Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ कारि के mes . gyanmandirekebatirth.org 053534 Serving Jin Shasan D9188 . . // श्रीजिनाय नमः॥ ' ॥श्रीधर्मरत्नकरंमटीका नाग 1. // .. . (कर्ता-श्रीवर्धमानसरिः) . . उपावी प्रसिद्ध करनार-पंडित श्रावक हीरालाल हंसराज (जामनगरवान) वीरसंवत्-२४४१. विक्रमसंवत–१५७१. सने-१९१५. . किं. रु.-5-5-0 + श्रीजैननास्करोदय प्रेस. जामनगर. Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. ........ - Rurunana
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ // श्रीजिनाय नमः // // श्रीचारित्रविजयगुरुन्यो नमः // // अथ श्रीधर्मरत्नकरंम्टीका प्रारभ्यते // // प्रथमो नागः॥ ( कर्ता-श्रीवर्धमानसूरिः) छपावी प्रसिद्ध करनार-पंमित श्रावक होरालाल हंसराज. ( जामनगरवाळा ) प्रणम्य श्रीजिनं वीरं / वीरितांतरशात्रवं // कल्पडुममिवानल्प-संकल्पितफलप्रदं // 1 // यथाबोधं विबुद्धीनां / सुखसंबोधहेतवे // वदये वृत्तिं समासेन / धर्मरत्नकरंमके // 2 // तत्र ता. वदादावेव प्रकरणकारः शिष्टसमयप्रतिपालनाय प्रत्यूहव्यूहव्यपोहकृतेऽनीष्टदेवतानमस्काररूपनावमं. गलानिधानार्थ प्रयोजनादित्रयप्रतिपादनार्थ च श्लोकचतुष्टयमुपन्यस्तवान्, तद्यथा // मूलम् ॥-सर्वनीतिप्रणेतारं / सर्वधर्मप्रदर्शकं // सर्वविद्यालतामूलं / नौमि श्रीनान्निनं | PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्मः | दनं // 1 // सर्वकर्मविनिर्मुक्तं / सर्वलोकैकनास्करं / सर्वामरनद्यं / वंदे वीरं जिनेश्वरं // 2 // अन्यानपि नमस्यामि / श्रीमतस्तीर्थनायकान् // सिमांश्च सर्वसूरीश्च / वाचकांश्व मुनीस्तथा // 3 // एवं कृतनमस्कारः / स्वान्योपकृतिवांग्या // वदये प्रकरणं नाम्ना / धर्मरत्नकरंमकं // 4 // व्याख्या | -इह हि शिष्टाः कचिदभीष्टे वस्तुनि प्रवर्तमानाः संतोऽन्नीष्टदेवतानमस्कारपुरस्सरमेव प्रवर्तते, यत उक्तं-प्रेक्ष्य पूर्वकृतां प्रायः / प्रारंनेषु चतुष्टयं // वक्तुं युक्तं विनेयानां / वृत्त्युत्साहनिबंधन // 1 // मंगलं शास्त्रसंबंधः / शरीरं सप्रयोजनं // चतुष्टयमभिप्रेतं / प्रत्यूहापोहिमंगलं // 2 // त्यादि, अयमप्याचार्यो न हि न शिष्ट श्यतः शिष्टसमयपरिपालनाय, तथा श्रेयांसि बहुविघ्नानि नवंतीत्युक्तं च-श्रेयांसि बहुविनानि / जति महतामपि // अश्रेयसि प्रवृत्तानां / कापि यांति विनायकाः // 1 // इति. इदं च प्रकरणं धर्माधर्मादिफलप्रतिपादकत्वेन सम्यग्दर्शनशानादिहेतु. त्वात श्रेयोभृतं वर्तते, अतो विघ्नविनायकोपशांतये, तथा प्रयोजनादिरहिते प्रेदावतो न प्रवर्तते, तदुक्तं-सर्वस्यैव हि शास्त्रस्य / कर्मणो वापि कस्यचित् // यावत्प्रयोजनं नोक्तं / तावत्तकेन गृ ह्यतां // 1 // तथा-सिघार्थ सिघसंबंध / श्रोतुं श्रोता प्रवर्तते / शास्त्रादौ तेन वक्तव्यः / संबं. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः धः सप्रयोजनः // 1 // अतः प्रयोजनादिप्रतिपादनार्थ च, तत्र सर्वनीतिप्रणेतारमित्यादिश्लोकत्र येणानीष्टदेवतानमस्कारमाह, अयमेव चोक्तन्यायेन प्रत्यूहप्रतिहतिहेतुः, एवं कृतनमस्कार इत्या दिना श्लोकेन प्रयोजनादित्रयमुक्तं, तथाहि___ स्वान्योपकृतिवांउयेति वदता प्रयोजनमुक्तं, वये प्रकरणं नाना धर्मरत्नकरंमकमित्यनेन पु. नरिद प्रकरणमनिधेयतया निर्दिष्टं. अजिधानानिधेयलदणश्च संबंध इति समुदायाः , अवयवार्थों व्याख्यालदणानुरोधाद्योजनीयस्तच्चेदं-संहिता च पदं चैव / पदार्थः पदविग्रहः // चालनाप्रत्यवः स्थानं / व्याख्यातंत्रस्य षविधाः // 1 // इह च गमनिकामात्रफलत्वात्प्रस्तुतारं नस्य प्रायः संहितादिचर्चव्यपोहेन भावार्थकथन मेव क्रियते, शेषव्याख्यालक्षणयोजना तु स्वयमेव सुधिया वर्ण: नीया. तत्र सर्वनीतिप्रणेतारमित्यत्र नौमीति क्रिया, ततश्च नौमि स्तौमि, कं कर्मतापनं ? श्रीनाजिनंदनं, नाने निकुलकरस्य नंदनः पुत्रो नानिनंदनः, श्रिया लदम्योपलदितो नान्निनंदनः श्रीनानिनंदनो युगादिदेव इत्यर्थस्तं, किंविशिष्टं ? सर्वनीतिप्रणेतारं, सर्वाश्च ता नीतयश्च लोक लोकोत्तरव्यवहाराः सर्वनीतयस्तासां प्रणेता स्रष्टा सर्वनीतिप्रणेता तं, पुनरपि किंविशिष्टं ? सर्वधर्म P.P.AC. Gunratriasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | प्रदर्शक, सर्वे च तेऽस्तिधर्मश्रुतधर्मचारित्रधर्मग्रामधर्मादयो धर्माश्च सर्वधर्माः, तेषां प्रदर्शकः प्रकाको शकः सर्वधर्मप्रदर्शकस्तं, भूयोऽपि किंभूतं ? सर्वविद्यालतामूलं, सर्वाश्च ता विद्याश्च शब्दविद्याप्रभृ" तयः प्राप्त्यादयश्च सर्वविद्यास्ता एव वल्लयः सर्वविद्यालतास्तासां मूलं कारणं सर्वविद्यालतामूलं. तं श्रीनाजिनंदनं नौमीति श्लोकार्थः. तथा सर्वकर्मविनिर्मुक्तमित्यत्र श्लोके वंदे इति क्रिया, कं वं. दे? वीरं, किंविशिष्टं ? जिनेश्वरं जिनाः केवलमनःपर्यायावधिशानिनश्चतुर्दशनवपूर्वविदश्च, तेषामीश्वरो जिनेश्वरस्तं. पुनरपि किंविशिष्टं ? सर्वकर्मविनिर्मुक्तं. सर्वकर्माणि ज्ञानावरणादीनि तेन्यो विशेषेण बंधोदयोदीरणापेदया नितरां सत्तापेदया मुक्तः सर्वकर्मविनिर्मुक्तस्तं. पुनरपि किंविशिष्टं ? सर्वलोकैकनास्करं सर्वश्चासौ लोकश्च सर्वलोकस्तस्य प्रकाशकारित्वादेकोऽदितीयो नास्कर . व जास्करस्तं. जूयोऽपि किंविशिष्टं ? सर्वामरनरैवैद्य सकलसुरनराणां स्तुत्यमिति श्लोकार्थः. तथा न्यानप्यजितादीन महाविदेहजादींश्च नमस्यामि नमस्करोमि श्रीमतो लक्ष्मीवतस्तीर्थनायकांस्तीर्था धिपतीन् सिखांश्चेत्यादौ चकाराः समुच्चयार्थाः, ततश्च सिघांश्च सकलकर्मदयेण निष्टितार्थान, सू. पेश्वाचार्याश्च वाचकांश्चोपाध्यायांश्च मुनीन् साधून तथा ते नैव प्रकारेण नमस्यामीति श्लोकार्थः / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. . Jun Gun Aaradhak Trust
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | ततश्चैवं कृतनमस्कार एवममुना प्रकारेण पूर्वोक्तेन कृतो विहितो नमस्कारः प्रणामो येन मया स | ही कृतनमस्कारोऽहं स्वान्योपकृतिवांउया स्वस्यात्मनोऽन्येषां च परेषामुपकृतिरुपकारस्तस्यां वांबा स्वा| न्योपकृतिवांछा तया स्वान्योपकृतिवांग्या, अनेन कर्तुः श्रोतुश्चानंतरं प्रयोजनमुक्तं, परंपरं तु योरपि मुक्तिरिति वदये निधास्ये प्रकरणं लघुशास्त्रविशेषं नाम्ना नामधेयेन धर्मरत्नकरंमकं, धर्मस्य शुजाध्यवसायरूपस्य संबंधीनि रत्नानीव रत्नानि, पुण्यप्राणिनिरेव प्राप्यत्वादचिंत्यचिंतामणिकटप. त्वेन सकलसमीहितार्थप्रदायकत्वाच्च ज्ञानदर्शनचारित्ररूपाणि, दानशीलतपोनाक्नास्वजावानि, द. यादानदाक्षिण्यसौजन्यौदार्यगांजीयविनयनयप्रशमादिसत्पुरुषगुणगणरूपाणि च धर्मरत्नानि, तेषां करंमक व करंकस्तं धर्मरत्नकरंमकं वदये, इति श्लोकचतुष्टयार्थः. अथ प्रकरणाधिकारांस्तत्संख्यां च बिनणिषुः श्लोकपंचकमाह // मूलम् ।।-धर्माधर्मी ? जिने पूजा / गुरुजक्तिस्कृत्रिमा 3 // परोपकारः 5 संतोषः 5 / संसारासारतामतिः 6 // 1 // शोकशंकोः समुछेद 9–श्चेतसो निष्कषायिता - // सर्वलोकविरुहानां / दूरतः परिवर्जनं // 2 // दानं 10 शीलं 11 तपो 12 नावः 13 / शिष्टसंगो 14 वि. / P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नीतता 15 // विषयेषु च वैमुख्यं 16 / विवेको 17 मृदुनाषिता 17 // 3 // सर्वधर्मशिरोरत्नं / / टीका दयाधर्मः सदोत्तमः 15 // विधिवत्संघपूजा च 20 / सर्वत्रामी न सगुणाः // 4 // धर्माधर्मादिका मेनां / संघपूजावसानिकां // वदयेऽहमधिकाराणा-मानुपू]ह विंशति // 5 // व्याख्या-तत्र धर्माधर्मी प्रतीतो, तावत्र प्रकरणे जाणिष्येते, इति क्रिया सर्वत्र योज्या, जिनपूजेत्यादिचतुष्टयं सु. गमं. संसारासारतामतिरिति संसारस्यासारता संसारासारता, तस्यां मतिः संसारासारतामतिः, सा चात्र जणिष्यते, शोकशंकोः शोककीलस्य समुबेदः सर्वथा विनाशः. चेतसश्चित्तस्य निष्कषायि. ता कषायकाबुष्यरहितत्वं. सर्वलोकविरुघानां सर्वलोकस्य सकलशिष्टजनस्य विरुधानि विरोधवंति कर्माणि सर्वलोकविरुडानि, परुषता वा तेषां दुरतो दरेण परिवर्जनं परित्याग इति, इतः पदनवकं सुगममेव. तथा सर्वधर्मशिरोरत्नमिति सर्वधर्माणां शिरोरत्नमिव चूडामणिरिव दयाधर्मो दयैव धर्मो दयाधर्मः, सदा सर्वकालमुत्तमः प्रधान इति. विधानेन विधिवविधिपूर्वकमित्यर्थः, संघपूजा साधुसाध्वीश्रावक श्राविकालदणचतुर्विधश्रमणसंघसपर्या कर्तव्येति तात्पर्य मिति. सर्वत्र सर्वप्राणिष्य | म एते न नैव सद्गुणाः शोजनगुणा जवंतीति गम्यते. तथा धर्माधर्मावादी यस्याः सा धर्माधर्माः / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | दिका, तां धर्माधर्मादिकानामेनामिमां, संघपूजावसानं पर्यंतो यस्याः सा संघपूजावसानिका, तां वः / / ये जणिष्याम्यहमधिकाराणां प्रस्तावनामानुपूर्व्या परिपाट्या हाल प्रकरणे विंशति, विंशतिप्रमा णानधिकारानिति जावः. इति श्लोकपंचकसमासार्थः. अथ प्रथममधिकारमन्निधित्सुर्धर्माधर्मयोरे कार्थिकशब्दान श्लोकहयेनाह- . // मूलम् ॥-धर्मः पुण्यं वृषः श्रेयः / सद्वृत्तं सुकृतं शुभं // सदनुष्टानमित्याद्याः। शब्दास्तुव्यार्थवाचकाः // 1 // अधर्मः किट्विषं पाप-मवयं दुष्कृतं तथा // दुरनुष्टानमित्याद्याः / शब्दा स्तुब्यार्थवाचकाः॥२॥ व्याख्या-तत्र दुर्गतिपतजंतुधारणामः, तदुक्तं-दुर्गतिप्रसृतान जंतून / यस्माघारयते ततः // धत्ते चैतान शुने स्थाने / तस्माधर्म ति स्मृतः // 1 // स च जीवस्य शु. नपरिणामः, कारणे कार्योपचारेण तत्वार्थश्रघानं चैत्यवंदनादिक्रियाकलापरूपं वाह्यमनुष्टानं चोच्य ते, यथा तंउलान वर्षति पर्जन्यः, पर्जन्यो हि जलं वर्षति, तेन च तंमुला निष्पद्यते, ततो जले कारणते तंमुलाः कार्यता नपचर्यते इति. एवं धर्मोऽपि शुजाध्यावसायरूपः कारणं, सदनुष्टानं | च क्रियारूपं कार्य, तत्र शुनाध्यवसाये कारणऋते सदनुष्टानं कार्यऋतमुपचर्यते, अयमन्निप्रायः P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak. Trust
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ सदनुष्टानं क्रियारूपं धर्मशब्देन व्यपदिश्यत इति. एवं सर्वत्र कार्यकारणनावो वेदितव्यः, तथा धमहेतुत्वात्पुण्यमपि धर्मः, पुण्यं च पुण्यप्रकृतयः, ताश्चेमाः-सायं उच्चगोयं / सत्ततीसं त्र नाम पगईन / तिन्नि य बाऊणि तहा / बायालं पुन्नपगई // 1 // सत्तत्तीसं नामस्स / पगई पु. नमाय ता य श्मा // मणुयग तयणुपुत्व। / देवगइ तयाणुपुत्री य // 2 // पंचिंदियजाई तह / दे. हाणं पंचयं च ते य श्मे // नरालिय वेनविय / श्राहारय तेय कम्मशा // 3 // अंगोवंगा तिन्नेव / पाश्मा पाश्मं च संघयणं / समचनरंसं अणहा / वन्न रसा गंध फासा य // 4 // गुरुखहु पराघायं / ऊसासं यायवं च जोयं // सुपसबा विहगग / तसायदसगं च निम्माणं // 5 // तस बायर पंऊत्तं / पत्तेय थिरं सुनं च सुभगं च // सूसरयाएऊजसं / तसाझदसगं 3 | मं हो॥ 6 // तिबयरेणं सदिया। सत्ततीसं तु नाम पगई॥ तिन्नि य आऊणित्ति य / सु रनरतिरियानभेएण-॥ 3 // तथा वृषः, वृषशब्देन धर्मोऽभिधीयते. श्रेयः श्रेयःकर्म प्रशस्यं सदनु टानमेव: सद्वृत्तं सुकृतं च तदेव. शुभस्य पुण्यवक्ष्याख्या..सदनुष्टानमिति, सच्चं तदनुष्टानं च शु जव्यापाररूपं सदनुष्टानं. इत्याद्या एवमाद्याः, यादिशब्दात सच्चारित्रं सुचरितं चरणं निवृत्तिर्विरति P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / नियमः संयमश्चैवमादयो दृष्टव्याः, शब्दा ध्वनयस्तुल्यार्थवाचका एकार्थवाचका इति. इह च कथं. | चिनेदेऽपि तुल्यार्थत्वेन विवदितत्वान्न पर्यनुयोगः कर्तव्य इति श्लोकार्थः. अधर्मो धर्मविपदस्तस्य व्याख्यानं पूर्ववदिपदात्वेनैव कर्तव्यं. किल्विषमित्यधर्महेतुकत्वादतीवनिंद्यं कर्म अधर्मशब्दाभिधायि नवतीति सर्वत्र योज्यं. पापमिति जीवम्वरूपपांशनान्मलिनकारित्वात् पापं पापकर्मप्रकृतयस्ताश्चे. माः-नाणंतरायदसगं / दसण नव मोहपयमिब्बीसं / नामस्स य चनतीसं / तिएहं एकेकपावान // 1 // मसुयनहीमणपङा-वाण तह केवलस्स यावरणं // नाणावरणं कम्मं / पंचविहं होश एवं तु // 2 // दाणलाजन्नोगो-वजोगविरयाण विग्घसंजणणं // तेणंतरायकम्मं / पं. चविहं वंनियं समए // 3 // चखवू अचख्खू नही / वरकेवलदसणाण यावरणं // चनरो पंच य निदा / दंसण जवर्जग विरघबा // 4 // निदा निदा निदा / पयला अन्ना न पयलपयलत्ति // थीपछी य तहेवं / दंसणावरणं भवे नवदा // 5 // मिबत्तमोहणीयं / सोलसभेयं कसायमोहः णीयं // कोहाईण चनएहं-पंताश चनविहत्तणन // 6 // श्खीपुरिसनपुंसग-वेया हासो य रय अरश् य / / सोगो नयं दुगंबत्ति / नवविहं श्यरमोहणियं / / 7 / / मोहब्बीस एसा / एसा P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun AIDS காவலனான்னா நாயகா
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | पुण होश नाम चनतीसा // नरयगई तिरियगई / एसिं चिय पाणुपुवीन // 7 // एगिंदिया चनरों / जाई बीया कम्मसंघयणा // एवं संगणवि य / वन्नाश्चनकमपस // 7 // नवघायं | कुविहगई। थावरसुहुमं तहा अपज्जतं // साहारणा थिराऽसुन्न-मसुजगदूसर अणाऊं // 10 // अङसकित्ति य तहा / तिएहं एक्केक्कियत्ति अपसबा // गोयानवेयणिका–णुपावमेक्के किया पगई // 11 // नीय गोत्तं निरया-जयं च असायवेयणिज्जं च // एया सवामिलिया / बाप्तीई पावपगईनं // 15 // तथा अवयं पापमेव हिंसादि अधर्म हेतुकत्वेन, तदप्यधर्मः. दुःकृतं दुष्टं कृतं पुःकृतं, मुरध्यवसायनिमित्तकत्वादेतदप्यधर्मः. दुरनुष्टानं पुष्टं हिंसादिमहारंन्नादिरूपमनुष्टानमशुजप रिणामप्रवृत्तिकत्वादिदमप्यधर्म एव. श्त्याद्या एवंप्रभृतयः, श्रादिशब्दाद्दुश्चरितदुश्चेष्टितादिग्रहः. श. ब्दा ध्वनयस्तुल्यार्था एकार्था जवंतीति श्लोकहयसमासार्थः. अथ धर्माधर्मयोर्बाह्यांतरहेतू नुपदर्श यन् श्लोकषटकमाह // मूलम् ॥–मानुष्यं शोचनो देशः / शुजा जातिः शुनं कुलं / सुरूपं दीर्घमायुष्य-मा. रोग्यं बुझिपाटवं // 1 // कल्याणमित्रसंसर्गः / पापमित्रविवर्जनं // शुश्रूषा सुश्रुतिश्चैव / सुकसत्रा Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ धर्मः | दिपरिबदः // 2 // अंतरंगविषां मांद्य-मौदार्य पापन्नीरुता // सुनीतौ प्रीतिरित्याद्या / बहवो धा, | महेतवः // 3 // कुदेशः कुत्सितो वासः / कुजातिः कुत्सिता गतिः // कुशास्त्राणि कुमित्राणि / कुकलत्रादिपरिबदः // 4 // कुश्रुतिः कुमतिश्चैव / कुविद्या कुत्सितो गुरुः / अत्यंतमुत्कटो रागों। हेषो मोहश्च कुग्रहः // 5 // महारंनो महादंगो / महालोनो महामदः / कुनीतौ प्रीतिरित्याद्या / बहवः पापहेतवः // 6 // व्याख्या-मानुष्यं मानुषत्वं धर्मस्य- बाह्यो हेतुर्नवतीति सर्वत्र क्रिया: योगः कर्तव्यः. श्दं चातीवदुर्लगत्वेन संपूर्णधर्मकर्मकारणत्वेन च धर्मप्राप्तौ बाह्यहेतुत्वेन प्रथममुपन्यस्तमिति, दुर्लजत्वं चास्य चुलकादिदृष्टां तैविनीयं, ते चामी-चुल्लग 1 पासग 2 धन्ने 3 / जूए 4 रयणे य 5 सुमिण 6 चक्के य 7 // चम्म 7 जुगे ए परमाणू 10 / दस दिलंता मणुयलंने // 1 // एतत्कथानकानि पुनरतिक्षुमत्वान्न लिख्यतेऽस्मानिः, आवश्यकादिन्य एवावसेयानि. तथा शोजनो देश शति, शोचनः प्रधानो देशो जनपद थार्यदेश इत्यर्थः, सोऽपि धर्मस्य बाह्यो हेतुरिति, स च शोननो देशः सार्धपं वविंशतिजनपदात्मको यथा रायगिहमगह 1 चंपा। अंगा 1 तह तामलित्ति वंगा य 3 // कंचणपुरं कलिंगा / / वा. Jun Gun Aaradhak Trust . PP.AC.GunratnasuriM.S.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | पारस चेव कासी य 5 // 1 // साकेय कोसला 6 गय-नरं च कुरु 9 सोरियं कुसट्टा य // | कंपिल्लं पंचाला ए / अहिछत्ता जंगला. चेव 10 // 2 // बाखई य सुरछा 11 / मिहिन विदेहा य 12 व कोसंबी 13 // नंदिपुरं संडिल्ला 15 / जहिलपुरमेव मलया य 15 // 3 // वश्राम व. 15 व 16 वरणा-वना 17 तह मत्तियावर दसन्ना 10 // सुत्तिमईया चेई 15 / वीवनयं सिंधुसो. वीरा 20 // 4 // महुरा य सूरसेणा 21 / पावा नंगीय 22 मासपखिट्टा 53 // सावजी य कुणा. ला. 24 / कोमोवरिसं च लाटा य 25 // 5 // सेयंवियावि य नयरी / केश्यहं च थायरियं जणियं // जत्थुप्पत्ति जिणाणं / चक्कीणं रामकहाणं // 6 // शुजा जातिः शुन्नं कुलमिति, तत्र मातृसमुडा जातिः, सावि शुजां धर्मस्य बाह्यो हेतुः, पितृसमुबं कुलं, तदपि शुनं तथैव. अथवा ब्राह्मणदत्रियवैश्यशूऽस्वरूपा जातिः, जग्रगोगशात ईक्ष्वाकुकौरव्यहरिवंशादिकं कुलमिति. तथा सु. रूपमिति शोजनं रूपं सुरूपमविकलपंचेंज्यित्वमिदमपि धर्मस्य हेतुः, यस्मादनुपहतपूर्णपंचेंडियत्व एवं जीवः संपूर्णधर्मयोग्यो जवति, न वितर इति. तथा दीर्घमायुष्कमिति; दीर्घ वर्षशतादिजीवनत्वेन प्रलंबमायुष्कं जीवितं, एतदपि धर्मस्य बाह्य कारणं, यस्मादल्पायु वो मानुष्यादिसामग्री प्रा P.P. AC, Gurratrasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / प्यापि न धर्म साधयितुमलमिति. तथारोग्यमिति, अरोग्यस्य नाव आरोग्यमिदमपि धर्मस्य बाह्य का निमित्तं, यतो दीर्घायुरपि जंतुः सरुक् धर्म कर्तुं न समर्थ इति. तथा बुधिपाटवमिति बुझेः प्रज्ञा. याः पाटवं ददत्वं बुझिपाटवं तीदणधिषणत्वमित्यर्थः, एतच्च धर्मस्यांतरंगमंगं, यतो दीर्घायुरपि नी. रोगोऽपि सद्बुधिविकलः प्राणी न धर्मकर्माणि सम्यकर्तुं पारयति. तथा कल्याणमित्रसंसर्गः, कब्याणं सुखं, तत्कारीणि मित्राणि, तैः सह संसर्गः संबंधः कल्याणमित्रसंसर्गः सदुपदेशदायिजन संपर्क इत्यर्थः. कल्याणमित्रसंग! हि धर्मस्य बाह्य प्रधानं कारणमिति. तथा पापमित्रवर्जनमिति, पापकारीणि मित्राणि पापमित्राणि, तेषां विवर्जनं परिहरणं पापमित्रविवर्जनं, पापमित्रसंगतो हि पापेष्वेव रमते, न धर्मकर्मसु, तत्संगपरिहारी तु विबंधकानावात् सुखेनैव धर्म प्रतिपद्यते, अतः पापमित्रवर्जनमपि बाह्य धर्मनिबंधन मिति. तथा शुश्रूषा श्रोतुमिना शुश्रूषा सदागमस्येति गम्यते. सुश्रुतिश्चैवेति, चैवेति समुच्चये, शोचना श्रुतिः सुश्रुतिः सम्यगागमश्रवणं. सुकलत्रादिपरिबद ति, शोजनानि कलत्राणि सुकलत्राणि, तान्यादिर्यस्य सुपुत्रसुमित्र घ्रातृसुखजनादिकस्य सुकलत्रादिः, स चादौ परिबदश्च परिवारश्च सुकलत्रादिपरिबदः, अयमपि / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 धर्मः | धर्मस्य बाह्यो हेतुः, यतः शोगनेषु कलत्रपुतादिष्वाझाविधेयतया सुखं धर्मः प्रतिपत्तुं कर्तुं च श. टीका क्यत इति. तथांतरंगहिषां मांद्यमिति, अंतरंगदिषो रागादयो ज्ञानावरणादिकर्माणि च, तेषां मां| द्यं मंदता प्रतनुत्वमित्यर्थः. तथौदार्य, उदारस्य नाव औदार्य दानरसिकत्वमित्यर्थः. पापजीरता पा पेभ्यः पापकर्मन्यो जीरुता सभयत्वं पापभीरता. सुनीतौ प्रीतिरिति, शोजना चासो नीतिश्च सुनी. तिः सुन्यायस्तस्यां सुनीतो प्रीतिः प्रमोदः, इत्याद्या एवमादयः, आदिशब्दादादिण्य सौजन्यपरोप कर्तृत्वौचित्यकरणत्वादिपरिग्रहः, बहवः प्रऋता धर्महेतवो धर्मकारणानि, इह च बुझिपाटवशुश्रूषा सुश्रुतिः, रागादिमांद्य, औदार्य पापजीरुता सुनीतिप्रीतिरित्येते सप्तांतरांगा धर्महेतवः, मानुष्यं सु. देशः सुजातिः सुकुलं सुरूपं दीर्घायुष्कमारोग्यं कल्याणमित्रसंसर्गः, पापमित्रविवर्जनं, सुकलत्रादिपरिबदश्चेत्येते दश बाह्या धर्महेतव इति श्लोकत्रयार्थः. अथाधर्महेतुनाह-तत्र कुदेश श्यनार्यदेशः, तत्राधर्म एव प्रवर्तते, न धर्मस्य नामापि झा. यते, अतः कुदेशः सर्वेशमपि प्राणिनामधर्महेतुरेव, एवं सर्वनाधर्महेतुत्वं जावनीयमिति. कुत्सि. | तो वास इति, यत्र बहवो मद्यमांसाशिनः पापिष्टलोका वसंति स कुत्सितो वासः, आर्यदेशेऽपि | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | तथाविधप्रामादौ वसतां पायो न धर्मप्राप्तिरिति. कुजातिश्चांमालकोलिकादिका, तत्रापि समुत्पन्नो का जंतुः प्रायः पापेष्वेव रमते. कुत्सिता गतिरिति नरकतिर्यक्त्वमानुषत्वकुदेवत्वलदाणा कुत्सिता ग. तिः, तत्रापि प्रायः प्राणिनः पापप्रिया एव जवंति. कुशास्त्राणीति कुत्सितानि शास्त्राणि, येषु धर्म___ 15 व्याजेनापि प्राणिनां वधो वर्यते यथा वेदेषु, तथा यानि वात्स्यायनवशीकरणधातुर्वादादिशास्त्रा | णि, तान्यपि प्रायः श्रूयमाणानि पापमेव पुष्णति. कुमित्राणोति पापमित्राणि, तान्यपि पापेष्वेव प्रेरयंतीति. कुकलत्रादिपरिबद शति, कुत्सितः पापप्रियः कलत्रादिपरिवारः, तेन धार्मिकोऽपि बलादपि पापकर्मसु प्रेर्यत इति. कुश्रुतिरिति कुत्सितागमश्रवणं, तदपि प्राणिवधादौ प्रेरयतीति. कुमति. | रिति कुत्सिता मतिः, कुमतिरनर्थपरंपरावर्तिका, तयाप्यधर्म एव प्राणी प्रवर्त्यत इति. कुविद्येति कु. सिता विद्या साधनुर्वेदविद्यादिका, सापि पापप्रवर्तिकैव. कुत्सितो गुरुरिति कुधर्माचार्यः, सोऽपि व्याजेनाधर्ममेव कारयतीति, अत्यंतमुत्कटो राग इति सचेतनाचेतनवस्तुषु नितरामनिष्वंगः, स च पापहेतुत्वेन प्रसिक एव. एवं देषो मोहः कुग्रहश्च, नवरं देषोऽनिष्टवस्तुषु रोषप्रसरः, मोहः पुनर. | ज्ञानं ममत्वं वा, कुनहो यत्र कुत्रापि शोजनेऽशोजने वा वस्तुनि लमस्तत्र बघाग्रहत्वमिति. महा Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri.M.S.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | रंन इति महान् कृष्याद्यारंभः, अयमपि पापहेतुत्वेन प्रसिह एव. महादंनो नानाकूटकपटैरत्यंतम परेषां वचनं, पापहेतुत्वमस्य प्रकटमेव. महालोजो महामदश्च प्रतीतो, कुनीतौ प्रीतिरित्यन्यायप्रियत्वमित्यर्थः. इत्याद्या एवं प्रभृतयः, धादिशब्दान्महापरिग्रहादिग्रहः, बहवो ऋयांसः पापहेतवः पा पकरणानीति. ह च कुदेशादयो बाह्या अधर्महेतवः, रागादयः पुनरंतरंगा इति स्वधिया नावनीयमिति श्लोकषटकार्थः. अथ धर्माधर्मयोः म्वरूपमुपदर्शयन् श्लोकदयमाह // मूलम् // यत्राहिंसा वचः सत्य-मस्तेयं ब्रह्मसेवनं // संतोषश्च स विज्ञेयो / धर्मः सर्व झनाषितः // 1 // यत्र हिंसा मृषा जाषा / चौर्य मैथुनसेवनं // महालोनश्च सोऽधर्मो / विज्ञेयो जिनदेशितः // // व्याख्या-योति धर्मे हिंसादया सर्वसत्वेषु वयेते क्रियते च स धर्मो वि. ज्ञेय इति क्रिया सर्वत्र योज्या. वचो वचनं सत्यं तथ्यं वर्ण्यते नाष्यते च स धर्म इति. यत्र वा चौर्य चोरस्य जावश्चौर्य स्तैन्यं तबिपरीतमचौर्य वर्यते च स धर्म इति. ब्रह्मसेवनमिति, ब्रह्म ब्रह्म चर्य, तस्य सेवनं पालनं ब्रह्मचर्यसेवनं, तद्यत्र वर्यते पाव्यते च स धर्म इति. संतोषः संतुष्टता / सञ्चित्ताचित्तवस्तुषु मूर्छापरिहार इत्यर्थः. स च यत्र वर्धते सेव्यते स विज्ञेयो ज्ञातव्यो धर्मः श्रु. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | तचारित्रात्मकः सर्वझनाषितः सर्ववेदिनिः प्ररूपित इति. नक्तं धर्मखरूपमथाधर्मस्वरूपमाह-यः | त्र यस्मिन्नधर्मे हिंसा प्राणिप्रहाणरूपा वर्यते क्रियते च सोऽधर्म इति सर्वत्र योज्यं. मृषा वितथा नाषा वाणी यत्र वर्यते भाष्यते च, चौर्य स्तैन्यं यत्र प्ररूप्यते विधीयते, यत्र मैथुनसेवनमब्रह्मनिषेवनं स्त्रीसेवनमित्यर्थः प्रदर्श्यते सेव्यते च, यत्र महालोजश्च सचित्ताचित्तवस्तुषु महानिलापश्च मूर्गतिरेकश्च निरूप्यते क्रियते च सोऽयमधर्मः पापं विज्ञेयो वेदितव्यो जिनदेशितो जिनप्र रूपित इति श्लोकद्दयार्थः. अथ धर्माधर्मयोः फलमुपदर्शयन श्लोकचतुष्टयमाह // मूलम् ॥–सत्कुले जातिरारोग्यं / सौजाग्यं रूपसंपदः // आयुर्दीर्घ वरा लक्ष्मीः / कीर्तिविद्या वरस्त्रियः // 1 // यदन्यदपि सबस्तु / सुंदरं हृदयेप्सितं // जीवानां जायते लोके / सर्व ध. मस्य तत्फलं // 2 // हीनजातिः सरोगत्वं / दरिडत्वं परानवः // अल्पमायुः कुरूपलं / दो ग्य दीनवृत्तिता // 3 // यदन्यदपि वस्त्वत्र / प्राणनाजां न सुंदरं // दुःखाय जायते लोके / तत्सर्व पापजूनितं // 4 // व्याख्या-सत्कुले शोननवंशे उग्रगोगादौ जातिरुत्पत्तिर्यद्भवति तधर्मफलमि ति सर्वत्र संबंधः कार्यः पारोग्यं नीरोगता, सौजाग्यं सर्वजनवहानत्वं, रूपसंपदः शरीरसौंदर्यश्रियः, | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | श्रायुर्जीवितं दीर्घ प्रलंब, वरा प्रधाना लक्ष्मी राज्यादिसंपत् , कीर्तिः ख्यात्तिः, विद्या शब्दविद्यादि का पांडित्यमित्यर्थः, वरस्त्रियः प्रधानयोषितः, यदन्यदपि यदपरमपि सत् शोजनं वस्तु पदार्थः सुं. दरं रमणीयं हृदयेप्सितं हृदयवांछितं जीवानां प्राणिनां जायते संपद्यते लोके जगति सर्व समस्तं धर्मस्याहिंसादिरूपसदनुष्टानस्य फलं, सत्कुलजात्यादिप्राप्तिरूपं सर्वमेतधर्ममाहात्म्यमित्यर्थः. अया. धर्मफलमाह हीनेत्यादि, हीना हीनम्लेबादिलोकसंबंधिनी जातिरुत्पत्तिवंशरूपा, सरोगत्वं सव्याधित्वं, द: रिद्रत्वं उर्गतत्वं, परामवः परैरपमाननं, अल्पं स्तोकमायुर्जीवितं, कुरूपत्वं दीनरूपत्वं, दौ ग्यं लो. कावल्यानत्वं, दीनवृत्तिता दीनाऽनुकंपार्हा वृत्तिर्वर्तनं यस्य स दीनवृत्तिस्तस्य चाको दोनवृत्तिता, ज. घन्यवृत्त्या परप्रेष्यत्वसेवकत्वरूपया निर्वाह इत्यर्थः. यदन्यदपि यदपरमपि वस्तु कलत्रादिकः पदा. र्थोऽत्रास्मिन् लोके प्राणभाजां प्राणिनां न सुंदरमशोभनं दुःखाय चित्तसंतापाय जायते संपद्यते लोके भुवने तत्सर्व तत्समस्तं पापजूंचितं पापविलसितं, तदेतत्सर्वमशुनं पापानुष्टानविपाकेन प्राः | प्यते प्राणिनिरित्यर्थः, इति श्लोकचतुष्टयार्थः अथ धार्मिकाधार्मिकयोः स्वरूपं पूज्यतां निंद्यतां च P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | प्रदर्शयन् श्लोकद्दयमाह / // मूलम् ॥-निवृत्ताः सर्वपापेभ्यः / प्रवृत्ता धर्मकर्मसु / इहैव धार्मिका लोकाः / पूज्यंते मनुजामरैः // 1 // इहैव पापकर्माणि / कुर्वतः पापिनो जनाः // नियंते सर्वलोकेन / प्राप्यते च कदर्थनाः // 2 // व्याख्या-निवृत्ता व्यावृत्ताः सर्वपापेभ्यः, सर्वाणि च तानि पापानि च प्राणिवधादीनि तेभ्यः सर्वपापेन्यः, प्रवृत्ताः प्रवृत्तिं कृतवंतो धर्मकर्मसु धर्मक्रियासु, इहैवात्रैव लोके धार्मिका धर्मवंतो लोका जनाः पूज्यंतेऽयंते मनुजामरैर्नरत्रिदशैरिति. इहैव पापकर्माणि अत्रैव प्राणिवधमहारंगादिपापक्रियां कुर्वतो निवर्तयंतः पापिनः पापिष्टा जना लोका नियंते हीव्यते सर्वलो. केन सकलजनेन, प्राप्यते लन्यते कदर्थना विमंबना इति श्लोकहयार्थः. अथ धर्माधर्मप्रशंसाऽप्रशंसाथै श्लोकवादशकमाह // मूलम् // तस्मादधर्ममुत्सृज्य / धर्मे चित्तं निवेश्यतां / स्वर्गापवर्गसंसर्ग-हेतुर्धर्मो य. तोगिनां // 1 // सेतुर्नवार्णवे धर्मो / दुर्गतिहाररोधकः // कृशानुः कर्मकांतारे | निःश्रेणिः शिवः | मंदिरे // 2 // सर्वापायविनिर्मुक्तः / सर्वशिष्टनिषेवितः // माजीःप्रदायको लोके। धर्म एव न चा. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | परः // 3 // जननी जनको नाता / पुत्रः पुत्री सुहधनं // एतानि कृत्रिमाण्येव / धर्मः पुनरकृतिकोका मः // 4 // तिष्टंत्यर्था गृहेष्वेव / श्मशानेषु च बांधवाः // दत्वा जलांजलिं ज्यो / मोदंते गृह मागताः // 5 // परलोकप्रयाणस्थं / विमुक्तं मित्रबांधवैः // धर्माधर्माविमं जीवं / गवंतमनुगबतः // 6 // यत्र यत्र प्रयात्येष / जीवो धर्मसहायकः / तत्र तत्रास्य सौख्यानि / जायते चोत्तराः श्रियः // 7 // यत्र यत्र प्रयात्येष / जीवः पापसमन्वितः // तत्र तत्रास्य दुःखानि / दारिद्यं च प्रजा. यते // 7 // दुःखदिषो जनाः सर्वे / सर्वेऽपि सुखलिप्सवः // सुखं च धर्मतः सर्वे / दुःखं पुनरध. मतः / / / / जानंतोऽप्येवमत्यर्थ / महामोहवशंगताः॥ सक्ताः सांसारिके सौख्ये / धर्म्य कर्म न कुर्वते // 10 // सुखे वैषयिके बुब्धाः / प्रार्थयंतस्तदेव हि / / दुःसहान्यपि दुःखानि / गणयंति न देहिनः / / 11 // हस्त्यादिन्यो महानीतिं / विगणय्य विमूढधीः // मधुबिंदुरसासक्तो / यथा कूप गतो नरः // 12 // व्याख्या-तस्मात्कारणादधर्म पापानुष्टानमुत्सृज्य परित्यज्य धर्मे सदनुष्टानरूपे चित्तं मनो निवेश्यतां निधीयतां ? स्वर्गापवर्गसंसर्गहेतुर्देवलोकसिघिसंपर्ककारणं धर्मो दयाप्रधान| मनुष्टानं यतो यस्मात्कारणादंगिनां शरीरिणामिति. सेतुर्मार्गो जवाणवे संसारसमुझे, दुर्गतिहाररो. P.P. Ac. Gunratnasini MS. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | धको नरकादिदुःखपिधायकः, कृशानुचलनः कर्मकांतारे कर्मवनगहने, निःश्रेणिरधिरोहिणी शि वमंदिरे परमपदप्रासाद शति, // 2 // सर्वापायविनिर्मुक्तः सर्वदोषविवर्जितः, सर्वशिष्टनिषेवितः स. र्वसाधुजनाचरितः, माजीःप्रदायको मा जयं कार्परित्येवमाश्वासकवचनदायकः, लोके जगति धर्म एव शुजानुष्टानमेव. न चापरो नान्य श्यर्थः. // 3 // जननी माता, जनकः पिता, व्राता सहोद. / र, पुत्रः सुतः, पुत्री दुहिता, सुहृन्मित्रं, धनं द्रव्यं, एतान्यमूनि कृत्रिमाण्येवासहजान्येव, धर्मः पु. नः शुजानुष्टानं पुनरकृत्रिमः सहज एवैकरूप इत्यर्थः // 4 // तिष्टंत्यासतेऽर्था उव्याणि गृहेष्वेव मंदिरेष्वेव, श्मशाने पितृवने यांति गति बांधवाः स्वजनाः, दत्वा वितीर्य जलांजलिं पानीयांजलिं योऽपि पुनरपि, अपेर्गम्यमानत्वान्मोदंते क्रीमंते गृहं मंदिरमागता आयाता इति. // 5 // परलोकप्रयाणस्थं परनवे प्रस्थितं, विमुक्तं परित्यक्तं मित्रबांधवैः सुहृज्जनः, धर्माधर्माविमं जीवं सु. कृतदुःकृते एनं जंतुं गत व्रजंतमनुगबतोऽनुव्रजत इति. // 6 // यत्र यत्र यस्मिन् यस्मिन् स्थाने प्रयाति प्रगति एषोऽयं जीवो जंतुर्धर्मसहायको धर्महितीयस्तत्र तत्रास्यैतस्य सौख्यानि सुकर्माणि जायंते संपाते, चस्य निन्नक्रमत्वाऽत्तराः प्रधानाः श्रियः संपदश्च. // 7 // यत्र यत्र प्रयात्येष जी. P.P.AC. Gunratnasur M.S. Jun Gun Aaradtak Trust
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ . धर्मः / व इति पूर्ववत पापसमन्वितः पापयुक्तस्तत्र तत्रास्य दुःखानि दारिद्यं च प्रजायते, दुःखानि शार. मरमानसिकसंतापाः, दारियं निर्धनत्वं च भवतीत्यर्थः // 7 // सुःखदिषो दुःखद्देषिणो जना लोकाः | सर्वे समस्ताः, सर्वे च सुखलिप्सवः सुखाजिलाषिणः, सुखं च शर्म च धर्मतो धर्मादेव, दुःख पुनरधर्मतो दुरनुष्टानादेव. // 7 // जानंतोऽपि विदंतोऽप्येवममुना प्रकारेणात्यर्थमतिशयेन महामो हवशंगता बृहदशानवश्यतां प्राप्ताः. सक्ता यासक्ताः सांसारिके नवसंबंधिनि सुखे शमणि धर्म्य ध. महि कर्मानुष्टानं न कुर्वते न विदधतीति. // 10. / / सुखे शमणि वैषयिके शब्दरसरूपगंधस्पर्शरू पविषयजे बुब्धा गृहाः प्रार्थयंतो वांतस्तदेव विषयसुखमेव, दिः पूरणे, दुःसहान्यपि दुःखानि कृ. बाणि गणयंति तेनैव देहिनो जीवा इति. // 11 // हस्त्यादिभ्यो गजादिन्यः, श्रादिशब्दादजगरमूषकमक्षिकादिपरिग्रहः. महानीति महती चासौ नीतिश्च महाजीतिस्तां महागयमित्यर्थः, विगणय्यापकार्य विमूढधीविशेषेण मूढा मोहं गता धीबुधिय॑स्य स विमूढधीः, मधुबिंदुरसासक्तो मधुनः दौस्य बिंदवो लवा मधुविंदवस्तेषां रसस्तत्रासक्तो गृछो मधुबिंदुरसासक्तो यथा येन प्रकारेण कू. पगतोऽवटमध्यप्रविष्टो नरो मानव इति श्लोक हादशकार्यः // 12 // अवटगतमधुबिंदुरसासक्तमनुः P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 धर्मः | जकथानकमिदं बभूव जारते क्षेत्रे / देशे च मगधानिधे / दितिप्रतिष्टितं नाम / पुरं शक्रपुरोपमं // 1 // | जांति यत्र सपद्मानि / सरांसि च गृहाणि च // कामिन्यः काव्यबंधाश्च / सालंकाराश्चकासति // | // 2 // शूरः सत्यप्रतिज्ञश्च / तत्रासीद् दुर्गशासनः // चंद्र श्व प्रजानंदो / डोणमेघो नराधिपः / / // 3 // सहजातो क्रोमितो धूव्या / सहैव च विवर्धितः / निर्णाग्यशेखरस्तस्य / हुंगरोऽजनि से वकः // 4 // ददाति शतशो राजा / बालमित्रधिया धनं / / तच्च तस्य कचिद्याति / दारिद्यमवति. टते // 5 // ततोऽसौ निष्फलाग्नो / दीनो दारिद्यजाजनं // कष्टां दशां समापन्नः / कष्टं नयति वासरान् // 6 // अन्येाः साधिताशेष--प्राजातिकप्रयोजने // सन्नासिंहासनासीने / द्रोणमेघन राधिपे / / 7 / / वर्णगंधरसस्पर्शे-हृद्यं जनमनोहरं // बोजपूरफलं राज्ञे / मालाकारेण ढौकितं // // // प्रयोजनवशायाता / राजमाता वसुंधरा / / सन्मानिता नरेंखेण / भद्रासनमुपाश्रिता // 7 // यावदास्ते दणं तावद् / मुंगरोऽपि समागतः // प्रणम्य जूनुजः पादा-निविष्टो दर्शितासने // // 10 // वसुंधरा बनाणेदं / राजानं जातविस्मया // किमेष दुःखितो वत्स / हुंगरस्तव सेवकः // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म: // 11 // त्वं हि विश्वंजरो राजा / उंगरश्च त्वदाश्रितः // रत्नाकरः सखा यस्य / स कथं दुर्गतायः | ते // 15 // एतन्निशम्य संजात-गुरुखेदो नराधिपः // जगादेदं जगत्पूज्यो / मातृप्रत्यायनाकृते // 13 / / दत्तमस्मै मया मात–र्धनं जीवनहेतवे // न तिष्टति परं याति / विहस्ते यथा जलं 2 // 14 // एवमुक्त्वा समाहूतः / शिल्पिकश्छेदकोविदः / तथा च पाटितं तेन / मातुलिंग प्रवेशि. तं // 15 / नृपांगुलीयकं तत्र / लदमूल्यं मनोहरं / / सीवितं च तथा तेन / दुखदं जायते यंथा // 16 // युग्मं / जणिता वसुंधरा राज्ञा / वहस्तेन समर्पय // फलमस्मै महामूल्यं / मुडालंका| रसंभृतं // 17 // तयापि दौकितं तस्मै / चलितोऽसौ निजे गृहे / गबता चिंतितं तेन / किमने. नं करोम्यहं // 10 // यस्य मे नोजनं नास्ति / फलं तस्य करोति किं // ततश्च गबता तेन / वणिक्पुत्रो धनंजयः // 17 // धनवानग्रतो दृष्टः / फलमस्मै समर्पितं / / तेनापि रूपको दत्त-स्त. मादाय गृहं गतः // 20 // युग्मं // नं ददात्यधिकं दातुं / विधिरस्य विबंधकः // इतश्चास्ति सशृंगारा / मान्या मन्मथमंदिरं / / // 21 // मगधासुंदरीनाम / राजपिमविलासिनी // धनंजयेन तत्तस्यै / दत्तं कामसुखार्थिना // 2 // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ . धर्म-| युग्मं // तयापि सुंदरं ज्ञात्वा / रदितं न तु जदितं // प्रभाते च तमादाय / सा गता नृपमंदिरे // 3 // प्रणम्य नृपतेः पादौ / तया तत्फलमर्पितं // प्रत्यायनाकृते राझा। समाहूता वसुंधरा / / // 24 // ततः सुखासनस्थाया / दत्तमस्याः करे फलं // ततो विलासिनी पृष्टा / कुतो लब्धमिदं त्वया // 25 // तया वणिक्सुतः शिष्टो / वणिजापि च उंगरः / / एतत् श्रुत्वा च दृष्ट्वा च / विस्म यस्मेरलोचना // 26 // प्रोवाचेदं सभामध्ये | राजमाता वसुंधरा // अहो सत्यापितोऽनेन / जन. वादोऽयमीदृशः // 27 // युग्मं // अथवास्यापि नो दोषो। यस्य कर्म पराङ्मुखं // द्रोणमेघजलं जातु / हुंगरे नावतिष्टते // 20 // अप्राप्तं जायते नैव / नाकृतं कर्म भुज्यते // संप्राप्तं च कृतं 5 चैव / कर्म जीवफलप्रदं // 27 // नणितं च-जो जेत्तियस्स अबस्स / जायणं लहश् तेत्तियं सो न // वुठेवि दोणमेहे / न मुंगरे पाणियं गश् // 30 // न हि नवति यन्न नाव्यं / नवति च नाव्यं विनापि यत्नेन // करगतमपि नश्यति / यस्य तु नवितव्यता नास्ति // 31 // यद्यावद्या: शं येन / कृतं कर्म शुनाशुनं / / तत्तावत्तादृशं तस्य / फलमप्यवतिष्टते // 32 // एवमुक्त्वा ग 7 ता राझी / विसर्जितसनो नृपः / / राजकार्यपरो जातो / मुंगरोऽपि गतो गृहं // 33 // विषादवि मापीर बागा P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / धुरो दीनः / खेदखेदितविग्रहः // नष्टचेता निरानंद-चिंतयामास मानसे // 35 // युग्मं // वरं | मृतो वरं दग्धो / वरं देशांतरे गतः॥ यो जीवति परावज्ञा-दुःखदग्धोऽपि मानवः // 35 // म रणं वा विदेशो वा / द्वयमेव मे संगतं // एवं विचिंत्य सुप्तोऽसौ / रूपा दयमुपागता // 36 // 26 | रत्नसागरसंबंधी। मेरीनांकारनीषणः / प्रनाते चलितः सार्थः / सोऽपि तेन समं गतः // 37 // कृतरदो महायो धैः / सुखावासप्रयाणकैः // दिनैः कतिपयैरेव / महाटव्यां विवेश सः // 37 // या च नानाविधैर्वृदौ-विहगैश्व विराजिता // विचरत्खजिशार्दूला / संत्रासितजगऊना // 35 // न नाश्रीखि कुत्रापि / चलचित्रोपशोजिता // अन्यत्र सिंहज्येष्टार्क-मूलमंदारराजिता // 40 // क. | चितगणोपेता / जवानीव मनोहरा // कचिजमन्महानोगः-भुजंगशतसंकुला // 41 // कचिन्महाशिवासंघ–फेत्कारसंखाकुला // कचित्प्रेतरसेवोच्चैः / सर्वलोकनयंकरा // 42 // चतुर्तिः कलापकं // स तस्यां दैवयोगेन / साजिष्टो भयातः॥ बज्राम नीषणेऽरण्ये / एकाकी कर्मयोगतः ॥शा ततः प्रचंडशुंडेन / नीषिताखिलजंतुना॥ ऊर्ध्ववालधिना तूर्ण-मितश्चेतश्च धावता / / / | वनवलीवितानानि | क्रोधावेशात्प्रनंजता / गर्जता घनशब्देन / तुंगेन च तरखिना // 4 // का P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म: | लेनेव तु कालेन / नगजेन गजेन सः // दृष्टः क्रूरदृशा तेन / हेलया हंतुमिबता // 6 // त्रि निर्विशेषकं // उंगरोऽपि गजस्याये / धावमानः शनैः शनैः / / जराजर्जरसर्वागीं / स्त्रियमेकां व्य. लोकयत् // 4 // सोऽपि तं गजमालोक्य / समागबंतमातुरः // नश्यन्नितस्ततः शीघं / वटमेकमुपागतः // 40 // शतशाखं सुविस्तारं / सुपत्रं दिजसेवितं // पुण्यं पुण्यफलोपेतं / सत्पुरुषमिवोन्नतं // 4 // कलापिकोकिलाकांत-सारिकाशुकशब्दितैः // गायतमिव नृत्यंतं / मरुत्कंपितपल्लवैः // 10 // तमारोढुमशक्तेन / नयनीतेन सर्वतः // अधोऽधः पश्यता तेन / अंधकूपो विलो. कितः // 21 // त्रिनिर्विशेषकं / / वन्यवारणजीतेन / प्राणप्रीणनवांचया // तेनात्मा चावटे दिप्तः / सरस्तंबस्तदंतरे // 5 // ... विलोकितो गृहीतश्च / जान्यां जीवितार्थिना / / स तत्र लंबमानो हि / यावदास्ते दणांतरं // 53 // तावत्कूपतले दृष्टोऽजगरो यमसन्निनः // ऊर्ध्ववको महाकायो / बृहत्कुदिर्महो. दरः // 24 // रौद्रः संदर्शनादेव / संपादितमहादरः // श्तश्च पश्यता तेन / कूपांतश्च दरीस्थिताः // 55 // चत्वारः पन्नगा दृष्टया / महाकाया महानयाः // सनीरनीरदबाया / रक्तादाः दामकुदयः P.P.AC. Gunratrasuri MS. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / // 26 // स्निग्धस्त्रीवेणिसंकाशा / विजिह्वा दुर्जनोपमाः // सरस्तंबतले दृष्टौ / शुक्लकृष्णौ च वर्णमतः // 17 // मूषको तस्य मूलानि / खनंतौ तावनारतं // श्तश्च दंतिना तेन / क्रोधांधीकृतचक्षुषा | // 20 // तिर्यग्दत्तप्रकारेण / समुध्धृतकरेण च // बलिना मदमत्तेन / दंताज्यामाहतो वटः // // 27 // अष्टन्निः कुलकं // स शाखी शतशाखोऽपि / दशनाघातपीडितः // चकंपे शत्रुणा रुखों / यथा कातरमानवः // 60 // नानानीमसमुड्डीन-विहंगमविकूजितैः / मुक्तकंठं कठोरेण / रोदितीव खरेण सः॥ 61 // अल्पसत्वस्य सत्वस्य / महतोऽपि महाजयं // सिंहे लघुशरीरेऽपि / सत्वतो मृगराजता // 6 // कूपस्योपरि या शाखा / तस्यां यन्मधुपुटकं // तद्भनं मदिका नष्टा / धाविता रुंगरंपति // 63 // स तानिश्चंडतुंमान्निः / खाद्यमानो मुहुर्मुहुः // किं करोति सहत्येव / तीव्रःख परंवंशः // 64 // शाखातः पतितो बिंदु-मधुनस्तस्य मस्तके // शनैः शनैर्घठनेष / मु. खमूलमुपागतः // 6 // ततः सर्वाणि सुःखानि / हस्त्यादीनि जयानि च // विहाय पृष्टतः पापः / पपौ तं मधुबिंदुकं | // 66 / / ललल्लालाकरालेन / जिह्वाग्रेण समंततः // लिलेह खं मुखं श्वेव / रसास्वादनतत्परः / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 67 // दृष्टांतोऽयं समाख्यात / एष दाह्रतिकोऽधुना // नण्यते गव्यसत्वानां / नवनिर्वेदहेतवे // 6 // जीवः पथिकसंकाशः / संसारश्च महाटवो. // वनहस्तिसमो मृत्यु-वनिता च जरा मता // ६ए / मंद मंदं प्रयात्येषा / पृष्टौ लमा शरीरिणां // एषैव सर्वजीवानां / रादासीव नयंकरा | // 70 // कूपो नरभवः प्रोक्त-स्तमःस्तोमसमाकुलः // आयुष्कं च सरस्तंब-मूलतुल्यं प्रचयिते // 71 // वटो मोदसमः प्रोक्तः / सर्वजीवानयंकरः // यदर्थ योगिनः सर्वे / यतंते कृतनिश्चयाः // 7 // हौ पदौ मूषको ज्ञेया-वायुर्मूलविनाशकौ // पन्नगा श्व चत्वारः / कषाया दुःखहेतवः / / 13 // रोगा मधुकरीतुल्या / नानादुःखनिबंधनाः // यैरतीवाहतो जीवो / बंबमीति नवाध्वनि॥ | // 14 // वक्रमाजगरं यत्तु / तोडनरकोपमं / / गुरुकर्मरसासक्तो / धर्मकर्मपराङ्मुखः // 7 // अजव्यो दुरनव्यो वा / पुमानेष विनाव्यतां // ततो नव्या नवांनोधे-यदि वस्तरणे मतिः / / | // 76 // तदेदृदौर्न वै जाव्यं / नवनीतनवादृशैः // तदिदं धर्मसर्वस्व-मुपदेशोऽयमुत्तमः // 7 // इति मधुबिंदुरसासक्तकूपगतनरकथानकं समाप्तमिति. / / एवं स्थिते यत्कर्तव्यं तदुपदिशन्नाह // मूलम् ॥-तदहो मानुषत्वादि-सामग्री प्राप्य दुर्खनां / / सर्वसौख्यकरे नित्यं / धर्मे यः P.P.AC.Gunratnasuri M.S. . Jun Gun Aaradhak Trust
