevaM, bandhanaviraho yathopazAntamohasya saptavidhakarmmabandhanApekSayA, pradezacchedanaM pradezaviraho yathA visaMyojitAnAmanantAnubandhyAdikarmapradezAnAM, tathA dve dhAre yasya tad dvidhAraM tacca tacchedanaM ca dvidhAracchedanamupalakSaNatvAdasyaikadhArAdyapi dRzyam, tacca kSurakhaGgacakrAdyaM, tacca chedanazabdasAmyAdihopAttamiti, pradezacchedana - sthAne kvacit 'paMthaccheyaNe'tti paThyate, tatra pathicchedanaM-mArgacchedanaM mArgAtikramaNamityarthaH // chedanasya ca viparyaya Ana|ntaryamiti tadAha - 'paMcavihe tyAdi, Anantarya - sAtatyamacchedanamaviraha ityarthaH, tatrotpAdasya yathA nirayagatau jIvAnAmutkarSataH asaGkhyeyAH samayAH, evaM vyayasyApi, pradezAnAM ca samayAnAM ca tatpratItameva, avivakSitotpAdavyayAdivizeSaNamAnantaryamAtraM sAmAnyAnantarya, zrAmaNyasya vA AkarSaviraheNAnantarye zrAmaNyAnantaryamiti bahujIvApekSayA vA zrAmaNyapratipattyAnantarya taccASTau samayA iti // anantarasUtre samaya pradezAnAmAnantaryamuktaM, te cAnantA ityanantakameva prarUpayannAha - 'paMcavihe 'tyAdi sUtradvayaM pratItArtha, navaraM nAmnA anantakaM nAmAnantakaM anantakamiti yasya nAma, yathA For Personal & Private Use Only 5 sthAnA0 uddezaH 3 jIvani ryANamArgAH chedAnanta yanatAni sU0461462 // 346 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34-4+4+4 + samayabhASayA vastramiti, sthApanaiva sthApanayA vA anantakaM sthApanAnantaka-anantakamiti kalpanayA'kSAdinyAsaH, jJabhavyazarIrAdivyatiriktaM dravyANAmaNvAdInAM gaNanIyAnAmanantakaM dravyAnantaka, gaNanA-saGkhyAnaM tallakSaNamanantakamavivakSitANvAdisavayeyaviSayaH saGkhyAvizeSo gaNanAnantakaM, pradezAnAM saGkhyeyAnAmanantakaM pradezAnantakamiti, ekataH-ekenAMzenAyAmalakSaNenAnantakamekato'nantakam-ekazreNIkaM kSetraM, dvidhA-AyAmavistArAbhyAmanantakaM dvidhAnantakaM-pratarakSetraM, kSetrasya yo rucakApekSayA pUrvAdyanyataradiglakSaNo dezastasya vistAro-viSkambhastasya pradezApekSayA anantakaM dezavistArAnantakaM, sarvAkAzasya tu caturtha, zAzvataM ca tadanantakaM ca zAzvatAnantakam-anAdyaparyavasitaM yajIvAdidravyamanantasamayasthitikatvAditi / evaMbhUtArthaparicchedo jJAnAdbhavatIti jJAnasvarUpanirUpaNAyAha paMcavihe gANe paM0 taM0-AmiNibohiyaNANe suyanANe ohiNANe maNapajjavaNANe kevalaNANe (sU0 463) paMcavihe ___NANAvaraNijje kamme paM0 saM0-AmiNibohiyaNANAvaraNije jAva kevalanANAvaraNijje (sU0 464) ___ 'paMcavihe'tyAdi, paJceti-paJcasaGkhyA vidhAH-bhedA yasya tatpaJcavidhaM, jJAtirjJAnamiti bhAvasAdhanaH saMvidityarthaH, jJAyate | vA'nenAsmAdveti jJAna-tadAvaraNasya kSayaH kSayopazamo vA, jJAyate vA'sminniti jJAnaM-AtmA tadAvaraNakSayakSayopazamapariNAmayukto, jAnAtIti vA jJAnaM tadeva svaviSayagrahaNarUpatvAditi, 'prajJapta' prarUpitamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH, uktaM ca-"atthaM bhAsai arihA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNaM / sAsaNassa hiyadvAe, tao suttaM pavattai // 1 // " iti [ahen bhASate'rtha sUtraM praznanti gaNadharAH nipuNaM / zAsanasya hitArthAya tataH sUtra pravartate // 1 // ] athavA prAjJAt-tIrthakarAt 4+3 5-444444 Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH 5sthAnA0 uddezaH3 jJAnAni jJAnAvaraNIyAni sU0463464 // 347 // HOSLUSASUSASSENAARS vArthaH, AtmaivacArAdityarthaH, abhinivaya kambhUtamityAbhinivobhinivodhe vA bhavatAnA prAjJairvA prajJayA vA Apta-prAptamAttaM vA prAjJAptaM prajJAptaM prAjJAttaM prajJAttaM vA, tadyathA-arthAbhimukho'viparyayarUpatvAnniyato'saMzayarUpatvAdbodhaH-saMvedanamabhinibodhaH sa eva svArthikapratyayopAdAnAdAbhinibodhikaM, abhinibodhe vA bhavaM tena vA| nivRttaM tanmayaM tatprayojanaM vetyAbhinibodhika, abhinibudhyate vA tat karmabhUtamityAbhinibodhika-avagrahAdirUpaM matijJAnameva, tasya svasaMviditarUpatvAt , bhedopacArAdityarthaH, abhinibudhyate vA anenAsmAdasmin vetyAbhinibodhika-tadAvaraNakarmakSayopazama iti bhAvArthaH, Atmaiva vA abhinibodhopayogapariNAmAnanyatvAdabhinibudhyata ityAbhinibodhika, tacca tajjJAnaM cetyAbhinibodhikajJAnamiti, Aha ca-"atthAbhimuho niyao boho jo so mao abhiniboho / so cevAbhiNibohiyamahava jahAjoggamAjojaM // 1 // taM teNa tao tammi ya so vA'bhiNibujjhae tao vA taM // " iti [arthAbhimukho niyato bodhaH yaH so'bhinibodho mataH / sa evAbhinibodhikamathavA yathAyogyaM AyojyaM // 1 // tattena tatastasmiMzca sa vA'bhinibudhyate tato vA tat // ] tathA zrUyata iti zrutaM-zabda eva, bhAvazrutakAraNatvAt kAraNe kAryopacArAditi bhAvArthaH, zrUyate vA anenAsmAdasminveti zrutaM, tadAvaraNakarmakSayopazama ityarthaH, Atmaiva vA zrutopayogapariNAmAnanyatvAcchRNotIti zrutaM, zrutaM ca tajjJAnaM ca zrutajJAnam , Aha ca-"taM teNa tao tammi ya suNei so vA suyaM ca teNaMti // " iti [tattena tatastasmiMzca zRNoti sa vA zrutaM tena] tathA avadhIyate'nenAsmAdasminvetyavadhiH, avidhIyata ityadho'dho vistRta paricchidyate maryAdayA vetyarthaH, sa cAvadhijJAnAvaraNakSayopazama eva, tadupayogahetutvAditi, avadhAna vA avadhirviSayaparicchedanamityarthaH, avadhizcAsau jJAnaM cetyavadhijJAnaM, uktaM ca-"teNAvadhIyate taMmi vA'va // 347 // For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education hANaM ca to'vahI soya / majjAyA jaM tIe davvAiparopparaM muNai // 1 // " iti [ tenAvadhIyate tasmin vA'vadhAnaM tato'vadhiH sa ca maryAdA tasmin dravyAdiparaH kSetrAdi paraM jAnAti // 1 // ] tathA pariH- sarvatobhAve avanaM avaH ayanaM vA ayaH Ayo vA gamanaM vedanamiti paryAyAH pari avaH ayaH Ayo vA paryavaH paryayaH paryAyo vA manasi manaso vA paryavaH paryayaH paryAyo vA manaHparyavo manaHparyayo manaHparyAyo vA, sarvatastapariccheda ityarthaH, sa eva jJAnaM manaH paryavajJAnaM mana:paryayajJAnaM manaHparyAyajJAnaM vA, athavA manasaH paryAyAH paryayA paryavA vA bhedA dharmA bAhyavastvAlocanAdiprakArA ityarthasteSu teSAM vA jJAnaM manaHparyAyajJAnaM manaHparyayajJAnaM manaH paryavajJAnamiti, Aha ca - "pajjavaNaM pajjayaNaM pajjAo vA maNami maNaso vA / tassa va pajjAyAdinnANaM maNapajjavannANaM // 1 // " iti [ paryavanaM paryayanaM paryAyo vA manasi manaso vA tasya vA paryAyAdijJAnaM manaHparyAyajJAnaM // 1 // ] kevalaM - asahAyaM matyAdijJAnanirapekSatvAt zuddhaM vA AvaraNamalakalaGkarahitatvAt sakalaM vA tatprathamatayaivAzeSatadAvaraNAbhAvataH sampUrNotpatteH asAdhAraNaM vA ananyasadRzatvAt anantaM vA jJeyAnantatvAt yathAvasthitAzeSabhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvAvabhAsIti bhAvanA tacca tat jJAnaM ceti kevalajJAnaM, uktaM ca - " kevalamegaM suddhaM sagalamasAhAraNaM anaMtaM ca / pAyaM ca nANasaddo nANasamANAhigaraNo'yaM // 1 // " iti [ kevalaM ekaM zuddhaM sakalaM asAdhAraNaM anaMtaM ca / prAyeNAyaM jJAnazabdaH jJAnasamAnAdhikaraNaH // 1 // ] prAya iti manaHparyAyajJAne tatpuruSasyApi darzitatvAt / iha ca svAmikAlakAraNaviSayaparokSatvasAdharmyAttadbhAve ca zeSajJAnasadbhAvAdAdAveva matijJAnazrutajJAnayorupanyAsa iti, tathAhi - ya eva matijJAnasya svAmI sa eva zrutajJAnasya, " jattha matinANaM tattha Atonal For Personal & Private Use Only hinelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH 5 sthAnA0 | uddezaH 3 jJAnAni jJAnAvaraNIyAni su0463464 // 348 // 845454544 suyanANaM" iti [yatra matijJAnaM tatra zrutajJAnaM] vacanAt , tathA yAvAn matijJAnasya sthitikAlastAvAnevetarasya, pravAhApekSayA atItAdiH sarva eva, apratipatitaikajIvApekSayA tu SaTSaSTisAgaropamANyadhikAnIti, tathA yathA matijJAnaM kSayopazamahetukaM tathA zrutajJAnamapi yathA ca matijJAnamoghataH sarvadravyAdiviSayamevaM zrutajJAnamapi yathA ca matijJAnaM parokSaM evaM zrutajJAnamapi tathA matijJAnazrutajJAnabhAve cAvadhyAdibhAvAditi, Aha ca-"jaM sAmikAlakAraNavisayaparokkhattaNehiM tullAI / tabbhAve sesAI teNAIe maisuyAI // 1 // " iti [svAmikAlakAraNaviSayaparokSatvairyattulyAni tadbhAve zeSANi ca tenAdau matizrute // 1 // ] matipUrvakatvAt zrutasya viziSTamatyaMzarUpatvAdvA zrutasyAdau materupanyAsa iti, uktaM ca-"maipuvvaM jeNa surya teNAIe maI visiTTho vA / maibheo ceva suyaM to maisamaNaMtaraM bhaNiyaM // 1 // " iti [matipUrva yena zrutaM tenAdau matirviziSTo vA matibheda eva zrutaM tataH matisamanantaraM bhaNitaM zrutaM // 1 // ] tathA kAlaviparyayasvAmilAbhasAdhAnmatijJAnazrutajJAnAnantaramavadhijJAnasyopanyAsaH, tathAhi-yAvAneva matijJAnazrutajJAnayoH sthi|tikAla: pravAhApekSayA apratipatitakasattvAdhArApekSayA ca tAvAnevAvadhijJAnasyApi, tathA yathaiva matijJAnazrutajJAnayoviparyayajJAne bhavataH evamidamapi mithyAdRSTevibhaGgajJAnaM bhavatIti, tathA ya eva tayoH svAmI sa evAsyApi bhavatIti, tathA vibhaGgajJAninatridazAdeH samyagdarzanAvAptau yugapadeva jJAnatrayalAbhasambhava iti, uktaM ca-"kAlavivajayasAmittalAbhasAhammao'vahI ttto|" [kaalvipryysvaamitvlaabhsaadhrmyto'vdhisttH||] tathA chadmasthaviSayabhAvAdhyakSatvasAdhamyoMdavadhijJAnAnantaraM manaHparyavajJAnasyopanyAsaH, tathAhi-yathA'vadhijJAnaM chadmasthasya bhavati evaM manaHpayoyajJAna // 348 // For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mapi, tathA yathA'vadhijJAnaM rUpidravyaviSayamevametadapi, tathA yathA'vadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve tathedamapi, tathA yathA'vadhijJAnaM pratyakSaM tathedamapIti, uktaM ca-"mANasametto chaumatthavisayabhAvAdisAmannA" iti [manojJAnamatazchAmasthyaviSayabhAvAdisAmAnyAt ] tathA manaHparyAyajJAnAnantaraM kevalajJAnopanyAsaH tasya sakalajJAnottamatvAt tathA apramattayatisvAmisAdharmyAt, tathAhi-yathA manaHparyAyajJAnamuttamayatereva bhavati evamidamapi, tathA avasAnalAbhAt , yo hi sarvajJAnAni samAsAdayati sa khalvanta evedamAmotIti, tathA viparyayAbhAvasAdharmyAt, tathAhi-yathA manaHparyAyajJAnaM saviparyayaM na bhavatyevaM kevalamapIti, uktaM ca-aMte kevalamuttamajaisAmittAvasANalAbhAo / etthaM ca matisuyAI parokkhamiyaraM ca paJcakkhaM // 1 // " iti, [ kevalamante uttamayatisvAmitvAdavasAnalAbhAt atra ca matizrute parokSaM itarANi pratyakSaM // 1 // ] uktasvarUpasya jJAnasya yadAvArakaM karma tatsvarUpAbhidhAnAya sUtra-paMce'tyAdi sugama, uktaM jJAnAvaraNamiti tatkSapaNopAyavizeSasya svAdhyAyasya bhedAnAha paMcavihe sajjhAe paM0 taM0-vAyaNA pucchaNA pariyaTTaNA aNuppehA dhammakahA (sU0 465) paMcavihe paJcakkhANe paM0 taM0-saddahaNasuddhe viNayasuddhe aNubhAsaNAsuddhe aNupAlaNAsuddhe bhAvasuddhe (sU0 466) paMcavihe paDikkamaNe paM0 taM0 -AsavadArapaDikkamaNe micchattapaDikamaNe kasAyapaDikkamaNe jogapaDikamaNe bhAvapaDikamaNe (sU0 467) 'paMcavihe' ityAdi sugama, navaraM zobhanaM A-maryAdayA adhyayanaM-zrutasyAdhikamanusaraNaM svAdhyAyaH, tatra vakti ziyastaM prati guroH prayojakabhAvo vAcanA pAThanamityarthaH, gRhItavAcanenApi saMzayAdhutpattau punaH praSTavyamiti pUrvAdhItasya * Jain Education na For Personal & Private Use Only www.lainelibrary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- sUtrAdeH zaGkitAdau praznaH pracchaneti, pracchanAvizodhitasya sUtrasya mA bhUdvismaraNamiti parivartanA, sUtrasya guNanamityarthaH, 5sthAnA0 GgasUtra- sUtravadarthe'pi sambhavati vismaraNamataH so'pi paribhAvanIya ityanuprekSaNamanuprekSA, cintaniketyarthaH, evamabhamyastazrutena dha- uddezaH3 vRttiH makathA vidheyeti dharmasya-zrutarUpasya kathA-vyAkhyA dharmakatheti / dharmakathAmanthanirmathitamithyAbhAvAzca bhavyAH zuddha ta pratyAkhyAnaM prapadyanta iti tadAha-paMcavihe'ityAdi, prati-pratiSedhata AkhyAna-maryAdayA kathanaM-pratijJAnaM pratyAkhyAnaM, prtyaakhyaa||349|| tatra zraddhAnena-tathetipratyayalakSaNena zuddhaM-niravayaM zraddhAnazuddhaM, zraddhAnAbhAve hi tadazuddhaM bhavati, evaM sarvatra, iha niyu- nAni pra|ktigAthA-"paJcakkhANaM savvannudesiyaM jaM jahiM jayA kAle / taM jo saddahai naro taM jANasu sadahaNasuddhaM // 1 // " [ya-15| tikramadAdyadA yatra kAle (sthavirakalpAdau bharatAdau) sarvajJena pratyAkhyAnaM dezitaM tadyaH zraddadhAti naraH tat zraddhAnazuddhaM jAnIhi NAni // 1 // ] vinayazuddhaM yathA-"kiikammassa visohiM pauMjae jo ahINamairittaM / maNavayaNakAyagutto taM jANasu viNa- sU0465yao suddhaM // 2 // " [kRtikarmaNo vizuddhiM yo'hInAtiriktaM prayujIta manovacanakAyaguptastat vinayazuddhaM jAnIhi 8|| 467 daa||1||] anubhASaNAzuddhaM yathA-"aNubhAsai guruvayaNaM akkharapayavaMjaNehiM parisuddhaM / paMjaliuDo abhimuho taM jANa NubhAsaNAsuddhaM // 3 // " [anubhASate guruvacanamakSarapadavyaJjanaiH parizuddham / kRtaprAJjalirabhimukhastat jAnIhi anubhA-IN ||ssnnaashuddhN // 1 // ] navaraM gururbhaNati-vosiriti, ziSyastu vosirAmitti, anupAlanAzuddhaM yathA-"kaMtAre dubhikkhe A-15 GAyake vA mahayA (I) (mahatItyartha:> samuppanne / jaM pAliyaM na bhaggaM taM jANa'NupAlaNAsuddhaM // 1 // " [kAntAre durbhikSeta // 349 // *AtaMke vA mahati samutpanne / yanna bhagnaM pAlitaM tadanupAlanAzuddhaM jAnIhi // 1 // ] bhAvazuddhaM, yathA-"rAgeNa va doseNa For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SROSESSESSIONORMALS-5 va pariNAmeNa va (ihalokAdyAzaMsAlakSaNena > na dUsiyaM jaM tu / taM khalu paccakkhANaM bhAvavisuddhaM muNeyavvaM // 1 // " iti rAgeNa vA dveSeNa vA pariNAmena vA (icchAdinA)na dUSitaM yattu tatkhalu pratyAkhyAnaM bhAvavizuddhaM jJAtavyaM // 1 // ]5, anyadapi SaSThaM jJAnazuddhamiti niyuktAvuktaM, yadAha-"paccakkhANaM jANai kappe jaM jaMmi hoi kAyavyaM / mUlaguNauttaraguNe taM jANasu jANaNAsuddhaM // 1 // " ti [yasmin kAle yatpratyAkhyAnaM mUlaguNeSUttaraguNeSu vA kartavyaM bhavati tat jAnAti tajjJAnazuddhaM jAnIhi // 1 // ] iha tu paJcasthAnakAnurodhAnnedamuktaM, zraddhAnazuddhena vA saGgRhItatvAt, jJAnavizeSatvAt zraddhAnasyeti / pratyAkhyAne ca kRte kadAcidaticAraH sambhavati, tatra ca pratikramaNaM karttavyamiti pratikramaNaM nirUpaya-2 nAha-paMcaviheM' ityAdi, pratIpaM kramaNaM pratikramaNaM, etaduktaM bhavati-zubhayogebhyo'zubhayogAnupakrAntasya zubheSveva 6 gamana miti, uktaM ca-"svasthAnAdyaparasthAnaM, pramAdasya vazAgataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // kSAyopazamikAdAvAdaudayikasya vazaM gtH| tatrApi ca sa evArthaH, pratikUlagamAt smRtaH // 2 // " iti, idaM ca viSayabhedAt paJcadheti, tatra AzravadvArANi-prANAtipAtAdIni tebhyaH pratikramaNaM-nivarttanaM punarakaraNamityarthaH AzravadvArapratikramaNaM, asaMyamapratikramaNamiti hRdayaM, mithyAtvapratikramaNaM yadAbhogAnAbhogasahasAkArairmithyAtvagamanaM tannivRttiH, evaM kaSAyapratikramaNaM, yogapratikramaNaM tu yat manovacanakAyavyApArANAmazobhanAnAM vyAvarttanamiti, AzravadvArAdiprati-| kramaNamevAvivakSitavizeSa bhAvapratikramaNamiti, Aha ca-"micchattAi na gacchai na ya gacchAvei nANujANAi / jaM maNavaikAehiM taM bhaNiyaM bhAvapaDikamaNaM // 1 // " iti, [mithyAtvAdi na gacchati na ca gamayati nAnujAnAti / ya sthA059 JainEducationa l For Personal & Private Use Only N ainelibrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH 5 sthAnA0 uddezaH3 zrutavAcanAzikSaNahetavaH sU0468 zrIsthAnA-IXnmanovAkkAyaiH tadbhaNitaM bhAvapratikramaNaM // 1 // ] vizeSavivakSAyAM tUktA evaM catvAro bhedAH, yadAha-"micchattapaDiGgasUtra- kamaNaM taheva assaMjame paDikkamaNaM / kasAyANa paDikkamaNaM jogANa ya appasatthANaM // 1 // " iti / [mithyAtvAtprati kramaNaM tathaiva cAsaMyamApratikramaNaM kaSAyebhyaH pratikramaNaM yogebhyo'prazastebhyazca // 1 // ] bhAvapratikramaNaM ca zrutabhAvita matereva bhavatIti zrutaM vAcanIyaM zikSaNIyaM cetyetadvayopadarzanArtha suutre||35 // paMcahiM ThANehiM suttaM vAejjA, taM0-saMgahavayAte uvaggahaNaTThayAte NijaraNaTThayAte sutte vA me pajavayAte bhavissati suttassa vA avocchittiNayaTThayAte / paMcahiM ThANehiM suttaM sikkhijjA, taM0-NANaTThayAte daMsaNaTThayAte carittaTTayAte vuggavimotaNaTThayAte ahatthe vA bhAve jANissAmItika? (sU0 468) 'paMcahIM tyAdi sugama, navaraM suttaM-zrutaM sUtramAtraM vA 'vAcayet' pAThayet, tatra saGgrahaH-ziSyANAM zrutopAdAnaM sa e-1 vArthaH-prayojanaM tasmai saGgrahArthAya saGgraha eva vA'rtho yasya sa saGgrahArthastadbhAvastattA tayA saGgrahArthatayA zrutasaGgraho bhavatveSAmiti prayojaneneti bhAvaH athavaita eva mayA saGgahItA bhavanti-ziSyIkRtA bhavantIti saGgrahArthatayA, tatsaGgrahAyeti bhAvaH, evamupagrahArthayopagrahArthAtayA vA, evaM hyete bhaktapAnavastrAdyutpAdanasamarthatayopaSTambhitA bhavantviti bhAvaH, nirjarArthAya-nirjaraNamevaM me karmaNAM bhavatviti, zrutaM vA-grantho 'me' mama vAcayata iti gamyate 'paryavajAtaM' jAtavizeSa sphuTatayA bhaviSyatIti, avyavacchittyA nayanaM-zrutasya kAlAntaraprApaNaM avyavacchittinayaH sa evArthastasmai iti / jJAna // 350 // dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAnAM paricchedo darzanaM teSAmeva zraddhAnaM cAritraM-sadanuSThAnaM vyugraho-mithyAbhinivezastasya tasmAdvA pareSAM vimocana vyugrahavimocanaM tadarthAya tadarthatayA vA, 'ahatthe'tti yathAsthAn-yathAvasthitAn yathArthAn vA-yathAprayojanAn bhAvAn-jIvAdIn yathArthAn vA-yathAdravyAn bhAvAna-paryAyAn jJAsyAmItikRtvA-itihetoH zikSata iti / yathAvasthitAzca bhAvA Urdvaloke saudharmAdaya iti tadviSayaM sUtratrayaM, tathA'dholoke nArakAdayazcaturviMzatiriti tadgatAM caturviMzati-15 sUtrI tathA tiryagloke jambUdvIpAdaya iti tadgatavastuviSayaM ca sUtracatuSTayamAha sohammIsANesu NaM kappesu vimANA paMcavaNNA paM0 taM-kiNhA jAva sukillA 1, sohammIsANesu NaM kappesu vimANA paMcajoyaNasayAI uDDhe uccatteNaM pannattA 2, baMbhalogalaMtatesu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijjasarIragA ukkoseNaM paMcarayaNI ur3e uccatteNaM paM03 / neraiyA NaM paMcavanne paMcarase poggale baMdhesu vA baMdhaMti vA baMdhissaMti vA taM0-kiNhA jAva sukille titte jAva madhure, evaM jAva vemANitA 24 / 4 (sU0 469) jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM gaMgA mahAnadI paMca mahAnadIo samappeMti, taM0-jauNA saraU AdI kosI mahI 1 / jaMbUmaMdarassa dAhiNaNaM siMdhumahANadI paMca mahAna 1 adholoke'pi jyotiSkavaimAnikayoH svayaM gamanaM bhavatyeva, vimAnAni mA bhUvana , pudgalopacityAdi tu teSAmeva nirvimAnAnAmapi, iti nAhato'dholokAdau loke iti kvacidvidyamAno'pi pAThaH. Jain Education iMMeaninal For Personal & Private Use Only wiwwwjainelibrary.org Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 351 // dIo samappeMti 0-satahU vibhAsA vitatthA erAvatI caMdabhAgA 2 jaMbUmaMdarassa uttareNaM rattAmahAnaI paMca mahAnaIo samappeMti, taM0-kiNhA mahAkiNhA nIlA mahAnIlA mahAtIrA 3, jaMbUmaMdarassa uttareNaM rattAvatImahAnaI paMca mahAnaIo samappeMti, taM0-iMdA iMdaseNA suseNA vAriseNA mahAbhoyA 4 (sU0 470) paMca titthagarA kumAravAsamajhe vasittA (jjhAvasittA) muMDA jAva pavvatitA, taM0-vAsupujje mallI ariTThanemI pAse vIre (sU0 471) camaracaMcAe rAyahANIe paMca sabhA paM0 saM0-sabhA sudhammA uvavAtasabhA abhiseyasabhA alaMkAritasabhA vavasAtasabhA, egamege gaM iMdaTThANe NaM paMca sabhAo paM0.taM.-sabhA suhammA jAva vavasAtasabhA (sU0 472) paMca NakkhattA paMcatArA paM0 taM. -dhaNihA rohiNI puNavvasU hattho visAhA (sU0 473) jIvANaM paMcaTThANaNivvittite poggale pAvakammattAte cipriMsu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taM0-egiditanivvattite jAva paMciMditanivvattite, evaM-'ciNa uvaciNa baMdha udIra veda taha NijjarA ceva' / paMcapatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA paMcapatesogADhA poggalA aNaMtA paNNattA jAva paMcagu NalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA (sU0 474) paMcamaTThANassa taIo uddeso / paMcamajjhayaNaM samattaM // sarvANyetAni sugamAni, navaraM 'baMdhiMsutti zarIrAditayeti, 'dakSiNene ti bharate 'samati'tti samApnuvanti, 'uttareNe'ti airavata iti / pUrvatarasUtre bharatavaktavyatokteti tatprastAvAttadusannatIrthakarasUtraM sugama, navaraM kumArANAmarAjabhAvena vAsaH kumAravAsaH taM 'ajjhAvasitta'tti adhyuSyeti / tathA bharatAdikSetraprastAvAt kSetrabhUtacamaracaJcAdivaktavya 5 sthAnA0 uddezaH3 vimAnocatAbandhapudgalA nadIsaMgamaH kumArajinA:sabhA: paMcatArakanakSatrANi pudgalAH sU0469 474 // 351 // For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R tAbhidhAyi sUtradvayaM / camaracaJcA ratnaprabhApRthivyAM camarasyAsurakumArarAjasyeti, sudhA sabhA yasyAM zayyA, upapAtasabhA yasyAmutpadyate, abhiSekasabhA yasyAM rAjyAbhiSekeNAbhiSicyate, alaGkArikA yasyAmalakiyate, vyavasAyasabhA yatra pustakavAcanato vyavasAyaM-tattvanizcayaM karoti, etAzca yathAkramamuttarapUrvasyAM draSTavyA iti / devanivAsAdhikArAnnakSatrasUtraM / nakSatrAdidevarUpatA ca sattvAnAM karmApudgalacayAderiti cayAdisUtraSTuM / pudgalAzca vividhapariNAmA iti pudgalasUtrANIti, vyAkhyA ca prAgvadadhyayanasamAptiM yAvatsukaraiveti, paJcamasthAnakasya tRtiiyH|| iti zrImadabhayadevAcAryaviracite sthAnAGgavivaraNe paJcamasthAnAkhyaM pazcamamadhyayanaM samAptamiti // granthAgraM 1625 // XORASIGASISHA 8V RRRrrontent dain Education International For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAnasUtra // 352 // |6sthAnA0 uddezaH3 atha SaSThasthAnakamadhyayanam / | gaNadharaNavyAkhyAtaM pazcamamadhyayanamadhunA saGkhyAkramasambaddhameva SaTsthAnakAkhyaM SaSThamArabhyate, asya cAyaM vizeSasambandhaH-ihA- guNAM kinantarAdhyayane jIvAdiparyAyaprarUpaNA kRtA ihApi saiva kriyate ityevaMsambandhasyAsya caturanuyogadvArasyedamAdisUtram- graMthIgrahaNaM chahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati gaNaM dhArittate, taM0-sar3I purisajjAte 1 sacce purisajAte 2 mehAvI purisajAte | bahirnaya3 bahussute purisajAte 4 sattimaM 5 appAdhikaraNe 6 (sU0 475) chahiM ThANehiM niggaMthe niggathi giNhamANe vA | nAdi avalaMbamANe vA nAikkamai, taM0-khittacittaM dittacittaM jakkhAtiha~ ummAtapattaM uvasaggapattaM sAhikaraNaM (sU0476) sU0475. chahiM ThANehiM niggaMthA niggaMthIo ya sAhammitaM kAlagataM samAyaramANA NAikarmati, taM0-aMtohiMto vA bAhiM NINemANA 477 1 bAhIhiMto vA nibbAhiM NINemANA 2 uvehamANA vA 3 uvAsamANA vA 4 aNunnavemANA vA 5 tusiNIte vA saMpavvayamANA 6 (sU0 477) asya cAyamabhisambandhaH, pUrvasUtre 'paJcaguNarUkSAH pudgalA anantAH prajJaptA' ityuktaM, prajJApakAzcaiSAmarthato'rhantaH sU-4 // 352 // to gaNadharAH, gaNadharAzca yairguNairyuktasyAnagArasya gaNadharaNAhatvaM bhavati tadyuktA eveti teSAM guNAnAmupadarzanAyedamuktamityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, saMhitAdicarcastu pratIta eveti, navaraM SabhiH sthAnaH-guNavizeSaiH 'sampanno' yukto'nagAro dain Education International For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bhikSuH 'arhati' yogyo bhavati 'gaNaM' gacchaM dhArayituM maryAdAyAmiti gamyate, pAlayituM vetyarthaH, 'saddhi'tti zraddhAvAn azraddhAvato hi svayamamaryAdAvarttitayA pareSAM maryAdAsthApanAyAmasamarthatvAd gaNadhAraNAnarhatvaM, evaM sarvatra bhAvanA kAryA, 'puruSajAtaM ' puruSaprakAraH, iha ca pahniH sthAnairityuktvApi yaduktaM zrAddhaM puruSajAtamiti taddharmmadharmavatorabhedAd anyathA zrAddhatvaM satyatvamityAdi vaktavyaM syAditi 1 tathA 'satyaM' sadbhyo - jIvebhyo hitatayA pratijJAtazUratayA vA, evaMbhUto hi puruSo gaNapAlaka Adeyazca syAditi 2, tathA 'medhAvi' maryAdayA dhAvatItyevaMzIlamiti niruktivazAt, evaMbhUto hi ga Nasya maryAdApravarttako bhavati, athavA medhA - zrutagrahaNazaktistadvat, evaMbhUto hi zrutamanyato jhagiti gRhItvA ziSyAdhyApane samartho bhavatIti 3 tathA bahu-prabhUtaM zrutaM sUtrArtharUpaM yasya tattathA, anyathA hi gaNAnupakArI syAt, uktaM ca - "sIsANa kuNai kaha so tahAviho haMdi nANamAINaM / ahiyAhiyasaMpattiM saMsAruccheyaNaM paramaM ? // 1 // " [ kathaM ziSyANAM paramAM saMsArocchedinIM jJAnAdInAmadhikAdhikAM saMpattiM tathAvidhaH sa kariSyati ? // 1 // ] tathA " kaha so jayau agIo kaha vA kuNau agIyanissAe / kaha vA kareu gacchaM sabAlavuDDAulaM so u // 2 // " iti 4, [ kathaM so'gItArtho yatatAM kathaM vA'gItArthanizrayA karotu sa bAlavRddhAkulaM gacchaM ca sa kathaM karotu ( pravarttayatu ) 1 // 1 // ] tathA 'zaktimat' zarIramantratantraparivArAdisAmarthyayuktaM, taddhi vividhAsvApatsu gaNasyAtmanazca nistArakaM bhavatIti 5, tathA 'appA higaraNa "nti alpaMavidyamAnamadhikaraNaM svapakSaparapakSaviSayo vigraho yasya tattathA taddhyanuvarttakatayA gaNasyAhAnikArakaM bhavatIti 6, granthAntare tvevaM gaNinaH svarUpamuktam - "suttasthe nimmAo piyadaDhadhammo'NuvattaNAkusalo / jAIkulasaMpanno gaMbhIro Jain Education estonal For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 353 // laddhimaMto ya // 1 // saMgahuvaggahanirao kayakaraNo pavayaNANurAgI ya / evaMviho u bhaNio gaNasAmI jiNavariMdehi ||2||"suutraarthe niSNAtaH priyadRDhadharmaH anuvarttanAkuzalaH / jAtikulasaMpanno gaMbhIro labdhimAMzca // 1 // saMgrahopagrahanirataH kRtakaraNaH pravacanAnurAgI ca / evaMvidha eva bhaNito gaNasvAmI jinvrendraiH||2||] iti / anantaraM gaNa|dharaguNA uktAH, gaNadharakRtamaryAdayA ca vartamAno nirgrantho nAjJAmatikrAmatItyetat sUtradvayenAha-tatra prathamaM paJcasthAnake vyAkhyAtameva tathApi kiJciducyate-gRhNan-grIvAdAvavalambayan hastavastrAJcalAdau gRhItvA nAtikAmatyAjJAmiti gamyate, kSiptacittAM zokena dRptacittAM harSeNa yakSAviSTAM-devatAdhiSThitAM unmAdaprAptAM vAtAdinA upasargaprAptAM-tiryAnupyAdinA nIyamAnA sAdhikaraNAM-kalahayantIM // SadbhiH sthAnaH vakSyamANairnirgranthAH-sAdhavo nirgranthyazca-sAdhvyastathAvidhanirgranthAbhAve mizrAH santaH sAdharmika-samAnadharmayuktaM sAdhumityarthaH 'samAyaramANe ti samAdriyamANAH sAdharmika pratyAdaraM kurvANAH samAcaranto vA-utsATanAdivyavahAraviSayIkurvanto nAtikrAmantyAjJAM-strIbhiH saha vihArasvAdhyAyAvasthAnAdi na kAryamityAdirUpAM, puSTAlambanatvAditi, 'aMtohiMto vatti gRhAdemadhyAdahinayanto vAzabdA vikalpArthAH, 'bAhihiMto vatti gRhAdebahistAt nirbahiH-atyantabahirbahistAttarAM nayantaH, 'upekSamANA' iti, upekSA dvividhAvyApAropekSA avyApAropekSA ca, tatra vyApAropekSayA tamupekSamANAH, tadviSayAyAM chedanabandhanAdikAyAM samayaprasiddhakriyAyAM vyApriyamANA ityarthaH, avyApAropekSayA ca mRtakasvajanAdibhistaM sakriyamANamupekSamANAH tatrodAsInA ityarthaH, tathA 'uvAsamANa'tti pAThAntareNa 'bhayamANa'tti vA rAtrijAgaraNAttadupAsanAM vidadhAnAH, 'uvasAmemANa'tti 6sthAnA0 uddeza:3 gaNadharaNaguNA nigraMthIgrahaNaM bahirnaya nAdi sU0475477 // 353 // Jain Education mininal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThAntare taM kSudravyantarAdhiSThitaM samayaprasiddha vidhinopazamayanta iti, tathA 'aNunnavemANa'tti tatsvajanAdIMstavariSThApanAyAnujJApayantaH, 'tusiNIe tti tUSNIMbhAvena saMpravrajantastatyariSThApanArthamAgamAnujJAtatvAt sarvamidamAjJAtikramAya na bhavatIti / chAdmasthikazcAyaM vyavahAraH prAya ukta iti chadmasthaprastAvAdidamAha chaThANAI chaumatthe savvabhAveNaM Na jANati Na pAsati, taMjahA -- dhammatthikAyamadhammatthikAtaM AyAsaM jIvamasarIrapaDibaddhaM paramANupoggalaM saddaM, etANi ceva uppannanANadaMsaNadhare arahA jiNe jAva savvabhAveNaM jANati pAsati taM0 -- dhammatthi - kAtaM jAva saddaM (sU0 478 ) chahiM ThANehiM savvajIvANaM Natthi iDDIti vA juttIti vA, [jasei vA baleti vA vIrieD vA puraskAra ] ( jAva ) parakameti vA, taM0 - jIvaM vA ajIvaM karaNatAte 1 ajIvaM vA jIvaM karaNatAte 2 egasamaparNa vA do bhAsAto bhAsittate 3 sayaM kaDaM vA kammaM vedemi vA mA vA veemi 4 paramANupoggalaM vA chiMdittae vA bhiMdittae vA agaNikAteNa vA samodahittate 5 bahitA vA logaMtA gamaNatAte 6 ( sU0 479) chajjIvanikAyA paM0 taM0 puDhavikAiyA jAva tasakAiyA (sU0 480 ) cha tAraggahA, paM0 taM0 - suke buhe bahassati aMgArate saniJcare ketU ( sU0 481 ) chavhA saMsArasamAnnagA jIvA paM0 taM0--puDhavikAiyA jAva tasakAiyA, puDhavikAiyA chagaiyA chaAgatitA paM0 taM0--puDhavikAtite puDhavikAiesu uvavajjamANe puDhavikAiehiMto vA jAva tasakAiehiMto vA uvavajjejjA, so cevaNaM se puDhavikAtite, puDhavikAtitattaM vippajahmANe puDhavikAtitattAte vA jAva tasakAtitattAte vA gacchejjA, AukAtiyAvi cha - gatitA chaAgatitA, evaM ceva jAva tasakAtitA ( sU0 482 ) chavvihA savvajIvA paM0 taM 0 - AmiNibohiyaNANI For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSSC zrIsthAnA sUtravRttiH // 354 // jAva kevalaNANI annANI, ahavA chavidhA savvajIvA paM0 taM0-egidiyA jAva paMciMdiyA aNidiyA, ahavA cha- sAsthAnA0 vihA savvajIvA paM0 20-orAliyasarIrI veubviyasarIrI AhAragasarIrI teagasarIrI kammagasarIrI asarIrI uddezaH 3 (sU0 483) chabbihA taNavaNassatikAtitA paM0 taM0-aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA bIyaruhA saMmu chadmasthecchimA (sU0 484) tarajJeyAjJe'chahI'tyAdi, iha chadmastho-viziSTAvadhyAdivikalo na tvakevalI, yato yadyapi dharmAdharmAkAzAnyazarIraM jIvaM ca para- yAni SaDmAvadhirna jAnAti tathApi paramANuzabdau jAnAtyeva, rUpitvAt tayoH, rUpiviSayatvAccAvadheriti, etacca sUtraM saviparyayaM / zaktayaH prAgvyAkhyAtaprAyameveti / chadmasthasya dharmAstikAyAdiSu jJAnazaktirnAstItyuktamadhunA sarvajIvAnAM yeSu yathA zaktirnAsti 3 nikAyAH tAni tathA''ha-chahIM'tyAdi, SaTsu sthAneSu sarvajIvAnAM-saMsArimuktarUpANAM nAsti RddhiH-vibhUtiH, itIti-evaMpra- tAragrahAH kArA yayA jIvAdirajIvAdiH kriyate, vA vikalpe, evaM dyutiH-prabhA mAhAtmyamityarthaH, yAvatkaraNAt 'jasei vA saMsAriNaH balei vA vIriei vA purisakAraparakkame i ve'ti, idaM ca vyAkhyAtamanekaza iti na vyAkhyAyate, tadyathA-'jIvaM ve'tyAdi, jIvasyAjIvasya karaNatAyAM,jIvamajIvaM kartumityarthaH1, ajIvasya vA jIvasya karaNatAyAM 2 'egasamayeNa vatti agrabI0 yugapadvA dve bhASe satyAsatyAdike bhASitumiti 3 svayaMkRtaM vA karma vedayAmi vA mA vA vedayAmItyatrecchAvaze vedane've- sU0478dane vA nAsti balamiti prakramaH, ayamabhiprAyo-na hIcchAvazataH prANinAM karmaNaH kSapaNAkSapaNe sto bAhubalina iva, 484 api tvanAbhoganirvartite te bhavataH anyatra kevalisamudghAtAditi anyathA vA bhAvanIyaM 4 paramANupudgalaM vA chettuM vA in Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaDgAdinA dvidhAkRtya bhettuM vA zUcyAdinA vA vidhvA, chedAdau paramANutvahAneH, agnikAyena vA samavadagdhumiti, sukSmatvenAdAhyatvAttasyeti 5, bahistAdvA lokAntAdgamanatAyAM 6, alokasyApi lokatA''patteriti // jIvamajIvaM kartumityuktamato jIvapadArthasyaiva bahudhA prarUpaNAya "chajjIvanikAye'tyAdi sUtraprapaJcamAha-sugamazcArya, navaraM jIvAnAM nikAyA-rAzayo jIvanikAyAH, iha ca jIvanikAyAnabhidhAya yat pRthivIkAyikAdizabdainikAyavanta uktAH tattepAmabhedopadarzanArtha, na hyekAntena samudAyAt samudAyino vyatiricyante, vyatirekeNApratIyamAnatvAditi // tArakAkArA grahAstArakagrahAH, loke hi nava grahAH prasiddhAH, tatra ca candrAdityarAhUNAmatArakAkAratvAdanye SaT tathoktA iti, 'sukke'tti zukraH 'bahassai'tti bRhaspatiH 'aMgArako' maGgalaH 'saniccharetti zanaizcara iti / saMsArasamApannakajIvasUtre pRthvIkAyikAdayo jIvatayoktAH pUrvasUtre tu nikAyatveneti vizeSAnna punaruktateti / jJAnisUtre ajJAninastrividhA mithyAtvopahatajJAnAH / indriyasUtre'nindriyAH-aparyAptAH kevalinaH siddhAzceti / zarIrasUtre yadyapyantaragatau kArmaNazarIrisambhavastadvyatiriktasya taijasazarIriNo'sambhavastathApyekatarAvivakSayA bhedo vyAkhyAtavyaH tathA azarIrI siddha iti / tRNavanaspatikAyikA bAdarA ityartho, mUlabIjA-utsalakandAdayaH ityAdi vyAkhyAtameva, navaraM sammUchimAHdagdhabhUmau bIjAsattve'pi ye tRNAdaya utpadyante / yathAdhikRtA'dhyayanAvatAraM prarUpitA jIvAH, atha teSAmeva ca ye |paryAyavizeSA durlabhAstAMstathaivAha chaTThANAI sabbajIvANaM No sulabhAI bhavaMti, taM0-mANussae bhave 1 Ayarie khitte jamma 2 sukule paJcAyAtI 3 ke Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAjhAsUtravRttiH // 355 // valipannattassa dhammassa savaNatA 4 suyassa vA saddahaNatA 5 saddahitassa vA pattitassa vA roitassa vA sammaM kAraNaM phAsaNayA 6 (sU0485) cha iMdiyatthA paM0 saM0-soiMdiyatthe jAva phAsidiyatthe noiMdiyatthe (sU0486) chavihe saMvare paM0 taM0-sotiMdiyasaMvare jAva phAsiMdiyasaMvare NoiMditasaMvare, chabihe asaMvare paM0 taM0-soiMdiaasaMvare jAva phAsiMditaasaMvare NoiMditaasaMvare (sU0 487) chavihe sAte paM0 20-soiMdiyasAte jAva noiMdiyasAte, chavihe asAte paM0 20-sotiMditaasAte jAva noiMditaasAte (sU0 488) chavihe pAyacchitte paM0 taM0 -AloyaNArihe paDikamaNArihe tadubhayArihe vivegArihe viussaggArihe tavArihe (sU0 489) 'chahANAItyAdi, SaT sthAnAni-SaT vastUni sarvajIvAnAM 'no' naiva 'sulabhAni'.suprApANi bhavanti, kRcchralabhyAnItyartho, na punaralabhyAni, keSAJcijjIvAnAM tallAbhopalambhAditi, tadyathA-mAnuSyako-manuSyasambandhI bhavo-janma sa no ||sulabha iti prakramaH, Aha ca-"nanu punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatAvi- lasitapratimam // 1 // " iti, evamArya kSetre-arddhaSaDriMzatijanapadarUpe janma-utsattiH, ihApyuktam-'satyapi ca mAnuSatve durlabhataramAryabhUmisambhavanam / yasmin dharmAcaraNapravaNatvaM prApnuyAt prANI // 1 // " iti, tathA sukule-ikSvAkAdike pratyAyAtiH-janma no sulabhamiti, atrAbhihitam-"AryakSetrotpattau satyAmapi satkulaM na sulabhaM syAt / saccaraNaguNamaNInAM pAtraM prANI bhavati yatra // 1 // " iti, tathA kevaliprajJaptasya dharmasya zravaNatA durlabhA, yato'vAci"sulabhA suraloyasirI rayaNAyaramehalA mahI sulahA / nivvuisuhajaNiyaruI jiNavayaNasuI jae dulahA // 1 // " iti, 6 sthAnA0 | uddezaH3 durlabhAni indriyA rthAH saMva| rAsaMvarau |sAtAsAte prAyazcittaM sU0485. 489 AACA // 355 // dan Education n ational For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthA0 60 Jain Education -suralokazrIH sulabhA ratnAkaramekhalA mahI sulabhA / nirvRtisukhajanitaruciH jinavacana zrutirjagati durlabhA // 1 // ] zrutasya vA zraddhAnatA durlabhA, uktaM ca - "Ahacca savaNaM lahuM, saddhA paramadulahA / socA neAuyaM maggaM, bahave paribharasai // 1 // [ kadAcicchravaNaM labdhvA zraddhA paramadurlabhA / yataH bahavo nyAyopapannaM mArga zrutvA'pi paribhrazyanti // 1 // ] tathA zraddhitasya vA sAmAnyena pratItasya vopapattibhirathavA prItikasya - svaviSaye utpAditaprIteH rocitasya vAcikIrSitasya samyag - yathAvat kAyena zarIreNa na manorathamAtreNAviratavat sparzanatA - sparzanamiti, yadAha - " dhammaMpihu sahahaMtayA, dullahayA kAraNa phAsayA / iha kAmaguNesu mucchiyA, samayaM goyama ! mA pamAyae // 1 // " iti, [ dharme tu zradadhatAM durlabhA tataH kAyena sparzanatA / saMsAre kAmaguNeSu mUrcchitAnAM tanmA samayamapi pramAdyeH gautama ! // 1 // ] manuSyabhavAdInAM ca durlabhatvaM pramAdAdiprasaktaprANinAmeva na sarveSAmiti, yato manuSyabhavamAzrityAbhihitam - " eyaM puNa evaM khalu annANapamAyadosao neyaM / jaM dIhA kAyaThiI bhaNiyA egiMdiyAINaM // 1 // esA ya asaidosAsevaNao dhammavajjacittANaM / tA dhamme jaiyabvaM sammaM sai dhIrapurisehiM // 2 // " ti [ etat punarevaM khalu asakRtpramAdadoSato jJeyaM / yaddIrghA kAyasthitirbhaNitai kendriyAdInAM // 1 // eSA cAsakRddoSAsevanato dharmavarjitaci tAnAM / tat dharme yatitavyaM samyak sadA dhIrapuruSaiH // 2 // ] mAnuSatvAdIni ca sulabhAni durlabhAni ca bhavantIndri yArthAnAM saMvare asaMvare ca sati, tayozca satoH sAtAsAte stastatkSayazca prAyazcittAd bhavatItIndriyArthAnindriyasaMvarAsaMvarau sAtAsAte prAyazcittaM ca prarUpayan sUtraSaTTamAha - sugamazcedaM, navaraM 'cha iMdiyattha'tti manasa AntarakaraNatvena ka For Personal & Private Use Only ahelibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIsthAnA- pAraNatvAt karaNasya cendriyatvAt tantrAntararUDhyA vA manasa indriyatvAt tadviSayasyendriyArthatvena paDindriyArthA ityuktaM6 sthAnA0 GgasUtra- tatra zrotrendriyAdInAmA-viSayAH zabdAdayaH, 'noiMdiyatyatti audArikAditvArthaparicchedakatvalakSaNadharmadvayopeta | uddezaH3 mindriyaM tasyaudArikAditvadharmalakSaNadezaniSedhAt noindriyaM-manaH sAdRzyArthatvAdvA nozabdasyArthaparicchedakatvenendri- manuSyA yANAM sadRzamiti tatsahacaramiti vA noindriyaM-manastasyArthI-viSayo jIvAdiH noindriyArtha iti / zrotrendriyadvAreNa // 356 // RddhyanRmanojJazabdazravaNato yatsAta-sukhaM tacchrotrendriyasAtamevaM zeSANyapi, tathA yadiSTacintanatastannoindriyasAtamiti / A ddhimanta locanAhaM yad gurunivedanayA zuddhyati, pratikramaNAhai yad mithyAduSkRtena, tadubhayArha yadAlocanAmithyAduSkRtAbhyAM, vive utsarpiNIkAhaM yasariSThApite AdhAkarmAdau zuddhyati, vyutsargArha yatkAyaceSTAnirodhataH, tapo'haM yannirvikRtikAdinA tapaseti / prAya suSamasuSazcittasya ca manuSyA eva voDhAra iti manuSyAdhikAravat 'chavvihA maNussA' ityAdisUtrAdArabhya A lokasthitisUtrAt mAnaroprakaraNamAha catvAyuSI chavvihA maNussagA paM0 taM0-jaMbUdIvagA dhAyaisaMDadIvapuracchimaddhagA dhAtatisaMDadIvapaJcatthimaddhagA pukkharavaradIvaDDapura saMhananaM thimaddhagA pukkharavaradIvaDapaJcatthimaddhagA aMtaradIvagA, ahavA chavvihA maNussA paM0 20-samucchimamaNussA 3-ka saMsthAna mmabhUmagA 1 akammabhUmagA 2 aMtaradIvagA 3 gabbhavakaMtiamaNussA 3-kammabhUmigA 1 akammabhUmigA 2 aMtadIvagA sU049.. 495 3 (sU0 490) chabbihA iDDImaMtA maNussA paM0 saM0-arahaMtA cakkavaTTI baladevA vAsudevA cAraNA vijjAharA / chavihA aNiDImaMtA maNussA paM0 20hemavaMtagA herannavaMtagA harivaMsagA rammagavaMsagA kuruvAsiNo aMtaradIvagA (sU0 // 356 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 491) chavihA osappiNI paM0 20-susamasusamA jAva dUsamadUsamA, chavvihA osappiNI paM0 taM0-dussamadussamA jAva susamasusamA (sU0 492) jaMbuddIve 2 bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIte susamasusamAte samAe maNuyA chacca dhaNusahassAiM uDamuccatteNaM hutthA, chacca advapaliovamAiM paramAuM pAlayitthA 1, jaMbuddIve 2 bharaheravatesu vAsesu imIse osappiNIte susamasusamAte samAe evaM ceva 2, jaMbU0 bharaheravate AgamessAte ussappiNIte susamasusamAte samAe evaM ceva jAva chacca addhapaliovamAI paramAuM pAlatissaMti 3, jaMbuddIve 2 devakuruuttarakurAsu maNuyA chadhaNussahassAiM urdU uccatteNaM paM0 chacca addhapaliovamAiM paramAuM pAleMti 4, evaM dhAyaisaMDadIvapuracchimaddhe cattAri AlAvagA jAva pukkharavaradIvaDDapaJcacchimaddhe cattAri AlAvagA (sU0 493 ) chabvihe saMghayaNe paM0 saM0-vatirosabhaNArAtasaMghayaNe usabhaNArAyasaMghayaNe nArAyasaMghayaNe addhanArAyasaMghayaNe khIlitAsaMghayaNe chevaTThasaMghayaNe (sU0 494) chavihe saMThANe paM0 20-samacauraMse NaggohaparimaMDale sAtI khuje vAmaNe huMDe (sU0 495) . gatArtha caitat , navaraM 'ahavA chavihe'tyatra sammUchainajamanuSyAstrividhAH karmabhUmijAdibhedena, tathA garbhavyutkrAtikAstridhA tathaiveti ssoddhaa| 'cAraNa'tti jaGghAcAraNA vidyAcAraNAzca, vidyaadhraa-vaitaabyaadivaasinH| 'chaccadhaNusahassAIti trIn krozAnityarthaH, 'chacca addhapaliovamAIti trINi plyopmaaniityrthH| saMhananaM-asthisaJcayaH, vakSyamANopamAnopameyaH zaktivizeSa ityanye, tatra vana-kIlikA RSabhaH-pariveSTanapaTTaH 'nArAcaH-ubhayato markaTabandhaH, yatra dvayorasnorubhayatomarkaTavandhena baddhayoH paTTAkRtinA tRlIyenAsthnA pariveSTitayorupari tadasthitritayabhedi kIlikAkAraM vajranAmaka Jain Educatiolational For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA-padamasthi bhavati tadvaRSabhanArAcaM prathama, yatra tu kIlikA nAsti tad RSabhanArAcaM dvitIyaM, yatra tUbhayomarkaTabandha evaM sthAnA. GgasUtra- tanArAcaM tatIyaM, yatra tvekato makkeMTabandho dvitIyapAbeM kIlikA tada nArAcaM caturtha, kIlikAviddhAsthidvayasazcitaM uddezaH 3 vRttiH kIlikAkhyaM paJcamaM, asthidvayaparyantasparzanalakSaNAM sevAmA sevAmAgatamiti sevAta SaSThaM, zaktivizeSapakSe tvevaMvidhadA -18 manuSyA deriva dRDhatvaM saMhananamiti, iha gAthe-"vajarisabhanArAyaM paDhamaM bIyaM ca risabhanArAyaM / nArAya addhanArAya kIliyA RddhynR||357|| tahaya chevaDheM // 1 // risaho ya hoi paTTo vajaM puNa khIliyaM viyANAhi / ubhao makkaDabaMdha nArAyaM taM viyaannaahi||2||" | ddhimanta varRSabhanArAcaM prathama dvitIyaM ca RSabhanArAcaM nArAcamarddhanArAcaM kIlikA tathA sevA ca ||1||Rssbho bhavati utsarpiNI. dAca paTTaH vajraM punaH kIlikAM vijAnIhi ubhayato markaTabandhaM nArAcaM vijAnIhi tat // 2 // ] saMsthAnaM-zarIrAkRtiravaya suSamasuSavaracanAtmikA, tatra samAH-zarIralakSaNoktapramANAvisaMvAdinyazcatasro'srayo yasya tat samacaturasra, azristviha caturdi- samAnarovibhAgopalakSitAH zarIrAvayavAstatazca sarve'pyavayavAH zarIralakSaNoktapramANAvyabhicAriNo yasya na tu nyUnAdhikapramA-8 catvAyuSI NAstattulyaM samacaturalaM, tathA nyagrodhavasarimaNDalaM nyagrodhaparimaNDalaM, yathA nyagrodha upari sampUrNAvayavaH adhastanabhAge saMhananaM punarna tathA tathedamapi nAbherupari vistarabahulaM zarIralakSaNoktapramANabhAg adhastu hInAdhikapramANamiti, tathA 'sAdI'ti saMsthAnaM AdirihotsedhAkhyo nAbheradhastano dehabhAgo gRhyate tenAdinA zarIralakSaNoktapramANabhAjA saha varttate yattat sAdi, sa-18 vameva hi zarIramaviziSTenAdinA saha vartata iti vizeSaNAnyathAnupapatteriha viziSTatA labhyate, ataH sAdi-utsedhabahulaM 495 paripUrNotsedhamityarthaH, 'khujjetti adhastanakAyamaDabha, ihAdhastanakAyazabdena pAdapANizirogrIvamucyate tad yatra zarIralakSa CASAS RURAISHAK Jan Education interrara For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tANoktapramANavyabhicAri yatpunaH zeSaM tadyathoktapramANaM tatkubjamiti, 'vAmaNati maDahakoSThaM yatra hi pANipAdazirogrI hai yathoktapramANopetaM yatpunaH zeSa koSThaM tanmaDabhaM-nyUnAdhikapramANaM tadvAmanaM, 'huMDe'tti sarvatrAsaMsthitaM, yasya hi prAyeNaiko'pyavayavaH zarIralakSaNoktapramANena na saMvadati tatsarvatrAsaMsthita huMDamiti, uktaM ca-"tullaM 1 vittharabahulaM 2 ussehabahalaM ca 3 maDahakoTTaM ca 4 / heDhillakAyamaDahaM 5 samvatthAsaMThiyaM huMDaM // 1 // " iti, [tulyaM 1 vistArabahulaM 2 utsedhabahulaM 3 maDabhakoSThaM ca 4 adhastanakAyamaDabhaM 5 sarvatrAsaMsthitaM huMDaM 6 // 1 // ] iha gAthAyAM sUtroktakramApekSayA caturthapaJcamayoyaMtyayo dRzyata iti / chaThANA aNattavao ahitAte asubhAte akhamAte anIsesAe aNANugAmiyattAte bhavaMti, saM0-paritAte paritAle sute tave lAbhe pUtAsakAre, chaThThANA attavato hitAte jAva ANugAmiyattAte bhavaMti, taM0-paritAte paritAle jAva pUtAsakAre (sUtraM 496) chavvihA jAiAriyA maNussA paM0 saM0-aMbaTThA ya kalaMdA ya, vedehA vedigaatitaa| haritA cuMcuNA ceva, chappetA inbhajAtio // 1 // chavidhA kulAritA maNussA paM0 taM0-uggA bhogA rAinA ikkhAgA NAtA koravvA (sUtra 497) chavidhA logaTThitI paM0 taM0-AgAsapatiThite vAe vAyapatihie udahI udadhipatihitA puDhavI . puDhavipaiTThiyA tasA thAvarA pANA ajIvA jIvapaiTTiyA jIvA kammapatiTThiyA (sU0 498) 'aNattavao'tti akaSAyo hyAtmA AtmA bhavati svasvarUpAvasthitatvAttadvAnna bhavati yaH so'nAtmavAn sakapAya ityarthaH, tasya 'ahitAya' apathyAya 'azubhAya' pApAya asukhAya vA-duHkhAya 'akSamAya' asaGgatatvAya a in due an international For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH // 358 // kSAntyai vA 'aniHzreyasAya' akalyANAya 'ananugAmikatvAya' azubhAnubandhAya bhavanti, mAnakAraNatayaihikAmuSmikApAyajanakatvAditi, 'paryAyo' janmakAla: pravrajyAkAlo vA, sa ca mahAneva mAnakAraNaM bhavatIti mahAniti vizeSaNaM draSTavyaM, athavA gRhasthApekSayA alpo'pi pravrajyApayAyo mAnahetureveti, tatra janmaparyAyo mahAnahitAya, yathA bAhubalinA, evamanye'pi yathAsambhavaM vAcyAH, navaraM 'pariyAle'tti parivAraH ziSyAdiH 'zrutaM' pUrvagatAdi, uktaM ca-"jaha jaha bahussuo saMmao ya sIsagaNasaMparivuDo ya / aviNicchio ya samae taha taha siddhNtpddinniio|| 1 // " iti, [yathA yathA bahuzrutaH saMmatazca ziSyagaNasaMparivRtazca / avinizcitazca samaye tathA tathA siddhaantprtyniikH||1||] tapaH-anazanAdi lAbho'nnAdInAM pUjA-stavAdirUpA tatpUrvakaH satkAro-vastrAbhyarcanaM pUjAyAM vA AdaraH pUjAsatkAra iti / jAtiH-mAtRkA pakSaH tayA AryAH-apApA nirdoSA jAtyAryAH vizuddhamAtRkA ityarthaH, aMbaDhetyAdyanuSTupratikRtiH, SaDapyetA ibhyajAtaya iti, ibhamahantItIbhyAH, yadravyastUpAntarita ucchritakadalikAdaNDo hastI na dRzyate te ibhyA iti zrutiH, teSAM jAtaya ibhyajAtayastA etA iti, kulaM paitRkA pakSaH, ugrA AdirAjenArakSakatvena ye vyavasthApitAstadvaMzyAzca, ye tu gurutvena te bhogAstadvaMzyAzca ye tu vayasyatayA''caritAste rAjanyAstadvaMzyAzca ikSvAkavaH prathamaprajApativaMzajAH jJAtAH kuravazca mahAvIrazAntijinapUrvajAH, athavaite lokarUDhito jnyeyaaH| iyaM ca jAtikulAryAdikA lokasthitiriti lokasthitipratyAsattyA tAmevAha-'chavihe tyAdi, idaM pUrvameva vyAkhyAtaM, navaramajIvA-audArikAdipudgalAste |jIveSu pratiSThitAH-AzritAH, idaM cAnavadhAraNaM boddhavyaM, jIvaviraheNApi bahutarANAmajIvAnAmavasthAnAt, pRthivIviraha 6sthAnA0 uddezaH 3 AtmAnAtmavantau jAtikulAryAH lo. kasthitiH sU0496498 MAA tu gurutvena jAtayastA etA ita, yadravyastUpAntaritA // 358 Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education | to'pi sasthAvaravaditi, tathA jIvAH- karmmasu jJAnAvaraNAdiSu pratiSThitAH, prAyastadvirahitAnAM teSAmabhAvAditi / anantaraM karmmapratiSThitA jIvA uktAH teSAM ca dikSveva gatyAdayo bhavantIti dizastAsu gatyAdIMzca prarUpayannAha - chaddisAo paM0 taM0--pAtINA paDINA dAhiNA utINA uDDA adhA, chahiM disAhiM jIvANaM gatI pavattati, taM0-pAjAte jAva adhAte 1 evamAgaI 2 vakaMtI 3 AhAre 4 buDDI 5 nivuDI 6 viguvvaNA 7 gatiparitAte 8 samugdhAte 9 kAlasaMjoge 10 daMsaNAbhigame 11 NANAbhigame 12 jIvAbhigame 13 ajIvAbhigame 14, evaM paMcidiyatirikkhajoNi vi masAvi (sU0 499 ) chahiM ThANehiM samaNe niggaMthe AhAramAhAramANe NAtikkamati, taM0 - veyaNaveyAvacce IriTThAe ya saMjamaTThAe / taha pANavattiyAe chahaM puNa dhammaciMtAe ||1|| chahiM ThANehiM samaNe niggaMthe AhAraM vocchidamANe NAtikkamati, taM0 - AtaMke uvasagge titikkhaNe baMbhaceraguttIte / pANidayAtavaheDaM sarIvuccheyaNaTTAe || 1 ||' ( sU0 500 ) 'chaMhisAo' ityAdi sUtrakadambakaM, idaM ca tristhAnaka eva vyAkhyAtaM, tathApi kiJciducyate - prAcInA - pUrvA pratIcInA - pazcimA dakSiNA-pratItA udIcInA- uttarA Urddhamadhazceti pratIte, vidizo na dizo viditvAdeveti SaDevoktAH, athavA ebhireva jIvAnAM vakSyamANA gatiprabhRtayaH padArthAH prAyaH pravarttante, padsthAnakAnurodhena vA vidizo na vivakSitA iti SaDeva diza uktA iti / SaGgirdigbhirjIvAnAM gatiH- utpattisthAnagamanaM pravarttate, anuzreNigamanAtteSAmityevametAni caturdaza sUtrANi neyAni, navaraM gatirAgatizca prajJApakasthAnApekSiNyau prasiddhe eva, vyutkrAntiH - utpattisthAnaprA 1 rucakavidigapekSayA'pravRttAvapi prajJApakAdividigapekSayA galyAdInAM pravRtteH SaTsthAnaketyAdi. For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAjansUtravRttiH // 359 // psyosAdaH, sA'pi Rjugatau SaTskheva dikSu, tathA AhAraH pratItaH, so'pi SaTsveva dikSu, etadvyavasthitapradezAvagADhapu- 6sthAnA0 dgalAnAmeva jIvena sparzanAt spRSTAnAmeva cAharaNAditi, evaM diktA yathAsambhavaM vRkSyAdiSvapyUhyeti, tathA vRddhiH zarI- uddezaH3 |rasya nivRddhiH-hAnistasyaiva vikurvaNA-vaikriyakaraNaM gatiparyAyo-gamanamAtraM na paralokagamanarUpaH tasya gatyAmatigrahaNena dizAtadgRhItatvAditi, samudghAto-vedanAdikaH saptavidhaH kAlasaMyogaH-samayakSetramadhye AdityAdiprakAzasambandhalakSaNaH, 'da- tyAdi Arzana' sAmAnyagrAhI bodhaH, tacceha guNapratyayAvadhyAdi pratyakSarUpaM tenAbhigamo-vastunaH paricchedastasrAptiA darzanAbhi-18 hArAnAgamaH, evaM jJAnAbhigamo'pi, jIvAbhigamaH-sattvAdhigamo guNapratyayAvadhyAdipratyakSataH, ajIvAbhigamaH-pudgalAstikAyA- hArakAradyadhigamaH, so'pi tathaiveti, 'eva'miti yathA 'chahiM disAhiM jIvANaM gaI pavattaItyAdisUtrANyuktAni evaM caturviMzati- NAni daNDakacintAyAM 'paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM chahiM disAhiM gaI'tyAdInyapi vAcyAni, tathA manuSyasUtrANyapi, zeSeSu sU0499nArakAdipadeSu SaTsu dikSu gatyAdInAM sAmastyenAsambhavaH, tathAhi-nArakAdInAM dvAviMzatejIvavizeSANAM nArakadeveSUsA-1 500 dAbhAvAdUrdhvAdhodizorvivakSayA gatyAgatyorabhAvaH, tathA darzanajJAnajIvAjIvAbhigamA guNapratyayAvadhilakSaNapratyakSarUpA na sabhavantyeva teSAM, bhavapratyayAvadhipakSe tu nArakajyotiSkAstiryagavadhayo bhavanapativyantarA UrdhvAvadhayo vaimAnikAstvadho-TU 'SadhayaH zeSA niravadhaya eveti bhAvanA, 'vivakSApradhAnAni ca prAyo'nyatrApi sUtrANI'ti / anantarasUtre manuSyANAmajIvAdhigama ukta iti manuSyapratyAsattyA saMyatamanuSyANAmAhAragrahaNAgrahaNakAraNAni sUtradvayenAha-chahIM'tyAdi kaNThyaM // 359 // 1 guNapratyaya eva prAkhyo bAcyAzca paJcendriyatiryanarAH na ca prAhyo bhavapratyayo na vAcyAca devanArakA ityatra ko niyama ityAha vivakSetyAdi. Jan Education international For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Portorontott navaramAhAraM-azanAdikamAhArayana-abhyavaharajAtikrAmatyAjJA, pRSTakAraNatvAda, anyathA tvatikrAmatyeva, rAgAdibhASAt, dra tadyathA-'veSaNa'gAhA, vedanA ca kSudvedanA vaiyAvRttvaM ca-AcAryAdikRtyakaraNaM vedanAvaiyAvRttyaM tatra viSaye bhuJjIta, veda-181 nopazamanArtha vaiyAvRttvakaraNArtha ceti bhAvaH, I-manaM tasyA vizuddhiyugamAtranihitadRSTitvamIryAvizuddhistasyai idamIyovizuddhyartha, iha ca vizuddhizabdalopAdIryArthamityuktaM, bubhukSito hI_zuddhAvazakaH syAditi tadarthamiti, caH samuccaye, |saMyamaH-prekSobhekSApramArjanAdilakSaNaH tadarthe, 'tatheti kAraNAntarasamuccaye, prANA:-ucchAsAdayo balaM vA prANasteSAM tasya vA vRttiH-pAlanaM sadaI prANasaMdhAraNArthamityarthaH, SaSThaM punaH kAraNaM dharmacintAyai guNanAnuprekSArthamityarthaH, ityetAni SaTAraNAnIti, anna bhASyagAthe-"nathi kuhAe sarisA vivaNA muMjijja sappasamaNaTThA / chAo (bubhukSita> veyAvaccaM / na tarai kArDa ao bhuMje // 1 // hariyaM na ya sohei jahovaiSThaM ca saMjamaM kAuM dhAmo vA parihAyai guNaNuppehAsu ya asatto // 2 // " tti, [nAsti kSudhA sadRzI vedanA bhuJjIta tatpazamanArtham / bubhukSitaH vaiyAvRttyaM na zaknoti kartuM ato bhuJjIta // yA na ca zodhayati yathopadiSTaM ca saMyama kartuM (na shktH)| balaM parihIyate guNanAnuprekSayorazaktazca // 2 // ]] 'bocchidamA tti parityajan AtaGke-jvarAdAvupasarge-rAjasvajanAdijanite pratikUlAnukUlasvabhAve titikSaNe-adhisahane kasyAH-brahmacaryagupteH-maithunabratasaMrakSaNasya, AhAratyAgino hi brahmacarya surakSitaM syAditi, prANidayA ca-saMpAtimatrasA| disaMrakSaNaM tapaH-caturthAdi paNmAsAntaM prANidayAtapastacca tahetuzca prANidayAtapohetustasmAt prANidayAtapohetodayAdinimittamityarthaH, tathA zarIravyavacchedArtha-dehatyAgAya AhAra vyavacchindanAtikrAmatyAjJAmiti prakramaH, iha gAthe bhuJjIta tatnazamanAyA balaM parihIyate mukhabhAve titikssnnepaatimtrsaa| HOCHOTA CATASTAGRASASSASSA parityajan AtaGke-jvarAdADaratyAgino hi brahmacarya mANadayAtapohetustasmAta pramA, iha gAthe Jain Education For Personal & Private Use Only witmanelibrary.org Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIsthAnA- "Aryako jaramAI rAyA sannAyagA ya uvsgge| baMbhavayapAlaNaTThA pANidayA vAsamahiyAI // 1 // tavaheu catutthAI |6 sthAnA0 gasUtra- jAva ya chammAsio tavo hoi / chaTuM sarIravoccheyaNar3hayA hoannaahaaro||2||" iti, [AtaGko jvarAdiH rAjA sajJA- uddezaH 3 tIyAzcopasarge / brahmavratapAlanArtha prANidayA vrssaamhikaadeH||1|| tapohetuH caturthAdi yAvacca pANmAsikaM tapo bhavati / unmAdAH SaSThaM zarIravyucchedanArthaM bhvtynaahaarH||2||] anantaraM zramaNasyAhArAgrahaNakAraNAnyabhihitAnIti zramaNAderjIvasyAnu-18 pramAdA: citakAriNa unmAdasthAnAnyAha sU0501chahi ThANehiM AyA ummAyaM pAuNejjA, taM0-arahatANamavaNaM badamANe 1 arahaMtapannattassa dhammassa avannaM vadamANe 2 502 AyariyauvajjhAyANamavannaM vadamANe 3 cAuThavannassa saMghassa avanaM badamANe 4 jakkhAveseNa ceva 5 mohaNijjassa ceva kammassa udaeNaM 6 (sU0 501) chavihe pamAte paM0 ta0-majjapamAe NiddapamAte visayapamAte kasAyapamAte jUtapa mAte paDilehaNApamAe (sU0 502) / 'chahI tyAdi idaM ca sUtraM paJcasthAnaka eva vyAkhyAtaprAya, navaraM SabhiH sthAnairAtmA-jIvaH unmAda-unmattatAM prApnu-151 yAt , unmAdazca mahAmithyAtvalakSaNastIrthakarAdInAmavarNa vadato bhavatyeva tIrthakarAdyavarNavadanakupitapravacanadevatAto vA asau grahaNarUpo bhavediti, pAThAntareNa 'ummAyapamAyanti unmAdaH-sagrahatvaM sa eva pramAdaH-pramattatvaM AbhogazUnya tonmAdapramAdaH, athavonmAdazca pramAdazca-ahitapravRttihitApravRttI unmAdapramAdaM prApnuyAditi, 'avannaMti avarNa- // 360 // liazlAghAmavajJAM vA vadana vrajan vA-kurvannityarthaH, 'dhammassa'tti zrutasya cAritrasya vA, AcAryopAdhyAyAnAM ca, caturva-13 Join Education intern a l For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rNasya - zramaNAdibhedena catuSprakArasya yakSAvezena caiva - nimittAntara kupita devAdhiSThatatvena, mohanIyasya - mithyAtvavedazo| kAderudayeneti / unmAdasahacaraH pramAda iti tamAha - 'chavihe 'tyAdi SaDvidhaH - SaTprakAraH pramadanaM pramAdaH - pramattatA sadupayogAbhAva ityarthaH, prajJaptaH, tadyathA - madyaM surAdi tadeva pramAdakAraNatvAt pramAdo madyapramAdo, yata Aha - "ci - tabhrAntirjAyate madyapAnAccitte bhrAnte pApacaryAmupaiti / pApaM kRtvA durgatiM yAnti mUDhAstasmAnmadyaM naiva deyaM na peyam // 1 // " iti, evaM sarvatra, navaraM nidrA pratItA taddoSazcAyaM - "nidrAzIlo na zrutaM nApi vittaM labdhuM zakto hIyate caiSa tAbhyAm / jJAnadravyAbhAvato duHkhabhAgI, lokadvaite syAdato nidrayA'lam // 1 // " iti, viSayAH - zabdAdayasteSAM | caivaM pramAdatA - " viSayavyAkulacitto hitamahitaM vA na vetti janturayam / tasmAdanucitacArI carati ciraM duHkhakAntAre // 1 // " kaSAyAH - krodhAdayasteSAmapyevaM pramAdatA - " cittaratlamasaGkiSTamAntaraM dhanamucyate / yasya tanmuSitaM doSaistasya ziSTA vipattayaH // 1 // " iti dyUtaM pratItaM tadapi pramAda eva, yataH - " dyUtAsaktasya saccittaM dhanaM kAmAH suceSTitam / nazyantyeva paraM zIrSa, nAmApi ca vinazyati // 1 // " tathA pratyupekSaNaM pratyupekSaNA, sA ca dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturdhA, tatra dravyapratyupekSaNA vastrapAtrAdyupa karaNAnAmazanapAnAdyAhArANAM ca cakSurnirIkSaNarUpA, kSetrapratyupekSaNA kAyotsarganiSa|danazayanasthAnasya sthaNDilAnAM mArgasya vihArakSetrasya ca nirUpaNA, kAlapratyupekSaNA ucitAnuSThAna karaNArthaM kAlavizepasya paryAlocanA, bhAvapratyupekSaNA dharmmajAgarikAdirUpA, yathA - " kiM kaya kiM vA sesaM kiM karaNijjaM tavaM ca na karomi / puvvAvarattakAle jAgarao bhAvapaDilehaNA // 1 // " iti, tatra pratyupekSaNAyAM pramAdaH - zaithilyamAjJA'tikramo vA pratyu Jain Educational For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- gasUtravRttiH HORORSCOAGAR pekSaNApramAdaH, anena ca pramArjanAbhikSAcaryAdiSu icchAkAramithyAkArAdiSu ca dazavidhasAmAcArIrUpavyApAreSu yaH pra-1 mAdo'sAvupalakSitaH, tasyApi sAmAcArIgatatvena SaSThapramAdalakSaNAvyabhicAritvAditi / anantaraM pratyupekSApramAda uktaH, atha tAmeva tadviziSTAmAha chavidhA pamAyapaDilehaNA paM0 20-ArabhaDA saMmadA vajeyabvA ya mosalI ttitaa| papphoDaNA cautthI vakkhittA vetiyA chaTThI // 1 // chavvihA appamAyapaDilehaNA paM0 saM0-aNaJcAvitaM avalitaM aNANubaMdhi amosaliM ceva / chappurimA nava khoDA pANI pANavisohaNI // 2 // (sU0 503) cha lesAo paM0 taM0-kaNhalesA jAva sukkalesA, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM cha lesAo paM0 saM0-kaNhalesA jAva sukalesA, evaM maNussadevANavi (sU0 504) sakassa NaM deviMdassa devaramro somassa mahArano cha aggamahisIto paM0, sakassa NaM deviMdassa devaraNNo jamassa mahArano cha aggamahisIo paM0 (sU0 505) IsANassa NaM deviMdassa majjhimaparisAe devANaM cha paliovamAI ThitI paM0 (sU0506) cha disikumArimahataritAto paM0 0 rUtA rUtaMsA surUvA rUpavatI rUpakaMtA rUtappabhA, cha vijukumArimahattaritAto paM0 saM0-AlA sakA saterA sotAmaNI iMdA ghaNavijayA (sU0507) dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumArarano cha aggamahisIo paM0 saM0-AlA sakA saterA sotAmaNI iMdA ghaNavijayA / bhUtANaMdassa gaM nAgakumAriMdassa nAgakumArarano cha aggamahisIo, paM0 saM0-rUvA rUvaMsA surUvA rUvavatI rUvakatA rUvappabhA, jadhA dharaNassa tathA savvesiM sthAnA uddezaH3 pramAdAnamAdapratilekhanAH lesyAH zakrasomaya|mAgramahi| vyaH IzAnamadhyaparSa sthitiH dharaNAdyagramahiSyaH sU0503. // 361 // Jan Educa For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAhiNillANaM jAva ghosassa, jadhA bhUtANaMdassa tadhA savvesiM uttarillANaM jAva mahAghosassa (sU0 508) dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraranno chassAmANiyasAhassIjo paNNattAto, evaM bhUtANaMdassavi jAva mahAghosassa (sU0509) 'chavihe tyAdi, SaDidhA-pabhedA pramAdena-uktalakSaNena pratyupekSA pramAdapratyupekSA prajJaptA, tadyathA-'ArabhaDa'gAhA, ArabhaTA-vitathakaraNarUpA, athavA tvaritaM sarvamArabhamANasya, athavA arddhapratyupekSita evaikatra yadanyAnyavastragra|haNaM sA ArabhaTA, sA ca varjanIyA sadoSatvAditi sarvatra sambandhanIyamiti, sammA -yatra vastrasya madhyapradeze saMva|litAH koNA bhavanti, yatra vA pratyupekSaNIyopadhiveNTikAyAmevopavizya pratyupekSate sA sammati, mosalI pratyupekSyamANavastrabhAgena tiryagUlamadho vA ghaTTanarUpA taiyatti tRtIyA pramAdapratyupekSaNeti, kvacid 'aTThANaDhavaNA yatti dRzyate, tatra gurvavagrahAdike asthAne pratyupekSitopadheH sthApanaM-nikSepo'sthAnasthApanA, prasphoTanA-prakarSeNa dhUnanaM reNuguNDitasyeva vastrasyeti, iyaM ca caturthI, vikkhitta'tti vastraM pratyupekSya tato'nyatra yamanikAdau prakSipati yad athavA vastrAJcalAdInAM yadUrvakSepaNaM sA vikSiptocyate 5, 'veiya'tti vedikA paJcaprakArA, tatra UrdvavedikA yatra jAnunorupari hastI kRtvA | pratyupekSate 1 adhovedikA jAnunoradho hastau nivezya 2, evaM tiryagvedikA jAnunoH pArzvato hastau nItvA 3, dvidhAvedikA bAhvorantare dve api jAnunI kRtvA 4, ekatovedikA eka jAnu bAhvorantare kRtveti 5 SaSThI pramAdapratyupekSaNeti| prakramaH, iha gAthe-"vitahakaraNami turiyaM annaM annaM ca giNha aarbhddaa| aMto va hoja koNA nisiyaNa tattheva saM-18 mahA // 1 // guruuggahAdaThANaM papphoDaNa reNuguMDie ceva / vikkhevaM tu kkhevo veiyapaNagaM ca chaddosA // 2 // " iti / sthA061 For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vikSepastUtkSepo yAdaviparyayeNa pratyupekSaNAta pratyupekSaNaM, balaM vRttiH // 362 // vitathakaraNe tvaritaM anyo'nyagrahaNe ArabhaTA koNA vastrAntaH bhaveyustatra niSIdanaM vA saMmardA // 1 // gurvagrahAdau asthAnaM | sthAnA0 reNuguMDitasyeva prasphoTanA vikSepastUtkSepo yavanikAdau vedikApaMcakaM ca SaT dossaaH||2||] uktaviparItAM pratyupekSaNA- uddezaH3 mevAha-'chabvihe'tyAdi, SaDiyA apramAdena-pramAdaviparyayeNa pratyupekSaNA apramAdapratyupekSaNA prajJaptA, tadyathA-'a- pramAdAnaNacAvi'gAhA, vastramAtmA vA na nartitaM-na nRtyadiva kRtaM yatra tadanartitaM pratyupekSaNaM, vastraM narttayatyAtmAnaM ghetyevamiha mAdapraticatvAro bhaGgAH1 tathA vastraM zarIraM vA na valitaM kRtaM yatra tadavalitamihApi tathaiva caturbhaGgI 2 tathA na vidyate'nubandhaH lekhanAH -sAtatyaprasphoTakAdInAM yatra tadananubandhi, itsamAsAnto dRzyaH, nAnubandhi ananubandhIti vA 3 tathA na vidyate mo-11 lesyAH za somayasalI uktalakSaNA yatra tadamosali 4 'chappurimA nava khoDa'tti tatra vastre prasArite sati cakSuSA nirUpya tadarvAgbhAgaM mAgramahitatparAvartya nirUpya ca trayaH purimAH kartavyAH, prasphoTakA ityarthaH, tathA tatparAvartya cakSuSA nirUpya ca punarapare trayaH SyaH IzApurimA evamete SaT, tathA nava khoTakA te ca trayastrayaH pramArjanAnAM trayeNa trayeNAntaritAH kAryA iti, padadvaye namadhyaparSanApi pazcamI apramAdapratyupekSaNoktA, purimakhoTakAnAM sadRzatvAditi, tathA pANe:-hastasyopari prANAnAM-pANinAM sthitiH kunthvAdInAmityarthaH 'cisohaNi'tti vizodhanA pramArjanA pratyupekSyamANavastreNaiva kAryA navaiva vArAH, uktanyAyena kho- dharaNAdyaTakAntariteti SaSThI apramAdapratyupekSaNeti, iha gAthe-"vatthe appANaMmi ya cauhA aNaccAviyaM avaliyaM ca / aNubaMdhi hai gramahiSyaH niraMtarayA tiriuDa ghaTTaNA musalI ||1||chppurimaa tiriyakae nava khoDA tinni tinni aMtariyA / te puNa ghiyANi- sU0 509 * yavvA hatthaMmi pamajaNatieNaM // 2 // " [vastre Atmani cAnartitaM avalitaM ca caturdhA anubaMdhitA niraMtaratA tirya- // 362 // in EU For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUrvAdhoghaTTanA mosliH||1|| tAH SaT purimA tritryaMtaritA nava sphoTakAH te punarvijJAtavyA haste pramArjanAtrikeNa // 1 // ] iyaM ca pramAdApramAdapratyupekSA lezyAvizeSato bhavatIti lezyAsUtraM, lezyAdhikArAdeva paJcendriyatiryagmanuSyadevalezyAsUtrANi, devapratyAsattyA sakketyAdikAnyagramahiSyAdisUtrANi cAvagrahamatisUtrAdarvAgvattIni, kaThyAni ca, navaraM devAnAM jAtyapekSayA avasthitarUpAH SaT lezyA abagantavyA iti / anantaraM devavakanyatoktA, devAzca bhavapratyayAdeva viziSTamatimanto bhavantIti matibhedAn sUtracatuSTayenAha chabbihA uggahamatI paM0 saM0-khippamogiNhati bahumogiNhati bahuvidhogiNhati dhuvamogiNhati aNissiyamogiNhA asaMdiddhamogiNhaha / chavvihA IhAmatI paM0 saM0-khippamIhati bahumIhati jAva asaMdiddhamIhati / chavidhA avAgamatI paM0 taM0-khippamaveti jAba asaMdiddhaM aveti, chavidhA dhAraNA paM0 20-bahuM dhArei bahuvihaM dhArei porANaM dhAreti / duddharaM dhAreti aNissitaM dhAreti asaMdiddhaM dhAreti (sU0 510) | 'chavvihA uggaheM'tyAdi matiH-AbhinibodhikaM, sA caturvidhA, apagrahahApAyadhAraNAbhedAt , tanAvagrahaH prathama sAmAnyArthagrahaNaM tadrUpA matiravagrahamatiH, iyaM ca dvividhA-vyaJjanAvagrahamatirAvagrahamatizca, tatrArthAvagrahamatirdidhA-12 | nizcayato vyavahAratazca, tatra vyaJjanAvagrahottarakAlamekasAmayikI prathamA, dvitIyA tvamsamuhUrsapramANA avAyarUpA api haisA IhApAyayoruttarayoH kAraNatvAdavagrahamatirityupacariteti, yata Aha-"sAmannamettagahaNaM necchaiyo smymoggho| paDhamo / tatto'NaMtaramIhiyavatthuvisesassa jo'vAo // 1 // so puNa IhApAyAvekkhAu avaggahotti upyriyo| Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only vww.jainelibrary.org Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 363 // Jain Education esa visesAvekkhaM sAmannaM gevhae jeNa // 2 // tatto'NaMtaramIhA tatto'vAo ya tavvisesassa / iya sAmannavisesAvekkhA jAvaMtimo bheo // 3 // savvatthehAvAyA nicchayao motumAi sAmannaM / saMvavahAratthaM puNa savvatthAvaggahovAo // 4 // taratamajogAbhAve'vAubviya dhAraNA tadaMtaMmi / savvattha vAsaNA puNa bhaNiyA kAlaMtarasaiti // 5 // [ sAmAnyamAtragrahaNamavagrahaH prathamo naizcayikaH samayaM tato'nantara mI hita vastu vizeSasya yo'pAyaH // 1 // sa punarIhApAyApekSayA'vagraha ityupacaritaH yenaiSa vizeSApekSayA sAmAnyaM gRhNAti // 2 // tato'nantaramIhA tato'pAyastadvizeSasya evaM sAmAnyavizeSApekSayA (jJeyaM) yAvadantimo bhedaH ||3|| AdisAmAnyaM muktvA nizcayataH sarvatrehApAyau saMvyavahArArthaM punaH apAyaH sarvatrAvagrahaH // 4 // taratamayogAbhAve'pAya eva tadante ca dhAraNA sarvatra punaH kAlAntarasmRtirvAsaneti bhaNitA // 5 // ] tatra vyavahArAvagrahamatimAzritya prAyaH SaDidhatvaM vyAkhyeyamiti, tadyathA- kSipramavagRhNAti - tUlyAdisparza kSayopazamapaTutvAdacireNaiva vetti matistadviziSTaH puruSo veti, 'bahuM'ti zayyAyAM pavizanpumAMstatrasthayoSitpuSpacandanavastrAdisparza bahu-bhinnajAtIyaM santamekaikaM bhedenAvabudhyate ayaM yoSitsparza ityAdi, 'bahuviha'ti bahuyo vidhA-bhedA yasya sa bahuvidhastaM yoSidAdisparzamekaikaM zItastrigdhamRdukaThinAdirUpamavagRhNAtIti, 'dhuvaM'ti dhruvamatyantaM sarvadetyarthaH yadA yadA asya tena sparzena yoSidAdinA yogo bhavati tadA tadA tamavacchinattItyarthaH, etaduktaM bhavati - satIndriye sati copayoge yadA'sau viSayaH spRSTo bhavati tadA tamavagRhNAtyeveti, 'aNissiyaM'ti nizrito- liGgapramito'bhidhIyate, yathA // 363 // yUthikA kusumAnAmatyantaM zItamRdusnigdhAdirUpaH prAk sparzo'nubhUtaH tenAnumAnena - liGgena taM viSayamaparicchindat yadA Conal For Personal & Private Use Only 6 sthAnA0 | uddezaH 3 kSiprAdyA avagrahA dibhedAH sU0 510 ainelibrary.org Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaM pravartate tadA anizritamaliGgamavagRhNAtItyabhidhIyate, 'asaMdiddhaM ti asaMdigdha-nizcitaM sakalasaMzayAdidoSarahita-| miti, yathA tameva yoSidAdisparzamavagRhat yoSita evAyaM candanasyaivAyamityevamavagRhNAtIti / evamIhApAyadhAraNAmatInAM SaDridhatvaM, navaraM dhAraNAyAM kSipradhruvapade parityajya purANadurddharapadAbhyAM saha paDDidhatvamuktaM, tatra ca purANaM-bahukAlInaM durddharaM-gahanaM citrAdIni, kSiprabahubahuvidhAdipadaSaTUviparyayeNApi SaDdhiA avagrahAdimatirbhavatIti matibhedAnAmaSTAviMzateAdazabhirguNanAt trINi zatAni SaTtriMzadadhikAni bhavanti, abhANi ca bhASyakAreNa-"jaMbahu 1 bahuviha 2 khippA 3 aNissiya 4 nicchiya 5 dhuve 6 yara 12 vibhinnA / puNaroggahAdao to taM chattIsattisayabhedaM // 1 // " iti, "nAnAsaddasamUhaM bahuM pihaM muNai bhinnajAiyaM 1 / bahuvihamaNegabhedaM ekeka niddhamahurAdi 2 // 2 // khippamacireNa 3 taM ciya.sarUvao jaM anissiyamaliMgaM 4 / nicchayamasaMsayaM jaM 5 dhuvamaccaMtaM na u kayAi 6 // 3 // etto ciya paDivakkhaM sAhejjA nissie viseso vA / paradhammehi vimissaM nissiyamavinissiyaM iyaraM ||4||iti / "bahubahuvidhakSiprAnizritanizcitadhruvetaravibhinnA yatpunaravagrahAdayo'tastatpatriMzadadhikatrizatabhedaM // 1 // nAnAzabdasamUhaM bhu| pRthag jAnAti bhinnajAtIyaM / bahuvidhamanekabhedaM snigdhamadhurAdhekaikaM // 2 // kSipramacireNa tadeva anizritamaliMga nizcitaM yadasaMzayaM dhruvamatyantaM na tu kadAcit // 3 // etAvata eva pratipakSAn sAdhayet nizrite ca vizeSaH para dharmavimizraM nizritamavinizritamitarat // 4 // " iha bhAvanA-akSipraM cireNa nizritaM liGgAt anizritaM sandigdhaM adhruvaM hakadAcit athavA nizritAninitayorayamaparo vizeSaH-nizritaM gRhNAti gavAdikamarthaM sAraGgAdidharmaviziSTamavagRhNAti Jain Educationa l For Personal & Private Use Only Polinelibrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 zrIsthAnAjAsUtravRttiH 6 sthAnA0 uddezaH 3 | bAhyAnta ratapasI vivAdAH sU0511512 // 364 // anizritaM godhamaireva viziSTaM gRhNAti, yadiha na spRSTaM tatssaSTameveti / anantaraM matiruktA tadvizeSavantazca pavantIti tapo'bhidhAnAya sUtradvayam chavihe bAhirate tave paM0 taM0-aNasaNaM omodariyA bhikkhAtaritA rasaparicAte kAyakileso paDisaMlInatA / chavidhe abhaMtarite tave paM0 taM0-pAyacchittaM viNao veyAvazca taheva sajjhAo jhANaM viussaggo (sU0 511) chabihe vi. vAde paM0 20-osakkatittA ussakaittA aNulomaittA paDilomatittA bhaittA bhelatittA (sU0 512) 'chavihe'tyAdi gatArthametat tathApi kiJciducyate, 'bAhirae tavetti bAhyamityAsevyamAnasya laukikairapi tapasyA jJAyamAnatvAt prAyo bahiH zarIrasya tApakatvAdvA tapati-dunoti zarIrakarmANi yattattapa iti, tatrAnazana-amojanamAhAratyAga ityarthaH, tad dvidhA-itvaraM yAvatkathikaM ca, tatretvaraM caturthAdi SaNmAsAntamidaM tIrthamAzrityeti, yAvatkathika tvAjanmabhAvi tridhA-pAdapopagamanejitamaraNabhaktaparijJAbhedAditi, etacca prAgvyAkhyAtamiti 1, omoyariyatti avarma-UnamudaraM-jaTharaM avamodaraM tasya karaNamavamodariketi, sA ca dravyata upakaraNabhaktapAnaviSayA pratItA, mAvatastu| krodhAdityAga iti 2, tathA bhikSArtha caryA-caraNamaTanaM bhikSAcaryA saiva tapo nirjarAGgaravAdanazanavad athavA sAmAnyIpAdAne'pi viziSTA vicitrAbhigrahayuktatvena vRttisa parUpA sA grAhyA, yata ihaiva vakSyati-'chavvihA goyaracariyAkti, na ceyaM tato'tyantabhinneti, bhikSAcaryAyAM cAbhigrahA dravyAdiviSayatayA caturvidhAH, tatra dravyato'lepakAryAdheva dravya |grahISye, kSetrataH paragrAmagRhapaJcakAdilabdhaM, kAlataH pUrvAhnAdau, bhAvato gAnAdipravRttAlavdhamiti 3, rasAcIrAdayasta // 364 // - Jain Education Warna For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parityAgo rasa parityAgaH4, kAyakleza:-zarIrakezanaM sa ca vIrAsanAdiranekadhA 5, pratisaMlInatA-guptatA, sA cendriyakaSAyayogaviSayA viviktazayanAsanatA veti / 'abhitarae si laukikairamabhilakSyatvAt tatrAmtarIyaizca paramArthato'nAsevyamAnatvAnmokSaprAtyantaraGgatvAccAbhyantaramiti, prAyazcittaM-uktanirvacanamAlocanAdi davavidhamiti 1, vinIyate karma yena se vinayaH, uktaMca-"jamhA viNayai karma avihaM cAuraMtamokkhAe / samhA ra vayaMti biU viNayaMti vilINasaMsArA // 1 // " iti, [yasmAt vinayati karma aSTavidhaM cAturantamokSAya / tasmAttu vadanti vidvAMso vinaya iti vilInasaMsArA: kevlinH||1||] saca jJAnAdibhedAt saptadhA vakSyate 2 tathA vyAvRttabhAvo vaiyAvRttyaM dharmasA dhanArthamannAdidAnamityarthaH, Aha ca-"veyAvaccaM vAvaDabhAvo iha dhammasAhaNaNimittaM / aNNAjhyANa vihiNA saMpAyaName dAsa bhaavtyo||1||" iti, [vaiyAvRttyaM vyApRtabhAva iha dharmasAdhananimittaM / annAdikAnAM saMpAdanameSa maavaarthH||1|| taca dazadhA-"Ayariya uvajjhAe theratavastIgilANasehANaM / sAhamiyakulagaNasaMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM // 1 // " iti 43 [AcAryopAdhyAyasthaviratapasviglAnazaikSANAM / sAdharmikakulagaNasaMghAnAM saMgataM tadiha kartavyaM // 1 // ] suSTu A-18 hai maryAdayA adhyAyaH-adhyayanaM svAdhyAyaH, sa ca paJcadhA-vAcanA pracchanA parAvarttanA anuprekSA dharmakathA ceti 4, dhyA PAtiyAnaM ekAgracintAnirodhastaJcaturdA prAg vyAkhyAtaM, tatra dharmazukle eva tapasI nirjarArthatvAt netare bandhahetutvAditi | 1515, vyutsargaH-parityAgaH, sa ca dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyato gaNazarIropadhyAhAraviSayaH, bhAvatastu krodhAdi-18 viSaya iti / ete ca tapAsUtre dazakAlikAdvizeSato'kseke iti / anantaroditArtheSu vivadate kazciditi vivAdasva-| OMOMOMOMOM Jain Educatiore For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 6sthAnA0 uddezaH3 kSudrAH gocaracaryA apakAntanirayAH sU0513 // 365 // rUpamAha-'chavihe'tyAdi, paDridhaH-SaDjedo vipratipannayoH kacidarthe vAdo-jalpo vivAdaH prajJaptaH, tadyathA-'osakaitta'tti avaSvaSkya-apasRtyAvasaralAbhAya kAlaharaNaM kRtvA yo vidhIyate sa tathocyate, evaM sarvatra, kvacicca 'osa-| kAvaitta'tti pAThastatra pratipanthinaM kenApi vyAjenApasal-apasRtaM kRtvA punaravasaramavApya vivadate, 'osakaitta'tti utSvaSkya utsRtya labdhAvasaratayotsukIbhUya 'ussakAvaitta'tti pAThAntare paramutsukIkRtya labdhAvasaro jayArthI vivadate, tathA 'aNulomaitta'tti vivAdAdhyakSAn sAmanItyA'nulomAn kRtvA pratipanthinameva vA pUrva tatpakSAbhyupagamenAnulomaM kRtvA 'paDilomaittA' pratilomAn kRtvA adhyakSAn pratipanthinaM vA, sarvathA sAmarthya satIti, tathA 'bhaitta'tti adhyakSAn bhaktvA-saMsevya, tathA 'bhelaitta'tti svapakSapAtibhirmizrAn kAraNikAn kRtveti bhAvaH kvacittu 'bheyaitta'tti pAThaH tatra bhedayitvA kenApyupAyena pratipanthinaM prati kAraNikAn dveSiNo vidhAya svapakSagrAhiNo veti bhaavH| vivAda ca kRtvA tato'pratikrAntAH kecit kSudrasattveSUpadyanta iti tAnnirUpayannAha chanvihA khuDDA pANA paM0 20-beMditA teiMditA cariMditA saMmucchimapaMciMditatirikkhajoNitA teukAtitA vAukAtitA (sU0 513) chavidhA goyaracaritA paM0 20-peDA addhapeDA gomuttitA pataMgavihitA saMbukkavaTTA gaMtuMpaJcAgatA (sU0 514) jaMbuhIve 2 maMdarassa pavvayassa ya dAhiNeNamimIse rataNappabhAte puDhavIe cha avakaMtamahAniratA paM0 taM0-lole lolue ur3e nidar3e jarate pajjarate, cautthIe NaM paMkappabhAe puDhavIte cha avakatA mahAniratA paM0 saM0Are vAre mAre rore rorute khADakhaDe (sU0 515) 515 // 365 // Jain Education For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'chavihe tyAdi sugama, paramiha kSudrAH-adhamAH, yadAha-"alpamadhamaM paNastrIM krUraM saraghAM naTI ca SaT kSudrAn / bruvate" iti, adhamatvaM ca vikalendriyatejovAyUnAmanantarabhave siddhigamanAbhAvAd, yata uktam-"bhUdagapaMkappabhavA cauro ha| riyA u chacca sijJajjA / vigalA labheja viraI nau kiMci labheja suhumatasA ||1||"[bhuudkpngkprbhvaashctvaarH vanaspateH SaT siddhyanti / vikalA labhante viratiM natu kimapi suukssmtrsaaH||1||] (sUkSmatrasAH tejovAyU iti> tathA eteSu devAnusattezca, yata uktam-"puDhavIAuvaNassaiganbhe pajjattasaMkhajIvIsu / saggaccuyANa vAso sesA paDisehiyA ThANA // 1 // " iti [pRthvyabbanaspatigarbhajaparyAptasaGkhyajIviSu svargacyutAnAM vAsaH zeSANi sthAnAni pratiSedhitAni // 1 // ] sammUcchimapaJcendriyatirazcAM cAdhamatvaM teSu devAnutpatteH, tathA paJcendriyatve'pyamanaskatayA vivekAbhAvena nirguNatvAditi, vAcanAntare tu siMhAH vyAghrA vRkA dIpikA RkSAstarakSA iti kSudrA ukAra krUrA ityarthaH / anantaraM sattvavizeSA uktAH, sattvAnAM cAnapAyataH sAdhunA bhikSAcaryA kAryeti, sA ca SoDeti darzayannAha-'chavihe'tyAdi, 'goyaracariya'tti goH-balIvaIsya caraNaM-caraH gocarastadvadyA caryA-caraNaM sA gocaracaryA, idamuktaM bhavati-yathA goruccanIcataNeSvavizeSatazcaraNaM pravartate tathA yatsAdhoraraktadviSTasyoccanIcamadhyamakuleSu dharmasAdhanadehaparipAlanAya bhikSArtha caraNaM |sA gocaracaryeti, iyaM caikasvarUpA'pyabhigrahavizeSAt SoDhA, tatra prathamA peTA-vaMzadalamayaM vastrAdisthAnaM janapratItaM, sA ca caturasrA bhavati, sthApanA tatazca sAdhurabhigrahavizeSAdyasyAM caryAyAM grAmAdikSetraM peTAvaccaturasraM vibhajanviharati sA peTetyucyate, evamarddhapeTA'pi etadanusAreNa vAcyA, gomUtraNaM gomUtrikA tadvadyA sA tathA, iyaM hi parasparAbhimukhagRha Jain Education a l For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIsthAnA-pAcorekasyAM gatvA punaritarasyAM punastasyAmevetyevaM krameNa mAvanIyA, pataGgaH-zalabhastasya vIthikA-mArgaH tadvadyA sAsthAnA0 sUtra- sthA, pataGgagatirhi aniyatakamA bhavati evaM yA'nAzritakramA sA tathA, 'saMbukkavahati saMbukkA-zasastadvacchavAhA uddezaH 3 'vRttiH bhavamivadityadhoM yA vRttA sA saMbukavRtteti, iyaM ca dvedhA, tatra yasyAM kSetrabahirbhAgAcchavavRttatvagatyAzTana kSetra madhyamAgamAyAti sA'bhyantarasaMbukkA, yasyAM tu madhyabhAgAd bahiryAti sA bahiHsambukketi, 'gaMtuM paJcAgaryati upA- caracaryA zrayAnnirgataH sannekasyAM gRhaSatau bhikSamANaH kSetraparyantaM gatvA pratyAgacchan punarvitIyAyAM gRhapato yasyAM mikSate , apakAnta sA gatvApratyAgatA, gatvA pratyAgataM yasyAmiti ca vigraha iti / anantaraM sAdhucaryoktati coprastAvAdasAdhu- nirayAH 4caryAphalabhoktasthAnavizeSAbhidhAnAya sUtradvayaM-'jaMbUddIvetyAdi sugama, navaraM 'avata'tti apakrAntAH sarvazubha-18 sU0513&bhAvebhyo'pagatA-bhraSTAstadanyebhyo'tinikRSTA ityarthaH, apakAntA vA-akamanIyAH, sarve'pyevameva narakA, vize patazcaite iti darzanArtha vizeSaNamiti sambhAvyate, te ca te mahAnarakAzceti vigrahaH, eteSAM caivaM prarUpaNA-"teri4 kArasa nava satta paMca tinneva hoMti ekko ya / patthaDasaGghA esA sattasuvi karmaNa puddhviisu||1||"[tryodshaikaadsh nava sapta paMca trayo bhavati eka eva saptasvapi pRthvISu krameNaiSA prastaTasaGkhyA // 1 // ] evamekonapaJcAzatprastaTA, eteSu krameNaitAvanta eva sImantakAdayo vRttAkArA narakendrakAH, tatra sImantakasya pUrvAdidikSu ekonapaJcAzatramANA narakAvalI vidikSu cASTacatvAriMzatpramANeti pratiprastaTamubhayaikaikahAnyA saptamyAM dizvakaika eva vidikSu na santyeveti, ukta // 366 // ca-"egRNuvannanirayA seDhI sImaMtagassa puvveNaM / uttarao avareNa ya dAhiNao ceva boddhavvA // 1 // aDayAlI-- HI dan Education International For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadizAsu // 2 // vizvakA dina siimntkprbhaadyaanaa||1|| sImaMtAvattA bhAdayo nayA vidinaka sImaMtagarasa puTavala ca pUrvAdiSu dina apratiSThAno niraSada saM nirayA seDhI sImaMtagassa boddhavvA / puvvuttareNa niyamA evaM sesAsu vidisAsu // 2 // ekeko ya disAsu mamjhe nikArao bhve'pittaanno| vidisAnirayavirahiyaM taM payaraM paMcagaM jANa // 3 // " [ekonapaMcAzanirayANAM zreNiH sImantaTrakasya pUrvasyAM uttarasyAmaparasyAM dakSiNatazca boddhavyA // 1 // sImantakasya pUrvottarasyAM aSTacatvAriMzato narakANI zreNi niyamAda boddhavyA evaM zeSAsvapi vidizAsu // 2 // vizvakaiko madhye ca apratiSThAno nirayavAso bhavet vidignarakavirahitaMga ThA tatprastaraM paMcamayaM jAnIhi // 3 // ] sImantakasya ca pUrvAdiSu dikSu sImantakaprabhAdayoM narakA bhavanti, taduktam "sImaMtakappabho khalu nirao sImatagassa puvveNa / sImaMtagamajjhimao uttarapAseM muNeyavvo // 1 // sImaMtAvatto puNa nirao sImaMtagassa avareNaM / sImaMtagAvasiTTho dAhiNapAse muNeyanvo // 2 // " iti [sImantakaprabhA khalu nirayaH sImantakasya pUrvasyAM sImantakamadhyamaH uttarapArve jnyaatvyH||1|| sImantAvataH punanirayaH saumantakasyAparasyAM sImantakAvaziSTo dakSiNapArve jnyaatvyH||2||] tataH pUrvAdiSu catasRSu dikSu sImantakApekSayA tRtIyAdayaH pratyekamA |likAsu kliyAdayo narakA bhavantIti, evaM caite lolAdayaH SaDapyAvalikAgatAnAM madhye adhItA vimAnanarakendrakAkhye granthe, vatastatroktam-"lole taha lolue ceva" iti, [lolastathA lolupazcaiva] etau cAvalikAyAH payantimI tathA 'uddaDDhe ceva niddaDDe'tti [uddagdhazcaiva nirdagdhaH] etau sImantakaprabhAviMzatitamaikaviMzAviti, tathA 'jarae taha caiva pajarae'tti [jarakastathaiva prajarakaH] paJcatriMzattamaSaTtriMzattamau, kevalaM lolo lolupa ityevaM zuddhapadaiH sarvanarakANAM pUrvAvalikAyAmevAbhilApaH, uttaradigAdyAvalikAsu punarebhireva savizeSairnAmabhirnarakA abhilapyante, tadyathA-uttarAyAM visiTTho dAmijhimao AUGAISAIASCAISATGAUCASURANS For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 367 // RDA lolamadhyo lolupamadhya ityAdi, evaM pazcimAyAM lolAvatoM dakSiNAyA lolAvaziSTa ityAdi, uktaM ca-"majjhA uttarapAse AvattA avarao muNeyavvA / siTThA dAhiNapAse pubbillAo vibhaiyavvA // 1 // " iti, [uttarapArthe lolamadhyA aparasyAM lolAvarttAH jJAtavyAH dakSiNapAce lolaziSTAH pUrvadikkA vibhktvyaaH||1||] iha tu dakSiNAnAmeSAM vivakSitatvena lolAvaziSTa ityAdivaktavye'pi sAmAnyAbhidhAnameva nivizeSa vivakSitamiti sambhAvyate / 'cautthIe'tti paGkaprabhAyAM apakrAntA apakAntA vetyAdi tathaiva, iha ca sapta prastaTAH saptaiva narakendrakAH, yathoktam-"Are mAre nAre tatthe tamae ya hoi boddhavve / khADakhaDe ya khaDakhaDe iMdayanirayA cautthIe // 2 // iti, [Aro mAro nArastAmraH tamaskazca bhavati boddhavyaH / khADakhaDazca khaMDakhaDaH iMdrakanirayAzcaturthyAM // 1 // ] tadevaM ArA mArA khADakhaDA narake- ndrakAH, anye tu vArarorarorukAkhyAstrayaH prakIrNakAH, athavA indrakA eva nAmAntarairuktA iti sambhAvyata iti / a- nantaramasAdhucaryAphalabhoktRsthAnAnyuktAnItazca sAdhucaryAphalabhoktRsthAnavizeSAnAha baMbhaloge NaM kappe cha vimANapatthaDA paM0 taM0-arate virate NIrate nimmale vitimire visuddhe (sU0 516) caMdassa NaM jotisiMdassa jotisaranno cha NakkhattA puvvaMbhAgA samakhettA tIsatimuhuttA paM0 taM0-puvvAbhaddavayA kattitA mahA puvvAphagguNI mUlo puvvAsADhA / caMdassa NaM jotisiMdassa jotisaraNNo cha NakkhattA NattaMbhAgA avakkhettA pannarasamuhuttA paM0 taM0-sayabhisatA bharaNI addA assesA sAtI jeTThA / caMdassa NaM joisiMdassa jotisaranno cha nakkhattA ubhayaMbhAgA divaDakhettA paNayAlIsamuhuttA paM0 taM0-rohiNI puNavvasU uttarAphagguNI visAhA uttarAsADhA uttarAbhaddavayA (sU0 517) 6 sthAnA0 uddezaH3 vimAnaprastaTAH pU. |vabhAgAdIni nakSatrANi sU0516 // 367 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthA0 62 'baMbhe' tyAdi, 'baMbhaloe 'ti paJcamadevaloke SaDeva vimAnaprastaTAH prajJaptAH, Aha ca - "terasa 3 bArasa cha 5 paMca ceva 6 cattAri 7811 causu kappesu / gevejjesu tiya tiya 3-3-3 ego ya aNuttaresu 1 bhave // 12 // " tti, [ trayodaza dvAdaza SaTU 5 paMca 6 caiva catvAraH 7-8-11 caturSu kalpeSu graiveyakeSu trayastrayaH ekazcAnuttareSu bhavet // 1 // ] | 13-12-6-5-16-9-1= sarve'pi 62, tadyathA - arajA ityAdi sugamameveti / anantaraM vimAnavaktavyatoketi tatprastAvAnakSatravimAnavaktavyatAM sUtratrayeNAha - 'caMdasse' tyAdi vyaktaM, navaraM 'pubvaMbhAga' tti pUrvamiti - pUrvabhAgenAgreNetyartho bhajyante aprAptenaiva candreNa sevyante - yujyante itiyAvaditi pUrvabhAgAni, anusvArazca prAkRtatvAditi, candrasyAprayogIni, candra etAnyaprApto bhuGkte iti lokazrIproktA bhAvaneti, uktaM ca tatraiva - "pubvA tinni ya mUlo maha kittiya aggimA jogA" iti, [ trINi ca pUrvANi mUlaM maghA kRttikA etAnyagrimayogAni ] 'samaM' sthUlanyAyamAzritya triMzanmuhUrttabhogyaM kSetraM- AkAzadezalakSaNaM yeSAM tAni samakSetrANi, ata evAha - 'triMzanmuhUtIni' triMzataM muhUrttAzcandrabhogo yeSAM tAni tathA, | 'NattaM bhAga'tti naktaMbhAgAni candrasya samayogInItyarthaH, uktaM ca- " addA'sesA sAI sayabhitamabhiI ya jeTTa samajo gA" [ ArdrA'zleSA svAtiH zatabhiSak abhijit jyeSThA samayogAni // ] kevalaM bharaNIsthAne lokazrIsUtre abhijidukteti matavizeSo dRzyata iti, apArddha-samakSetrApekSayA arddhameva kSetraM yeSAM tAni tathA, arddhakSetratvamevAha - 'paMcadazamuhUrttA nIti, 'ubhayabhAga'tti candreNobhayataH - ubhayabhAgAbhyAM pUrvataH pazcAccetyartho bhajyante - bhujyante yAni tAnyubhayabhAgAni, candrasya pUrvataH pRSThatazca bhogamupagacchantItyarthaH iti bhAvanA lokazrIbhaNiteti, uktaM ca - " uttaratinni visAhA puNabvasU For Personal & Private Use Only " Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH // 368 // rohiNI ubhyjogaa||" iti,[trINyuttarANi vizAkhA punarvasU rohiNI ubhayayogAni // ] dvitIyamapArddha yatra tat vyapArTsa sArddhamityarthaH, kSetraM yeSA tAni tathA, yataH paJcacatvAriMzanmuhUrtAnIti, anyAni daza pazcimayogAni, pUrvabhAgAdinakSatrANAM guNo'yaM,-'uktakramaNa nakSatraiyujyamAnastu cndrmaaH| subhikSakRdviparItaM yujyamAno'nyathA bhavet // 1 // ' iti / anantaraM candravyatikara ukta iti kizcicchabdasAmyAttadvarNasAmyAdvA abhicandrakulakarasUtraM, tadvaMzajanmasambandhAdaratasUtraM pArzvanAthasUtraM ca, jinasAdhAdvAsupUjyasUtraM candraprabhasUtraM cAha abhicaMde NaM kulakare cha dhaNusayAiM uDu uccatteNaM hutthA (sU0 518) bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI cha puvvasatasahassAI mahArAyA hutthA (sU0 519) pAsassa NaM arahao purisAdANiyassa cha satA vAdINaM sadevamaNuyAsurAte parisAte aparAjiyANaM saMpayA hotthA / vAsupujje NaM arahA chahiM purisasatehiM saddhiM muMDe jAva pavvaite / caMdappabhe NaM arahA chammAse chaumatthe hutthA (sU0 520) tetiMdiyANaM jIvANaM asamArabhamANassa chavihe saMjame kajati, taM0-ghANAmAto sokkhAto avavarovettA bhavati ghANAmaeNaM dukkhaNaM asaMjoettA bhavati, jimmAmAto sokkhAto abarovettA bhavai0 evaM ceva phAsAmAtovi / teiMdiyANaM jIvANaM samArabhamANassa chabihe asaMjame kajati, taM0-ghANAmAto sokkhAto vavarovettA bhavati, ghANAmaeNaM dukkheNaM saMjogettA bhavati, jAva phAsamateNaM dukkheNaM saMjogettA bhavati (sU0 521) | 'abhicaMde' tyAdi, sugamAni caitAni, navaraM abhicandro'muSyAmavasapiNyAM caturthaH kulkrH| 'cAuraMta'tti catvAro'ntAH-samudratrayahimavallakSaNA yasyAM sA caturantA-pRthvI tasyA ayaM svAmIti cAturantaH sa cAsau cakravartI ceti 6 sthAnA0 uddezaH3 & abhica ndraHbharataH pArzvavAsupUjyacandraprabhAH trIndriyasaMyamAsaMyamI sU0518521 // 368 // For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturantacakravartI, SaT pUrvazatasahasrANi-tallakSANi, pUrva tu caturazItivarSalakSANAM tadguNeti / 'AdANIyassa'tti AdIyate-upAdIyate ityAdAnIyaH upAdeya ityarthaH, puruSANAM madhye AdAnIyaH puruSazcAsAvAdAnIyazceti vA puruSAdAnIyastasya / candraprabhasya SaNmAsAniha chadmasthaparyAyo dRzyate Avazyake tu padmaprabhasyAsau paThyate, candraprabhasya tu trIniti matAntaramidamiti / chadmasthazcendriyopayogavAn bhavatItIndriyapratyAsattyA trIndriyAzritaM saMyamamasaMyamaM ca pratipAdayan sUtradvayamAha-'teiMdie tyAdi kaNThyaM, navaraM 'asamArabhamANassa'tti avyApAdayataH, 'ghANAmA'tti ghrANamayA saukhyAt gandhopAdAnarUpAt avyaparopayitA-abhraMzakA, ghrANamayena-gandhopalambhAbhAvarUpeNa duHkhenAsaMyojayitA | bhavati, iha cAvyaparopaNamasaMyojanaM ca saMyamo'nAzravarUpatvAditaradasaMyama iti / iyaM ca saMyamAsaMyamaprarUpaNA manuSyakSetra eveti manuSyakSetragataSasthAnakAvatAri vastuprarUpaNAprakaraNaM 'jaMbuddIvetyAdikaM paJcapaJcAzatsUtrapramANamAha jaMbuddIve 2 cha akammabhUmIo paM0 20 hemavate heraNNavate harivasse rammagavAse devakurA uttarakurA 1 / jaMbuddIve 2 chavvAsA paM0 20-bharahe eravate hemavate herannavae harivAse rammagavAse 2 / jaMbuddIve 2 cha vAsaharapavvatA paM0 taM0cullahimavaMte mahAhimavaMte nisaDhe nIlavaMte rUppi siharI 3 / jaMbUmaMdaradAhiNe NaM cha kUDA paM0 taM0-cullahimavaMtakUDe vesamaNakUDe mahAhimavaMtakUDe verulitakUDe nisaDhakUDe ruyagakUDe 4 / jaMbUmaMdarauttare NaM cha kUDA paM0 20-nelavaMtakUDe uvadaMsaNakUDe ruppikUDe maNikaMcaNakUDe siharikUDe tigicchakUDe 5 / jaMbUddIve 2 cha mahaddahA paM0 taM0-paumadahe mahApaumaddahe tigicchaddahe kesaridahe mahApoMDarIyaddahe puMDarIyadahe 6 / tattha NaM cha devayAo mahaDDiyAo jAva paliovama Jain EducationR onal For Personal & Private Use Only R ainelibrary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 369 // dvitItAto parivasaMti, taM0 -- siri hiri ghiti kitti buddhi lacchI 7 / jaMbUmaMdaradAhiNe NaM cha mahAnaIo paM0 taM0 gaMgA siMdhU rohiyA rohitaMsA harI harikaMtA 8 / jaMbUmaMdarauttare NaM cha mahAnatIto paM0 taM0 narakaMtA nArikaMtA suvannakUlA ruppakUlA rattA rattavatI 9 / jaMbUmaMdarapuracchime NaM sItAte mahAnadIte ubhayakUle cha aMtaranaIo paM0 taM0 - gAhAvatI dahAvatI paMkavatI tattajalA mattajalA ummattajalA 10 | jaMbUmaMdarapaJcatthime NaM sItodAte mahAnatIte ubhayakUle cha aMtaranadIo paM0 taM0 -- khIrodA sIhasotA aMtovAhiNI ummimAliNI pheNamAliNI gaMbhIramAliNI 11 / dhAyaisaMDadIvapuracchimaddheNaM cha akammabhUmIo paM0 taM0 - hemavae, evaM jahA jaMbuddIve 2 tahA nadI jAva aMtaraNa - dIto 22 jAva pukkharavaradIvaddhapaccatthimaddhe bhANitavvaM 55 ( sU0 522 ) cha udU paM0 taM0 pAuse varisArate sarae hemaMte vasaMte gimhe 1 ( sU0 523) cha omarattA paM0 taM0 tatite pavve sattame pavve ekArasame pavve pannarasame pavve gUNavIsaime pavve tevIsaime pavve 2 / cha airattA paM0 taM0 - cautthe pavve aTThame pavve duvAlasame pantre solasame pavve vIsaime pavve cavIsaime pavve 3 ( sU0 524 ) subodhaM caitat, navaraM kUTasUtre himavadAdiSu varSadharaparvvateSu dvisthAnako ktakrameNa dve dve kUTe samavaseye iti / anantaro - pavarNitarUpe ca kSetre kAlo bhavatIti kAlavizeSanirUpaNAya 'cha uU' ityAdi sUtratrayaM, sugamaM cedaM, navaraM 'uDDa' ti dvimAsapramANakAlavizeSa RtuH, tatrASADhazrAvaNalakSaNA prAvRTU evaM zeSAH krameNa, laukikavyavahArastu zrAvaNAdyAH varSA - zaraddhemanta ziziravasantagrISmAkhyA Rtava iti, 'omaratta'tti avamA- hInA rAtriravamarAtro - dinakSayaH, 'pavva'tti a For Personal & Private Use Only 6 sthAnA0 uddezaH 3 akarmabhU bhyAdyAH Rtavo'va marAtrA a tirAtrAH sU0 522 524 // 369 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FmAvAsyA paurNamAsI vA tadupalakSitaH pakSo'pi parva, tatra laukikagrISmattau yattRtIyaM parva-ASADhakRSNapakSastatra, saptamaM | parva-bhAdrapadakRSNapakSastatra, evamekAntaritamAsAnAM kRSNapakSAH sarvatra parvANIti, uktaM ca-"AsADhabahulapakkhe bhaddavae kattie a pose ya / phagguNavaisAhesu ya boddhavvA omarattAu // 1 // " [ASADhAsitapakSe bhAdrapade kArtike ca pauSe ca phAlgunavaizAkhayozca boddhavyA avmraatryH||1||] 'airatta'tti atirAtraH adhikadinaM dinavRddhiritiyAvata caturtha parva-ASADhazuklapakSaH, evamihaikAntaritamAsAnAM zuklapakSAH sarvatra parvANIti / ayaM cAtirAnAdiko'rtho jJAnenAvasIyanta ityadhikRtAdhyayanAvatAriNo jJAnasyAbhidhAnAya sUtradvayamAha AbhiNibohiyaNANassa NaM chavihe atthoggahe paM0 saM0-soiMdiyatthoggahe jAva noiMdiyatthoggahe (sU0 525) chavihe ohiNANe paM0 taM0- ANugAmie aNANugAmite vaDamANate hIyamANate paDivAtI apaDivAtI (sU0 526) no kappai niggaMthANa vA 2 imAI cha avataNAI vadittate taM0-aliyavayaNe hIliavayaNe khisitavayaNe pharusavayaNe gAratthiyavayaNe viusavitaM vA puNo udIrittate (sU0 527) 'AbhI'tyAdi, sugama, navaraM arthasya sAmAnyasya zrotrendriyAdibhiH prathamamavikalpyaM zabdo'yamityAdivikalparUpaM cottaravizeSApekSayA sAmAnyasyAvagrahaNamarthAvagrahaH, sa ca naizcayika ekasAmayiko vyAvahArikastvAntamauhUrtikaH, arthavizeSitatvAd vyaJjanAvagrahavyudAsaH, sa hi cturdhaa| 'ANugAmie'tti ananugamanazIlamanugAmi tadevAnugAmika-dezAntaragatamapi jJAninaM yadanugacchati locanavaditi, yattu taddezasthasyaiva bhavati tadde zanibandhanakSayopazamajatvAt sthAnasthadIpa Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 370 // hai vad dezAntaragatasya tvati tadanAnugAmikamiti, uktaM ca-"aNugAmio'Nugacchai gacchantaM loaNaM jahA purisaM sthAnA0 iyaro ya nANugacchai ThiappaIvovva gacchaMtaM // 1 // " iti [AnugAmiko'vadhirgacchantamanugacchati yathA puruSa locanaM uddezaH 3 itarazca sthitapradIpa iva gacchantaM nAnugacchati // 1 // ] yanu kSetrato'GgalAsaGkhyeyabhAgaviSayaM kAlata AvalikAsaGkhtheyabhA arthAvagragaviSayaM dravyatastejobhASAdravyAntarAlavartidravyaviSayaM bhAvatastadgatasaGkhyeyaparyAyaviSayaM ca jaghanyataH samutpadya punarvRddhiMviSayavistaraNAtmikAMgacchadutkarSeNAloke lokapramANAnyasaGkhyeyAni khaNDAnyasaGkhayeyA utsapiNyavasarpiNIH sarvarUpidravyANi | yo'vacapratidravyamasaGkhyeyaparyAyAMzca viSayIkaroti tadvarddhamAnamiti, uktaM ca-"paisamayamasaMkhejaibhAgahiyaM koi saMkhabhAgahiyaM / nAni | anno saMkhejaguNaM khettamasaMkhejaguNamanno ||1||pecchi vivaDDamANaM hAyaMtaM vA taheva kAlaMpi" ityAdi, [pratisamayamasaM sU0525 527 | khyabhAgAdhikaM ko'pi saMkhyabhAgAdhikaM anyaH saMkhyAtaguNaM kSetramanyo'saMkhyAtaguNaM // 1 // prekSate vivarddhamAnena hIyamAnena vA tathaiva kAlamapi] tathA yajaghanyenAGgalAsaGkhyeyabhAgaviSayamutkarSeNa sarvalokaviSayamutsadya punaH saklezavazAt 4 // krameNa hAni-viSayasaGkocAtmikAM yAti yAvadaGgalAsaGkhyeyabhAgaM taddhIyamAnamiti, tathA pratipatanazIlaM pratipAti-utkarSaNa lokaviSayaM bhUtvA pratipatati, tathA tadviparItamapratipAti, yenAlokasya pradezo'pi dRSTastadapratipAtyeveti, Aha ca"ukkosa logamitto paDivAi paraM apaDivAi" iti |[utkRsstto lokamAtraHpratipAtI prto'prtipaatii||] evaMvidhajJAnavatAM ca yAni vacanAni vaktuM na kalpante tAnyAha-'no kappatI'tyAdi kaNThyaM, navaraM 'avayaNAIti naJaH kutsArthatvAt ku / / 270 / / tsitAni vacanAni avacanAni, tatrAlIka-pracalAyase kiM divetyAdiprazne na pracalAye ityAdi, hIlitaM-sAsUyaM gaNin ! 5 - Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcaka! jyeSThAryetyAdi, khiMsitaM-janmakarmAdyudghaTTanataH paruSaM-duSTa zaikSetyAdi 'gAraMti agAraM-gehaM tadvRttayo agArasthitA-gRhiNaH teSAM yattadagArasthitavacanaM putra mAmaka bhAgineyetyAdi, uktaM ca-"arire mAhaNaputtA abbo ba-1* ppotti bhAya mAmotti / bhaTTiya sAmiya gomiya (bhogi) (lahuo lahuA ya guruA ya // 1 // ) tti [are re brAhmaNa| putra bappa! bhrAtaH mAma iti bhartaH svAmin bhogin laghurlaghavo guravazca // 1 // ] vyavazamitaM vA-upazamitaM vA punarudIrayituM na kalpata iti prakramo'vacanatvAdasyeti, anena ca vyavazamitasya punarudIraNavacanaM nAma SaSThamavacanamuktam, gAthA-"khAmiya vosamiyAI ahigaraNAI tu je udIreMti / te pAvA nAyavvA tesiM cArovaNA innmo||1||" iti, kSiAmayitvA vyupazamitAnyadhikaraNAni ya evodIrayanti / te pApA jJAtavyAsteSAM caissaa''ropnnaa||1||] avacaneSu prAyazcittaprastAro bhavatIti tAnAha cha kappassa patyArA paM0 taM0-pANAtivAyassa vAyaM vayamANe 1 musAvAyassa vAdaM vayamANe 2 adinnAdANassa vAdaM vayamANe 3 avirativAyaM vayamANe 4 apurisavAtaM vayamANe 5 dAsavAyaM vayamANe 6 icchete cha kappassa patthAre pattharettA sammamaparipUremANo taTThANapatte (sU0 528) cha kappassa palimaMthU paM0 20-kokutite saMjamassa palimaMthU 1 moharite saJcavayaNassa palimaMthU 2 cakkhulolute IritAvahitAte palimaMthU 3 titiNite esaNAgotarassa palimaMthU 4 icchAlomite mottimaggassa palimaMthU 5 bhijANitANakaraNe mokkhamaggassa palimaMthU 6 savvattha bhagavatA aNitANatA pasatthA (sU0 529) chavvihA kappaThitI paM0 taM0-sAmAtitakappaThitI chetovaTThAvaNitakappaThitI nivisamANakappaThitI NivviTThakappaTTitI jiNakappaThitI For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 371 // thivirakappaThitI (sU0 530 ) samaNe bhagavaM mahAvIre chaTTheNaM bhatteNaM apANaeNaM muMDe jAva pavvaie / samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa chaTTheNaM bhatteNaM apANaeNaM anaMte aNuttare jAva samuppanne / samaNe bhagavaM mahAvIre chaNaM bhatteNaM apANaeNaM siddhe jAva savvadukkhappahINe ( sU0 531 ) saNakumAramAhiMdesu NaM kappesu vimANA cha joyaNasayAI urdU uccattenaM pannattA, saNakumAramAhiMdesu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijjagA sarIragA ukkoseNaM cha rataNIo uDUM uccatteNaM paM0 (sU0532) 'cha kappe tyAdi, kalpaH - sAdhvAcArastasya sambandhinastadvizuddhyarthatvAt prastArAH - prAyazcittasya racanAvizeSAH, tatra prANAtipAtasya vAda- vArttA vAcaM vA vadati sAdhau prAyazcittaprastAro bhavatItyekaH, yathA anyajanavinAzitadardure nyastapAdaM bhikSumupalabhya kSullaka Aha- sAdho ! darduro bhavatA mAritaH, bhikSurAha-naivaM, kSullaka Aha-dvitIyamapi vrataM te nAsti, tataH kSullako bhikSAcaryAto nivRttyAcAryasamIpamAgacchatItyekaM prAyazcittasthAnaM, tataH sAdhayati yathA tena darduro mArita iti prAyazcittAntaraM tato'bhyAkhyAtasA dhurAcAryeNoktaH - yathA darduro bhavatA mAritaH ?, asAvAha - naivamiha kSullakasya prAyazcittAntaraM punaH kSullaka Aha- punarapyapalapasIti, bhikSurAha - gRhasthAH pRcchayantAM vRSabhA gatvA pRcchantIti prAyazcittAntaramityevaM yo'bhyAkhyAti tasya mRSAvAdadoSa eva, yastu satyamAritaM nihnute tasya doSadvayamiti 1, atroktam - "omo coijjaMto dupahiyAesu saMpasArei / (paryAlocayati > ahamavi NaM coissaM na ya labhae tArisaM chiddaM // 1 // aneNa ghAie dadduraMmi dahuM calaNa kaya omo / vahio hA esu tume navati vIyaMpi te Natthi // 2 // " ityAdi, [ avamazcodyamAno duSprekSitAdiSu paryAlocayati ahamapi codayiSye na ca labhate tAdRzaM chidraM // 1 // anyena ghAtitaM darduraM For Personal & Private Use Only 6 sthAnA0 uddezaH 3 prastArAH pa rimanthavaH vIraH sana tkumAramA hendravi mAnaza re sU0 528532 // 371 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTvA caraNaM kRtamavamaH hA eSa tvayA hataH naiveti tava dvitIyamapi nAsti // 2 // ] tathA mRSAvAdasya satkaM vAda-vikalpanaM vArtI vA vadati sAdhau prAyazcittaprastAro bhavatIti, tathAhi-kvacit saMkhaDyAmakAlatvAt pratiSiddhau sAdhU anyatra gato, tato muhUrtAntare ratnAdhikenoktam-vrajAmaH saMkhaDyAmidAnI bhojanakAlo yatastatreti, laghurbhaNati-pratiSiddho'haM / na punarbajAmi, tato'sau nivRttyAcAryAyedamAlocayati yathA-ayaM dInakaruNavacanairyAcate, pratiSiddho'pi ca pravizati eSaNAM prerayatItyAdi, tato ratnAdhikamAcAryo bhaNati-sAdho! bhavAnevaM karoti?, sa Aha-naivamityAdi, pUrvavatprastAraH 2, ihApyuktam-"mosaMmi saMkhaDIe moyagagahaNaM adattadANami / ArovaNapatthAro taM ceva imaM tu nANattaM ||1||diinnklunnehiN jAyai paDisiddho visai esaNaM haNai / jaMpai muhappiyANi ya jogatigicchAnimittAI // 2 // " [mRSAvAde saMkhaDyAM adattAdAne modakagrahaNaM AropaNaprastAraH sa eva idaM tu nAnAtvaM // 1 // dInakaruNairyAcate pratiSiddho vizatyeSaNAM ca hanti jalpati mukhapriyANi ca yogacikitsAnimittAni yunakti // 2 // ] ityAdi, evamadattAdAnasya vAdaM vadati, atra bhAvanA-ekatra gehe bhikSA labdhA sA avamena gRhItA yAvadasau bhAjanaM saMmArTi tAvadralAdhikena saMkhaDyAM modakA labdhAstAnavamo dRSTvA nivRttyAcAryasyAlocayati-yathA'nenAdattA modakA gRhItA ityAdi, prastAraH prAgvaditi 3, evamaviratiH-abrahma tadvAdaM vArtA vA athavA na vidyate viratiryasyAH sA aviratikA-strI tadvAdaM tadvArtI vA, tadAsevAbhaNanarUpAM vadati, tathAhi-avamo bhAvayati eSa ratnAdhikatayA mAM skhalitAdiSu prerayati, tato roSAdabhyAkhyAti-"jehajeNa akajaM sajja ajAghare kayaM ajja / uvajIvioya bhaMte! maevi saMsahakappo'stha // 1 // " [jyeSThAryeNAkArya Jain Education For Personal & Private Use Only A lainelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- adyAryAgRhe sadyaH kRtaM bhadanta mayApi atra saMspRSTakalpa upjiivitH||1||] (ahamapi tadbhuktAM bhuktavAnityarthaH> GgasUtra- prastArabhAvanA prAgvat 4, tathA apuruSo-napuMsako'yamityevaM vAdaM vAcaM vArtI vA vadatIti, iha samAsaH pratIta eva, vRttiH bhAvanA'tra-AcArya pratyAha-ayaM sAdhurnapuMsaka, AcArya Aha-kathaM jAnAsi ?, sa Aha-etannijakairahamuktaH-kiM bhavatAM kalpate pravAjayituM napuMsakamiti, mamApi kiJcittalliGgadarzanAcchaGkA astIti, prastAraH prAgvat , atraapyuktm||372|| "taiotti kahaM jANasi? diTThA NIyA si tehi me vuttaM / vai taio tubhaM pavAveuM mamavi saMkA // 1 // dIsai saya pADirUvaM ThiyacaMkamiyasarIrabhAsAdI / bahuso apurisavayaNe patthArArovaNaM kujA // 2 // " iti, [tRtIya iti, kathaM jAnAsi ?, dRSTA nijakAstairahaM uktaH vartate tRtIyaH yuSmAkaM pravrAjayituM ?, mamApi zaMkA // 1 // dRzyate ca pratirUpaM eva sthitaM ca kramitazarIrabhASAdi bahuzo'puruSavacane prastArAropaNaM kuryAt // 1 // ]5, tathA dAsavAdaM vadati, bhAvanA-kazcidAha-dAso'yaM, AcArya Aha-kathaM?, dehAkArAH kathayanti dAsatvamasyeti, prastAraH prAgvaditi, atrApyuktam-"kharautti kahaM jANasi? dehAgArA kahiMti se haMdi / chikkovaNa (zIghrakopaH> unbhaMDo NIyAsI dAruNasahAvo // 1 // deheNa vA virUvo khujjo vaDabho ya baahirppaao| phuDamevaM AgArA kahati jaha esa kharao tti // 2 // " [dAsa iti, kathaM jAnAsi ?, tasya dehAkArAH kathayanti zIghrakopaH udbhAMDaH nIcAzI daarunnsvbhaavH||1|| dehena vA virUpaH kubjaH maDabhazca vAhyAtmA sphuTamevamAkArAH kathayanti yathaiSa dAsa iti // 2 // ] AcArya Aha-"koi surUvavirUvA khujjA maDahA ya bAhirappA ya / na hu te paribhaviyavvA vayaNaM ca aNAriyaM vottuM // 1 // " ityAdi, [ ke'pi surUpA virUpAH 6 sthAnA0 | uddezaH 3 prastArAHparimanyavaH vIraHsanakumAramAhendravimAnaza sU0528 // 372 // Jain Educationline For Personal & Private Use Only sinelibrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAHARS kubjA maDabhA bAhyAtmAnazca naiva te paribhavanIyAH vacanaM cAnAyakaM vaktuM (yogyaaH)||1||] iti 6, evaMprakArAn etAnanantaroditAn SaT kalpasya-sAdhvAcArasya prastArAn-prAyazcittaracanAvizeSAn mAsaguLadipArAJcikAvasAnAn prastArya-abhyupagamataH Atmani prastutAn vidhAya prastArayitA vA-abhyAkhyAnadAyakasAdhuH samyagapratipUrayan-abhyAkhyeyArthasyAsadbhUtatayA abhyAkhyAnasamarthanaM kartuMmazaknuvan pratyagiraM kurvan san tasyaiva-prANAtipAtAdikartureva sthAna prApto-gataH tatsthAnaprAptaH syAt-prANAtipAtAdikArIva daNDanIyaH syAditi bhAvaH athavA prastArAn prastIrya-viracayyAcAryeNa abhyAkhyAnadAtA apratipUrayan-aparAparapratyayavacanaistamarthamasatyamakurvan tatsthAnaprAptaH kArya iti zeSaH, yatra prAyazcittapade vivadamAno'vatiSThate na padAntaramArabhate tatpadaM prApaNIya iti bhAvaH, zeSaM sugamamiti / kalpAdhikAre sUtradvayam-'cha kappe' tyAdi, SaT kalpasya-kalpoktasAdhvAcArasya parimaznantIti parimanyavaH, uNAditvAt , pAThAntareNa parimanthA vAcyAH, ghAtakA ityarthaH, iha ca mantho dvidhA-dravyato bhAvatazca, yata Aha-"davvaMmi maMthao khalu teNAmaMthijjae jahA dahiyaM / dahitullo khalu kappo maMthijai kukkuyAIhiM // 1 // " ti, [dravye manthAH tena yathA dadhyAdi mathyate khalu dadhitulyaH kalpa eva sa kaukucyAdinA mathyate // 1 // ] tatra 'kukuie'tti 'kuca avasyandana' iti vacanAt kutsitaM-apratyupekSitatvAdinA kucitaM-avasyanditaM yasya sa kukucitaH sa eva kaukucitaH, kukucA vA-avasyandanaM prayojanamasyeti kaukucikA, sa ca tridhA-sthAnazarIrabhASAbhiH, uktaM ca-"ThANe sarIra bhAsA tiviho puNa kukkuI sa-II samAseNaM // " iti, [sthAne zarIre bhASAyAM ca trividhaH kaukucI samAsena // ] tatra sthAnato yo yantrakavat nartikAvadvA For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIsthAnA- dAbhrAmyatIti, zarIrato yaH karAdibhiH pASANAdIn kSipati, uktaM ca-"karagophaNadhaNupAyAiehi ucchuhai ptthraaiie| gasUtra- bhamuhAdADhiyathaNapuyavikaMpaNaM NaTTavAittaM // 1 // " iti, [karagophaNadhanuHpAdAdibhiH kSipati prastarAdIn dhUdaMSTrAsta- naputavikaMpanaM nartikA // 1 // ] bhASAto yaH seNTitamukhavAditrAdi karoti, tathA ca jalpati yathA pare hasantIti, uktaM ca-"chelia muhAMitte japai ya tahA jahA paro hasai / kuNai ya rue bahuvihe vgghaaddiydesbhaasaao||1||" iti, [seMTitamukhavAditre jalpati ca tathA yathA paro hasati karoti ca bahuvidhAni rutAni anaarydeshbhaassaaH||1||]] ayaM ca trividho'pi 'saMyamasya' pRthivyAdisaMrakSaNAdeH kAyaguptiparyantasya yathAsambhavaM parimanthurbhavatyeveti 1, 'moha|rie'tti mukhaM-atibhASaNAtizayanavadastIti mukharaH sa eva mokhariko bahubhASI, athavA mukhenArimAvahatIti nipAtanAt maukharikA, uktaM ca-"mukharissa gonnanAma Avahai muheNa bhaasNto||" iti, [maukharyasya gauNaM nAmAvahati (ariM) mukhena bhASamANaH (yttt)||] sa ca 'satyavacanasya' mRSAvAdavirateH parimaMthuH, maukhaye sati mRSAvAdasambhavAditi 2, 'cakkhulola'tti cakSuSA lola:-caJcalaH cakSurvA lolaM yasya sa tathA, stUpAdInAlokayan vrajati ya ityarthaH, idaM ca dharmakathanAdInAmupalakSaNaM, Aha ca-AloyaMto vaccai thUbhAINi kahei vA dhammaM / pariyaTTaNANupehaNa Na peha paMthaM aNuva|| utto // 1 // " iti, [stUpAdInAlokayan vrajati dharma vA kathayati parivartanAnuprekSe vA'nupayuktaH paMthAnaM na prekSate 4 // 1 // ] 'iriyAvahie'tti I-gamanaM tasyAH panthA-mArga IryApathastatra bhavA yA samitirIryAsamitilakSaNA sA IyA-| pathikI tasyAH parimanthuriti, Aha ca-"chakkAyANa virAhaNa saMjama AyAe~ kaMTagAI yaa| AvaDaNabhANabheo khaddhe sthAnA. uddezaH3 prastArAHparimanthava: vIraH sanakumAramAhendravimAnaza SASSASSASSAS sU0528532 // 37 // For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uDDAha parihANI // 1 // " iti, 3, [saMyame paTAyAnAM virAdhanA''tmani ca kNttkaadyH| ApatanaM bhAjanabhedaH prAcarye uDDAhaH parihANizca // 1] 'titiNie'tti titiNiko lAbhe sati khedAd yatkiJcanAbhidhAyI, sa ca khedapradhAnatvAdeSaNA-udgamAdidoSavimuktabhaktapAnAdigaveSaNagrahaNalakSaNA tatpradhAno yo gocaro-goriva madhyasthatayA bhikSArtha caraNaM se eSaNAgocarastasya parimanthuH, sakhedo hi aneSaNIyamapi gRhNAtIti bhAvaH 4, 'icchAlobhie'tti icchA-abhilASaH sa | cAsau lobhazca icchAlobho, mahAlobha ityarthaH, zuklazuklo'tizuklo yathA, sa yasyAsti sa icchAlobhiko-maheccho'dhikopadhirityarthaH, uktaM ca-'icchAlobho u uvahimairega'tti [atirekopadhiricchAlobhikaH] sa 'muktimArgasyeti muktiH-niSparigrahatvamalobhatvamityarthaH saiva mArga iva mArgo nivRtipurasyeti 5, 'bhijjatti lobhastena yannidAnakaraNaM-cakravartIndrAdiRddhiprArthanaM tanmokSamArgasya-samyagdarzanAdirUpasya parimanthuH, ArtadhyAnarUpatvAt , bhidhyAgrahaNAdyatpunaralobhasya bhavanirvedamArgAnusAritAdiprArthanaM tanna mokSamArgasya parimanthuriti darzitamiti, nanu tIrthakaratvAdiprArthanaM na rAjyAdiprArthanavahuSTamatastadviSayaM nidAnaM mokSasyAparimanthuriti, naivaM, yata Aha-'sabvatthe'tyAdi, 'sarvatra' tIrthakaratvacaramadehatvAdiviSaye'pi AstAM rAjyAdau 'bhagavatA'jinena 'anidAnatA' aprArthanameva 'pasatya'tti prazaMsitA-zlAdhi| teti, tathA ca-"ihaparaloganimittaM avi titthagarattacaramadehattaM / savvatthesu bhagavayA aNiyANattaM pasatthaM tu // 1 // " [ihaparalokArtha tIrthakaratvacaramadehatve api (prArthanaM nidAnaM) sarvArtheSu bhagavatA'nidAnatvaM eva prazastaM // 1 // ] evameva hi sAmAyikazuddhiH syAditi, uktaM ca-"paDisiddhesu a dose vihiesu ya Isi rAgabhAvevi / sAmAiyaM asuddhaM suddhaM sama sthA063 Jain Educational For Personal & Private Use Only Indainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH // 374 // hendravi. lyAe doNhapi ||1||"tti [pratiSiddheSu ca dveSe ISadrAgabhAve'pi ca vihiteSu sAmAyikamavizuddhaM dvayorapi samatAyAmabhAve sthAnA0 zuddhaM // 1 // ] ayaM cAntimaparimanthayorvizeSaH-"AhArovahidehesu, icchAlobho u sajjaI / niyANakArI saMga tu, kurute uddezaH3 uddhadehikaM // 1 // [AhAropadhideheSu icchAlobhastu sajati / nidAnakArI tvaurdhvadehika saMgaM kurute // 1 // ] (pAralaukika- prstaaraaHpmityrthH>||'kpptthiiityaadi, kalpasya-kalpAdyuktasAdhvAcArasya sAmAyikacchedopasthApanIyAdeH sthitiH-maryAdA kalpa-rimanthavaH sthitiH, tatra sAmAyikakalpasthitiH-"sijjAyarapiMDe yA 1 cAujjAme ya 2 purisajiTe ya 3 / kiikammassa ya karaNe 44 vIraH sanacattAri avaTThiyA kappA // 1 // " [sAmAyikasAdhUnAmavazyaM bhAvina ityarthaH> "Acelakka 1 desiya 2 sapaDikkamaNe 3 ya kumAramArAyapiMDe 4 ya / mAsaM 5"] pajosavaNA 6 chappete'NavaDhiyA kappA // 2 // " nAvazyaMbhAvina ityarthaH, chedopasthApanI | yakalpasthitiH-"Acela 1 kaddesiya 2 sejjAyara 3 rAyapiMDa 4 kiyakamme 5 / vaya 6 jeTa 7 paDikkamaNe 8 mAsaM 9 | mAnazapajjosavaNakappe 10 // 1 // etAni ca tRtIyAdhyayanavajjJeyAni, 'nibbisamANakappaTTiI, niviTThakappaTTiItti parihAra-| |vizuddhikalpaM vahamAnA nirvizamAnakA yairasau vyUDhaste nirviSTAsteSAM yA sthitiH-maryAdA sA tathA tatra,"parihAriya chammAse taha aNuparihAriyAvi chammAse / kappaTTio chamAse ete aTThArasavi mAsa // 1 // " tti [parihArakAH SaNmAsAnanuparihArikA api SaNmAsAn / kalpasthitaH SaNmAsAn ete'STAdaza maasaaH||1||] tathA jinakalpasthitiH-"gacchammi u // 374 // nimmAyA dhIrA jAhe ya gahiyaparamatthA / aggahajoggaabhiggaha uviMti jiNakappiyacarittaM // 1 // " iti [gacche nissnnaatH| dhIro yadA ca gRhItaparamArthaH / agrahayogyAbhigrahe upaiti jinakalpikacAritraM // 1 // ] evamAdikA (aggahajogga | rIre sU0528| 532 For Personal & Private Use Only dan Education International Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25% / iyaM ca kalpAmAdakA jJAnadarzanacApadasaNacaritte / dAhAhAtaparamArthA ityarthaH abhiggahe'tti kAsAzcipiNDaiSaNAnAmagrahe yogyAnAM cAbhigrahe anayaiva grAhyamityevaMrUpe gRhItaparamArthA ityarthaH> stha| virakalpasthitiH-"saMjamakaraNujoyA (udyogA:> niSphAyaga nANadasaNacaritte / dIhAu vuDvAse vasahI dosehi |ya vimukkA // 1 // " [saMyamakaraNodyogA niSpAdakA jJAnadarzanacAritreSu / dIrghAyuSo vRddhavAse doSaizca vimuktA vasatiH // 1 // ] ityAdikA / iyaM ca kalpasthitimahAvIreNa dezitetisambandhAnmahAvIravaktavyatAsUtratrayaM, tathA aneneyamaparApi kalpasthitidarziteti kalpasUtradvayamupanyastaM, sugama caitasaMcakamapi, navaraM SaSThena bhaktena-upavAsadvayalakSaNenApAnakena-pAnIyapAnaparihAravatA yAvatkaraNAt 'nivvAdhAe nirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalavaranANadaMsaNe'tti dRzya, siddhe jAvattikaraNAt 'buddhe mutte aMtakaDe parinivvuDe'tti dRzyaM / uktarUpeSu ca devazarIraSvAhArapariNAmo'stItyAhArapariNAmanirUpaNAyAha chavihe bhoyaNapariNAme paM0 taM0-maNunne rasite pINaNije bihaNije [mayaNaNije dIvaNije] dappaNije / chabihe visapariNAme paM0 20-Dake bhutte nivatite maMsANusArI soNitANusArI aTThimiMjANusArI (sU0 533) chabvihe paDhe paM0 taM0-saMsayapaDhe buggahapaDhe aNujogI aNulome tahaNANe atahaNANe (sU0 534) camaracaMcA NaM rAyahANI ukkoseNaM chammAsA virahite uvavAteNaM / egamege NaM iMdaTThANe ukkoseNaM chammAsA virahite uvavAteNaM / adhesattamA NaM puDhavI ukkoseNaM chammAsA virahitA uvavAteNaM / siddhigatI NaM ukkoseNaM chammAsA virahitA uvavAteNaM (sU0 535) 'chabbihe bhoyaNe'tyAdi, bhojanasyeti-AhAravizeSasya pariNAmaH paryAyaH svabhAvo dharma itiyAvat, tatra 'maNu OMA4%A4%A5-%955 Jain Education Inc For Personal & Private Use Only Ranelibrary.org Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 375 // neti manojJamabhilaSaNIyaM bhojanamityekastatpariNAmaH, pariNAmavatA sahAbhedopacArAt, tathA 'rasika' mAdhuryAdyupetaM, tathA 'prINanIyaM' rasAdidhAtusamatAkAri, 'bRMhaNIyaM' dhAtUpacayakAri, 'dIpanIyaM' agnibalajanakaM, pAThAntare tu 'madanIyaM' madanodayakAri 'darpaNIyaM' balakaramutsAhavRddhikaramityanya iti, athavA bhojanasya pariNAmo - vipAkaH, sa ca manojJaH zubhatvAnmanojJabhojanasambandhitvAdvetyevamanye'pi / pariNAmAdhikArAdAyAtaM viSapariNAmasUtramapyevaM, navaraM 'Dake tti daSTasya prANino daMSTrAviSAdinA yatpIDAkAri tad daSTaM - jaGgamaviSaM, yacca bhuktaM satpIDayati tad bhuktamityucyate, tacca sthAvaraM yatpunarnipatitaM - upari patitaM sat pIDayati tannipatitaM - tvagviSaM dRSTiviSaM ceti trividhaM svarUpataH, tathA kizcinmAMsAnusAri-mAMsAntadhAtuvyApakaM kizcicchoNitAnusAri-tathaiva kiJciccAsthimiJjAnusAri tathaiveti trividhaM kAryataH, evaM ca sati SaDidhaM tat, tatastatpariNAmo'pi SoDhaiveti // evaMbhUtArthAnAM ca nirNayo niratizayasyApta praznato bhavatIti praznavibhAgamAha - 'chavvihe 'tyAdi, pracchanaM praznaH, tatra saMzayapraznaH kvacidarthe saMzaye sati yo vidhIyate yathA - " jai tavasA vodANaM saMjamao'NAsavotti te kaha Nu / devattaM jaMti jaI ? gururAha sarAgasaMjamao // 1 // itiH [yadi tapasA vyavadAnaM saMyamato'nAzrava iti tava mate kathaM yatayo devatvaM yAMti, gururAha sarAgasaMyamataH // 1 // ] vyugraheNa - mithyAbhinivezena vipratipattyetyarthaH, parapakSadUSaNArthaM yaH kriyate praznaH sa vyugrahaprazno, yathA- "sAmannAu viseso ano'Nanno va hojja jai anno / so natthi khapupkaMpiva Nanno sAmannameva tayaM // 1 // " ti [sAmAnyAdvizeSo'nyo'nanyo vA bhavet / yadyanyaH sa nAsti khapuSpamiva ananyaH sAmAnyameva saH // 1 // ] 'anuyogI'ti anuyogo - vyAkhyAnaM prarUpa For Personal & Private Use Only 6 sthAnA0 uddezaH 3 AhAravi SapariNA mAH praznAH camaraca cAdiSu virahaH sU0 533535 // 375 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NetiyAvat sa yatrAsti tadartha yaH kriyata iti bhAvo, yathA-'cauhiM samaehiM logoM' ityAdiprarUpaNAya 'kaihiM samaehI'tyAdi granthakAra eva praznayati, 'anulome' anulomanArtha-anukUlakaraNAya parasya yo vidhIyate, yathA kSemaM bhavatAmityAdi, 'tahanANetti yathA pracchanIyArthe praSTavyasya jJAnaM tathaiva pracchakasyApi jJAnaM yatra prazne sa tathAjJAno, jAnatprazna ityarthaH, sa ca gautamAdeH, yathA 'kevaikAleNaM bhaMte! camaracaJcA rAyahANI virahiyA uvavAeNa'mityAdiriti, etadviparItastvatathAjJAno'jAnataprazna ityarthaH, kvacit 'chabbihe ahe' iti pAThastatra saMzayAdibhirartho vizeSaNIya iti / ihAnantarasUtre'tathAjJAnaprazno darzitastatra cottaravastunA bhAvyamiti tad darzayati-'camaracaMce'tyAdi, 'camarasya' dAkSiNAtyasyAsuranikAyanAyakasya caJcA-cazcAkhyA nagarI camaracaJcA, yA hi jambUdvIpamandarasya parvatasya dakSiNena tiryagasaGkhyeyAna dvIpasamudrAn vyativrajyAruNavaradvIpasya bAhyAd vedikAntAdaruNodaM samudra dvicatvAriMzadyojanasahasrANyavagAhya camarasyAsurarAjasya tigicchikUTo nAmA ya utpAtaparvato'sti saptadazaikaviMzatyuttarANi yojanazatAnyuccastasya dakSiNena SaD yojanakoTIzatAni sAdhikAnyaruNode samudre tiryagvyativrajyAdho ratnaprabhAyAH pRthivyAH catvAriMzataM yojanasahasrANyavagAhya vyavasthitA jambUdvIpapramANA ca, sA camaracaJcA rAjadhAnI utkRSTena SaNmAsAn virahitA-viyuktA upa pAtena, ihotsadyamAnadevAnAM SaNmAsAnyAvadviraho bhavatIti bhAvaH / virahAdhikArAdidaM sUtratrayaM-'ege'tyAdi, ekaikhai| mindrasthAnaM-camarAdisambandhyAzrayo bhavananagaravimAnarUpastadutkarSeNa SaNmAsAn yAvadvirahitamupapAtenendrApekSayeti / / adhaHsaptamItyatra saptamI hi ratnaprabhApi kathaJcidbhavatIti tadvyavacchedArthamadhograhaNaM atastamastametyarthaH, sA SaNmAsAn | Jain Education a l For Personal & Private Use Only X nelbrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 376 // Jain Education 1 virahitopapAtena, yadAha - "cavIsa muhuttA 1 satta ahorata 2 taha ya pannarasa 3 / mAso ya 4 do ya 5 cauro 6 chammAsA virahakAlo u 7 // 1 // iti, [ caturviMzatirmuhUrttA saptAhorAtrANi tathaiva paMcadeza mAsazca dvau catvAraH SaNmAsA~ virahakAlaH // 1 // ] siddhigatAvupapAto -gamanamAtramucyate na janma, taddhetUnAM siddhasyAbhAvAditi, ihoktam - " egasamao jahannaM ukkoseNaM havaMti chammAsA / viraho siddhigaIe ubvaTTaNavajiyA niyamA // 1 // " iti [ jaghanyenaikaH samaya utkRSTato bhavaMti SaNmAsAH virahaH siddhigatau sA udvarjanavarjitA niyamAt // 1 // ] zeSaM sugamamiti / anantaramupapAtasya viraha uktaH, upapAtazcAyurbandhe sati bhavatItyAyurbandhasUtraprapacaM chavvihetyAdikamAha - chavvidhe AuyabaMdhe paM0 taM - jAtiNAmanidhattAute gatiNAmaNidhattAue ThitinAmanidhattAute ogAhaNANAmanidhattAute paesaNAmanidhattAue aNubhAvaNAmanihattAute / neratiyANaM chavvidde AuyabaMdhe paM0 taM0 - jAtiNAmanihattAute jAva aNubhAvanAmaNihattAue evaM jAva vemANiyANaM / neraiyA NiyamA chammAsAvasesAutA parabhaviyAuyaM pagareMti, evAmeva asurakumArAvi jAva thaNiyakumArA, asaMkhejjavAsAutA sannipaMciMdiyatirikkhajoNiyA niyamaM chammAsAvasesAuyA parabhaviyAjyaM pagareMti, asaMkhejjavAsADayA sannimaNussA niyamaM jAva pagariMti, vANamaMtarA jotisavAsitA vaimANitA jahA NeratitA (sU0 536) chavvidhe bhAve paM0 taM0 - odatite uvasamite khatite khatovasamite pAriNAmite sannivAie ( sU0 537 ) sugamazcArya, navaraM AyuSo bandhaH AyurbandhaH, tatra jAtiH - ekendriyajAtyAdiH paJcadhA saiva nAma-nAmnaH karmmaNa u| taraprakRtivizeSo jIvapariNAmo vA tena saha nighataM - niSiktaM yadAyustajjAtinAmanidhattAyuH, niSekazca karmmapudgalAnAM For Personal & Private Use Only 6 sthAnA0 uddezaH 3 AyurvandhA bhAvAzva sU0536537 // 376 // www.ainelibrary.org Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratisamayAnubhavanaracaneti, uktaJca-"mottUNa sagamabAhaM paDhamAe ThiIeN bahutaraM davvaM / sese visesahINaM jAvukkassaMti savvAsiM // 1 // " iti, [muktvA svakIyAmabAdhAM prathamAyAM sthito bahutaraM dravyaM / zeSAsu vizeSahInaM yAvadutkRSTA iti sarvAsAM // 1 // ] sthApanA caivam, * tathA gatiH-narakAdikA caturddhA, zeSaM tathaiveti gatinAmanidhattAyuriti, tathA sthitiriti-yat sthAtavyaM kenacidvi... vakSitena bhAvena jIvenAyuHkarmaNA vA saiva nAmaH-pariNAmo dharmaH sthiti-13 nAmastena viziSTaM nidhattaM yadAyuH- 0000 dalikarUpaM tatsthitinAmanidhattAyuH, athaveha sUtre jAtinAmagatinAmAvagAhanAnAmagrahaNAjjAtigatyavagAhanAnAM... prakRtimAtramukta, sthitipradezAnubhAganAmagrahaNAttu tAsAmeva sthityAdaya uktAH, te ca jAtyAdinAmasambandhitvAnnAmakarmarUpA eveti nAmazabdaH sarvatra karmArtho ghaTata iti sthitirUpaM nAmakarma sthitinAma tena saha nidhattaM yadAyustat sthitinAmanidhattAyuriti, tathA avagAhate yasyAM jIvaH sA avagAhanA| zarIramaudArikAdi tasyA nAma-audArikAdizarIranAmakarmetyavagAhanAnAma tena saha yannidhattamAyustadavagAhanAnAmani dhattAyuriti, tathA pradezAnAM-AyuHkarmadravyANAM nAmaH-tathAvidhA pariNatiH pradezanAma pradezarUpaM vA nAma-karmavizeSa | ityarthaH pradezanAma tena saha yannidhattamAyustapadezanAmanidhattAyuriti, tathA anubhAga:-AyurdravyANAmeva vipAkastallakSaNa eva nAmaH-pariNAmo'nubhAganAmo'nubhAgarUpaM vA nAmakarmAnubhAganAma tena saha nidhattaM yadAyustadanubhAganAmanidhattAyuriti, atha kimartha jAtyAdinAmakarmaNA''yurviziSyate?, ucyate, AyuSkasya prAdhAnyopadarzanArtha, yasmAnnArakAdyAyurudaye sati jAtyAdinAmakarmaNAmudayo bhavati, nArakAdibhavopagrAhaka cAyureva, yasmAduktaM prajJaptyAm-"neraie NaM Jain Education For Personal & Private Use Only N inetbrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 6sthAnA0 | uddezaH3 AyurbandhA bhAvAzca sU0536537 // 377 // bhaMte ! neraiesu uvavajjai ? aneraie neraiesu uvavajjai?, goyamA! neraie neraiesu uvavajjaI", etaduktaM bhavati-nAra-1 kAyuHsaMvedanaprathamasamaya eva nAraka ityucyate, tatsahacAriNAM ca paJcendriyajAtyAdinAmakarmaNAmapyudaya iti, iha cAyurbandhasya SaDDidhatve upakSipte yadAyuSaH SaDDidhatvamuktaM tad AyuSo bandhAvyatirekAdbaddhasyaiva cAyurvyapadezaviSayatvAditi / 'niyama'ti avazyaMbhAvAdityarthaH, 'chammAsAvasesAuya'tti SaNmAsA avazeSA-avaziSTA yasya tattathA tadAyurveSAM te SaNmAsAvazeSAyuSkAH, parabhavo vidyate yasmiMstatparabhavika tacca tadAyuzceti parabhavikAyuH 'prakurvanti' bannanti, asaGkhyeyAni varSANyAyuryeSAM te tathA te ca te saMjJinazca-samanaskAH paJcendriyatiryagyonikAzcetyasaGkhyeyavarSAyuSkasaMjJipaJcendriyatiryagyonikAH, iha ca saMjJigrahaNamasaGkhyeyavarSAyuSkAH saMjJina eva bhavantIti niyamadarzanArtha, na tvasaGkhyeyavarSAyuSAmasaMjJinAM vyavacchedArtha, teSAmasaMbhavAditi, iha ca gAthe-"niraisuraasaMkhAU tirimaNuA sesae u chammAse / igavigalA niruvakkamatirimaNuyA AuyatibhAge // 1 // avasesA sovakkama tibhAganavabhAgasattavIsaime / baMdhaMti parabhavAuM niyayabhave savvajIvA u // 2 // " iti, [nairayikasurA asaGkhyAyuSastiryagmanuSyAH zeSeSu SaTsu mAsesu ekeMdriyavikaleMdriyanirupakramAyuSastiyegmanuSyA aayussktRtiiybhaage||1|| avazeSAH sopakramAstRtIyanavamasaptaviMzatitame bhAge parabhavAyubaMdhnanti nijabhave sarve jiivaaH||2||] idamevAnyaritthamuktam-iha tiryamanuSyA AtmIyAyupastRtIyatribhAge parabhavAyuSo bandhayogyA bhavanti, devanArakAH punaH SaNmAse zeSe, tatra tiryamanuSyairyadi tRtIyatribhAge Ayurna baddhaM tataH punastRtIyavibhAgasya tRtIyatribhAge zeSe bananti, evaM tAvat saddhiyantvAyuryAvat sarvajaghanya AyurbandhakAla uttarakAlazca zeSastiSThati iha tiya // 377 // 564 For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyA Ayurbananti, ayaM cAsaGkSepakAla ucyate, tathA devanairayikairapi yadi SaNmAse zeSe Ayurna baddhaM tata AtmIyasyAyuSaH SaNmAsazeSaM tAvatsaGkSipanti yAvatsarvajaghanya AyurbandhakAla uttarakAlazvAvazeSo'vatiSThate iha parabhavAyurdevanairayikA banantItyayamasaGkSepakAlaH / anantaramAyuH karmmabandha uktaH, AyuH punaraudayikabhAvaheturityaudayikabhAvaM bhAvasAdharmyAccheSabhAvAMzca pratipAdayannAha - 'chavvihe bhAve' ityAdi, bhavanaM bhAvaH paryAya ityarthaH, tatraudayiko dvividhaHudaya udayaniSpannazca tatrodayo'STAnAM karmmaprakRtInAmudayaH - zAntAvasthA parityAgeno dIraNAvalikAmatikramyodayAvali - kAyAmAtmIyAtmIyarUpeNa vipAka ityarthaH, atra caivaM vyutpattiH - udaya evaudayikaH, udayaniSpannastu karmmodayajanito jIvasya mAnuSatvAdiH paryAyaH, tatra ca udayena nirvRttastatra vA bhava ityaudayikaH ityevaM vyutpattiriti, tathA aupazamiko'pi dvividhaH-upazama upazamaniSpannazca tatropazamo [ darzana ] mohanIya karmmaNo'nantAnubandhyAdibhedabhinnasyopazamazreNipratipannasya [ vA ] mohanIyabhedAn anantAnubandhyAdInupazamayataH, udayAbhAva ityarthaH, upazama evopazamikaH, upazamaniSpannastu upazAntakrodha ityAdi, udayAbhAvaphalarUpa AtmapariNAma iti bhAvanA, tatra ca vyutpattiH - upazamena nirvRtta aupazamika iti, tathA kSAyiko dvividhaH kSayaH kSayaniSpannazca tatra kSayo'STAnAM karmmaprakRtInAM jJAnAvaraNAdibhedAnAM, kSayaH karmmAbhAva evetyarthaH, tatra kSaya eva kSAyikaH, kSayaniSpannastu tatphalarUpo vicitra AtmapariNAmaH kevalajJAnadarzanacAritrAdiH, tatra kSayeNa nirvRttaH kSAyika iti vyutpattiH, tathA kSAyopazamiko dvividhaH - kSayopazamaH kSayopazamaniSpannazca tatra kSayopazamazcaturNI ghAtikarmaNAM kevalajJAnapratibandhakAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanI Jain Education in al For Personal & Private Use Only Sinelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 378 // yAntarAyANAM, kSayopazama iha udIrNasya kSayo'nudIrNasya ca vipAkamadhikRtyopazama iti gRhyate, Aha-aupaza- 6 sthAnA0 miko'pyevaMbhUta eva, naivaM, tatropazAntasya pradezAnubhavato'pyavedanAd asmiMzca vedanAditi, ayaM ca kSayopazamaH uddezaH 3 kriyArUpa eveti, kSayopazama eva kSAyopazamikaH, kSayopazamaniSpannastvAbhinibodhikajJAnAdilabdhipariNAma Atmana AyubandhA eva, kSayopazamena nivRttaH kSAyopazamika iti ca vyutpattiriti, tathA pariNamanaM pariNAma:-aparityaktapUrvAvasthasyaiva | bhAvAzca tadbhAvagamanamityarthaH, uktaM ca-"pariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaHlAsU0536. pariNAmastadvidAmiSTaH // 1 // " sa eva pAriNAmika ityucyate, sa ca sAdyanAdibhedena dvividhaH, tatra sAdiH 537 jIrNaghRtAdInAM, tadbhAvasya sAditvAditi, anAdipAriNAmikastu dharmAstikAyAdInAM, tadbhAvasya teSAmanAditvAditi, tathA sannipAto-melakastena nirvRttaH sAnnipAtikaH, ayaM caiSAM paJcAnAmaudayikAdibhAvAnAM byAdisaMyogataH sambhavAsambhavAnapekSayA paDriMzatibhaGgarUpaH, tatra dvikasaMyoge daza trikasaMyoge'pi dazaiva catuSkasaMyoge pazca paJcakasaMyoge tveka eveti, sarve'pi SaDUviMzatiriti, iha cAviruddhAH paJcadaza sannipAtikabhedA iSyante, te caivaM bhavanti-"udaiyakhaovasamie pariNAmikeka gaicaukkevi / khayajogeNavi cauro tayabhAve uvasameNaMpi // 1 // uvasamaseDhI eko kevaliNovi ya taheva siddhassa / aviruddhasannivAiya bheyA emeva panarasa // 2 // " iti, [audayikaH kSAyopazamikaH pariNAmikaH ekaiko gaticatuSke'pi kSAyikayogenApi catvArastadabhAve aupazamikenApi // 1 // upazamazreNyAmekaH kevali-18 no'pi ca tathaiva siddhasya aviruddhasAMnipAtikabhedA evamete paMcadaza // 2 // ] audayikakSAyopazamikapAriNAmikaniSpannaH Main Education international For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAnnipAtika ekaiko gaticatuSke'pi tadyathA - audayiko nArakatvaM kSAyopazamika indriyANi pAriNAmiko jIvatvamiti, itthaM tiryagnarAmareSvapi yojanIyamiti catvAro bhedAH, tathA kSayayogenApi catvAra eva tAsveva gatiSu abhilApastu audayiko nArakatvaM kSAyopazamika indriyANi kSAyikaH samyaktvaM pAriNAmiko jIvatvamiti, evaM tiryagAdiSvapi vAcyaM, santi caiteSvapi kSAyikasamyagdRSTayo'dhikRta bhaGgAnyathAnupapatteriti bhAvanIyamiti, 'tayabhAve 'tti kSAyikAbhAve cazabdAccheSatrayabhAve caupazamikenApi catvAra eva, upazamamAtrasya gaticatuSTaye'pi bhAvAditi, abhilApastathaiva, navaraM samyaktvasthAne upazAntakaSAyatvamiti vaktavyamete cASTau bhaGgAH, prAktanAzcatvAra iti dvAdaza, upazamazreNyAmeko bhaGgaH tasyA manuSyeSveva bhAvAt, abhilApaH pUrvavat, navaraM manuSyaviSaya eva, kevalinazcaika eva audayiko mAnuSatvaM kSAyikaH samyaktvaM pAriNAmiko jIvatvaM tathaiva siddhasyaika eva, kSAyikaH samyaktvaM pAriNAmiko jIvatvamiti, evame taistribhirbhaGgaiH sahitAH prAguktAH dvAdaza aviruddhasAnnipAtikabhedAH paJcadaza bhavantIti, api ca - " uvasamie 2 khaiesviya 9 khayauvasama 18 udaya 21 pAriNAme ya 3 / do nava aTThArasagaM igavIsA tinni bheeNaM // 1 // samma 1 caritte 2 paDhame daMsaNa 1 nANe ya 2 dANa 3 lAbhe ya 4 / uvabhoga 5 bhoga 6 vIritha 7 samma 8 carite ya 9 taha bIe 2 // 2 // caunANa 4 'nnANatiyaM 3 daMsaNatiya 3 paMca dANaladdhIo 5 / sammattaM 1 cArittaM ca 1 saMjamAsaMjame 1 pUrvamupazAntakrodha ityAdinirdezAdevamAhuH pUjyAH, sUtrAnukaraNArthaM caivamubhayatrApi nirdezaH, zAnte ca krodhAdau anantAnubandhini syAdeva samyaktvaM. 2 kevalajJAnAderupalakSaNaM. Jain Educational For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- 1 taie // 3 // caugai 4 caukkasAyA 4 liMgatiyaM 3 lesa chakka 6 annANaM 1 | micchatta 1 masiddhattaM 1 asaMjame 1 jhasUtra- taha cautthe u 4 // 4 // paMcamagammi ya bhAve jIva 1 abhavatta 2 bhavyatA 3 ceva / paMcaNhavi bhAvANaM bheyA emeva tevannA vRttiH Su1 // " iti [aupazamikaH kSAyiko'pi ca kSAyopazamika audayikaH pAriNAmikaH dvinavASTAdazaikaviMzatitribhe dena // 1 // samyaktvacAritre prathame darzanajJAnadAnalAbhopabhogabhogavIryasamyaktvacAritrANi dvitIye // 2 // jnyaanc||379|| tuSkamajJAnatrikaM darzanatrika paMca dAnAdyA labdhayaH samyaktvaM cAritraM ca saMyamAsaMyamastathA // 3 // gaticatuSkaM kaSAyacatuSkaM liMgatrika lezyASarTa ajJAnaM mithyAtvamasiddhatvaM asaMyamazcaturthe // 4 // paMcame bhAve jIvatvaM abhavyatvaM bhavyatvaM pazcAnAmapi bhAvAnAM bhedA evameva tripaJcAzat // 5 // ] anantaraM bhAvA uktAsteSu cAprazasteSu yadvRttaM yacca prazasteSu na vRttaM viparItazraddhAnaprarUpaNe vA ye kRte tatra pratikramitavyaM bhavatIti pratikramaNamAha chavihe paDikkamaNe paM0 20-uccArapaDikamaNe pAsavaNapaDikkamaNe ittarite Avakahite jaMkiMcimicchA somaNaMtite (sU0 538) kattitANakkhatte chatAre paNNatte, asilesANakkhatte chattAre paM0 (sU0 539) jIvANaM chaTThANanivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu vA 3, taM0-puDhavikAiyanivattite jAva tasakAyaNivattite, 'evaM ciNa uvaciNa baMdhaudIraveya taha nijarA ceva 4 / chappatesiyA NaM khaMdhA aNaMtA paNNattA, chappatesogADhA poggalA aNaMtA paNNattA, chasamayaDhitItA poggalA aNaMtA, chaguNakAlagA poggalA jAva chaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA (sU0 540) chaTThANaM chaThThamajhayaNaM samattaM // 6 sthAnA0 uddezaH3 pratikramaNAni na. kSatratArakAH SaT| sthAnanivartitAdi sU0538 540 // 379 // JainEducation.in For Personal & Private Use Only www.gainelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 'chavihe paDikkamaNe' ityAdi, pratikramaNaM-dvitIyaprAyazcittabhedalakSaNaM mithyAduSkRtakaraNamiti bhAvaH, tatroccArodatsarga vidhAya yadIryApathikIpratikramaNaM taduccArapratikramaNaM, evaM prazravaNaviSayamapIti, ukkaM ca-"uccAraM pAsavaNaM bhU mIe vosirittu uvutto| osariUNaM tatto iriyAvahiyaM paDikkamai // 2 // vosirai mattage jai to na paDikkamai ya mattagaM jo u / sAhU pariveI niyameNa paDikkamai so u||2||" iti [upayukto bhUmau uccAraM prazravaNaM vyutsRjyApasRtyaryApathikA prtikaamyetttH||1||maatrke yadi vyutsRjati tadA na pratikrAmyati yastu sAdhurmAtrakaM pariSThApayati sa tu niyamAt pratikrAmyati // 2 // ] 'ittariya'ti itvaraM-svalpakAlikaM daivasikarAtrikAdi, 'Avakahiyanti yAvatkathika-yAvajjIvikaM mahAvratabhaktaparijJAdirUpaM, pratikramaNatvaM cAsya .vinivRttilakSaNAnvarthayogAditi, 'jakiMcimicchatti khelasiMghAnAvidhinisargAbhogAnAbhogasahasAkArAdyasaMyamasvarUpaM yatkizcinmithyA-asamyak tadviSayaM mithyedamityevaMpratipattipUrvakaM mithyAduSkRtakaraNaM yatkiJcinmithyApratikramaNamiti, uktaM ca-"saMjamajoge anbhuTTiyassa jaM kiMci vitahamAyariyaM / micchA eyaMti viyANiUNa micchatti kAyavvaM // 1 // " iti [saMyamayogeSvabhyutthitenApi yat kiMcidvitathamAcaritaM etanmithyeti. jJAtvA mithyeti karttavyaM // 1 // ] tathA-'khelaM siMghANaM vA appaDilehApamanjiGa tahaya / vosariya paDikkamaI taMpiya micchakkaDaM dei // 2 // ' ityAdi, [zleSmANaM saMghAnaM cApratilikhyApramRjya tathA ca vyutsRjya pratikrAmyati tasyApi mithyAduSkRtaM dadAti // 2 // ] tathA 'somaNatie'tti 'svApanAntika' svapanasya-suptikriyAyA| sthA064 | ante-avasAne bhavaM svApanAntikaM, suptotthitA hi IryA pratikrAmati sAdhava iti, athavA svamo-nidrAvazavikalpasta SHUSHUSHUSHUSSEISSRUSSES in Education a l For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- syAnto-vibhAgaH svapnAntastatra bhavaM svapnAntikaM, svapnavizeSe hi pratikramaNaM kurvanti sAdhavaH, yadAha-gamaNAgamaNa gasUtra | vihAre sutte vA sumiNadaMsaNe rAo / nAvAnaisaMtAre iriyAvahiyApaDikkamaNaM // 1 // [gamanAgamanayorvihAre svapne vA vRttiH svapnadarzane rAtrau / naunadIsaMtAre IyApathikIpratikramaNaM // 1 // ] yataH-'AulamAulAe sovaNavattiyAe' ityAdi pratikramaNasUtraM, tathA svapnakRtaprANAtipAtAdiSvanvarthagatyA pratIpakramaNarUpayA kAyotsargalakSaNapratikramaNamevamuktam"pANivahamusAvAe adattamehuNapariggahe ceva / sayamegaM tu aNUNaM usAsANaM havejAhi // 1 // " iti, [prANivadhe mRpAvAde'datte maithune parigrahe caiva ucchAsAnAmekaM zatamanUnaM bhavet // 1 // ] anantaraM pratikramaNamuktaM, taccAvazyakamapyucyate, AvazyakaM ca nakSatrodayAdyavasare kurvantIti nakSatrasUtraM zeSasUtrANi cA adhyayanaparisamApteH pUrvAdhyayanavadavaseyAnIti / iti zrImadabhayadevAcAryaviracite sthAnAkhyatRtIyAGgavivaraNe SaTsthAnakAkhyaM SaSThamadhyayanaM samAptam // graMthAgraM 765 / sthAnA0 uddezaH 3 pratikramaNAni nakSatratArakAH SaTsthAna nivarttitAdi sU0538540 iti zrImati sthAnAGge candrAkulanabhastalamRgAGkazrImadabhayade vAcAryavihitavivaraNayutaM SaSThaM sthAnakaM samAptam // // 380 // Jain Educati onal For Personal & Private Use Only Ww.jainelibrary.org Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *S atha saptamasthAnakam woococco ARSA vyAkhyAtaM SaSThamadhyayanamadhunA saptamamArabhyate, asya cAyamabhiMsambandhaH-ihAnantarAdhyayane SaTsaGkhyopetAH padArthAH prarUpitAH, iha tu ta eva saptasaGkhyopetAH prarUpyanta ityevaMsambandhasyAsya caturanuyogadvArasyedamAdisUtram sattavihe gaNAvakkamaNe paM0 taM0-savvadhammA rotemi 1 egatitA roemi egaiyA No roemi 2 savvadhammA vitigicchAmi 3 egatiyA vitigicchAmi egatiyA no vitigicchAmi 4 savvadhammA juhuNAmi 5 egatiyA juhuNAmi egatiyA No juhuNAmi 6 icchAmi NaM bhaMte ! egallavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharittate 7 (sU0 541) 'sattaviha'tyAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH-anantarasUtre pudgalAH paryAyata uktAH, iha tu pudgalavizeSA4ANAmeva kSayopazamato yo'nuSThAnavizeSo jIvasya bhavati tasya saptavidhatvamucyate ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, saMhitAdistu tatkramaH pratIta eva, navaraM saptavidhaM-saptaprakAraM prayojanabhedena bhedAt gaNAd-gacchAdapakramaNaM-nirmamo gaNApakramaNaM prajJaptaM tIrthakarAdibhiH, tadyathA-sarvAn 'dhAn' nirjarAhetUn zrutabhedAn-sUtrArthobhayaviSayAn apUrvagrahaNavi Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH // 381 // SASSASSASSASSASSAGE smRtasandhAnapUrvAdhItaparAvartanarUpAn cAritrabhedAMzca-kSapaNavaiyAvRttyarUpAn 'rocayAmi' ruciviSayIkaromi cikIrSAmi, 7sthAnA0 te cAmutra paragaNe sampadyante neha svagaNe, bahuzrutAdisAmayyabhAvAd, atastadarthaM svagaNAdapakramAmi bhadanta ! ityevaM guru | uddezaH3 pRcchAdvAreNaikaM gaNApakramaNamuktaM 1, atha 'sarvadharmAn rocayAmI'tyukte kathaM pRcchArtho'vagamyate iti?, ucyate, 'icchAmi | gaNApakraNa bhaMte! ekallavihArapaDima'mityAdipRcchAvacanasAdhAditi, rucestu karaNecchArthatA 'pattiyAmi roemI'tyatra vyAkhyA maNakAratevati, kvacittu 'savvadhamma jANAmi, evaMpi ege avakkameM' ityevaM pAThaH, tatra jJAnI ahamiti kiM gaNeneti madAdapakrA NAni mati 1, tathA 'egaiya'tti ekakAn kAMzcana zrutadhazciAritradharmAn vA rocayAmi-cikIrSAmi ekakAMzca zrutadharmA sU0 541 |zcAritradharmAn vA no rocayAmi-na cikIrSAmItyatazcikIrSitadharmANAM svagaNe karaNasAmagryabhAvAdapakramAmi bhadanta iti dvitIyaM 2, tathA sarvadharmAn-uktalakSaNAn vicikitsAmi-saMzayaviSayIkaromItyataH saMzayApanodArtha svagaNAdapakramA. mIti tRtIyaM 3, evamekakAn vicikitsAmi ekakAn no vicikitsAmIti caturtha 4, tathA 'juhuNAmitti juhomi-8 anyebhyo dadAmi, na ca svagaNe pAtramastyato'pakramAmIti paJcamaM 5, evaM SaSThamapi 6, tathA icchAmi NaM bhadanta!-dharmAcArya ekAkino gacchanirgatatvAjinakalpikAditayA yo vihAro-vicaraNaM tasya yA pratimApratipattiH-pratijJA sA ekAkivihArapratimA tAmupasampadya-aGgIkRtya viha miti saptamamiti 7 / athavA sarvadharmAn rocayAmi-zraddadhe ahamiti teSAM sthirIkaraNArthamapakramAmi, tathA ekakAn rocayAmi zraddadhe ekakAMzca no rocayAmItyazraddhitAnAM . zraddhAnArthamapakrA // 381 // mAmItyanena padadvayena sarva viSayAya dezaviSayAya ca samyagdarzanAya gaNApakramaNamuktaM 1 / evaM sarvadezaviSayasaMzayavi dain Education For Personal & Private Use Only Kolhinelibrary.org Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nodasUcakena 'sabvadhammA vicikicchAmI'tyAdipadadvayena jJAnArthamapakramaNamuktamiti, tathA 'sarvadharmAn juhomI ti juhoteradanArthatvAd bhakSaNArthasya cAsevAvRttidarzanAdAcarAmyAsevAmyanutiSThAmItiyAvat tathA ekakAnnAsevAmIti sarveSAmAsevyamAnAnAM vizeSArthamanAsevitAnAM ca kSapaNavaiyAvRttyAdInAM cAritradharmANAmAsevArthamapakramAmItyanena padadvayena tathaiva cAritrArthamapakramaNamuktamiti, uktaM ca-"nANa? daMsaNaTThA caraNahA evamAi saMkamaNaM / saMbhogaTThA va puNo AyariyaTThA va NAyavvaM // 1 // " iti, [jJAnArtha darzanArtha caraNArtha ityAdyartha saMkramaNaM saMbhogArtha ca punaH AcAryArtha |ca jJAtavyaM // 1 // ] tatra jJAnArtha-"suttassa va atthassa va ubhayassa va kAraNA u saMkamaNaM / vIsajjiyassa gamaNaM bhIo ya.niyattae koI // 1 // " iti, [sUtrasya vArthasya vobhayasya vA kAraNAt saMkramaNaM visarjitasya gamanaM bhIto vA nivartate |ko'pi // 1 // ] darzanaprabhAvakazAstrArtha darzanArtha, cAritrArtha yathA-"caritaha desi duvihA, (deze dvividhA doSA ityarthaH> esaNadosA ya itthidosA ya / (tato gaNApakramaNaM bhavati > gacchaMmi ya sIyaMte AyasamutthehiM dosehiM // 1 // " iti, [[cAritrArtha deze doSeSu dvividhAste eSaNAdoSAH strIdoSAzca AtmasamutthairdoSairgacche ca sIdati // 1 // ] sambhogArtha nAma | yatropasampannastato'pi visambhogakAraNe sadanalakSaNe satyapakrAmatIti, AcAryArtha nAmAcAryasya mahAkalpazrutAdi zrutaM nAstyatastadadhyApanAya ziSyasya gaNAntarasaGkramo bhavatIti, iha ca svaguruM pRSTvaiva visarjitenApakramitavyamiti sarvatra pRcchArtho vyAkhyeyaH, uktakAraNavazAt pakSAdikAlAparato'visarjito'pi gacchediti, niSkAraNaM gaNApakramaNaM tvavidheyaM, yataH-"AyariyAINa bhayA pacchittabhayA na sevai akiccaM / veyAvaccajjhayaNesu sajae taduvaogeNaM // 1 // " [AcA AASARAM Jain Education takaal For Personal & Private Use Only Aanelibrary.org Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaM zrIsthAnA-18 ryAdInAM bhayAt prAyazcittabhayAnna sevate'kArya vaiyAvRttyAdhyayanayoH sajyate tadupayogena // 1 // ] (sUtrArthopayogene- 7sthAnA0 sUtra- tyarthaH> tathA-"ego itthIgaMmo teNAdibhayA ya alliyayagAre (gRhasthAn > kohAdI ca udinna parinivvAvaMti se uddezaH 3 vRttiH | anne ||1||tti, [ekaH strIgamyaH stenAdibhayAni cAzrayatyagAriNaH krodhAdInudIrayaMtaM tamanye parinirvApayanti // 1 // 4 saptadhA evaM zraddhAnasthairyAdyarthamanyathA vA gaNAdapakrAntasya kasyApi vibhaGgajJAnaM syAditi tasya bhedAnAha vibhngg||382|| sattavihe vibhaMgaNANe paM0 ta0-egadisilogAbhigame 1 paMcadisilogAbhigame 2 kiriyAvaraNe jIve 3 mudagge jIve 4 amudagge jIve 5 rUvI jIve 6 savvamiNaM jIvA 7 / tattha khalu ime paDhame vibhaMgaNANe-jayA NaM tahArUkssa sama sU0 542 Nassa vA mAhaNassa vA vibhaMgaNANe samuppajjati, seNaM teNaM vibhaMgaNANeNa samuppanneNaM pAsati pAtINaM vA paDigaM kA dAhiNaM vA udINaM vA uDu vA jAva sohamme kappe, tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama atisese NANasaNe samuppanne egadisiM logAbhigame, saMtegatiyA samaNA vA mAhaNA vA evamAiMsu paMcadisiM logAbhirAme, je te evamAsu micchaM te eva mAhaMsu, paDhame vibhaMganANe 1 / ahAvare docce vibhaMganANe, jatA NaM tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA virbhagaNANe samupajjati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppaneNaM pAsati pAtINaM vA paDiNaM vA vAhiNaM vA udINaM vA ur3e jAva sohamme kappe, tassa NamevaM bhavati-asthi NaM mama atisese NANadasaNe samuppanne paMcadisiM logAmigame, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAIsu-egadisi loyAmigame, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, doghe vibhaMgaNANe 2 / // 382 // ahAvare tace vibhaMgaNANe, jayA NaM tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA vibhaMgaNANe samuppajati, se NaM teNaM vibhaM 19647 Jain Education.in For Personal & Private Use Only helibrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNANeNaM samuppanneNaM pAsati pANe ativAtemANA musaM vatemANe adinamAditamANe mehuNe paDisevamANe pariggahaM parigi- . NhamANe rAibhoyaNaM bhuMjamANe vA pAvaM ca NaM kammaM kIramANaM No pAsati, tassa NamevaM bhavati-asthi NaM mama atisese NANadasaNe samuSpanne, kiritAvaraNe jIve, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA ebamAiMsu-no kiritAvaraNe jIve, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, tacce vibhaMgaNANe 3 / ahAvare cautthe vibhaMgaNANe jayA NaM tathAruvassa samaNassa vA mAhaNassa vA jAva samuppajati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppaneNaM devAmeva pAsati, bAhirabhaMtarate poggale paritAditittA puDhegattaM NANattaM phusiyA phurettA phuTTittA vikuvittA NaM vikuvvittA gaM ciTThittae, tassa NamevaM bhavati-atthi Na mama atisese NANadaMsaNasamuppanne, mudagge jIve, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAsu-amudagge jIve, je te evamAhaMsu micchaM te evamAsu, cautthe vibhaMganANe 4 / ahAvare paMcame vibhaMgaNANe, jathA NaM tadhArUvassa samaNassa jAva samuppajati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppanneNaM devAmeva pAsati, bAhirabhaMtarae poggalae aparitAditittA puDhegattaM NANattaM jAva viuvvittA NaM ciTThittate tassa NamevaM bhavati-atthi jAva samuppanne amudagge jIve, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAhaMsu-mudgge jIve, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, paMcame vibhaMgaNANe 5 / ahAvare chaThe vibhaMgaNANe, jayA NaM tadhArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA jAva samuSpajati, se NaM leNaM vibhaMgaNANeNaM samupanneNaM devAmeva pAsati, bAhirabbhatarate poggale paritAtittA vA apariyAditittA vA puDhegataM NANattaM phusettA jAva vikuvittA ciTThittate, tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama atisese NANadaMsaNe samuppane, khvI jIve, saMtegatitA Jain Edue For Personal & Private Use Only K anelbrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 383 // Jain Education" samaNA vA mAddA vA evamAhaMsu - arUvI jIve, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, chaTThe vibhaMgaNANe 6 / ahAvare sattame vibhaMgaNANe jayA NaM tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA vibhaMgaNANe samuppajjati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppanneNaM pAsai suhumeNaM vAyukAteNaM phuDaM poggalakAyaM etaMtaM vetaMtaM calaMtaM khubbhaMta phaMdataM ghaTTataM udIreMtaM taM taM bhAvaM pariNamaMtaM, tassa NamevaM bhavati -- atthi NaM mama atisese NANadaMsaNe samuppanne, savvamiNaM jIvA, saMgatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAhaMsu -- jIvA ceva ajIvA ceva, je te evamAhaMsu micchaM te eva mAhaMsu, tassa Namime cattAri Sairat or sammamuvagatA bhavati, taM0 - puDhavikAiyA AU teU vADakAiyA, iccetehiM cauhiM jIvanikAehiM micchAdaMDa pavattei sattame vibhaMgaNANe 7 / ( sU0 542 ) 'sattavihe'tyAdi, 'saptavidhaM' saptaprakAraM viruddho vitatho vA anyathA vastubhaGgo - vastuvikalpo yasmiMstadvibhaGgaM tacca tajjJAnaM ca sAkAratvAditi vibhaGgajJAnaM mithyAtvasahito'vadhirityarthaH, 'egadisaM'ti ekasyAM dizi ekayA dizA pUrvAdikayetyarthaH 'lokAbhigamo' lokAvabodha ityekaM vibhaGgajJAnaM, vibhaGgatA cAsya zeSadikSu lokasyAnabhigamena tatpratiSedhanAditi 1, tathA paMcasu dikSu lokAbhigamo naikasyAM kasyAMciditi, ihApi vibhaGgatA ekadizi lokaniSedhAditi 2, kriyAmAtrasyaiva-prANAtipAtAdejavaiH kriyamANasya darzanAttaddhetukarmmaNazcAdarzanAt kriyaivAvaraNaM - karmma yasya sa kriyAvaraNaH, ko'sau ?- jIva ityavaSTambhaparaM yadvibhaGgaM tattRtIyaM vibhaGgatA cAsya karmmaNo'darzanenAnabhyupagamAdevamuttaratrApi vibhaGgatA'vaseyeti 3, 'muyagge 'ti bAhyAbhyantarapudgalaracitazarIro jIva ityavaSTambhavat, bhavanapatyAdidevAnAM bAhyAbhyantarepuGga For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 saptadhA vibhaGga jJAnaM sU0 542 // 383 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laparyAdAnato vaikriyakaraNadarzanAditi caturtha 4, 'amudagge jIvetti devAnAM bAhyAbhyantarapudgalAdAnaviraheNa vaikriyavatAM di darzanAd abAhyAbhyantarapudgalaracitAvayavazarIro jIva ityavasAyavatpaJcamaM 5, tathA 'rUvI jIve'tti devAnAM vaikriyazarIra-18|| vatA darzanAdrUpyeva jIva ityevamavaSTambhavat SaSThamiti 6, tathA 'savvamiNaM jIvatti vAyunA calataH pudgalakAyasya darzanAt sarvamevedaM vastu jIvA eva, calanadharmopetatvAdityevaM nizcayavatsaptamamiti satrahavacanametat / tatthetyAdi tvetasyaiva vivaraNavacanamuttAnArthameva navaraM 'tattha'tti teSu saptasu madhye 'jayA NaMti yasmin kAle 'se Nati iha tadeti gamyate sa vibhaMgI 'pAsahatti upalakSaNatvAjAnAtIti ca, anyathA jJAnatvaM vibhaMgasya na syAditi, 'pAINaM vetyAdi, vA vikalpArthaH, 'uhUM jAva sohammo kappo' ityanena saudharmAt parataH kila prAyo bAlatapasvino na pazyantIti darzitaM, tathA-15 | 'vadhimato'pyadholoko duradhigamo vibhaGgajJAninastu sutarAmityadhodigdarzana miha nAbhihitaM, duradhigamyatA cAdholokasya |tristhAnake'bhihiteti, 'evaM bhavaI'ti evaMvidho vikalpo bhavati, yaduta-asti me atizeSa-zeSANyatikrAntaM sAtizaya| mityarthoM jJAnaM ca darzanaM ca jJAnena vA darzanaM jJAnadarzanaM, tatazcaikadizo darzanena tatraiva lokasyopalambhAdAha-ekadizi lokAbhigama iti, ekadigmAtra eva lokastathopalambhAditi bhAvaH, 'santi' vidyante ekake zramaNA vA brAhmaNA vA, te caivamAhuH-anyAsvapi paJcasu dikSu lokAbhigamo bhavati, tAsvapi tasya vidyamAnatvAt, ye te evamAhuH yaduta-paJcasvapi | dikSu lokAbhigamo mithyA te evamAhuriti prathama vibhaGgajJAnamiti / athAparaM dvitIya, tatra 'pAINaM ve'tyAdau, vAza-15 |bdazcakArArtho draSTavyaH vikalpArthatve tu paJcAnAM dizAM pazyattA na gamyate, ekasyA eva ca gamyate, tathA ca prathamadvitIya RAKARANA Jain Education For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 384 // +++ yorvibhaGgayorbhedo na syAditi, kvacidvAzabdA na dRzyanta eveti 2, prAMNAnatipAtayamAnAnityAdiSu jIvAniti gamyate, 'no kiriyAvaraNe'tti apitu karmmAvaraNa iti 3, 'devAmeva'tti devAneva bhavanavAsyAdIneva 'bAhira maMtare' ti bAhyAn zarIrAvagAhakSetrAd abhyantarAn - avagAhakSetrasthAn pudgalAn- vaikriyavargaNArUpAn 'paryAdAya' pari-samantAt vaikriyasamudghAtenAdAya - gRhItvA, 'puDhe gantaM 'ti pRthakAladezabhedena kadAcitkvacidityarthaH, 'ekatvaM' ekarUpatvaM 'nAnAtvaM' nAnArUpatvaM vikRtya uttaravaikriyatayA 'ciTThettae' tti sthAtuM AsituM pravRttAniti vAkyazeSa iti sambandhaH, kathaM vikRtyetyAha 'phusittA' tAneva pudgalAn spRSTvA tathA''tmanA sphuritvA vIryamullAsya pudgalAn vA sphorayitvA tathA 'sphuTitvA' prakA zIbhUya, pudgalAn vA sphoTayitvA vAcanAntare tu padadvayamaparamupalabhyate, tatra saMvartya - sArAnekIkRtya nivartya - asArAna pRthakRtyeti, athavA paryAptapudgalairuttaravaikriyazarIrasyaikatvaM nAnAtvaM ca karmatApannaM spRSTvA prArabhya tathA sphuratkRtvA - sphuTaM kRtvA sam- ekIbhAvena varttitaM - sAmAnyaniSpannaM kRtvA nirvarttitaM kRtvA - sarvathA parisamApya, kimuktaM bhavati ?- vi kurvya-vaikriyaM kRtvA na tvaudArikatayeti, tasyeti vibhaGgajJAnino bAhyAbhyantarapudgalaparyAdAnapravRttadevAn pazyata evaM a vati iti vikalpo jAyate, 'mudagge'ti bAhyAbhyantarapudgalaracitazarIro jIva iti 4, athAparaM paJcamaM tatra bAhyAbhyantarAn pudgalAn- aparyAdAyetyatra niSedhasya vaikriyasamudghAtApekSitvAdutpattikSetrasthAMstUyattikAle gRhItvA bhavadhAraNIyazarIrasyaikatvamekadevApekSayA kaNThAdyavayavApekSayA vA nAnAtvaM tvanekadevApekSayA hastAGgulyAdyavayavApekSayA vA vikurvya sthAtuM pravRttAnityAdi, zeSaM prAgvat, bAhyapudgalaparyAdAnaM hi vinottaravaikriyaikatvanAnAtve kila na bhavata iti bhavadhAraNIyamihA For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 saptadhA vibhaGga jJAnaM sU0 542 // 384 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhikRtaM tadevamabAhyAbhyantarapudgalaracitazarIradevadarzanAttasyaivaM vikalpo bhavati - 'amudugge tti abAhyAbhyantarapudgalaracitAvayavazarIro jIva iti 5, 'ruvI jIvetti pudgalAnAM paryAdAne'paryAdAne ca vaikriyarUpasyaikAnekarUpasya deveSu darzanAdrUpavAneva jIva ityavasAyo jAyate, tasya arUpasya kadAcanApyadarzanAditi 6, 'suhumetyAdi sUkSmeNa - mandena na tu sUkSmanAmakarmodayavarttinA, tasya vastucalanAsamarthatvAt, 'phuDaM'ti spRSTaM 'pudgalakArya' pudgalarAzi 'eyaMtaM'ti ejamAnaM kampamAnaM 'vyejamAnaM' vizeSeNa kampamAnaM 'calantaM' svasthAnAdanyatra gacchantaM 'kSubhyantaM' adho nimajjantaM 'spandantaM' ISaccalantaM 'ghaTTayantaM' vastvantaraM spRzantamudIrayantaM vastvantaraM prerayantaM taM tamanAkhyeyamanekavidhaM 'bhAvaM' paryAyaM 'pariNamantaM' gacchantaM 'taM savvamiNaM' ti sarvamidaM calat pudgalajAtaM jIvAH spandanalakSaNajIvadharmopetatvAt yacca caladapi zramaNAdayo jIvAzcAjIvAzceti prAhuH tanmithyeti tadadhyavasAya iti, 'tassa NaM'ti tasya vibhaGgajJAnavataH 'imeti vakSyamANA na samyagupagatAH - acalanAvasthAyAM jIvatvena na bodhaviSayIbhUtAH, tadyathA- pRthivyApastejo vAyavaH, calanadohadAdidharmmavatAM trasAnAmeva dohadAditrasadharmmavatAM vanaspatInAmeva ca jIvatayA prajJAnAt pRthvyAdInAM tu vAyucalanena svatazcalanena ca trasatvenaiva prajJAnAt sthAvarajIvatayA tu teSAmanabhyupagamAcceti, 'icceehiM 'ti itihetoreteSu caturSu jIvanikAyeSu mithyAtvapUrvI daNDo-hiMsA mithyAdaNDastaM pravarttayati, tadrUpAnabhijJaH saMstAn hinasti nihute | ceti bhAva iti saptamaM vibhaGgajJAnamiti 7 / mithyAdaNDaM pravarttayatItyuktaM, daNDazca jIveSu bhavatIti yonisaGgrahato jI vAnAha- Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 385 // sattavidhe joNisaMgadhe paM0 20-aMDajA potajA jarAujA rasajA saMsattagA saMmucchimA ubhigA, aMDagA sattagatitA sattAgatittA paM0 20-aMDage aMDagesu uvavajamANe aMDatehiMto vA potajehiMto vA jAva ubhiehiMto vA uvavajejA, se ceva NaM se aMDate aMDagattaM vippajahamANe aMDagatAte vA potagatAte vA jAva ubbhiyattAte vA gacchejA pottagA sattagatitA sattAgatittA, evaM ceva sattaNhavi gatirAgatI bhANiyavvA, jAva ubbhiyatti (sU0 543) AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi satta saMgahaThANA paM0 taM0-AyariyauvajjhAe gaNasi ANaM vA dhAraNaM vA samma pauMjittA bhavati, evaM jadhA paMcaTThANe jAva AyariyauvajjhAe gaNaMsi ApucchiyacAri yAvi bhavati no aNApucchiyacAri yAvi bhavati, Aya- . riyauvajjhAe gaNaMsi aNuppannAI uvagaraNAI samma uppAittA bhavati, AyariyauvajjhAe gaNaMsi puvvuppannAI * uvakaraNAI / samma sArakkhettA saMgovittA bhavati No asammaM sArakkhettA saMgovittA bhavai / AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi satta . asaMgahaThANA paM0 saM0-AyariyauvajhAe gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA no sammaM pauMjittA bhavati, evaM jAva uvagaraNANaM no sammaM sArakkhettA saMgovettA bhavati (sU0544) satta piMDesaNAo pannattAto / satta pANesaNAo pannattAo / satta uggahapaDimAto pannattAto / sattasattikayA pannattA / satta mahajjhayaNA paNNattA / sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA ekUNapaNNatAte rAtidiehimegeNa ya chaNNaueNaM bhikkhAsateNaM ahAsuttaM [ahA atthaM ] jAva ArAhiyAvi bhavati (sU0 545) 'sattavihe'ityAdi, yonibhiH-utpattisthAnavizeSairjIvAnAM saGgrahaH yonisaGgrahaH, sa ca saptadhA, yonibhedAt saptadhA |jIvA ityarthaH, aNDajA:-pakSimatsyasAdayaH, potaM-vastraM tadvajAtApotAdiva vA bohitthAjjAtAH, ajarAyuveSTitA ityarthaH, 7 sthAnA0 uddezaH3 aNDatA. diyonisaMgrahaH gaNasaMgrahetare | piNDapAnaiSaNAvagrahAdyAH sU0543. 545 // 385 // For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SORSMOCUSSEDICROREST potajAH-hastivalgulIprabhRtayaH, jarAyo-garbhaveSTane jAtAH tadveSTitA ityarthoM jarAyujAH-manuSyA gavAdayazca, rase-tImanakAJjikAdau jAtA rasajAH, saMsvedAjAtAH saMsvedajAH-yUkAdayaH, sammUrchana nivRttAH sammUrchimAH-kRmyAdayaH, udbhido -bhUmibhedAjAtA udbhijjAH khaJjanakAdayaH / athANDajAdInAmeva gatyAgatipratipAdanAya 'aMDayetyAdi sUtrasaptakaM, tatra mRtAnAM sapta gatayo'NDajAdiyonilakSaNA yeSAM te saptagatayaH saptabhya evANDajAdiyonibhya AgatiH-utpattiryeSAM te saptAgatayaH, 'evaM ceva'tti yathA'NDajAnAM saptavidhe gatyAgatI bhaNite tathA potajAdibhiH saha saptAnAmapyaNDajAdijIvabhedAnAM gatirAgatizca bhaNitavyA 'jAva ubbhiya'tti saptamasUtraM yAvaditi, zeSaM sugama // pUrva yonisaGgraha ukta iti saGkahaprastAvAtsaGgrahasthAnasUtram-'Ayarie'tyAdi, AcAryopAdhyAyasyeti samAhAradvandvaH karmadhArayo vA 'gaNe' gacche saaho jJAnAdInAM ziSyANAM vA tasya 'sthAnAni' hetavaH saGgrahasthAnAni, AcAryopAdhyAyo gaNe AjJAM vA-vidhiviSayamAdezaM dhAraNAM vA-niSedhaviSayamAdezameva samyak prayoktA bhavati, evaM hi jJAnAdisaGgrahaH ziSyasaGgraho vA syAd, anyathA tadbhaza eveti pratItaM, yataH-"jahi natthi sAraNA vAraNA ya paDicoyaNA ya gacchaMmi / so u agaccho gaccho mottavyo saMjamatthIhiM // 1 // " iti, [yatra gacche sAraNA vAraNA ca praticodanA ca nAsti sa gaccho'gaccha eva saMyamArthibhimoktavyazca // 1 // ] 'evaM jahA paMcaThANe'tti, taccedaM-'AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi ahArAiNiyAe kitikammaM pauMjittA bhavati 2 AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi je suyapajavajAte dhArei te kAle kAle samma aNuppavAittA bhavai 3 A. yariyauvajjhAe NaM gaNasi gilANasehaveAvaccaM samma abbhuTTittA bhavai 4 AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi ApucchiyacAri sthA065 % * For Personal & Private Use Only (allanelibrary.org/ Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 386 / / BAyAvi havai, no aNApucchiyacArI 5' sthAnadvayaM tvihaiveti, vyAkhyA tu sukaraiva, navaramApracchanaM gacchasya, yata uktam "sIse jai AmaMte paDicchagA teNa bAhiraM bhAvaM / aha iyare to sIsA te va samattaMmi gacchaMti // 1 // taruNA bAhirabhAvaM na ya paDilehovahI Na kiikammaM / mUlagapattasarisagA paribhUyA vaccimo therA // 2 // " iti, [ziSyAn yadyAmaMtrayet pratIcchakAstena bAhyaM bhAvaM athetarAMstadA ziSyAste ca samApte brajanti // 1 // taruNA bAhyabhAvaM na ca pratilekhanopadheH kRtikarma mUlakapatrasadRzakAH paribhUtA brajAmaH sthviraaH||2||] tathA 'aNuppannAIti anutpannAni-alabdhAni 'upakaraNAni vastrapAtrAdIni samyag-eSaNAdizuddhyA 'utpAdayitA' sampAdanazIlo bhavati, saMrakSayitA-upAyena caurAdibhyaH 'saGgopayitA' alpasAgArikakaraNena malinatArakSaNena veti / evaM saGgrahasthAnaviparyayabhUtamasanahasUtramapi bhAvanIyamiti / anantaramAjJAM na prayoktA bhavatItyuktamAjJA ca piNDaiSaNAdiviSayeti piNDaiSaNAdisUtraSaTum-'satta piMDesaNAu'tti piNDaH-samayabhASayA bhaktaM tasyaiSaNA-grahaNaprakArAH piNDaiSaNAH, tAzcaitAH-"saMsaha 1 masaMsaTThA 2 uddhaDa 3 taha appaleviyA ceva / uggahiyA 5 paggahiyA 6 ujjhiyadhammA ya7 sattamiyA // 1 // " atrAsaMsRSTA hastamAtrAbhyAM cintanIyA 'asaMsaDhe hatthe asaMsaTTe matte' akkharaDiyatti vuttaM bhavai, evaM gRhNataH prathamA bhavati, gAthAyAM sukhamukhoccAraNArtho'nyathA pAThaH, saMsRSTA tAbhyAmeva cintyA 'saMsaTe hatthe saMsaTTe matte' kharaDietti vuttaM bhavai, evaM gRhNato dvitIyA, uddhRtA nAma sthAlyAdau svayogena bhojanajAtamuddhRtaM, tato asaMsaTe hatthe asaMsaDhe matte saMsaTTe vA matte saMsaTTe vA hatthe, evaM gRhNataH tRtIyA, alpalepA nAma alpazabdo'bhAvavAcakaH, nirlepa-pRthukAdi gRhRtazcaturthI, avagRhItA nAma bhojanakAle zarA 7 sthAnA0 uddezaH3 | aNDatA. diyonisaMgrahaH gaNasaMgrahetare piNDapAnaiSaNAvagrahAdyAH sU0543 545 // 386 // For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdiSUpahRtameva bhojanajAtaM yat tato gRhNataH paJcamI, pragRhItA nAma bhojanavelAyAM dAtumabhyudyatena karAdinA pragRhItaM yojanajAtaM bhoktuM vA svahastAdinA tad gRhRta iti SaSThI, ujjhitadhA nAma yatparityAgArha bhojanajAtamanye ca dvipadAdayo nAvakAGkSanti tadarddhatyaktaM vA gRhNata iti hRdayaM saptamIti / pAnakaiSaNA etA eva, navaraM caturthyAM nAnAtvaM, tatra hyAyAmasauvIrakAdi nirlepaM vijJeyamiti / 'uggahapaDima'tti avagRhyata ityavagraho-vasatistatpratimA:-abhigrahA avagrahapratimAH, tatra pUrvameva vicintyaivaMbhUtaH pratizrayo mayA grAhyo nAnyathAbhUta iti tameva yAcitvA gRhNataH prathamA, tathA yasya bhikSorevaMbhUto'bhigraho bhavati, tadyathA-ahaM ca khalveSAM sAdhUnAM kRte avagrahaM grahISyAmi, anyeSAM cAvagrahe gRhIte |sati vatsyAmIti tasya dvitIyA, prathamA sAmAnyena iyaM tu gacchAntargatAnAM sAmbhogikAnAmasambhogikAnAM codyukta| vihAriNAM, yataste'nyo'nyArtha yAcanta iti, tRtIyA tviyaM-anyArthamavagrahaM yAciSye anyAvagRhItAyAM tu na sthAsyAmIti, eSA tvahAlandikAnAM, yataste sUtrAvazeSamAcAryAdabhikAGkSantaH AcAryArtha tAM yAcanta iti, caturthI punarahamanyeSAM kRte avagrahaM na yAciSye anyAvagRhIte tu vatsyAmIti, iyaM tu gaccha eva abhyudyatavihAriNAM jinakalpAdyartha parikarma kurvatAM, paJcamI tu ahamAtmakRte avagrahamavagrahISyAmi na cApareSAM dvitricatuHpaJcAnAmiti, iyaM tu jinakalpikasyeti, SaSThI punaryadIyamavagrahaM grahISyAmi tadIyameva cetkaTAdi saMstArakaM grahISyAmi, itarathotkuTuko vA niSaNNa upaviSTo vA | rajanI gamiSyAmItyeSA'pi jinakalpikAderiti, saptamI eSaiva pUrvoktA, navaraM yathA''stRtameva zilAdikaM grahISyAmi netaraditi / ayaM ca sUtratrayArthaH kvacitsUtrapustaka eva dRzyata iti / 'sattasattikkaya'tti anudezakatayaikasaratvena e iti, caturthI eva abhyudyanta SyAmi nA For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4OCALC zrIsthAnA-1 kakA:-adhyayanavizeSA AcArAGgasya dvitIyazrutaskandhe dvitIyacUDArUpAste ca samudAyataH saptetikRtvA saptakakA a 7 sthAnA0 GgasUtra- bhidhIyante, teSAmeko'pi saptaikaka iti vyapadizyate, tathaiva nAmatvAt , evaM ca te sapteti, tatra prathamaH sthAnasaptakako, uddezaH3 vRttiH dvitIyo naiSedhikIsaptakakaH, tRtIya uccAraprazravaNavidhisaptaikakaH, caturthaH zabdasaptakakaH, paJcamo rUpasaptakakaH, SaSThaH para aNDatAkriyAsaptakakaH, saptamo'nyo'nyakriyAsaptaikaka iti / 'satta mahajjhayaNa'tti sUtrakRtAGgasya dvitIyazrutaskandhe mahAnti diyoniprathamazrutaskandhAdhyayanebhyaH sakAzAd granthato bRhanti adhyayanAni mahAdhyayanAni, tAni ca-puNDarIkaM 1 kriyAsthAnaM saMgrahaH ga82 AhAraparijJA 3 pratyAkhyAnakriyA 4 anAcArazrutaM 5 ArdrakakumArIyaM 6 nAlandIyaM 7 ceti / 'sattasattamiya'tti NasaMgrahetare saptasaptamAni dinAni yasyAM sA saptasaptamikA, sA hi saptasaptabhirdinasaptakairyathottaraM varddhamAnadattibhirbhavati, tatra prathame piNDapAsaptake pratidinamekA bhaktasya pAnakasya caikA dattivatsaptame sapta dattayaH, bhikSupratimA-sAdhvabhigrahavizeSaH, sA caikona naiSagAvapaJcAzatA rAtrindivaiH-ahorAtrairbhavati, yataH sapta saptakAnyekonapaJcAzadeva syAditi, tathA ekena ca SaNNavatyadhikena grahAdyAH bhikSAzatena, yataH prathame saptake saptava dvitIyAdiSu tadviguNAdyAH yAvatsaptame ekonapaJcAzaditi, sarvAH saGkalitAH zataM sU0543SaNNavatyadhikaM bhavati, bhaktabhikSAzcaitAH pAnakabhikSA apyetAvatyo na ceha gaNitA iti, etatsvarUpamevam-"paDimAsu 545 sattagA satta, paDhame tattha sattae / ekkekaM giNhae bhikkhaM, biie donni donni U // 1 // evamekkakkiyaM bhikkhaM, chubheje-51 | kekkasattae / giNhaI aMtime jAva, satta satta diNe diNe // 2 // ahavA ekkakkiyaM datti, jA sattekekasattae / aaeso.||387|| atthi esovi, siMhavikkamasanniho // 3 // " ityAdi, [pratimAH saptasaptikAH prathame tatra saptake ekaikAM bhikSAM gRhNAtira / ekekaM gihae nA apyetAvatyo bhavatsaptame ekona Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AACA dvitIye dve dve eva // 1 // evamekaikAM bhikSA kSipedyAvat ekaikasaptake'ntime dine sapta sapta gRhNAti // 2 // athavaikaikAM dattiM (hApayet ) ekaikasaptake yAvat sapta eSo'pyAdezo'sti siNhgtisdRshH||3||] 'ahAsutaMti yathAsUtra-sUtrAnatikra| meNa yAvatkaraNAt 'ahAatthaM' yathArtha-niryuktyAdivyAkhyAnAnatikrameNetyarthaH, 'ahAtacaM' yathAtattvaM saptasaptamiketyabhidhAnArthAnatikrameNa anvarthasatyApanenetyarthaH 'ahAmaggaM' mArga:-kSAyopazamiko bhAvastadanatikrameNa, audayikabhAvAgamanenetyarthaH, 'ahAkappaM' yathAkalpaM-kalpanIyAnatikrameNa pratimAsamAcArAnatikrameNa vA 'samma kAraNaM' kAyapravRttyA na manomAtreNetyarthaH, 'phAsiyA' spRSTA pratipattikAle vidhinA prAptA, 'pAliya'tti punaH punarupayogapratijAgaraNena rakSitA, |'sohiya'tti zobhitA tatsamAptau gurvAdipradAnazeSabhojanAsevanena zodhitA vA-aticAravarjanena tadAlocanena vA, 'tIriya'tti tIraM-pAraM nItA, pUrNe'pi kAlAvadhau kiJcitkAlAvasthAnena, "kiTTiya'tti kIrttitA pAraNakadine ayamayaM cAbhigrahavizeSaH kRta AsId asyAM pratimAyAM sa cArAdhita evAdhunA mutkalo'hamiti gurusamakSaM kIrtanAditi, 'ArAhiya'tti ebhireva prakAraiH sampUrNeniSThAM nItA bhavatIti, pratyAkhyAnApekSayA anyatra vyAkhyAnameSAmevaM-"ucie kAle vihiNA pattaM jaM phAsiyaM tayaM bhaNiyaM / taha pAliyaM tu asaI sammaM uvaogapaDiyariyaM // 1 // gurudANasesabhoyaNasevaNayAe u sohiyaM jANa / punnevi dhevakAlAvatthANA tIriyaM hoi||2|| bhoyaNakAle amugaM paccakkhAyaMti bhuMja kiTTiyayaM / ArAhiyaM payArehiM saMmameehiM niDhaviyaM // 3 // " iti / [ vidhinA yaducite kAle prAptaM tatspRSTaM bhaNitaM asakRtsamyagupa-1 yogapraticaritaM pAlitaM tathaiva // 1 // gurudAnazeSabhojanasevanatayA zodhitaM jAnIhi pUrNe'pi stokakAlAvasthAnAttIrNa bha R RACROCRACACAN Jain Education internal For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 388 // vati // 2 // bhojanakAle'mukaM pratyAkhyAtamityupayujya bhunakti kIrttitaM samyagebhiH prakArairniSThitamArAdhitaM // 3 // ] | saptasaptamikAdipratimAzca pRthivyAmeva vidhIyanta iti pRthvIpratipAdanAyAha aheloge NaM satta puDhavIo paM0, satta ghaNodadhIto paM0, satta ghaNavAtA satta taNuvAtA paM0 satta uvAsaMtarA paM0, etesu NaM sattasu uvAsaMtaresu satta taNuvAyA paiTThiyA, etesu NaM sattasu taNuvAtesu satta ghaNavAtA paiDiyA, eesu NaM sattasu ghaNavAtesu satta ghaNodadhI patiTThitA, etesu NaM sattasu ghaNodadhIsu piMDalagapihuNa saMThANasaMThiAo satta puDhavIo paM0 taM0paDhamA jAva sattamA, etAsi NaM sattaNDaM puDhavINaM satta NAmadhejjA paM0 taM0 - ghammA vaMsA selA aMjaNA riTThA maghA mAghavatI, etAsi NaM sattahaM puDhavINaM satta gottA paM0 taM0 - rayaNappabhA sakarappabhA vAluappabhA paMkappabhA dhUmappabhA tamA tamatamA ( sU0 546 ) 'aheloe' ityAdi, adholokagrahaNAdUrdhvaloke'pi pRthivIsattA'vagamyate, tatra caikA ISatprAgbhArAkhyA pRthivya - stIti, iha ca yadyapi prathamapRthivyA uparitanAni nava yojanazatAni tiryagloke bhavanti tathApi dezonA'pi pRthivItikRtvA na doSAyeti, etAzca krameNa bAhalyato yojanalakSamazItyAdisahasrAdhikaM bhavanti, uktaM ca - "paDhamA asIisa hassA 1 battIsA 2 aTThAvIsa 3 vIsA ya 4 / aTThAra 5 sola 6 aTTha ya 7 sahassa lakkhovariM kujjA // 1 // " iti / adholokAdhikArAttadgatavastusUtrANyAbAdarasUtrAt, sugamAni caitAni, navaraM ghanodadhInAM vAhalyaM viMzatiryojana sahasrANi ghanatanuvAtAkAzAntarANAmasaGkhyAtAni tAni, Ahaca - "sabve vIsasahassA bAhalleNaM ghanodadhI neyA / sesANaM tu asaMkhA For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 4 pRthvIghanavAtAdisaptakAni sU0 546 // 388 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho 2 jAva sattamiyA // 1 // " iti, [viMzatiH sahasrANi bAhalyena sarvatra ghanodadhayaH zeSANAmasajhayeyAni eva adho'dho yAvatsaptamyAM ghanatanuvAtAntarANAM // 1 // ] tathA chatramatikramya chatraM chatrAticchatraM tasya saMsthAna-AkAro'dhastanaM chatraM mahaduparitanaM ladhviti tena saMsthitAH chatrAticchatrasaMsthAnasaMsthitAH, idamuktaM bhavati-saptamI saptarajjuvistRtA SaSTyAdayastvekaikarajjuhInA iti, kvacitpAThaH 'piMDalagapihulasaMThANasaMThiyA' tatra piMDalaga-paTalakaM puSpabhAjanaM tadvatpRthulasaMsthAnasaMsthitA iti paTalakapRthulasaMsthAnasaMsthitAH, 'pRthulapRthulasaMsthAnasaMsthitA' iti kvacitpAThaH, sa ca vyakta eva, 'nAmadhejatti nAmAnyeva nAmadheyAni, 'gotta'tti gotrANi tAnyapi nAmAnyeva, kevalamanvarthayuktAni gotrANi itarANi tvitarANi, anvarthazca sukhonneyaH / saptAvakAzAntarANi prAk prarUpitAni, teSu ca bAdarA vAyavaH santIti tatparUpaNAyAha sattavihA bAyaravAukAiyA paM0 20-pAtINavAte paDINavAte dAhiNavAte udINavAte ur3avAte ahovAte vidisivAte (sU0 547) satta saMThANA paM0 20-dIhe rahasse vaTTe se cauraMse pihule parimaMDale (sU0 548) satta bhayaTThANA paM0 20-ihalogabhate paralogabhate AdANabhate akamhAbhate veyaNabhate maraNabhate asilogabhate (sU0 549) sattahiM ThANehiM chaumatthaM jANejjA, taM0-pANe aivAettA bhavati musaM vaittA bhavati adinnamAdittA bhavati sahapharisarasarUvagaMdhe AsAdettA bhavati pUtAsakAramaNuvhettA bhavati imaM sAvajaMti paNNavettA paDisevettA bhavati No jadhAvAdI tadhAkArI yAvi bhavati / sattahiM ThANehiM kevalI jANejA, taM0-No pANe aivAittA bhavati jAva jadhAvAtI tadhAkArI yAvi bhavati (sU0 550) For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 389 // 'sattavihA bAyare' tyAdi, sUkSmANAM na bhedo'sti tato vAdaragrahaNaM, bhedazca digvidigbhedAt pratIta eveti / vAyavo hyadRzyAstathApi saMsthAnavanto bhayavantazceti saMsthAnabhayasUtre, saMsthAnAni ca pratItAni, tadvizeSAH prataraghanAdayo'nyato jJeyAH / 'satta bhayaTThANe tyAdi, bhayaM - mohanIyaprakRtisamuttha AtmapariNAmastasya sthAnAni - AzrayA bhayasthAnAni, tatra manuSyAdikasya sajAtIyAdanyasmAnmanuSyAdereva sakAzAdyadbhayaM tadihalokabhayaM, ihAdhikRta bhItimato jAtau loka ihalokastato bhayamiti vyutpattiH, tathA vijAtIyAt tiryagdevAdeH sakAzAnmanuSyAdInAM yadbhayaM tatparalokabhayaM, AdIyata ityAdAnaM dhanaM tadarthaM caurAdibhyo yadbhayaM tadAdAnabhayaM, akasmAdeva - bAhyanimittAnapekSaM gRhAdiSveva sthitasya rAtryAdau bhayamakasmAdbhayaM vedanA - pIDA tadbhayaM vedanAbhayaM maraNabhayaM pratItaM, azlokabhayaM akIrttibhayaM, evaM hi kriyamANe mahadayazo bhavatIti taddbhayAnna pravarttata iti / bhayaM ca chadmasthasyaiva bhavati, sa ca yaiH sthAnairjJAyate tAnyAha - 'sattahiM ThANehI 'tyAdi, saptabhiH sthAnairhetubhUtaiH chadmasthaM jAnIyAt, tadyathA- prANAn atipAtayitA, teSAM kadAcid vyApAdanazIlo bhavati, iha ca prANAtipAtanamiti vaktavye'pi dharmmadharmiNorabhedAdatipAtayiteti dharmI nirdiSTaH, prANAtipAtanAcchadmastho'yamityavasIyate, kevalI hi kSINacAritrAvaraNatvAnniraticAra saMyamatvAdapratiSevitvAnna kadAcidapi prANAnAmaMtipAtayitA bhavatItyevaM sarvatra bhAvanA jJeyA, tathA mRSA vAditA bhavati, adattamAdAtA - gRhItA bhavati, zabdAdInAsvAdayitA bhavati, pUjAsatkAraM - puSpArzvanavastrAdyarcane anubRMhayitA- pareNa svasya kriyamANasya tasyAnumodayitA, tadbhAve harSakArItyarthaH, tathedamAdhAkarmAdi sAvadhaM sapApamityevaM prajJApya tadeva pratiSevitA bhavati, tathA sAmAnyato no yathA For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 vAyusaMsthA nabhayAni kevalikhA kevaliva jJAnahetavaH sU0 547550 // 389 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdI tathAkArI anyathAbhidhAyAnyathA kartA bhavati 'cApIti samuccaye / etAnyeva viparyastAni kevaligamakAni bhavadantItyetatpratipAdanaparaM kevalisUtraM, sugamameva / kevalinazca prAyo gotravizeSavanta eva bhavanti pravrajyAyogyatvAnnAbheyAdivaditi 'satta mUlagotte'tyAdinA granthena gotravibhAgamAha satta mUlagottA paM0 taM0-kAsavA gotamA vacchA kocchA kositA maMDavA vAsiTThA, je kAsavA te sattavidhA paM0 taM. te kAsavA te saMDelA te gollA te vAlA te muMjatiNo te pavvapecchatiNo te varisakaNhA, je goyamA te sattavidhA paM0 taM0 te goyamA te gaggA te bhAradA te aMgirasA te sakarAbhA te bhakkharAmA te udagattAbhA, je vacchA te sattavidhA paM0 taM te vacchA te aggeyA te mittiyA te sAmiliNo te selatatA te adviseNA te vIyakamhA, je kocchA te sattavidhA paM0 20te kocchA te moggalAyaNA te piMgalAyaNA te koDINA te maMDaliNo te hAritA te somayA, je kosiA te sattavidhA paM0 20-te kositA te kaccAtaNA te sAlaMkAtaNA te golikAtaNA te pakkhikAyaNA te aggiccA te lohiyA, je maMDavA te sattavihA paM0 20te maMDavA te ariTThA te samutA te telA te elAvaccA te kaMDillA te khArAtaNA, je vAsihA te sattavihA paM0 ta0 te vAsiTThA te ujAyaNA te jArekaNhA te vagyAvaccA te koDinnA te saNNI te pA rAsarA (sU0 551) sugamazcAyaM, navaraM gotrANi tathAvidhaikaikapuruSaprabhavA manuSyasantAnAH uttaragotrApekSayA mUlabhUtAni-AdibhUtAni | gotrANi mUlagotrANi, kAze bhavaH kAzyaH-rasastaM pItavAniti kAzyapastadapatyAni kAzyapAH, munisuvratanemivarjA jinA cAtaNAvaNA te koNate aSTriya Jain Education For Personal & Private Use Only m ainelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 390 // zcakravarttyAdayazca kSatriyAH saptamagaNadharAdayo dvijAH jambUsvAmyAdayo gRhapatayazceti, iha ca gotrasya gotravadbhyo'bhedAdevaM nirdezaH, anyathA kAzyapamiti vAcyaM syAdevaM sarvatra, tathA gotamasyApatyAni gautamAH - kSatriyAdayo yathA suvratanemI jinau nArAyaNapadmavarjavAsudevabaladevA indrabhUtyAdigaNanAthatrayaM vairasvAmI ca, tathA vatsasyApatyAni vatsAH - zayyambhavAdayaH, evaM kutsA - zivabhUtyAdayaH "kocchaM sivabhUiM piya" iti vacanAt evaM kauzikAH SaDulkAdayaH, maNDorapatyAni maNDavAH, viziSTasyApatyAni vAziSTAH - SaSThagaNadharAryasuhastyAdayaH, tathA ye te kAzyapAste saptavidhAH, eke kAzyapazabdavyapadezyatvena kAzyapA evAnye tu kAzyapagotravizeSabhUtazaNDilyAdipuruSApatyarUpAH zANDilyAdayo'vagantavyAH / ayaM ca mUlagotrapratigotravibhAgo nayavizeSamatAdbhavatIti nayavibhAgamAha satta mUlanayA paM0 taM0 -- negame saMga vavahAre ujjusute sadde samabhirUDhe evaMbhUte ( sU0 552 ) 'santa mUle' tyAdi, mUlabhUtA nayA mUlanayAH, te ca sapta, uttaranayA hi sapta zatAni, yadAha - "ekkeko ya sayaviho satta nayasayA havaMti evaM tu / anno'viya Aeso paMceva sayA nayANaM tu // 1 // " [ ekaikaH zatavidhaH evaM saptanayazatAni bhavanti anyo'pi cAdezo nayAnAM paMcaiva zatAni // 1 // ] tathA - " jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva huMti nayavAyA / jAvaiyA nayavAyA tAvaiyA caiva parasamaya // 2 // "tti yAvanto vacanapaMthAnaH tAvantazcaiva bhavanti nayavAdAH yAvanto nayavAdAstAvantazcaiva parasamayA iti // 1 // ] tantrAnantadharmAdhyAsite vastunyekadharmmasamarthanapravaNo bodhavizeSo naya iti, tatra 'Negame'tti naikairmAnairmahAsattAsAmAnyavizeSavizeSajJAnairmimIte minoti vA naikamaH, Aha ca - " gAI mANAI For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 mUlagotrA Ni nayAzca sU0 551552 // 390 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saamnnobhyvisesnaannaaii| tehiM miNai to gamo Nao NegamANotti ||1||"[naikaani mAnAni sAmAnyobhayavizejJAnAni yattairminoti tato naigamo nayo naikamAna iti // 1 // ] iti, niMgameSu vA-arthabodheSu kuzalo bhavo vA naigamaH, athavA naike gamAH-panthAno yasya sa naikagamaH, Aha ca-"logatthanibohA vA nigamA tesu kusalo bhavo vA'yaM / | ahavA jaMgagamo NegapahA Negamo teNaM // 1 // " iti, [lokArthanibodhA vA nigamAsteSu kuzalo bhavo vA'yaM / athavA yat naikagamo'nekapatho naigamastena // 1 // ] tatrAyaM sarvatra sadityevamanugatAkArAvabodhahetubhUtAM mahAsattAmicchati anuvRttavyAvRttAvabodhahetubhUtaM ca sAmAnyavizeSa dravyatvAdi vyAvRttAvabodhahetubhUtaM ca nityadravyavRttimantyaM vizeSamiti, Aha-| | itthaM tayaM naigamaH samyagdRSTirevAstu sAmAnyavizeSAbhyupagamaparatvAt sAdhuvaditi, naitadevaM, sAmAnyavizeSavastUnAma tyantabhedAbhyupagamaparatvAttasyeti, Aha ca bhASyakAra:-"jaM sAmanavisese paropparaM vatthuo ya so bhinne / mannai acca|tamao micchAdiTThI kaNAdovva // 1 ||dohivi naehiM nIyaM satthamulUeNa tahavi micchattaM / jaM savisayapahANataNeNa annonnaniravekkhA // 1 // " iti, [ yatsarasparaM vastunazca sAmAnyavizeSau bhinnau atyantaM manute'to mithyAdRSTiH kaNAda iva // 1 // ulUkena zAstraM dvAbhyAM nayAbhyAM nItamapi mithyAtvaM yatsvaviSayapradhAnatvenAnyo'nyanirapekSau (aGgIkRtau) // 1 // ] tathA saGgrahaNaM bhedAnAM saGgrahNAti vA bhedAn sahyante vA bhedA yena sa saGgrahaH, uktaJca-"saMgahaNaM saMgiNhai saMgijhaMte va teNa jaM bheyA / to saMgahotti" [saMgrahaNaM saMgRhNAti saMgRhyate vA tena yasmAdbhedAstataH saGgrahaH // ] etaduktaM bhavati-sAmAnyapratipAdanaparaH khalvayaM sadityukte sAmAnyameva pratipadyate na vizeSa, tathA ca manyate-vizeSAH sAmAnya Jain Education in t onal For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA-1|| to'rthAntarabhUtAH syuranarthAntarabhUtA vA?, yadyarthAntarabhUtA na santi te, sAmAnyAdarthAntaratvAt khapuSpavat , athAna-157 sthAnA0 GgasUtra- rthAntarabhUtAH sAmAnyamAnaM te, tadavyatiriktatvAt , tatsvarUpavaditi, Aha ca-"saditi bhaNiyaMmi jamhA savvatthANuppa- uddezaH3 vRttiH vattae buddhI / to savvaM tammattaM natthi tadatyaMtaraM kiMci // 1 // kuMbho bhAvA'Nanno jai to bhAvo aha'nnahA'bhAvo / evaM nayAH paDAdao'vihu bhAvA'nannatti tammattaM // 2 // " iti, [saditi bhaNite yasmAtsarvatrAnupravarttate buddhiH tataH sarva tanmAtraM // 391 // 3 sU0552 nAsti tadarthAntaraM kiMcit // 1 // kuMbho bhAvAdananyo yadi tato bhAvo'thAnyathA'bhAvaH evaM paTAdayo'pi bhAvAdananyA | iti tanmAtraM (srv)||2||] tathA vyavaharaNaM vyavaharatIti vA vyavahiyate vA-apalapyate sAmAnyamanena vizeSAn vA. |''zritya vyavahAraparo vyavahAraH, Aha ca-"vavaharaNaM vavaharae sa teNa vavahIrae va sAmannaM / vavahAraparo ya jao visesao teNa vavahAro // 1 // " iti, [vyavaharaNaM vyavaharati vyapaharati vA sAmAnya vyavahAraparo yatazca vizeSatastena vyavahAraH // 1 // ] ayaM hi vizeSapratipAdanaparaH sadityukte vizeSAneva ghaTAdIn pratipadyate, teSAmeva vyavahArahetutvAt , na tadatiriktaM sAmAnyaM, tasya vyavahArApetatvAt , tathA ca-sAmAnya vizeSebhyo bhinnamabhinnaM vA syAt?, yadi bhinnaM vizeSavyatirekeNopalabhyeta, na copalabhyate, athAbhinnaM vizeSamAtraM tattadavyatiriktatvAttatsvarUpavaditi, Aha ca-"uvalaMbhabvavahArAbhAvAo t(ni)visesbhaavaao| taM natthi khapuSphapiva saMti visesA sapaccakkhaM // 1 // " iti, [upalaMbhavyavahArA. bhAvAttadvi(nirvi)zeSabhAvAt tannAsti khapuSpamiva vizeSAH santi svapratyakSaM // 1 // ] tathA lokasaMvyavahAraparo vyavahAraH, tathAhi-asau paJcavarNe'pi bhramarAdivastuni bahutaratvAt kRSNatvameva manyate, Aha ca-"bahutaraottiya taM ciya ga-| dain Education International For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mei saMtevi sesae muyai / saMvavahAraparatayA vavahAro logamicchaMto // 1 // " [saMvyavahAraparatayA lokamicchan vyavahAro bahutaratvAdeva taM gamayati sato'pi zeSakAnmuMcatyeva // 1 // ] iti 3, tathA Rju-vakraviparyayAdabhimukhaM zrutaM-jJAnaM yasyAsau RjuzrutaH, Rju vA-vartamAnamatItAnAgatavatraparityAgAdvastu sUtrayati-gamayatIti RjusUtraH, uktaM ca-"uju riu suyaM nANamujju suyamassa so'ymujjusuo| suttayai vA jamujuM vatthu teNujjusuttotti // 1 // " [ Rju-avakaM zrutaM-jJAnaM Rju|3|| zrutamasya so'yamRjuzrutaH sUtrayati vA yadRju vastu tena RjusUtra iti // 1 // ] ayaM hi vartamAnaM nijakaM liGgavacananAmAdibhinnamapyeka vastu pratipadyate, zeSamavastviti, tathAhi-atItameSyadvA na bhAvo, vinaSTAnutpannatvAdadRzyatvAtkhapuSpavat, tathA parakIyamapyavastu niSphalatvAt khakusumavat , tasmAdvattemAnaM svaM vastu, tacca na liGgAdibhinnamapi svarUpamu-18 jjhati, liGgabhinnaM taTastaTI taTamiti vacanabhinnamApo jalaM nAmAdibhinnaM nAmasthApanAdravyabhAvabhinnaM, Aha ca-"tamhA nijagaM saMpayakAlIyaM liMgavayaNabhinnapi / nAmAdibheyavihiyaM paDivajai vatthumujjusuya ||1||"tti 4, [ tasmAnnijaka sAmpratakAlInaM liMgavacanabhinnamapi nAmAdibhedavadapi