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नो विधीयतां // 1 // व्याख्या-तत्तस्मात्कारणादहो इत्यामंत्रणे मानुषत्वं मनुजत्वमादिर्यस्याः सा चासौ सामग्री च तां, यादिशब्दाद्गोत्रकुलादिग्रहः, प्राप्य. लब्ध्वा दुर्लगां दुःपापां सर्वसौख्यकरे स. कलसुखकरे जैने जैनें धर्मे शुजानुष्टाने यत्नः प्रयत्नो विधीयतां क्रियतामिति. // अथ मानुष | त्वं धर्मस्य मूलहेतुतया दर्शयन्नाह // मूलम् / / मानुषत्वं हि सर्म-मूलनोवीसमं बुधैः // कथ्यते समये श्रेष्टि-पुत्रत्रयनिदर्शनात् // 1 // व्याख्या-श्लोकोऽयं सुगमो, न वरं सधर्ममूलनीवी प्रथमजांममूल्यं तया स. ममिति. तथा समये सिघांते श्रेष्टिपुत्रत्रयनिदर्शनादणिक्सुतत्रयदृष्टांतादिति. कथानकमत्र-बभू. व जुवनाख्याते / पुरे स्धिनालये // त्रिदशालयसंकाशे / वसंतपुरनामनि // 1 // श्रियः स्थानं घनो नाम | श्रेष्टी धनदसन्निनः // राजादीनां सदा मान्यः / सुहृद्रंधुसमाश्रयः // 2 // बुलुजे नि. जकां लक्ष्मी / बध्वा सुगुणरज्जुभिः // प्रियां कांतां समालिंग्य / बाहुभ्यामिव मारजाक // 3 // मान्या प्रियंवदा शांता / सुरूपा शीलशालिनी // सुजदेति बनूवास्य / गृहिणी गुणधारिणी // 4 // परस्परेण निश्विद्र-प्रेमपूरितयोस्तयोः // एकमेवाचवचित्रं / पृथक्त्वं देहमात्रतः // 5 // मनोर. | P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्मः | थशतैर्जाता-स्तयोः पुत्रास्त्रयः क्रमात् // धनयदो धनावासो / धनचंडः कनिष्टकः // 6 // कृता नि नामधेयानि / वर्धापनकपूर्वकं / प्रहृष्टश्च पिता चित्ते / माता माति न भूतले // 7 // पंचधात्रीगृहीताश्च / परिवारकृतादराः // सुखसुखेन वर्धते / नंदने पादपा यथा // // लालिताः पा. | लिताश्चैव / पाठिताः परिणायिताः // विकारबहुले याव-दारूढा नवयौवने // // भार्यायत्तत या ताव-न्मातृपितृपराङ्मुखाः॥ ये निजास्ते परे जाता / विग्धिम् यौवनचूँजितं // 10 // प. रस्परेण पितृणां / जायते चित्तखेदनं // कलहायोपतिष्टंते / श्वश्वा साधु वधूटिकाः // 11 // अ. न्येाः श्रेष्टिनाचिंति / नेदं गृहविवृधिकृत // यथा पृष्टा किलेंजेण / हे लदिम कोष्यते त्वया // // 12 // श्रुत्वा शक्रवचो लक्ष्मीः / किंचिदुत्फुल्ललोचना // जगादेदं सुराधीशं / हृष्टवक्रा स्फुटादार // 13 // श्रूयतां श्रूयतां स्वामिन् / कथ्यते कथ्यते तव // गुरखो यत्र पूज्यंते / धान्यं यत्र सुसं. चितं // 1 // न दंतकलहो यत्र / तत्र शक वसाम्यहं // कुटुंबकलहो नापि / तत्र वासो नवेन्म| म-॥ 14 // परिवेदो हि पांडित्यं / तदायत्ता हि सिध्यः॥ अपरिजिन्नतत्वानां / काचकिच्यं पदे / पदे // 15 // राज्यमंदिरगडानां / नारोऽयमतिर्वहः // अयोग्यस्थापितो नूनं / स्थाषणुतां न स- | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः ! मश्नुते // 16 // ततः कृत्वा स्वपुत्राणां / योग्यायोग्यपरीक्षणं // पात्रते गृहमारं / निवेश्याहं मी निराकुलः // 17 // करोमि धर्मकर्माणि / सृतं मे गृहचिंतया // एवं विनिश्चयं कृत्वा / जणिता तेन गेदिनी // 10 // युग्मं // कुसूत्रं ते गृहं गद्रे / वद किं क्रियतेऽधुना // आर्यपुत्रो विजानाति / कार्याकार्यविवेचनं // // 15 // याज्ञाकारी जनस्तेऽयं / ततः श्रेष्टी बनाषतां // महाकटकृतबायं / सर्वतो रचितासनं // // 20 // महांतं महतां योग्यं / रम्यं रंजितसङानं // सर्वतोऽपि परिदिप्तं / मंडपं रचयाम्यहं // 21 // 'युग्मं // नवत्यपि वराहारं / निष्पादयतु सत्वरं / येनैष नोज्यते लोको / मंझपे चोपवेश्यते // // // तथेति प्रतिपद्यासौ / पाकं कर्तुं समुद्यता // निष्पन्नस्तत्दाणादेव / पाकः पुण्यजनोचितः // 23 // वैवाहिकाः स्वगोत्राश्च / ये चान्ये राजपूजिताः // श्रेष्टिनामंत्रिताः सर्वे / जोजनार्थ निजे गृहे // 2 // यायाता नोजिताश्चैव / मंझपे चोपवेशिताः // तांबूलादिप्रदानेन / कृताः स. न्मानभाजनं // 25 // स्वयं मंडपमध्यस्थो / निषलो वरविष्टरे / मंडपागतलोकेन / सर्वतः परिवारितः // 26 // सहस्रमानमेकैकं / तभृत्यैर्वासनत्रयं // श्रेष्टिवाक्यात समानीय / मुक्तं तत्पादः | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | योः पुरः // 27 // समाहूताः सुताः सर्वे / जनाध्यदं च नाषिताः॥ वत्सा या मंदिरे लक्ष्मीः। सा / का सर्वापि मयार्जिता // // तया गर्यो न कर्तव्य-स्तद्भागोऽपि न संगतः // यतः सा जननीतु ब्या / वंदनीया विवेकिनां // श्ए / यौवनेऽपि समारूढा / अर्थोपार्जनवर्जिताः // नरास्ते रूपमा त्रेण / तत्वतो नरकीटकाः // 30 // न देशजाषाविज्ञानं / न देशाचारविझता // न च नेपथ्यः विज्ञानं / न स्वपुण्यपरीक्षणं // 31 // वाणिज्येन विना नैत-नराणामुपजायते / वाणिज्यविकला लोके / पशवः श्रृंगवर्जिताः // 35 // स्वभुजोपात्त वित्तेन / गोगो दानं च शोजते // पितृल. दम्या तु कुर्वति / ये ते मानविवर्जिताः // 33 // कालकारी नरो लोके / केन केन न शस्यते॥ प्राप्नोति वांछितं चार्थे / यतोऽवाचि विचदाणैः // 34 // प्रथमे नार्जिता विद्या। द्वितीये नार्जितं धनं / / तृतीये नार्जितो धर्म–श्चतुर्थे किं करिष्यति // 35 // श्त्यायुक्त्वा स्वहस्तेन / पुत्राणां च करे कृतं / एकैकं वासनं तेन / यात यातेति जल्पता // 36 // अथ प्राचीप्रति ज्येष्ट-श्वलितो हृदि पीडितः / दिनैः कतिपयैरेव / प्राप्तो विश्वपुरं पुरं // / // 37 // वेश्यास्तांबूलिकास्तत्र / द्यूतकाराश्च मालिकाः // वसंति बहवो लोका / धनाकर्षणहेतवे P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / // 3 // अथ तत्र पुरे तस्य / संजाता चित्तनिवृतिः // नन्मुय वासनं पत्र्यं / चिंतितं मूढचेत हम सा // 30 // सत्यापूितश्च तातेन / जनवादोऽयमीदृशः // वृछत्वे हि मनुष्याणां / पंचानिष्टसमु. अवाः // 40 // दुर्गाषालीकञ्चाषित्वं / निर्लऊत्वं नयं तथा // तृष्णा च प्रत्यहं तस्य / देहेन स. ह वर्धते // 41 // यदसौ न विजानाति / युक्तायुक्तविवेचनं // विवेकविकलो वृक्षो / जरया वि. मनीकृतः // 42 / / धनिनो यौवने धन्या / धननोगोपजोगिनः // संरदितेन किं तेन / दत्तमुक्त फलं धनं // 53 // एवं वितर्त्य स खांते / गतः कांदविकापणे / जुक्तो यथेच्या तेना-हारश्व मनसः प्रियः // 44 // किंचिघनमधन्येन / वेश्याभिः सह नदितं // किंचियतेन तत्तेन / हा. रितं हीनकर्मणा // 45 // पुष्पेषु व्ययितं किंचि-किंचित्तांबूलचदणे // किंचिद्गायकलोकेषु / नग्नाचार्येषु किंचन // 46 / / किंचित्किंचितं सर्व / तस्य हस्ते न किंचन // ततो नकिंचनो जातः। दामकुदिः सुधालयः // 4 // पाटिताखिलसहस्त्रः / कृतकडोटकः कुधीः // कुंजकारापणे ग. वा / गृहीत्वाखंडहमिकां // 4 // रज्ज्वा संयम्य यत्नेन / गृहीत्वा दक्षिणे करे // निदां बनाम सर्वत्र / पुरे कार्पटिको यथा // 4 // युग्मं // यतः-अनिमतमहामानग्रंथिप्रभेदपटीयसी / गुः / Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | रुतरगुणग्रामांनोजस्फुटोज्ज्वलचंद्रिका // विपुलविलसबकावलीवितानकुगरिका / जवरपिठरी दुः पुरेयं करोति विमंबनां // 10 // निर्गय सरसोतीरे / जलस्नेहं कुनोजनं // चुक्त्वा नीत्वा दिनं | तत्र / मदिकाशतसंकुलः // 51 // नक्तं सुष्वाप शून्येषु / देवगेहेषु :स्थितः // वर्षावधि नय. त्येष / जीवन्मृतकसन्निनः // 5 // धनावासोऽपि कौबेरीं / गत्वैकत्र पुरे स्थितः। सोऽपि संचिं. तयामास / यथा ज्येष्टेन चिंतितं / / 53 // समस्ति कारणं किंचि-त्तातो वेत्ति न चापरः // त. तो यामदयं याव-व्यवहारो मम संगतः // 14 // उपार्जितस्य चार्थस्य / नदणं मूलरदणं // सोऽपि शास्त्रे वणिग्दृष्टो / मूलं यस्य न नश्यति // 55 // * एवं च कुर्वतस्तस्य / प्रत्यहं यांति वामराः // धनचंद्रो वारुणीं गत्वा / स्थितश्चैकत्र पत्तने // // 56 // चिंतितं सुधिया तेन / स्वस्थानेऽपि न सुंदरं // व्यसनं शिष्टलोकानां / विदेशेषु विशे. षतः॥ 27 // असारेऽप्यत्र संसारे / पितरौ सारतां गतौ // यचाहितौ तदा कोऽन्यो / हितो हंत नविष्यति // 50 // व्यसनं सकलं त्यक्त्वा / ग्रासाबादनतत्परः // अर्थचिंतापरः शेते / यामबंद | यथा मुनिः // 55 // शेषकालं गतालस्यो / व्यवहारं चकार सः // जातश्चाष्टगुणो लान-स्त. PP.AC.Gunratnasuri M.S. Nun Gun Aaradhak Trust
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | स्य स्वल्पदिनैरपि // 60 // संपूर्णावधयः सर्वे / चलिताः स्वगृहोन्मुखाः // सुखं सुखेन संप्राप्ता / / ग्रामे ते गुणसुंदरे // 61 / / कनिष्टेन पुमानेको / वार्ताकथन हेतवे // प्रेषितः श्रेष्टिनस्तेन / सर्वा | वार्ता निवेदिता // 6 // नणिता श्रेष्टिना नद्रा / सुनडे तव नंदनाः // तिष्टंति मिलिताः सर्वे / ग्रामे ते गुणसुंदरे // 63 // गमने यो विधिस्तेषा-मागमेऽपि स एव हि // क्रियतां येन लो. कस्य / प्रतीतिर्जायते प्रिये // 64 // तथैव विहितं सर्व / लोके मंडपमाश्रिते // ग्रामादानायिता पुत्राः / समासन्नाश्च धारिताः // 61 // पूर्व प्रवेशितो ज्येष्टो / मृत्यैर्वामकरैर्धतः // लमानधोमुखः दीपः / स्खलत्पादः पदे पदे // 66 // पापः प्रकटकोपीनः / कृतकबोटकः कटौ // सर्वलोककृपास्थानं / दुर्बलोऽतिमलाविलः // 67 // भृत्यदयेन लाबु-धृत्वा वामेतरे करे // मुक्तोऽग्रेस समानीय / श्रेष्टिनः श्रेष्टकर्मणः // 67 / जणितः श्रेष्टिना वत्स / पादं पूजय मामकं // दक्षिणं मूखनीव्या त्वं / लब्धलानेन वामकं / / 65 // ग्रहैखि गृहीतोऽसौ / मंत्रैखि जमोकृतः॥ निरुकवचनः शुन्यो / जणितोऽपि न नाषते // 70 // श्राकारसंवरं कृत्वा / पृष्टं शपथपूर्वकं // वत्स सत्यं / प्रवक्तव्यं / तत्र गत्वा पुरे त्वया // 1 // P.P.AC.Gunratnasuri.M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः किमुक्तं चिंतितं किं वा / किं वा कर्म त्वया कृतं // तेनापि च यथा वृत्तं / तया सर्व निः | - वेदितं // 12 // युग्मं // तत श्रुत्वा कुपितः श्रेष्टी। किंचित्कंपितकंधरः // नवाच मिलितं लोकं / सर्व सावेशमानसः // 73 // जो पश्यत जना यूयं / ज्येष्टपुत्रस्य चेष्टितं // व्यवसायं पितृभक्तिं च / शरीरस्य स्थिति तथा // 14 // एवं विधेन वेषेण / साधुरेव प्रशस्यते // पूज्यते च जनैः सर्वैः / स्तूयते स्तुतिभिस्तथा // 15 // निर्धनः श्लाध्यते साधु-रहो मुनिरकिंचनः॥ मलिनो मान्य. तामेति / मलधारी महामुनिः / / 76 // उर्बलः पूज्यते लोके / घो कष्टं तप्यते तपः // दुष्टदुर्मुखवाक्यानि / सहन लोकेन शस्यते // 99 / / दमावानेष वंद्योऽयं / धन्यो धर्मशिरोमणिः // क. दन्ननोजी लोकेन / गण्यते निःस्पृहो मुनिः // 77 / / मिशायी मुनिर्लोके / कष्टकारराति नण्यते // रोमपादनखादीनां / वर्धनं गुणवर्धनं // 79 // परुषत्वमचर्या च / केशानां श्लाध्यते जने // अस्नानं च प्रशस्यति / नैव स्नांति दमे रताः // 70 // स्नानमुहर्तनान्यंगे। नखकेशादिसस्त्रियां // गंध माव्यं च तांबूलं / प्रदीपं तु मुनिस्त्यजेत् // 71 // स्मृतिरपि-ब्रह्मचर्यस्थितो नैव-मनमद्यादि निंदितं // दंतधावनगीतादि / ब्रह्मचारी विवर्जयेत् // 72 // एतान्युन्नतिकारीणि / साधू. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aarawak Trust
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नां शीलशालिनां // अनुन्नतिकराण्येव / जायते गृहमेधिनां // 3 // नक्तं च-कार्य क्षुत्पनः | 'टीका वं कदन्नमशनं शीतोष्णयोः पात्रता / पारुष्यं च शिरोरुहेषु शयनं मह्यास्तले केवलं // यान्येवाव| नतिं वहति गृहिणां तान्युन्नति संयमे / दोषाश्चापि गुणीनवंति हि नृणां योग्ये पदे योजिताः // 30 // 4 // तदेष ज्येष्टपुत्रो मे / निर्भाग्यो गुरुतल्पगः // अयोग्यो गृहनारस्य / बाह्यकर्मकरोड. स्त्विति // 3 // मूलनीवीधनं मुक्त्वा / पादाग्रे प्रणतिं गतः // द्वितीयो जाणितः पित्रा / पुत्रेदं मामकं धनं // 4 // दूरं दूरतरं यांति / पुरुषा लाजवांग्या // समूलं ते समेतस्य / बढिश्वारो निरर्थकः // 5 // ज्येष्टवदनुज्येष्टोऽपि / कृतः शपथशापितः // तेनापि कथितं सर्वं / यत्कृतं यच्च चिंतितं // 6 // लोकाः शृणुत सर्वेऽपि / मिलिता मामकं वचः // एषोऽपि कर्मकार्येव / मंदिरे किंतु मध्यमः / / 77 // कनिष्टोऽपि संमायातो / मृत्यवर्गसमन्वितः // श्रादेशार्थी पुरोभूय / स्थि. तो विरचितांजलिः // 7 // मूलनीवीधनं सर्व / पादे मे मुंच दक्षिणे // वामे विवर्धित मुक्त्वा / ममोत्संगे निवेश्यतां // 7 // त्वन्मुखामृतपानस्य / चिरकालमुत्कंठितः। अद्याह मुदितो जातो || जात त्वय्यवलोकिते // ए०॥क मेघा बर्हिणः कुत्र / क चंद्रः क च सागरः // गुणाः कुर्वति / P.P.AC.Gunratnasun M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | दूतत्वं / दुरेऽपि वसतां सतां // 31 // धनचंडस्तथा प्रोक्तः / पितुरंकमुपागतः / / हर्षाश्रुपूरिताक्षे / तेनाचुंबि स मस्तके // 7 // नणितो वत्स किं तत्र / वाणिज्यं कुर्वता सता // अयमासा. | दितो लागो / मूलादष्टगुणो महान् // 13 // तेनापि कथितं सर्व / यत्कृतं यच्च चिंतितं // ला. भश्च पूज्यपादानां / पुण्यैरासादितो मया // 4 // निशम्य तस्य वाक्यानि / धनो मनसि रजि. तः॥ हर्षाश्रुपूरिते विन-चक्षुषी गलदश्रूणी // 55 // पुण्यानुबंधिपुण्येन / जन्म संजाव्यते तव // सुक्षेत्रमिव शस्यानां / त्वं पात्रं सर्वसंपदां // 6 // लन्यते ऋदसंख्यापि / गण्यते दीपसागराः / तव देहे गुणानां तु / पर्यंतोऽपि न लन्यते // 7 // त्वयैव पुत्री पुत्राहं / त्वयैव गुणवानहं।। त्वयैव श्लाध्यता नीत-स्त्वया जातो निराकुलः // 17 // मनांसि शिष्टलोकानां / कूपोदकसमान्यहो // निर्गुणैः स्तब्धकैः शून्य-गृह्यते न कदाचन // एए | जो लोकाः साक्षिणो यूयं / वि. संवादनिवारणे / कनिष्टेऽपि गुणाधारे / धनचंडेऽस्ति मे मनः // 100 // यत नक्तं-गुणा गौ. रखमायांति / महत्त्वेन न रूपतः // कलंकी न तथा पूज्यो। निष्कलंको यथा शशी // 1 // त. | तश्च सर्वलोकानां / पुरतो मंगलपूर्वकं / / गृहनारोऽश्रुणा सार्ध / मूर्ध्नि तस्य निवेशितः // 2 // P.P.AC. Gunrainasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 धर्मः / कुबुद्ध्या नाशितो ज्येष्टो / गृहे कर्मकरः कृतः // सुबुझियोगतो जातो / धनचंडो गृहाधिपः // 3 // कुबुधिदानतः क्रुधः / कुमित्रपरिवारितः // विधिरेष उपायेन / पुंसो हरति संपदं // 4 // सुबु. घिदानतस्तुष्टः / सुमित्रपरिवारितः // विधिरेष जपायेन / नरस्य कुरुते श्रियं // 5 // नास्त्यसाध्यं सुचीर्णानां / पुरा जन्मनि कर्मणां // धनचंडेण येनात्मा / लघुनापि गुरुकृतः // 6 // जक्तं च-लहुएणवि वमबीयं-कुरेण साहिसयाण मनंमि // तह संतविज अप्पा / जह सेसतरू त. ले तस्स // // वीचिव्याप्तवियहितानवसुधं वागाधरंध्र पयो / गोलांगूलसलीलपाणिकलिताः दु. द्राः क ते दमाभृतः / / बध्वा दाशरथिस्तथापि जलधिं प्रत्याजहार प्रियां। ग्रावाणोऽपि तरंति वा. रिणि यदा पुंसोऽनुकूलो विधिः // 7 // ततस्तं शिदयामास / श्रेष्टी स्नेहपरायणः // वत्सावहितचित्तेन / श्रोतव्यं मामकं वचः // 5 // एष धारो महानारो। वहः किन्नरैनरैः // तदयं पुत्र वोढव्यो / गतालस्येन सर्वदा // 10 // यथा न तरलायंते / दुर्जना दुःखदायिनः // श्यामायते यथा नैते / सऊनाः सुखकारिणः // 11 // सर्वदैव सलओन / खोपयोगेन सर्वदा / / व्यसन व्य सनं कृत्वा / कर्तव्यं सुगुणार्जनं // 12 // देवानां च गुरूणां च / कार्या जक्तिरकृत्रिमा // सर्वत्रो. Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasun M.S.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका - धर्मः | चितवृत्त्या च / वर्तितव्यं विवेकिना // 13 // माननीया जना मान्या / निंदनीया न केचन // 5. | रमर्म न वक्तव्यं / कर्तव्यो धर्मसंग्रहः // 14 // कर्कशं न वचो वाच्यं / न जाव्यं बमुष्टिनाः / / इंद्रियाणि वशीकृत्य / पालनीयो गृहाश्रमः // 15 // गृहांतर्वातलः कोऽपि / पित्तलः कोऽपि को४१ पनः // मानी मायी च लोनी च / कलही चापि कश्चन // 16 // दुःशीलो दुर्नगः कोऽपि / को. |ऽपि दुष्टो परो जमः // गृहनायकेन कर्तव्या। सर्वेषामनुवर्तना // 17 // स्वल्पजल्पक्रियाकारी। | देहादर्शितविक्रियः // श्लाध्यते सर्वलोकेन / यत उक्तं महात्मन्निः // 17 // न खनति खुरैः दो. पीपृष्टं न नर्दति सादरं / प्रकृतिपुरुषं प्रेक्ष्याप्यग्रे न कुप्यति गोंतरं // वहति च धुरं धुर्यो धैर्यादनुघरकंधरो / जगति गुणिनः कार्यौदार्यात्परानतिशेरते // 17 // दानादिगुणसंयुक्तः / सदाचारपरायणः // कुलाचारकचित्तश्च / केन केन न शस्यते // 20 // यतः त्यागैः सचरितैर्दयाभिरतुलैरन्योपकारैर्गुणै- देविनयैस्तपोनिरमलैः शुभैर्यशोनिन यैः // तारस्फारविवेकतो निजकुटाचारात्तथा धर्मतो / यो धीरेधुरि देहिनां न गणितः किं सोऽपि मर्यो / वि // 21 / / सर्वस्य चोन्नतिः कार्या / वार्या दुर्जनसंगतिः // स्त्रीणां वशे न गंतव्यं / वचो वा P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | व्यं न कर्कशं // 22 // एवं च जायते कीर्ति-यशः सर्वत्र जूंनते // लन्यते प्रथमा रेखा / सः / त्पुरुषविचारणे // 23 // कियत्ते कथ्यते वत्स. / संक्षेपात् शृणु सांप्रतं // दोषा हेया गुणा ग्राह्याः / कर्तव्या निर्मला दया // 24 // एवं श्रेष्टी समाश्वास्य / धनचं मुदं दधौ // गुणिन्यपि गुणा४२ धानं / गुणायैवोपजायते // 25 // गृहस्य खामिनं कृत्वा / दत्वा परिजनं निजं / / स्वयं श्रेष्टी स. मारब्धो / धर्म कर्तुमनाकुलः / / 26 // दृष्टांतोऽयं समाख्यातो / दार्टीतिक श्होच्यते // संसारिकास्त्रयः सत्वा / मानुषी योनिमागताः // 27 // तत्रैको लब्धसम्यक्त्वः / सत्यशौचसमन्वितः // ल. ब्धलागवणिक्तुत्यो / मृत्वा देवेषु जायते // 2 // परस्तनुकषायत्वा-दानदातृत्वयोगतः / / .मू. लाहाखिणिक्तुब्यो। मृत्वा नवति मानवः // 25 // तृतीयस्तु महापापो / धर्मकर्मबहिर्मुखः // जीवघाती मृषावादी / चौर्यचातुर्यसंगतः // 30 // परनार्यारतः पापो / महारनपरिग्रहः // समूल. हारिणा तुल्यो / नरकं याति दारुणं // 31 // मानुषत्वं नवेन्मूलं / लाजो देवगतिर्नवेत् // मूल. नाशेन जीवानां / नारकतिर्यग्योनिता // 32 // लब्धलानसमै व्यं / सर्वया नव्यजंतुन्निः // मू. | लाहारिसमैर्वापि / न तुत्यैर्मूलहारिणा // 33 // तदहो दुर्लनं प्राप्यः / मानुष्यं नवकोटिनिः॥ यः P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | तध्वं सर्वदा धर्मे / येनेदं सफलं भवेत् // 34 // इति वणिक्रयकथानक परिसमाप्तं // भूयोऽपि / दीका धर्म प्रशंसयन् श्लोकचतुष्टयमाह // मूलम् ॥-संप्राप्य मानुषं जन्म / दुर्लनं नवकोटिनिः॥ व्यापारितं सदा धर्मे / यैस्ते ह्यत्र नरोत्तमाः // 1 // गबतां दुर्गसंसार-मार्ग पर्यंतवर्जिते // धर्मसंबलमृते पुंसां / मुःखमानि पदे पदे // 5 // सीदंत्यत्र न यैर्धर्मः / सम्यगासेवितः पुरा // सांप्रतं न च कुर्वति / तेषामग्रेऽपि नो सुखं // 3 // तदेष भगवान धर्मो / दुर्गतिगतधारकः // सभिः सदैव कर्तव्यः / सर्वसौख्यनिबं. धनं // 5 // व्याख्या-संप्राप्य लब्ध्वा मानुषं मनुजनवसंबंधिजन्म जननं लभं दुःप्रापं जवको. विनिर्नरकादिनवलक्षशतसहस्रैर्व्यापारितं नियोजितं सदा नित्यं धर्म सदनुष्टानरूपे यैः कैश्चिदनि र्दिष्टनामनिस्तेऽत्रास्मिन् लोके नरोत्तमाः प्रधानपुरुषाः. // 1 // गबतां व्रजतां दुर्गसंसारमार्गे विष. मनववर्त्मनि पर्यंतवर्जिते निधनरहिते धर्मसंबलं धर्मपाथेयमृते विना पुंसां पुरुषाणां दुःखमानि दुःखशतविधायित्वाद् दुःखानि पदे पदे स्थाने स्थान इति. // 2 // सोदति समनिलषितार्थापूर्त्या / दुःखमनुनवंति, अन मनुष्यनवे न नैव यैर्नरैर्धर्मः सुदरानुष्टानं सम्यकं शोजनेन न्यायेनासेवितः P.P.Ad Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | कृतः पुरा पूर्व, सांप्रतमधुना च नैव कुवैति विदधति तेषामग्रेऽपि तेषां नराणामग्रेऽपि परलोकेऽपि मा नो नैव सुखं समेति. // 3 // तस्मात्कारणादेषोऽयं पूर्वोक्तो नगवान सकललोकपूजनीयो धर्मः | श्रुतधर्मश्चारित्रधर्मश्च दुर्गतिगतधारको दुर्गतिपस्थितजंतुनिवारकः सन्निः सत्पुरुषैः सदैव सदाकालं U4 | कर्तव्यो विधेयः सर्वसौख्यनिबंधनं सफलशर्मकारणमिति श्लोकचतुष्टयसमासार्थः // 4 // तथा // मूलम् ।।-धर्मो विजयी सर्वत्रा-धर्मो विजयवर्जितः // ततोऽधर्म परित्यज्य / धर्मे य. लो विधीयतां // 1 // व्याख्या-धर्मः शोजनानुष्टानं विजयी विजयवान सर्वत्र सर्वलोके, अधर्मो धर्मविपदो विजयवर्जितो जयरहितः, ततस्तस्मात्कारणादधर्म परित्यज्य विमुच्य धर्मे यत्न श्रादरो विधीयतां क्रियतामिति. // 1 // स च सदनुष्टानेन शिष्टसमाचारपालनेन च भवति. लोकाश्चेद बहवो महारंनमहापरिग्रहासक्ताश्चौर्यपारदार्यप्रभृतिदुर्नयकारिणश्व, तथाप्यात्मानं धार्मिकाणां धुरि धारयंति, आत्मसंतुष्टत्वाङगत इति. एतदर्थप्रतिपादकश्च दृष्टांतोऽयं, तद्यथा.: अस्तीह मगधो नाम / देशो देशशिरोमणिः // महेश्वरकृतावासः / स कैलाश श्योन्नतः // / // 1 // यत्र नार्यश्व वाप्यश्च / निर्मलाः सुपयोधराः // सुतेजसः सुवंशोडा / मुक्ताश्च मुनयोऽपि / PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 धर्मः | च // // पुरं राजगृहं तत्र / निवासः सर्वसंपदा / विशालेनोचशालेन / परितः परिवेष्टितं // 3 // / | तत्रासीत् श्रेणिको राजा / स्वगुणै रंजितप्रजः // जांडागारादिसंपूर्णः / सुप्रतापी परंदमः // 4 // गृहीतहृदया तस्य / चेल्लणा नाम गेहिनी // रोहिणीव शशांकस्य / विलसत्तारतारिका // 5 // तथागयाचिधानश्च / मंत्रिपुत्रश्च सशुणः // बुद्ध्या सर्वातिशायिन्या / त्रिदशाचार्यसन्निभः // 6 // अथान्यदा समारूढः / प्रासादे मेदिनीपतिः // परितः प्रेषयामास / दृष्टिं दृष्टव्यदर्शनः // 7 // य. त्र यत्र प्रयात्यस्य / दृष्टिदर्शनलोबुपा // पश्यति तत्र तत्रापि / लदशः कोटिशो जनान् // 7 // ततः सकौतुको राजा। प्रासादादवतीर्य सः // सर्वतः पुरमालोक्य | सनामंझपमागतः // 7 // सामंतमंत्रिणः सर्वे / समायाताश्च तत्दणं // संनिषणा निजे स्थाने | तान् सन्मान्य ततो नृपः॥ // 10 // लोकविस्मयकारीद-मकालजलदोपमं // प्रोवाचि च नरेंण / मंत्रिणो मिलितान प्र. ति // 11 // एतस्मिन्नगरे लोका / बहवो ये वसंति नः॥ किं पापा धार्मिका वेति / ममेदं क थ्यतां छुतं // 15 // श्रुत्वेदं मंत्रिणो बुट्या / पर्यालोच्य परस्परं // प्रोचुश्च बहवः पापा / वसंत्यत्र | पुरे प्रत्तो / / 13 / धार्मिका गणिताः केचि-तांशादपि दुर्लनाः // कुकर्मकारिणां पुंसां / पर्य P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / तोऽपि न लन्यते // 14 // तन्मंत्रिजणितं वाक्यं / राझोऽपि हृदि संस्थितं // केवलं वक्ति नो किंचि-दचयो मंत्रिणां वरः / / 15 / / अशृण्वन्निव तृष्णीक / आन्तेऽधोनमितेदाणः // नणितो भृता मंत्रि-न्नुत्तरं किं न दीयते // 16 // स प्राह न विजानेऽहं / देवोत्तरमुदीरितुं // अजानानस्य सर्वत्र / मौनं सर्वार्थसाधनं // 17 // यथैते तव जाति / मंत्रिणः कार्यनिश्चयं // तथाई न विजानामि / विजिन्ना मतयो नृणां // 17 // अहं तु ननु जानामि / प्रजूता धार्मिका जनाः।। वसति च खटपाः पापाः / कुरु तात परीक्षणं // 15 // स्वल्पशौचा अधर्मिष्टा / अरण्यानीनिवासिनः // अविचारा न शस्यते / नरा गरिका यथा // 20 // अपरीक्षितकारित्वं / मृतानां दे. हमंडनं / बधिरेण समं मंत्रो / जात्यंधमुखमंडनं // 1 // ततः परीक्षणाहेतोः / पुरमध्ये सिते. तरं // प्रासादद्दयमुत्तुंगं / कारयित्वा मनोहरं // 2 // परितः पटहेनाशु / श्रावयित्वाखिलं जनं // यथा जो जुभृता धर्म्यः / प्रासादः कारितो महान् // 23 // द्वितीयः पापनामा च / तत्र यः कोऽ. पि धार्मिकः // धर्म्य प्रासादमागत्य / स आरोहतु सत्वरं / / 24 / / पापो जनो द्वितीयं तु / प्रासा| दमुपगबतु // एतत् श्रुत्वा जनः सर्वो / धावितो धर्ममंदिरे // 25 // त्रिनिर्विशेषकं // निरोधुं श.| PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | क्यते नैव / प्रतीहारशतैरपि // चक्रिणः कल्पपालाश्च / मत्स्यबंधाश्च खट्रिकाः // 16 // वेश्या वा र गुरिका गोना / ये चान्ये पापकारिणः // प्रतीहारेण ते प्रोक्ताः / किं युयमिह चागताः // 7 // मद्यमांसरसासक्ता / जीवघातपरायणाः / / अमिष्टाः कुकर्माणो / लोकनिंद्याश्च सर्वदा // 10 // त्रिनिर्विशेषकं // जगाद चक्री चक्रं नो / धर्मागं प्रथमं स्मृतं // विचारय प्रतीहार / कथ्यमानं व. चो मम // 27 // विजपाखंडिदीनांध-पंगुज्यस्तैलधारया // दत्तया किं न धर्मो न / इति सम्य ग्विन्नाव्यतां / / 30 // . तडागे खन्यमाने तु / लेष्ट्वाकर्षणसन्निभं // अर्थमात्रसमुचं वा / पुण्यं केन निवार्यते // 31 // सौवासिनी विजेन्यश्च / दक्षिणा या प्रदीयते // तलो धर्मसंतानः। किमस्माकं न जायते // // 35 // ततो वयं सुधर्मिष्टा / धर्मकर्मविपदणाः / / धर्मप्रासादयोग्याश्च / मुधा वारयते भवान् // // 33 / / अत्रांतरे समायाता / सुनंदवणिगंगजा // विटनोज्या महापापा / न वेश्या न कुलांग ना // 34 // जारघातितभर्तृका / निर्मर्यादा गतत्रपा // वर्जिता पितृवर्गेण / श्वशुरेणापि वर्जिता // 35 / / उद्घाटमस्तका लोकै-ईस्यमाना मुहुर्मुहुः // कुलंकुलमटती च / सा कुलटेति विश्रू. Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasun M.S.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | ता // 36 // अन्यायार्जितवित्तेन / तया यदस्य मंदिरं // कारितं तेन यदोऽपि / तन्नामा चुवि विश्रुतः // 37 / / कुलटायद श्येषा / ख्यातिर्यदस्य नँगते // किं कुर्वति विगुप्यते / देवा अपि कुसंगतः // 30 // प्रतीहारेण सा रुघा / प्रोक्ता च धर्ममंदिरे // प्रवेशे कोऽधिकारस्ते / सावोत्र दिदमंजसा // 35 // अहं धर्मवतां सीमा / यया यदस्य मंदिरं // कारितं निजवितेन / त्वमा श्व लक्ष्यसे // 40 // ततो मदनमंजूषा-नाम्नी वरविलासिनी // प्रतीहारनिरुज्ञासा-विदं वचः नमब्रवीत् // 41 // धर्मसौधे प्रविशंत्या / निषेधः क्रियते कथं // खटपादारैः प्रतीहार-स्तामवो. चहिलासिनी // 42 // स्वकर्म किं न जानामि / पापे पापगृहोचितं // प्रतीहारप्रबोधाय / जगा. देदं विलासिनी // 3 // त्रीन वारान प्रतिमाते / कामसत्रं ददाम्यहं // द्विजादिदुःस्थलोकानां / सुस्थत्वे किं न मे शुन्नं // 4 // एवमन्येऽपि सर्वेऽपि / मत्स्यबंध्यादयो नराः // श्रात्मानं धा. मिकंमन्या / धर्मसौधमुपागताः // 45 // प्रतीहारोऽचिंतयत-सर्वस्यात्मा गुणवान् / सर्वः परदोषदर्शने कुशलः / सर्वस्य चास्ति वाच्यं / न चात्मदोषान् वदति कश्चित् / / 46 // सत्यापितः प्रवादोऽयं / जने नैवं प्रजटपता // जगदात्मनि संतुष्टं / सर्वः खं चारु मन्यते // 4 // बहिष्टान्मस्तः / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | के मध्ये / पार्श्वतः पृष्टतोऽपि च // सर्वतो नागरो लोको / धर्मागारमुपाश्रितः // 4 // शून्यं पा. | पगृहं सर्व / न कोऽपि क्वापि दृश्यते // खरांशुर्मस्तके रूढ-स्तीव्रतेजाः सुदुस्सहः // 4 // नरें. | इंश्च समासन्नः / प्रधानपरिवारितः // जनं च जनजल्पं च / पश्यति च शृणोति च // 4 // अ पए| लांतरे च पापीयः-प्रासादे कालिमालये // दावेव पुरुषो राज्ञा / विशताववलोकितौ // 20 // विस्मयापनचित्तेन / श्रनयोऽध्याणि चुभृता // कावेतौ पुरुषो नद्र / पापप्रासादमागतौ // 11 // तेनोचे श्रावकावेतौ / प्रियंकरशुनंकरौ / / कारणं तत्र तद्याने / समाकार्य विचार्यतां // 22 // त तो राज्ञा प्रतीहार-मुखेनाकारितावुभौ // आगत्य प्रणतौ राज्ञे / निषमावुचितासने // 53 // राज्ञा पृष्टौ यथा जैन-शासने श्रावको युवां / देवश्च युवयोः श्रीमान् / समग्रैश्वर्यसंयुतः ॥श्या | सर्वज्ञः सर्वदर्शी च / सर्वदेवनमस्कृतः / / गुरवः साधवश्चैव / प्राप्यंते नाटपपुण्यकैः // 15 // स. | दिवेकः श्रिया सार्ध / विनयो विद्यया सह // आत्मगुणैरनुत्सेको / युष्मास्वेव विलोक्यते // 16 // नो नौं शेषलोकेन्यो / गुणित्वं वां समर्गलं // ततः केन निमित्तेन / पापप्रासादमाश्रितौ // // 27 // तावूचतुर्महाराज / यन्न तुष्टिर्निजैर्गुणैः // क्रियाकांडमपि स्वीयंः / न तच्चेतसि वर्तते / / Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | // // जगबंधुर्जिनाधीशो / देवो नौ देवदेवता // दमावंतः श्रुताधारा / गुरुवश्च सुसाधवः / / | // // श्रूयते तद्दचो नित्यं / क्रियते पर्युपासना // क्रियाकाले पुनः सर्व / काकवासिनसन्निनं | // 60 // जिनाझा हृदयेऽस्माक-मनुष्टानं सकल्मषं // मोदाध्वनि स्थितस्येदं / प्रस्थानं नरकाध्वनि // 61 // ते शोच्या ये न जानति / सर्वज्ञमतमुज्ज्वलं // शोच्यानामपि ते शोच्या / झा. खा ये न प्रकुर्वते // 6 // आपादितचमत्कारा / इंग्जालिकसन्निजाः // बहवो विरलास्ते च / ये रंजितस्वमानसाः // // 63 // अंतःशून्या बहिः सारा / नित्यशो नोजनप्रियाः // ध्वनिसाराश्च संसारे / बहवो मर्दलो. पमाः // 65 !! अंतःसहासनोपेता / बहिश्च बकवृत्तयः // वाचंयमाः दमावतो / निःस्पृहा विरला जनाः // 65 // सुधर्मादिमुनींडाणां / मौनींद्रगुणधारिणां / जिनाझायोगयुक्तानां / धर्मप्रासाद योग्यता // 66 // तेनान वयमारूढा / मूढाः सन्मार्गवर्मनि / / कुकर्मकारका दत्त-सत्यंकारा न वाध्वनि // 67 // जगादाथाचयो देव / खदोषे यस्य दोषधीः // स धन्यो वंदनीयश्च / स धार्मिकशिरोमणिः // 60 // दोषबुद्धिः स्वदोषेषु / गुणबुर्गुिणेषु च // दोषेभ्यस्ते विरज्यंते / प्रवर्तते P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ गुणेषु च // 67 // दोषा अपि गुणत्वेन / यैः प्रपन्ना नराधमैः / / दोषेभ्यश्च कदा तेषां / विनिवृत्तिनविष्यति // 70 // दर्शने परदोषाणां / लोकानां लोचनयं // सहस्रगुणतां याति / हा हा मत्सरजूंनितं // 71 // म्वदोषदर्शने हे तु / जात्यंध श्व चक्षुषी // ये तु धर्मपरालोका-स्ते स्वल्पा न तु भूरिशः // 12 // यो हि यत्कुरुते कार्य / तदेतत्तस्य सुंदरं // आत्मसंतुष्टमेवेदं / वि. चाररहितं जगत् // 13 // तेन राजन् मया प्रोक्त-मटपे पातककारिणः // स्वबुध्या धार्मिकाः सर्वे / वसंति नगरे तव // 14 // ततोऽसौ रंजितो राजा / श्रेणिको मगधाधिपः / / श्लाघां कुर्वन जगादेदं / प्रतीत्य श्रावको तकौ // 35 // अहो विवेकता वां च / अहो वां च सुजाषितं / / श्र. हो वा धर्मदाढर्यत्वं / न तन्मूल्यं जगत्त्रये / / 76 // विसर्जितो नरेंण / प्रियंकरशुभंकरौ // श्लाध्यमानौ च लोकेन / सादरं स्वगृहं गतौ // 9 // अहो अजय ते बुधिः / सर्वेषामुपरि स्थिता // नाम्नैव मंत्रिणः शेषा-स्त्वमाद्यो मंत्रदर्शिनां // 70 // अनयाय निजं दत्वा / देहस्यांशुकभू. षणं // विसर्जितसन्नो राजा / जगाम निजमंदिरं / / 77 // कृतस्नानो विशुधात्मा / संवीतशुचिशा टकः // शांतः कृतोत्तरासंगो / धर्मधीधर्ममूर्तिकः // 70 // मालतीजात्यपत्रादि-सांदपुष्पैः सुगंधिः P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / निः // पूजयित्वा विधानेन / श्रेणिकः श्रीजिनेश्वरं // 71 // जात्यकांचन निर्मित-यवानां साष्टः - कं शते / प्रत्यहं कारयित्वा च / अष्टमंगलहेतवे / / 72 // मंगलानि पुरो ह्यष्ट / विलेख्य विधि " पूर्वकं / / रोमांचार्चितसर्वागो / योगमुद्रापुरस्सरं / / 73 // देवेंादिस्तवैः सारैः / स्तुत्वा जुवनवां. धवं // अष्टस्वंगेषु चैकैकं / नमस्कारपुरस्सरं // 4 // पुष्पं दत्वा ततो चुक्ते / निर्मलीकृतदर्शनः // एवं च कुर्वतो राज्यं / तस्य गति वासराः // 5 // कुलकं // / तदहो धार्मिकाः स्तोका / शिष्टाचारपरा नराः // अन्यायकारिणो लोका / जुयांसो धर्मवर्जि ताः // 6 // सर्वदा सर्वकल्याण-कारके अवतारके // यतध्वं यो जना धर्मे / सामग्री दुर्खना | पुनः / / 77 // श्रीमदजयदेवाख्य-सूरिपादांतवासिनो // सूरिणा वर्धमानेन / धर्मरत्नकरंमके।। IT || धर्माधर्मकृताहाने / धर्माधर्मविवेचके // प्रस्तावे प्रथमे वृत्तिः / संक्षेपादेव चर्चिता / / // // उक्तो धर्माधर्माविति प्रथमाधिकारः // अथ द्वितीयो जिनपूजेति व्याख्यायते, अस्य चायमनिसंबंधः-प्रथमाधिकारे धर्माधर्मों सप्रपंचावन्निहिती, तत्र चाधर्म परित्यज्य धर्मे यत्नो वि. | धेय श्त्युक्तं, धर्मार्थिनां पुनर्देवतापूजनं प्रथममेवानुष्टानं, अतोऽत्राधिकारे पूजाविधिरुच्यते, श्य Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasur M.S.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्म:| नेन संबंधेन समायातोऽयमधिकारों व्याख्यायते, तत्र द्रव्यभावभेदेन दैविध्यं पूजाया नपवर्णयन् | श्लोकमेकमाह____॥ मूलम् ॥-द्रव्यतो जावतश्चैव / विविधं देवतार्चनं // ऽव्यतो जिनवेश्मादि / स्तुतिस्तो त्रादि जावतः // 1 // व्याख्या-द्रव्यतो द्रव्यमाश्रित्य, नाक्तो नावमाश्रित्य, चः समुच्चये, एवोs. वधारणे, स च निन्नक्रमो विविधमेवेत्यत्र दृष्टव्यं, ततो विविधमेव दिप्रकारमेव देवतार्चनं देवपू. | जनं, ततो द्रव्यतो द्रव्यमाश्रित्य जिनवेश्मादि जिनमंदिरादि, आदिशब्दाकिनबिंबप्रतिष्टादिपरिग्र हः, नक्तं च-जिनवणबिंबगवण-जत्तापूयाश् सत्त विहिणा // दवबत्ति नेयं / नावन. यकारणत्तेण // 1 // विहियाणुष्ठाणमिणं / तिचेवमेयं सया करताणं // होश् चरणस्स हेन / नो इह लोगा दविकाए // 2 // तथा स्तुतिस्तोत्रादि जावतो भावमाश्रित्य जावपूजेत्यर्थः. तत्र स्तुतः य एकश्लोकाद्या यावदष्टौ, ततः परं स्तोत्राणि जाण्यंते. यादिशब्दात् पौषधसामायिकस्वाध्यायादि परिग्रहः. साधनाश्रित्य पुनः सकलमपि यत्यनुष्टानं नावस्तव एवेति श्लोकार्थः // 1 // अथ दि. विधस्यापि पूजनस्याधिकारिणो निरूपयन्नाह - PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्मः / . . . . // मूलम् // यस्याधिकारिणो ज्ञेया। विविधस्याप्यगारिणः // प्रायो जावस्तवे चैव / सा - धूनामधिकारिता // 1 // व्याख्या-अस्यैतस्य देवतार्चनस्याधिकारिणो योग्यतावंतो ज्ञेया झात. व्या विविधस्यापि द्रव्यजावन्नेदेन द्विप्रकारस्याप्यगारिणो गृहस्थाः. तथा प्रायो बाहुल्येन जावस्तवे | चैव जावार्चन एव, प्रायोग्रहणात्संयमावाधया गुणमपेक्ष्य कदाचिद् द्रव्यस्तवेऽपि साधूनां यतीनामधिकारिताऽधिकारित्वं योग्यत्वमित्यर्थः. नक्तं च-दबबन य चाव-बन य दबबन बहुगुणोत्ति बुधिसिया / अनिनणमश्वयणमिणं / जीवहियं जिणा बिति // 1 // जीवकायसंजमो। दवबए सो विरुनई कसिणो // तो कसिणसंजमविक / पुष्फाश्यं न श्चति // 2 // अकसिण- पवत्तयाणं / विरयाविरयाण एस खलु जुत्तो॥ संसारपयाणुकरणो / दवलए कूवदितो // 3 // इति श्लोकार्थः // 1 // अथ द्रव्यस्वरूपं तत्राधिकारिणस्तदुपदेशं च श्लोकेनाह // मूलम् ॥-विधाप्य विधिना श्राधः। सुंदरं जिनमंदिरं // तत्र बिंब प्रतिष्टाप्य / पूजयेत् प्रतिवासरं // 1 // व्याख्या-विधाप्य कारयित्वा विधिना शास्त्रोक्तविधानेन श्राधः श्रावकः सुंदरं | शोजनं जिनमंदिरं जिनगृहं, तत्र तस्मिन किंवं जिनप्रतिमा प्रतिष्टाप्य शास्त्रोक्तविधिना प्रतिष्टां का. | PP.AC.Gunratnasuri M.S.' Jun Gun Aaradhak Trust