pratipadyate RjusUtro vastu // 1 // ] tathA zapanaM zapati vA asau zapyate vA tena vastviti zabdastasyArthaparigrahAdabhedopacArAnnayo'pi zabda eva, yathA kRtakatvAdilakSaNahetvarthapratipAdaka padaM heturevocyata iti, Aha ca-"savaNaM savai sa teNaM va sappae vatthu jaM tao saho / tassa'tthapariggahao naovi| sahotti hetuvva // 1 // " iti, [zapanaM zapati sa tena vA zapyate vastu yattataH zabdaH / tasyArthaparigrahAt nayo'pi zabda 4iti heturiva hetvarthapratipAdakaH // 1 // ] ayaM ca nAmasthApanAdravyakumbhA na santyeveti manyate, tatkAryAkaraNAt khapuSpavat, sthA066 For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA gasUtra vRttiH // 392 // na ca bhinnaliGgavacanamekaM, liGgavacanabhedAdeva, strIpuruSavat kuTA vRkSa ityAdivat , ato ghaTaH kuTaH kumbha iti svapa-12 sthAnA0 ryAyadhvanivAcyamekameveti, Aha ca-"taM ciya riusuttamayaM paJcuppannaM visesiyataraM so / icchai bhAvaghaDaM ciya jaM na u | uddezaH3 nAmAdao tinni // 1 // " [tadeva RjusUtramataM pratyutpannaM vizeSitataraM sa icchati bhAvaghaTameva (manute) naiva nAmA nayA: dIstrIn yat // 1 // ] 5, tathA nAnArtheSu nAnAsaMjJAsamabhirohaNAt samabhirUDhaH, uktaM ca-"jaM jaM sannaM bhAsai ta tI sU0552 ciya samabhirohae jamhA / sannaMtaratthavimuho tao ka(na)o samabhirUDhotti ||1||"[yaaN yAM saMjJAM bhASate tAM tAM samabhirohatyeva yasmAt saMjJAntarArthavimukhastato nayaH samabhirUDhaiti // 1 // ] ayaM hi manyate-ghaTakuTAdayaH zabdA bhinnapravRttinimittatvAdbhinnArthagocarAH, ghaTapaTAdizabdavat , tathA ca ghaTanAt ghaTo viziSTaceSTAvAnartho ghaTa iti, tathA 'kuTa ko|Tilye' kuTanAt kuTaH, kauTilyayogyAt kuTa iti, ghaTo'nyaH kuTo'pyanya eveti 6, tathA yathAzabdArtha evaM padArthoM bhUtaH sannityartho'nyathAbhUto'sannitipratipattipara evaMbhUto nayaH, Aha ca-"evaM jahasaddattho saMto bhUo ty'nnhaa'bhuuo| teNevaMbhUyanao saitthaparo viseseNaM // 2 // " iti, [evaM yathAzabdArthastathA bhUtaH sannanyathA'bhUtaH tataH (a. san ) tenaivaMbhUtanayaH vizeSeNa zabdArthaparaH // 1 // ] ayaM hi yoSinmastakavyavasthitaM ceSTAvantamevArtha ghaTazabdavAcyaM manyate, na sthAnabharaNAdikriyAntarApannamiti, bhavanti cAtra zlokA:-"zuddhaM dravyaM samAzritya, saGgrahastadazuddhitaH / naigamavyavahArau staH, zeSAH pryaaymaashritaaH||1|| anyadeva hi sAmAnyamabhinnajJAnakAraNam / vizeSo'pyanyameveti, manyate nigamo nyH||2|| sadrUpatAnatikrAntasvasvabhAvamidaM jagat / sattArUpatayA sarva, saGgahan saGgraho mtH|| 3 // vyavahA // 392 // For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAmeva, prativastu vyavasthitAm / tathaiva dRzyamAnatvAd, vyavahArayati dehinaH // 4 // tatrarjusUtranItiH syAt, zuddharastu paryAyasaMsthitA / nazvarasyaiva bhAvasya, bhAvAt sthitiviyogataH // 5 // atItAnAgatAkArakAlasaMsparza varjitam / varttamAnatayA sarvamRjusUtreNa sUtrayate // 6 // virodhiliGgasaGkhyAdibhedAdbhinnasvabhAvatAm / tasyaiva manyamAno'yaM, zabdaH pratyavatiSThate // 7 // tathAvidhasya tasyApi vastunaH kSaNavRttinaH / brUte samabhirUDhastu, saMjJAbhedena bhinnatAm // 8 // ekasyApi dhvanervAcyaM sadA tannopapadyate / kriyAbhedena bhinnatvAdevaMbhUto'bhimanyate // 9 // " atha kathaM sapta nayazatAnyasaGkhyA vA nayAH saptasu nayeSvantarbhavantIti ?, ucyate, yathA vaktRvizeSAdasaGkhyeyA api svarAH saptasu svareSviti svarANAmeva svarUpapratipAdanAya satta saretyAdi svaraprakaraNamAha satta sarA paM0 taM0--sajje risabhe gaMdhAre, majjhime paMcame sare / dhevate ceva NisAte, sarA satta viyAhitA // 1 // eesi NaM sattaM sarANaM satta saraTThANA paM0 taM0 - sajjaM tu aggajibbhAte, ureNa risabhaM saraM / kaMThuggateNa gaMdhAraM, ' majjhajibbhAte majjhimaM // 2 // NAsAe paMcamaM brUyA, daMtodveNa ya dhevataM / muddhANeNa ya NesAtaM, saraThANA viyAhitA // 3 // satta sarA jIvanissitA paM0 taM0 - sajjaM rakhati mayUro, kukuDo risahaM saraM / haMso Nadati gaMdhAraM majjhimaM tu gavelagA || 4 || aha kusumasaMbhave kAle, koilA paMcamaM saraM / chaTuM ca sArasA koMcA, NisAyaM sattamaM gatA // 5 // sarA ajIvanissitA paM0, taM0 - sajjaM rakhati muiMgo, gomuhI risabhaM saraM / saMkho Nadati gaMdhAraM, majjhimaM puNa jhallarI // 6 // caucalaNapatiTThANA, gohiyA paMcamaM saraM / ADaMbaro revativaM maddAbherI ya sattamaM // 7 // etesi NaM sattasa For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA gasUtra 7sthAnA0 uddeza:3 svarapraka vRttiH // 393 // raNaM sU0553 rANaM satta saralakkhaNA paM0 20-"sajeNa labhati vitti, kataM ca Na viNassati / gAvo mittA ya puttA ya, NArINaM ceva vallabho // 8 // risabheNa u esajaM, seNAvaccaM dhaNANi ya / vatthagaMdhamalaMkAraM, ithio sayaNANi va // 9 // gaMdhAre gItajuttiNNA, vajavittI kalAhitA / bhavaMti katiNo pannA, je anne satthapAragA // 10 // majjhimasarasaMpannA, bhavaMti suhajIviNo / khAyatI pIyatI detI, majjhima srmssito|| 11 // paMcamasarasaMpannA, bhavaMti puDhavIpatI / sUrA saMgahakattAro, anneggnnnnaatgaa|| 12 // revatasarasaMpannA, bhavaMti kalahappiyA / sAuNitA vagguriyA, soyariyA macchabaMdhA ya // 13 // caMDAlA muTThiyA seyA, je anne pAvakammiNo / goghAtagA ya je corA, NisAyaM saramassitA // 14 // etesiM sattaNhaM sarANaM tao gAmA paNNattA, taM0-sajjagAme majjhimagAme gaMdhAragAme, sajjagAmassa NaM satta mucchaNAto paM0 saM0-maMgI koravvIyA harI ya rayataNI ya sArakatA ya / chaTrI ya sArasI NAma suddhasajjA ya sattamA / / 15 / / majjhimagAmassa NaM satta mucchaNAto paM0, taM0-uttaramaMdA rayaNI, uttarA uttarAsamA / AsokaMtA ya sovIrA, abhiru havati sattamA // 16 // gaMdhAragAmassa NaM satta mucchaNAto paM0, taM0-NaMdI ta khuddimA pUrimA ya cautthI ya sudvagaMdhArA / uttaragaMdhArAvita, paMcamitA havati mucchA u 17 // suTThataramAyAmA sA chaTThI Niyamaso u NAyavvA / aha uttarAyatA koDImAtasA sattamI mucchA // 18 // satta sarAo kao saMbhavaMti geyassa kA bhavaMti joNI / katisamatA ussAsA kati vA geyassa aagaaraa|| 19 // satta sarA NAbhIto bhavaMti gItaM ca yajoNItaM / pAdasamA UsAsA tinni ya gIyassa AgArA // 20 // AimiuM ArabhaMtA samuvvahatA ya majhagAraMmi / avasANe tajjavito tinni va Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ geyassa AgArA // 21 // chaddose aTThaguNe tinni ya vittAI do ya bhaNitIo / jANAhiti so gAhii susikkhio raMgamajjhammi // 22 // bhItaM dutaM rahassaM gAyato mA ta gAhi uttAlaM / kAkassaramaNunAsaM ca hoMti geyassa chaddosA // 23 // punnaM 1 rattaM 2 ca alaMkiyaM 3 ca vattaM 4 tahA avighuTuM 5 / madhuraM 6 sama 7 sukumAraM 8 aTTha guNA hoti geyassa // 24 // urakaMThasirapasatthaM ca gejate mauribhiapadabaddhaM / samatAlapaDukkhevaM sattasarasIharaM gIyaM // 25 // nihosaM sAravaMtaM ca, heujuttamalaMkiyaM / uvaNIya sovayAraM ca, miyaM madhurameva ya // 26 // samamaddhasamaM ceva, savvattha visamaM ca jaM / tinni vittappayArAI, cautthaM nopalabbhatI // 27 // sakatA pAgatA ceva, duhA bhaNitIo AhiyA / saramaMDalaMmi gijaMte, pasatthA isibhAsitA // 28 // kesI gAtati ya madhuraM kesI gAtati kharaM ca rukkhaM ca / kesI gAyati cauraM kesi vilaMbaM dutaM kesI // 29 // vissaraM puNa kerisI? // sAmA gAyai madhuraM kAlI . gAyai kharaM ca rukkhaM ca / gorI gAtati cauraM kANa vilaMba dutaM aMdhA / / 30 // vissaraM puNa piMgalA / taMtisamaM tAlasamaM pAdasamaM layasamaM gahasamaM ca / nIsasiUsasiyasamaM saMcArasamA sarA satta // 31 // satta sarA ya tato gAmA, mucchaNA ekavIsatI / tANA egUNapaNNAsA, samattaM saramaMDalaM // 32 // (sU0 553) iti saramaMDalaM samattaM / / sugama cedaM, navaraM svaraNAni svarA:-zabdavizeSAH, 'sajetyAdizlokAH, SaDyo jAtaH SaDjA, uktaM hi-"nAsAM kaNThamurastAlu, jihvAM dantAMzca sNshritH| padbhiH saJjAyate yasmAttasmAt paDUja iti smRtH||1||" tathA RSabho-vRSabhastadvad yo vartate sa RSabha iti, Aha ca-"vAyuH samutthito nAbheH, knntthshiirsssmaahtH| naItyRSabhavad yasmAt , tasmAdRSabha Jain Education IXU For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH madhyamaH, yadavAci-vAyu sazakramamAnitya pUraNaH paJcamaH aAnotthitasyAsya, paJcamatvaM vidhI // 394 // ucyate // 1 // " tathA gandho vidyate yatra sa gamdhAraH sa eva gAndhAro, gandhavAhavizeSa: ityarthaH, abhANi hi-"vaayuH| 7sthAnA0 samutthito nAbhe, knntthshiirsssmaahtH| nAnAgandhAvahaH puNyo, gAndhArastena hetunA // 1 // " tathA madhye kAyasya bhavo uddezaH 3 madhyamaH, yadavAci-"vAyuH samutthito nAbherurohRdi samAhataH / nAbhiM prApto mahAnAdo, madhyamatvaM samaznute // 1 // " svaraprakatathA paJcAnAM SaDjAdisvarANAM nirdezakramamAzritya pUraNaH paJcamaH athavA paJcasu nAbhyAdisthAneSu mAtIti paJcamaH svaraH, raNaM yadabhyadhAyi-"vAyuH samutthito nAbherurohatkaNThazirohataH / paJcasthAnotthitasyAsya, paJcamatvaM vidhIyate // 1 // " tathA sU0553 abhisandhayate-anusandhayati zeSasvarAniti niruktivazAdu dhaivataH, yaduktam-"abhisandhayate yasmAdetAn pUrvotthitAn svarAn / tasmAdasya svarasyApi, dhaivatatvaM vidhIyate // 1 // " pAThAntareNa raivatazcaiveti, tathA niSIdanti svarA yasmin sa | niSAdaH, yato'bhihitaM-"niSIdanti svarA yasmAnniSAdastena hetunA / sarvAMzcAbhibhavatyeSa, yadAdityo'sya daivatam // 1 // " iti, tadevaM svarAH sapta 'viyAhiyatti vyAkhyAtAH, nanu kArya hi kAraNAyattaM jihvA ca svarasya kAraNaM sA cAsaGkhtheyarUpA tataH kathaM svarANAM saGkhyAtatvamiti, ucyate, asaGkhyAtA api vizeSataH svarAH sAmAnyataH sarve'pi saptasvanta/vanti, athavA sthUlasvarAn gItaM cAzritya sapta uktAH,Aha ca-"kajaM karaNAyattaM jIhAya sarassa tA asNkhejaa| sarasaMkhamasaMkhejA krnnssaasNkhyttaao||1|| satta ya suttanibaddhA kaha na viroho? tao gurU Aha / sattaNuvAI sabve bAya-13 ragahaNaM cageyaM vaaN||2||" iti| [kArya kAraNAyattaM svarasyaca jihvA tA asaGkhyeyAH svarAH saGkhyeyA asaGkhyAtAH kAraNasyA // 394 // saGkhyatvAt // 1 // sapta ca sUtre nivaddhAH kathaM na virodhaH tato gururAha sarve'pi saptAnupAtinaH sthUlagrahaNamAzritya geyaM 15455555OMOMOM For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA // 2 // ] svarAnAmato'bhidhAya kAraNatastannirUpaNAyopakramate-'eesi 'mityAdi, tatra nAbhisamutthaH svaroDavikArI Abhogena anAbhogena vA yaM pradezaM prApya vizeSamAsAdayati tatsvaraskhopakArakamiti svarasthAnamucyate, 'saja'mityAdizlokadvayaM; bayAditi sarvatra kriyA, SaDjaM tu prathamasvarameva agrabhUtA jihvA aprajihvA jihvAgramitvarthaH tayA, yadyapi SaDjabhaNane sthAnAntarANyapi vyApriyante aprajihvA vA svarAntareSu vyApriyate tathApi sA tatra bahutaravyApAravaTatItikRtvA tayA tameva brUyAdityabhihitaM, uro-vakSastena RSabhasvaraM, 'kaMTuggaeNaMti kaNThazcAsAvugrakazva-utkaTaH kaNTho akastena kaNThasya vogratvaM yattena kaNThogratvena kaNThAdvA yadudgataM-udgatiH svarodgamalakSaNA kriyA tena kaNThodgatena gandhAraM, jihvAyA madhyo bhAgo madhyajihvA tayA madhyamaM, tathA dantAzca oSThau ca dantoSThaM tena dhaivataM raivataM veti / 'jIvanissiya'tti jIvAzritAH jIvebhyo vA niHsRtA-nirgatAH, 'sajja'mityAdizlokaH, 'nadati'rauti 'gavelaga'tti gAvazca elakAzca-UraNakA gavelakAH athavA gavelakA-UraNakA eva iti, 'aha kusuma' ityAdirUpakaM gAthAbhidhAnaM, "viSamA kSarapAdaM vA pAdairasamaM dazadharmavat / tantre'smin yadasiddhaM, gAtheti tat paNDitai yam // 1 // " iti vacanAt, 'atheti & vizeSArthaH, vizeSArthatA caiva-yathA gavelakA avizeSeNa madhyama svaraM nadanti na tathA kokilAH paJcamaM, api tu kusumasa mbhave kAla iti, kusumAnAM bAhulyato vanaspatiSu sambhavo yasmin sa tathA tatra, madhAvityarthaH / 'ajIvanissiya'tti tathaiva navaraM jIvaprayogAdeta iti / 'saja'mityAdi zlokaH, mRdaGgo-mardalA gomukhI-kAhalA yatastasyA mukhe gozRGgamanyadvA hai kriyata iti, 'cau' ityAdizlokAH caturbhizcaraNaiH pratiSThAnaM bhuvi yasyAH sA tathA, godhAcarmaNA avanaddheti godhikA For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C raNaM zrIsthAnA- vAdyavizeSo daIriketi yatparyAyaH, ADambaraH-paTahaH saptamamiti-niSAdaM / 'eesi NamityAdi, 'satta'tti svarabhedAt 7 sthAnA0 gasUtra- sapta svaralakSaNAni yathAsvaM phalaM prati prApaNAvyabhicArINi svararUpANi bhavanti, tAnyeva phalata Aha-'sajeNe'tyAdi uddeza vRttiH zlokAH sapta, SaDjena labhate vRttiM, ayamarthaH-SaDjasyedaM lakSaNaM-svarUpamasti yena vRtti-jIvanaM labhate SaDjasvarayuktaH prANI, svarapraka etacca manuSyApekSayA lakSyate, manuSyalakSaNatvAdasyeti, kRtaM ca na vinazyati tasyeti zeSaH, niSphalArambho na bhavatItyarthaH, // 395 // gAvo mitrANi ca putrAzca bhavantIti shessH| 'esajjati aizvarya gandhAre gItayuktijJAH varyavRttayaH-pradhAnajIvikAH kalA- sU0553 | bhiradhikAH kavayaH-kAvyakAriNaH prAjJAH-sadbodhAH, ye ca uktebhyo gItayuktijJAdibhyo'nye zAstrapAragA:-dhanurvedAdipAragAminaste bhavantIti, zakunena-zyenalakSaNena caranti-pApaddhi kurvanti zakunAn vA nanti zAkunikAH, vAgurAmRgabandhanaM tayA carantIti vAgurikAH, zUkareNa zUkaravadhArtha carantIti zUkarAn vA ghnantIti zaukarikAH, mauSTikAmallA iti, eteSA'mityAdi, tatra vyAkhyAnagAthA-'sajjAi tihA gAmo sasamUho mucchanANa vinneo / tA satta eka mekke to satta sarANa igavIsA // 1 // annannasaravisese upAyaMtassa mucchaNA bhnniyaa| kattA va mucchio iva kuNaI da mucchaM va so vatti // 2 // " kartA vA mUchita iva karoti, mUrcchanniva vA sa kartetyarthaH, iha ca maGgIprabhRtInAmekaviMzati-18 mUrcchanAnAM svaravizeSAH pUrvagate kharaprAbhRte bhaNitAH, adhunA tu tadvinirgatebhyo bharatavaizAkhilAdizAstrebhyo vijJeyA iti / 'sattassarA kao' gAhA, iha catvAraH praznAH, tatra kuta iti sthAnAt kA yoniriti-kA jAtiH tathA kati // 395 // samayA yeSu te katisamayA:, ucchAsAH kiMparimANakAlA ityarthaH, tathA''kArA:-AkRtayaH svarUpANItyarthaH, 'satta Jain Education LI MIL For Personal & Private Use Only Alainelibrary.org Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarA' gAhA praznanirvacanArthA saSTA, navaraM ruditaM yoniH-jAtiH samAnarUpatayA yasya tad ruditayonikaM, pAdasamayA | ucchAsA-yAvadbhiH samayaiH pAdo vRttasya nIyate tAvatsamayA ucchAmA gIte bhavantItyarthaH, AkArAnAha-'AI' gAhA, Adau-prAthamye mRdu-komalamAdimRdu gItamiti gamyate, ArabhamANAH, iha samuditatrayApekSaM bahuvacanamanyathA eka eva AkAro dvayamanyad vakSyamANalakSaNamiti, tathA samudvahantazca mahattAM gItadhvaneriti gamyate, madhyakAre-madhyabhAge, tathA avasAne ca kSapayanto-gItadhvani mandrIkurvantastrayo gItasyAkArA bhavanti, AdimadhyAvasAneSu gItadhvaniH mRdutAramandrasvabhAvaH krameNa bhavatIti bhAvaH, kiM cAnyat-'cha dose' dAragAhA, SaT doSA varjanIyAH, tAnAha-'bhIyaM gAhA, bhItaM-trastamAnasaM 1 drutaM-tvaritaM 2 'rahassaMti isvasvaraM laghuzabdamityarthaH, pAThAntareNa 'uppicchaM' zvAsayuktaM tvaritaM ceti uttAla-utprAbalyArthe ityatitAlamasthAnatAlaM vA, tAlastu kaMzikAdizabdavizeSa iti 4, 'kAkasvara' zlakSNAzravyasvaraM, anunAsaM ca-sAnunAsikaM nAsikAkRtasvaramityarthaH, kimityAha-gAyan gAnapravRttastvaM he gAyana! mA gAsIH, kimiti ?, | yata ete geyasya SaT doSA iti / aSTau guNAnAha-'punnaM' gAhA, pUrNa svarakalAbhiH 1 raktaM geyarAgeNAnuraktasya 2 alaGka tamanyAnyasvaravizeSANAM sphuTazubhAnAM karaNAt 3 vyaktamakSarasvarasphuTakaraNatvAt.4 'avighuTaM vikrozanamiva yanna visvaraM |5 madhuraM-madhurasvaraM kokilArutavat 6 sama-tAlavaMzasvarAdisamanugataM 7 sukumAraM-lalitaM lalatIva yat svaragholanAprakAreNa zabdasparzanena zrotrendriyasya sukhotpAdanAdveti 8, ebhiraSTAbhirguNairyuktaM geyaM bhavati, anyathA viDambanA / kizcAnyat-'uragAhA, uraHkaNThaziraHsu prazastaM-vizuddhaM, ayamoM-yadhurasi svaro vizAlastata urovizuddhaM, kaNThe yadi Jain Education For Personal & Private Use Only Linelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 396 // svaro varttito'sphuTitazca tataH kaNThavizuddhaM, zirasi prApto yadi nAnunAsikastataH zirovizuddhaM, athavA uraH kaNThaH ziraHsu zleSmaNA avyAkuleSu vizuddheSu - prazasteSu yattattatheti cakAro geyaguNAntarasamuccaye gIyate-uccAryate geyamiti sambadhyate, | kiMviziSTamityAha ? - ' mRdukaM' madhurasvaraM 'ribhitaM' yatrAkSareSu gholanayA saMcaran svaro raGgatIva gholanAbahulamityarthaH, 'padabaddhaM' geyapadairnibaddhamiti, padatrayasya karmmadhArayaH, 'samatAla paDukkhevaM ti samazabdaH pratyekaM sambadhyate tena samA|stAlA - hastatAlA upacArAt tadravo yasmiMstatsamatAlaM tathA samaH pratyutkSepaH pratikSepo vA murajakaMzikAdyAtodyAnAM yo dhvanistalakSaNaH nRtyatpAdakSepalakSaNo vA yasmiMstatsamapratyutkSepaM samapratikSepaM veti, tathA 'sattasarasIbharaM 'ti sapta svarAH 'sIbhara' nti akSarAdibhiH samA yatra tatsaptasvara sIbharaM, te cAmI -'akkharasamaM 1 payasamaM 2 tAlasamaM 3 layasamaM 4 gahasamaM ca 5 / nIsasiUsasiyasamaM 6 saJcArasamaM 7 sarA sarA // 1 // tti, iyaM ca gAthA svaraprakaraNopAnte 'taMtisama' mityAdiradhItApi ihAkSarasamamityAdi vyAkhyAyate, anuyogadvAraTIkAyAmevameva darzanAditi, tatra dIrghe akSare dIrghaH svaraH kriyate hasve hrasvaH plute plutaH sAnunAsike sAnunAsikaH tadakSarasamaM, tathA yad geyapadaM - nAmikAdikamanyatarabandhena baddhaM yatra svare anupAti bhavati tattatraiva yatra gIte gIyate tatpadasamamiti, yatparasparAhata hastatAlasvarAnuvartti bhavati tattAlasamaM, zRGga| dArvAdyanyataramayenAGgulikozakenAhatAyAstantryAH svaraprakAro layastamanusarato gAturyadveyaM tallayasamaM prathamato vaMza tantryAdibhiryaH svaro gRhItastatsamaM gIyamAnaM grahasamaM, niHzvasitocchvasitamAnamanatikrAmato yadveyaM tanniHzvasitocchvasita samaM, | taireva vaMzatantryAdibhiryadaGgulisaJcArasamaM gIyate tatsaJcArasamaM, geyaM ca sapta svarAstadAtmakamityarthaH / yo geye sUtrabandhaH For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 svarapraka raNaM sU0 553 // 396 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa evamaSTaguNa eva kArya ityAha-nidosa' silogo, tatra nirdoSa-"aliyamuvaghAyajaNaya" ityAdidvAtriMzatsUtradoparahitaM 1 sAravad-arthena yuktaM 2 hetuyuktaM-arthagamakakAraNayuktaM 3 alaGkRtaM-kAvyAlaGkArayuktaM 4 upanItaM-upasaMhArayuktaM 5 sopacAraM-aniSThurAviruddhAlajjanIyAbhidhAnaM sonAsaM vA 6 mitaM padapAdAkSaraiH nAparimitamityarthaH 7 madhuraM tridhAra zabdArthAbhidhAnato 8 geyaM bhavatIti shessH| 'tinni ya vittAIti yaduktaM tabyAkhyA-samasilogo, tatra samaM pAdairakSaraizca, tatra pAdaizcaturbhirakSaraistu-gurulaghubhiH, arddhasamaM tvekatarasamaM, viSamaM tu sarvatra pAdAkSarApekSayetyarthaH, anye tu vyAcakSate-sama-yatra caturvapi pAdeSu samAnyakSarANi, arddhasamaM yatra prathamatRtIyayordvitIyacaturthayozca samatvaM, tathA sarvatra-sarvapAdeSu viSamaM ca-viSamAkSaraM yad yasmAdvRttaM bhavati tatastrINi vRttaprajAtAni-padyaprakArAH, ata eva caturtha nopalabhyata iti, 'donni ya bhaNiio'si asya vyAkhyA-'sakkayA' silogo, bhaNitiH-bhASA 'AhiyA' AkhyAtA svaramaNDaleSaDjAdisvarasamUhe, zeSaM kaNThyaM / kIdRzI strI kIdRzaM gAyatIti praznamAha-kesI' gAhA, 'kesitti kIdRzI 'khara'nti kharasthAnaM rUkSaM-prasiddhaM caturaM-dakSaM vilamba-parimantharaM dutaM-zIghramiti, 'vissaraM puNa kerisitti vissaraM puNa kerisitti gAthAdhikamiti, uttaramAha-sAmAgAhA kaNThyA, "piMgalatti kapilA, 'taMti gAhA tantrIsama-vINAditantrIzabdena tulyaM militaM ca, zeSa prAgvat, navaraM 'pAdoM' vRttapAdaH, tazrIsamamityAdiSu geyaM sambandhanIya, tathA geyasya svarAnarthAntaratvAduktaM 'saMcArasamA sarA sattatti, anyathA saJcArasamamiti vAcyaM svAt, taitisamA tAlasametyAdi veti, ayaM ca svaramaNDalasaGkepArya:, 'satta sarA' silogo, satA tazrI tAno bhaNyate, tatra SaDjAdiH svaraHpratyekaM saptabhistAnai-13 Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- sUtravRttiH ||7 sthAnA0 uddezaH3 svarapraka raNaM sU0553 // 397 // gIyata ityevamekonapaJcAzattAnAH saptatantrIkAyAM vINAyAM bhavantIti, evamekatantrIkAyAM tritantrIkAyAM ca, kaNThenApi gIyamAnA ekonapaJcAzadeveti / anantaraM gAnato laukikaH kAyakleza ukto'dhunA lokottaraM tamevAha sattavidhe kAyakilese paNNatte, taM0-ThANAtite ukkuDuyAsaNite paDimaThAtI vIrAsaNite Nesajjite daMDAtite lagaMDasAtI (sU0 554) jaMbuddIve 2 satta vAsA paM0, taM0-bharahe eravate he vate herannavate harivAse rammagavAse mahAvidehe / jaMbudIve 2 satta vAsaharapavvatA paM0, taM0-cullahimavaMte mahAhimavate namabhe nIlavaMte ruppI siharI maMdare / jaMbuddIve 2 satta mahAnadIo puratthAbhimuhIo lavaNasamudaM samati, taM0-ga. rohitA hirI sItA garakaMtA suvaNNakUlA rattA / jaMbuhIve 2 satta mahAnatIo paJcatthAbhimuhIo lavaNasamuI samuti, naM0-siMdhU rohitaMsA harikaMtA sItodA NArIkatA ruppakUlA rttvtii|dhaayisNdddiivpurcchimddhe NaM satta vAsA paM00-bharahe jAva mahAvidehe, dhAyaisaMDadIvapuracchime NaM satta vAsaharapavvatA paM0, taM0-cullahimavaMte jAva maMdare, dhAyasaMDadIvapura0 satta mahAnatIo puracchAmimuhIto kAloyasamuI samappeMti, taM0-AMgA jAva rattA, dhAyaisaMDadIvapuracchimajheNaM satta mahAnatIo paJcatthAbhimuhIo lavaNasamuI samappeMti, taM0-siMdhU jAva rattavatI, dhAyaisaMDadIve paJcatthimaddhe gaM matta vAsA evaM ceva, NavaraM puratthAbhimuhIo lavaNasamuI samapyeti paccatthAbhimuhAo kAlodaM, sesaM taM ceva, pukkharavaradIvar3apuracchimaddhe NaM satta vAsA taheva, NavaraM puratthAbhimuhIo pukkharodaM samudaM samapyeti paJcatvAbhimuhIto kAlodaM samuI samapyeti, sesaM taM ceva, evaM paJcatthimaddhevi, NavaraM puratthAmimuhIo kAlodaM samudaM sama0 paJcatthAbhimuhIo pukkharoI samapyeti, samvattha vAsA vAsaharapavvatA NatIto ya For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthA0 67 I bhANitavvANi / (sU0 555 ) / jaMbuddIve 2 bhArahe vAse tItAte ussappiNIte satta kulagarA hutthA, taM0--mittadA me sudAme ya, supAse ya sayaMpabhe / vimalaghose sughose ta, mahAghose ya sattame // 1 // jaMbuddIve 2 bhArahe vAse ima osappiNIe santa kulagarA hutthA - paDhamittha vimalavAhaNa 1 cakkhuma 2 jasamaM 3 cautthamabhicaMde 4 / tatto ya paseNai 5 puNa marudeve ceva 6 nAbhI ya 7 // 1 // eesi NaM sattaNDaM kulagarANaM satta bhAriyAo hutthA, taM0 - caMdajasA 1 caMdrakAMtA 2 surUva 3 paDirUva 4 cakkhukaMtA 5 y| sirikaMtA 6 marudevI 7 kulakaraitthINa nAmAI // 2 // jaMbuddIve 2 bhArahe vAse Agami - ssAe ussappiNIe satta kulakarA bhavissaMti - mittavAhaNa subhome ya, suppabhe ya sayaMpabhe / datte suhume [suhe surUve ya] subaMdhU ya, AgamessiNa hokkhatI // 1 // vimalavAhaNe NaM kulakare sattavidhA rukkhA uvabhogattAte havvamAgacchasu, 0 mattaMgatAta bhiMgA cittaMgA ceva hoMti cittarasA / maNiyaMgA ta aNiyaNA sattamagA kapparukkhA ya // 1 // (sU0556 ) sattavidhA daMDanItI paM0 taM0 - hakkAre makkAre dhikkAre paribhAse maMDalabaMdhe cArate chavicchede ( sU0 557 ) egamegassa NaM ranno cAuraMtacakavaTTissa NaM satta egiMdiyarataNA paM0 taM0 - cakkarayaNe 1 chattarayaNe 2 cammarayaNe 3 daMDarayaNe 4 asirayaNe 5 maNirayaNe 6 kAkaNirayaNe 7 / egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa satta paMciMdiyarataNA paM0, 0 seNAvatIrayaNe 1 gAhAvatirayaNe 2 vaDatirayaNe 3 purohitarayaNe 4 itthirayaNe 5 AsarayaNe 6 hatthirayaNe 7 ( sU0 558 ) sattahiM ThANehiM ogADhaM dussamaM jANejjA, taM0 - akAle varisai 1 kAle Na varisai 2 asAdhU pujaMti 3 sAdhUNa puti 4 gurUhiM jaNo micchaM paDivanno 5 magoduhatA 6 vatiduhatA 7 / sattahiM ThANehiM ogADhaM susamaM jA For Personal & Private Use Only 61 inelibrary.org Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- NejA, taM0-akAle na varasai 1 kAle varisai 2 asAdhU Na pujaMti 3 sAdhU pujaMti 4 gurUhiM jaNo samma paDi 7sthAnA0 sUtravanno 5 maNosuhatA 6 vatisuhatA 7 (sU0 559) 4 uddezaH3 vRttiH 'sattavihe'tyAdi, prAyaH prAgeva vyAkhyAtamidaM tathApi kiJcillikhyate, kAyasya-zarIrasya klezaH-khedaH pIDA kAya-1 | kulakarA klezo-bAhyatapovizeSaH, sthAnAyatikaH sthAnAtigaH sthAnAtido vA-kAyotsargakArI, iha ca dhrmdhrminnorbhedaadevmup||398|| dyAH nInyAsaH, anyathA kAyaklezasya prakrAntatvAt sa eva vAcyaH syAt, na tadvAn , iha tu tadvAnnirdiSTa iti, evaM sarvatra, tayArautkaTukAsanikaH-pratItaH, tathA pratimAsthAyI-bhikSupratimAkArI vIrAsaniko-yaH siMhAsananiviSTamivAste, naiSadhikaH- nAni asamapadaputAdiniSadyopavezI daNDAyatikaH-prasAritadeho lagaNDazAyI-bhUmyalagnapRSThaH / idaM ca kAyaklezarUpaM tapo manuSya- vagADhadu. loka evAstIti tatpratipAdanaparaM 'jambuddIve'tyAdi prakaraNaM, gatArtha caitat / manuSyakSetrAdhikArAttadgatakulakarakalpavRkSa- SamAsuSame nItiratnaduSpamAdiliGgasUtrANi pAThasiddhAni caitAni, navaraM 'AgamisseNa hokkhai'tti AgamiSyatA kAlena hetunA sU0 556bhaviSyatItyarthaH, tathA vimalavAhane prathamakulakare sati saptavidhA iti pUrva dazavidhA abhUvan 'rukkha'tti kalpavRkSAH | 559 |'uvabhogattAe'tti upabhogyatayA 'havvaM zIghramAgatavantaH, bhojanAdisampAdanenopabhogaM tatkAlInamanuSyANAmAgatA| ityarthaH, 'mattaMgayA yagAhA, 'mattaMgayA' iti mattaM-madastasya kAraNatvAnmadyamiha mattazabdenocyate tasyAGgabhUtAH-kArajANabhUtAstadeva vA'haM-avayavo yeSAM te mattAGgakAH, sukhapeyamadyadAyina ityarthaH, cakAraH pUraNe, 'bhiMga'tti saMjJAzabdatvAd 2 // 398 // bhRGgArAdivividhabhAjanasampAdakA bhRGgAH, 'cittaMgatti citrasya-anekavidhasya mAlyasya kAraNatvAccitrAGgAH, 'cittarasatti -94 For Personal & Private Use Only w Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrA-vicitrA rasA-madhurAdayo manohAriNo yebhyaH sakAzAt sampadyante te citrarasAH, 'maNiyaMga'tti maNInAM-AbharaNabhUtAnAmaGgabhUtAH-kAraNabhUtAH maNayovA aGgAni-avayavA yeSAM te maNyaGgAH, bhUSaNasampAdakA ityarthaH, 'aNiyaNa'tti anagnakArakatvAdanagnA-viziSTavastradAyinaH, saMjJAzabdo vA'yamiti, 'kapparukkha'tti uktavyatiriktasAmAnyakalpitaphaladAyitvena kalpanA kalpastatpradhAnA vRkSAH kalpavRkSA iti / 'daMDanIi'tti daNDanaM daNDaH-aparAdhinAmanuzAsanaM, tatra tasya vA sa eva vA nItiH-nayo daNDanItiH, 'hakAre'tti ha ityadhikSepArthastasya karaNaM hakkAraH, ayamarthaH-prathamadvitIyakulakarakAle'parAdhino daNDo hakkAramAtra, tenaivAsau hRtasarvasvamivAtmAnaM manyamAnaH punaraparAdhasthAne na pravarttata iti tasya daNDanItitA, evaM mA ityasya niSedhArthasya karaNaM-abhidhAnaM mAkAraH, tRtIyacaturthakulakarakAle mahatyaparAdhe mAkA-| rodaNDaH itaratra tu pUrva eveti, tathA dhigadhikSepArtha eva tasya karaNaM-uccAraNaM dhikkAraH, paJcamaSaSThasaptamakulakarakAle mahAparAdhe dhikkAro daNDo jaghanyamadhyamAparAdhayostu krameNa hakAramAkArAviti, Aha ca-"paDhamabIyANa paDhamA tiycutthaann| | abhinavA bIyA / paMcamachaTThassa ya sattamassa taiyA abhiNavA u||1||" iti, [prathamadvitIyayoH prathamA tRtIyacaturthayorabhinavA dvitIyA / paJcamaSaSThasaptamAnAM tRtIyA'bhinavA tu // 1 // ] tathA paribhASaNaM paribhASA-aparAdhinaM prati kopAviSkAreNa mA yAsIrityabhidhAnaM, tathA 'maNDalabandho' maNDalaM-iGgitaM kSetraM tatra bandho-nAsmAt pradezAd gantavyamityevaM vacanalakSaNaM, puruSamaNDalaparivAraNalakSaNo vA, 'cAraka' guptigRhaM 'chavicchedoM' hastapAdanAsikAdicchedaH, iyamanantarA caturvidhA bharatakAle babhUva, catasRNAmantyAnAmAdyadvayamRSabhakAle anye tu bharatakAle ityanye, Aha ca Jain Education.in For Personal & Private Use Only OMDinelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIsthAnAta "paribhAsaNA u paDhamA maMDalibaMdhami hoi bIyA u / cAraga chavichedAdI bharahassa caubihA nII // 1 // iti |[prgsuutr- thamA paribhASaNaiva dezanirvAse dvitIyA cAraka chavicchedAdizca bharatasya caturvidhA niitiH||1||]'ckkrynnetyaadi, 'ratnaM | nigadyate tat jAtau jAtau yadutkRSTa mitivacanAt cakrAdijAtiSu yAni vIryata utkRSTAni tAni cakraratnAdIni mantavyAni, tatra cakrAdIni saptakendriyANi-pRthivIpariNAmarUpANi, teSAM ca pramANaM-"cakkaM chattaM daMDo tinnivi eyAI vaamtullaaii| camma duhatthadIhaM battIsaM aMgulAI asI // 1 // cauraMgulo maNI puNa tassaddhaM ceva hoi vicchinno / cauraMgulappamANA| suvannavarakAgaNI neyA // 1 // " [cakraM chatraM daNDaH trINyapyetAni vAmatulyAni / carma dvihastadIrgha dvAtriMzadaMgulAnyasiH | // 1 // maNiH punaH caturaMgulaH tadarddhameva vistIrNo bhavati / suvarNavarakAkiNI caturaMgulapramANA jJeyA // 2 // ] senApatiH-sainyanAyako gRhapatiH-koSThAgAraniyuktaH varddhakI-sUtradhAraH purohitaH-zAntikarmakArIti, caturdazApyetAni pratyekaM yakSasahasrAdhiSThitAnIti / 'ogArDa'ti avatIrNA avagADha vA prakarSaprAptAmiti, akAla:-avarSA, asAdhavaHasaMyatAH guruSu-mAtApitRdharmAcAryeSu 'micchaM' mithyAbhAvaM vinayabhraMzamityarthaH 'pratipannaH' AzritaH, 'maNohayatti manaso manasA vA duHkhitA-duHkhitatvaM duHkhakAritvaM vA drohakatvaM vA, evaM 'vayaduhaye'tyapi vyAkhyeyamiti / 'sammati | samyagbhAva vinymityrthH| ete ca duSSamAsuSame saMsAriNAM duHkhAya sukhAya ceti saMsAriprarUpaNAyAha sattavihA saMsArasamAvannagA jIvA paM0, taM0-neratitA tirikkhajoNitA tirikkhajoNiNito maNussA maNussIo devA devIo (sU0 560) sattavidhe Aubhede paM0, taM0-'ajjhavasANanimitte AhAre veyaNA parAghAte / phAse ANApANU SAUSAISOSAASAASAASASHOCK 7 sthAnA uddezaH3 kulakarAdyAHnItayaH ranAni avagADhadu. SamAsuSame sU0556559 // 399 // For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education taM0- puDhavikAiyA Au0 teu0 vAu0 kaNhalesA jAva sukkalesA alesA (sU0 562) sattavidhaM bhijja AuM // 1 // ' ( sU0 561 ) sattavidhA savvajIvA paM0 vaNassati0 tasakAtitA akAtitA, ahavA sattavihA sabvajIvA paM0 taM0 'sante'tyAdi kaNThyaM, saMsAriNAM ca saMsaraNaM Ayurbhede sati bhavatIti taddarzayannAha - 'satte' tyAdi, tatra 'Auyabhede'tti AyuSo - jIvitavyasya bhedaH - upakramaH AyurbhedaH, sa ca saptavidhanimittaprApitatvAt saptavidha eveti, 'ajjhava sANa' gAhA, adhyavasAnaM - rAgasnehabhayAtmako'dhyavasAyo nimittaM daNDakazAzastrAdIni samAhAradvandvastatra sati Ayurbhidyata iti sambandhaH, tathA AhAre - bhojane'dhike sati tathA vedanA - nayanAdipIDA parAghAto garttapAtAdisamutthaH, ihApi samAhAradvandva eva tatra sati, tathA sparze - tathAvidhabhujaGgAdisambandhini sati, tathA 'ANApANu'tti ucchAsaniHzvAsau niruddhAvAzrityeti, evaM ca saptavidhaM yathA bhavati tathA bhidyate Ayuriti, athavA adhyavasAnamAyurupakramakA raNamiti zeSaH, evaM nimittamityAdi, yAvadANApANutti vyAkhyeyaM, prathamaikavacanAntatvAdadhyavasAnAdipadAnAM evaM saptavidhatvAdAyurbhedahetUnAM saptavidhaM yathA bhavati tathA bhidyate Ayuriti, ayaM vAyurbhedaH sopakramAyuSAmeva netareSAmiti, Aha-yadyevaM bhidyate AyustataH kRtanAzo'kRtyAbhyAgamazca syAt kathaM ?, saMvatsarazatamupanibaddhamAyustasya apAntarAla eva vyapagamAtkRtanAzo yena ca karmaNA tadbhidyate tasyAkRtasyaivAbhyAgamaH, evaM ca mokSAnAzvAsaH tatazcAritrApravRttyAdayo doSA iti, Aha ca - " kammovakAmijjai apattakAlaMpi jai tao pattA | akayAgamakayanAsA mokkhANAsAsao dosA // 1 // " [ aprAptakAle yadi karma upakramyate tato'kRtAgamakRtanAzAnmokSenAzvAsaH doSAH // 1 // ] atrocyate - yathA ional For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- varSazatabhogyabhakkamapyagnikavyAdhitasyAlpenApi kAlenopabhuJjAnasya na kRtanAzo nApyakRtAbhyAgamastadvadihApIti, Aha lAsthAnA0 gasUtra- ca-"na hi dIhakAliyassavi NAso tassANubhUio khippaM / bahukAlAhArassa va duyamaggiyarogiNo bhogo // 1 // savvaM ca | uddezaH3 vRttiH paesatayA bhujai kammamaNubhAgao bhaiyaM / teNAvassANubhave ke kayanAsAdao tassa? // 2 // kiMcidakAlevi phalaM pAijai sarvajIvAH // 40 // paccae ya kAleNaM / taha kammaM pAijai kAleNa vi paccae annaM // 3 // jaha vA dIhA rajjU Dajjhai kAleNa puMjiyA khippaM / &Ayurupakavitao paDo u sussai piMDIbhUo u kAleNaM // 4 // " ityAdi [ agnirogiNo bahukAlAhArasya bhoga iva dIrghakAlikasyApi kramAH sa. tasya kSipramanubhUtito nokto nAzalakSaNo dossH||1|| sarvaM ca karma pradezatayA bhujyate'nubhAgato bhaktaM tenAvazyAnubhave rvajIvAH karmaNaH ke kRtanAzAdayastasya? // 2 // kiMcitphalamakAle'pi pAcyate'nyatkAlena pacyate tathA karma pAcyate'nyatkAlenApi brahmadattApAcyate // 3 // yathA dIrghA rajjuH kAlena dahyate puMjitA kSipraM kSipraM vitataH paTaH zuSyati piNDIbhUtastu kAlena // 4 // ] ayaM yurgatI cAyurbhedaH kathaJcitsarvajIvAnAmastIti tAnAha-satte'tyAdi sUtradvayaM kaNThyaM, navaraM sarve ca te jIvAzceti sarva sU0560jIvAH, saMsArimuktA ityarthaH, tathA 'akAiya'tti siddhAH SaDidhakAyAvyapadezyatvAditi, alezyAH-siddhAH ayogino 563 veti // anantaraM kRSNalezyAdayo jIvabhedA uktAH, tatra ca kRSNalezyaH sannArako'pyutpadyate brahmadattavaditi brahmadattasvarUpAbhidhAnAyAhabaMbhadatte NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI satta dhaNUiM uDu uccatteNaM satta ya vAsasayAI paramAuM pAlaittA kAlamAse kAlaM kiccA // 400 // adhe sattamAe puDhavIe appatihANe Narae NeratitattAe uvavanne (sU0 563) mallI NaM arahA appasattame muMDe bhavittA For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agArAto aNagAriyaM pavvaie, taM0-mallI videharAyavarakannagA 1 paDibuddhI ikkhAgarAyA 2 caMdacchAye aMgarAyA 3 ruppI kuNAlAdhipatI 4 saMkhe kAsIrAyA 5 adINasattU kururAtA 6 jitasattU paMcAlarAyA 7 (sU0 564) 'baMbhadatte'tyAdi sugama // brahmadatta uttamapuruSa iti tadadhikArAt uttamapuruSavizeSasthAnosannamallivaktavyatAmAha'mallI NamityAdi, mallirahan 'appasattameM tti AtmanA saptamaH-saptAnAM pUraNaH AtmA vA saptamo yasyAsAvAtmasaptamo, mallizabdasya strIliGgatve'pyarhacchabdApekSayA puMnirdezaH, videhajanapadarAjasya varakanyA videharAjavarakanyA 1, tathA pratibuddhirnAmnA ikSvAkurAjaH sAketanivAsI 2, candracchAyo nAma aGgajanapadarAjazcampAnivAsI 3, rukmI nAma kuNAlajanapadAdhipatiH zrAvastIvAstavyaH 4, zaGkho nAma kAzIjanapadarAjo vArANasInivAsI 5, adInazatrurnAmnA kurudezanAthaH hastinAgapuravAstavyaH 6, jitazatrurnAma paJcAlajanapadarAjaH kAmpilyanagaranAyaka iti 7, AtmasaptamatvaM ca bhagavataH pravrajyAyAmabhihitapradhAnapuruSapravrajyAgrahaNAbhyupagamApekSayA'vagantavyaM, yataH pravrajitena tena te pravrAjitAH, tathA tribhiH puruSazataiH bAhyapariSadA tribhizva strIzatairabhyantarapariSadA'sau saMparivRtaH parivajita iti jJAteSu zrUyata iti, uktaM ca"pAso mallI ya tihiM tihiM saehiM"ti, [pArtho mallI ca tribhistribhiH zataiH] evamanyeSvapi virodhAbhAseSu viSayavibhAgAH sambhavantIti nipuNairgaveSaNIyAH, zeSaM sugamamiti, itthaM caitaccaritaM mallijJAtAdhyayane zrUyate-jambUdvIpe'paravidehe salilAvatIvijaye vItazokAyAM rAjadhAnyAM mahAbalAbhidhAnorAjA panirbAlavayasyaiH saha pravrajyAM pratipede, tatra mahAbalastaivayasyAnagArairUce-yadbhavAMstapastapasyati tadvayamapItyevaM pratipanneSu teSu yadA te tamanusarantazcaturthAdi vidadhustadA'sAvaSTamAdi JainEducation.inlemail For Personal & Private Use Only sinelibrary.org Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra // 401 // SANSHOTOSSESSMS vyadhAsId, evaM ca strInAmagotrakarmAsau babandha ahaMdAdivAtsalyAdibhizca hetubhistIrthaMkaranAmeti, tataste jIvitakSayAjayantA- 7sthAnA0 bhidhAnavimAne anuttarasuratvenosedire, tatazcyutvA mahAbalo videheSu janapadeSu mithilAyAM rAjadhAnyAM kumbhakarAjasya | uddezaH3 prabhAvatyA devyAstIrthakarItvena samajani, malliriti nAma ca pitarau cakratuH, tadanye tu yathokteSu sAketAdiSu saJjajJire, mallIjinatato mallI dezonavarSazatajAtA avadhinA tAnAbhogayAJcakAra, tatpratibodhanArtha ca gRhopavane SagarbhagRhopetaM tanmadhyabhAge caritaM ca kanakamayIM zuSirAM mastakacchidrAM padmapidhAnAM svapratimAM kArayAmAsa, tasyAM cAnudivasaM svakIyabhojanakavalaM prakSepa- sU0564 yAmAsa, itazca sAkete pratibuddhirAjaH padmAvatyA devyA kArite nAgayajJe jalajAdibhAsvarapaJcavarNakusumanirmitaM zrIdAmagaNDakaM dRSTvA aho'pUrvabhaktikaM idamiti vismayAdamAtyamuvAca-dRSTaM kvApIdamIdRzamiti?, so'vocat-mallividehavararAjakanyAsatkazrIdAmagaNDApekSayedaM lakSAMze'pi zobhayA na varttate, tato rAjJA'vAci-sA punaH kIdRzI?, mantrI jagAda-15 anyA nAsti tAdRzItyupazrutya saJjAtAnurAgo'sau mallivaraNArtha dUtaM visasarja za tathA campAyAM candracchAyarAjaH kadAcidarhannakAbhidhAnena zrAvakeNa potavaNijA campAvAstavyena yAtrApratinivRttena divye kuNDalayugme kauzalikatayopanIte sati papraccha, yaduta-yUyaM bahuzaH samudraM laGyatha, tatra ca kiJcidAzcaryamapazyat?, so'vocat-svAminnasyAM yAtrAyAM samudramadhye'smAkaM dharmacAlanArtha devaH kazcidupasarga cakAra, avicalane cAsmAkaM tuSTena tena kuNDalayugaladvitayamadAyi, tadekaM kumbhakasya asmAbhirupaninye, tenApi mallikanyAyAH karNayoH svakareNa vinyAsi, sA ca kanyA tribhuvanAzcaryabhUtA dRSTA, iti // 401 // zrutvA tathaiva dUtaM preSayAmAsa tathA zrAvastyAM rukmirAjaH subAhabhidhAnAyAH svaduhituzcAturmAsikamajanamahotsave naga avicalanAcaryamapazyanaratana diyeSAcampAyAM dan Education International For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIcatuSpathanivezitamahAmaNDape vibhUtyA majjitA tAMtatraivopaviSTasya pituH pAdavandanArthamAgatAM aGke nivezya tallAvaNyamavalo6 kayan vyAjahAra, yaduta bho varSadhara dRSTa IdRzo'nyasyAH kasyAzcidapi kanyAyAH majanakamahotsavaH?, so'vocad-deva! vi| dehavararAjakanyAsatkamajanotsavApekSayA ayaM lakSAMze'pi ramaNIyatayA na vartata ityupazrutya tathaiva dUtaM preSayati smeti / tathA anyadAmallisatkadivyakuNDalayugmasandhirvijaghaTe, tatsaGkaTTanArtha kumbhakena suvarNakArAH samAdiSTAstathaiva kartuM tamazaknuvantazca nagaryA niSkAsitAH, bANArasyAM zaGkharAjamAzritAH, bhaNitAzca te tena-kena kAraNena kumbhena niSkAzitA yUyaM ?, te'bhidadhuHmallikanyAsatkavighaTitakarNakuNDalasandhAnAzakaneneti, tataH kIdRzI seti pRSTebhyastebhyo mallirUpamupazrutya tathaiva dUtaM prAhi nnot4| tathA kadAcinmalyA malladinnAbhidhAno'nujobhrAtA sabhAM citrakaraizcitrayAmAsa, tatraikena citrakarayUnA labdhivize6 SavatA yamanikAntaritAyA mallikanyAyAH pAdAGguSThamupalabhya tadanusAreNa mallisadRzamiva tadrUpaM nirvartitaM, tatazca malladinnaku-TU mAraH sAntaHpurazcitrasabhAyAM praviveza, vicitrANi ca citrarUpANyavalokayan mallirUpaM dadarza, sAkSAnmallIyamiti manyamAno jyeSThAyA bhaginyA gurudevabhUtAyA ahamagrato'vinayenAyAta iti bhAvayan paramabrIDAM jagAma, tatastaddhAtrI citra| midamiti nyavedayat , tato'sAvasthAne tenedaM likhitamiti kupitastaM vadhyamAjJApitavAn , citrakarazreNI tu taM tato moca| yAmAsa, tathApi kumAraH sandazakaM chedayitvA taM nirviSayamAdideza, sa ca hastinAgapure adInazatrurAjamupAzritaH, tato rAjA tannirgamakAraNaM papraccha, tena ca tathaiva kathite dUtaM prahiNoti smeti 5 / tathA kadAciccokSAbhidhAnA parivrAjikA mallibhavanaM praviveza, tAM ca dAnadharma ca zaucadharma codAhayantIM mallisvAminI nirjigAya, nirjitA ca satI sA ku Jain Education Inal For Personal & Private Use Only TIMMainelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 402 // pitA kAmpilyapure jitazatrurAjamupAzritA, bhaNitaM ca narapatinA - cokSe! bahutra tvaM saMcarasyato'drAkSIH kAzcitkkacidasmadantaHpurapurandhrIsadRzIM ?, sA vyAjahAra - videhavararAjakanyApekSayA yuSmatpurandhrayo lakSAMze'pi rUpasaubhAgyAdibhirguNairna varttanta iti zrutvA tathaiva dUtaM visarjitavAniti 6 / evamete SaDapi dUtAH kumbhakaM kanyAM yAcitavantaH, sa ca tAnapadvAreNa niSkAzitavAn, dUtavacanAkarNanAjjAtakopA: SaDapi avikSepeNa mithilAM prati pratasthuH, Agacchatazca tAnupazrutya kumbhakaH sabalavAhano dezasImAnte gatvA raNaraGgarasikatayA tAn pratIkSamANastasthau, AyAteSu teSu lagnamAyodhanaM, bahutvAt parabalasya nihatakatipayapradhAnapuruSamatinizitazarazatajarjaritajayakuJjarama tikharakSurupraprahAropaplutavAjivi - |saravikSiptAzvavAramuttuGgamattamataGgajacUrNitaca kricakramullUnacchatraM patatpatAkaM kAndizIkakAtaraM kumbhakasainyaM bhaGgamagamat, tato'sau nivRttya rodhakasajjaH sannAsAmAse, tatastajjayopAyamalabhamAnamativyAkulamAnasaM janakamavalokya mallI samAzvAsayantI samAdideza, yaduta - bhavate dIyate kanyetyevaM pratipAdanaparaparasparapracchanna puruSapratyekapreSaNopAyena puri pArthivAH SaDapi pravezyantAM, tathaiva kRtaM, pravezitAste, pUrvaracitagarbhagRheSu mallipratimAmavalokya ca te seyaM mallIti manyamAnAstadrUpayauvanalAvaNyeSu mUcchitA nirnimeSadRSTyA tAmevAvalokayantastiSThanti sma, tato mallI tatrAjagAma, pratimAyAH pidhAnaM vApasasAra, tatastasyA gandhaH sarpAdikamRtakagandhAtirikta uddadhAva, tataste nAsikAM pidadhuH parAGmukhAzca tasthuH, mallI ca tAnevamavAdIt kinnu bho bhUpA ! yUyamevaM pihitanAsikAH parAGmukhIbhUtAH ?, te UcuH - gandhenAbhibhUtatvAt punaH sA'vocat - yadi bho devAnAM priyAH ! pratidinamatimanojJAhAra kavalakSepeNaivaMrUpaH pudgalapariNAmaH pravarttate kIdRzaH punarasyau For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 mallI jina caritaM sU0 564 // 402 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dArikasya zarIrasya khelavAntapittazukrazoNitapUyAzravasya durantocchAsanizvAsasya pUtipurISapUrNasya cayApacayikasya zaTanapatanavidhvaMsanadharmakasya pariNAmo bhaviSyatIti?, tato mA yUyaM mAnuSyakakAmeSu sajata, kiM ca-"kiM tha tayaM pamhuDhaM jaM thI tayA bho jayaMtapavaraMmi / vucchA samayanibaddhaM devA! taM saMbharaha jAI // 1 // " iti [kiJca tadvismRtaM yattadA jayaMtapravare | vimAne vyuSitAH samayanibaddhaM tAM jAtiM devA bho saMsmarata // 1 // ] bhaNite sarveSAmusannaM jAtismaraNaM, atha malliravAdIt-ahaM bhoH! saMsArabhayAt pravrajiSyAmi, yUyaM kiM kariSyatha?, te UcuH-vayamapyevaM, tato malliravocat-yadyevaM tato gacchata svanagareSu sthApayata putrAn rAjyeSu tataH prAdurbhavata mamAntikamiti, te'pi tathaiva pratipedire, tatastAn mallI gRhItvA kumbhakarAjAntikamAjagAma, tasya tAn pAdayoH pAtayAmAsa, kumbhakarAjo'pi tAn mahatA pramodenApUpujat svasthAneSu ca visasarjeti, mallI ca sAMvatsarikamahAdAnAnantaraM poSazuddhaikAdazyAmaSTamabhaktanAzvinInakSatre taiH SabhirnRpatibhinandanandimitrAdibhirnAgavaMzakumAraistathA bAhyaparSadA puruSANAM tribhiH zatairabhyantaraparSadA ca trINAM tribhiH zataiH saha pravavrAja, utpannakevalazca tAn pravrAjitavAniti / ete ca samyagdarzane sati pravrajitA iti sAmAnyato darzananirUpaNAyAha sattavihe dasaNe paM0, taM0-sammaIsaNe micchadasaNe sammAmicchadaMsaNe cakkhudaMsaNe acakkhudasaNe ohidasaNe kevaladasaNe (sU0 565) chaumatthavIyarAge NaM mohaNijavajAo satta kammapayaDIo veyeti, taMjahA-NANAvaraNijaM daMsaNAvaraNijaM veyaNiyaM AuyaM nAmaM gotamaMtarAtitaM (sU0 566) satta ThANAI chaumatthe sabvabhAveNaM na yANati na pAsati, +SAUUka For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAasUtravRttiH / // 403 // taM0-dhammatthikAyaM adhammatthikArya AgAsatthikAyaM jIvaM asarIrapaDibaddhaM paramANupoggalaM saI gaMdhaM, eyANi ceva uppannaNANe 7sthAnA0 jAva jANati pAsati, taM0-dhammatthigAtaM jAva gaMdhaM (sU0 567) samaNe bhagavaM mahAvIre vayarosabhaNArAyasaMghayaNe uddezaH3 samacauraMsasaMThANasaMThite satta rayaNIo uDu uccatteNaM hutthA (sU0 568) satta vikahAo paM0, taM0-ithikahA bhatta- darzanAni kahA desakahA rAyakahA miukAlaNitA dasaNabheyaNI carittabheyaNI (sU0 569) AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi satta - chadmasthavIaisesA paM0, taM0-AyariyauvajjhAe aMto uvassagassa pAte Nigijjhiya 2 papphoDemANe vA pamajjamANe vA NAtikamati, tarAgavedyaevaM jadhA paMcaTThANe jAva bAhiM uvassagassa egarAtaM vA durAtaM vA vasamANe nAtikamati, uvakaraNAtisese bhattapANAtisese karmANi cha(sU0 570) sattavidhe saMjame paM0, taM0-puDhavikAtitasaMjame jAva tasakAtitasaMjame ajIvakAyasaMjame / sattavidhe jhasthetaraasaMjame paM0, taM0-puDhavikAtitaasaMjame jAva tasakAtitaasaMName ajIvakAyaasaMjame / sattavihe AraMbhe paM0 saM0 jJeyAjJeyAH puDhavikAtitaAraMbhe jAva ajIvakAtaAraMbhe / evamaNAraMbhevi, evaM sAraMbhevi, evamasAraMbhevi, evaM samAraMbhevi, evaM asa vIroccatA | vikathA: mAraMbhevi, jAva ajIvakAyaasamAraMbhe (sU0 571) sUryatiza'daMsaNe'tyAdi sugama, paraM samyagdarzana-samyaktvaM mithyAdarzana-mithyAtvaM samyagmithyAdarzanaM-mizramiti, etacca PAyA saMya trividhamapi darzanamohanIyabhedAnAM kSayakSayopazamodayebhyo jAyate tathAvidharucisvabhAvaM ceti, cakSurdarzanAdi tu darzanA sU0565varaNIyabhedacatuSTayasya yathAsambhavaM kSayopazamakSayAbhyAM jAyate sAmAnyagrahaNasvabhAvaM ceti, tadevaM zraddhAnasAmAnyagrahaNa- 571 yodarzanazabdavAcyatvAddarzanaM saptadhoktamiti / anantaraM kevaladarzanamuktaM, tacca chadmasthAvasthAyA anantaraM. bhavatIti chdm-P||4.3|| Jan Education For Personal & Private Use Only and.jainelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthapratibaddhaM sUtradvayaM, viparyayasUtraM ca 'chaumatthe'tyAdi sugama, navaraM chadmani-AvaraNadvayarUpe antarAye ca karmaNi tiSThadatIti chadmasthaH-anusannakevalajJAnadarzanaH sa cAsau vItarAgazca-upazAntamohatvAt kSINamohatvAdvA vigatarAgodaya i tyarthaH, 'sattatti mohasya kSayAdupazamAdvA nASTAvityarthaH, ata evAha-'mohaNijjavajAu'tti / etAnyeva ca jino jAnAtItyuktaM, sa ca vartamAnatIrthe mahAvIra iti tatsvarUpaM tatpratiSiddhavikathAbhedAMzcAha-'samaNe ityAdi sUtradvayaM sugama, navaraM 'vikahAu'tti catasraH prasiddhAH vyAkhyAtAzceti 'miukAluNiya'tti zrotRhRdayamAIvajananAt mRdvI sA cAsau kAruNikI ca-kAruNyavatI mRdukAruNikI-putrAdiviyogaduHkhaduHkhitamAtrAdikRtakAruNyarasagarbhapralApapradhAnetyarthaH, tadyathA-"hA putta putta hA vaccha! vaccha mukkAmi kahamaNAhAhaM? / evaM kaluNavilAvA jalaMtajalaNe'ja sA paDiyA // 1 // " iti, [hA putra putra hA vatsa ? vatsa kathamanAthA'haM muktA'smi ? / evaM kAruNikapralApA jvalajjvalane sA'dya patitA // 1 // ]] darzanabhedinI jJAnAdyatizayitakutIrthikaprazaMsAdirUpA, tadyathA-'sUkSmayuktizatopetaM, sUkSmabuddhikaraM param / sUkSmArthadarzibhidRSTa, zrotavyaM bauddhazAsanam // 1 // ' ityAdi, evaM hi zrotRNAM tadanurAgAt samyagdarzanabhedaH syAditi, cAritrabhedinI na sambhavantIdAnI mahAvratAni sAdhUnAM pramAdabahulatvAdaticArapracuratvAdaticArazodhakAcAryatatkArakasAdhuzuddhInAmabhAvAditi jJAnadarzanAbhyAM tIrtha vartata iti jJAnadarzanakarttavyeSveva yatno vidheya iti, bhaNitaM ca-"sohI ya natthi navi dita kareMtA naviya kei dIsaMti / titthaM ca nANadaMsaNa nijavagA ceva vocchinnA // 1 // " ityAdi, [nAsti ca zodhirnApi dAtAraH nApi ca kecidapi karttAro dRzyante jJAnadarzanAbhyAM tIrtha ca niyAmakA vyucchinnaaH||1||] anayA hi prathA068 Jain Education memorial For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAjAsUtravRttiH // 404 // karmANi cha pratipannacAritrasyApi tadvaimukhyamupajAyate kiM punastadabhimukhasyeti caaritrbhediniiti|| vikathAsu ca vartamAnAn sAdhUnAcAryA II 7 sthAnA0 niSedhayanti sAtizayatvAtteSAmiti tadatizayapratipAdanAyAha-Ayarie'tyAdi, paJcasthAnake vyAkhyAtaprAyaM tathApi uddezaH 3 kiJciducyate-AcAryopAdhyAyo nigRhya nigRhya-antarbhUtakAritArthatvena pAdadhUlyAH prasarantyA nigrahaM kArayitvA 2 praspho. darzanAni Tayan-pAdaproJchanena vaiyAvRttyakarAdinA prasphoTanaM kArayan pramArjayan-pramArjanaM kArayannAjJAmatikAmati, zeSasAdhavaHchadmasthavI. upAzrayAbahiridaM kurvantItyAcAryAderatizayaH, 'eva'mityAdinedaM sUcitaM "AyariyauvajjhAe aMto uvassayasa uccAra tarAgavedyapAsavaNaM vigiMcemANe vA visohemANe vA NAikkamai 2 AyariyauvajjhAe pabhU icchA veyAvaDiyaM karejA icchA no karejA 3, jhasthetaraAyariyauvajjhAe aMto uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA saMvasamANe nAikamai 4 AyariyauvajjhAe bAhiM uvassayassa | jJeyAjJeyAH egarAyaM vA durAyaM vA saMvasamANe NAikamai 5" etad vyAkhyAtameveti, idamadhika-upakaraNAtizeSaH-zeSasAdhubhyaH sakA. vIroccatA zAt pradhAnojvalavastrAdyupakaraNatA, uktaM ca-"AyariyagilANANaM mailA mailA puNovi dhovaMti / mA hu gurUNa a- vikathA: sAvanno logammi ajIraNaM iyare // 1 // " iti, [AcAryANAM glAnAnAM ca malinAni 2 punaH 2 kSAlayaMti gurUNAmavajJA| sUryatiza mA bhUt loke glAnAnAmajIrNa ca // 1 // ] (glAna ityarthaH> bhaktapAnAtizeSaH-pUjyatarabhaktapAnateti, uktaM ca-"kalamo- yAH saMya0 yaNo u payasA parihANI jAva kohvubbhjjii| tattha u miu tuppataraM jattha ya jaM acciyaM dosuM // 1 // " [payasA kala- sU0565maudano yAvat parihAnyA kodravodbhAjI tatrApi mRdu snigdhataraM yatra kSetrakAlayoryadarcitaM ca // 1 // ] ('koddavubbhajitti kodavajAulayaM 'dosu'tti kSetrakAlayoriti > guNAzcaite-"suttatthathirIkaraNaM viNao gurupUya sehbhumaanno| dANavaisa- R4.41 Jain Education en ronal For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vuddhI buddhIbalavaddhaNaM ceva // 1 // " iti| [sUtrArthasthirIkaraNaM vinayo gurupUjA zaikSabahumAnaH dAnapatizraddhAvRddhiH buddhibalavarddhanaM caiva // 1 // ] // ete cAcAryAtizayAH saMyamopakArAyaiva vidhIyante na rAgAdineti saMyama tadvipakSabhUtamasaMyama cAsaMyamabhedabhUtArambhAditrayaM ca savipakSaM pratipAdayan sUtrASTakaM sAtidezamAha-sattavihe' ityAdi, sugama, navaraM saMyamaH-pRthivyAdiviSayebhyaH saGghaTTaparitApopadrAvaNebhyaH uparamaH, 'ajIvakAyasaMjameM'tti ajIvakAyAnAM-15 pustakAdInAM grahaNaparibhogoparamaH, asaMyamastvanuparamaH, ArambhAdayo'saMyamabhedAH, tallakSaNamidaM prAgabhihitam-"AraMbho uddavao paritAvakaro bhave samAraMbho / saMkappo saMraMbho suddhanayANaM tu savvesiM // 1 // " iti, [Arambha upadravataH |paritApakaro bhavet smaarNbhH| saMraMbhaH saMkalpaH zuddhanayAnAM ca sarveSAM // 1 // ] nanvArambhAdayo'padrAvaNaparitApAdirUpA uktAste cAjIvakAyAnAmacetanatayA na yuktAstadayogAdajIvakAyAnArambhAdayo'pIti, atrocyate, ajIveSu pustakAdiSu ye samAzritA jIvAstadapekSayA ajIvakAyaprAdhAnyAdajIvakAyArambhAdayo na virudhyanta iti / anantaraM saMyamAdaya utAste ca jIvaviSayA iti jIvavizeSAn sthititaH pratipAdayan sUtracatuSTayamAha atha bhaMte! adasikusuMbhakoddavakaMgurAlaga[varAkodUsagA]saNasarisavamUlAbIyANaM etesi NaM dhannANaM koTThAuttANaM pallAuttANaM jAva pihiyANaM kevatitaM kAlaM joNI saMciTThati ?, go0! jahaNaNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM satta saMvaccharAI, teNa para joNI pamilAyati jAva joNIvocchede paNNatte 1 (sU0 572) bAyaraAukAiyANaM ukkoseNaM satta vAsasahassAI ThitI pannattA 2 / tacAe NaM vAluyappabhAte puDhavIe ukoseNaM neraiyANaM satta sAgarovamAI ThitI paNNattA 3, cautthIteNaM paMkappabhAte puDhavIte uktA jIvAstadapekSayA ajIvakAzatitaH pratipAdayan sUtracasi NaM dhannANaM 25545445453 RAKASARAK Jain Education For Personal & Private Use Only aajainelibrary.org Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - zrIsthAnAgasUtravRttiH AMSAROSASSACROR // 405 // jaha0 neraiyANaM satta sAgarovamAiM ThitI paM0 4 (sU0 573) sakkassa NaM deviMdassa devaranno varuNassa mahAranno satta aggamahisIto paM0, IsANassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahAratno satta aggamahisIto paM0, IsANassa NaM deviMdassa devaranno jamassa mahAratno satta aggamahisIo paM0 (sU0 574) IsANassa NaM deviMdassa devaranno abhitaraparisAte devANaM satta paliovamAI ThitI paM0, sakkassa NaM deviMdassa devaranno aggamahisINaM devINaM satta paliovamAI ThitI paM0, sohamme kappe pariggahiyANaM devINaM ukoseNaM satta paliovamAI ThitI paM0 (sU0 575) sArassayamAiccANaM satta devA satta devasatA paM0, gahatoyatusiyANaM devANaM satta devA satta devasahassA paM0 (sU0 576) saNaMkumAre kappe ukkoseNaM devANaM satta sAgarovamAiM ThitI paM0, mAhiMde kappe ukkoseNaM devANaM sAtiregAI satta sAgarovamAI ThitI paM0, baMbhaloge kappe jahaNNeNaM devANaM satta sAgarovamAiM ThitI paM0 / (sU0 577 ) baMbhaloyalaMtatesu NaM kappesu vimANA satta joyaNasatAI uDU uccatteNaM paM0 (sU0 578) bhavaNavAsINaM devANaM bhavadhAraNijjA sarIragA ukkoseNaM satta rayaNIo u9 uccatteNaM, evaM vANamaMtarANaM evaM joisiyANaM, sohammIsANesu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijagA sarIrA satta rayaNIo ur3e uccatteNaM paM0 (sU0 579) NaMdissaravarassa NaM dIvassa aMto satta dIvA paM0 taM0-jaMbuddIve dIve 1 dhAyaisaMDe dIve 2 pokkharavare 3 varuNavare 4 khIravare 5 ghayavare 6 kSoyavare 7 / NaMdIsaravarassa NaM dIvassa aMto satta samuddA paM0, taM0lavaNe kAlote pukkharode varuNoe khIrode ghaode khotode (sU0 580) satta seDhIo paM0 20-ujuAyatA egatovaMkA duhatovaMkA egatokhuhA duhtokhuhA cakavAlA addhacakkavAlA (sU0 581) camarassa NaM asuridassa asurakumAraratno 7sthAnA. | uddezaH3 | bIjayonyAdi AnandIzvarAdvIpasamudrAH zreNyaH anIkAdhipAH suu057218ra S CRIGANG + // 405 // +CRE Jain Education Thematoma For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satta aNitA satta aNitAdhipatI paM0 20-pAyattANIe 1 pIDhANie 2 kuMjarANie 3 mahisANie 4 rahANie 5 naTTANie 6 gaMdhabvANie 7 dume pAyattANitAdhipatI evaM jahA paMcaTThANe jAva kiMnare radhANitAdhipatI ritu NaTTANiyAhivatI gItaratI gNdhvvaannitaadhiptii| balissa NaM vairoyarNidassa vairoyaNaraNNo sattANIyA satta aNIyAdhipatI paM0 saM0-pAyattANite jAva gaMdhavvANite, mahaDhume pAyattANitAdhipatI jAva kiMpurise radhANitAdhipatI mahAriDhe gaTTANitAdhipatI gItajase gaMdhavvANitAdhipatI / dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraraNNo satta aNItA satta aNitAdhipatI paM0 saM0-pAyattANite jAva gaMdhavvANie ruhaseNe pAyattANitAdhipatI jAva ANaMde radhANitAdhipatI naMdaNe NaTTANiyAdhipatI tetalI gaMdhavANiyAdhipatI / bhUtANaMdassa satta aNiyA satta aNiyAhivaI paM0 20-pAyattANite jAva gaMdhavvANIe dakkhe pAyattANIyAhivatI jAva NaMduttare rahANi ratI NaTTANi0 mANase gaMdhavANiyAhivaI, evaM jAva ghosamahAghosANaM neyavvaM / sakkassa NaM deviMdassa devaranno satta aNiyA satta aNiyAhivatI paM0 20-pAyattANie jAva gaMdhavvANie, hariNegamesI pAyattANIyAdhipatI jAva mADhare radhANitAdhipatI sete NaTTANitAhivatI tuMburU gaMdhavvANitAdhipatI / IsANassa NaM deviMdassa devaranno satta aNIyA satta aNiyAhivaINo paM0 20-pAyattANite jAva gaMdhavvANite lahuparakame pAyattANiyAhivatI jAva mahAsete NaTTANika rate gaMdhavvANitAdhipatI sesaM jahA paMcaTThANe, evaM jAva acutassavi netavvaM (sU0 582) camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno dumassa pAyattANitAhivatissa satta kacchAo paM0 taM0-paDhamA kacchA jAva sattamA kacchA, camarassa NamasuriMdassa asurakumAraranno dumassa pAyattANitAdhipatissa Jan Education For Personal & Private Use Only Mmjainelibrary.org Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7sthAnA0 uddezaH 3 devAnAM kacchA sU0583 zrIsthAnA paDhamAe kacchAe causaDhi devasahassA paM0 jAvatitA paDhamA kacchA tabbiguNA doccA kacchA tabbiguNA taccA kacchA jAsUtra evaM jAva jAvatitA chaTThA kacchA, tabbiguNA sattamA kacchA / evaM balissavi, NavaraM mahaddame saThThidevasAhassito, sesaM vRttiH taM ceva, dharaNassa evaM ceva, NavaramaTThAvIsaM devasahassA, sesaM taM ceva, jadhA dharaNassa evaM jAva mahAghosassa, navaraM pAya ttANitAdhipatI agne te puvvabhaNitA / sakkassa NaM deviMdassa devaranno hariNegamesissa satta kacchAo pannattAo paM0, // 406 // taM0-paDhamA kacchA evaM jahA camarassa vahA jAva akSutassa, NANattaM pAyattANitAdhipatINaM te puvvabhaNitA, devaparImANamimaM sakkassa caurAsItiM devasahassA, IsANassa asItI devasahassAI, devA imAte gAthAte aNugaMtavvA-'caurAsIti asIti bAvattari sattarI ya saTThIyA / pannA cattAlIsA tIsA vIsA dasasahassA // 1 // jAva adhutassa lahuparakamassa dasadevasahassA jAva jAvatitA chaTThA kacchA tabbiguNA sattamA kacchA (sU0 583) 'ahe'tyAdi sUtrasiddhaM, navaraM atheti paripraznArthaH bhadanteti gumantraNaM 'ayasI'ti atasI kusuMbho-laTTA rAlakaH-18 MIkaMgUvizeSaH sana:-tvapradhAno dhAnyavizeSaH sarSapA:-siddhArthakAH mUlakaH-zAkavizeSaH tasya bIjAni mUlakabIjAni, |kakAralopasandhibhyAM mUlAbIyatti pratipAditamiti, zeSANAM paryAyA lokarUDhito jJeyA iti, yAvagrahaNAt 'maMcAuttANaM mAlAuttArNa olitANaM littANaM laMchiyANaM muhiyANaM'ti draSTavyaM vyAkhyA'sya prAgiveti, punayoMvatkaraNAt 'paviddhaMsai viddhaMsai se bIe abIe bhavai, teNa pati dRzyaM ||'baadraaukaaiyaannN'ti sUkSmANAM tvantamuhUttemeveti, evamuttaratrApi vizeSaNaphalaM yathAsambhavaM svadhiyA yojanIyaM / anantaraM nArakA uktA iti sthitizarIrAdibhistatsAdhamyodde // 406 // Jain Education For Personal & Private Use Only amalindinelibrary.org Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOM45 vAnA vaktavyatAmabhidhitsuH sUtraprapaJcamAha-'sakkasse tyAdi sugamazcArya, navaraM 'varuNassa mahArano'tti lokapAlasya pazcimadigvartinaH somasya pUrvadiglokapAlasya yamasya dakSiNadiglokapAlasya / anantaraM devAnAmadhikAra ukto devAvAsAzca dvIpasamudrA iti tadartha 'naMdIsare'tyAdi sUtradvayaM, kaNThyaM / ete ca pradezazreNIsamUhAtmakakSetrAdhArAH zreNyA'vasthitA iti zreNiprarUpaNAyAha-satta seDhI'tyAdi zreNayaH-pradezapatayaH RjvI-saralA sA cAsAvAyatA ca-dIrghA RjvAyatA, sthApanA-'ekaovaMkA' ekasyAM dizi vkraa| 'duhaovaMkA' ubhayato vakrA, sthApanA _egaokhahA-ekasyAM dizyakazAkArA duhao khahA-ubhayato'GkuzAkArA 60 cakravAlA-valayAkRtiH 0 arddhacakravAlA-arddhavalayAkAreti | etAzcaikatovakrAdyA lokaparyantapradezApekSAH sambhAvyante / cakravAlArddhacakravAlAdinA gativizeSeNa bhramaNayuktAni darpitatvAddevasainyAni bhavantIti tatpratipAdanAya 'camaretyAdi prakaraNaM, sugama, navaraM pIThAnIka-azvasainyaM, nATyAnIkaM-nartakasamUho gandharvAnIkaM-mAyanasamUhaH 'evaM jahA paMcamaThANae'tti atidezAt 'some AsarAyA pIDhANIyAhivaI 2 vaikuMthU hatthirAyA kuMjarANiyAhivaI 3 lohiyakkhe mahisANiyAhibaI 4 iti draSTavyamevamuttarasUtreSvapIti / tathA| dharaNasyeva sakaladAkSiNAtyAnAM bhavanapatIndrANAM senA senAdhipatayaH, audIcyAnAM tu bhUtAnandasyeveti, 'kaccha'tti samUhaH, yathA dharaNasya tathA sarveSAM bhavanapatIndrANAM mahAghoSAntAnAM, kevalaM pAdAtAnIkAdhipatayo'nye jJeyAH, te ca pUrvamanantarasUtre bhaNitAH, 'nANataMti zakrAdInAmAnataprANatendrAntAnAmekAntaritAnAM hariNaigameSIpAdAtAnIkAdhipatirIzAnAdInAmAraNAcyutendrAntAnAmekAntaritAnAM laghuparAkrama iti, 'deve'tyAdi, devAH prathamakacchAsambandhino'na-| Jan Education a l For Personal & Private Use Only NMiainelibrary.org Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 407 // yA gAthayA'vagantavyAH, 'caturAsI' gAhA, caturazItyAdIni padAni saudharmAdiSu krameNa yojanIyAni, navaraM viMzatipadamAnataprANatayoryojanIyaM tayorhi prANatAbhidhAnasyendrasyaikatvAt dazeti padaM tvAraNAcyutayoryojanIyaM, acyutAbhidhAnasyendrasyaikatvAditi / sakalamidamanantaroditaM vacanapratyAyyamiti vacanabhedAnAha sattavihe vayaNavikappe paM0 taM0 - AlAve aNAlAve ullAve aNullAve saMlAve palAve vippalAve ( sU0 584 ) sattavihe viNae paM0 taM0- NANaviNae daMsaNaviNae carittaviNae maNaviNae vativiNae kAyaviNae logovayAraviNae / pasatthamaNaviNae sattavidhe paM0 taM0 apAvate asAvajje akirite niruvakese aNaNhakare acchavikare abhUtAbhisaMkamaNe, appasatthamaNaviNae sattavidhe paM0 taM0 - pAvate sAvajje sakirite sauvakkese aNhakare chavikare bhUtAmisaMkaNe, pasatthavaivie sattavidhe paM0 taM0 - apAvate asAvajje jAva abhUtAmisaMkaNe, apasatthavaiviNate sattavidhe paM0 taM0 - pAvate jAva bhUtAmisaMkaNe, pasatthakAta viNae sattavidhe paM0 taM0 AuttaM gamaNaM AuttaM ThANaM AuttaM nisIyaNaM AutaM tuaTTaNaM AuntaM ullaMghaNaM AutaM palaMghaNaM AuttaM savviditajogajuMjaNatA, apasatthakAtaviNate sattavidhe paM0 taM0 - aNAuttaMgamaNaM jAva aNAttaM savviditajogajuMjaNatA / logovatAraviNate sattavidhe paM0 taM0 - abbhAsavattitaM paracchaMdANuvattitaM kajjaheuM katapaDikititA attagavesaNatA desakAlaNNutA savvatthesu yApaDilomatA ( sU0 585 ) 'sattavihe 'tyAdi, saptavidho vacanasya - bhASaNasya vikalpo-bhedo vacanavikalpaH prajJaptastadyathA - AGa ISadarthatvAdIpalapanamAlApaH, naJaH kutsArthatvAdazIletyAdivat kutsita AlApaH anAlApa iti, ullApaH - kAkAvarNanaM 'kAkkA varNanamu For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 vacanAni vinayaH sU0 584585 // 407 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lApa' iti vacanAt sa eva kutsito'nullApaH, kvacitpunaranulApa iti pAThastatrAnulApaH-paunaHpunyabhASaNaM "anulApo muhurbhASA" iti vacanAt , sallApaH-parasparabhASaNaM "saMlApo bhASaNaM mithaH" iti vacanAt, pralApo-nirarthakaM vacanaM "pralApo'narthakaM vacaH" iti vacanAt sa eva vividho vipralApa iti // eteSAM vacanavikalpAnAM madhye kecidvikalpA | vinayArthA api syuriti vinayabhedapratipAdanAyAha-'sattavihe tyAdi, saptavidho vinIyate'STaprakAraM karmAneneti vinayaH prajJaptastadyathA-jJAna-AbhinibodhikAdi paJcadhA tadeva vinayo jJAnavinayo jJAnasya vA vinayo-bhattyAdikaraNaM jJAnavinayaH, uktaM ca-"bhattI 1 taha bahumANo 2 taddidvatthANa sama bhAvaNayA 3 / vihigahaNa 4 bbhAso'viya 5 eso viNao jiNAbhihio ||1||"[bhktistthaa bahumAnaM tadRSTArthAnAM samyagbhAvanA vidhinA grahaNaM abhyAso'pi ca eSa | vinayo jinaakhyaatH||1||] darzana-samyaktvaM tadeva vinayo darzanavinayo darzanasya vA-tadavyatirekAdarzanaguNAdhikAnAM zuzrUSaNA'nAzAtanArUpo vinayo darzanavinayaH, uktaM ca-"sussUsaNA aNAsAyaNA ya viNao u daMsaNe duviho / daMsaNaguNAhieK kajjai sussUsaNAviNao // 1 // sakkAra 1 bbhuTThANe 2 sammANA 3 saNaabhiggaho taha ya 4 / AsaNamaNuppayANaM 5 kIkammaM 6 aMjaligaho ya 7 // 2 // iMtassa'NugacchaNayA 8 Thiyassa taha pajjuvAsaNA bhaNiyA 9 / gacchaMtANuvvayaNaM 10 eso sussUsaNAviNao // 3 // " iti, [zuzrUSaNA'nAzAtanA ca vinayastu darzane dvividhH| darzanaguNAdhikeSu kriyate shushruussnnaavinyH||1|| satkAro'bhyutthAnaM sanmAna AsananimantraNA tathA ca AsanasaMkrAmaNaM kRtikarma aMjaligraMhazca // 2 // Agacchato'bhivajanaM sthitasya tathA paryupAsanA bhaNitA gacchato'nuvrajanaM eSa zuzrUSaNAvinayaH // 3 // ] // iMtassara sammANA 3 sAudasaNe duviho| Jain Education s anal For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 408 // iha ca satkAraH - stavana vandanAdi abhyutthAnaM - vinayArhasya darzanAdevAsanatyajanaM sanmAno - vastrapAtrAdipUjanaM AsanAbhigrahaH punastiSThata AdareNa AsanAnayanapUrvakamupavizatAtreti bhaNanaM AsanAnupradAnaM tu-Asanasya sthAnAtsthAnAntarasaJcAraNaM kRtikarma-dvAdazAvarttavandanakaM, zeSaM prakaTamiti / ucitakriyAkaraNarUpo'yaM darzane zuzrUSaNAvinayaH, anAzAtanAvinayastu anucitakriyAvinivRttirUpaH, ayaM paJcadazavidhaH, Aha ca - "titthagara 1 dhamma 2 Ayariya 3 vAyage 4 thera 5 kula 6 gaNe 7 saMghe 8 / saMbhogiya 9 kiriyAe 10 mainANAINa 15 ya taheva // 1 // [ tIrthaMkarAcAryadharmavAcakasthavirakulagaNasaMghAnAM sAMbhogikAnAM kriyAvAdinAM matyAdijJAnAnAM ca tathaiva // 1 // ] sAmbhogikA - ekasAmAcArIkAH kriyA - AstikatA, atra bhAvanA - tIrthakarANAmanAzAtanAyAM tIrthakara prajJaptadharmmasyAnAzAtanAyAM varttitavyami - tyevaM sarvatra draSTavyamiti, "kAyavvA puNa bhattI bahumANo tahaya vannavAo ya / arahaMtamAiyANaM kevalanANAvasANANaM // 1 // " [ arhadAdInAM kevalajJAnAvasAnAnAM paMcadazAnAM bhaktiH karttavyA punarbahumAnaH tathA ca varNavAdazca // 1 // ] ukto darzanavinayaH, sAmprataM cAritravinaya ucyate, tatra cAritrameva vinayazcAritrasya vA zraddhAnAdirUpo vinayazcAritravinayaH, Aha ca - "sAmAiyAdicaraNassa saddahaNayA 1 taheva kAraNaM / saMphAsaNaM 2 parUvaNa 3 maha purao bhavvasattANaM // 1 // " iti, [ sAmAyikAdicAritrasya zraddhAnaM tathaiva kAyena sparzanA atho bhavyAnAM purataH prarUpaNA sattvAnAM // 1 // ] manovAkkAyavinayAstu manaHprabhRtInAM vinayArheSu kuzalapravRttyAdiH, uktaM ca - " maNavaikAiyaviNao AyariyAINa savvakAlaMpi / akusalANa niroho kusalANamuIraNaM tahaya // 1 // [sarvakAlamapi AcAryANAM manovAkkAyikavinayaH yadakuzalAnAM Jain Educationemasonal For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 vinayaH sU0 585 // 408 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirodhaH kuzalAnAM udIraNaM ca tathA // 1 // ] lokAnAmupacAro - vyavahArastena sa eva vA vinayo lokopacAravinayaH / manovAkkAyavinayAn prazastA prazasta bhedAn pratyekaM saptaprakArAn lokopacAravinayaM ca saptadhaivAha - 'pasatthamaNe' tyAdi, sUtrasaptakaM sugamaM, navaraM prazastaH - zubho manaso vinayanaM vinayaH pravarttanamityarthaH prazastamanovinayaH, tatra apApakaH - zubhaci tArUpaH asAvadyaH - cauryAdigarhitakarmAnAlambanaH akriyaH - kAyikyAdhikaraNikyAdikriyAvarjito nirupaklezaH - zokAdibAdhAvarjitaH 'stu prazravaNa' iti vacanAt AstavaH - AzravaH karmopAdAnaM tatkaraNazIla AsnavakarastanniSedhAdanAstavakaraH - prANAtipAtAdyAzravavarjita ityarthaH, akSayikaraH - prANinAM na kSayeH - vyathAvizeSasya kArakaH, abhUtAbhizaGkano-na bhUtAnyabhizaGkante-bibhyati yasmAt sa tathA abhayaGkara ityarthaH, eteSAM ca prAyaH sadRzArthatve'pi zabdanayAbhiprAyeNa bhedos - vagantavyo'nyathA veti, evaM zeSamapi / AyuktaM gamanaM Ayuktasya- upayuktasya sa~lInayogasya yaditi, evaM sarvatra, navaraM sthAnaM-UrddhasthAnaM kAyotsargAdi 'nisIyaNaM' ti niSadanaM - upavezanaM 'tuyahaNaM' zayanaM 'ullaGghanaM' DevanaM dehalyAdeH pralaGghanaMargalAdeH sarveSAmindriyANAM yogA-vyApArAH sarve vA ye indriyayogAsteSAM yojanatA- karaNaM sarvendriyayogayojanatA / 'anbhAsavattiyaM' ti pratyAsattivarttitvaM zrutAdyarthinA hi AcAryAdisamIpe AsitavyamityarthaH, 'paracchaMdANuvattiya'nti parAbhiprAyAnuvarttitvaM, 'kajjaheu'ti kAryahetoH, ayamarthaH - kArya - zrutaprApaNAdikaM hetuM kRtvA, zrutaM prApito'hamaneneti hetorityarthI, vizeSeNa vinaye tasya varttitavyaM tadanuSThAnaM ca karttavyamiti, tathA 'kRtapratikRtitA' kRte bhaktAdinopacAre prasannA guravaH pratikRtiM - pratyupakaraNaM sUtrAdidAnataH kariSyantIti bhaktAdidAnaM prati yatitavyamiti, Arttasya Jain Educational For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 409 // OSHOLESALMAGARMER duHkhArtasya gaveSaNaM auSadhAderityArtagaveSaNaM tadevArtagaveSaNateti, pIDitasyopakAra ityarthaH, athavA AtmanA Aptena vA 7sthAnA0 bhUtvA gaveSaNaM-susthaduHsthatayoranveSaNaM kAryamiti, dezakAlajJatA-avasarajJatA, sarvArtheSvapratilomatA-AnukUlyamiti / uddezaH3 vinayAtkarmaghAto bhavati, sa ca samudghAte viziSTatara iti samudghAtaprarUpaNAyAha samuddhAtA satta samugghAtA paM0 20-veyaNAsamugghAe kasAyasamugghAe mAraNaMtiyasamugghAe veubviyasamugdhAte tejasasamugghAe sU0586 AhAragasamugghAte kevalisamugghAte, maNussANaM satta samugyAtA paM0 evaM ceva (sU0 586) 'satta samugghAe'tyAdi, 'hana hiMsAgatyoH' hananaM ghAtaH samityekIbhAve ut-prAbalye tata ekIbhAvena prAbalyena ca || ghAto-nirjarA samudghAtaH, kasya kena sahakIbhAvagamanaM?, ucyate, Atmano vedanAkaSAyAdyanubhavapariNAmena, yadA hyAtmA vedanIyAdyanubhavajJAnapariNato bhavati tadA nAnyajJAnapariNata iti, prAbalyena ghAtaH kathaM ?, yasmAdvedanIyAdisamudghAta|pariNato bahUn vedanIyAdikammepradezAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNAkaraNenAkRSya udaye prakSipyAnubhUya niz2arayati, |AtmapradezaiH saha saMzliSTAn zAtayatItyarthaH, uktaM ca-"puvakayakammasADaNaM tu nijarA" iti [pUrvakRtakamaMzATana tu nijerA // ] sa ca vedanAdibhedena saptadhA bhavatItyAha-sapta samudghAtAH prajJaptAH, tadyathA-vedanAsamudghAta ityAdi, tatra vedanAsamudghAto'sadvedyakazriyaH, kaSAyasamudghAtaH kaSAyAkhyacAritramohanIyakarmAzrayaH, mAraNAntikasamudghAto'ntamuhUrtazeSAyuSkakarmAzrayaH, vaikurvikataijasAhArakasamudghAtAH zarIranAmakarmAzrayAH, kevalisamudghAtastu sadasadedyazubhAzu // 409 / bhanAmoccanIcairgotrakarmAzraya iti, tatra vedanAsamudghAtasamuddhata AtmA vedanIyakarmapudgalazAtaM karoti, kaSAyasamudghA 25 For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasamuddhataH kaSAyapudgalazAtaM mAraNAntikasamudghAtasamuddhataH AyuSkakarmapudgalaghAtaM vaikurvikasamudghAtasamuddhatastu jIvapradezAn zarIrAdahiniSkAzya zarIraviSkambhabAhalyamAtramAyAmatazca saGkhyeyAni yojanAni daNDaM nisRjati nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgnaddhAna zAtayati, yathoktam-"veubviyasamugghAeNaM samohannai samohaNittA saMkhejAI joyaNAI daMDaM nisarai 2ttA ahAbAyare puggale parisADei"tti, [vaikriyasamudghAtena samavahanti samavahatya saGgyeyayojanapramANaM daMDaM nisRjati nisRjya prAgbaddhAn yathAsthUlAn pudgalAn parizATayati ||1||]evN tejasAhArakasamudghAtAvapi vyAkhyeyau, kevalisamudghAtena samuddhataH kevalI vedanIyAdikarmapudgalAn zAtayatIti, ihAntyo'STasAmayikaH zeSAstvasaGkhyAtasAmayikA iti / caturviMzatidaNDakacintAyAM saptApi samudghAtA manuSyANAmeva bhavantItyAha -'maNussANaM satte'tyAdi, 'evaM ceva'tti sAmAnyasUtra iva saptApi samuccAraNIyA iti / etacca samudghAtAdika | jinAbhihitaM vastvanyathA prarUpayan pravacanabAhyo bhavati yathA nihnavA iti tadvaktavyatAM sUtratrayeNAha samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa titthaMsi satta pavataNaniNhagA paM0, taM0-bahuratA jIvapatesitA avattitA sAmuccheitA dokiritA terAsitA abaddhitA eesi NaM sattaNhaM pavayaNaniNhagANaM satta dhammAtaritA hutthA, taM0-jamAli tIsagutte AsADhe Asamitte gaMge chalue goTThAmAhile, etesi NaM sattaNhaM pavayaNaniNhagANaM sattuppattinagarA hotthA, taM0-sAvatthI usabhapuraM setavitA mihilamullagAtIraM / purimaMtaraMji dasapura NiNhagauppattinagarAI // 1 // (sU0 587) 'samaNetyAdi kaNThyaM, navaraM pravacana-AgamaM nihuvate-apalapantyanyathA prarUpayantIti pravacananivAH prajJaptA jinaiH, sthA0 69 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only RMw.jainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 410 // Jain Education tatra 'bahuraya'tti ekena samayena kriyAdhyAsitarUpeNa vastuno'nutpatteH prabhUtasamayaizcotpatteH bahuSu samayeSu ratAH - sakA bahuratAH, dIrghakAladravyaprasUtiprarUpiNa ityarthaH, tathA jIvaH pradeza eva yeSAM te jIvapradezAsta eva jIvaprAdezikAH athavA jIvapradezo jIvAbhyupagamato vidyate yeSAM te tathA, caramapradezajIvaprarUpiNa iti hRdayaM, tathA avyaktaM - asphuTaM vastu abhyupagamato vidyate yeSAM te'vyaktikAH, saMyatAdyavagame sandigdhabuddhaya iti bhAvanA, tathA samucchedaH - prasUtyanantaraM sAmastyena prakarSeNa ca chedaH samucchedo- vinAzaH samucchedaM bruvata iti sAmucchedikAH, kSaNakSayikabhAvaprarUpakA ityarthaH, tathA dve kriye samudite dvikriyaM tadadhIyate tadvedino vA dvaikriyAH, kAlAbhedena kriyAdvayAnubhavaprarUpiNa ityarthaH, tathA jIvAjIvana jIvabhedAstrayo rAzayaH samAhRtAstrirAzi tatprayojanaM yeSAM te trairAzikAH, rAzitrayakhyApakA ityarthaH, tathA spRSTaM jIvena karmma na skandhabandhavadvaddhamabaddhaM tadeSAmastItyabaddhikAH spRSTakarmavipAkaprarUpakA iti hRdayaM, 'dhammAyariyatti dharmaH - uktaprarUpaNAdilakSaNaH zrutadharmmastatpradhAnAH praNAyakatvenAcAryA dharmAcAryAstanmatopadeSTAra ityarthaH, tatra jamAlI kSatriyakumAro, yo hi zramaNasya bhagavato mahAvIrasya bhAgineyo bhagavadduhituH sudarzanAbhidhAnAyA bharttA puruSapaJcazatIparivAro bhagavatprabrAjita AcAryatvaM prAptaH zrAvastyAM nagaryau tenduke caitye viharannanucitAhArAdutpannarogo vedanAbhibhUtatayA zayanArthaM samAdiSTa saMstAraka saMstaraNaH kRtaH saMstArakaH ? iti vihitaparipraznaH saMstArakakArisAdhunA saMstriyamANatve'pi saMstRta itidattaprativacano gatvA ca dRSTakriyamANasaMstArakaH karmodayAdviparyastabuddhiH prarUpayAmAsa-yat | kriyamANaM kRtamiti bhagavAn dideza tadasat pratyakSaviruddhatvAd azrAvaNazabdavat, pratyakSaviruddhatA cAsyArddhasaMstRtasaM For Personal & Private Use Only 7 sthAnA0 uddezaH 3 nihnava svarUpaM sU0 587 // 410 // Kainelibrary.org Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / stArakAsaMstRtatvadarzanAt , tatazca kriyamANatvena pratyakSasiddhena kRtatvadharmo'panIyata iti bhAvanA, Aha ca-"sakkha ciya saMthAro Na kanjamANo kaDotti me jamhA / bei jamAlI saccaM na kajjamANaM kayaM tamhA // 1 // " iti, [mama saMstArakaH |kriyamANaH sAkSAnna kRta eveti yasmAt jamAlibravIti tasmAt kriyamANaM kRtaM na satyaM // 1 // ] yazcaivaM prarUpayan sthavi-13 rairevamuktaH-he AcArya ! kriyamANaM kRtamiti nAdhyakSaviruddhaM, yadi hi kriyamANaM-kriyAviSTaM kRtaM neSyate tataH kriyAnArambhasamaya iva pazcAdapi kriyA'bhAve kathaM tadiSyata iti sadA prasaGgaH, kriyA'bhAvasyAviziSTatvAt , yadapyuktaM 'arddha| saMstRtasaMstArakAsaMstRtatvadarzanAt' tadapyayuktaM, yato yadyadA yatrAkAzadeze vastramAstIryate tattadA tatrAstIrNameva, evaM pAzcAtyavastrAstaraNasamaye khalvasAvAstIrNa eveti, Aha ca-"jaM jattha nabhodese atthuvai jattha jattha samayaMmi / taM| tattha tatthamatthuyamatthuvvaMtaMpi taM ceva // 1 // " iti, [yatra nabhodeze yasmin yasmin samaye yadAstIryate tasiMstasmi|stadAstIrNa AstIryamAnamapi tadeva // 1 // ] tadevaM viziSTasamayApekSINi bhagavadvacanAnIti, evamapi pratyukto yo na tat pratipannavAn, so'yaM bahuratadharmAcAryaH 1 tathA tiSyaguptaH vasunAmadheyAcAryasya caturdazapUrvadharasya ziSyo, yo hi rAjagRhe viharannAtmapravAdAbhidhAnapUrvasya 'ege bhaMte ! jIvappaese jIvetti vattavvaM siyA?, no iNamaTe samaTe, evaM do tinni saMkhejA vA asaMkhejA jAva ekkeNAvi paeseNa UNe no jIvetti vattavvaM siA, jamhA kasiNe paDipunne logAgAsapaesatullappaese jIveti vattavvaM siyA' [eko bhadanta ! jIvapradezo jIva iti vaktavyaH syAt ?, naiSo'rthaH samarthaH, evaM dvau trayaH saGkhyayA 4 asaGkhyeyAvA yAvadekenApi pradezenonaH jIva iti no vaktavyaH syAt, yasmAt kRtsnaH pratipUrNaH lokAkAzapradezatulyapradezaH Jain Education a l For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 411 // jIva iti vaktavyaH syaat||] ityevamAdikamAlApakamadhIyAnaH karmodayAdutthitaH sannitthamabhihitavAn-yokAdayo jIva- sthAnA0 pradezAH khalvekapradezahInA api na jIvAkhyAM labhante kintu caramapradezayuktA eva labhanta iti, tataH sa evaikaH pradezo| uddezaH3 4 jIva iti, tadbhAvabhAvitvAjIvatvasyeti, Aha ca-"egAdao paesA na ya jIvo na ya paesahINovi / jaM to sa jeNa81 nihnava punno sa eva jIvo paesotti // 1 // " [ekAdayaH pradezA jIvo na na ca pradezahIno'pi yattatsa yena pUrNaH sa eva pra- svarUpaM dezo jIva iti||] yazcaivamabhidadhAno guruNokto-naitadevaM, jIvAbhAvaprasaGgAt , kathaM ?, bhavadabhimato'ntyapradezo'pyajIvaH, sU0 587 AdyapradezatulyapariNAmatvAt , prathamAdipradezavat, prathamAdipradezo vA jIvaH zeSapradezatulyapariNAmatvAdantyapradezavat, na ca pUraNa itikRtvA tasya jIvatvaM yujyate, ekaikasya pUraNatvAvizeSAd, ekamapi vinA tasyAsampUrNatvamiti, Aha ca |-"guruNA'bhihio jai te paDhamapaeso na saMmao jIvo / to tappariNAmo cciya jIvo kahamaMtimapaeso? // 1 // " [[guruNA'bhihitaH sa yadi te prathamapradezo jIva iti na saMmatastatpariNAma evAntyapradezaH kathaM jIvaH? // 1 // ] ityAdi, evamukto'pi na pratipannavAn , tataH saGghAbahiSkRto, yazcAmalakalpAyAM mitrazrInAmnA zramaNopAsakena saMkhaDyAM bhaktAdigrahaNArtha gRhamAnIyAgratazca vividhAni khAdyakAdidravyANyupanidhAya tata ekaikamavayavaM dattvA pAdeSu nipatyAho dhanyo-10 'haM mayA sAdhavaH pratilambhitA ityabhidadhAnenAho ahaM bhavatA dharSita iti vadan bhavatsiddhAntena bhavAn pratilambhito mayA yadi paraM varddhamAnasvAmisiddhAntena neti pratibhaNatA pratibodhitaH, so'yaM jIvapradezikAnAM dharmAcArya iti 2 / / // 411 // tathA ASADhA, yena hi zvetavyAM nagaryA polAse udyAne svaziSyANAM pratipannAgADhayogAnAM rAtrau hRdayazUlena maraNamA prathamapradezo jIva to, yazcAmalakalpAta ekaikamavayava dakSAntena bhavAn pratidvati / vAn , tataH samAdhikAdidravyANyupanidhArSita iti vadana bhara vAmadadhAnenAho ahaM pratibodhitaH, soyAgAyogAnAM rAtrA CCCT-H Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaktamatamAzritAH // " [ ko jAvyAMzca prativo'haM devada SMSSSSSSSSSOCOM sAdya devena bhUtvA tadanukampayA svakIyameva kaDevaramadhiSThAya sarvA sAmAcArI anupravarttayatA yogasamAptiH zIghra kRtA, vanditvA tAnabhihitaM ca-kSamaNIyaM bhadantAH! yanmayA yUyaM vandanaM kAritAH, yasya ca ziSyA iyacciramasaMyato vandito|'smAbhiriti vicintyAvyaktamatamAzritAH, tathAhi-"ko jANai kiM sAhU devo vA to na vaMdaNijotti / hojADasaMjayanamaNaM hoja musAvAyamamugo tti ||1||"[ko jAnAti kimayaM sAdhurdevo vA'to na vaMdanIya iti bhavedasaMyatanamanaM bhavedvA mRSAvAdo'muko'yamiti // 1 // ] iti, yacchiSyAMzca prati-"theravayaNaM jaipare saMdeho kiM surotti saahutti| deve kahanna saMkA? kiM so devo adevotti // 2 // teNa kahiyanti va maI devo'haM devadarisaNAo ya / sAhutti ahaM kahie |samANarUvaMmi kiM sNkaa||3|| devassa va kiM vayaNaM saccaMti na sAhurUvadhArissa / na paropparaMpi vaMdaha jaM jANaMtA'vi jyotti||4||"[sthvirvcnN yadi paraM kimayaM suraHsAdhuriti parasmin saMdehaH devena kathaM zaMkA kiMsa devo'devo veti||1|| tena devo'hamiti kathitaM darzanAcca deva iti matiH ahaM sAdhuriti kathite samAnarUpe kA zaMkA? // 2 // devasya vA vacanaM kiM | satyaM iti sAdhurUpadhAriNo na yatsarasparaM yatayo'pi jAnanto na vaMdadhve // 1 // ] evaM cocyamAnA apyapratipadyamAnA | yadvineyA saGghAhiSkRtA viharantazca rAjagRhe balabhadrAbhidhAnarAjena kaTakamaddena mAraNamAdizya kathamasmAn yatIn zrAvakastvaM mArayasIti bruvANA na vayaM jAnImaH ke yUyaM caurA vA cArikA veti pratyuttaradAnataH pratibodhitAH, so'yamavyaktamatadharmAcAryo, na cAyaM tanmataprarUpakatvena kintu prAgavasthAyAmiti 3 / tathA azvamitro, yo hi mahAgiriziSyasya koNDinyAbhidhAnasya ziSyo mithilAyAM nagaryA lakSmIgRhe caitye anupravAdAbhidhAne pUrva naipuNike vastuni || Jain Education For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAH zrIsthAnAnasUtravRttiH // 412 // svarUpaM sU0 587 chinnacchedananayavaktavyatAyAM 'paDappannasamayaneraDyA vocchijissaMti, evaM jAva vemANiyatti, evaM biIyAisamaesu vatta- 7sthAnA0 vva'mityevaMrUpamAlApakamadhIyAno mithyAtvamupagataH, babhANa ca-yadi sarva eva vartamAnasamayasaJjAtA vyavacchetsyanti uddezaH3 tadA kutaH karmaNAM vedanamiti, Aha ca-"evaM ca ko kammANa veyaNaM sukayadukkayANaMti ? / uppAyANaMtarao sabassa-18 nivavi NAsasabbhAvA // 1 // " [evaM ca sukRtaduSkRtakarmaNAM kuto vedanaM iti, utpAdAnantaraM sarvasyApi nAzasadbhAvAt // 1 // ] yazcaivaM prarUpayan guruNA bhaNitaH-"eganayamaeNamidaM suttaM vaccAhi mA hu micchattaM / niravekkho sesANavi nayANa hiyayaM viyArehi ||1||n hi savvahA viNAso addhApajjAyamettAnAsaMmi / (addhAparyAyAH-kAlakRtadharmAH> saparapajjA| yANaMtadhammiNo vatthuNo jutto // 2 // aha suttAutti maI naNu sutte sAsayaMpi nidiI / vatthu davaTThAe asAsayaM pajja| yahAe // 3 // tatthavi na savvanAso samayAdivisesaNaM jao'bhihiyaM / iharA na savvaNAse samayAdivisesaNaM jutt&||4||"nti [idamekanayamatena sUtraM mA brajImithyAtvaM nirapekSaH zeSANAmapi nayAnAM (mataM) hitadaM hRdayaM vA vicAraya 4 // 1 // svaparaparyAyairanantadharmiNo vastuno'ddhAparyAyamAtranAze sarvathA vinAzo na yuktaH // 2 // atha sUtrAditimatiH nanu sUtre zAzvatamapi nirdiSTaM vastu / dravyArthatayA paryAyArthatayA azAzvataM // 3 // tatrApi na sarvathA nAzaH samayAdivizeSaNaM yato'mihitaM / itarathA sarvanAze samayAdivizeSaNaM na yuktam // 4 // ] idaM cApratipadyamAna udghATitaH, | yazca kAmpilye zulkapAlazrAvakAryamANo'smAbhiyaM zrAvakAH zrutAH tatkathaM sAdhUna mArayatheti vadan yuSmatsi // 412 // ddhAntena prabajitAH zrAvakAzca ye te vyavacchinnA yUyaM vayaM cAnye iti dattapratyuttaraH samyaktvaM pratipannaH, so'yaM sAmu A RASHRE din Educate For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |cchedikAnAM dharmAcArya iti 4 / tathA 'gaMga' iti, yo hi AryamahAgiriziSyasya dhanaguptasya ziSyaH ullukAtIrAbhi| dhAnanagarAccharadyAcAryavandanArthaM prasthita ullUkAM nadImuttaran khalatinA zirasA dinakarakaranikarasampAtasaJjAtamuSNaM pAdAbhyAM ca zItalajalajanitanitAntazItaM vedayaMzcintayAmAsa - sUtre'bhihitamekA kriyaikadA vedyate zItA voSNA vA, ahaM ca dve kriye vedayAmi ato dve kriye samayenaikena vedyete iti, gatvA ca gurvantike vanditvA'bhidadhAvabhiprAyamAtmIyamAcAryAya, tena cAvAci- maivaM vocaH, yato nAstyekadA kriyAdvayavedanaM kevalaM samayamanasoratisUkSmatayA bhedo na lakSyate, utpalapatrazatavyatibhedavat, evaM ca pratipAditaH sannapratipadyamAno bahiSkRtaH anyadA rAjagRhe mahAtapastIraprabhAbhi dhAne nadavizeSe maNinAganAmno nAgasya caitye parSanmadhye svamatamAvedayan maNinAgena visaddarpagarbhayA bhAratyA'bhihito- re re duSTazaikSa ! kasmAdasmAsu satsvevamaprajJApanIyaM prajJApayasi ?, yata ihaiva sthAne sthitena bhagavatA varddhamAnasvAminA praNinye - yathaikadaikaiva kriyA vedyata iti, tatastvaM tato'pi laSTataro jAtaH ?, chardayainaM vAdaM, mA te doSAt nAzayiSyAmIti bhayamApannaH pratibuddhaH, so'yaM dvaikriyANAM dharmAcArya iti 5 / tathA 'chalue'tti, dravyaguNakarmmasAmAnyavizeSa| samavAya lakSaNapaTUpadArthaprarUpakatvAd gotreNa ca kauzikatvAt SaDuluko, yo hi nAmAntareNa rohagupto, yazcAntarakhyAM puryA bhUtaguhAbhidhAnavyantarAyatane vyavasthitAnAM zrIguptAbhidhAnAnAmAcAryANAM vandanArthaM grAmAntarAdAgacchan pravAdipradApitapaTahakadhvanimAkarNya sadarpaM ca taM niSedhyAcAryasya tannivedya tato mAyUryAdividyA upAdAya rAjakulamatigatya balazrInAmno naranAyakasyAgrataH pohazAlAbhidhAnaparivrAjakapravAdinamAhUya tena ca jIvAjIvalakSaNe rAzidvaye sthApite Jain Education Internasonal For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 svarUpaM zrIsthAnA- tatpratibhApratighAtAya nojIvalakSaNaM tRtIyaM rAziM vyavasthApya tadvidyAnAM svavidyAbhiH pratighAtakaraNena taM nigRhya guru-157 sthAnA0 asUtra- samIpamAgatya tanniveditavAn , yazca guruNA abhihito, yathA-gaccha rAjasabhAmanupravizya brUhi rAzitrayaprarUpaNamapasi uddezaH3 vRttiH ddhAntarUpaM vAdiparibhavAya mayA kRtamiti, tato yo'bhimAnAdAcArya pratyavAdIt-yathA rAzitrayamevAsti, tathAhi nihavajIvAH-saMsArasthAdayaH ajIvAH-ghaTAdayaH nojIvAstu dRSTAntasiddhAH, yathA hi daNDasyAdimadhyAgrANi bhavantItyevaM // 413 // sarvabhAvAnAM traividhyamiti, yazca rAjasamakSamAcAryeNa kutrikApaNe jIvayAcane pRthivyAdijIvalAbhAt ajIvayAcane sU0 587 acetanaleSTvAdilAbhAt nojIvayAcane'cetanaleSvAdilAbhAcca nigRhItaH, so'yaM trairAzikadharmAcArya iti 6 / tathA goThAmAhila iti, yo hi dazapuranagare AryarakSitasvAmini divaM gate AcAryazrIdurbalikApuSpamitre gaNaM paripAla-15 yati vindhyAbhidhAnasAdhoraSTamaM karmapravAdAbhidhAnaM pUrvamAcAryAdupazrutya pratyuccArayataH karmabandhAdhikAre kiJcitkarma jIvapradezaiH spRSTamAtra kAlAntarasthitimaprApya vighaTate zuSkakuDyApatitacUrNamuSTivat kizcitpunaH spRSTaM baddhaM ca kAlAntareNa vighaTate ArdralepakuDye sasnehacUrNavat kiMcitpunaH spRSTaM baddhaM nikAcitaM jIvena sahaikatvamApannaM kAlAntareNa vedyate ityevamAkaryoktavAn-nanvevaM mokSAbhAvaH prasajati, kathaM ?, jIvAt karma na viyujyate, anyo'nyAvibhAgabaddhatvAt , | svapradezavat, uktaM ca-"souM bhaNai sadosaM vakkhANamiNati pAvai jao te / mokkhAbhAvo jiivppeskmmaavibhaagaao||1|| nahi kammaM jIvAo avei avibhAgaopaesavva / tadaNavagamAdamokkho juttamiNaM teNa vakkhANaM // 2 // " // 413 // 6 iti [ zrutvA bhaNati idaM vyAkhyAnaM sadoSamiti yato bhavatAM prAmoti mokSAbhAvo jIvapradezakarmaNoravibhAgAt // 1 // Educson inte For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jJA AyuHkarmaviyagadarzanAt , dRSTAntajAvaH karmaNA stha naiva karma jIvAdapaiti pradeza ivAvibhAgAttadanapagamAdamokSastenedaM vyAkhyAnaM yuktaM (spRssttmaatrtaaruupN)||2||] tathA-jIvaH karmaNA spRSTo na tu badhyate, viyujyamAnatvAt, kaJcakaneva tadvAniti, tato vindhyasAdhunaitasminnAcAryAyArthe nivedite yastenAbhihito-(AcAryAdavadhAryArtha goSThAmAhilo vindhyenoktaH,) bhadra! yaduktaM tvayA jIvAt karma na viyujyata iti, tatra pratyakSabAdhitA pratijJA AyuHkarmaviyogAtmakasya maraNasya pratyakSatvAt , turapyanaikAntiko'nyo'nyAvibhA| gasambaddhAnAmapi kSIrodakAdInAmupAyato viyogadarzanAt, dRSTAnto'pi na sAdhanadharmAnugataH, svapradezasya viyutatvAsiddhestadrapeNAnAdirUpatvAd bhinnaM ca jIvAt kamrmeti, yaccoktaM-"jIvaH karmaNA spRSTo na badhyate ityAdi," tatra kiM pratipradezaM spRSTo nabhasevota tvaGmAne kajhukeneva?, yadyAdyaH pakSaH tadA dRSTAntadAntikayovaiSamya kaJcakena pratipradezamaspRSTatvAd, atha dvitIyaH, tato nApAntarAlagatyanuyAyi karma, paryantavartitvAd, bAhyAGgamalavad, evaM sarvo mokSabhAk karmAnugamarahitatvAt muktavad, ityAdi pratipAdyamAno yo naitatpratipannavAnudghATitazceti so'yamabaddhikadharmAcAryaH iti / utsattinagarANi saptAnAM krameNa saptaiva 'hotthati sAmAnyena vartamAnatve'pi nagarANAM tadvizeSaguNAtItatvenAtItanirdezaH, 'sAvatthI'gAhA, RSabhapuraM-rAjagRhaM ulukA nadI tattIravarttinagaramullukAtIraM "purIti nagarI antaraMjIti tannAma, iha ca makAro'lAkSaNikaH, 'dasapura'tti anusvAralopAditi / ete ca nivAH saMsAre paryaTantaH sAtAsAtabhogino bhaviSyantIti tatsvarUpaM sUtradvayenAha sAtAveyaNijjassa kammassa sattavidhe aNubhAva paM0, taM0-maNunnA sahA maNuNNA rUvA jAva maNunA phAsA maNosuhatA IRCRACKG JainEducation mamah For Personal & Private Use Only Animjainelibrary.org Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIkhAnAasUtravRttiA . // 414 // vatisuhatA / asAtAveyaNijassa NaM kammassa sattavidhe aNubhAve paM0, taM0-amaNunnA sadA jAva vatiduhatA (sU0 7 sthAnA0 588) mahANakkhatte sattatAre paM0, abhitIyAditA satta NakkhattA pubbadAritA paM0 taM0-amitI savaNo dhaNiTThA uddezaH 3 