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म-- | रयित्वा पूजयेदयेत् प्रतिवासरं प्रतिदिनमिति. तत्र विधाप्य विधिना श्राफ इत्यनेन जिनजवनं का विधिनवाधिकारिणैव च कारयितव्यमिति दर्शयति. तत्राधिकारी गृहस्थ एव शुजस्वजनादिविशेष णयुक्तो वेदितव्यः, यत उक्तं अहिगारिन य गिहबो / सुहमयणो वित्तसंजुन कुलजो // अ| खुद्दो धीवलिज / ममं तह धम्मरागी य // 1 // गुरुपूयाकरणरुई / सुस्सूसाश्गुणसंगन चेव // नाया अहिगयविहाणस्स / धणियमाणो पहाणो य // 2 // एसो गुणिहिजोगो / अणेगसत्ताण तीएविणिजंगा // गुणरयणवियरणेणं / तं कारितो हियं कुण // 3 // तं तह पवत्तमाणं / दई केश गुणरागिणो मग्गं // अन्ने उ तस्स बीयं / सहुजावान पवति // 4 // जो चिय सुहगावो खबु / सबन्नुमयंमि होइ परिसुघो / सो चिय जाय बीयं / बोहीए तेण नाएण // 5 // जिननवनविधिः पुनः शुमिग्रहादिकः, नणितं. च-जिणगवणकारणविही / सुधा नमी दलं च कछाई // नियगाण य संधाणं / सासणवुढी य जयणा य // 1 // दवे जावे य तहा / सुघा जू. मी पएसकीला य // दवे अपत्तिगरहिया / अन्नसि होइ जावेन // 2 // इत्यादिर्जिनजवनवि. धापनविधिर्वक्तव्य इति. तथा तत्र बिंब प्रतिष्टाप्येत्यनेन जिनविप्रतिष्टाविधिः सूचितः, स चे का। - P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका 56 धर्मः | तव्यस्तद्यथा | निष्फनस्स य बिस्स / दिवसदसगस्स मनयारंमि // कायवा न पश्च। सा पुण तिविहा विणिदिठा // 1 // वत्तका खबु एका / खेत्तका वन्निया तहा अपरा // बन्ना य महको ह / ताण सरूवं श्मं होई // 2 // जो तिबवई जश्या / तश्या तबिंबगवणा पढमा // जसजाईणं सवेसिं / जाण बीया पत्ति // 3 // तश्या सत्तरिसमहिय-तिबवरसयस्स पुण पत्ति // जो जस्स जहा जावं / जणेश सा तस्स तह जुत्ता // 4 // थासायणदोसोवि हु / बिबहुन्नेन मऊ णाश्कल // संकेयवो जं तीए / संभवो जाव दोसो न // 5 // श्रावस्सयाश्चुन्निसु / वुत्तोवि हु विंबावणाविही / चरियाणुकित्तणाजे / न सेसपडिसेहगो सोवि // 6 // श्य जहसत्तीए गुरुं / लहुं व सेबुजवं मणिमयं वा // जिणवि कारितो / कल्लाणपरंपरं लहई // 9 // प्रतिष्टाविधिः पु. नरयं-घोसावे अमारि / स्ना संघस्स तह य वाहरणं / विनाणियसम्माणं / कुज्जा खेत्तस्स य विसुधि // 1 // तह य दिसिपालगवणं / तकिरियं गाणसंनिहाणं च // दुविहसुई पोसहिन। | चेईए उवेज्ज जिणवि // 2 // नवरं सुमुहुत्तमि / पुव्वुत्तरदिसिमुहं सनणपुवं / वङीतेसु च | 4 . PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नविह-मंगलतूरेसु पनरेसु // 3 // तो सवसंघसहिन / ठवणायरियं ठवेत्तु पडिमपुरो // देवे | का वंदर सूर / परिहरियनिरुवहयसुश्वबो // 4 // संतिसुयदेवयाणं / करे। जस्सग्गथुपयाणं च। सहिरनदाहिणकरो / सयलीकरणं तन कुजा // 5 // ते सुबोनयपका / दका खेयमुया विहि यरका // एहवणगरा नखिवंती / दिसासु सवासु सुघ्बलिं // 6 // तयणंतरं तु मुद्दिय-कलसचनक्केण ते एहवंति जिणं // पंचरयणोदएणं / कसायसलिलेण एहवयंति // 7 // चंदणजले ण कुंकुम-जलकुंनेहिं च तिबसलिलेण॥ सुष्कलसेहिं पड़ा। गुरुणा अभिमंतिपहिंतहा / / / एहाणाणं सवाणंवि / जलधारापुष्फध्यगंधाई // दायवमंतराले / जावंति कलसंपबावो. // 7 // एवं एहविए बिंबे / नाणकलाना समाचरेङ गुरू // तो सरससुयंघेणं / लिंपेगा चंदणदवेण // // 10 // कुसुमाई सुयंघाई। पारोवेत्ता ठवेक बिंबपुरो॥ नंदावत्तयपढें / पूएऊय. चारुदत्वेहिं / // 11 // चंदणछमुगडेणं / बजेणं गयए य तं पढें // अह पडिसरमारोवे / जिणविबे रिधिवि. धिजुयं // 12 // तो सरससुयंघाई / फलाई पुरन ठवेज्ज विबस्स // जंबीरवीजपूरा-श्याइं तो / देङ गंधाई // 13 // मुद्दामंतनासं / बिबे हमि कंकणनिवेसं // मंतेण धारणविहिं / करेज्ज / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / बिंबस्स तो पुरन // 15 // बहुविदपकनाणं / ठवणा वरवत्थुगंधपुडियाणं // वरवंजणाण य तहा। जाफलाणं च सविसेसं // 15 // सागिख्खूवरसोलग-खंडाईणं च रोसहीणं च / / संपुन्नबलीय तहा / ठवणं पुरज जिणिदस्स // 16 // घयगुडदीवो सुकुमा-रियाजुन चनजवारया दिसिसु // | बिपुर ठवेजा / पूयाण बलिं तन देजा // 17 // धारत्तियमंगलदीव-यं च उत्तारिऊण जिणनाहं // वंदेऊ हि सासणदेव-याए जस्सग्गथुझ्दाणं // 17 // अह जिणपंचंगेसु / गवे. | गुरुथिरीकरणमंतं // वारा न तिन्नि पंच व / सत्तव अच्चतमपमत्तो // 15 // मयणहले आरो व। अहिवासणमंतनासमवि कुण॥ कायश् य तयं विंबं / सजियंव जहा फुलं हो॥२०॥ | एवमनिवासियं तं / बिंब गएका सदसवण-॥ चंदणमुजडेणं / तदुवरि पुष्फा विखिविज्जा। | // 21 // हावेज सत्तधनेण / तयणु जीवंत जनयपकाहिं // नारीहिं चनहिं समलं-कियाहिं | जीवंतनाहाहिं // // पमिपुत्रचत्तसुत्तेण / वेढणं वनगुणं च काऊणं // जमिणणं कारेका / तुमहिं हिरन्नदाणजुयं // 23 // तो वंदेका देवे / पश्छदेवीए काननस्सगं // दिज्ज थुईतीए | चिय / ठवेज्ज पुरन य घयपत्तं / / 24 // सोवन्नवट्टियाए / कुडा.महुसकराहिं नरियाए // कण Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | गसलागाए बिंब-नयणनम्मीलणं लग्गे // 25 // सम्म पश्वमंतेण / अंगसंधीसु अकरन्नासं // का कुण्माणो एगमणो / सूरी वासे खिवेज तहा // 26 // पुष्पकयंजलीहिं / तो गुरुणा घोसणा ससंघेण // थेज्ज कायवा / मंगलसदेहिं बिंबस्स // 27 // जह सिधिमेरुकुल-पवयाण पंच. एए बिकायकालाणं / / श्ह सासया पहा / सुपश्छा होन तह एसा // 20 // तह दीवसिंधुससहरदिणयरसुखासवासखेत्ताणं // श्ह सासया पछा / सुपश्ठा होन तह एसा // 27 // एवं सुह| जावकए / अकयखेवे कयंमि बिंबस्स // सविसेसं पुण पूया / किच्चा चिश्वंदणा य तहा // 30 // मुहनग्धामणसमणं-तरं च पूया य समणसंघस्स // फासुयघयगुडगोरस-पंतयमार्शह कायवा // 31 // सोहणदिणे य सोहग्गं / मंतविनासपुवयमवस्सं // मयणहलकंकणकर—यला वि. बस्स अणवेडा // 32 // जिणविवस्स य विसये / नियनियगणेसु सवमुद्दान // गुरुणा नवन तेणं / पजियवान ता य श्मा // 33 // जिणमुद्द 1 कलस 2 परमेठि 3 / अंग अंजलि 5 तहासणा 6 चक्का // सुरही न पवयण ए गरुका 10 / सोहग्ग 11 पयंजली चेव // 34 // जि. णमुद्दाए चमकलस-गवणं तह करेह थिरकरणं / अहिवासमंतनसणं / पासणमुद्दाए बनेन Jun Gun.Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / // 35 // कुलसाए कलरूएहवणं / परमेठीए न श्रावणमंतं. // अंगाए समालजणं / अंजलिणा | दीका पुष्फरहणा // 36 // श्रासणयाए पट्टस्स / पूर्वणं अंगफुसणचक्काए // सुरहिए अमयमुत्ती। प वयणमुद्दाए पमिबोहो // 37 // गरुडाए दुटरका / सोहग्गाए य मंतसोहग्गं // तह अंजलिए दे. 60 सण-मुद्दा कुणह कुजाई / / 30 // चोए एब कोई। जह किर सामाश्यंमि किं गुरुणो॥ जुत्तो वियस्स एसो / सावको विहिसमारंनो // 35 // कायवहचरणनंसा / तंमि जन तस्स नि यमन हति / / जायई य अविस्सातो / गुरूवएसेसु सीसाणं // 40 // जन एक समाही / कह वि ज हो कोश कायवहो / / तहवि हु गुरुवयंणान / श्रायरणानं य नो दुछो // 41 // वि. हिवयणं च पमाणं / सुत्तत्तं जेण गवणा गुरुणा / कड़ा जिणबिंधाणं / तं सविसयं हवश कर // 4 // अत्रह निविसयत्तं / पावेश तयं तु तेण सो जुत्तो // तश्या तह गुरुउवणे / बिष -स्स ज गजरवाश्गुणा // 3 // अन्नं च सुत्तविहिणा / संजवजयणाए बिंबवणाए // नो काय. वहाश्या / दोसा जिवनवणकहणेच // 4 // जिणनवणबिंबपूया-श्यं च न.विणा गुरुं गिही | मुणई // न य तब न कायवहो / गुरुणो दोसो य न य वुत्तो // 45 // अलमेब पसंगेणं / ठ. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | विए एवं जिणस्स विंबंमि // अठोत्तरकलससएण / मज्जिए पुण जहा विहवं // 46 // पूयाइए- | का सु जत्तो / परमोपदियहमेव कायबो॥ एवं जयंताण लहुं / जायश् चारित्तपरिणामो // 4 // अथ पूजाविधिमुपदर्शयन् श्लोकमेकमाचष्टे // मूलम् ॥–विधिना शुचितेन / काले सत्कुसुमादिभिः // स्तुतिस्तोत्रैश्च गंजीरैः / कतव्यं जिनपूजनं // 1 // व्याख्या-विधिना विधानेनाशातनापरिहारेण मुखंस्थगनलक्षणेन शु. चितेन द्रव्यगावशौचवतेत्यर्थः, काले संध्यात्रयलदणे सत्कुसुमादिनिः शोननपुष्पादिन्निः स्तुति स्तोत्रैश्च लघुद्भिः स्तवनैश्च गंजीरैगनीराथैः कर्तव्यं विधेयं जिनपूजनं जिनार्चन मिति श्लोकसमासार्थः // 1 // तत्र विधिरागमविजिरेवमुक्तस्तद्यथा-वण बंधिळणं / नासं अहवा जहा स. माहीए / / वङोयत्वं तु तया / देहमिवि कंमुयणमाई // 1 // शिवावि सामिणो तिह। जत्तेण कु. पति जे जसपिगं // हंति फलजायणं ते / श्यरेसिं किलेसमेत्तं तु // // जुवणगुरूण जि. णाणं / विसेसन एवमेव दट्टत्वं // ता एवं त्रिय पूया / एयाण बुहेहिं कायवा - // 3 // इत्यादि. शुचितत्वं पुनरेवमुक्तं तब सुश्णा दुहावि हु / दुवे न्हाएण सुवनेण // भावे न अवहो / Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasun M.S.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म / चिय / विसुधचित्तप्पहाणेण // 1 // इत्यादि, कालस्त्वेवमभिहितस्तद्यथा-कालंमि कीरमाणं / किसिकम्मं बहुफलं जहा लोए // श्य सवा चिय किरिया / नियनियकालंमि विनेया // 1 // सो | पुण श्ह विन्ने / संका तिन्नि ताव हेण // वित्तिकिरियाविरुद्यो / अहवा जो जस्स जाव न // 2 // इत्यादि. सत्कुसुमादीनि पुनरेवं कथितानि, तद्यथा-वरगंधधूयसबो-सहेहिं नद. गाइएहिं दवेहिं / सुरहिविलेवणवरकुसुम-दामावलिदीवएहिं च // 1 // सिष्य दहियकयगोरोयणमाश्एहिं जहलानं // कंचणमोत्तियस्यणाश्-दामएहिं च विविहेहि // 2 // पवरेहिं सा. हणेहिं / पायं जावोवि जायई पवरो // न य अन्नो नवनगो। एएसिं सयाण लठ्यरो // 3 // ह लोयपरलोश्या | कज्जाणं पारसोश्यं अहियं // तंपि य नावपहाणं / सोवि य श्यं कज्जगम्मोति // 4 // ता नियविहव गुरुवं / विसिठपुप्फाइएहिं जिणपूया // कायवा बुद्धिमया / तम्मि बहुमाणसारा य // 5 // इत्यादि. गंजीरार्थस्तुतिस्तोत्राणि पुनरेवं-थुश्योत्ता पुण नेया। गंजीरपयनविरश्या जे न // सप्ऋयगुणुकित्तण-रूवा खड्नु ते जिणाणं तु // 1 // तेसिं अगदिगमे / / नियमेणं हो। कुसलपरिणामो // सुंदरनावा तेसिं / श्यरमिवि रयणनाएण // 2 // जरसमणा. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | ईयणा / अन्ना य गुणावि ते समेंति जहा // कम्मजराईथुश्मा-श्यावि तह नावस्यणा / / का // 3 // इति श्लोकनावार्थः // 1 // श्रथ सा पूजा कतिविधेति दर्शयन्नाद .... // मूलम् ।।-चारुपुष्पामिषस्तो त्रै–त्रिविधा जिनपूजना // पुष्पगंधादिनिश्चान्यै-रष्टधेयं | निगद्यते // 1 // व्याख्या-चांरुपुष्पामिषस्तोत्रैरिति, चारूणि प्रधानानि पुष्पाणि कुसुमानि, था. मिषानि नैवेद्यानि, स्तोत्राणि स्तवनानि, तैश्चारुपुष्पामिषस्तो स्त्रिविधा त्रिप्रकारा जिनपूजा जि| नार्चना पुष्पगंधादिभिः कुसुमवासादिभिः, श्रादिशब्दाधूपदीपादातादिग्रहः, चः समुच्चये, अन्यैरप रैराचार्यैरष्टधाष्टप्रकारेयमेषा निगद्यते कथ्यते इति श्लोकार्थः // 1 // अथाष्टविधत्वमेवास्याः सहटांतं श्लोकदशकेनाह.. // मूलम् ॥–शुनैः सुगंधिनिः पुष्पै-यः कुरुते जिनार्चनं / स प्राप्नोति समं कोल् / र. लचंद्र व श्रियः // 1 // पुटपाकादिनिर्गधैर्येयंति जिनेश्वरं // बनते तेऽचिरात्सिहिं / र लसुंदरवज्जनाः // 2 // धूपं दहति यः सारं / जावसारं जिनाग्रतः / स याति लब्धसर्वईि-न। रकेसखिचिवं // 3 / / प्रदीपयति यो चक्क्या / प्रदीपं जिनमंदिरे // स हि स्यादखिलश्रीणां / ना. P.P.AC.Gunratnasun M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्मः / नुप्रन व प्रतुः // 4 // योऽदातैरदातैः शुत्रै-रहतां कुरुते बलिं // कणसार श्वात्यंत / वर्धतेऽसौ कणश्रिया // 5 // जिनानामग्रतो दद्यात् / सुंदराणि फलानि यः॥ फलवत्यः क्रियास्तस्य / गवं. ति फलसारवत् / / 6 // सुगंधसर्पिषा यस्तु / करोति जिनमऊनं // सघृतभृतपात्राणि / स्थापयेहा तदग्रतः // 7 // स गोधन वोदयां / चुक्त्वा नोगपरंपरां // दी निःशेषकोशः। प्रयाति परमां गतिं / / 7 // यः स्नापयति बिंबानि / सुगंधवरवारिणा // सदंजःपूर्णकुंजान वा / ढोकयेद्यस्तदग्रतः // 5 // स प्राप्य सुंदरा लक्ष्मी / रससार श्वेप्सिताः // संपूर्णधर्मसंपत्या / ततो याति शिवालयं // 10 // व्याख्या-शुभैः प्रशस्तैः सुगंधिषिः सुरजिनिः पुष्पैः कुसुमैर्यः कश्चिदनिर्दिष्टनामा कुरु ते विधत्ते जिनार्चनं जिनपूजनं सोऽसौ प्राप्नोति लानते समं सह कीर्त्या ख्याया रत्नचंद्र व र. लचंडानिधानराजपुत्रवत् श्रियः, इति प्रयमश्लोकार्थः // 1 // पुटपाकादिगिरनेकप्रकारप्रधानसुगं धद्रव्यामिपाकादिमिर्गधै सैये केचनार्चयंति पूजयंति जिनेश्वरं, लनंते प्राप्नुवति तेऽचिरात् स्तोककालेन सिदि मुक्तिं रत्नसुंदरवत रत्नसुंदराख्यराजसूनुखि जना लोका इति द्वितीयश्लोकार्थः / / | // 2 // धूपं प्रतीतं दहत्युद्ग्राहयति यः कश्चित्सारं सारद्रव्यनिष्पन्नं प्रधानमित्यर्थः, गावसारमंतःक. Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | रणप्रधानं जिनाग्रतो जिनपुरतः सोऽसौ याति गबति लब्धसर्वठिः प्राप्ताशेषसमृधिनरकेसखित न रकेसरिनामनृपनंदन व शिवं मोदमिति तृतीयश्लोकार्थः // 3 // प्रदीपयति प्रज्वालयति यः कश्चिद्भक्त्या जावेन दीपं प्रदीपं जिनमंदिरे जिनगृहे सोऽसौ हि पूरणे स्याद्भवेदखिलश्रीणां समस्तलक्ष्मीनां जानुप्रन व जानुप्रचानिधाननृपात्मज व प्रजु यको नवेदिति चतुर्थश्लोकार्थः // 4 // यः कश्चिददातस्तंमुखैरदातैरखमैः शुभैर्विशदैरर्हतां जिनानां कुरुते विधत्ते बलिमुपदारं कणसार श्व कणसांराख्यश्रेष्टिपुत्रवदत्यंतमत्यर्थ वर्धते वृद्धिं यात्यसौ से कणश्रिया धान्यलदम्योपलदाणत्वाबेष. श्रीजिरपीति पंचमश्लोकार्थः॥ 5 // जिनानामहतामग्रतः पुरतो दद्यात्प्रयजेत सुंदराणि प्रधानानि फलान्यासनालिकेरादीनि यः कश्चित, फलवत्यः सफलाः क्रिया वाणिज्यादिकर्माणि तस्य फलपू. जाकर्तुनवंति जायंते फलसारवत् फलसारान्निधानराजपुत्रस्येवेति षष्टश्लोकार्थः // 6 // सुगंधसर्पिपा समंधनाशिकापेयघृतेन यः पुनः करोति विधत्ते जिनमानं जिनस्नान, सद्धृतभृतपात्राणि शो. जनघृतसंपूर्णस्थालानि स्थापयेहा न्यसेवा तदग्रतो जिनाग्रत इत्यर्थः, सोऽसौ गोवर्धन श्वं गोवर्धनानिधानकुटुंबिक श्वोदगामुदारां जुक्त्वा नूयोनोगपरंपरां - शब्दादिविषयसुखमालिकां दीणनिःशे P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः ! षकर्माशः प्रलीनाखिलझानावरणीयादिकर्मकलंकांशः प्रयाति गति परमां प्रधानां गति सिजिंगः | तिमित्यर्थः. इति सप्तमाष्टमश्लोकद्दयार्थः // 7 // // यः कश्चित्स्नापयत्यभिसिंचति बिंबानि प्रति माः सुगंधवरवारिणा सुरभिप्रवरनीरेण, सदंनःप्रवरकुंभान वा प्रवरतरविमलजलभृतकलशान वा ढो कयेत्स्थापयेत्तदग्रतो जिनबिंवाग्रतः सोऽसौ प्राप्य समासाद्य सुंदराः प्रधाना लक्ष्मीः श्रियो रंससार श्व रससारानिधानराजनंदन श्वेप्सिताः, संपूर्णधर्मसंपत्त्या परिपूर्णयतिधर्मप्राप्त्येत्यर्थः, ततस्तदनंतरं याति गति शिवालयं निर्वाणनगरमिति नवमदशमश्लोकद्वयार्थः. // 6 // 10 // अयं प्रकरणकारसूचितपुष्पाद्यष्टविधपूजाफलप्रतिपादकरत्नचंद्रादिकथानकानि कथ्यंते, तानि पुनरमूनि, तद्यथा.. अस्ति समस्तसुश्रेष्ट-वस्तुस्तोमविराजितं // जितशत्रुपुरश्रीकं / चार प्रासादसंपदा // 1 // संपदाकुलशालीन-रिलोकसमाकुलं // कुलक्रमागतानेक-सव्यवहारसुंदरं // 2 // मध्यखंडे दितौ ख्यातं / चालतिलकोपमं // बंगाजनपदस्यांत-र्धनधान्यसमाकुलं // 3 // समस्तश तसं सार-सारजूतं महीतले // यत्रैव गारते क्षेत्रे / पुरं विजयवर्धनं // 4 // चतुर्जिः कलापकं // त. | त्रास्त्यनेकसंग्राम-शिरोनियूंढसाहसः // साहसांकसमो राजा / नानां च रत्नशेखरः // 5 // र. Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.GunratnasuriM.S. .
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | लावली च तस्याग्र-महिषी विश्वविश्रुता // संसारसुखसर्वस्वं / हरस्य ललिता यथा // 6 // त. टीका या साधे महाशस्य / कुर्वतः कामसेवनं // संजातस्तनयः सारो। नववृदफलोपमः॥ // समये प्रतिष्टितं नाम / रत्नचंद्र इति स्फुटं // ततोऽसौ वर्धते विश्व-माह्लादयन् यथा शशी // // का. ले समर्पितो राज्ञा / कलाग्रहणहेतवे // कदाचार्यस्य तेनापि / पाठितः सकलाः कलाः // 7 // ततो यौवनमारूढः / परिणीतनृपांगजः // युवराजपंदे पिता / प्रमोदेन प्रतिष्टितः // 10 // एकदा चाश्ववाहिन्यां / निर्गतो हयहेषया / पूरयनंबरं सर्व / महाटव्यां विवेश सः // 11 // ततोऽप्यपह. तोऽश्वेन / सुवेलगिरिगहरे // नीत्वा मुक्त्वा ततो वाजी / जगामादर्शनं क्षणात् / / 1 // कुमारोऽपि पिपासातः / श्रांतो विस्मितमानसः // पपौ निर्मरनियूढं / शीतलं निर्मलं पयः / / 13 / / कंदमूलकृताहार / स्तश्चेतश्च पर्यटन // ददशैकत्र शुब्रोचं / सुंदरं जिनमंदिरं // 14 // प्रविष्टस्तत्र सानंदो / रोमांचांचितविग्रहः // सर्वतोऽपि दिपंश्चक्षुः / कौतुकादिप्तमानसः // 15 // शांतं कांत शिवं सौम्यं / सुरूपं सुमनोहरं // विवं युगादिदेवस्य / दृष्ट्वात्यर्थ मुमोद सः / / 16 / / / ततश्च चिंतयामास / विस्मितो हर्षनिर्नरः / यथा कोऽप्येष निःशेष-विश्ववंद्यो जगत्पनुः।। Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 17 // जगत्पूज्यो जगज्ज्येष्टो / देवदेवो जगतिः // तदहें पूजयाम्येनं / सत्पुष्पैनक्तियोगतः | // 10 // विचिंत्यैवं सुगंधानि / गृहीत्वा कुसुमानि सः॥ जया युगादितीर्थेशं / सप्रमोदमपूपु. जत // 19 // ततः प्रणम्य निःक्रांतो / राजपुत्रो जिनालयात् // बहिर्ममपमागत्य / वेदिकायां निषणवान् // 20 // सानंदो जिनर्विवास्य-न्यस्तदृष्टिरचिंतयत् / / धन्योऽहं पुण्यवानद्य / कृतार्थः कृतरक्षणः // 21 // येन देवाधिदेवोऽयं / मया दृष्टो महापनुः // पूज्योऽयं सर्वदेवानां / ध्येयोऽयं सर्वयोगिनां // 22 // वंद्योऽयं सर्वसाधूनां / त्रातायं सर्वदेहिनां // हितोऽयं सर्वजीवानां / दांतायं सर्वसंपदां // 23 // इत्याद्यनेकधा हृष्टो / यावदास्ते स चिंतयन् // तावदेकः समायातो। वृक्षस्तत्र ननश्चरः // 24 // ततो वापीजलेनाशु / शुचिर्भूत्वा सितांशुकः // गृहीत्वा शतपत्रादि / सुगं. धकुसुमोत्करं // 25 // प्रविश्य जिनवेश्मांतः / पूजयित्वा जिनेश्वरं / विधाय विधिवद्भक्त्या / वि. शुछ चैत्यवंदनं // 26 // दधानः सर्वतो देहे / प्रकटं पुलकोत्करं // ततोऽसौ स्तोतुमारब्धः। सं. वेगातिशयं वदन // 7 // तद्यथा"जय वं जगदानंद | जय वं जगदीश्वर / / जय वं त्रिजगढ़धो। जय त्वं विजगत्प्रनो / / P.P.Ac Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak rust
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ . धर्मः // // जय वं त्रिजगन्नेत्र / जय त्वं जगदर्चित // जय त्वं त्रिजगन्नाथ / जय त्वं नानिनंदन | // 25 // नमस्ते केवलालोक-लोकालोकविलोकिने // नमस्ते नुवनादित्य / नव्यांजोजविका सिने // 30 // नमस्ते सर्वतः सर्प-मोहध्वांतविनाशिने // नमस्ते विश्वविख्यात-सर्वनीतिप्रकाशिने // 31 // नमस्ते सर्वकल्याण-कारिणे क्लेशवारिणे // नमस्ते जक्तिमलोक-नवसंतापहारिणे // 32 // रागो द्वेषश्च मोहश्च / त्रयोऽपि प्रहतास्त्वया // अहं त्वेजिः सदाकालं / प्रहन्ये संततं प्रनो // 33 // हन्यमानश्च देवेश / त्वां शरण्यमुपाश्रितः // ततस्तेन्यो नयोजांतं / रद रद मुनीश मां // 34 // चत्वारोऽपि त्वयात्यर्थ / कषायारातयो हताः॥ अहं पुनरिमैः पापैः / प्र. भो पीडये निरंतरं / / 35 // तदिवं मामिमानुच्चै-ध्यिमानान्महाप्रनो / अचिंत्यशक्तिसंयुक्त / / नाथ वारय वारय // 36 / / कर्माष्टकं त्वयात्यंतं / प्रलयं प्रापि लोलया // नाथेऽपि त्वयि बंकोऽह -मष्टनिरपि कर्मभिः // 37 // तदिदं बच्मालोक्य / वघानां प्रविमोचक // निःकर्मन् सर्वकर्मे न्यो / मां विमोचय मोचय / / 30 // लीलयापि त्वया तीर्णो / विस्तीर्णोऽपि महार्णवः // अहं तु तत्र मज्जामि / कर्मसंजारनारितः // 35 // प्रसीद सांप्रतं स्वामिन् / मतं मां जवार्णवे // सः | PP.AC.Gunratnasuri M.S... Jun Gun Aaradhak Trust
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका | धर्मपोतमारोप्य / देव तारय तारय // 40 // ध्वस्तमिथ्यात्वनिष्स्त्वं / त्वं निद्रासुप्रबोधकः // मि. थ्यात्वनिष्या सुप्तं / मां प्रबोधय बोधय // 41 // किंबहुनांतरैः सर्वैः / शत्रुजिः सततं सदा // ह. न्यमानं जगत्त्रात-मिपालय पालय // 4 // अनंतपरमानंद-युक्त मुक्तिसुखालय // सुप्रसन्नं मनः कृत्वा / मां प्रापय शिवालये // 43 // त्वं स्वामी स्वं च मे बंधु-स्त्वं मित्रं त्वं च मे गुरुः // त्राणं त्वमेव देवेश / नृयाज्जन्मनि जन्मनि // 4 // नवं जवसंत्रांत-जंतुसंवानरदांक // नृयान्मे जूयसी जक्ति-स्त्वय्येव परमेश्वर / / 4 / / तथा प्रसीद मे नाथ / शरणागतवत्सल // यथाज्ञां तावकी पूर्णा-मासंसारं करोम्यहं // 46 // एवं स्तुत्वा जिनाधीशं / संवेगजरनिरः // जिनालयादिनिःक्रम्य / निषमः सोऽपि मंडपे // 7 // ततो गत्वा कुमारोऽपि / तं ननाम नतांगकः // नपविश्य तदासन्ने / पप्रबेदं कृतांजलिः // 4 // केनेदं कारितं तुंगं / सुंदरं जि. नमंदिरं // को वा देवाधिदेवोऽयं / कुतो वा त्वं समागतः // 4 // गंतव्यं वा त्वया कुत्र / कुत्र वाव स्थितिस्तव // स प्राह श्रूयतां वत्स / सावधानेन कथ्यते // 50 // ' वैताब्यपर्वते रम्ये / पुरे गगनवल्लभे // सूरपनाभिधस्तत्रा-नवन्मम पितामहः // 51 // ते. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नेदं कारितं वत्स / जिनवेश्म मनोहरं // युगादिदेवदेवोऽय-मृषभो जिनपुंगवः // 55 // था / - गहामि त्वहं तस्मा-पुराद्गनवल्लनात् // गंतव्यं तु न कुत्रापि / मया मर्तव्यमत्र हि // 13 // यतः कल्ये समायातो। विद्याचारणसन्मुनिः // केवलज्ञानविज्ञात-विश्वव्यापार विस्तरः // 14 // स वंदित्वा मया पृष्टः / प्रमाणं निजकायुषः // तेनोक्तं दिवसा जद्र / पंचैव तव जीवितं // 55 // तत्त्यक्त्वा सर्वमारंभ-मुद्यब स्वहितंप्रति // कुरु पारत्रिकं कार्य / धर्मे चित्तं निवेशय // 16 // आकर्येदं ततस्तूर्ण-महमत्र समागतः // विधिनानशनं कृत्वा / मरिष्यामि गिराविद / / 57 // तत्तवापि जिनो देवः / पूजनीयोऽस्तु सर्वदा / / धर्मस्तेन प्रणीतोऽस्तु / गुरवस्तु सुसाधवः // 17 // तथा जो न त्वया जीवा / मारणीया निरागसः / / नैवालीकं वचो वाच्यं / नो कार्यान्यधनस्पृहा // एए // परदारा न जोक्तव्याः / कार्यो नातिपरिग्रहः // मद्यं मांसं च द्यूतं / दूरतः परिवर्ज येः // 60 // पापर्षि मा कृथा वत्स / मा कृथा रात्रिनोजनं // माश्नीयाः फलमझातं / वेश्यासक्तिं च मा कृथाः / / 61 // त्याज्यो दुर्जनसंसर्गः / कार्या सज्जनसंगतिः // तदेष श्रावको धर्मः / सि. सिौख्यकरोऽस्तु ते // 6 // तथैनं जो महासत्व / गृहाण विधिपूर्वकं // मंत्रं पंचनमस्कार PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / नामक नवनाशकं // 63 // यत्प्रजावेण निःशेषं / वांजितं जायतंगिनां // नश्यति व्यापदः सर्वाः | बीमा / संति सानुग्रहा ग्रहाः / / .64 ६.यतः . धन्नाण मणोनवणे / सघाबहुमावट्टिनेहिलो // मिबत्ततिमिरहरणो। वियर नवकारवर दीवो / / 65 // जाण मणवणनिकुंजे / रम नमोकारकेसरिकिसोरो // ताणं थपिंदोघुट्ट-थ. दृषणा न नियमावि // 66: // तानिविझनिगडघडणा। गुत्ती ता वऊपंजरनिरोहो // न य जा व खलु जविन / एस नमोकारवरमंतो / / 67 // दपिठनिकुर-सुरुदिठ्ठीवि ताव हो परो // नवकारमंतचिंतण-पुत्वं नालाविळ जाव // 6 // मरणरएंगणसंगाम-गामग्गामनगरमाईणं // . एयं सुमरंताणं / ताणं समाएं च-नवे ॥६ए / तथा--जलमाणमणिप्पहपुण-फारवरफणिवणाहिंतो // पसरंतकिरणनरभग्ग-नीमतिभिरंमि पायाले // 70 // चित्ताणंतरघडमा "-माणसाणंदिरंदियबाणं / विलसति दाणवा किर / तं सुनमोकारफुरियलको // 71 // जुयलं // जंपिय विसिम्पयई-विज्जाविनाणविणयनयनिनणं ॥'अकलियपसरपसरंत-कंतजसंगरि / यजुवणयलं // 72 // वच्चंतपुरत्तकलत्त-पुत्तपामोखसयलमुहिसयणं // आणापडिजाणुना PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | दिगिदिकम्मकारिजणं // 3 // अबिन्नलजिविबड्ड-सामिभोश्तवियरणपहाणं // रायामच्चाइ विसिठ्ठ-लोयपयई बहुमयं च // 4 // जह चिंतियसंपांत-सुंदरं दिनदुकहचमकं // पावि. ज्जर मणुयत्तं / तंपि नमोकारफललेसो // 15 // चनहिं कलावयं / / जपि य सवंगपहाण-ख. डहचनसहिसहसवणियाणं // बत्तीससहस्समढ-पजावजासंतसामंतं // 6 // सुरपुरसरिबबनव इ–गामकोडीकडप्पदुप्पसरं // सुरखोयसरिसपुरखर-विसत्तरीलकसंखालं // 9 // बहुसंखखेमकब्बड-ममंबदोणमुहबहुवसिमं // दीसंतकंतसुंदर-संदणसंदोहदिनदिहं // 70 // परचककंपणाणप-दप्पपाश्कचक्कसंकिन // पगलंतगंडमंमल-पयंडदोघुट्टथट्टिवं // 7 // मणपवणजवण चंचल-खुरकयखोणितलतुरंगालं // सोलसहस्सपरिसंख-रककजकपरिस्कित्तं / / 70 // नवनिहिचोदसरयण–प्पहावपानाजवंतसयललंबं // खंमजरहखेत्ता-हिवत्तणं लाए भुवणे // 1 // तंपि हुकिर सघा-सलिलसेयपरिवट्टियस्स तस्सेव // पंचनमोकारतरुस्स / कोवि फलविलसिय वियारो // 7 // हिं कुलयं // . . ! जंपिय सियदेवंसुय-संतुयसुरसयसुंदरुबंगे // सिप्पिपुमंतो मोत्ता-हलंव नववज्जए तत्तो / PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / // 3 // बाजम्मं रम्मतए / याजम्ममुदग्गजोवणावबो // आजम्मं रोगजरा-रयसेयविवञ्जियः | का सरोरो // 7 // आजम्मं एहारुवसहि-मंसरुहिराशणुमलविमुक्को // आजम्मं अमिलायंत-म. लवरदेवदूसवरो // 5 // नत्त तजच्चकंचण-तरुणदिवायरसमप्पहसरीसे // पंचप्पहरयणाहरणकिरणकब्बुरियदिसियको // 6 // अखंगममंमल-लुलंतकुंमलपयापयासिलो // रमणीयरमणअमरण रमणीगणमणहरो किंव // 7 // गहचकमेकवेलं / पाडेलं नूयलं भमाडेन / सय लकुलाचलचक्कं / चानेलं तह य लीलाए || जज // माणसपमुहमहासर-सरियादहसायराणसलिलाइं॥ पलयपवणेव समकाल-मेव सतो विसोसेनं // 7 // तेलोकपूरण / एकखणच्चिय महल्लतरुरूवो // परमाणुमेत्तस्वोवि / तह यं हो लहु समडो॥ 50 // किं बहुणा संतंपि हु / असंतयं तह असंतमवि संतं // चक्कं एकखणच्चि य / दरिसेनमलं करेलं वा // 1 // नमिरसुरविसरसिरमणि-महुघरमालाविच्चुरियपान // नंगापहिठ-सत्वमुतिपरिवारो // 7 // चिं. ताणंतरसहसत्ति-संपताणुकूल विसयगणों // अणवस्यरुश्सुकम-विलासकरणेकदुललिन // // 3 // अणिमिसनयणसहस्सा-वलोयसमकाललघदध्वो // समकालोदयसमुचिय-सयलसुहः P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | कम्मपयईस / / ए४ // रिकिपबंधबंधुर-विमाणमालाहिवत्तणं सुरं // पाल अखलियपसरं / सुर लोए किर सुरिंदोवि // 45 // तंपि असेसं जाणसु / सम्मं सप्वावगगजविहियस्स // पंचनमो. कारारा-हणस्स लीलाश्यलवोत्ति // 6 // इत्यादि. स चायं पंचनमस्कारनामा महामंत्रः ॐ नमो अरिहंताएं' इत्यादि. ' ध्यातव्योऽयं त्वया जड / सन्मंत्रः शुचिना सदा // येनेप्सितार्थसंसिधि-र्जायते ते निरंतर // ए // मह्यमपि त्वया भद्र / म्रियमाणाय सादरं // देयोऽयं निकटस्थेन / कर्णाभ्यणे स्फुटादार // 7 // तथा नो मम विद्यते / हे विद्ये पाठसिधिके // एकाकाशगमा नाना / हितीया बहुरू पिणी // ए // तदेते वे वरे विद्ये / गृहाण मम तुष्टये / / स्थातव्यं च ममाभ्यणे / दिनानां पं. चकं त्वया // 10 // ततस्तथेति तहाक्यं / कुमारः प्रतिपन्नवान् // अय योऽप्युवाचेदं / सुरते. जाः कुमारकं // 1 // खस्थाने संति मे भूरि-बांधवाः स्नेहनिर्जराः // समायातोऽत्र. तेनाह-मेका क्येव मुमूर्षया // 2 // अनाख्यायैव बंधूनां / समाध्यर्थ वराचले // तदहो कुरु साहाय्य-मसहाय| स्य सांप्रतं // 3 // नमस्कारप्रदानेन / ममोत्पादय निर्वृति // कुमारेणापि तद्दाक्यं / तथैव च प्र. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 धर्मः | तिश्रुतं // 4 // ततो दावपि संविमौ / ततः स्थानात्समुबितौ // गृहीत्वा चारुपुष्पाणि / पूजयित्वा मा जिनेश्वरं // 5 // विधाय विधिना सम्य-संपूर्ण चैत्यवंदनं / / कृत्वा च सुप्रणिधानं / निष्क्रांती जिनमंदिरात् // 6 // युग्मं / गतौ दक्षिणदिग्नागे / तस्यैव जिनवेश्मनः / स प्रमृज्य ततस्तत्र / सुविशालं शिलातलं // 7 // सूरतेजास्ततस्तस्मिन्नुपविश्य सुधीरधीः // विविधानशनं कृत्वा / वक्तुमेवं प्रचक्रमे // 7 // नमोत्थुणं अरिहंताणं जगवंताणं' श्यादि. ते लोकपूयणिज / जगप्पईवे. जिणे जियारिंगणे // वंदामि जे अईए / अणाकालेण सिधिगए // // वंदामि सं. पयं जे / विहरंति महाविदेहवासम्मि // वंदामि जे जविसति / एसु पन्नरसु खेत्तेसु // 10 // वं. | दामि णिठियठे। अणाकालेण जे गया मोकं // तिबयरसिया-एहिं एहिं सक्वेवि // // 11 // वंदामि गणहरिंदे / देविंदनमंसिए महासत्ते // तीयाणागयन्नेए / संपयकालेवि जे ते न // 12 // वंदामि बारसंगी-समग्गसुयधारए महासत्ते / तीयाणागयसपश्-नेयगए सव्वगावे. ण // 13 // वंदामि वंदणिऊ / सदेवमणुयासुरस लोगस्म // दसपुविणो अईए / अणागए व. | दृमाणे थ॥ 14 // जे केश जगप्पहाणे / थायरिए पायरियमहासत्ते / / चरणकरणप्पहाणे / अ. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नंगधरे जहासत्तिं // 15 // तीयाणागयसंपर-नेएणं जे जयंमि पायरिया // ते सत्वेवि मह. प्पा / वंदे परमाए नत्तिए // 16 // वंदामि वंदणिज्जे / अवज्जसंजमगुणुज्जुए धीरे / सुयसाग रमगिलाए / अनाविते नवप्नाए // 17 / / जरहेवयविदेहे / नाणा समन्निया महासत्ता // देहेवप्पम्बिधा / अखंडियवयकलाविल्ला // 17 // अधारससीलंगाण-धारया सयलगुणगणाश्ना // जे केश तीयणागय-संपकालाएगा मुणिनं // 15 // ते नगवंते तेल्लोक-पूयहाणंगए म. | हासत्ते // मणमा वणसा काए--ण वंदिमो परमविणएणं // 20 // तहा जिणसिराकेवलीणं / मणपऊवनानिहिनाणीणं // गणहरपत्तेयाणं / सयंसबुघाणनाणी. णं // 21 // चोदसपुवीण तहा / दसपुवीण य तहन्नसूरीणं // आगमववहारीणं / पुर जत्तिए विणएणं // 25 // नाणंमि दंसणंमि य / चरणंमि तमि जेल अश्यारा // तेहं बालोएम।। मणसा वयसा य कारण // 23 // काले विणए य तहा / बहुमाणुवहाण तह अनिन्हवणे // जमे वितहमणुचियं / तं निंदे तं च गरिहामि // 24 // वंजणयले तह तदु-नए य तह सुय. | हराण किश्कम्मे // जं किंचि मया एवं / वितहायरियं तयं निंदे // 25 // संका कंखा वितिगि PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- | डा / पसंस तह संथवो कुलिंगीण // संमत्तस्सईयारे / जे न कए निंदिमो ते न॥ 26 // ज / का वहा जन्न कया / मुणीण तह दुखियाण थिरकरणं / जिणधम्मे वचल्लं / बालगिलाणा विसयं | तु // 27 // नत्तीए जन्न कया / पजावणा पवयणमि जश्णंमि // तिविहं तिविहेण य / तयं नि: दामि इमाण पञ्चकं // 27 // पाणिवहमुसावाए / अदत्तमेहुणपरिग्गहे चेव / / विरइए जं वितहं / कयंति तं निंदिमो इएिहं // 25 // इंदियकसायजोगे / पमुच्च जं वितहसेवियं किंचि // तं ए. याणं पुरन / तिविहेणं निंदिमो एस // 30 // बारसभेयंमि तवे / अश्यारो बायरो य सुहुमो वा // तं एयाणं पुरन / तिविहं तिविहेण निंदामि // 31 // खामेमि सत्वे जीवे / सवे जीवा खमंतु मे // मेत्ति मे सवचएसु / वेरं मनं न केण // 35 // पेतु जिणे सवे / सिधा यवि लोयपूर या सवे // पुरन जगवंताणं / तुम्हाणमिणं तु सवपि / / 33 / / पाणवहं सुहुमेयर–तसथावरगो. यरं तु तिविहेणं / मणसा वयसा तणुणा / कयकारियअणुमहिं तु // 34 // पञ्चकामि श्याणिं / जावज्जीवाए सबजावेण // तह कोहलोहमायाश्-भेय अलियवयणंपि // 35 // सञ्चित्तमीसथचित्त-गोयरं गामनयररन्नेसु // परकीयादत्तंपि हु / तिविहं तिविहेण वोसरिमो // 36 // दे. 'P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradtak Trust
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ gu धर्मः | वीहिं माणुसीहिं / तिरिकजोणीहिं मेहुणं सवं // धम्मोवगरणवां। परिगहं वोसिरेऽवऊ / / दीका // 37 // सवं असणं पाणं / खाश्मं तह सामं च तिविहेणं // तुम्ह पुरज श्याणिं / वोसिरिमो जावजीवाए // 30 // छ विजावयंश्चेतः-संशुध्या शुधभावनाः // स्मरन् पंचनमस्कारं / नत्या संविममानसः // // 35 // प्रतिजागर्यमाणश्च / रत्नचंण सादरं / सत्वेषु समतां वित्र-ज्जीवित्वा दिनपंचकं // // 40 // यंते समाधिना मृत्वा / जातः कटपे स पंचमे // इंद्रसामानिको देवो / दीर्घायुश्च महठिकः // 1 // त्रिनिर्विशेषकं // यथासौ रत्नचंद्रोऽपि / तं निर्याम्य ननश्चरं // दिची दिशमाश्रित्य / चलितः पर्वतात्ततः // 42 // गबता च कुमारेण / दृष्टमेकत्र सुंदरं / / काननं नागव ख्यादि-नानामंडपसंकुलं // 3 // तस्य मध्ये च शुब्रोच्चः / प्रासादः सुमनोहरः // थारूढः कु. मरस्तत्र / सानंदो गतसाध्वसः // 4 // तत्रापश्यत्सुरूपाढ्यं / सुंदरं कन्यकाइयं // पृष्टे च ते कु. मारेण / के युवां किमुनामिके // 45 // एकाकिन्यौ किमित्यत्र / तिष्टतः कथ्यतां मम // तत्रैका | वक्तुमारब्धा / कंपमानांगयष्टिका // 46 // श्रूयतां जो महासत्व / संक्षेपात्तव कथ्यते // वैताढये P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- | दक्षिणश्रेण्या / पुरे गगनवाने // 7 // हेमचंद्रान्निधानोऽस्ति / विद्याधरमहाप्रतुः // अहं तु पुः / का त्रिका तस्य / नाम्ना मदनसुंदरी // 4 // मत्पित्रा चान्यदा पृष्टः / सिम्पुत्रो विचक्षणः // यथा स्या मम सत्पुत्र्याः / को भर्ता नविता वद // 4 // ततस्तेन समादिष्टो / रत्नशेखरनंदनः // र लचंद्र इति ख्यातः / कुमारो चुमिगोचरः // 50 // ततोऽहं पुष्णती तंत्र / सत्कलाः सकला थ. वि // संतिष्टामि निजे गेहे / सखीचक्रसमन्विता // 21 // - अन्यदा जानुवेगस्य / पुत्रेणाहं विलोकिता // नानुप्रजानिधानेन / कामांधेन दुरात्मना / // 52 // ततः संहत्य मामत्र / प्रासादे स विमुक्तवान् // स्वयं पुनर्गतः पापो / विद्यासाधनहेतवे // 53 // तथेयं या द्वितीयात्र / कन्यका कनकविः / / पुत्री चंपाधिराजस्य / नाम्ना तु रत्नमेख ला // 55 // एषापि तेन पापेन / ततो हृत्वा उरात्मना / मुक्ता ममांतिके कामं / कामपीमित चेतसा // 55 // तदेष ते मया सर्वः / स्ववृत्तांतो निवेदितः // सांप्रतं श्रोतुमिबामि / गोत्रं नाम च तावकं // 16 // कथयानुग्रहं कृत्वा / कुरुष्व मम निवृति // कुमारोऽपि स्ववृत्तांतं / तस्यै सर्व | न्यवेदयंत // 57 / / श्रुत्वेदमाहतुः कन्ये / समासंदितमानसे // अहो नौ कीदृशं पश्य / सत्क P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | ब्याणमुपस्थितं // 27 // यस्मादमृतवृष्ट्यामं / संजातं तव दर्शनं // नूनमरण्यवासोऽपि / स्वर्गाः वासंसमोऽजनि // 27 // तन्नाथालं विलंबेन / शीध्र परिणयस्व नौ // यावन्नायाति मूढात्मा / पापोऽसौ खेचरोऽधमः // 60 / / कुमारोऽपि हि ते कन्ये / संक्षेपात्परिणीतवान् // ततस्तिष्टति सा. नंद-स्तत्र यावदाणांतरं // 61 // तावद्भानुप्रभो वेगा-दाजगाम तदंतिकं // विलोक्य कुमरं तत्र / कोपाविष्टोऽब्रवीदिदं // 6 // रे रे शस्त्रं गृहाण त्वं / यद्यस्ति तव पौरुषं // एषोऽहं मारयामि त्वां / रटतं विस्वरैः स्वरैः // 63 // एवमाक्रोशयन्नुचै-रागतः कुमरांतिकं // मुक्तः खऊप्रहारश्च / कुमारस्य यथावलं // 64 // कुमारेणापि वंचित्वा / खाघातं तकं जवात् / / प्रदतः खा. मादाय / स दुष्टः खेचरोऽधमः // 65 // प्रापितः पंचतामाशु / रंजितं जार्ययोर्मनः // ततो नार्ये गृहीत्वासौ / ततः स्थानाहिनिर्गतः / / 66 // स्तोकांतरं गतो याव-त्तावदन्तं गतो रविः // गूढहारां गृहाकारां / दृष्ट्वासौ वंशजालिकां // 67 // प्रिये प्रविशयामास / तत्र सानंदमानसः // स्वयं तु खममादाय / बारदेशे व्यवस्थितः // 6 // // गता रात्रिः क्रमेणाथ | यावदालोकते प्रिये // ता. | वत्ते वीदते नैव / तस्मिन वंशकुमंगके // 67 // ततोऽसौ चिंतयामास / विस्मयाकुलमोनसः / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्मः / व गते ते कथं चापि / केन नीते मम प्रिये // 10 // ___एवं चिंतातुरो यावत् / स तिष्टति कुमारकः // तावदेकं सुरं कांतं / संपश्यति पुरः स्थितं / / // 31 // देवः प्राह कुमार त्वं / किं जानासि न वेति मां // न वेति कुमरो ब्रूते / सुरः प्राह निशम्यतां // 12 // सोऽहं विद्याधरो जऽ / यस्तु निर्या मितस्त्वया // मृत्वाहं पंचमे कटपे / शकतुल्यः सुरोऽजनि / / 73 // तदहो मा कृथाः खेदं / त्वदीये यद्गते प्रिये // अचिरादेव ते ताभ्यां / साध संगो जविष्यति // 14 // चिंतारत्नमिदं सर्व / चिंतितार्थप्रदायकं / गृहाण कुरु मे तुष्टिं / कुमारोऽपि तथाकरोत // 35 // सुरः प्रोवाच भूयोऽपि / कुमर त्वं व्रजाधुना // वैताब्यपर्वते रम्ये। पुरे गगनवल्लने / / 16 // स्थातव्यं च त्वया तत्र / हेमचंऽस्य मंदिरे // तिष्टतस्तत्र ते सर्व / सं. पत्स्यते समीहितं // 9 // तथा नऊ त्वया यत्नः / कार्यो धर्मे जिनोदिते // धर्म एवांगिनां ये न / सर्वकल्याणकारकः / / 30 // यतः-धर्माऊन्म कुले शरीरपटुता सौजाग्यमायुधनं / धर्मेणैव भवंति निर्मलयशोविद्यार्थसंपत्तयः // कांताराच्च महागयाञ्च सततं धर्मः परित्रायते / धर्मः सम्यगु. | पासितो भवति हि स्वर्गापवर्गप्रदः // 7 // यन्नागा मदनिन्नगमकरटास्तिष्टंति निद्रालसा / हारे | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / हेमविऋषिताश्च तुरगा हेषंति यद्दर्पिताः // वीणावेणुमृदंगशंखपणवैः सुप्तश्च यद्धोध्यते / तत्सर्वं सुः / | रलोकसौख्यसदृशं धर्मस्य विस्फुर्जितं // 70 // एवमुक्त्वा गतो देवः / दणादेव सुरालये // ततो गतः कुमारोऽपि / पुरे गगनवाने // 71 // मा मेऽवज्ञा भवेत्तत्र / नूनं श्वशुरमंदिरे / रूपं म. दनमंजर्या / विधाय तद्गृहे गतः // 2 // पिता कंठग्रहं कृत्वा / रुरोद जननी तथा // हा वत्से क गतासि त्वं / केनानीतासि सांप्रतं // 3 // तयापि कथितं सर्व / येन नीता च यत्र च // यानीता रत्नचंण / रत्नशेखरसूनुना // 4 // कासौ कासौ महानाग-स्तैः ससंघ्रममूचिरे // तव संकल्पितो नर्ता / जामाता पुनरावयोः // 5 // कन्यका प्राह मां हारि / मुक्त्वा तेन ति. रोदधे // यत्संबंधिगृहे संतो। न विशंति यतस्ततः / / 06 // - ततश्च हेमचंखेण / वायुवेगास्तुरंगमाः // वरवेगा महाप्राणा / योधाश्चापि समंततः // 7 // संप्रेषिताः प्रयत्नेन / कुमारान्वेषणाकृते // गत्वागता न तैर्दृष्टो / रत्नशेखरनंदनः / / // सखेदः पार्थिवो जातः / साशंका हेमसुंदर // अहो गृहागतो दूरी-जूतो जामातृकः कथं // 7 // य. द्यसावुपरोधेन / नागबति गृहे स्वयं // किमर्थं च करे कृत्वा / नानीतः पुत्रिके त्वया // 70 // | PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म / त्वं हि तस्य मया दत्ता / विवाहश्चात्र वत्सरे // भविष्यत्यंतरा कर्म ! यदि ते नो विवाधकं // 1 // | प्रेषितः पुरुषस्तेन / लेखहस्तो. महारथः // बंगाजनपदे गत्वा / पुरे विजयवर्धने // 7 // रत्नशे खरबूपाय / गत्वा लेखमथार्पयत् // जाणतोऽनेन नूपोऽसौ / विनम्य विधिपूर्वकं // 23 // हेमचं. 4] द्रनरेंद्रस्य / सुता मदनमंजरी // रत्नचंडाय सा दत्ता / युष्मभ्यं यदि रोचते // ए४ // श्रुत्वेदं स. विषादोऽसौ / तस्मै प्रत्युत्तरं ददौ // अश्वारूढश्व पुत्रो मे / नीतः केनापि वैरिणा // 55 // श्रा: श्वीयं पृष्टतो लमं / पादातं च समुन्तं // तदद्यापि च नायाति / सखेदा वयमास्महे / / 76 // प्र. तिलेख समादाय / गब त्वं निजमंदिरे // सति धार्मणि चिंत्यंते / धर्माः किं कथ्यतेऽधुना // 7 // एतत् श्रुत्वा समायातः / स्वस्थाने लेखवाहकः // मुखेन कथितं किंचि-लेखोऽपि च समर्पितः // li Qu- // अहो संसारवैचित्र्य-मुजयत्राप्यनिर्वृतिः // हेमचंद्रो विचिंत्यैवं / मनसा मौनमाश्रितः | || श्यामाकारा कुरूपा च / जाता मदनमंजरी // किमेतदिति सोदेगा। संपन्ना हेमसुंदरी // 100 // कदाचन कृशा स्थूला / गौरी तन्वी कदाचन // नानारूपधरा दृष्टा / सिध्योगेव यो गिनी // 1 // विस्मिता जननी तस्या / जनकोऽपि च विस्मितः // एकांते जाणिता तान्यां / किं P.P.AC.Gunratnasuri M.S... Jun Gun Aaradhak Trust
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | वं मदनमंजरी // 2 // तयोक्तं कथयिष्यामि / सर्वं हि समयागतं // या काचियेन संजाता / ना. नारूपंविधायिका // 3 // तस्मिन्नेव दिने नक्त-मदृश्यांजनयोगतः // जनोक्तं शृण्वती भ्रांता / प्रतिवेश्म पुरेऽखिले // 4 // एकस्मिंश्च गृहे ब्रूते / वृघा विद्याधरी वचः // सुतां संक्षेपतो वत्से / सामग्री प्रगुणां कुरु // 5 // प्रझसी मम पुत्रेण | मेघनादेन साधिता // यात्रा युगादिदेवस्य / महाटव्यां प्रवर्तिता // 6 // यानिन्ये कन्यके तत्र / खेचरी चूमिगोवरी / / गीतनृत्यकलाजालकुशला रूपशालिनी // 7 // नेपथ्यं नोजनं नोगा / जव्यास्तेषां कृते मया // नेतव्याः पुत्रसंदे. शा तद्याने प्रगुणीनव // 7 // ततस्तया यथादिष्टं / समस्तं प्रगुणीकृतं // ततश्चचाल सानंदाही गगनवम॑ना // 7 // तदनु कौतुकादिप्ता / चेले मदनमंजरी // पश्यंती च महीं रम्यां / सं. प्राप्ता जिनमंदिरे // 10 // बहुविद्याधराकीणे / नानाविद्याधरीभृते // कर्पूरागुरुसंदोह-गंधद्रव्यैमनोहरे // 11 // युग्मं / / दृष्टं युगादिदेवस्य / बिंब जनमनोहरं // विधाय सहजं रूपं / रत्नचंद्रे ण तत्क्षणात् // 12 // रोमांचांचितगात्रेण / सुगंधा सुमनोहरां / गृहीत्वा मालतीमालां / पूजितः | परमेश्वरः // 13 // परमात्मा जगन्नाथः / पुत्रीयितजगतत्रयः // ऋषनो नवकांतार-सार्थवाहो / Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म-निरंजनः // 14 // त्रिभिर्विशेषकं // चिरं चालोकि पूजादि / निर्निमेषेण चकुषा // तनूकृतो नवांनोधिः / संजाता चित्तनिवृतिः // 15 / / योन्यस्ततः पश्यन् / स्निग्धदृष्ट्या जिनाननं / / प्रेदामंडपमागत्य / निषणो वरविष्टरे | // 16 // अत्रांतरे सशृंगारा / सर्वलोकमनोहरा // अष्टादशाब्ददेशीया / नर्तिता रत्नमेखला // // 17 // आदिप्तश्च जनः सर्वः / शिरांसि च धुनापितः / अहो नृत्यकला काचि-दपूर्वात्र वि. लोकिता // 17 // ततः प्रनर्तिता हाव-भावसारं ससंत्रमं // हेमचंद्रनरेंद्रस्य / सुता मदनमंजरी // 15 // तयापि रंजितो लोको / गुणग्राही विनिर्मितः॥ गता सा नृत्यपर्यते / तत्रस्थपितुरंति के // 20 // हेमचंद्रनरेंजेण / स्नेहसारं ससंभ्रमं // संतोषामृततृप्तेन / पृष्टा मदनमंजरी // 21 // वत्से कथय मे सर्व / विस्मयो मम वर्तते // क नीता केन चानीता / त्वया किं वान्वयत // // 2 // तयापि मूलतः सर्व / यथावृत्तं निवेदितं // मद्गृहे च त्वदाकारा / त्वदावाना च कन्यका // 23 // दणे क्षणेऽन्यथाकारा / नटीवाश्चर्यकारिणी // सा का कथय मे पुत्री / यदि त्वं मदनमंजरी // 24 // तयोक्तं न विजानेऽहं / तात तत्वं शरीरिणां // त्रुरिधूर्तसमाकीर्णा / नानाः / P.R.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ कारा वसुंधरा // 25 // दंतव्यं मम तातेन / यदात्मा परिणायितः / / गुरूणां हि प्रमोदाय / मि जदुश्चेष्टितं मम // 26 // राजाह मर्षितं पुति / ते जर्ता कुत्र सांप्रतं // अत्रांतरे वनावस्थो / र. | लचंद्रस्तयेदितः // 27 // तत्समीपे स्थिता रत्न-मेखला मुदितानना // दृष्टा मदनमंजर्या / त तः पित्रे निवेदितं // 20 // तेनापि स समाहूतः / समायातस्तदंतिके / / पृष्टश्च जो महासत्व / र. लचंडः कुतो नवान् // 27 // स च प्राह सुवेलाख्य-पर्वतात्तु परित्रमन् // प्रयोजनवशादत्र / | संप्राप्तो जिनमंदिरे // 30 // ततो गतस्तमादाय / हेमचंद्रो निजे पुरे / सकलत्रो धृतस्तत्र / गुरु | गौखयोगतः // 31 // हेमचंद्रनरेंजेण / पृष्टा मदनमंजरी // ब्रूहि त्वं यदि जानासि / विस्मयो म | म वर्तते // 32 // नानारूपधरः कोऽयं / वडूपेण च मद्गृहे // स्थित्वा गतो न वार्तापि / कथि | ता तेन गबता // 33 // साचख्यौ ज्ञातवृत्तांता / स्वपित्र नर्तृचेष्टितं // यथावझानियानेन / द र्शितििनजा तव // 34 // ततो रंजितचित्तेन / हेमचंण जल्पितं // अहो वीर्यमहो लब्धि ऋमिगोचरचारिणः // 35 // जूमिगोचर इत्येषा / अनास्था नैव संगता // विद्याधरोऽयमित्येष / | बहुमानोऽस्तु संगतः // 36 // ततोऽसौ दिगुणस्नेहः / संपश्यति वधूवरं // स्वमुतातो विशेषेण / / P.P. Ac Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- / वल्लानां रत्नमेखला // 37 // मेघनादेन सानंदं / नृत्यंती रत्नमेखला // दृष्टा मनःप्रविष्टा च / हृ| त्वा नीता च पर्वते // 30 / / वसंतसुंदराबाने / जरनि:रसंकुले // नानावृतासमाकीणे / गुहाकूटसमाकुले // 35 // ततः संजातखेदेन / हेमचंजेण सादरं // स्मृता विद्या तया सर्वः / वृत्तांतोऽ. स्य निवेदितः // 40 // स्थाने स्थाने ततस्तूर्ण / साम! रत्नचंद्रकः // निषेध्य गलतः सर्वान् / विद्याधरमहानटान् // 41 / एकाकी खामादाय / वार्यमाणोऽपि खेचरैः / / चचाल विकटैः पादैः / खासत्वसमन्वितः // 42 // वसंतसुंदरे प्राप्तो / गिरौ दृष्टश्च खेचरः // मेघनादो रुदंती च / स. शोका रत्नमेखला // 43 // समाकृष्य ततः खऊ / रे रे नव पुरो मम // प्रजटपन मेघनादस्य / तुमन्यर्णमागतः // 44 // लमं ततस्तयोर्युकं / मत्तहिरदयोखि // परस्परं महाघोर-मतीवानि. धचित्तयोः // 45 // जित्वा दणेन तं कृत्वा / प्रहारशतजर्जरं / गृहीतमायुधं तस्य / कुमारेण ब. लादपि // 46 // ततः संरोहिणीयोगा-प्रहारास्तस्य तत्क्षणं / संरोहिताः कुमारेण / खेचरः प्रगुणोऽनवत् // 4 // ततस्तस्मै वसा स्वीया / मेधनादेन सादरं // तत्रैवानीय संक्षेपा-दत्ता कनकमंजरी // 4 // . . Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः कारितं च तया साधू / पाणिग्रहणमंगलं // कुमाररत्नचंद्रस्य / खेचरेण प्रमोदतः // 4 // | दत्तं च मेघनादेन | धनदेवेन पुष्कलं / धनं कनकमंजर्या / लदशः कोटिशोऽपि वा // 10 // ददौ च रत्नवस्त्रादि / कुमारायापि खेचरः // ततो गतो निजे गेहे / तामादाय कुमारकः // 11 // सस्नेहं दृश्यमानोऽसौ / हेमचंण नूलुजा // धास्ते तत्र प्रमोदेन / कांतात्रयसमन्वितः / / 5 // रत्नचंडकुमारेण / विनम्य जाणितो नृपः // सांप्रतं तात गहामि / पश्यामि पितरौ निजौ // 53 // हेमचंऽनरेंण / विमानं प्रगुणीकृतं // मृतं च भूरिरत्नानां / मुक्तानां वरवाससां // 14 // युष्मानिर्यददत्ता मे / ऊढा मदनमंजर / / तत्तात मर्षणीयं मे / संतो हि नतवत्सलाः // 15 // कां. तानिः संहितस्तत्र / विद्याधरगणान्वितः // रत्नचंद्रः समारूढो / विमानं चलितं ततः // 26 // कणादेव च संप्राप्तं / पुरे विजयवर्धने // रत्नशेखरजपस्य | तत्रापि वरमंदिरे // 27 // अवतीर्णः कृतातिथ्यो / रत्नशेखरजूलजा // विद्याधरजनः सर्वः / कुमारेण विसर्जितः ॥रजा युग्मं पितुः पाद ग्रहं कृत्वा / प्रणतो मातृपादयोः // लब्धाशी राजधानां / यथायोग ननाम सः // 55 // वयो. ऽपि च यथाज्येष्टं / प्रणेमुर्गुरुपादयोः // दत्ताशिषश्च ताः श्वश्वा / निषेदुः पादयोः पुरः // 6 // PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- रत्नचंद्रकुमारेण / मातापित्रोः सविस्तरः // कथितो निजवृत्तांतो / यावदन समागतः // 61 // तः | | तो राजाब्रवीदेवं / नास्त्यसाध्यं सुकर्मणां // विपदोऽपि हि पुत्रस्य / संपदो विधिना कृताः // 6 // | कालेन गलता जाताः / पुत्रा जनमनोहराः // कुमारस्य कृतार्थोऽस्मि / मुदितो मेदिनीपतिः॥६३॥ ततो दत्वा निजं राज्यं / रत्नचंद्राय धीरधीः // धर्मस्थाने धनं वरि / विनियोज्य विधानतः // 6 // दमघोषमुनींद्राणां / समीपे व्रतमुज्ज्वलं // विधाय विधिना धीरो / जगाम त्रिदशालयं // 65 !! युग्मं // रत्नचंद्रनरेंद्रोऽपि / पालयामास हेलया // स्वराज्यं नामिताशेष-पालकृतसन्नतिः // 66|| साधिताशेषदुदीतं / पालिताखिलधार्मिकं / कोषागारादिसंपूर्ण / सुरंजितजगानं // 67 / / समुससघशोराशि-धवलीकृत ऋतलं // एकातपत्रमुत्खात-कंटक मेदिनीतलं // 10 // त्रिनिर्विशे. षकं // कांतकांतासुखासक्तो / धर्मार्थकृतसेवनः॥ सर्वलोककृतानंदो / कालं नयति नृपतिः // 6 // एकदा च समागत्य / पुरुषेण ससंज्रमं // विझसोऽसौ यथा देव / दयासुंदरनामके // 10 // त्व. उद्याने समायाता / दमघोषमुनीश्वराः / / प्राशुके मिजागे च / तस्थुः शिष्यगणान्विताः / / 11 / / युग्मं // तत् श्रुत्वा रंजितो राजा / दत्वास्मै पारितोषिकं / / पुरुषं प्रेषयामास / चतुरंगबलान्धितः // / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust . .
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / // 7 // स्वयं चचाल जात्याव-खुरोक्षुम्ममहीतलः // दमघोषमुनींडाणां / वंदनाय धराधिपः॥ | // 13 // गत्वा प्रदक्षिणापूर्व / वंदित्वा भक्तियोगतः // नातिदरे न चासन्ने / स निषाः कृतांज. | लिः // 14 // त्रिनिर्विशेषकं // __प्रारब्धा दमघोषेण / सूरिणा धर्मदेशना // श्रादौ धर्मस्य सम्यक्त्वं / तस्य शुधिविधायकं // // 79 // चैत्यवंदनमाख्यातं / तच पूजापुरस्सरं // पूजा च मुखकोषादि-विधानेन महाफला // // 76 // युग्मं // परिणामोऽपि पूजायाः / समीहितफलप्रदः // विधान विधिना दत्ते / किं किं ना. त्र शरीरिणां // 7 // यतः-चैत्यपूजनतः सम्यक् / शुनो जावः प्रजायते // तस्मात्कर्मदयः सर्व / ततः कल्याणमश्नुते // 70 // एष एव जगत्सारः / शुनो जावः प्रकीर्तितः // एष एव जगत्त्रा. ए-मेष एव च बांधवः // 70 // एष एव जवावते / पततामवलंबनं // एष एव वाटव्या-म. टतां मार्गदर्शकः // 70 // एष एव निषक्कटपः / सर्वव्याधिनिषूदनः / एष एव गदोबेद-करणे | परमौषधं // 71 // एष एव महामंत्रः / परमानंदकारणं // एष एव परं तत्वं / संमतं तत्ववेदिनां॥ | // 2 // एष एव कुमानुष्य-दुःखविबेददायकः / एष एव कुदेवत्व-मनःसंतापनाशकः // 7 // PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ए धर्म- एष एव महामोह-वृदोबेदकुगरकः // एष एव महानिद्रा द्रावणप्रतिबोधकः // 4 // एष एव का गुरुकोध-वह्निविध्यापने जलं // एष एव महामान-पर्वतोद्दलने पविः // 5 // एष मायाकुमं. ग्याश्च / दहने दवसन्निभः // एष लोजसमुऽस्य / शोषणे वमवानलः // 76 / / मत्वेदं शुजनावे. | ना कर्तव्यं जिनपूजनं / / ततः पूर्णविधानेन / विशुद्ध चैत्यवंदनं // 7 // परमेष्टिनमस्कारो। ध्यातव्यस्तदनंतरं // एकसंध्यं दिसंध्यं वा / त्रिसंध्यं वा विधानतः // 7 // अष्टावष्टाधिकं वापि / | शतं वारान जपेदमुं // एकचित्तेन पावेन / प्रत्यहं विजनस्थितः / / नए // ॐनमोऽर्हत इत्यादि / खाहांतं पदमुच्चरन् / मुंचन पदे पदे पुष्पं / सर्वच्छ खैर्विमुच्यते // 70 // अंगानंगप्रविष्टं हि / श्रुतं व्याप्य व्यवस्थितः // एष एव महातत्वं / कथितस्तत्ववेदिभिः // ए१ // शेषश्रुतं परित्यज्य / मरणे समुपस्थिते // एष एव बुधैर्ययः / कर्मनिर्मूलनाकृते // 7 // यदि भक्तिनमस्कारे / श. क्तिः संसारलंघने / अंजक्तिश्चेन्नमस्कारे / न शक्तिर्नवलंघने // 73 / / ऐहिकानि फलान्यस्य / प्रसिघानि पदे पदे // कियंति तव कथ्यते / जानाति यदि केवली // 4 // किंचात्र ये महा| पापा / निर्जाग्याः पुरुषाधमाः / न पढ़ते नमस्कार / न चापि बहु-मन्वते // 55 // य एव ना. / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | विकल्याणाः / पुण्यनाजो नरोत्तमाः // त एव हि नमस्कारं / पठति विहितादरं // 6 // किं | हरिनाषितेनात्र / राजंस्तत्वं निशामय // नमस्कारे मनो यस्य / भवाब्धिस्तस्य गोष्पदं // ए // तदेतदस्य सामर्थ्य / संक्षेपेण निदर्शितं // विशेषेण पुनः कोऽस्य / गुणान् वर्णयितुं दमः // // // एतत् श्रुत्वा जनः सर्वो। जिनपूजाकृतादरः // पंचमंगलपाठे च / प्रवृत्तो विधिपूर्वकं / / // एए // अथ स्वकर्षितुष्टेन / रत्नचंण ऋतुजा // समयं प्राप्य संपृष्टा / दमघोषमुनीश्वराः // // 300 / / भगवन् किं मया पूर्व-जन्मन्यासेवितं शुग्नं // येनेदृदा महानोगा। नृपत्वे समुप. स्थिताः // 1 // अयोचुरवधिज्ञान-विज्ञातनवविस्तराः // सजलांजोदनादेन / नर्तयंतो मयूरकान // 2 // प्रभवो दमघोषाख्याः / सर्वसत्वहितावहाः // पुरे राजगृहे राज-नासीस्त्वं पुष्पशेखरः // 3 // मालाकारो महाग्नः / खन्नावे नैव जद्रकः // एकदा च समायातः / पुष्पाण्यादाय मंदिरे // // जैने जनसमाकीर्णे / जातस्नात्रमहोत्सवं // दृष्ट्वा जैनेश्वरं विवं / जक्तिरल्लसिता तव // ॥शा युग्मं // सुगंधपंचवर्णानां / पुष्पाणां चक्तियोगतः॥ माला स्वयं समादाय / पूजितो जिननायकः // 6 // संजाता परमा श्रघा / संसारः प्रतलीकृतः // बढ़ परनवायुष्कं / नोगसारं तदा PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- त्वया // 7 // मृत्वा चेह समायातो / रत्नशेखरमंदिरे // यत्पूजोपार्जितं पुण्य-मुदीर्णमिह तेऽ. | धुना // 7 // तो देवगतिं गत्वा / त्वा च नृपनंदनः // विधाय निर्मलां दीदां / गंता त्वं शा. श्वते पदे // 7 // श्रुत्वेदं रंजितो राजा / धर्मेऽत्यंत स्थिरोऽभवत् // नत्वा सूरिं गतो गेहे। श्रा वकत्वमपालयत् // 10 // इति पुष्पपूजाकथानकं समाप्तं // श्रीरस्तु // पुष्पपूजाफलं प्रोक्तं / स्वर्गमोदप्रसाधकं // सांप्रतं गंधपूजायाः / फलं शृणुत कथ्यते // 1 // समस्ति सर्वदेशानां / सारन्तो महीतले // बंगाजनपदो नाम्ना / पदं निःशेषसंपदां // 2 // रत्नादिखनिनियत्र / दरंतीगिर्वरं वमु // जनर्षिहेतुन्तानि-यथार्था सा वसुंधरा // 3 // बंगाजनप दे तस्मिन् / नगरं रत्नसंचयं // निवासः सर्वरत्नानां / रम्यं जनमनोहरं // 4 // रराज यत्सदाकालं / सदंतैर्मत्तवारणैः / / सद्गृहैश्च समुत्तुंगैः / सदंतैर्मत्तवारणैः // 5 // हिरदेषु मदो यत्र / धा. तूनां सोपसर्गता // निपातनं च शब्देषु / कुचेषु करपीमनं // 6 // विजिह्वता जंगेषु / परचिंता च योगिनां // वनितोदरेषु तुबत्व-मोष्टेष्वधरसंगवः // 7 // बव तस्य देशस्य / नगरस्य च | शासिता / राजा सर्वजनानंदो / नाना कनकसुंदरः / / 7 // अचिंत्यशक्तिसंयुक्तो / गुरुतेजा म. / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | हाजः / विक्रमाक्रांतनिःशेष-महीपालनतक्रमः // // सवृत्तेन कुलं यस्य / यशोनिः शी लमुज्ज्वलं // शरदभ्रनिभैः कांतै-र्गुणै रूपं च पप्रथे // 10 // तस्याजनि जनी देव-पादपं. कज गिका // नि/तस्वर्णवर्णाना / रत्नमालेति विश्रुता // 11 // सर्वातिशायिशब्दादि-विषयास्वादनिष्टयोः॥ याति कालः सुखेनैव / निबिडस्नेहयोस्तयोः // 12 // अन्यदा सुंदराकारः। शुभस्वप्नेन सूक्तिः // जातस्तयोर्जनानंदी / तनयो रत्नसुंदरः // 13 // हासप्ततिकलावेदी / संजा तः खल्पवासरैः / / मृता माता कुमारस्य / पिता स्नेहेन पश्यति // 15 // सपन्यो मातरः सर्वाः / प्रतिकूलाः समत्सराः // परिवारोऽप्युदासीनः / सर्वोऽपि कुमरंपति // 15 // ____ अन्यदा देशपर्यते / कनककेतुमिपः // स्वर्णसुंदरपस्य / न सेवां प्रतिपद्यते // 16 // याज्ञानंगे समुत्पन्ने / दृतवचनफूत्कृतः // स्वर्णसुंदररूपस्य / दिदीपे कोपपावकः // 17 // स च. चाल महादेषा-चतुरंगबलान्वितः / / गत्वा च तं विनिर्जित्य / वलितः सत्वरैः पदैः // 17 // कुमारोऽपि परावृति-दुःखदुःखितमानसः // निशीथे नक्कमेकाकी। सखकोऽलक्षितो जनैः // 19 // उत्तरायणसंक्रांतौ / मंदतेजाः शनैः शनैः // सुवृत्तः कनकबायः / सवितेव चचाल सः // 20 // / P.P.AC. Gunratnasiri M.S. Jun Gun Apladhak Trust
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- युग्मं // निदाभोगी गतस्त्रानो / रुददेहो महीशयः॥ यत्याचारधरो धीरः / परं नियमवर्जितः / / // 21 // विधिरेवोन्नतिं नीत्वा / निपातयति देहिनं / एकजन्मनि जीवानां / दर्शयति दिजन्मतां // // अन्यस्मिंश्च दिने सुप्तो / दृष्टोऽयं रत्नमालया // वटस्याधो महाटव्या-मेकाकी रत्नसुंदरः // 23 // स्पृष्टः पादतले मात्रा / प्रबुधश्च ससंभ्रमः // गाढं कंठग्रहं कृत्वा / मुक्तकंठं रुरोद सा // 24 // कथं पुत्र महाटव्या-मेकाकी त्वं समागतः // वृत्तांतः कथितस्तेन / परावृतिसमुनवः // 25 // जोजितो नोजनं नव्यं / पायितो निर्मलं जलं // विलिप्ताशेषगात्रश्च / चंदनेन सुगंधि| ना // 26 // कर्पूरपूरसन्मिश्रो / दत्तस्तांबुलबीटकः // स्वस्थावस्थः सुखासीनः / कुमारः स्वस्थचेत नः॥२७॥ पप्रड कुशलं मातुः। कुतस्तेऽत्र समागमः // प्रोवाच वत्स जाताहं / मृत्वा नाना सु. | लोचना // शन / / यदिणी जगति ख्याता / क्रीमंतीह समागता // जवदर्शनसंत्रांता / संप्राप्ता च तवांतिकं // 25 // युग्मं // स नीतश्च तया तूर्णे। विधाय करकुद्मने / पुरे पुस्मितालाख्ये / उत्तराशाशिरोमणौ / / 30 // निधानानि समस्तानि / करस्थानीव पश्यति // अनेनांजितनेत्रो हि | / पुरुषों मेदिनीतले // 31 // तदिदं दृष्टसामर्थ्य / करस्थं कुरु पुत्रक // चूयोऽपि व्यसने वत्स / P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / स्मर्तव्याहं विशेषतः // 32 // युग्मं // से इत्युक्त्वा सा गता देवी। निजस्थानं सुलोचना // दूरादेव कुमारेण / दृष्टमेकं सरोवरं // / | // 33 // गत्वा तत्रांजिते नेत्रे / ब्रांतः पाव्यां समंततः // दृष्टानि च निधानानि / संजातो हृदि ए निश्चयः // 34 // ततश्च तत्सरो दृष्टं / पद्मखमविराजितं // स्फटिकाकाशशुभ्रानिः / शिलानिधि नित्तिकं // 35 // नानारत्नशिलासार्थी-चितसोपानपंक्तिकं // कलकूजितवित्रांत-शकुंतगणसंकुलं / / 36 // शुनादनपयःपूर्ण / कलोलालिविराजितं // घनपल्लवसबायं / लतामंडपमंमितं / / // 35 // त्रिनिर्विशेषकं / प्रविश्यांतःकृतस्नानो / लोचनदालितांजनः // पयः पीत्वा समुत्तीर्णः / वर्णसुंदरनंदनः // 30 // सरोवरसमासन्ने / नद्याने गुणसुंदरे / / शिष्यसंघसमायुक्ताः / सूरयो म. तिसागराः // 30 // सागरादपि गंजीरा / मेरोरपि गरीयसः॥ पूर्णाः परमरूपेण / इपयंतो रुचा विधुं // 40 // नानातिशयसंपन्नाः / सर्वसत्वहितावहाः // धर्मध्यानसमारूढा / रागद्वेषविवर्जिताः // // 1 // जामत्रिदंडसंचाराः / कषायकषणोद्यताः // शानदर्शनचारित्र-रत्नत्रयविराजिताः // 4 // | हृषीकाणां विजेतारो / जीवानां जननीसमाः // जयस्थानैर्विनिर्मुक्ता / मदाष्टकविवर्जिताः // 43 // P.P.AC.Gunratnasur M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म प्राशुके विपुले शुझे / नृतले जंतुवर्जिते // नपविष्टास्तनुबाया-गदिताखिलदिन मुखाः // 4 // / सितवस्त्राः स्वदंतांशु-शुभ्रताखिलदिङ्मुखाः // साधुसमूहमध्यस्था / मध्यस्थाः सोममूर्तयः / / // 45 // सजलमेघनादेन / कुर्वाणा धर्मदेशनां // जव्यपद्मप्रबंधानां / बोधने नवगास्कराः // // 46 // अष्टभिः कुलकं // प्रणिपत्य कुमारेण / पृष्टा धर्म मुनीश्वराः // ततस्ते वक्तुमारब्धाः।परोपकृतिचंचवः // 4 // अहिंसैव परो हेतु-धर्मस्योक्तो जिनेश्वरैः // शेषस्तु परिवारोऽस्य / सत्यवादादिरिष्यते // 4 // यां यां जीवाः प्रपद्यते / गति कर्मवशानुगाः / तत्र तत्र प्रकुर्वति / र. तिं हिंसानिबंधने // 4 // यद्येको वसुधां दद्या-दन्यो दद्याच जोवितं // विहाय वसुधां जीतो / जीवो गृह्णाति जीवितं // 20 // किमत्र बहुनोक्तेन / स्वसंवेद्यमिदं नृणां // यथा खं जीवितं कांतं / सर्वेषां प्राणिनां तथा // 51 // तस्मादेवंविधं मूढा / जीवितं ये शरीरिणां // हरंति रौद्रकर्माणः / पापं किं किं न तैः कृतं // 55 // जीवानां जीवितं हत्वा / कर्मचारगुरुकृताः॥ पतंति न रके जीवा / अयःपिंको यथा जले / / 53 // मधु श्रवंति ये वाचा / हृदये विषदारुणाः // कायेन P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः शिष्टाचारविनिर्मुक्ता / यथाकामविचारिणः // ते ब्रमंति पुरात्मान-स्तिर्यगर्नपरंपरां // 25 // विषयेन्यो जनाः सौख्यं / कीदृशं नाम जायते // यत्र प्रत्युत दुःखाना-मुपयुपरि संततिः // 16 // किंपाकफलकल्पेभ्यो। विषयेभ्यः पराङ्मुखाः // ये नरास्तान्नमस्यामि / त्रिसंध्यं शुधचेतसा // UU // 27 // हा कष्टं वंचितो लोको / दीर्घकालं विसंस्थुलैः // विषयैर्विषमासंगै-विषवन्मारणात्मकैः // 27 // स्वर्गेऽपि मोहिताः संतो / हिताहितपराङ्मुखाः // च्युत्वा गर्नगृहे चूयो। विएमूत्रकृतलेपने // 17 // वसंत्यतीवबीजत्से / दुर्गधेऽत्यंतस्सहे // चर्मजालकसंबन्नाः / पित्तश्लेष्मादिमध्य गाः // 60 / / जनन्याहारनिष्पंदं / लिहंतो नामिकाच्युतं / पिंडीकृतसमस्तांगा / दुःखसंजारपीमि. ताः // 61 // त्रिनिर्विशेषकं / गादिनिर्गताः संतो। नियमाचारवर्जिताः // जीवघातरता धर्मे / विषीदति पदे पदे // 6 // तथा चात्रानृतं वाक्यं / वर्जनीयं प्रयत्नतः // हिंसायाः कारणं तक / सा च संसारकारणं // 63 / / स्तेयं च दूरतस्त्याज्यं / परस्त्री मातृसन्निना // ऽव्येबापरिमाणं च | / कर्तव्यं सुविवेकिना // 64 / उक्तं च भोजनत्यागः / सदाचारप्रवर्तनं / / मर्यादावर्तनं चैव / धः / मोऽयं मिहिसाधनः // 65 // श्रुत्वेदं सूरिसदाक्यं / संविमो रत्नसुंदरः // पप्रल प्रणतिं कृत्वा / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्म- | व्यतीतं नवमात्मनः // 66 // चतुर्सानोपगूढात्मा / विनयेनोपसेदुषे // रत्नसुंदर पाय / जगाद / मतिसागरः // 67 // कुमार शृणु संक्षेपा-पूर्वजन्मविचेष्टितं // न हि निःकारणं कोऽपि / वेत्ति जंतुः सुखासुखं // 6 // - मगधेषु मागधग्रामे / माधवः कुलपुत्रकः॥ जवानगवद्भार्या च / माधवी बमुष्टिका // 6 // मधुसूदननामा च / माधवस्य सहोदरः / / मधुसूदनी तद्भार्या / धर्मकर्मपरायणा // 70 // पाप? च रतः प्रायः / स्वजावे नैव माधवः / / माधवी च महालोजा / न दत्ते कस्य किंचन // 31 // एवं सरति संसारो। जीवघातरतस्य ते // कटुकानि प्रजटपंत्या / माधव्या निर्धाकानजि // 12 // य. कुलीनेति वंध्येति / दुर्मुखेति च निंदिता / / सर्व भिक्षुकसार्थेन / कालं नयति माधवी // 13 // अन्यदा च महाटव्यां / माधवो मृगयांगतः // दृष्टैका हरिणी तेन / मृगशावसमन्विता // 14 // गत्वातिवेगतो हस्ते / गृहीतो हरिणीसुतः // जीतन्नीता मृगी नष्टा / पश्यंती पुत्रकं निजं // 7 // बध्वा वल्लीवितानेन / शावं तं लोललोचनं // धावितो मृगयूथस्य / वधायाधिज्यकार्मुकः / / 76 // अथांसौ दैवयोगेन / कंदमूलफलार्थिना // अटवीमटता दृष्ट-स्तापसेन मृगीसुतः // 17 // मो. / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म / चितो बंधनात्तेन / करुणाकृष्टचेतसा // गत्वा च मिलितो मातु-मदिते कांतकानने // 7 // दुरं दूरतरं नीतो / मृगयथेन माधवः / / सिंहनादं ततः श्रुत्वा / माधवेन पलायितं // 4 // न. श्यता तेन दृष्टाः च / मृगी प्रसवधर्मिणी // अपत्यस्नेहसंचार-तंतुसंहब्धमानसा // 7 // तश्चे. तश्च निदिप्त-चलचकितलोचना // लिहंती जिह्वया पुत्रान / महामोहपरायणा // 31 // युग्मं / / मृगश्च तत्समीपस्थः / कंम्ययन्मृगीत / अहो कामस्य माहात्म्यं / पशूनामपि दुर्जयं // 7 // वनात्तृणानि भक्ष्याणि / वनाच विमलं जलं // मृगमृग्योस्तथाप्युच्चैः / प्रेमाजन्म निरंतर / / 3 / / सिंहनादजयं मुक्त्वा / पुनः संजातपौरुषः // धाकृष्टशरस्तरसा / पावितस्तजिघांसया // 5 // ए. | कतो हरिणी नष्टा / ह्यन्यतो मृगपोतकाः // मृगश्चाप्यन्यतो नष्टो। वियुक्तं तत्कुटुंबकं // 5 // मृगस्य मार्गतो लमो / मारयामीति चिंतयन् / / धावमानोऽपतमौ / स्खलितो विषमस्थले ||6|| लब्ध्वांतरं कुरंगोऽपि / नश्यन्नुच्चैर्नयातुरः // वटस्याधो मुनि दृष्ट्वा / तत्समीपमुपागतः // 7 // रद रद महाजाग / कुरु वाणं दयानिधे // श्त्युक्त्वा च मृगो नत्वा / साधवे शरणं गतः IGI . माधवोऽपि समुहाय / लामः सारंगपृष्टतः / / साधोः पादांतिकं प्राप्तः / साधुनैवं प्रजल्पितः / / 75 // PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- परप्राणप्रहाणेन / निजप्राणप्रधारणं // न तत्संतः प्रशंसंति / शरं संहर माधव // 70 // कोदंमें टीका विगुणं कृत्वा / शरं संहृत्य सत्वरं // नमस्कृत्य मुनेः पादौ / निषाः सोऽपि तले // 1 // पृष्ट श्च स मुनिस्तेन / भाषते किमयं मृगः // मुंचनशूणि शोकातः / साधुः प्राह निशामय // ए॥ 101 त्यक्तं जन्मवनं तृणांकुरवती मातेव मुक्ता स्थली। विभंजस्थितिहेतवो न गणिता बंधूपमाः पाद | पाः / / बालापत्यवियोगदुःखविधुरा मुक्ता मृगी वल्लना / धावंतः पदवीं तथाप्यकरुणा व्याधा न मुं. चंति मे // 3 // मामेवं कथयत्येष / स्वदुःखं निजया गिरा // यतो मातृसमः प्रोक्तः / साधुव. र्गः शरीरिणां // 4 // तवापि युज्यते नैव / कर्तु कर्म सुनिघणं / परं मारयता येन / नवत्यामापि घातितः // 5 // क्रियते यानि कर्माणि / रागद्वेषविसंस्थुलैः // तेषां फलविपाकं हि / जानाति यदि केवली // 6 // यतः-हन्मीति जन्मजनितं सुकृतं निहंति / शस्त्रग्रस्त्रि नवनिवमेव धर्म // शस्त्रानिघातसमये शतजन्मजातं / सर्व निहंति सुकृतं सति जीवघाते // // श्रास्मैव घातितस्तेन / परं नता न संशयः // यतो हन्यादसौ हंता / लजते शतशो वधं // एज् // शरासनं शराः सर्वे / माधवेन द्विधा कृताः // श्रुत्वा धर्म दयासारं / मुनिमुखाइिनिर्गतं // // | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. - Jun Gun Aaradhak Trust
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 धर्मः / संसारांबुधिमनेन / यानपात्रसमो मया // संप्राप्तस्त्वं च लास्येऽहं / पारं धर्मप्रजावतः // 100 / / जीवघातानिवृत्तोऽहं / यावज्जीवं तवाग्रतः // निशि नक्तं मुरापानं / मांसमझि न सर्वदा // 1 // नद्रकत्वं समापनो / देवजक्तिपरायणः // गुरुपूजारतो नित्यं / कालं नयति माधवः // 2 // य. न्यदा च समायातः / सुगंधपुटिको नरः // प्रयोजनवशात्कोऽपि / गंधको माधवांतिकं // 3 // प्र. दत्तो रूपकस्तस्मै / गंधान जग्राह माधवः // भावसारं स्वहस्तेन / तेन तैरर्चितो जिनः // 4 // पु. एयानुबंधि यत्पुण्यं / गंधपूजां प्रकुर्वता / निर्वर्तितं तदा काले / नदयस्तस्य सांप्रतं // 5 // ततो दानरतो मृत्वा / मध्यमगुणयोगतः // जातस्त्वं सुंदराकारः / स्वर्णसुंदरनंदनः // 6 // एतत् श्रुत्वा कुमारोऽपि / रोमांचांचितविग्रहः // सानंदः सूरिपादांते / श्रावकत्वं प्रपन्नवान् // 7 // सर्वज्ञो देव. ता मह्यं / गुरवस्तु सुसाधवः / सर्वझोक्तो दयासारो। धर्मो धर्मधिया मम // 7 // अस्तं गते दि. वानाथे / न करोमि जिक्रियां // करोमि स्मरणेनापि / त्रिसंध्यं चैत्यवंदनं // 7 // सूरिणा न. णितं भद्र / प्रतिपत्तिर्न दुष्करा // गृहीतपालना गुर्वी / सैव सर्वसुखावहा // 10 // तत्र यत्ना प|रा कार्या / सत्यवाचो महाधिया // प्रतिपद्य ये न कुर्वति / ते नूनमधमाधमाः // 11 // तथा त्वं / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | प्रतलीत-चतुर्गतिगमागमः // सर्वसौख्यखनिर्जातो / गंधपूजाप्रनावतः // 15 // - यत्रैव नगरे राज्यं / जोगा जनमनोहराः / / पर्यते निर्मला दीदा / ततस्ते सिधिसंगमः // | // 13 // वियोजितः सकिया य-माधवेन सता त्वया // कुरंगीतनयस्तेन / वियुक्तस्त्वं सहांच 104 | या // 14 // नित्यं धर्मेण वर्धस्व / किमन्यद् बमहे वयं // वर्तमानेन योगेन / यास्यामोऽतो वयं प्रगे // 15 // विहृताः सूरयोऽन्यत्र / मुदितो रत्नसुंदरः // सर्मरत्नलाभेन / संतुष्टो निजमानसे // 16 // अन्यस्मिंश्च दिने नक्तं / गिदाकार्ये निर्गतः // नमन गृहाद्गृहं चैष / संप्राप्तश्चैकम दिरे // 17 // विशाले स्वल्पमानुष्ये / व्याधिगृहीतनायके / पुष्पतांबूलकर्पूर-पूर्णसङितगा. जने // 10 // युग्मं / निर्गतैकाबला भिदा-मादाय करकुमले // दत्ता तया गृहीता च / नपिता तेन सा यथा / / 17 !! करोमि नोजनं न / नयाम्यत्रैव शर्वरीं / / प्रजातेऽहं गमिष्यामि / यदि वः प्रतिजासते // 20 // तयापि दर्शितं तस्य / शून्यमेकं कुटीरकं / / नुक्तः सुप्तश्च तत्रैव / शृणोत्येवंविधं वचः // 21 // पाहि पाहि पयः पापे / म्रियेऽहं तृषयाधुना // ततस्तया विषं दि. प्वा / स पयः पायितो रुषा // 2 // समागतो विटः कोऽपि / कृता प्रगुणता तया // कियानपि / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / गतः कालो / विषयासक्तयोस्तयोः // 23 // विटेन नणिता किं न / गृहस्वामी प्रजटपति // सु. - खसंवेदनादद्य / लब्धनिद्रो चविष्यति // 24 // तेनोक्तं महतीराः / पयःपानं न याचते // यः तिनिडापितो नद्र / सोऽपि चेतसि शंकितः // 25 // खटपस्नेहो विषमश्च / कामक्रीमापराङ्मु. 105 खः // तांबूलांतर्विषं दत्वा / तया सोऽपि निपातितः // 26 // कुटीरकात्समाहूया-नीतः कार्पटि कस्तया / जणितश्च गृहाणेदं / मुखमूले कलेवरं / / 27 // स्वयं च पादयोलमा / नीतं तद् गृह पृष्टतः / प्रदिप्तं विजले कूपे / व्यतीता जारसंकथा // 20 // कचवरेण चाबगद्य / समागत्य निजे गृहे // सुप्ता निराकुला याव-ताम्रचूडेन वासितं // 25 // योऽपि च समुबाय / गता तस्मिन् कुटीरके / स्वप्रपंचाप्रकाशार्थ / सर्प जल्पितं तया // 30 // मुहूर्तमेकमत्रैव / स्थेयं नि. दाचर त्वया // विसर्जितेन गंतव्यं / प्रपन्नं तेन तद्वचः // 31 // मुक्तकेशा निरानंदा / फुःखसं. जारजारिता // सशोकेव कृतानंदा / सदुःखेव सरोद सा // 32 // मिलितो हेलया लोको / दृष्ट्वा नां दुःखदुःखितां / / रुदंती नर्तृनामानि / समुच्चार्य पुनः पुनः // 33 / / पृष्टा च तेन किं घडे / | रोदितव्ये निबंधनं // न ददाति वचस्तेषां / रुदत्येव हि केवलं // 34 // हा नाथ शुःखितां मु. P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः क्त्वा-शरणां मां कृपास्पदां // गबनविन विज्ञातो / हृदयस्थोऽपि सर्वदा // 35 // हा विधे ते | कृपा नास्ति / किं कृतं मूढ वैशसं // यस्त्रियोऽपहृतश्चित्ता-द्रविताहं कुरोऽधुना // 36 // किं गु. णान वर्णयाम्यस्य / किं सौगाग्यं मनोरमं // किं रूपं किं मति त्यागं / किं जोगं विस्मयावहं / / 106 // 37 // मांसलौ परिघाकारौ / करौ कनककोमलौ // मदंगसंगमं त्यक्त्वा / कयमेतौ करिष्षतः // 30 // ज्वलज्ज्वालावलीसंग | पश्यतां जयकारणं // अहो कर्मवशाजीव-जीवद्भिः किं न ह श्यते // 35 // जसितमिवाभाति / जनलदासमाकुलं / कांतारसदृशं कांतं / पुरं नाय त्वया विना // 40 // त्वया त्यक्तापि नो त्यक्षे / जवंतं चुंबकोपलं // मम चित्तायसं यस्मा–वमाकर्ष सि दूरतः // 41 / / नीतिरेषा जने रूढा / धर्मोऽयं मनुनेरितः॥ मृतमप्यनुगति / जारं कुलकन्यकाः // 42 // एवंविधसमुखाप-संजातकरुणैर्जनैः // जणितानि कर्तव्या / यदे षैव जव. स्थितिः // 43 // एतत् श्रुत्वा जनोल्लापं / बहिर्दर्शितशोकया // लोकानां रंजनाहेतो। रुदंत्या न | नमिदं वचः // 45 // कुरुतेकां चितां गुर्वी / सारकाष्टविनिर्मितां // निर्वापयामि येनेदं / दुःखद. P.P.AC. Gunrainasuri M.s. Jun Gun Aanadhak Trust
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 धर्मः | ग्धं शरीरकं // 46 // प्रविदामि शिरस्यस्य / दत्वा बाहूपधानकं / / परलोकगतस्यापि / नवाम्युत्सं. गशायिनी // 4 // श्रुत्वेदं विस्मितो लोकः / शिरोधूननपूर्वकं // अहो महासती धन्या / जगा. देदं परस्परं // 4 // पतिजक्तं गुणे सक्तं / शीलाचरणषितं // एवंविधं कलत्रं हि / नाल्पपु. एयैरवाप्यते // 45 // सा धृता बंधुनिर्गेहे / नीतं नर्तृकलेवरं // विधाय तस्य संस्कारं / यथास्थानं गता जनाः // 50 // रोरेदमपि संदृष्टं / मदीयं वैशसं त्वया // न कार्यः स्त्रीषु विश्वास / उपदे शोऽयमुत्तमः // 51 // कुमारस्तत्तथा दृष्ट्वा / चिंतयामास मानसे / पुस्तकानि पञ्तोऽपि / स्त्रीच स्त्रिं न जानते // 55 // प्रथमं मारितो गर्ता / पश्चाज्जारोऽपि घातितः // ततोऽपि रंजितो लो कः / स्वयं जाता महासती // 53 // अलब्धांतःप्रवेशाय / कूटकपटवेश्मने / संसारतरुबीजाय / स्त्रीवृत्ताय नमोनमः // 14 // सर्पिण्येव महाजीति-कारिण्या वक्रर्यया // यज्जीव्यते तदाश्चर्य / समीपस्थितयानया // 55 // अयशोजननावासो-ऽपकीर्तेः कुलमंदिरं // दुर्गतौ गबतां पुंसां / समा सोपानपंक्तिका // 56 // सर्वाभ्याख्यानशस्यानां / क्षेत्रं दुःकर्मणां खनिः॥ सत्यशौचबहिईता / महासाहसकारिणी // 17 // युग्मं / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Jalia sri tainsaatra..