satamisatA puvvA bhaddavatA uttarA bhaddavatA revatI, assaNitAditA NaM satta - NakkhattA dAhiNadAritA paM0, taM0-a sAtAsAssiNI bharaNI kittitA rohiNI migasire addA puNavvasU, pussAditA NaM satta NakkhattA avaradAritA paM0, taM0-pusso | tAnubhavaH asilesA maghA punvA phagguNI uttarA phagguNI hattho cittA, sAtitAtiyA NaM satta NakkhattA uttaradAritA paM0, taM0 pUrvAdidvA-sAti visAhA aNurAhA jeTThA mUlo puvvAsADhA uttarAsADhA (sU0 589) jaMbUdIve dIve 2 somaNase vakkhAra- rANi nakSapavvate satta kUDA paM0 saM0-siddhe 1 somaNase 2 taha boddhavve maMgalAvatIkUDe 3 / devakuru 4 vimala 5 kaMcaNa 6 trANi kUvisiTakUDe 7 ta boddhavve // 1 // jaMbUdIve 2 gaMdhamAyaNe vakkhArapanvate satta kUDA paM0 saM0-siddhe ta gaMdhamAtaNa XTAni yoboddhavve gaMdhilAvatIkUDe / uttarakurU phalihe lohitakkha ANaMdaNe ceva // 1 // (sU0 590) vitiditANaM satta jA nayazcayatIkulakoDijoNIpamuhasayasahassA pannattA (sU0 591) jIvA NaM sattaTThANanivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu nAdi vA ciNaMti vA ciNissaMti vA taM0-neratiyanivvattite jAva devanivvattie evaM ciNa jAva NijarA ceva (sU0 592) sU0588sattapatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA sattapatesogADhA poggalA jAva sattaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA (sU0593) sattamaTThANaM sattamaM sattamaM ajjhayaNaM sammattaM // // 414 // 'sAyetyAdi kaNThyaM, navaraM, 'aNubhAve'tti vipAkaH udayo rasa ityarthaH, manojJAH zabdAdayaH sAtodayakAraNatvAda 593 dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nubhAvA evocyante, tathA manasaH zubhatA manaHzubhatA, sA'pi sAtAnubhAvakAraNatvAtsAtAnubhAva ucyate, evaM vacaHzubhatA'pi, manaHsukhatA vA sAtAnubhAvaH, tatsvarUpatvAt tasyAH, evaM vAksukhatA'pIti, evmsaataanubhaavo'pi||saataasaataadhikaaraat tadvatAM devavizeSANAM prarUpaNAya sUtrapaJcakamAha-'mahe'tyAdi sugama, navaraM pUrva dvAraM yeSAmasti tAni pUrvadvArikANi, pUrvasyAM dizi gamyate yeSvityarthaH, evaM zeSANyapi sapta sapteti, iha cArthe paJca matAni santi, yata Aha caMdraprajJaptyAm-"tattha khalu imAo paMca paDivattIo pannattAo, tatthege evamAhaMsu-kattiAiA satta nakkhattA puvadAriyA pannattA" evamanye maghAdInyapare dhaniSThAdIni itare'zvinyAdIni apare bharaNyAdIni, dakSiNAparottaradvArANi ca sapta sapta yathAmataM krameNaiva samavaseyAnIti, 'vayaM puNa evaM vayAmo-abhiyAiyA NaM satta nakkhattA pubvadAriyA pannattA, evaM dakSiNadvArikAdInyapi krameNaiveti, tadiha SaSThaM matamAzritya sUtrANi pravRttAni, loke tu prathama matamAzrityaitadabhidhIyate, yaduta-"dahanAdyamRkSasaptakamainyAM tu maghAdikaM ca yAmyAyAm / aparasyAM maitrAdikamatha saumyAM dizi dhaniSThAdi // 1 // bhavati gamane narANAmabhimukhamupasarpatAM shubhpraaptiH| atha pUrvamRkSasaptakamuddiSTaM madhyamamudIcyAm // 2 // pUrvAyAmaudIcyAM prAtIcyA dakSiNAbhidhAnAyAM / yAmyAM tu bhavati madhyamamaparasyAM yAturAzAyAm // 3 // ye'tItya yAnti mUDhAH parighAkhyAmaniladahanadigrekhAm / nipatanti te'cirAdapi durvyasane nissphlaarmbhaaH||4||" iti // devAdhikArAdevanivAsakUTasUtradvayaM-'jaMbU' ityAdi kaNThyaM, kevalaM 'somaNase'tti saumanase gajadantake devakurUNAM prAcIne 'kUTAni zikharANi, 'siDe' gAhA, siddhAyatanopalakSitaM siddhakUTa merupratyAsannamevaM sarvagajadantakeSu siddhAyatanAni, zeSANi tataH Jain Education Theratonal For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 415 // ROSSISTIRAHISHA SASA paraMparayeti, 'somaNase'tti saumanasakUTaM tatsamAnanAmakatadadhiSThAtRdevabhavanopalakSitaM, maGgalAvatIvijayasamanAmadevasya | 7 sthAnA0 maGgalAvatIkUTaM, evaM devakurudevanivAso devakurukUTamiti, vimalakAJcanakUTe yathArthe krameNa ca vatsAvatsamitrAbhidhAnA-I|| uddezaH3 dholokavAsidikkumArIdvayanivAsabhUte, vaziSTakUTaM tannAmadevanivAsaH, evamuttaratrApi, gandhamAdano gajadantaka evottara-15|| sAtAsAkurUNAM pratIcInaH, tatra 'siddhe' gAhA, kaNThyA, navaraM sphATikakUTe lohitAkSakUTe adholokanivAsibhogaGkarAbhogava tAnubhavaH tyabhidhAnadikkamArIdvayanivAsabhUte iti // kUTeSvapi puSkariNIjale dvIndriyAH santIti dvIndriyasUtram 'beiMdiyANa'- pUrvAdidvAmityAdi, jAtI-dvIndriyajAtau yAH kulakoTayaH tAstathA tAzca tA yonipramukhAzca-dvilakSasaGkhyadvIndriyotpattisthAnadvA- rANi nakSarakAstA jAtikulakoTiyonipramukhAH, iha ca vizeSaNaM parapadaM prAkRtatvAt , tAsAM zatasahasrANi-lakSANIti, idamuktaM trANi kUbhavati-dvIndriyajAtau yA yonayastatprabhavA yAH kulakoTayastAsAM lakSANi sapta prajJaptAnIti, tatra yoniryathA gomayaH tatra TAni yocaikasyAmapi kulAni vicitrAkArAH kRmyAdaya iti / zeSA dhruvagaNDikA sasambandhA pUrvavaDhyAkhyeyeti // iti zrImada nayazcayabhayadevAcAryaviracite sthAnAkhyatRtIyAGgavivaraNe saptasthAnakAbhidhAnaM saptamamadhyayanaM samAptam // nAdi AAAAAAA iti zrImadabhayasUrisUtritavivaraNayutaM saptamaM saptasthAnAdhyayanaM samApsam // ENNENWEENNEN // 415 // W For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athaassttmsthaankaakhymssttmaadhyynN| vyAkhyAtaM saptamamadhyayanamadhunA saGkhyAkramasambaddhamevASTasthAnakAkhyamaSTamamadhyayanamArabhyate, tasya cedamAdisUtram adrahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati egallavihArapaDima uvasaMpajjittANaM viharittate, taM0-sar3I purisajAte sacce purisajAe mehAvI purisajAte bahussute purisajAte sattimaM appAhikaraNe dhitimaM vIritasaMpanne (sU0 594 ) aTThavidhe joNisaMgahe paM0 20-aMDagA potagA jAva ubbhigA uvavAtitA, aMDagA aTThagatitA aTThAgaiA paM0, taM0-aMDae aMDaesu uvavajjamANe aMDaehiMto vA potatehiMto vA jAva uvavAtitehiMto vA uvavajejA, se ceva NaM se aMDate aMDagattaM vippajahamANe aMDagattAte vA potagattAte vA jAva uvavAtitattAte vA gacchejA, evaM potagAvi, jarAujAvi, sesANaM gatIrAgatI Natthi (sU0 595) jIvA NamaTTha kammapagaDIto ciNisu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taM0-NANAvaraNijjaM durisaNAvaraNijaM veyaNijaM mohaNije AuyaM nAma gottaM aMtarAtitaM, neraiyA NaM aTTha kammapagaDIo ciNiMsu vA 3, evaM ceva, evaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM 24, jIvA NamaTTha kammapagaDIo uvaciNiMsu vA 3 evaM ceva, evaM ciNa 1 uvaciNa 2 baMdha 3 udIra 4 veya 5 taha NijarA 6 ceva / ' ete cha cauvIsA 24 daMDagA bhANiyavvA (sU0 596) sthA070 JainEducation.international For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH kara // 416 // 'aTTahI tyAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyaM sambandhaH-anantaraM pudgalA uktAH, te ca kArmaNAH pratimAvizeSapratipatti- sthAnA0 mato vizeSeNa nirjIryanta ityekAkivihArapratimAyogyaH puruSo nirUpyate, ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, saMhitAdicarcastu|| uddezaH3 prasiddha eva, navaraM aSTAbhiH sthAnaiH-guNavizeSaiH sampanno-yukto'nagAra:-sAdhuraha~ti-yogyo bhavati 'egalla'tti ekA- pratimAhI kino vihAro-grAmAdicaryA sa eva pratimA-abhigrahaH ekAkivihArapratimA jinakalpapratimA mAsikyAdikA vA bhikSu- guNAH yopratimA tAmupasampadya-Azritya NamityalaGkAre 'vihAM grAmAdiSu carituM, tadyathA-'saddhitti zraddhA-tattveSu zraddhA- nisaMgrahaH namAstikyamityartho'nuSThAneSu vA nijo'bhilASastadvat sakalanAkinAyakairapyacalanIyasamyaktvacAritramityarthaH, puruSajAtaM. aSTakarma-puruSaprakAraH 1, tathA satyaM-satyavAdi, pratijJAzUratvAt , sayo hitatvAdvA satyaM 2, tathA medhA-zrutagrahaNazaktistadvat |ca yAdi medhAvi, athavA merAe dhAvatitti medhAvi-maryAdAvarti 3, tathA medhAvitvAdvahu-pracuraM zrutaM-AgamaH sUtrato'rthatazca sU0594yasya tadbahuzrutaM, taccotkRSTato'sampUrNadazapUrvadharaM jaghanyato navamasya tRtIyavastuvedIti 4, tathA zaktimat-samartha paJcavidhakRtatulanamityarthaH, tathAhi-taveNa satteNa sutteNa, egatteNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA, jiNakappaM paDivajao // 1 // " 5, [tapasA sattvena sUtreNaikatvena balena ca paMcadhA tulanA uktA jinakalpaM pratipadyamAnasya // 1 // ] 'alpA|dhikaraNaM' niSkalahaM 6 'dhRtimat cittasvAsthyayuktamaratiratyanulomapratilomopasargasahamityarthaH 7, vIrya-utsAhAtirekastena saMpannamiti 8, ihAdyAnAmeva caturNA padAnAM pratyekamante puruSajAtazabdo dRzyate tato'ntyAnAmapyayaM sambandhanIya // 416 // iti / ayaM caivaMvidho'nagAraH sarvaprANinAM rakSaNakSamo bhavatIti teSAmeva yonyAH saGgrahaM gatyAgatI cAha-'ahavihe' For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -tyAdi sUtracatuSTayaM sugamaM, navaramaupapAtikA devanArakAH, 'sesANaM' ti aNDajapotajajarAyujavarjitAnAM rasajAdInAM ga tirAgatizca nAstItyaSTaprakAreti zeSaH, yato rasajAdayo nopapAtikeSu sarvveSUtpadyante, paJcendriyANAmeva tatrotpatteH, nApyopapAtikA rasajAdiSu sarveSvapyupapadyante, paJcendriyaikendriyeSveva teSAmupapatteriti aNDajapotajajarAyujasUtrANi trIyeva bhavantIti / aNDajAdayazca jIvA aSTavidhakarmmacayAderbhavantIti cayAdIn SaT kriyAvizeSAn sAmAnyato nArakAdipadeSu ca pratipAdayannAha - 'jIvA Na' mityAdi, prAgiva vyAkhyeyaM, navaraM cayanaM vyAkhyAnAntareNAsakalanaM upacayanaMparipoSaNaM bandhanaM-nirmApaNaM udIraNaM - karaNenAkRSya dalikasyodaye dAnaM vedanaM - anubhava udaya ityarthaH, nirjarA- prade zebhyaH zaTanamiti, lAghavArthamatidizannAha - 'evaM caivatti yathA cayanArthaH kAlatrayavizeSataH sAmAnyena nArakAdiSu coktaH evamupacayArtho'pIti bhAvaH, 'evaM ciNe' tyAdigAthottarArddha prAgvat 'ee che'tyAdi, yatazcayanAdipadAni SaD ata sAmAnyasUtrapUrvakAH SaDeva daNDakA iti / aSTavidhakarmaNaH punazcayAdihetumAsevya tadvipAkaM jAnannapi karmmagurutvAt kazcinnAlocayatIti darzayannAha - ThANe mAtI mA kaTTu no AlotejjA no paDikamejjA jAva no paDivajjejjA, taM0 - kariMsu vA'haM 1 karemi vA'haM 2 karissAmi vA'haM 3 akittI vA me siyA 4 avaNNe vA me siyA 5 avaNae vA me siyA 6 kittI vA me parihAisai 7 jase vA me parihAissara 8 / aTThahi ThANehiM mAI mAyaM kaTu AloejjA jAva paDivajjejjA, taMjA --mAtissa NaM ariMsa loe garahite bhavati 1 uvavAe garahite bhavati 2 AjAtI garahitA bhavati 3 egamavi mAtI mAtaM For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 8 sthAnA0 uddezaH 3 AlocaketaraguNadoSA: sU0597 // 417 // kaTTa no AloejA jAva no paDivajejA Natthi tassa ArAhaNA 4 egamavi mAyI mAyaM kaTu AloejjA jAva paDivajjejjA atthi tassa ArAhaNA 5 bahutovi mAtI mAyaM kaTTa no AloejjA jAva no paDivajejjA natthi tassa ArAdhaNA 6 bahuovi mAtI mAyaM kaTu AloejjA jAva asthi tassa ArAhaNA 7 AyariyauvajjhAyassa vA me atisese nANadasaNe samuppajjejjA, se taM mamamAloejjA mAtI NaM ese 8 / mAtI NaM mAtaM kaTu se jahA nAmae ayAgareti vA taMbAgareti vA tauAgareti vA sIsAgareti vA ruppAgareti vA suvannAgareti vA tilAgaNIti vA tusAgaNIti vA busAgaNIti vA NalAgaNIti vA dalAgaNIti vA soDitAlicchANi vA bhaMDitAlicchANi vA goliyAlicchANi vA kuMbhArAvAteti vA kavelluvAvAteti vA iTTAvAteti vA jaMtavADacullIti vA lohAraMbarisANi vA tattANi samajotibhUtANi kiMsukaphullasamANANi ukkAsahassAI viNimmutamANAI 2 jAlAsahassAI pamuMcamANAI iMgAlasahassAI parikiramANAI aMto 2 jhiyAyaMti evAmeva mAtI mAyaM kaTTa aMto 2 jhiyAyai jativi ta NaM anne keti vadati taMpi ta NaM mAtI jANati ahamese abhisaGkijAmi 2, mAtI NaM mAtaM kaTu aNAlotitapaDikaMte kAlamAse kAlaM kiccA aNNataresu devalogesu devadattAte uvavattAro bhavaMti, taM0-no mahiDiesu jAva no dUraMgatitesu no ciradvitIesu, se NaM tattha deve bhavati No mahiddhie jAva no ciraThitIte, jAvi ta se tattha bAhirabbhaMtariyA parisA bhavati sAviya NaM no ADhAti no pariyANAti No mahariheNamAsaNeNaM uvanimaMteti, bhAsaMpi ya se bhAsamANassa jAva cattAri paMca devA avuttA ceva anbhuTaMti-mA bahuM deve! bhAsau, se NaM tato devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThitikkhaeNaM aNaMtaraM cayaM caittA iheva CALCASSESASSACROSAUSAMAUSA // 417 // dain Education international For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANussae bhave jAI imAI kulAI bhavaMti, taM0-aMtakulANi vA paMtakulANi vA tucchakulANi vA daridakulANi vA bhikkhAgakulANi vA kivaNakulANi vA tahappagAresu kulesu pumattAte paJcAyAti, se NaM tattha pume bhavati durUve duvanne duggaMdhe durase duphAse aNiDhe akaMte appite amaNuNNe amaNAme hINassare dINassare aNiTThasare akaMtasare apitassare amaNuNNassare amaNAmassare aNAejavayaNapaJcAyAte, jAviya se tattha bAhirabhaMtaritA parisA bhavati sAvi ta NaM No ADhAti No paritANati no mahariheNaM AsaNeNaM uvaNimaMteti, bhAsaMpi ta se bhAsamANassa jAva cattAri paMca jaNA avuttA ceva abbhuTuMti-mA bahuM ajautto! bhAsau.2 / mAtI NaM mAtaM kaTTa AlocitapaDikate kAlamAse kAlaM kiJcA aNNataresu devalogesu devattAe uvavattAro bhavaMti, taM0-mahiDiesu jAva cirahitIsu, se NaM tattha deve bhavati mahiDIe jAva cirahitIte hAravirAtitavacche kaDakatuDitathaMbhitabhute aMgadakuMDalamauDagaMDatalakannapIDhadhArI vicittahatthAbharaNe vicittavatthAbharaNe vicittamAlAmaulI kallANagapavaravatthaparihite kallANagapavaragaMdhamallANulevaNadhare bhAsuraboMdI palaMbavaNamAladhare divveNaM vanneNaM divveNaM gaMdheNaM divveNaM raseNaM divveNaM phAseNaM divveNaM saMghAteNaM divveNaM saMThANeNaM divvAe iDIte divvAte jUtIte divvAte pabhAte divvAte chAyAte divvAe accIe divveNaM teeNaM divvAte lessAe dasa disAo ujjovemANA pabhAsemANA mayA'hataNaTTagItavAtitataMtItalatAlatuDitaghaNamurtigapaDuppavAtitaraveNaM divvAiM bhogabhogAI bhuMjamANe viharai jAvi ta se tattha bAhirabbhaMtaratA parisA bhavati sAvi ta NamADhAi pariyANAti mahAriheNa AsaNeNaM uvanimaMteti bhAsaMpi ta se bhAsamANassa jAva cattAri paMca devA avuttA ceva anbhuSTuiMti-bahuM deve! bhAsau 2, seNaM jain Educatio n al For Personal & Private Use Only mainelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH 8 sthAnA0 uddezaH3 AlocaketaraguNadoSAH sU0 597 // 418 // tao devalogAto AukkhaeNaM 3 jAva caittA iheva mANussae bhave jAiM imAiM kulAI bhavaMti, iDDAI jAva bahujaNassa aparibhUtAI tahappagAresu kulesu pumattAte paJcAtAti, se NaM tattha pume bhavati surUve suvanne sugaMdhe surase suphAse iDhe kaMte jAva maNAme ahINassare jAva maNAmassare AdejavataNe paJcAyAte, jA'viya se tattha bAhirabhaMtaritA parisA bhavati sAvita NaM ADhAti jAva bahumajautte! bhAsau 2 (sU0 597) 'aTTahIM'tyAdi, mAyIti mAyAvAn 'mAya'ti guptatvena mAyApradhAno'ticAro mAyaiva tAM kRtvA' vidhAya 'no Alocayed' gurave na nivedayet, no pratikramet-na mithyAduSkRtaM dadyAt jAvakaraNAt no nidejA-svasamakSaM no garahejjA |-gurusamakSaM no viuddejA-na vyAvartetAticArAt no visohejA-na vizodhayedaticArakalaGka zubhabhAvajalena no akaraNatayA-apunaHkaraNenAbhyuttiSThed-abhyutthAnaM kuryAt no yathArha tapaHkarma-prAyazcittaM pratipadyateti, tadyathA'karesuM vA'haMti kRtavAMzcAhamaparAdhaM, kRtatvAcca kathaM tasya nindAdi yujyate, tathA 'karemi vA'haM ti sAmpratamapi tamahamaticAraM karomIti kIdRzyanivRttasyAlocanAdikriyA?, tathA kariSyAmi vA'hamiti na yuktamAlocanAdIti 3, zeSa spaSTam , navaramakIrtiH-ekadiggAminyaprasiddhiravarNa:-ayazaH sarvadiggAminyaprasiddhireva, etadvayamavidyamAnaM me bhavivyatIti, apanayo vA-pUjAsatkArAderapanayanaM me syAditi, tathA kIrtiryazo vA vidyamAnaM me parihAsyatIti // uktArthasya viparyayamAha-'aTTahI tyAdi sugama, navaraM mAyItyAsevAvasara eva nAlocanAdyavasare'pi, mAyina AlocanAdyapravRtteH, mAyAM-aparAdhalakSaNAM kRtvA AlocayedityAdi, mAyino hyanAlocanAdAvayamanarthaH, yaduta-'assiti ayaM // 418 // For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiH-tatazca tasya mA . bohI jattha sudulahA loko-janma garhito bhavati, sAticAratayA ninditatvAdityuktaM ca-"bhIuvigganilukko paayddpcchnndossykaarii| appaccayaM jaNaMto jaDassa dhI jIviyaM jiyai // 1 // " iti, [bhItodvigno gopAyan prakaTaM pracchannaM ca doSazatakArakaH / apratyayaM jaDasya janayan dhig jIvitaM jIvati // 1 // ] ityekaM 1, tathA 'upapAto' devajanma garhitaH kilvi-| |SikAditveneti, uktaM ca-"tavateNe vaiteNe, rUvateNe ya je nare / AyArabhAvateNe ya, kuvvaI devakibbisaM // 1 // " &A[tapAsteno vacasstenaH rUpastenazca yaH naraH / AcArabhAvastenazca karoti devakilbiSaM // 1 // ] iti dvitIyaM, A| jAtiH-tatazca tasya manuSyajanma garhitA jAtyaizvaryarUpAdirahitatayeti, uktaM ca-"tattovi se caittANaM, lambhihI ela-2 4 mUagaM / naragaM tirikkhajoNiM vA, bohI jattha sudullahA // 1 // " [tato'pi sa cyutvA prApsyatyeDakamUkatAM narakaM tirya-8 & gyoni ca yatra sudurlabhA bodhiH||1||] tRtIyaM, tathA ekAmapi mAyI mAyAM-aticArarUpAM kRtvA yo nAlocayedi|tyAdi, nAsti tasyArAdhanA jJAnAdimokSamArgasyetyanartha iti, uktaM ca-"lajjAe gAraveNa ya bahussuyamaeNa vAvi ducariyaM / je na kahiMti gurUNaM na hu te ArAhagA hoti // 1 // " [lajjayA gauravena ca bahuzrutatvamadena vA duzcaritamapi3 ye gurubhyo na kathayanti te naivArAdhakA bhnnitaaH||1||] tathA-"navi taM satthaM va visaM va duppautto va kuNai veyaalo| jaMtaM va duppauttaM sappo va pamAio kuddho // 2 // jaM kuNai bhAvasalaM aNuddhiyaM uttamaDhakAlaMmi / dullahabohIattaM aNaMtasaMsAriyattaM vA // 3 // " iti [zastraM vA viSa vA duSprayukto vetAlo vA naiva tatkaroti duSprayuktaM yaMtraM vA pramAdinaH kruddhaH | sarpo vA // 1 // yadanubhRtaM bhAvazalyamuttamArthakAle karoti durlabhabodhikatvamanantasaMsArikatvaM ca // 2 // ] caturtha, tathA mAyI mAyAM-A For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- vRttiH // 419 // doSAH ekAmapItyAdinA tvarthaprAptirukteti, yadAha-"uddhariyasavvasallo bhattaparinnAe~ dhaNiyamAutto / maraNArAhaNajutto caM- 8 sthAnA0 dagavejhaM samANei // 1 // " iti, [uddhRtasarvazalyaH bhaktaparijJAyAM gADhamAyuktaH maraNArAdhanAyuktaH candrakavedhyaM saMpUra- | uddezaH3 yati // 1 // ] paJcamamapi, evaM bahutvenApi anAlocanAdAvAlocanAdau vA'nartho'rthazca SaSThasaptame, tthaa''caaryopaadhyaaysy| AlocavA me atizeSa jJAnadarzanaM samutsadyeta, sa ca mAmAlokayet mAI NameSa ityullekhenetyevaM bhayAdAlocayatItyaSTamaM, zeSa ketaraguNasUtraM 'ayaM loka upapAta AjAtizca garhite'tyasya padatrayasya vivaraNatayA avagantavyaM, tatra mAyI mAyAM kRtveti, iha kIdRzo bhaveducyata iti vAkyazeSo dRzyaH, 'sa' iti yo bhavato'pi prasiddhaH yatheti dRSTAntopanyAse 'nAmae'tti sa- sU0597 mbhAvanAyAmalaGkAre vA ayaAkaro-lohAkaraH yatra lohaM dhmAyate itirupadarzane vA vikalpe tilA-dhAnyavizeSAsteSAmavayavA api tilAsteSAmagniH-taddahanapravRtto vahnistilAgniH, evaM zeSA apyagnivizeSAH, navaraM tuSAH kodravAdInAM busaMyavAdInAM kaDaGgaro nala:-zuSirasarAkAraH dalAni-patrANi suNDikA:-piTakAkArANi surApiSTasvedanabhAjanAni kavelyo vA sambhAvyante tAsAM liMchANi-cullIsthAnAni sambhAvyante, uktaM ca vRddhaiH-"goliyasoDiyabhaMDiyalicchANi agnerAzrayAH" anyaistu dezabhedarUDhyA ete piSTapAcakAnayAdibhedA ityuktaM, mayA'pyetadupajIvyaiva sambhAvitamiti, tathA bha-18 |NDikA-sthAlyaH tA eva mahatyo golikAH, pratItaM caitacchabdadvayaM, liMchAni tAnyeveti, kumbhakArasyApAko-bhANDapacanasthAnaM kavellakAni-pratItAni teSAmApAka:-pratIta eva 'jaMtavADacullI' ikSuyantrapATacullI 'lohAraMbarisANi vatti lohakArasyAmbarISA-bhrASTrA AkaraNAnIti lohakArAmbarISA iti, taptAni-uSNAni samAni-tulyAni jAjvalyamAna // 419 // For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvAt jyotiSA-vahninA bhUtAni-jAtAni yAni tAni samajyotirbhUtAni, kiMzukaphullaM-palAsakusumaM tatsamAnAni raktatayA ulkA iva ulkA-agnipiNDAstatsahasrANIti prAcuryakhyApakaM vinirmuzcanti vinirmuzcantIti bhRzArthe dvirvacanaM aGgArA-laghutarAgnikaNAstatsahasrANi pravikiranti 2'aMto aMto' antarantaH 'jhiyAyaMti' mAyanti indhanairdIpyanta iti dRSTAnto, dAntikastvevamevetyAdi, pazcAttApAgninA dhmAyati-jAjvalyate, "ahamese'tti ahameSo'bhizAce ahameSo'bhizakya iti-ebhirahaM doSakAritayA Azaye-sambhAvye iti, uktaM hi-"niccaM saMkiyabhIo gammo savvassa khliycaaritto| sAhujaNassa avamao mao'vi puNa duggaiM jAi // 1 // " [nityaM zaGkitabhIto gamyaH sarvasya skhalitacAritraH sAdhujanenAvamataH mRto'pi punardurgatiM yAti // 1 // ] anenAnAlocakasyAyaM loko garhito bhavatIti darzitaM, 'se NaM tassetyAdinA pAThAntareNa mAyI NaM mAyaM kaTTha ityAdinA vA upapAto garhito bhavatIti dayate, 'kAlamAse'tti maraNamAse upalakSaNatvAnmaraNadivase maraNamuhUrte 'kAlaM kiccA'maraNaM kRtvA anyatareSu vyantarAdInAM 'devalokeSu' devajaneSu madhye 'uvavattArotti vacanavyatyayAdupapattA bhavatIti, no maharddhikeSu parivArAdiRkhyA no mahAdyutiSu zarIrAbharaNAdidIptyA no mahAnubhAgeSu vaikriyAdizaktitaH no mahAbaleSu-prANavatsu no mahAsaukhyeSu no mahezAkhyeSu vA no dUraMgatikeSu-na saudharmAdigatiSu no cirasthitikeSu-ekabyAdisAgaropamasthitikeSu yApi ca 'seM tasya 'tatra' devalokeSu 'bAhyA' apratyAsannA dAsAdivat 'abhyantarA' pratyAsannA putrakalatrAdivat 'pariSat' parivAro bhavati sApi 'no A-5 driyate' nAdaraM karoti, 'no parijAnAti' svAmitayA nAbhimanyate 'no naiva mahacca tadarha ca-yogyaM mahArha tenAsane-| Jain Education I nal For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH anenopapAtagahaAyuHkarmapudgalAkarmaNAM vA 8 sthAnA0 uddezaH 3 Aloca| ketaraguNa doSAH sU0 597 // 420 // nopanimantrayate, kiMbahunA ?, daurbhAgyAtizayAttasya yAvaccatuHpaJcAH devA bhASaNaniSedhAyAbhyuttiSThanti-prayatante, kathaM ?, 'mA bahu'mityAdi, anenopapAtagoktA, AjAtigarhitatvaM tu se 'mityAdinA''caSTe, 'se'tti so'nAlocakastatovyantarAdirUpAd devalokAdavadheH AyuHkarmapudgalanirjaraNena bhavakSayeNa-AyuHkarmAdinibandhanadevaparyAyanAzena sthitikSayeNa-AyuHsthitibandhakSayeNa devabhavanivandhanazeSakarmaNAM vA, anantaraM-AyuHkSayAdeH samanantarameva 'cyavaM' cyavanaM 'cyutvA' kRtvA 'ihaiva' pratyakSe mAnuSyake bhave puMstayA pratyAjAyata iti sambandhaH, keSu kuleSu kuTumbakeSu anvayeSu vA kiMvidheSu?-'yAni imAni' vakSyamANatayA ca pratyakSANi bhavanti, tadyathA-antakulANi-varuTachipakAdInAM prAntakulAni-caNDAlAdInAM tucchakulAni-alpamAnuSANi agambhIrAzayAni vA daridrakulAni-anIzvarANi kRpaNakulAni-tarka NavRttIni naTanagnAcAryAdInAM bhikSAkakulAni-bhikSaNavRttIni tathAvidhaliGgikAnAM ca tathAprakAreSvantakulAdiSvityarthaH, pratyAyAti pratyAjAyate vA 'pumi'tti pumAn 'aNiDhe'tyAdi iSyate sma prayojanavazAditISTaH kAntaH-kAntiyogAt priyaH-premaviSayaH manojJaH-zubhasvabhAvaH manasAamyate-gamyate saubhAgyato'nusmaryata iti mano'maH etanniSedhAt prakRtavizeSaNAni tathA hInasvaraH-isvasvarastathA dIno-dainyavAn puruSastatsambandhitvAtsvaro'pi dInaH sa svaro yasya sa tathA, | anAdeyavacanazcAsau pratyAjAtazceti athavA prathamaikavacanalopAdanAdeyavacano bhavati pratyAjAtaH sanniti, zeSa kaNThyaM yAvad "bhAsa'tti, anena pratyAjAtigarhitatvamuktamiti, 'mAyItyAdinA AlocakasyehalokAdisthAnatrayAgastitvamukaviparyayasvarUpamAha-hAreNa virAjitaM vakSaH-uro yasya sa tathA kaTakAni pratItAni tuTitAni-bAhvAbharaNavizeSAstaiH // 420 // in Education For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stambhitau stabdhIkRtau bhujau-bAhU yasya sa tathA / 'aMgade'tyAdi, karNAveva pIThe-Asane kuNDalAdhAratvAtkarNapIThe, mRSTe-| ghRSTe gaNDatale ca-kapolatale ca karNapIThe ca yakAbhyAM te mRSTagaNDatalakarNapIThe te ca te kuNDale ceti vizeSaNottarapadaH prAkRtatvAtkarmadhArayaH, aGgade ca-keyUre bAhvAbharaNavizeSAvityarthaH, kuNDalamRSTagaNDatalakarNapIThe ca dhArayati yaH sa tathA, athavA aGgade ca kuNDale ca mRSTagaNDatale karNapIThe ca-karNAbharaNavizeSabhUte dhArayati yaH sa tathA, tathA vici trANi-vividhAni hastAbharaNAni-aGgulIyakAdIni yasya sa tathA, tathA vicitrANi vastrANi cAbharaNAni ca yasya vastrANyeva vA''bharaNAni-bhUSaNAni avasthAbharaNAni vA-avasthocitAnItyartho yasya sa tathA, vicitrA mAlAzca-puSpamAlA maulizca-zekharo yasya vicitramAlAnAM vA mauliryasya sa tathA, kalyANakAni-mAGgalyAni pravarANi-mUlyAdinA vastrANi parihitAni-nivasitAni yena tAnyeva vA parihito-nivasito yaH sa tathA, kalyANaka pravaraM ca pAThAntareNa pravaragandhaM ca mAlya-mAlAyAM sAdhu puSpamityarthaH anulepanaM ca-zrIkhaNDAdivilepanaM yo dhArayati sa tathA, bhAsvarA-dIpA bondI-za-|| rIraM yasya sa tathA, pralambA yA vanamAlA-AbharaNavizeSastAM dhArayati yaH sa tathA, divyena-svargasambandhinA pradhAnenetyartho varNAdinA yukta iti gamyate, saGghAtena saMhananena-vajrarSabhanArAcalakSaNena saMsthAnena-samacaturasralakSaNena RddhyAvimAnAdirUpayA yuktyA-anyAnyabhaktibhistathAvidhadravyayojanena prabhayA-prabhAvena mAhAtmyenetyarthaH, chAyayA-pratibimbarUpayA aciSA-zarIranirgatatejojvAlayA tejasA-zarIrasthakAntyA lezyayA-antaHpariNAmarUpayA zuklAdikayA udyotayamAnaH-sthUlavastUpadarzanataH prabhAsayamAnastu-sUkSmavastUpadarzanata iti, ekArthikatve'pi caiteSAM na doSaH, utkarSaprati dain Educ For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- vRttiH // 421 // pAdakatvenAbhihitatvAditi, mahatA-pradhAnena bRhatA vA raveNeti sambandhaH, ahata:-anubaddho ravasyaitadvizeSaNaM nAvya- sthAnA0 nRttaM tena yuktaM gItaM nATyagItaM tacca vAditAni ca-tAni zabdavanti kRtAni tantrI ca-vINA talau ca-hastau tAlAzca- uddezaH3 kaMzikAH 'tuDiya'tti tUryANi ca-paTahAdIni vAditatantrItalatAlatUryANi tAni ca tathA ghano-meghastadAkAro yo mRdaGgo Aloca. dhvanigAmbhIryasAdhAt sa cAsau paTunA-dakSeNa pravAditazca yaH sa ghanamRdaGgapaTupravAditaH sa ceti dvandve teSAM ravaH-za- ketaraguNabdastena karaNabhUtena, athavA 'Aha-ya'tti AkhyAnakapratibaddhaM yannAvyaM tena yuktaM yattadgItaM, zeSaM tathaiva, iha ca mRdaGga doSAH grahaNaM tUryeSu madhye tasya pradhAnatvAt , yata ucyate-'maddalasArAI turAIti, bhogArhA bhogAH-zabdAdayo bhogabhogAstAn8 sU0597 bhuJjAnaH-anubhavan viharati-krIDati tiSThati veti, bhASAmapi ca 'se' tasya bhASamANasyAstAmeko dvau vA saubhAgyAtizayAt yAvaccatvAraH paJca vA devA anuktA eva-kenApyapreritA eva bhASaNapravartanAya bahorapi bhASitasya svabahumatatvakhyApanAya cAbhyuttiSThanti, bruvate ca 'bahu'mityAdi, abhimatamidaM bhavadIyaM bhASaNamiti hRdayaM, anenAlocakasyopapAtAgarhitatvamukta, etadbhaNanAdihalokAgarhitatvalaghutAhAdAdiAlocanAguNasadbhAvena vAcyaM, AlocanAguNAzcaite-"la huyAlhAiyajaNaNaM appaparaniyatti ajavaM sohii| dukarakaraNaM ADhA nissalattaM ca sohiguNA // 1 // " [laghutA''hA-IN || ditAjananaM AtmaparaniyaMtRtA''rjavaM zodhiH duSkarakaraNaM AdaraH niHzalyatvaM ca shodhigunnaaH||1||] idAnIM tasyaiva 3 pratyAjAtyagarhitatvamAha-se 'mityAdinA, 'aTThAIti dhanavanti yAvatkaraNAt 'dittAI'-dIptAni prasiddhAni dRptAni // 421 // vA-darpavanti 'vicchinnaviulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAI tatra vistIrNAni-vistAravanti vipulAni-bahUni bhavanAni | Jan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSSSSSSSSSSS*. gRhANi zayanAni-paryAdIni AsanAni-siMhAsanAdIni yAnAni-sthAdIni vAhanAmi ca-vegasarAdIni yeSu kuleSu tAni tathA, kvacid 'vAhaNAinAIti pAThastatra vistIrNavipulairbhavanAdibhirAkIrNAni-saGkIrNAni yuktAnItyarthaH iti vyAkhyeyaM, tathA 'bahudhaNabahujAyarUvarayayAI' bahu dhanaM-gaNimadharimAdi yeSu tAni tathA bahu jAtarUpaM ca-suvarNa rajataM carUpyaM yeSu tAni tathA, pazcAtkarmadhArayaH, 'AogapaogasaMpauttAI' Ayogena-dviguNAdilAbhena dravyasya prayogaH-a-10 dhamarNAnAM dAnaM tatra samprayuktAni-vyApRtAni tena vA saMprayuktAni-saMgatAni tAni tathA, 'vicchaDiyapaurabhattapANAI vicchardite-tyakte bahujanabhojanAvazeSatayA vicchaIvatI vA-vibhUtimatI vividhabhakSyabhojyacUSyalehyapeyAdyAhArabhedayuktatayA pracure bhaktapAne yeSu tAni tathA, 'bahudAsIdAsagomahisagavelayappabhUyAI' bahavo dAsIdAsA yeSu tAmi tathA gAvo mahiSyazca pratItAH gavelakA-urabhrAste prabhUtAH-pracurA yeSu tAni tathA pazcAtkarmadhArayaH, athavA bahavo dAsyAdayaH pra. bhUtA jAtA yeSu tAni tathA, bahujanasyApyaribhUtAni aparibhavanIyAnItyarthaH, tRtIyArthe vA SaSThI, tato bahujanenApari-14 bhUtAni-atiraskRtAni 'ajauttetti AryayoH-apApakarmavatoH pitroH putro yaH sa tathA, anenAlocakasyAnAlocakapratyAjAtiviparyaya uktH|| kRtAlocanAdyanuSThAnAzca saMvaravanto bhavantIti saMvaraM tadviparyastamasaMvaraM cAha aTThavihe saMvare 500--soiMdiyasaMvare jAva phAsidiyasaMvare maNasaMvare vatisaMvo kAyasaMvare, aTThavihe asaMvare paM0 taM0-sotiMdiaasaMvare jAva kAyaasaMvare (sU0 598) aTTa phAsA paM0 0 kakkaDe maute gahate lahute sIte u TRATRAIRANIANHIMAX sthA071 Jain Education For Personal & Private Use Only M a nelibrary.org Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA OMOM vRttiH // 422 // siNe niddhe lukkhe (sU0 599) aTThavidhA logaThitI paM0 20-AgAsapatiTThite vAte 1 vAtapatihite udahI 2 sthAnA0 evaM jadhA chaTThANe jAva jIvA kammapatiTThitA ajIvA jIvasaMgahItA jIvA kammasaMgahItA (sU0 600) 8 uddezaH3 'aTThavihe'tyAdi sUtradvayaM kaNThyaM, anantaraM kAyasaMvara uktaH, kAyazcASTasparzo bhavatIti sparzasUtraM, kaNThyaM ceti, sparzA-I saMvaretarAH zcASTAveveti lokasthitiriyamito lokasthitivizeSamAha-'ahavihe'tyAdi, kaNThyaM, 'evaM jahA chaTThANe' ityAdi, tatra sparzAlo caivaM-udadhipaiTThiyA puhavI, ghanodadhAvityarthaH 3 puDhavipaiDiyA tasA thAvarA pANA manuSyAdaya ityarthaH 4 ajIvA jIva-18 kasthitiH |paiTThiyA, zarIrAdipudgalA ityarthaH 5 jIvA kammapaiTThiyA karmavazavartitvAditi 6 ajIvAH pudgalAkAzAdayo jIvaiH gaNisaMpasaGgRhItAH-svIkRtAH ajIvAn vinA jIvAnAM sarvavyavahArAbhAvAt 7 jIvAH karmabhiH-jJAnAvaraNAdibhiH sagRhItA- daH nidhabaddhAH 8, SaSThapade jIvopagrAhakatvena karmaNa AdhAratA vivakSiteha tu tasyaiva jIvabandhanateti vizeSaH // idaM ca lokasthi- yaH samityAdi svasampadupetagaNivacanAt jJAyata iti gaNisampadamAha aTThavihA gaNisaMpatA paM0 20-AcArasaMpayA 1 suyasaMpatA 2 sarIrasaMpatA 3 vataNasaMpatA 4 vAtaNAsaMpatA 5 matisaM- sU0598patA 6 patogasaMpatA 7 saMgahapariNNANAma aTThamA 8 (sU0 601) egamege NaM mahAnihI aTThacakkavAlapatihANe aTThaTThajoyaNAI ur3e uccatteNaM pannatte (sU0 602) aTTha samitIto paM0 taM0-IriyAsamiti bhAsAsamiti esaNA0 AyA NabhaMDamatta0 uccArapAsavaNa. maNasa. vaisa. kAyasamitI (sU0 603) 'aTThavihA gaNisaMpayetyAdi gaNaH-samudAyo bhUyAnatizayavAn vA guNAnAM sAdhUnAM vA yasyAsti sa gaNI-AcA &aa tayaH dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4- 25 - onaa 2 vAcatrasUtratA svasamayAdibhedAt / ghoSavizuddhikaratA ca udAttAdivinAvAna yastasya sampat-samRddhirbhAvarUpA gaNisampat tatrAcaraNamAcAraH-anuSThAnaM sa eva sampat-vibhUtistasya vA sampat-sakampattiH prAptiH AcArasampat , sA ca caturdo, tadyathA-saMyamadhruvayogayuktatA, caraNe nityaM samAdhyupayuktatetyarthaH 1 asaM- pragrahaH Atmano jAtyAdyutsekarUpagrAhavarjanamiti bhAvaH 2 aniyatavRttiH aniyatavihAra iti yo'rthaH 3 vRddhazIlatA vapurmanaso nirvikAratetiyAvat 4, evaM zrutasampat, sA'pi catuddhoM, tadyathA-bahuzrutatA yugapradhAnAgamatetyarthaH 1 paricitastratA 2 vicitrasUtratA svasamayAdibhedAt 3 ghoSavizuddhikaratA ca udAttAdivijJAnAditi 4, zarIrasampaccata , tadyathA-ArohapariNAhayuktatA ucitadaiyavistaratetyarthaH1 anavatrapatA alajjanIyAGgatetyarthaH2 paripUrNendriyatA 3 sthirasaM& hananatA ceti 4, vacanasampaccatuoM, tadyathA-AdeyavacanatA 1 madhuravacanatA 2 anizritavacanatA mdhysthvcntetyrthH| 3 asandigdhavacanatA ceti 4, vAcanAsampaccaturdA, tadyathA-viditvoddezanaM 1 viditvA samuddezanaM pariNAmikAdikaM ziSya jJAtvetyarthaH 2 parinirvApya vAcanA, pUrvadattAlApakAnadhigamayya ziSyaM punaH sUtradAnamityarthaH 3 arthaniryApaNA, arthasya pUrvAparasAGgatyena gamaniketyarthaH 4, matisampaccaturddhA, avagrahahApAyadhAraNAbhedAditi, prayogasampaccaturdA, iha prayogo vAdaviSayastatrAtmaparijJAnaM vAdAdisAmarthya viSaye 1 puruSaparijJAnaM kiMnayo'yaM vAdyAdiH 2 kSetraparijJAnaM 3 vastuparijJAnaM vastviha vAdakAle rAjAmAtyAdi 4, saGgrahaparijJA saGgrahaH-svIkaraNaM tatra. parijJA-jJAnaM nAma-abhidhAnamaSTamIsampat, sA |ca caturvidhA, tadyathA-bAlAdiyogyakSetra viSayA 1 pIThaphalakAdiviSayA 2 yathAsamayaM svAdhyAyabhikSAdiviSayA 3 yatho|citavinayaviSayA ceti 4 // AcAryA hi guNaratnanidhAnamiti nidhAnaprastAvAnnidhivyatikaramAha-'eketyAdi, e. For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 423 // ASHISHSASSASSA kaiko mahAnidhizcakravartisambandhI aSTacakravAlapratiSThAna:-aSTacakrapratiSThitaH, maJjuSAvat, tatsvarUpa dam-"navajo. 8 sthAnA. yaNavicchinnA bArasadIhA samUsiyAM aTTha / jakkhasahassaparivuDA cakkaTThapaiDiyA navavi // 1 // " [navApi navayojana uddezaH3 vistIrNAni dvAdazadIrghAni aSTasamucchritAni yakSasahasraparivRtAni cakrASTakapratiSThitAni // 1 // ] dravyanidhAnavaktavya | AcAryAtoktA, bhAvanidhAnabhUtasamitisvarUpamAha-'aTTha samiI'tyAdi, samyagitiH-pravRttiH samitiH, IryAyAM gamane samiti vAlocaka yorguNAH zcakSurvyApArapUrvatayetIryAsamitiH, evaM bhASAyAM niravadyabhASaNataH, eSaNAyAmudgamAdidoSavarjanatA, AdAne-brahaNe bhA. prAyazcittaM NDamAtrAyA:-upakaraNamAtrAyA bhANDasya vA-vastrAdyupakaraNasya mRnmayAdipAtrasya vA mAnasya ca-sAdhubhAjanavizeSasya madA nikSepaNAyAM ca samitiH supratyupekSitasupramArjitakrameNeti, uccAraprazravaNakhelasivAnajallAnAM pAriSThApanikAyAM samitiH sU0603sthaNDilavizuddhyAdikrameNa, khelo-niSThIpanaM siMghAno-nAsikAzleSmeti, manasaH kuzalatAyAM samiti, vAco'kuzalatva 604 nirodhe samitiH, kAyasya sthAnAdiSu samitiriti // samitiSvaticArAdAvAlocanA deyetyAlocanAcAryayAlocakakSAdhoH prAyazcittasya ca svarUpAbhidhAnAya sUtratrayamAha ahahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati AlotaNA paDicchittae, taM0-AtAravaM AhAravaM vavahAravaM obIlae pakuvvata aparissAtI nijAvate avAtaraMsI / aDhahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati attadosamAloittate, saM0-jAtisaMpanne // 423 // kulasaMpanne viNayasaMpanne NANasaMpanne dasaNasaMpanne carittasaMpanne khaMte daMte (sU0604) aTTavihe pAyacchite paM0 saM0 For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educatio AloyaNAri paDikamaNArihe tadubhayArihe vivegArihe viussaggArihe tavArihe cheyArihe mUlarihe ( sU0 605 ) aTTha mataDANA paM0 vaM0--jAtimate kulamate balamate rUvamate tava0 suta0 lAbha0 issaritamate ( sU0 606 ) 'aTTahI'tyAdi sugamaM, navaraM 'AyAravaM 'ti jJAnAdipaJcaprakArAcAravAn jJAnAsevanArthyA, 'AhArava'nti avadhAraNAvAn AlocakenAlocyamAnAnAmatIcArANAmiti, Aha ca - " AyAravamAyAraM paMcavihaM muNai jI a Ayarai / AhAravamavahAre AloiMtassa savvaMti // 1 // " [AcAravAnAcAraM paMcavidhaM jAnAti yazcAcarati AdhAravAnavadhArayatyAlocayataH sarvamapi // 1 // ] 'vavahAravaM 'ti AgamazrutAjJAdhAraNAjItalakSaNAnAM paJcAnAmuktarUpANAM vyavahArANAM jJAteti, 'ovI - lae 'tti apanIDayati-vilajjIkaroti yo lajjayA samyaganAlocayantaM sarve yathA samyagAlocayati tathA karotItyapatrIDakaH, abhihitaM ca - " vaSahArava vavahAraM AgamamAI u muNai paMcavihaM / ovIluvagUhataM jaha Aloei taM savvaM // 1 // " ti [ vyavahAravAn vyavahAramAgamAdipaMcavidhaM jAnAti apanIDayatyanAlocayantamAlocayati yathA tat sarve // 1 // ] 'pakuvvae 'tti Alocite sati yaH zuddhiM prakarSeNa kArayati sa prakArIti, bhaNitaM ca - " Aloiyami sohiM jo kArAveha so pakuvIo // " iti, [ Alocite yaH zodhiM kArayati sa prakArI / ] 'aparissAi tti na parizravati-nAlocakadoSAnupazrutyAnyasmai pratipAdayati ya evaMzIlaH so'parizrAvIti, yadAha - " jo annassa u dose na kaheI ya aparisAI so hoI // " [yo'nyasya doSAn na kathayati eSo'parizrAvI bhavati // 1 // ] iti, 'nijjavae' tti niryApayati tathA karoti yathA | gurvvapi prAyazcittaM ziSyo nirvAhayatIti niryApaka iti, nyagAdi ca - "nijjavao taha kuNaI nivvahaI jeNa pacchi onal For Personal & Private Use Only jalnelibrary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMARS zrIsthAnA- ta"nti, [niryApakastathA karoti nirvAhayati yena prAyazcittaM] 'avAyadaMsitti apAyAn-anarthAn ziSyacittabhaGgA- sthAnA0 gasUtra- nirvAhAdIn durbhikSadaurbalyAdikRtAn pazyatItyevaMzIlaH, samyaganAlocanAyAM vA durlabhabodhikatvAdIn apAyAn ziSyasya | uddezaH3 vRttiH 4 darzayatIti apAyadazIti, bhaNitaM ca-"dubbhikkhadubbalAI ihaloe jANae avAe u / daMsei ya paraloe dullahabohitti AcAyo saMsAre // 1 // " iti, [durbhikSadurbalatvAdikAniha loke'pAyAn jJApayet darzayati ca paraloke ca saMsAre durlabhabodhitvamiti locaka // 424 // // 1 // ] 'attadosa'tti AtmAparAdhamiti, jAtikule mAtApitRpakSau, tatsampannaHprAyo'kRtyaM na karoti, kRtvApi pazcAttApA- yorguNAH dAlocayatIti tagrahaNaM, yadAha-"jAIkulasaMpanno pAyamakiccana sevaI kiNci| AseviuM ca pacchA tagguNao saMmamAloe prAyazcittaM // 1 // " iti, [jAtikulasampannaH prAyaH kiMcidakRtyaM na sevate Asevya ca pazcAt tadguNataH samyagAlocayet // 1 // ] vinaya- madAH | sampannaH sukhenaivAlocayati, tathA jJAnasampanno doSavipAka prAyazcittaM vA'vagacchati, yato'vAci-"nANeNa u saMpanno do sU06058 savivAgaM viyANiuM ghoraM / Aloei suhaM ciya pAyacchittaM ca avagacche // 1 // " iti, [jJAnasaMpannastu ghoraM doSavipAka vijJAya sukhamevAlocayati prAyazcittaM vA'vagacchati ||1||drshnsmpnnHshuddho'hmityevN zraddhatte, cAritrasampanno bhUyastamaparAdhaM na karoti samyagAlocayati prAyazcittaM ca nirvAhayatIti, uktaM ca-"suddho tahatti samma saddahaI dasaNeNa sNpnno|| caraNeNa u saMpanno na kuNai bhujo tamavarAhaM // 1 // " iti, [tathA zuddha iti samyak zraddhatte darzanasampannaH caraNasaMpa-31 // 424 / / nastu bhUyastamaparAdha na karoti // 1 // ] kSAntaH paruSa bhaNito'pyAcAyane ruSyatIti, Aha ca-"khaMto AyariehiM pharusaM bhaNio'vi navi rUse"tti, [kSAntaH AcAryaiH paruSa bhaNito'pi naiva ruSyet // ] dAntaH prAyazcittaM dattaM voTu 4 % Jain Education i nal For Personal & Private Use Only 8 nelibrary.org Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samartho bhavatIti, Aha ca-"daMto samattho voDhuM pacchittaM jamiha dijae tassa" iti, [dAntaH voDhuM samarthaH prAyazcittaM yadihAparAdhe dattaM tasya // ] 'AloyaNe'tyAdi, vyAkhyAtaM prAyaH, jAtyAdimadeSu satsvAlocanAya na pravartata iti madasthAnasUtraM, gatArtha, navaraM madasthAnAni-madabhedAH, iha ca doSAH 'jAtyAdimadonmattaH pizAcavadbhavati duHkhitazceha / jAtyAdihInatAM parabhave ca niHsaMzayaM labhate // 1 // ' iti ||vaadinaaN hi prAyaH zrutamado bhavatIti vAdivizeSAn darzayannAha aTTha akiriyAvAtI paM0 taM0-egAvAtI 1 aNegAvAtI 2 mitavAdI 3 nimmitavAdI 4 sAyavAtI 5 samucchedavAtI 6 NitAvAdI 7 Na saMti paralogavAtI 8 (sU0 607) 'aTTa akirie'tyAdi, kriyA-astItirUpA sakalapadArthasArthavyApinI saivAyathAvastuviSayatayA kutsitA akriyA |naJaH kutsArthatvAttAmakriyAM vadantItyevaMzIlA: akriyAvAdino, yathAvasthitaM hi vastvanekAntAtmaka tannAstyekAntAtmakameva cAstIti pratipattimanta ityarthaH, nAstikA iti bhAvaH, evaMvAditvAccaite paralokasAdhakakriyAmapi paramArthato na vadanti, tanmatavastusattve hi paralokasAdhakakriyAyA ayogAdityakriyAvAdina eva te iti, tatraika evAtmAdirartha ityevaM vadatItyekavAdI, dIrghatvaM ca prAkRtatvAditi, uktaM caitanmatAnusAribhiH-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyava-4 sthitH| ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // " iti, aparastvAtmaivAsti nAnyaditi pratipannaH, taduktam| "puruSa evedaM niM sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvyam , utAmRtatvasyezAno yadannenAdhirohati yadejati yannaijati yahare yadu antike yadantarasya sarvasyAsya bAhyata" iti, tathA "nityajJAnavivarto'yaM, kSititejojalAdikaHAtmA tadAtmakazceti, saGgirante 1554555555 Sain Education For Personal & Private Use Only elbrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- pare punH||1||" iti, zabdAdvaitavAdI tu sarva zabdAtmakamidamityekatvaM pratipannaH, uktaM ca "anAdinidhanaM brahma, sthAnA. nasUtra- zabdatattvaM yadakSaram / vivarttate'rthabhAvena, prakriyA jagato ytH||1||" iti, athavA sAmAnyavAdI sarvamevaikaM pratipa-18 uddezaH 3 vRttiH dyate, sAmAnyasyaikatvAdityevamanekadhaikavAdI, akriyAvAditA cAsya sadbhUtasyApi tadanyasya nAstIti pratipAdanAt A- akriyA tmAdvaitapuruSAdvaitazabdAdvaitAdInAM yuktibhiraghaTamAnAnAmastitvAbhyupagamAcca, evamuttaratrApIti 1, tathA satyapi kathaJcide- kA vAdinaH // 425 // katve bhAvAnAM sarvathA anekatvaM vadatItyanekavAdI, parasparavilakSaNA eva bhAvAstathaiva pramIyamANatvAt , yathA rUpaM rUpata-18 sU0 607 yeti, abhede tu bhAvAnAM jIvAjIvabaddhamuktasukhitaduHkhitAdInAmekatvaprasaGgAt dIkSAdivaiyarthyamiti, kiJca-sAmAnyama|GgIkRtyaikatvaM vivakSitaM paraiH, sAmAnya ca bhedebhyo bhinnAbhinnatayA cintyamAnaM na yujyate, evamavayavebhyo'vayavI dharmebhyazca dharmItyevamanekavAdI, asyApyakriyAvAditvaM sAmAnyAdirUpatayaikatve satyapi bhAvAnAM sAmAnyAdini Sedhena tanniSedhanAditi, na ca sAmAnya sarvathA bAsti, abhinnajJAnAbhidhAnAbhAvaprasaGgAt , sarvathA vailakSaNye caikaparamAPNumantareNa sarveSAmaparamANutvaprasaGgAt , tathA avayavinaM dhammiNaM ca vinA na pratiniyatAvayavadharmavyavasthA syAd , |bhedAbhedavikalpadUSaNaM ca kathaJcidvAdAbhyupagamanena niravakAzamiti 2, tathA anantAnantatve'pi jIvAnAM mitAnhai parimitAn vadati 'utsannabhavyakaM bhaviSyati bhuvana'mityabhyupagamAt, mitaM vA jIvaM-aGgaThaparvamA zyAmAkatandulamAtraM vA vadati na tvaparimitamasaiyeyapradezAtmakatayA aGgalAsayayabhAgAdArabhya yAvallokamApUrayatItyevamaniyatapramANa // 425 // 6 tayA vA, athavA mitaM saptadvIpasamudrAtmakatayA lokaM vadatyanyathAbhUtamapIti mitavAdIti, tasyApyakriyAvAditvaM vastu AASAAAACAAT padUSaNaM ca kaviprasaGgAt , jAvAsti, abhinna For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa vinirgatam / tAjaganmAtaraH sRSTAH sarIsRpANAM tattvaniSedhanAdeveti 3, tathA nimmitaM-IzvarabrahmapuruSAdinA kRtaM lokaM vadatIti nimmitavAdI, tathA cAhuH-"AsIdidaM | tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / aprataya'mavijJeyaM, prasuptamiva sarvataH // 1 // tasminnekArNavIbhUte, naSTasthAvarajaGgame / naSTAmaranare caiva, praNaSToragarAkSase // 2 // kevalaM gaharIbhUte, mahAbhUtavivarjite / acintyAtmA vibhustava, zayAnastapyate tapaH // 3 // tatra tasya zayAnasya, nAbheH padma vinirgatam / taruNaravimaNDalanibhaM, hRdyaM kAJcanakarNikam // 4 // tasmin pajhe tu bhagavAn daNDIyajJopavItasaMyuktaH / brahmA tatrotpannastena jaganmAtaraH sRssttaaH||5|| aditiH surasaGghAnAM ditirasurANAM manumanuSyANAm / vinatA vihaGgamAnAM mAtA vizvaprakArANAm // 6 // kaduH sarIsRpANAM sulamA mAtA tu nAgajAtInAm / surabhizcatuSpadAnAmilA punaH sarvabIjAnAm // 7 // " iti, pramANayati cAsau-buddhimatkAraNakRtaM bhuvanaM saMsthAnavattvAt ghaTavadityAdi, akriyAvAditA cAsya 'na kadAcidanIdRzaM jagaditi vacanAdakRtrimabhuvanasyAkRtrimatAniSedhAt, na cezvarAdikartRkatvaM jagato'sti, kulAlAdikArakavaiyarthyaprasaGgAt kulAlAdivaccezvarAderbuddhimatkAraNasyAnIzvaratAprasaGgAt, kiJca-IzvarasvAzarIratayA kAraNAbhAvAt kriyAsvapravRttiH syAt , sazarIratve ca tatzarIrasyApi karjantareNa bhAvyaM, evaM cAcavasthAprasaGga iti 4, tathA sAta-sukhamabhyasanIyamiti vadatIti sAtavAdI, tathAhi-bhavatvevAdI kazcit-sukhamevAnuzIlanIyaM sukhArthinA, na tvasAtarUpaM taponiyamabrahmacaryAdi, kAraNAnurUpatvAt kAryasya, nahi zukkaistantubhirArabdhaH paTo rakko bhavati api tu zukla eva, evaM sukhAsevanAt sukhameveti, uktaM ca-"mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, bhaktaM madhye pAnakaM caapraahe| drAkSAkhaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSazcAnte zAkyaputreNa dRssttH||1||" a *AISAIANASHIRIATRICA Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 sthAnA0 uddezaH3 akriyAvAdinaH sU0607 zrIsthAnA- kriyAvAditA cAsya saMyamatapasoH pAramArthikaprazamasukharUpayoH duHkhatvenAbhyupagamAt kAraNAnurUpakAryAbhyupagamasya ca lasUtra- | viSayasukhAdananurUpasya nirvANasukhasyAbhyupagamena bAdhitatvAditi 5, tathA samuccheda-pratikSaNaM niranvayanAzaM vadati yaH vRttiH sa samucchedavAdI, tathAhi-vastunaH sattvaM kAryakAritvaM, kAryAkAriNo'pi vastutve kharaviSANasyApi sattvaprasaGgAt, kArya |ca nityaM vastu krameNa na karoti, nityasyaikasvabhAvatayA kAlAntarabhAvisakalakAryabhAvaprasaGgAt, na cedevaM pratikSaNaM sv||426|| bhAvAntarosattyA nityatvahAniriti, yogaponApi na karoti adhyakSasiddhatvAdyaugapadyAkaraNasya, tasmAt kSaNikameva vastu kArya karotIti, evaM ca arthakriyAkAritvAt kSaNika vastviti, akriyAvAdI cAyamitthamavaseyaH-niranvayanAzAbhyupagame hi paralokAbhAvaH prasajati, phalArthinAM ca kriyAsvapravRttiriti, tathA sakalakriyAsu pravartakasyAsaGkhyeyasamayasambha|vyanekavarNollekhavato vikalpasya pratisamayakSayitve ekAbhisandhipratyayAbhAvAt sakalavyavahArocchedaH syAdata evaikAnta kSaNikAt kulAlAdeH sakAzAdarthakriyA na ghaTata iti, tasmAt paryAyato vastusamucchedavad dravyatastu na tatheti 6, tathA| niyata-nityaM vastu vadati yaH sa tathA, tathAhi-nityo lokaH, AvirbhAvatirobhAvamAtratvAdusAdavinAzayoH, tathA a|sato'nusAdAcchazaviSANasyeva satazcAvinAzAt ghaTavat , nahi sarvathA ghaTo vinaSTaH, kapAlAdyavasthAbhistasya pariNatatvAt , tAsAM cApAramArthikatvAt , mRtsAmAnyasyaiva pAramArthikatvAt , tasya cAvinaSTatvAditi, akriyAvAdI cAyamekA ntanityasya sthiraikarUpatayA sakalakriyAvilopAbhyupagamAditi 7, tathA 'na santi paraloge vA' iti neti-na vidyate hai zAntizca-mokSaH paralokazca-janmAntaramityevaM yo vadati sa tathA, tathAhi-nAstyAtmA pratyakSAdipramANAviSayatvAt // 426 // Jain Education Malhal For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharaviSANavat, tadabhAvAnna puNyapApalakSaNaM karma, tadabhAvAnna paraloko nApi mokSa iti, yaccaitaccaitanyaM tadbhatadharma iti, asyAkriyAvAditA sphuTava, na caitasya mataM saGgacchate, pratyakSAdyapravRttyA''tmAdInAM nirAka mazakyatvAt , satyapi vastuni pramANApravRttidarzanAdAgamavizeSasiddhatvAcca, bhUtadharmatApi na caitanyasya, [avikRtapittAdyAdhArabhUtabhUtA iti bhAvaH || vivakSitabhUtAbhAve'pi jAtismaraNAdidarzanAditi, eSAM ceha vAdinAmaSTAnAmapi digmAtramupadarzitaM, vizeSastvanyato jJeya Uhyo veti // ete ca vAdinaH zAstrAbhisaMskRtabuddhayo bhavantItyaSTasthAnakAvatArINi zAstrANyAha avihe mahAnimitta paM0 taM0-bhome uppAte suviNe aMtalikkhe aMge sare lakkhaNe vaMjaNe (sU0 608 ) advavidhA vayaNavibhattI paM0 saM0-niddese paDhamA hotI, bItiyA uvatesaNe / tatitA karaNaMmi katA, 'cautthI saMpadAvaNe // 1 // paMcamI ta avAtANe, chaTThI sassAmivAdaNe / sattamI sannihANatthe, aTThamI AmaMtaNI bhave // 2 // tattha paDhamA vibhattI niddese so imo ahaM vatti 1 / bitItA uNa uvatese bhaNa kuNa va timaM va taM vatti // 3 // tatitA karaNaMmi kayA NItaM ca kataM ca teNa va mate vA 3 / haMdi Namo sAhAte havati cautthI padANaMmi // 4 // avaNe giNhasu tatto ittotti va paMcamI avAdANe / chaTThI tassa imassa va gatassa vA sAmisaMbaMdhe // 5 // havai puNa sattamI tamimaMmi AhArakAlabhAve ta / AmaMtaNI bhave aTThamI u jaha he juvANattI // 6 // (sU0 609) aTTha ThANAI chaumattheNaM sabvabhAveNaM Na yANati na pAsati, taM0-dhammatthigAtaM jAva gaMdhaM vAtaM, etANi ceva uppannanANadasaNadhare arahA jiNe kevalI jANai pAsai jAva gaMdhaM Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 427 // * ASSASSSSSSSSSS vAtaM (sU0 610 ) aTThavidhe Auvede paM0 20-kumAramicce kAyatigicchA sAlAtI sallahattA jaMgolI bhUtavejjA khAra. 8 sthAnA0 taMteM rasAtaNe (sU0 611) uddezaH3 'aTTha mahAnimitte'tyAdi, atItAnAgatavartamAnAnAmatIndriyabhAvAnAmadhigame nimitta-heturyadvastujAtaM tannimittaM, nimittaM tadabhidhAyakazAstrANyapi nimittAnItyucyante, tAni ca pratyekaM sUtravRttivArtikataH krameNa sahasralakSakoTIpramANAnIti- vibhaktayaH kRtvA mahAnti ca tAni nimittAni ceti mahAnimittAni, tatra bhUmivikAro bhauma-bhUkampAdi tadartha zAstramapi bhaumame-I|| chadmasthetavamanyAnyapi vAcyAni 1, navaramudAharaNamiha-'zabdena mahatA bhUmiryadA rasati kampate / senApatiramAtyazca, rAjA rAjyaM | ca pIDyate // 1 // ' ityAdi, utpAdaH-sahajarudhiravRTyAdiH 2, svapno yathA 'mUtraM vA kurute svame, purISaM vA'tilohitam / yAni A. pratibuddhyet tadA kazcillabhate so'rthanAzanam // 1 // iti 3, antarikSaM-AkAzaM tatra bhavamAntarikSaM-gandhavanagarAdi, yurvedaH yathA 'kapilaM sasyaghAtAya, mAJjiSTaM haraNaM gavAm / avyaktavarNa kurute, balakSobhaM na sNshyH||1|| gandharvanagaraM snigdhaM, sU0608. saprAkAraM satoraNam / saumyAM dizaM samAzritya, rAjJastadvijayaMkaram // 2 // ' ityAdi 4, aGgaM-zarIrAvayavastadvikAra 611 AGga-ziraHsphuraNAdi, yathA 'dakSiNapArve spandanamabhidhAsye tatphalaM striyA vAme / pRthivIlAbhaH zirasi sthAnavivRddhilelATe syAd // 1 // ityAdi 5, svara:-zabdaH Sar3ajAdiH, sa ca nimittaM yathA-'sajjeNa lanbhaI vittiM, kayaM ca na vi-13 Nassai / gAvo mittA ya puttA ya, nArINaM ceva vallabho // 1 // ' ityAdi, zakunarutaM vA yathA-"vivicivisaddo punno, sAmAe sUlisUli dhanno u / cerI cerI ditto cikattI lAbhaheutti // 1 // " ityAdi 6, lakSaNaM strIpuruSAdInAM, yathA| R // 427 // UKURTATA dain Education Theratonal For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MASASARAMAT - "asthidhvarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM svare cAjJA, sarva sattve pratiSThitam // 1 // " ityAdi 7, vyaJjana-maSAdi, yathA-'lalATakezaH prabhutvAya'tyAdi 8 // etAni ca zAstrANi vacanavibhaktiyogenAbhidheyapratipAdakAnIti vacanavibhaktisvarUpamAha-'aTTavihA vayaNavibhattI'tyAdi, ucyate ekatvadvitvabahutvalakSaNo'rthoM yaistAni vacanAni vibhajyate kartRtvakarmatvAdilakSaNo'rthoM yayA sA vibhaktiH vacanAtmikA vibhaktirvacanavibhaktiH, 'su au jasi'tyAdi, 'niise silogo, nirdezanaM nirdezaH-karmAdikArakazaktibhiranadhikasya liGgArthamAtrasya pratipAdana tatra prathamA bhavati, yathA sa vA ayaM vA''ste ahaM vA Ase 1, tathA upadizyata ityupadezanaM-upadezakriyAyA vyApyamupalakSaNatvAdasya kriyAyA yayApyaM tat kamrmetyarthastatra dvitIyA, yathA bhaNa imaM zlokaM kuru vA taM ghaTaM dadAti taM yAti grAma |2, tathA kriyate yena tatkaraNaM-kriyAM prati sAdhakatamaM karotIti vA karaNaH-kartA 'kRtyalyuTo bahula' (pA. 3-3-113) miti vacanAditi, tatra karaNe tRtIyA kRtA-vihitA, yathA nItaM sasyaM tena zakaTena kRtaM kuNDaM mayeti 3, tathA 'saMpadAvaNetti satkRtya pradApyate yasmai upalakSaNatvAt sampradIyate vA yasmai sa sampradApanaM sampradAnaM vA, tatra caturthI, yathA bhikSave bhikSAM dApayati dadAti veti, sampradApanasyopalakSaNatvAdeva namaHsvastisvAhAsvadhA'laMvaSaDyuktAcca caturthI bhavati, namaH zAkhAyai-vairAdikAyai, namaHprabhRtiyogo'pi kaizcitsampradAnamabhyupagamyate iti caturthI 4, 'paJcamI ti zlokaH, apAdIyate / apAyato-vizleSata A-maryAdayA dIyate 'do avakhaNDana' iti vacanAt khaNDyate-bhidyate AdIyate vA-gRhyate yasmAttadapAdAnamavadhimAtramityarthastatra paJcamI bhavati, yathA-apanaya tato gRhAddhAnyamito vA kuzalAdgRhANete 5, piyatipata yasmAyA kRtA-tama karotI sthA072 Jain Education For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- 'chaTThI sassAmivAyaNe'tti svaM ca svAmI ca svasvAminI tayorvacanaM-pratipAdanaM tatra svasvAmivacane-svasvAmisambandhe GgasUtra- ityarthaH, SaSThI bhavati, yathA-tasyAsya vA gatasya vA'yaM bhRtyaH, 'vAyaNe'ttIha prAkRtatvAd dIrghatvaM 6, sannidhIyate kriyA vRttiH asminniti sannidhAnaM-AdhArastadevArthaH sannidhAnArthastatra saptamI, viSayopalakSaNatvAccAsya kAle bhAve ca kriyAvizeSaNe, tatra sannidhAne tadbhaktamiha pAtre, tatsaptacchadavanamiha zaradi puSyati, puSyanakriyA zaradA vizeSitA, tat kuTumbakamiha // 428 // lagavi duhyamAnAyAM gataM, iha gamanakriyA godohanabhAvena vizeSiteti 7, aSTamyAmantraNI bhavediti, su au jasiti, prathamA'pIyaM vibhaktirAmantraNalakSaNasyArthasya karmakaraNAdivat liGgArthamAtrAtiriktasya pratipAdakatvenASThamyuktA, yathA he yuvaniti shlokdvyaarthH| udAharaNagAthAstu vyAkhyAtAnusAreNa bhAvanIyAH, 'tattha'gAhA 'taiyA'gAhA, iha 'haMdI'tyupradarzane 'payANamitti sampradAne, 'avaNe'gAhA 'avaNe'tti apanayetyarthaH, idaM cAnuyogadvArAnusAreNa vyAkhyAtaM, AdazeSu tu 'amaNe' iti dRzyate, tatra ca syAmantraNatayA gamanIyaM, he amanaske ityrthH|| atha vacanavibhaktiyuktazAstrasaM. skArAt kiM chadmasthAH sAkSAdadRzyArthAn vidanti?, ucyate, netyAha-'aTThANe'tyAdi vyAkhyAtaM prAk, navaraM yAvakaraNAt 'adhammatthikAyaM 2 AgAsatthikArya 3 jIvamasarIrapaDibaddhaM 4 paramANupoggalaM 5 sadda 6 miti draSTavyamiti, etAnyeva jino jAnAtItyAha ca-'eyANI'tyAdi, sugamaM / / yathA dharmAstikAyAdIn jino jAnAti tathA''yurveda mapi jAnAti, sa cAyaM-'aTTavihe Auvvee' ityAdi, Ayu:-jIvitaM tadvidanti rakSitumanubhavanti copakramarakSaNe hA vidanti vA-labhante yathAkAlaM tena tasmAttasmin vetyAyurvedaH-cikitsAzAstraM tadaSTavidhaM, tadyathA-kumArANAM-bAlakAnAM sthAnA0 uddezaH3 | nimittaM vibhaktayaH chadmasthetarajJeyAjJe| yAni A yurvedaH sU0608611 428 // For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhatI-poSaNe sAdha kumArabhRtyaM, taddhi tantraM kumArabharaNakSIradoSasaMzodhanArtha duSTazUnyanimittAnAM vyAdhInAmupazamanArtha ceti 1 kAyasya jvarAdirogagrastasya cikitsApratipAdakaM tantraM kAyacikitsA, tattantraM hi madhyAGgasamAzritAnAM jvarAtIsAraraktazophonmAdapramehakuSThAdInAM zamanArthamiti 2 zalAkAyAH karma zAlAkyaM. tatpratipAdakaM tantraM zAlAkyaM, etaddhi UdacakragatAnAM rogANAM zravaNavadananayanaghrANAdisaMzritAnAmupazamanArthamiti 3 zalyasya hatyA-hananamuddhAraH zalyahatyA tatpratipAdakaM tantramapi zalyahatyetyucyate, tadvidhatRNakASThapASANapAMsulohaloSThAsthinakhaprAyA'GgAntargatazalyoddharaNArthamiti 4 'jaGgolI'ti viSavighAtatantramagadatantramityarthaH, taddhi sarpakITalUtAdaSTaviSanAzanArtha vividhaviSasaMyogopazamanArtha ceti 5bhUtAdInAM nigrahArtha vidyAtantraM bhUtavidyA, sA hi devAsuragandharvayakSarakSaHpitRpizAcanAgagrahAdyupasRSTacetasAM zAnti karmabalikaraNAdigrahopazamanArtheti 6 'kSAratantra'miti kSaraNaM kSAraH zukrasya tadviSayaM tantraM yatra tattathA, idaM hi suzrutAdiSu vAjIkaraNatantramucyate, avAjino vAjIkaraNaM retovRddhyA azvasyeva karaNamityanayoH zabdArthaH sama eveti, tat tantraM hi alpakSINavizuSkaretasAmApyAyanaprasAdopajanananimittaM praharSajananArthamiti 7 rasa:-amRtarasastasyAyana-prAptiH rasAyanaM, taddhi vayaHsthApanamAyurmedhAkaraNaM rogApaharaNasamarthaM ca tatpratipAdaka zAstraM rasAyanatantramiti // kRtarasAyanazca devavannirupakramAyurbhavatIti devaprastAvAddevAnAmaSTakAnyAha sakassa NaM deviMdassa devaranno aTThaggamahisIo paM0 taM0-paumA sivA satI aMjU amalA accharA NavamiyA rohiNI 1 IsANassa NaM deviMdussa devaranno aTThaggamahisIo paM020-kaNhA kaNharAtI rAmA rAmarakkhitA vasU vasuguttA vasumittA dain Education AS For Personal & Private Use Only Anlinelibrary.org Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH pyAdyAbhU // 429 // vasuMdharA 2 sakassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahArano aggamahisIo paM03 IsANassa NaM deviMdassa devaranno vesa sthAnA0 maNassa mahArano aTThaggamahisIo paM0 4 aTTha mahaggahA paM0 taM0-caMde sUre suke buhe bahassatI aMgAre saNiMcare keU 5 uddezaH3 (sU0 612) aTThavidhA taNavaNassatikAtiyA paM0 saM0-mUle kaMde khaMdhe tayA sAle pavAle patte pupphe (sU0 613) agramahicauridiyA NaM jIvA asamArabhamANassa aTThavidhe saMjame kajati, taM0-cakkhumAto sokkhAto avavarovittA bhavati, cakkhumateNaM dukkheNaM asaMjoettA bhavati, evaM jAva phAsAmAto sokkhAto avavarovettA bhavati phAsAmaeNaM dukkheNaM lAdyA caasaMjogettA bhavati / cauriMdiyA NaM jIvA samArabhamANassa aTThavidhe asaMjame kajjati, taM0-cakkhumAto sokkhAo turakSasaMyavavarovettA bhavati, cakkhumateNaM dukkheNaM saMjogettA bhavati, evaM jAva phAsAmAto sokkhAto (sU0 614) aTra sahamA | metarau sUpaM0 taM0-pANasuhume 1 paNagasuhume 2 bIyasuhume 3 haritasuhume 4 pupphasuhume 5 aMDasuhume 6 leNasuhume 7 siNeha- kSmANi sUsuhume 8 (sU0 615) bharahassa NaM ranno cAuraMtacakavaTTissa aTTha purisajugAI aNubaddhaM siddhAI jAva savvadukkhappahI ryayazaANAI, taM0-Adiccajase mahAjase atibale mahAbale tetavIrite kittavIrite daMDavIrite jalavIrite (sU0 616) pA dyA pAzvasassa NaM arahao purisAdANitassa aTTha gaNA aTTha gaNaharA hotthA, taM0-subhe ajaghose vasiDhe baMbhacArI some si gaNinaH ridharite vIrite bhaddajase (sU0 617) sU0612tatra 'sakasse tyAdi sUtrapaJcaka sugama, navaraM mahAgrahA-mahAnarthasAdhakatvAditi / mahAgrahAzca manuSyatirazcAmupa 617 ghAtAnugrahakAriNo bAdaravanaspatyupaghAtAdikAritveneti bAdaravanaspatInAha-'aDhaviheM'tyAdi, sugama, navaraM 'tnnvnn-2|| 429 // CARICE Jain EducU For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssai'tti bAdaravanaspatiH, kandaH-skandhasyAdhaH skandhaH sthuDamiti pratItaM tvak-challI zAlA-zAkhA pravAlaM-aGkaraH patrapuSpe pratIte / etadAzrayAzcaturindriyAdayo jIvA bhavantIti caturindriyAnAzritya saMyamAsaMyamasUtre, te ca prAgiveti / sUkSmANyapyAzritya saMyamAsaMyamau sta iti tAnyAha-'aTTa suhume'tyAdi, sUkSmANi zlakSNatvAdalpAdhAratayA ca, tatra prANasUkSmaanuddhariH kunthuH sa hi calanneva vibhAvyate na sthitaH sUkSmatvAditi 1 panakasUkSma panakaH-ullI, sa ca prAyaH prAvRTrakAle bhUmikASThAdiSu paJcavarNastavyalIno bhavati, sa eva sUkSmamiti evaM sarvatra 2 tathA bIjasUkSma-zAlyAdibIjasya mukhamule kaNikAH loke yA tuSamukhamityucyate 3 haritasUkSma-atyantAbhinavodbhinnapRthivIsamAnavarNa haritameveti 4 puSpasUkSma-vaTodumbarANAM puSpANi tAni tadvarNoni sUkSmANIti na lakSyante 5 aNDasUkSma-makSikAkITikAgRhakokilAbrAhmaNIkRkalAsyAdyaNDakamiti 6 layanasUkSmaM layanaM-AzrayaH sattvAnAM, tacca kITikAnagarakAdi, tatra kITikAzcAnye ca sUkSmAH sattvA bhavaMtIti 7 snehasUkSmamavazyAyahimamahikAkarakaharatanurUpamiti 8 / anantaroktasUkSmaviSayasaMyamamAsevya ye aSTakatayA siddhAstAnAha-bharahasse'tyAdi kaNThyaM, kintu 'purisajugAIti puruSA yugAnIva-kAlavizeSA iva kramavRttitvAt puruSayugAni 'anubaI' santataM yAvatkaraNAt 'buddhAI mukkAI parinivvuDAIti, eteSAM cAdityayaza:prabhRtInAmihotakramasyAnyathAtvamapyupalabhyate, tathAhi-"rAyA Aiccajase mahAjase aibale a blbhde| balaviriyakattavirie jalavirie daMDavirie ya // 1 // " iti [AdityayazA rAjA mahAyazA atibala: balabhadraH balavIryaH kArtavIryaH jalavIryaH dNddviiryH||1||] iha cAnyathAtvamekasyApi nAmAntarabhAvAd gAthAnulomyAcca sambhAvyata Jain Education For Personal & Private Use Only mainelibrary.org Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH / zrIsthAnA-8 iti / saMyamavadadhikArAt saMyamavatAmevASTakAntaramAha-pAse'tyAdi vyaktaM, kiMtu 'purisAdANIyassa'tti puruSANAM 8 sthAnA0 gasUtra- madhye AdIyata ityAdAnIya upAdeya ityarthaH, gaNA-ekakriyAvAcanAnAM sAdhUnAM samudAyAH gaNadharAH-tannAyakA A uddezaH3 cAryAH bhagavataH sAtizayAnantaraziSyAH, Avazyake tUbhaye'pi daza zrUyante, "dasa navagaM gaNANa mANaM jiNiMdANa" darzanAni [deza naiva jinendrANAM gaNAnAM mAnaM // ] iti vacanAt 'jAvaiyA jassa gaNA tAvaiyA gaNaharA tasse'ti [yasya yA- upmaadvaa||430|| vanto gaNAstAvanta eva gaNadharAstasya // 1 // ] vacanAcca, tadihAlpAyuSkatvAdikaM kAraNamapekSya dvayoravivakSaNamiti nemyantasambhAvyate, na cASTasthAnakAnurodha iha samAdhAnaM vaktuM zakyate, paryuSaNAkalpe'pyaSTAnAmevAbhidhAnAditi / gaNadha- kRbhUmiH rAzca darzanavanta iti darzanaM nirUpayannAha vIrarAjaaTThavidhe dasaNe paM0 saM0-sammaiMsaNe micchaiMsaNe sammAmicchadasaNe cakkhudaMsaNe jAva kevaladasaNe suviNadasaNe (sU0 618) aTThavidhe addhovamite paM0 20-palitovame sAgarovame ussappiNI osappiNI poggalapariyaTTe tItaddhA sU0618aNAgataddhA savvaddhA (sU0 619) arahato NaM ariTunemissa jAva aTThamAto purisajugAto jugaMtakarabhUmI duvAsapariyAte 621 aMtamakAsI (sU0 620) / samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM aTTha rAyANo muMDe bhavettA agArAto aNagAritaM pavvAvitA, taM0-vIraMgaya vIrajase saMjayaeNijate ya rAyarisI / seyasive udAyaNe [ taha saMkhe kAsivaddhaNe ] (sU0 621) 'aTThavihe daMsaNe' ityAdi kaNThyaM, kevalaM svapnadarzanasyAcakSurdarzanAntarbhAve'pi suptAvasthopAdhito bhedo vivakSita & // 430 // iti / samyagdarzanAdezca sthitipramANamaupamyAddhayA bhavatIti tAM prarUpayannAha-'aTTavihe addhovamie' ityAdi sugama, 6252545459 payaH RS For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpalakSaNAcA purAvalipayoga navaraM aupamyamupamA palyasAgararUpA tatpradhAnA addhA-kAlo'ddhaupamyaM rAjadantAdidarzanAt palyenopamA yatra kAle parimANataH sa palyopamaM, rUDhito napuMsakaliGgatA, evaM sAgaroparma, avasarpiNyAdInAM tu sAgaropamaniSpannatvAdupamAkA-| latvaM bhAvanIya, samayAdistu zIrSaprahelikAntaH kAlo'nupamAkAla iti / kAlAdhikArAdidamaparamAha-'arahao i. tyAdi, jAva aTThamAu'tti aSTamaM puruSayuga-aSTapuruSakAlaM yAvat yugAntakarabhUmiH puruSalakSaNayugApekSayA'ntakarANAMbhavakSayakAriNAM bhUmiH kAlaH sA AsIditi, idamuktaM bhavati-neminAthasya ziSyapraziSyakrameNASTau puruSAn yAvannivANaM gatavanto na parata iti, tathA paryAyApekSayA'pyantakarabhUmiH prasaGgAducyate-'duvAsa'tti dvivarSamAtre kevaliparyAye neminAthasya jAte sati sAdhavo bhavAntamakAdhuriti / tIrthakaravaktavyatAdhikArAdidamAha-samaNeNa'mityAdi sagamaM. navaraM bhavitta'tti antarbhUtakAritArthatvAt muNDAn bhAvayitveti dRzyaM, 'vIraMgae' ityAdi 'taha saMkhe kAsitavaddhaNae' | ityevaM caturthapAde sati gAthA bhavati, na caivaM dRzyate pustakeSviti, ete ca yathA pravAjitAstathocyate, tatra vIrAGgako vIrayazAH saMjaya ityete pratItAH, eNeyako gotrataH, sa ca ketakArddhajanapadazvetaMbInagarIrAjasya pradezinAmnaH zramaNopAsakasya nijakaH kazcidrAjarSiH, tathA seye AmalakalpAnagaryAH svAmI, yasyAM hi sUryakAbho devaH saudharmAt devalokAd bhagavato mahAvIrasya vandanArthamavatatAra nATyavidhi copadarzayAmAsa, yatra ca pradezirAjacaritaM bhagavatA pratyapAdIti, tathA zivaH hastinAgapurarAjo, yo hyekadA cintayAmAsa-ahamanudinaM hiraNyAdinA vRddhimupagacchAmi yatastato. 'sti purAkRtakarmaNAM phalamato'dhunApi tadarthamudyacchAmIti, tato vyavasthApya rAjye putraM kRtvocitamakhilakarttavyaM di Jain Education The r a For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- gasUtradRttiH // 431 // prokSitatApasatayA pravatrAja, tataH SaSThaMSaSThena tapasyatastathocitamAtApayataH parizaTitapatrAdinA pArayato vibhaGgajJAna- sthAnA0 mutsede, tena ca vilokayAJcakAra sapta dvIpAn sapta samudrAniAte, utpannaM ca me divyajJAnamityavaSTambhAdAgatya nagare bahuja-18| uddezaH 3 nasya yathopalabdhaM tattvamupadideza, tadA ca tatra bhagavAn vijahAra gautamazca bhikSAM bhrAmyan janAcchivaprarUpaNAM zuzrAva, darzanAni gatvA ca bhagavantaM prapaccha, bhagavAMstvasaGkhyeyAn dvIpasamudrAn prajJApayAmAsa, bhagavadvacanaM ca janAt zrutvA zivaH za-18 upamAdAkitaH, tatastasya vibhaGgaH pratipapAta, tato'sau bhagavati jAtabhaktirbhagavatsamIpaM jagAma, sa bhagavatA prakaTitAkUto jA-15 nemyantatasarvajJapratyayaH pravavrAja, ekAdaza cAGgAni papATha siddhazceti, tathA udAyanaH sindhusauvIrAdInAM SoDazAnAM janapadAnAM | kRbhUmiH vIrarAjavItabhayapramukhAnAM trayANAM triSaSTyadhikAnAM nagarazatAnAM dazAnAM ca mukuTabaddhAnAM rAjJAM svAmI zramaNopAsakaH, yena | rSayaH caNDapradyotamahArAja ujjayanIM gatvA ubhayabalasamakSaM raNAGgaNe raNakarmakuzalena karivaragirernipAtya baddho mayUrapicchena lalATapaTTe aGkitazca, tathA'bhijinnAmAnaM snehAnugatAnukampayA rAjyagRddho'yaM mA durgatiM yAsIditi bhAvayatA svaputraM sU0618 621 rAjye avyavasthApya kezinAmAnaM ca bhAgineyaM rAjAnaM vidhAya mahAvIrasamIpe pravavrAja, yazcaikadA tatraiva nagare vijahAra, utpannarogazca vaidyopadezAidhi bubhuje rAjyApahArAzaGkinA ca kezirAjena viSamizradadhidApanena paJcatvaM gamitaH yadguNapakSapAtinyA ca kupitadevatayA pASANavarSeNa kumbhakArazayyAtaravarja sarvaM tannagaraM nyaghAtIti,. tathA zaGkhaH kAzIvarddhano vANArasInagarIsambandhijanapadavRddhikara ityarthaH, ayaM ca na pratItaH, kevalamalakAbhidhAno rAjA vArANasyAM bhagavatA pra // 431 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only admi.jainelibrary.org Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REAKERA vAjito'ntakRddazAsu zrUyate sa yadi paraM nAmAntareNAyaM bhavatIti // ete cAhArAdau manojJAmanojJe samavRttaya iti prastAvAdAhArasvarUpamAha aTThavihe AhAre paM0 taM0-maNuNNe asaNe pANe sAime sAime amaNuNNe jAva sAime (sU0 622) upi saNakumAramAhiMdANaM kappANaM heTiM baMbhaloge kappe rihavimANe patthaDe ettha NamakkhADagasamacauraMsasaMThANasaMThitAto aTTha kaNharAtIto paM0 20-puracchimeNaM do kaNharAtIto dAhiNaNaM do kaNharAio paJcacchimeNaM do kaNharAio uttareNaM do kaNharAio, puracchimA abhaMtarA kaNharAtI dAhiNaM bAhiraM kaNharAI puTThA, dAhiNA abhaMtarA kaNharAtI paJcacchimagaM bAhiraM kaNharAI puTThA, paJcacchimA abhaMtarA kaNharAtI uttaraM bAhiraM kaNharAI puTThA, uttarA abhaMtarA kaNharAtI puracchimaM bAhiraM kaNharAtIM puTThA, puracchimapaJcacchimillAo bAhirAo do kaNharAtIto chalaMsAto, uttaradAhiNAo bA. hirAo do kaNharAtIto taMsAo, savvAo'vi NaM abhaMtarakaNharAtIto cauraMsAo 1 etAsi NaM aTThaNhaM kaNharAtINaM aTTha nAmadhejA paM0 20-kaNharAtIti vA meharAtIti vA maghAti vA mAghavatIti vA vAtaphaliheti vA vAtapalikkhobheti vA devapalihe vA devapalikkhobheti vA 2 etAsi NaM aTuNDaM kaNharAtINaM aTThasu uvAsaMtaresu aTTha logaMtitavimANA paM0 taM0-accI accimAlI vatiroaNe pabhaMkare caMdAbhe sUrAme supaiTThAbhe aggiccAbhe 3 etesu NaM aTThasu logaMtitavimANesu aTThavidhA logaMtitA devA paM0 taM0-sArasatamAicA vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya / tusitA avvAbAhA aggiccA ceva boddhavvA // 1 / / 4 etesi NamaTTaNhaM logaMtitadevANaM ajahaNNamaNukoseNaM aTTha sAgarovamAI ThitI paNNattA 5 (sU0 623) Jain Educat For Personal & Private Use Only nebrary.org Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA nasUtravRttiH // 432 // malokasya riSThAkhyo dayan sUtrapaJcakamAha ra caturanaM-catuSkoNa ya SSSSSSS aTTa dhammatthigAtamajjhapatesA paM0 aTTha adhammatthigAta0 evaM ceva aTTha AgAsatthigA0 evaM ceva aTTha jIvamajjhapaesA 8 sthAnA0 paM0 (sU0 624) uddezaH3 "aTTavihe'tyAdi sugamaM / AhAradravyANi rasapariNAmavizeSavantyamanojJAnyanantaramuktAnyatha kSetravizeSAn pudgalagata- AhAraH varNapariNAmavizeSavattvenAmanojJAn kRSNarAjyabhidhAnAn pratipAdayan sUtrapaJcakamAha-'uppi'ityAdi sugama, navaraM kRSNarA-. |'umpiti upari 'heDiMti adhastAt brahmalokasya riSThAkhyo yo vimAnaprastaTastasyeti bhAvaH, AkhATakavatsama-tulyaM jyAdyAHmasarvAsu dikSu caturasra-catuSkoNaM yatsaMsthAnaM-AkArastena saMsthitAH AkhATakasamacaturasrasaMsthAnasaMsthitAH kRSNarAjayaH dhyapradezAH -kAlakapudgalapatayastayuktakSetravizeSA api tathocyanta iti, yathA ca tA vyavasthitAstathA dayate-'puracchime NaM'ti sU0 622 purastAt pUrvasyAM dizItyarthaH, dve kRSNarAjI, evamanyAsvapi dve dve, tatra prAktanI yakA'bhyantarA kRSNarAjI sA dAkSi. 624 NAtyAM bAhyAM tAM 'spRSTA' sRSTavatI, evaM sarvA api vAcyAH, tathA paurastyapAzcAtye dve bAhye kRSNarAjI SaDA-paToTike auttaradAkSiNAtye dve bAhye kRSNarAjyau tryane sarvAzcatasro'pItyartho'bhyantarAzcaturasrAH, nAmAnyeva nAmadheyAni, kRSNarAjI kRSNapudgalapatirUpatvAd itirupapradarzane vA vikalpe megharAjIva yA sA megharAjIti cAbhidhIyate kRSNatvAt tathA maghA-paSThapRthivI tadvadatikRSNatayA sA magheti vA mAghavatI-saptamapRthivI tadvadyA sA mAghavatIti vAtaparighAdIni tu tamaskAyasUtravaDyAkhyeyAnIti / etAsAmaSTAnAM kRSNarAjInAmaSTasvavakAzAntareSu-rAjIdvayamadhyalakSaNeSvaSTau // 432 // lokAntikavimAnAni bhavanti, etAni caivaM prajJatyAmucyante-abhyantarapUrvAyA agre acirvimAnaM tatra sArasvatA devA, For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ** * * parvayoH kRSNarAjyormadhye arciAlIvimAne AdityA devAH, abhyantaradakSiNAyA agre vairocane vimAne vahnayaH, dakSiNayomadhye zubhakare vimAne varuNAH, abhyantarapazcimAyA agre candrAbhegatoyAH, aparayormadhye sUrAbhe tuSitAH, abhyantarottarAyA agre aGkAbhe'vyAbAdhAH, uttarayormadhye supratiSThAbhe AgneyAH, bahumadhyabhAge riSThAbhe vimAne riSThA devA iti, sthApanA ceyaM pUrvI 'ajahannakoseNaM ti jaghanyatvotkarSAbhAvenetyarthaH, brahmaloke hi jaghanyataH sapta sAgaropamANyutkRSTatastu dazeti lokAntikAnAM tvaSTAviti / kRSNarAjayo jharddhacAli lokasya madhyabhAgavRttaya iti dharmAdInAmapi madhyabhAgavRttikasyASTakacatuSTayasyA viSkaraNAya sUtracatuSTayaM-'aTTa dhamme' tyAdi, sphuTaM, navaraM dharmAdharmAkAzAnAM svairocana madhyapradezAste ye rucakarUpA iti, jIvasyApi kevalisamudghAte rucakasthA eva te anyadA tvaSTAvavicalA ye te madhyapradezAH, zeSAstvAvarttamAnajalamivAnavaratamudhasUrAma dvartanaparivartanaparAstatsvabhAvAdye te amadhyapradezA iti / jIvamadhyapradezAdipa-4 dArthapratipAdakAstIrthakarA bhavantIti prakRtAdhyayanAvatAriNI tIrthaGkaravaktavyatA sUtradvayenAhaarahatA NaM mahApaume aTTha rAyANo muMDA bhavittA agArAto aNagAritaM pavvAvessati, taM0-paumaM paumagummaM naliNaM nalina uttarA 1arciH 8 supratiSTAma * 5candrAma 4 pramaGakara dakSiNa . 545 an de For Personal & Private Use Only manelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 433 // SAASAASAS gummaM paumaddhataM dhaNuddhataM kaNagarahaM bharahaM 1 (sU0 625) kaNhassa NaM vAsudevassa aTTha aggamahisIo arahato NaM ariTu 8 sthAnA0 nemissa aMtite muMDA bhavettA agArAto aNagAritaM pavvatitA siddhAo jAva savvadukkhappahINAo, taM0-paumAvatI | uddezaH3 gorI gaMdhArI lakkhaNA susImA jaMbavatI saJcabhAmA ruppiNI kaNhaaggamahisIo 2 (sU0 626) vIritapuvvassa NaM aTTha mahApadmacatthU aTTha cUliAvatthU paM0 (sU0 627) rAjarSayaH "arahA Na'mityAdi sugama, navaraM 'mahApaume'tti mahApadmo bhaviSyadutsarpiNyAM prathamatIrthakaraH zreNikarAjajIva iti siddhakRihaiva navasthAnake vakSyamANavyatikara iti, 'muMDA bhavitta'tti muNDAn bhAvayitveti / kRSNAgramahiSIvaktavyatA tvanta-15 SNAgramakRddazAGgAdavaseyA, sA ceyaM-kila dvArakAvatyAM kRSNo vAsudevo babhUva, padmAvatyAdikAstasya bhAryA abhUvana , ariSTha- hiSyaHvI|nemistatra viharati sma, kRSNaH saparivAraH padmAvatIpramukhAzca devyo bhagavantaM paryupAsAsire, bhagavAMstu teSAM dharmamAcakhyau, yepravAdavatataH kRSNo vanditvA'bhyadhAt-asyA bhadanta! dvArakAvatyA dvAdazanavayojanAyAmavistArAyA dhanapatinimmitAyAH pra stvAdyA |tyakSadevalokabhUtAyAH kiMmUlako vinAzo bhaviSyati?, bhagavAn tribhuvanagururjagAda-surAgnidIpAyanamunimUlako vinAzo sU0625bhaviSyatIti nizamya madhumathano manasyevaM vibhAvitavAn-dhanyAste pradyumnAdayo ye niSkrAntAH ahamadhanyo bhogamUcchito 627 na zaknomi pravajitumiti, tatastamahannavAdIda-bhoH! kRSNa na bhavatyayamoM yadvAsudevAH pravrajanti, kRtanidAnatvAtteSAM, athAhaM bhadanta ! kvotsatsye?, bhuvanavibhurAha-dagdhAyAM puri pANDumathurAM prati calitaH kauzAmbakAnane nyagrodhasyAdhaH 8 // 433 // supto jarAkumArAbhidhAnabhAtrA kANDena pAde viddhaH kAlaM kRtvA vAlukaprabhAyAmutpatsyase, evaM nizamya yadunandano dIna Main Education International For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manovRttirabhavat, tato jagadgururagAdIt-mA dainyaM vraja yatastatastvamudatyA''gAminyAmutsarpiNyAM bhArate varSe'mamAbhidhAno dvAdazo'rhan bhaviSyasIti zrutvA jaharSa siMhanAdAdi ca cakAra, tato janAIno nagarI gatvA ghoSaNAM kArayAJcakAra yadutAhatA neminAthenAsyA nagaryA vinAzaH samAdiSTastato yaH ko'pi tatsamIpe prabrajati tasyAhaM niSkramaNamahimAnaM vitanomIti nizamya padmAvatIprabhRtikA devyo'vAdiSuH-vayaM yuSmAbhiranujJAtAH pravrajAmaH, tatastA mahAntaM niSkramaNamahimAnaM katvA nemijinanAyakasya ziSyikAtvena dattavAn , bhagavAMstu tAH pravAjitavAn, tAzca viMzativarSANi pravrajyAparyAyaM paripAlya mAsikyA saMlekhanayA caramocchAsaniHzvAsAbhyAM siddhA iti / etAzca siddhA vIryAditi vIryAbhidhAyinaHpUrvasya svarUpamAha-vIriyapuvvetyAdi, vIryapravAdAkhyasya tRtIyapUrvasya vastUni-mUlavastUni adhyayanavizeSA AcAre brahmacaryAdhyayanavat cUlAvastUni tvAcArApravaditi // vastuvIryAdeva gatayo'pi bhavantIti tA darzayannAha aTTha gatito paM0 taM0-NiratagatI tiriyagaI jAva siddhigatI gurugatI paNollaNagatI panbhAragatI (sU0 628) gaMgAsiMdhurattArattavatidevINaM dIvA aTTha 2 joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM paM0 (sU0 629) ukkAmuhamehamuhavijumuhavijudaMtadIvANaM dIvA aTTa 2 joyaNasayAI AyAmavikkhaMbheNaM paM0 (sU0 630) kAlote NaM samudde aTTha joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM pannatte (sU0 631) abhaMtarapukkharaddhe NaM aha joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM paM0, evaM bAhirapukkharaddhevi (sU0 632) egamegassa NaM ranno cAuraMtacakavaTTissa aTThasovannite kAkiNirayaNe chattale duvAlasaMsite aTThakaNNite adhikaraNisaMThite paM0 (sU0 633) mAgadhassa NaM joyaNassa aTTha dhaNusahassAI nidhatte paM0 (sU0 634) sthA073 For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AS sUtra vRttiH // 434 // 'aha-gaIoM ityAdi, sugama, navaraM 'gurugaiti bhAvapradhAnatvAnnirdezasya goraveNa-UrdhvAdhastiryaggamanasvabhAvena pArasthAnA0 yA paramANvAdInAM svabhAvato matiH sA gurugatiriti, yA tu parapreraNAt sA praNodanagatirvANAdInAmiva, yA tu dravyAnta- uddezaH3 rAkrAntasya sA prAgbhAragatiyathA nAvAderadhogatiriti / anantaraM gatirukketi gatimatInAM gaGgAdinadInAmadhiSThAtRdevIdvI- & gatigaMgApasvarUpamAha-'gaMge'tyAdi kaNThyaM, navaraM gaGgAdyA bharatairavatanadyastadadhiSThAtRdevInAM nivAsadvIpA gaGgAdiprapAtakuNDa- | didvIpAmadhyavartinaH / dvIpAdhikArAdantaradvIpasUtraM, tata eva dvIpavataH kAlodasamudrasya pramANasUtraM, tadanantarabhAvinaH puSkarA- ntaradvIpabhyantarArddhasya bAhyArddhasya ca sUtre, sugamAni caitAni, navaramulkAmukhameghamukhavidyunmukhavidyudantazabdeSu pratyekaM dvIpa- kAlodazabdaH sambadhyate, tatazcolkAmukhadvIpAdayo NamityalaGkAre dvIpA himavataH zikhariNazca varSadharaparvatasya pUrvayordaSTrayo puSkarArdharaparayozca saptAnAM saptAnAmantaradvIpAnAM madhye SaSTho'ntaradvIpaH aSTAvaSTau yojanazatAni AyAmaviSkambhena prjnyptH| kAkaNIpuSkarADhe ca cakriNo bhavantIti tatsatkaratnavizeSasyASTasthAnake'vatAraM kurvannAha-'egamege' ityAdi, ekaikasya rAjJa- yojanAni zcaturantacakravartina ityatrAnyAnyakAlotpannAnAmapi tulyakAkaNIratnapratipAdanArthamekaikagrahaNaM nirupacaritarAjazabda sU0628viSayajJApanArtha rAjagrahaNaM SaTkhaNDabharatAdibhoktRtvapratipAdanArtha caturantacakravarttigrahaNamiti, aSTasauvarNikaM kAka 634 |NiratnaM, suvarNamAnaM tu catvAri madhuratRNaphalAnyekaH zvetasarSapaH SoDaza zvetasarSapA ekaM dhAnyamASakaphalaM dve dhAnyamASaphale ekA guJjA paJca guJjAH ekaH karmamASakaH SoDaza karmamASakAH ekaH suvarNaH, etAni ca madhuratRNaphalAdIni bharatakAlabhAvIni gRhyante, yataH sarvacakravartinAM tulyameva kAkaNiratnamiti, SaTtalaM dvAdazAni aSTakarNikaM adhikaraNIsaM OMOMOM45 // 434 // For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55544%% * sthitaM prajJaptamiti, tana talAni-madhyakhaNDAni azrayaH-kovyaH karNikA:-koNavibhAgAH adhikaraNika-suvarNakAropakaraNaM / pratItameveti, idazca caturaGgalapramANaM 'cauraMgulappamANA suknavarakAgaNI neya'tti vacanAditi / aGgalapramANaniSpannaM yoja namAnamAha-mAgaheM'tyAdi, magadheSu bhavaM mAgadhaM-magadhadezavyavahRttaM tasya yojanasya-adhvamAnavizeSasyASTa dhanuHsaha-18 *mrANi nihAro nirgamaH pramANamitiyAvat 'nihatte'tti kvacisAThaH tatra nidhattaM-nikAcitaM nizcitaM pramANamiti ga-1 myate, idaM ca pramANaM paramANvAdinA krameNAvaseyaM, tathAhi-"paramANU tasareNU rahareNU aggayaM ca vAlassa / likkhA z2yA Mya javo aDaguNavivaddhiyA kamaso ||1||"[prmaannustrsrennuu rathareNurvAlasyAnaM ca likSA yUkA ca yavo'STaguNaviva-18 |rddhitAH krmshH||1||] tatra paramANuranantAnAM nizcayaparamANUnAM samudayarUpaH, UrdhvareNvAdi(utzlakSNazlakSNikA)bhedA anuyogadvArAbhihitA anenaiva saGgahItA dRzyAH, tathA paurastyAdivAyupreritastrasyati-gacchatIti trasareNuH, rathagamanotkhAto rathareNuriti, evaM cASTau yavamadhyAnyaMgulaM, caturviMzatiraMgulAni hastaH, catvAro hastA dhanuH, dve sahasra dhanuSAM gavyUtaM, catvAri gavyUtAni yojanamiti, mAgadhagrahaNAt kvacidanyadapi yojanaM syAditi pratipAditaM, tatra yasmin deze SoDazabhirdhanuHzatairgavyUtaM syAttatra padbhiH sahasraizcaturbhiH zatairdhanuSAM yojanaM bhavatIti // yojanapramANamabhidhAyASTayojanato jambvAdInAM pramANapratipAdanAya sUtracatuSTayamAha jaMbU NaM sudaMsaNA aTTa joyaNAI uddhaM uccatteNaM bahumajjhadesabhAe aTTha joyaNAI vikkhaMbheNaM sAtiregAiM aTTha joyaNAI savvaggeNaM paM01,kUDasAmalI NaM aTTha joyaNAI evaM ceva 2 (sU0635) timisaguhA NamaTTha joyaNAI uddhaM uccatteNaM 3 khaMDappavA Jain Educetics For Personal & Private Use Only ljanelibrary.org Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 435 // taguhA NaM aTTha joyaNAI uddhaM uccattenaM evaM ceva 4 ( sU0 636) jaMbUmaMdarassa pavvayassa puracchimeNaM sItAte mahAnatIte utokU aTTha vakkhArapavvayA paM0 taM0 - cittakUDe pamhakUDe naliNakUDe egasele tikaDe vesamaNakUDe aMjaNe mAyaMjaNe 1 / jaMbUmaMdarapacacchimeNaM sItotAte mahAnatIte ubhatokUle aTTha vakkhArapavvatA paM0 taM0 aMkAvatI pamhAvatI AsIvise suhAva caMdapavvate sUrapavvate nAgapavvate devapavvate 2 / jaMbUmaMdarapuracchimeNaM sItAte mahAnatIte uttareNaM aTTha cakkavaTTivijayA paM0 taM0 kacche sukacche mahAkacche kacchagAvatI Avatte jAva pukkhalAvatI 3, jaMbUmaMdarapuracchimeNaM sItAte mahAnatIte dAhiNeNamaTTa cakavaTTivijayA paM0 taM0--vacche subacche jAva maMgalAvatI 4, jaMbUmaMdarapaJcacchimeNa sItotAmahAnadIte dAhiNeNaM aTTha cakavaTTivijayA paM0 taM0 pamhe jAva salilAvatI 5, jaMbUmaMdarapazJcatthimeNaM sItotApa mahAnadIe uttareNaM aTTha cakavaTTivijayA paM0 taM0 vappe suvappe jAva gaMghilAvatI 6 / jaMbUmaMdarapuracchimeNaM sItAte mahAnatIte uttareNamaTTha rAyaddANIto paM0 taM0 khemA khemapurI caiva jAva puMDarIgiNI 7, jaMbUmaMdarapura0 sItAe mahANaIe dAhiNeNaM aTTha rAyahANIto paM0 taM0 - susImA kuMDalA ceva jAva rayaNasaMcayA 8, jaMbUmaMdarapaJcacchimeNaM sIodAte mahAdAhiNaM aTTha rAhANIo paM0 taM0 - AsapurA jAva vItasogA 9, jaMbUmaMdarapaJca0 sItotAte mahAnatIte uttareNamaha rAyaddANIo paM0 taM0 - vijayA vejayaMtI jAba aujjhA 10 ( sU0 637 ) jaMbUmaMdarapura0 sItAte mahAnadIe uttareNaM ukkosapae aTTha arahaMtA aTTha cakavaTTI aTTha baladevA aTTha vAsudevA upajiMsu vA uppajjaMti vA uppajjissaMti vA 11, jaMbUmaMdarapuracchi0 sItAe dAhiNeNaM ukkosapae evaM ceva 12 jaMbUmaMdarapacasthi0 sIoyAte mahANadIe dAhiNeNaM ukko For Personal & Private Use Only 8 sthAnA0 uddezaH 3 jambUguhAvakSAranaga rI arhadAdidIrghava tADhyacU - likAdi hastikUTa kalpAdi sU0 635644 // 435 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapae evaM ceva 13, evaM uttareNavi 14 (sU0 638) jaMbUmaMdarapura0 sItAte mahAnaIe uttareNaM aTTha dIhaveyar3A aTTa timisaguhAo aTTha khaMDagappavAtaguhA aTTha kayamAlagA devA aTTa NaTTamAlagA devA aTTha gaMgAkuMDA aTTha siMdhukuMDA aTTa gaMgAto aTTha siMdhUo aTTha usabhakUDA pavvatA aTTha usabhakUDA devA paM015, jaMbUmaMdarapuracchimeNaM sItAte mahAnatIte dAhiNeNaM aTTha dIhavear3A evaM ceva jAva aTTa usabhakUDA devA paM0, navaramettha rattArattAvatIto tAsiM ceva kuMDA 16, jaMbUmaMdarapaJcacchime NaM sItotAe mahAnadIte dAhiNeNaM aTTha dIhaveyaDA jAva aTTha naTTamAlagA devA aTTha gaMgAkuMDA aTTa siMdhukuMDA aTTha gaMgAto aTTha siMdhUo aTTa usabhakUDapavvatA aTTa usabhakUDA devA paNNattA 17, jaMbUmaMdarapaJcatthi0 sIotAte mahAnatIte uttareNaM aha dIhaveyar3A jAva aTTha naTTamAlagA devA aTTha rattakuMDA aTTa rattAvatikuMDA aTTha rattAo jAva aha usabhakUDA devA paM0 18 (sU0 639) maMdaracUliyA NaM bahumajhadesabhAte aTTa joyaNAI vikkhaMbheNaM paM0 19 (sU0 640) dhAyaisaMkhadIve purathimaddheNaM dhAyatirukkhe aTTa joyaNAI uDU uccatteNaM pa0 bahumajjhadesabhAe aTTa joyaNAI vikkhaMbheNaM sAiregAI aTTha joyaNAiM savvaggeNaM paM0 evaM dhAyaharukkhAto ADhavettA saJceva jaMbUdIvavattavvatA bhANiyavvA jAva maMdaracUliyatti evaM paJcacchimaddhevi mahAdhAtatirukkhAto ADhavettA jAva maMdaracUliyatti evaM pukkharavaradIvar3apuracchimaddhevi paumarukkhAo ADhavettA jAva maMdaracUliyatti evaM pukkharavaradIvapaJcatthi0 mahApaumarukkhAto jAva maMdaracUlitatti (sU0 641) jaMbUdIve 2 maMdare panvate bhAsAlavaNe aha disAhatthikUDA paM0 20-paumuttara nIlavaMte suhatthi aMjaNAgirI kumute ya / palAsate vaDise (aTThamae) royaNAgirI // 1 // 1 jaMbUdIvassa NaM dIvassa jagatI aha joyaNAI sahUM uccatteNaM bahumajhadesabhAte aha joyaNAI Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only D ainelibrary.org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH // 436 // vikkhaMbheNaM 2 (sU0 642) jaMbUdIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM mahAhimavate vAsaharapavate aTTha kUDA -- siddhe mahahimavaMte himavaMte rohitA harIkUDe / harikaMtA harivAse verulite cetra kUDA u // 1 // 3 jaMbUmaMdarauttareNaM rupimi vAsaharapankte aha kUDA paM0 taM0-siddhe ya ruppI rammaga narakatA buddhi ruppakUDe yA / hiraNNavate maNikaMcaNe ta kimi kUDA u // 1 // 4 jaMbUmaMdarapuracchimeNaM ruyagavare pavate aTTha kUr3A paM0 saM0-riTe tavaNija kaMcaNa rayata disAsodhine palaMbe ya / aMjaNa aMjaNapulate ruyagassa puracchime kUDA // 1 // 1 tattha NaM aha disAkumArimahattaritAto mahiDDiyAko nAva paliovamadvitItAvo parivasaMti taM0-NaMduttarA ya NaMdA, ANaMdA NaMdivaddhaNA / vijayA ya vejayaMtI, jayaMtI aparAjiyA // 1 // 2 jaMbUmaMdaradAhiNeNaM rutagavare pavvate aDha kUDA paM0 ta0-kaNate kaMcaNe paume naliNe sasi divAyare ceva / besamaNe verulite ruyagassa u dAhiNe kUDA // 1 // 3 vattha NaM aTTha disAkumArimahattariyAto mahiDDiyAto jAva paliovamahitItAto parivasaMti taM0-samAhArA suppatiNNA, suppabuddhA jasoharA / lacchivatI sesavatI, cittaguttA vasuMdharA // 1 // 4 jaMbUmaMdarapaJca0 ruyagavare pavvate aTTha kUDA paM0 20-sotthite ta amohe ya, himavaM maMdare tahA / rupaye sataguttame caMde, aTThame ta sudNsnne||1||5 tattha NamaTTa disAkumArimahattariyAo mahiDiyAto jAva paliovamahitItAto parivasaMti taM0-ilAdevI surAdevI, puDhavI paumAvatI / eganAsA NavamitA, sItA bhaddA ta aTumA // 1 // 6 jaMbUmaMdarauttararuagavare pavvate aTU kUDA paM020-rapaNe rayaNucate tA, sabbarayaNa rayaNasaMcate ceva / vijaye ya vijayate jayaMte aparAjite // 1 // 7 tattha NaM aTTha disAkumArimahattariyAto mahar3itAo jAva palibhokmadvitItAo parivasaMti 8 sthAnA0 uddeza:3 jambUguhAvakSAranagarI ahaMdAdidIrghavaitAnyacUlikAdighastikUTakalpAdi, sU0635644 // 436 // For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM0-alaMbusA mitakesI poMDari gItabAruNI / AsA ya saJcagA ceva, sirI hirI ceva uttarato // 1 // 8 aTTa ahelogavatthavvAto disAkumArimahattaritAto paM0 20-bhogaMkarA bhogavatI, subhogA bhogamAliNI / suvacchA vacchamittA ya, vAriseNA balAhagA // 1 // 1 aTTha uddalogavatthavvAo disAkumArimahattaritAto paM0 taM0-meghaMkarA meghavatI, sumeghA meghamAliNI / toyadhArA vicittA ya, pupphamAlA aNiditA // 1 // 2 (sU0 643) aTTha kaMppA tiritamissovavannagA paM0 20-sohamme jAva sahassAre 3, etesu NamaTThasu kappesu aTTha iMdA paM0 taM0-sakke jAva sahassAre 4, etesiNaM aTThaNhamidANaM aTTha pariyANiyA vimANA paM0 saM0-pAlate pupphate somaNase sirivacche gaMdAvatte kAmakame pItimaNe vimale 5 (sU0 644 'jaMbU Na'mityAdi, jambU:-vRkSavizeSastadAkArA sarvaratnamayI yA sA jambUra, yayA ayaM jambUdvIpo'bhidhIyate, sudarzaneti tasyA nAma, sA cottarakurUNAM pUrvArddha zItAyA mahAnadyAH pUrveNa jAmbUnadamayayojanazatapaJcakAyAmaviSkambhasya dvAda|zayojanamadhyabhAgapiNDasya kramaparihANito dvigavyUtocchritaparyantasya dvigavyUtocchritapaJcadhanuHzatavistIrNapadmavaravedikAparikSiptasya dvigavyUtocchritasacchatratoraNacaturasya pIThasya madhyabhAgavyavasthitAyAM caturyojanocchritAyAmaSTayojanAyA maviSkambhAyAM maNipIThikAyAM pratiSThitA dvAdazavedikAguptA, 'aha joyaNAImityAdi aSTa yojanAnyUrvoccatvena bahu4 madhyadezabhAge-zAkhAvistAradeze aSTa yojanAni viSkambheNa sAtirekANi-atirekayuktAnyuryodhagamyUtidvayenAdhikAnIti bhAvaH sarvAgreNa-sarvaparimANeneti, tasyAzca catasraH pUrvAdidikSu zAkhAH, tatra pUrvazAkhAyAM "bhavaNaM kosapamANaM sayaNija Jain Educaticill i onal For Personal & Private Use Only ni.jainelibrary.org Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH SUCAUCCC // 437 // ANSALIBAGES tattharuNADhiyasurassa / tisu pAsAyA sAlesu tesu sIhAsaNA rammA // 1 // te pAsAyA kosaMsamUsiyA kosmddhvicchinnaa|| | viDimovari jiNabhavaNaM kosaddha hoi vicchinnaM // 2 // desUNakosamuccaM jaMbU aTThassaeNa jaMbUNaM / parivAriyA virAyai tatto addhappamANAhiM // 3 // " [bhavanaM krozapramANaM zayanIyaM tatrAnAdRtasurasya / triSu zAleSu prAsAdAH teSu siMhAsanAni ramyANi // 1 // te prAsAdAH krozasamucchritAH ardhakrozavistIrNAH viDimopari jinabhavanaM krozArddhavistIrNa bhavati // 2 // dezonakozoccaM jaMbUnAmaSTazatena parivRtA jaMbUrvirAjate tato'rdhapramANAbhiH // 3 // ] tathA tribhiryojanazatapramANairvanaiH saMparikSiptA-"jaMbUo pannAsaM disi vidisiM gaMtu paDhama vaNasaMDaM / cauro disAsu bhavaNA vidisAsu ya hoti paasaayaa||1||kospmaannaa bhavaNA cauvAvIparigayA ya paasaayaa| kosaddhavittharA kosamUsiyA'NADhiyasurassa ||2||pNcev dhaNusayAI oveheNaM havaMti vaaviio| kosaddhavitthaDAo kosAyAmAu savvAu // 3 // iti "pAsAyANa cauNhaM bhavaNANa ya aMtare kUDA // " [jaMbUtaH paMcAzaddikSu vidikSu gatvA prathamavanakhaMDa catasRSu dikSu catvAri bhavanAni vidikSu prAsAdAzca bhavanti ||1||kroshprmaannaani bhavanAni caturvApIparigatAzca prAsAdAH krozArddhavistarAH krozocchritAH anAhatasurasya // 2 // vApyaH udvedhena paMcadhanuHzatAni bhavaMti krozArdhavistRtAH krozAyAmA eva srvaaH||3|| caturNA prAsAdAnAM bhavanAnAM cAntare kuuttaaH||] tAni cASTau, yadAha-"ahasabhakUDatullA sabve jaMbUNayAmayA bhaNiyA / tesuvariM jiNabhavaNA kosapamANA paramarammA // 1 // " iti [ RSabhakUTatulyA aSTau sarve jAMbUnadamayA bhaNitAH teSAmupari jinabhavanAni krozapramANAni paramaramyANi // 1 // ] kUTazAlmalI jambUtulyavaktavyatA, yadAha-"devakurupacchimaddhe garulAvAsassa | 8 sthAnA0 uddezaH3 jambUguhAvakSAranaga rI ahaMdA| didIrghavai| tADhyacUlikAdi| ghastikUTakalpAdi, sU0635644 // 437 // CG For Personal & Private Use Only nelbaryong Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmalidumassa / eseva gamo navaraM peDhaM kUDA ya rayayamayA // 1 // " iti [devakurupazcimArdai garuDAvAsasya zAlmaliddhamasya eSa eva gamo navaraM pIThaM kUTAzca rjtmyaaH||1||] ata eva 'evaM ceve'tyuktaM, guhAsUtre vyakta / jambvAdIni ca vastUni jambUdvIpe bhavantIti jambUdvIpAdhikArAttadgatavastuprarUpaNAya kSetrasAdhAd dhAtakIkhaNDapuSkarArddhagatavastuprarU|paNAya ca jambU ityAdikaM sUtraprapaJcamAha-sUtrasiddhazcArya, navaraM sUtrANAmayaM vibhAgo-dve Aye vakSaskArANAM 2 catvAri |ca pratyekaM vijayanagarItIrthakArAdidIrghavaitAbyAdInA 18 mekaM cUlikAyAH 19, evaM dhAtakIpaMDAdau dhAtakyAdisUtrapUhNyetAnyeva dvirddhirbhavantIti, tathA mAlavacchaile meroH pUrvottaravidigvyavasthitaM lakSaNIkRtya pradakSiNayA vakSArA vijayAzca vyavasthApyanta iti, tatra cakravarttino vijayante yeSu yAn vA te cakravartivijayA:-kSetravibhAgA iti, 'jAva pukkhalAvaI'tti bhaNanAt 'maMgalAvatte pukkhale'tti draSTavyaM, 'jAva maMgalAvaI'ttikaraNAt 'mahAvacche vacchAvaI ramme rammae | ramaNijje' iti dRzyaM, 'jAva salilAvaI'ttikaraNAt 'supamhe mahApamhe pamhAvaI saMkhe naliNe kumue'tti dRzya, 'jAva gaMdhilAvaI'ttikaraNAt 'mahAvappe vappAvaI vaggU suvaggU gaMdhile'tti dRzyaM 'khemapurA ceva jAva'ttikaraNAt 'ariThA rihAvaI | khaggI maMjUsA usahapurI'ti dRzya, 'susImA kuNDalA ceva jAva'ttikaraNAt 'aparAjiyA pahaMkarA aMkAvaI pamhAvaI subhA' iti dRzyaM, 'AsapurA jAva'ttikaraNAt 'sIhapurA mahApurA vijayapurA avarAjiyA avarA asoga'tti dRzyaM, vaijayantI jAvattikaraNAt 'jayantI avarAjiyA cakkapurA khaggapurA avajjhatti dRzya, etAzca kSemAdirAjadhAnyaH kacchAdivijayAnAM zItAdinadIsamAsannakhaNDatrayamadhyamakhaNDe bhavaMti navayojanavistArA dvaadshyojnaayaamaaH| Asu ca tIrthakarA dain Education L a For Personal & Private Use Only I MIMainelibrary.org Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 438 // dayo bhavantIti 'aTTa arahaMta'tti utkRSTato'STAvarhanto bhavamtIti, pratyekaM vijayeSu bhAvAt , evaM cakravartyAdayo'pi, 8sthAnA0 evaM ca caturvapi mahAnadIkUleSu dvAtriMzattIrthakarA bhavantIti, cakravartinastu yadyapi zItAzItodAnadyorekaikasmin | uddezaH3 kUle aSTAvaSTAvutpadyanta ityucyate tathApi sarvavijayApekSayA naikadA te dvAtriMzadbhavanti, jaghanyato'pi vAsudevacatuSTayA- jambUguhAvirahitatvAnmahAvidehasya, yatra ca vAsudevastatra cakravartI na bhavatIti, tasmAdutkRSTato'pyaSTAviMzatireva cakravarttino vakSAranagabhavanti, evaM jaghanyato'pi cakravarticatuSTayasambhavAdvAsudevA apyaSTAviMzatireva, vAsudevasahacaratvAdbaladevA apyeva- rI ahaMdAmiti / 'dIhaveyaDa'tti dIrghagrahaNaM vartulavaitAbyavyavacchedArtha, guhASTakayoryathAkrama devASTake iti, gaGgAkuNDAni nI- didIrghavailavadvarSadharaparvatadakSiNanitambasthitAni SaSTiyojanAyAmaviSkambhANi madhyavartigaGgAdevIsabhavanadvIpAni tridiksato- | tAbyacU| raNadvArANi yebhyaH pratyekaM dakSiNatoraNena gaGgA vinirgatya vijayAni vibhajantyo bharatagaGgAvacchItAmanupravizantIti, likAdievaM sindhukuNDAnyapi / 'aTTa usabhakUDa'tti aSTau RSabhakUTaparvatA aSTAsvapi vijayeSu tadbhAvAt te ca varSadharaparva- rahastikUTatapratyAsannA mlecchakhaNDatrayamadhyakhaNDavartinaH sarvavijayabharatairavateSu bhavanti, tatpramANaM cedam-"sabvevi usabhakUDA kalpAdi, ubviddhA aTTa joyaNA hoti / bArasa aTTa ya cauro mUle majjhuvari vicchinnA // 1 // " [ sarve'pi RSabhakUTA aSTayoja- sU0 635nAnyudviddhAH bhavanti / mUle madhye upari ca dvAdazASTau catvAri vistiirnnaaH||1||] iti, devAstannivAsina eveti, navaraM 644 'ettha rattArattAvaIo tAsiM ceva kuMDa'tti, zItAyA dakSiNato'pi aSTau dIrghavaitAbyA ityAdi sarva samAnaM kevalaM gaMgA- // 438 // | sindhusthAne raktAraktavatyau vAcye, gaGgAdikuNDasthAne'pi raktAdikuNDAni vAcyAnIti, tathAhi-'aTTha rattAkuNDA pa-13 For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nattA aTTa rattavaIkuNDA aTTha rattAo aTTa rattavaIoM tathA niSadhavarSadharaparvatottaranitambavattIni paSTiyojanapramApraNAni raktAraktavatIkuNDAni yebhya uttaratoraNena vinirgatya tAH zItAmanupatantIti, tathA dhAtakImahAdhAtakIpadmamahApa mavRkSAH jambUvRkSasamAnavaktavyAH, yadAha-"jo bhaNio jaMbUe vihI u so ceva hoi eesiM / devakurAsuM sAmalirukkhA |jaha jaMbUdIvammi // 1 // " iti [ya eva vidhirjambvA bhaNitaH sa eva eteSAM (dhAtakyAdInAM) bhavati devakuruSu zAlmalI vRkSA yathA jaMbUdvIpe // 1 // ] kSetrAdhikArAt 'jaMbuddIve'tyAdi sUtracatuSTayaM, sugama, navaraM 'bhaddasAlavaNe'tti meruparikSepato bhUmyAM bhadrazAlavanamasti, tatrASTau zItAzItodayorubhayakUlavatIni pUrvAdiSu dikSu hastyAkArANi kUTAni dizAhastikUTAni prajJaptAni, tadyathA-'paume' silogo, kaNThyaH navaramasya saprasaMgo vibhAgo'yam-"meruo pannAsaM disi | vidisiM gaMtu bhaddasAlavaNaM / cauro siddhAyayaNA disAsu vidisAsu pAsAyA // 1 // chattIsuccA paNavIsavitthaDA duguNamAyatAyayaNA / cauvAviparikkhittA pAsAyA paMcasayauccA // 2 // IsANassuttarimA pAsAyA dAhiNA ya sakkassa / aTTha ya havaMti kUDA sItosItodubhayakUle // 3 // do do cauddisi maMdarassa himvNtkuuddsmkppaa| paumuttaro'ttha paDhamo pubvima sIuttare kUle // 4 // tatto ya nelavaMte suhatthi taha aMjaNAgirI kumue| tahaya palAsavaDaMse aTThamae royaNagirI yA // 5 // " iti [ merutaH dikSu vidikSu ca paMcAzadyojanI gatvA bhadrazAlavanaM dikSu catvAri siddhAyatanAni vidikSu praasaadaaH||1|| patriMzaduccAni paJcaviMzativistRtAni dviguNAyatAnyAyatanAni paMcazatoccA vApIcatuSkaparikSitAH praasaadaaH||2|| uttaratyA IzAnasya dAkSiNAtyAzca zakrasya prAsAdAH zItAzItodobhayakUlayoraSTau kUTAni bhavanti // 3 // merozcatasRSu sAni, tadyathA-pama zAtAzItodayorubhayakUlavatIla tuSTayaM, sugama, navaraM 'bhahasAlavAta devakuruSu zA-2 Jain Education matonal For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vRttiH zrIsthAnA- dikSu dvau dvau himavatkUTasamAH atra prathamaH padmottaraH paurastye zItAyA uttarakUle // 4 // tatazca nIlavAna suhastI tathAMgasUtra- janagiriH kumudaH tathA palAzAvataMsakaH aSTamo rocanagirizca // 5 // ] jagatI vedikAdhArabhUtA pAlI / 'siddha'gAhA, si- uddezaH3 ddhAyatanopalakSitaM kUTaM siddhakUTa, tacca prAcyAM, tataH krameNAparataH zeSANi, mahAhimavatkUTaM tagirinAyakadevabhavanAdhi-15 jambUguhA. SThitaM, haimavatakUTaM haimavarSanAyakadevAvAsabhUtaM, rohitakUTaM rohitAkhyanadIdevatAsatkaM hrIkUTaM mahApadmAkhyatathUdanivAsi- vakSAranaga. // 439 // hInAmakadevatAsatkaM, harikAntAkUTaM tannAmanadIdevatAsatkaM, harivarSakUTaM harivarSanAyakadevasatkaM, vaiDUryakUTaM tadratnama- |rI arhadA8 yatvAditi, anenaiva krameNa rukmikUTAnyapyUhyAni, tadgAthA 'siddhe rUppI'tyAdi, kaNThyam, 'jaMbUdIve'tyAdi, kSetrAdhikA-18 didIrghavai. rAt rucakAzritaM sUtrASTakaM, kaNThyaM, navaraM jambUdvIpe yo mandarastadapekSayA prAcyAM dizi rucakavare rucakadvIpavartini prA tADhyacUgvarNitasvarUpe cakravAlAkAre aSTau kuTAni, tatra 'riTTe'tyAdi gAthA spaSTA teSu ca nandottarAdyAH dikkumAryoM vasanti | bhagavato'rhato yA janmanyAdarzahastA gAyantyastaM paryupAsate, evaM dAkSiNAtyA bhRGgArahastA gAyanti, evaM pratIcyA tAla-1|| mhastikUTavRntahastAH, evamaudIcyAzcAmarahastAH, devAdhikArAdeva 'aha ahe'ityAdipaJcasUtrI kaNThyA, navaraM 'ahelogavatthavvA- kalpAdi, o'tti, "somnnsgNdhmaaynnvijuppbhmaalvNtvaasiio| aTTa disidevayAo vatthavvAo ahe loe||1||" iti, sU06358||[ saumanasagandhamAdanavidyuprabhamAlyavadvAsinyaH aSTau digdevyaH adholokavAstavyAH, // 1 // ] bhogaMkarAdyA aSTau dayA arhato janmabhavanasaMvartakapavanAdi vidadhatIti UrdhvalokavAstavyAH tathA ca-"naMdaNavaNakUDesuM eyAo uDaloyava // 439 // sthabAu"tti, [nandanavanakUTeSu etA urdhvlokvaastvyaaH||] yAH abhavaIlakAdi kurvantIti / 'tiriyamissovavanna 644 For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthA0 74 gati aSTasu tiryaJco'pyutpadyante iti bhUtabhavApekSayA tiryagbhirmizrAstiryamizrAste manuSyA upapannA - devatayA jAtA yeSu te tiryamizropapannakA iti, pariyAyate - gamyate yaistAni pariyAnAni tAnyeva pariyAnikAni pariyAnaM vA- gamanaM prayo janaM yeSAM tAni pariyAnikAni yAnakArakAbhiyogikapAlakAdidevakRtAni pAlakAdInyaSTau krameNa zakrAdInAmindrANAmiti / devatvaM ca tapazcaraNAditi tadvizeSamAha - Jain Education international aTThaTThamiyANaM bhikkhupaDimANaM causaTTIte rAIdiehiM dohi ya aTThAsItehiM bhikkhAsatehiM ahAsuttA jAva aNupAlitAvi bhavati (sU0 645) aTThavidhA saMsArasamAvannagA jIvA paM0 taM0paDhamasamayaneratitA apaDhamasamayaneratitA evaM jAva apaDhamasamayadevA 1 aTThavidhA savvajIvA paM0 taM0 -- neratitA tirikkhajoNitA tirikkhajoNiNIo maNussA maNusIo devA devIo siddhA 2 athavA aTThavidhA savvajIvA paM0 taM0 - AbhiNibohitanANI jAva kevalanANI matiannANI aNNANI vibhaMgaNANI 3 (sU0 646) aTThavidhe saMjame paM0 taM0 - paDhamasamaya suduma saMparAgasarAgasaMjame apaDhamasamayasuhumasaMparAyasarAgasaMjame paDhamasamayabAdarasaMjame apaDhamasamayabAdarasaMyame paDhamasamaya vasaMta kasAyavItarAya saMjame apaDhamasamaya vasaMtakasAyavItarAgasaMjame paDhamasamayakhINakasAyavItarAgasaMjame apaDhamasamayakhINa0 ( sU0 647) aTTha puDhavIo paM0 taM0 - rayaNappabhA jAba ahe sattamA Isipa bhArA 1 IsIpanbhArAte NaM puDhavIte bahumajjhade sabhAge aTThajoyaNie 1 dazame sthAnake vakSyanti yad AbhiyogikA bimAnIbhavantIti / For Personal & Private Use Only 17ainelibrary.org Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 8sthAnA0 uddezaH3 pratimAsarvajIvasaMyamapRthvyaH sU0645. 