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः . लालिताः पालिताः पुत्राः / परपुत्रीप्रतारिताः // तृणायापि न मन्यते / मातरं पितरं गुरुं // हो // 7 // बंधुनिश्चित्तविश्लेषं / कुर्वति कारयति च / / क्वेशं विनापि कार्येण / कष्टंकष्टाः खलु स्त्रियः // 27 // अकंदराः स्त्रियो व्याघ्यो / विना जोज्यं विसूचिकाः // संचरंत्यः स्वपादाभ्यां / नार्यो 100 ह्यार्यनयंकराः // 60 // शृंखलारहितो बंधो / मालिन्यं कर्दमं विना // महासाहसशस्यानां / वनि तावनिसन्निजा // 61 // यथैव राजहंसेन / उमरेण समं तथा // पद्मिनी कुरुते संगं / निर्विवे. का हि योषितः // 6 // कुलीनेति विशुद्धेति / स्त्रीविश्रंनो न संगतः / / यतोऽमला दीपशिखा / कुरुते मलिनं गृहं / / 63 // एवं खेदसमापन्नः / कुमारो रत्नसुंदरः / / यदागारं समायातो / बहुः कार्पटिकाकुलं / / 64 // जुक्त्वोदनं पयः पीत्वा / निरारंजो निराकुलः // वेदिकैकां समाक्रम्य / निषामः दितिपांगजः // 65 // नानादेशसमायाता। नानानेपथ्यधारिणः // क्रोधिनों बहरूपाश्च / नानाभाषाविचदाणाः / / 66 // मदीयः सुंदरो देशो। मदीयः सुंदरो नृपः // नव्यो नोज्यविधि स्तत / देशाचारोऽपि सुंदरः // 67 / / श्यादि निष्फलं फल्गु / विवदंतः परस्परं / / दृष्टाः पृष्टाः कु | मारेण / कौतुकाकुलचेतसा // 60 // त्रिनिर्विशेषकं // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 // धर्म। भो नो निंदाचरा नूनं / नानादेशविचारिणः // किं दृष्टं किंचिदाश्चर्य / कुत्रापि जगतीतले // 6 // // एकेनोक्तं मया दृष्टो / हटता चैकपत्तने / एकाद एकपादश्च / विहस्तो विकृताकृतिः // | // 70 // तृणाहारो नरः कोऽपि / स्थानासनविवर्जितः // न पुमान्न पशुः पूर्णो / नृपशुः प्रथितो | जने // 11 // ततो विस्मयमापन्नो / लमोऽहं तस्य मार्गतः // कर्तु तस्योपचारं च / प्रयबामि तृ. णादिकं // 7 // अन्यदा गतचिंतोऽसौ / नरपशुरनाषत / किमर्थ क्रियते भऽ / मम सेवा वया वद / / 73 // विस्मयो मे महानाग / तव वृत्तांतवेदने / किं त्वमेवंविधो जातः / पश्चाहा के. नचित्कृतः // 7 // तेनानाणि समस्त्यत्र / विप्रो विश्वंचरानिधः // श्राहितामिश्चतुर्वेदी / तत्पुत्रो. ऽहं जनार्दनः // 15 // समिधानयनायाथ / पित्राहं प्रेषितो वने // गबन गतो महाटव्यां / दि. ग्मोहेन व मोहितः / / 76 // तत्राश्रमपदं दृष्टं / नानावृतासमाकुलं / विहंगविततारावं / मायू. थनिषेवितं // 7 // गतोऽहं तत्र च दृष्टा / सहकारतरोरधः / / कुरंगकेसरानाम्नी / तापसी नवयौवना || ज // संत्रमादसतः सस्त / वल्कलं करपल्लवैः // यानयंती निजस्थाने / मधुरं चणिता मया // 4 // अहें ब्रह्मसुतो नं। श्राहिताग्निर्जनार्दनः // दिग्मोहादिहायानः / का वं कस्या P.P. AC Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 धर्मः | यमाश्रमः // 70 // तस्या रूपं वयो वर्ण / विज्रमं वीदय विस्मितः // सर्वसीमंतिनीसीमा / वेधसे यं विनिर्मिता // 1 // एतस्यां मन्मनो याति / धत्ते लड़ां कुलक्रमः / एषापि सानुरागेव.। ल. दयते किं ममोचितं // 2 // क्वेदं कर्म विजन्मनो मम हहा वैखानसी तापसी / रूपं रंजितलो. कलोचनमढो चित्तस्य मे विक्रिया // वेदार्थस्मृतिगोचराः क्व च गिरः क्वेयं मनोदुर्खना / चेतश्चिंतनमेव ते यदि परं धन्यः करं धास्यति // 3 // लो दूरतरं यादि / गब गब कुलक्रम // शौच व्रज त्वमन्यत्र / थकालोऽयं नवादृशां / / 4 // कुरंगकेसरा त्राण-मत्राणस्य ममाधुना // ततो मया समारब्धा / तया साध रतक्रिया // 5 // अवांतरे समायातः / शृंगवैरो वनांतरात् / / एतद् दृष्ट्वातिरुष्टेन / शापो दत्तस्तपस्विना / / 76 // हस्तपादशिरोनिश्च / लोष्टकटपेन हि त्वया / / ब्रमितव्यं महाटव्या-मेष ते पापनिग्रहः // 7 // सादरं पादलमेन / दामितोऽसौ मया मुनिः॥ शेषतापसलोकैश्च / दृष्टांतेन प्रबोधितः / / 77 // किं वराकः करोत्येष / सद्विवेकविवर्जितः // श. कादयोऽपि नो शक्ताः / कर्तुमिद्रियनिग्रहं // जय || कार्याकार्य न जानंति | जीवा मन्मयपीमिताः // अपदेऽपि प्रवर्तते / यतोऽवाचि विचदणैः // 30 // किमु कुवलयनेत्राः संति नो नाक | P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 धर्मः | नार्य-स्त्रिदशपतिरहस्यां तापसी यत् सिषेवे // हृदयतृणकुटीरे दीप्यमाने स्मरामा-चुचितमनुः | चितं वा वेत्ति कः पंडितोऽपि // 1 // जराजीर्णः कायः श्रुतिविरहितं कर्णयुगलं / बलभ्रष्टा दृ. | ष्टिः पलितकलितं मस्तकमिदं / तथाप्युच्चैर्वाणान् किरति सततं कामहतको / हहा कष्टं कष्टं कथयत कथं मुक्तिरमुतः // ए // ततः किंचित्सतोषेण / शृंगवैरतपखिना // अर्धाकृत्य निजं शापमहमेवंविधः कृतः // 13 // कुरंगकेसरा शप्ता / जाता नारी शिलामयी // गौतमस्य पदे स्पृष्टे / पापे पापात्प्रमोदयसे // 4 // यद् दृष्टं तन्मयादिष्ट-मन्यो ब्रूते मयापि च // यद् दृष्टं तत शृ: एवंतु | नवंतो विहितादराः॥ 5 // उत्तरस्यां दिशि श्रेष्टं / समस्ति शुवि विश्रुतं // पुरं पंचपुरं नाम / मेदिनीमुखमंझनं // 6 // तत्र राजा महामलो / रणनियूंढसाहसः / / संपूर्णो रिकोशेन / चतुरंगबलान्वितः / / ए // ते. न धन्येन धर्माय / ज्ञानसत्रं प्रवर्तितं // अध्यापको धृतस्तत्र / सविद्यश्गत्रपाठकः // 7 // श. तानि पंच गत्राणां / पेठुस्तत्र निरंतरं / / नोजनाबादनं तेषां / प्रदत्ते मेदिनीपतिः // 7 // रा. | जपुत्रोऽपि पागर्थ / गतस्तत्र सकौतुकः // अध्यापककृतानुशः / प्रारब्धः पठितुं कलाः // 200 / / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 धर्मः श्रधान्यस्मिन् दिने तस्य / पढतो गुरुसन्निधौ // प्रबद्भियिते तत्व-मिदं वाक्यमुपागतं // 1 // | गृहीतं तत्वबुध्या च / तोक्यं नृपसूनुना // अध्यापककरस्तत्र / गत्राणां सर्वदाप्ययं // 2 // श. तानि पंच पूलाना-मानेतव्यानि बाह्यतः // विचारो नैव कर्तव्यो / गुरुवाक्यमिदं यतः // 3 // अध्यापकगृहे नास्ति / गत्राः किंचिचतुष्पदं // एतां चरति कश्चारि / बेत मे कौतुकं महत् // कुमारो नणितश्गत्रै-न वयं तप्तिकारकाः // त्वमिव परगेहेषु / किंत्वादिष्टविधायकाः // 5 // कु. मारेणान्यदा रात्रौ / प्रबन्नेन निरीदितं // अध्यापकजनी दृष्टा / गवंती गृहपृष्टतः // 6 // विधाय करजापं सा / कृत्वां प्रश्रवणं त्रुवि // तस्योपरि लुरित्वा च / जाता सपदि रासनी // 9 // कुतमेंव तया सर्वे / जदितास्तृणपूलकाः // चूयोऽपि सहजा जाता / कुमारेण विलोकिता // 7 // कथितं शेषछात्राणां / यथेयं नैव जाद्रिका // यात्मा प्रत्यहमेतस्या / रदणीयः प्रयत्नतः // 7 // विकाले तृणपूलांश्च / लातुं छात्राः समागताः // अटव्यां लब्धलदत्वाद् / गृहीत्वा पुनरागताः / / // 10 // अनन्निज्ञः कुमारस्तु / ब्रमन् प्राप्तो महाटवीं // क्षुत्दामकुदिना दृष्टो / रादसेन दुरात्मना | // 11 // भणितस्तेन रे पृष्टे / मामारोपय सत्वरं // आरोपितः कुमारेण / पूर्वामनु चचाल सः // PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 12 // महासरः समायातं / पुरतो गबतोस्तयोः / / कुमारः प्राह जो नद्र / सांप्रतं गम्यते कथं // 13 // तेनोक्तं जलमध्येन / गब त्वं हि निराकुलः // चित्ते जयं न कर्तव्यं / जानुदनं जलं यतः // 14 // कुमारो गंतुमारब्धः / प्रोवाचेदं निशाचरः // पुरतो दृश्यते गर्ता / वामतो याहि किंचन // 15 // स्तोकांतरं गते यो / जजटप निशिसंचरः // पंकश्च कंटकाश्चाग्रे / दक्षिणेनाथ गम्यतां // 16 // शनैः शनैः समुत्तीर्य / सरसः स्थलमागतौ / लमश्च हेलया गंतुं / कुमारो जी. पादयोस्तलं // 10 // सुखस्पर्श मनोहारि / हृद्यं कमलकोमलं // स प्राह दालनं कृत्वा / यावनोपरतं जलं // 15 // तावडूमौ न मुंचामि / ममैष दृढनिश्चयः // पुनः पृष्टः कुमारेण / रादासो हृष्टचेतसा // 20 // त्रिनिर्विशेषकं / गर्तादिकं विजानाति / जलमध्ये कथं जवान् // तेनोक्तं महाकायं / वटमेकमुपागतौ // 25 // उत्तीर्णः पृष्टतो रदः / कृतं चरणधावनं // प्राचीप्रति कुमा| रोपि / प्रणष्टः सत्वरैः पदैः // 13 // सदसः क्रमशः पादौ / दालयित्वा जले गते // धावितः प. P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust .
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः श्चिमैः पादै-दृष्टिं रदान दिवाकरात् // 24 // कुमारोऽपि गतो दूरं / प्रविष्टः शून्यपत्तने // तत्रापि / च मठे शून्ये / संप्राप्तश्च निशाचरः // 25 // रदासोक्तं समागल / नागामि तवांतिकं / / यद्यर्थी च तदागब / त्वमेव हि ममांतिकं // 26 // तेनोक्तं च न शक्नोमि / समागंतुं तवांतिकं // कि. ... 114 मर्थ कथितं तेन / रहस्यं रदसापि च // 27 // येयं बलानके व्यक्ता / करोटी दृश्यते त्वया // | योगिनो मंत्रसिधस्य / सास्माकं दुरतिक्रमा // 2 // इदं तत्वं परिझाय / गृहीता कुमरेण सा / / रावसानिमुखं सोऽथ / गतो नष्टो निशाचरः // 25 // यैः पदैः स समायात-तैरेव चलितो हुतं // कृतांजलिर्जगादेदं / राजपुत्रं निशाचरः // 30 // सौजाग्यसुंदरं नाम / रत्नमेतत्करे कुरु // अनेन कंटलमेन / स्त्रीप्रियस्त्वं नविष्यसि // 31 // त्रयाणामपि सिंधूनां / सारता मनोहरा // मुक्तावली त्वया ग्राह्या / मदनुग्रहकाम्यया // 3 // प्रयोजने समुत्पन्ने / स्मर्तव्योऽहं सदा त्वया // संदोजो नैव कर्तव्यो / यतोऽहं तव किंकरः // 33 // शृण्वन्नित्यादिवृत्तांतान् / कार्पटिकैः प्रजल्पितान् // नीत्वा रात्रि मठे तत्र / प्रगेऽसौ रत्नसुंदरः / / | // 34 // सविस्मयस्ततः स्थानात् / पुरिमतालपुरे गतः / / अत्रांतरे मृतस्तत्र / निस्संतानो नरेश्व P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | 2H // 35 // युग्मं // अनिषिक्तानि दिव्यानि / मंत्रिनिर्मडलेश्वरैः // हयेन हेषितं तत्र / शब्दितं का गंधहस्तिना // 36 // अभिषेकः कृतो लदम्या / वोजिते चारुचामरे // शिरस्यस्य स्थितं बलं / ख. | त एव महीयसः // 37 // युग्मं // गंधवारणमारूढः / प्रविष्टो नगरे नृपः // सिंहासने निषमस्य / मंत्रिनिर्ममलेश्वरैः // 30 // श्रेष्टिनिः सार्थवादश्च / स्वीकृतं तस्य शासनं // कृतेत्यखिनकर्तव्यो। विज्ञप्तो मंत्रिणा नृपः // 35 // युग्मं // यथा राज्यं तथा कन्यां / रत्नमालामिमां वरां // स्वीकुरु लक्षणोपेतां / कांतकांचनसन्निजां // 40 // विमृश्य वेधसा चेयं / मन्ये युष्मत्कृते कृता // इत्युः तो नरनाथोऽसौ / कन्यां तां परिणीतवान् // 41 / / युग्मं / / एकातपत्रमत्रस्तः / पालयामास हे. लया // गुणानुरक्तनिःशेष-लोकमुध्धृतकंटकं // 4 // संपूर्णरिजांडार / चतुरंगबलान्वितं // राज्यं ऋमिपतिरेष / रत्नसुंदरसंशकः // 43 // महामनरेंद्रस्य / मुक्तमालान्निधा सुता // स्वयंवरा समायाता / मुदा तेन विवाहिता / / 44 // नानाविधनिधानानि / दूरं पश्यति पार्थिवः / / दि. व्यांजनप्रजावेण / पूर्वपुण्यानुयोगतः // 45 // नानापुराकरग्राम-पत्तनेषु समंततः / / मंदिरैर्मद | राकार-ममिता तेन मेदिनी // 46 // कारिताश्च जिनेंद्राणां / तदंतः प्रतिमाः पराः // तध्ययनी P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मवीद्रव्यार्थः / ग्रामारामादि चिंतितं // 4 // कल्याणकानि यात्राश्च / स्थानिष्क्रमणादिकं // साधुः | साधर्मिकाणां च / सत्कारं कुर्वता सदा // 4 // प्रभावना कृता गुर्वी / शासनस्याखिले जने // "| सम्यक्त्वं निर्मलं जातं / सिधिः करतले कृता // 45 // युग्मं // चत्वारोऽस्य सुता जाता / जात रूपसमप्रजाः // नुक्ता निरुपमा नोगा / मानुष्यं सफलीकृतं // 50 // विहरंतः समायाताः / सूर | यः श्रुतसागराः / / शांतिसागरसूरीणां / शिष्याः सर्वत्र विश्रुताः // 11 // लतासुंदरनद्याने / स्थिताः साधुजनोचिते // प्राशुके वसुधादेशे / त्रसजीवविवर्जिते // 52 / रत्नसुंदरपालो / वंदना 2 समागतः // वंदित्वा विधिना सुरिं / निषलो धरणीतले / / 53 // गंजीरमेघनादेन / प्रारब्धा धर्मदेशना // संवेगजननी हृद्या / जवनिर्वेदकारिणी // 55 // श्रुत्वा च देशनां राजा / ह्यनिषिच्य निजे पदे / / रत्नशेखरनामानं / रत्नमालातनूद्भवं / / 55 // विस्मापयन जनं सर्वे / त्यागनो. गादिनिर्गुणैः // श्रुतसागरसूरीणां / समीपं प्राप्य नृपतिः // 16 // तृणवच्च परित्यज्य / वस्त्रानर पञ्षणं // मुद्रा जग्राह प्रव्रज्यां / सकर्मनिषूदनीं // 17 // त्रिनिर्विशेषकं // स्वीकृतोऽन्निग्रह | स्तेन / कर्मनिर्मूलनाकृते // आजन्म हि मया षष्टा-भोक्तव्यं कारणं विना // 27 // तदपि नी. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / रसं रूदं / विसं स्नेहवर्जितं // एषणादिविशुद्धं व / दोषमुक्तं समंततः // 17 // युग्मं // तस्यै| वाथ गुरोः पार्था / सदा संविममानसः // पठिताशेषसूत्रार्थो / गीतार्थो गुरुतालयः // 60 // मो. दमाहितस्वांतः / संप्राप्तपरमोदयः // संयमैकरतो धीरः / सम्यग्दर्शननिर्मलः // 61 / सम्यग्झा११७ नातियुक्तात्मा / सम्यक्चारित्रतत्परः // अनुप्रेदाचिरात्मानं / भावयन्ननिशं मुदा // 61 // संयम स्योपकारासु / धर्मानुगुणमिषु // मुनिभिर्विमलाचौरैः / सहितासु निरंतरं / / 62 // विहरन सर्व जीवानां / दयावांश्च पिता यथा // बाह्येन च सहांतःस्थं / वर्धयन संततं तपः / / 63 // यावासतां महर्षीनां / परिप्राप्तः प्रशांतधीः // दमश्रिया परिष्वक्तः / परिशुधसुदर्शनः // 64 // उच्चैरुच्चैर्गुः णस्थान-सोपानारोहणाहतः // सबाह्याभ्यंतरोदन-ग्रंथग्रंथिविवर्जितः // 65 // श्रुतेन सकलं पश्यन् / कृत्याकृत्यं महामुनिः // महासंवरसंपन्नः / सातयन् कर्मसंहति // 66 // प्राणधारणमात्रार्थ / भुंजानः सुत्रदेशितं / / धर्मार्थ धारयन् प्राणान् / धर्म मोदार्थमर्जयन् // 67 // आनंद गव्यलोकानां / कुर्वन्नुत्तमदर्शनः // चरितेनोपमानतो। यथोक्तश्च तपस्विनां // 6 // चिरं विहत्य मे. |दिन्यां / तपसा दीए विग्रहः / गुरुणा समनुझात-श्वकारानशन क्रियां // 65 // कुलकं / / चतु- | PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 धर्म र्धाहारसंहारां / देढसंहारहेतवे // मासमानां महासत्वः / संनिषामः शिलातले // 70 // विधाया | राधनां वीरो / निधूयौदारिका तनूं // पंचमी गतिमापन्नो / यत्र यांति निराश्रवाः // 11 // मत्वेदं सर्वदा सद्भिः। कार्यो धर्मे समुद्यमः // सुलजाऽमलना येन / मुक्तिरामा नवेत्करे // 12 // यः करोति जिनेंडाणां / सधैः पादपूजनं / लनते सर्वतो लक्ष्मी / यथासौ रत्नसुंदरः / / 37 // ति गंधपूजाकथानकं समाप्तं // श्रीरस्तु // - गंधपूजाफलं प्रोक्तं / स्वर्गमोदफलप्रदं // नावसारस्य धूपस्य / फलं संप्रति नण्यते // 1 // समस्ति नारते वर्षे / निवासः सर्वसंपदां // साधुसाधर्मिकाकीर्णो / देशो देशशिरोमणिः // 2 // काशीजनपदो नाम / पुरी तत्र मनोरमा // वाणारसी जने रूढा / धनधान्यसमाकुला // 3 // त. त्रास्मित्तमातंग-कुंमनिर्भेदकेसरी / साहसांकसमः शूरो / नरेंद्रो नखाहनः // 4 // तत्रास्ति शं. खचूमाख्यो / विप्रो नार्या च दुर्गिला // दुभंगा दुर्मुखा दृष्टा / निर्दया बहमुष्टिका // 5 // वर्जि ता शंखचूडेन / अर्गदौर्भाग्यपीमिता // कामगोगपरित्यक्ता / कालं नयति दुःखिता // 6 // यु. | म // शंखचूडलघुनाता / मधुसुंदरसंझितः // दानधर्मरता तस्य / गेहिनी मधुसुंदरी // 7 // एवं | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' धर्मः | सरति संसारे / मासदपणपारणे // तपस्वी तपसा दीणो / दुर्गिलागृहमागतः // 7 // दृष्ट्वा सा. माधुं सदाचार-मसदाचारया तया // प्रयुक्तं कर्कशं वाक्यं / दुष्टं दुर्गतिकारणं / / ए || किं नास्ति कोऽप्युपायस्ते / मुंड निर्वाहकारणं // सुखाय चाश्रितो येन / झुपायः परपीमकः // 10 // श्रुत्वै११० | तत्साधुदेहस्थो / गुणग्राही महोदरः // यदास्तां वक्तुमारेभे / रुष्टः कर्कशया गिरा // 11 // यदि पापे न ते श्रधा / दातव्यं वा न विद्यते // निषेधस्ते तदा श्रेया-नो कर्कशप्रजल्पितं // 12 // दौर्चाग्योपरि दौ ग्यं / दुर्गिले ते चविष्यति // गंडांतःस्फोटिकातुल्यं / दुर्गतिं च गमिष्यति / // 13 // एवमुक्त्वा गतः साधु-हितीयदपणे स्थितः॥ निदामटति नान्यत्र / विमुच्य प्रथम गृहं // 14 // साप्युत्कटमहामोह-वेदोदयविवर्तिनी // येन तेन समासक्ता / परं सर्वेण वर्जिता।। // 15 // न शीलं यमदीनत्वा-न कामा दुर्भगत्वतः // न धर्मो वासनासाध्यः / स च तस्या न विद्यते // 16 // धन्यदा मिलितः कोऽपि / उर्जगः कुलपुत्रकः // तेनापि दूरतस्त्यक्ता / दौ! ग्यप्रचुरत्वतः // 17 // अन्यदा च मृतो नर्ता / जाता रंमा निरर्गला / / शिविता मधुसुंदर्या / ततो जज्ञे समत्सरा | . P.P.AC. Guinratnasun M.s. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 17 // रुष्टया च विषं दत्वा / मारिता मधुसुंदरी // नणितश्च सशृंगारं / तद्भर्ता मधुसुंदरः // // 15 // अमृतेनेव सिच्यते / नेत्रे दृष्टे त्वयि मम // प्रतिपद्यस्व मां गार्या / सफलां कुरु याच. नां // 20 // श्रुत्वेदं स्तंभिते तस्य / श्रोतसी कंपितं शिरः // सोऽवग्यो न वक्तव्यं / त्वयेदृदं ममाग्रतः // 21 // ततो वैलक्ष्यमापन्ना / विदित्वा तस्य निश्चयं // श्रात्मानमवटे दिप्त्वा / मृता सा दुर्गतिं गतः // 12 // निघ्नंति निजगारं / खं पुत्रं मारयति च // यात्मानमपि निघ्नंति / | जीवा विरतिवर्जिताः // 23 // शंखचूडस्य जीवोऽपि / मध्यमगुणयोगतः // मृत्वा वणिक्सुतो जा. | तः / शुधबुझिगुणाश्रयः // 24 // रत्नचंद्रकृतानिख्यः / सदाचारपरायणः // सद्बुधिश्च गुणाधारो | | धार्मिको धर्मवत्प्रियः // 25 // दुर्गिलापि शुनीजावा-दुध्धृत्याजनि पुत्रिका // वणिजो वसुद त्तस्य / नाम तस्या वसुंधरा // 26 // गृहीता रत्नचंण / कथंचिदैवयोगतः // अहो धातुरकौशव्यं / विषममृते योजितं // 27 // दौर्जाग्यं पृष्टतो लमं / समायानं पुराकृतं // अहो पृष्टिं न मुं. चंति / कृतकर्माणि देहिनां / / 2 / / दृष्टा दहति नेत्राणि / स्पृष्टा करतलइयं // जुक्ता दहति स. | वागं / मुखदा दूरतः स्थिता // 25 / / दुर्गहावासदुःखेन / दग्धदेहस्य सर्वदा // वणिजो रत्नचंद्र | P.P.AC.Gunratnasun M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | स्य / वव्रजुविासराः // 30 // गृहाणि कुकलत्रेण / दुःपुत्रेण कुलानि च // धनं कुव्यवहारेण / नूनं नश्यति देहिनां // 31 // क्षणवंचनया वर्ष / दिनं जुक्ते कुशोजने // कुभार्यया हतं जन्म / / हतो राजा कुमंत्रिजिः // 32 // फलपुष्पकृते गेहा-निर्गतो नष्टमानसः // दृष्टाश्च पुरलोकानां 121 | | कुर्वतो धर्मदेशनां / / 33 // परोपकरणे निष्टाः / करुणामृतसागराः / गुणरत्नधरा धीरा / दम सारमुनीश्वराः / / 34 / / युग्मं // यथा जीवाः प्रबुध्यते / विमुच्यते च कर्मभिः // संक्लिष्यंते यथा चैते / नरकं याति यथा तथा // 35 // रत्नचंद्रोऽपि वंदित्वा / निषसः शुन्तले // धर्म श्रोतुं समारब्धो / दुःखदुःखितमानसः // 36 // यथा जिनाग्रतो धूपं / कर्पूरागुरुमिश्रितं // जावतो यो दहत्युच्च-स्तस्य श्रीः सर्वतोमुखी // 37 // इत्यादिकथिते धर्मे / सुरिणातिप्रबंधतः // तेनावस रमासाद्य / सूरिं नत्वा च नावतः / / 37 / / प्रपन्नो रत्नचंजेण / सर्वज्ञो हृदि देवता / / सर्वझन णितो धर्मो / गुरवस्तु सुसाधवः // 30 // विरती रात्रिनोज्यस्य / मधुमद्यनिवर्तनं // नवनीतस्य मांसस्य / मैथुनस्य विवर्जनं // 40 // दमसारं गुरुं नत्वा / रत्नचंद्रो निजे गृहे // गतः करोति | यत्नेन / प्रपन्नगुणपालनं // 1 // ब्रह्मचर्यव्रतं. श्रुत्वा / चुकोपास्मै वसुंधरा // निजालयति निद्रा P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 धर्मणि / पापा मारणहेतवे // 42 // अन्यदा मिलिता तस्या / वत्साख्या परिवाजिका // सन्मान्य सा ततोऽयाचि / तया चूर्ण दयंकरं // 3 // वत्सयापि च तदत्त-मुपचारगृहीतया // ततो व. त्सा महापापा / साशंका खमठे गता // 4 // वसुंधरापि तन्मिश्य / जोजनेन दिने दिने // द. दाति रत्नचंद्रस्य / चूर्ण मारणहेतवे // 45 // कालेन गबता जातः / दोणांगचूर्णदोषतः / न | शक्नोति समुद्रातुं / तत एवमचिंतयत // 46 / / को गुणोऽनेन देहेन / निर्गुणेनाहतेन मे / च. तुर्नेदस्य संहार-माहारस्य करोम्यहं / / 4 // विचिंत्यैवं ततो धर्मे / धनं दत्वा यथोचितं / / पूजयित्वा जिनाधीशं / सुगंधकुसुमादिन्निः // 4 // कर्पूरागुरुसन्मिश्रं / धूपं दग्ध्वा तदग्रतः // रोमां चांचितसर्वागो / बध्वायुष्कं सुरेष्वयं // 4 // विधायानशनं मृत्वा / देव न्यं गतिं गतः / / सौ धर्मे देवसौख्यानि / चुक्त्वा चायुःदये च्युतः // 50 // त्रिनिर्विशेषकं // . बंगाजनपदे रम्य-रंगशालामहापुरि // राजलक्षणसंपन्नो। राजा च रणकेसरी // 11 // नरकांता प्रिया तस्य / सर्वदापि मनःप्रिया // रणकेसरिजूपस्य / सर्वकार्येषु संमता // 12 // तस्याः | | कुदौ समुत्पन्नः / शुजस्वप्नेन सूचितः // समये स्थापितं नाम / पुत्रस्य नरकेसरी // 53 // समये / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust!
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ चाप्रयत्नेन / ग्रादितः सकलाः कलाः // यौवने च समारूढो / व्यूढोरस्को महानुजः // 24 // प्र. जाऽवनकृते धात्रा / निर्मितः सारपुद्गलैः // दात्रो धर्म श्वाजाति / सुंदराकृतिविग्रहः / / 55 / / मलयसुंदराजिख्यो / वयस्योऽस्य सतां वरः // हृदयमिव कुमारस्य / द्वितीयं वेधसा कृतं / / 56 // हे. मपुरादथायातो / मेघनादो नृपांगजः // धृतो दिनानि तत्रैव / कियंति नरकांतया // 17 // प्र. णम्य जणिता तेन / नरकांता कृतादरं // मातर्मातुलसंदिष्टं / कथयामि तवाग्रतः // 7 // मातु लेन समादिष्टं / कुमारेण ममांतिके | दिनानि कतिचिन्नून-मागंतव्यं यथा तथा // 17 // अदर्शने दृढं प्रेम / नश्यत्येव शरीरिणां // कालेन गबता वत्स / यथा हस्तपुटाकावं // ६०॥ज(णतो मातृपितृभ्यां / जवंतं मातुलो दृढं // समाह्वयति तद्वत्स / विलंबं गब मा कुरु // 61 // म. लयसुंदराढयेन / मेघनादेन संयुतः // प्रधानं रथमारुह्य / गतो हेमपुरंप्रति // 6 // कतिनिश्च दिनैस्तत्र / संप्राप्तो हेमपत्तने / हेमसुंदरजूपेन / सानंदमवलोकितः // 63 // तत्रैव तिष्टतस्तस्य / बहमानपुरस्सरं // नानाविधविनोदेन / क्रीडतो यांति वासराः // 64 // अन्यदा व महीपीठे / म | धुर्मन्मथबांधवः // जनितानेकधानंदो / जजूंने जगतीतले // 65 // मधुचंदसखः कामः / कदर्थिः PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म तजगत्त्रयः / / तेजो बहुतरं प्राप / हविषेव हुताशनः // 66 // केवलोऽपि बली कामो / दुर्जयः सर्वदेहिनां // किं पुनर्जनितोन्मादो / मधुचंद्रकृत्सन्निधिः // 6 // चलद्भिः पल्लवैर्यत्र / मलयानि | लकंपितैः / / मधुराजागमे तुष्टा / नृत्यंतीव महीरुहाः // 6 // // गंधलुब्धालिशब्देन / वृदकक्षेषु सर्पता // संगीतमिव कुर्वति / तरवो मुदिताशयाः ॥६ए / कोकिलानां निनादेन / स्त्रीमानग्रंथिनेदिना / / सितकुसुमैर्हसंतीव / वसंते वनराजयः / / 10 / पुष्पकालेऽपि वक्रत्वं / श्यामत्वं यत्र का भवेत् // फलाशा किंशुकस्तेन / मुक्तः पत्रैरनागतं // 11 // पुष्पितान फलितान दृष्ट्वा / सर्वतोऽ. पि वनस्पतीन् / संजाता ति कालास्या / दुर्जना श्व किंशुकाः // 12 // किंशुकं पुष्पितं दृष्ट्वा / देशांतरगतैरपि / स्मर्यते वल्लभाश्चित्ते / नवरंगविराजिताः // 73 // निरांजसि ममाभिः / शा. खाजियन शाखिनः // जलांजलिं प्रयति / पथिकानां गतायुषां // 14 // किंशुकैनवरंगान-मर्दनफलहस्तका // वसंतललना यत्र / रेजे नववधूखि // 15 // कोमलैतिवादित्रै-मनैश्व मनोहरैः // खबचंदनवस्त्रैश्च / शृंगावरयोषितां // 16 // कलकोकिलनादेन / दोलांदोलेन ली. |लमा // जलयंत्रविचित्रैश्च / देवालयमहोत्सवैः / / 1 / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म पामलागंधमाघाय / श्रुत्वा कोकिलकूजितं // कांतैकशरणो यत्र / क्रियते कामिनीजनः / / // 3 // रम्यहर्म्यतलस्थेन / कुमारेण विलोकितः // विनिर्यन राजमार्गेण / सुनेपथ्योऽबलाजनः // 7 // मेघनादः कुमारेण / पृष्टः कोऽयं महोत्सवः // येनैष पिंडितो याति / स्त्रीजनो मम कथ्यतां // 70 // तेनाजाणि कुमाराद्य / कामदेवमहोत्सवः / / वर्तते सर्वलोकानां / मनःदोजवि. धायकः // 71 // तत्रायं स्त्रीजनः सर्वो / वस्त्राचरणऋषितः // गृहीतपुष्पधुपादिः / कामाराधनहेत. वे // 32 // चलितो गम्यते तत्र / यदि तेऽस्ति कुतूहलं // प्रतिपन्नं कुमारेण / गतास्तत्र त्रयोs. पि ते // 73 // युग्मं // नत्वा ते कामदेवाय / शेषामादाय शीर्षतः // परिमितुमारब्धा / उद्याने कामसुंदरे / / 4 // नवयौवनमारूढा / सखेदा शून्यमानसा // दृष्टैका कन्यका कांता / सह कारतरोधः // 5 // एकाकिनी सशोका च / सर्वावयवसुंदरी // तनूदरी विशालादी / लावण्यामृतदीर्घिका // 6 // बकुलामोदनिःश्वासा / पक्वबिंबसमाधरा // मुक्तपद्मालया देवी। पद्मेव वनमागता / / 77 // रिसंत्रमसंजात-निःश्वासोत्कंपितस्तनी // लावण्येनैव लिंपती / समस्तां का ननावनिं / / // पुष्पोपहारं कुर्वाणा / दृष्टिले पैर्मुहुर्मुहुः // निःश्वासाकृष्टमत्तालि-कुलव्याकु. P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- लितानना // // सौकुमार्यादिवोदारा–लाध्यतां यांती निर्नरं // यौवनेन कृताश्लेषा / सी. | मा निःशेषयोषितां // 50 // गृहीत्वेवाखिलस्त्रीणां / लावण्यं जगदतं // कृतैषा वेधसा कर्तुमद्भुतं सावलौकिकं // 1 // कुलकं // . स्तश्चोन्मूलितालान-स्तंभो मदजलाविलः // पट्टहस्ती नरेंद्रस्य / क्रोधांधीकृतलोचनः // // 9 // त्रोटयित्वा च वस्त्रादि / विधूयाधोरणं तथा // पातयित्वा महीपीठे / मारयित्वातिरोषतः // 23 // मत्तो गुलगुलाराव-पूरिताखिलदिन मुखः // नंजनापणवेश्मानि / समुध्धृतकरः करी / / // 4 // विलोक्य जनसंचारं / श्रुत्वा तूर्यस्य निःस्वनं / / कामसुंदरमुद्यान-मनुवबाज वेगतः॥ // 55 // चतुर्भिः कलापकं / / तुरंगमगतैः पुंभि-विद्भिश्च पुरस्थितैः // हस्त्यागबति जो लो. का। यात यात दिशोदिशं // 6 // एतत् श्रुत्वा जनः सवः / प्राणानादाय सत्वरं // कोऽपि का. पि गतो यस्मा-ज्जीवानां जीवितं प्रियं // ए // सापि बाला जयोनांता / प्रविष्टा वंशगहरे // | वेपमानसमस्तांगा / लतेव पवनाहता / / ए // मेघनादो गतः कापि / नष्टो मलयसुंदरः // ए. | काकी पर्यटन प्राप्तः / कुमारो नरकेसरी // ए // यत्र सा जयसंत्रस्ता। हरिणीलोललोचना // | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | वंशगबरमध्यस्था / सलीनास्ते कुमारिका // 10 // युग्मं // विलोकिता कुमारेण / कुमारोऽपि त. या दृशा // दृष्टः सानंदया जात-स्तयोर्दृष्टिसमागमः // 1 // तद्दचनात्कुमारोऽपि / प्रविष्टो वंश गहरे / ससंत्रमा सशृंगारा ! संप्रवृत्ता मिथः कथा // 2 // दाणांतरेण विश्वस्ता / धृतानिमुखलो. 17 | चना // याविःकृतानुरागा च / पृष्टा सा तेन नामिनी // 3 // त्वं कस्यासि सुता बाले / सशोका केन हेतुना // एकाकिनी कथं जाता / यूथब्रष्टा यथा मृगी // 4 // किंवा नजति ते नाम / वर्णाः पूर्णमनोरथे // अंदृष्टेऽपि सतां प्रीति-जर्जायते सज्जने जने // 5 // तस्मै सा कययामास / सा. श्रुगनदया गिरा // दधत्यात्यंतमाधुर्य / चेतश्चोरणलदया // 6 // नदन्वता परिक्षिप्तः / सारश्री. खंडमंमितः // मरिचोजांतहारीतो / मलयोऽस्ति महीधरः // 7 // पुरं मलयसारं हि / तत्र सुरपुरप्रनं // मलयकेतुपाल--स्तत्पालयति हेलया // 7 // लीलयैव धरानार-धरणोऽधुरकंधरः // विरोधनारीणां / मुख्या लक्ष्मीस्विोत्तमा / / ए // सर्वांगसुंदराकारा | नाना मलयसुंदरी // प्रतिबिंबमिव स्त्रीणां / वेधसा सा विनिर्मिता // 10 // युग्मं // तदंगेतः समुत्पन्ना / नाम्नाहं जयसुंदरी / / / तत्रैव समये सिघाः / पितुर्युबितपार्थिवाः // 11 // P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ___ अन्यदा प्रनितस्तेन / मां समुद्दिश्य केवली // नगवन् जयसुंदर्याः / कोऽत्र नर्ता जविष्य ति // 12 // स प्राह जुवनानंदी / रणकेसरिनंदनः // जदारचरितो वीरो / नाम्ना च नरकेसरी // // 13 // राकाचंद्र श्वाशेष-शुजशुभ्रकलालयः / / रूपातिशयसंपनः / सोऽस्या नर्ता गविष्यति॥ // 14 // युग्मं // ततः सुखेन तिष्टंत्या / गतः कालः कियानपि // अय हर्यतले सुप्ता / योगावतकयोगिना // 15 // सहसैव समानीता / मंत्रेणाकृष्य सत्वरं / श्मशानेऽतिमहारोडे / नृतप्रेतसमाकुले // 16 // युग्मं // तत्र मिगृहे मुक्त्वा / मां गतोऽसौ दुराशयः // योगिन्यपि गता कापि / या मुक्ता मम रदिका // 17 // विजनं वीदय नष्टाहं / श्रुत्वा बहुजनारवं // शनैः शनैः समा याता / प्रविष्टा काममंदिरे // 10 // प्रणम्य मदनं धारि / निर्गता शून्यमानसा // दणमेकं स्थि. तो याव-सहकारतरोरधः // 17 // विषमध्येऽमृताकारं / तावदृष्टं तवाननं // ततो हस्तिजयागीता / डुतमत्र समागता // 20 // कथितो यस्वया पृष्टः / स्ववृत्तांतो मयाखिलः // सांप्रतं श्रो. तुमिहामि / त्वदीयमपि मूलतः // 21 // कुमारेणापि निःशेषो / मातृपितृपुरादिकः // कथितो | निजवृत्तांतः / सानंदाजनि कन्यका // 25 // अहोऽनुकूलमाचीर्ण / योगावर्तकयोगिना // कारि . P.P.AC. Gunratnasuri M.S. JunGun Aaradhak Trust
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ तोऽतर्कितो येन / त्वया सह समागमः // 23 // आपदः संपदश्चैव / समीपस्थाः शरीरिणां // था. 1. पदपि च येनैषा / मे जाता संपदुत्तमा // 14 // कुमार कुरु मे पाणि-ग्रहणं कामकानने // 3 हैव किं विचारेण / दीर्घसूत्री विनश्यति // 25 // हुताशं साक्षिणं कृत्वा / गांधर्वन विवाहिता // चुक्ता सर्वांगसंस्पर्श | जाता सर्वांगनिर्वृतिः // 26 // उपहत्य जनं कंचि-कंचिङ्गक्त्वा ल. तागृहान // इतस्ततः परित्रम्य / मोटयित्वाऽवनीरहः // 27 // तुरंगिभिः समानीतो / वेणुग्राहैः कदर्थितः // अधोरणवशं जातो / यातो पुरवरे गजः // 2 / / युग्मं // यथास्थानं गतो लोको / विजनं कामकाननं // सुवसं पुर्वसं धत्ते / दुर्वसं सुवसं सुधीः // 2 // यतः-अघटितघटितानि घटयति / सुघटितघटितानि जर्जरीकुरुते // विधिरेव तानि घट्यति / यानि पुमान्नैव चिंतयति // // 30 // दीपादन्यस्मादपि / मध्यादपि जलानिधेर्दिशोऽप्यंतात् // थानीय मटिति घटयति / वि. घिरजिमतमनिमुखीजूतः // 31 // गह्वराच कुमारोऽपि / खाहस्तो विनिर्गतः // पश्चानिर्गता का ता / सत्कांता जयसुंदरी // 31 // पतिसंपर्कसंजातां / बिभ्राणा वपुषः श्रियं // कंकणं च विवाहा. | ख्यं / दधती वामपाणिना // 33 / / शिरस्याहितसत्पुष्पा / कर्णविन्यस्तपल्लवा // वनश्रीखि चैतस्य / P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / पृष्टौ लमा चकास्ति सा // 34 // अवांतरे समायातः / क्रोधांधीकृतलोचनः // कंपयन कर्तिकां दीका रौद्रां / योगावर्तकयोगिकः // 35 // श्राः पापे वंचयित्वा मां / कथमत्र समागता // पिवत्वतोऽद्य ते कोष्णं / शोणितं मम कर्तिका // 36 // कुमारेणापि निस्त्रिंशः / कोशादाकृष्य लोलया // कृ. तः करे करै नो-१र्दर्शश्चर्मचक्षुषां // 37 // एवंविधं न ते युक्तं / वक्तुं च योगिनः सतः // न जल्पंत्यपराधेऽपि / संतश्च कर्कशां गिरं // 30 // रे पाप प्रथमं तावत् / विवामि तव शोणितं // पश्चादस्याः करिष्यामि / नवखमं शरीरकं // 35 // इत्युक्त्वा धावितो योगी / वेगतः कुमरंप्रति // वाहिता कर्तिका तेन / वंचिता कुमरेण सा // 40 // हतश्च दक्षिणे बाहौ / कुमारेणापि यो गिकः // दृढमुष्टिप्रहारेण / पतिता कर्तिका त्रुवि // 41 // नूयोऽपि मुष्टिना पृष्टौ / प्रहतः पतितो खुवि विलदोऽलब्धलदाश्व / निरूपयन दिशो दिशः॥ 55 // योग्युक्तोऽथ कुमारेण / प्रोत्तिष्ट कुरु पौरुषं // पतिता न विराजते / रणनमौ महौजसः // 43 // जाणितश्चलचित्तेन / योगिना न रकेसरी // यदहं वच्मि तत्कार्य / कृतं पौरुषकर्मणा // 4 // अस्ति मे गारुमं दिव्यं / त्रसेतरविपापहं // द्वितीयमंजनं श्रेष्टं / तिरोधाननिबंधनं // 45 // गृहाणैतद् द्वयं येन / जायते मम नि. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | वृतिः // प्रतिपन कुमारेण / गृहीतं विधिपूर्वकं // 46 // सुता मलयकेतोश्च / लक्षणोपेतविग्रहा // सुप्ताकृष्य मयानीता / चंडिकावलिहेतवे // 5 // पूर्वसेवा कृता ताव-दुत्तरा चावतिष्टते / तत्र कन्यावलिं दत्वा / साधयिष्यामि यक्षिणीं // 4 // स्थितमेतद्यथा चैषा / प्राप्नोति पितृमंदिरे // तथा त्वया च कर्तव्यं / यो नवतु दर्शनं // 45 // गतो योगी कुमारोऽपि / कामदेवगृहे ग. तः॥ दृष्टोऽसौ मेघनादेन / पृष्टश्च कोषितो जवान // 50 // : तेनापि कथितं सर्व / यथा वृत्तं तथाखिलं // विहस्य जाणितं तेन / तुष्टस्ते मित्र मन्मयः // 11 // मुहूर्तमेकमव / स्थातव्यं स्थिरबुधिना // प्रतिपन्नं कुमारेण / मेघनादो गतो गृहे / / // 55 // प्रोक्तः सर्वोऽपि वृत्तांतः / प्रहृष्टो हेमसुंदरः // चलितः सर्वसामय्या / संप्राप्तः काममंदिरे | // 53 // गंधवारणमारोप्य / सश्रृंगारं वधूवरं // प्रविवेश पुरं राजा / कृतशोनं समंततः // 14 // संपादितेतिकर्तव्यः / स्वयं राज्ञा च सत्कृतः / / वस्त्रैश्च वृषणाद्यैश्च / कालं नयति अपनः / / 55 / / अन्यदा झातवृत्तांतो / मलयकेतुमिपः // तुतोष हृदये बाढं / माता मलयसुंदरी // 26 // प्रोक्तो मलयसुंदर्या / मलयकेतुमिपः // शोजनं यदि जामाता / सहायात्यत्र वत्सया // 57 // प्रिये P.P.AC.Gunratnasun M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 धर्मः खेदो न कर्तव्यः / करोमि तव वांजितं // इत्युक्त्वा प्रेषिता भृत्याः / सोपदा हेमपत्तने // 27 // / - तेऽपि हेमपुरं प्राप्य / प्रतीहारनिवेदिताः // सोपायना निरुत्सेकाः / सनामंडपमागताः // 15 // अष्टादशशरं हारं / हरहाससमप्रनं // सारश्रीखंडखंडानि / विमुच्य पुरतो नताः // 60 / / युग्मं / / | | निषमा दर्शितस्थाने / दृष्टाः सानंदया दृशा // पृष्टाश्च क्षेमं सर्वत्र / मलयकेतुभूभुजः / / 61 // क्षेमे च कथिते प्रोक्ताः / किमागमनकारणं // ततस्तैरर्पितो लेखः / संदिष्टं कथितं गिरा // 6 // म. लयकेतुपेन / योजूयः कृतादरं // संदिष्टं च तथा कार्य / कुमारो नरकेसरी // 63 // यथा शीघ्रं समायाति / मलये सह वत्सया // एष संदेशकः स्वामिन ! लेखार्थोऽप्ययमेव च // 64 // युग्मं // ततः संभूषिता राज्ञा / वस्त्राभरणषणैः // प्रतिप्राभृतहस्ताश्च / ते शुनेऽह्नि विसर्जिताः // 65 / / ससहायः कुमारोऽपि / समये सह कांतया-॥ गस्तत्र नृपेणोक्तः / पंथानः संतु ते शि. वाः // 66 // . द्रोणीनिर्जलमुत्तीर्य / गतास्ते स्तोकवासरैः // समागासन्मुखं तत्र / मलयकेतुर्नृपतिः // 6 // प्रवेशितो मुदा तेन / कृत्वा पुरमहोत्सवं // श्वश्रूश्वशुरमानम्य / कुमारो नरकेसरी // 67 // निषः / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | सः प्रनितो राझा। सर्वत्र कुशलं तव / / पृष्टव्यमेतदेवेढ् / चले यौवनजीविते // 6 // // युग्मं / / | प्रणम्य पितृपादेभ्यः / सस्नेहं जयसुंदर // मातुः पादग्रहं कृत्वा / तदंके निषसाद सा // 10 // | सानंदा सविषादा च / जगौ मलयसुंदरी // वत्से संक्षेपतः सर्व-मामूलाचरितं निजं // 71 / / निवेदय यथा वृत्तं / कौतुकं मम वर्तते // तयापि कथितं सर्व / ययावृत्तं तथादितः // 12 // यु. ग्मं // एतत् श्रुत्वा जगादेदं / माता मलयसुंदरी // यन्न दृष्टो विवाहस्ते / सखेदं तेन मानसं // // 73 // सुपातवरलानेन / मुमुदे च मनो मम // इत्युक्त्वा विरता राझी। प्रमोद नरमेदुरा / / // 7 // कृताशेषोपचारस्य / राझा मलयकेतुना // पुत्रादभ्यधिकं तत्र / दृश्यमानस्य सर्वदा // // // वव्रजुर्वासरास्तस्य / सुखितस्य प्रमोदतः // मनोवांछितवस्तूनां / तत्दणादेव योगतः // | // 16 // मृगनानिसमुत्पन्न-जात्येन मृगनानिना // वासिता शेषदिकचक्रः / सत्पुष्पकृतशेखरः |99 || कर्पूरपूरसन्मिश्र-सारश्रीखमचर्चितः॥ मृगनानेः कर्दमेन / कपोले कृतमंडनः / / 70 // आर्डकर्पूरहारेण / विराजितशिरोवरः // हारिहीरकसंकीर्ण-श्रवणासक्तकुंमलः / / 17 // निःश्वासोह्यमहामूल्य–सहस्त्रावृतविग्रहः // तांबूलबीटकाशून्य-करः कृतकुतूहलः // 70 // ललाटपट्ट PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- विन्यस्त-तिलकेन विराजितः // आरामोद्यानरम्येषु / काननेषु वनेषु च // 1 // सरसीषु तडा. का गेषु / निर्करेषु नदीषु च // लताममपगुटमेषु / दादामंडपमिषु // 72 // निकुंजेषु मनोज्ञेषु। | नानापुष्पसुगंधिषु // नागवल्लीमनोज्ञेषु / सोऽक्रीडत्सह कांतया // 3 // कुलकं // अनमप्रसरं त. | स्य / क्रीमतः काम मिषु // संपूर्णाशेषकामस्य / मासैरपि दिनायितं // 4 // प्रिये स्थान प्रमो. दानां / मलयो हि मया श्रुतः / तेनादृष्टेन नो किंचि-मया दृष्टं कुतूहलं // 4 // तयापिकथितं मात-मात्रा गर्ने निवेदितं // तेनापि कारिता सर्वां। सामग्री यानहेतवे // 5 // विशि टनदयजोज्यानि / यदन्यदपि सुंदरं / तउपयोगि योग्यं च ! तत्सर्वं प्रगुणीकृतं // 6 // सनृपः सकलत्रश्च / बहुलोकगणान्वितः // कुमारो नगमारूढः / कैलाशमिव शंकरः // 7 // तत्र ताल वने रम्ये / चंदनामोदसुंदरे // एलागंभृतघ्राणे / फरनिमरहारिणी // 7 // कृतो वासः कुमा| रेण / दृष्टैका हारहारिणि // श्रवणासक्तवजेंद्र-कुंमलोद्योतितानना // || अष्टादशाब्ददेशी या। कांतकार्तस्वरप्रजा / / समुत्तीर्य नन्नोमार्गा-दक्षिणां दिशमाश्रिता || 70 // त्रिनिर्विशेषकं | // कैषा कैषेति जल्पंतो / धाविताः पृष्टतो जनाः // सापि दुर्जनमैत्रीव / दणादेव न दृश्यते // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | // 1 // तथैव वलितो लोको / न च सिहं प्रयोजनं // कुमारश्चिंतयामास / नूनमेतत्कुतूहलं / / // ए॥ युक्त्वा विश्रम्य सर्वत्र / विलोकितकुतूहलः // योऽप्यावासमागम्य / सुष्वाप नृपनंदनः | // 3 // निशीथे खम्मादाय / निर्गतोऽलदितो जनैः // एकाक्येव महासत्व-श्वचाल नरके | सरी // 4 // दक्षिणां दिशमाश्रित्य / परिसर्पनितस्ततः // गतो नैऋतकोणस्थां / वनराजिविरा जितां // 55 // चंदसूर्यकरागम्यां / रौदामतिबिनीषणां // कृतांतवदनाकारां / गुहां जीममुखानियां // ए६ // मंत्रसाधकसाक्षेप हुंकारवचनैस्तथा // पुष्पधूपादिगंधैश्च / ससत्वेति विनिश्चितां // 7 // त्रिनिर्विशेषकं / प्रधानपद्मरागेण / तमःस्तोमविघातिना // प्रकाशितगुहादारा / दृष्टो विद्याधरीसु. | तः // 7 // कुमारेणापि संजात–विस्मयेन विलोकितः // कोऽयं युवा गुहामध्या-केसरीव विनिर्गतः // 70 // नितांतसुकुमारांगो। महौजा नव्ययौवनः // अत्यंतकृशसर्वांग-स्तपःकारी सुसाधुवत् // 200 / / युग्मं // . संभ्रांतं कुमरं दृष्ट्वा / समागत्य कृतादरः // पपड खागतं प्रातः / कुतस्तेऽत्र समागमः // 1 // कुमरेण कथितं किंचि-त्किंचित्तेन निवेदितं // एवं परस्परालापै-स्तयोस्तत्रावतिष्टतोः // 2 // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun 'Aaradhak Trust
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म कामसरोहिणी नाम | तरुणी तत्र चागता॥ दृष्टेति जातसंकेत-कुमारेण निरीक्षिता // 3 // / सीमंतके च विन्यस्त-पद्मरागमणित्विषा / सर्वतोऽपि विसारिण्या / नाशयंती निशातमः // 4 // त्रिनिर्विशेषकं // ततो विद्याधरः प्राढ / कुमार कुरु मे वचः // पिबेदं सुंदरं दुग्धं / हृद्यं मदुपरो धतः // 5 // विद्याकल्पो महाजाग / अर्धरात्रे तृतीयके // पीयतेऽनन्याव्यस्य / पय संपुटकत्रयं / // 6 // अतिथिस्त्वं समुत्तिष्ट / त्वयेदं सह पीयते // कुमारः प्राह सुंदव वं / रुचिर्मे नास्ति सांप्रतं // 7 // गत्वैकांते ततः सोऽपि / पयः पीत्वा समागतः // निषमः कुमरस्यांते / बजाणेदं स्फुटादोरैः // 7 // प्रजाते बिटवलक्षण / तर्पणीयो हुताशनः / / यदि सत्वं तदा सिधि-निःसत्वस्य वृ. था श्रमः // 7 // नररत्नमिवाजाति / जवांश्च परमाकृतिः / / समस्ति मे मनोवां / / पां वक्तुं न शक्यते // 10 // प्रहराष्ट्र महाजाग / प्रजाते यदि स्थीयते // ममांतिके तदा सर्व / सिहं मन्यामहे वयं // 11 // किमेनिश्चंचलैः प्राणैः / कर्तव्यं कुरु वांवितं // प्रातरेव जवत्पार्श्वे / मां जानी हि समागतं // 15 // इत्युक्त्वाथ कुमारोऽपि / दाएं सुप्त्वा निजाश्रये // तल्पमुलांचकाराशु / मि. 1 त्रार्थकरणोद्यतः // 13 // P.P.Ac Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 धर्मः। ___ मलयसुंदरस्याथ / मेघनादस्य च स्वयं // रहस्यं हृदि निक्षिप्य / गतोऽसावसिना सह / / // 14 // आत्मा संदर्शितस्तेन / खेचरस्य गुहामुखे // निषामः कुमरस्तत्र / खेचरार्पितविष्टरे // // 15 // यत्कर्तव्यं च तब्रूहि / सर्वत्र प्रगुणा वयं // जुहोमि श्रीफलैरमिं / मंत्रजापपुरस्सरं // 16 // विघ्नान सर्वान निराकुर्व-स्तिष्ट त्वं सावधानकः // निर्भीतः साहसोपेत-स्त्वदायत्ता हि सिघ्यः // 17 // लिखितं खेचरेणापि / रक्तचंदनममलं // तदेकदेशे लिखिता / देवताबहुरूपिणी // 17 / / सारकाष्टमृते कुंडे / ज्वलज्ज्वालासमाकुले // होमं कर्तुं समारब्धः। श्रीफलैमत्रपूर्वकं // 15 // अत्रांतरे समाधूत-धूलीतृणमहीरुहः // वातो वातुं समारब्ध-श्वकंपे मेदिनीतलं.॥२०॥ घ. नो गर्जितुमारब्धो / विद्युनंपाभिरुजिता // न किंचित्तमसा तत्र / दृश्यते. पुरतः स्थितं // 21 // शोणशोणितधारानि-वर्षत्याशु घनाघनः // नड्डीय जीवितं याति / शिवानां फेत्कृतारवैः ॥शा | घूकघूत्कृतशब्देन / गुहामु प्रतिसर्पता // कर्णान्यागतं नैव / श्रूयते जनजल्पितं // 3 // मु. क्तकेशा विवस्त्राश्च / करोल्लालितकर्तिकाः / / ज्वाला मुखेन मुंचंत्यो। योगिन्योऽनृत्यनंबरे // 5 // | स चासनसमासीनो / यावदास्ते नृपांगजः // खेचरोऽपि च नि को-प्रजुबळांतवेदसं // 25 // Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 धर्मः | तयोः सत्वं समालोक्य / प्रशांता च बिजीषिका // अत्रांतरे समायातः / क्षेत्रपालो महाबलः // // 16 // तयोः सत्वपरीक्षार्थ / मलयागस्य नायकः // क्षेत्रपालो महासत्व-दोजितानेकसाधकः // 27 // युग्मं / जो मानव किमर्थ ते / करे खको विलोक्यते // मंत्रजापकरः कोऽयं / देवी का लिखिता भुवि // 27 // मलये मां विमुच्यान्यं / देवं च ध्यायतस्तव // का वैदग्धी कुतः सि. EiH / कुतस्ते जीवितं वद // 27 // कुमारोऽवग् न ते युक्तं / वक्तुमीदृग्वचः सुर / / राकाचंद्रः सुधां सूते / न कदाचिद्दवानलं // 30 // विद्यासाधनकल्पोऽयं / यदन्या देवता कृता / मलयः कस्य संबंधी / वीरजोग्या वसुंधरा // 31 // श्रुत्वेदं स कुमारस्य / सदएँ कर्कशं वचः // सावेशो विहितावहो / जगादेदं महाबलः / / 32 // पाप ते नाशयाम्यद्य / पौरुषं पुरुषाधम // न हि सा. म्येन शाम्यति / उर्जना दुष्टचेतसः // 33 // . .. : विधाय विकृताकारं / वेतालाकृतिमात्मनः // ततो वर्धितुमारब्धो / दरकारी तनूभृतां // 34 // दक्षिणस्यां नरं कंचि-रखाव्यग्रकर वहन् / कापालिकं तु वामायां / क्रंदंतं करुणैः स्वरैः // 35 / / | तयोः कन्कियोत्कृत्य / खादन मांसानि शोणितं / पिवन हसंश्च हास्येन / नृत्यन्नुच्चैश्च विवरं / / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | // 36 // सौवीरांजन/गालि-महिषांगसमप्रनः // कालतुल्योग्रदंष्ट्रालः / दामगंडो भयंकरः / / / // 37 // सूर्पकर्णो विरूपादा-स्तुबचिर्पटनासिकः // रक्तादः कपिलकेशो / वृश्चिकैः कृतशेखरः // 30 // तत्कालोत्कृतरक्तार्ड-चर्मावृतकटीतटः // कटीजागे वहन जीमं / महाकायं महोरगं / / // 30 // विसर्पत्स्फारफूत्कार-जुजंगकृतकंकणः // कगवाशक्तवीनत्स-नृमुंमकृतकंठिकः // 40 // नररक्तवसापूर्ण-कपालन्यस्तलोचनः // मुखमुक्तज्वलज्ज्वालः / सीमा सर्वभयंकृतां // 41 // र. ताज्यस्तां करासतां / कृतांतरसनासमां // कराला कर्तिकां तीदणां / संलिहन लोलजीह्वया // // 42 // सूर्पाकारनखः क्षुद्रः / क्रमेलकशिरोधरः // दीर्घदंतुरदंतश्च / करकंपितकर्तिकः // 13 // विधाय विकृतं रूप-मूवं गत्वा नजस्तले // हसन्नट्टहासेन / नृत्यत्युधुरकंधरः // 44 // कुलकं // हेलयासौ चचालाथ / मंत्रसाधकसन्मुखं // कुमारः खजमादाय / तयोरंतःस्थितोऽवदत् / / // 45 // कस्त्वं नो केन कार्येण / गम्यते सत्वरैः पदैः // निर्निमित्तं किमित्येवं / हस्यते विस्वरैः खरैः // 46 // स प्राह साधकस्यास्य / मांसरक्तपिपासया // गम्यते इस्यते चेष्टा / एतस्यैव दुरास्मनः // 4 // सुरासुरनराभ्यर्च्य / विमुच्य मां महाबलं / / का चैषा दृश्यते कैद्रा / लिखिता जुधि P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / देवता // 4 // कुमारः प्राह कल्पोऽयं / कोपस्तव निरर्थकः // निनोष्टसंपुटाः संतो। न संति महास्वरैः // ४ए / विद्यासाधकपुंसस्तु / दुर्लभ मांसशोणिते // देवयोनेर्दुराशेयं / तव चेतसि "| वर्तते // 20 // वेतालोऽपि जगादेदं / कुमारं पुरतः स्थितं // मुंच मार्ग व्रज स्थानं / यदि ते जीवनस्पृहा // 21 // कुमारः प्राह, * अद्य श्वो वा ध्रुवो मृत्यु-मित्रार्थ यद्यसौ नवेत् // तदा में किं न पर्याप्त / मरणान्न वि. नेम्यहं // 5 // अर्थाः प्राणाश्च ये यांति / गुरुदेवप्रयोजने // त एवात्र प्रशस्यते / शेषाः सं. | क्वेशहेतवः // 53 // कोऽपि केनाप्युपायेन | जीवो जीवति नृतः // देवयोने न युक्तं ते / विनं कर्तुं निरर्थकं // 24 // मलयेऽस्मिन्नहं खामी / गर्वोऽप्येष न संगतः // किं न श्रुतं त्वया वाक्यं / वीरगोग्या वसुंधरा // 55 // महाबलः प्रोवाच-रे मिन प्रथम ताव-द्भवतो मांसशोणिते / / नदयामि पिबाम्युच्चैः / पश्चादस्य दुरात्मनः // 26 // श्त्युक्त्वा धावितो वेगा-देतालः कुमरंपति // वाहिता कर्तिका तेन / कुमारेणापि वंचिता // 27 // खामादाय तेनापि / प्रहती दक्षिणेक| रे // वेतालः पतिता तस्य / करावि च कर्त्तिका // 27 // विलदो वीदयामास / दिक्च शू. PP.AC.Gunrathasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | न्यया दृशा / / उक्तो योऽपि नो भद्र / करे कुरु निजायुधं // 27 // निरायुधेषु दीनेषु / पति तेषु नतेषु च / / प्रहार न प्रकुर्वति / संतः सन्मार्गगामिनः // 60 // तथा जो काविमौ दिप्तौ / वामदक्षिणकदयोः / / नरौ निपुण यावेवं / पीमयसि निरंतरं // 61 // तो महाबलः प्राह / श्रू. यतां कथयामि ते // कपालकुंझनामा च / वामतो मंत्रसाधकः // 6 // यमुनो दक्षिणेनास्य / पुमानुत्तरसाधकः / अत्रैवाविधिना विद्यां / साधयंतौ विलोकितौ // 63 // युग्मं // अवस्थामीह. शीं नीता-वन्येषां शिक्षणाकृते // दुर्मेधसोऽटपसत्वाश्च / खेद्यतेऽत्र यतोऽनिशं // 64 // त्वत्साहससमाकृष्ट-चेता वच्मि वचो हितं // ब्रूहि यत्ते प्रयवामि / ह्यमोघं देवदर्शनं / / 65 // कुमा रः प्रोवाच-देवयोने न मे कार्य / केनाप्यस्तीह वस्तुना // कूजती करुणं मुंच / कदागतनराविमौ / / 66 // मुक्तावर्धमृतौ तेन / तौ नरौ लोललोचनौ // गणितौ च कुमारेण / यात नद्रौ युवां गृहं // 67 // योऽपि निकटीभूय / वेतालेन प्रजापितः // यदहं वच्मि तत्कार्य / जवता परहितैषिणा // 17 // नितांतं यद्यपि त्यागी / महाविनयसंगतः // वीर्यवानुत्तमैश्वर्यो / नवान गु. | पवितषितः // 6 // // मदर्शनं तथाप्येत-त्तव मा वृदनर्यकं / / याचेऽहं तेन कार्येण / नवंतं ग्र. PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- हणंप्रति // 70 // युग्मं // एकया दशया कस्य / कालो गति देहिनः // विपदोऽनंतरा संपत् / / संपदोऽनंतरा विपत् / / 71 // मुद्रारत्नं गृहाणेदं / वरवविराजितं // एतेन ह्यंगुलिस्थेन / उर्जयो ऽसि महाहवे // 12 // सुगंधगंधगव्यूत-व्यापी ज्वरहरः पटः // धूपसाराभिधानोऽयं / कुमार क्रि. 142 यतां करे // 73 // प्रतिपन्नं कुमारेण / क्षेत्रपालप्रजल्पितं // सिधा च कामदेवस्य / विद्याथ बहु रूपिणी // 14 // कुमारकामदेवाभ्यां / कृतपूजो महाबलः // जगामादर्शनं तुष्टः / कामदेवोऽप्य भाषत / / 75 // तव संपर्कतः सिघा। विद्या मे बहुरूपिणी // अप्रवाःचिंत्यमाहात्म्याः / संतः क. स्पडमोपमाः // 16 // कामसंरोहिणी यामी / विद्या चाकाशगामिनी // सोपचारं यं दत्तं / कु माराय खगामिना // 9 // कृतस्तत्रैव वीवाहो / धनं चानाय्य कोटिशः // कर्पूरागुरुश्रीखंड-खं. मानां राशयः वृत्ताः // 70 // सपए यं पुरोभूय / जगादेदं ननश्वरः // कुमारावितथं विधि। व च्च्यहं यत्तवाग्रतः / / // एते वयमिमे चार्था / यदन्यदपि मामकं // प्राणा अपि त्वदीया मे। यथायोगं नियुज्यतां // 70 // विहितं केन सौरव्यं / पुष्पाणां केन वा कृतं // माधुर्यमीकुयष्टीनां / लीला च वरदस्तिनां // 71 / / जपकर्तु प्रियं वक्तुं / कर्तु स्नेहमकृत्रिमं / स्वजनानां स्वजावोऽ. | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | यं / केनेंदुः शिशिरीकृतः // 7 // इत्यादिनिर्व क्यैिः / श्लाघयित्वा कुमारकं // सानंदेन ततः / है स्तेन / विमानं प्रविकुर्वितं / / 73 // सकंकणप्रियायुक्तः / कुमारो नवकंकणः // कामदेव विमाने न / प्रातरेव समागतः // TH || स्वावासं सर्वलोकेन / वीदितः स्फारचक्षुषा // मृत्यैर्मिः कलत्रै 143 | श्च / सानंदमवलोकितः // 5 // युग्मं // पुंजीकृत्य धनं धान्यं / कामदेवो विसर्जितः / / कांतयोश्च कुमारेण | कृता ज्येष्टकनिष्टता / / // 6 // प्रदोषे कृतकर्तव्यः / काले सुप्तो निराकुलः // निशीथे खजमादाय / जने सुप्ते विनिर्ग: तः // 7 // दक्षिणां दिशमाश्रित्य / चलितो नरकेसर) // शनैः शनैरसौ गबन् / गतो दूरतरां नुवं // 7 // शृणोति मधुरं गीतं / कर्णपीयूषसन्निनं // तरुण्यास्यसमुद्भूतं / सप्ततंत्रीस्वरानुगं // // 5 // चचाल खरमार्गेण / मंदमदं नृपांगजः / / स्तोकांतरं गतेनाथ / ददृशे देवमंदिरं // 0 // श्रीखंडसारगंधेन / घाणाघाणकरं परं / जात्यश्रीखंडकाप्टेन / सर्वतोऽपि विनिर्मितं / / ए१ // रम्य. स्तंजसमाकीणे / शांतिनाथजगजुरोः // शांतकांतकृतानंद-बिंबेन तु विराजितं / ए२॥ पद्मरा. | गमयोत्ख-कलशेन ननःस्पृशा // वातोधूनध्वजैः शुत्रैः / समाकारितसझानं // 53 // चतु: PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 धर्म निः कलापकं // निरुपदसंचार / प्रविश्य जिनमंदिरे // दृष्टैका कन्यका तेन / गायंती वीणया / जिनं / / ए४ // गीतगर्न जिनं स्तौति / वादयति च वझकीं // तंत्रीस्वरस्य गीतस्य / विशेषो नैव लक्ष्यते // 55 // नमस्ते शांतिनाथाय / जगडांतिविधायिने // शांताकाराय शांताय / सुवर्णसदृशद्युते // 6 // नमस्ते देवदेवाय / लोकालोकविलोकिने // गुणैरतीतलोकाय / दुर्लदाय महात्मने | ए // त्रिलोककृतपूजाय / नष्टमोहमहारये // वाणीगोचरतातीत-गुणसंघातधारिणे // ए॥ शरण्य शरणायातां / पाहि मां परमेश्वर // मनोवांछितसंप्राप्त्या / सफटवेयं तव स्तुतिः // // एवं जिनमजिस्तुत्य / मुक्त्वा कोणे च वल्लकीं // निर्गय मंझपझारि / वेदिकैकामशिश्रियत् // 300 / / कुमारोऽपि प्रविश्यांतः / प्रणम्य जिननायकं // वेदिकैकां समासीनः / केसरीव शिलातलं // 1 // ततः ससंन्रमा बाला / वेदिकातो त्रुवि स्थिता // जाणता च कुमारेण / नऊँ का त्वं किमार्गता // 5 // शून्ये जिनगृहे नक्तं / कुतो वा कस्य वा मुता / / स्त्रीलक्षणयुक्तापि / सशोका केन हेतुना // 3 // युग्मं // दृष्टपूर्वेव मे गासि / जवती तालवने ध्रुवं // श्रावासयितु मारब्धे / मया व्याकुलमानसे // 4 // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ धमः | . तयोक्तं सत्यमेवेदं / नान्यथा तव दर्शनं / नवंतं दुरतो दृष्ट्वा / चलिता दक्षिणामजि // 5 // ततः सा रोदितुं लमा / कुमारेण निवारिता // स्वस्थीय क्षणादेवं / प्रोवाव सरलाशया // 6 // महानाग महामेघ-विद्याधरतनूद्भवा // सुवदनाकुदिजा चाहं / नाम्ना च सरताजा // 7 // म पित्रा शेशवे पृष्टः / सिम्पुत्रो यशःप्रनः // को गर्ता गद्र गाव्यस्या-स्तेनापीदं प्रजल्पितं / / / समस्तविश्वविख्यात-स्त्यागी जोगी महाबलः // रणकेसरिजो गावी / नर्तास्या नरकेसरी // 7 // सांप्रतं चाहमन्यत्र / पित्रा दातुं समीहिता // निर्विणा जीवितस्याहं / मरणार्थमिहागता // 10 // प्रणम्य जक्तितः कांतं / शांतं शांतिकरं जिनं // श्रारुह्य शिखरे मुक्तो / मयात्मा घातहेतवे // 11 // परं पश्यामि तल्पस्थ-मात्मानं पापकारिणी // नजिता नजसो वाणी। पुत्रि पूर्णा मनोरथाः / / // 12 // प्रभाते धर्धरात्रे ते / प्रियेण सह संगमः // संजवी नावि कल्याणे / मागमोऽन्यत्र कुत्रचित् // 13 // ततोऽहं जिननायस्य / शांतिदेवस्य पूजनं // संगीतकं च कुर्वाणा / स्थितात्रैव जिनालये // 14 // अद्य त्वतर्कितो जात-स्त्वया सह समागमः / / अरण्यं वसितं जातं / संजा | ता चित्तनिवृतिः // 15 // कथितं यत्त्वया पृष्टं / रहस्यं सकलं मया // सांप्रतं श्रोतुमिहामि / त्वं / PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्म- दीयमपि मूलतः // 16 // कस्त्वं कस्याथवा पुत्रः / किमेकाकी समागतः // नामादराणि H का. नि / श्रवंति श्रवणामृतं // 17 // कुमारेणापि निःशेषं / मूलतश्वरितं निजं // कथितं नाम पर्यंत / सानंदा सरलपना // 17 // नाथ त्वां प्रार्थये ह्येवं / पाणिग्रहं कुरुष्व मे // अत्रैव नवने भव्ये 146 / देवतादृष्टिगोचरे // 17 // जीवने मरणे त्राण-मेष मे कुलदेवता // विश्वविश्वंगरों बंधुः / प्र. थितामितकीर्तिकः // 20 // प्रतिपन्नं कुमारेण / संक्षेपेण विवाहिता // पूजितो वंदितो जक्क्या / श्रीशांतिः षोडशो जिनः // 1 // वेदिकायां निषन | कुमारेण समंततः // जत्फणा विफणा: श्चैव / नानारूपा लुजंगमाः // 2 // विशंतः परितो दृष्टाः / स्वल्पसत्वयंकराः // फुत्कारस्फारनि?ष-भृतावनिनजस्तलाः // 3 // परितः स्तंजमूलानि / स्तंगाग्राणि समंततः॥ वेष्टयित्वा स्थिता रात्रौ / गंधलुब्धाः सरीसृपाः // 24 // त्रिनिर्विशेषकं // वेदिकासु विशालासु / चित्रपुत्तलि. कासु च // सिंहशार्दूलमातंग-पुत्तलेषु ललंबिरे // 25 // बहिरंतश्च सर्वत्र / विसर्प द्भिर्जुजंगमैः // नवनं शांतिनाथस्य / जुजंगैरिव निर्मितं // 16 // नरकेसरिणा पृष्टा / कौतुकाकृष्टचेतसा / / प्रि. | ये किमिदमाजाति / यदि जानासि तदद // 27 // सा प्राह गंधलोनेन / दिवारात्रौ निरंतरं / न PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | च मुंचंत्यमी प्रायो / जैनसद्म निरंतरं // 20 // ...... - अन्यदा क्षेत्रपालेन / उर्मुखो नाम सेवकः // महाबलेन संदिष्टो / रे दुर्मुख त्वया सदा // // 25 // दिवा देयो न सणां / प्रवेशो जैनमंदिरे // रात्रौ च निर्विषाः कार्याः / प्रविशंतु य. दृखया // 30 // एवं तस्याः प्रजट्पंत्या / मातापितरावागतौ // प्रणतौ देवदेवस्य / दृष्टं इंई तयो. स्तथा // 31 // निविष्टौ वेदिकापृष्टे / कुमारेण नमस्कृतौ // सकंकणपरा पित्रोः / प्रणता सरलपभा / / 35 // कुमाराकृतिमालोक्य / विलोक्य दुहितुर्मुखं // समसंयोगसंतुष्टौ / पितरौ रंजितौतरां // 33 // दुर्नयोऽप्येष ते वसे / सुनयोऽजनि वेधसा // न गंगा सागरं मुक्त्वा / पतत्यल्पजलाशये // 34 // कृत्वा विवाहकार्याणि / स्वहस्तेन समर्पिता // नवत्वाजन्म संयोगो / गंगासागर योखि // 35 // श्यन्निधाय वेगेन / गतोऽसौ सत्वरं गृहे // प्रातरेव कुमारोऽपि / समेतो नवकांतया / / 36 // नवकंकणकः प्राप्तः / खावासं सारसाहसः // भृत्यमित्रकलत्राणां / कथिताखिलसंकथः // 37 // सावशेषां निशां नीत्वा / नानालापै पांगजः // कृतप्रत्यूषकर्तव्यो / रेमे मल| यचमिषु // 30 // पंचषानि दिनान्यत्र / नीत्वा विगतकौतुकः / उत्ततार गिरेस्तूर्ण / तत्कूटादिव | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- | केसरी // 30 // मलयकेतुपस्य / पुरं प्राप्तो मनोहरं // ऋतुजा कृतसन्मानो। श्वश्वा च कृतस स्कृतिः // 40 // शहानि कतिचित्स्थित्वा / युक्तो मलयकेतुना // वरं विमानमारुह्य / ननसा स. | परिखदः // 41 // संप्राप्तश्च दणादेव / कुमारो हेमपत्तने / अतर्कितः समुत्तीर्णो / हेमसुंदरमंदिरे // 42 // युग्मं // किमेतदिति लोकेन / विस्मितेन विलोकितः // सस्नेहं सादरं स्निग्धं / गौरवे. | कुमारकः / / 43 // समासन्नोपविष्टश्च / पृष्टो राज्ञा सकौतुकं // कथं ऋमिचरो नृत्वा / नवांश्चा. | जनि खेचरः // 4 // लक्ष्मीसरस्वतीकटपे / के श्मे वरवालिके // परस्परविरुके चवितोंति कमाश्रिते // 45 // कथितं मेघनादेन / नरकेसरिचेष्टितं // राज्ञाचिंति यतो नास्ति / दुर्लनं शु.. कर्मणां // 46 // . . . . .. यत्रांतरे समायातं / प्रधानपुरुषयं // प्रविष्टं च सजामध्ये / प्रतिहारनिवेदितं // 4 // हे. मसुंदरराजेंद्र / नत्वा तेन समर्पितः // पितृलेखः कुमारस्य / स्वयं तेनापि वाचितः // 4 // यः थां-स्वस्तिश्रीरंगशालापुरीतो राजा रणकेसर नरकांतादेवीसमन्वितस्तत्रस्थं वत्सं नरकेसरिणं स. | स्नेहं सादरं समाश्लिष्य जुजाभ्यां समादिशति, यत्किं विस्मृता वयं कुमारस्य ? येनाद्यापि विलंब्य- | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः। ते, कतिपयदिनमध्ये शीघमागंतव्यमिति. कुमारेण चणितमवगतो लेखार्थः. अथ किं कुशली मे तातः? निर्व्याकुला च पुत्रवत्सलांबा? तावूचतुः-मातुामिलिते दृष्टी / रुदंत्याः प्रतिवासरं // तवादर्शनदुःखातः / पिता कष्टेन जीवति // 4 // नवदर्शनलिप्सूनां / गुरूणां काप्यनिर्वृतिः // 140 युक्तायुक्तविचारे च / नवानेवात्र पंडितः / / 10 // प्रयाणेलुकुमारेण / मातुलास्य निरीदितं // तेनापि जाणितं वत्स / गम्यते न विलंब्यते // 51 // चतुरंगबलोपेतः / कुमारमनु मातुलः // निजपुतीं समादाय / कुमारार्थ सुदर्शनां // 5 // चलितस्तरसा रम्यां / रंगशालां महापुरीं / / प्रा. | प्तः कतिपयैरेव / वासरमसुंदरः // 53 / / युग्मं // बहिरेव कृतावासो। विवेशांतः स्वयं नृपः // निवेदितं विशांपत्यु-व्या च सह मंत्रिभिः // 14 // अस्ति मे दुहिता कांता / वरप्राप्ता सुदर्शना // अत्रैव सा समानीता / प्रीत्या कुमरहेतवे // 55 // यदि वः संमतं चेदं / तदा लनं नि: रूप्यतां // यत्रांतरे समायातो / गणकः खत एव हि // 16 // स्वप्रयोजनमुद्दिश्य / मुप्रसन्नः सु वेषभृत् // कृतानुझो नरेंडेण! निषलो दर्शितासने // 27 // युग्मं // रिक्त रिक्तं विजानीयात् / पूर्णे पूर्ण समादिशेत् // तांबूलफलपुष्पादि-कृतपूजो महीजा // 50 // पृष्टो लमं विवाहस्य / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | तेन शीबूं निवेदितं // अथवा कृतपुण्यानां / चिंतितं निकटस्थितं // 55 // युग्मं // प्रारब्धा सर्व सामग्री / संप्राप्तो लमवासरः // वृत्तं महाप्रमोदेन / प्राणिग्रहणमंगलं // 60 // सामंतामात्यपौरादि-पर्यालोचपुरस्सरं // निवेशितो निजे राज्ये / कुमारो नरकेसरी // 61 // प्रशस्तेऽह्नि शुने चंडे / मुहूर्ते कार्यसाधके // मंदमदं सुखस्पर्श / पृष्टतो वाति मारुते // 6 // कृतर्डिशोनां सर्वत्र / तोरणध्वजराजितां // वरमंचसमाकीर्णा / नृत्यत्पण्यांगनाकुलां // 63 // शुभ्रादनमनोहारि-विवप्रासादतोरणां // विज्जनसमाकीर्णा / दिपवाजिरवाकुलां // 64 // नानासंव्यवहारानि-राप| णालीजिराकुलां // विवेश रंगशाला सो-ऽलकामिव धनेश्वरः // 65 // चतुर्तिः कलापकं / स नासन्ननिषमस्य / जनैः परिवृतस्य च // सुप्रसन्नदृशा लोकं / पश्यतो मेदिनीपतेः॥ 66 // तदा कुलकमायात-नाथदर्शनलालसाः / / गृहीत्वाध फलैः पुष्पैः / पत्रैरन्यैश्च कल्पितं // 6 // वीणावाणुविमिश्रेण / शंखनादानुगामिना // महता तूर्यनादेन / पूरिताखिलादिङ्मुखाः // 67 // सर्वे पौराः समागत्य / आशीर्वादपुरस्सरं // यथाविध्यर्चयामासु-स्तस्य पादौ मुदाकुलाः / / 65 // च. | तुर्जिः कलापकं // विसर्जिता नरेंण / ते सन्मानपुरस्सरं / / खं खं च निलयं जग्मु-स्तशुणोः / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 धर्मः। क्तिभृताननाः // 70 // टीका अथ तजवन स्त्रीनिः / कौतुकाकुलबुधिनिः॥ कृतनानाविभुषाभिः / परितः परिपूरितं // // 31 // गवादानिमुखाः काश्चि-स्वराविस्रस्तवाससः // अन्योन्यघट्टनोबिन्न-मुक्ताहारादिभूषणाः / / 75 // पीनस्तनकृतान्योन्य-पीमनाश्चलकुंडलाः / मंजुमंजीरशब्देन / वाचालचरणहयाः // 33 // किं न तृप्तासि दुस्तृप्ते / पार्श्वतो शव दुर्लगे // विवदंत्यश्चेत्यादीनि / वचांस्यंबुरुहाननाः // 7 // मुक्त्वा व्यापारजातानि / तमैदांत पुरांगनाः // स्वरूपमेतन्नारीणां / यतस्ताः कौतुकाकुलाः // 35 // चतुर्निः कलापकं / / एका ब्रूते वरो नर्ता / परा ब्रूते वरांगना // अन्योजयमपि श्रेष्टं / वदतीह मुहुर्मुहुः // 16 // प्रतिहारनरेणाथ / मंदमदं विसर्जितः / पुरनारीजनः सर्वो / गतो नि. जनिजालयं // 7 // संतोषामृतममाना-मन्योन्यं प्रीतियोगतः // ददतां भुंजतां चैव / गतः कालः कियानपि // 70 // रणकेसरिणा दीदा / प्रपन्ना जिनशासने / / संतोषसारसूरीणां / समी पेनक्तियोगतः // 7 // सर्वजीवानयं दत्वा / शीलमासेव्य निर्मलं // तपश्च ऽश्चरं तप्त्वा / वि. नाव्य वरनावनाः // 70 // अंते चाराधनां कृत्वा / मृत्वानशनपूर्वकं // श्रौदारिकी तनुं त्यक्त्वा / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 धर्म- खर्गे जग्राह वैक्रियां // 1 // युग्मं // देवलोकात्समागत्य / नृत्वा च नृपनंदनः // विधाय निर्मः | कालां दीदां / संप्राप्य वरकेवलं // 7 // त्यक्त्वा सर्वशरीराणि / अनंतझानदर्शनः // अनंतवीर्यसं""| पन्नः / सिघौ सिघो नविष्यति // 3 // युग्मं // हेमसुंदरभूपोऽपि / नरकेसरिनुजा // सादरं ध्रियमाणोऽपि / जगाम निजपत्तने // 4 // रणकेसरिणः पुत्रोऽप्युत्खातप्रतिरोपितान् // मुद्रा रत्नप्रभावेण / कुर्वन् सर्वमहीनुजः // 5 // प्रधानधूपगंधेन / वासिताखिलादिङ्मुखः // बंजमी | ति गजारूढो / धूपसारपटावृतः / / 76 // युग्मं // जन्मांतरसमाचीर्ण-पूर्णपुण्यानुजावतः // सर्वे | संपद्यते पुंसां / देवानामिव चिंतितं // 7 // . ... इत्येवं सर्वलोकस्य / कृतचित्तचमत्कृतिः // बुलुजे राज्यसौख्यानि / स्वेबया वनितासखः॥ 1. Go || कचिद्दिमानयानेन / कचिन्मत्तगजं गतः॥ कचिजात्याश्वमारूढः / कचित्स्यंदनवाहनः |॥ए || नंदनादिषु रम्येषु / काननेषु वनेषु च // रमते रम्यकांताभिः / सहितो नरकेसरी / / // 5 // युग्मं // कचिददृश्यरूपेण / क्वचिद् दृश्येन संचरन् / विज्ञातजनसंलापः / साहसांक | श्वापरः // 1 // पटहारवतो नित्यं / ज्वरं तुदन् शरीरिणां // प्रजा रदन विपक्षेन्यो / यथार्थः द. P.P. Ac Gunratnasuri Ms Jun Gun Aaradhak Trust
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | त्रियोऽनवत् // 7 // युग्मं // संपन्नोचितसंतानः / सर्वलोकमनःप्रियः // एकातपत्रमत्रस्तो / रा. | म ज्यं चुक्ते निराकुलः // 3 // अन्यदा च समासीनः / सनामंडपविस्तरे // अमात्यमंत्रिसामंत नटलदासमाकुले // 4 // काननाच समागत्य / नरेण जाणतो नृपः // दिष्ट्या त्वं वर्धसे देव / तवोद्याने मनोरमे // 55 // संतोषप्तागरा नाम / सूरयः श्रुतसागराः॥ नानातिशयसंपन्ना / बहु. शिष्याः समागताः // ए६ // त्रिनिर्विशेषकं // तत् श्रुत्वा रंजितो राजा / दत्वास्मै पारितोषिकं // चचाल पादचारेण / वंदनार्थ बलान्वितः / / एg // गत्वा प्रदक्षिणीकृत्य / वंदित्वा भक्तियोगतः / / नचितासनमासीनो / धर्म शुश्राव पार्थिवः // ए // संप्राप्यावसरं राजा / पप्रब निजसंशयं // क थं मे वर्धते लक्ष्मीः / कथ्यमाझाकरो जनः / / ए // निजगृहोपविष्टस्या-कृतदमस्य मे सदा / / समानीतोपदश्वापि / कथं नेमुर्धराधिपाः॥ 400 // कथ मे वल्लभोऽत्यंत / सुहृन्मलयसुंदरः // स. विशेषमनीया मे / केन वा जयसुंदरी // 1 // अवधिज्ञानविज्ञात-पूर्वजन्मपरंपरः // राजानं प्र. त्युवाचेदं / सूरिः संतोषसागरः // 2 // इतस्तृतीयपर्याये / वाराणस्यां दिजात्मजः // शंखचूमाजि| धो नव्यो-ऽनवद्भार्या च दुर्गिला // 3 // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म मधुसुंदरनामा ते / नाता नक्तिपरायणः // मधुसुंदरी तद्भार्या / धर्मकर्मपरायणा // 4 // शं. / | खचूमो दिजो मृत्वा / जातो वणिक्सुतस्ततः // नार्याकार्मणदोषेण / धर्मकर्मपरायणः // 5 // स. र्वझपुरतः शुध-प्नावसारं पुनः पुनः // कर्पूरागुरुसन्मिश्र-सारश्रीखंडसंयुतः // 6 // धूपो द. | ग्धो विधानेन / मृत्वा देवगतिं गतः / ततश्युत्वेह संजातो / नरकांतोदरे सुतः // 7 // तेन पु. एयेन ते सर्व-मनुकूलं धनादिकं / / भ्राता ब्रांत्वेह संसारे / जातो मलयसुंदरः // 7 // मधुसुंदरी तार्या / जाता च जयसुंदरी // योरपि परा प्रीति-स्त्वांप्रति प्रतिवासरं / / 5 / एतावत्तु त. वाप्युच्चै-रासीत्प्रेम निरंतरं / पूर्वजन्मानुजावेन / स्नेहाधिक्यं महीपते / / 10 / / योऽप्युवाच - पोऽथ / पर्यंतो मम कीदृशः // पुण्यानुबंधिपुण्येन / राजन् समवलोकितः // 11 // श्रादौ मध्येऽ. वसाने च / शुनं विधि त्वमात्मनः / / जातिस्मरण विज्ञात–निजपूर्ववो नृपः // 12 // गृहे ग त्वा समालोच्या-मात्यमंत्रिपुरस्तदा // जयसुंदरीसुतं राज्ये-इन्जिषिच्य जयशेखरं // 13 // स. सक्षेत्र्यां धनं दत्वा / कृत्वा यात्रामहोत्सवं // दीनानायांधपंगुभ्यो / दत्वा दानं यहळया // 15 // | सहस्रवाहिशिविकां / समारुह्य विनिर्गतः // संतोषसामराचार्य-समीपे निर्मलं व्रतं // 15 // ज. PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्मः | ग्राह तृणवत्त्यत्वा। खं राज्यं मेदिनीपतिः // शिदादयानुसारेण / कृत्वानुष्टानमुत्तमं // 16 // केवलं शीलमासेव्य / समजावव्यवस्थितः // कृतसंलेखनो धीरो / धर्मारामरतः सदा // 17 // सं. प्राप्य केवलं ज्ञानं / लोकालोकप्रकाशकं // सर्वाहारनिरोधेन / विधायानशनक्रियां // 17 // शु. 155 क्वध्यानेन निर्दग्ध-सर्वकर्मेधनो मुनिः // चतुर्गतिविनिर्मुक्तः / पंचमी गतिमाश्रितः // 15 // कु. लकं / / इति धूपपूजाकथानक परिसमाप्तं // . धूपपूजाफलं प्रोक्तं / दृष्टांतेन सविस्तरं / / दीपपूजाफलं वच्मि / संप्रत्यवसरागतं // 1 // स. मस्ति सकलदीप-मध्यस्थश्च स्वशोजया // दीपानामुपरीवोच्चै-जंबूद्दीपो व्यवस्थितः ॥२॥त. त्रापि जारते क्षेत्रे / पशिः खमैर्विराजिते / समस्ति मध्यम खमं / धर्मधाम गुणाश्रयं // 3 // मगधाजनपदस्तत्र / जिनमंदिरराजितः // गुणग्राही गुणाधारो | धर्मवान धार्मिकप्रियः // 4 // परदो षग्रहे मूको। जात्यंधो दोषदर्शने // सुशीलो वृधसेवी च / नरवर्गो विराजते // 5 // युग्मं / / नार्यो यत्र स्वसौंदर्यै-ईपयति सुरस्त्रियः॥ पुष्पेषोः साधनीभूतै-विभ्रमैरपि केवलैः // 6 // वि. काररहिता लक्ष्मी-यौवनं विनयान्वितं // श्रुतं प्रशमसंयुक्तं / शौर्य दात्या विभूषितं // 7 // अ. PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्म | र्थः परोपकाराय / ददता धर्मकर्मणि // प्रयत्नपरता नित्यं / व्रतशीलादिरदणे // 7 // स्वगुणाविः | कृतौ लगा / सौहार्द कारणं विना // एते गुणा विलोक्यते / यस्मिन्निवसतां सतां // ए // त्रि. | निर्विशेषकं // अस्त्यैश्वर्यवतां धाम / तत्र जानुमती पुरी // जानवाया प्रजा यत्र / पताकानिर्नि: 156 षिक्ष्यते // 10 // रत्नभित्तिषु संक्रांत-संचरऊनमूर्तिभिः // सजीवानीव लदयंते / चित्राणि गृ. हन्नित्तिषु // 11 // प्रसर्पत्तारतेजोनि-हाटकामलसारकैः / राजमार्गा. विराजते / यत्र सर्वझमदिरैः // 12 // संचारदीपिका यस्यां / भवंत्याचरणप्रजाः // प्रियवेश्मप्रयातीनां / रजन्यां रम्ययो. पितां // 13 // तस्यामजान राजेंद्रो / जानुमान जुवनप्रियः // यस्य वक्रे स्थिता वाणी। लक्ष्मीः ख व्यवस्थिता // 14 // सन्नप्यन्यायशब्दो यो / लुप्तो येन बलात् दितौ // श्तीव नैव यत्रासीदन्यायो न्यायशालिनि // 15 // अथ तस्य प्रजेशस्य / प्रजाक्षेमविधायिनः // बव रिशृंगारा / जानुश्रीरिति गेदिनी // // 16 // नीत्या लदम्या च पालो / नैवारमत केवलं // जानुश्रियापि साधे, स / रेमे राजा य थोदणं // 17 // अजायत महादेव्याः / पुत्रो नानुप्रजागिधः // निजतेजःश्रिया येन / जानुमा PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नपि निर्जितः // 17 // दुःसहेन प्रतापेन / रूपेण यशसा श्रिया // शेषैरपि गुणैः सर्वै-स्तेनाः | सतिशयितः पिता // 10 // द्वासप्ततिकलानां यः / परं पारमुपागतः // धामामलगुणानां च / र. लानामिव सागरः // 50 // चलत्वाज्जीवितव्यस्य / तथा सोपक्रमत्वतः / जानुश्रीः सर्पसंदष्टा / 157 | जगामान्यनवांतरं // 1 // तत्पदे स्थापिता चान्या / देवी हारप्रणानिधा // तजुणैर्विस्मृता तस्य / नानुश्रीः सा हृदि स्थिता // 25 // यद्बते तत्करोत्येव / यत्कृतं तत्कृतं तया // अविचारो नृपः स्तत्र / यथा गरिको नरः // 13 // यौवनं पल्लवस्तस्याः / सौगाग्यं कुसुमोद्यमः // सूरनामा गु: णाधारः / सत्पुतः फलसन्निनः // 24 // जानुप्रनं विलोक्यासौ / विधत्ते हृदि मत्सरं // यावदेष कुतस्ताव-द्राज्यं तत्तस्य जायते // 25 // अवज्ञाःखदावामि-दग्धदेहापमानतः // यदेष दूरतो याति / म्रियते वा तदा सुखं // 16 // अन्यदा नणितो वत्स / हिताहं तव सर्वदा // जानु श्रीखि दृष्टव्या / कथनीय प्रयोजनं // 27 // वस्त्राचरणतांबूल-नदयनोज्यविलेपनं // पुष्पाणि च विचित्राणि / संपादयति कस्तव // 20 // कर्म संपादयत्येव / नान्यः कोऽपि मतिर्मम / किन | दत्ते. पिता पुत्र / नेति तेन प्रजल्पितं // 25 // प्रोक्तं चतुर्गुणं कृत्वा / चित्तोतारकृते तया // रा. PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 धर्मः। झस्तेनापि रुष्टेन / सर्व चेतसि धारितं // 30 // हितीयेऽह्नि प्रजातेऽपि / सवयस्यः समागतः / / का सगासिंहासनारूढे / राझि राजमुतस्ततः // 31 // प्रणतः पादयोनत्या / रूदादृष्ट्यावलोकितः / / | निषसादोचितस्थाने / नणितश्च महीनुजा // 3 // केन जीवसि रे मिंज। स प्राह निजकर्मणा // राजाह मुंच में गेहं। फलं भुंदव स्वकर्मणां // 33 // श्रुत्वेदं कर्कशं वाक्यं / सनामध्येऽपमानितः // प्रणम्य च पितुः पादौ / सन्नामध्याइिनिर्गतः // 34 // हे वाससी च मुखां च / गृहीत्वा निर्गतो गृहात् // गत्वान्निमानतो चुक्ते / योजनानां चतुष्टयं // 35 // निजाश्रुस्नेहसन्मित्रं / मानव्यंजनसंयुतं // भुक्तं नदीतटे तेन / निदयाहतजोजनं // 36 // वज्रेणेवापमानेना-मानेन व्याहतो हृदि // पपात श्रांतसर्वांगः / सहकारतरोरधः // 30 // . . .. अवांतरे समायाता / स्त्री जानुश्रीसमप्रजा // जानुप्रनस्य सुप्तस्य / पादप्रदालनोद्यता / / 3 / / प्रबुछोऽसौ करस्पर्शा-इडितश्च समंत्रमः // मातरं च पुरो भूत्वा / प्रोवाच विहितांजलिः // 3 // मातः कुतः समायाता / देवयं गतिं गता // अतर्कितसुधासार-समान प्रियदर्शने // 40 // त. | तः शोकजराक्रांत-कंठयोत्कंठया तया // कृत्वा कुमारमुत्संगे / सदुःखं रुदितं तदा // 41 / / कथं / Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | प्राणप्रियो भूत्वा / निजपितुस्त्वमीदृशीं // अवस्था प्रापितो धाता / घिम्विमातृविचेष्टितं // 4 // / स. कुमारेणापि निःशेषो / वृत्तांतः कथितो निजः // तयोक्तं नैव ते खेदः / कर्तुं युक्तो मनागपि // // 43 // यापदः संपदश्चैव / समीपस्थाः शरीरिणां // अस्तोदयौ दिनस्यांतः / सूर्यचंऽमसोरिख / // 4 // यस्ति जानुमती नाम / मे गिनी सहोदरी // कलिंगविषये पुर्यां / नगर्या जनवत्सला // 45 // तत्रस्थेन त्वया वत्स / नेतव्या विषमा दशा // पश्चादहं करिष्यामि / सर्वं यदुचितं तव // 46 // इत्युक्त्वा तदाणादेव / पुर्या नीतो निजांगजः // नीत्वा समर्पितो नक्तं / चानुमत्या विशेषतः // 4 // चिंतामणिमणिं दत्वा / समाघाय च मूर्धनि // ध्यातव्या व्यसने वत्से-त्येवमुक्त्वा तिरोदधे // 40 // जानुमत्यपि सत्त्रीत्या / पश्यंती कुमरंप्रति // करोति शेषकार्याणि / स. तां स्नेहः सदा समः // 4 // अथ विज्ञाय तत्रस्थं / जानुप्रभकुमारकं / हारप्रजा दृढं चित्ते / दू. ना चैवं व्यचिंतयत् // 50 // अहो पुण्यैः स्वकैरेव / जीवत्येष कुमारकः // निखातं हृदि मे शल्यं / नितरां न समुध्धृतं // 51 // यदा तदापकाराय / जीवन्नेष न सुंदरः // सर्वदापि भयस्थानं / व | र्धमानः सुनिश्चितं // 12 // प्रेषिता घातकास्तत्र / विषदा गूढचारिणः // चूर्णयोगकराश्चान्ये / यो Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri.M.S.