648 // 440 // khette aha joyaNAI bAhalleNaM paNNate 2 IsipambhArAte NaM puDhavIte aTTha nAmadhejA paM0 taM0-Isiti vA IsipabbhArAti vA taNUti vA taNutaNUi vA siddhIti vA siddhAlateti vA muttIti vA muttAlateti vA 3 (sU0648) 'ahamie'tyAdi, aSTAvaSTamAni dinAni yasyAM sA tathA, yA hyaSTAbhidinAnAmaSTakaiH pUryate tasyAmaSTAvaSTamadinAni bhavantyeva, tatra cASTAvaSTakAni catuHSaSTirbhavatyeva, tathA prathamASTake ekA dattirbhojanasya pAnakasya ca evaM dvitIye dve evama | STame'STau, tato dve zate aSTAzItyadhikai bhikSANAM sarvAgrato bhavata iti, 'ahAmuttA' 'ahAkappA ahAmaggA ahAtaccA sammaM kAraNa phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ArAhiyA' iti yAvatkaraNAt dRzyaM 'aNupAliya'tti AtmasaMyamAnukUlatayA pAlitA iti / tapazca na sarveSAmapi saMsAriNAmiti sambandhAt saMsAriNo jIvAdhikArAt sarvajIvAMzca pratipAdayan 'aTTavihe'tyAdi sUtratrayamAha, kaNThyaM cedam , navaraM prathamasamayanairayikA narakAyu prathamasamayodaye itare vitarasmin evaM sarve'pi 1, anantaraM jJAnina uktAste ca saMyamino'pi bhavantItisambandhAt saMyamasUtraM, tatra 'saMyametti cAritraM, sa ceha tAvad dvidhA-sarAgavItarAgabhedAt , tatra sarAgo dvidhA-sUkSmabAdarakaSAyabhedAt , punastau prathamAprathamasamayamedAd dvidhA, evaM caturdA sarAgasaMyama iti, tatra prathamaH samayaH prAptau yasya sa tathA, sUkSmaH-kiTTIkRtaH samparAyaH -kaSAyaH saJjavalanalobhalakSaNo ghedyamAno yasmin sa tathA, saha rAgeNa-abhiSvaGgalakSaNena yaH sa sarAgaH sa eva sNymH| sarAgasya pA sAdhoH saMyamo yaH sa tathA pazcAtkarmadhAraya ityekaH, dvitIyo'yameva aprathamasamayavizeSita iti, apaMca dvividho'pi zreNiyApekSayA punadaividhyaM labhamAno'pi na vivakSita iti caturdA noktA, tathA baadraa-akissttiikRtaaH| // 440 // For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samparAyAH - savalanako ghAdayo yasmin sa tathA vItarAgasaMyamastu zreNidvayAzrayaNAd dvividhaH, punaH prathamAprathamasamayabhedenaikaiko dvividha iti caturddhA, sAmastyena vASTadheti / saMyaminazca pRthivyAM bhavantIti pRthivIsUtratrayaM kaNThyaM, navaramaSTayojanikaM kSetramAyAmaviSkambhAbhyAmiti gamyate / ISatprAgbhArAyA ISaditi vA nAma ratnaprabhAdyapekSayA isvatvAt tasyAH 1 evaM prAgbhArasya hrasvatvAdISatprAgbhAreti vA 2 ata eva tanuriti vA tanvItyarthaH 3 atitanutvAttanutanuriti vA 4 siddhyanti tasyAmiti siddhiriti vA 5 siddhAnAmAzrayatvAt siddhAlaya iti vA 6 mucyante sakalakarmmabhistasyAmiti muktiriti vA 7 muktAnAmAzrayatvAnmuktAlaya iti veti 8 / siddhizca zubhAnuSThAneSvapramAditayA bhavatIti tAni tadviSayata Aha aTThahiM ThANehiM saMmaM saMghaDitavvaM jatitavvaM parakkamitavvaM asi ca NaM aTThe No pamAtetavvaM bhavati - asuyANaM dhammANaM sammaM suNaNatAte abbhuTTetavvaM bhavati 1 sutANaM dhammANaM ogiNhaNayAte uvadhAraNayAMte abbhuTTetavvaM bhavati 2 pAvANaM kammANaM saMjameNamakaraNatAte abbhuTTheyavvaM bhavati 3 porANANaM kammANaM tavasA virgicaNatAte visohaNatAte abbhuTThetavvaM bhavai 4 asaMgihItaparitaNassa saMgiNhaNatAte abbhuTTheyavvaM bhavati 5 sehaM AyAragoyaragahaNatAte abbhuTTheyavvaM bhavati 6 gilANassa agilA veyAvaJcakaraNatAe abbhuTTheyavvaM bhavati 7 sAhammitANamadhikaraNaMsi uppaNNaMsi tattha anissi - to apakkhaggAhI majjhatthabhAvabhUte kaha Nu sAhammitA appasaddA appajhaMjhA appatumatumA uvasAmaNatAte abbhudveyavvaM bhavati 10 (sU0 649 ) mahAsukasahassA resu NaM kappesu vimANA aTTa joyaNasatAI uDhuM uJcatteNaM pannattA For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 441 // (sU0 650) arahato NaM arihanemissa aTThasayA vAdINaM sadevamaNuyAsurAte parisAte vAde aparAjitANa: unkosiyA vAdisaMpayA hutthA (sU0 651) 'aTThahIM'tyAdi, kaNThyaM, navaraM aSTAsa sthAneSu-vastuSu samyagghaTitavyaM-aprApteSu yogaH kAryaH yatitavyaM-prApteSu tadaviyogArtha yalaH kAryaH parAkramitavyaM-zaktikSaye'pi tasAlane parAkramaH-utsAhAtireko vidheya iti, kiMbahunA ?-evaM etasmin| aSTasthAnakalakSaNe vakSyamANe'rthe na pramAdanIyaM-na pramAdaH kAryoM bhavati, azrutAnAm-anAkarNitAnAM dharmANAM-zrutabhe|dAnAM samyak zravaNatAyAM zravaNatAyai vA'bhyutthAtavyaM-abhyupagantavyaM bhavati 1,evaM zrutAnAM-zrotrendriyaviSayIkRtAnAma| vagrahaNatAyai-manoviSayIkaraNAya upadhAraNatAyai-avicyutismRtivAsanAviSayIkaraNAyetyarthaH 2, 'vikiMcaNayAe'tti | vivecanA nijaretyarthaH, tasyai, ata evAtmano vizuddhiH-vizodhanA akalakatvaM tasyai iti 3, asaGgahItasya-anAzritasya parijanasya-ziSyavagesyeti 4, 'sehati vibhaktipariNAmAcchaikSasya-abhinavapravrajitasya 'AyAragoyarati AcAra:-sA| dhusamAcArastasya gocaro-viSayo vratapadAdirAcAragocaraH athavA AcArazca-jJAnAdiviSayaH paJcadhA gocarazca-bhikSAcarye| tyAcAragocara, iha vibhaktipariNAmAdAcAragocarasya grahaNatAyAM-zikSaNe zaikSamAcAragocaraM grAhayitamityarthaH6, 'agilAe'tti aglAnyA akhedenetyarthaH, vaiyAvRttyaM pratIti zeSaH 7, "adhigaraNaMsitti virodhe, tatra sAdharmikeSu nizritaMrAgaH upAzrita-dveSaH athavA nizritaM-AhArAdilipsA upAzritaM-ziSyakulAdyapekSA tadarjito yaH so'nizritopAzritaH, |na pakSaM zAstrabAdhitaM gRhNAtItyapakSagrAhI, ata eva madhyasthabhAvaM bhUta:-prApto yaH sa tathA, sa bhavediti zeSaH, tena ca 8 sthAnA0 uddezaH3 yatanIyasthAnakalpavAdinaH sU0649651 cArazca-jJAnAdigocara grAhayitAmikeSu nizcita // 44 // For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAbhUtena kathaM nu?-kena prakAreNa sAdhammikAH-sAdhavo'lpazabdAH-vigatarATImahAdhvanayaH alpajhaMjhA-vigatatathAvidhaviprakIrNavacanAH alpatumantumAH-vigatakrodhakRtamanovikAravizeSA bhaviSyantIti bhAvayatopazamanAyAdhikaraNasyAbhyusthAtavyaM bhavatIti / apramAdinAM devaloko'pi bhavatIti devalokapratibaddhASTakamAha-mahAmukke'tyAdi kaNThyaM, ananta-18 roktavimAnavAsidevairapi vastuvicAre na jIyante kecidvAdina iti tadaSTakamAha-arahaoM' ityAdi, sugamaM / eteSAM ca neminAthasya vineyAnAM madhye kazcitkevalIbhUtvA vedanIyAdikarmasthitInAmAyuSkasthityA samIkaraNArtha kevalisamudghAtaM kRtavAniti samudghAtamAha aTThasamatie kevalisamugghAte paM0 taM0-paDhame samae daMDaM kareti bIe samae kavADaM kareti tatie samate maMthAnaM kareti cautthe samate loga pUreti paMcame samae logaM paDisAharati chaDhe samae maMthaM paDisAharati sattame samae kavADaM paDisAharati aTThame samae daMDaM paDisAharati (sU0 652) 'aDhe'tyAdi, tatra samudghAtaM prArabhamANaH prathamamevAvajIkaraNamabhyeti, antamauhUrtikaM udIraNAvalikAyAM karmaprakSepavyApArarUpamityarthaH, tataH samudghAtaM gacchati, tatra ca prathamasamaye svadehaviSkambhamUrdhvamadhazcAyatamubhayato'pi lokA-2 ntagAminaM jIvapradezasaGghAtaM daNDamiva daNDaM kevalI jJAnAbhogataH karoti, dvitIye tu tameva daNDaM pUrvAparadigdvayaprasAraNAt dipArzvato lokAntagAmikapATamiva kapATaM karoti, tRtIye tadeva dakSiNottaradigdvaye prasAraNAnmanthAnaM karoti lokAnta prApiNameveti, evaM ca lokasya prAyo bahu pUritaM bhavati, manthAntarANyapUritAni bhavanti anuzreNigamanAjIvapradezA CAREAK JainEducation For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRtti // 442 // nAmiti, caturthe tu samaye manthAntarANyapi sakalalokaniSkuTaiH saha pUrayati, tatazca sakalo lokaH pUrito bhavatIti, tadanantarameva paJcame samaye yathoktapratilomaM manthAntarANi saMharati jIvapradezAn sakarmakAn saGkocayaMti, SaSThe manthAnamupa uddezaH3 saMharati, ghanatarasaMkocAt, saptame kapATamupasaMharati, daNDAtmani saGkocAt , aSTame daNDamupasaMhRtya zarIrastha eva bhavati, samukhAtA tatra ca "audArikaprayoktA prthmaassttmsmyyorsaavissttH| mizraudArikayoktA saptamaSaSThadvitIyeSu // 1 // kArmaNazarIra| yogI caturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye ca tasmin bhavatyanAhArako niyamAd // 2 // " iti, vADmanasostvaprayo devAH sUryataiva, prayojanAbhAvAditi, ato'bhihitamaSTau samayAH yasmin so'STasamayaH sa evASTasAmayikaH kevalinaH samudghAto dAcArAprahai kevalisamudghAto na zeSa iti / anantaraM kevalinAM samudghAtavaktavyatoktA, athAkevalinAM guNavatAM devatvaM mavatIti | devAdhikAravat samaNassetyAdi sUtrapaJcakaM dvIpadvArA Ni karmasamaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa aTTha sayA aNuttarovavAtiyANaM gatikallANANaM jAva AgamesibhadANaM ukositA aNutta sthitiHkurovavAtitasaMpayA hutthA 1 (sU0 653 ) advavidhA vANamaMtarA devA paM0 taM0-pisAyA bhUtA jakkhA rakkhasA kinnarA lukoTIkiMpurisA mahoragA gaMdhavvA 2 etesi NaM aTThaNhaM vANamaMtaradevANaM aTTha cetitarukkhA paM0 20-kalaMbo a pisAyANa, vaDI pudgalAdi jakkhANa cetitaM / tulasI bhUyANaM bhave, rakkhasANaM ca kaMDao // 1 // asoo kinnarANaM ca, kiMpurisANa ya cNpto| sU0652nAgarukkho bhuyaMgANaM, gaMdhavvANa ya teMduo // 2 // 3 (sU0 654) imIse rayaNappabhAte puDhavIte bahusamaramaNijjAo 655 bhUmibhAgAo aTThajoyaNasate ur3abAhAte sUravimANe cAraM carati 4 (sU0655) aTTha nakkhattA caMdeNaM saddhiM pamaI jona // 442 // vatvaM mavatIti hai mardayogaH Join Education International For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joti taM0-kattitA rohiNI puNavvasU mahA cittA vissAhA aNurAdhA jeTThA 5 (sU0 656) jaMbuddIvassa NaM dIvassa dArA aTThajoyaNAI uDU uccatteNaM pannattA 1 savvesipi dIvasamuddANaM dArA aTThajoyaNAI uDu uccatteNaM pannattA 2 (sU0 657) purisaveyaNijassa NaM kammassa jahanneNaM aTThasaMvaccharAI baMdhaThitI pannattA 1 jasokittInAmaeNaM kammassa japaNeNaM aTTha muhutAI baMdhaThitI paM0 2 uccagoyassa NaM kammassa evaM ceva 3 (sU0 658) teiMdiyANamaTTa jAtIkulakoDIjoNIpamuhasata sahassA paM0 (sU0 659) jIvA NaM aTThaThANaNivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taM0-paDhamasamayaneratitanivvattite jAva apaDhamasamayadevanivvattite, evaM ciNauvaciNa jAva mijarA ceva aTThapatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA, aTThapatesogADhA poggalA aNaMtA paNNattA jAva advaguNalukkhA poggalA arNatA paNNattA (sU0 660) aTThamaM ThANaM sammattaM // aTThamaM ajjhayaNaM sammattaM // sugama, navaraM anuttareSu-vijayAdivimAneSUpapAto yeSAmasti te'nuttaropapAtikAsteSAM sAdhanAmiti gamyate, tathA gatiHdevagatilakSaNA kalyANA yeSAM, evaM sthitirapi, tathA AgamiSyadbhadraM-nirvANalakSaNa yeSAM te tathA teSAM caityavRkSA maNipIThikAnAmuparivartinaH sarvaratnamayA uparicchatradhvajAdibhiralaGkatAH sudhAdisabhAnAmagrato ye zrUyante ta eta iti sambhAvyate ye tu "ciMdhAI kalaMbajhae sulasa vaDe tahaya hoi khaTuMge / asoya caMpae yA nAge taha tuMbarU ceva // 1 // " iti, [cihnAni kalaMbo dhvajaH sulasaH vaTaH tathA ca bhavati khaTAMgaH / azokacaMpakazca nAgastathA tuMbaruzcaiva // 1 // ] te cihnabhUtA etebhyo'nya eveti, 'kalaMbo' ityAdi zlokadvayaM kaNThyaM navaraM 'bhuyaMgANaM ti mahauragANAmiti / 'cAraM carai'tti Jain Educationaleane For Personal & Private Use Only mainelibrary.org Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 443 // PASSESSORAMESHUSHUS cAraM karoti, caratItyarthaH, pamati pramaI:-candreNa spRzyamAnatA tallakSaNaM yogaM ca yojayantyAtmanazcandreNa sAI kadAcita na tu tameva sadaiveti, uktaM ca-"puNabvasurohiNicittA mahaje?NurAha kittiyavisAhA / caMdassa ubhayajogo" iti [punarvasU TU uddezaH3 rohiNI citrA maghAnurAdhA jyeSThA kRttikA vizAkhA eteSAM caMdreNobhayathA yogaH (dakSiNottarayoH)] yAni ca dakSi- samuddhAtAH NottarayogIni tAni pramaIyogInyapi kadAcidbhavanti, yato lokazrITIkAkRtoktaM-"etAni nakSatrANyubhayayogIni- anuttarAH candrasya dakSiNenottareNa ca yujyante kathaJciccandreNa bhedamapyupayAntI"ti, etatphalaM cedam-"eteSAmuttaragA grahAH subhi- devAH sUryakSAya candramA nitarA"miti / devanivAsAdhikArAddevanivAsabhUtajambUdvIpAdidvArasUtradvayaM / devAdhikArAdevatvabhAvikarma- cArAH pravizeSasUtratrayam, karmAdhikArAttannibandhanakulakoTisUtraM, trIndriyAdivaicitryahetukarmapudgalasUtrANi ca sugamAni, navaraM mardayogaH 'jAtI'tyAdi jAtI-trIndriyajAtI kulakoTInAM yonipramukhANAM-yonidvArakANAM yAne zatasahasrANi tAni tatheti // dvIpadvArA Ni karma sthitiH kuiti zrImadabhayadevasUriviracite sthAnAkhyatRtIyAGgavivaraNe lukoTI'STa sthAnakAkhyamaSTamamadhyayanaM samAptam // zlokAH 720 pudgalAdi sU0656 // 443 // Jain Education et coral For Personal & Private Use Only warjainelibrary.org Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha navasthAnakAkhyaM navamAdhyayanam // vyAkhyAtamaSTamamadhyayanamadhunA saGkhyAkramasambaddhameva navamasthAnakAkhyaM navamamadhyayanamArabhyate, asya ca pUrveNa saha sambandhaH sayAkramakRta evaikA sambandhAntaraM tu pUrvasmin jIvAdidhA ukkAH ihApi ta evetyevaMsambandhasyAsyAdisUtram navahiM ThANehi samaNe NiggaMthe saMbhotitaM visaMbhotitaM karemANe NAtikamati, taM0-AyariyapaDiNIyaM uvajjhAyapaDiNIyaM therapaDiNIyaM kula0 gaNa. saMgha. nANa0 dasaNa0 carittapaDiNIyaM (sU0 661) Nava baMbhacerA paM0 20-satthaparinA logavijao jAva uvahANasuyaM mahApariNNA (sU0 662) nava baMbhaceraguttIto paM0 20-vivittAI sayaNAsaNAI sevittA bhavati No itthisaMsattAI no pasusaMsattAI no paMDagasaMsattAI 1 no itthiNaM kahaM kahettA 2 no itthiThANAI sevittA bhavati 3 No itthINamiMditAI maNoharAI maNoramAI AloittA nijjhAittA bhavai 4 No paNItarasabhotI 5 No pANabhoyaNassa atimattaM AhArate satA bhavati 6 No puvvarataM puvvakIliyaM samarettA bhavati 7 No saddANuvAtI No rUvANuvAtI No silogANuvAtI 8 No sAtasokkhapaDibaddhe yAvi bhavati 9 Nava baMbhaceraaguttIo paM00-No rANAmAyaNassa atimattaNamiMditAI maNo no paMDagasaMsattA For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtra .. vRttiH // 444 // RASANGA vivittAI sayaNAsaNAI sevittA bhavaI, itthIsaMsalAI pasusaMsattAI paMDagasaMsattAI itthINa kaha kahilA bhakaI ityANa P9 sthAnA ThANAI sevittA bhavati itthauNaM iMdiyAiM jAva nijjhAittA bhavati paNIyarasabhoI pANabhoyaNassa aimAyamAhArae sayI | uddezaH3 bhaki puvvarayaM puvvakIliyaM saritA bhavai saMhANuvAI rUvANuvAI silogANuvAI jAva sAyAsukkhapaDibaddha yAvi bhavati visaMbhoga(sU0 663) kAraNAni __'navahiM ThANehiM samaNe' ityAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH-pUrvasUtre pudgalA varNitAstadvizeSodayAcca brahmacaryAkazcicchramaNabhAvamupagato'pi dharmAcAryAdInAM pratyanIkatAM karoti, taM ca visambhogika kurvannaparaH suzramaNo nAjJAmati- Ni guptyakrAmatItIhAbhidhIyata ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, sA ca sambandhata evokteti / svayaM brahmacaryavyavasthita eva caivaM guptayaH karotIti tadabhidhAyakAdhyayanAni darzayannAha-'nava baMbhacere'tyAdi, brahma-kuzalAnuSThAnaM tacca taccarya cAsevyamiti ba- sU0661hmacarya saMyama ityarthaH tatpratipAdakAnyadhyayanAnyAcAraprathamazrutaskandhapratibaddhAni brahmacaryANi, tatra zastraM dravyabhAvabhe-II 663 dAdanekavidhaM tasya jIvazaMsanahetoH parijJA-jJAnapUrvakaM pratyAkhyAnaM yatrocyate sA zastraparijJA 1, 'lokavijao'tti bhAvalokasya rAgadveSalakSaNasya vijayo-nirAkaraNaM yatrAbhidhIyate sa lokavijayaH 2 'sIosaNijjati zItAH-anu#kUlAH parISahA uSNA:-pratikUlAstAnAzritya yatkRtaM tacchItoSNIyam 3 'sammattaM tti samyaktvamacalaM vidheyaM na tApa| sAdInAM kaSTatapAsevinAmaSTaguNaizvaryamudIkSya dRSTimohaH kArya iti pratipAdanaparaM samyaktvaM 4 'AvaMtI'ti Adyapadena // 444 // nAmAntareNa tu lokasAraH, taccAjJAnAdyasAratyAgena lokasAraratnatrayoyuktena bhAvyamityevamartha lokasAraH 5 'dhUyaMti dan Education International For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUrta-saGgAnAM tvajanaM tatpratipAdaka dhUtamiti 6 'vimohotti mohasamuttheSu parIpahopasaryeSu prAdurmUSu vimoho bhaveta tAn samyak saheteti yatrAbhidhIyate sa vimohaH 7 mahAvIrAsevitasyopadhAnasya-tapasaH pratipAdaka zruta-grantha upadhAna zrutamiti 8 mahatI parijJA-antakriyAlakSaNA samyagvidheyetipratipAdanaparaM mahAparijJeti 9 brahmacaryazabdena maithunavi-||4 IM ratirapyabhidhIyata iti brahmacaryaguptIH pratipAdayannAha-nave'tyAdi, brahmacaryasya-maithunavratasya guptayo-rakSAprakArAH brahma caryaguptayaH, 'viviktAni strIpazupaNDakebhyaH pRthagvatIMni zayanAsanAni-saMstArakapIThakAdIni upalakSaNatayA sthAnAdIni ca 'sevitA' teSAM sevako bhavati brahmacArI, anyathA tabAdhAsambhavAt, etadeva sukhArtha vyatirekeNAha-no strIsasakkAni-no devInArItirazcIbhiH samAkIrNAni sevitA bhavatIti sambadhyate, evaM pazubhiH-gavAdibhiH, tatsaMsaktau hi tatkRtavikAradarzanAt manovikAraH sambhAvyata iti, paNDakAH-napuMsakAni, tatsaMsaktau strIsamAno doSaH pratIta evetyekam / |1, no strINAM kevalAnAmiti gamyate 'kathA' dharmadezanAdilakSaNavAkyapratibandharUpAM yadivA 'karNATI suratopacAraku|zalA lATI vidagdhapriyA' ityAdikAM prAguktAM vA jAtyAdicAtUrUpAM kathayitA-tatkathako bhavati brahmacArIti dvitIyaM |2, 'no itthigaNAI'tIha sUtraM dRzyate kevalaM 'no itthiThANAIti sambhAvyate uttarAdhyayaneSu tathA'dhItatvAt prakra-12 |mAnusAritvAccAsyetIdameva vyAkhyAyate-no strINAM tiSThanti yeSu tAni sthAnAni-niSadyAH strIsthAnAni tAni sevitA bhavati brahmacArI, ko'rthaH?-strIbhiH sahakAsane nopavized, utthitAsvapi hi tAsu mUhUrta noSavizediti, dRzyamAnapAThAbhyupagame tvevaM vyAkhyA-no strIgaNAnAM paryupAsako bhavediti 3 no strINAmindriyANi-nayananAsikAdIni mano ha-15 BASIRSAHASRA NS Jain Education For Personal & Private Use Only R anelibrary.org Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA. sUtravRttiH // 445 // ranti-dRSTamAtrANyAkSipantIti manoharANi, tathA mano ramayanti-darzanAnantaramanucintyamAnAnyAbAdayantIti manoramAni AlokyAlokya 'niryAtA' darzanAnantaramatizayena cintayitA yathA'ho salavaNatvaM locanayoH RjutvaM nAzA- vaMzasyetyAdi bhavati brahmacArIti 4 'no praNItarasabhogI' no galatsnehabindubhoktA bhavati 5 no pAnabhojanasya rUkSasyApyatimAtrasya "addhamasaNassa savvaMjaNassa kujjA davassa do bhAe / vAUpaviyAraNaTThA chanbhAyaM UNayaM kujjA // 1 // " [ ardhamazanasya savyaJjanasya kuryAt dravasya dvau bhaagau| vAyupravicAraNArtha SaSThaM bhAgamUnaM kuryAt // 1 // ] ityevaMvidhapramANAtikrameNAhArakaH-abhyavahartA 'sadA sarvadA bhavati, khAdyasvAdyayorutsargato yatInAmayogyatvAsAnabhojanayograhaNamiti 6 'no pUrvarataM no gRhasthAvasthAyAM strIsambhogAnubhavanaM tathA 'pUrvakrIDitaM' tathaiva dyUtAdiramaNalakSaNaM 'smA' cintayitA bhavati 7 'no zabdAnupAtIti zabda-manmanabhASitAdikamabhiSvaGgahetumanupatati-anusaratItyevaMzIlaH zabdAnupAtI evaM rUpAnupAtI zloka-khyAtimanupatatIti zlokAnupAtIti padatrayeNApyekameva sthAnakamiti 8 'no sAtasaukhyapratibaddha' iti sAtAt-puNyaprakRteH sakAzAdyatsaukhyaM-sukhaM gandharasasparzalakSaNaM viSayasampAdyaM tatra pratibaddhaH-tatsaro brahmacArI, sAtagrahaNAdupazamasaukhya pratibaddhatAyAM na niSedhaH, vApIti samuccaye, bhavati 9 / uktaviparItAH aguptayoDapyevameveti / uktarUpaM navaguptisanAthaM ca brahmacarya jinairabhihitamiti jinavizeSau prakRtAdhyayanAvatAradvAreNAha abhiNaMdaNAo NaM arahao sumatI arahA navahiM sAgarovamakoDIsayasahassehiM biikatehiM samuppanne (sU0 664) nava sabbhAvapayatthA paM0 saM0-jIvA ajIvA puNNaM pAvo Asavo saMvaro nijarA baMdho mokkho 9 (sU0 665) NavavihA 9 sthAnA0 uddezaH3 jinAntaraM tattvAni sarvajIvAH rogahetavaH sU0664 665 // 445 // For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArasamAvannagA jIvA paM0 taM0-puDhavikAiyA jAva vaNastaikAiyA beIdiyA jAva paMciMditatti 1 puDhavikAiyA navagaiyA navaAgatitA paM0 20-puDhavIkAie puDhavikAiesu uvavajamANe puDha vikAiehiMto vA jAva paMciMdiyehiMto vA uvavajjejjA, se cevaNaM se puDha vikAie puDhavikAyattaM vipajahamANe puDhavikAiyattAe jAva paMciMdiyattAte vA gacchejjA 2 evamAukAiyAvi 3 jAva paMciMdiyatti 10 NavavidhA savvajIvA paM0 20-egidiyA beiMdiyA teiMdiyA cauridiyA neratitA paMceMdiyatirikkhajoNiyA maNussA devA siddhA 11 athavA NavavihA savvajIvA paM0 taM0-paDhamasamayaneratitA apaDhamasamayaneratitA jAva apaDhamasamayadevA siddhA 12 / navavihA savvajIvogAhaNA paM0 taM0-puDhavikAiogAhaNA AukAiogAhaNA jAva vaNassaikAyaugAhaNA beiMdiyaogAhaNA teiMdiyaogAhaNA cariMdiyaogAhaNA paMciMdiyaogAhaNA 13 jIvANaM navahiM ThANehiM saMsAraM vattiMsu vA vattaMti vA vattissaMti vA, taM0-puDhavikAiyattAe jAva paMciMdiyattAe 14 (sU0 666) NavahiM ThANehiM roguppattI siyA taM0-aJcAsaNAte ahitAsaNAte atiNidAe atijAgariteNa uccAraniroheNaM pAsavaNaniroheNaM addhANagamaNeNaM bhoyaNapaDikUlatAte iMdiyatthavikovaNayAte 15 (sU0 667) 'abhiNaMdaNe tyAdi kaNThyaM / abhinandanasumatijinAbhyAM ca sadbhUtAH padArthAH prarUpitAste ca naveti tAn darzayanAha-'nava sambhAve'tyAdi, sadbhAvena-paramArthenAnupacAraNetyarthaH padArthA-vastUni sadbhAvapadArthAH, tadyathA-jIvAH sukhaduHkhajJAnopayogalakSaNAH, ajIvAstadviparItAH, puNya-zubhaprakRtirUpaM karma pApaM-tadviparItaM kamaiva AzrUyate-gRhyate karmAnenetyAzravaH zubhAzubhakarmAdAnaheturiti bhAvaH, saMvaraH-Azravanirodho gutyAdibhiH, nirjarA vipAkAt tapasA vA sthA075] Jain Education For Personal & Private Use Only TIALLinelibrary.org Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 446 // karmaNAM dezataH kSapaNA, bandhaH-AzravairAttasya karmaNa AtmanA saMyogaH, mokSa:-kRtsnakarmakSayAdAtmanaH svAtmanyavasthA-ID9 sthAnA0 namiti, nanu jIvAjIvavyatiriktAH puNyAdayo na santi, tathA'yujyamAnatvAt , tathAhi-puNyapApe karmaNI bandho'pi uddezaH3 tadAtmaka eva karma ca pudgalapariNAmaH pudgalAzcAjIvA iti, Azravastu mithyAdarzanAdirUpaH pariNAmo jIvasya, sa cAtmAnaM jinAntaraM pudgalAMzca virahayya ko'nyaH?, saMvaro'pyAzravanirodhalakSaNo dezasarvabheda AtmanaH pariNAmo nivRttirUpo, nirjarA tu tattvAni karmaparizATo jIvaH karmaNAM yat pArthakyamApAdayati svazaktyA, mokSo'pyAtmA samastakarmavirahita iti, tasmAjI sarvajIvAH vAjIvau sadbhAvapadArthAviti vaktavyaM, ata evoktamiheva "jadatthiM ca NaM loe taM savvaM duppaDoyAraM, taMjahA-jIvaccea rogahetavaH ajIvacce" atrocyate, satyametat, kintu yAveva jIvAjIvapadArthoM sAmAnyenoko tAveveha vizeSato navadhoktau, sA sU0666. mAnyavizeSAtmakatvAdvastunaH, tatheha mokSamArge ziSyaH pravartanIyo na saGgrahAbhidhAnamAtrameva karttavyaM, sa ca yadaivamAkhyAyate yadutAzravo bandho bandhadvArAyAte ca puNyapApe mukhyAni tattvAni saMsArakAraNAni saMvaranirjare ca mokSasya tadA saMsArakAraNatyAgenetaratra pravartate nAnyathetyataH SaTopanyAsaH mukhyasAdhyakhyApanArtha ca mokSasyeti / atra ca padArthanavake prathamo jIvapadArtho'tastadbhedagatyAgatyavagAhanAsaMsAranirvartanarogotpattikAraNapratipAdanAya 'navavihe'tyAdisUtrapaJcadazakamAha, sugama cedaM, navaraM avagAhante yasyAM sA avagAhanA-zarIramiti, 'vatiMsuva'tti saMsaraNaM nirvartitavantaH-anubhUtavantaH, evamanyadapi, 'accAsaNayAe'tti atyantaM-satatamAsanaM-upavezanaM yasya so'tyAsanastadbhAvastattA tayA, arthI // 446 // vikArAdayo hi rogA etayA utpadyanta iti athavA atimAtramazanamatyazanaM tadevAtyazanatA, dIrghatvaM ca prAkRtatvAt Jain Education Internasonal For Personal & Private Use Only Dainelibrary.org Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narogakA mAnalI abhaya jAnA *%22%2525346E * tayA, sA cAjIrNakAraNatvAt rogotpattaye iti, 'ahiyAsaNayAe'tti ahitaM-ananukUlaM TolapASANAdyAsanaM yasya sa | tathA, zeSaM tathaiva, tayA, ahitAzanatayA vA, athavA 'sA'jIrNe bhujyate yattu, tddhysnmucyte|' iti vacanAt tada| dhyasanaM-ajIrNe bhojanaM tadeva tattA tayeti, bhojanapratikUlatA-prakRtyanucitabhojanatA tayA, indriyArthAnAM-zabdAdiviSayANAM vikopanaM-vipAkaH indriyArthavikopanaM kAmavikAra ityarthaH, tato hi khyAdiSvabhilASAdunmAdAdirogotpattiH, | yata uktam-"AdAvabhilASaH1 syAccintA tadanantaraM 2 tataH smaraNam 3 / tadanu guNAnAM kIrtana 4 mudvegazca 5 pralApazca 6 unmAda7 stadanu tato vyAdhi 8 jaDatA9 tatastato maraNam 10 // 1 // " iti viSayAprAptau rogotpattiratyAsaktAvapi rAjayakSmAdirogotpattiH syAditi zArIrarogotpattikAraNAnyuktAnyathAntararogakAraNabhUtakarmavizeSabhedAbhidhAnAyAha Navavidhe darisaNAvaraNijje kamme paM0 taM-niddA niddAniddA payalA payalApayalA thINagiddhI cakkhudasaNAvaraNe acakkhudasaNAvaraNe avadhidasaNAvaraNe kevaladasaNAvaraNe (sU0 668) amitI NaM Nakkhatte sAtirege nava muhutte caMdeNa saddhiM jogaM joteti, abhItiAtiA NaM NavanakkhattA NaM caMdassa uttareNaM jogaM joteMti, taM0-abhItI savaNo dhaNihA jAva bharaNI (669) imIse NaM rayaNappabhAte puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo NavajoaNasatAI uddhaM abAhAte uvarille tArArUve cAraM carati (sU0 670) jaMbUdIve NaM dIve NavajoyaNiA macchA pavisiMsu vA pavisaMti vA pavisissaMti vA (sU0 671) jaMbuddIve dIve bhArahe vAse imIse osappiNIte Nava baladevavAsudevapiyaro hutthA taM0payAvatI ta baMbhe ya, rode some sivetitA / mahAsIhe aggisIhe, dasaraha navame ya vasudeve // 1 // itto ADhattaM jadhA dain Educati onal For Personal & Private Use Only Jainelbrary.org Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH // 447 // samavAye niravasesaM jAva egA se gabbhavasahI sijjhissati AgamesseNaM / jaMbuddIve dIve bhArahe vAse AgamessAe ussappiNIte nava baladevavAsudevapitaro bhavissaMti, nava baladeva0 mAyaro bhAvassaMti evaM jadhA samavAte niravasesaM jAva mahAbhImaseNa suggIve ya apacchime / ee khalu paDisattU kittIpurisANa vAsudevANaM / savvevi cakajohI hammehaMtI sacakkehiM / / 1 // (sU0 672) 'nave'tyAdI, sAmAnyavizeSAtmake vastuni sAmAnyagrahaNAtmako bodho darzanaM tasyAvaraNasvabhAvaM karma darzanAvaraNaM tat navavidhaM, tatra nidrApaJcakaM tAvat 'drA kutsAyAM gatau niyataM drAti-kutsitatvamavispaSTatvaM gacchati caitanyamanayeti nidrA-sukhaprabodhA svApAvasthA nakhacchoTikAmAtreNApi yatra prabodho bhavati tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi nidreti kAryeNa vyapadizyate, tathA nidrAtizAyinI nidrA nidrAnidrA zAkapArthivAditvAt madhyapadalopI samAsaH, sA punarduHkhaprabodhA svApAvasthA, tasyAM hyatyarthamasphuTatarIbhUtacaitanyatvAddaHkhena bahubhirgholanAdibhiH prabodho bhavatyataH sukhaprabodhanidrApekSayA asyA atizAyinItvaM tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi kAryadvAreNa nidrAnidretyucyate, upaviSTa urvasthito vA pracalatyasyAM svApAvasthAyAmiti pracalA, sA hyupaviSTasyordhvasthitasya vA ghUrNamAnasya svapnurbhavati, tathAvidhavipAkavedyA karmaprakRtirapi pracaleti ucyate, tathaiva pracalAtizAyinI pracalA pracalApracalA, sA hi caGkramaNAdi kurvataH svapturbhavatyataH sthAnasthitasvapnubhavAM pracalAmapekSyAtizAyinI tadvipAkA karmaprakRtirapi pracalApracalA, styAnA-bahutvena saGghAtamApannA gRddhiH-abhikAlA jAgradavasthA'dhyavasitArthasAdhanaviSayA yasyAM svApAvasthAyAM sA styAnagRddhiH, tasyAM 9 sthAnA0 | uddezaH 3 nidrAdinakSatrayogau tArakAbAdhA matsyA rAmAdyA sU0668672 // 447 // 0940 Jan Education tema For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GANA AUSACCUSAMASSACROSS da hi satyAM jAgradavasthAdhyavasitamarthamutthAya sAdhayati styAnA vA-piNDIbhUtA RddhiH-AtmazaktirUpA'syAmiti styA naddhirityapyucyate, tadbhAve hi svapnuH kezavArddhavalasadRzI zaktirbhavati, athavA styAnA-jaDIbhUtA caitanyarddhirasyAmiti styAnaddhiriti, tAdRzavipAkavedyA karmaprakRtirapi styAnarddhiH styAnagRddhiriti vA, tadevaM nidrApaJcakaM darzanAvaraNakSa-18 yopazamAllabdhAtmalAbhAnAM darzanalabdhInAmAvArakamuktamadhunA yaddarzanalabdhInAM mUlata eva lAbhamAvRNoti tadidaM darzanAvaraNacatuSkamucyate, cakSuSA darzanaM-sAmAnyagrAhI bodhazcakSurdarzanaM tasyAvaraNaM cakSurdarzanAvaraNaM, acakSuSA-cakSurvarjendriyacatuSTayena manasA vA yadarzanaM tadacakSurdarzanaM tasyAvaraNamacakSurdarzanAvaraNaM, avadhinA-rUpimaryAdayA avadhireva vA karaNanirapekSo bodharUpo darzanaM-sAmAnyArthagrahaNamavadhidarzanaM tasyAvaraNamavadhidarzanAvaraNaM, tathA kevalaM-uktasvarUpaM tacca tadarzanaM ca tasyAvaraNaM kevaladarzanAvaraNamityuktaM navavidha darzanAvaraNaM / jIvAnAM karmaNaH sakAzAnnakSatrAdidevatvaM tiryaktvaM | mAnuSatvaM ca bhavatIti nakSatrAdivaktavyatApratibaddhaM sUtravRndaM 'abhItyAdi hammihaMti sacakkehiM' ityetadantamAha sugama ca, navaraM 'sAirega'tti sAtirekAnnava muhUrtAn yAvaccaturviMzatyA muhUrttasya dviSaSTibhAgaiH SaSaSTyA ca dviSaSTibhAgasya saptaSaSTibhAgAnAmiti, 'uttareNa jogaM'ti uttarasyAM dizi sthitAni, dakSiNAzAsthitacandreNa saha yogamanubhavantIti bhAvaH, 'bahusamaramaNijAu'tti atyantasamo bahusamo'ta eva ramaNIyo-ramyastasmAdbhUmibhAgAt na parvatApekSayA nApi zvabhrApekSayeti bhAvaH, 'AbAdhAe'tti antare kRtveti vAkyazeSaH, 'uvarille ti uparitanaM tArArUpaM-tArakajAtIyaM 'cAra' bhramaNaM 'carati' Acarati, 'navajoyaNiya'tti nava yojanAyAmA evaM pravizanti, lavaNasamudre yadyapi paJcazata tti sAtirekAnnavata uttarasyAM dizi eva ramaNIyo ramyavArale ti uparita lavaNasamudre yadyapi ASSURABA Jan Education For Personal & Private Use Only helbrary.org Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH bhAcAryA nividamasyA ti vAkyAla bhAvanIyaM yA kittIpurisa |9 sthAnA0 uddezaH3 nidhAnaprakaraNaM sU0 673 // 448 // yojanAyAmA matsyA bhavanti tathApi nadImukheSu jagatIrandhraucityenaitAvatAmeva praveza iti, lokAnubhAvo vA'yamiti, 'payAvaI'tyarddha zlokasyottaraM tu gAthApazcArddhamiti, saGkepAyAtidizannAha-'etto'tti itaH sUtrAdArabdhaM 'jahA samAe'tti samavAye caturthAMge yathA tathA niravazeSa jJeyaM, taccArthata idaM-nava vAsudevabaladevAnAM mAtApitarasteSAmeva nAmAni-pUrvabhavanAmAni dharmAcAryA nidAnabhUmayo-nidAnakAraNAni pratizatravo gatayazceti, kimantametadityAha-jAva ekA ityAdi gAthApazcAddha, pUvArddha tvidamasyAH-'aTuMtakaDA rAmA ikko puNa baMbhaloyakappaMmi'tti / 'sijjhissai Agami |sseNaM'ti AgamiSyati kAle setsyati Namiti vAkyAlaGkAre tRtIyA veyamiti, tathA 'jaMbUdIve' tyAdAvAgAmyutsarpiNIsUtre 'evaM jahA samavAe' ityAdyatidezavacanamevameva bhAvanIyaM yAvatprativAsudevasUtraM mahAbhImasenaH sugrIvazcApazcima ityetadantaM, tathA 'ete gAhA'ete anantaroditA nava pratizatravaH 'kittIpurisANa'tti kIrtipradhAnAH puruSAH kIrtipuruSAsteSAM, 'cakajohi'tti cakreNa yoddhaM zIlaM yeSAM te cakrayodhinaH 'hamIhaMti'tti haniSyante svacariti // iha mahApuruSAdhikAre mahApuruSANAM cakravartinAM sambandhinidhiprakaraNamAha egamege NaM mahAnidhI NaM Nava Nava joyaNAI vikkhaMbheNaM paNNatte egamegassa NaM rano cAuraMtacakkavaTTissa nava mahAnihao paM0 taM0-Nesappe 1 paMDuyae 2 piMgalate 3 savvarayaNa 4 mahApaume 5 / kAle ya 6 mahAkAle 7 mANavaga 8 mahAnihI saMkhe 9 // 1 // sappami nivesA gAmAgaranagarapaTTaNANaM ca / doNamuhamaDaMbANaM khaMdhArANaM gihANaM ca // 2 // gaNiyassa ya bIyANaM mANummANussa jaM pamANaM ca / dhannassa ya bIyANaM uppattI paMDute bhaNiyA // 3 // savvA Abha // 448 // Jain Educationam For Personal & Private Use Only Haigatinelibrary.ora Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNavihI purisANaM jA ya hoi mahilANaM / AsANa ya hatthINa ya piMgalaganihiMmi sA bhaNiyA // 4 // rayaNAiM savvarayaNe coisa pavarAI cakkavaTTissa / uppajaMti egidiyAI paMciMdiyAI ca // 5 // vatthANa ya uppattI nippattI ceva savvabhattINaM / raMgANa ya dhoyANa ya savvA esA mahApaume // 6 // kAle kAlaNNANaM bhavvapurANaM ca tIsu vAsesu / sippasataM kammANi ya tinni payAe hiyakarAI // 7 // lohassa ya uppattI hoi mahAkAli AgarANaM ca / ruppassa suvannassa ya maNimottisilappavAlANaM // 8 // jodhANa ya uppattI AvaraNANaM ca paharaNANaM ca / savvA ya juddhanItI mANavate daMDanItI ya // 9 // naTTavihI nADagavihI kavvassa cauvvihassa uppattI / saMkhe mahAnihimmI tuDiyaMgANaM ca savvesiM // 10 // cakaTThapaihANA aTThassehA ya nava ya vikkhaMbhe / bArasadIhA maMjUsasaMThiyA jahavII muhe // 11 // veruliyamaNikavADA kaNagamayA vividharayaNapaDipunnA / sasisUracakkalakkhaNaaNusamajugabAhuvataNA ta // 12 // paliovamadvitIyA NihisariNAmA ya tesu khalu devA / jesiM te AvAsA akvijA AhivaccA vA // 13 // ee te navanihao pabhUtadhaNara yaNasaMcayasamiddhA / je vasamuvagacchaMtI savvesiM cakkavaTTINaM // 14 // (sU0 673) "egamege' ityAdi sugama, navaraM "nesappe 1 paMDuyae 2 piMgale 3 savvarayaNa 4 mahApaume 5 / kAle a6 mahAkAle 7 mANavagamahAnihI 8 saMkhe 9||1||"[naisrpH pANDukaH piMgalaH sarvaratnaH mahApadmaH kAlazca mahAkAlaH mANavakaH zaMkha iti nava mahA nidhyH||1||] 'nesappaMmigAhA, iha nidhaunatannAyakadevayorabhedavivakSayA naisarpo devastasmin sati tata ityarthaH, nivezAH-sthApanAni abhinavagrAmAdInAmiti, athavA cakravartirAjyopayogIni dravyANi sarvANyapi navasu For Personal & Private Use Only Nagdinelibrary.org Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- |nidhiSvavataranti, nava nidhAnatayA vyavahriyanta ityarthaH, tatra grAmAdInAmabhinavAnAM purAtanAnAM ca ye sannivezA-nive- 9 sthAnA. nasUtra- zanAni te naisarpanidhau vartante, naisarpanidhitayA vyavahiyanta iti bhAvaH, tatra grAmo-janapadapAyalokAdhiSThitaH Akaro| uddezaH 3 vRttiH yatra sanniveze lavaNAdhutpadyate, na karo yatrAsti tannakaraM pattanaM-dezIsthAnaM droNamukhaM-jalapathasthalapathayuktaM maDaMbaM-a-16 nidhAna vidyamAnapratyAsannavasima skandhAvAraH-kaTakanivezo gRhaM-bhavanamiti / 'gaNita'gAhA, gaNitasya-dInArAdipUgaphalA-12 prakaraNaM // 449 // dilakSaNasya, cakArasya vyavahitaH sambandhaH sa ca darzayiSyate, tathA bIjAnAM-tannibandhanabhUtAnAM tathA mAnaM setikAdi sU0 673 tadviSayaM yattadapi mAnameva dhAnyAdi meyamiti bhAvaH, tathonmAnaM-tulAkarSAdi tadviSayaM yattadapyunmAnaM khaNDaguDAdi dharimamityarthaH, tato dvandvasamAhAraH kAryastatastasya ca, kimityAha-yapramANaM, cakAro vyavahitasambandha eva, tathaiva darza yiSyate, tatsANDuke bhaNitamiti liGgapariNAmena sambandhaH, tathA dhAnyasya-vrIhyAdebIMjAnAM ca-tadvizeSANAmusattizca MyA sA pANDu ke-pANDukanidhiviSayA, tadvyApAro'yamiti bhAvo, bhaNitA-uktA jinAdibhiriti 2 / 'savvA' gAhA kAkaNThyA 3 / 'rayaNa'gAhA, akSaraghaTanaivaM-ratnAnyekendriyANi cakrAdIni sapta paJcendriyANi senApatyAdIni sapta utpadyante | -bhavanti yAni cakravartinastAni sarvANi 'sarvaratne' sarvaratnanAmani nidhau draSTavyAnIti 4 / 'vatthANaM'gAhA, vastrANAMvAsasAM yotpattiH sAmAnyato yA ca vizeSato niSpattiH-siddhiH sarvabhaktInAM-sarvavastraprakArANAM sarvA vA bhaktayaHprakArA yeSAM tAni tathA teSAM, kiMbhUtAnAM vastrANAmityAha-raGgANAM-raGgavatAM raktAnAmityarthaH, dhautAnAM-zuddhasvarUpANAM, // 449 // | sarvaivaiSA mahApadme-mahApadmanidhiviSayA 5 / 'kAle gAhA, 'kAle' kAlanAmani nidhau 'kAlajJAnaM' kAlasya zubhAzubharUpasya RAKASAKASANSAACAREER OSASSA PAIPAISHA For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I jJAnaM varttate, tato jJAyata ityarthaH kimbhUtamityAha - bhAvivastuviSayaM bhavyaM purAtanavastuviSayaM purANaM, cazabdAd vartta - mAnavastuviSayaM varttamAnaM, 'tIsu vAsesu'tti anAgatavarSatrayaviSayamatItavarSatrayaviSayaM ceti, tathA zilpazataM kAlanidhau varttate, zilpazataM ca ghaTa 1 loha 2 citra 3 vastra 4 nApita 5 zilpAnAM pratyekaM viMzatibhedatvAditi, tathA karmANi ca kRSivANijyAdIni kAlanidhAviti prakramaH, etAni ca trINi kAlajJAnazilpakarmANi prajAyAH - lokasya hitakarANi nirvAhAbhyudaya hetutveneti 6 / 'loha' gAhA, lohasya cotpattirmahAkAle nidhau bhavati-varttate, tathA AkarANAM ca lohAdisatkAnAmutpattirAkarIkaraNalakSaNA, evaM rUpyAdInAmutpattiH sambandhanIyA kevalaM maNayaH - candrakAntAdayaH muktA| muktAphalAni zilAH-sphaTikAdikAH pravAlAni - vidrumANIti / 'jo' gAhA yodhAnAM - zUrapuruSANAM yotpattirAvaraNAnAM -sannAhAnAM praharaNAnAM khaGgAdInAM sA yuddhanItizca vyUharacanAdilakSaNA mANavake nidhau nidhinAyake vA bhavati, tataH pravarttata iti bhAvaH, daNDenopalakSitA nItirdaNDanItizca - sAmAdizcaturvidhA, ata evoktamAvazyake - 'sesA u daMDanII mANavaganihIu hoi bharahassa'tti 8 / 'naTTa' gAhA, nAvyaM-nRtyam, tadvidhiH- tatkaraNaprakAraH, nATakaM - caritAnusAri nATakalakSaNopetaM tadvidhizca, iha padadvaye dvandvaH tathA kAvyasya caturvidhasya dharmArthakAmamokSalakSaNa puruSArthapratibaddhagranthasya 1 a thavA saMskRtaprAkRtApabhraMzasaGkIrNa bhASAnibaddhasya 2 athavA samaviSamArddhasamavRttabaddhatayA gadyatayA ceti 3 athavA gadyapadyageyavarNapadabhedabaddhasyeti utpattiH - prabhavaH zaGkhe mahAnidhau bhavati, tathA tUryAGgANAM ca mRdaGgAdInAM sarveSAmiti 9 / 'cakka 'gAhA, cakreSvaSTAsu pratiSThAnaM pratiSThA - avasthAnaM yeSAM te tathA, aSTau yojanAnyutsedhaH - ucchrayo yeSAM te tathA, For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- nava yojanAnIti gamyate viSkambhe-vistare nidhaya iti zeSaH, dvAdazayojanAni dIrghA maJjuSA:-pratItAH tatsaMsthitA: 9 sthAnA0 GgasUtra- tatsaMsthAnAH, jAhnavyAH-gaGgAyA mukhe bhavantIti / 'veruliya'gAhA, vaiDUryamaNimayAni kapATAni yeSAM te tathA, mayaza- | uddezaH3 vRttiH zabdasya vRttyA uktArthateti, kanakamayAH-sauvarNA vividharatnapratipUrNAH pratItaM zazisUracakrAkArANi lakSaNAni-cihnAni vikataya yeSAM teM tathA anusamA:-anurUpA aviSamAH 'juga'tti yUpaH tadAkArA vRttatvAddIrghatvAcca bAhavo-dvArazAkhA vadaneSu- kAzchidrANi mukheSu yeSAM te tathA tataH padatrayasya karmadhAraye zazisUracakralakSaNAnusamayugabAhuvadanA iti, caH samuccaye / 'pali'- | puNyaM pApaM gAhA, 'nihisarinAma'tti nidhibhiH sadRk-sadRkSaM nAma yeSAM devAnAM te tathA, yeSAM devAnAM te nidhayaH AvAsAH pApazrutaM AzrayAH, kimbhUtAH?'akreyA' akrayaNIyAH, sarvadaiva tatsambandhitvAt, AdhipatyaM ca-svAmitA ca teSu yeSAM devA sU0674nAmiti prakramaH, 'ete te'gAhA, knntthyaa| anantaraM cittavikRtivigatihetavo nidhaya uktAH adhunA tathAvidhA eva vikRtIH pratipAdayannAha gava vigatIto paM0 20-khIraM dadhiM NavaNItaM sapi telaM gulo mahuM maja maMsaM (sU0 674) NavasotaparissavA boMdI paNNattA, taM0-do sottA do NettA do ghANA muhaM pose pAU (sU0 675) zavavidhe punne paM0 saM0-annapunne 1 pANapuNNe 2 vatthapunne 3 leNapuNNe 4 sayaNapunne 5 maNapunne 6 vatipuNNe 7 kAyapuNNe 8 namokkArapuNNe 9 (sU0 676) // 45 // Nava pAvassAyataNA paM0 taM0-pANAtivAte musAvAte jAva pariggahe kohe mANe mAyA lobhe (sU0 677) navavidhe Jain Education For Personal & Private Use Only wwaliyainelibrary.org Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvasuyapasaMge paM0 taM0-uppAte 1 nimitte 2 maMte 3 Atikkhite 4 tigicchate 5 / kalA 3 AvaraNe 7 'nnANe 8 micchApAvataNeti ta 9 // 1 // (sU0 678) 'nava vigaIo' ityAdi gatArtha tathApyucyate kizcit-'vigaIo'tti vikRtayo vikArakAritvAt , pakvAnnaM tu ka-1 |dAcidavikRtirapi tenaitA nava, anyathA tu dazApi bhavantIti, tathAhi-"ekkeNa ceva tavao pUrijai pUyaeNa jo taao| biIo'vi sa puNa kappai nivigaI levaDo navaraM // 1 // " iti [ekena caiva tapakaH pUryate'pUpena yastato dvitIyo|'pi sa punaH kalpate nirvikRti kasya lepakRt navaraM // 1 // ] (dvitIyo'pi vikRtirna bhavatIti bhAvaH> tatra kSIraM paJcadhA |-ajaiDakAgomahiSyuSTIbhedAt , dadhinavanItaghRtAni caturduvoSTrINAM tadabhAvAt, tailaM caturddhA-tilAtasIkusumbhasarSapabhedAt , guDo dvidhA-dravapiNDabhedAt , madhu tridhA-mAkSikakauntikabhrAmarabhedAt , madyaM dvidhA-kASThapiSTabhedAt, mAMsa tridhA-jalasthalAkAzacarabhedAditi / vikRtayazcopacayahetavaH zarIrasyeti tasyaiva svarUpamAha-nave'tyAdi, navabhiH zrotobhiH-chidraiH parizravati-malaM kSaratIti navazrotaHparizravA bondI-zarIramaudArikamevaivaMvidhaM dve zrotre-kau~ netrenayane ghrANe-nAsike mukhaM-AsyaM posaetti-upasthA pAyuH-apAnamiti / evaM vidhenApi zarIreNa puNyamupAdIyata iti puNyabhedAnAha-'punnetyAdi, pAtrAyAnnadAnAd yastIrthakaranAmAdipuNyaprakRtibandhastadannapuNyamevaM sarvatra, navaraM 'leNaM'ti layanaM-gRham , zayanaM-saMstArako manasA guNiSu toSAt vAcA prazaMsanAt kAyena paryupAsanAnnamaskArAcca yatpuNyaM tanmanaHpuNyAdIni, uktaM ca-"annaM pAnaM ca vastraM ca, AlayaH zayanAsanam / zuzrUSA vandanaM tuSTiH, puNyaM navavidhaM smRtam / For Personal & Private Use Only www. library.org Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA* GgasUtra vRttiH // 451 // // 1 // " iti / puNya viparyAsarUpasya pApasya kAraNAnyAha - 'nava pAvasse'tyAdi kaNThyaM, navaraM pApasya - azubhaprakRtirUpasyAyatanAni - bandhahetava iti / pApahetvadhikArAt pApazrutasUtraM kaNThyam, navaraM pApopAdAnahetuH zrutaM - zAstraM pApazrutaM tatra prasaGgaH - tathAsssevArUpaH vistaro vA sUtravRttivArttikarUpaH pApazrutaprasaGgaH, 'upAe 'silogo tatrotpAtaH-prakRtivikArarUpaH sahaja rudhiravRSTyAdi tatpratipAdanaparaM zAstramapi tathA rASTrotpAtAdi, tathA nimittaM - atItAdiparijJAnopAyazAstraM kUTa parvatAdi 2 mantro - mantrazAstraM jIvoddharaNagAruDAdi' 3 'Aikkhie 'tti mAtaGgavidyA yadupadezAdatItAdi kathayanti DoNDyo badhirA iti lokapratItAH 4 caikitsikaM - AyurvedaH 5 kalA - lekhAdyAH gaNitapradhAnAH zakunarutaparyavasAnA dvAsaptatistacchAstrANyapi tathA 6 Atriyate AkAzamanenetyAvaraNaM - bhavanaprAsAdanagarAdi talakSaNazAstramapi tathA vAstuvidyetyarthaH 7 ajJAnaM-laukikazrutaM bhAratakAvyanATakAdi 8 mithyApravacanaM - zAkyAditI|rthikazAsanamiti 9 etacca sarvamapi pApazrutaM saMyatena puSTAlambanenAsevyamAnamapApazrutameveti, itirevaMprakAre, caH samuccaye // utpatAdizrutavantazca nipuNA bhavantIti nipuNapuruSAbhidhAnAyAha Jain Educationonal nava uNitA vatthU paM0 taM0 - saMkhANe nimitte kAtite porANe pArihatthite parapaMDite vAtite bhUtikamme timicchate (sU0 679) samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa Nava gaNA hutthA, taM0 - godA se gaNe uttarabalissahagaNe uddehagaNe cAraNagaNe uddavAtitagaNe vissabAtitagaNe kAmaDDitagaNe mANavagaNe koDitagaNe 9 ( sU0 680 ) samaNeNaM bhagavatA mahA For Personal & Private Use Only 9 sthAnA0 | uddezaH 3 vastU ni gaNAH sU0 679680 // 451 // jainelibrary.org Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIreNaM samaNANaM NiggaMthANaM NavakoDiparisuddhe bhikkhe paM0 20-Na haNai Na haNAvai haNaMtaM NANujANai Na patati Na patAveti pataMtaM NANujANati Na kiNati Na kitAveti kiNaMtaM NANujANati (sU0 681) 'nava niuNe'tyAdi, nipuNaM-sUkSma jJAnaM tena carantIti naipuNikAH nipuNA eva vA naipuNikAH 'vatthu'tti AcAryA| dipuruSavastUni puruSA ityarthaH, 'saMkhANe' silogo, saGkhyAnaM-gaNitaM tadyogAtpuruSo'pi tathA, saJjayAne vA viSaye nipuNa iti, evamanyatrApi, navaraM nimittaM-cUDAmaNiprabhRti kAyika-zArIrikam iDApiGgalAdi prANatattvamityarthaH, purANovRddhaH, sa ca cirajIvitvAd dRSTabahuvidhavyatikaratvAnnaipuNika iti, purANaM vA-zAstravizeSaH tajjJo nipuNaprAyo bhavati, | 'pArihathie'tti prakRtyaiva dakSaH sarvaprayojanAnAmakAlahInatayA karjeti, tathA paraH-prakRSTaH paNDitaH parapaNDito-bahuzAstrajJaH paro vA-mitrAdiH paNDito yasya sa tathA, so'pi nipuNasaMsargAnipuNo bhavati, vaidyakRSNakavaditi, vAdIvAdalabdhisampanno yaH pareNa na jIyate mantravAdI vA dhAtuvAdI veti, jvarAdirakSAnimittaM bhUtidAnaM bhUtikarma tatra nipuNaH, tathA cikitsite nipuNaH, athavA anupravAdAbhidhAnasya navamapUrvasya naipuNikAni vastUni-adhyayanavizeSA eveti / ete ca naipuNikAH sAdhavo gaNAntarbhAvino bhavantIti gaNasUtraM-samaNasse'tyAdi sUtraM kaNThyaM, navaraM gaNAHekakriyAvAcanAnAM sAdhUnAM samudAyAH, godAsAdIni ca tannAmAnIti / uktagaNavartinAM ca sAdhUnAM yadbhagavatA prajJaptaM tadAha-samaNeNa'mityAdi, navabhiH koTibhiH-vibhAgaiH parizuddhaM-nirdoSa navakoTiparizuddha bhikSANAM samUho bhaikSaM prajJaptaM, tadyathA-na hanti sAdhuH svayameva godhUmAdidalanena na ghAtayati pareNa gRhasthAdinA ghnantaM na-naiva anujAnAti sthA0 76 Jain Education For Personal & Private Use Only mjainelibrary.org Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra* vRttiH // 452 // anumodanena tasya vA dIyamAnasyApratiSedhanena 'apratiSiddhamanumata'miti vacanAt hananaprasaGgajananAcceti, Aha - sthAnA0 "kAma sayaM na kuvvai jANato puNa tahavi taggAhI / vaDDei tappasaMga agiNhamANo u vArei // 1 // " iti [kAmaM na 4 karotIti satyaM tathApi jAnAnastagrAhI punastatprasaMgaM vardhayati agRhNAnastu vArayati // 1 // ] tathA hataM-piSTaM sat go-1 IzAnava dhUmAdi mudgAdi vA ahatamapi sanna pacati svayaM, zeSaM prAgvat, sugamaM ca, iha cAdyAH SaT koTayo'vizodhikovyAmavata- ruNezAnAranti AdhAkarmAdirUpatvAt antyAstu timro vizodhikoTyAmiti, uktaM ca-"sA navahA duha kIrai uggamakoDIgramahiSIvisohikoDI ya / chasu paDhamA oyaraI kIyatiyaMmI visohI u // 1 // " iti [sA navavidhA koTI dvidhA kriyate udga- lokAntimakoTiviMzodhikoTizca / SaTsu prathamAvatarati krItatrike vizodhireva // 1 // ] navakoTIzuddhAhAragrAhiNAM kathaJcinniA- vayakA NAbhAve devagatirbhavatyeveti devagatigatavastustomamabhidhitsuH 'IsANasse'tyAdi sUtranavakamAha sU0682. IsANassa NaM deviMdassa devaraNNo varuNassa mahArano Nava aggamahisIo paM0 (sU0 682) IsANassa NaM deviMdassa 685 devaraNNo aggamahisINaM Nava paliovamAI ThitI paM0, IsANe kappe ukkoseNaM devINaM Nava paliovamAI ThitI paM0 (sU0683) nava devanikAyA paM0 20-"sArassayamAiccA vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya / tusiyA avvAbAhA aggiccA ceva riTThA ya // 1 // " avvAbAhANaM devANaM nava devA nava devasayA paM0 evaM aggiccAvi, evaM riTThAvi (sU0 684) Nava gevejavimANapatthaDA paM0 20 hechimaheTThimagevijavimANapatthaDe hehimamajjhimagevijavimANapatthaDe he. // 452 // himauvarimagevijavimANapatthaDe majjhimaheTThimagevijavimANapatthaDe majjhimamajjhimagevijavimANapatthaDe majjhimauvarima For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gevijjavimANapatthaDe uvarimaheTThimageve0 uvarimamajjhima0 uvarima 2gevijjavimANapatthaDe, etesi NaM NavaNddaM gevijjavi - mANapatthaDANaM Nava nAmadhijjA paM0 taM0 bhadde subhadde sujAte somaNase pitadarisaNe / sudaMsaNe amohe ya suppabuddhe jasodhare // 1 // ( sU0 685 ) sumaM cedam, navaraM 'nava palio mAI'ti navaiva, tAsAM saparigrahatvAd, uktaM ca - " sapariggaheyarANaM sohaMmIsANa | paliya 1 sAhIyaM 2 / ukkosa satta pannA nava paNapannA ya devINaM // 1 // " iti [ saudharmezAnayoH saparigrahANAM itarAsAM ca devInAM palyamadhikaM ca utkRSTaM sapta paJcAzat nava paJcapaJcAzacca // 1 // ] 'sArassaya' gAhA sArasvatAH 1 AdityA 2 vahnayaH 3 varuNA 4 garddatoyAH 5 tuSitA 6 avyAvAdhA 7 AgneyAH 8, ete kRSNarAjyantareSvaSTAsu parivasanti, riSThAMstu | kRSNarAjimadhyabhAgavarttini riSThAbhavimAnaprastaTe parivasantIti // anantaraM graiveyakavimAnAni uktAni tadvAsinazcAyuSmanto bhavantItyAyuHparimANabhedAnAha navavihe AupariNAme paM0 taM0 gatipariNAme gatibaMdhaNapariNAme ThiipariNAme ThitibaMdhaNapariNAme uDUMgAravapariNAme ahegAravapariNAme tiritaMgAravapariNAme dIhaMgAravapariNAme rahassaMgAravapariNAme ( sU0 686 ) NavaNavamitA NaM bhikkhupaDimA egAsIte rAtidiehiM cauhi ya paMcuttarehiM bhikkhAsatehi adhAsuttA jAva ArAhitA tAvi bhavati ( sU0 687 ) Navavidhe pAyacchitte paM0 taM0 - AloyaNAridde jAva mUlArihe aNavaThappArihe ( sU0 688 ) For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 453 // ..'navavihe'tyAdi, 'AupariNAme'tti AyuSaH-karmaprakRtivizeSasya pariNAmaH-svabhAvaH zaktiH dharma ityAyuHpariNAmaH,TU 9 sthAnA0 tatra gatirdevAdikA tAM niyatAM yena svabhAvenAyurjIvaM prApayati sa AyuSo gatipariNAmaH 1, tathA yenAyuHsvabhAvena prati- uddezaH 3 niyatagatikarmabandho bhavati yathA nArakAyuHsvabhAvena manuSyatiryaggatinAmakarma badhnAti na devanarakagatinAmakamrmeti sa 5|| AyuHpagatibandhanapariNAmaH 2, tathA AyuSo yA antarmuhartAditrayastriMzatsAgaropamAntA sthitirbhavati sA sthitipariNAmaH 3, riNAmAH tathA yena pUrvabhavAyuHpariNAmena parabhavAyuSo niyatAM sthiti badhnAti sa sthitibandhanapariNAmaH, yathA tiryagAyu pariNA- bhikSupratimena devAyuSa utkRSTato'pyaSTAdaza sAgaropamANIti 4 tathA yenAyuHsvabhAvena jIvasyordhvadizigamanazaktilakSaNaH pariNAmo mAHprAya|bhavati sa UrdhvagauravapariNAmaH, iha gauravazabdo gamanaparyAyaH5, evamitarau dvAviti 6-7, tathA yata AyuHsvabhAvAjjIvasyazcittAni dIrgha-dIrghagamanatayA lokAntAt lokAntaM yAvad gamanazaktirbhavati sa dIrghagauravapariNAmaH 8, evaM ca yasmAdrasvaM gamanaM sa| sU0686. isvagauravapariNAmaH, sarvatra prAkRtatvAdanusvAra iti, anyathApyUhyametaditi 9 // anantaramAyuHpariNAma uktaH, tatraiva cAyu:- 688 pariNAmavizeSe sati tapaHzaktirbhavatIti tapovizeSAbhidhAnAyAha-'navanavamie'tyAdi kaNThyaM, navaraM nava navamAni dinAni yasyAM sA navanavamikA navanavamAni ca bhavanti navasu navakeSviti tatparimANeyamiti, nava ca navakAnyekAzItiritikRtvA ekAzItyA rAtrindivaiH-ahorAtrairbhavati, tathA prathamanavake pratidinamekA dattiH pAnakasya bhojanasya cetyeva|mekottarayA vRddhyA navame navake nava nava dattayaH, tatazca sarvasaGkalanayA caturbhizca pazcottarairbhikSAzataiyathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yathAtattvaM samyakkAyena spRSTA pAlitA zobhitA tIritA kIrtitA ArAdhitA cApi bhavatIti / iyaM ca ja Jain Education internal For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nmAntarakRtapApakammeprAyazcittamiti prAyazcittanirUpaNasUtra, tacca gatArthamiti / prAyazcittaM ca bharatAdikSetreSveveti tadgatavastuvizeSapratipAdanAya 'jaMbUdIvetyAdi eravae kaDanAmAI' ityetadantaM sUtraprapaJcamAha jaMbUmaMdaradAhiNeNaM bharahe dIhavetar3e nava kUDA paM0 20-siddhe 1 bharahe 2 khaMDaga 3 mANI 4 veyaDa 5 punna 6 timisaguhA 7 / bharahe 8 vesamaNe 9 yA bharahe kUDANa NAmAI // 1 // jaMbUmaMdiradAhiNeNaM nisabhe vAsaharapanvate Nava kUDA paM0 20-siddhe 1 nisahe 2 harivAsa 3 videha 4 hari 5 dhiti 6 a sItotA 7 / avaravidehe 8 ruyage 9 nisabhe kUDANa nAmANi // 1 // jaMbUmaMdarapabvate NaMdaNavaNe Nava kUDA paM0 20-NaMdaNe 1 maMdare 2 ceva nisahe 3 hemavate 4 rayaya 5 ruyae 6 ya / sAgaracitte 7 vaire 8 balakUDe 9 ceva boddhavve // 1 // jaMbUmAlavaMtavakkhArapavvate Nava kUDA paM0 saM0siddhe 1 ya mAlavaMte 2 uttarakuru 3 kaccha 4 sAgare 5 rayate 6 / sItA 7 taha puNNaNAma.8 harissahakUDe 9 ya boddhabve // 1 // jaMbU0 kacche dIhaveyar3e nava kUDA paM0 taM0-siddhe 1 kacche 2 khaMDaga 3 mANI 4 veyaDa 5 puNa 6 timisa guhA 7 / kacche 8 vesamaNe yA 9 kacche kUDANa NAmAI // 1 // jaMbU sukacche dIhaveyaDe Nava kUDA paM0 saM0-siddhe 1 sukacche 2 khaMDaga 3 mANI 4 veyaDa 5 punna 6 timisaguhA 7 / sukacche 8 vesamaNe 9 tA sukacchi kUDANa NAmAI // 1 // evaM jAva pokkhalAvatimi dIhaveyar3e, evaM vacche dIhaveyar3e evaM jAva maMgalAvartimi dIhavehaDDe / jaMbUvijuppabhe vakkhArapavvate nava kUDA paM020-siddha 1 a vijuNAme 2 devakUrA 3 pamha 4 kaNaga 5 sovatthI 6 / sItotAte 7 sajale 8 harikUDe 9 ceva boddhavve // 1 // jaMbU0 pamhe dIveyar3e Nava kUDA paM0 taM0-siddhe 1 pamhe 2 khaMDaga 3 Jain Education For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAnasUtra vRttiH // 454 // OMOMOMOMOMOMOM mANI 4 veyaDa 5 evaM ceva jAva salilAvatimi dIhaveyar3e, evaM vappe dIhaveyar3e evaM jAva gaMdhilAvatimi dIhaveyar3e nava 9 sthAnA0 kUDA paM0 20-siddhe 1 gaMdhila 2 khaMDaga 3 mANI 4 veyaDU 5 punna 6 timisaguhA 7 / gaMdhilAvati 8 vesamaNa 9 kUDANaM uddezaH3 hoMti NAmAI // 1 // evaM savvesu dIhaveyaDDesu do kUDA sarisaNAmagA sesA te ceva, jaMbUmaMdareNaM uttareNaM nelavaMte vAsa vaitAbyAharapanvate Nava kUDA paM0 saM0-siddhe 1 nilavaMta 2 videha 3 sItA 4 kittI ta 5 nArikatA 6 ya / avaravidehe ramma- dikUTAgakUDe 8 uvadasaNe 9 ceva // 1 // jaMbUmaMdarauttareNaM eravate dIhavetar3e nava kUDA paM0 taM0-siddhe 1 rayaNe 2 khaMDaga dhikAraH 3 mANI 4 veyaDDa 5 puNNa 6 timisaguhA 7 / eravate 8 vesamaNe 9 eravate kUDaNAmAI // 1 // (sU0 689) sU0 689 sugamazcArya, navaraM bharatagrahaNaM vijayAdivyavacchedArtha dIrghagrahaNaM vartulavaitAbyavyavacchedArthamiti, 'siddhe'gAhA, tatra siddhAyatanayuktaM siddha kUTaM sakrozayojanaSaTrocchrayametAvadeva mUle vistIrNa etadoparivistAraM krozAyAmenArddhakrozavi kambheNa dezonakozoccenAparadigadvAravarjapazcadhanuHzatocchrayatadarddhaviSkambhadvAratrayopetena jinapratimASTottarazatAnvitena | siddhAyatanena vibhUSitoparitanabhAgamiti, tacca vaitAThye pUrvasyAM dizi zeSANi tu krameNa paratastasmAdeveti bharatadevaprAsAdAvataMsakopalakSitaM bharatakUTa, 'khaMDaga'tti khaNDaprapAtA nAma vaitALyaguhA yayA cakravartI anAryakSetrAt svakSetramAgacchati tadadhiSThAyakadevasambandhitvAta khaNDaprapAtakaTamucyate, 'mANI'ti mANibhadrAbhidhAnadevAvAsatvAnmANibhadrakUTa 've // 454 // yaha'tti vaitAnyagirinAthadevanivAsAdvaitADhyakUTamiti 'punna'tti pUrNabhadrAbhidhAnadevanivAsAtpUrNabhadrakUTaM timisaguhA nAma guhA yayA svakSetrAcakravatI cilAtakSetre yAti tadadhiSThAyakadevAvAsAt timisaguhAkUTamiti, "bharahe'tti tathaiva, vaizrama-12 For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NalokapAlAvAsatvAdvaizramaNakUTamiti / 'siddhegAhA, siddhetti siddhAyatanakUTaM tathA niSadhaparvatAdhiSThAtRdevanivAsopetaM niSadhakUTaM harivarSasya kSetravizeSasyAdhiSThAtRdevena svIkRtaM harivarSakUTa, evaM videhakUTamapi, hIdevInivAso hIkUTa, evaM dhRtikUTa, zItodA nadI taddevInivAsaH zItodAkUTa, aparavidehakUTaM videhakUTavaditi, rucakazcakravAlaparvataH tadadhiSThAtRdevanivAso rucakakUTamiti / 'naMdaNe'tti nandanavana meroH prathamamekhalAyAM tatra nava kUTAni 'naMdaNa'gAhA, tatra nandanavane pUrvAdidikSu catvAri siddhAyatanAni vidikSu catuzcatuHpuSkariNIparivRtAzcatvAraH prAsAdAvataMsakAH, tatra pUrvasmAsiddhAyatanAduttarata uttarapUrvasthaprAsAdAddakSiNato nandanakUTaM, tatra devI meghaGkarA 1, tathA pUrvasiddhAyatanAdeva dakSiNato dakSiNapUrvaprAsAdAduttarato mandarakUTa, tatra meghavatI devI, anena krameNa zeSANyapi yAvadaSTamaM, devyastu niSadhakUTe sumeghA| haimavatakUTe meghamAlinI rajatakUTe suvacchA rucakakUTe vacchAmitrA sAgaracitrakUTe vairasenA vairakUTe balAhaketi balakUTaM tu meroruttarapUrvasyAM nandavane tatra balo deva iti / 'mAlavaMte' ityAdi, 'siddhe'gAhA, mAlyavAnpUrvottaro gajadantaparvataH tatra siddhAyatanakUTa meroruttarapUrvataH, evaM zeSANyapi, navaraM siddhakUTe bhogAdevI rajatakUTe bhogamAlinI devI zeSeSu sva& samAnanAmAno devAH, harisahakUTaM tu nIlavatsarvatasya nIlavatkUTAd dakSiNataH sahasrapramANaM vidyutprabhavati harikUTaM nanda navanavarti balakUTaM ca, zeSANi tu prAyaH paJcayojanazatikAnIti, evaM kacchAdivijayavaitAThyakUTAnyapi vyAkhyAtAnusAreNa jJeyAni, navaraM evaM 'jAva pukkhalAvaiMmI'tyAdau yAvatkaraNAnmahAkacchAkacchAvatIAvartamaGgalAvatapuSkaleSu sukacchavadvaitAbyeSu siddhakUTAdIni nava nava kUTAni vAcyAni, navaraM dvitIyASTamasthAne'dhikRtavijayanAma vAcyamiti, evaM 'va dain Education ! For Personal & Private Use Only AMILainelibrary.org Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 455 // |cche'ti zItAyA dakSiNe samudrAsanne evaM 'jAva maMgalAvaiMmI'tyatra yAvatkaraNAt suvacchamahAvacchavacchAvatIramyaramyakara-II 9 sthAnA0 maNIyeSu prAgiva kUTanavakaM dRzyamiti / vidyutprabho devakurupazcimagajadantakaH, tatra nava kUTAni pUrvavannavaraM dikkumAyau~ | 18| uddezaH3 vArisenAbalAhakAbhidhAne krameNa kanakakUTasvastikakUTayoriti, 'pamhe'ti zItAdAyA dakSiNena vidyutprabhAbhidhAnagajada- pArzvazarIntakapratyAsannavijaye 'jAva salilAvaiMmI'tyatra yAvatkaraNAt supakSmamahApakSmapakSmAvatIzaGkhanalinakumudeSu prAgiva nava | ramAnaM vI |nava kUTAni vAcyAni, 'eva'mityuktAbhilApena 'vappe'tti zItodAyA uttareNa samudrapratyAsanne vijaye 'jAva gaMdhilAvaI-18 ratIrthe bhA. mI'tyatra yAvatkaraNAt suvapramahAvapravaprAvatIkacchAvatIvalgusuvalgugaMdhileSu nava nava kUTAni prAgiva dRzyAnIti / punaH vijinAH pakSmAdivijayeSu SoDazasvatidizati-'evaM savvesu' ityAdinA, kUTAnAM sAmAnya lakSaNamuktamiti vizeSArthinA tu sU0690jambUdvIpaprajJaptirnirUpaNIyA, evaM nIlavatkUTAni eravatakUTAni ca vyAkhyeyAnIti / iyaM kUTavaktavyatA tIrthakarairukteti 691 prakRtAvatAriNI jinavaktavyatAmAha pAse NaM arahA purisAdANie vajjarisahaNArAtasaMghayaNe samacauraMsasaMThANasaMThite nava rayaNIo uDu uccatteNaM hutthA (sU0 690) samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa titthaMsi NavahiM jIvehiM titthagaraNAmagotte kamme Nivvatite seNiveNaM supAseNaM udAtiNA poTTileNaM aNagAreNaM daDhAuNA saMkheNaM satateNaM sulasAe sAvitAte revatIte 9 (sU0 691) 'pAse'tyAdi sUtradvayaM kaNThyaM, navaraM 'titthagaranAmeti tIrthakaratvanibandhanaM nAma tIrthakaranAma tacca gotraM ca-karma // 455 // vizeSa evetyekavadbhAvAt tIrthakaranAmagotramiti athavA tIrthakaranAmeti gotraM-abhidhAnaM yasya tattIrthakaranAmagotramiti, dain Education International For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNiko rAjA prasiddhastena 1, evaM supArtho bhagavato varddhamAnasya pitRvyaH 2, udAyI koNikaputraH, yaH koNike'pa kAnte pATaliputraM nagaraM nyavIvizat yazca svabhavanasya viviktadeze parvadineSvAhUya saMvignagItArthasadgurUMstatparyupAsanAparAdiyaNaH paramasaMvegarasaprakarSamanusaran sAmAyikapauSadhAdikaM suzramaNopAsakamAyogyamanuSThAnamanutiSThate ekadA ca nizi deza-18 ni.TitaripurAjaputreNa dvAdazavArSikadravyasAdhunA kRtapauSadhopavAsaH sukhaprasuptaH kaGkAyAkartikAkaNThakarttanena vinAzita iti 3, pohilo'nagAro'nuttaropapAtikAGge'dhIto hastinAgapuranivAsI bhadrAbhidhAnasArthavAhItanayo dvAtriMzadbhA-18 tyAgI mahAvIraziSyo mAsikyA saMlekhanayA sarvArthasiddhopapannaH mahAvidehAtsiddhigAmI, ayaM tviha bharatakSetrAt siddhigAmI gadita iti tato'yamanyaH sambhAvyata iti 4, dRDhAyurapratItaH 5, zaGkhazatako zrAvastIzrAvako, yayorIdRzI vaktavyatA-kila zrAvastyAM koSThake caitye bhagavAnekadA viharati sma, zaGkhAdizramaNopAsakAzcAgataM bhagavantaM vijJAya vanditumAgatAH, tato nivartamAnAMstAn zaGkhaH khalvAkhyAti sma-yathA bho devAnAMpriyA! vipulamazanAdyupaskArayata tatastasaribhuJjAnAH pAkSikaM parva kurvANA vihariSyAmaH, tataste tatpratipedire, punaH zaGkho'cintayat-na zreyo me'zanAdi bhuJjAnasya pAkSikapauSadhaM pratijAgrato vihartuM zreyastu me pauSadhazAlAyAM pauSadhikasya muktAbharaNazastrAdeH zAntaveSasya viharte, atha svagRhe gatvA utpalAbhidhAnasvabhAryAyA vArtA nivedya pauSadhazAlAyAM pauSadhamakArSIt, itazca te'zanAdyupaskArayAMcakruH ekatra ca samaveyuH zaGkha pratIkSamANAstasthuH, tato'nAgacchati zaGkha puSkalInAmA zramaNopAsakaH zataka ityapara-2 nAma zaGkhasyAkAraNArtha tadgRhaM jagAma, Agatasya cotpalA zrAvakocitapratipattiM cakAra, tataH pauSadhazAlAyAM sa viveza,18 in due For Personal & Private Use Only nelor Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHRSHASH zrIsthAnA IryApathikI praticakrAma, zaGkhamabhyuvAca-yadutopaskRtaM tadazanAdi tad gacchAmaH zrAvakasamavAyaM bhumahe tadazanAdi prati-18/9 sthAnA. sUtra- hai jAgRmaH pAkSikapauSadhaM, tata uvAca zaGka:-ahaM hi pauSadhiko nAgamiSyAmIti, tataH puSkalI gatvA zrAvakANAM tat uddezaH3 vRttiH niviveda te tu tadanu bubhujire, zaGkhastu prAtaH pauSadhamapArayitvaiva pAragatapAdapadmapraNipatanArtha pratasthau, praNipatya ca tamu- | paarshvshrii||456|| citadeze upaviveza, itare'pi bhagavantaM vanditvA dharma ca zrutvA zaGkhAntikaM gatvA evamUcuH-suSThu tvaM devAnAMpriya! a ramAnaM vI&smAn hIlayasi, tatastAna bhagavAna jagAda-mA bho yUyaM zaGkha hIlayata zaGkho hyahIlanIyaH, yato'yaM priyadharmA dRDhadharmA ratIrthe bhA ca, tathA sudRSTijAgarikA jAgarita ityAdi 6-7, sulasA rAjagRhe prasenajito rAjJaH sambandhino nAgAbhidhAnasya | vijinAH rathikasya bhAyoM babhUva, yasyAzcaritamevamanuzrUyate-kila tayA putrArtha svapatirindrAdIn namasyannabhihitaH-anyAM pariNa-18sU0690. yeti, sa ca yastava putrasteneha priye! prayojanamiti bhaNitvA na tat pratipannavAn , itazca tasyAH zakrAlaye samyaktvaprazaMsAM zrutvA tatparIkSArtha ko'pi devaH sAdhurUpeNAgatastaM ca vanditvA babhANa-kimAgamanaprayojanam ?, devo'vAdIt-tava gRhe lakSapArka tailamasti tacca me vaidyenopadiSTamiti taddIyatAM, dadAmItyabhigatA gRhamadhye avatArayantyAzca bhinnaM deve-181 na tadbhAjanaM evaM dvitIyaM tRtIyaM cetyevamakhedAM dRSTvA tuSTo devo dvAtriMzataM ca guTikA dadau, ekaikAM khAdeAtriMzatte sutA bhaviSyanti prayojanAntare 'cAhaM smarttavya ityabhidhAya gato'sau, cintitaM cAnayA-sarvAbhirapyeka eva me putro bhUyA-1 diti sarvAH pItA, AhUtA dvAtriMzatputrAH varddhate sma jaTharamaratizca tataH kAyotsargamakarot Agato devo nivedito // 456 // hai vyatikaro vihito mahopakAro jAto lakSaNavatputragaNa ityAdi 7, tathA revatI bhagavata auSadhadAtrI, kathaM ?, kilai-18 SS Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHRESEARSHASHTRA kadA bhagavato meNDhikagrAmanagare viharataH pittajvaro dAhabahulo babhUva lohitavarcazca prAvarttata, cAturvarNya ca vyAkaroti sma yaduta gozAlakasya tapastejasA dagdhazarIro'ntaH SaNmAsasya kAlaM kariSyatIti, tatra ca siMhanAmA munirAtApanA'vasAna evamamanyata-mama dharmAcAryasya bhagavato mahAvIrasya jvararogo rujati, tato hA vadiSyantyanyatIrthikAH yathA chadmastha eva mahAvIro gozAlakatejo'pahataH kAlagata iti evambhUtabhAvanAjanitamAnasamahAduHkhakheditazarIro mAlukakacchAbhidhAnaM vijanaM vanamanupravizya kuhukuhetyevaM mahAdhvaninA prArodIt, bhagavAMzca sthaviraistamAkAryoktavAn-he siMha! yattvayA vyakalpi na tadbhAvi, yata ito'haM dezonAni SoDaza varSANi kevaliparyAyaM pUrayiSyAmi, tato gaccha tvaM nagaramadhye, tatra revatyabhidhAnayA gRhapatipatnyA madartha dve kUSmANDaphalazarIre upaskRte, na ca tAbhyAM prayojanaM, tathA'nyadasti tadgRhe parivAsitaM mArjArAbhidhAnasya vAyornivRttikArakaM kukkuTamAMsakaM bIjapUrakakaTAhamityarthaH, tadAhara, tena naH prayojanamityevamukto'sau tathaiva kRtavAn, revatI ca sabahumAnaM kRtArthamAtmAnaM manyamAnA yathAyAcitaM tatyAne prakSiptavatI, tenApyAnIya tadbhagavato haste visRSTaM, bhagavatApi vItarAgatayaivodarakoSThe nikSiptaM, tatastatkSaNameva kSINo rogo jAtaH, jAtAnando yativargo mudito nikhilo devAdiloka iti / anantaraM ye tIrthakarA bhaviSyanti te prakRtAdhyayanAnupAtekAnoktA adhunA tu ye jIvAH setsyanti tathaiva tAnAha esa NaM ajo! kaNhe vAsudeve 1 rAme baladeve 2 udaye peDhAlaputte 3 puTTile 4 satate gAhAvatI 5 dArute nitaMThe 6 For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 457 // saccatI nitaMThIputte 7 sAvitabuddhe ambaDe paribvAyate 8 ajjAviNaM su pAsA pAsAvaccijA 9 AgamessAte ussappiNIte 9 sthAnA cAujjAmaM dhamma pannavatittA sijjhihinti jAva aMtaM kAhiMti (sU0 692) uddezaH3 | 'esa 'mityAdi, tatra 'eSa' iti vAsudevAnAM pazcimo'nantarakAlAtikrAnta iti 'ajotti AmantraNavacanaM bhaga-1 bhAvivAn mahAvIraH kila sAdhUnAmantrayati he AryA! 'udaye peDhAlaputte'tti sUtrakRtadvitIyazrutaskandhe nAlandIyA-8 siddhAH dhyayanAbhihitaH, tadyathA-udakanAmA'nagAraH peDhAlaputraH pArzvajinaziSyaH, yo'sau rAjagRhanagaravAhirikAyA nAlandAbhidhAnAyAH uttarapUrvasyAM dizi hastidvIpavanakhaNDe vyavasthitaH, tadekadezasthaM gautamaM saMzayavizeSamApRcchaya vicchinasaMzayaH san caturyAmadharma vihAya pazcayAma dharma pratipede iti / poTTilazatakAvanantaroktAveva / dAruko'nagAro vAsu|devasya putro bhagavato'riSThaneminAthasya ziSyo'nuttaropapAtikoktacarita iti, tathA satyakinindhIputro yasyedRzI vaktavyatA-kila ceTakamahArAjaduhitA sujyeSThAbhidhAnA vairAgyeNa pravrajitA upAzrayasyAntarAtApayati sma, itazca peDhAlo nAma parivrAjako vidyAsiddho vidyA dAtukAmo yogyapuruSaM gaveSayati yadi brahmacAriNyAH putro bhavettataH sunyastA vidyA | bhaveyuriti bhAvayaMstAM cAtApayantIM dRSTvA dhUmikAvyAmohaM kRtvA bIja nikSiptavAn garbhaH sambhUto dArako jAto, nimra|nthikAsameto bhagavatsamavasaraNaM gataH, tatra ca kAlasandIpanAmA vidyAdharo bhagavantaM vanditvA papraccha-kuto me bhayaM // 457 // svAmI vyAkArSIt-etasmAtsatyakeH, tato'sau tatsamIpamupAgatyAvajJayA taM prati babhANa-are re mAM tvaM mArayiSyasi ?, iti bhaNitvA pAdayoH pAtitaH, tato'nyadA sAdhvIbhyaH sakAzAdapahRtya pitRvidyAdhareNa vidyAH mAhito, atha rohiNyA Jain Education international For Personal & Private Use Only DIlainelibrary.org Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAROSAROSAR vidyayA paJcasu pUrvabhaveSu mAritaH, SaSThabhave SaNmAsAvazeSAyuSA tenAsau neSTA, iha tu saptame bhave siddhA, tallalATe vivara da vidhAya taccharIramatigatA, lalATacchidraM ca devatayA tRtIyamakSi kRtaM, tena ca svapitA sa ca kAlasandIpo mAritaH, vidyAdharacakravartitvaM ca prApi, tato'sau sarvIstIrthakarAn vanditvA nATyaM copadAbhiramate smeti / tathA zrAvikAM zramaNopAsikAM sulasAbhidhAnAM buddhaH-sarvajJadharme bhAviteyamityavagatavAn zrAvikA vA buddhA-jJAtA yena sa zrAvikA6 buddhaH 'aMmaDoM' aMmaDAbhidhAnaH parivrAjakavidyAdharazramaNopAsakaH, ayaM cArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedaM-campAyA na-18 garyAH ambaDo vidyAdharazrAvako mahAvIrasamIpe dharmamupazrutya rAjagRhaM prasthitaH, sa ca gacchan bhagavatA bahusattvopakArAya bhaNitaH, yathA sulasAzrAvikAyAH kuzalavArtI kathayeH, sa ca cintayAmAsa-puNyavatIyaM yasyAtrilokanAthaH svakIyakuzalavArtA preSayati, kaH punastasyA guNa iti tAvatsamyaktvaM parIkSe, tataH parivrAjakoSadhAriNA gatvA tena bhaNitA'sau-AyuSmati ! dharmoM bhavatyA bhaviSyatItyasmabhyaM bhaktyA bhojanaM dehi, tayA bhaNitam-yebhyo datte bhavatyasau te viditA eva, tato'sAvAkAzaviracitatAmarasAsano janaM vismApayate sma, tatastaM jano bhojanena nimantrayAmAsa, sa tu naicchat , lokAstaM prapaccha-kasya bhagavan ! bhojanena bhAgadheyavattvaM mAsakSapaNaparyante saMvarddhayiSyati?, sa pratibhaNati sma-sulasAyAH, tato lokastasyA varddhanakaM nyavedayat, yathA tava gehe bhikSurayaM bubhukSuH, tayA'bhyadhAyi-kiM pAkha|NDibhirasmAkamiti, lokastasmai nyavedayat, tenApi vyajJAyi-paramasamyagdRSTireSA yA mahAtizayadarzanezina dRSTivyA mohamagamaditi, tato lokena sahAsau tadgahe naiSedhikI kurvan paJcanamaskAramuccArayan praviveza, sA'pyabhyutthAnAdikAM sthA0 77| OKROACute Jain Education Her For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 458 // pratipattimakarot tenApyasAvupabRMhiteti, yazcApapAtikopAne mahAvidehe setsyatItyabhidhIyate so'nya iti sambhAvyate, tathA AryApi - AryikA'pi supArzvAbhidhAnA pArzvApatyIyA pArzvanAthaziSyaziSyA, catvAro yAmA - mahAvratAni yatra sa caturyAmastaM prajJApya setsyanti 1, eteSu ca madhyamatIrthakaratvenotsatsyante kecitkecittu kevalitvena, 'bhavasiddhio u bhayavaM sijjhissai kaNhatitthaMmI'ti vacanAditi bhAvaH, zeSaM spaSTaM / anantarasUtroktasya zreNikasya tIrthakaratvAbhidhAnAyAha - 'esa NamityAdi jassIlasamAyAro' ityAdigAthAparyantaM sUtraM - Jain Education sonal esa NaM ajjo ! seNie rAyA bhibhisAre kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIte sImaMtate narae caurAsItivAsasahassadvitIyaMsi nirayaMsi NeraiyattAe uvavajjihiti se NaM tattha Neraie bhavissati kAle kAlobhAse jAva paramakiNhe vanneNaM se NaM tattha veyaNaM vedihitI ujjalaM jAva durahiyAsaM, se NaM tato naratAto ubvaTTettA AgamesAMte ussappiNIte iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse veyaDagiripAyamUle puMDesu jaNavatesu sataduvAre nagare saMmuissa kulakarassa meMhA bhAriyAe kucchisi pumattAe paccAyAhitI, tae NaM sA bhaddA bhAriyA navahaM mAsANaM bahupaDipuNNA amAya iMdiyANaM vItitANaM sukumAlapANipAtaM ahINapaDipunnapaMcidiyasarIraM lakkhaNavaMjaNajAva surUvaM dAragaM payAhitI, jaM rayaNiM ca NaM se dArae payAhitI taM syaNiM ca NaM sataduvAre nagare sambhaMtarabAhirae bhAraggaso ya kuMbhaggaso ta uma vAse ta rayaNavAse ta vAse vAsihiti, tae NaM tassa dArayassa ammApiyaro ekkArasame divase vaikaMte jAva bArasAhe divase ayameyArUvaM goNNaM guNaniSphaNNaM nAMmadhilaM kAhiMti jamhA NaM ahamimaMsi dAragaMsi jAtaMsi samANaMsi sayadu For Personal & Private Use Only 9 sthAnA0 uddezaH 3 mahApadma caritaM sU0 693 // 458 // ainelibrary.org Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAre nagare sabhitarabAhirae bhAraggaso ya kuMbhaggaso ya paumavAse ya rayaNavAse ya vAse vuDhe ta hoU Namamhamimassa dAragassa nAmadhijaM mahApaume, tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro nAmadhijjaM kAhiMti-mahApaumetti, tae NaM mahApauma dAragaM ammApitaro sAtiregaM aTThavAsajAtarga jANittA mahatA rAyAbhiseeNaM amisiMcihiti, se Na satya rAyA bhavissati mahatA himavaMtamahaMtamalayamaMdararAyavannato jAva rajaM pasAhemANe viharissati, tase NaM tassa mahApaumassa rasro annayA kayAi do devA mahiDiyA jAva mahesakkhA seNAkammaM kAhiMti, taM0-punnabhahate mANibhahate, tae NaM sataMduvAre nagare bahave rAtIsaratalavaramADaMbitakoDaMbitainbhaseTThiseNAvatisatyavAhappamitayo annamannaM sadAvehiMti evaM vatissaMti jamhA Ne devAguppiyA! amhaM mahApaDamassa ranno do devA mahiDiyA jAva mahesakkhA senAkammaM kareMti, taM0-punabhade ta mANibhade ya taM hoU NamamhaM devANuppiyA! mahApaumassa ranno docevi mAmadheje devaseNe, tate NaM tassa mahApaumarasa doNevi mAmadheje bhavissai devaseNeti 2, tae NaM tassa devaseNassa rano annatA katAtI seyasaMkhatalavimalasannikAse cauiMte hatthirayaNe samuppajihiti, tae NaM se devaseNe rAyA taM seyaM saMkhatalavimalasannikAsaM cauiMtaM hatthirayaNaM durUDhe samANe saMtaduvAra nagara majhamajheNaM abhikkhaNe 2 atijAhi ta NijAhi ta, tate NaM sataduvAre gare bahave rAtIsaratalavarajAva annamannaM sahAviti 2 evaM vaissaMti-jamhA NaM devANuppiyA! amhaM devaseNassa ranno sete saMkhatalavimalasannikAse udaMte hasthirayaNe samuppanne ta hoU NamamhaM devANuppiyA ! devaseNassa ranno taJcevi nAmadheje vimalavAhaNe, tate Ne tassa devaseNassa rano taccevi NAmadhejje bhavissati vimalavAhaNe 2, tae Ne se vimalavANe rAyA tIsaM vAsAI agAravAsamajhe vasittA ammApitIhiM Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 9sthAnA. uddezaH 3 mahApadma caritaM sU0693 // 459 // devattagatehiM gurumahattaratehiM abhaNunAte samANe udumi sarae saMbuddhe aNuttare mokkhamagge puNaravi logaMtitehiM jIyakapitehiM devehiM tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNunnAhiM maNAmAhiM urAlAhiM kallANAhiM dhannAhiM sivAhiM maMgallAhiM sassirIAhiM vaggUhiM abhiNaMdijamANe amithuvamANe ya bahiyA subhUmibhAge ujANe egaM devadUsamAdAya muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvayAhiti, tassa NaM bhagavaMtassa sAiregAI duvAlasa vAsAI nicaM vosahakAe ciyattadehe je keI uvasaggA uppajaMti taM0-divvA vA mANusA vA tirikkhajoNiyA vA te uppanne sammaM sahissai khamissai titikkhissai ahiyAsissai, tae NaM se bhagavaM IriyAsamie bhAsAsamie jAva guttabaMbhayAri amame akiMcaNe chinnagaMthe nirupaleve kaMsapAIva mukkatoe jahA bhAvaNAe jAva suhRyahuyAsaNetiva teyasA jalaMte // kaMse saMkhe jIve gagaNe vAte ya sArae salile / pukkharapatte kuMme vihage khagge ya bhAraMDe // 1 // kuMjara vasahe sIhe nagarAyA ceva sAgaramakhobhe / caMde sUre kaNage vasuMdharA ceva suhuyahue // 2 // natthi NaM tassa bhagavaMtassa kathai paDibaMdhe bhavai, se ya paDibaMdhe caubihe paM0 0-aMDae vA poyaei vA uggahei vA paggahiei vA, jaMNaM jaM NaM disaM icchai taM gaM taM NaM disaM apaDibaddhe sucibhUe lahubhUe aNappagaMthe saMjameNaM appANaM bhAvamANe viharissai, tassa NaM bhagavaMtassa aNuttareNaM nANeNaM aNuttareNaM daMsaNeNaM aNuvacarieNaM evaM AlaeNaM vihAreNaM ajave maddave lAghave khaMtI muttI guttI sacca saMjama tavaguNasucariyasovaciyaphalaparinivvANamaggeNaM appANaM bhAvamANassa jhANaMtariyAe vaTTamANassa aNate aNuttare nivvAghAe jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppajjihiMti, tae NaM se bhagavaM araha jiNe bhavissai, kevalI savvannU savvadarisI sadevamaNuAsu // 459 // dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECACANCARNA rassa logassa pariyAgaM jANai pAsai savvaloe * savvajIvANaM AgaI gatiM ThiyaM cayaNaM uvavAyaM takaM maNomANasiyaM bhuttaM kaDaM pariseviyaM AvIkammaM rahokammaM arahA arahassa bhAgI taM taM kAlaM maNasavayasakAie joge vaTTamANANaM savvaloe savvajIvANaM sabvabhAve jANamANe pAsamANe viharai, tae NaM se bhagavaM teNaM aNuttareNaM kevalavaranANadaMsaNeNaM sadevamaNuAsuralogaM abhisamicA samaNANaM niggaMthANaM [je kei uvasaggA uppajaMti, taM0-divvA vA mANusA vA tirikkhajoNiyA vA te uppanne sammaM sahissai khamissai titikkhissai ahiyAsissai, tate NaM se bhagavaM aNagAre bhavissati IriyAsamite bhAsa0 evaM jahA vaddhamANasAmI taM ceva niravasesaM jAva avvAvAraviusajogajutte, tassa NaM bhagavaMtassa eteNaM vihAreNaM viharamANassa duvAlasahi saMvaccharehiM vItikaMtehiM terasahi ya pakkhehiM terasamasa NaM saMvaccharassa aMtarA vaTTamANassa aNuttareNaM NANeNaM jahA bhAvaNAte kevalavaranANadasaNe samuppajihinti jiNe bhavissati kevalI savvannU savvadarisI saNeraIe jAva] paMca mahavvayAI sabhAvaNAI chacca jIvanikAyadhamma desemANe viharissati se jahANAmate ajjo ! mate samaNANaM niggaMthANaM ege AraMbhaThANe paNNatte, evAmeva mahApaumevi arahA samaNANaM NiggaMthANaM egaM AraMbhaTThANaM paNNavehiti se jahA. NAmate ajo mate samaNANaM niggaMthANaM duvihe baMdhaNe paM0 saM0-pejabaMdhaNe dosabaMdhaNe, evAmeva mahApaumevi arahA samaNANaM NiggaMthANaM duvihaM baMdhaNaM pannavehitI, taM0-pejabaMdhaNaM ca dosabaMdhaNaM ca, se jahAnAmate ajo mate samaNA0 niggaMthANaM tao daMDA paM0 saM0-maNadaMDe 3 evAmeva mahApaumevi samaNANaM niggaMthANaM tato daMDe paNNavehiti, taM0-maNodaMDaM 3, se jahA nAmae eeNaM abhilAveNaM cattAri kasAyA paM0 taM0-kohakasAe 4 paMca kAmaguNe paM0 20-sadde 5 chajjIvani andro For Personal & Private Use Only wwjanelibrary.org Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9sthAnA0 zrIsthAnAasUtravRttiH 5 | mahApadma caritaM sU0693 // 46 // kAtA paM0 saM0-puDhavikAiyA jAva tasakAiyA, evAmeva jAva tasakAiyA, se jahANAmate eeNe amilAveNaM satta mayahANA paM0 taM0 evAmeva mahApaumevi arahA samaNArNa niggaMthANaM satta bhayahANA panavehiti, evamaTTa mayaTThANe, va baMmaceraguttIo dasavidhe samaNadhamme evaM jAva tettIsamAsAtaNAutti se jahAnAmate ajjoM! mate samaNANe niggaMthANaM maggabhAva muMDabhAve aNhANate adaMtavaNe acchattae aNuvAhaNate bhUmisejjA phalagasejA kaTusejA kesaloe babhaceravAse paradharapavese jAva laddhAbaladdhavittIu pannattAo evAmeva mahApaumevi arahA samaNANaM niggaMthANaM NaggabhAvaM jAva laddhAvaladdhavittI paNNavehitI, se jahANAmae ajo! mae samaNANaM ni0 AdhAkammieti vA uddesitetivA mIsajjAeti kI ajjhoyaraeti vA pUtie kIte pAmicce acchejje aNisaTTe abhihaDeti vA katArabhatteti vA dubhikkhabhatte gilANabhatte vahalitAbhattei vA pAhuNabhattei vA mUlabhoyaNeti vA kaMdabho0 phalabho0 bIyabho0 hariyabhoyaNeti vA paDisiddhe, evAmeva mahApaumevi arahA samaNANaM. AdhAkammitaM vA jAva haritabhoyaNaM vA paDisehissati, se jahAnAmate ajjoM! mae samaNArNa paMcamahavvatie sapaDikkamaNe acelate dhamme paNNatte evAmeva mahApaumevi arahA samaNANaM NiggaMthANe paMcamahabvatitaM jAva acelaMga dharma paNNavehitI, se jahAnAmae ajjo! mae paMcANuvvatite sattasikkhAvatite duvAlasavidhe sAvagadhamme paNNatte evAmeva mahApaumevi arahA paMcANuvvatitaM jAva sAvagadharma paNNavessati, se jahAnAmate ajo! mae samaNANa0 sejjItarapiMDeti vA rAyapiMDeti vA paDisiddhe evAmeva mahApaumevi arahA samaNANaM0 sejjAtarapiMDeti vA paDisehissati, se jadhANAmate ajjo! mama Nava gaNA igArasa gaNadharA evAmeva mahApaumassavi arihato Nava gaNA egArasa gaNadharA bhavisati, A425A5 // 46 // % Jain EducatiL For Personal & Private Use Only Ca inelibrary.org Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se jahAnAmate ajja ! ahaM tIsaM vAsAI agAravAsamajhe vasittA muMDe bhavittA jAva pavvatite duvAlasa saMvaccharAI terasa pakkhA chaumatthapariyAgaM pAuNittA terasahiM pakkhehiM UNagAI tIsa vAsAIM kevalipariyAgaM pANittA vAyAlIsaM vAsAI sAmaNNapariyAgaM pANittA bAvantari vAsAI savvAuyaM pAlaittA sijjhissaM jAva savvadukkhANamaMta karessaM evAmeva mahApamevi arahA tIsaM vAsAI agAravAsamajhe vasittA jAva pavvihitI duvAlasa saMvacchArAI jAva bAvattarivAsAI savvAyaM pAlaittA sijjhihitI jAva savvadukkhANamaMtaM kAhitI - "jaMsIlasamAyAro arahA - titthaMkaroM mahAvIroM / tassIsamAyAro hoti u arahA mahApaume || 1 || ( sU0 693 ) ( iti zrI mahApadmacAritraM saMpUrNamiti ) I sugamaM caitat navaraM eSaH - anantarokta AryA iti zramaNAmantraNaM 'bhiMbhitti DhakkA sA sAro yasya sa tathA, kila | tena kumAratve pradIpanake jayaDhakkA gehAnniSkAzitA tataH pitrA bhiMbhisAra ukta iti, sImaMtake narakendrakai prathamaprastaTavarttini caturazItivarSasahasrasthitiSu narakeSu madhye nArakatvenotpatsyate, kAlaH svarUpeNa kAlAvabhAsaH - kAla evAvabhAsate pazyatAM yAvatkaraNAt 'gaMbhIralomaharise' gambhIro mahAn lomaharSo-bhayavikAro yasya sa tathA, 'bhImo' vikarAlaH 'uttAsaNao' udvegajanakaH, 'paramakiNhe vaneNaM'ti pratItaM, sa ca tatra narake vedanAM vedayiSyati, ujjavalAM-vipakSasya | lezenApyakalaGkitAM yAvatkaraNAt trINi manovAkkAyabalAni uparimadhyamAdhastanakAya vibhAgAn vA tulayati - jayatIti tritulA tAM kvacidvipulAmiti pAThaH, tatra vipulA - zarIravyApinI tAM, tathA pragADhAM prakarSavartI kaTukAM-kaTukarasolAditAM karkazAM - karkazasparzasampAditAM athavA kaTukadravyamiva kaTukAmaniSTAM, evaM karkazAmapi caNDAM - vegavatI jhaTi For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 4 zrIsthAnA- tyeva mUrcItyAdikAM, vedanA hi dvividhA-sukhA duHkhA ceti, sukhAvyavacchedArtha duHkhAmityAha, durgA-parvatAdidurgamiva katha-IN 9sthAnA. nasUtra- mapi laGayitumazakyAM divyAM-devanirmitAM, kiMbahunA?-duradhisahAM-sodumazakyAmiti, ihaiva jambUdvIpe, nAsaGkhyeyatame, uddeza:3 vRttiH |'pumattAe'tti puMstayA 'paJcAyAhiItti pratyAjaniSyate, 'bahupaDipunnANaM'ti atiparipUrNAnAmarddhamaSTamaM yeSu tAnya STa- mahApAmAni teSu rAtrindiveSu-ahorAtreSu vyatikrAnteSu, iha SaSThI saptamyarthe, sukumArau-komalau pANI ca pAdau ca yasya sa suku caritaM // 461 // mArapANipAdastaM, pratipUrNAni svakIyasvakIyapramANataH pratipuNyAni vA-pavitrANi paJca indriyANi-karaNAni yasmiMsta- sU0693 tattathA ahInamaGgopAGgapramANataH pratipUrNapazcendriyaM pratipuNyapaJcendriyaM vA zarIraM yasya so'hInapratipUrNapazcendriyazarIraH ahInapratipuNyapazcendriyazarIro vA taM, tathA lakSaNaM-puruSalakSaNaM zAstrAbhihitaM 'asthivarthAH sukhaM mAMsa' ityAdi, mAno-| nmAnAdikaM vA vyaJjanaM-mapatilakAdi guNAH-saubhAgyAdayaH athavA lakSaNavyaJjanayorye guNAstairupeto lakSaNavyaJjanaguNopetaH, uvaveotti tu prAkRtatvAdvarNAgamataH, athavA upa apeta iti sthite zakandhvAdidarzanAdakAralopa ityupapeta iti lakSaNavyaJjanaguNopapetastaM, lakSaNavyaJjanasvarUpamidamuktam-"mANummANapamANAdi lakkhaNaM vaMjaNaM tu msmaaii|| | sahajaM ca lakkhaNaM vaMjaNaM tu pacchA samuppannaM // 1 // " iti [lakSaNaM mAnonmAnapramANAdi maSAdivyaMjanaM athavA sahaja lakSaNaM pazcAtsamutpannaM tu vyaMjanaM // 1 // ] lakSaNamevAdhikRtya vizeSaNAntaramAha-'mANummANe'tyAdi, tatra mAna-jaladroNapramANatA, sA hyevaM-jalabhRte kuNDe pramAtavyapuruSa upavezyate, tato yajalaM kuNDAnnirgacchati tadyadi droNapramANaM bhavati // 461 // tadA sa puruSaH mAnopapanna ityucyate, unmAnaM tulAropitasyArddhabhArapramANatA, pramANaM-AtmAGgulenASTottarazatADnulo 545 44 4 4 4 4 4 4 For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNaM eyaM // 1 // " iti mANaH pratipUrNAni muSTa jAgajAtasarvAGgasundarA, tathA miti dArakaM prajaniyA SHARRARWARRIORAKA cchrayatA, uktaM ca-"jaladoNa 1 maddhabhAra 2 samuhAI samussio va jo nava u 3 / mANummANapamANaM tivihaM khalu lakkhaNaM eyaM // 1 // " iti [jaladroNo mAnamarddhabhAramunmAnaM svamukhAni navasamucchrito yastu pramANaM trividhaM etallakSaNaM khalu] tatazca mAnonmAnapramANaiH pratipUrNAni suSTu jAtAni sarvANyaGgAni-ziraHprabhRtIni yasmiMstat tathAvidhaM sundaramaGgaM zarIraM yasya sa tathA taM mAnonmAnapramANapratipUrNasujAtasarvAGgasundarAGgaM, tathA zazivatsaumyAkAraM kAnta-kamanIyaM priyaM-premAvahaM darzanaM yasya sa zazisaumyAkArakAntapriyadarzanastaM, ata eva surUpamiti dArakaM prajaniSyati bhadreti sambandhaH, 'jaM rayaNiM ca'tti yasyAM ca rajanyAM 'taM rayaNi catti tasyAM rajanyAM punariti, arddharAtra eva ca tIrthakarosattiriti rajanIgrahaNaM, 'se dArae payAhitti sa dArakaH prajaniSyate utpatsyata iti, 'sabhitaravAhirae'tti sahAbhyantareNa bAhyakena ca nagarabhAgena yannagaraM tatra, sarvatra nagara ityarthaH, viMzatyA palazatairbhAro bhavati athavA puruSo-3 kSepaNIyo bhAro bhAraka iti yaH prasiddhaH agraM-pramANaM tato bhAra evAgraM bhArAyaM tena bhArAgreNa bhArAgrazo-bhAraparimANataH, evaM kumbhAgrazo, navaraM kumbha ADhakaSaSTyAdipramANataH, padmavarSazca ratnavarSazca varSiSyati bhaviSyatItyarthaH, 'jAvatti karaNAt 'nivvatte asuijAikammakaraNe saMpatte'tti dRzya, tatra 'nivRtte' nirvartita ityarthaH pAThAntarataH nivvatte vA nivRtte-uparate azucInAM-amedhyAnAM jAtakarmaNAM-prasavavyApArANAM karaNe-vidhAne samprApte-Agate 'bArasAhadivase'tti dvAdazAnAM pUraNo dvAdazaH sa evAkhyA yasya sa dvAdazAkhyaH sa cAsau divasazceti vigrahaH, athavA dvAdazaM ca tadahazca dvAdazAhastannAmako divaso dvAdazAhadivasa iti, 'ayaMti idaM vakSyamANatayA pratyakSAsannaM 'eyArUvaMti etadeva Jain Education a l For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra- vRttiH ***** 9 sthAnA0 uddezaH3 mahApadma caritaM // 462 // sU0693 * rUpaM-svabhAvo yasya na mAtrayApi prakArAntarApannamityarthaH, kiM tat?-nAmadherya-prazastaM nAma, kiMvidham?-gauNaM na pA- ribhASikaM, gauNamityamukhyamapi syAdityAha-guNaniSpanna' iti guNAnAzritya padmavarSAdIniSpannaM guNaniSpannamityakSara- ghaTanA, 'mahApaume mahApaumeM tti tapitroH paryAlocanAbhilApAnukaraNaM, 'tae Na ti pAlocanAnantaraM 'mahApauma' iti mahApadma ityevaMrUpaM 'sAiregaTThavAsajAyagaM'ti sAtirekANi-sAdhikAnyaSTau varSANi jAtAni yasya sa tathA taM, 'rAyavannao'tti rAjavarNako vaktavyaH, sa cAyaM-'mahayAhimavantamahantamalayamaMdaramahiMdasAre' mahatA-guNasamUhenAntarbhUtabhAvapratyayatvAdvA mahattayA himAMzca-varSadharaparvatavizeSaH mahAMzcAsau malayazca vindhya iti cUrNikAraH mahAmalayaH saca meMndarazca-meruH mahendrazca-zakrAdiH te iva sAraH-pradhAno yaH sa tathA, 'aJcaMtavisuddhadIharAyakulavaMsappasUe' atyanta vizuddhaH sarvathA nirdoSaH dIrghazca-puruSaparamparApekSayA yo rAjJAM-bhUpAlAnAM kulalakSaNo vaMza:-santAnastatra prasUto-jAto yaH sa tathA 'nirantaraM rAyalakkhaNavirAiyaMguvaMge nairantaryeNa rAjalakSaNaiH-cakrasvastikAdibhirvirAjitAnyaGgAni-ziraHpra[bhRtInyupAGgAni ca-aGgalyAdIni yasya sa tathA, 'bahujaNabahamANapUie savvaguNasamiddhe khattie mudie'tti pratIta 'muddhAbhisitte' pitRpitAmahAdibhirmUrddhanyabhiSikto yaH sa tathA, 'mAupiusujAe' suputro vinItatvAdinetyarthaH, 'dayappatte' dayAprApto dayAkArItyarthaH sImaDure-maryAdAkArI 'sImandhare' maryAdA pUrvapuruSakRtI dhArayati-nAtmanApi lo-| payati yaH sa tathA khemakaro-nopadravakArI khemadhare-kSemaM dhArayatyanyakRtamiti yaH sa tathA, 'mANusside jnnvypiyaa'| |lokapitA vatsalatvAt , 'jaNavayapurohie' janapadasya purodhAH-purohitaH zAntikArItyarthaH, 'setukareM' setu-mAgemA ** nirantaraM rAyalakkhaNavisaba sa tathA, 'bahujaNabaDDumA moDapiusujApa / * // 462 // ***** For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padtAnAM nistaraNopAyaM karoti yaH sa tathA, 'ketukare' cinhakaraH adbhutakAritvAditi, 'narapavare' naraiH pravaraH marA vA pravarA yasya sa tathA 'purisavareM' puruSapradhAnaH 'purisasIhe' zauryAdyadhikatayA, 'purisaAsIvise' zopasamarthatvAt 'puri-1 sapuMDarIe' pUjyatvAt sevyatvAcca, 'purisavaragaMdhahatthI' zeSarAjagajavijayitvAt , 'aDDe' dhanezvaratvAt 'ditte' darpakatvAt 'vitte' prasiddhatvAt 'vicchinnavipulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAinne' pUrvavat 'bahudhaNabahujAyarUvarayae AogapaogasaMpautte' AyogaprayogA-dravyArjanopAyavizeSAH samprayuktAH-pravartitA yena sa tathA, 'vicchaDiyapaurabhattapANe bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUe paDipunnajaMtakosakoTThAgArAyuhAgAreMyantrANi-jalayantrAdIni koza:-zrIgRhaM koSThAgAraMdhAnyAgAraM AyudhAgAraM-praharaNakozaH 'balavaM' hastyAdisainyayuktaH 'dubbalapaccAmitte' abalaprativezikarAjaH, 'ohayakaMTayaM nihayakaMTayaM maliyakaMTayaM uddhiyakaMTayaM akaMTayaM evaM ohayasattuM upahatA rAjyApahArAta nihatA mAraNAnma|litA mAnabhaJjanAduddhRtA dezaniSkAzanAtkaNTakA-dAyAdA yatra rAjye tattathA, ata evAkaNTaka, evaM zatravo'pi, navaraM zatravastebhyo'nye, 'parAIyasattuM' vijayavattvAditi, 'vavagayadubhikkhaM mAribhayavippamukkaM khema sivaM subhikkhaM pasanaDiMbaDamara' DimbAni-vighnA DamarANi-kumArAdivyutthAnAdIni, 'raja pasAsemANe'tti pAlayan 'viharissaItti / 'do devA mahaddhiyA' ityatra yAvatkaraNAt 'mahajjuiyA mahANubhAgA mahAyasA mahAbale'ti dRzya, 'seNAkammati senAyAHsainyasya karma-vyApAraH zatrusAdhanalakSaNaH senAviSayaM vA karma-itikartavyatAlakSaNaM senAkarma, pUrNabhadrazca-dakSiNayakSanikAyendraH mANibhadrazca-uttarayakSanikAyendraH, 'bahave rAIsare'tyAdi, rAjA-mahAmANDalikaH Izvaro-yuvarAjo mANDa Jain Education Internanona For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 463 // CRORESSNORAGAR liko'mAtyo vA, anye ca vyAcakSate-aNimAdyaSTavidhaizvaryayukta Izvara iti, talavaraH-parituSTanarapatipradattapaTTabandhabhU- 9sthAnA0 pito mADambikaH-chinnamaDambAdhipaH, kauTumbikaH-katipayakuTumbaprabhuribhyaH-arthavAn , sa ca kila yadIyapuJjIkRtadra uddezaH3 vyarAzyantarito hastyapi nopalabhyata ityetAvatA'rtheneti bhAvaH, zreSThI-zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTabhUSitottamAGgaH pura mahApadmajyeSTho vaNik , senApatiH-nRpatinirUpito hastyazvarathapadAtisamudAyalakSaNAyAH senAyAH prabhurityarthaH, sArthavAhakaH-18 caritaM sArthanAyakaH eteSAM dvandvaH, tatazca rAjAdayaH prabhRtiH-AdiryeSAM te tathA, 'devaseNe'tti devAveva senA yasya devAdhiSThitA sU0693 vA senA yasya sa devasena iti, 'devaseNAtI'ti devasenaM ityevaMrUpaM, 'sete'tyAdi zreyAn-atiprazasyaH zveto vA kI-| gityAha-zaGkhatalena-kamburUpeNa vimalena-paGkAdirahitena sannikAzaH-saGkAzaH sadRzo yaH sa zaGkatalavimalasannikAzaH, 'durUDhe'tti ArUDhaH 'samANe'tti san 'atiyAsyati' pravekSyati 'niryAsyati' nirgamiSyatIti, kvacidvartamAnanirdezo hazyate sa ca tatkAlApekSa iti, evaM sarvatra, 'gurumahattaraehiM ti gurvoH-mAtApitromahattarA:-pUjyAH athavA gauravAhetvena guravo mahattarAzca vayasA vRddhatvAdye te gurumahattarAH 'puNaravitti mahattarAbhyanujJAnAnantaraM lokAnte-lokAgralakSaNe siddhasthAne bhavA lokAntikAH, bhAvini bhUtavadupacAranyAyena caivaM vyapadezaH, anyathA te kRSNarAjImadhyavAsino, lokAntabhAvitvaM ca teSAmanantarabhava eva siddhigamanAditi, 'jItakalpaH' Acaritakalpo jinapratibodhanalakSaNo vidyate yeSAM // 413 // te jItakalpikAra, Acaritameva teSAmidaM natu taistIrthakaraH pratibodhyate, svayaMbuddhatvAdbhagavata iti, 'tAhinti tA|bhirvivakSitAbhiH 'vaggUhiti vAgbhiryakAbhirAnanda utsadyata iti bhAvaH, 'iSTAbhiH'iSyante sma yAH kAntAbhi:-kama *954XAAISASA dain Education International For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANSAROctsies nIyAbhiH priyAbhiH-premotsAdikAbhiH, virUpA api kAraNavazAt priyA bhavantItyata ucyate-manojJAbhiH-zubhasvarUpAbhiH manojJA api zabdato'rthato na hRdayaGgamA bhavantItyAha-'maNAmAhiti manaH amanti-gacchanti yAstAH tathA tAbhirudAreNa-udAttena svareNa prayuktatvAdarthena vA yuktatvAdudArAbhiH kalyaM-ArogyaM aNanti-zabdayantIti kalyANAstAbhiH, zivasya-upadravAbhAvasya sUcakatvAcchivAbhiH dhanaM labhante dhane vA sAdhvyo dhanyAstAbhiH maGgale-duritakSaye sAdhvyo maGgalyAstAbhiH saha zriyA-vacanArthazobhayA yAstAH sazrIkAstAbhiH vAgbhiriti sambandhitaM abhinandyamAnaH-samullAsyamAnaH, 'bahiya'tti nagarAdahistAditi / ito vAcanAnantaramanuzritya likhyate-'sAiregAi'nti arddha| saptamairmAsaidaza varSANi yAvat vyutsRSTe kAye parikarmavarjanatastyakte dehe parISahAdisahanatastathA sakSyati utsatsyamAne pasargeSu bhayAbhAvataH kSamiSyatyutpanneSu krodhAbhAvataH titikSiSyati dainyAbhAvataH adhyAsiSyate avicalatayeti, 'jAva guttettikaraNAdidaM dRzya-'esaNAsamie AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie' bhANDamAtrAyA AdAne nikSepe ca samita ityarthaH, 'uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriThAvaNiyAsamie' khelo-niSThIvanaM siMghANo-nAsikAzleSmA jallomalA, 'maNagutte vaigutte kAyagutte 'gutte' guptatvAd triguptAtmetyarthaH, 'guttidie' svaviSayeSu rAgAdinendriyANAmapravRtteH, 'guttabhacArI' guptaM-navabhibrahmacaryaguptibhI rakSitaM brahma-maithunaviramaNaM caratIti vigrahaH, tathA 'amame' avidyamAnamame| tyabhilApo niranuSaGgatvAt 'akiMcaNe'nAsti kiMcaNaM-dravyaM yasya sa tathA, 'chinnagranthe' chinno grantho-dhanadhAnyAdistapratibandho vA yena sa tathA, kvacit 'kinnagganthe' iti pAThastatra kIrNaH-kSiptaH, 'niruvaleve' dravyato nirmaladehatvAt bhA sthA0 78 Jain Education nona For Personal & Private Use Only jalnelibrary.org Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20k zrIsthAnAgasUtra vRttiH |9sthAnA0 | uddezaH3 mahApadma caritaM sU0693 // 464 // vato bandhahetvabhAvAnnirgata upalepo yasmAditi nirupalepaH, etadevopamAnairabhidhIyate-'kaMsapAtIva mukkatoye' kAMsyapAtrIva-kAMsyabhAjanavizeSa iva muktaM-tyaktaM na lagnamityarthaH toyamiva bandhahetutvAttoyaM-sneho yena sa muktatoyaH yathA bhAvanAyAmAcArAGgadvitIyazrutaskandhapaJcadazAdhyayane tathA ayaM varNako vAcya iti bhAvaH, kiyadaraM yAvadityAha-jAva suhuyetyAdi, suSTu hutaM-kSiptaM ghRtAdIti gamyate yasmin sa suhutaH sa cAsau hutAzanazca-vahniriti suhutahutAzanastadvattejasA-jJAnarUpeNa taporUpeNa vA jvalan-dIpyamAnaH, atidiSTapadAnAM saGgrahaM gAthAbhyAmAha-kaMsegAhA, 'kuMjara' gAhA, 'kaMse'tti 'kaMsapAIva mukkatoye saMkhetti 'saMkhe iva niraGgaNe' raGgaNaM-rAgAdyuparaJjanaM, tasmAnnirgata ityarthaH, 'jIve'tti 'jIva iva appaDihayagaI' saMyame gatiH-pravRttina hanyate asya kathaJciditi bhAvaH, 'gagaNe'tti 'gaganamiva nirA. lambaNe' na kulagrAmAdyAlambana iti bhAvaH, 'vAye ya'tti 'vAyuriva appaDibaddhe' prAmAdiSvekarAtrAdivAsAt 'sArayasalile tti 'sArayasalilaM va suddhahiyae' akaluSamanastvAt ,'pukkharapatte'tti 'pukkharapattaMpiva niruvaleve' pratItaM, 'kumme'tti 'kummo iva guttiMdie' kacchapo hi kadAcidavayavapaJcakena gupto bhavatyevamasAvapIndriyapaJcakeneti, 'vihagetti 'vihaga | iva vippamukke' muktaparicchadatvAdaniyatavAsAcceti, 'khagge yatti 'khaggivisANaMva egajAe' khaDgaH-ATavyo jIvastasya viSANaM-zRGgaM tadekameva bhavati tadvadekajAtaH-ekabhUto rAgAdisahAyavaikalyAditi, "bhAruDetti 'bhAraMDapakkhIva appamatte' bhAruNDapakSiNoH kilaikaM zarIraM pRthaggrIvaM tripAdaM ca bhavati, tau cAtyantamapramattatayaiva nirvAhaM labhete iti tenopameti // 1 // 'kuMjare'tti 'kuMjaro iva soMDIre' hastIva zUraH kaSAyAdiripUn prati, 'vasabhe'tti 'vasabho iva jAyathAme' 45 // 464 // Jain Education A n al For Personal & Private Use Only A mainelibrary.org Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaurivosannabalA, pratijJAtavastubharanirvAhaka ityarthaH, 'sIhetti 'sIho iva duddharise' parIpahAdibhiranabhibhavanIya ityarthaH, nagarAyA cevatti 'maMdaro iva appakaMpe' merurivAnukUlAdyupasagaravicalitasattvaH, 'sAgaramakkhohi'tti makAro'lAkSaNikaH |sAgaravadakSobhaH sAgarAkSobha iti sUtrasUcA, sUtraM ca 'sAgaro iva gaMbhIre' harSazokAdibhirakSobhitatvAditi, 'caMde'tti 'caMde iva somalese' anupatApakAripariNAmaH, 'sUra'tti 'sUre iva dittatee' dIptatejA dravyataH zarIradIcyA bhAvato jJAnena, 'kaNage'tti 'jaccakaNagaMpiva jAyasave' jAtaM-labdhaM rUpa-svarUpaM rAgAdikudravyavirahAd yena sa tathA, 'vasuMdharA ceva'tti 'vasuMdharA iva sabaphAsavisahe' sparzA:-zItoSNAdayo'nukUletarAH, 'suhuyahue'tti vyAkhyAtameveti, 'natthI'tyAdi, nAsti tasya bhagavato mahApadmasyAyaM pakSaH, yaduta kutrApi pratibandhaH-sneho bhaviSyatIti, "aNDae iva'tti aNDajo-haMsAdiH mamAyamityulekhena vA pratibandho bhavati, athavA aNDakaM mayUryAdInAmidaM ramaNakaM mayUrAdeH kAraNamiti pratibandhaH syAdityathavA'NDa paTTasUtrajamiti vA, potajo hastyAdirayamiti vA pratibandhaH syAt , athavA potako bAlaka iti vA, 3 athavA potakaM vastramiti vA pratibandhaH syAt, AhAre'pi ca vizuddhe sarAgasaMyamavataH pratibandhaH syAditi darzayati'uggahie iva'tti avagRhItaM-pariveSaNArthamutsATitaM pragRhItaM-bhojanArthamutsATitamiti, athavA avagrahikamiti-avagraho|'syAstIti vasatipIThaphalakAdiH, aupagrahikaM vA daNDakAdikamupadhijAtaM, tathA prakarSeNa graho'syeti pragrahikam-audhikamu. *pakaraNaM pAtrAdIni, athavA aNDaje vA potaje vetyAdi vyAkhyeyamikArastvAgamika iti, 'jannaM'ti yAM yAM dizaM Na miti vAkyAlaGkAre tuzabdo vA ayaM tadartha eva, icchati tadA vihartumiti zeSaH, tAM tAM dizaM sa vihariSyatIti samba Jain Education For Personal & Private Use Only embrary.org Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 465 // ndhaH, saptamyarthA veyaM dvitIyA tasyAM tasyAmityarthaH, zucibhUto bhAvazuddhito laghubhUto'nupadhitvena gauravatyAgena ca 'aNuppaggaMthe 'ti anurUpatayA - aucityena viraterna tvapuNyodayAdaNurapi vA sUkSmo'pyalpo'pi pragato grantho - dhanAdiryasya yasmAdvA'sAvanupragranthaH apervRttyantarbhUtatvAdaNupragrantho vA athavA 'aNuSpa'tti anarthaH anarpaNIyaH aDhaukanIyaH parepAmAdhyAmikatvAt granthavat - dravyavat grantho - jJAnAdiryasya so'narNyagrantha iti, 'bhAvemANe'tti vAsayannityarthaH, 'aNuuttareNaM'ti nAstyuttaraM - pradhAnamasmAdityanuttaraM tena, 'eva' miti anuttareNeti vizeSaNamuttaratrApi sambandhanIyamityarthaH, 'Alayena' vasatyA vihAreNaikarAtrAdinA ArjavAdayaH krameNa mAyAmAnagaurava krodha lobhanigrahAH guptirmanaHprabhRtInAM tathA satyaM ca dvitIyaM mahAtrataM saMyamazca prathamaM tapoguNAzca anazanAdayaH sucaritaM - suSThAsevitaM 'socaviyaM' ti prAkR tatvAcchaucaM ca-tRtIyaM mahAvrataM, athavA 'viya'tti vizva vijJAnamiti dvandvastatazcaitAnyevaitA eva vA 'phala' tti phalapradhAnaH parinirvANamArgo - nirvRtinagarIpathaH satyAdiparinirvANamArgastena, dhyAnayoH - zukladhyAnadvitIyatRtIya bhedalakSaNayorantaraM - madhyaM dhyAnAntaraM tadeva dhyAnAntarikA tasyAM varttamAnasya, zuklasya dvitIyAdbhedAduttIrNasya tRtIyamaprAptasyetyarthaH, anantamanantaviSayatvAt anuttaraM sarvottamatvAt nirvyAghAtaM dharaNIdharAdibhirapratihatatvAt nirAvaraNaM sarvAvaraNApagamAt kRtsnaM sarvArthaviSayatvAt pratipUrNa svarUpataH paurNamAsIcandravat kevalamasahAyamata eva varaM jJAnadarzanaM pratItaM | kevalavarajJAnadarzanamiti 'araha' tti arhan aSTavidhamahAprAtihAryarUpapUjAyogAt jino rAgAdijetRtvAt kevalI pari| pUrNajJAnAditrayayogAt sarvajJaH sarvavizeSArthabodhAt sarvadarzI sakalasAmAnyArthAvabodhAt tatazca saha devaizca vaimAnika For Personal & Private Use Only 9 sthAnA0 | uddezaH 3 mahApadma caritaM sU0 693 / / 465 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyotiSkalakSaNairmatyaizca-manujairasaraizca-bhavanapativyantaralakSaNairyaH sa sadevamAsurastasya lokA-pazcAstikAyAtmakastasya 'pariyAgaMti jAtAvekavacanamiti paryAyAn-vicitrapariNAmAn 'jANai pAsaitti jJAsyati drakSyati cetyarthaH, etacca devAdigrahaNaM pradhAnApekSamanyathA sarvajIvAnAM sarvaparyAyAn jJAsyati, ata evAha-savvaloe' ityAdi, 'cayaNa'ti da vaimAnikajyotiSkamaraNaM upapAtaM-nArakadevAnAM janma tarka-vimarza manaH-cittaM manasi bhavaM mAnasika-cintitaM vastu / bhuktamodanAdi kRtaM ghaTAdi pratiSevitaM-AsevitaM prANivadhAdi AviSkarma-prakaTakriyAM rahakarma-vijanavyApAraM jJAsya tItyanuvartate, tathA 'arahA' na vidyate raho-vijanaM yasya sarvajJatvAdasAvarahAH, ata eva rahasyasya-pracchannasyAbhAvo'rahasya dAtadbhajate ityarahasyabhAgI, taM taM kAlaM Azrityeti zeSaH, saptamI veyamatastasmiMstasmin kAla ityarthaH, 'maNasavayasakAinAe'tti mAnasazca vAcasazca kAyikazca mAnasavAcasakAyikaM tatra yoge-vyApAre isvatvaM ca prAkRtatvAditi, vartamAnAnAM -vyavasthitAnAM sarvabhAvAn-sarvapariNAmAn jAnan pazyanvihariSyati, 'abhisamecchatti abhisametya avagamya, 'sabhAvaNAI'ti saha bhAvanAbhiH prativrataM paJcabhirIryAsamityAdibhiryAni tAni sabhAvanAni tAsAM ca svarUpamAvazyakAnmantavyaM SaDjIvanikAyAn rakSaNIyatayA 'dhamma'ti evaMrUpaM cAritrAtmaka sugatau jIvasya dhAraNAd dharma zrutadharma ca deza yan-prarUpayanniti, atha mahApAsyAtmanazca sarvajJatvAt sarvajJayozca matAbhedA de caikasyAyathAvastudarzanenAsarvajJatAprasahaiGgAdityubhayobhagavAn samAM vastuprarUpaNAM darzayannAha-'se jahe'tyAdi, 'se' ityathArtho athazabdazca vAkyopanyAsArthaH yathetyupamAnArthaH, 'nAma e'tti vAkyAlaGkAre 'ajjo'tti he AryAH ziSyAmantraNaM, 'ege AraMbhaTThANe'tti Arambha-12 AASARAMARCLEARS bhAgI, taM taM kAlaM AnityAta tatra yoge-vyApAre iskhatvaM cAmatya avagamya, 'sabhA JainEduceio For Personal & Private Use Only Indainelibrary.org Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2% * vRttiH 9sthAnA0 | uddezaH3 mahApadma caritaM sU0693 * ** zrIsthAnA- eva sthAnaM-vastu ArambhasthAnamekameva, tattatpramattayogalakSaNatvAt tasya, yadAha-"sabbo pamattajogo samaNassa u hoi GgasUtra- AraMbho" iti, [ sarvaH pramattayogaH bhavati AraMbha eva zramaNasya // ] itaH zeSamAvazyake prAyaH prasiddhamiti na likhitaM, tathA phalaka-pratalamAyataM kASThaM-sthUlamAyatameva labdhAni ca sanmAnAdinA'palabdhAni ca nyakkArapUrvakatayA yAni bhaktA dIni tairvRttayo-nirvAhA labdhApalabdhavRttayaH, 'AhAkammie i vatti AdhAya-Azritya sAdhUna krm-scetnsyaace||466|| tanIkaraNalakSaNA acetanasya vA pAkalakSaNA kriyA yatra bhaktAdau tadAdhAkarma tadevAdhAkarmikam , uktaM ca-"saccittaM jamacittaM sAhUNa'hAe kIrae jaM ca / accittameva paccai AhAkammaM tayaM bhaNiyaM // 1 // " [sAdhvartha sacittaM yadacittaM kriyate acittasya pAkAdi vA tadAdhAkarma bhaNitaM // 1 // ] iha cekAraH sarvatrAgamikaH itizabdo vA'yamupapradarzanArthaparo vA vikalpArthaH, 'uddesiyaMti arthinaH pAkhaNDinaH zramaNAnnirgranthAn voddizya durbhikSAtyayAdau yadbhaktaM vitIryate tadaudezikamiti, uddeze bhavamoddezikamitizabdArthaH, yadvA tathaiva yaduddharitaM sad dadhyAdibhirvimizya dIyate tApayitvA vA tadapi tathaiveti, ihAbhihitam-"uddesiya sAhumAI omavyaya bhikkhaviyaraNaM jaM ca / uddhariyaM mIseuM taviuM udde | siyaM taM tu // 1 // " iti [avamAtyaye sAdhvAdInuddizya yadbhikSAvitaraNaM yadvA uddhRtaM mizrayitvA tApayitvA dAnaM TrAtadoddezikameva // 1 // ] 'mIsajAe vatti gRhisaMyatArthamupaskRtatayA mizraM jAtaM-utpannaM mizrajAtaM, yadAha-"paDhama ciya gihisaMjaya mIsaM uvakkhaDai mIsagaM taM tu // " iti [prathamameva gRhisaMyatamizramupaskaroti tanmizrameva // ] 'ajjhoyarae'tti svArthamUlAdrahaNe sAdhvAdyartha kaNaprakSepaNamadhyavapUrakaH, Aha ca-"saTTA mUladdahaNe ajjhoyara hoi *54:5 yaM taM tu // 1 ||"maastm- "uddesiya mAdAyaH, yaddhA tathaiva yadA // 466 // Ura For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education pakkhavo // " iti [mUlAt svArtha pAke prakSepaH sAdhvarthamadhyavapUrakaH // ] 'pUIe'tti zuddhamapi karmAdyavayavairapavitrIkRtaM pUtikaM, uktaM ca- "kammAvayavasameyaM saMbhAvijjai jayaM tu taM pUI // " iti [ AdhAkarmAvayavasametaM saMbhAvyate yattaspUtikaM // ] 'kIe' tti dravyeNa bhAvena vA krItaM - svIkRtaM yattatkrItamiti, yato'bhyadhAyi - "davvAiehiM kiNaNaM sAhUpaTTAi kIyaM tu // " iti [ dravyAdyaiH krINanaM sAdhvarthaM tatkrItantu // ] 'pAmicaM' apamityakaM - sAdhvarthamuddhAragRhItaM, yato'bhihitam - "pAmicaM sAhUNaM aDDA ucchiMdiDaM diyAvei" iti [sAdhvarthaM udyatakaM gRhItvA dadAti prAmityakaM ] 'AcchedyaM' balAd bhRtyAdisatkamAcchidya yatsvAmI sAdhave dadAti, bhaNitaM ca - " acchejaM cAchiMdiya jaM sAmI bhimAINaM" iti [ bhRtyAdibhya Acchidya yatsvAmI datte tadAcchedyaM ] 'anissRSTaM' sAdhAraNaM bahUnAmekAdinA ananujJAtaM dIyamAnaM, Aha ca - " aNisaTTaM sAmannaM goTThiyamAINa dayau egassa " iti [ goSTyAdInAM sAmAnyaM ekasya dadato'nisRSTaM // ] 'abhyAhRtaM ' svagrAmAdibhya AhRtya yaddadAti yato'vAci - " saggAmaparaggAmA jamANiyaM abhihaDaM tayaM hoi " iti [svagrAmaparagrAmAdyadAnItaM tadabhyAhRtaM bhavati // ] [adhyavapUrakAdInAM svarUpamuktaM na tu vyutpattirityAha - 'eSA 'mityAdi ] eSAM zabdArthaH prAyaH prakaTa eveti, kAntArabhaktAdaya AdhAkamrmmAdibhedA eva tatra kAntAraM - aTavI tatra bhaktaM- bhojanaM yatsAdhyAdyarthaM tattathA, evaM zeSANyapi, navaraM glAno - rogopazAntaye yaddadAti glAnebhyo vA yad dIyate, tathA varddhalikAmeghADambaraM tatra hi vRSTyA bhikSAbhramaNAkSamo bhikSukaloko bhavatIti gRhI tadarthaM vizeSato bhaktaM dAnAya nirUpayatIti, prAghUrNakAH- AgantukAH bhikSukA eva tadarthaM yadbhakaM tattathA prAghUrNako vA gRhI sa yaddApayati tadarthaM saMskRtya tattathA, mUlaM ional For Personal & Private Use Only hinelibrary.org Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH // 467 // dharmaH madhyamajinasAdhUnAM kAraNAlanakhaNDitazvetAlpatyAdinA celAlo'vi siraveDhiyakaDillo / punarnavAdInAM tasya bhojanaM tadeva vA bhojanaM bhujyata iti bhojanamitikRtvA, kandaH-sUraNAdiH phalaM-trapuSyAdi bIja 9sthAnA0 dADimAdInAM haritaM-madhuratRNAdivizeSaH, jIvavadhanimittatvAccaiSAM pratiSedha iti| 'paMcamahabvaie' ityAdi prathamapazcimatI-8| uddezaH 3 rthakarANAM hi paJca mahAvratAni zeSANAM mahAvidehajAnAM ca catvArIti paJcamahAvratikaH, evaM saha pratikramaNena-ubhayasandhya- mahApadmamAvazyakena yaH sa tathA, anyeSAM tu kAraNajAta eva pratikramaNamiti, uktaM ca-"sapaDikkamaNo dhammo purimassa yapacchi- caritaM massa ya jinnss|mjjhimyaann jiNANaM kAraNajAe paDikkamaNaM // 1 // " iti, [pUrvasya pazcimasya jinasya sAdhoH sapratikramaNo sU0 693 dharmaH madhyamajinasAdhUnAM kAraNajAte pratikramaNaM // 1 // ] tathA avidyamAnAni-jinakalpikavizeSApekSayA asattvAdeva sthavirakalpikApekSayA tu jIrNamalinakhaNDitazvetAlpatvAdinA celAni-vastrANi yasmin sa tathA dharma:-cAritraM, na ca sati cele acelatA na loke pratItA, yata uktam-"jaha jalamavagAhaMto bahucelo'vi siraveDhiyakaDillo / bhannai naro acelo taha munnosNtcelaavi||1||" [yathA jalamavagAhayan bahucelo'pi ziroveSTitakaTIvastraH naro'celo bhaNyate tathA munayaH saccelA api // 1 // ] ataH-"parisuddhajunnakucchiyathovAniyaannabhogabhogehiM / muNao mucchArahiyA saMtehiM acelayA hoti ||1||"[shvetjiirnnkuthitstokaaniytaanybhogbhogaiH mUrihitA munayaH satsvapi acelakA bhavanti // 1 // ] (aniyatairanyabhoge ca sati bhogyarityarthaH> na ca vastraM saMsaktirAgAdinimittatayA cAritravighAtAyAdhyAtmazuddhaH zarIrAhArAdivaditi, na hi zarIrAGkAdisaMsaktina bhavati rAgo vA notpadyate, uktaM ca-"aha kuNasi thullavatthAiesu| * // 467 // muccha dhuvaM sarIre'vi / akkejadullabhatare kAhisi mucchaM viseseNaM // 1 // " iti [sthUlavastrAdiSu mUmitha karoSi dhruvaM For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIre'pi akreyadurlabhatare vizeSeNa mUcchI kariSyasi // 1 // ] (akrayaNIya ityarthaH> adhyAtmazuddhyabhAve'celakatvamapi na cAritrAya, yathoktam-"apariggahAvi parasaMtiesu mucchAkasAyadosehiM / aviNiggahiyappANo kammamalamaNaMtamajati ||1||"[aprigrhaa api parakIyeSu mUrchAkaSAyadoSaiH avinigRhItAtmAnaH anantaM karmamalamarjayanti // 1 // ] iti, | jinodAharaNAdacelakatvameva zreya iti na vaktavyametat , yato'bhyadhAyi-"na parovaesavisayA na ya chaumatthA parovaesapi / diti na ya sIsavagaM dikkhaMti jiNA jahA sabve // 1 // taha sesehi ya savvaM kajaM jai tehiM sabbasAhammaM / evaM ca kao-titthaM? na cedacelatti ko gAho? // 2 // " [jinAH sarve na paropadezavazagAH na ca chdmsthaaH| parasyopadezamapi naca dadati na ca ziSyavarga dIkSayaMti yathA // 1 // tathA zeSaizca sarva kArya yadi taiH sarvasAdharmya evaM ca kutaH tIrtha ? na cedacela iti ko grAhaH (AgrahaH) // 2 // ] api ca-ucitacelasadbhAve cAritradharmo bhavatyeva tadupakAritvA-18 ccharIrAhArAdivaditi, atha kathaM celasya cAritropakAriteti cet, ucyate, zItAditrANato jIvasaMsaktinimittatRNaparihArAdihetutvAt, uktaM ca-"taNagahaNAnalasevAnivAraNA dhammasukkajhANaTThA / diTuM kappaggahaNaM gilANamaraNaTThayA ceva // 1 // " iti, [tRNagrahaNAnalasevAnivAraNAya dharmazukladhyAnArtha kalpagrahaNaM dRSTaM glAnArthAya maraNArthAya caiva // 1 // ]] tathA 'senjAyare'tti zerate yasyAM sAdhavaH sA zayyA tayA tarati bhavasAgaraM iti zayyAtaro-vasatidAtA tasya piNDo bhakkAdiH zayyAtarapiNDaH, sa ca azanAdi 4 vastrAdi 4 zUcyAdi 4 zceti, tadbhahaNe doSAstvamI-"titthaMkarapaDikuTTho annAyaM uggamo'vi ya na sujjhe / avimuttI alAghavatA dullahasejjA viuccheo // 1 // " iti, [tIrthakarapratikruSTaH a. FACACAAAAACAKRA yaNamahaNAnalataNagahaNAnalasevAkArateti cet,' JainEducation For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 468 // jJAtatvamudgamo'pi ca na zuddhyati avimuktiralAghavatA durlabhA zayyA vyucchedazca // 1 // " rAjJaH-cakravartivAsudevAdeH piNDo rAjapiNDaH, idAnImubhayorapi jinayoH samAnatAnigamanArthamAha-'jassIla'gAhA, yau zIlasamAcArau-svabhAvAnuSThAne yasya sa yacchIlasamAcAraH tAveva zIlasamAcArau yasya sa tatheti // mahApadmajino hi mahAvIravaduttaraphAlgunInakSatrajanmAdivyatikara iti nakSatrasambandhAnnakSatrasUtraM Nava NakkhattA caMdassa pacchaMbhAgA paM0 20-amitI samaNo dhaNiTThA revati assiNi maggasira puuso| hattho cittA ya tahA pacchaMbhAgA Nava havaMti // 1 // (sU0 694) ANatapANataAraNacutesu kappesu vimANA Nava joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM paM0 (sU0 695) vimalavAhaNe NaM kulakare Nava dhaNusatAI uddhaM uccatteNaM hutthA (sU0 696) usame NaM arahA kosalite NaM imIse osappiNIe NavahiM sAgarovamakoDAkoDIhiM viIkaMtAhiM titthe pavattite (sU0697) ghaNadaMtalaTThadaMtagUDhadaMtasuddhadaMtadIvANaM dIvA NavaNavajoyaNasatAI AyAmavikkhaMbheNaM paNNattA (sU0698) sukassa NaM mahAgahassa Nava vIhIo paM0 20-hayavIhI gatavIhI NAgavIhI vasahavIhI govIhI uragavIhI ayavIhI mitavIhI vesANaravIhI (sU0 699) navavidhe nokasAyaveyaNije kamme paM0 20-itthivete purisavete NapuMsagavete hAse ratI arai bhaye soge duguMche (sU0700) cauridiyANaM Nava jAikulakoDIjoNipamuhasayasahassA paNNattA, bhuyagaparisappathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM navajAikulakoDijoNipamuhasayasahassA paNNattA (sU0 701) jIvA NaM NavaTThANanivattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu vA 3 puDhavikAiyanivattite jAva paMciMditanivattite, evaM ciNauvaciNa jAva Ni 9 sthAnA0 uddezaH 3 pazcAdbhAgavimAnaku| lakaratIrthAntaradvIpavIthInokaSAyakulakoTIpApapudgalAH sa0694 // 468 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarA caiva (sU0702 ) Nava paesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA navapaesogADhA poggalA anaMtA paNNattA jAva NavaguNalakkhA poggalA anaMtA paNNattA ( sU0 703) navamaM ThANaM navamajjhayaNaM samattaM // kaNThyaM, 'ca navaraM 'pacchaMbhAga" ti pazcAdbhAgazcandreNa bhogo yeSAM tAni pazcAdbhAgAni candro'tikramya yAni bhuGkte, pRSThaM dattvetyarthaH, 'abhiI' gAhA, 'assII' tti azvinI matAntaraM punarevam - "assiNibharaNI samaNo aNurAhadhaNiharevaIpUso / miyasirahattho cittA pacchimajogA muNeyavvA // 1 // " iti [ azvinI bharaNI zravaNaM anurAdhA dhaniSThA revatI puSyaH mRgaziraH hastazcitrA pazcimayogAni jJAtavyAni // 1 // ] nakSatravimAnavyatikara ukta iti vimAnavizeSavyatikarasUtraM, vyaktaM / anantaraM vimAnAnAmuccatvamuktamiti kulakara vizeSasyoccatva sUtraM kulakarasambandhAdvRSabhakulakarasUtraM RSabho manuSya ityantaradvIpajamanuSyakSetra vizeSapramANasUtraM ca sugamAni caitAni, navaraM ghanadantAdayaH saptamA antaradvIpAH / navayojanazatAnItyuktamiti samadharaNItalAdupariSTAnnavayojanazatAbhyantaracAriNo grahavizeSasya vyatikaramAha - 'sukasse tyAdi, zu| krasya mahAgrahasya nava vIthayaH - kSetrabhAgAH prAyastribhistribhirnakSatrairbhavanti, tatra hayasaMjJA vIthI hayavIthItyevaM sarvatra, saMjJA ca vyavahAra vizeSArtha, yA ceha hayavIthI sA'nyatra nAgavIthIti rUDhA nAgavIthI cairAvaNapadamiti, etAsAM ca lakSaNaM bhadrabAhuprasiddhAbhirAryAbhiH krameNa likhyate - bharaNI svAtyAgneyaM 3 nAgAkhyA 1 vIthiruttare mArge / rohiNyAdi 3ribhAkhyA 2 cAdityAdiH 3 suragajAkhyA 3 // 1 // ( AgneyaM - kRttikA, AdityaM punarvasuriti ) vRSabhAkhyA 4 paitryAdiH 3 zravaNAdi 3 madhyame jaradgavAkhyAH 5 / proSThapadAdi 4 catuSke govIthi 6 stAsu madhyaphalam // 2 // ( paitryaM For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- maghA madhyame iti-mArge proSThapadA-pUrvabhadrapadA> ajavIthI 7 hastAdi 4 maMgavIthI 8 vaindradevatAdi syAt / dakSiNa- 9sthAnA0 GgasUtra|mArge vaizvAnApADhadvayaM brAhvayam // 3 // (indradevatA-jyeSThA brAhRyAmabhijiditi > etAsu bhRgurvicarati nAgagarAva | uddezaH3 vRttiH tISu vIthiSu cet / bahu varSet parjanyaH sulabhauSadhayo'rthavRddhizca // 4 / / pazusaMjJAsu ca 3 madhyamasasyaphalAdiryadA cared pazcAdbhAga bhRgujH| ajamRgavaizvAnaravIthiSvarthabhayAdito lokH|| 5 // iti / vIthivizeSacAreNa ca zukrAdayo grahA manujAdI-| vimaanku||469|| nAmanugrahopaghAtakAriNo bhavantIti dravyAdisAmayyA karmaNAmudayAdisadbhAvAditesambandhAt prastutAdhyayanAvatAri karma-18 lakaratIsvarUpamAha-'navavihe'tyAdi, iha nozabdaH sAhacaryArthaH kaSAyaiH-krodhAdibhiH sahacarA nokaSAyAH, kevalAnAM naiSAM rthAntaradvIprAdhAnyaM kintu yairanantAnubandhyAdibhiH sahodayaM yAnti tadvipAkasadRzameva vipAkamAdarzayantIti, budhagrahavadanyasaMsarga- pavIthIno manuvartante, evaM ca nokaSAyatayA vedyate yatkarma tannokaSAyavedanIyamiti, tatra yadudayena striyAH puMsyabhilASaH pitto-I|kaSAyakujadayena madhurAbhilASavat sa phuphukAgnisamAnaH strIvedaH, yadudayena puMsaH striyAmabhilASaH zleSmodayAdamlAbhilASavat galakoTIpAdAsa dAvAgnijvAlAsamAnaH puMvedo, yadudaye napuMsakasya strIpuMsayorubhayorabhilASaH pittazleSmaNorudaye majitAbhilASa- papudgalAH sAvat sa mahAnagaradAhAgnisamAno napuMsakaveda iti, yadudayena sanimittamanimittaM vA hasati tatkarma hAsyaM, yadudayena saci-I||sU0694. ttAcitteSu bAhyadravyeSu jIvasya ratirutpadyate tadratikarma, yadudayena teSvevAratirutpadyate tadaratikarma, yadudayena bhayavarji- 703 // 469 // tasyApi jIvasyehalokAdi saptaprakAraM bhayamutpadyate tadbhayakarma, yadudayena zokarahitasyApi jIvasyAkrandanAdiH zoko jAyate tacchokakarmeti, yadudayena ca viSThAdibIbhatsapadArthebhyo jugupsate tajjugupsAkamrmeti / anantaraM karmoktaM, tadvazava yAdi, iha nosAmayyA karmaNA iti / vIdhiti nubandhyAdibhiH saho sAhacaryArthaH kapAH dAvAditesambandhAt MASISESEISOSASSSS 4444 dain Educatio n al For Personal & Private Use Only Rainelibrary.org Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthA0 79 Jain Education rttinazca nAnAkulakoTIbhAjI bhavantIti kulakoTisUtre tadgatAzca karma trimbantIti cayAdisUtrapaddhaM, karmmapunnalaprastAvAt pudgalasUtrANi, sugamAni caitAni, navaraM 'nava jAI'tyAdi, caturindriyANAM jAtau yAni kulakoTInAM yonipramukhANAM-yonidvArakANAM zatasahasrANi tAni tathA, bhujairgacchantIti bhujagAH - godhAdaya iti / iti navamasthAnakavivaraNam / MegnOneRCAERBRONDERERCRORe3 iti zrImadbhayadevAcAryaviracite sthAnAkhyatRtIyAGgavivaraNe navasthAnakAkhyaM navamamadhyayanaM samAptam || zlokAH 707 SECOFOFSESJASOSO3O3636393659663X For Personal & Private Use Only jalnelibrary.org Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA atha dazamasthAnAdhyayanam / 000000rpma vRttiH 10sthAnA. uddeza:3 lokasthitiH sU0704 // 47 // % % % atha saGkhyAvizeSasambandhameva dazasthAnakAdhyayanamArabhyate, asya ca pUrveNa sahAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane jIvAjIvA navatvena prarUpitA iha tu ta eva dazatvena nirUpyanta ityevaMsambandhasya caturanuyogadvArasyAsyedamAdi sUtram dasavidhA logahitI paM0 saM0-jaNNaM jIvA uddAittA 2 tattheva 2 bhujo 2 paJcAyaMti evaM egA logaTThitI paNNattA 1 jaNaM jIvANaM satA samiyaM pAve kamme kajati evaMppegA logahitI paNNattA 2 jaNaM jIvA sayA samitaM mohaNije pAve. kamme kajati evaMppegA logaTTitI paNNattA 3 Na evaM bhUtaM vA bhavvaM vA bhavissati vA jaM jIvA ajIvA bhavissaMti ajIvA vA jIvA bhavissaMti evaMppegA logahitI paNNattA 4 Na evaM bhUtaM 3 jaM tasA pANA vocchijissaMti thAvarA pANA vocchijjissaMti tasA pANA bhavissaMti vA evaMppegA logaTritI paNNattA 5 Na evaM bhUtaM 3 jaM loge aloge bhavissati aloge vA loge bhavissati evaMppegA logaDitI paNNattA 6 Na evaM bhUtaM vA 3 jaM loe aloe pavissati aloe vA loe pavissati evaMppegA logadvitI 7 jAva tAva loge tAva tAva jIvA jAva tAva jIvA tAva tAva loe evaMppegA logaTThitI 8 jAva tAva jIvANa ta poggalANa ta gatiparitAte tAva tAva loe jAva tAva loge tAva tAva jIvANa ya poggalANa ta gatiparitAte evaMpegA logadvitI 9 savvesuvi NaM logaMtesu abaddhapAsapuTThA poggalA lukkhattAte kajati jeNaM jIvA ta poggalA ta no saMcAyati bahitA logaMtA gamaNayAte evaMppegA logaTThitI paNNattA 10 (sU0704) % % % // 470 // %%% dan Education International For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education HO 'dasavihA loge' tyAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH - pUrva navaguNarUkSAH pudgalA anantA ityuktaM te cAsaGkhyeyapradeze loke saMmAntIti lokasthitirataH saivehocyate ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, ihApi saMhitAdicarcaH prathamAdhyayanavat kevalaM lokasya - paJcAstikAyAtmakasya sthitiH - svabhAvaH lokasthitiryadityuddeze Namiti vAkyAlaGkAre 'uddAtta'tti apadrAya mRtvetyarthaH, 'tattheva'tti lokadeze gatau yonau kule vA sAntaraM nirantaraM vaucityena bhUyo bhUyaH - punaH punaH 'pratyAjAyante' pratyutpadyanta ityevamadhyekA lokasthitiriti, apizabda uttaravAkyApekSayA, apiH kvacinna dRzyate, atha dvitIyA - 'janna' mityAdi, sadA - pravAhato'nAdyaparyavasitaM kAlaM 'samiyaM'ti nirantaraM pApaM karma - jJAnAvaraNAdikaM sarvvamapi mokSavibandhakatvena sarvasyApi pApatvAditi kriyate badhyate ityevamadhyekA anyetyarthaH, satataM karmmabandhanamiti dvitIyA 2, 'mohaNije 'tti mohanIyaM pradhAnatayA bhedena nirdiSTamiti satataM mohanIyabandhanaM tRtIyA 3, jIvAjIvAnAmajIvajIvatvAbhAvazcaturthI 4, trasAnAM sthAvarANAM cAvyavacchedaH paJcamI 5, lokAlokayoralokalokatvenAbhavanaM SaSThI 6, tayorevAnyo'nyApravezaH saptamI 7, 'jAva tAva loe tAva tAva jIva'tti yAvalokastAvajjIvAH, yAvati kSetre lokavyapadezastAvati jIvA ityarthaH, 'jAva tAva jIvA tAva tAva loe'tti, iha yAvajjIvAstAvattAvalloko, yAvati yAvati kSetre jIvAstAvatkSetraM loka iti bhAvArtha:, 'jAva tAve' tyAdivAkyaracanA tu bhASAmAtramityaSTamI 8, yAvajjIvAdInAM gatiparyAyastAvalloka iti navamI 9, sarveSu lokAnteSu 'abaddhapAsapuTu'tti baddhA - gADhazleSAH pArzvaspRSTAH - chuptamAtrA ye na tathA te'vaddhapArzvaspRSTAH rUkSadravyAntareNeti gamyate tatsamparkAdajAtarUkSapariNAmAH santa For Personal & Private Use Only Xelibrary.org Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAsthAnAgasUtravRttiH // 471 // iti bhAvaH, lokAnte svabhAvAt pudgalAH rUkSatayA kriyante-rUkSatayA pariNamanti, athavA lokAntasvabhAvAdyA rUkSatA 10sthAnA. bhavati tayA te pudgalA abaddhapArzvaspRSTAH-parasparamasambaddhAH kriyante, kiM sarvathA ?, naivaM, api tu tenetyasya gamyamA- uddeza 3 natvAttena rUpeNa kriyante yena jIvAH sakarmapudgalAH, pudgalAzca-paramANvAdayo, 'no saMcAyati'tti na zaknuvanti bahi-18/ nihorAdyAH stAllokAntAd gamanatAyai-gantumiti, chAndasattvena tumarthe yuTpratyayavidhAnAditi, evamapyanyA lokasthitirdazamI, zeSa | zabdAHkaNThyamiti // lokasthitereva viziSTakktRnisRSTA api zabdapudgalA lokAnta eva gacchantIti prastAvAcchabdabhedAnAha- ndriyArthAH dasavihe sadde paM0 20-nIhAri 1 piMDime 2 lukkhe 3, minne 4 jajjarite 5 ita / dohe 6 rahasse 7 puhutte 8 ta, sU0705kAkaNI 9 khikhiNissare 10 // 1 // (sU0705) dasa iMdiyatthAtItA paNNattA paM0 20-deseNavi ege saddAI suNiMsu savveNavi ege sadAI suNiMsu deseNavi ege rUvAI pAsiMsu sabveNavi ege rUvAI pAsiMsu, evaM gaMdhAI rasAI phAsAI jAva savveNavi ege phAsAI paDisaMvedesu, dasa iMdiyatthA paDappannA paM0 saM0-deseNavi ege saddAI surNeti samveNavi ege sadAI suNeti, evaM jAva phAsAI, dasa iMdiyatyA aNAgatA paM0 saM0-deseNaSi ege sadAiM suNissaMti savveNavi ege sahAI suNessaMti evaM jAva savveNavi ege phAsAiM paDisaMvedessaMti (sU0706) 'dasavihe' ityAdi, 'nIhArI' silogo, nihArI-ghoSavAn zabdo ghaNTAzabdavat piNDena nivRttaH piNDimo-poSava-18 |rjitaH kAdizabdavat rUkSaH kAkAdizabdavat bhinnaH kuSThAdyupahatazabdavat jharjharito jarjarito yA satantrIkakaraTikA // 471 // divAyazabdavat dIrgho-dIrghavarNAzrito dUrazravyo vA meghAdizabdavat isvo-isvavarNAzrayo vivakSayA laghurvA yINAdi-II Khi For Personal & Private Use Only www. library.org Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdavat , 'puhatte yatti pRthaktve-anekatve, ko'rthoM-nAnAtUryAdidravyayoge yA svaro yamalazAsAdizabdavat sa vaktva iti, 'kAkaNI'ti sUkSmakaNThagItadhvaniH kAkalIti yo rUDhaH 'khiMkhiNI'ti kiMkiNI-kSudraghaNTikA tasyAH svaro-dhvaniH kiGkiNIsvaraH anantaraM zabda uktaH, sa cendriyArtha iti kAlabhedenendriyArthAn prarUpayansUtratrayamAha-dasa iMdiyetyAdi, kaNThyaM, navaraM 'deseNavitti vivakSitazabdasamUhApekSayA dezena-dezataH kAMzcidityarthaH, ekaH kazcittavAmiti / / 'sabveNacitti sarvatayA sarvAnityarthaH, indriyApekSayA vA zrotrendriyeNa dezataH sambhinnazrotolabdhiyuktAvasthAyAM sarve|ndriyaiH sarvato'thavaikakarNena dezata ubhAbhyAM sarvataH, evaM sarvatra, 'paTuppannatti pratyusanA vrtmaanaaH| indriyArthAzca pudgaladharmA iti pudgalasvarUpamAha dasahi ThANehimacchinne poggale calejjA, taM0-AhArijamANe vA calejA pariNAmenamANe vA calejA ussasijamANe vA calemA nissasilAmANe vA calejjA vedejamANe vA calejA NijjarijamANe vA calejjA viuvijamANe vA calejA pariyArijamANe vA calejjA jakkhAtiDhe vA calejA vAsapariggahe vA calevA (sU0.707) ksahiM ThANehiM kodhuppattI siyA taM0-maNunAI me sadapharisarasarUvagaMdhAimavahariMsu 1 amaNubhAI se sahapharisarasarUvagaMdhAI uvahariMsu 2 maNuNNAI me sadapharisarasarUvagaMdhAiM avaharai 3 amaNulAI me sahapharisajAvagaMdhAI uvaharati 4 maNuNNAI me saha jAva akharissati 5 amaNuNNAiM me sadda jAva uvaharissati 6 maNuNNAI me saha jAca gaMdhAI avaharisu vA avaharai avaharisati 7 -amaNuNNAI me saha jAca uvahariMsu vA uvaharati uvaharissati 8 maNuNyAmaguNNAI mAda jAba avahariMsu avaha For Personal & Private Use Only Hinelibrary.org Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA rati avaharissai uvahariMsu uvaharati uvaharissati 9 ahaM ca NaM AyariyauvajjhAyANaM sammaM vaTTAmi mamaM ca NaM Ayari- |10sthAnA. nasUtrayauvajjhAyA micchaM paDivannA 10 (sU0 708) dasavidhe saMjame paM0 saM0-puDhavikAtitasaMjame jAva vaNassatikAya uddezaH3 . vRttiH saMjame beiMditasaMjame teMditasaMjame cariMditasaMjame paMciMdiyasaMjame ajIvakAyasaMjame / dasavidhe asaMjame paM0 20 pudgalacapuDhavikAtitaasaMjame Au0 teu0 vAu0 vaNassati0 jAva ajIvakAyaasaMjame / dasavidhe saMvare paM0 taM-sotiMdiya lanA kro||472|| saMvare jAva phAsiMditasaMvare maNa0 vaya kAya. uvakaraNasaMvare sUcIkusaggasaMvare / dasavidhe asaMvare paM0 20-soti- dhotpattiditaasaMvare jAva sUcIkusaggaasaMvare (sU0 709) hetavaH saM'dasahItyAdi spaSTaM, navaraM 'acchinnetti acchinna:-apRthagbhUtaH zarIre vivakSitaskandhe vA sambaddhaH calet-sthAnAntareyamAdyAH gacchet 'AhArejamANe'tti AhiyamANaH-khAdyamAnaH pudgalaH AhAre vA abhyavahriyamANe sati pudgalazcalet pariNa- sU07070 myamAnaH pudgala evodarAgninA khalarasabhAvena pariNamyamANe vA bhojane ucchRsyamAnaH-ucchAsavAyupudgalaH uccasyamAne 709 MvA-ucchRsite kriyamANe evaM niHzvasyamAno niHzvasyamAne vA vedyamAno nirjIryamANazca karmapudgalo'thavA vedyamAne ni-1 jIryamANe ca karmaNi vaikriyamANo-vaikriyazarIraratayA pariNamyamAnaH vaikriyamANe vA zarIre paricAryamANo-maithunasaMTrAjJAyA viSayI kriyamANaH zukrapudgalAdiH paricAryamANe vA-bhujyamAne strIzarIrAdau zukrAdireva yakSAviSTo-bhUtAdyadhi-18| |SThitaH yakSAviSTe vA sati puruSe yakSAveze vA sati taccharIralakSaNaH pudgalaH vAtaparigato-dehagatavAyupreritaH vAtaparigate // 472 // vA dehe sati bAhyavAtena votkSipta iti / pudgalAdhikArAdeva pudgaladharmAnindriyArthAnAzritya yadbhavati tadAha-'dasahI' Jan Education For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAdi gatArtha navaraM sthAnavibhAgo'yam-tatra manojJAn zabdAdIn me'pahRtavAnityevaM bhAvayataH krodhotpattiH syAdityekaM, evaM amanojJAnupahRtavAn-upanItavAn, iha caikavacanabahuvacanayorna vizeSaH prAkRtatvAditi dvitIyaM, evaM vartamAnanihezenApi dvayaM bhaviSyatApi dvayamityevaM SaT, tathA manojJAnAmapahArataH kAlatrayanirdezena saptamaH, evamamanojJAnAmupahArato'STamaM, manojJAmanojJAnAmapahAropahArataH kAlatrayanirdezena navamaM, ahaM cetyAdi dazamaM 'micchati vaiparItyaM vizeSeNa pratipannau vipratipannAviti / krodhotpattiH saMyaminAM nAstIti saMyamasUtraM, saMyamavipakSazcAsaMyama ityasaMyamasUtramasaMyamavipakSaH saMvara iti saMvarasUtraM saMvaraviparIto'saMvara ityasaMvarasUtraM, sugamAni caitAni, navaramupakaraNasaMvaraH-apratiniyatAkalpanIyavastrAdyagrahaNarUpo'thavA viprakIrNasya vastrAdyupakaraNasya saMvaraNamupakaraNasaMvaraH, ayaM caudhikopakaraNApekSaH tathA zUcyAH kuzAgrANAM ca zarIropaghAtakatvAdyasaMvaraNaM-saGgopanaM sa zUcIkuzAgrasaMvaraH, eSa tUpalakSaNatvAtsamastaupagrahikopakaraNA|pekSo draSTavyaH, iha cAntyapadadvayena dravyasaMvarAvuktAviti / asaMvarasyaiva vizeSamAha dasahiM ThANehiM ahamaMtIti thaMbhijjA, taM0-jAtimateNa vA kulamaeNa vA jAva issariyamateNa vA 8 NAgasuvannA vA me aMtitaM havvamAgacchaMti 9 purisadhammAto vA me uttarite ahodhite NANadaMsaNe samuppanne 10 (sU0 710) dasavidhA samAdhI paM0 20-pANAtivAyaveramaNe musA0 adinnA0 mehuNa0pariggahA0 IritAsamitI bhAsAsamitI esaNAsamitI AyANa. uccArapAsavaNakhelasiMghANagapAriTThAvaNitAsamitI, dasavidhA asamAdhI paM0 20-pANAtivAte jAva pariggahe IritA'samitI jAva uccArapAsavaNakhelasiMghANagapAriTThAvaNiyA'samitI (sU0711) dasavidhA pavvajjA paM0 20-chaMdA 1 Jain Education For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 473 // rosA 2 parijunnA 3 baviNA 4 pahissutA 5 ceva / sAraNitA 6 rogiNIlA 7 aNADhitA 8 devasannatI 9 // 1 // vacchANubaMdhitA 10 / dasavidhe samaNadhamme paM0 20-khaMtI muttI ajave maddave lAghave sacce saMjame tave citAte baMmaravAse isa vidhe veyAvacce paM0 20-AyariyaveyAbace 1 ubajjhAyaveyAvacce 2 theraveyAvacce 3 tavassi0 4 gilANa. 5 seha. 6 kula. 7 gaNa. 8 saMghaveyAvacce 9 sAhammiyaveyAvacce 10 (sU0 712) / dasavidhe jIvapariNAme paM0 saM0-gati pariNAce iMditapariNAme kasAyapariNAme lesA0 jogapariNAme uvaoga0 NANa0 dasaNa0 caritta0 vetapariNAme / dasavidhe ajIvapariNAme paM0, taM0-baMdhaNapariNAme gati0 saMThANapariNAme bheda0 vaNNa. rasa. gaMdha0 phAsa. agurulahu0 sahapariNAme (sU0 713) 'dasahI'tyAdi, spaSTa, navaraM 'ahamaMtIti ahaM aMtA iti anto-jAtyAdiprakarSaparyanto'syAstItyantaH ahameva jAtyAdibhiruttamatayA paryantavattI, athavA'nusvAraprAkRtatayeti ahaM atiH-ati zayavAniti evaMvidhollekhena 'bhijjatti stanIyAt-stabdho bhavet mAyedityarthaH, yAvatkaraNAt 'balamaeNa rUvamaeNa suyamaeNa tavamaeNa lAbhamaeNe'ti dRzya, tathA 'nAgasubanne ti nAgakumArAH suparNakumArAzca kA vikalpArthaH me-mama antika-samIpaM 'havvaM'zIghramAgacchantIti, puruSANAM-prAkRtapuruSANAM dharmo-jJAnapayoyalakSaNastasmAddhA sakAzAta uttara:-pradhAnaH sa evauttarika: 'ahodhiya ciniyatakSetraviSayo'vadhistaSaM jJAnadarzanaM pratItamiti / uktamadavilakSaNaH samAdhiriti tatsUtrametadvipakSo'samAdhiriti tatsUrya, samAdhItarakosazramAmAjyati mAtsUtra, majyAvasA kAmaNamastazizeSaza caiyAvRttyamiti tatsUtre jIvadhamokSata ati 10sthAnA. uddezaH3 stambhAH samAdhItarepravrajyAzramaNadhamavaiyAvRtyaM jIvAjIvapari NAmaH sU0710 713 // 473 // Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education jIvapariNAmasUtrametadvilakSaNatvAdajIva pariNAmasUtraM, sugamAni caitAni, navaraM 'samAhi'tti samAdhAnaM samAdhiH- samatA sAmAnyato rAgAdyabhAva ityarthaH, sa copAdhibhedAddazadheti / 'chaMdA' gAhA, 'chaMda'ti chandAt svakIyAdabhiprAyavizeSAdgovindavAcakasyeva sundarInandasyeva vA, parakIyAdvA bhrAtRvazvabhavadantasyeva yA sA chaMdA 'rosA ya'tti roSAt zivabhUteriva yA sA zeSA 'parijuNNa' ti paridhunA dAridrayAtkASThahArakasyeva yA sA parighUnA 'suviNe' ti svamAt puSpacUlAyA iva yA svapne vA yA pratipadyate sA svapnA 'paDisuyA ceva'ci pratizrutAt pratijJAnAd yA sA pratizrutA zAlibhadra bhaginIpatighanyakasyeva 'sAraNiya'tti smAraNAdyA sA smAraNikA mallinAthasmAritajanmAntarANAM pratibuddhyAdirAjAnAmiva 'rogiNiya'tti rogaH AlambanatayA vidyate yasyAM sA rogiNI saiva rogiNikA sanatkumArasyeva 'aNADhiya'tti anAdRtAd-anAdarAdhA sA anAdRtA naMdiSeNatyeva anAdRtasya vA zithilasya yA sA tathA 'devasannatti'tti devasaMjJapteH devapratibodhanAdyA sA tathA metAryAderivekhi, 'vacchAnubaMdhA ya'ci gAthAtirikaM vatsaH - putrastadanubandho yasyAmasti sA vatsAnubandhikA, vairakhAmimAturiveti, bhramaNadhamrmmo vyAkhyAta eva, navaraM 'ciyAe' ti tyAgo dAnadharma iti / vyAvRtto vyApRto vA vyApArastatkarma vaiyAvRttvaM vaiyAvRttyaM vA bhaktapAnAdibhirupaSTambha ityarthaH, 'sAhaMmiya'tti samAno dharmaH sadharmmastena carantIti sAdhammikAH sAdhavaH / 'pariNAme' tyAdi, pari NamanaM pariNAmastadbhAvagamanamityarthaH, yadAha - " pariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnaM / na ca sarvathA binAzaH pariNAmastadvidAmiSTaH // 1 // " dravyArthanayasyeti, "satvaryayeNa nAzaH prAdurbhAvo'satA ca paryayataH / dravyANAM onal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- vRttiH 10sthAnA. uddezaH3 stambhAH samAdhIta. repravrajyAzramaNadha // 474 // mavaiyAvR pariNAmaH proktaH khalu paryayanayasya // 1 // " iti, jIvasya pariNAmaH 2 iti vigrahaH, sa ca prAyogikaH, tatra gatireva pariNAmo gatipariNAmaH, evaM sarvatra, gatizceha gatinAmakarmodayAnnArakAdivyapadezahetuH tatsariNAmazcAssbhavakSayAditi, sa ca narakagatyAdizcaturvidhaH, gatipariNAme ca satyevendriyapariNAmo bhavatIti tamAha-iMdiyapariNAmetti sa ca zrotrAdibhedAt paJcadheti, indriyapariNatau ceSTAniSTaviSayasambandhAdrAgadveSapariNatiriti tadanantaraM kapAyapariNAma uktaH, sa ca krodhAdibhedAccaturvidhaH, kaSAyapariNAme ca sati lezyApariNatirnatu lezyApariNatau kaSAyapariNatiH, yena kSINakaSAyasyApi zuklalezyApariNatirdezonapUrvakoTiM yAvad bhavati, yata uktam-"muhuttaddhaM tu jahannA ukosA hoi puvakoDIo / navahiM varisehiM UNA nAyavvA sukkalessAe // 1 // " iti [zuklalezyAyA jaghanyA sthitimuhUrttAdha navavarSonA pUrvakoTI utkRSTA jJAtavyA bhavati // 1 // ] ato lezyApariNAma uktaH, sa ca kRSNAdibhedAttyaM poDheti, ayaM ca yogapariNAme sati bhavati, yasmAnniruddhayogasya lezyApariNAmo'paiti, yataH-samucchinnakriyaM dhyAnamalezyasya bhavatItilezyApariNAmAnantaraM yogapariNAma uktaH, sa ca manovAkAyabhedAnidheti, saMsAriNAM ca yogapa|riNatAvupayogapariNatirbhavatIti tadanantaramupayogapariNAma uktaH, sa ca sAkArAnAkArabhedAd dvidhA, sati copayogapariNAme jJAnapariNAmo'tastadanantaramasAvuktaH, sa.cAbhinibodhikAdibhedAt paJcadhA, tathA mithyAdRSTAnamapyajJAnamityajJAnapariNAmo matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnalakSaNastrividho'pi vizeSagrahaNasAdhAt jJAnapariNAmagrahaNena gRhIto draSTavya iti, jJAnAjJAnapariNAme ca sati samyaktvAdipariNatiriti tato darzanapariNAma uktaH, sa ca tridhA-sa-1 jIvAjIvapari NAma: sU0710 713 // 474 // Jain Education For Personal & Private Use Only AJIRnelibrary.org Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myaktvamithyAtvamizrabhedAt, samyaktve sati cAritramiti tatastapariNAma uktaH, sa ca sAmAyikAdibhedAt paJcadheti, sAkhyAdivedapariNAme cAritrapariNAmo na tu cAritrapariNAme vedapariNatiryasmAdavedakasyApi yathAkhyAtacAritrapariNatirdRSTetira cAritrapariNAmAnantaraM vedapariNAma uktaH, sa ca khyAdibhedAt trividha iti / 'ajIve'tyAdi, ajIvAnAM-pudgalAnAM pariNAmo'jIvapariNAmaH, tatra bandhanaM-pudgalAnAM parasparaM sambandhaH saMzleSa ityarthaH sa eva pariNAmo bandhanapariNAmaH, evaM sarvatra, bandhanapariNAmalakSaNaM caitat-"samaniddhayAe baMdho na hoi samalukkhayAyavi na hoi / vemAyaniddhalukkhattaNeNa baMdho u khaMdhANaM ||1||"[smsnigdhtyaa baMdho na bhavati samarUkSatayApi na bhavati vimAtrasnigdharUkSatvena skandhAnAM bndhH||1||] etaduktaM bhavati-samaguNasnigdhasya samaguNasnigdhena paramANvAdinA bandho na bhavati, samaguNarUkSasyApi samaguNarUkSeNeti, yadA viSamA mAtrA tadA bhavati bandho, viSamamAtrAnirUpaNArthamucyate "niddhassa niddheNa duyAhieNaM, lukkhassa lukkheNa duyAhieNaM / niddhassa lukkheNa uvei baMdho, jahannavajjo visamo samo vA // 1 // " iti [snigdhasya dvikAdhikena snigdhena rUkSasya dvikAdhikena rUkSeNa rUkSeNa snigdhasya bandha upapadyate viSamaH samo vA jghnyvyNH||1||] gatipariNAmo dvividhaH-spRzadgatipariNAma itarazca, tatrAdyo yena prayatnavizeSAt kSetrapradezAn spRzan gacchati, dvitIyastu yenAspRzanneva tAn gacchati, na cAyaM na sambhAvyate, gatimadravyANAM prayatnabhedopalabdheH, tathAhi-abhraSaharmyatalagata-| vimuktAzmapAtakAlabheda upalabhyate anavaratagatipravRttAnAM ca dezAntaraprAptikAlabhedazcetyataH sambhAvyate'spRzadgatipari-1 NAma iti, athavA dIrghaisvabhedAt dvividho'yamiti, saMsthAnapariNAmaH parimaNDalavRttavyasracaturasrAyatabhedAt paJcavidhaH, Jain Education For Personal & Private Use Only lainelibrary.org Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH ** // 475 // ***** SESSASSASSAR bhedaparivAmaH paJcadhA, tatra khaNDabhedaH kSiptamRpiNDasyeva 1 pratarabhedo'naphTalava 2 anusaTabhedo vAsyeva 3 pUrNabhedaH 10sthAnA. cUrNanaM 4 utkarikAbhedaH samutkIrvamANamasvakasveveti, varNapariNAmaH paJcadhA gandhapariyAmo dvidhA rasapariNAmaH paJcadhA uddezaH3 sparzapariNAmo'STadhA, na gurukamadhogamanasvabhAvaM na laghukamUrdhvagamanasvabhAvaM badrayaM vadagurukalaghuka-atyambasUkma bhASA asvA. manAkarmadravyAdi tadeva pariNAmaH pariNAmatadvatorabhedAt agurulaghukapariNAmaH etabrahaNenaitadvipakSo'pi gRhIto evaH, dhyAyika tatra gurukaM ca vivakSayA laghukaM ca vivakSayaiva yad dravyaM tadgurukalaghukaM audArikAdi sthUlataramityarthaH, idamukavAra di. sU0714 vidhaM vastu nizcayanayamatena vyavahAratastu caturdA, taba guruka-adhogamanasvabhAvaM vajrAdi laghukaM-UrdhvagamasakhabhAvaM 31 dhUmAbi gurukalaghuka-tiryaggAmi vAyujyotikavimAnAdi agurulaghukaM-AkAzAdIti, Aha ca bhASyakAra:-"vikrayao sadhvagurU sabbalahuM pA na vijaI davvaM / bAyaramiha guruhuyaM agurulahu sesavaM dambaM // 1 // guruyaM lahu ubhaya pobhayamiti vAvahArivanayassA / dabbaM le 1 dIvo 2 vA 3 vomaM / jahAsaMkhaM // 2 // " iti [nizcayataH sarvaguru sarvalaghu vA dravyaM na vidyate cAdaraM iha gurulaghukaM zeSa dravyamagurulaghukaM ||1||guru laghu ubhayaM anubhayaM ca dravyaM vyavahAranavoti - dIpa: 2 vAyu: 3 vyoma 4 yathAsaMkhyaM // 2 // ] zabdapariNAmaH zabhAzabhabhedAda dvidheti / jIvapariNAmAdhikArAta pugaLalakSaNAjIvapariNAmasantarikSalakSaNAjIvapariNAmopAdhikramasvAdhyAyikavyapadezyaM 'dasavihe' syAdinA sUtreNAisavidhe aMcaListriAve asanjhAie paM0 taM-hAvAte disidAce gajite vijute nigyAne khUbave jaskhAlicce miza // 475 // mahilA svAyA / vasavihe bogaLite asamAvibe paM0 0-addhi maMsaM soNite asutisAmaMte mukhamayasAmane caMdo. * Jain Education For Personal & Private Use Only Mananelibrary.org Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varAte sUrovarAe paDaNe rAyavuggahe uvasayassa aMto orAlie sarIrage (sU0 714 ) paMciMdiyANaM jIvANaM asamArabhamANassa dasavidhe saMjame kajjati, taM0-soyAmatAo sukkhAo avavarovettA bhavati sotAmateNa dukkheNaM asaMjogettA bhavati evaM jAva phAsAmateNaM dukkheNaM asaMjoettA bhavati, evaM asaMyamovi bhANitavvo (sU0 715) tatra 'aMtalikkhae'tti antarikSa-AkAzaM tatra bhavamAntarIkSakaM svAdhyAyo-vAcanAdiH paJcavidho yathAsambhavaM yasminnasti tatsvAdhyAyikaM tadabhAvo'svAdhyAyikaM tatrolkA-AkAzajA tasyAH pAtaH ulkApAtaH, tathA dizo dizi vA dAho didgAhaH, idamuktaM bhavati-ekataradigvibhAge mahAnagarapradIpanakamiva ya udyoto bhUmAvapratiSThito gaganatalavattI sa dizAha iti, garjita-jImUtadhvaniH, vidyut-taDit nirghAta:-sAbhre nirabhre vA gagane vyantarakRto mahAgarjitadhvaniH, 'jUyae'tti sandhyAprabhA candraprabhA ca yadyugapad bhavatastat juyagotti bhaNitaM, sandhyAprabhAcandraprabhayormizratvamiti | bhAvaH, tatra candraprabhA''vRtA sandhyA apagacchantI na jJAyate zuklapakSapratipadAdiSu dineSu, sandhyAcchede vA'jJAyamAne kAla-* velA na jAnantyatastrINi dinAni prAdoSikaM kAlaM na gRhNanti tataH kAlikasyAsvAdhyAyaH syAditi, ulkAdInAM cedaM | svarUpaM-"disidAho chinnamUlo ukkasarahA payAsajuttA vaa| saMjhAcheyAvaraNo juyao sukke diNe tinni ||1||"[chinmuulo didgAhaH sarekhA prakAzayuktA vA ulkA saMdhyAchedAvaraNastu yUpaka eva zukle trINi dinAni // 1 // ] 'jakkhAlitaMti yakSAdIdhamAkAze bhavati, eteSu svAdhyAyaM kurvatAM kSudradevatA chalanAM karoti, dhUmikA-mahikAbhedo varNato dhUmikA dhUmAkArA dhUvetyarthaH, mahikA pratItA, etacca dvayamapi kArtikAdiSu garbhamAseSu bhavati, tacca patanAnantarameva sthA080 Jain EducationIA. For Personal & Private Use Only Shelibrary.org Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 10sthAnA. uddezaH3 asvAdhyAyika sU0715 // 476 // sUkSmatvAtsarvamakAyabhAvitaM karotIti, 'rayaugghAe'tti vizrasApariNAmataH samantAdreNupatanaM rajaudghAto bhaNyate / asvAdhyAyAdhikArAdevedamAha-dasavihe orAlie' ityAdi, audArikasya-manuSyatiryakzarIrasyedamaudArikamasvAdhyAyikaM, tatrAsthimAMsazoNitAni pratItAni, tatra paJcendriyatirazcAmasvAdhyAyika dravyato'sthimAMsazoNitAni granthAntare cApyadhIyate, yadAha-"soNiya maMsaM cammaM aTThIvi ya hoMti cattAri" iti, [zoNitaM mAsaM cAsthi bhavantyapi catvAri // ] kSetrataH SaSTihastAbhyantare, kAlataH sambhavakAlAdyAvattRtIyA pauruSI mArjArAdibhirmUSikAdivyApAdane'horAtraM ceti, bhAvataH sUtraM nandyAdikaM nAdhyetavyamiti, manuSyasambandhyapyevameva, navaraM kSetrato hastazatamadhye kAlato'horAtraM yAvat ArtavaM dinatrayaM strIjanmani dinASTakaM puruSajanmani dinasaptakaM asthIni tu jIvavimokSadinAdArabhya hastazatAbhyantarasthitAni dvAdaza varSANi yAvadasvAdhyAyikaM bhavati, citAgninA dagdhAnyudakavAhena vA vyUDhAnyasvAdhyAyika na bhavati, bhUminikhAtAnyasvAdhyAyikamiti, tathA azucIni-amedhyAni mUtrapurISANi teSAM sAmantaM-samIpamazucisAmantamasvAdhyAyikaM bhavati, uktaM ca kAlagrahaNamAzritya-"soNiyamuttapurIse ghANAloyaM pariharejA" iti [zoNitamUtrapurISeSu ghrANAloko pariharet ] zmazAnasAmanta-zabasthAnasamIpaM, candrasya-candravimAnasyoparAgo-rAhuvimAnatejasoparaJjanaM candroparAgo grahaNamityarthaH, evaM sUroparAgo'pi, iha cedaM kAlamAna-yadi candraH sUryo vA grahaNe sati sagraho'nyathA vA nimajati tadA grahaNakAlaM tadvAtrizeSaM tadahorAtrazeSaM ca tataH paramahorAtraM ca varjayanti, Aha ca-"caMdimasUruvarAge nigyaae| guMjie ahorattaM" iti [candrasUryoparAge nirghAta guMjite'horAtraM AcaritaM tu yadi tatraiva rAtrau dine vA muktastadA candragrahaNe 476 // |{jie ahoratta mahaNakAlaM tadrAvizeSatarAgo'pi, iha cedaM kAmacandrasya-candravimAnasyAraharejA" iti [zoNita Jain Educationa l For Personal & Private Use Only CILainelibrary.org Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyA eva rAtreH zeSa pariharanti, sUryagrahaNe tu taddinazeSa parihRtyAnantaraM rAtrimapi pariharantIti, Aha ca-"AinnaM diNamukke socciya divaso va rAI ya / " iti [AcIrNa dinamukte sa eva divasaH rAtri // ] candrasUryoparAgayozcaudArikatvaM tadvimAnapRthivIkAyikApekSayA'vaseyamAntarIkSakatvaM tu sadapi na vivakSitaM, AntarIkSatvenoktabhya Akasmikebhya ulkAdibhyazcandrAdivimAnAnAM zAzvatatvena vilakSaNatvAditi, 'paDaNe'tti patana-maraNaM rAjAmAtyasenApatigrAmabhogikAdInAM, tatra yadA daNDikaH kAlagato bhavati rAjA vA'nyo yAvanna bhavati tadA sabhaye nirbhaye vA svAdhyAyaM varjayatIti nirbhayazravaNAnantaramapyahorAtraM varjayantIti grAmamahattare'dhikAraniyukta bahusvajane vA zayyAtare vA puruSAntare vA saptagRhAbhyantaramRte'horAtraM svAdhyAyaM varjayanti zanairvA paThanti, nirduHkhA eta iti gahIM loko mA kArSIditi, Aha ca-"mayahara pagae bahupakkhie ya sattaghara aMtara mayaMmi / nihukkhatti ya garahA na paDhaMti saNIyagaM vAvi // 1 // " iti [mahattare pragate bahupAkSike ca (zayyAtare vA) saptagRhAbhyantare mRte nirduHkhA iti garheti na paThanti zanairvA // 1 // ] tathA 'rAyavuggahetti rAjJAM saGgrAma upalakSaNatvAtsenApatigrAmabhogikamahattarapuruSastrImallayuddhAnyasvAdhyAyikaM, evaM pAMzupiSTAdibhaNDanAnyapi, yata ete prAyo vyantarabahulAsteSu pramattaM devatA chalayennirduHkhA eta ityuDDAho vA'prItikaM vA bhavedityato yadvigrahAdikaM yaccirakAlaM yasmin kSetre bhavati tatra vigrahAdike tAvatkAlaM tatra kSetre svAdhyAyaM pariharantIti, uktaM ca-"seNAhiva bhoiya mayahare ya puMsitthimallayuddhe ya / lohAibhaMDaNe vA gujjhaga uDDAha aciyattaM // 1 // iti, [senAdhipabhojikamahattarANAM pustriyormallAnAM yuddhe ca pAMzupiSTAdibhaMDane vA guhyakA uDDAho 'prItizca // 1 // ] tatho ca ( zayyAtare vA) saptagrahAbhyantatiprAmabhogikamahattarapuruSalImA yatAinyuDAho vA'prIti yapi, yata ete prAyoplakSaNatvAtsenApatigrAmabhogikamA iti gati na paThanti zava Jain Education clonal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 477 // pAzrayasya-vasaterantaH-madhye vartamAnamaudArikaM manuSyAdisatkaM zarIrakaM yadyudbhinnaM bhavati tadA hastazatAbhyantare'svAdhyAyika bhavati, athAnudbhinnaM tathApi kutsitatvAdAcaritatvAcca hastazataM vaya'te, pariSThApite tu tatra tatsthAnaM zuddha bhavatIti / paJcendriyazarIramasvAdhyAyikamityanantaramuktamiti paJcendriyAdhikArAttadAzritasaMyamAsaMyamasUtre gatArthe / saMyamAsaMyamAdhikArAt tadviSayabhUtAni sUkSmANi prarUpayannAha dasa suhumA paM0 20-pANasuhume paNagasuhume jAva siNehasuhume gaNiyasuhume maMgasuhume (sU0 716) jaMbUmaMdiradAhiNeNaM gaMgAsiMdhumahAnadIo dasa mahAnatIo samappeMti, taM0-jaNA 1 saraU 2 AvI 3 kosI 4 mahI 5 siMdhU 6 vivacchA 7 vibhAsA 8 erAvatI 9 caMdrabhAgA 10 / jaMbUmaMdarauttareNaM rattArattavatIo mahAnadIo dasa mahAnadIo samappeMti, taM0-kiNhA mahAkiNhA nIlA mahAnIlA tIrA mahAtIrA iMdA jAva mahAbhogA (sU0 717) jaMbuddIve.2 bharahavAse dasa rAyahANIo paM0 20-caMpA 1 mahurA 2 vANArasI 3 ya sAvatthI 4 tahata sAtetaM 5 / hatthiNaura 6 kaMpillaM 7 mihilA 8 kosaMbi 9 rAyagihaM 10 // 1 // eyAsu NaM dusarAyahANIsu dasa rAyANo muMDA bhavettA jAva pavvatitA, taM0-bharahe sagaro maghavaM saNaMkumAro saMtI kuMthU are mahApaume hariseNo jayaNAme (sU0 718) jaMbuddIve 2 maMdare pavvae dasa joyaNasayAI uvveheNaM dharaNitale dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM uvariM dasajoyaNasayAI vikkhaMbheNaM dasadasAiM joyaNasahassAI savvaggeNaM paM0 (sU0 719) jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa bahumajjhadesabhAge imIse rayaNappabhAte puDhavIte uvarimaheDillesu khuDDagapataresu, ettha NamaTTapatesite ruyage paM0 jao NamimAto dasa disAo pavahaMti, 10sthAnA. | uddeza:3 | sUkSmANi nadhArAjadhAnya: | meruH ruca kAdiH sU0716720 RSONABARACE // 477 // SANSAR dain Educati o nal For Personal & Private Use Only C a inelibrary.org Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROMANORAN saM0-puracchimA 1 puracchimadAhiNA 2 dAhiNA 3 dAhiNapaJcatthimA 4 paJcatthimA 5 paJcatthimuttarA 6 uttarA 7 uttarapuracchimA 8 uddhA 9 aho 10, eesi NaM dasaNhaM disANaM dasa nAmadhijjA paM0 taM0-iMdA aggIi jamA NeratI vAruNI ya vAyavvA / somA IsANAviya vimalA ye tamA ya boddhavvA // 1 // lavaNassa NaM samudassa dasa joyaNasahassAI gotitthavirahite khette paM0, lavaNassa Ne samuhassa dasa joyaNasahassAI udagamAle pannatte, savvevi NaM mahApAtAlA dasadasAiM joyaNasahassAimubveheNaM paNNattA, mUle dasa z2oyaNasahassAI vikkhaMbheNaM pannatA, bahumajjhadesabhAge egapaesitAte seDhIe dasadasAI joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM pannattA, uvari muhamUle dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM paNNattA, tesi NaM mahApAtAlANaM kuDDA savvavairAmayA savvatthasamA dasa joyaNasayAI bAhalleNaM pannattA, savvevi NaM khuddA pAtAlA dasa joyaNasatAI uvveheNaM paM0, mUle dasadasAI joyaNAI vikkhaMbheNaM, bahumajjhadesabhAge egapaesitAte seDhIte dasa joyaNasatAI vikhaMbheNaM paM0, uvari muhamUle sadasAiM joyaNAI vikkhaMbheNaM paM0, tesi NaM khuDDApAtAlANaM kuDDA savvavairAmatA savvattha samA dasa joyaNAI bAhalleNaM paNNattA (sU0 720) dhAyatisaMDagA gaM maMdarA dasajoyaNasayAI uvveheNaM dharaNitale desUNAI dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM uvari dasa joyaNasayAI vikkhaMbheNaM pa0 / pukkharavaradIvaddhagA gaM maMdarA dasa joyaNa evaM ceva (sU0 721) savvevi NaM vaTTaveyaddhapavvatA dasa joyaNasayAI uddhaM uccatveNaM dasa gAuyasayAimubveheNaM savvatthasamA pallagasaMThANasaMThitA, dasa joyaNasayAI vikkhaMbheNaM paM0 (sU0 722) aMbuddIve 2 dasa khettA paM0 20-bharahe eravate hemavate herannavate harivasse rammagavasse puvvavidehe avaravidehe devakurA uttarakurA (sU0 723 ) mANusuttare NaM pavvate mUle A SAKAR JainEducatio-K ional For Personal & Private Use Only lainelibrary.org Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH // 478 // dasa bAvIse joyaNasate vikkhaMbheNaM paM0 (sU0 724) savvevi NamaMjaNagapavvatA dasa joyaNasayAimuvveheNaM mUle dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM uvariM dasa joyaNasatAI vikkhaMbheNaM panna0, savvevi NaM dahimuhapavvatA dasa joyaNasatAI uvveheNaM savvatthasamA pallagasaMThANasaMThitA dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM paM0, savvevi NaM ratikaragapavvatA dasa joyaNasatAI uddhaM uccatteNaM dasagAuyasatAI ubveheNaM savvatthasamA jhallarisaMThitA dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM paM0 (sU0 725) ruyagavare NaM pavvate dasa joyaNasayAI uvveheNaM mUle dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM uvariM dasa joyaNasa tAI vikkhaMbheNaM paM0 / evaM kuMDalavarevi (sU0 726) __ 'dasa suhume tyAdi, prANasUkSma-anuddharitakunthuH panakasUkSma-ullI yAvatkaraNAdidaM draSTavyaM, bIjasUkSma-trIhyAdInAM nakhikA haritasUkSma-bhUmisamavarNa tRNaM puSpasUkSma-vaTAdipuSpANi aNDasUkSma-kITikAdyaNDakAni layanasUkSma-kITikAnagarAdi snehasUkSma-avazyAyAdItyaSTamasthAnakabhaNitameva idamaparaM gaNitasUkSma-gaNitaM saGkalanAdi tadeva sUkSmaM sUkSmabuddhigamyatvAt , zrUyate ca vajrAMtaM gaNitamiti, 'bhaGgasUkSma bhaGgA-bhaGgakA vastuvikalpAste ca dvidhA-sthAnabhaGgakAH kramabha|GgakAzca, tatrAdyA yathA dravyato nAmaikA hiMsA na bhAvataH 1 anyA bhAvato na dravyataH 2 anyA bhAvato dravyatazca 3 anyA na bhAvato nApi dravyataH 4 iti, itare tu dravyato hiMsA bhAvatazca 1 dravyato'nyA na bhAvataH 2 na dravyato'nyA bhAvataH 3 anyA na dravyato na bhAvataH4 iti tallakSaNaM sUkSmaM bhaGgasUkSma, sUkSmatA cAsya bhajanIyapadabahutve gahanabhAvena sUkSmabuddhigamyatvAditi / pUrva gaNitasUkSmamuktamiti tadviSayavizeSabhUtaM prakRtAdhyayanAvatAritayA jaMbuddIvetyAdi 10sthAnA. | uddezaH3 dhAtakImeru: vRttavai| tAnyaHkSe. trANi mAnuSottaraH aJjanadadhimukharatikarA rucakakuNDalI sU0721 726 // 478 // in Education Intema oral For Personal & Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94545453 gaGgAsUtrAdikaM kuNDalasUtrAvasAnaM kSetraprakaraNamAha, kaNThyaJcedam, navaraM gaGgAM samupayAnti dazAnAmAdyAH paJca itarAH sindhumiti, evaM raktAsUtramapi navaraM yAvatkaraNAt 'iMdaseNA vAriseNa'tti draSTavyamiti / 'rAyahANIo'tti rAjA dhIyate-vidhIyate abhiSicyate yAsu tA rAjadhAnyaH-janapadAnAM madhye pradhAnanagaryaH, 'caMpA gAhA, campAnagarI aGgajanapadeSu mathurA sUrasenadeze vArANasI kAzyAM zrAvastI kuNAlAyAM sAketamayodhyetyarthaH kozaleSu janapadeSu, 'hatthiNapuraM'ti nAgapuraM kurujanapade kAmpilyaM pAJcAleSu mithilA videhe kozAmbI vatseSu rAjagRhaM magadheSviti, etAsu kila sAdhavaH utsargato na pravizanti taruNaramaNIyapaNyaramaNyAdidarzanena manaHkSobhAdisambhavAt, mAsasyAntardvistriA pravizatAM tvAjJAdayo doSA iti, etAzca dazasthAnakAnusAreNAbhihitA na tu dazaivaitAH arddhaSaDriMzatAvAryajanapadeSu paDriMzatenagarINAmuktatvAditi, ayaM ca nyAyo'nyatra granthe teSu teSu prAyazcittAdivicAreSu prasiddha eveti, vyAkhyAtaM ca dazarAjadhAnIgrahaNe zeSANAmapi grahaNaM nizIthabhASye, yadAha-"dasarAyahANigahaNA sesANaM sUyaNA kayA hoi / mAsassaMto dugatiga tAoM atimi ANAI // 1 // doSAzceha-"taruNAvesitthivivAharAyamAIsu hoi saikaraNaM / AujjagIyasadde itthIsadde ya saviyAre // 2 // " iti / [dazarAjadhAnIgrahaNAccheSANAM sUcanA kRtA bhavati mAsAntaHi triH tAH pravizata | AjJAdi // 1 // taruNA vezyAstrI vivAharAgA (rAjA)diSu bhavati smRtikaraNaM AtodyagItazabde strIzabde ca savikAre // 1 // ] 'etAkhi'ti anantaroditAsu dazasvAryanagarISu madhye anyatarAsu kAsuciddaza rAjAnaH cakravartinaH pravrajitA ityevaM dazasthAnake'vatArasteSAM kRtaH, dvau ca subhUmabrahmadattAbhidhAnI na pravrajitau narakaM ca gatAviti, tatra bharatasagarau in Educat For Personal & Private Use Only janelibrary.org Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C zrIsthAnAGgasUtravRttiH 10 sthAnA. uddezaH3 sUkSmAdiH sU0721726 // 479 // LASSAUGANGACAS prathamadvitIyau cakravartirAjau sAkete nagare vinItA'yodhyAparyAye jAtau pravrajitau ca, maghavAn zrAvastyAM, sanatkumArA|dayazcatvAro hastinAgapure mahApadmo vANArasyAM hariSeNaH kAmpilye jayanAmA rAjagRhe iti, na caitAsu nagarISu krameNaite rAjAno vyAkhyeyAH granthavirodhAt, uktaM ca "jamaNa viNIya ujjhA sAvatthI paMca hathiNapuraMmi / vANArasi kaMpille rAyagihe ceva kaMpillA // 1 // " iti, [janma vinItA'yodhyA zrAvastISu paMca hastinApure vArANasyAM kopilye rAjagRhe caiva kopilye // 1 // ] apravrajitacakravartinau tu hastinAgapurakAmpilyayorutpannAviti, ye ca yatrotpannAste tatraiva prana jitA iti, idamAvazyakAbhiprAyeNa vyAkhyAtaM, nizIthabhASyAbhiprAyeNa tu dazasvetAsu nagarISu dvAdaza cakriNo jAtAH, tatra navasvekaikaH ekasyAM tu traya iti, Aha ca-"caMpA mahurA vANArasI ya sAvatthimeva sAkeyaM / hatthiNa. purakaMpillaM mihilAkosaMbirAyagihaM // 1 // saMtI kuMthU ya aro tinnivi jiNacaki ekahiM jAyA / teNa dasa hoti jattha va kesava jAyA jaNAinna ||3||"tti, [caMpA mathurA vANArasI ca zrAvastI eva sAketaM hastinApuraM kAMpilyaM mithilA kozAMbI rAjagRhaM // 1 // zAntiH kunthuzcArastrayo jinacakriNaH ekatra jAtAH tena daza bhavaMti yatra vA kezavA jAtA jnaakiirnnaaH||2||] mandaro-meruH, 'ubveheNanti bhUmAvavagAhataH, 'viSkambheNa' pRthutvena 'upari'paNDakavanapradeze dazazatAni sahasramityarthaH, dazadazakAmi zatamityarthaH, keSAM?-yojanasahasrANAM, lakSamityarthaH, IdRzI ca bhaNitirdazasthAnakAnurodhAt , 'sarvAgreNa' sarvaparimANata iti 'uvarimahaDillema'tti uparitanAdhastanayoH kSullakapratarayoH, sarveSAM madhye tayoreva laghutvAt , tayoratha upari ca pradezAntaravRddhyA varddhamAnataratvAllokasyeti, "aTThapaesie'tti aSTau pra // 479 // Jain Education international For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SOSHISHASHISHUSOSASUSAS dezA yasminnityaSTapradezikaH, svArthikapratyayavidhAnAditi, tatra coparitane pratare catvAraH pradezA gostanavaditaratrApi catvArastathaiveti, 'imAu~tti vakSyamANAH 'dasatti catasro dvipradezAdayo jhuttarAH zakaToddhisaMsthAnA mahAdizazcatana eva ekapradezAdayo'nuttarA muktAvalIkalpA vidizaH, tathA dve catuSpradezAdike anuttare UrdhvAdhodizAviti, 'pavaI|ti'tti pravahati prabhavantItyarthaH, 'iMdA'gAhA, indro devatA yasyAH sA aindrI evamAgneyI yAmyetyAdi, vimalA vitimi-81 ratvAdUrdhvadizo nAmadheyaM, tamA andhakArayuktatvena rAtritulyatvAdadhodizazceti / 'lavaNasse'tyAdi, gavAM tIrtha-taDAgAdA- vavatAramArgo gotIrtha, tato gotIrthamiva gotIrtha-avatAravatI bhUmiH, tadvirahitaM samamityarthaH, etacca paJcanavatiyojanasahasrANyAgbhAgataH parabhAgatazca gotIrtharUpAM bhUmiM vihAya madhye bhavatIti, 'udakamAlA' udakazikhA veletyarthaH, dazayojanasahasrANi viSkambhataH uccaistvena SoDazasahasrANIti, samudramadhyabhAgAdevotthiteti, 'savvevI'tyAdi, sarveDapIti pUrvAdidikSu tadbhAvAccatvAro'pi 'mahApAtAlA' pAtAlakalazAH valayAmukhakeUrajUyakaIzvaranAmAnazcatuHsthAnakAbhihitAH, kSullakapAtAlakalazavyavacchedArtha mahAgrahaNaM, dazadazakAni zataM yojanasahasrANAM lakSamityarthaH, "udvedhena' gAdhenetyarthaH 'mUle budhne dazasahasrANi madhye lakSaM, kathaM?, mUlaviSkambhAdubhayata ekaikapradezavRddhyA vistaraM gacchatAM vA ekapradezikA zreNI bhavati tayA, anena pradezavRddhirupadarzitA, athavA ekapradezikAyAH zreNyA atyantamadhye, tato'dha upari ca pradezonaM lakSamityarthaH, tathA upari, kimuktaM bhavati?-ata Aha-mukhamUle mukhapradeze, 'kuDu'tti kuDyAni bhittaya ityarthaH, sarvANi ca tAni vannamayAni ceti vAkyaM, 'sarve'pIti saptasahasrANyaSTazatAni caturazItyadhikAnItye HAMARIKAASADARS ASSASSASSA dain Educat i onal For Personal & Private Use Only .jainelibrary.org Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH // 48 // 825555555 vasaGkhyAH kSullakA mahadapekSayA, udvedhena madhyaviSkambheNa ca sahasraM, mUle mukhe ca viSkambheNa zataM, kuDyabAhalyena ca // 10 sthAnA. daza / 'dhAyaI' ityAdi, 'maMdara'tti pUrvAparau merU, tatsvarUpaM sUtrasiddhaM, vizeSa ucyate-"dhAyaisaMDe merU culasIisahassa uddezaH 3 UsiyA dovi / ogADhA ya sahassaM hoMti ya siharami vicchinnA // 1 // mUle paNanauisayA cauNauisayA ya hoti dhara- | sUkSmAdiH Niyale" iti, [dhAtakIkhaMDe merU caturazItisahasrANi ucchritau bhavataH sahasramavagADhau zikhare ca vistINoM dvAvapi bhavataH suu0721||1|| paMcanavatizatAni mUle caturnavatizatAni dharaNitale ca bhvtH||] sarve'pi vRttavaitADhyaparvatAH viMzatiH pratyeka 726 paJcasu haimavatairaNyavataharivarSaramyakeSveSAM zabdAvatIvikaTAvatIgandhAvatImAlavaparyAyAkhyAnAM bhAvAditi, vRttagrahaNaM dI-I ghaMvaitAbyavyavacchedArthamiti, mAnuSottarazcakravAlaparvataH pratItaH, aJjanakAzcatvAro nandIzvaradvIpavartinaH, dadhimukhAH pratyekamaJjanakAnAM dikkatuSTayavyavasthitapuSkariNImadhyavartinaH SoDazeti, ratikarA nandIzvaradvIpe vidigvyavasthitAH catvA|razcatuHsthAnakAbhihitasvarUpAH / rucako-rucakAbhidhAnastrayodazadvIpavartI cakravAlaparvataH / kuNDala:-kuNDalAbhidhAna | ekAdazadvIpavattI cakravAlaparvata eva, 'evaM kuNDalavare'vI'tyaneneha kuNDalavara udvedhamUlaviSkambhopariviSkambhai rucakavaraparvatasamAna ukko, dvIpasAgaraprajJaptyAM tvevamuktaH-"dasa ceva joyaNasae bAvIse vitthaDo u mUlaMmi / cattAri joyaNa|sae cauvIse vitthaDo sihari // 1 // " iti [ dvAviMzatyadhikAni dazayojanazatAni mUle vistRtaH catustriMzadadhikAni // 480 // caturyojanazatAni zikhare vistRtaH (kuMDalavaraH) atra tulyaM // 1 // ] rucakasyApi, tatrAya vizeSa ukta:-mUlaviSkambho Jain EducatioilaKronal For Personal & Private Use Only 10mjainelibrary.org Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza sahasrANi dvAviMzatyadhikAni zikhare tu catvAri sahasrANi caturviMzatyadhikAnIti / anantaraM gaNitAnuyoga uktaH, atha dravyAnuyogasvarUpaM bhedata Aha dasavihe daviyANuoge paM0 20-daviyANuoge 1 mAuyANuoge 2 egaTThiyANuoge 3 karaNANuoge 4 appitaNa| ppite 5 bhAvitAbhAvite 6 bAhirAbAhire 7 sAsayAsAsate 8 tahaNANe 9 atahaNANe 10 (sU0 727) 'dasavihe davie'tyAdi, anuyojana-sUtrasyArthena sambandhanaM anurUpo'nukUlo vA yogaH-sUtrasyAbhidheyArtha prati vyApAro'nuyogaH, vyAkhyAnamiti bhAvaH, sa ca caturddhA vyAkhyeyabhedAt , tadyathA-caraNakaraNAnuyogo dharmakathAnuyogo gaNitAnuyogo dravyAnuyogazca, tatra dravyasya-jIvAderanuyogo-vicAro dravyAnuyogaH, sa ca dazadhA, tatra 'daviyANuoge'tti yajjIvAdevyatvaM vicAryate sa dravyAnuyogo, yathA dravati-gacchati tAMstAn paryAyAn yate vA taistaiH paryAyairiti dravyaM-guNaparyAyavAnarthaH, tatra santi jIve jJAnAdayaH sahabhAvitvalakSaNA guNAH na hi tadviyukto jIvaH kadAcanApi | sambhavati, jIvatvahAneH, tathA paryAyA api mAnuSatvavAlyAdayaH kAlakRtAvasthAlakSaNAstatra santyeveti, ato bhavatyasau guNaparyAyavattvAt dravyamityAdi dravyAnuyogaH 1, tathA 'mAuyANuoge'tti iha mAtRkeva mAtRkA-pravacanapuruSasyosAdavyayadhrauvyalakSaNA padatrayI tasyA anuyogo, yathA usAdavajIvadravyaM bAlyAdiparyAyANAmanukSaNamusattidarzanAd anusAde ca vRddhAdyavasthAnAmaprAptiprasaGgAdasamaJjasApatteH, tathA vyayavajIvadravyaM pratikSaNaM bAlyAdyavasthAnAM vyayadarzanAdavyayatve ca sarvadA bAlyAdiprApterasamaJjasameva, tathA yadi sarvathA'pyutsAdavyayavadeva tat na kenApi prakAreNa dhruvaM syAttadA Jain Education For Personal & Private Use Only nerary or Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH yogaH // 481 // GANESS akRtAbhyAgamakRtavipraNAzaprAptyA pUrvadRSTAnusmaraNAbhilASAdibhAvAnAmabhAvaprasaGgena ca sakalehalokaparalokAlambanAnuSThA- 10 sthAnA. nAnAmabhAvato'samaJjasameva, tato dravyatayA'sya dhrauvyamityutsAdavyayadhrauvyayuktamato dravyamityAdi mAtRkApadAnu- uddezaH3 yogaH 2, tathA 'egaTTiyANuoga'tti ekazcAsAvarthazca-abhidheyo jIvAdiH sa yeSAmasti ta ekArthikAH-zabdAstairanu- dravyAnuyogastatkathanamityarthaH, ekAthikAnuyogo yathA jIvadravyaM prati jIvaH prANI bhUtaH sattvaH, ekAthikAnAM vA'nuyogo yathA / jIvanAt-prANadhAraNAjIvaH, prANAnAM-ucchAsAdInAmastitvAt prANI, sarvadA bhavanAdbhUtaH, sadA sattvAtsattvaH i- sU0727 tyAdi 3, tathA 'karaNANuogo'tti kriyate ebhiriti karaNAni teSAmanuyogaH karaNAnuyogaH, tathAhi-jIvadravyasya ka vicitrakriyAsu sAdhakatamAni kAlasvabhAvaniyatipUrvakRtAni naikAkI jIvaH kizcana kartumalamiti, mRdravyaM vA kulAlacakracIvaradaNDAdikaM karaNakalApamantareNa na ghaTalakSaNaM kArya prati ghaTata iti tasya tAni karaNAnIti dravyasya karaNAnuyoga iti 4, tathA 'appiyANappie'tti dravyaM hyarpitaM-vizeSitaM yathA jIvadravyaM, kiMvidhaM?