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | गिकापालिकादयः // 53 // जानुप्रयकुमारस्य / मरणं यः कुरुते नरः // तस्य लदं पुनर्लदाँ / द. दामीत्यनिधाय च // 55 // समायाताः पुरि सर्वे / मारणोपायतत्पराः // अलक्षिताश्च लोकेन / पापा बेमुरितस्ततः // 55 // जानुश्रीः पुनरायाता। कुशलान्वेषणाय च // कृता रदा शरीरस्य / निहता दुष्टचेतसः // 16 // गता योऽपि जानुश्रीः / स्वस्थानं हृष्टमानसा // नानाक्रीमनकैः की. मन / कुमारस्तत्र तिष्टति // 7 // अथैकदा कुमारौ तौ / नानुप्रभमणिप्रचौ // जात्याश्वयोः समारूढौ / चलितौ बलवेष्टितौ // // 17 // दुरं गत्वा निवृत्तेषु / शेषवाजिषु सत्वरं / सुदुर गंतुमारब्धो / जानुप्रचतुरंगमः // 27 // वलगां करदयेनोच्चै-राकर्षति यथा यथा // तथा तथा च गृह्णाति / वेगं दुष्टतुरंगमः // 6 // प्रवेशितो महाटव्यां / मुक्ता वट्गा स्थितो हयः // समुत्तीर्णः कुमारोऽपि / वाजी पंचत्वमागतः / / // 61 / / बुदितस्तृषार्तश्च / परिभ्राम्यन्नितस्ततः // कंदमूलकृताहारः / पीत्वा च समलं जलं // // 6 // सखेदः श्रांतसवीगो / विश्राम्य च तरोरधः // शृणोत्यतीवदीनानि / वचांसि रुदितानि | च / / 63 / / युग्मं / / जानुश्रीकुदिसंवत / जानुप्रन महाप्रनो / / मुंच मे मंदनाग्याया / हृदयं मा | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | मरिष्यसि // 6 // त्वं चर्ता में समादिष्टो.। मुनिना दिव्यचक्षुषा // यशःप्रमेण तस्यापि / वचनं किं वृथा भवेत् // 65 // अहो निर्मानुषा पृथ्वी / नूनं वीरविवर्जिता॥ अन्यथा पापपाखझी। क| थं मां मारयत्ययं // 66 // एवमुक्त्वा जयत्रांता / मुक्तकंठं रुरोद सा // हृदयान्यपि दीर्यते / यत् श्रुत्वानार्डचेतसां / / 67 // जो जो जीरु न नेतव्यं / मा रोदी लोललोचने // यमजिह्वाप्समो या. वत् / खगो में दक्षिणे करे // 6 // इति जल्पस्तदंतेऽसौ / खाव्यग्रकरो गतः // इदं निशम्य / कोपांधः / कापाली नखान्निधः // 6 // // धावितः खम्मादाय / रुष्टो नानुप्रनंप्रति / / पर्यंतो जी. वितव्यस्य / स्मर रे पितरौ निजौ // 30 // रे पाप पापबुधिस्ते / केन दत्तेयमीहशी // इत्युक्त्वा वाहितः खको / भैरवेण नयंकरः // 11 // त्रिनिर्विशेषकं // लब्धलक्षेण दक्षेण / कुमारेणापि वंचितः / / गृहीत्वा पादयोस्तूर्ण / मस्तकोपरि धूनितः // 12 // नैरवेण चयादचे / तुष्टोऽहं त्वं च मुंच मां // गृहाणेमां महाविद्यां / शकसंमोहकारिणीं // 13 // श्मा चानेकरूपाणां / वत्दाणं करणंदमां // विद्यां गृहाण येनाहं / कृतकृत्यो जवाम्यलं // 14 // मुक्तो मौ कुमारेण / दामि| तोविनयं निजं // नणितश्चेदृशं कर्म / कर्तुं तव न संगतं // 35 // स प्राहानुग्रहं कृत्वा / वि. PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म: द्यावं गृहाण मे // दत्वा यजरुदक्षिणां / योगशुहिं करोम्यहं / / 76 // अकार्ये च प्रवृत्तोऽहं / / | त्वया नूनं निवारितः // तेन त्वं मे गुरुर्जातः / प्रार्थनां मावजीगण || 99 // नपरोधगृहीतेन / गृहीतं तेन तद् ध्यं // गतो भैरवकापाली / पृष्टा तेनाय कन्यका // 70 // का त्वं वा तनया क१६२ स्य / संप्राप्ता व्यसनं कथं // जानुपजकुमारस्य / नाम किं वा स्मृतं त्वया // // तयोक्तं पुत्रि का श्रीम-सिंहलाधिपनपतेः // संजाता कनकश्रीतो / नाम्ना कनकसुंदरी॥ 70 // गीतनृत्य विनोदेन / रजन्याः प्रहरे गते // रम्ये हर्यतले सुप्ता-त्रानीताई कपालिना // 1 // विद्यासिः धिकृते पापो / मां मारयितुमुद्यतः // जानुप्राश्च मे जर्ता / कथितो मुनिना पुरा // 2 // कु मारेणापि तुष्टेन / तया पृष्टेन मूलतः / / नामांतो निजवृत्तांतः / संक्षेपेण निवेदितः // 73 // ए. हि सुंदर कांतारा-त्तारयामि महाजयात् // इत्युक्त्वा चलितः पूर्वी / सापि तत्पृष्टतः स्थिता // // 4 // दणांतरेण सा ब्रूते / प्रियात्यंत पिपासिता // व्यक्तं वक्तुं न शक्नोमि / तृषा शुष्यति तालुकं // 5 // श्रामलकफलं दत्वा / समाश्वास्य पुनः पुनः // नीता स्तोकांतरं तेन / बुदि | ला पिपासिता // 6 // अत्रांतरे महानोगं / सीतवातेन सूचितं // हंससारसचक्रादि-कूजितेन | PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | प्रकाशितं // 7 // अखंडवनखंडेन / शश्वज्यामायमानया // यदवशुज्रया पाल्या / परितः परि. - वेष्टितं // 7 // लावण्यजलसंपूर्ण / चरमण्या मनोहरं // नाभिहृदमिवाभाति / वृत्तं गंजीरमुज्ज्व लं // 5 // दिशावधूकुमारीणां / मुखालोकनहेतवे / वेधसा निर्मितं मन्ये / विशालमिव दर्पणं // 0 // देवनद्याः पयःपूर-रसानलप्रवेशने // दारमिव शशांकस्य / ज्योत्स्नेव जुवमागता ||1|| ग्रहनदात्रयुक्तेन / नक्तमतः प्रसर्पता // खन्नताप्रार्थनाहेतो-योग्नेव कृतसेवनं / / ए // रक्ताशो. कसमुद्ऋत-पल्लवैः प्रतिबिंबितैः / / मांसखमधिया धाव-न्मुग्धमी नैर्विराजितं / / 53 // तटस्थजलसंक्रांत-पूगीफलमहीरुहैः // चलजितिसंपर्का-सपैवि जयंकरं / ए४ // स्फाटिकानिरदभ्राः | जि-निश्चिद्रागिः समंततः // निर्मलानिर्विशालाग्निः / शिलाजिनित्तिकं // 55 // नित्तेरु / परि उर्खद-संधिबंधैः सुनिर्मलैः // निवघ्वेदिकं शुभ्र-चंद्रकांतशिलातलैः // ए६ // वेदिका लमखर्जूर-नालिकेराम्रकेतकैः // पुंनागहिंगुहिताल-तालपूगैर्विराजितं // 3 // सुगंधगंधिजिः साई-बकुलै राजचंपकैः // धूलीधाराकदंबैश्च / सर्वतः परिवेष्टितं // 7 // प्रधाननागवल्ली| नां / दादाणां च मनोहरैः // आश्व सरसैः पत्र-मैमितं वरमंझपैः // एए // नानानारंगजंबी. P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म र दामिमैजिपूरकैः // वेदिकासन्नसवृद-कक्षेण कृतवेष्टनं // 100 // तरंगनंगरंगतिः / प. योनिः कृतविस्मयं // तारासरःसमाख्यातं / तारया येन कारितं // 1 // तरंगवाहुचिईरा-त्पदि णां विरुतेन च // शब्दयंतमिवानेकान् / स्नानपानकृते जनान् // 5 // कुलकं / / 164 .. अवगाह्य तत्सरस्तान्यां / स्वशीलमिव निर्मलं // पयः पीतं कृतं स्नान-मुत्तीर्य सरसस्ततः / / | // 3 // कंदमूलैः फलैश्चैव / दादाद्यैः सुमनोहरैः // स्मृत्वांतर्गुरुदेवांश्च / विहिता भोजनक्रिया / / | // 4 // श्रांता लतागृढस्यांतः / स्थिता कनकसुंदरी // कुमारः खम्मादाय / दुष्टसंरदाणाकृते // 5 // | निषलो हारि निक्षिप्त-लोचनो दिक्षु पश्यति // सरःपालीसमासन्नं / नागवल्लीविराजितं // 6 // वृदलदैः समाकीर्ण-मुद्यानं नंदनोपमं // आलवालपयःपान-प्रहृष्टमृगयूथकं / / 7 // त्रिनिर्विशेषकः // तस्यांतर्वरपुष्पाणि / चिन्वती कोमलैः करैः // दृष्टैका कन्यका तेन / पारिजाततरोधः // // सारंगयुथमध्यस्था / चंद्रवका मृगेदणा / उत्तप्तस्वर्णवर्णाचा / यौवनारंनवर्तिनी // 5 // सर्वसीमंतिनीसीमा / शशांकस्येव कौमुदी // शर्वाणी शंकरस्येव / शंकरा प्रियदर्शना // 10 // त्रिनिर्विशेषकं // ग्रामं पुरं दिशं स्थानं / यावदेषा प्रबुध्यते // प्रश्नयामि पुरो नृय / तावदेनां मृः P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / गेक्षणां // 11 // चलितः खजमादाय / नानुप्रनः सकौतुकः // समीपमागते तस्मिन् / मृगयूथं पलायितं // 12 // सांगजंगं सनिःश्वास / संत्रमन्त्रांतलोचनं / / सापि कंपितुमारब्धा / लतेव पव. नाहता / / 13 // जानुमतो नरेंऽस्य / पुत्रोऽहं भूमिगोचरः // दिङ्मोहमोहितो मूढो / बंबमोति 165 मृगेदणे // 14 // का त्वं कस्याथवा पुत्री / कानि नामादराणि ते // एकाकिन्या कथं सुनु / शून्यारण्यमलंकृतं // 15 // मनःप्रमोदकारीदं / सरः केनेह खानितं // केन वा कारितं चेद-मु. द्यानं नंदनोपमं // 16 // नद्यानांतर्महानेष / प्रासादः केन कारितः // समस्ति निकटे किंचिगोकुलं ग्राम एव वा / / 17 // अदत्वैवोत्तरं बाला / मार्गतो वलितेक्षणा // जूंगारंभं प्रकुर्वाणा / गता प्रासादसन्मुखी // 10 // स विलक्षः कुमारोऽपि / चिंतयामास मानसे // अहो अलौकिकी। कन्या / लोकाचारविवर्जिता // 15 // स्वयमेव समागत्य / पुरतो नुय प्रनिता // अदर्शितार्थिनावेन / सान्वयाख्यानपूर्वकं // 20 // तथापि कथितं नैव / किंचिदप्यनया मम / / अहो मयार्थिना नून-मात्माय मे लघूकृतः // 21 // सखेदश्च निरुत्साह-स्तैरेव चलितः पदैः // लताहेऽथ नो सापि / दृष्टा कनकसुंदरी // 22 // निजालयितुमारब्धः / स विलद इतस्ततः // विलोः | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- किता नदीतीरे / तरुण्याः पदपतिः // 3 // गतः स्तोकांतरं याव-त्पदलमो नृपांगजः // दृष्टा / टीका लतागृहस्यांत-श्चतस्रो राजकन्यकाः // 24 // द्वारस्थारक्षिका चैका / खगहस्ता निरीक्षिता // विकोशासिकरा कांता / मृगादी नवयौवना // 25 // नन्वेका सैव लोलादी / यदर्थ बंबमोम्यहं // पृजामि किं विकटपेन / प्रविष्टश्च लतागृहे // 26 // जानुप्रनेण सा पृष्टा / किं वं कनकसुंदरी // सापि तां रविकां दृष्ट्वा / रुदत्येव न जल्पति.॥ 17 // रदिकापि विमुच्यासि / समारूढमनोचवा // प्रोवाच कुमरं वाक्यं / वेपमानांगयष्टिका // 2 // संकाससिंहसूराणां / पुत्रिका धरणीनुजां // सुंदरी मदना तारा / तिस्रस्तरललोचनाः // 25 // एषा च पुनरत्रैव / सुखमुप्ता लतागृहे ॥र. तिग्रहाभिधानेन / जात्रा मेऽदात्रकारिणा // 30 // श्रानीतास्ता गतः सोऽपि / वैताढये निजकार्यतः // मां विवाहसामग्री / संपूर्णा किं न पश्यसि // 31 // युग्मं || करग्रहं कुमारीणां / कुरु त्वमनिसादिकं // विधेहि धीर विश्रब्धं / पंचमी मां चतसृणां // 3 // सर्वासां संमतं ज्ञात्वा / कुसारेण विवाहिताः / संक्षेपेण कृतं सर्व / पाणिग्रहणमंगलं / / 33 / / अत्रांतरे समायात-स्तत्र वेगाननश्वरः / / लतागृहाहिनिर्गब-निबधनवकंकणः // 34 // | P.P.AC.Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः। नव्यविवाहवेषश्च / सरोषं तेन वीक्षितः // प्रनिता नगिनी कोऽयं / निर्गतः पुरुषाधमः // 35 // / युग्मं // हे व्रातरार्यपुत्रोऽयं / जानुमन्नृपनंदनः // विश्वविश्वंचरामार-धरणोध्धुरकंधरः // 36 // | रे पापे केन ते दत्तो / येनाजन्यार्यपुत्रकः // अथैनं प्रथमं ताव-न्मास्यामि नराधमं // 37 // पश्चादेनां महापापां / जगिनीरूपवैरिणीं // यया कामांधया सत्या / वंचितः स्वसहोदरः / / 37 // रे पाप जार दुर्जात / पुराचार नराधम // केनैताः कन्यका दत्ता-स्त्वया येन विवाहिताः // 3 // एताः स्वार्थ मयानीताः / सामग्री सकटा कृता // त्वया तु दुर्जनेनैवं / बिडं लब्ध्वा विवाहिताः // 40 // शस्त्रं गृहाण कालस्ते / क्रुको मूढाधुना ध्रुवं // अद्यैव पाप ते मूर्ध्नि / सद्यः पततु पा तकं // 1 // नानुप्रजकुमारोऽपि / दुर्वचःशरशख्यितः // केसरीव निराशंको / दुढौके तस्य सन्भुखः // 42 // खेचरेणापि निस्त्रिंशो / वाहितः कुमरंप्रति // मुहूर्त मूर्चितस्तेन / स्थितो भूपालनंदनः // 43 // जुयोऽपि लब्धचैतन्यः / खजमादाय धावितः // तीदणखकप्रहारेण / प्रहतो द. क्षिणे करे // 44 // मुमोच दक्षिणं बाहुं / खनेन सह खेचरः // स्मृता विलदावक्रेण / तेन वि. | या समागता / / 45 // वद वत्स च मे कार्य / चिंतिताहं समागता // दुराचारं दुराशं मे / मातः P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust MIREJit...
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका नृपनंदनं / धर्मः रिय वैरिणं // 46 // विधाय विकृतं रूपं / संवर्य च ननस्तले // जुजपंजरमध्यस्थं / कृत्वा च | नृपनंदनं / / 47 // गत्वोज़ नगसा सापि / चलिता दक्षिणां दिशं // समुद्रे प्रदिपाम्येन-मि ति वुड्या कदाशया॥ 4 // हता खाप्रहारेण / मूर्ध्नि जानुप्रनेण सा // मुक्त्वा खिन्ना कुमारं च 160 / गता विद्या यथागतं // 4 // कुमारोऽपि नगोमार्गा-त्पतितो निम्नगाजले // ततार तारबाहु ज्यां / नदीमदीनमानसः // 50 // विश्रम्य च नदीतीरे / कंदमूलकृताशनः // अजानानो दिशा जागं / स चचालैकया दिशा // 21 // . स्तोकांतरं गतेनाथ / ददृशे वंशजालिका | द्वारदेशसमासीना / स्त्री दृष्टा गतयौवना // // 5 // निरुपदसंचारा / तस्तमुग्धमृगेदाणा // दृष्टैका कन्यका मध्ये / लावण्यामृतसारणी॥ // 53 / / उपसृत्य कुमारेण / प्रणम्येदं प्रजापितं // का त्वं च केन कार्येण / दृश्यसे जयविह्वला // 54 // केयं मध्यस्थिता कन्या / कः प्रदेशोऽयमुच्यतां / / न जानेऽहं महानागे / तेन पृहामि कथ्यतां // 55 // अथ वृछा पाह-श्तो योजनमात्रेण / वत्साविषय ऋषणा // सुवत्सास्ति पुरी | तत्र / नरेंद्रश्चंद्रशेखरः // 56 / / चंद्रलेखा महादेवी / रूपसौजाग्यचाजनं // सर्वाणी शंकरस्येव / / PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | शशांकस्येव कौमुदी // 57 // नपयाचितशतैस्तस्या / एकैवाजनि कन्यका॥ सम्मता मातृपित्रोः सा / ब्राणां नेत्रकौमुदी // 27 // दानसन्मानसत्कारैः / पूजयित्वा महाजनं // सूरश्रीरिति ना. मास्याः / समये संप्रतिष्टितं // 27 // पित्रा पृष्टः प्रहृष्टेन / समाहूय सगौरखं / नैमित्तिकः शुजारंनः / ख्यातः सत्यप्रनावकः // 60 / / नैमित्तिक शरीरेऽस्या / लक्षणानि निवेदय // निरूप्य न णितं तेन / राजपुत्रीशरीरकं / / 61 // राजन् कल्याणमालेयं / चतुराज्यनिबंधना // जन्मग्रहवलं श्रेष्टं / लदाणानि शुजानि च // 6 // कल्याणजाजनं नव्यः / शुनग्रहनिरीक्षितः॥ धन्यः कोऽ. पि युवा योऽस्याः / करिष्यति करग्रहं // 63 / / विसर्जितः शुभारंभ-चंद्रशेखरबूजा // चंद्रलेखा समाहूता / तस्याः सर्व निवेदितं // 64 // विस्तृतं सर्वराज्येषु ! शुभारंभप्रजल्पितं // देशे दे. शे पुरे ग्रामे / तैलबिंदुर्यथा जले // 65 // विषयराज्यलोनेन / राजानस्तां ययाचिरे / / न निषे. धं न वा दानं / कुरुते चंडशेखरः // 66 // केरलाधिपसरस्य / राझो दृतः समागतः // नृपं प्र णम्य दूतेन / सदर्प जल्पितं वचः / / 67 // | . सूराय तनुजां दत्वा। सुखं भुंव महीपते // कृतं कालविलंबेन / युसज्जो नवाथवा // 6 // Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः अझस्तव नृपो दुत / नवानपि न कोविदः // न्यायेन लन्यते कन्या / तत्रापि गुणसंपदा // 6 // अर्धचंडं गले दत्वा / दुतो निष्काशितो पुरात् // गत्वा तेनापि सूराय / सविशेषं निवेदितं // | // 70 // श्रुत्वा दृतवचः सूरो / दिदीपे क्रोधवह्निना // विधाय सर्वसामग्रीं / चचालोधुरकंधरः // 170 | // 11 // अचिरादेव संप्राप्तः / सुवत्सां सूरपार्थिवः // चंडशेखरभूपोऽपि / नोपसर्पति मानतः // // 15 // बहिः स्थातुं न शक्नोति / योध्धुमल्पबलो यतः / / दग्धतृणेधनो मानी / विनाशितज लाशयः // 73 // जलेंधनतृणादीनां / प्रवृतकृतसंग्रहः // पूर्वव्युबिन्न नपाल–संधानकरणोद्यतः // 14 // मध्यस्थकूपवाप्यादि-संशोधितजलाशयः // शूरसामंतमंत्र्यादि-साथै रदितगोपुरः / / // 79 // प्राकारशिखरासक्त-शिलाशतसमाकुलां // यंत्रस्थटोलपाषाण-पातचीतारिपौरुषां // // 16 // प्राकारासन्नविस्तीर्ण-खातिकांनःसमाकुलां // जात्याश्वहेषिताराव-भृतांबररसातला // // 9 // निरुधजनसंचारां / उप्रवेशविनिर्गमां॥ सुवत्सां नगरौं कृत्वा / प्रतस्थे चंद्रशेखरः // 7 // कुलकं // सुरोऽपि पर्वताकारै-मदमत्तमतंगजैः // प्राकारपातनायाथ / सन्नधः सपरिबदः / / 7 / / सुवत्सा वेष्टिता तेन / परितो मत्तवारणैः // वाजिनिः स्यंदनैः सारैः / पादातैर्गुरुविक्रमैः // 70 // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | सूरश्रियं समादाय / दासदासीसमन्विता // नपयाचितदानार्थ / पूर्वमेव त्वहं गता // 1 // दूर / स्थभैरवीगेहे / कृतस्तत्रैव जागरः // प्रचाते चलिता यावद् / दृश्यते नार्कममलं // 7 // हृदया। न्यपि दीर्यते / शिवानां फारफेत्कृतैः // वचो न श्रूयते तत्र / घूकानां घोरघूत्कृतैः // 3 // न 171 | प्राकारो न वेश्मानि / न च देवकुलानि च // दृश्यते हेतुना केन / किं वा मे मतिविन्रमः // // 5 // चिरं निरीक्ष्य सत्रास / कुंतलेन प्रजटिपतं // न नगररोधोऽयं / लक्ष्यते शत्रुणा कृतः // 5 // सूरश्रियं समादाय / गम्यते न विलंब्यते // तथैव कृतमस्मानि-रहमत्र समागता / // 6 // शेषः परिजनः सर्वः / कोऽपि कापि विसर्जितः // कंचुकी कुंतलो वृक्षो / जटानारधरः कृतः // 7 // दासीकुदीसमुद्तौ / दासौ कपिलकेरलौ // अव्यक्तलिंगिनी जातौ / परानीके विचेरतुः // 7 // सर्वत्र तत्र तौ ब्रांत्वा / झात्वा वार्ती च शात्रवीं // दिने दिने समागत्य / क. थयामासतुर्मम / / नए // ___एवं करोति सा याव-स्ववृत्तांतनिवेदनं // जानुप्रनकुमारस्य / पुरतः प्रीतमानसा // 10 // तावत्तूर्णपदैर्धावन् / श्वाससंपूरिताननः // वृधांतिके समायातः / कंचुकी कुंतलानिधः // 1 // यु. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 धर्म | मं // व्याकुलो दृश्यसे भऽ / केन कार्येण कथ्यतां // तेनापि नणितं भजे / संक्षेपेण निशम्यः / तां // 55 // अद्य दातीसुतौ दृष्टौ / केरलाधिपमंत्रिणा // पृष्टौ च कौ नवंतौ च / कस्यादेशादि / हागतौ / / 13 / / अशक्तावुत्तरं दातुं / दोगितौ लोललोचनौ // नियम्य सुदृढं रज्ज्वा / कशादं मैः समाहतौ / / // समर्पितौ नरेंद्रस्य / तेनापि च कदर्यितौ / / पृष्टौ रे कथ्यतां कुत्र। चंद्र शेखरकन्यका // 55 // तहिं यदि जानीयः / स्वर्णकोटिं ददाम्यहं // अन्यथा मारयाम्येव / युवामत्र न संशयः // 6 // विस्मृतस्वामिसन्मान-र्जीवितार्थोपलोगितैः // कुमारी कथिता त. स्मै / स्वानिशानपुरस्सरं / / ए // श्त एति महीनाथः / सूरः सबलवाहनः / / श्रुत्वेदं मूर्षिता वृ. का। पतिता मेदिनीतले // // क्रंदती निर्गता मध्या-सूरश्रीः संभ्रमाकुला // माभैषीरंव निस्त्रिंशो। यावन्मे दक्षिणे करे // 5 // इत्युक्त्वा पतितः शक्र—सैन्ये कुमरकेसरी // पराजित तं च तत्तेन / सुरः स्वयमुपागतः // 500 / / युग्मं / सोऽपि खनप्रहारेण / प्रहतः पतितो जुवि / / वलितं च जयाक्रांत / कृतकोलाहलं बलं // 1 // कुमारेण स्मृता विद्या / शत्रुसंमोहकारिणी॥ कापालिकेन या दत्ता / सुप्तं तयाखिलं बलं // 2 // कुमारस्योपचारेण / सूरः स्वास्थ्यमुपागतः / / Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | प्रतिविद्याप्रदानेन / बलं च प्रगुणीकृतं // 3 // चंडशेखर पोऽपि / बहिरेव समागतः // कृता पर / स्परं मैत्री / सहैव पुरमागताः // 4 // चंद्रशेखरभूपेन / सूरश्री राज्यसंपदा // नानुप्रजकुमाराय / "| दत्ता प्रीतिपुरस्सरं // 5 // सूरेणापि कुमारस्य / दुहिता केरलानिधा // प्रार्थनापूर्वकं दत्वा / वि. स्तरेण विवाहिता // 6 // . अत्रांतरे समायाता / विद्युत्सेना ननश्चरी // चतस्रोऽपि समादाय / पंचमी मुक्तकंचुका // // 7 // नणितं च कुमारेण / युष्माकं क्षेम वर्तते // विद्युत्सेनाह सोगं / क्षेमाक्षेमं च वर्तते / / // 7 // मनःसमुद्रराकेंदु-रद्य त्वं येन वीक्षितः // महोदयसमारूढ-स्तेन नः क्षेम वर्तते // // विद्यामुक्तश्च त्राता स / कन्यकानां वधोद्यतः / / यन्मारितो मयाऽक्षेम / तेन नाथ निगद्यते // // 10 // प्रयोजनप्रियः प्रायो / जनोऽयं न जनप्रियः // पत्युः प्रयोजने येन / नग्न्या वाता नि. पातितः // 11 // जानुप्रभवचो लब्ध्वा / तया दत्तो जलांजलिः // गृहीतः कंचुकः पृष्टौ / पतित श्व सहोदरः // 12 // लतागृहे समूढानां / कन्यकानां चतसृणां // पितरो मिलितास्तत्र / सुरेण | सममागताः // 13 // दृष्टा दुहितरस्तागि-वृत्तांतः कथितो निजः // तेन सत्पातयोगेन / नन· | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- दुः सुतरां नृपाः // 14 // सूरेणापि निजं राज्य–मपुत्रेण समर्पित // नानुप्रभकुमारस्य / चतु. का रंगबलान्वितं // 15 // निःसंतानो गतानंदः / सुरः संहृतविस्तरः // न केवलं तपस्तेपे / शिश्रिये च तपोवनं // 16 // गीतनृत्यविनोदेन / रजन्याः प्रहरे गते // मुप्तो हर्म्यतले रम्ये / तल्पे स. 174 गिकोमले // 17 // प्रनाते च प्रबुछोऽसौ / प्रासादशिखरस्थितं // पश्ययात्मानमत्रस्तः / किमे. तदिति विस्मितः // 10 // न तत्सौधतलं रम्यं / न तटपं तूलकोमलं // सुवत्सा नगरी नैषा / न कांताः कमलेदणाः // 17 // एवं तर्कपरो याव-दास्ते जानुमदंगजः // तावत्तारा समायाता / देवता तत्र वासिनी // 20 // मातः का वं वने शून्ये / प्रासादः केन कारितः // उद्यानं च कृतं केन / कस्य कीर्तिसरोवरं / / 21 / केनेदं कास्तिं रम्यं / मंदिरं मदनहिषः / / चराचरजगबंधोन नेयस्य महात्मनः // 15 // सापि वक्तुं समारेभे / बाष्पांजोभृतलोचना // ताराहं वनदेवीह / प्रासादोऽयं मया कृतः // 23 // सरश्च जलसंपूर्ण / कलोलालिविराजितं // युगादिजिननाथस्य / मंदिरं च मया कृतं / / 24 // बारामोऽपि मयाकारि / नानावनविराजितः / / पूजार्थं पूजनीयस्य / | वृषस्य जगजुरोः // 25 // गणितं च कुमारेण / यतस्त्वं वनदेवता // खबंदचारिणां कार्य / PP.AC.Gunratnasuri M.S.' Jun Gul Aaradhak Trust
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | किमे तैर्विस्मयो मम // 26 // तयागाणि महाभाग / संक्षेपात् शृणु कारणं / अंगाजनपदस्यांतः , ... / श्रीविलासपुरं पुरं // 27 // श्रीविलासो नृपस्तत्र / मंदिरं सर्वसंपदां // कामश्रीहिनी तस्य / रूपलावण्यशालिनी // 20 // शतोपयाचितैर्जाता / अहमे कैव कन्यका // तस्याः प्रतिष्टितं नाम 175/ / जयश्रीरिति सुंदरं / / 27 // अवंतिवर्धनेनाहं / कलिंगाधिपसूनुना // परिणीता प्रमोदेन / व. जंति मम वासराः // 30 // संतो मेऽन्यदा गर्भो / मृतश्चावंतिवर्धनः // कीर्तिधर्माधिस्तस्य / नागिनेयः प्रतिष्टितः // 31 // . अन्यदा च सशंकेन / पृष्टो नैमित्तिकः स्वयं // स्थिरं मे नद्र किं राज्यं / चलं वेति निगद्यतां // 32 // जयश्रीकुक्षिसंवतां / कन्यां यः परिणेष्यति / / स एतद्रोदयते राज्यं / निश्छद्म यदि जटप्यते // 33 // नैमित्तिक गृहं याहि / हृदि धार्यमिदं त्वया // एकांते जणितस्तेन / दृढधर्मा स्वमातुलः // 34 // जयश्रियं गृहीत्वा त्वं / नयामि त्वां पितुहे / इत्युक्त्वा गब कांतारे / व्यापाचागल सत्वरं // 35 // प्रतिपद्य वचस्तस्य / एकाकी च मया समं // रथमारुह्य वेगेन / कांता. / रमिदमागतः // 36 // ततो रथात्समुत्तीर्य / निवेद्य नृपशासनं // कटीतटात्समाकृष्टा / तेन ती PP.AC Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः। दणासिधेनुका // 37 // तीवार्ककरसंपर्क-दुर्दमसिपत्रिकां / / दृष्ट्वा कंपितु लमा / लतेव प. वनाहता // 30 // नीतायाः पतितो गर्नो / भूतलेऽजनि पुत्रिका / हताहं च मृतात्रैव / संजाता वनदेवता // 35 // दारिकां मारयन् सोऽपि / वनदेव्या निपातितः // पापानां निपतत्येव / पाप११६ मत्रैव जन्मनि // 40 // स्त्रीहत्यां नृणहत्यां च / कृत्वासौ जावतोऽधमः // महापाप गराक्रांतो / मृ. | त्वा च दुर्गतिं गतः // 1 // स्त्रीहत्यां हि महापाप-महानर्थनिबंधनं / / महापापाः प्रकुर्वति / दु. | गर्गतिगामिनः // 42 // अनाचारे मतिर्यस्य / जन्मदयं निहंति सः // दुर्गतिः परलोकेऽस्य / | लोके चेह विमंबना / / 43 // पुत्रिकापि मया पुत्र / महामोहेन पालिता // सांप्रतं च वरप्राप्तौ / चिंता मे हृदये स्थिता // 4 // मानुषी तु न देवेषु / मनुष्येषु न रूपवान् // वरोऽस्या विद्यते | योग्यः / सचिंतं तेन मे मनः // 45 // वरचिंताकुला याव–त्तिष्टामि प्रतिवासरं // तावदन्यदिने दृष्टा / तल्पासानातिदुःखिता / / 46 // एकाकिन्येव जल्पंती / रुदंती च पुनः पुनः // शून्यचित्ता | ह्यधोवत्रा / व्रष्टमंत्रेव योगिनी // 4 // युग्मं // अहो मे निघणं कर्म / कृतमझानदोषतः / न दत्तमुत्तरं तस्य / सस्नेहं पृच्छ्यमानया // 4 // लज्जानुरोधतो नैष / युवा संजाषितो मया // दू. PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | रस्था सांप्रतं लज्जा / पुःख निपतितं मम // 4 // क यामि कुत्र तिष्टामि / परित्राणं कुतो नः / 1. वेत् // मनो मेऽपहृतं तेन / कायस्तिष्टति केवलः // 10 // वने जाता वने चुक्ता | वने वृधिमु. | पागता / कुतोऽस्या ईदृशो जावः / प्रादुर्घतो ह्यशिदितः // 21 // ससंत्रमं समागत्य / मया पृ. 177 या पुनः पुनः / / बाधते किं शरीरे ते / रुद्यते किं पुनः पुनः // 12 // एवमापृच्छ्यमानापि / रु. दत्येव हि केवलं // नाचष्टे कारणं किंचि-ततोऽहं मौनमाश्रिता // 23 // सामान्येन मया झा तं / दृष्टः कोऽपि युवानया // निनिमित्ता न जायते / नावाः कामसमुनवाः // 14 // वत्से चिं. ता न कर्तव्या / चिंतेयं मम सांप्रतं // तथा तथा करिष्यामि / सुखितासि यथा यथा // 25 // ततश्चेदं समाकर्ण्य / निपत्य मम पादयोः। स्नाता जुक्ता प्रतीता च / रेमे च हरिणैः सह // 16 // | इतश्चेतो गवेषंत्या / ग्रामेऽरण्ये जले स्थले // न. दृष्टो न श्रुतः कापि / विफलो मे परिश्रमः // // 7 // अद्य सुप्तो मया दृष्टो / वत्सायां पुरि मंदिरे / / चंऽशेखरराजस्य / तरूपेऽस्याश्च मनो. हरः // 50 // गते यामे च यामिन्याः / सुप्ते परिजनेऽखिले // दत्वापस्वापिनी विद्या-मानीतो. ऽसि मयाधुना // 17 // वत्स खेदो न कर्तव्यो / ह्यवज्ञातोऽहमेतया // अज्ञानमथवा लज्जा।। Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- दयमत्रापराध्यति // 60 // सर्वदैव सलोयं / दोषादोषं गुणागुणं // नैव जानात्यतस्तुन्यं / नाः | नया दत्तमुत्तरं / / 61 // शरदबसमानानि / मनांसीह मनम्विनां // बहिरुष्णानि कार्येण / मध्ये | शीतानि सर्वदा // 6 // कन्यकैणामुखी नाम / प्राणेभ्योऽपि मम प्रिया // सा तुन्यं दीयते वत्स 177 | / वाक्यं मे मा वृथा कृथाः // 63 // यत्रांतरे समायाता / सुतारा नाम देवता // दृष्ट्वा जानुप्र नं पुत्रं / रुकंवं रुरोद सा // 64 // कृत्वोत्संगे समाधाय / पुत्रं मूर्ध्नि मुहुर्मुहुः // सुतारोवाच हे वत्स / कुशलं ते शरीरके // 65 // सर्वत्र कुशलं मात-र्मा का र्दुःखितं मनः // सुखदुःखानि सर्वेषां / समीपस्थानि देहिनां // 66 / / आतिथेयं समासाद्य / तारातो झुचितं ततः // सौजन्य वर्धितानंदा / सुतारा मुमुदेतरां / / 67 // परस्परं समालापो / जातस्तारासुतारयोः // कृता विवाह सामग्री / मिलिता वनदेवताः // 6 // जानुप्रनकुमारेण / प्रशस्ते तिथिवासरे // एणामुखी वि. धानेन / परिणीता मुदा तदा // 6 // // कोटिशः स्वर्णरत्नानि / वरवस्त्राणि कोटिशः॥ दत्तानि वनदेवीन्निः / सर्व हि महतां महत् // 30 // ततो गताश्च सर्वे ते / मिलित्वा जिनमंदिरे // पू. जा कृता विधानेन / विधाय जिनवंदनं // 1 // नानुप्रनः पुरोज्य / प्रमोदनरनिर्भरः // युगा. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | दिधर्मकर्तारं / तुष्टुवे तुष्टमानसः // 11 // युगादिजिन योगीश / योगिगम्य निरंजन // रागद्वेषमहामोह-मुक्तमूर्ते नमोऽस्तु ते // // 73 // अद्यैव सफलं जन्म / यौवनं जीवितं च मे // शांता कांता शिवा सौम्या / यन्मूर्तिस्ते. 117 ऽवलोकिता // 14 // एवं देवं नमस्कृत्य / युगादिजिननायकं // मंझपस्थे ततस्तस्मिन् / देव्यः प्रे दां प्रचक्रिरे // 15 // प्रगीतं किन्नरैगीतं / वादितं व्यंतरैः सुरैः / प्रनृत्तं वनदेवीनि-हविगावपुरस्सरं // 76 // प्रणम्य परमात्मानं / दत्वा नीवी दिलदिकां // स्वस्थानं च गताः सर्वे / प्रमोद नरनिर्भराः / / 77 // माता विसर्जिता स्थाने / वनदेव्योऽपि तथैव च / / स्वयं तारानिरोधेन / त त्रैवासांचकार सः // 7 // तारासरःसमुद्त -पयःपालीष्वनारतं // वनेषु वनखंडेषु / ह्युद्यानारामचमिषु // 9 // तारा जिनगृहे चक्त्या / नृत्यत्येणामुखी सदा // वीणां च वादयत्येष / सु. ग्रामस्वरमूनं // 70 // एणामुख्या समं तस्य / क्रीडतो यांति वासराः // दणात्सौख्यं दणाद्ः खं / करोति विधिरंगिनां // 1 // नक्तं स्वकांतया सार्धं / सुप्तः शुश्राव सुस्वरं / / वीणावेणुमृदंगा| नां / गीतं च श्रुतिकोमलं / / 75 // कांते कोऽयं जनो धन्यो / जिनस्याग्रे मनोरमां // प्रेदां क PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | रोति. पुण्यात्मा / सावोचत् श्रूयतां प्रिय // 3 // सरःपालीनिकुंजेषु / सिझविद्या ननश्चराः॥ अ.। टीका | ष्टाह्निकां महापूजां / चक्रुरत्र कृतादराः // 4 // गम्यते दृश्यते पूजा / कीदग्विद्याधरो जनः // कीदृशं वादितं तस्य / गीतं नृत्यं च कीदृशं // 5 // तयोक्तं कांतकायस्त्वं / एकाकी भूमिगो. चरः // मानर्थः कोऽपि जायेत / तेन यानं न संगतं // 6 // हितेयं संगतं ब्रूते / संत्रस्तमृगलोचना // न जगाम स्थितोऽत्रैव / नीतिमान कमलाशयः // 7 // श्तश्व कीर्तिधर्मेण / नक्तं स्वप्नोऽवलोकितः // सिंहासनादहं ब्रष्टः / पतितो मेदिनीतले / / // // स्वयं शंकितचित्तेन / गणकाय निवेदितं // तेनापि जणितं शीबूं | उत्रभंगो चविष्यति // ए || स्वप्नो न संगतो जाति / न स्यादस्यानृतं वचः // दृढधर्मोऽपि नायाति / नेदं क. व्याणकारणं // 30 // याप्सनराः समाहृताः। शिदयित्वा विसर्जिताः॥ शालाटव्यां पुतं यात / दृढधर्मगवेषणां // 1 // कृत्वा सर्वत्र भूयोऽपि / समागबत सत्वरं // न जाने तस्य किं वृत्तं / साशंकः मम मानसं // ए॥ युग्मं // गतास्ते तत्र सर्वत्र / कृता तस्य गवेषणा // न दृष्टो दृष्टः मेकत्र / निर्मासमस्थिपंजरं // 3 // तारासरःसमासन्ने / कांतकांतासमन्वितः // दृष्टश्चैको युवा Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasur M.S.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | कोऽपि / कामदेव श्वापरः // 4 // निषेदुषः पतत्यस्य / ननसः सिंहविष्टरं // शिरोपरि धृतं याः / ति / उत्रमस्य नरं विना || एए // सव्येतरविन्नागे च / लुलतो वरचामरे // नरं विनापि तस्यैते / / जीवद्भिः किं न दृश्यते // ए६ // अवांतरे समायाता / यो षैका कांतदर्शना // कृतानि मंगला१०१ न्यस्य / सर्वाण्यपि तयांजसा / / ए9 // प्रणम्य जणिता तेन / मुंच मामंत्र सांप्रतं / तयोक्तं की. तिधर्मस्य / राज्ये त्वमन्निषिच्यसे // 5 // इतश्च पंचमेऽह्नि त्वं / निश्चलीकुरु मानसं // मात्व. रिष्या गरिष्टत्व-मित्युक्त्वा सा तिरोदधे // एए // युग्मं // वयमप्येतदाकार्य / भीतनीता जुतं पुतं // युष्मत्समीपमायाता / पाननोजनवर्जिताः // 300 // कथितं स्वामिने सर्वे / यथा दृष्टं य. | था श्रुतं // अासन्नं व्यसनं देव / ह्युपायः कोऽपि चिंत्यतां // 1 // कीर्तिधर्मोऽपि तत् श्रुत्वा / च. तुरंगबलान्वितः // नगरान्निर्गतः क्रोधा-तः शालाटवींप्रति // 2 // दिवा रात्रौ च वेगेन / ह्यखमितप्रयाणकैः // तारासरःसमासने / तारारामे कृतस्थितिः // 3 // बारामे च कृतावासं / कीर्तिधर्म विलोक्य सः // चचाल समरापेदी / सिंहो गजघटां यथा // 4 // रे रे गृह्णीत शस्त्राणि / | प्रगुणीजव सांप्रतं // सुप्तमत्तप्रमत्तेषु / न प्रहारं करोम्यहं // 5 // एकाकिनं तकं दृष्ट्वा / निर्नीकाः Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म स्थिरमानसाः // शरं कृत्वा समायाताः / प्रवृत्तो दारुणो रणः // 6 // रथस्थेषु गजस्थेषु / वाजिः | दीका स्थेषु पदातिषु // पतत्सु सत्सु सर्वत्र / संकीर्णाजनि मेदिनी // 7 // गजस्कंधात्समाकृष्टो / गृधे. व भुजंगमः // न ज्ञायते गतः कापि / कीर्तिधर्मो नराधिपः // 7 // दत्वावस्वापिनी निद्रां / 12 शायितं सकलं बलं // अस्तं गते खौ रात्रौ / यथा पद्मवनं तथा // 7 // तारा समागता दृष्टं / शानुप्रनविचेष्टितं // प्रतिविद्याविधानेन / नष्टनिद्रं समुचितं // 10 // कीर्तिधर्म न पश्यति / येन साध समागताः // तारया कथितं सर्वं / तेभ्यस्तस्य च चेष्टितं / / 11 // .. ततो. विरक्तचित्तस्तैः / प्रधानैः प्रतिपादितं // जानुप्रजकुमारोऽयं / तस्य स्थाने निवेश्यतां // // 12 // तारया गणितं नंद्राः / कुरुध्वं स्वसमीहितं // कृतस्य करणं नास्ति / कालक्षेपो न सं. गतः // 13 // श्रीविलासपुरे नीतो / राजामात्यपुरस्सरैः / कीर्तिधर्मपदे राज्ये / स्थापितो वरमंग: लैः // 13 // राज्ये स्वचिंतका मुक्ता-श्चंद्रशेखरसूरयोः // सर्वाः कन्याः परिणीताः / समानीता निजांतिके // 14 // त्रिराज्याधिपतिर्जात / नत्खातप्रतिरोपितान // कुर्वन्नशेषपालान् / गमया: मास वासरान् // 15 // पितृसत्काः समायाता / एकदा पुरुषा वराः / / मंत्रिनिः प्रेषिताः संतो।। P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्मः | भानुप्रननृपांतिके // 16 // कुशलं तस्य तातस्य / चारुकी तैर्महौजसः / कुशलं यशसा ताव-न / प्राणैः दाणभंगुरैः // 17 // श्रुत्वेदं शोकसंभार-ब्रांतचेता महीपतिः // न विवेद सुख दुःखं / जीवितं मरणं तथा // 10 // मूर्गते लब्धचैतन्यः / प्रश्नयामास सादरं // सुखमास्ते सदाकालं / कालश्रीः श्रीविापरा // 15 // पुरे राज्ये धने धान्ये / नांडागारे च रोधने // सिंहविक्रमराजस्य / / वर्तते कुशलं ननु // 20 // पुरुषाः प्राहुः नानुकूलाः प्रजास्तस्य / नृपा न वशवर्तिनः // प्रता पः सुसहस्तस्य / घनबन्नरवेखि // 21 // तस्करास्तरलायंते / हन्यते प्रांतमयः॥ किंबहुना वि. चारेण / सर्व राज्यं विसंस्थुलं // 22 // तदधिष्टीयतां शीघ-मागत्य पैतृकं पदं // प्रजाश्चिरंतनं पादि / मूलनाशो न संगतः // 23 // श्रियोऽपि ता न शस्यंते / दृश्यंते या न सज्जनैः // तत् श्रुत्वामर्षितश्चित्ते / शरविडोव केसरी // 24 // जघान जूतलं मुष्ट्या / खने दृष्टिं ददौ च सः // देवो वा दानवो वापि / खेचरो ऋमिगोचरः // 25 // यः करोति पराभूति / सिंहविक्रम ननुजः // किं तस्य विस्मृतो मृत्युः / कुबुध्विा विजूनिता // 26 // युग्मं // | . दूरस्थोऽपि समासन्नः / किं नाहमवलोकितः / / निश्चक्राम धराधीशो / लमे गणकसूचिते // . P.P.AC.GunratnasuriM.S. . Jun Gun Aaradhak Trust