-saMsArIti, saMsAryapi |vasarUpaM trasarUpamapi paJcendriyaM tadapi nararUpamityAdi, anarpita-avizeSitameva, yathA jIvadravyamiti, tatazcArpitaM ca tadanarpitaM cetyarpitAnapitaM dravyaM bhavatIti dravyAnuyogaH 5, tathA 'bhAviyAbhAvie'tti bhAvita-vAsitaM dravyAntarasaMsargataH abhAvitamanyathaiva yat, yathA jIvadravyaM bhAvitaM kiJcit , tacca prazastabhAvitamitarabhAvitaM ca, tatra prazastabhAvitaM saMvignabhAvitamaprazastabhAvitaM cetarabhAvitaM, tat dvividhamapi vAmanIyamavAmanIyaM ca, tatra vAmanIyaM yatsaMsargaja // 481 // guNaM doSaM vA saMsargAntareNa vamati, avAmanIyaM tvanyathA, abhAvitaM tvasaMsargaprApta prAptasaMsarga vA vajratandulakalpa na dain Education Tempatanal For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtatyAdinA dharma karmacaitanyAdi jIvadravyamanAdinita tathA CARROROSCARROTOCOCCAGRA vAsayituM zakyamiti, evaM ghaTAdikaM dravyamapi, tatazca bhAvitaM ca abhAvitaM ca bhAvatAbhAvitam , evambhUto vicAro dravyAnuyoga iti 6, tathA 'bAhirAbAhire'tti bAhyAbAhya, tatra jIvadravyaM bAhya caitanyadharmeNAkAzAstikAyAdibhyo vilakSaNatvAttadevAbAhyamamUrttatvAdinA dharmeNa amUrttatvAdubhayeSAmapi, caitanyena vA abAhyaM jIvAstikAyAccaitanyalakSaNatvAdubhayorapi, athavA ghaTAdidravyaM bAhyaM karmacaitanyAdi tvabAhyamAdhyAtmikamitiyAvaditi, evamanyo dravyAnuyoga iti 7, tathA 'sAsayAsAsae'tti zAzvatAzAzvataM, tatra jIvadravyamanAdinidhanatvAt zAzvataM tadevAparAparaparyAyaprAptito'zAzvatamityevamanyo dravyAnuyoga iti 8, tathA tahanANa'tti yathA vastu tathA jJAnaM yasya tattathAjJAnaM samyagdRSTijIvadravyaM tasyaivAvitathajJAnatvAt , athavA yathA tadvastu tathaiva jJAna-avabodhaH pratItiryasmiMstattathAjJAnaM, ghaTAdidravyaM ghaTAditayaiva pratibhAsamAnaM jainAbhyupagataM vA pariNAmi pariNAmitayaiva pratibhAsamAnamityevamanyo dravyAnuyoga iti 9, 'atahaNANe'tti atathAjJAnaM mithyAdRSTijIvadravyamalAtadravyaM vA vakratayA'vabhAsamAnamekAntavAdyabhyupagataM vA vastu, tathAhi-ekAntena nityamanityaM vA vastu tairabhyupagataM pratibhAti ca tatpariNAmitayeti tadatathAjJAnamityevamanyo dravyAnuyoga iti 10 // punargaNitAnuyogamevAdhikRtyosAtaparvatAdhikAramacyutasUtraM yAvadAha camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno tigicchikUDe utpAtapavvate mUle dasabAvIse joyaNasate vikkhaMbheNaM paM0 / camarassa NaM asurindassa asurakumAraranno somassa mahAratno somappabhe uppAtapavvate dasa joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM dasa gAuyasatAI uvveheNaM mUle dasa joyaNasayAI vikkhaMbheNaM paM0 / camarassa NamasuriMdussa asurakumAraraNNo jamassa mahArano sthA081 Jain Educationa l For Personal & Private Use Only Aamjainelibrary.org Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 10sthAnA. uddezaH3 utpAtaparvatAH sU0728 // 482 // REASONGS jamappabhe uppAtapabvate evaM ceva, evaM varuNassavi, evaM vesamaNassavi / balissa NaM vairoyaNiMdassa vatirotaNaranno ruyagiMde uppAtapabvate mUle dasabAvIse joyaNasate vikkhaMbheNaM paM0 / balissa NaM vairoyarNidassa somassa evaM ceva jadhA camarassa logapAlANaM taM ceva balissavi / dharaNassa NaM NAgakumAriMdassa NAgakumAraranno dharaNappabhe uppAtapavate dasa joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM dasa gAuyasatAI uvveheNaM mUle dasa joyaNasatAI vikkhaMbheNaM / dharaNassa nAgakumAriMdassa NaM nAgakumAraraNNo kAlavAlassa mahAraNNo mahAkAlappabhe uppAtapavate joyaNasayAI uddhaM evaM ceva, evaM jAva saMkhavAlassa, evaM bhUtANaMdassavi, evaM logapAlANaMpi se jahA dharaNassa evaM jAva thaNitakumArANaM salogapAlANaM bhANiyavvaM, savvesiM uppAyapavvayA bhANiyavvA sarisaNAmagA / sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo sakkappabhe uppAtapanvate dasa joyaNasahassAI uddhaM uccatteNaM dasa gAuyasahassAI uvveheNaM mUle dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM paM0, sakkassa NaM deviMdassa deva0 somassa mahAranno jadhA sakkassa tadhA savvesiM logapAlANaM savvesiM ca iMdANaM jAva acuyatti, savvesiM pamANamegaM (sU0 728) 'camarasse tyAdi, sugamaM navaraM 'tigiMchikUDe'tti tigiMchI-kiMjalkastapradhAnakUTatvAttigicchikUTaH, tatpradhAnatvaM ca kamalabahulatvAtsaMjJA ceyaM, 'uppAyapavvae'tti utpatana-UdbhagamanamutpAtastenopalakSitaH parvata utpAtaparvataH, sa ca rucakavarAbhidhAnAt trayodazAtsamudrAddakSiNato'saGkhyeyAn dvIpasamudrAnatilavaya yAvadaruNavaradvIpAruNavarasamudrI tayo-| |raruNavarasamudraM dakSiNato dvicatvAriMzataM yojanasahasrANyavagAhya bhavati, tatpramANaM ca-"sattarasa ekkavIsAI joyaNasayAI so smugviddho| dasa ceva joyaNasae vAvIse vitthaDo hevA // 1 // cattAri joyaNasae cauvIse vitthaDo u ma // 482 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di iti / ' nIti / bAlasAhiUNa udahi / aMmi / satteva ya tevIse siharatale vitthaDo hoi // 2 // " iti [ saptadazaikaviMzatiyojanazatAni sa smudviddhH| daza caiva yojanazatAni dvAviMzatyadhikAnyadhaH vistRtH||1|| caturviMzatyadhikacaturyojanazatAni madhye vistRtaH trayoviMzatyadhikasaptazatAni zikharatale vistRtaH bhavati // 2 // ] sa ca ratnamayaH padmavaravedikayA vanakhaNDena ca parikSiptaH, tasya ca madhye'zokAvataMsako devaprasAda iti / 'camarasse tyAdi, 'mahAranno'tti lokapAlasya somaprabha utsAtaparvataH aruNodasamudra eva bhavati, evaM yamavaruNavaizramaNasUtrANi neyAnIti / 'balisse'tyAdi, rucakendra utpAtaparvato'ruNodasamudre eva bhavati, yathoktam-"aruNassa utsareNaM bAyAlIsaM bhave sahassAI / ogAhiUNa udahiM silanicao rAyahANIo // 1 // " iti I aruNasyottarasyAM dvicatvAriMzataM sahasrANyavagAhyodadhiM parvataH tatra catasro raajdhaanyH||1||] 'balisse'tyAdi, vaI'tyAdi sUtrasUcA, evaM ca dRzyaM 'vairoyaNiMdassa vairoyaNaranno somassa ya mahAranno' 'evaM ceva'tti atidezaH, etasadbhAvanA-jahe'tyAdi, yathA yatprakAraM camarasya lokapAlAnAmutpAtaparvatapramANaM pratyekaM caturbhiH sUtrairuktaM 'taM ceva'tti tatprakArameva caturbhiH sUtraH balino'pi vairocanendrasyApi vaktavyaM, samAnatvAditi, "dharaNasse tyAdi, dharaNasyotsAtaparvato'ruNoda eva samudre bhavati, 'dharaNasse'tyAdi prathamalokapAlasUtre 'evaM ceva'ttikaraNAt 'uccatteNaM dasa gAuyasayAI| uvveheNa'mityAdi sUtramatidiSTaM, 'evaM jAva saMkhapAlassa'ttikaraNAccheSANAM trayANAM lokapAlAnAM kolavAlaselavAlasaMkhavAlAbhidhAnAnAmutpAtaparvatAbhidhAyIni trINyanyAni sUtrANi darzayati / 'evaM bhUyANaMdassavi'tti bhUtAnandasyApi audIcyanAgarAjasyApi utpAtaparvatastasya nAma pramANaM ca vAcyaM, yathA dharaNasyetyarthaH, bhUtAnandaprabhazcotpAtaparvato'ruNo dain Education a l For Personal & Private Use Only Alinelibrary.org Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA-dAda eva bhavati, kevalamuttarataH, 'evaM logapAlANavi se'tti se tasya bhUtAnandasya lokapAlAnAmapi, evamutpAtaparvata-16 10 sthAnAGgasUtra pramANaM yathA dharaNalokapAlAnAmiti bhAvaH, navaraM tannAmAni catuHsthAnakAnusAreNa jJAtavyAnIti, 'jahA dharaNasse'ti uddezaH 3 vRttiH 4 yathA dharaNasya evamiti-tathA suparNavidyutkumArAdInAM ye indrAsteSAmutpAtaparvatapramANaM bhaNitavyaM, kiMparyantAnAM teSA- 18 utpAtamityata Aha-'jAva thaNiyakumArANaMti prakaTaM, kimindrANAmeva netyAha-'salogapAlANaM ti, tallokapAlAnAmapI parvatAH // 483 // tyarthaH, 'savvesimityAdi, sarveSAmindrANAM tallokapAlAnAM cotpAtaparvatAH sadRgnAmAno bhaNitavyAH, yathA dharaNasya sU0728 |dharaNaprabhA, prathamatallokapAlasya kAlavAlasya kAlavAlaprabha ityevaM sarvatra, te ca parvatAH sthAnamaGgIkRtyaivaM bhavanti-"asurANaM nAgANaM udahikumArANa hoti AvAsA / aruNodae samudde tattheva ya tesi uppAyA // 1 // dIvadisAaggINaM thaNiyakumArANa hoti AvAsA / aruNavare dIvaMmi u tattheva ya tesi uppAyA // 2 // " iti [ asurANAM nAgAnAM uda4AdhikumArANAM bhavantyAvAsAH / aruNodake samudre tatraiva ca tessaamutpaataaH||1|| dvIpadigagnInAM stanitakumArANAM bhavantyA|vAsAH / aruNavare dvIpe tu tatraiva ca teSAmutpAtAH // 2 // ] 'sakasse'tyAdi, kuNDalavaradvIpakuNDalaparvatasyAbhyantare dakSiNataH SoDaza rAjadhAnyaH santi, tAsAM catasRNAM catasRNAM madhye somaprabhayamaprabhavaruNaprabhavaizramaNaprabhAkhyA utpAtaparvatAH somAdInAM zakalokapAlAnAM bhavanti, uttarapArzve tu evamevezAnalokapAlAnAmiti, yathA zakrasya tathA'cyutAntAnAmindrANAM lokapAlAnAM cotpAtaparvatA vAcyAH, yataH sarveSAmekaM pramANaM, navaraM sthAnavizeSo vizeSasUtrAdavaga // 483 // ntvyH| yojanasahasrAdhikArAdeva yojanasAhasikAvagAhanAsUtratrayam CCCCCCCC Jain EducatioINKronal For Personal & Private Use Only l inelibrary.org Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAyaravaNassatikAtitANaM ukkoseNaM dasa joyaNasayAI sarIrogAhaNA paNNattA, jalacarapaMceMdiyatirikkhajoNitANaM ukkoseNaM dasa joyaNasatAI sarIrogAhaNA panna0 uraparisappathalacarapaMciMditatirikkhajoNitANaM ukkoseNaM evaM ceva (sU0 729) saMbhavAo NamarahAto abhinaMdaNe arahA dasahiM sAgarovamakoDisatasahassehiM vItikaMtehiM samuppanne (sU0 730) dasavihe aNaMtate paM0 taM0-NAmANaMtate ThavaNANaMtate duvvANaMtate gaNaNANaMtate paesANaMtate egatoNaMtate duhatoNaMtate desavitthArANaMtate savvavitthArANaMtate sAsayANaMtate (sU0 731) uppAyapuvassa NaM dasa vatthU paM0 asthiNatthippavAtapuvvassa NaM dasa cUlavatthU paM0 (sU0 732) dasavihA paDisevaNA paM0 20-dappa 1 pamAya 2 NAbhoge 3, Aure 4 AvatIsu 5 ta / saMkite 6 sahasakkAre 7 bhaya 8 ppayosA 9 ya vImaMsA 10 // 1 // dasa AloyaNAdosA paM0 taM0-AkaMpaittA 1 aNumANaittA 2 jaMdiDhaM 3 bAyaraM 4 ca suhumaM vA 5 / chaNNaM 6 saddAulagaM 7 bahujaNa 8 avvatta 9 tassevI 10 // 1 // dasahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati attadosamAloettate, taM0-jAisaMpanne kulasaMpanne evaM jadhA aTTahANe jAva khate daMte amAtI apacchANutAvI, dasahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati AloyaNaM paDicchittae, taMjahA-AyAravaM avahAravaM jAva avAtadaMsI pitadhamme daDhadhamme, dasavidhe pAyacchitte paM0 saM0-AloyaNArihe jAva aNavaThThappArihe pAraMciyArihe (sU0 733) 'bAdare'tyAdi kaNThyaM, navaraM 'bAdare'tti bAdarANAmeva na sUkSmANAM teSAmaGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAvagAhanatvAt , evaM jaghanyato'pi mA bhUdataH 'ukkoseNaM'tyabhihitaM, daza yojanazatAni utsedhayojanena, na tu pramANayojanena, "ussehapa For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA mANAu miNe deha" [utsedhapramANena dehaM minuyAt ] iti vacanAt, zarIrasyAvagAhanA-yeSu pradezeSu zarIramavagADhaM 10 sthAnA. gasUtra- sA zarIrAvagAhanA, sA ca tathAvidhanadyA(dA)dipadmanAlaviSayA draSTavyeti / 'jalacare'tyAdi, iha jalacarA matsyAH garbhajA uddezaH3 vRttiH itare ca dRzyAH, "macchajuyale sahassa" [matsyayugale sahasraM] miti vacanAt , ete ca kila svayambhUramaNa eva bhvntiiti| avagAha 'urage'tyAdi ura parisA iha garbhajA mahoragA dRzyAH, "uragesu ya ganbhajAIsu" [garbhajAteSUdakeSu] / iti vacanAt, naa.jinaa||484|| mAete kila bAhyadvIpeSu jalanizritA bhavanti, 'evaM ceva'tti 'dasajoyaNasayAI sarIrogAhaNA pannatteti sUtraM vaacymityrthH| ntaraM anaevaMvidhAzcArthA jinairdarzitA iti prakRtAdhyayanAvatAri jinAntarasUtraM 'sambhave'tyAdi, sugama / abhihitapramANAzcAvagAhanA- dantaM vasUni dayo'nyepi padArthA jinairanantA dRSTA ityanantakaM bhedata Aha-'dasavihe'tyAdi nAmAnantaka-anantakamityeSA nAmabhUtA pratiSevAvarNAnupUrvI yasya vA sacetanAdervastuno'nantakamiti nAma tannAmAnantakaM sthApanAnantaka-yadakSAdAvanantakamiti sthApyate, dravyAnantakaM-jIvadravyANAM pudgaladravyANAM vA yadanantatvaM, gaNanAnantakaM yadeko dvau traya ityevaM saGkhyAtA asaGkhyAtA a- sU0729 hainantA iti saGkhyAmAtratayA saGkhyAtavyAnapekSaM saGkhyAnamAtraM vyapadizyata iti, pradezAnantakaM-AkAzapradezAnAM yadAnantya 733 miti, ekato'nantakamatItAddhA anAgatAddhA vA, dvidhA'nantakaM sarvAddhA, dezavistArAnantaka eka AkAzaprataraH, sarva| vistArAnantakaM-sarvAkAzAstikAya iti, zAzvatAnantakamakSayaM jIvAdidravyamiti / evaMvidhArthAbhidhAyakaM pUrvagatazrutamiti pUrvazrutavizeSamihAvatArayan sUtradvayamAha-'uppAyeMtyAdi, utpAtapUrva prathamaM tasya daza vastUni-adhyAyavizeSAH, a-|| stinAstipravAdapUrva caturtha tasya mUlavastUnAmupari cUlArUpANi vastUni cUlAvastUni / pUrvagatAdizrutaniSiddhavastUnAM sAdho-2 SANSARSAA5A4%25 dyAH For Personal & Private Use Only w Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadvidhA pratiSevA bhavati tadvidhAM tAM darzayannAha-dasavihe tyAdi, pratiSevaNA-prANAtipAtAdyAsevanaM, 'dappa silogo, do-valganAdi, 'dappo puNa vaggaNAIo' [darpaH punarvalganAdikaH] iti vacanAt , tasmAdAgamapratiSiddhaprANAtipA| tAdyAsevA yA sA darpapratiSevaNeti, evamuttarapadAnyapi neyAni, navaraM pramAdaH-parihAsa vikathAdiH, "kaMdappAi pamAo"| kaMdarpAdiH pramAda] iti vacanAd, vidheyeSvaprayatno vA, anAbhogo-vismRtiH, eSAM samAhAradvandvastatra, tathA Ature-glAne sati pratijAgaraNArthamiti bhAvaH, athavA Atmana evAturatve sati, luptabhAvapratyayatvAt , ayamarthaH-kSutpipAsAvyAdhibhirabhibhUtaH san yAM karoti, uktaM ca-"paDhamabIyaduo vAhio va jaM seva AurA esA" iti [kSudhAtRSopadruto vyAdhito vA 4 yatsevate eSA AturA] tathA Apatsu dravyAdibhedena caturvidhAsu, tatra dravyataH prAsukadravyaM durlabhaM kSetrato'dhvapratipannatA kAlato darbhikSaM bhAvato glAnatvamiti, uktaM ca-"davvAialaMbhe puNa caubihA AvayA hoi" iti [dravyAdyalAbhe punaH caturvidhA Apado bhavanti / tathA zaGkite eSaNe'pyaneSaNIyatayA "jaM saMke taM samAvaje" yatzayeta tatsamApadyeta // ] iti vacanAt, sahasAkAre-akasmAtkaraNe sati, sahasAkAralakSaNaM cedam-"puvvaM apAsiUNaM pAe chUDhaMmi jaM puNo pAse / na caei niyatteuM pAyaM sahasAkaraNameyaM // 1 // " iti [pUrvamadRSTvA pAde tyakte yatpunaH pazyati / na ca nivartayituM zaknoti sahasAkaraNametat praayH||1||] bhayaM ca-bhItiH nRpacaurAdibhyaH pradveSazca-mAtsarya bhayapradveSaM tasmAcca pratiSevA bhavati, yathA rAjAdyabhiyogAnmArgAdi darzayati siMhAdibhayAdvA vRkSamArohati, uktaM ca-"bhayamabhiuggeNa sIhamAi vatti" [abhiyogena siMhAdi vA bhayaM ] iha pradveSagrahaNena kaSAyA vivakSitAH, Aha ca-"kohAIo paoso"tti [krodhAdikA dain Educatio n al For Personal & Private Use Only KIRainelibrary.org Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRtti mApratiSevA zrIsthAnA pradveSaH] tathA vimarzaH-zikSakAdiparIkSA, Aha ca-"vImaMsA sehamAINaM" iti [ ziSyAdInAM parIkSA] tato'pi prati- 10sthAnA. gasUtra vA-pRthivyAdisaGghaTTAdirUpA bhavatIti / pratiSevAyAM cAlocanA vidheyA, tatra ca ye doSAste parihAryA iti darzanA- uddezaH3 yAha-'dase tyAdi, 'AkaMpa'gAhA, Akampya AvayetyarthaH, yaduktam- "veyAvaccAIhiM puvaM AgaMpaittu aayrie| avagAha Aloei kahaM me thovaM viyarija pacchittaM? // 1 // " iti [vaiyAvRttyAdibhiH pUrva AcAryamAkaMpyAlocayati kathaM mama stoka nA jinaa||485|| haprAyazcittaM dadyAt? // 1 // ] 'aNumANaittA' anumAnaM kRtvA, kimayaM mRdudaNDa utopadaNDa iti jJAtvetyarthaH, aya- ntaraM ana mabhiprAyo'sya-yadyayaM mRdudaNDastato dAsyAmyAlocanAmanyathA neti, uktaM ca-"kiM esa uggadaMDo miudaMDo vattintaM vasUni evamaNumANe / anne paliMti thovaM pacchittaM majjha dehijA // 1 // " iti [kimeSa ugradaMDo mRdudaMDo vetyanumAyaivaM | anyAn Alocayati mama stokaM prAyazcittaM dadyAt // 1 // ] 'jaM diti yadeva dRSTamAcAryAdinA doSajAtaM ta-| __ dyAH |devAlocayati nAnyaM doSa, AcAryaraJjanamAtraparatvenAsaMvignatvAdasyati, uktaM ca-"divA va je pareNaM dosA viyaDei te sU0729|cciya na anne / sohibhayA jANaMtu ta eso eyAvadoso u // 1 // " iti, [ye pareNa doSA dRSTAstAneva prakaTayati nAnyAn / zodhibhayAt jAnantu vA eSa etAvaddoSa eva // 1 // ] 'bAyaraM vatti bAdaramevAticArajAtamAlocayati na sUkSmamiti, 'suhumaM vatti sUkSmameva vA'ticAramAlocayati, yaH kila sUkSmamAlocayati sa kathaM bAdaraM santaM nAlocayatyevaMrUpabhAvasampAdanAyAcAryasyeti, Aha ca-"bAyara vaDavarAhe jo Aloei suhuma naaloe| ahavA suhumA loe| // 485 // havaramannaMto u evaM tu // 1 // jo suhume Aloe so kiha nAloya bAyare dose?"ti // iti [bAdaraH bRhato'parAdhAn Alo 5 dain Education International For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cayati sUkSmAnAlocayati athavA sUkSmAnAlocayati paramevaM manvAnaH ||1||-yH kila sUkSmAnAlocayati kathaM sa na bAdarAn doSAnAlocayati // ] 'channaMti pracchannamAlocayati yathA''tmanaiva zRNoti nAcAryaH, bhaNitaM ca-"channaM taha Aloe |jaha navaraM appaNA suNai // " iti, [channaM tathAlocayati yathA''tmanaiva zRNoti paraM] 'sadAulaya'ti zabdenAkulaM zabdAkulaM-bRhacchanda, tathA mahatA zabdenAlocayati yathA'nye'pyagItArthAste zRNvantIti, abhANi ca-"saddAula baDDeNaM saddeNAloya jaha agIyAvi bohei // " iti [zabdAkulaM bRhatA zabdenAlocayati yathA agItArthA api bodhayati // ] 'bahujaNaMti bahavo janA-AlocanAcAryAH yasminnAlocane tadbahujanaM, ayamabhiprAyaH-"ekkassAloettA jo Aloe puNovi annassa / te ceva ya avarAhe taM hoi bahujaNaM nAma // 1 // " iti, [ekasyAlocya pArthe yaH punaranyasyApyAlocayati tAnevAparAdhAn tadbhavati bahujanaM nAma // 1 // ] avyaktasya-agItArthasya guroH sakAze yadAlocanaM | tatsambandhAdavyaktamucyate, uktaM ca-"jo ya agIyatthassA Aloe taM tu hoi anvattaM" iti [yazcAgItArthasyAloca| yati tattu bhavatyavyaktaM // ] 'tassevitti ye doSA AlocayitavyAstatsevI yo gurustasya purato yadAlocanaM sa tatsevilakSaNa AlocanAdoSaH, tatra cAyamabhiprAyaH AlocayituH-"jaha eso mattullo na dAhI gurugameva pacchittaM / iya jo kiliTThacitto dinnA AloyaNA teNeM // 1 // " iti [yathaiSa mattulyo (doSeNeti) na guru prAyazcittaM dAsyati iti yaH | kliSTacittaH tenAlocanA dattA eva (sRtmityrthH)||1||] etaddoSaparihAriNA'pi guNavata evAlocanA deyeti tadguNAnAha-'dasahiM ThANehI'tyAdi, evaM anena krameNa yathA'STa sthAnake tathA idaM sUtraM paThanIyamityarthaH, kiyaDUraM yAvatkhate AAAAAAA kSaNa AlocanAdayataM // tassevitti jo ya agIyasthassA Ahe Jain Educatior For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 486 // daMtettipade, tathAhi-'viNayasaMpanne nANasaMpanne dasaNasaMpanne caraNasaMpanne'tti, 'amAyI apacchANutAvI'ti padadvayamihAdhika 410 sthAnA. prakaTaM ca, navaraM granthAntaroktaM tatsvarUpamidaM-"no paliuMce amAyI apacchayAvI na paritappe'tti / [nApahavItAmAyI uddezaH 3 apazcAttApI na paritapyet ] evaMbhUtaguNavatA'pi dIyamAnA''locanA guNavataiva pratyeSTavyeti tadguNAnAha-dasahI'- avagAhatyAdi, 'AyAravaMti jJAnAdyAcAravAn 1 'avahAravaMti avadhAraNAvAn 2 jAvakaraNAt 'vavahAravaM' AgamA nA jinAdipaJcaprakAravyavahAravAn 3 'uvvIlae apanIDakaH lajjApanodako yathA paraH sukhamAlocayatIti 4 'pakubbI' A &AntaraM analocite zuddhikaraNasamarthaH 5 'nijavae' yastathA prAyazcittaM datte yathA paro nirvoDhumalaM bhavatIti 6 'aparissAcI' ntaM vasUni pratiSevAAlocakadoSAnupazrutya yo nodgirati 7 'avAyadaMsI' sAticArasya pAralaukikApAyadarzIti pUrvoktameva 8 'piyadhamme dyAH |9 daDhadhamma 10 tti adhikamiha priyadharmA-dharmapriyaH dRDhadhA ya Apadyapi dhAnna calatIti / Alocitado sU0729pAya prAyazcittaM deyamatastatprarUpaNasUtraM-AlocanA-gurunivedanaM tayaiva yacchuddhyatyaticArajAtaM tattadarhatvAdAlocanAhai, ta 733 |cchuddhyarthaM yatprAyazcittaM tadapyAlocanAhai, taccAlocanaivetyevaM sarvatra, yAvatkaraNAt 'paDikkamaNArihe' pratikramaNaM-mithyA-IN duSkRtaM tadaha 'tadubhayArihe' AlocanApratikramaNAhamityarthaH 'vivegArihe' parityAgazodhyaM 'viusaggArihe' kAyotsargArha 'tavArihe' nirvikRtikAditapaHzodhyaM 'chedArihe' paryAyacchedayogyaM 'mUlArihe' vratopasthApanAha 'aNavaTTha- // 486 // pArihe' yasminnAsevite kaJcana kAlaM vrateSvanavasthApyaM kRtvA pazcAccIrNatapAstaddoSoparato vrateSu sthApyate tadanavasthApyAha, dan Education International For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pArazciyArihe' etadadhikamiha, tatra yasmin pratiSevite liGgakSetrakAlatapobhiH pArAJciko-bahirbhUtaH kriyate tatpArAJcikaM tadahamiti / pArAzciko mithyAtvamapyanubhavedato mithyAtvanirUpaNAya sUtram dasavidhe micchatte paM0 saM0-adhamme dhammasaNNA dhamme adhammasaNNA amagge maggasaNNA magge ummaggasannA ajIvesu jIvasannA jIvesu ajIvasannA asAhusu sAhusannA sAhusu asAhusaNNA amuttesu muttasannA muttesu amuttasaNNA (sU0 734) caMdappabhe NaM arahA dasa puvvasatasahassAI savvAuyaM pAlaittA siddhe jAvappahINe, dhamme NamarahA dasa vAsasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe jAvappahINe, NamI NamarahA dasa vAsasahassAI savvAuyaM pAlaittA siddhe jAva pahINe, purisasIhe NaM vAsudeve dasa vAsasayasahassAI savvAuyaM pAlaittA chaTThIte tamAe puDhavIe neratittAte uvavanne, NemI NaM arahA dasa dhaNUI uDU uccatteNaM dasa ya vAsasayAI savvAuyaM pAlaittA siddhe jAvappahINe, kaNhe NaM vAsudeve dasa dhaNUI uddhaM uccatteNaM dasa ya vAsasayAI savvAuyaM pAlaittA taccAte vAluyappabhAte puDhavIte neratiyattAte uvavanne, (sU0 735) dasavihA bhavaNavAsI devA paM0 taM0-asurakumArA jAva thaNiyakumArA / eesi NaM dasavidhANaM bhavaNavAsINaM devANaM dasa cetitarukkhA paM0 20-Asattha 1 sattivanne 2 sAmali 3 uMbara 4 sirIsa 5 dahivanne 6 / vaMjula 7 palAsa 8 vappe tate ta 9 kaNitArarukkhe 10 // 1 // (sU0 736) dasavidhe sokkhe paM0 20-Arogga 1 dIhamAuM 2 aDenaM 3 kAma 4 bhoga 5 saMtose 6 / atthi 7 suhabhoga 8 nikkhammameva 9 tatto aNAbAhe 10 // 1 // (sU0 737) dasavidhe uvadhAte paM0 20-uggamovadhAte uppAyaNovaghAte jaha paMcaThANe, jAva pariharaNovaghAte NANovaghAte dasaNovaghAte caritto RANCREASURG For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 487 // sicaityavR vaghAte aciyattovaghAte sArakkhaNovaghAte dasavidhA visohI paM0 saM0-uggamavisohI uppAyaNavisohI jAva sArakkhaNa- 10 sthAnA. visohI (sU0738) . uddezaH 3 tatra adharme-zrutalakSaNavihInatvAdanAgame apauruSeyAdau dharmasaMjJA-AgamabuddhirmithyAtvaM, viparyastatvAditi 1 mithyAtvaM dharme-kaSacchedAdizuddhe samyakzrute AptavacanalakSaNe'dharmasaMjJA sarva eva puruSA rAgAdimanto'sarvajJAzca puruSatvAdahami- zalAkAH vetyAdipramANato'nAptAstadabhAvAttattadupadiSTaM zAstraM dharma ityAdikuvikalpavazAdanAgamabuddhiriti 2 tathA unmArgo- bhavanavAnivRtipurI prati apanthAH vastutattvApekSayA viparItazraddhAnajJAnAnuSThAnarUpastatra mArgasaMjJA-kuvAsanAto mArgabuddhiH 3| tathA mArge'mArgasaMjJeti pratItaM 4 tathA ajIveSu-AkAzaparamANvAdiSu jIvasaMjJA 'puruSa eveda'mityAdyabhyupagamAditi kSA upatathA 'kssitijlpvnhutaashnyjmaanaakaashcndrsuuryaakhyaaH| iti mUrtayo mahezvarasambandhinyo bhavantyaSTau // .1 // " ghAtAdyA: iti 5, tathA jIveSu-pRthivyAdiSvajIvasaMjJA yathA na bhavanti pRthivyAdayo jIvAH ucchAsAdInAM prANidharmANAmanu- sU0734. palambhAd ghaTavaditi 6 tathA'sAdhuSu-paDUjIvanikAyavadhAnivRtteSvaudezikAdibhojiSvabrahmacAriSu sAdhusaMjJA, yathAsAdhava ete sarvapApapravRttA api brahmamudrAdhAritvAdityAdivikalparUpeti 7 tathA sAdhuSu-brahmacaryAdiguNAnviteSu asAdhu||saMjJA, ete hi kumArapravrajitA nAstyeSAM gatiraputratvAt snAnAdivirahitatvAdvetyAdivikalpAtmiketi 8 tathA'mukteSu-13 sakarmasu lokavyApArapravRtteSu muktasaMjJA, yathA-'aNimAdyaSTavidhaM prApyaizvarya kRtinaH sadA / modante nivRtAtmAna- // 485 // |stINoMH paramadustaram // 1 // " ityAdivikalpAtmiketi 9 tathA mukteSu-sakalakarmakRtavikAravirahiteSvanantajJAnadarza-1* veSu-AkAzAjJAnAnuSThAnarUpastazAdanAgamabuddhiAratizAca puruSatvA Jain Edueno ! For Personal & Private Use Only linelibrary.org Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |nasukhavIryayukteSu amuktasaMjJA, na santyevedazA muktAH, anAdikarmayogasya nivartayitumazakyatvAdanAditvAdeva AkAzAtmayogasyeveti, na santi vA muktAH muktasya vidhyAtadIpakalpatvAdAtmana eva vA nAstitvAdityAdivikalparUpeti 10 / anantaraM mithyAtvaviSayatayA muktA uktAH, idAnIM tadadhikArAttIrthakaratrayasya dazasthAnakAnupAtena muktatvamabhidhIyate-- dappabhe NaM' ityAdi sUtratrayamapi kaNThyaM, navaraM siddhe 'jAva'tti yAvatkaraNAt 'siddhe buddhe mutte aMtakaDe savvadukkhappahI-18 dANe'tti sUtraM draSTavyamiti, uktatIrthakarAzca mahApuruSA iti tatsambandhi 'purisasIhe tyAdisUtratrayaM kaNThyaM / nairayikatayeti prAguktaM, nArakAsannAzca kSetrato bhavanavAsina iti tadgataM sUtradvayaM kaNThyaM, navaraM-"asurA 1 nAga 2 suvannA 3 vijjU 4 aggI 5 ya dIva 6 udahI 7 ya / disi 8 pavaNa 9 thaNiyanAmA 10 dasahA ee bhavaNavAsI // 1 // " iti, anena krameNAzvatthAdayazcaityavRkSA ye siddhAyatanAdidvAreSu zrUyanta iti / prAgbhavanavAsino devA uktAsteSAM ca kila sukhaM bhavatIti sukhaM sAmAnyata Aha-'dasavihe'tyAdi, 'ArogagAhA, Arogya-nIrogatA 1 dIrghamAyuH-ciraM jIvitaM, zubha|mitIha vizeSaNaM dRzyamiti 2, "aDDeja'tti AnyatvaM-dhanapatitvaM sukhakAraNatvAtsukhaM, athavA ADhyaiH kriyamANA ijyApUjA ADhayejyA, prAkRtatvAdaDejatti 3, 'kAma'tti kAmo-zabdarUpe sukhakAraNatvAt sukhaM 4, evaM 'bhoge'tti bhogA:-gandharasasparzAH 5, tathA santoSaH-alpecchatA tatsukhameva AnandarUpatvAtsantoSasya, uktaM ca-"ArogasAriyaM mANusataNaM saccasArio dhammo / vijjA nicchayasArA suhAI saMtosasArAI // 1 // " iti [ArogyasAraM manuSyatvaM satyasAro dhrmH| vidyA nizcayasArA sukhAni saMtoSasArANi // 1 // ] 6, "atthiti yena yena yadA yadA prayojanaM tattattadA ta sthA082 Jain Education a l For Personal & Private Use Only F inelibrary.org Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- dA'sti-bhavati jAyate iti sukhamAnandahetutvAditi 7, 'suha bhoga'tti zubhaH-anindito bhogo-viSayeSu bhogakri- 10sthAnA. gasUtra- yeti sa sukhameva sAtodayasampAdyatvAt tasyeti 8, tathA 'nikkhammameva'tti niSkramaNaM niSkrama:-aviratijambAlA- | uddezaH3 vRttiH diti gamyate, pravrajyetyarthaH, iha ca dvirbhAvo napuMsakatAca prAkRtatvAt, evakAro'vadhAraNe, ayamarthaH-niSkramaNameva bhava- | mithyAtvaM // 488 // sthAnAM sukhaM, nirAbAdhasvAyattAnandarUpatvAt , ata evocyate-'duvAlasamAsapariyAe samaNe niggaMthe aNuttarANaM - zalAkAH vANaM teullesaM vIivayaItti, tathA "naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / yatsukhamihaiva sAdhorlokavyApArarahi-18 bhavanavAtasya // 1 // " iti, zeSasukhAni hi duHkhapratIkAramAtratvAt sukhAbhimAnajanakatvAcca tattvato na sukhaM bhavatIti 9, sicaityavR'tatto aNAvAhitti tato-niSkramaNasukhAnantaraM anAbAdhaM-na vidyate AbAdhA-janmajarAmaraNakSutpipAsAdikA yatra kSA: upatadanAbAdhaM mokSasukhamityarthaH, etadeva ca sarvottama, yata uktam-"navi asthi mANusANaM taM sokkhaM naviya savvade ghAtAdyAH vANaM / jaM siddhANaM sokkhaM avvAbAhaM uvagayANaM // 1 // " iti, 10 [nApyasti manuSyANAM tatsaukhyaM nApi ca sarvade- sU0734. bhAvAnAM / yatsiddhAnAM saukhyamavyAbAdhamupagatAnAM // 1 // ] niSkramaNasukhaM cAritrasukhamuktaM, taccAnupahatamanAbAdhasukhAyetya- 738 tazcAritrasyaitatsAdhanasya bhaktAdeAnAdezcopaghAtanirUpaNasUtraM, tatra yadudgamena-AdhAkAdinA poDazavidhenopahananaM-vihairAdhanaM cAritrasyAkalpyatA vA bhaktAdeH sa udgamopaghAtaH 1, evamutsAdanayA-dhAcyAdidoSalakSaNayA yaH sa utpAdanopa ghAtaH, 'jahA paMcaTThANe'ttibhaNanAt tatsUtramiha dRzyaM, kiyat, ata Aha-'jAva parI'tyAdi, taccedam-'esaNo- // 488 // |vadhAeM' eSaNayA-zaGkitAdibhedayA yaH sa eSaNopaghAtaH 'parikammovaghAe' parikarma-vastrapAtrAdisamAracanaM tenopaghAtaH OMOMOMOMOM cAritrasyAkalpyatA vA bhAnAdecopaghAtanirUpaNasUtraM, tatra yAcAritrasukhamuktaM, taccAnupahatamanA KC Jan Education interna For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +5% 45%95450564545453 svAdhyAyasya zramAdinA zarIrasya saMyamasya vopaghAtaH parikarmopaghAtaH, 'pariharaNovaghAe' pariharaNA-alAkSaNikasyAkalpyasya vopakaraNasyA''sevA tayA yaH sa pariharaNopaghAtaH, tathA jJAnopaghAtaH zrutajJAnApekSayA pramAdataH, darzanopaghAtaH zaGkAdibhiH, cAritropaghAtaH samitibhaGgAdibhiH, "aciyattovaghAe'tti aciyattam-aprItikaM tenopaghAto vinayAdeH, 'sArakkhaNovaghAe'tti saMrakSaNena zarIrAdiviSaye mUcchoM upaghAtaH parigrahavirateriti saMrakSaNopaghAta iti / upaghAtavipakSabhUta|vizuddhinirUpaNAya sUtram, tatrodmAdivizuddhirbhaktAdeniravadyatA, jAvattikaraNAt esaNetyAdi vAcyamityarthaH, tatra parikarmaNA-vasatyAdisAravaNalakSaNena kriyamANena vizuddhiyo saMyamasya sA parikarmavizuddhiH pariharaNayA-vastrAdeHzAstrIyayA''sevanayA vizuddhiH pariharaNAvizuddhiH, jJAnAditrayavizuddhayastadAcAraparipAlanAtaH, aciyattasya-aprItikasya | | vizodhistannivartanAdaciyattavizodhiH, saMrakSaNaM saMyamArtha upadhyAdestena vizuddhizcAritrasyeti saMrakSaNavizuddhiH, athavodamAdyapAdhikA dazaprakArA'pIyaM cetaso vizuddhirvizudhyamAnatA bhnniteti| idAnI cittasyaiva vizuddhivipakSabhUtamupadhyAyapAdhikaM saGklezamabhidhAtumupakramate, tatra sUtram dasavidhe saMkilese paM0 taM0-uvahisaMkilese uvassayasaMkilese kasAyasaMkilese bhattapANasaMkilese maNasaMkilese vatisaMkilese kAyasaMkilese NANasaMkilese daMsaNasaMkilese carittasaMkilese / dasavihe asaMkilese paM0 20-uvahiasaM. kilese jAva carittaasaMkilese / (sU0 739) dasavidhe bale paM0 20-sotiMditabale jAva phAsiMditabale NANabale daMsaNabale carittabale tavabale vIritabale (sU0 740) Jain Education a l For Personal & Private Use Only R ainelibrary.org Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 489 // AMALISALCROCONUAROCAUSSCk | 'dasetyAdi, saDktazaH-asamAdhiH, upadhIyate-upaSTabhyate saMyamaH saMyamazarIraM vA yena sa upadhiH-vastrAdistadviSayaH saklezaH upadhisaDaklezaH, evamanyatrApi, navaraM 'uvassaya'tti upAzrayo-vasatistathA kaSAyA eva kaSAyairvA saklezaH kaSAyasaklezaH tathA bhaktapAnAzritaH saklezo bhaktapAnasaklezaH tathA manaso manasi vA saklezo vAcA saDaklezaH kAyamAzritya saGkleza iti vigrahaH, tathA jJAnasya saDaklezaH-avizuddhyamAnatA sa jJAnasaDklezaH, evaM darzanacAritrayo|rapIti / etadvipakSo'saklezastamadhunA''ha-dase'tyAdi, kaNThyaM / asaklezazca viziSTe jIvasya vIryabale sati bhavatIti sAmAnyato balanirUpaNAyAha-'dase tyAdi, zrotrendriyAdInAM paJcAnAM balaM-svArthagrahaNasAmarthya 'jAva'tti cakSurindriyabalAdi vAcyamityarthaH, jJAnabalaM-atItAdivastuparicchedasAmarthya cAritrasAdhanatayA mokSasAdhanasAmarthya vA, darzanabalaM sarvavedivacanaprAmANyAdatIndriyAyuktigamyapadArtharocanalakSaNaM cAritrabalaM yato duSkaramapi sakalasaGgaviyogaM karotyAtmA yaccAnantamanAbAdhamaikAntikamAtyantikamAtmAyattamAnandamAnoti, tapobalaM yadanekabhavArjitamanekaduHkhakAraNaM nikAcitakarmagranthi kSapayati, vIryameva balaM vIryabalaM, yato gamanAgamanAdikAsu vicitrAsu kriyAsu varttate, yaccApanIya sakalakaluSapaTalamanavaratAnandabhAjanaM bhavatIti / cAritrabalayuktaH satyameva bhASata iti tannirUpaNAyAha dasavihe sacce paNNatte-'jaNavaya 1 sammaya 2 ThavaNA 3 nAme 4 rUve 5 paDuccasacce 6 ya / vavahAra 7 bhAva 8 joge 9 dasame ovammasacce ya 10 // 1 // dasavidhe mose paM0 20-kodhe 1 mANe 2 mAyA 3 lobhe 4 pije 5 taheva dose 6 ya / hAsa 7 bhate 8 akkhAtita 9 uvaghAtanissite dasame 10 // 2 // dasavidhe saccAmose paM0 20-uppannamI 10 sthAnA. uddezaH 3 |saMklezetare balAni satyAdyA bhASA: sU0739 741 // 489 // Jain Education Lana For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sate 9 vigatamIsate 2 uppaNNavigatamIsate 3 jIvamIsae 4 ajIvamIsae 5 jIvAjIvamIsae 6 anaMtamIsae 7 parittamIsa 8 addhAmIsae 9 addhaddhAmIsae 10 ( sU0 741 ) 'dasavihe'tyAdi, santaH-prANinaH padArthA munayo vA tebhyo hitaM satyaM dazavidhaM tamajJaptaM, tadyathA - 'jaNavaya' gAhA, 'jaNavaya'tti satyazabdaH pratyekamabhisambandhanIyaH, tatazca janapadeSu dezeSu yadyadarthavAcakatayA rUDhaM dezAntare'pi tattadarthavAcakatayA prayujyamAnaM satyamavitathamiti janapadasatyaM yathA koGkaNAdiSu payaH pizcaM nIramudakamityAdi, satyatvaM | cAsyAduSTavivakSA hetutvAnnAnAjanapadeSviSTArthapratipattijanakatvAd vyavahArapravRtteH, evaM zeSeSvapi bhAvanA kAryeti, 'saMmayatti saMmataM ca tat satyaM ceti sammatasatyaM, tathAhi - kumuda kuvalayotpalatAmarasAnAM samAne paGkasambhave gopAlAdInAmapi sammatamaravindameva paGkajamiti atastatra saMgatatayA paGkajazabdaH satyaH kuvalayAdAvasatyo'saMmatatvAditi, 'ThavaNa'tti sthApyata iti sthApanA yallepyAdikammarhadAdivikalpena sthApyate tadviSaye satyaM sthApanAsatyaM, yathA ajino'pi | jino'yamanAcAryo'pyAcAryo'yamiti, 'nAme'tti nAma- abhidhAnaM tatsatyaM nAmasatyaM yathA kulamavarddhayannapi kulavarddhana ucyate evaM dhanavarddhana iti, 'rUve'tti rUpApekSayA satyaM rUpasatyaM, yathA prapaJcayatiH pravrajitarUpaM dhArayan pravrajita ucyate na cAsatyatA'syeti, 'paDuccasacce ya'tti pratItya - Azritya vastvantaraM satyaM pratItyasatyaM yathA anAmikAyA dIrghatvaM hrasvatvaM ceti, tathAhi - tasyAnantapariNAmasya dravyasya tattatsahakArikAraNasannidhAne tattadrUpamabhivyajyata iti satyatA, For Personal & Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH 10 sthAnA. uddezaH3 satyAdyA bhASA: sU0741 // 49 // 'vavahAra'tti vyavahAreNa satyaM vyavahArasatyaM, yathA dahyate giriH galati bhAjanaM, ayaM ca girigatatRNAdidAhe vyavahAraH pravartate, udake ca galati satIti, 'bhAva'tti bhAvaM-bhUyiSThazuklAdiparyAyamAzritya satyaM bhAvasatyaM, yathA zuklA balAketi, satyapi hi paJcavarNasambhave zuklavarNotkaTatvAt zukleti, 'joge'tti yogataH-saMbandhataH satyaM yogasatyaM, yathA daNDayogAd daNDaH chatrayogAcchatra evocyata iti, dazamamaupamyasatyamiti upamaivaupamyaM tena satyamaupamyasatyaM yathA samudravattaDAgaM devo'yaM siMhastvamiti, sarvatraikAraH prathamaikavacanArtho draSTavya iheti / satyavipakSaM mRSAha-dase'tyAdi, 'mose'tti prAkRtatvAt mRSA'nRtamityarthaH, 'kohagAhA, 'kohe'tti krodhe nizritamiti sambandhAt krodhAzritaM-kopAzritaM mRSetyarthaH, tacca yathA krodhAbhibhUtaH adAsamapi dAsamabhidhatta iti, mAne nizritaM yathA mAnAdhmAtaH kazcit kenacidalpadhano'pi pRSTaH sannAha-mahAdhano'hamiti, 'mAya'tti mAyAyAM nizritaM yathA mAyAkAraprabhRtaya AhuH-'naSTo go. lakaH' iti, 'lobhetti lobhe nizritaM vaNikprabhRtInAmanyathAkrItamevetthaM krItamityAdi, 'pijja'tti premaNi ni:zritaM atiraktAnAM dAso'haM tavetyAdi, 'taheva dose yatti dveSe nizritaM, matsariNAM guNavatyapi nirguNo'yamityAdi, 'hAse'tti hAse nizritaM yathA kandarpikANAM kasmiMzcitkasyacitsambandhini gRhIte pRSTAnAM na dRSTamityAdi, 'bhayetti bhayanizritaM taskarAdigRhItAnAM tathA tathA asamaJjasAbhidhAnaM, 'akkhAiya'tti AkhyAyikAnizritaM tatpratibaddho'sAlApaH, 'uva|ghAyanissie'tti upaghAte-prANivadhe nizritaM-AzritaM dazamaM mRSA, acaure cauro'yamityabhyAkhyAnavacanaM, mRSAzabda|stvavyaya iti / satyAsatyayoge mizraM vacanaM bhavatIti tadAha-'dase'tyAdi, satyaM ca tanmRSA ceti prAkRtatvAt saccA // 49 For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mosaMti, "uppannamIsae'tti utpannaviSayaM mizra-satyAmRSA utpanna mizraM tadevotpannamizrakaM, yathaikaM nagaramadhikRtyAsminnadya daza dArakA utpannA ityabhidadhatastanyUnAdhikabhAve vyavahArato'sya satyAmRSAtvAt , zvaste zataM dAsyAmItyabhidhAya paJcA zatyapi dattAyAM loke mRSAtvAdarzanAdanutpanneSvevAdatteSveva vA mRSAtvasiddheH, sarvathA kriyA'bhAvena sarvathA vyatyayAda, 4 evaM vigatAdiSvapi bhAvanIyamiti 1, 'vigatamIsae'tti vigataviSayaM mizrakaM vigatamizraka, yathaikaM grAmamadhikRtyAsmi-13 nadya daza vRddhA vigatA ityabhidadhato nyUnAdhikabhAve mizramiti 2, 'uppannavigayamIsae'tti utpannaM ca vigataM ca utpannavigate tadviSayaM mizraka utpannavigatamizraka, yathaikaM pattanamadhikRtyAsminnadya daza dArakA jAtAH daza ca vRddhA vigatA | ityabhidadhatastanyUnAdhikabhAva iti 3, 'jIvamIsae'tti jIvaviSayaM mizra-satyAsatyaM jIvamizra, yathA jiivnmRtkRmiraashau| jIvarAziriti 4, 'ajIvamIsae'tti ajIvAnAzritya mizramajIvamizra, yathA tasminneva prabhUtamRtakRmirAzAvajIvarAziriti 5, 'jIvAjIvamissae'tti jIvAjIvaviSayaM mizrakaM jIvAjIvamizrakaM yathA tasminneva jIvanmRtakRmirAzI pramANaniyamenaitAvanto jIvantyetAvantazca mRtA ityabhidadhatastanyUnAdhikatve 6, 'aNaMtamIsae'tti anantaviSayaM mizrakamanantamizrakaM yathA mUlakandAdau parItapatrAdimatyanantakAyo'yamityabhidadhataH 7, 'parittamissaetti parIttaviSayaM ra mizraka parIttamizrakaM yathA anantakAyalezavati parItte parItto'yamityabhidadhataH8, addhAmissae'tti kAlaviSayaM satyAsatyaM yathA kazcit kasmiMzcitprayojane sahAyAMstvarayana pariNataprAye vA vAsare eva rajanI varttata iti bravIti 9, 'addhaddhAmIsae'tti addhA-divaso rajanI vA tadekadezaH praharAdiH addhaddhA tadviSayaM mizraka-satyAsatyaM addhAddhAmizrakaM, yathA Jain Educationa l For Personal & Private Use Only K inelibrary.org Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- gasUtra PROCESA S vRttiH 10sthAnA. uddezaH3 dRSTivAdanAmAni sU0742 // 491 // SHRECOMMERCOCOLLL kazcit kasmiMzcitprayojane praharamAtra eva madhyAhna ityAha / bhASAdhikArAt sakalabhASaNIyArthavyApakaM satyabhASArUpaM dRSTivAdaM paryAyato dazadhA''ha diTThivAyassa NaM dasa nAmadhejA paM0 20-diTTivAteti vA heuvAteti vA bhUyavAteti vA taccAvAteti vA sammAvAteti vA dhammAvAteti vA bhAsAvijateti vA puvvagateti vA aNujogagateti vA savvapANabhUtajIvasattasuhAvaheti vA (sU0 742) 'diTThI'tyAdi, dRSTayo darzanAni vadanaM vAdaH dRSTInAM vAdo dRSTivAdaH dRSTInAM vA pAto yasminnasau dRSTipAtaH, sarvanayadRSTaya ihAkhyAyanta ityarthaH, tasya daza nAmadheyAni nAmAnItyarthaH, tadyathA-dRSTivAda iti pratipAditameva, itizabda upapradarzane vAzabdo vikalpe, tathA hinoti-gamayati jijJAsitamarthamiti hetuH-anumAnotthApakaM liGgamupacArAdanumAnameva vA tadvAdo hetuvAdaH, tathA bhUtAH-sadbhUtAH padArthAsteSAM vAdo bhUtavAdaH, tathA tattvAni-vastUnAmaidamparyANi teSAM vAdastattvavAdastathyo vA-satyo vAdastathyavAdaH, tathA samyag-aviparIto vAdaH samyagvAdaH, tathA dharmANAM-vastuparyAyANAM dharmasya vA-cAritrasya vAdo dharmavAdaH, tathA bhASA-satyAdikA tasyA vicayo-nirNayo bhASAvicayaH, bhASAyA vA-pAco vijayaH-samRddhiyasmin sa bhASAvijayaH, tathA sarvazrutAtpUrva kriyaMta iti pUrvANi-utpAdapUrvAdIni caturdaza teSu gataHabhyantarIbhUtastatsvabhAva ityartha iti pUrvagataH, tathA'nuyogaH-prathamAnuyogastIrthakarAdipUrvabhavAdivyAkhyAnagrantho gaNDikAnuyogazca bharatanarapativaMzajAnAM nirvANagamanAnuttaravimAnavaktavyatAvyAkhyAnagrantha iti dvirUpe'nuyoge gato'nuyogagataH, etau ca pUrvagatAnuyogagatau dRSTivAdAMzAvapi dRSTivAdatayoktI avayave samudAyopacArAditi, tathA sarve-vizve te ARILORRAIG Jain Educational For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cate prANAca-dvIndriyAdayo bhUtAzca-taravaH jIvAzca-paJcendriyAH sattvAzca-pRthivyAdayaH iti dvandve sati karmadhArayaH, tatasteSAM sukhaM zubhaM vA AvahatIti sarvaprANabhUtajIvasattvasukhAvahaH, sukhAvahatvaM ca saMyamapratipAdakatvAt sattvAnAM nirvANahetutvAcceti / prANAdInAM sukhAvaho dRSTivAdo'zastrarUpatvAt zastrameva hi duHkhAvahamiti zastraprarUpaNAyAha dasavidhe satthe paM0 20-'satthamaggI 1 visaM 2 loNaM 3, siNeho 4 khAra 5 maMbilaM 6 / duppautto maNo 7 vAyA 8, kAyA 9 bhAvo ta aviratI 10 // 1 // dasavihe dose paM0 20-tajjAtadose 1 matibhaMgadose 2 pasatthAradose 3 pariharaNadose 4 / salakkhaNa 5 kAraNa 6 heudose 7, saMkAmaNaM 8 niggaha 9 vatthudose 10 // 1 // dasavidhe visese paM0 ta0-vatthu 1 tajAtadose 2 ta, dose egaTThiteti 3 ta / kAraNe 4 ta paDuppaNNe 5, dose 6 nimbe 7 hiaTThame 8 // 1 // attaNA 9 uvaNIte 10 ta, viseseti ta, te dasa // (sU0 743) 'dase'tyAdi, zasyate-hiMsyate aneneti zastraM, 'satthaM silogo, zastraM-hiMsaka vastu, tacca dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyatastAvaducyate-agniH-analaH, sa ca visadRzAnalApekSayA svakAyazastraM bhavati, pRthivyAdyapekSayA tu parakAyazastraM 1 viSa-sthAvarajaGgamabhedaM 2 lavaNaM-pratItaM 3 snehaH-tailaghRtAdi 4 kSAro-bhasmAdi 5 amlaM-kAJjika 6 'bhAvo yatti iha draSTavyaM tena bhAvo-bhAvarUpaM zastraM, kiM tadityAha-duSprayuktaM-akuzalaM mano-mAnasaM 7 vAg-vacanaM duSprayuktA 8 kAyazca-zarIraM duSprayukta eva 9, iha ca kAyasya hiMsApravRttI khaDgAderupakaraNatvAt kAyagrahaNenaiva tahaNaM draSTavyamiti, aviratizca-apratyAkhyAnamathavA aviratirUpo bhAvaH zastramiti 10 / aviratyAdayo doSAH zastramityuktamiti doSa ka Jain Educational For Personal & Private Use Only netbrary.org Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 10sthAnA. | uddezaH3 zastradoSavizeSaH sU0743 // 492 // CALCHURSAMACADS prastAvAddoSavizeSanirUpaNAyAha-'dasavihe'tyAdi, 'tajjAyeMtyAdi vRttaM, ete hi guruziSyayorvAdiprativAdinoLa vAdAzrayA iva lakSyante, tatra tasya gurvAderjAta-jAtiH prakAro vA janmamarmakarmAdilakSaNaH tajjAtaM tadeva dUSaNamitikRtvA doSastajjAtadoSaH, tathAvidhakulAdinA dUSaNamityarthaH, athavA tasmAt-prativAdyAdeH sakAzAjAtaH kSobhAnmukhastambhAdilakSaNo doSastajjAtadoSaH 1 tathA svasyaiva mateH-buddherbhaGgo-vinAzo matibhaGgo-vismRtyAdilakSaNo doSo matibhaGgadopaH 2, tathA prazAstA-anuzAsako maryAdAkArI sabhAnAyakaH sabhyo vA tasmAd dviSTAdupekSakAdvA doSaH prativAdino jayadAnalakSaNo vismRtaprameyaprativAdinaH prameyasmAraNAdilakSaNo vA prazAstRdoSaH 3, iha tthAzabdo laghuzrutiriti, tathA pariharaNaM-AsevA svadarzanasthityA lokarUDhyA vA anAsevyasya tadeva doSaH pariharaNadoSaH, athavA pariharaNa-anAsevanaM sabhArUDhayA sevyasya vastunastadeva tasmAdvA doSaH pariharaNadoSaH athavA vAdinopanyastasya dUSaNasya asamyakparihAro jAtyuttaraM pariharaNadoSa iti, yathA bauddhenoktamanityaH zabdaH kRtakatvAd ghaTavaditi, atra mImAMsakaH parihAramAha-nanu ghaTagataM kRtakatvaM zabdasyAnityatvasAdhanAyopanyasyate zabdagataM vA?, yadi ghaTagataM tadA tacchabde nAstItyasiddhatA hetoH, atha zabdagataM tannAnityatvena vyAptamupalabdhamityasAdhAraNAnaikAntiko heturityayaM na samyak parihAraH, evaM hi sarvAnumAnocchedaprasaGgaH, anumAnaM hi sAdhanadharmamAtrAt sAdhyadharmamAtranirNayAtmaka, anyathA dhUmAdanalAnumAnamapi na siddhyet, tathAhi-agniratra dhUmAdyathA mahAnase, atra vikalpyate-kimotizabdanirdiSTaparvataikapradezAdigatadhUmo'gnisAdhanAyopAttaH uta mahAnasagato?, yadi parvatAdigataH so'gninA na vyAptaH siddha ityAsAdhAraNAnakAntiko hetuH, atha mahAna // 492 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagatastadA nAsau parvataikadeze varttata ityasiddho heturiti ayaM pariharaNadoSa iti 4, tathA lakSyate-tadanyavyapohenAvadhAryate vastvaneneti lakSaNaM svaM ca tallakSaNaM ca svalakSaNaM yathA jIvasyopayogo yathA vA pramANasya svaparAvabhAsakajJAnatvaM 5, tathA karotIti kAraNaM-parokSArthanirNayanimittamupapattimAtraM yathA nirupamasukhaH siddho jJAnAnAbAdhaprakarSAt, nAtra kila sakalalokapratItaH sAdhyasAdhanadhAnugato dRSTAnto'stItyupapattimAtratA 6, dRSTAntasadbhAve'syaiva hetuvyapadezaH syAt, tathA hinoti-gamayatIti hetuH sAdhyasadbhAvabhAvatadabhAvAbhAvalakSaNaH, tatazca svalakSaNAdInAM dvandvaH, teSAM doSaH svalakSaNakAraNahetudoSaH, iha kAzabdaH chando'rtha dvirbaddho dhyeyaH 7, athavA saha lakSaNena yau kAraNahetU tayohoSa iti vigrahaH tatra lakSaNadoSo'vyAptiratirvyAptirvA, tatrAvyAptiryathA yasyArthasya sannidhAnAsannidhAnAbhyAM jJAnapratibhAsabhedastatsvalakSaNamiti, idaM svalakSaNalakSaNaM, idaM cendriyapratyakSamevAzritya syAt na yogijJAnaM, yogijJAne hi na | sannidhAnAsannidhAnAbhyAM pratibhAsabhedo'stItyatastadapekSayA na kiJcitsvalakSaNaM syAditi, ativyAptiryathA arthopalabdhihetuH pramANamiti pramANalakSaNaM, iha cArthopalabdhihetubhUtAnAM cakSurdadhyodanabhojanAdInAmAnantyena pramANeyattA na syAt , athavA dArTAntiko'rtho lakSyate'neneti lakSaNaM-dRSTAntastaddoSaH-sAdhyavikalatvAdiH, tatra sAdhyavikalatA yathA nityaH zabdo mUrttatvAd ghaTavad, iha ghaTe nityatvaM nAstIti kAraNadoSaH sAdhyaM prati tavyabhicAro yathA apauruSeyo vedo vedakAraNasyAzrUyamANatvAditi, azrUyamANatvaM hi kAraNAntarAdapi sambhavatIti hetudoSo'siddhaviruddhAnakAntikatvalakSaNaH, tatrAsiddho yathA'nityaH zabdazcAkSuSatvAd ghaTavaditi, atra hi cAkSuSatvaM zabde na siddhaM, viruddho yathA nityaH zabdaH For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 493 // kRtakatvAt ghaTavad, iha ghaMTe kRtakatvaM nityatvaviruddha manityatvameva sAdhayatIti, anaikAntiko yathA nityaH zabdaH prameyatvAdAkAzavad, iha hi prameyatvamanityeSvapi varttate, tataH saMzaya eveti 7 tathA saGkrAmaNaM - prastutaprameye'prastutaprameyasya pravezanaM prameyAntaragamanamityarthaH athavA prativAdimate AtmanaH saMkrAmaNaM paramatAbhyanujJAnamityarthaH tadeva doSa iti 8, tathA nigrahaH - chalAdinA parAjayasthAnaM sa eva doSo nigrahadoSa iti, tathA vasataH - sAdhyadharmasAdhana dharmAvatreti vastu-prakaraNAt pakSastasya doSaH - pratyakSanirAkRtatvAdiH, yathA azrAvaNaH zabdaH, zabde hyazrAvaNatvaM pratyakSa nirAkRtamiti / eteSAmeva tajjAtAdidoSANAM sAmAnyato'bhihitAnAM tadanyeSAM cArthAnAM sAmAnyavizeSarUpANAM satAM vizeSAbhidhAnAyAha'dase tyAdi, vizeSo bhedo vyaktirityanarthAntaraM, 'vatthu' ityAdiH sArddhaH zlokaH, vastviti prAktana sUtrasyAntoko yaH pakSaH, 'tajjAta' miti tasyaivAdAvuktaM prativAdyAderjAtyAdi tadviSayo doSo vastutajjAtadoSaH, tatra vastudoSaH - pakSadoSastajAtadoSazca - jAtyAdihIlanametau ca vizeSau doSasAmAnyApekSayA, athavA vastudoSe vastudoSaviSaye vizeSo-bhedaH pratyakSanirAkRtatvAdiH, tatra pratyakSanirAkRto yathA azrAvaNaH zabdaH, anumAnanirAkRto yathA nityaH zabdaH, pratItinirAkRto yathA acandraH zazI, svavacananirAkRto yathA yadahaM vacmi tanmithyeti, lokarUDhinirAkRto yathA zuci naraziraHkapAlamiti, tajjAtadoSaviSaye'pi bhedo janmamarmakarmAdibhiH, janmadoSo yathA - "kacchullayAe ghoDIe jAo jo gaddaheNa chUDheNa / tassa mahAyaNamajjhe AyArA pAyaDA hoMti // 1 // " [ kacchUlAyAM vaDavAyAM yo gadarbhena kSiptena jAtaH / tasya mahAjanamadhye AkArAH prakaTA bhavanti // 1 // ] ityAdiranekavidhaH 2, cakAraH samuccaye, tathA 'dose'nti pUrvokta For Personal & Private Use Only 10 sthAnA. uddezaH 3 zastradoSa vizeSaH sU0 743 // 493 // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SUUSASHISAISISSEKOSISSHOS sUtre ye zeSA matibhaGgAdayo'STAvuktAste doSA doSazabdeneha saGgrahItAH, te ca doSasAmAnyApekSayA vizeSA bhavantyeveti doSo-vizeSaH, athavA 'dosettidoSeSu-zeSadoSaviSaye vizeSo-bhedaH, sa cAnekavidhaH svayamUhyaH 3, 'egahie yatti ekazcAsAvarthazca-abhidheyaH ekArthaH sa yasyAsti sa ekArthikaH ekArthavAcaka ityarthaH, itiH-upapradarzane caH samuccaye, sa ca* zabdasAmAnyApekSayakArthiko nAma zabdavizeSo bhavati, yathA ghaTa iti, tathA anekAthiko yathA gauH, yathoktaM-dizi 1 dRzi 2 vAci 3 jale 4 bhuvi 5 divi 6 vaje 7 uMzau 8 pazau 9 ca gozabdaH" iti, ihaikArthikavizeSagrahaNenAnekA-16 rthiko'pi gRhItastadviparItatvAt , na cehAsau gaNyate, dazasthAnakAnurodhAt, athavA kathaJcidekAthike zabdagrAme yaH kathaJcidbhedaH sa vizeSaH syAditi prakramaH, 'iyatti pUraNe, yathA zakraH purandara ityatraikArthe zabdadvaye zakanakAla eva zakraH pUrdAraNakAla eva purandaraH evaMbhUtanayAdezAditi, athavA doSazabda ihApi sambaddhyate, tatazca,nyAyograhaNe zabdAntarApekSayA vizeSa iti 4, tathA kAryakAraNAtmake vastusamUhe kAraNamiti vizeSaH, kAryamapi vizeSo bhavati, na cehoto, dazasthAnakAnuvRtteH, athavA kAraNe-kAraNaviSaye vizeSo-bhedo yathA pariNAmikAraNaM mRtpiNDaH, apekSAkAraNaM digdezakAlAkAzapuruSacakrAdi, athavopAdAnakAraNaM-mRdAdi nimittakAraNaM-kulAlAdi sahakArikAraNaM-cakracIvarAdItyanekadhA kAraNaM, athavA doSazabdasambandhAt pUrvavyAkhyAtaH kAraNadoSo doSasAmAnyApekSayA vizeSa iti caH samuccaye, tathA pratyutpannovArttamAnikaH abhUtapUrva ityarthaH doSaH-guNetaraH, sa cAtItAdidoSasAmAnyApekSayA vizeSaH5, athavA pratyutpanne-sarvathA vastu-8 nyabhyupagate vizeSo yo doSo'kRtAbhyAgamakRtavipraNAzAdiH sa doSasAmAnyApekSayA vizeSa iti 6, tathA nityo yo doSo' sthA083 Jain Education For Personal & Private Use Only mainelibrary.org Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH nuyogaH // 494 // bhavyAnAM mithyAtvAdiranAdyaparyavasitatvAt sa doSasAmAnyApekSayA vizeSo'thavA sarvathA nitye vastunyabhyupagate yo doSo 10sthAnA. bAlakumArAdyavasthA'bhAvApattilakSaNaH sa doSasAmAnyApekSayA doSavizeSa iti 7, tathA 'hiaTThame'tti akAraprazleSAda- uddezaH 3 |dhika-vAdakAle yasarapratyAyanaM pratyatiriktaM dRSTAntanigamanAdi taddoSaH, tadantareNaiva pratipAdyapratItestadabhidhAnasyA- cakArAdyanarthakatvAditi, Aha ca-"jiNavayaNaM siddhaM ceva bhannae katthaI udAharaNaM / Asajja u soyAraM heUvi kahiMci bhnijaa||1|| tathA-kathai paMcAvayavaM dasahA vA savvahA na pddikuttuN|" iti [jinavacanaM siddhameva tathApi kvacidudA sU0744 haraNaM bhaNyate zrotAramAsAdya hetumapi kutrApi kathayet // 1 // kutracityaMcAvayavaM dazadhA vA sarvathA na pratikuSTaM // ] tatazcAdhikadoSo doSavizeSatvAdvizeSa iti, athavA'dhike dRSTAntAdau sati yo doSo-dUSaNaM vAdinaH so'pi doSavizeSa eva, ayaM cASTama Adito gaNyamAna iti 8, 'attaNa'tti AtmanA kRtamiti zeSaH, tathA upanItaM-prApitaM pareNeti zeSaH, vastusAmAnyApekSayA''tmakRtaM ca vizeSaH, paropanItaM cAparo vizeSa iti bhAvaH9, cakArayorvizeSazabdasya ca prayogo bhAvanAvAkye darzitaH, athavA doSazabdAnuvRtterAtmanA kRto doSaH paropanItazca doSa iti, doSasAmAnyApekSayA vizepAvetau iti, evaM te vizeSA daza bhavantIti, ihAdarzapustakeSu 'nije'hiahame'tti dRSTaM, na ca tathA'STau pUryanta iti, | nicce iti vyAkhyAtaM, ihoktarUpA vizeSAdayo bhAvA anuyogagamyAH, anuyogazcArthato vacanatazca, tatrArthato yathA-"a-18 hiMsA saMjamo tavo" ityatrAhiMsAdInAM svarUpabhedapratipAdanaM, vacanAnuyogastveSAmeva zabdAzrito vicAra iti, tadiha // 494 // vacanAnuyogaM bhedata Aha SET bhavantIti, ihAdazagagamyAH, anuyogacA / zabdAzrito vica For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasavidhe suddhAvAtANuoge paM0 20-caMkAre 1 maMkAre 2 piMkAre 3 setaMkAre 4 sAtaMkare 5 egatte 6 pudhatte 7 saMjUhe 8 saMkAmite 9 minne 10 (sU0 744) 'dase tyAdi, zuddhA-anapekSitavAkyArthI yA vAk-vacanaM sUtramityarthaH tasyA anuyogo-vicAraH zuddhavAganuyogaH, sUtre ca apuMvadbhAvaH prAkRtatvAt , tatra cakArAdikAyAH zuddhavAco yo'nuyogaH sa cakArAdireva vyapadezyaH, tatra 'caMkAre'tti atrAnusvAro'lAkSaNiko yathA 'suMke sarNicare' ityAdau, tatazcakAra ityarthaH, tasya cAnuyogo, yathA cazabdaH samAhAretaretarayogasamuccayAnvAcayAvadhAraNapAdapUraNAdhikavacanAdiSviti, tatra "itthIo sayaNANi ya" iti, iha sUtre cakAraH samuccayArthaH strINAM zayanAnAM cAparibhogyatAtulyatatvapratipAdanArthaH 1, 'maMkAre'tti makArAnuyogo yathA 'samaNaM va mA-4 haNaM vA' iti sUtre mAzabdo niSedhe, athavA 'jeNAmeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNAmeve'tyatra sUtre jeNAmeva iha makAra Agamika eva, yenaivetyanenaiva vivakSitapratIteriti 2, "piMkAre'tti akAralopadarzanenAnusvArAgamena cApizabda uktastadanuyogo yathA apiH sambhAvanAnivRttyapekSAsamuccayagarhAziSyAmarSaNabhUSaNaprazneSviti, tatra 'evaMpi ege AsAse' ityatra sUtre | evamapi anyathA'pIti prakArAntarasamuccayArtho'pizabda iti 3, 'seyaMkare'tti ihApyaMkAro'lAkSaNikastena sekAra iti, tadanuyogo yathA 'se bhikkhU ve'tyatra sUtre sezabdo'thArthaH, athazabdazca prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasahai muccayeSvityAnantaryArthaH sezabda iti, kvacidasAvityarthaH, kvacittasyetyarthaH, athavA 'seyaMkAra' iti zreya ityetasya karaNaM |zreyaskAraH, zreyasa uccAraNamityarthaH, tadanuyogo yathA 'seyaM me ahijiu ajjhayaNa'mityatra sUtre zreyaH-atizayena prazasyaM Jain Education and anal For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 10sthAnA. uddezaH 3 cakArAdyanuyogaH sU0744 // 495 // kalyANamityarthaH, athavA 'seyakAle akammaM vAvi bhavaI'tyatra seyazabdo bhaviSyadarthaH4, 'sAyaMkAre'tti sAyamiti nipAtaH satyArthastasmAd 'varNAtkAra' ityanena chAndasatvAtkArapratyayaH karaNaM vA kArastataH sAyaMkAra iti tadanuyogo yathA satyaM tathAvacanasadbhAvaprazneSviti, ete ca cakArAdayo nipAtAsteSAmanuyogabhaNanaM zeSanipAtAdizabdAnuyogopalakSaNArthamiti 5, 'egattetti ekatvamekavacanaM tadanuyogo yathA 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga' ityatraikavacanaM samyagdarzanAdInAM samuditAnAmevaikamokSamArgatvakhyApanArtha, asamuditatve tvamokSamArgateti pratipAdanArthamiti 6, "puhuttetti pRthaktvaM-bhedo dvivacanabahuvacane ityarthaH, tadanuyogo yathA 'dhammatthikAye dhammatthikAyadese dhammatthikAyappadesA' iha sUtre dharmAstikA| yapradezA ityetadbahuvacanaM teSAmasaGkhyAtatvakhyApanArthamiti 7, 'saMjUhe'tti saGgataM-yuktArthaM yUthaM-padAnAM padayorvA samUhaH saMyUthaM, samAsa ityarthaH, tadanuyogo yathA 'samyagdarzanazuddha' samyagdarzanena samyagdarzanAya samyagdarzanAdvA zuddhaM samyagdarzanazuddhamityAdiranekadhA iti 8, 'saMkAmiya'tti saGkAmitaM vibhaktivacanAdyantaratayA pariNAmitaM tadanuyogo yathA-'sAhUNaM vaMdaNeNaM nAsati pAvaM asaMkiyA bhAvA' iha sAdhUnAmityetasyAH SaSTyAH sAdhubhyaH sakAzAdityevaM lakSaNaM paJcamItvena vipa|riNAmaM kRtvA azaGkitA bhAvA bhavantItyetatpadaM sambandhanIyaM, tathA "acchaMdA je na bhuMjaMti, na se cAitti vuccaI" ityatra | sUtre na sa tyAgItyucyate ityekavacanasya bahuvacanatayA pariNAmaM kRtvA na te tyAgina ucyanta ityevaM padaghaTanA kAryeti 9, 'bhinna miti kramakAlabhedAdibhibhinna-visadRzaM tadanuyogo yathA-'tivihaM tiviheNa'miti saGgrahamuktvA punaH 'maNeNa'mityAdinA tiviheNaMti vivRtamiti kramabhinnaM, krameNa hi tivihamityetana karomyAdinA vivRtya tatastri vidheneti viva-! // 495 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNIyaM bhavatIti, asya ca kramabhinnasyAnuyogo'yaM yathAkramavivaraNe hi yathAsaGkhyadoSaH syAditi tatparihArArtha kramabhedaH, tathAhi-na karomi manasA na kArayAmi vAcA kurvantaM nAnujAnAmi kAyeneti prasajyate, aniSTaM caitatpratyekapakSasyaiveSTatvAt , tathAhi-manaHprabhRtibhinaM karomi taireva na kArayAmi taireva nAnujAnAmIti, tathA kAlabhedo'tItAdinirdeze prApte vartamAnAdinirdezo yathA jambUdvIpaprajJatyAdiSu RSabhasvAminamAzritya 'sakke deviMde devarAyA vaMdati namaMsati'tti sUtre, tadanuyogazcAyaM-vartamAnanirdezastrikAlabhAviSvapi tIrthakareSvetanyAyapradarzanArtha iti, idaM ca doSAdisutratrayamanyathApi vimarzanIyaM, gambhIratvAdasyeti / vAganuyogatastvAnuyogaH pravartata iti dAnalakSaNasyArthasya bhedAnAmanuyogamAha dasavihe dANe paM0 ta0-aNukaMpA 1 saMgahe 2 ceva, bhaye 3 kAluNiteti ya 4 / lajjAte 5 gAraveNaM ca 6, ahamme uNa sattame 7 // 1 // dhamme ta aTTame vutte 8, kAhIti ta 9 kataMti ta 10 // dusavidhA gatI paM0 taM0-nirayagatI nirayaviggahagaI tiriyagatI tiriyavigagaI evaM jAva siddhigai siddhiviggahagatI (sU0 745) dasa muMDA pannattA paM0 taM0-sotiMditamuMDe jAva phAsiMditamuMDe kohamuMDe jAva lobhamuMDe dasame siramuMDe (sU0 746) dasavidhe saMkhANe paM0 saM0-parikammaM 1 vavahAro 2 rajjU 3 rAsI 4 kalAsabanne 5 ya / jAvaMtAvati 6 vaggo 7 ghaNo 8 ta taha vagga vaggo 9 vi // 1 // kappo ta 10 (sU0 747) 'dase'tyAdi, 'aNukaMpe'tyAdi zlokaH sArddhaH, 'anukaMpatti dAnazabdasambandhAdanukampayA-kRpayA dAnaM dInAnAthaviSayamanukampAdAnamathavA anukampAto yaddAnaM tadanukampaivopacArAt, uktaM ca vAcakamukhyairumAkhAtipUjyapAdaiH-"kR 5 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khyAnaM 747 zrIsthAnA- lApaNe'nAthadaridre vyasanaprApte ca rogazokahate / yaddIyate kRpArthAdanukampA tadbhaveddAnam // 1 // " saGgrahaNaM saGgrahaH-vyasanAdau mA10sthAnA. GgasUtra- sahAyakaraNaM tadarthaM dAnaM saGgrahadAnaM, athavA abhedAddAnamapi saGgraha ucyate, Aha ca-"abhyudaye vyasane vA yatki- uddezaH3 vRttiH |zciddIyate sahAyArtham / tatsaGgrahato'bhimataM munibhirdAnaM na mokSAya // 1 // " iti, tathA bhayAt yadAnaM tat bhayadAnaM, dAnAni bhayanimittatvAdvA dAnamapi bhayamupacArAd iti, uktaM ca-"rAjArapurohitamadhumukhamAvalladaNDapAziSu ca / yaddIyate // 496 // muNDAH saMbhayArthAttadbhayadAnaM budhairjeyam // 1 // " iti 3, 'kAluNie iya'tti kAruNyaM-zokastena putraviyogAdijanitena tadIyasyaiva talpAdeH sa janmAntare sukhito bhavatvitivAsanAto'nyasya vA yadAnaM tatkAruNyadAnaM, kAruNyajanyatvAdvA dAna- sU0745. mapi kAruNyamuktamupacArAditi 4, tathA 'lajjayA'hiyA dAnaM yattallajjAdAnamucyate, uktaM ca-"abhyarthitaH pareNa tu yaddAnaM jnsmuuhmdhygtH| paracittarakSaNArtha lajjAyAstadbhaveddAnam // 1 // " iti, 5, 'gAraveNaM ca'tti gauraveNa-garveNa yaddIyate tad gauravadAnamiti, uktaM ca-"naTanartamuSTikebhyo dAnaM smbndhibndhumitrebhyH| yaddIyate yazo'rtha garveNa tu tadbhaveddAnam // 1 // " 6, adharmapoSakaM dAnamadharmadAnaM, adharmakAraNatvAdvA adharma eveti, uktaM ca-"hiMsAnRtacauryodyataparadAraparigrahaprasaktebhyaH / yaddIyate hi teSAM tajjAnIyAdadharmAya // 1 // " iti 7, dharmakAraNaM yattaddharmadAnaM dharme eva vA, uktaM ca-"samatRNamaNimuktebhyo yaddAnaM dIyate supAtrebhyaH / akSayamatulamanantaM tadAnaM bhavati dharmAya // 1 // " iti, 8, 'kAhI iya'tti kariSyati kazcanopakAraM mamAyamitibuddhyA yadAnaM tatkariSyatIti dAnamucyate 9, tathA kRtaM mamAnena tatprayojanamiti pratyupakArArtha yaddAnaM tatkRtamiti, uktaM ca-"zatazaH kRtopakAro dattaM ca sahasrazo mamAnena / aha // 496 // ASSSSS nimiti pratyupakArArthaM yahAra mamAyamitibuddhyA yahA manantaM tadAnaM bhavati dharmAyAma eva vA, dain Education For Personal & Private Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6646 mapi dadAmi kiJcitpratyupakArAya taddAnam // 1 // " iti 10 / uktalakSaNAddAnAcchubhAzubhA gatirbhavatIti sAmAnyato gatinirUpaNAyAha - 'dase' tyAdi, 'nirayagati'tti nirgatA ayAt - zubhAditi nirayA - nArakAH teSAM gatirgamyamAna| tvAnnarakagatistadgatinAmakarmodayasampAdyo nArakatvalakSaNaH paryAyavizeSo veti narakagatiH, tathA nirayANAM - nArakANAM | vigrahAt - kSetravibhAgAnatikramya gatiH - gamanaM nirayavigrahagatiH sthitinivRttilakSaNA RjuvatrarUpA vihAyogatikarmmApAdyA veti, evaM tiryaGnaranAkinAmapIti, 'siddhigati' iti siddhyanti - niSThitArthA bhavanti yasyAM sA siddhiH sA cAsau gamyamAnatvAt gatizceti siddhigatiH - lokAgralakSaNA, tathA 'siddhaviggahagahU'tti siddhasya - muktasya vigrahasya - AkAza vibhAgasyAtikrameNa gatiH - lokAntaprAptiH siddhavigrahagatiriti, vigrahagatirvakragatirapyucyate paraM siddhasya sA nAstIti tatsAhacaryAnnArakAdInAmapyasau na vyAkhyAteti, athavA dvitIyapadairnArikAdInAM vakragatiruktA, prathamaistu nivi| zeSaNatayA pArizeSyAdRjugatiH, 'siDigai'tti siddhau gamanaM nirvizeSaNatvAccAnena sAmAnyAtsiddhigatirukkA, 'siddhiviggahagaiti siddhAvavigraheNa - avakreNa gamanaM siddhyavigrahagatiH, anena ca vizeSApekSAyAM viziSTA siddhigatiruktA, sAmAnyavizeSavivakSayA cAnayorbheda iti / siddhigatirmuNDAnAmeva bhavatIti muNDanirUpaNAyAha - 'dase' tyAdi, muNDayati - apanayatIti muNDaH, sa ca zrotrendriyAdibhedAd dazadheti, zeSaM sugamaM / muMDA, dazeti saGkhyAnamatastadvidhaya ucyante, 'dase tyAdi, 'parikamma' gAhA, parikarma-saMkalitAdyanekavidhaM gaNitajJaprasiddhaM tena yatsaGkhyeyasya saGkhyAnaM - parigaNanaM tadapi parikarmetyucyate 1, evaM sarvatreti, 'vyavahAraH' zreNIvyavahArAdiH pATIgaNitaprasiddho'nekadhA 2, 'rajju'tti, For Personal & Private Use Only www.jahelibrary.org Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . vRttiH zrIsthAnA- rajyA yatsaGkhyAnaM tadrajjurabhidhIyate, tacca kSetragaNitaM 3, 'rAsitti dhAnyAderutkarastadviSayaM saGkhyAnaM rAziH, sa ca pATyAM 10sthAnA. gasUtra rAzivyavahAra iti prasiddhaH 4, 'kalAsavanne yati kalAnAm-aMzAnAM savarNanaM savarNaH savarNaH-sadRzIkaraNaM yasmin sa- uddezaH3 yAne tatkalAsavarNa 5, 'jAvaMtAvaha'tti 'jAvaM tAvanti vA guNakArotti vA egaDha'miti vacanAd guNakArastena yatsa- dAnAni yAnaM tattathaivocyate, tacca pratyutpannamiti lokarUDhaM, athavA yAvataH kuto'pi tAvata eva guNakarAdyAdRcchikAdityarthaH muNDAH sN||497|| yatra vivakSitaM saGkalitAdikamAnIyate tadyAvattAvatsaGkhyAnamiti, tatrodAharaNam gaccho vAJchAbhyasto vAnchayuto gaccha- khyAnaM saGguNaH kaaryH| dviguNIkRtavAJchahRte vadanti sngklitmaacaaryaaH||1||' atra kila gaccho daza 10, te ca vAJchayA yAha-I sU0745cchikaguNakAreNASTakenAbhyastAH jAtA'zItiH, tato vAJchAyutAste aSTAzItiH 88, punargacchena dazabhiH saGguNitA aSTau 747 zatAnyazItyadhikAni jAtAni 880, tato dviguNIkRtena yAdRcchikaguNakAreNa SoDazabhirbhAge hute yallabhyate taddazAnAM saGkalitamiti 55, idaM ca pATIgaNitaM zrUyate iti 6, yathA vargaH-saMkhyAnaM yathA dvayorvargazcatvAraH sadRzadvirAzighAta' iti vacanAt 7 ghaNo yatti ghanaH saGkhyAnaM yathA dvayorghano'STau samatrirAzihati'riti vacanAt 8, 'vaggavaggo'tti vargasya / + vargo vargavargaH, sa ca saGkhyAna, yathA dvayorvargazcatvArazcaturNA vargaH SoDazeti, apizabdaH samuccaye 9, 'kappe yatti gAthA|dhikaM, tatra kalpaH-chedaH krakacena kASThasya tadviSayaM saGkhyAnaM kalpa eva yasAvyAM kAkacavyavahAra iti prasiddhamiti, iha ca parikAdInAM keSAJcidudAharaNAni mandabuddhInAM duravagamAni bhaviSyamtyato na pradarzitAnIti 10 / daza muNDA // 497 // uktAste ca pratyAkhyAnato bhavantIti pratyAkhyAnanirUpaNAyAha MORECAUSAMSUSMSRAMSEX dain Education International For Personal & Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education dusavidhe paJcakkhANe paM taM0 - aNAgaya 1 matikkataM 2 koDIsahiyaM 3 niyaMTitaM 4 caitra / sAgAra 5 maNAgAraM 6 parimAkaDaM 7 niravasesaM 8 // 1 // saMkeyaM 9 ceva addhAe 10, paJcakkhANaM dasavihaM tu // ( sU0 748 ) 'dasavihe 'tyAdi pratikUlatayA A-maryAdayA khyAnaM - prakathanaM pratyAkhyAnaM nivRttirityarthaH, 'aNAgaya' gAhA sAMrddhA, 'aNAgaya'tti anAgatakaraNAdanAgataM - paryuSaNAdAvAcAryAdivaiyAvRttya karaNAntarAya sadbhAvAdArata eva tattapaHkaraNamityarthaH, uktaM ca - " hohI pajjosavaNA mama ya tayA aMtarAiyaM hojjA / guruveyAvacceNaM tavassi gelannayAe vA // 1 // so dAi tavokammaM paDivajjai taM aNAgae kAle / eyaM paccakkhANaM aNAgayaM hoi nAyantraM // 2 // [ bhaviSyati paryuSaNA mama ca tadA''ntarAyikaM bhaviSyati AcAryasya vaiyAvRttyena tapasvino glAnatayA vA // 1 // sa tadA tapaHkarma pratipadyate tadatIte kAle pratyAkhyAnamanAgataM bhavati jJAtavyaM // 2 // ] 1 'aikaMtaM' ti evamevAtI te paryuSaNAdau karaNAdatikrAntaM, Aha ca"pajjosavaNAe tavaM jo khalu na karei kaarnnjaae| guruveyAvacceNaM tavassigelannayAeM vA // 1 // so dAi tavokammaM | paDivajai taM aicchie kAle / eyaM paJcakkhANaM aikkataM hoi nAyavvaM // 2 // " iti [ paryuSaNAyAM yaH khalu tapo na karoti. kAraNajAtena guruvaiyAvRttyena tapasvino glAnavaiyAvRttyena vA // 1 // sa tadA tapaHkarma pratipadyate tadatIte kAle etatpratyAkhyAnamatikrAntaM bhavati jJAtavyaM // 2 // ] 2, 'koDIsahiyaMti koTIbhyAM - ekasya caturthAderantavi bhAgo'parasya caturthAderevArambhavibhAga ityevaMlakSaNAbhyAM sahitaM militaM yuktaM koTIsahitaM militobhayapratyAkhyAna koTezcaturthAdeH karaNamityarthaH, abhANi ca - " paTThavaNao u divaso paJcakkhANassa niTThavaNao ya / jahiyaM samiti dunni u taM bhannai For Personal & Private Use Only Pinelibrary.org Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH nAni PASSSSSSRE koDisahiyaM tu // 1 // iti [pratyAkhyAnasya prasthApakaniSThApakadivasau dvAvapi yatra samitastadbhaNyate koTIsahitaM // 2 // ] 3, 10 sthAnA. 'niyaMTiyaMti nitarAM yantritaM-pratijJAtadinAdau glAnatvAdyantarAyabhAve'pi niyamAtkarttavyamiti hRdayaM, etacca prathamasaM- uddezaH3 hananAnAmeveti, abhyadhAyi ca-"mAse mAse ya tavo amugo amugadivase ya evaio / haTeNa gilANeNa va kAyavvo pratyAkhyA. jAvaM UsAso // 1 // eyaM paccakkhANaM niyaMTiyaM dhIrapurisapannattaM / jaM giNhaMta'NagArA aNissiyappA apaDibaddhA // 2 // codasapuvI jiNakappiesu paDhamaMmi ceva saMghayaNe / eyaM vocchinnaM khalu therAvi tayA karesIyA // 3 // " iti, [mAsi mAsi8 sU0748 cAmukaM tapo'mukadivase iyantaM kAlaM hRSTena vA glAnena vA karttavyaM yaavducchaasH||1|| etanniyaMtritaM dhIrapuruSaprajJapta pratyAkhyAnaM yadanizritAtmAno'pratibaddhA anagArA gRhNanti // 2 // caturdazapUrvijinakalpikayoretat prathama eva saMhanane tadA sthavirA api akArSayucchinnaM ca etat // 3 // ] 4,'sAgAraMti Akriyanta ityAkArAH-pratyAkhyAnApavAdahetavo'nAbhogAdyA|stairAkAraiH saheti sAkAraM 5, 'aNAgA ti avidyamAnA AkArA-mahattarAkArAdayo nicchinnaprayojanatvAt pratipattuyesmi| stadanAkAraM, tatrApi anAbhogasahasAkArAvAkArau syAtAM, mukhe'GkalyAdiprakSepasambhavAditi 6, parimANakaDaMti parimANaMsaGghayAnaM dattikavalagRhabhikSAdInAM kRtaM yasmiMstatsarimANakRtamiti, yadAha-"dattIhi va kavalehiM va gharehiM bhikkhAhiM ahava davyehiM / jo bhattapariccAyaM karei parimANakaDameyaM // 1 // " iti [dattibhiH kavalA gRharbhikSAbhirathavA dravyaiH yo bhaktaparityAgaM karotyetat parimANakRtaM // 2 // ] 7, 'niravasesaMti nirgatamavazeSamapi alpAlpamazanAdyAhArajAtaM yasmAttat // 498 // KAniravazeSa vA-sarvamazanAdi tadviSayatvAnniravazeSamiti, abhihitaJca-"savvaM asaNaM savvaM ca pANagaM savvakhajjapeja-14 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihiM / pariharai sabvabhAveNa eyaM bhaNiyaM niravasesaM // 1 // " jhati, [sarvamazanaM sarvaca pAnakaM sarvakhAdyapeyavidhiM sarvabhA-| vena pariharati etanniravazeSaM bhaNitaM // 1 // ]8, 'saMkeyayaM ceva'tti ketanaM ketaH-cihnamaGguSThamuSTigranthigRhAdikaM sa eva | ketakaH saha ketakena saketakaM granthAdisahitamityarthaH, bhaNitaM ca-"aMguTTamuDhigaMThIgharaseussAsathibugajoikkhe / bhaNiyaM sakeyameyaM dhIrehi aNataNANIhiM // 1 // " iti [aMguSThamuSTigranthigRhasvedocchAsastibukadIpAnAzritya pratyAkhyAnametatsaMketaM bhaNitaM dhiirairnntjnyaanibhiH||1||] 9 'addhAe'tti addhAyAH-kAlasya pauruSyAdikAlamAnamAzrityetyarthaH, nyagAdi ca-"addhApaccakkhANaM jaM taM kAlappamANacheeNaM / purimaddhaporasIhiM muhuttamAsaddhamAsehiM // 1 // " iti [tadaddhApratyAkhyAnaM yatkAlapramANacchedena purimaarddhpaurussiimuhuurttmaasaarddhmaasaiH||1||] 10 / 'paJcakkhANaM dasavidhaM tu'tti pratyAkhyAnazabdaH sarvatrAnAgatAdau sambadhyate tuzabda evakArArthaH tato daza vidhameveti, ihopAdhibhedAt spaSTa eva bheda iti na paunaruktyamAzaGkanIyamiti / pratyAkhyAnaM hi sAdhusAmAcArIti tadadhikArAdanyAmapi sAmAcArI nirUpayannAha dasavihA sAmAyArI paM0 saM0-icchA 1 micchA 2 tahakkAro 3, AvassitA 4 nisIhitA 5 / ApucchaNA 6 ya paDipucchA 7, chaMdaNA 8 ya nimaMtaNA 9 // 1 // uvasaMpayA 10 ya kAle sAmAyArI bhave dasavihA u|| (sU0 749) samaNe bhagavaM mahAvIre chaumatthakAlitAte aMtimarAtitaMsI ime dasa mahAsumiNe pAsittA NaM paDibuddhe taMjahA-egaM ca NaM mahAghorarUvadittadharaM tAlapisAyaM sumiNe parAjitaM pAsittA NaM paDibuddhe 1, egaM ca NaM mahaM sukilapakkhagaM pusakoilagaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhe 2, egaM ca NaM mahaM cittavicittapakkhagaM pusakoilaM suviNe pAsittA NaM paDibuddhe 3, egaM ca NaM mahaM Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH 10 sthAnA. | uddezaH3 sAmAcAryaH vIrasvapnAH sU0749750 // 499 // dAmadugaM savvarayaNAmayaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhe 4 egaM ca NaM mahaM setaM govaggaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhe 5, egaM ca NaM mahaM paumasaraM savvao samaMtA kusumitaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhe 6, egaM ca NaM mahAsAgaraM ummIvIcIsahassakalitaM bhuyAhiM tiNNaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhe 7, egaM ca NaM mahaM diNayaraM teyasA jalaMtaM sumiNe pAsittA gaM paDibuddhe 8, egaM ca NaM mahaM hariverulitavannAbheNaM niyateNamaMteNaM mANusuttaraM paJcataM savvato samaMtA AveDhiyaM pariveDhiyaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhe 9, egaM ca NaM mahaM maMdare pavvate maMdaracUliyAto uvariM sIhAsaNavaragayamattANaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhe 10 / jaNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM ghorarUvadittadharaM tAlapisAtaM sumiNe parAtitaM pAsittA NaM paDibuddhe tannaM samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM mohaNijje kamme mUlAo ugghAite 1, jaM naM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM sukkilapakkhagaM jAva paDibuddhe taM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sukkajjhANovagae viharai 2, jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM cittavicittapakkhagaM jAva paDibuddhe taM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sasamataparasamayitaM cittavicittaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM Aghaveti paNNaveti parUveti daMseti nidaMseti uvadaMseti taM0-AyAraM jAvadiTThIvAyaM 3, jaM naM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM dAmadugaM savvarayaNA jAva paDibuddhe taM naM samaNe bhagavaM mahAvIre duvihaM dhammaM paNNaveti, taM0-agAradharma ca aNagAradhammaM ca 4 jaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM setaM govaragaM sumiNe jAva paDibuddhe taM NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa cAuThavaNNAiNNe saMghe taM0-samaNA samaNIo sAvagA sAviyAo 5 jaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM paumasaraM jAva paDibuddhe taM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre cauThivahe deve paNNaveti, taM0-bhavaNavAsI vANamaMtarA // 499 // dan Education International For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9MROSAGARMATHORAGANISEASE joisavAsI vemANavAsI 6 jaNNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM ummIvIcIjAva paDibuddhe taM NaM samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM aNAtIte aNavadagge dIhamaddhe cAuraMtasaMsArakaMtAre tine 7 jaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM diNakara jAva paDibuddhe tannaM samaNassa bhagavato mahAvIrassa aNate aNuttare jAvasamuppanne 8 jaNaM samaNe bhagavaM egaM mahaM hariverulita jAva paDibuddhe taNNaM samaNassa bhagavato mahAvIrassa sadevamaNuyAsure loge urAlA kittivannasaddasilogA pariguvvaMti iti khalu samaNe bhagavaM mahAvIre iti0 9 jaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre maMdare panvate maMdaracUlitAe uvariM jAva paDibuddhe taM gaM samaNe bhagavaM mahAvIre sadevamaNuyAsurAte parisAte majjhagate kevalipannattaM dhammaM Aghaveti paNNaveti jAva uvadaMseti 10 (sU0 750) | 'dase'tyAdi, samAcaraNaM samAcArastadbhAvaH sAmAcArya tadeva sAmAcArI saMvyavahAra ityarthaH, 'icche'tyAdi sArddhazlokaH. 'icchA'iti, eSaNamicchA karaNaM kAraH, tatra kArazabdaH pratyekamabhisambandhanIyaH, icchayA-balAbhiyogamantareNa kAra icchAkAraH icchAkriyetyarthaH, icchA cecchAkAreNa mamedaM kuru, icchApradhAnakriyayA na balAbhiyogapUrvikayeti bhAvArthaH, asya ca prayogaH svArtha parArtha vA cikIrSan yadA paramabhyarthayate, uktaM ca-"jai abbhattheja paraM kAraNajAe kareja se koi / tattha u icchAkAro na kappai balAbhiogo u // 1 // " iti [yadi paraM ko'pi kAraNe'bhyarthayettatra tasya kuryA| dicchAkAraM na kalpate balAbhiyogo yasmAt // 1 // ] tathA mithyA vitathamanRtamiti paryAyAH, mithyAkaraNaM mithyAkAraH mithyAkriyetyarthaH, tathA ca saMyamayoge vitathAcaraNe viditajinavacanasArAH sAdhavastakriyAvaitathyapradarzanAya mithyAkAra sthA084 Jain Ede For Personal & Private Use Only IALHainelibrary.org Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 500 // kurvate, mithyAkriyeyamiti hRdayaM, bhaNitaM ca-"saMjamajoge abbhuTriyassa jaM kiMci vitahamAyariyaM / micchA eyaMti viyA- 10sthAnA. |NiUNa micchatti kAyabvaM // 1 // " iti saMyamayoge'bhyutthitena yatkiMcidvitathamAcaritaM etanmithyeti vijJAya mithyA-1 uddezaH 3 kAraH krttvyH||1||] tathAkaraNaM tathAkAraH, sa ca sUtrapraznAdigocaraH, yathA bhavadbhirutaM tathaivedamityevaMsvarUpaH, gaditaM sAmAcArya ca-"vAyaNapaDisuNaNAe uvaese suttaatthakahaNAe / avitahameyaMti tahA paDisuNaNAe tahakkAro // 1 // " iti, [vAca-| | vIrasvamAH nApratizravaNayoH upadeze sUtrArthakathane avitathametaditi tathAkAraH pratizravaNe ca tthaakaarH||1||] ayaM ca puruSavizeSa- sU0749viSaya evaM prayoktavya iti, agAdi .ca-"kappAkappe pariniTThiyassa ThANesu paMcasu Thiyassa / saMjamatavaDagassa u aviga- 750 ppeNaM tahakAro // 1 // " iti [kalpyAkalpyayoH pariniSThitasya jJAnAdiSu sthAneSu paJcasu sthitasya saMyamatapovattekasyAvikalpena tathAkAraH // 1 // ] 3, 'AvassiyA yatti avazyakarttavyairyogainiSpannA''vazyakI, caH samuccaye, etatprayoga AzrayAnirgacchataH Avazyakayogayuktasya sAdhorbhavati, Aha hi-"kajje gacchaMtassa u guruniseNa suttanIIe / Avassiyatti neyA suddhA anntthjogaao||1||" sUtranItyA gurvAjJayA gacchataH kArye AvazyakI zuddhA jJeyetyanvarthayogAt // 1 // ] (anvarthayogAdityarthaH> tathA niSedhena nirvRttA naiSadhikI-vyApArAntaraniSedharUpA, prayogazcAsyA Azraye pravizata iti, yata Aha-"evoggahappavese nisIhiyA taha nisiddhjogss| eyassesA uciyA iyarassa (aniSiddhayogasya > na ceva nasthitti // 1 // (anvarthoM nAstItikRtvetyarthaH>" [evamavagrahapraveze tathA niSiddhayogasya naissedhikii| etasyaiSocitA itarasyaiSA nocitaiva gitA itasyaiSA nAcitava | // 50 // // 50 // anvartho nAstIti hetoH||1||] tathA ApRcchanamApRcchA sA vihArabhUmigamanAdiSu prayojaneSu guroH kAyoM, cazabdaH pUrva kalpyAkalpyayoH parinita pAraneTTiyassa ThANesu paMcasa kaarH|| 1 // ] ayaM ca puruSavizeSa. jogss| eyarasamAntaraniSedharUpA, prayogAyA jJeyetyanvarthayogAt // yAta For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vat, ihoktam - " ApucchaNA u kajje guruNo tassaMmayassa vA niyamA / evaM khu tayaM seyaM jAyai sai nijjararA heU // 1 // " | iti [ kArye guroH tatsaMmatasya vA niyamAdApracchanaM evaM khalu tat zreyo jAyate'sakRt nirjarAhetuH // 1 // ] tathA pratipRcchApratipraznaH, sA ca prAgniyuktenApi karaNakAle kAryA, pUrva niSiddhena vA prayojanatastadeva karttukAmeneti, yadAha - "paDipu - cchaNA u kajje puvvaniuttassa karaNakAlammi / kajjantarAdiheDaM niddiTThA samaya keUhiM // 1 // " iti [kArye pUrvaM niyuktasya karaNakAle pratipracchanA kAryAntarArthaM samaya ketubhirnirdiSTA // 1 // ] tathA chandanA ca prAggRhItenAzanAdinA kAryA, ihAvAci - "puvvagahieNa chaMdaNa guruANAe jahArihaM hoi / asaNAdiNA u esA Neyeha visesavisayatti // 1 // " [pUrvagRhItenAzanAdinA gurvAjJayA yathArhANAM nimantraNaM eSA jJeyA vizeSaviSayeti chaMdanA // 1 // ] tathA nimantraNA - agRhItenaivAzanAdinA bhavadarthamahamazanAdikamAnayAmyevaMbhUtA, ihArthe abhyadhAyi - " sajjhAyA ubvAo ( zrAntaH > gurukicce sesaMge asaMtaMmi / taM pucchiUNa kajje sesANa nimaMtaNaM kujjA // 1 // " iti [ svAdhyAyAcchrAnto gurukRtye zeSe'sati taM pRSTvA kArye zeSANAM nimaMtraNaM kuryAt // 1 // ] tathA 'uvasaMpaya'tti upasaMpat - ito bhavadIyo'hamityabhyupagamaH, sA ca jJAnadarzanacAritrArthatvAt tridhA, tatra jJAnopasampat sUtrArthayoH pUrvagRhItayoH sthirIkaraNArthaM tathA vitruTitasandhAnArthaM tathA prathamato grahaNArthamupasampadyate, darzanopasampadapyevaM, navaraM darzanaprabhAvakasammatyAdizAstraviSayA, cAritropasampacca vaiyAvRttyakaraNArthaM kSapaNArthaM copasampadyamAnasyeti, bhaNitaM hi - " uvasaMpayA ya vitihA nANe taha daMsaNe caritte ya / daMsaNanANe tivihA duvihA ya carita aTThAe // 1 // vattaNasaMghaNagahaNe suttatthobhayagayA u esatti / veyAvacce khamaNe For Personal & Private Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH RSONALISAUGUAG // 501 // 750 kAle puNa Avakahiyatti // 2 // " iti, [upasaMpacca trividhA jJAne tathA darzane cAritre ca darzanajJAnayostrividhA cAri- 10sthAnA. trArtha dvividhA // 1 // AvartanasandhAnagrahaNAni sUtrArthobhayagatAnyete vaiyAvRttye tapasi kAlataH punaryAvatkathaM // 2 // ] | uddezaH3 'kAle'tti upakramaNakAle AvazyakopodghAtaniryuktyabhihite sAmAcArI dazavidhA bhavati // iyaM ca sAmAcArI mahAvI- sAmAcAryaH reNeha prajJApitA ato bhagavantamevorarIkRtya dazasthAnakamAha-samaNe'tyAdi sugama, navaraM'chaumatthakAliyAe'tti prAkR- vIrasvamA tatvAt chadmasthakAle yadA kila bhagavAn trikacatuSkacatvaracaturmukhamahApathAdiSu paTupaTahapratiravodghoSaNApUrva yathAkAma- sU0749mupahatasakalajanadAriyamanavacchinnamandaM yAvanmahAdAnaM dattvA sadevamanujAsurapariSadA parivRtaH kuNDapurAnnirgatya jJAtakhaNDavane mArgazIrSakRSNadazamyAmekakA pravrajya manaHparyAyajJAnamutsAdyASTau mAsAn vihRtya mayUrakAbhidhAnasannivezabahiH| sthAnAM dUyamAnAbhidhAnAnAM pAkhaNDikAnAM sambandhinyekasminnuTaje tadanujJayA varSAvAsamArabhya avidhIyamAnarakSatayA pazubhirupadrUyamANe uTaje'prItikaM kurvANamAkalayya kuTIrakanAyakamunikumArakaM tato varSANAmarddhamAse gate'kAla eva nirgatyAsthikagrAmAbhidhAnasannivezAd bahiH zUlapANinAmakayakSAyatane zeSaM varSAvAsamArebhe, tatra ca yadA rAtrau zUlapANirbhagavataH kSobhaNAya jhaTiti TAlitAhAlakamaTTahAsaM muJcan lokamutrAsayAmAsa tadA vinAzyate sa bhagavAn deveneti bhagavadAlambanAM janasyAdhRti janitavAn punarhastipizAcanAgarUpairbhagavataH kSobhaM kartumazaknuvan ziraHkarNanAsA-12 dantanakhAkSipRSThivedanAH prAkRtapuruSasya pratyeka prANApahArapravaNAH sapadi sampAditavAn tathApi pracaNDapavanaprahatasuragiri // 501 // |zikharamivAvicaladbhAvaM varddhamAnasvAminamavalokya zrAntaH sannasau jinapatipAdapadmavandanapurassaramAcacakSe-kSamasva kSamA vizAda bahiH zUlapANinana lokamutrAsayAmAsa maka mazaknuvan A R For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KARSANSAR zramaNa iti tathA siddhArthAbhidhAno vyantaradevastannigrahArthamuddadhAva, babhANa ca-are re zUlapANe aprArthitaprArthaka hIna|NyacaturdazIka zrIhIdhRtikIrtivarjita durantaprAntalakSaNa! na jAnAsi siddhArtharAjaputraM putrIyitanikhilajagajjIvaM jIvitasamamazeSasurAsuranaranikAyanAyakAnAmenaM ca bhavadaparAdhaM yadi jAnAti tridazapatistatastvAM nirviSayaM karotIti, zrutvA cAsau bhIto dviguNataraM kSayamayati sma, tathA siddhArthazca tasya dharmamacakathat , sa copazAnto bhagavantaM bhaktibharanirbharamAnaso gItanRttopadarzanapUrvakamapUpujat , lokazca cintayAJcakAra-devAryakaM vinAzyedAnI devaH krIDatIti, svAmI ca dezonAMzcaturo yAmAnatIva tena paritApitaH prabhAtasamaye muhUrtamAnaM nidrApramAdamupagatavAn tatrAvasare ityartho'thavA chadmasthakAle bhavA avasthA chadmasthakAlikI tasyAM 'aMtimarAiyaMsitti antimA-antimabhAgarUpA avayave samudAyopacArAt sA cAsau rAtrikA cAntimarAtrikA tasyAM rAtreravasAna ityarthaH mahAntaH-prazastAH svamA-nidrAvikRtavijJAnapratibhAtArthavizeSAste ca te ceti mahAsvapnAstAn 'khapane svApakriyAyAM 'egaM ceti cakAra uttarasvapnApekSayA samuccayArthaH 'mahAghoraM' atiraudraM rUpam-AkAra 'dIptaM jvalitaM dRptaM vA-darpavaddhArayatIti mahAghorarUpadIptadharastadRptadharo vA, prAkRtatvAduttaratra vizeSaNanyAsaH, tAlo-vRkSavizeSastadAkAro dIrghatvAdisAdhAt pizAco-rAkSasastAlapizAcastaM 'parAjitaM nirAkRtamAtmanA 1 'egaM ca'tti anyaM ca 'puMsakokilagaMti pumAMzcAsau kokilazca-parapuSTaH puMskokilakaH sa ca kila kRSNo bhavatIti zuklapakSa iti vizeSitaH 2 'cittavicittapakkha'tti citreNeti-citrakarmaNA vicitrau-vividhavarNavizeSavantI pakSI yasya sa tathA 3 'dAmadurgati mAlAdvayaM 4 'govaragaM'ti gorUpANi 5 'paumasara'tti pa ARACHICHICAPAUGAISAIRAUDAISAIAS Jain Eduere For Personal & Private Use Only Hainelibrary.org Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAlasUtra // 502 // 5454544 mAni yatropadyante sarasi tatsadmasaraH 'sarvataH' sarvAsu dikSu samantAt-vidikSu ca kusumAni-padmalakSaNAni jAtAni yatra 10sthAnA. tatkusumitaM 6 'ummIvIisahassakaliya'ti UrmayaH-kallolAH tallakSaNA yA vIcayastA ammivIcayaH, vIcizabdo uddezaH3 hi loke'ntarArtho'pi rUDhaH, athavommivIcyorvizeSo gurutvalaghutvakRtaH, kvacidvIcizabdo na paThyate eveti, ambhivI-sAmAcAryaH cInAM sahasraH kalito-yukto yaH sa tathA taM 'bhujAbhyAM bAhubhyAmiti 7 tathA dinakara 8 ekena ca NamityalaGkAre vIrasvapnAH 'maha'nti mahatA chAndasatvAt egaM ca NaM mahaMti pAThe mAnuSottarasyaite vizeSaNe 'hariveruliyavannAbhaNaM'ti hariH- sU0749. piGgo varNaH vaiDUrya-maNivizeSastasya varNo-nIlo vaiDUryavarNaH, tato dvandvaH tadvadAbhAti yattaddharivaiDUryavarNAbhaM tena, athavA 750 kA harivannIlaM tacca tadvaiDUrya ceti zeSaM tathaiva, nijakena-AtmIyenAMtreNa-udaramadhyAvayavavizeSeNa 'AveDhiyaMti sakRdAveSTitaM 'pariveDhiyaMti asakRditi 9 'egaM ca NaM mahaMti Atmano vizeSaNaM 'siMhAsaNavaragarya'ti siMhAsanAnAM madhye yadvaraM tatsiMhAsanavaraM tatra gato-vyavasthito yastamiti 10 / eteSAmeva dazAnAM mahAsvamAnAM phalapratipAdanAyAha*'janna'mityAdi sugama, navaraM 'mUlao'tti AditaH sarvathaivetyarthaH, 'uddhAie udghAtitaM vinAzitaM vinAzayiSyamANatve nopacArAt, sUtrakArApekSayA tvayamatItanirdeza evetyevamanyatrApi, 'sasamayaparasamaiyaMti svasiddhAntaparasiddhAntau yatra sta ityarthaH, gaNinaH-AcAryasya piTakamiva piTaka-vaNija iva sarvasvasthAnaM gaNipiTaka 'Aghavei'tti AkhyApayati sAmAnyavizeSarUpataH prajJApayati sAmAnyataH prarUpayati pratisUtramarthakathanena darzayati tadabhidheyapratyupekSaNAdikriyAdarzanena, // 502 // mAiyaM kriyebhirakSarairupAttA itthaM kriyata iti bhAvanA, 'nidaMseI'tti kathaJcidagRhNataH parAnukampayA nizcayena punaH punarda paTaka vaNija iva sarvasvasthAna parasamaiyati svasiddhAntaparasiddhAnta iyaM kriyebhira prajJApayati sAmAnyataH ta For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * yati nidarzayati 'uvadaMsei'tti sakalanayayuktibhiriti 3, 'cAuvvaNNAiNNe'tti catvAro varNAH-zramaNAdayaH samAhRtA iti caturvarNa tadeva cAturvaNya tenAkIrNaH-AkulazcAturvarNyAkIrNaH athavA catvAro varNAH-prakArA yasmin sa tathA, dIrghatvaM prAkRtatvAt , caturvarNazcAsAvAkIrNazca jJAnAdibhirmahAguNairiti caturvarNAkIrNaH, 'cauvihe deve panaveItti vandanakutUhalAdiprayojanenAgatAn prajJApayati-jIvAjIvAdIn padArthAn bodhayati-samyaktvaM grAhayati ziSyIkarotItiyAvat, lokebhyo vA tAn prakAzayati, 'aNaMte' ityAdau sUtre yAvatkaraNAt 'nivvAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalavaranANadaMsaNe'tti dRzyamiti, 'sadeve'tyAdi, saha devaiH-vaimAnikajyotiSkarmanujaiH-narairasuraizca-bhavanapativyantaraizca vartata iti sadevamanujAsurastatra loke-trilokarUpe 'urAla'tti pradhAnAH kIrtiH sarvadigvyApI sAdhuvAdaH varNa:-ekadi|gvyApI zabdaH-arddhadigvyApI zlokaH-tattatsthAna eva zlAghA eSAM dvandvaH tata ete 'pariguvvaMti' parigupyanti vyAkulIbhavanti satataM bhramantItyarthaH, athavA parigUyante-gUDdhAtoHzabdArthatvAt saMzabdyate ityarthaH, pAThAntarataH paribhrAmyanti, kathamityAha-'iti khalvi'tyAdi, itiH-evaMprakArArthaH khalukyAlaGkAre tatazcaivaMprakAro bhagavAn sarvajJAnI sarvadarzI sarvasaMzayavyavacchedI sarvabodhakabhASAbhASI sarvajagajjIvavatsalaH sarvaguNigaNacakravartI sarvanaranAkinAyakanikAyasevitacaraNayuga ityarthaH, 'mahAvIra' iti nAma, etadevAvartyate zlAghAkAriNAmAdarakhyApanArthamanekatvakhyApanArtha ceti, 'AghaveItyAdi pUrvavat / svamadarzanakAle bhagavAn sarAgasamyagdarzanIti sarAgasamyagdarzanaM nirUpayannAha *SRASS ES dain Education For Personal & Private Use Only wagainelibrary.org Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 503 // dasavidhe sarAgasammaiMsaNe pannatte, taM0-nisaggu 1 vatesaruI 2 ANarutI 3 sutta 4 bItarutimeva 5 / abhigama 6 10sthAnA. vitthArarutI 7 kiriyA 8 saMkheva 9 dhammarutI 10 // 1 // (sU0 751) uddezaH3 'dasavihe'tyAdi, sarAgasya-anupazAntAkSINamohasya yatsamyagdarzanaM-tattvArthazraddhAnaM tattathA, athavA sarAgaM ca tatsa dazadhA samyagdarzanaM ceti vigrahaH sarAgaM samyagdarzanamasyeti veti, 'nisagga'gAhA, rucizabdaH pratyeka yojyate, tato nisargaH-sva- myagdarzanaM bhAvastena ruciH-tattvAbhilASarUpA'syeti nisargarucinisargato vA ruciriti nisargaruciH, yo hi jAtismaraNapratibhAdi-8 sU0751 rUpayA svamatyA'vagatAn sadbhUtAn jIvAdIn padArthAn zraddadhAti sa nisargaruciriti bhAvaH, yadAha-"jo jiNadiDhe bhAve cauvihe (dravyAdibhiH> saddahAi sayameva / emeva nannahatti ya nisaggaruitti nAyavyo // 1 // " iti [dravyAdicaturvidhAna bhAvAn yo jinadRSTAn bhAvena zraddhatte evamaivaite nAnyatheti ca nisargarucitivyaH sH||1||] tathopadezogudinA kathanaM tena ruciryasyetyupadezaruciH tatpuruSapakSaH svayamUhyaH sarvatreti, yo hi jinoktAneva jIvAdInAn tIrthakaraziSyAdinopadiSTAn zraddhatte sa upadezaruciriti bhAvaH, yata Aha-"ee ceva u bhAve uvaiDhe jo pareNa saddahai / chaumattheNa jiNeNa va uvaesaruI muNeyabbo // 1 // " iti [yaH pareNa chadmasthena jinena vopadiSTAnetAneva bhAvAn zra-15 ddhatte sa upadezaruciqhatavyaH // 1 // ] tathA''jJA-sarvajJavacanAtmikA tayA ruciryasya sa tathA, yo hi pratanurAgadveSamithyAjJAnatayA''cAryAdInAmAjJayaiva kumahAbhAvAjjIvAdi tatheti rocate mASatuSAdivat sa AjJAruciriti bhAvaH, bha // 503 // NitaM ca-"rAgo doso moho annANaM jassa avagayaM hoi / ANAe royaMto so khalu ANAruI hoi // 1 // " iti, Jain Education Treational For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvAvArakarAgadveSamohAjJAnAni yasyApagatAni bhavaMti AjJAyA rocayan sa khalu AjJArucirbhavati ||14'suttbiiyruiimev'tti ihApi rucizabdasya pratyekamabhisambandhAt sUtreNa-Agamena ruciryasya sa sUtraruciH, yo hi sUtrAgamamadhIyAnastainaivAGgapraviSTAdinA samyaktvaM labhate govindavAcakavat sa sUtraruciriti bhAvaH, abhihitaM ca-"jo suttamahijato sueNa ogAhaI u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va so suttaruitti nAyavvo // 1 // " iti [yaH sUtramadhIyAnaH zrutenAvagAhate tu samyaktvaM aMgenAMgabAhyena vA sa sUtraruciriti jnyaatvyH||1||] tathA bIjamiva bIjaM yadekamapyanekArthapratibodhotpAdakaM vacastena ruciryasya sa bIjaruciH, yasya TekenApi jIvAdinA padenAvagatenAnekeSu padArtheSu rucirupaiti sa bIjaruciriti bhAvaH, gaditaM ca-"egapaeNegAiM payAI jo pasaraI u sammatte / udaebva tillabiMdU so bIyaruitti nAyavvo // 1 // " [ekapadenAnekAni padAni yo'vagAhate labhate ca samyaktvaM udake iva tailabinduH sa bIjaruciriti jJAtavyaH // 1 // ] iti, 'eveti samuccaye, tathA 'abhigamavitthArarui'tti ihApi pratyekaM rucizabdaH sambandhanIyaH, tatrAbhigamo-jJAnaM tato ruciryasya so'bhigamaruciH, yena hyAcArAdikaM zrutamarthato'dhigataM bhavati so'bhigamaruciH, abhigamapUrvakatvAttadruceriti bhAvaH, gAthA'tra-"so hoi abhigamaruI suanANaM jassa athao dihU~ / ekkArasa aMgAI painnayaM dihivAo ya // 1 // " iti [so'bhigamarucirbhavati yenArthataH zrutajJAnaM dRSTaM ekAdazAMgAni prakIrNakAni dRSTivAdazca // 1 // ] tathA vistAro-vyAsastato ruciryasya sa tatheti, yena hi dharmAstikAyAdidravyANAM sarvaparyAyAH sarvairnayapramANairjJAtA bhavanti sa vistAraruciH, jJAnAnusArirucitvAditi, nyagAdi ca-"davANa savabhAvA savvapamANehiM Jain Education For Personal & Private Use Only m e library.org Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA 10sthAnA. vRttiH // 504 // | saMjJAH vedanAH sU0752753 jassa uvaladdhA / savvAhiM nayavihIhiM vitthAraruI muNeyavvo // 1 // " iti [dravyANAM sarve paryAyAH sarvapramANaiH sarvanaya-| vidhibhiryenopalabdhAH vistaarrucitivyH||1||] tathA kriyA-anuSThAnaM rucizabdayogAt tatra ruciryasya sa kriyAruciH, idamuktaM bhavati-darzanAdyAcArAnuSThAne yasya bhAvato rucirastIti sa kriyAruciriti, uktaM ca-"nANeNa dasaNeNa ya tave carite ya samiiguttIsu / jo kiriyAbhAvaruI so khalu kiriyAruI hoi // 1 // " iti [jJAne darzane tapasi cAritre ca samitiguptyoH yaH bhAvataH kriyAruciH sa khalu kriyArucirbhavati // 1 // ] tathA saGkepaH-saGgrahastatra rucirasyeti saGkeparuciH, yo hyapratipannakapilAdidarzano jinapravacanAnabhijJazca saGkepeNaiva cilAtiputravadupazamAdipadatrayeNa tattvarucimavApnoti sa 4 saGkeparuciriti bhAvaH, Aha ca-"aNabhiggahiyakudiTThI saMkhevaruitti hoi naaybyo| avisArao pavayaNe aNabhiggahio |ya sesesu // 1 // " iti [anabhigRhItakudRSTiH avizAradaH pravacane saMkSeparuciriti jJAtavyaH shessessvnbhigRhiitH||1||] tathA dharme-zrutAdau ruciryasya sa tathA, yo hi dharmAstikAyaM zrutadharma cAritradharma ca jinoktaM zraddhatte sa dharmaruciriti jJeyaH, yadagAdi-"jo atthikAyadhammaM suyadhamma khalu carittadhammaM ca / saddahai jiNAbhihiyaM so dhammaruitti nA. yanvo // 1 // iti [yo'stikAyadharma zrutadharma khalu cAritradharma ca jinAbhihitaM zraddadhAti sa dharmaruciriti jJAtavyaH // 1 // ] 10 // ayaM ca samyagdRSTidazAnAmapi saMjJAnAM krameNa vyavacchedaM karotIti tA Aha dasa saNNAo paM0 taM-AhArasaNNA jAva pariggahasaNNA 4 kohasaNNA jAva lobhasaNNA 8 logasaNNA 9 ohasaNNA 10, neratitANaM dasa saNNAto evaM ceva, evaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM 24 (sU0 752) neraiyA NaM dasavi // 504 // For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaM veNaM pacaNubhavamANA viharaMti, taM0 sItaM 1 usiNaM 2 khudhaM 3 pivAsaM 4 kaMDuM 5 parajjhaM 6 bhayaM 7 sogaM 8 jaraM 9 vAhiM 10 ( sU0 753 ) 'dase' tyAdi, saMjJAnaM saMjJA Abhoga ityarthaH, manovijJAnamityanye, saMjJAyate vA AhArAdyarthI jIvo'nayeti saMjJA-vedanIyamohanIyodayAzrayA jJAnadarzanAvaraNakSayopazamAzrayA ca vicitrA AhArAdiprAptaye kriyaivetyarthaH, sA copAdhibhedAdbhidyamAnA dazaprakArA bhavatIti, tatra kSudvedanIyodayAt kavalAdyAhArArthaM punalopAdAnakriyaiva saMjJAyate 'nayetyAhAra saMjJA, tathA bhayavedanIyodayAdbhayAntasya dRSTivadanavikAraromAJcadbhedAdikriyaiva saMjJAyate'nayeti bhayasaMjJA, tathA puMvedodayAnmaithunAya khyaGgAlokanaprasannavadana saMstambhitoruvepathuprabhRtilakSaNA ca kriyaiva saMjJAyate'nayeti maithunasaMjJA, tathA lobhodayAt pradhAnabhavakAraNAbhiSvaGgapUrvikA saccittetaradravyopAdAnakriyA ca saMjJAyate'nayeti parigrahasaMjJA, tathA krodhodayAtadAvezagarbhA prarukSamukhanayanadantacchadaceSTaiva saMjJAyate'nayeti krodhasaMjJA, tathA mAnodayAdahaGkArAtmikotsekAdipari Natireva saMjJAyate'nayeti mAnasaMjJA, tathA mAyodayenAzubhasaMklezAdanRtasambhASaNAdikriyaiva saMjJAyate'nayeti mAyAsaMjJA, tathA lobhodayAlAlasatvAnvitAtsacittetaradravyaprArthanaiva saMjJAyate'nayeti lobhasaMjJA, tathA matijJAnAdyAvaraNakSayopazamAcchandAdyarthagocarA sAmAnyAvabodhakriyaiva saMjJAyate'nayetyoghasaMjJA, tathA tadvizeSAvabodhakriyaiva saMjJAyate'nayeti lokasaMjJA 10, tatazcaughasaMjJA darzanopayogaH lokasaMjJA jJAnopayoga iti, vyatyayamanye, anye punaritthamabhidadhati - sAmAnyapravRttiroghasaMjJA lokadRSTirlokasaMjJA, etAzca sukhapratipattaye spaSTarUpAH paJcendriyAnadhikRtyoktAH, ekendriyAdInAM tu Jain Educationonal For Personal & Private Use Only jalnelibrary.org Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- GgasUtravRttiH // 505 // pAyo yathoktakriyAnibandhanakarmodayAdipariNAmarUpA evAvagantavyAH, yAvacchandI vyAkhyAtAoM, etA eva sarvajIveSu caturviMzatidaNDakena nirUpayati-neraiye'tyAdi, "evaM ceva'tti yathA sAmAnyasUtre evameva nArakasUtre'pItyarthaH, 'evaM nirantara miti yathA nArakasUtre saMjJAstathA zeSeSvapi vaimAnikAnteSvityarthaH / anantarasUtre vaimAnikA uktAH, te ca sukhavedanA anubhavanti, tadviparyastAstu nArakA yA vedanA anubhavanti tA darzayati-neraiyA' ityAdi, kaNThyaM, navaraM vedanAMpIDAM, tatra zItasparzajanitA zItA tAM, sA ca caturthyAdinarakapRthvISviti, evamuSNAM prathamAdiSu, kSudha-bubhukSAM pipAsAMtRSa kaNDUM-kharju 'parajjhaMti paratantratAM bhayaM-bhIti zoka-dainyaM jarA-vRddhatvaM vyAdhi-jvarakuSThAdikamiti / amuM ca vedanAdikamamUrttamartha jina eva jAnAti na chadmastho yata Aha dasa ThANAI chaumatthe NaM savvabhAveNaM na jANati Na pAsati, taM0-dhammatthigAtaM jAva vAtaM, ayaM jiNe bhavissati vA Na vA bhavissati ayaM savvadukkhANamaMtaM karessati vA Na vA karessati, etANi ceva uppannanANadasaNadhare [arahA] jAva ayaM savvadukkhANamaMtaM karessati vA Na vA karessati (sU0 754) dasa dasAo paM0 taM0-kammavivAgadasAo uvAsagadasAo aMtagaDadasAo aNuttarovavAyadasAo AyAradasAo paNhAvAgaraNadasAo baMdhadasAo dogiddhidasAo dIhadasAo saMkhevitadasAo / kammavivAgadasANaM dasa ajjhayaNA paM0 20-miyAputte 1 ta gottAse 2, aMDe 3 sagaDeti yAvare 4 / mAhaNe 5 NaMdiseNe 6 ta, soriyatti 7 uduMbare 8 // 1 // sahasuddAhe Amalate 9 kumAre lecchatI 10 10 sthAnA. | uddezaH3 chadmastheta| rAjJeyaje yAH karmavipAkada zAdyA sU0754755 // 505 // dan Education International For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti 2 / uvAsagadasANaM dasa ajjhayaNA paM0 saM0-ANaMde 1 kAmadeve 2 a, gAhAvati cUlaNIpitA 3 / surAdeve 4 cullasatate 5, gAhAvati kuMDakolite 6 // 1 // sahAlaputte 7 mahAsatate 8, NaMdiNIpiyA 9 sAlatiyApitA 10-3 / aMtagaDadasANaM dasa ajjhayaNA paM0 ta0-Nami 1 mAtaMge 2 somile 3 rAmagutte 4 sudaMsaNe 5 ceva / jamAlI 6 ta bhagAlI ta 7 kiMkame 8 pallatetiya 9 // 1 // phAle aMbaDaputte ta10, emete dasa AhitA 4 / / aNuttarovavAtiyadasANaM dasa ajjhayaNA paM0 taM0-IsidAse ya 1 dhaNNe ta 2, suNakkhatte ya 3 kAtite 4 [tiya] / saTThANe 5 sAlibhade ta 6, ANaMde 7 tetalI 8 tita // 1 // dasannabhadde 9 atimutte 10, emete dasa AhiyA 5 // AyAradasANaM dasa ajjhayaNA paM0 ta0-vIsaM asamAhiTThANA 1 egavIsaM sabalA 2 tettIsaM AsAyaNAto 3 aTThavihA gaNisaMpayA 4 dasa cittasamAhiTThANA 5 egArasa uvAsagapaDimAto 6 bArasa mikkhupaDimAto 7 pajjosavaNA kappo 8 tIsaM mohaNijahANA 9 AjAihANaM 10-6 / paNhAvAgaraNadasANaM dasa ajjhayaNA paM0 20-uvamA 1 saMkhA 2 isibhAsiyAI 3 AyariyabhAsitAI 4 mahAvIrabhAsiAI 5 khomagapasiNAI 6 komalapasiNAI 7 addAgapasiNAI 8 aMguTupasiNAI 9 bAhupasiNAI 10-7 / baMdhadasANaM dasa ajjhayaNA paM0 20-baMdhe 1 ya mokkhe 2 ya devaddhi 3 dasAramaMDalevita 4 AyariyavippaDivattI 5 uvajjhAtavippaDivattI 6 bhAvaNA 7 vimuttI 8 sAto 9 kamme 10-8 / dogehidasANaM dasa ajjhayaNA paM0 20-vAte 1 vivAte 2 uvavAte 3 sukkhitte kasiNe 4 bAyAlIsaM sumiNe 5 tIsaM mahAsumiNA 6 bAvattari savvasumiNA 7 hAre 8 rAme 9 gutte 10 emete dasa AhitA 9 / dIhadasANaM dasa ajjhayaNA paM0 taM0-caMde 1 sUrate 2 suke 3 ta siridevI 4 pabhAvatI 5 dIva sthA085 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAnasUtra vRttiH . // 506 // samudovavattI 6 bahuputtI 8 maMdareti ta 9 there saMbhUtavijate 8 there pamha 9 UsAsanIsAse 10-10 / saMkhevitadasANaM dasa 10sthAnA. ajjhayaNA paM0 0-khuDiyA vimANapavibhattI 1 mahalliyA vimANapavibhattI 2 aMgacUliyA 3 vaggaliyA 4 vivA uddeza:3 hapaliyA 5 aruNovavAte 6 varuNovavAe 7 garulovavAte 8 velaMdharovavAte 9 vesamaNovavAte 10-11 (sU0755) chamasthetadasa sAgarovamakoDAkoDIo kAlo ussappiNIte dasa sAgarovamakoDAkoDIo kAlo osappiNIte (sU0 756) / rAjJeyajJeM 'dase tyAdi gatArtha, navaraM chadmastha iha niratizaya eva draSTavyo'nyathA'vadhijJAnI paramANvAdi jAnAtyeva, 'savva- yAH karmanAbhAveNaM ti sarvaprakAreNa sparzarasagandharUpajJAnena ghaTamivetyarthaH, dharmAstikAyaM yAvatkaraNAdadharmAstikArya AkAzAsti vipAkadakAyaM jIvamazarIrapratibaddhaM paramANupudgalaM zabdaM gandhamiti, "aya'mityAdi dvayamadhikamiha, tatrAyamiti-pratyakSajJAnasA- zAdyAH kSAtkRto 'jina' kevalI bhaviSyati na vA bhaviSyatIti navama, tathA'yaM 'sabve'tyAdi prakaTaM dazamamiti / etAnyeva sU0755chadmasthAnavabodhyAni sAtizayajJAnAditvAjino jAnAtIti, Aha ca-'eyAI' ityAdi, yAvatkaraNAt 'jiNe arahA 756 kevalI savvaNNU savvabhAveNa jANai pAsai, taMjahA-dhammatthikAya'mityAdi, yAvaddazama sthAna, taJcokkameveti / sarvajJa-1 tvAdeva yAn jino'tIndriyArthapradarzakAn zrutavizeSAn praNItavAMstAn dazasthAnakAnupAtino darzayannAha-dasa dase'tyAyekAdaza sUtrANi, tatra 'dasatti dazasaGkhyA 'dasAutti dazAdhikArAbhidhAyakatvAddazA iti bahuvacanAntaM strIliGgaM zAstrasyAbhidhAnamiti, karmaNaH-azubhasya vipAkaH-phalaM karmavipAkaH tatpratipAdikA dazAdhyayanAtmakatvAdazAH krm-IP506|| vipAkadazAH, vipAkazrutAkhyasyaikAdazAGgasya prathamazrutaskandhaH, dvitIyazrutaskandho'pyasya dazAdhyayanAtmaka eva, na cA OMOMOMOMOMOMOMOM jalt Education International For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sAvihAbhimataH, uttaratra vivariSyamANatvAditi, tathA sAdhUn upAsate - sevanta ityupAsakAH - zrAvakAstadgatakriyAkalApapratibaddhAH dazA-dazAdhyayanopalakSitA upAsakadazAH saptamamaGgamiti, tathA anto- vinAzaH sa ca karmmaNastatphalabhUtasya dhA 'saMsArasya kRto yaiste'ntakRtaH te ca tIrthakarAdayasteSAM dazAH antakRddazAH, iha cASTamAGgasya prathamavarge dazAdhyayanAnIti tatsaGkhyayopalakSitatvAdantakRddazA ityabhidhAnenASTamamaGgamabhihitaM tathA uttaraH- pradhAMno nAsyottaro vidyata ityanuttaraH upapatanamupapAto janmetyarthaH anuttarazcAsAvupapAtazcetyanuttaropapAtaH so'sti yeSAM te'nuttaropapAtikAH sarvArthasiddhyAdivimAnapaJcakopapAtina ityarthastadvaktavyatApratibaddhA dazA - dazAdhyayanopalakSitA anuttaropapAtikadazAH navamamaGgamiti, tathA caraNamAcAro jJAnAdiviSayaH paJcadhA AcArapratipAdanaparA dazA-dazAdhyayanAtmikA AcAradazAH, dazAzrutaskandha iti yA rUDhAH, tathA praznAzca pRcchAH vyAkaraNAni ca-nirvacanAni praznavyAkaraNAni tatpratipAdikA dazA:-dazAdhyayanAtmikAH praznavyAkaraNadazAH dazamamaGgamiti, tathA bandhadazAdvigRddhidazA dIrghadazA saGkSepikadazAzcAsmAkamapratItA iti / karmmavipAkadazAnAmadhyayanavibhAgamAha - 'kamme' tyAdi, 'migetyAdi zlokaH sArddhaH, mRgA - mRgagrAmAbhidhAnanagararAjasya vijayanAmno bhAryA tasyAH putro mRgAputraH, tatra kila nagare mahAvIro gautamena samavasaraNAgataM jAtyandhanaramavalokya pRSTo-bhadanta ! anyo'pIhAsti jAtyandho ?, bhagavAMstaM mRgAputraM jAtyandhamanAkRtimupadideza, gautamastu kutUhalena taddarzanArthaM tadgRhaM jagAma, mRgAdevI ca vanditvA''gamanakAraNaM papraccha, gautamastu svatputradarzanArthamityuvAca, tataH sA bhUmigRhasthaM tadudghATanatastaM gautamasya darzitavatI, gautamastu tamatighRNAspadaM dRSTvA''gatya ca bhagavantaM papraccha Jain Educational For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 507 // ko'yaM janmAntare'bhavat ?, bhagavAnuvAca-ayaM hi vijayavarddhamAnakAbhidhAne kheTe makAyItyabhidhAno laMcopacArAdi- 10sthAnA. bhirlokopatApakArI rASTrakUTo babhUva, tataH SoDazarogAtaGkAbhibhUto mRto narakaM gataH, tataH pApakarmavipAkena mRgAputro | uddezaH3 loSTAkAro'vyaktendriyo durgandhirjAtaH, tato mRtvA narakaM gantA ityAdi tadvaktavyatApratipAdakaM prathamamadhyayanaM mRgAputra-131 chadmasthetamuktamiti 1, 'gottAse'tti gosvAsitavAniti gotrAsaH, ayaM hi hastinAgapure bhImAbhidhAnakUTagrAhasyotpalAbhidhA- rAjJeyajenAyAH bhAryAyAH putro'bhUt, prasavakAle cAnena mahApApasattvenArAvyA gAvastrAsitAH, yauvane cAyaM gomAMsAnyanekadhA yAH karmabhakSitavAn tato nArako jAtaH, tato vANijagrAmanagare vijayasArthavAhabhadrAbhAryayorujjhitakAbhidhAnaH putro jAtaH, vipAkadasa ca kAmadhvajagaNikArthe rAjJA tilazo mAMsacchedanena tatkhAdanena ca catuSpathe viDambya vyApAdito narakaM jagAmeti zAdyAH gotrAsavaktavyatApratibaddhaM dvitIyamadhyayanaM gotrAsamucyate, idameva cojjhitakanAmnA vipAkazrute ujjhitakamucyate 2, sU0755'aMDe'tti purimatAlanagaravAstavyasya kukkuTAdyanekavidhANDakabhANDavyavahAriNo vANijakasya ninnakAbhidhAnasya pApavi 756 pAkapratipAdakamaNDamiti, sa ca ninnako narakaM gatastata udvatto'bhagnasenanAmA pallIpatirjAtaH, sa ca purimatAlanagaravAstavyena nirantaraM dezalUSaNAtikopitena vizvAsyA''nIya pratyeka nagaracatvareSu tadagrataH pitRvyapitRvyAnIprabhRtikaM svajanavarga vinAzya tilazo mAMsacchedanarudhiramAMsabhojanAdinA kadarthayitvA nipAtita iMti, vipAkazrute cAbhagnasena itIdamadhyayanamucyate 3, 'sagaDetti yAvare' zakaTamiti cAparamadhyayanaM, tatra zAkhAMjanyAM nagaryA subhadrAkhyasArthavAhabhadrA // 507 // bhidhAnatadbhAryayoH putraH zakaTaH, sa ca susenAbhidhAnAmAtyena sudarzanAbhidhAnagaNikAvyatikare sagaNiko mAMsacchedA-2 CHOCOCONCA-SCALCACCOCONOCOCON dan Education International For Personal & Private Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dinA'tyantaM kadarthayitvA vinAzitaH, sa ca janmAntare chagalapure nagare chanikAbhidhAnaH chAgaliko mAMsapriya AsIdityetadarthapratibaddhaM caturthamiti 4, 'mAhaNe'tti kozAmbyAM bRhaspatidattanAmA brAhmaNaH, sa cAntaHpuravyatikare udayanena | rAjJA tathaiva kadarthayitvA mArito janmAntare cAsAvAsIt mahezvaradattanAmA purohitaH, sa ca jitazatro rAjJaH zatruja-18 yArtha brAhmaNAdibhirhomaM cakAra, tatra pratidinamekaikaM cAturvarNyadArakamaSTamyAdiSu dvau dvau caturmAsyAM caturazcaturaH SaNmA syAmaSTAvaSTau saMvatsare SoDaza 2 paracakrAgame aSTazataM 2 paracakraM ca jIyate, tadevaM mRtvA'sau narakaM jagAmetyevaMbrAhmaNa6 vaktavyatAnibaddhaM paJcamamiti 5, 'nandiseNe ya'tti mathurAyAM zrIdAmarAjasuto naMdiSeNo yuvarAjo vipAkazrute ca nandivarddhanaH zrUyate, sa ca rAjadrohavyatikare rAjJA nagaracatvare taptasya lohasya draveNa snAnaM tadvidhasiMhAsanopavezanaM kSAratailabhRtakalazai rAjyAbhiSekaM ca kArayitvA kaSTamAreNa parAsutAM nIto narakamagamat, sa ca janmAntare siMhapuranagararAjasya siMharathAbhidhAnasya duryodhananAmA guptipAlo babhUva anekavidhayAtanAbhirjanaM kadarthayitvA mRtaH narakaM gatavAnityevamartha SaSThamiti 6, 'soriya'tti zaurikanagare zaurikadatto nAma matsyabandhaputraH, sa ca matsyamAMsapriyo galavilagnamatsyakaNTako mahAkaSTamanubhUya mRtvA narakaM gataH, sa ca janmAntare nandipuranagararAjasya mitrAbhidhAnasya zrIko nAma mahAnasiko'bhUt jIvaghAtaratiH mAMsapriyazca, mRtvA cAsau narakaM gatavAniti saptama, idaM cAdhyayanaM vipAkazru-8 hai te'STamamadhItaM 7, 'udumbare'tti pADalISaNDe nagare sAgaradattasArthavAhasutaH udumbaradatto nAmnA'bhUt , sa ca SoDaza bhirogairekdaabhibhuuto mahAkaSTamanubhUya mRtaH, sa ca janmAntare vijayapurarAjasya kanakarathanAno dhanvantarinAmA vaidya Jain Education a l For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAasUtra- vRttiH | AsIt mAMsapriyo mAMsopadeSTA cetikRtvA narakaM gatavAnityaSTamaM 8, 'sahasuddAhetti sahasA-akasmAduddAhaH-prakRSTo dAhaH sahasohAhaH sahasrANAM vA lokasyoddAhaH sahasroddAhaH, 'Amalae'tti razruterlazrutirityAmarakaH-sAmaratyema mAriH, evamarthapratibaddhaM navama, tatra kila supratiSThe nagare siMhaseno rAjA zyAmAbhidhAnadevyAmanuraktastadvacanAdevaikonAni paJca zatAni devInAM tAM mimArayiSUNi jJAtvA kupitaH san tanmAtRRNAmekonapaJcazatAnyupanimanya mahatyagAre AvAsa dattvA bhaktAdibhiH saMpUjya vizrabdhAni sadevIkAni saparivArANi sarvato dvAravandhanapUrvakamagnipradAnena dagdhavAn tato'sau rAjA mRtvA ca SaSThyAM gatvA rohItake nagare dattasArthavAhasya duhitA devadattAbhidhAnA'bhavat sA ca puSpanandinA rAjJA pariNItA sa ca mAturbhaktiparatayA tatkRtyAni kurvannAsAmAsa tayA ca bhogavighnakAriNIti tanmAturbalalohadaNDasyApAnaprakSepAtsahasA dAhena vadho vyadhAyi rAjJA cAsau vividhaviDambanAbhirviDambya vinAziteti vipAkazrute devadattAbhidhAnaM navamamiti 9, tathA 'kumAre lecchaI iya'tti kumArA-rAjyArhAH, athavA kumArA:-prathamavayasthAstAna 'lecchaI iya'tti lipsUMzca-vaNija Azritya dazamamadhyayanamitizabdazca parisamAptau bhinnakramazca, ayamatra bhAvArthaH-yaduta indrapure nagare pRthivIzrInAmagaNikA'bhUt, sA ca bahUn rAjakumAravaNikputrAdIn mantracUrNAdibhirvazIkRtyodA-| rAn bhogAn bhuktavatI SaSThyAM ca gatvA barddhamAnanagare dhanadevasArthavAhaduhitA atarityabhidhAnA jAtA sA ca vijayarAjapariNItA yonizUlena kRcchaM jIvitvA narakaM gateti, ata eva vipAkazrute aGga iti dazamamadhyayanamucyata iti 10 // upAsakadazA vivRNvannAha-dasetyAdi, 'Anande' sArdhaH zloka, 'AmaMdetti Anando vANijanAmAbhidhA 10 sthAnA. uddezaH3 chadmastheta| rAjJeyajJe yAH karmavipAkadazAjJA sU0755756 // 508 // Join Education International For Personal & Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +4+4 +3+3455+5+- nanagaravAsI maharddhiko gRhapatirmahAvIreNa bodhita ekAdazopAsakapratimAH kRtvokhannAvadhijJAno mAsikyA saMlekhanayA hai saudharmamagamaditivaktavyatApratibaddhaM prathamamadhyayanaM Ananda evocyata iti 1, 'kAmadevetti kAmadevazcampAnagarIvAsta vyastathaiva pratibuddhaH parIkSAkAridevakRtopasargAvicalisapratijJastathaiva divamagamadityevamartha dvitIyaM kAmadeva iti 2, 'gAhAvaha cUlaNIpiya'tti culanIpitRnAmnA gRhapatirvANArasInivAsI tathaiva pratibuddhaH pratipannapratimo vimarzakadevena mAtaraM trikhaNDIkriyamANAM dRSTvA kSubhitazcalitapratijJo devanigrahArthamuddadhAva punaH kRtAlocanastathaiva divaM gata itivaktavyatApratibuddhaM culanIpitetyucyate 3, 'surAdeve'tti surAdevo gRhapatirvArANasInivAsI parIkSakadevasya SoDaza rogAtakAn bhavataH zarIre samakamupanayAmi yadi dharma na tyajasItivacanamupazrutya calitapratijJaH punarAlocitapratikrAntastathaiva | divaM gata itivaktavyatAbhidhAyaka surAdeva iti 4, 'cullasayae'tti mahAzatakApekSayA laghuH zataka: cullazatakaH, sa cAlambhikAnagaravAsI devenopasargakAriNA dravyamapahiyamANamupalabhya calitapratijJaH punaniraticAraH san divamagamad yathA tathA yatrAbhidhIyate tacullazataka iti 5, 'gAhAvai kuMDakolie'tti kuMDakoliko gRhapatiH kAmpIlyavAsI dharmadhyAnastho yathA devasya gozAlakamatamudrAhayata uttaraM dadau divaM ca yayau tathA yatra abhidhIyate tattatheti 6, 'saddAlaputte'tti saddAlaputraH polAsapuravAsI kumbhakArajAtIyo gozAlakopAsako bhagavatA bodhitaH punaH svamatagrAhaNodyatena gozAlakenAkSobhitAntaHkaraNaH pratipannapratimazca parIkSakadevena bhAryAmAraNadarzanato bhagnapratijJaH punarapi kRtAloca-| nastathaiva divaM gata itivaktavyatApratibaddhaM saddAlaputra iti 7, 'mahAsayae'tti mahAzatakanAmno gRhapate rAjagRhanagarani Jain Educatiod s onal For Personal & Private Use Only Sr.jainelibrary.org Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA vRttiH // 509 // AAAAAAA% vAsinastrayodazabhAryApaterupAsakapratimAkRtamaterutpannAvadhisaMjAtAdhigate revatyabhidhAnasvabhAryAkRtAnukUlopasargAcalamateH 10sthAnA. |saMlekhanAjAtadivigatervaktavyatAnibaddhaM mahAzataka iti 8, naMdiNIpiya'tti nandinIpitRnAmakasya zrAvastIvAstavyasya 8 | uddezaH3 bhagavatA bodhitasya saMlekhanAdigatasya vaktavyatAnivandhanAnnaMdinIpitRnAmakamiti 9, 'sAlaiyApiya'tti sAlai- chamasthetakApitRRnAmnaH zrAvastInivAsino gRhamedhino bhagavato bodhilAbhino'nantaraM tathaiva saudharmagAmino vaktavyatAnibaddha rAjJeyajesAlepikApitRnAmakaM dazamamiti 10 / dazApyamI viMzativarSaparyAyAH saudharme gatAzcatuHpalyopamasthitayo devA jAtA yAH karmamahAvidehe ca setsyantIti // athAntakRddazAnAmadhyayanavivaraNamAha-'aMtagaDe'tyAdi, iha cASTau vargAstatra prathamavarge vipAkadadazAdhyayanAni, tAni cAmUni-namI'tyAdi sArddha rUpakam , etAni ca namItyAdikAnyantakRtsAdhunAmAni antakRddazA- zAdyAH gaprathamavarge'dhyayanasaGgrahe nopalabhyante, yatastatrAbhidhIyate-"goyama 1 samudda2 sAgara 3gaMbhIre 4 ceva hoi thimie 5 y| sU0755ayale 6 kapille 7 khalu akkhobha8 paseNaI 9 viNhU 10 // 1 // " iti [gautamaH1 samudraH 2 sAgaraH 3 gaMbhIraH 4 caiva bhavati 756 stimitazca 5 acalaH 6 kAMpIlyaH 7 akSobhyaH 8 prasenajit 9 viSNuH 10 // 1 // ] tato vAcanAntarApekSANImAnIti sambhAvayAmaH, na ca janmAntaranAmApekSayaitAni bhaviSyantIti vAcyaM, janmAntarANAM tatrAnabhidhIyamAnatvAditi // adhu-18 nAnuttaropapAtikadazAnAmadhyayanavibhAgamAha-'aNuttaroM' ityAdi, iha ca trayo vargAstatra tRtIyavarge dRzyamAnAdhyayanaiH Ix // 509 // kaizcit saha sAmyamasti na sarvaiH, yata ihoktam-'isidAse'tyAdi, tatra tu dRzyate-"dhanne ya sunakkhatte, isidAse ya aahie| pellae rAmaputte ya, caMdimA poTTike iya ||1||peddhaalputte aNagAre, aNagAre poTTile iya / vihalle dasame vutte, JainEducation International For Personal & Private Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHECEMBECAUSEk emee dasa AhiyA // 2 // " iti [dhanyazca sunakSatraH RSidAsazcAkhyAtaHpellako rAmaputrazcaMdramAHproSThaka iti // 1 // peDhAlapubro'nagAraH poTTilazca vihallaH dazama uktaH evamete AkhyAtA daza // 2 // ] tadevamihApi vAcanAntarApekSayA'dhyayanavi|bhAga ukto na punarupalabhyamAnavAcanApekSayeti, tatra dhanyakasunakSatrakathAnake evaM-kAkandyAM nagaryA bhadrAsArthavAhIsuto dhanyako nAma mahAvIrasamIpe dharmamanuzrutya mahAvibhUtyA pravrajitaH SaSThopavAsI ujjhyamAnalabdhAcAmlapAraNo viziSTatapasA kSINamAMsazoNito rAjagRhe zreNikamahArAjasya caturdazAnAM zramaNasahasrANAM madhye'tiduSkarakAraka iti mahAvIreNa vyAhatastena ca rAjJA sabhaktikaM vandita upabRMhitazca kAlaM ca kRtvA sarvArthasiddhavimAna utpanna iti, evaM sunakSatro'pIti, kArtika iti hastinAgapure zreSThI ibhyasahasraprathamAsanika: zramaNopAsako jitazatrurAjasyAbhiyogAcca parivrAjakasya mAsakSapaNapAraNake bhojanaM pariveSitavAn tameva nirvedaM kRtvA munisuvratasvAmisamIpe pravrajyAM pratipannavAn dvAdazAGgadharo bhUtvA zakratvenosanna ityevaM yo bhagavatyAM zrUyate so'nya eva ayaM punaranyo'nuttarasureSUpapanna iti, 'zAlibhadra' iti yaH pUrvabhave saGgamanAmA vatsapAlo'bhavat , sabahumAnaM ca sAdhave pAyasamadAt , rAjagRhe gobhadrazreSThinaH putratvenopanno, devIbhUtagobhadrazreSThisamupanItadivya bhojanavasana kusumavilepanabhUSaNAdibhirbhogAGgairaGganAnAM dvAtriMzatA saha saptabhUmikaramyahaHtalagato lalati sma, vANijakopanItalakSamUlyabahuratnakambalA gRhItA bhadrayA zAlibhadramAtrA vadhUnAM pAdapoJchanIkRtAzcetizravaNAjAtakutUhale darzanArtha gRhamAgate zreNikamahArAje jananyA'bhihito-yathA tvAM svAmI draSTumicchatItyavatara prAsAdazRGgAt svAminaM pazyetivacanazravaNAdasmAkamapyanyaH svAmIti bhAvayan vairAgyamupajagAma dain Education l For Personal & Private Use Only wimrainelibrary.org Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAjAsUtravRttiH // 510 // 44 445 44+395 varddhamAnakhAmisamIpe ca pravatrAja, vikRSTatapasA kSINadehaH zilAtale pAdapopagamanavidhinA'nuttarasureSUtpannavAniti 10 sthAnA. so'yamiha sambhAvyate, kevalamanuttaropapAtikAGgai nAdhIta iti, 'tetalItiyatti tetalisuta iti yo jJAtAdhyayaneSu| uddezaH 3 zrUyate, sa nAyaM, tasya siddhigamanazravaNAt , tathA dazArNabhadro dazArNapuranagaravAsI vizvaMbharAvibhuH yo bhagavantaM mahA- chadmasthetavIraM dazANekUTanagaranikaTasamavasRtamudyAnapAlavacanAdupalabhya yathA na kenApi vandrito bhagavAMstathA mayA vandanIya rAjJeyajJeiti rAjyasampadavalepAdbhaktitazca cintayAmAsa, tataH prAtaH savizeSakRtasnAnavilepanAbharaNAdivibhUSaH prakalpitapradhAna yAH karmadvipapatipRSThAdhirUDho valganAdivividhakriyAkArisadarpasarpaccaturaGgasainyasamanvitaH puSpamANavasamudghaSyamANAmaNitagu- vipAkadaNagaNaH sAmantAmAtyamantrirAjadauvArikadUtAdiparivRtaH sAntaHpurapaurajanaparigata Anandamayamiva sampAdayam mahI- zAdyAH maNDalamAkhaNDala ivAmarAvatyA nagarAnnirjagAma nirgatya ca samavasaraNamabhigamya yathAvidhi bhagavantaM bhavyajananalina- sU0755vanavibodhanAbhinavabhAnumantaM mahAvIraM vanditvopaviveza, avagatadazArNabhadrabhUpAbhiprAya ca tanmAnavinodanodyataM kRtA-IN 756 STamukhe pratimukhaM vihitASTadante pratidantaM katASTapuSkariNIke pratipuSkariNi nirUpitASTapuSkare pratipuSkaraM viracitASTadale pratidalaM viracitadvAtriMzadvaddhanATake vAraNendre samArUDhaM svazriyA nikhilaM gaganamaNDalamArapUrayantamamarapatimavalokya kuto'smAdRzAmIhazI vibhUtiH kRto'nena niravadyo dharma iti tato'hamapi saM karomIti vibhAvya pravavrAja, jito'hamadhunA tvayeti bhaNitvA yamindraH praNipapAteti so'yaM dazArNabhadraH sambhAvyate paramanuttaropapAtikAGge mAdhItaH, // 510 // kacitsiddhazca zrUyata iti, tathA atimuktaH evaM zrUyate antakRddazAGge-polAsapure magare vijayasya rAjJaH zrInAmyA in Educa For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SKSASHASSANSKRISHNA devyA atimuktako nAma putraH SaDvArSiko gautamaM gocaragataM dRSTvA evamavAdIt-ke yUyaM kiM vA aTathI, tato gautamo'vAdIt-zramaNA vayaM bhikSArtha ca paryaTAmaH, tarhi bhadantAgacchata tubhyaM bhikSAM dApayAmIti bhaNitvA aGgalyA bhagavantaM gRhItvA svagRhamAnaiSIt , tataH zrIdevI hRSTA bhagavantaM pratilambhayAmAsa, atimuktakaH punaravocat-yUyaM ka vasatha ?, bhagavAnuvAca-bhadra! mama dharmAcAryAH zrIvarddhamAnasvAmina udyAne vasaMti tatra vayaM parivasAmaH, bhadanta ! AgacchAmyahaM bhavadbhiH sArddha bhagavato mahAvIrasya pAdAn vandituM?, gautamo'vAdIt-yathAsukhaM devAnAM priya!, tato gautamena sahAgatyAtimuktakaH kumAro bhagavantaM vandate, sa dharma zrutvA pratibuddho gRhamAgatya pitarAvabravIt-yathA saMsArAnniviNNo'haM anajAmItyanujAnItaM mAM yuvAM, tAvUcatuH-bAla! tvaM kiM jAnAsi?, tato'timuktako'vAdIt-he ambatAta! yadevAha jAnAmi tadeva na jAnAmi, yadeva na jAnAmi tadeva jAnAmi, tatastau tamavAdiSTAM-kathametat ?, so'bravIt-ambatAta! jAnAmyahaM yaduta-jAtenAvazyaM marttavyaM, na jAnAmi tu kadA vA kasmin vA kathaM vA kiyaJcirAdvA?, tathA na jAnAmi kaiH karmabhirnirayAdiSu jIvA utpadyante etatpunarjAnAmi yathA svayaMkRtaiH karmabhiriti, tadevaM mAtApitarau pratibodhya pravatrAja tapaH kRtvA ca siddha iti, iha tvayamanuttaropapAtikeSu dazamAdhyayanatayoktastadapara evAyaM bhaviSyatIti, 'dasa Ahiya'tti dshaadhyynaanyaakhyaataaniityrthH|| AcAradazAnAmadhyayanavibhAgamAha-'AyAre'tyAdi, asamAdhiH-jJAnAdibhAvapratiSedho'prazasto bhAva ityarthaH tasya sthAnAni-padAni asamAdhisthAnAni-thairAsevitairAtmaparobhayAnAmiha paratra cobhayatra vA asamAdhirutpadyate tAnIti bhAvaH, tAni ca viMzatiH dutacAritvAdIni tata evAvagamyAnIti, tatpratipAdakama Jain Educationmenmona For Personal & Private Use Only ananjanelibrary.org Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AR/ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 511 // dhyayanamasamAdhisthAnAnIti prathama, tathA ekaviMzatiH 'zabalAH' zabalaM-karburaM dravyataH paTAdi bhAvataH sAticAraM cAritraM, iha ca zabalacAritrayogAcchabalAssAdhavaste ca karakarmaprakArAntaramaithunAdInyekaviMzatipadAni tatraivoktarUpANi seva|mAnA upAdhita ekaviMzatirbhavanti tadarthamadhyayanaM ekaviMzatizabalA ityabhidhIyate 2, 'tettIsamAsAyaNA'tti jJAnAdiguNA A-sAmastyena zAtyante-apadhvasyante yakAbhistA AzAtanA-ratnAdhikaviSayAvinayarUpAH puratogamanAdikAstatsasiddhAstrayastriMzaddedA yatrAbhidhIyante tadadhyayanamapi tathocyata iti 3, 'aTTe'tyAdi, aSTavidhA gaNisampat AcArazrutazarIravacanAdikA AcAryaguNariSTa sthAnakotarUpA yatrAbhidhIyate tadadhyayanamapi tathocyata iti 4, 'dase'tyAdi, daza cittasamAdhisthAnAni yeSu satsu cittasya prazastapariNatirjAyate tAni tathA, asamutpannapUrvakadharmacintotsAdAdIni tatraiva prasiddhAnyabhidhIyante yatra tattathaivocyata iti 5, 'ekkAre'tyAdi, ekAdazopAsakAnAM-zrAvakANAM pratimAH -pratipattivizeSAH darzanavratasAmAyikAdiviSayAH pratipAdyante yatra tattathaivocyata iti 6, 'bArasetyAdi, dvAdaza bhikSUNAM pratimA:-abhigrahA mAsikIdvimAsikIprabhRtayo yatrAbhidhIyante tattathocyate, 'pajjo' ityAdi, paryAyA RtubaddhikA dravyakSetrakAlabhAvasambandhina utsRjyante-ujjhyante yasyAM sA nirutavidhinA paryAsavanA athavA parIti-sarvataH krodhAdibhAvebhyaH upazamyate yasyAM sA paryupazamanA athavA pariH-sarvathA ekakSetre jaghanyataH saptatidinAni utkRSTataH SaNmAsAn vasanaM nirutAdeva paryuSaNA tasyAH kalpa:-AcAro maryAdetyarthaH paryosavanAkalpaH paryupazamanAkalpaH paryuSaNAkalpo veti, sa ca 'sakkosajoyaNaM vigainavaya'mityAdikastatraiva prasiddhastadarthamadhyayanaM sa evocyata iti 8, 'tIsa'mityAdi, triMza MERCE 10 sthAnA. uddezaH3 chadmasthetarAjJeyajJeyAH karmavipAkada zAdyA sU0755756 bhyaH upazamyambandhina utsRjyante-ujyA yatrAbhidhIyante tattathocyata, gyata iti 6, bArasetyAdi, dAdA // 511 // NSCRE dain Education Interraconal For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIyakarmaNo bandhasthAnAni-bandhakAraNAni 'vArimajjhe'vagAhittA, tase pANe vihiMsaI'tyAdikAni tatraiva prasiddhAna mohanIyasthAnAni tatpratipAdakamadhyayanaM tathaivocyata iti 9, 'AjAihANa'miti AjananamAjAtiH-sammUrchanagarbho. papAtato janma tasyAH sthAnaM-saMsArastatsanidAnasya bhavatItyevamarthapratipAdanaparamAjAtisthAnamucyata iti 10 // praznavyAkaraNadazA ihoktarUpA na dRzyante dRzyamAnAstu paJcAzravapaJcasaMvarAtmikA iti, ihokAnAM tUpamAdInAmadhyayanAnAma-8 kSarArthaH pratIyamAna eveti, navaraM 'pasiNAIti praznavidyAH yakAbhiH kSaumakAdiSu devatAvatAraH kriyata iti, tatra kSau. maka-vastraM ahAgo-AdarzaH aGguSTho-hastAvayavaH bAhavo-bhujA iti // bandhadazAnAmapi bandhAdyadhyayanAni zrautenArthena vyAkhyAtavyAni / dvigRddhidazAzca svruupto'pynvsitaaH| dIrghadazAH svarUpato'navagatA eva, tadadhyayanAni tu kAnicinnarakAvalikAzrutaskandhe upalabhyante, tatra candravaktavyatApratibaddhaM candramadhyayanaM, tathAhi-rAjagRhe mahAvIrasya candro jyotiSkarAjo vandanaM kRtvA nATyavidhiM copadarya pratigato, gautamazca bhagavantaM tadvaktavyatAM papraccha, bhagavAMzco-10 hai vAca-zrAvastyAmaGgajinnAmA ayaM gRhapatirabhUt pArzvanAthasamIpe ca pravrajito virAdhya ca manAk zrAmaNyaM candratayo panno mahAvidehe ca setsyatIti, tathA sUravaktavyatApratibaddhaM sUraM, sUravaktavyatA ca candravat , navaraM supratiSTho nAmnA babhUveti, zukro-grahastadvaktavyatA caivaM-rAjagRhe bhagavantaM vanditvA zukre pratigate gautamasya tathaiva bhagavAnuvAca-bANArasyAM somilanAmA brAhmaNo'yamabhavat, pArzvanAthaM cApRcchat-te bhaMte! javaNija', tathA 'sarisavayA mAsA kulatthA ya te bhojjA? ege bhavaM duve bhava'mityAdi, bhagavatA caiteSu vibhakkeSvAkSiptaH zrAvako bhUtvA punarviparyAsAdArAmAdilaukikadha sthA086 dain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- dArmasthAnAni kArayitvA dikprokSakatApasatvena pravrajya pratiSaSThapAraNakaM krameNa pUrvAdidigbhya AnIya kandAdikamabhyavaja- 10sthAnA. GgasUtra hAra, anyadA'sau yatra vacana garnAdau patiSyAmi tatraiva prANAMstyakSyAmItyabhigrahamabhigRhya kASThamudrayA mukhaM baddhA utta- uddezaH 3 vRttiH rAbhimukhaH pratasthau, tatra prathamadivase'parAhnasamaye'zokataroradho homAdikarma kRtvovAsa, tatra devena kenApyuktaH-aho chadmastheta |somilabrAhmaNamaharSe ! duSpravajitaM te, punardvitIye'hani tathaiva saptaparNasyAdha uSita uktaH, tRtIyAdiSu dineSvazvatthavaTo- raajnyeyjnye||512|| dumbarANAmadha uSitaH bhaNito devena, tataH paJcamadine'vAdIdasau-kathaM nu nAma me duSpravrajitaM?, devo'vocat-tvaM pArzva- yAH karmanAthasya bhagavataH samIpe'NuvratAdikaM zrAvakadharma pratipadyAdhunA anyathA varttasa iti duSpravrajitaM tava, tato'dyApi tame- vipAkadavANuvratAdikaM dharma pratipadyasva yena supravrajitaM tava bhavatItyevamuktastathaiva cakAra, tataH zrAvakatvaM pratipAlyAnAlocita- zAdyAH pratikrAntaH kAlaM kRtvA zukrAvataMsake vimAne zukratvenotpanna iti / tathA zrIdevIsamAzrayamadhyayanaM zrIdevIti, tathAhi-||2|| sU0755sA rAjagRhe mahAvIravandanAya saudharmAdAjagAma, nAvyaM darzayitvA pratijagAma ca, gautamastatpUrvabhavaM papraccha, bhagavAMstaM jagAda-rAjagRhe sudarzanazreSThI babhUva priyAbhidhAnA ca tadbhAryA tayoH sutA bhUtAnAma bRhatkumArikA pArzvanAthasamIpe pratrajitA zarIrabakuzA jAtA sAticArA ca mRtvA divaM gatA mahAvidehe ca setsyatIti / tathA prabhAvatI-ceTakaduhitA vItabhayanagaranAyakodAyanamahArAjabhAryA yayA jinabimbapUjArtha snAnAnantaraM cevyA sitavasanAppaNe'pi vibhramAdraktavasanamupanItamanavasaramanayeti manyamAnayA manyunA darpaNena ceTikA hatA mRtA ca, tato vairAgyAdanazanaM pratipadya deva- // 512 / / tayA yayA babhUve, yayA cojayinIrAja prati vikSepeNa prasthitasya grISme mAsi pipAsAbhibhUtasamastasainyasyodAyanamahArA SARAS5 756 AHARIRA* For Personal & Private Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jasya svacchazItalajalaparipUrNatripuSkara karaNenopakAro'kArItyevaMlakSaNaprabhAvatIcaritayuktamadhyayanaM prabhAvatIti sambhA - vyate, na cedaM nirayAvalikAzrutaskandhe dRzyata iti paJcamaM, tathA bahuputrikAdevI pratibaddhaM saivAdhyayanamucyate, tathAhirAjagRhe mahAvIravandanArtha saudharmAdbahuputrikAbhidhAnA devI samavatatAra, vanditvA ca pratijagAma, keyamiti pRSThe gautamena bhagavAnavAdIt - vArANasyAM nagaryo bhadrAbhidhAnasya sArthavAhasya subhadrAbhidhAnA bhAryeyaM babhUva, sA ca vandhyA putrArthinI bhikSArthamAgatamAryAsaMghATakaM putralAbhaM papraccha sa ca dharmamacakathat prAtrAjIcca, sA bahujanApatyeSu prItyA'bhyaGgodvarttanA parAyaNA sAticArA mRttvA saudharmmamagamat, tatazyutA ca vibhele sanniveze brAhmaNItvenotpatsyate, tataH pitRbhAgineyabhAryA bhaviSyati yugalaprasavA ca sA SoDazabhirvarSaiH dvAtriMzadapatyAni janayiSyati, tato'sau tannirvedAdAryAH prakSyati tAzca dharmaM kathayiSyanti zrAvakatvaM ca sA pratipatsyate, kAlAntare pratrajiSyati, saudharme cendrasAmAnikatayo| tpadya mahAvidehe setsyatIti / tathA sthaviraH- sambhUtavijayo bhadrabAhusvAmino gurubhrAtA sthUlabhadrasya sagaDAlaputrasya dIkSAdAtA tadvaktavyatApratibaddhamadhyayanaM sa evocyata iti navamaM, zeSANi trINyapratItAnIti / saMkSepikadazA apyanavagatasvarUpA eva tadadhyayanAnAM punarayamarthaH - 'khuDDie 'tyAdi, ihAvalikApraviSTetaravimAnapravibhajanaM yatrAdhyayane tadvimAnapravibhaktiH, taccaikamalpagranthArthaM tathA'nyanmahAgranthArthamataH kSullikA vimAnapravibhaktirmahatI vimAnapravibhaktiriti, aGgasya - AcArAdezcUlikA yathA''cArasyAnekavidhA, ihoktAnukttArthasaGgrAhikA cUlikA, 'vaggacUliya'tti iha ca vargaH - adhyayanAdisamUho, yathA antakRddazAsvaSTau vargAstasya cUlikA vargacUlikA, 'vivAhacUliya'tti vyAkhyA - bhagavatI tasyAdhUlikA For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- vyAkhyAcUlikA, 'aruNopapAta' iti ihAruNo nAma devastatsamayanibaddho granthastadupapAtaheturaruNopapAto, yadA tadadhyayanamu-1610sthAnA. zasUtra payuktaHsan zramaNaH parivartayati tadA'sAvaruNo devaH svasamayanibaddhatvAccalitAsanaH sambhramozAntalocanaH prayuktAvadhista- uddezaH 3 vRttiH 8| dvijJAya hRSTaprahRSTazcalacapalakuNDaladharo divyayA dhutyA divyayA vibhUtyA divyayA gatyA yatraivAsau bhagavAn zramaNastatraivopAga-8|nArakabhe cchati, upAgatya ca bhaktibharAvanatavadano vimuktavarakusumavRSTiravapatati, avapatya ca tadA tasya zramaNasya purataH sthitvA dAH sthi||513|| antarhitaH kRtAJjalika upayuktaH saMvegavizuddhyamAnAdhyavasAnaH zRNvaMstiSThati, samApte ca bhaNati-susvAdhyAyitaM susvAdhyA tayazca yitamiti, varaM vRNISva 2 iti, tato'sAvihalokaniSpipAsaH samatRNamaNimuktAleSTukAJcanaH siddhivadhUnirbharAnugatacittaH sU0757 zravaNaH pratibhaNati-na me vareNArtha iti, tato'sAvaruNo devo'dhikatarajAtasaMvegaH pradakSiNAM kRtvA vanditvA namasthitvA pratigacchati, evaM varuNopapAtAdiSvapi bhaNitavyamiti / evaMbhUtaM ca zrutaM kAlavizeSa eva bhavatIti dazasthAnakAvatAri tatsvarUpamAha-dasahI tyAdi sUtradvayaM sugamaM / yathopAdhivazAt kAladravyaM bhedavattathA nArakAdijIvadravyANyapItyAha dasavidhA neraiyA paM0 20-aNaMtarovavannA paraMparovavannA aNaMtarAvagADhA paraMparAvagADhA aNaMtarAhAragA paraMparAhAragA aNaMtarapajattA paraMparapajjattA carimA acarimA, evaM niraMtaraM jAva vemANiyA 24 / cautthIte NaM paMkappabhAte puDhavIte dasa niratAvAsasatasahassA paM0 1 rayaNappabhAte puDhavIte jahanneNaM neratitANaM dasavAsasahassAI ThitI paM0 2 cautthIte NaM paMkappabhAte puDhavIte ukkoseNaM neratitANaM dasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 3 paMcamAte NaM dhUmappabhAte puDhavIte jahanneNaM neraiyANaM 4 // 513 // dasa sAgarovamAI ThitI paM04 asurakumArANaM jahanneNaM dasavAsasahassAI ThitI paM0, evaM jAva thaNiyakumArANaM 14 bAya Join Education International For Personal & Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravaNassatikAtitANaM ukkoseNaM dasavAsasahassAI ThitI paM0 15 vANamaMtaradevANaM jahaNNeNaM dasa vAsasahassAI ThiI paM0 16 baMbhaloge kappe ukoseNaM devANaM dasa sAgarovamAI ThitI paM0 17 laMtate kappe devANaM jahaNNeNaM dasa sAgarovamAI ThitI paM0 18 (sU0 757) 'dasavihe'tyAdi, sUtrANi caturviMzatiH, na vidyate antaraM-vyavadhAnamasyetyanantaro-vartamAnaH samayaH tatropapannakA hai anantaropapannakAH yeSAmutpannAnAmeko'pi samayo nAtikAntasta eta iti, yeSAM tUtpannAnAM yAdayaH samayA jAtAste paramparopapannakAH paramparasamayeSUpapannatvAt teSAmityayaM kAlavizeSopAdhikRto bhedaH, tathA vivakSitapradezApekSayA anantarapradezeSvavagADhA-avasthitA anantarAvagADhAH athavA prathamasamayAvagADhAH-anantarAvagADhA etadvilakSaNAH paramparAvagADhAH, ayaM kSetrato bhedaH, tathA anantarAn-avyavahitAn jIvapradezairAkrAntatayA spRSTatayA vA pudgalAnAhArayantItyanantarAhArakAH, ye tu pUrva vyavahitAn sataH pudgalAn svakSetramAgatAnAhArayanti te paramparAhArakAH, athavA prathamasamayAhArakA anantarAhArakAH itare vitare, ayaM tu dravyakRto bheda iti, na vidyate paryAptatve'ntaraM yeSAM te anantarAste ca te paryAptakAzcetyanantaraparyAptakAH, prathamasamayaparyAptakA ityarthaH, itare tu paramparaparyAptakAH, ayaM bhAvakRto bhedaH, paryApterbhAvatvAditi, caramanArakabhavayuktatvAccaramAH na punarnArakA bhaviSyanti ye iti bhAvastadviparItA acaramAH, ayamapi bhAvakRta eva bhedaH, caramAcaramatvayorjIvaparyAyatvAditi / 'eva'mityAdi nArakavaddazaprakAratvamidaM nairantaryeNa catuvizatidaNDakokAnAM vaimAnikAntAnAmapi yojanIyamiti / daNDakasyAdau dazadhA nArakA uktAH atha tadAdhArAn nAra Jain Educat For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 514 // kAdisthitiM ca dazasthAnAnupAtato nirUpayan 'cautthIe'tyAdisUtrASTAdazakamAha, sugama caitaditi / anantaraM lAntaka 10sthAnA. devA uktAste ca labdhabhadrA iti bhadrakArikarmakAraNAnyAha | uddezaH3 dasahi ThANehiM jIvA AgamesibhaddattAe kammaM pagareMti, taM0-aNidANatAte 1 dihisaMpannayAe 2 jogavAhiyattAte 3 AgamikhaMtikhamaNatAte 4 jitiMdiyatAte 5 amAillatAte 6 apAsatthatAte 7 susAmaNNatAte 8 pavayaNavacchallayAte 9 pavayaNa vyadbhadratAubbhAvaNatAe 10 (sU0 758) hetavaH 'dasahI'tyAdi, AgamiSyad-AgAmibhavAntare bhAvi bhadra-kalyANaM sudevatvalakSaNamanantaraM sumAnuSatvaprAtyA mo sU0 758 kSaprAptilakSaNaM ca yeSAM te AgamiSyadbhadrAsteSAM bhAvaH AgamiSyadbhadratA tasyai AgamiSyadbhadratAyai tadarthamityarthaH AgamiSyadbhadratayA vA karma-zubhaprakRtirUpaM prakurvate-bannanti, tadyathA-nidAyate-lUyate jJAnAcArAdhanAlatA AnandarasopetamokSaphalA yena pazuneva devendrAdiguNaddhiprArthanAdhyavasAnena tannidAnaM avidyamAnaM tadyasya so'nidAnastadbhAvastattA tayA hetubhUtayA nirutsukatayetyarthaH 1, dRSTisampannatayA-samyagdRSTitayA 2, yogavAhitayA-zrutopadhAnakAritayA yogena vA| samAdhinA sarvatrAnutsukatvalakSaNena vahatItyevaMzIlo yogavAhI tadbhAvastattA tayA 3, kSAntyA kSamata iti zAntikSamaNaH, kSAntigrahaNamasamarthatAvyavacchedArtha yato'samartho'pi kSamata iti zAntikSamaNasya bhAvastattA tayA 4, jitendriyatayA-18 karaNanigraheNa 5, 'amAillayAe'tti mAillo-mAyAvAMstatpratiSedhenAmAyAvAMstadrAvastattA tayA 6, tathA pArdhe-bahirtA- // 514 // nAdInAM dezataH sarvato vA tiSThatIti pArzvasthaH, uktaM ca-"so pAsattho duviho dese sabve ya hoi nAyavyo / savvaMmira Jain Education a l For Personal & Private Use Only Onlinelibrary.org Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nANadaMsaNacaraNANaM jo u pAsattho // 1 // desaMmi u pAsattho sejjAyarabhihaDanIyapiDaM ca / nIyaM ca aggapiMDaM bhuMjai nikkAraNe caiva // 2 // " ityAdi, [ sa pArzvastho dvividho dezataH sarvatazca bhavati jJAtavyaH jJAnadarzamacaraNAnAM yastu pArzvasthaH sa sarvapArzvasthaH // 1 // dezataH pArzvasthaH zayyAtarAbhihRtanityapiNDAni niyatAgrapiMDe ca niSkAraNe eva bhunakti | // 2 // ] ( niyata piNDo yathA - mayaitAvaddAtavyaM bhavatA tu nityameva grAhyamityevaM niyatatayA yo gRhyate 'nIya' miti nityaH sadA agrapiNDaH apravRtte pariveSaNe AdAveva yo gRhyata iti > pArzvasthasya bhAvaH pArzvasthatA na sA'pArzvasthatA tayA 7, tathA zobhanaH - pArzvasthAdidoSavarjitatayA mUlottaraguNasampannatayA ca sa cAsau zramaNazca - sAdhuH suzramaNastadbhAvastattA tayA 8, tathA prakRSTaM prazastaM pragataM vA vacanaM -AgamaH pravacanaM dvAdazAGgaM tadAdhAro vA saGghastasya vatsalatA - hitakAritA | pratyanIkatvAdinirAseneti pravacanavatsalatA tathA 9, tathA pravacanasya dvAdazAGgasyodbhAvanaM- prabhAvanaM prAvacanikatvadharmmakathAvAdAdilabdhibhirvarNavAdajananaM pravacanodbhAvanaM tadeva pravacanodbhAvanatA tayeti 10 // etAni cAgamiSyadbhadratAkAraNAni kurvatA AzaMsAprayogo na vidheya iti tatsvarUpamAha - dasavihe Asasappaoge paM0 taM0 - ihalogAsaMsappaoge 1 paralogAsaMsappaoge 2 duhatologAsaMsappatoge 3 jIviyAsaMsappatoge 4 maraNAsaMsappatoge 5 kAmAsaMsappatoge 6 bhogAsaMsappatoge 7 lAbhAsaMsappatoge 8 pUyAsaMsappatoge 9 sakkAsaMppatoge 10 (sU0 759 ) 'dase' tyAdi, AzaMsanamAzaMsA-icchA tasyAH prayogo-vyApAraNaM karaNaM AzaMsaiva vA prayogo - vyApAraH AzaMsAprayogaH, For Personal & Private Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 515 // RAKASGANGAROO sUtre ca prAkRtatvAt Asasappaogetti bhaNitaM, tatra iha-asmin prajJApakamanuSyApekSayA mAnuSatvaparyAye yo vartate lokaH10sthAnA. -prANivargaH sa ihalokastavyatiriktastu paralokaH, tatrehalokaM prati AzaMsAprayogo yathA bhaveyamahamitastapazcaraNAccakra- | uddezaH3 vAdiritIhalokAzaMsAprayogaH, evamanyatrApi vigrahaH kAryaH 1, paralokAzaMsAprayogo yathA bhaveyamahamitastapazcaraNA- AzaMsA|dindra indrasAmAniko vA 2, dvidhAlokAzaMsAprayogo yathA bhaveyamahamindrastatazcakravartI, athavA ihaloke-ihajanmani prayogAH kiJcidAzAste evaM parajanmanyubhayatra ceti 3, etatrayaM sAmAnyamato'nye tadvizeSA eva, asti ca sAmAnyavizeSayorviva- dharmAzca kSayA bheda ityAzaMsAprayogANAM dazadhAtvaM na virudhyate, tathA jIvitaM pratyAzaMsA-ciraM me jIvitaM bhavatviti jIvitAzaM- sU0759sAprayogaH 4, tathA maraNaM pratyAzaMsA-zIghaM me maraNamastviti maraNAzaMsAprayogaH 5, tathA kAmau-zabdarUpe tau manojJo 760 | me bhUyAstAmiti kAmAzaMsAprayogaH 6, tathA bhogA-gandharasasparzAste manojJA me bhUyAsuriti bhogAzaMsAprayogaH 7, tathA kIrtizrutAdilAbho bhUyAditi lAbhAzaMsAprayogaH 8, tathA pUjA-puSpAdipUjanaM me syAditi pUjAzaMsAprayogaH 9, satkAraH -pravaravastrAdibhiH pUjanaM tanme syAditi satkArAzaMsAprayoga iti 10 // uktalakSaNAdapyAzaMsAprayogAt kecid dharmamAcarantIti dharma sAmAnyena nirUpayannAha___ dasavidhe dhamme paM0 20-gAmadhamme 1 nagaradhamme 2 raddhadhamme 3 pAsaMDadhamme 4 kuladhamme 5 gaNadhamme 6 saMghadhamme 7 suyadhamme 8 carittadhamme 9 atthikAyadhamme 10 (sU0 760) // 515 // 'dase'tyAdi, grAmA-janapadAzrayAsteSAM teSu vA dharmaH-samAcAro vyavastheti grAmadharmaH, sa ca pratigrAma bhinna iti, in Educa For Personal & Private Use Only anlmainelibrary.org Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA grAmaH-indriyagrAmo rUDhestaddharmo-viSayAbhilASaH 1, nagaradharmo-nagarAcAraH, so'pi pratinagaraM prAyo bhinna eva |2, rASTradharmo-dezAcAraH 3, pAkhaNDadharmaH-pAkhaNDinAmAcAraH 4, kuladharmaH-ugrAdikulAcAraH, athavA kulaM cAndrAdikamAhatAnAM gacchasamUhAtmakaM tasya dharmaH-sAmAcArI 5, gaNadharmo-mallAdigaNavyavasthA jainAnAM vA kulasamudAyo gaNaH-koTikAdistaddharmaH-tatsAmAcArI 6, saGghadharmo-goSThIsamAcAraH ArhatAnAM vA gaNasamudAyarUpazcaturvarNo vA saGkastaddharmaH-tatsamAcAraH 7, zrutameva-AcArAdikaM durgatiprapatajjIvadhAraNAt dharmaH zrutadharmaH 8, cayariktIkaraNAccAritraM tadeva dharmazcAritradharmaH 9, astayaH-pradezAsteSAM kAyo-rAzirastikAyaH sa eva dharmo-gatiparyAye jIvapudgalayordhAraNAdityastikAyadharmaH 10 // ayaM ca grAmadharmAdirdharmaH sthaviraiH kRto bhavatIti sthavirAnnirUpayati dasa therA paM0 saM0-gAmatherA 1 nagaratherA 2 raTutherA 3 pasatthAratherA 4 kulatherA 5 gaNatherA 6 saMghatherA 7 jAtitherA 8 suatherA 9 paritAyatherA 10 / (sU0 761) dasa puttA paM0 taM0-attate 1 khettate 2 dinnate 3 viNNate 4 urase 5 mohare 6 soMDIre 7 saMbuddhe 8 uvayAtite 9 dhammaMtevAsI 10 / (sU0 762) 'dase'tyAdi, sthApayanti-durvyavasthitaM janaM sanmArge sthirIkurvantIti sthavirAH, tatra ye grAmanagararASTreSu vyavasthAkAriNo buddhimanta AdeyAH prabhaviSNavaste tatsthavirA iti 1-2-3 prazAsati-zikSayanti ye te prazAstAra:-dharmopadezakAste ca te | sthirIkaraNAt sthavirAzceti prazAstRsthavirAH4,ye kulasya gaNasya saGghasya ca laukikasya lokottarasya ca vyavasthAkAriNasta-13 dbhaGguzca nigrAhakAste tathocyante 5.6-7, jAtisthavirAHSaSTivarSapramANajanmaparyAyAH 8,zrutasthavirAH-samavAyAdyaGgadhAriNaH9, dain Educatio n al For Personal & Private Use Only A mainelibrary.org Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 10 sthAnA. uddezaH3 sthavirAH putrAzca sU0761762 // 516 // paryAyasthavirA-viMzativarSapramANapravrajyAparyAyavanta iti 10 // sthavirAzca putravadAzritAn paripAlayantIti putranirUpaNAyAha -'dasa putte'tyAdi, punAti pitaraM pAti vA pitRmaryAdAmiti putraH-sUnuH, tatra AtmanaH-pitRzarIrAjjAtaH AtmajaH, yathA bharatasyAdityayazAH 1, kSetraM-bhAryA tasyA jAtaH kSetrajo, yathA paNDoH pANDavAH lokarUThyA tadbhAryAyAH kuntyA eva teSAM putratvAt na tu paNDoH dharmAdibhirjanitatvAditi 2, 'dinnae'tti dattakaH putratayA vitIrNo yathA bAhubalino'nilavegaH zrUyate, sa ca putravatputraH, evaM sarvatra 3, 'viNNae'tti vinayitaH zikSA grAhitaH, 'urase'tti upagatojAto rasaH-putrasnehalakSaNo yasmipitRsnehalakSaNo vA yasyAsAvuparasaH urasi vA-hRdaye snehAdvarttate yaH sa orasaH 5, mukhara eva maukharo-mukharatayA cATukaraNato ya AtmAnaM putratayA abhyupagamayati sa maukhara iti bhAvaH 6, zoMDIro yaH zauryavatA zUra eva raNakaraNena vazIkRtaH putratayA pratipadyate yathA kuvalayamAlAkathAyAM mahendrasiMhAbhidhAno rAjasutaH zrUyate 7, athavA''tmaja eva guNabhedAdbhidyate, tatra 'vinnae'tti vijJakA-paNDito'bhayakumAravat , 'urase'tti | urasA vartata iti oraso-balavAn bAhubalIvat zoNDIraH-zUraH vAsudevavat garvito vA zauNDIraH 'zauDa ga' iti |vacanAt , 'saMvuhe'tti saMvardhito bhojanadAnAdinA anAthaputrakA 8, 'uvajAiya'tti upayAcite-devatArAdhane bhavaH au. |payAcitakaH, athavA avapAta:-sevA sA prayojanamasyetyAvapAtikaH-sevaka iti hRdayaM 9, tathA ante-samIpe vastuM zIlamasyetyantevAsI, dharmArthamantevAsI dharmAntevAsI, ziSya ityarthaH 10 // dharmAntevAsitvaM ca chadmasthasyaiva na kevalino|'nuttarajJAnAditvAt , kAni kiyanti ca tasyAnuttarANItyAha // 516 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalissa NaM dasa aNuttarA paM0 taM0-aNuttare NANe aNuttare dasaNe aNuttare caritte aNuttare tave aputtare vIrite aNuttarA khaMtI aNuttarA muttI aNuttare ajave aNuttare mahave aNuttare lAghave 10 (sU0 763 ) samatakhette NaM dasa kurAto paM0 saM0-paMca devakurAto paMca uttarakurAto, tattha NaM dasa mahatimahAlayA mahAdumA paM0 taM0-jaMbU sudaMsaNA 1 dhAyatirukkhe 2 mahAdhAyatirukkhe 3 paumarukkhe 4 mahApaumarukkhe 5 paMca kUDasAmalIo 10, tattha NaM dasa devA mahiddhiyA jAva parivasaMti, taM0-aNADhite jaMbuddIvAdhipatI sudaMsaNe piyadasaNe poMDarIte mahApoMDarIte paMca garulA veNudevA 10 (sU0 564) dasahiM ThANehiM ogADhaM dussamaM jANejjA, taM0-akAle varisai kAle Na varisai asAhU pUijaMti sAhU Na pUijjati gurusu jaNo micchaM paDivanno amaNuNNA sahA jAva phAsA 10 / dasahiM ThANehiM ogADhaM susamaM jANejjA taM0-akAle na varisati taM ceva viparItaM jAva maNuNNA phAsA (sU0 765) susamasusamAe NaM samAe dasavihA rukkhA uvabhogattAe habvamAgacchaMti, taM0-mattaMgatA 1 ya bhiMgA 2 tuDitaMgA 3 dIva 4 joti 5 cittaMgA 6 / ci ttarasA 7 maNiyaMgA 8 gehAgArA 9 aNitaNA 10 ta // 1 // (sU0 766) / 'dasetyAdi, nAstyuttara-pradhAnataraM yebhyastAnyanuttarANi, tatra jJAnAvaraNakSayAt jJAnamanuttaraM evaM darzanAvaraNakSayAdarzanamohanIyakSayAdvA darzanaM, cAritramohanIyakSayAcAritraM, cAritramohakSayAdanantavIryatvAcca tapaH-zukladhyAnAdirUpaM vIyantirAyakSayAn vIrya, iha ca tapAkSAMtimuktyArjavamAIvalAghavAni cAritrabhedA eveti cAritramohanIyakSayAdeva bhava For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA- danti, sAmAnyavizeSayozca kathaJcidbhedAd bhedenopAttAnIti / kevalI ca manuSyakSetra eva bhavatIti daza sthAnakAnupAti 10 sthAnA. GgasUtra- padArtha 'samaye'tyAdikaM 'pukkharavaradIvaDDapaJcacchimaddevI'tyetadantaM samayakSetrapramANamAha, kaNThyaM caitat , navaraM 'mattaMge uddezaH3 vRttiH tyAdi gAthA, mattaM-madastasyAGgaM-kAraNaM madirA taddadatIti mattAGgadAH, caH samuccaye, 'bhiMga'tti bhRtaM-bharaNaM pUraNaM tatrA anuttarAgAni-kAraNAni bhRtAGgAni bhAjanAni, na hi bharaNakriyA bharaNIyaM bhAjanaM vinA bhavatIti tatsampAdakatvAd vRkSAH api Ni kurvaa||517|| bhRtAGgAH, prAkRtatvAca bhiMgA ucyante, truTitAni-tUryANi tatkAraNatvAt truTitAGgAH-tUryadAyinaH,uktaM ca-"mattaMgesu dyAH duSajaya majaM 1 (saMpajai) bhAyaNANi bhiMgesu 2 / tuDiyaMgesu ya saMgatatuDiyAI bahuppagArAI 3 // 1 // " [madyaM madyAMgeSu 1 mAdikabhuMgeSu bhAjanAni 2 tU-geSu ca saMgatatUryANi bahuprakArANi // 1 // ] "dIvajoicittaMgA" iti ihAGgazabdaH pratyekama lpavRkSAH bhisambadhyate, tato dIpaH-prakAzaka vastu tatkAraNatvAddIpAGgAH,jyotiH-agnistatra ca suSamasuSamAyAmagnerabhAvAjyotiriva sU0763yadvastu saumyaprakAzamiti bhAvastatkAraNatvAt jyotiraGgAH, tathA citrasya-anekavidhasya vivakSAprAdhAnyAnmAlyasya kAraNatvAccitrAGgAH, tathA citrA-vividhA manojJA rasA-madhurAdayo yebhyaste citrarasA bhojanAGgA iti bhAvaH, uktaM ca | -"dIvasihAjoisanAmayA ya 4-5 ee kariti ujjoyaM / cittaMgesu ya mallaM 6 cittarasA bhoyaNaDhAe 7 // 1 // " [[dIpazikhAjyotiHsanAmnI kuruta udyotamete citrAMgeSu mAlyaM bhojanArtha citrarasAH // 1 // ] maNInAM-maNimayAbharaNAnAM kAraNatvAnmaNyaGgAH AbharaNahetavaH, gehaM-gRhaM tadvadAkAro yeSAM te gehAkArAH, 'aNiyaya'tti vastradAyinaH, uktaM ca // 517 // "maNiyaMgesu ya bhUsaNavarAI 8 bhavaNAI bhavaNarukkhesu 9 / Ainnesu ya dhaNiyaM vatthAI bahuppagArAI 10 // 1 // " iti / 766 For Personal & Private Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthA0 87 Jain Education [maNyaMgeSu ca varabhUSaNAni bhavanavRkSeSu varANi bhavanAni AkIrNeSu ca bahuprakArANi vastrANi gADhaM // 1 // ] kAlAdhi - kArAdeva kAlavizeSabhAvikulakara vaktavyatAmAha jaMbUdIve 2 bharahe bAse tItAte ussappiNIte dasa kulagarA hutthA, taM- " sayajjale sayAU ya anaMtaseNe va abhitaseNe ta / takaseNe bhImaseNe mahAbhImaseNe ta sattame // 1 // daDharahe dasarahe sayarahe // jaMbUdIve 2 bhArahe vAse AgamI sAte ussappiNIe dasa kulagarA bhavissaMti, taM0 - sImaMkare sImaMdhare khemaMkare khemaMdhare vimalavAhaNe saMmutI paDite daDhadhaNU dasaghaNU satadhaNU / ( sU0 767 ) jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchimeNaM sItAte mahAnatIte ubhato kUle dasa vakkhArapavvatA paM0 taM0 - mAlavaMte cittakUDe vicittakUDe baMbhakUDe jAva somaNase / jaMbumaMdarapacatthime NaM sIotAte mahAnatIte ubhato kUle dasa vakkhArapavvatA paM0 taM0 - vijjuppabhe jAva gaMdhamAtaNe, evaM dhAyaisaMDapuracchimaddhevi vakkhArA bhANiavvA jAva pukkharakharadIvaddhapazcatthimaddhe ( sU0 768 ) dasa kappA iMdAhiTTiyA paM0 taM0 - sohamme jAvasahassAre pANate acue, etesu NaM dasasu kappesu dasa iMdA paM taM0 - sakke IsANe jAva accute, etesu NaM dasahaM iMdANaM dasa parijANitavimANA paM0 taM0 - pAlate pupphae jAva vimalavare savvatobhadde ( sU0 769 ) 'jaMbuddI' tyAdi sUtradvayaM kaNThyaM, navaraM 'tIyAe'tti atItAyAM 'ussappiNIe'tti utsarpiNyAM kulakaraNazIlAH kulakarA:- viziSTabuddhayo lokavyavasthAkAriNaH puruSavizeSAH, 'AgamissAe 'ti AgamiSyantyAM varttamAnA tu avasapiMNI sA ca noktA, tatra hi saptaiva kulakarAH, kvacitpaJcadazApi dRzyanta iti / puSkarArddhakSetra svarUpamabhihitaM prAgataH onal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 518 // kSetrAdhikArAdeva kalpAnAzritya dazakamAha - 'daze' tyAdi, saudharmmAdInAmindrAdhiSThitatvameteSvindrANAM nivAsAdAna tAraNayostu tadanadhiSThitatvaM tannivAsAbhAvAt, svAmitayA tu tAvapyadhiSThitAveveti mantavyaM, yAvatkaraNAt 'IsANe 2 saNakumAre 3 mAhiMde 4 baMbhaloe 5 laMtage 6 sukke 7' tti dRzyamiti, yata evaiteSu indrA adhiSThitA ata evaite dazendrA bhavantIti |darzayitumAha - 'eesa' ityAdi, zakraH- saudharmendraH, zeSA devalokasamAnanAmAnaH zeSaM sugamamiti // indrAdhikArAdeva tadvimAnAnyAha - 'ete' ityAdi, pariyAnaM - dezAntaragamanaM tat prayojanaM yeSAM tAni pariyAnikAni gamanaprayojanAnItyarthaH yAnaM - zibikAdi tadAkArANi vimAnAni - devAzrayA yAnavimAnAni na tu zAzvatAni, nagarAkArANItyarthaH, pustakAntare yAnazabdo na dRzyate, 'pAlae' ityAdIni zakrAdInAM krameNAvagantavyAnIti yAvatkaraNAt 'somaNasse 3 sirivacche 4 naMdiyAvatte 5 kAmakame 6 pIigame 7 maNorame 8' iti draSTavyamiti, AbhiyogikAzcaite devA vimAnIbhavantIti / evaMvidhavimAnayAyinazcendrAH pratimAdikAt tapaso bhavantIti dazakAnupAtinIM pratimAM svarUpata Aha dasa dasamitA NaM bhikkhupaDimA NaM egeNa rAtiMdiyasateNaM addhachaTThehi ya bhikkhAsatehiM ahAsuttA jAva ArAdhitAvi bhavati (sU0 770 ) dasavidhA saMsArasamAvannagA jIvA paM0 taM0 - paDhamasamayaegiMditA apaDhamasamayaegiMditA evaM jAva apaDhamasamayapaMciMditA 1 dasavidhA savvajIvA paM0 taM0 - puDhavikAiyA jAva vaNassaikAtitA beMdiyA jAva paMceMditA aNiditA 2 athavA dasavidhA savvajIvA paM0 taM0 - paDhamasamayaneratiyA apaDhamasamayaneratitA jAva apaDhamasamayadevA paDhamasamayasiddhA apaDhamasamayasiddhA 3 ( sU0 771 ) For Personal & Private Use Only 10 sthAnA uddezaH 3 kulakarAH vakSaskA rAdyAH iMdrAyAH pratimA jIvAzca sU0 767771 // 518 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dasetyAdi, daza dazamAni dinAni yasyAM sA dazadazamikA dazadazakaniSpannetyarthaH, bhikSaNAM pratimAH-pratijJA bhikSupratimAH, 'ekene'tyAdi, daza dazakAni dinAnAM zataM bhavatIti, prathame dazake daza bhikSA dvitIye viMzatirevaM dazame zataM sarvamIlane paJca zatAni paJcAzadadhikAni bhavantIti, 'ahAsutta'mityAdi, ahAsuttaM-sUtrAnatikrameNa, yAvatkaraNAt 'ahAatthaM' arthasya-niryuktyAderanatikrameNa 'ahAtacaM' zabdArthAnatikrameNa 'ahAmaggaM' kSAyopazamikabhAvAnatikramaNa 'ahAkappaM tadAcArAnatikrameNa samyakkAyena na manorathamAtreNa 'phAsiyA' vizuddhapariNAmapratipattyA 'pAliyA' sImAM yAvittapariNAmAhAnyA 'zodhitA'niraticAratayA zobhitA vA tatsamAptAvucitAnuSThAnakaraNataH, 'tIritA' tIraM nItA prati-8 jJAtakAloparyapyanuSThAnAt , kIrtitA nAmataH idaM cedaM ca karttavyamasyAM tatkRtaM mayetyevamiti, ArAdhitA sarvapadamIlanAt 'bhavati' jAyata iti / pratimAbhyAsaH saMsArakSayArtha saMsAribhiH kriyata iti saMsAriNo jIvAn jIvAdhikArAt sarvajIvAMzca 'dasetyAdinA sUtratrayeNAha, tacca sugama, navaraM prathamaH samayo yeSAmekendriyatvasya te prathamasamayAste ca te ekendriyAzceti vigrahaH, viparItAstvitare, evaM dvitricatuHpaJcendriyA vAcyAH, Aha ca-evaM jAvetyAdi, 'aNidiya'tti anindriyAH siddhAH aparyAptAH upayogataH kevalinazceti // saMsAriparyAyavizeSapratipAdanAyaivAha__vAsasatAussa NaM purisassa dasa dasAo paM0 20-bAlA 1 kiDDA 2 ya maMdA 3 ya, balA 4 pannA 5 ya hAyaNI 6 / pavaMcA 7 panbhArA 8 ya, muMmuhI 9 sAvaNI 10 tadhA // (sU0 772) 'vAse'tyAdi, varSazatamAyuryatra kAle manuSyANAM sa varSazatAyuSkaH kAlastatra yaH puruSaH so'pyupacArAd varSazatAyuSkA, Jain Education a l For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sthAnA. uddezaH 3 dazAdaza sU0772 zrIsthAnA mukhyavRttyA varSazatAyuSi puruSe gRhyamANe pUrvakovyAyuSkapuruSakAle varSazatAyuSaH puruSasya kasyacitkumAratve'pi bAlAdiGgasUtra dazAdazakasamAptiH syAt na caivaM tata upacAra eva yukta iti, 'daze'ti saMkhyA, 'dasAu'tti varSadazakapramANAH kAlakRtA vRttiH |avasthAH iha ca varSazatAyugrahaNaM viziSTataradazasthAnakAnurodhAt viziSTataratvaM ca dazasthAnakasyaivaM varSadazakapramANA dazA haidazeti, anyathA pUrvakoTyAyuSo'pi bAlAdyA dazAvasthA bhavantyeva, kevalaM dazavarSapramANA na bhavanti, bahuvarSA vA alpavarSA // 519 // vA syuriti bhAvaH, tatra bAlasyeyamavasthA dharmadharmiNorabhedArAlA, svarUpaM cAsyAH-"jAyamettassa jaMtussa, jA sA paDhamiyA dasA / na tattha suhadukkhAI, bahuM jANaMti baalyaa||1||" iti, [jAtamAtrasya jantoryA sA prathamA dazA tatra sukhaduHkhAni na bahujAnanti iti bAlA // 1 // ] tathA krIDApradhAnA dazA krIDA, uktaM ca-"biiyaM ca dasaM patto, mANAkIDAhiM kIDai / na tattha kAmabhogehiM, tivvA uppajjae maI ||1||"[dvitiiyaaN krIDAdazAM prApto nAnAkrIDAbhiH krI|Date na tatra kAmabhogeSu tItrA matirutpadyate // 1 // ] tathA mando-viziSTabalabuddhikAryopadarzanAsamartho bhogAnubhUtAveva ca tAsamartho yasyAmavasthAyAM sA mandA, uktaM ca-"taiyaM ca dasaM patto, ANupubbIeN jo nro| samattho bhuMjiuM bhoe, jai se asthi ghare dhuvA // 1 // " iti, [tRtIyAM maMdadazAM prAptaH AnupUrvyA yo naraH yadi tasya nizcitA bhogAH gRhe samti tAn bhoktuM smrthH||1||] bhogopArjane tu manda iti bhAvanA, tathA yasyAmavasthAyAM puruSasya balaM bhavati sA baLayogAn balA, uktaM ca-"cautthI ya balA nAma, jaM naro dsmssio| samattho balaM dariseuM, jai hoi niruvahayo // 1 // " iti, [caturthI ca balA nAma yAM dazAmAzrito naraH balaM darzayituM samarthaH yadi bhavati nirupadravaH // 1 // ] tathA prajJA MARRRRRR Educa For Personal & Private Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S ndriyeSviti-indriyANi maao| virajaI ya kAmesu tathA prapaJcate-vyaktIkaroti HAR SAGARSA SAMSUE buddhirIpsitArthasampAdanaviSayA kuTumbakAbhivRddhiviSayA vA tadyogAddazApi prajJA prakarSeNa jAnAtIti vA prajJA dazA tasyA eva kartRtvavivakSayeti, uktaM ca-"paMcami ca dasa patto, ANupuvvIeN jo naro / icchiyatthaM viciMtei, kuDuMba cAbhikakhai // 1 // " iti [AnupUrvyA yo naraH paMcamI dazAM prAptaH sa ipsitArthaM vicintayati kuTuMba cAbhikAMkSate // 1 // tathA hApayati puruSamindriyeSviti-indriyANi manAk svArthagrahaNApaTUni karotIti hApayati prAkRtatvena ca hAyaNitti, Aha ca-"chaTThI u hAyaNI nAma, jaM naro dsmssio| virajaI ya kAmesu, iMdiesu ya hAyai // 1 // " iti [SaSThI hAyanI nAnI yAM naro dazAmAzritaH kAmeSu virajyate iMdriyANi ca hIyate // 1 // ] tathA prapaJcate-vyaktIkaroti prapahai cayati vA-vistArayati khelakAsAdi yA sA prapazcA prapaJcayati vA-nasayati ArogyAditi prapaJcA, Aha ca-"sattami hai ca dasaM patto, ANupuvvIeN jo nro| nicchUhai cikkaNaM khelaM, khAsaI ya abhikkhaNaM // 1 // " iti [saptamI prapaMcAM dazAM prApta AnupUrvyA yo naraH cikkaNaM zleSmANaM niSkAzayati abhIkSNaM kAsate ca // 1 // ] tathA prAgbhAramIpadavanatamucyate tadevaMbhUtaM gAtraM yasyAM bhavati sA prAgbhArA, yataH-"saMkuciyavalIcammo, saMpatto ahamiM dasaM / nArINamaNabhippeo, jarAe pariNAmio // 1 // " iti, [saMkucitavalicarmA syAt samprApto'STamI dazAM nArINAmanabhipretaH jarayA prinnaamitH||1||] tathA mocanaM muk jarArAkSasIsamAkrAntazarIragRhasya jIvasya mucaM prati mukha-AbhimukhyaM yasyAM sA mumukhIti, tatsvarUpaM cedam-"navamI muMmuhI nAma, jaM naro dasamassio / jarAghare viNassaMte, jIvo vasai akaamo||1||" iti [navamI unmukhInAnI yAM dazAM nara AzritaH jarayA gRhe vinazyati jIvite'pi akAmaH AAAAAAAKAR Jain Educatiu For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 520 // vasati // 1 // ] ( 'jIve 'tti jIvite, 'jIvo'tti vA naralakSaNo jIva ityarthaH > tathA zAyayati - svApayati nidrAvantaM karoti yA zete vA yasyAM sA zAyanI zayanI vA, tatheti samuccaye, tatsvarUpamidam - "hINabhinnassaro dINo, vivarIo vicittao / dubbalo dukkhio vasaI, saMpatto dasamiM dasaM // 1 // " iti / [ hInabhinnasvaro dIno viparIto vicittaH | durbalo duHkhito vasati dazamIM dazAM saMprAptaH // 1 // ] anantaraM puruSadazA uktAH, atha puruSasamAnadharmakANAM vanaspatInAM tAH prakArAntarata Aha Jain Educationonal dasavidhA taNavaNassatikAtitA paM0 taM0--mUle kaMde jAva pupphe phale bIye ( sU0 773 ) savvatovi NaM vijjAharaseDhIo dasadasajoyaNAI vikkhaMbheNaM paNNattA, savvatovi NaM abhiogaseDhIo dasa dasa joyaNAI vikkhaMbheNaM paM0 (sU0 774) gevijjagavimANANaM dasa joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM paNNattA ( sU0 775) dasahi ThANehiM saha tetasA bhAsaM kujA, taM.--keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsa tejjA, se ya accAsAtite samANe parikuvite, tassa tetaM nisirejjA, se taM paritAveti, settaM paritAvettA tAmeva saha tetasA bhAsaM kujjA 1, keti tahArUvaM samaNaM mAhaNaM vA accAsAtejjA se ya accAsAtite samANe deve parikuvie tarasa teyaM nisirejjA settaM paritAveti settaM 2 tameva saha tetasA bhAsaM kujjA 2, keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAtejjA, se ya aJcAsAtite samANe parikuvie deve ta parikuvite, duhato paDiNNA tassa teyaM nisirejjA te taM paritAviti te taM paritAvettA tameva saha tetasA bhAsaM kujjA 3, ketitaharU samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAdejjA se ya accAsAtite parikuvie tassa teyaM nisirejjA tattha phoDA saMmucchaMti te phoDA For Personal & Private Use Only 10 sthAnA. uddezaH 3 mUlAdIni zreNayaH graiveyakaM te jolezyAH sU0 773776 // 520 // Cainelibrary.org Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhijati te phoDA bhinnA samANA tAmeva saha tetasA bhAsaM kujjA 4 keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA acAsAtejjA se ya accAsAdite deve parikuvie tassa teyaM nisirejA, tattha phoDA saMmucchaMti, te phoDA mijaMti, te phoDA bhinnA samANA tameva saha tetasA bhAsaM kujA 5, keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAejA se ta acAsAtite parikuvie devevi ya parikuvie te duhato paDiNNA te tassa tetaM nisirejjA, tattha phoDA saMmucchaMti sesaM taheva jAva bhAsaM kujjA 6, keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAtejA se ya accAsAtite parikuvie tassa tetaM nisirejjA, tattha phoDA saMmucchaMti te phoDA mijaMti tattha pulA saMmucchaMti te pulA mijaMti te pulA bhinnA samANA tAmeva saha teyasA bhAsaM kujjA 7 ete tinni AlAvagA bhANitavvA 9, keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aJcAsAtemANe tetaM nisirejA se ta tattha No kammai No pakammati, aMciyaM 2 kareti karettA AtAhiNapayAhiNaM kareti 2 ttA uDu vehAsaM uppatati 2 se NaM tato paDihate paDiNiyattati 2 ttA tameva sarIragamaNudahamANe 2 saha tetasA bhAsaM kujjA jahA vA gosAlassa maMkhaliputtassa tavatete 10 (sU0 776) 'dase'tyAdi, tRNavadvanaspatayaH tRNavanaspatayaH, tRNasAdharmyaM ca bAdaratvena tena sUkSmANAM na dazavidhatvamiti, mUlaM-jaTA kandaH-skandhAdhovatI yAvatkaraNAt 'khaMdhe'tyAdIni paJca draSTavyAni, tatra skandhaH-sthuDamiti yatpratIta tvak-valkaH zAlA-zAkhA pravAlaM-aGkuraH patraM-parNa puSpaM-kusumaM phalaM-pratItaM bIjaM-miMjeti / dazasthAnakA|dhikAra eva idamaparamAha-'savvetyAdi sUtradvayaM, sarvAH-sarvadIrghavatAvyasambhavAH vidyAdharazreNayaH-vidyAdharanagara) Jain Educ For Personal & Private Use Only X anelibrary.org Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA zrIsthAnA NayaH, dIrghavaitAdayA hi pazcaviMzatiryojanAnyuccaistvena paJcAzacca mUlaviSkambheNa, tatra daza yojanAni dharaNItalAdaGgasUtratikramya daza yojanaviSkambhA dakSiNata uttaratazca zreNayo bhavanti, tatra dakSiNataH paJcAzanagarANi, uttaratastu | uddezaH3 vRttiH paSTiriti bharateSu, airavateSu tadeva vyatyayena, vijayeSu tu paJcapaJcAzasaJcapaJcAzaditi / tathA vidyAdharazreNInAmupari hai kAdaza yojanAnyatikramya dazayojanaviSkambhA ubhayata AbhiyogikadevazreNayo bhavanti, tatrAbhiyogaH-AjJA tapA| zreNI // 521 // carantItyAbhiyogikA devAH, zakAdisambandhinAM lokapAlAnAM somayamavaruNavaizramaNAnAM sambandhino vyantarA iti, |tacchreNInAmupari parvataH paJca yojanAnyuccatayA daza viSkambhata iti / AbhiyogikazreNayo hi devAvAsA ityadhunA tadvizeSAnAha-gebejetyAdi kaNThyaM, navaraM prAgdevAnAmAvAsA uktAH, devAzca maharddhikA bhavantyato devAnAM mu sU0773nInAM ca maharddhikatopavarNanAya tejonisargaprakArapratipAdanAyAha-'dasahI'tyAdi, dazabhiH sthAnaiH-prakAraiH saha-sArddha 776 tejasA-tejolezyayA vartamAnamanAyai 'bhAsa'nti bhasmeva bhasmavat kuryAt vinAzayedityarthaH, zravaNa iti gamyate, tadyathA hai -keItti kazcidanAryakarmakArI pApAtmA tathArUpaM-tejolabdhiprAptaM zramaNaM-tapoyuktaM mAhana-mA hana-mA vinAzaya i-12 TU tyevaMprarUpaNAkAriNaM vAzabdau vizeSaNasamuccayAthoM atyAzAtayed-AtyantikImAzAtanAM tasya kuryAt , 'se yatti sa8 ca zramaNo'tyAzAtitaH-upasargitaH parikupitaH-sarvathA kruddhaH san 'tassa'tti upasargaka rupari tejA-tejolezyArUpaM hai| kA nisRjet-kSipet 'se'tti 'sa' zramaNaH tamityupasargakAriNaM paritApayati-pIDayati saM paritApya 'tAmeveti tameva te-12||521|| jasA paritApitaM dIrghatvaM prAkRtatvAt sahApergamyamAnatvAt tejasApi tejolezyAyuktamapItyarthaH balavattvAt sAdhutejasa O dan Education Thematona For Personal & Private Use Only vnwwjainelibrary.org Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMSUN - ORLARI iti 'bhAsaM kujjatti prasiddhamityekaM, zeSANi navApi sugamAni, navaraM 'se ya acAsAiya'tti sa ca muniratyAzAtitastadanantarameva ca tapakSapAtI devaH parikupitaH san taM bhasma kuryAditi dvitIyamubhAvapi parikupitau 'te hao'tti tau dvau munidevau 'paDinna'tti upasargakAriNo bhasmakaraNaM prati pratijJAyogAt pratijJo-kRtapratijJau hantavyo'yamityabhyupagatAvitiyAvaditi tRtIya, caturthe zramaNastejonisarga kuryAt, paJcame devaH SaSThe ubhAbiti, kevalamayaM vizeSaH 'tatre'ti | upasargakAriNi 'sphoTA' sphoTakAH samutsadyeran agnidagdhe iva, te ca sphoTakAH bhidyante-sphuTanti, tataste bhinnAH | santastamevopasargakAriNaM saha tejasA-tejolezyAvantamapi zramaNadevatejasorbalavattvAt tejasopahananIyatvAd bhasma kuryu:nipAtayeyuriti, saptamASTamanavameSvapi tathaiva, navaraM tatra sphoTAH sammUrcchanti bhidyante ca tatastatra pulA:-pulAkikA laghuta-12 rasphoTikAH sammUrcchanti tato bhidyante, te ca pulAH bhinnAH santastamevopasargakAriNaM sahaiva tejasA bhasma kuryurityetAni nava sthAnAni sAdhudevakopAzrayANi, dazamaM tu vItarAgAzrayaM, tatra 'acAsAemANe'tti upasarga kurvan gozAlakavattejo | nisRjet , 'se ya tatthati tacca tejastatra-zramaNe nisRSTaM mahAvIra iva no kramate ISat no prakramate prakarSeNa na prabhavatI| tyarthaH kevalaM 'aMciaMciya'ti utsatanipatA pArzvataH karoti, tatazcAdakSiNataH-pArthAt pradakSiNA-pArzvabhramaNamAda-dU kSiNapradakSiNA tAM karoti, tatazcorddham-upari dizi 'vehAsaMti vihAya AkAzamityarthaH utpatati, utpatya ca 'se'tti tatse jaH tataH zramaNazarIrasannidhestanmAhAtmyapratihataM sat pratinivarttate pravinivRttya ca tadeva zarIrakamupasargakArisambandhi | yatastannirgataM tamanudahana-nisargAnantaramupatApayan kiMbhUtaM zarIrakaM?-saha tejasA vartamAnaM-tejolabdhimat bhasma kuryAditi, SUSHISHUSHUSHI SAXO Jain Education For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 522 // ayamakopasyApi vItarAgasya prabhAvo yatparatejona prabhavati, atrArthe dRSTAntamAha-'jahA vA' yathaiva gozAlakasya-bhagavacchiSyAbhAsasya maGkhalyabhidhAnamaGaputrasya, maGkhazca-citraphalakapradhAno bhikSukavizeSaH, 'tavetee'tti tapojanitatvAttapaH kiM tata?-tejastejolezyeti, tatra kilaikadA bhagavAn mahAvIraH zrAvastyAM viharati sma gozAlakazca, tatra ca gautamo gocaragato bahujanazabdamazrauSIt- yathA iha zrAvastyAM dvau jinau sarvajJau-mahAvIro gozAlakazceti zrutvA bhagavadantikamAgatya gozAlakotthAnaM pRSTavAn, bhagavAMzcovAca-yathA ayaM zaravaNagrAme gobahulabrAhmaNagozAlAyAM jAto maGkhalinAno maGkhasya subhadrAbhidhAnatadbhAryAyAzca putraH SaDU varSANi yAvacchadmasthena mayA sArddha vihRto'smatta eva bahuzrutIbhUta iti nAyaM jino na ca sarvajJaH, idaM ca bhagavadvacanamanuzrutya bahujano nagaryAH trikacatuSkAdiSu parasparasya kathayAmAsa-gozAlako maGkhaliputro na jino na sarvajJaH, idaM ca lokavacanamanuzrutya gozAlakaH kupitaH AnandAbhidhAnaM ca bhagavadantevAsinaM gocaragatamapazyat , tamavAdIcca- bho Ananda ! ehi tAvadekamaupamyaM nizAmaya, yathA kecana vaNijoDArthino vividhapaNyabhRtazakaTA dezAntaraM gacchanto mahATavIM praviSTAH pipAsitAstatra jalaM gaveSayantazcatvAri valmIkazikharANi zADulavRkSasyAntaradrAkSuH, kSipraM caikaM vicikSipustato'tivipulamamalajalamavApuH, tatsayo yAvatpipAsamApItavantaH payaHpAtrANi ca payasA paripUrayAmAsuH, apAyasambhAvinA vRddhena nivAryamANA apyatilobhAd dvitIyatRtIyazikhare bibhiduH, tayoH krameNa suvarNa ca ratnAni ca samAsAdayAmAsuH, punastathaiva caturtha bhindAnAH ghoraviSamatikAyamaanapuJjatejasamaticaJcalajihvAyugalamanAkalitakopaprasaramahIzvaraM saGghaTTitavantaH, tato'sau kopAdvalmIkazikharamAruhya. 10 sthAnA. uddezaH3 mUlAdIni zreNayaH ||veyakaM tejolezyAH sU0773 3435343495453 9454545454545 33 // JainEducation For Personal & Private Use Only Mmjanelibrary.org Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArtaNDamaNDalamavalokya nirnimeSayA dRSTyA samantAdavalokayaMstAn bhasmasAccakAra, tannivArakavRddhavANijakaM tu nyAyadazItyanukampayA vanadevatA svasthAnaM saJjahAreti, evaM tvadIyadharmAcAryamAtmasampadA'parituSTamasmadavarNavAdavidhAyinamahaM svakIyena tapastejasA'dyaiva bhasmasAtkariSyAmItyeSa pracalito'haM, tvaM tu tasyemamarthamAvedaya, bhavantaM ca vRddhavANijamiva nyAyavAditvAdakSiSyAmIti zrutvA'sAvAnandamunirbhIto bhagavadantikamupAgatya tatsarvamAvedayat, bhagavatApyasAvabhihitaH-eSa Agacchati gozAlakastataH sAdhavaH zIghramito'pasarantu preraNAM ca tasmai kazcidapi mA dAditi gautamAdInAM nivedayeti, tathaiva kRte gozAlaka Agatya bhagavantamabhi samabhidadhau-suSTu AyuSman kAzyapa! sAdhu AyuSman kAzyapa ! mAmevaM vadasi-gozAlako maGkhaliputro'yamityAdi, yo'sau gozAlakastavAntevAsI sa devabhUyaM gataH ahaM tvanya eva taccharIraka parISahasahanasamarthamAsthAya varte ityAdikaM kalpitaM vastUgrAhayan tatpreraNApravRttayordvayoH sAdhvoH sarvAnubhUtisunakSatranAmnostejasA tena dagdhayobhagavatAbhihito-he gauzAlaka! kazciccauro grAmeyakaiH prArabhyamANastathAvidhaM durgamalabhamAno'GgalyA tRNena zUkena vA''tmAnamAvRNvannAvRtaH kiM bhavati?, anAvRta evAsau, tvamapyevamanyathAjalpanenAtmAnamAcchAdayan kimAcchAdito bhavasi?, sa eva tvaM gozAlako yo mayA bahuzrutIkRtastadevaM mA vocaH, evaM bhagavataH samabhAvatayA yathAvat bruvANasya tapastejo'sau kopAnnisasarja, uccAvacAkrozaizcAkrozayAmAsa, tattejazca bhagavatyaprabhavat taM pradakSiNIkRtya gozAlakazarIrameva paritApayadanupraviveza, tena ca dagdhazarIro'sau darzitAnekavidhavikriyaH saptamarAtrI kAlamakASIMditi / mahAvIrasya bhagavato namannikhilanaranAkinikAyanAyakasyApi jaghanyato'pi koTIsaGkhyabhaktibharani Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIsthAnA- bhirAmaraSaTpadapaTalajuSTapAdapadmasyApi vividhaRddhimadvaravineyasahasraparivRtasyApi svaprabhAvaprazamitayojanazatamadhyagatavaramA-16 10 sthAnA. gasUtra- riviDaradurbhikSAdyupadravasyApyayamanuttarapuNyasambhArasyApi yadgozAlakena manuSyamAtreNApi ciraparicitenApi ziSyakalpenA-IN | uddezaH3 18|| pyupasargaH kriyate tadAzcaryamityAzcaryAdhikArAdidamAha | Azcaryadasa accheragA paM0 taM-uvasagga 1 gambhaharaNaM 2 itthItitthaM 3 abhAviyA parisA 4 / kaNhassa avarakakA 5 uttaraNaM dazakaM // 523 // caMdasUrANaM 6 // 1 // harivaMsakuluppattI 7 camaruppAto ta 8 aTThasayasiddhA 9 / assaMjatesu pUA 10, dasavi aNaM sU0777 teNa kAleNa // 2 // (sU0 777) 'dase'tyAdi A-vismayatazcaryante-avagamyanta ityAzcaryANi-adbhutAni, iha ca sakAraH kAraskarAditvAditi, 'uvasagge'tyAdi gAthAdvayaM, upasRjyate kSipyate cyAvyate prANI dharmAdebhirityupasargA-devAdikRtopadravAra, te ca bhagavato mahAvIrasya chadmasthakAle kevalikAle ca narAmaratiyakRtA abhUvan , idaM ca kila na kadAcidbhUtapUrva, tIrthakarA hi anuttarapuNyasambhAratayA nopasargabhAjanamapi tu sakalanarAmaratirazcAM satkArAdisthAnamevetyanantakAlabhAvyayamoM loke'dbhutabhUta iti 1, tathA garbhasya-udarasattvasya haraNaM-udarAntarasaGkrAmaNaM garbhaharaNaM etadapi tIrthakarApekSayA'bhUtapUrva sadbhagavato mahAvIrasya jAtaM, purandarAdiSTena hariNegameSidevena devAnandAbhidhAnabrAhmaNyudarAtrizalAbhidhAnAyA rAjapacyA udare saGkamaNAd, etadapyanantakAlabhAvitvAdAzcaryameveti 3, tathA strI-yoSittasyAstIrthakaratvenotpannAyAH tIrtha-dvAdazAGgaM sko| vA strItIrtha, tIrtha hi puruSasiMhAH puruSavaragandhahastinastribhuvane'pyavyAhataprabhubhAvAH pravartayanti, iha tvavasapiNyAM mi- * // 523 // Jain Education For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kagrAmanagarAbAzatirAM svasvA na caitattIrthakRtaH jAtapUrvatvAdAzcaya thilAmavarIpateH kumbhakamahArAjasya duhitA mallayabhidhAnA ekonaviMzatitamatIrthakara sthAnotpannA tIrthe pravartitavatI-15 tyanantakAlajAtavAdasya bhAvAsyAzcaryateti 3, tathA abhavyA-ayogyA cAritradharmasya parSat-tIrthakarasamavasaraNazrotalokA, zrUyate hi bhagavato barddhamAvasya jambhikagrAmanagarAddhahirutpannakevalasya tadanantaraM milita caturvidhadevanikAyaviracitasamavasaraNasya bhaktikutUhalAkRSTasamAyAtAnekanarAmaraviziSTatirazcAM svasvabhASAnusAriNA'timanohAriNA mahAdhva| minA kalpaparipAlagAyaiva dharmakathA babhUSa, yato na kenApi tatra viratiH pratipannA, na caitattIrthakRtaH kasyApi bhUtapUrvamitIdamArvamiti 4, tathA kRSNasya-navamavAsudevasya avarakakA rAjadhAnI gativiSayA jAtetyapyajAtapUrvatvAdAzcarya, zrUyate hi pANDavabhAryA draupadIdhAtakIkhaNDabharatakSetrAparakaGkArAjadhAnInivAsipadmarAjena devasAmarthya nApahRtA, dvArakAbatIvAstavyazca kRSNo vAsudeko nAradAdupalabdhatadvyatikaraH samArAdhitasusthitAbhidhAnalavaNasamudrAdhipatirdevaH paJcabhiH pANDavaiH saha dviyojanalakSapramANaM jaladhimatikramya padmarAja raNavimardena vijitya draupadImAnItavAn, tatra ca kapilavAsudevo munisuvratajinAt kRSNavAsudevAgamanavArtAmupalabhya sabahumAnaM kRSNadarzanArthamAgataH, kRSNazca tadA samudramullaGghayati sma, tatastena pAJcajanyaH pUritA kRSNenApi tathaiva tataH parasparazaGkhazabdazravaNamajAyateti 5, tathA bhagavato mahAvIrasya kadanAmavataraNamAkAzAt samavasaraNabhUmyAM candrasUryayoH zAzvatavimAnopetayorbabhUvedamapyAzcaryameveti 6 tathA hareH-puruSavizeSasya vaMzA-putrapautrAdhiparamparA harivaMzastallakSaNaM yatkulaM tasyotpattiH harivaMzakulotpattiH kulaM hyanekadhA ato harivaMzena viziSyate, ekameketite himAlayApekSayA yasUtIyaM haricarSAkhyaM mithunakakSetraM tataH kenApi pUrvavirodhinA raNavimIyatasthitAmarAjena mA088 dalin Education International For Personal & Private Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnA sUtravRttiH 10sthAnA. | uddeza:3 | Azcarya // 524 // dazakaM sU0777 vyantarasureNa mithunakamekaM bharatakSetre kSiptaM, tacca puNyAnubhAvAdrAjyaM prAptaM, tato harivarSajAtaharinAmno puruSAdyo vaMzaH sa| tatheti 7, tathA camarasya-asurakumArarAjasyotpatanaM-UrdhvagamanaM camarosAtaH, so'pyAkasmikatvAdAzcaryamiti, zrUyate hi | camaracaJcArAjadhAnInivAsI camarendro'bhinavotpannaH sannUrdhvamavadhinA''lokayAmAsa, tataH svazIrSopari saudharmavyavasthitaM zakraM dadarza, tato matsarAdhmAtaH zakratiraskArAhitamatirihAgatya bhagavantaM mahAvIraM chadmasthAvasthamekarAtrikI pratimA pratipannaM suMsumAranagarodyAnavatinaM sabahumAnaM praNamya bhagavaMstvatsAdapaGkajavanaM me zaraNamariparAjitasyeti vikalpya | viracitaghorarUpo lakSayojanamAnazarIraH parigharatnaM praharaNaM parito bhramayan garjanAsphoTayan devAMstrAsayannutpapAta, saudha-I mAvataMsakavimAnavedikAyAM pAdanyAsaM kRtvA zakramAkrozayAmAsa, zakro'pi kopAjAjvalyamAnasphArasphuratsphuliGgaza-| tasamAkulaM kulizaM taM prati mumoca, sa ca bhayAt pratinivRttya bhagavatpAdau zaraNaM prapede, zakro'pyavadhijJAnAvagatatadvyatikarastIrthakarAzAtanAbhayAt zIghramAgatya vajramupasaMjahAra, babhANa ca mukto'syaho bhagavataH prasAdAt nAsti mattaste bhayamiti 8, tathA'STAbhiradhikaM zatamaSTazataM aSTazataM ca te siddhAzca-nivRtAH aSTazatasiddhAH, idamapyanantakAlajAtamityAzcaryamiti 9, tathA asaMyatA:-asaMyamavanta ArambhaparigrahaprasaktA abrahmacAriNaH teSu pUjA-satkAraH, sarvadA hi kila saMyatA eva pUjArhAH, asyAM tvavasarpiNyAM viparItaM jAtamityAzcarya, ata evAha-dazApyetAni anantena kAlena-anantakAlAt saMvRttAni asyAmavasarpiNyAmiti / anantarasUtre camarotpAta uktaH sa ca ratnaprabhAyAH saJjAta iti ratnaprabhAvaktavyatAmAha H // 524 // Jain Education witerasonal For Personal & Private Use Only MAnjainelibrary.org Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9455445 imIse NaM rayaNappabhAte puDhavIe rayaNe kaMDe dasa joaNasayAI bAhalleNaM pannatte, imIse rayaNappabhAe puDhavIe vatare kaMDe dasa joyaNasatAI bAhalleNaM paNNatte, evaM verulite 1 lohitakkhe 2 masAragalle 3 haMsagambhe 4 pulate 5 sogaMdhite 6 jotirase 7 aMjaNe 8 aMjaNapulate 9 ratate 10 jAtarUve 11 aMke 12 phalihe 13 riDhe 14 jahA rayaNe tahA so lasavidhA bhANitavvA (sU0 778) 'imIse NamityAdi, yeyaM rajurAyAmaviSkambhAbhyAmazItisahasrAdhikaM yojanalakSaM bAhalyataH upari madhye'dhastAcca | yasyAH kharakANDapaGkabahulakANDajalabahulakANDAbhidhAnAH krameNa SoDazacaturazItyazItiyojanasahasrabAhalyA vibhAgAH santi, 'imIse'tti etasyAH pratyakSAsannAyAH ratnAnAM prabhA yasyAM ratnairvA prabhAti-zobhate yA sA ratnaprabhA tasyAH pRthivyA-bhUmeyattat kharakANDaM tatSoDazavidharalAtmakatvAt SoDazavidhaM, tatra yaH prathamo bhAgo ratnakANDaM nAma taddazayojana zatAni bAhalyena, sahasramekaM sthUlatayetyarthaH, evamanyAni paJcadazApi sUtrANi vAcyAni, navaraM prathama sAmAnyaratnAtmaka *zeSANi tadvizeSamayAni, caturdazAnAmatidezamAha-evaM'mityAdi, 'pUrva'miti pUrvAbhilApena sarvANi vAcyAni, 'veru liya'tti vaiDUryakANDaM, evaM lohitAkSakANDa masAragallakANDa haMsagarbhakANDamevaM sarvANi, navaraM rajataM-rUpyaM jAtarUpaMlA suvarNamete api ratne eveti // ratnaprabhAprastAvAt tadAdheyadvIpAdivaktavyatAM sUtracatuSTayenAha savvevi NaM dIvasamuddA dasajoyaNasatAI uvveheNaM paNNattA / savvevi NaM mahAdahA dasa joyaNAI uvveheNaM paNNattA / savvevi NaM salilakuMDA dasajoyaNAI uvveheNaM paNNattA / siyAsIoyA NaM mahAnadIo muhamUle dasa dasa joyaNAI ujveheNaM paNNattAo in Education into For Personal & Private Use Only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 525 // (sU0 779) kattiyANakkhatte savvabAhirAto maMDalAto dasame maMDale cAra carati, aNurAdhAnakkhatte savvambhaMtarAto maM- 10 sthAnA. DalAto dasame maMDale cAraM carati (sU0 780) dasa NakkhattA NANassa viddhikarA paNNattA, taM0-migasiramahA pusso uddezaH3 tini ya puThavAI mUlamassesA / hattho cittA ya tahA dasa vuddhikarAI NANassa // 1 // (sU0 781) . | kANDAni 'savetyAdi sugama, navaramudvedhaH uMDataMti bhaNiya hoi, dvIpAnAM uDattaNAbhAve'vi adhodizi sahanaM yAvaddvIpavyapha dvIpAyudezo, jaMbUdvIpe tu pazcimavidehe jagatIpratyAsattau uMDattamavi atthitti // mahAidAH himavadAdiSu padmAdayaH, 'salilakuM dvedhAH natti salilAnAM-gaGgAdinadInAM kuNDAni-prapAtakuNDAni prabhavakuNDAni ca salilAkuNDAnIti, 'muhamUle'tti samudra- ksstrmnnddprveshe| dvIpasamudrAdhikArAt tadvartinakSatrasUtratrayamAha-kattie'tyAdi, iha kila sUryasya caturazItyadhikaM maNDalazataM le jJAnabhavati candrasya paJcadaza nakSatrANAM tvaSTau, maNDalaM ca mArga ucyate, tacca yathAsvaM sUryAdivimAnatulyaviSkambha, tatra nakSatrANi jambUdvIpakhAzItyadhike yojanazate paJcaSaSTiH sUryasya maNDalAni bhavanti, candrasya paJca, nakSatrANAM he, tathA lavaNasamudraM sU0772trINi triMzadadhikAni yojanazatAnyavamAhya ekonaviMzatyadhika sUryakha maNDalazataM bhavati, candrasya daza, nakSatrANAM ca 781 SaT, eteSAM ca sarvavAdyaM sumero pAcacatvAriMzati yojanAnAM sahasreSu triMzadadhikeSu ca triSu zateSu bhavati, sarvAbhyantaraM cara catuzcatvAriMzati sahaneSu aSTAsucaviMzatyadhiketu zateSu bhaktIti, evaM ca kRttikAnakSatraM sarvavAhyAt 'maNDalAu'tti candramaNDalAijhame candramaNDale sarvAbhyantarAt paTa ityarthaH 'cAraM caraItti bhramaNamAcarati, anurAdhAnakSatraM sarvAbhya // 525 // ntarAda pandrasya maNDalAda isame candamaNDale sarvavAdyAvaha isa cAraM karatIti vyAkhyAtameveti / 'cikirAIti Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only mjainelibrary.org Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANGUAGAURASIC etannakSatrayukta candramasi sati jJAnasya-zrutajJAnasyoddezAdiryadi kriyate tadA jJAnaM samRddhimupayAti-avinemAdhIvate - yate vyAkhyAyate dhAryate veti, bhavati ca kAlavizeSastathAvidhakAryeSu kAraNaM, kSayopazamAdihetutvAlasya, yadAha-"udayakkhayakhocasamobasamA jaMca kammuNo bhaNiyA / davyaM khetaM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMpappa // 1 // " iti, [udayakSayakSayopazamopazamA bacca karmaNo bhnnitaaH| dravyaM kSetraM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMprApya // 1 // ] tadyathA 'migasira'gAhA kaNyA / dvIpasamudrAdhikArAdeva dvIpacArijIvavaktavyatAM sUtradvayenAha cappayathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNitANaM dasa jAtikulakoDijoNipamuhasatasahassA paNNattA, uraparisappathalayarapaMciMviyatiriksajoNitANaM dasa jAtikulakoDijoNipamuhasatasahassA paNNattA (sU0 782) 'cauppayetyAdi, catvAri padAni-pAdA yeSAM te catuSpadAste ca te sthale carantIti sthalacarAzceti catuSpadasthalacarAste ca te paJcendriyAzceti vigrahaH, punastiryagyonikAzceti karmadhArayaH, teSAM 'daze'ti dazaiva, 'jAtau paJcendriyajAto yAni kulakoTInAM-jAtivizeSalakSaNAnAM zatAnAM yonipramukhANi-utpattisthAnadvArakANi zatasahasrANi-lakSANi tAni tathA prasAni sakdiA, tatra yonirvathA momayo dIndriyANAmutpattisthAnaM, kulAni tatraikatrApi hIndriyANAM kRmyAdyanekAkArAmi pratItAnIti, tathA urasA-yabasA parisArvanti-saJcarantItyura parisAste ca te sthalacarAvetyAdi tathaiva // jIvavizvaM dasavAmakamabhidhAyAdhunA'jIvasvarUpapudgalaviSayaM tadAha jIvANaM dasaThANanivvattitA pomAle pAvakammattAe ciNiMsu kA 3, taMjahA-paDamasamayaegidiyanivvattie jAva phAsiM CHICHISHIGASHIKIMASAICO Jain Education For Personal & Private Use Only NEnelibrary.org Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH diyanivvattite, 'evaM ciNa uvaciNa baMdha udIra veya taha NijjarA ceva' / dasapatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA dasapateso. 10sthAnA. gADhA poggalA aNaMtA paNNattA dusasamataThitItA poggalA aNaMtA paNNattA dusaguNakAlagA poggalA aNaMtA paNNattA, | uddezaH3 evaM vannehiM gaMdhehiM rasehiM phAsehiM dasaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA / (sU0 783) sammattaM ca ThANamiti dasamaM kulakovyaH ThANaM sammattaM 10, dasamaM ajjhayaNaM sammattaM 10 / iti zrIsthAnAGgaM tRtIyAGgaM samAptaM // (granthAnaM 3700) | pudgalAH 'jIvA 'mityAdi, athavA jAtiyonikulAdivizeSA jIvANAM karmaNazcayopacayAdibhyo bhavantIti trikAlabhA- mAsU0782| vino dazasthAnakAnupAtena karmaNazcayAdInAha-'jIvANa'mityAdi, jIvA-jIvanadharmANo na siddhA iti bhAvaH, Na- 783 | miti vAkyAlaGkAre dazabhiH sthAnaH prathamasamayaikendriyatvAdibhiH paryAyaiH hetubhirye nirvartitA-bandhayogyatayA niSpAdi| tAste tathA dazabhiH sthAnanivRttiA yeSAM te tathA tAn pudgalAn-karmavargaNArUpAn pApaM-ghAtikarma sarvameva vA karma tacca takriyamANatvAt karma ca pApakarma tadbhAvastattA tayA pApakarmatayA 'ciNiMsutti citavanto gRhItavantaH cinvanti-gRhNanti ceSyanti-gRhISyantyanenAtmanAM trikAlAnvayitvamAha, sarvathA ananvayitve'kRtAbhyAgamakRtavipraNAzaprasaGgAditi, vAzabdA vikalpArthAH, tadyathA-prathamaH samayo yeSAmekendriyatvasya te tathA te ca te ekendriyAzceti pra. thamasamayaikendriyAstaiH sadbhirye nirvartitAH-karmatayA''pAditA avizeSato gRhItAste tathA tAn, etadviparItairaprathamasamayaikendriyairnivarttitA ye te tathA tAn , evaM dvibhedatA dvitricatuSpazcendriyANAM pratyekaM vAcyeti, etadevAtidezenAha // 526 // -'jAve'tyAdi, yathA citavanta ityAdi kAlatrayanirdezena sUtramuktamevamupacitavanta ityAdInyapi paJca vaktavyAnItyeta dan Education International For Personal & Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | devAha-evaM ciNe'tyAdi, iha caivamakSaraghaTanA-ciNatti-yathA cayanaM kAlatrayavizeSitamuktamevamupacayo bandha udIraNA vedanA nirjarA ca vAcyA, 'ceva'tti samuccaye navaraM cayanAdInAmayaM vizeSaH-cayanaM nAma kaSAyAdipariNatasya karmapudgalopAdAnamAtraM, upacayanaM gRhItAnAM jJAnAvaraNAdibhAvena niSecanaM bandhanaM-nikAcanaM udIraNA-karaNata udaye pravezanaM | vedana-anubhavanaM nirjarA-jIvapradezebhyaH parizaTanamiti / pudgalAdhikAra evedamAha-dase'tyAdi sUtravRndaM sugamaMca, navaraM daza pradezA yeSAM te tathA ta eva dazapradezikA-dazANukAH skandhA:-samuccayA iti dravyataH pudgalacintA, tathA dazasu pradezeSvAkAzasyAvagADhA-AzritA dazapradezAvagADhA iti kSetrataH tathA daza samayAna sthitiryeSAM te tatheti kAlataH tathA 5 dazaguNaH-ekaguNakAlApekSayA dazAbhyastaH kAlo-varNavizeSo yeSAM te dazaguNakAlakAH evamanyaizcaturbhirvargadvAbhyAM gandhA bhyAM paJcabhI rasairaSTAbhiH sparzaH vizeSitAH pudgalAH anantA vAcyAH, ata evAha-eva'mityAdi, 'jAva dasaguNalukkhA poggalA aNaMtA pannatte'tyanena bhAvataH pudgalacintAyAM viMzatitama AlApako darzitaH / iha cAnantazabdopAdAnena vR. yAdizabdenevAntamaGgalamabhihitaM, ayaM cAnantazabda iha sarvAdhyayanAnAmante paThita iti sarveSvapyantamaGgalatayA boddhavya * iti // tadevaM nigamitamanugamadvArAMzabhUtaM sUtrasparzakaniyuktidvAraM, zeSadvArANi tu sarvAdhyayaneSu prathamAdhyayanavadanugamanIyA nIti // iti zrImadabhayadevasUriviracite sthAnAkhyatRtIyAGgavivaraNe dazasthAnakAkhyaM dazamamadhyayanaM samApta miti / graMthAgraM 1714||shriiH|| tatsamAptau ca samAptaM sthAnAGgavivaraNaM, tathA ca yadAdAvabhihitaM sthAnAGgasya mahAnidhAnasye|| vonmudraNamivAnuyogaH prArabhyata iti tacandrakulInapravacanapraNItApratibaddhavihArahAricaritazrIvardhamAnAbhidhAnamunipati Jain Education For Personal & Private Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sthAnA. uddezaH3 | prazastiH zrIsthAnA pAdopasevinaH pramANAdivyutpAdanapravaNaprakaraNaprabandhapraNAyinaH prabuddhapratibandhapravaktRpravINApratihatapravacanArthapradhAnavA- gasUtra kprasarasya suvihitamunijanamukhyasya zrIjinezvarAcAryasya tadanujasya ca vyAkaraNAdizAstrakartuH zrIbuddhisAgarAcAryasya vRttiH dAcaraNakamalacaJcarIkakalpena zrImadabhayadevasUrinAmnA mayA mahAvIrajinarAjasantAnavartinA mahArAjavaMzajanmaneva saMvi- namunivargazrImadajitasiMhAcAryAntevAsiyazodevagaNinAmadheyasAdhoruttarasAdhakasyeva vidyAkriyApradhAnasya sAhAyyena samarthitaM / tadevaM siddhamahAnidhAnasyeva samApitAdhikRtAnuyogasya mama maGgalArtha pUjyapUjA-namo bhagavate vartamAnatIrthanAthAya zrImanmahAvIrAya namaH pratipanthisArthapramathanAya zrIpArzvanAthAya namaH pravacanaprabodhikAyai zrIpravacanadevatAyai namaH prastutAnuyogazodhikAyai zrIdroNAcAryapramukhapaNDitaparSade namazcaturvarNAya zrIzramaNasabhaTTArakAyeti / evaM ca nijavaMzavatsalarAjasantAnikasyeva mamAsamAnamimamAyAsamatisaphalatAM nayanto rAjavaMzyA iva varddhamAnajinasantAnavartinaH svIkurvantu yathocitamito'rthajAtamanutiSThantu sucitapuruSArthasiddhimupayuJjatAzca yogyebhyo'nyebhya iti // kiM ca satsampradAyahInatvAt , sadUhasva viyogtH| sarvasvaparazAstrANAmadRSTarasmRtezca me // 1 // vAcanAnAmanekatvAt , pustkaanaamshuddhitH| sUtrANAmatigAmbhIryAnmatabhedAcca kutracit // 2 // khUNAni sambhavantIha, kevalaM suvivekibhiH| siddhAntAnugato yo'rthaH, so'smAd grAhyo na cetrH||3|| zodhyaM caitajine bhktairmaamvdbhirdyaapraiH| saMsArakAraNAd ghorAdapasiddhAntadezanAt // 4 // kAryA na cAkSamA'smAsu, yato'smAbhiranAmahaiH / etad gamanikAmAtramupakArIti carcitam // 5 // PANOOSOLIARIAUG // 527 // kAryA na pAne bhakkairmAmavardiyApara, siddhAntAnugato yoyAma Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only