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 27 // प्रतापः पप्रथे तस्य / मेघमुक्तरवेखि // चचाल चतुरंगेण / बलेन भृततलः // 7 // खत एव समागत्य | राजनिः परिवारितः // शालाटव्यां समागत्य / तारया कृतगौरखः // // ताराकरःसमासने / आवासं कृतवान् स च // चतुर्वर्णसमाकीर्ण / नानावेश्मसमाकुलं // 30 // 174/ विशालशालसंजनं / खातिकापरिवेष्टितं // विचित्रचित्रसंपन्न-चतुर्गापुरराजितं // 31 // पुरं ता. रापुर नाम / स्वल्पकालेन कारितं // दत्तं युगादिदेवस्य / सारामं पुण्यहेतवे // 35 // चतुर्निः कलापकं // नानुप्रजनरेंण / ताम्रशासनलेखितं / समर्पितं च संघाय / जिनपूजनकृते पुरं // 33 // अन्यदा नाणता तारा / मातर्गहामि सांप्रतं // करसंपुटमादाय / तयापीदं प्रजल्पितं // 34 // स. [म्यगेंणामुखी राजन् / दृष्टव्या स्निग्धया दृशा // त्वमस्याः सर्वकार्येषु / हर्ता कर्ता च संपदं // 3 // | चचाल स्वप्रतापेन / समाक्रांतमहीतलः // पश्चिमां दिशमाश्रित्य / प्रजाते सविता यथा // 36 / / श्रागतं समाकर्य / जानुप्रजनराधिपं // सिंहविक्रमराज़ेन / मत्सरेण पलायितं // 37 // बहिरावासितो राजा / समये च प्रवेशितः // कृतद्दिशोन्नं नगरं / मंचमालांविराजितं // 37 // सोत्कंठा। श्च प्रजाः सर्वा / दर्शनार्थ समागताः // अहो रूपमहो रूप-महो कांतिमनोहरा // 35 // सकः | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'धर्मः। लानि कलत्राणि / अहो तुव्यः समागमः // अनुकूलो विधिः पुंसां / किं कि यन्न करोत्यहो / // 40 // इत्येवं सर्वलोकेन / श्लाघ्यमानः पदे पदे // विवेश मंदिरं पैत्र्यं / राजमानो नृपश्रिया / // 41 // पूजयित्वा यथायोग्यं / लोकः सर्वो विसर्जितः // स्थितः सिंहासने राजा। प्रधानपरिखा. | रितः / / 45 // यदर्थ वयमायाता / यश्च मे हृदि वर्तते // शूरो विक्रमपालः / स किं जो नात्र दृश्यते // 43 // मंत्रिणोक्तं च किं तेन / मत्सरबन्नबुधिना // नाऽधन्यश्च जनो येन / देवदर्श नमर्हति // 4 // महेंडमातुलेनापि / राज्यश्रीखि दुर्लन्ना // राज्यश्रीकन्यका दत्ता / विस्तरेण विवाहिता // 45 // गुणानुरक्तनिःशेष-लोकमुध्धृतकंटकं // प्रणताशेषसामंतं / विनमन्मंत्रिमंडलं | // 46 // पालयतोऽप्रयासेन | रम्यं राज्यचतुष्टयं // कामनोगान् यथाकामं / भुंजानस्यानुवासरं // // 7 // संसारसुखसंदोद-मममूर्तमहात्मनः // संजातयोग्यपुत्रस्य / गतः कालः कियानपि // // 4 // त्रिनिर्विशेषकं // अन्यदा जुवनालोक-केवव्यत्र समागतः // वंदनार्थ गतो राजा / प्रतैनांगरैः सह ॥णा | केवली कथयामास / धर्म दुर्गतिनाशनं // हितश्व सर्वजीवानां / सर्वजंतुसुखावहं / / 50 // अथ P.P.AC.Gunratriasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म 106 प्रस्तावमासाद्य / नानुप्रननृपोऽवदत् // पूर्वजन्मनि लोकेश / किं मया सुकृतं कृतं // 51 // येने. हृदा महागोगा / रम्यं राज्यचतुष्टयं // कांताः कांताः सुपुत्राश्च / श्रियः सर्वमनोहराः // 5 // युग्मं // केवल्युवाच नो राजन / संक्षेपात् शृणु कारणं // शुजाशुचपदार्थानां / पुण्यपापे निबंध नं // 53 / / समस्तीह कलिंगेषु / सुखावासं महापुरं // धाराख्या निर्धना नारी / तत्रोवास निर न्वया // 55 // नानाकोलसमाकीर्ण-कुटीरकनिवासिनी // कुग्रासाबादना नित्यं / कुकर्मशतकारिणी // 55 // युग्मं // तैलकर्ष समादाय / सापणादलिता सती // विवेश मंदिरं जैनं / राजह. स्तिनयाकुला // 26 // अहो महति संसारे / जीवशिः किं न दृश्यते // यद् दृष्टोऽदृष्टपूर्वोऽयं / देवदेवो जिनेश्वरः // 27 // शांतः सौम्यः सदाकारः / प्रदीपोद्योतिताननः // गतरागो गतदेषो। गतमोहो निरंजनः // 17 // युग्मं // अस्यैव पुरतो जाति / प्रदीप इति मे मतिः॥ इत्यालोच्य तया दत्तः / प्रदीपः स्नेहपूरितः // एए // अन्वमोदि चिरं कालं / रोमांचांचितगावया // बई परनवायुष्कं / जोगसारं तदा तया // 60 // युग्मं // मृत्वा कालेन संजातो / नानुश्रीपरमोदरे / / जानुप्रन इति ख्यातः / स च त्वं मेदिनीपते // 61 // श्रुत्वेदं जुवनालोक-नाषितं मेदिनीप. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | तिः // सद्यः संजातवैराग्यो / निजजातिस्मरोऽनवत् // 6 // ततश्च नणितस्तेन / जुवनालोक केवली // यद्यस्ति योग्यता स्वामि-स्तदा दीदा प्रदीयतां // 63 / / केवट्युवाच भूपेश / महदेत स्प्रयोजनं // संगतं सर्वजीवानां / विशेषेण नवादृशां // 64 // व्रतमेतन्महापुण्य-स्तीर्थनाथैः 177 स्वयं कृतं / / चक्रवर्तिजिराचीर्ण / बलदे वैर्निषेवितं // 65 // परं सम्यक्समालोच्य / ह्यंगीकारोऽ. स्य संगतः // सुकुमारशरीरस्त्वं / कष्टमत्र पदे पदे // 66 / / तथाहि__यदिदं प्रव्रजनं नाम सादादाहुन्यां तरणमेतत्स्वयंरमणस्य, प्रतिश्रोतोगमनमेतऊंगायाः, च. र्वणमेतबोहमययवानां, भरणमेतत्सूक्ष्मपवनेन कंबलमुत्कोल्याः, नेदनमेत बिरसा सुरगिरेः, मानग्रहणमेतत्कुशाग्रेण नीरधेः, नयनमेतदबिंदुपातं धावतो योजनशतं तैलपूर्णपात्र्याः, तामनमेतत्स. व्यापसव्यत्रमणशीलाष्टचक्रवर्तिविवरणगामिना शिलीमुखेन वामलोचने पुत्रिकायाः, ब्रमणमेतद. नपेक्षितपादपातं निशातकरवालधारायामिति, यतोऽत्र परिषोढव्याः परीषहाः, निराकर्तव्या दैत्याधुपसर्गाः, विधातव्या समस्तपापयोगनिवृत्तिः, वोढव्यो यावत्कथं सुरगिरिगुरुरष्टादशशीलांगसहस्रभारः, वर्तितव्यः सकलकालमात्मा माधुकर्या वर्तनया, निष्टतव्यो विकृष्टतपोनिर्देहः, सात्मीनावतां ने / / साधु P.P.AC Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म तव्यः सप्तदशभेदजिन्नः संयमः, समुन्मूलयितव्या रागादयः, निरोधव्यो हार्दतमःप्रसरः, किं बहुना? | निहंतव्योऽप्रमत्तचित्तैर्मोहमहावेताल इति, मृशयनाहारलालितं पालितं तावकं शरीरकं, अपर्या लोचितकारितकारिता हि महतेऽनर्थायेति. राजाह-जगवन्नंगीकृतं सर्व / कष्टजातं मयाधुना / / 17 विधायानुग्रहं देहि / शीघ्र जागवतं व्रतं / / 66 // वंदित्वा जुवनालोकं | ततः स्वगृहमागतः // प्रोक्तः सर्वोऽपि वृत्तांतः / प्रधानानां महीभुजां / / 67 // राजश्रीसंगवं पुत्रं / विजयं विश्वविश्रुतं // खराज्ये स्थापयामास / जानुप्रननरेश्वरः // 6 // सूरश्रीसंगवं सूरं / केरलाकुदिसंनवं / / सूरसेनानिधं पुत्रं / कलाकौशलशालिनं // 6 // // एणाचंद्राभिधं पुत्रमेणामुख्याः समुद्भवं // त्रयो मातामहे राज्ये / ह्यभिषिच्य विसर्जिताः // 70 // अन्यदपि यथायोग्यं / धर्मकर्म विवाय सः // निष्क्रांतो जुवनालोक-केवलिनः पदांतिके // 11 // त्रिनिर्विशेषकं // अागमाधिगमाज्जातो / गीतार्थो गतमत्सरः / / विज़हार महीपीठे / जानुप्रनमहामुनिः // 7 // प्रशमामृततृप्तात्मा / द मालंकृतविग्रहः // निर्ममो निरहंकारो / गतरागो जितेंद्रेयः / / 73 // सर्वजीवागयं दत्वा / तपस्त| प्त्वा मुच्चस्तरं // परिपाव्यामलं शीलं / विनाव्य वरजावनाः // 14 // विशुधसंयमस्थानो / हत्वा | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म: | घातिचतुष्टयं // उत्पाद्य केवलज्ञानं / जगाम परमं पदं / / 75 / / युग्मं // सर्वझपुरतो दत्तो / दी. पो नावपुरस्सरं // लोकहयेऽपि संसूते / सत्कल्याणपरंपरां // 16 // इति दीपपूजाफलं समाप्तं // .. दीपपूजाफलं प्रोक्तं / लोकध्यसुखावहं // संप्रत्यदतपूजायाः / श्रूयतां कथ्यते फलं // 1 // 170 | पंचालविषयस्यांतः / पुरं कांपिव्यसंज्ञितं // तत्रासीनिषधो नाम / राजा सर्वजनप्रियः // 2 // ता. स्प्रनानिधः श्रेष्टी / पुरकार्यविचिंतकः / / समग्रनैगमग्राम-ग्रामणी राजसंमतः // 3 // तारपना प्रिया तस्य / शशांकस्येव रोहिणी // स्त्रीजनोचितनिःशेष-कलाकौशलशालिनी // 4 // तारणजस्तया साध / चुक्ते विषयजं सुखं // चिंतानंतरनिःशेष-पूर्यमाणमनोरथः // 5 // श्रन्यदा प. श्चिमे यामे / यामिन्यास्तल्पशायिनी // स्वप्ने शुनमिदं स्वमं / तारपना समैदत // 6 // यथा मे सर्वतो गेह-माकीर्ण कणराशिनिः // कोष्टागाराणि सर्वाणि / कणैः पूर्णानि नात्यलं // 7 // प्रबुछा च समुबाय / गत्वा नर्तृसमीपके // यथा दृष्टं तथा सर्व / तुष्टा तस्मै न्यवेदयत् // 7 // तेनानाणि प्रिये श्रेष्टः / पुत्रस्तव भविष्यति // सर्वलदाणसंपूर्णो | वृधिकृत्सर्वसंपदां // 5 // सत्यं | नवतु ते वाक्य-मित्युक्त्वा हृष्टमानसा // जगाम निजकस्थाने / दधौ गर्न यथासुखं // 10 // PP.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- गतेषु त्रिषु मासेषु / तस्याजनि च दोहदः // यथा तंमुलदानेन / लोकं सुस्थीकरोम्यहं // 11 // | पृष्टया च तयाचष्ट / श्रेष्टिनः स विशेषतः // तेनापि पूरितस्तूर्ण / तुष्टा तारप्रजाजनि // 12 // ग न धानत प्रारभ्यः। श्रेष्टिनः संपदा सह // सर्वतोऽपि प्रवर्धते / कणा गर्नानुजावतः // 13 // 100 चिंतानंतरनिःशेष—पूर्यमाणसुदोहदा // सुखं सुखेन सा गर्न-मुवाह मुदितानना // 14 // मासानां नवकेऽतीते / साध सप्तदशाधिके / सासूत सुंदरं पुत्रं / सर्वलदाणसंयुतं // 15 // का. तिं च ततः पित्रा / महा बंधुभिः सह / / सर्वलोककृतानंदं / वोपनकमुच्चकैः // 16 // समये च कृतं तस्य / नाम स्वप्नानुसारतः // कणसार इति ख्यातं / महामहपुरस्सरं // 17 // अथासौ व. र्धते बालो / धात्रीपंचकलालितः // सार्ध कलाकलापेन / पुष्णानो वपुषः श्रियं // 17 / / कालेन यौवनं प्राप्तः / कामिनीजनमोदकं // श्रेष्टिपुत्री सुताराख्यां / परिणिन्ये च कन्यकां // 17 / / लुंजानस्य यथाकामं / कामनोगांस्तया सह / / गति प्रीतचित्तस्य / कणसारस्य वासराः // 10 // अथान्यदा समं मित्र-नानाक्रीडापरायणः // कणसारो ललन वाथ्यां / ददृशे राजकन्यया // // 21 // कामवेश्मनि गवत्या / सुदर्शनाख्यया. तदा // बालोकितश्व सस्नेहं / सादरं स्निग्धचक्षु Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | पा॥ 12 // युग्मं // विद्या च कामदेवेन / ततः सा निशितैः शरैः // संततं तं प्रपश्यंती / चिं. तयंती च तद्गुणान् // 3 // कायेनैव न चित्तेन / गता सा काममंदिरं // संपूज्य कामदेवस्य / प्रतिमामताकृति // 24 // कणसारस्य रूपेण / मोहिता वलिता क्षणात् // कामग्रढगृहीतासा 151 -वगबाजमंदिरे // 25 // त्रिनिर्विशेषकं // _ सुप्ता सुंदरपर्यके / न च प्राप मुखासिकं // ददृशे च तथावस्था / धाच्या पृष्टा च सा यथा // 26 // बापते किमु ते वत्से / सदुःखा येन दृश्यसे / वारंवार तयाप्येवं / सादरं पृच्छयमानया // 27 // प्रोक्तः सर्वोऽपि वृत्तांतः / कणसारेदणादिकः // तदंव त्वं कुरु यत्नं / यथा मे स्यादनीप्सितं // 20 / / युग्मं // धात्र्या च तत्दाणादेव / तस्या मातुर्निवेदितं / / तयापि नरनाथस्य / ते. नोचे नातिचार्विदं // 25 // यदाजपुत्रिकायास्तु | संबंधो वणिजा सह // तथाप्येवं करिष्यामि / / मत्सुता लनतां धृति // 30 // ततस्तारमनश्रेष्टी। समाहूतो महीनुजा // वृत्तांतं सर्वमाख्याय / / सादरं नाणितो यथा // 31 // दत्तेयं कणसारस्य / मया पुत्री सुदर्शना // निर्विचारमिदं कार्य / | कालक्षेपं विना कुरु // 32 // देव एव विजानाति / किमत्र ब्रूमहे वयं // इत्युक्त्वा जपतेर्वाक्यं / / Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 धर्मश्रेष्टिना प्रत्यपद्यत // 33 // शोजने तिथिनदात्रे / महा विहितोत्सवं // वृत्तं तयोः प्रमोदेन / / | पाणिग्रहणमंगलं // 35 // दत्ताश्च वजा तस्मै / वाजिनः स्पंदना गजाः // कोशश्च द्रव्यसंपूर्णः। प्रासादाश्च मनोहराः // 35 / / अथासौ कणसारोऽपि / विलसन् राजलीलया // सुदर्शनासुताराख्या संयुक्तो युक्तकारकः // 36 // राज्ञा च राजलोकैश्च / दृश्यमानः सगौवं // कुर्वन वंधुजनानंदं / कालं नयति नीति मान् // 35 // युग्मं // अन्यदा च निजे राज्ये / नृपतिस्तप्तिकारकं // कणसारं व्यवस्थाप्य / ययौ विजययात्रया // 30 // कणसारोऽपि तद्राज्यं / संपालयति नीतितः // उष्टानां निग्रहं कुर्वन / शि. ष्टानां पालनं तथा // 35 // एवं च राजलोकानां / संमतो रंजितप्रजः / / सर्वाण्यपि निरुत्सेको / राज्यकार्याणि चिंतयन् // 40 // राझोऽस्य वल्लनादेव्या / चंद्रकांतानिधानया // गवादगतया दृ. हो / नेत्रानंदविधायकः / / 1 / / युग्मं / / ततः सा चिंतयामास / तशुणादिप्तमानसा // अहो रूपमहो रूप-महो कांतिरहो गतिः // 4 // अहो देहस्य लावण्य–महो मधुरता गिरां // वा. | तायां श्रूयते कामो / मन्ये कामोऽयमेव हि // 43 // तदत्र यद्ययं कामी / गत्वा कामं न काम्य P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / ते // तदेदं यौवनं रूपं / नरजन्म च निष्फलं // 44 // विचिंत्यैवं तया दासी / प्रेषिता तस्य स. निधौ / / पृष्टा तेन यथा न / निवेदय प्रयोजनं // 45 // तयोक्तं चंद्रकांताया / देव्याः शरीर कारणं // तदेहि सत्वरं देवी / प्रतिजागर्यतामिति // 6 // श्रुत्वेदं कणसारोऽपि / चंद्रकांतांतिक 153 गतः // प्रणम्य भणितं तेन / किमंब बाधते तव // 9 // तयापि प्रकटं चैव / हावजावपुरस्सरं // उक्तः समंथरैर्ने त्रैः / सर्वांगं वीक्ष्य लीलया // 4 // यथेदं मामकं देहं / संतप्तं कामवह्निना // वांगसंगजलप्लावै-स्त्वं निर्वापय सांप्रतं // 4 // // मदीयां प्रार्थनामेनां / सर्वथा माकृथा वृया // नियेऽहमन्यथा नाथ / त्वहिरहामिपीमिता // 20 // श्रुत्वेदं कणसारोऽपि / ब्रूते खेदवशं गतः // मामाजाणि च यनिंद्यं / मातरेवंविधं वचः // 59 // यन्मनसापि नो चिंत्यं / लोकयविरोधकं // तत्कथं त्वयका पापं / वचसा प्रकटीकृतं // 25 // प्राणत्यागेऽपि नो कर्म / करिष्याम्यहमीदृशं / तदंब मुंच गगमि / किं वृथा बहुजल्पितैः // 53 / / एवमुक्त्वा गतस्तूर्ण / कणसारो निजाश्रयं / सापि तंप्रति सावेशा / जाता मत्सरिणी दृढं // 24 // अथ कालेन दिग्यात्रां / कृत्वायातो नराधिपः / प्रविष्टश्च पुरे तुष्टः / क्रमाच निजमंदिरे / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. . Jun Gun Aaradhak Trust
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 55 // ततो राज्ञे प्रणामार्थ / पौरलोकः समागतः // तेनापि च यथायोग / स सन्मान्य वि. सर्जितः // 26 // पृष्टाश्च निजका लोका / अमात्याद्या नियोगिकाः // यथा नो अत्र सर्वत्र / युष्माकं क्षेम वर्तते // 17 // कणसारकुमारो वा / युष्मानाश्रित्य कीदृशः॥ प्रजासु वापि कोहदः / श्रुत्वेदं तैः प्रजटिपतं // 27 // देव देवप्रसादेन / क्षेमः सर्वत्र वर्तते // कणसारस्तु निःशेष-गुणरत्नमहोदधिः // 55 // येन चिंतयता राज्यं / दुष्टलोकं निगृह्णता // रदता शिष्टलोकं च / गुणग्राही जनः कृतः // 60 // एवं पृष्ट्वा च दृष्ट्वा च / कृत्वापि च यथोचितं / / विसर्य च निजं लोकं / राजेंडोंतःपुरं ययौ / / 61 // यावच्च पश्यति तत्र / चंद्रकांतावलोकिता / विमनस्का विदीर्णागी / भूमौ विन्यस्तदृष्टिका // 6 // महामन्युनराकांता / सखेदा दुःखनिर्भरा // ध्यायं. ती किंचिदव्यक्तं / ब्रष्टमंत्रेव योगिनी // 63 / / युग्मं // ततः सा प्रनिता राझा / किमर्थ दुःखि. ता प्रिये // तवाझा खंडिता केन / सखेदा केन दृश्यसे // 64 // सा प्राह किमहं राजन् / कथा यामि तवाग्रतः॥ कथितं यत्तु नो कोऽपि / श्रधातुमपि शयति // 65 // राजाह किं तवानेन / यदि कथ्यं गणव मे // तथा तथा करिष्यामि / यथा ते जायते धृतिः // 66 // सा प्राद देव | P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 धर्मः | योऽयं ते / जामाता राज्यचिंतकः // तेनाहं प्रार्थिता बाढं / विषयासेवनप्रति // 67 // विदारिता च पापेन / दारुणं नखकोटिन्निः / / कष्टेन रदितं शीलं / ब्रवीमि किमतःपरं // 67 / / श्रुत्वेदं त. दाणादेव / निष्क्रांतोंतःपुरान्नृपः // कणसारं समाहूय / तेन निर्सितो यथा // 6 // रेरे पुष्ट दुराचार | महापापाधमाधम // किमन्या निष्टिता मूढ / रूपवत्यः कुलस्त्रियः // 70 // महारानपि येन त्वं / नैवं त्यजसि मूढधीः // तब गब मे दृष्टि-मार्गादपि पुरादपि // 11 // देशोऽपि मा. मकस्त्याज्यः / को दृदयति मुखं तव // नामापि श्रूयते नैव / यत्र तत्र व्रजाधुना // 7 // प्रसाद इति संजटप्य / कणसारोऽपि सत्वरं / / प्रणम्य जुलुजः पादा-वपमाननरेरितः // 73 / / समुबाय ततः स्थाना-देकाक्येव विषादवान् // अनाख्यायैव बंधूना-मुत्तरानिमुखं ययौ // 14 // युग्मं // पूर्व मित्रसमो नृत्वा / पश्चात्रुसमोऽजनि // नरेंद्रः कणसारस्य / राज्ञां मैत्री स्थिरा न हि // // 79 // यतः-काके शौचं द्यूतकारे च सत्यं / सर्प दांतिः स्त्रीषु कामोपशांतिः॥ क्लीवे धैर्य मद्यपे तत्वचिंता / राज्ञां मैत्री केन दृष्टा श्रुता वा // 6 // नानानगनदीकीर्ण / नानाग्रामपुराकुलं // परिनाम्यन्महीपी / स संप्रापोत्तरापथं / / 3 / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ टाका धर्मः तत्रास्ति शालिपुराख्यो / ग्रामो ऋरिजनालयः॥ बहिस्तस्य वटस्याधः / श्रांतत्वान्निषसाद सः | // 7 // दृष्टश्च तंत्र वास्तव्य-धान्यसारकुटुंबिना // पृष्टश्च सादरं गत्वा / यथा कस्मादिहागतः || g // गंतव्यं नवता कुत्र / किंवा नाम कुलं च ते // तेनानाणि महाजाग / बृहतीयं कथा 196 मम // 70 // युग्मं / कथं वा कथ्यते भद्र / स्वयमेव जनाग्रतः॥ स्थानव्रष्टेन सत्पुंसा। कुलशी. लादिकं निजं / / 71 // किंच-लहुति लहुं पुरिस / मेरुसमाणंपि दो अकज्जाइं॥ अप्पपसं. सा परनिंद-णा य पयपि किऊंता // 2 // श्रुत्वेदं धान्यसारोऽपि / मनस्येवं व्यचिंतयत् / / अहो वरकुलोत्पन्नः / कोऽप्ययं सुपुमानिति || 3 | तेनायं पृच्छ्यमानोऽपि / नाख्याति निजकां कथां // याकृत्यैवास्य मन्येऽयं / ऋतपूर्वमहोदयः / / 4 // यतः-यत्राकृतिर्गुणास्तत्र / गुणिनः संपदो ध्रुवं // श्रीमत्याझा परां प्राहु-स्ततो राज्यं महोदयः // 5 // लदाणानि च दृश्यते / यादृशान्यस्य विग्रहे // तैरस्य निश्चितं नावि / रिवैनवमुत्तमं // 6 // विचिंत्यैवं करे कृत्वा नीतस्तेन निजे गृहे // कृत्वा स्नानादिकं सर्व / नोजितश्च सगौरवं // 7 // दत्ता शालिपना क| न्या। शुमेऽति परिणाग्रितः // समर्पितं गृहं चैकं / चारुकुप्येन संयुतं // // दत्तं तस्मै तथा P.P.Ac Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | चैकं / शालिक्षेत्रं मनोहरं // रोपिताः शालयस्तत्र / जाता भूरिफलप्रदाः // // लघुक्षेत्रेऽपि यांसो / जायते तस्य शालयः॥ पुण्यानि फलदानीह / व्यवसायो न देहिनां // ए०॥ ए. वं च सर्वधान्यानि / जायते तस्य कर्षणे / / सर्वलोकातिशायीनि / प्रतिवर्ष यथोत्तरं // 1 // ना. 17 नाधान्यभृताः पाल्याः / प्रजूतास्तेन कारिताः // धान्यविक्रयतो जातं / द्रविणं चातिपुष्कलं ॥एशा तथा गावो महिष्यश्च / बलीवास्तुरंगमाः // नष्ट्रा गंत्रीविशेषाश्च / प्रतास्तस्य जझिरे // 3 // द्रव्यं कलांतरेणैष / धान्यं वृध्या ददात्यलं // यथेचं सर्वलोकेभ्यो / ग्रामे ग्रामे पुरे पुरे // 4 // स्तोकेनापि च कालेन / विस्तृतो रिसंपदा // ौदार्यादिगुणग्रामैः / परां ख्यातिमवाप च // // 5 // देशे च तत्रं सर्वत्र / ग्रामे ग्रामे पुरे पुरे // तेनानेके महापल्या / धान्यपूर्णा निवे. शिताः / / 66 / / एवं च तत्र सर्वत्र / देशे ग्रामपुरादिषु // राजनिः सर्वलोकैश्च / मान्यमानस्य सादरं // 7 // शालिपनासमेतस्य / जुजानस्यार्थसंपदः // श्रीमतः कणसारस्य / गतः कालः कियानपि // 7 // अथान्यदा च पांचाल-देशेऽजनि सुदारुणं // दुर्निदं बहुकालीनं / जातोऽत्यंतकणदयः / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. . Jun Gun Aaradhakrust
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // एए // मूल्येनापि यदा धान्यं / लोकैस्तत्र न लन्यते // ततोऽसौ निषधो राजा / सचिंतोऽज / नि मानसे // 100 // अहो रिधनोपेतः / कोषोऽयं मेऽस्ति पुष्कलः // परं धान्यं ममापीह / / . कोष्टागारेषु निष्टितं // 1 // ततः सर्वे समाहूता / नागरा मंत्रिणस्तथा // नक्ताश्च ते यथा नो नो। सांप्रतं किमु कुर्महे // 2 // मूख्यमस्ति न धान्यानि / क्षुधया म्रियते जनः // तदत्र चिंत्य तां कश्चि-दुपायो येन जीव्यते // 3 // अत्रांतरे गुणश्रेष्टः / श्रेष्टी तारप्रन्नोऽवदत // अहो राजन्नहं किंचि-दाख्यामि यन्मया श्रुतं // 4 // श्रूयते कणसाराख्य / उत्तरापथमंडले // ग्रामे च धान्यपूराख्ये / प्रजुतकणसंग्रही // 5 // यद्यसौ मामकः पुत्र-स्तत्कणा अपि मामकाः // अथा न्यः कोऽपि तन्नामा / तदा तल्लाजसंशयः // 6 // राजाह यदि ते पुत्रो / नासावत्र समेष्यति / / यतो निष्कासितो देशा-निर्भर्त्य स मया पुरा // 7 // श्रेष्ट्याह सत्यमेवेदं / यद्देवेन प्रजाषि| तं // तथापि प्रेष्यते कश्चि-लेखहस्तो निजो नटः // 7 // श्राव्यते च स वृत्तांतः / सर्वकणद यादिकः / / आकर्य श्रेष्टिनो वाक्यं / लुजापि तथा कृतं // 7 // गतश्च स पुमांस्तत्र / लेखस्त | स्मै समर्पितः / नबोट्य वाचितो लेख-स्तदर्थश्वावधारितः // 10 // लिखित्वा कणसारोऽपि / प्र PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 धर्मः / तिलेख सविस्तरं // समर्प्य प्रेषयामास / तं नटं त्वरितैः पदैः // 11 // तेनापि शीघ्रमागत्य / रा। झो लेखः समर्पितः // वाचयामास लेख तं / स्वयमेवाथ नृपतिः // 12 // यथा देशांतरस्थोऽपि / तातायं तावको जनः // कणा अपि मदीया ये / ते सर्वेऽपि च तावकाः // 13 // गृह्यतां च यथाकामं / निस्तार्यतां जनोऽखिलः / ततस्तारपगादीनां / संमतेन महीनुजा // 14 // बहवः प्रे. पिता नष्ट्रा / धान्यानयनहेतवे // ते पत्तनं गतास्तत्र / कणसारस्य सन्निधौ // 15 // युग्मं // भृत्वा तेनापि धान्येन / प्रेषिताः शीघमेव हि // तथान्ये नष्ट्रसंघाता। बहुधान्यभृता निजाः / / // 16 // योन्योऽपि जुयांसः / प्रेषितास्तेन जूलुजे // पांचालेषु ततः सौस्थ्यं / कणसारकणैरनृत् // 17 // युग्मं // जीविताशा च संजाता / लोकानां तदनंतरं // ततस्तुष्टेन पेन / पौरखोकैः समन्विताः // 10 // प्रेषिता मंत्रिसामंता-स्तस्यानयनहेतवे // प्राप्तास्ते कणसारोऽपि / तान सन्मान्य यथोचितं // 17 // स्वकीयं सर्वमादाय / कांपिल्यपुरमागतः // जुजापि महासौ / पुरमध्ये प्रवेशितः॥२०॥ त्रिभिर्विशेषकं // दत्ता पूर्वस्थितिः सर्वा / साधिका दामितस्तथा // श्रेष्टितारप्रनाद्यांश्च / बंधन पुरजनांस्तथा PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 धर्म | // 21 // प्रणनाम यथायोगं / सन्मानं च चकार सः // मिलिता च सुताराख्या। सुदर्शना च सः | प्रिया // 22 // युग्मं // ततः शालिप्रना चक्रे / प्रणामं सादरं तयोः // ततो गायत्रयोपेतो / जु. जानो भोगसंपदं // 23 // वल्बनो भृनुजोऽत्यर्थ / लोकानां च विशेषतः // शशीव बंधुलोकानां / | कुर्वाणो नयनोत्सवं // 24 // महासौख्यार्णवे मनो / गमयतिस्म वासरान् / / भुक्ता जोगाश्चिरं ते. न / जाताः पुत्रा मनोहराः // 25 // विजिर्विशेषकं // ततश्च जुक्तनोगत्वा-छमें चित्तं ददात्यसौ॥ अन्यदा मेघनादाख्या / मेघनादसमपन्नाः // 16 // संसारसागरोत्तार-सेतवो जव्यदेहिनां // चतुनिसुविज्ञात-समस्तनवविस्तराः // 57 // नवकांतारनिस्तार–सार्थवाहसमा नृणां // संतागुल्ममहोद्याने / स्थाने मुनिजनोचिते // 20 // समागत्य स्थितास्तत्र / सूरयो धर्मदेश काः॥ वंदनार्थ गतो राजा / लोकाश्च बहवस्तथा // 25 // चतुर्भिः कलापकं // प्रारब्धा देशना रम्या / नव्यबोधप्रदायिनी // मेघनादध्वनिनोच्चै-मेघनादमुनीश्वरैः // 30 // नो नो नव्याः शृणुत विशदं मामकं वाक्यमेतत् / कर्ण दत्वा विगतविकथं देषरागव्यपेतं // संसाराब्धेस्तरणतरि. | काकटपमाप्तोपदिष्टं / यत्कब्याणं त्विह परभवे तिष्टतां गवतां च // 31 // नास्तिकैनैव नाव्यं च।। P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नवदीनवन्नीरुनिः // नास्तिक्यं परमो दोष / यास्तिक्यं परमो गुणः // 32 // तथाहि-अनेक | जवपरंपराकोटाकोटीनिः कथंचिन्मानुष्यं जन्म लब्ध्वापि नास्तिकदोषदृषितो नास्तिको युक्त्यागम बाधितमेवं वक्ति, नास्ति परलोकः, न विद्यते कुशलाकुशलकर्मणः फलं, न संभवति खव्वयमा 201 स्मा, नोपपद्यते सर्वशः, न घटते तदुपदिष्टो मोदमार्गः, ततोऽसावतत्वानिनिविष्टचित्तो हिनस्ति प्रा. ‘णिनः, जापतेऽलीकं, समादत्ते परधनं, रमते परदारेषु, गृह्णात्यपरिमितपरिग्रहं, लुंक्ते रजन्यां, खादति मांस, पिबति सुरां, न गृह्णाति सदुपदेशं, प्रकाशयति कुमार्ग, निंदति वंदनीयान, वदति पराव. तवादं, याचरति समस्तपातकानि. ततो बध्वा निबिमं कर्मजालं पतत्येष जीवो नरकेषु, तत्र च पतितः पच्यते कुंजीपाकेन, छिद्यते क्रकचपाटनेन, आरोह्यते वज्रकंटकाकुलासु शाल्मलीषु, पाय्यते संदंशकैर्मुखं विधृत्य कलकलायमानं तप्तं त्रपु, जदयते निजमांसानि, नुज्यतेऽत्यंततप्तघ्राष्ट्रेषु, तार्यते पूयवसारुधिरवेदमूत्रांत्रकलुषां वैतरिणी नदी, विद्यतेऽसिपत्रवनेषु वपापजरप्रेरितैः परमा नापगबति पिपासा, अनित्यते सीतवेदनया, कदर्थ्यते तापातिरेकेण. ततश्चायं जीवो गाढतापा. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- नुगतो हा तात! हा मातः! हा त्रातः! इत्यादि विरसमाकंदति, न चास्य तत्र गात्रत्रायकः कश्चि विद्यते. कथंचिदुत्तीर्णोऽपि नरकाद्वाध्यते तिर्यकु वर्तमानः, कथं ? वाह्यते नारं, कुट्यते लकुटादिनिः, नियते कर्णपुबादयः, खाद्यते कृमिजालकैः, सहते बुदां, म्रियते पिपासया, तुद्यते नानाकारयातनान्निरिति. ततः कथंचिदवाप्तमनुष्यनावोऽप्येष जीवः पीड्यत एव दुःखैः, कथं ? तदुच्यतेक्लेशयंत्येनं रोगव्रताः, जर्जरयति जरा, दोदूयते इष्टवियोगानिष्टसंप्रयोगाः, विसंस्थुलयंति धनहर| णानि, श्राकुलयंति स्वजनमरणानि, विधुरयंति व्यसनानि. तथा कथंचिल्लब्धविबुधजन्माप्येष जी. वो अस्यत एव नानाविधदुःखवेदनानिः, तथाहि-याझाप्यते विवशः शक्रादिभिः, खिद्यते परो. कप्रदर्शनेन, जीर्यते प्राग्नवकृतप्रमादफलदर्शनेन, दंदह्यतेऽस्वाधीनामरसुंदरीप्रार्थनेन, शव्यते तनिदानचिंतनेन, निंद्यते महर्षिकदेववृंदेन, विलपत्यात्मनच्यवनदर्शनेन, यादति गाढं प्रत्यास नमरणदर्शनेन, पतति समस्ताशुचिनिधाने स्त्रीतिरश्चीगर्भकलिमले इति. . चातुर्गतिकसंसारे / नास्ति सौख्यं शरीरिणां // कर्मक्लेशाहाणोबां / विमुच्य पंचमी गति // | // 33 // सा च विशुधधर्मेण / स च सर्वझनाषितः॥ पूर्वापराविसंवाद / दयासारः दमान्वितः P.P.AC.Guriratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 धर्मः / // 34 // स च विधूननं धत्ते / दत्ते च प्रशमं परं // पुष्णाति च परं श्रेयः / मुष्णाति कुमतेर्मतिं | // 35 // स्वर्गापवर्गसंसर्ग-साधकः पापबाधकः // सर्वसौख्यकरः सत्यो / धर्मः सर्वभाषितः / // 36 // हात्रिंशता सहस्राणां / महाबलमहीभृतां // षोडशयदसहस्रैः / सर्वदा कृतसन्निधिः // 3 // चतुःषष्ट्या सहस्राणां / कांताकांतकुचोष्मणा // शीतकालेऽपि निःशीतः / शेते चक्री निराकुलः | // 30 // युग्मं // यद्भुक्ते जारतं वर्ष-मुध्धृताखिलकंटकं // विचचार गजारूढ-उत्रबन्नदिगंत| H // 35 // जीव नंद चिरं देव / देहि दृष्टिं मदानने // इत्यादिमागधोजीत-गीर्भिर्गीतगुणां तरः // 40 // जोगायोगान् यथा शक-श्चक्री चुक्ते निराकुलः // तदेतदईदुक्तस्य / दयाधर्मस्य जूंनितं // 41 // किंबहुनात्र संसारे / यदन्यदपि सुंदरं // दृश्यते वस्तु तत्सर्व / दयाधर्मस्य सल्फलं // 42 // तदस्य श्रवणे यत्नो / नित्यं कार्यों हितैषिणा // शृण्वन्नेव हि जानाति / पुण्यापुण्यं | हिताहितं // 3 // श्रुत्वेदं रंजितो राजा / सम्यक्त्वं प्रतिपन्नवान् // लोकोऽपि च यथायोग्यं / प्रपन्नो धर्ममाईतं // 44 // अथ कणसारः प्राह किमकारि मया पुण्यं / जगवन पूर्वजन्मनि // अदता यदाता येन / संजाता मम मंदिरे॥। . P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust 2ANA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- // 45 // कणसारखचः श्रुत्वा / मेघनादैः प्रजल्पितं // नो श्रेष्टिन शृणु संक्षेपा-ददातादतकारणं हो // 46 // पांचालेषु महाग्रामो / पामरैश्च कृतास्पदः // सुखनिः सर्वशस्यानां / सुसीमो जनविश्रुतः | // 4 // तस्मिन्नाजन्मदारियो / निस्सहायो निरन्वयः // पामरः पिंगलो नाम / कुटीरककृताश्रयः 204 | // 4 // कुकर्मकरणासक्तः / कुचेलः कष्टनोजनः // नित्यं परमुखप्रेदी / मुनिवत्कुदिसंबलः // // 4 // अन्यदा वेतने लब्ध्वा / शालितंमुलसेतिकां // ानीय च घटे दिप्त्वा / घटहार नि. यंत्रितं // 10 // विक्रणीया मयाप्येषा / सविशेषप्रयोजने // गतोऽसौ जिनदत्तस्य / गृहे कर्मचि. कीर्षया // 21 // अग्रे कूरं समायं / प्रेषितो जिनमंदिरे // सत्पुष्पपूजितं शांतं / सदाभरण षितं / / 52 // दृष्टं श्रीशांतिनाथस्य / वि जनमनोहरं / / तदने विलिखन दृष्टो / मंगलान्यष्ट तं. मुलैः / / 53 // अखंडास्फुटितैः सौर-नक्तितो जिनदत्तकः // पृष्टश्च पिंगलेनैष / किमेतदिति कथ्यतां // 14 // त्रिनिर्विशेषकं // कथितं झाततत्वोऽसौ / गृहादानीय तंमुलान् // लिलेख मंगलान्यष्टौ / रिजावसमन्वितः // 55 // अहो मे तंमुला धन्या / यैरयं पूजितो जिनः। एवं वि शुधनावेन / जावतश्चानुमोदिताः // 56 // बढ़ परनवायुष्कं / नोगसारं ततो गृहे // कदन्नाहा. P.P.Ac: Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 धर्मः | रयोगेन / जाता गाढविसूचिका // 27 // ततो मृत्वा समुत्पन्न-स्त्वं तारप्रजनंदनः // महा ते कृतं, नाम / कणसार इति स्फुटं // 17 // जिनाग्रे तंमुला दत्ता / जावतश्चानुमोदिताः / / कणसार | कणास्तेन / तव वृधिमुपागताः // 50 // श्रुत्वेदं कणसारेण / स्मृता जातिश्चिरंतनी // नगवन्न पारसंसार-जयजीतस्त्वदंतिके // 60 / / व्रतं च लातुमिबामि / यद्यस्ति मम योग्यता // व्रतादानमयोग्यानां / यतोऽनर्थाय वर्तते // 61 // सूरिणाजाणि जो श्रेष्टिन् / योग्यस्त्वं धर्मकर्मणां // अविघ्नं भवतो नुयात् / संयमाध्वनि गतः // 6 // सप्तक्षेत्र्यां धनं दत्वा / कृत्वा पूजां जिनालये // महीनाथमनुज्ञाप्य / बंदिमोदं विधाय च / / 63 // धनसारं पदे कृत्वा / सुताराकुदिसंभवं॥ इष्टमित्रजनं सर्व / संगाष्यादरपूर्वकं // 64 // दीनानाथजनं सर्व-मर्थिनं दुःस्थमानसं // सुस्थं कृत्वा यथाशक्त्या / थाहारादिप्रदानतः // 65 // तृणवत्सर्व परित्यज्य / बहिरंतः परिग्रहं // मेघनादांतिके श्रेष्टी / प्रपेदे सर्वसंयमं // 66 // चतुर्भिः कलापकं // . ' श्रेष्टिनः कणसारस्य / काप्यपूर्वा महार्थता // स्ववित्तं कोटिशो दत्तं / स्फटाटोपो न दर्शितः / // 67 // गर्जित्वा बहुदुरमुन्नतिभृतो मुंचंति वार्यबुदा / नदस्यापि गजस्य दानसमये संभाव्यते दुः। Jun Gun Aaradhak Trust SP.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म र्मदः // पुष्पामंबरदर्शनेन ददति प्रायः फलानि जुमा / नोत्सेको न मदो न कालहरणं दानप्रवृ. टीका तौ सतां // 60 // सम्यग्ज्ञानविवेकनिर्मलधियः कुर्वत्यहो दुष्करं / यन्मुंचंत्युपनोगनांज्यपि धना | न्येकांततो निःस्पृहाः // न प्राप्तानि पुरा न संप्रति पुनः प्राप्तुं दृढः प्रत्ययो / वांगमात्रपरिग्रहाण्यपि वयं त्यक्तुं न तानि दमाः // 65 / मासकटपावसाने तु / जग्मुरन्यत्र सूरयः // कणसारानगारोऽपि / जगाम गुरुभिः सह // 10 // दमादिब्रह्मपर्यंत / विधाय वरसंयमं // षष्टाष्टमतपः कृत्वा / पठित्वा च बहु श्रुतं // 11 // संसारक्लेशनाशाय / विधायानशनं तथा // वैजयंते सुरो जात / | एकजन्मा महामुनिः // 32 // युग्मं / / तनो श्रदतपूजाया-मदतादतवांछया॥ यत्नः सदैव कर्तव्यो / लोकद्वय हितैषिणा // 3 // इत्यदतपूजाकथानकं परिसमाप्तं // .. ...सांप्रतं फलपूजाया / दृष्टांतोऽयं प्रदर्श्यते // श्रूयतां सावधानेन / चेतसा पुण्य हेतवे // 1 // अस्तीह लोकविख्यातं / सोपारानिधपत्तनं // नानावृतासमाकीर्ण / रम्यारामविराजितं // // बन्वारामिकस्तत्र / फलसाराभिधानकः // सदापि सफलारंज-प्रतारामनायकः // 3 // अन्यदा च तदारामाः / सर्वे दुर्वातदोषतः // शुष्का अकांस एवाशु / न यबंतीप्सितं फलं // 4 // फलानावे. PP.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | न. तस्यासी-दारिद्यमतिदारुणं // ततोऽसौ सर्वलोकानां / जातः परिनवास्पदं // 5 // यतः-- / 1. दौर्गत्यं देहिनां सुःखं / किमन्यैः कीर्ति तैः पुनः॥ इहैव येन जायते / जीवंतोऽपि मृता च // // 6 // दैन्यस्य पात्रतामेति / परावृतेः परं पदं // विपदामाश्रयः शश्वद् / दौर्गत्यकलुषीकृतः / / 7 / / नीचानपि हि सेवंते / पालयंति पशूनपि // समुऽमपि लंघते / दारिद्योपहता नराः // 7 // मूर्त लाघवमे वैत-दपायानामिदं गृहं // पर्यायो मरणस्यैष / दारिद्यं नाम यऊनाः // 5 // लङ ते बांधवास्तेन / संबंध गोपयंति च // न ते यथा पूर्व / यस्य स्तोकाः कपर्दिकाः // 10 // परगेहे कदन्नानि / दत्तान्युच्चैरवया // प्रचुक्ते चाश्रुमिश्राणि / दौर्गत्याकिमतः परं // 11 // धा. मिकोऽपि विनीतोऽपि / वृछो वा पूजितोऽपि वा // जनैर्दरिडः सावझं। चांमाल व दृश्यते / / // 12 // शौचार्थ शिष्टयाप्यस्ति / किंचित्कार्य क्वचिन्मृदा // निर्धनेन नरेणेह / तावन्मानं न वि. द्यते // 13 // पुरुत्तारो महापंकः / शल्यं दुःखदमुच्यते // दुर्लव्यमेतत्कांतारं / यद्दरिऽस्य जीवि | तं // 14 // स एव नरको घोर-स्तदेतव्यसनं महत् / सेयं कष्टा दशा पुंसां / दारिद्यं नाम य | ऊनाः // 15 // स्पष्टेऽपि वासरे सत्यं / दौर्गत्यतमसावृतः // अग्रतोऽपि स्थितो यत्नान केना. P.P.AC.Gunratnasun M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 धर्मः। पीह दृश्यते // 16 // अतिसंतिष्टमानोऽपि / प्रमोदादीश्वरे जने // कार्याय कटप्यते क्षुबै-धिः | टीका ग्दौर्गत्यमसंगतं // 17 // अन्यस्य विनयेनापि / दरिद्रो यदि तिष्ठति // अर्थित्वपक्षे तदपि / दि. प्यते निखिलं खलैः // 10 // एवं च फलसारोऽसौ / दुर्गदारिद्यखेदितः // कष्टां दशां समापन्नः / कष्टं नयति वासरान // 10 // अन्यदा गृहिणी तस्य / पुष्पश्रीनामिका किल // रजन्यां पश्चिमे यामे / शयाना शयनीयके // 20 // स्वप्ने पश्य निज़ारामान / पल्लवितान समंततः // चारुपुष्पफलोपेतान | नयनानंददा. यकान् // 21 // शिष्टः स्वप्नतया गर्तु-स्तेनाजाणि तव प्रिये // नविता सुंदरः पुत्रः / समीहित. फलप्रदः // 15 // प्रतीच्य वचनं चतु-निजस्थानं जगाम सा // गमितो रात्रिशेषश्च / धर्म्यया कथया तया // 23 // फलसारोऽपि सानंदो / दृष्टः स्वप्नो वरोऽनया / / जल्पनेवं गतः प्रात-नि: जारामेषु सत्वरं // 24 // यावदालोकते सर्वान् / पुष्पितान फलितांस्तथा // सर्वतः शाम्बलानुचैः / सिक्तानिवामृतप्लवैः // 25 // ततोऽसौ चिंतयामास / विस्मयाकुलचेतसा // यहो मे पुण्यविस्फू र्ति-रहो मे चलिता दशा // 26 // ये नैते सर्वतो रस्याः / पुष्पिताः फलिता कुमाः / / मन्ये | PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | जातं ममैश्वर्यं / दूरं नष्टा दरिद्रता // 27 // ततस्तेन समाकार्य / शीघं कर्मकरान बहून् / नालि केरादिवृक्षेन्यो / जग्रहे तत्फलोत्कराः // 20 // ततस्तानपि विक्रीय / लब्धं द्रव्यं यथेप्सितं // क्र. मेण जातमैश्वर्यं / लोकमध्ये च गौरवं // 27 // यतः-मंदरतुल्लावि नरा / अबविहूणा हवंति 200 तिणतुला // तितुल्लावि हु अबेण / परिगया मंदरसमाणा // 30 // यस्यास्तस्य मित्राणि / यस्यास्तिस्य बांधवाः // यस्यार्थाः स पुमान लोके / यस्यार्थाः स च पंडितः // 31 // जातिर्यातु रसातलं गुणगणस्तस्याप्यधो गबतां / शीलं शैलतटात्पतत्वगिजनः संदह्यतां वह्निना // शौर्य वैरिणि वज्रमाशु निपतत्वर्थोऽस्तु नः केवलो। येनकेन विना गुणास्तृणलवप्रायाः समस्ता अमी // // 3 // एवं चैश्वर्ययुक्तोऽसौ / फलसारः फलैः कृतः // मान्यते सर्वलोकेन / सर्वकार्येषु सादरं / / // 33 // अथान्यदास्य गेहिन्याः / कुदौ पुष्पश्रियोऽजनि // गर्नस्ततश्च सा तुष्टा / तमुवाह यथा सुखं // 34 // ; संपूरिताशेष-दोहदा समये च सा // प्रसूता सुंदरं पुत्रं / सर्वलदणसंयुतं // 35 // कारितं च ततः पित्रा / महोत्सवपुरस्सरं // कृतबंधुजनानंदं / वर्धापनकमंजसा / / 36 / / स्वप्रानुसारतस्तस्य / पित्रा नाम प्रतिष्टितं // फलदेव इति ख्यातं / विनृत्या बंधुभिः सह // 37 / / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / यथा यथा गृहे तत्र | बालोऽसौ परिवर्धते // तथा तथा तदारामे / फलवृघिरपीष्टदा // 30 // एवं म च वर्धमानोऽसौ / वयसाप्तमनोरथः // स्वीकृताशेषविद्यश्च / संप्राप्तो वरयौवनं // 35 // ततश्च जनके नैष / मदा परिणायितः // कन्यकां वसुदत्तस्य / वसुश्रीरितिनामिकां // 40 // एवं च पू. सर्वेनगे / चुक्ते जोगांस्तया सह // प्रावीण्यं च परं विन-कलासु सकलास्वपि // 41 // अथा| न्यदा हृतस्तस्य / पिता हतकमृत्युना // कृतानि मृतकृत्यानि / विशोकश्चाजनि क्रमात् // 42 // | बंधुभिः स्थापितः प्रीत्या / फलदेवः पितुः पदे // सर्व सर्वजनानिंद्यं / व्यवहार चकार सः॥४३॥ का रूपेण लदम्या च / सौजन्यादिगुणैस्तथा // शेषलोकैः समं तेन / व्यतिक्रांतो निजः पि. ता // 44 // अन्यदा कारितास्तेन / पोताः पंच महालयाः // कृत्वा समग्रसामग्रीं / क्रमेण प्रगु णीकृताः // 45 // प्रधाननुरिजां मैश्च / पोताः पंचापि ते भृताः // प्रऋतदिनयोग्यं च / संगृहीतं जोधनं // 46 // शोजने तिथिनदाते / समारूढस्ततः स्वयं // दुर्योधयोधसंघातैः / सार्ध वणिकसुतैश्च सः // 4 // ततश्च प्रेरिताः पोताः / सिंहलदीपसन्मुखं // तूर्ण गंतुं समाधा-स्तूर्यध्वानभृतांबराः // 4 // नवंध्य ऋयसीं ऋमि / स्तोकैरपि दिनै वात् / / प्राप्ता मलयदेशस्य / तटं च | PP.AC.Gunratnasuri M.S... Jun Gun Aaradhak Trust
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 धर्म | दनशोजितं / / 45 // दुरादेव ततो दृष्ट्वा / शोजितानि वनश्रिया / / मलयाचलशृंगाणि / फलदे. की वोऽब्रवीदिदं // 20 // कोऽयं जो दृश्यते शैल-स्तैरूचे मलयान्निधः // गबतामुं प्रपश्याम / ए वमस्त्विति ते जगुः // 51 // . ततश्चोत्तीर्य पोतेभ्यो / गतस्तत्र सकौतुकः // युक्तः शौर्ययुतैर्यो धैः / कैश्चिहणिक्सुतैस्तथा // // 5 // बालोक्य सर्वतः शैल-मुत्तीर्णाश्च ततो वि // ते सर्वे हर्षिता बाढं / पश्यंतिस्मान्नि तस्ततः // 53 // यावदेकत्र पश्यति / वरारामध्यं महत् // शुष्कमेकं तयो ढ-मेकमत्यंतशाम्वलं // 24 // तयोर्मध्ये पुनदृष्टं / जीर्ण देवकुलयं // ततस्तत्रापि ते जग्मु-म्यिंतिस्म समं ततः // 25 // जिनालये जिनेंद्रस्य / वि सर्वांगसुंदरं // विलोक्य च प्रहृष्टोऽसौ / मनस्येवं व्यचिंतयत् // 56 // अहो देवाधिदेवोऽयं / पूज्योऽयं सर्वदेहिनां // तदेनमहमप्यद्य / पूजयामीति तर्कयन् // 57 // बहिर्देवकुलाद्याव-निष्क्रांतः पुष्पहेतवे / तावद् दृष्टः स धारामः / सद्यः पल्ल. वितधुमः // 7 // युग्मं // ततश्चादाय पुष्पाणि / पूजितः परमेश्वरः // गृहीत्वा फलपूगं च / त. | पुरो रचितो बलिः // एए / ततः प्रणम्य तं देवं / नत्या चिरं विलोक्य च // संप्राप्ताशेषकल्या. PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मःण-मात्मानमिति कट्पयन् / / 60 // विनिर्गत्य स तत्स्थानाद् / द्वितीयाराममागतः // देवकुलं की च तत्रस्थं / प्रविवेश स कौतुकी // 61 // युग्मं // दृष्टा च तत्र यदस्य / प्रतिमातिमहोदरा // सु. | जोगाशुजसमंध-पुष्पमालाजिरर्चिता // 6 // ततोऽसौ चिंतयामास / साश्चर्यो निजमानसे // अहो एकप्रदेशेऽपि / तथैकस्मिन्नृतावपि // 63 // एकोऽयं शुष्ककारामो। द्वितीयस्त्वजिशाबलः // एको देवाधिदेवोऽयं / केनापीह न पूज्यते // 64 // पूज्यतेऽसौ तथा नित्यं / तेनोचैर्विस्मयो मम // कारणेनात्र जो जाव्यं / झातव्यं तत्कथं मया / / 65 // यावदेवं स तत्रास्ते / विकटपाकु लमानसः / तावत्पुरः स्थितामेकां / ददर्शासौ वरस्त्रियं / / 66 // पृष्टा च सा यथा का त्वं / कुतो | वा कुत्र तिष्टसि // सा प्राह देवतात्राहं / वसामि वरकानने // 6 // यदमेनं सदाकालं / सपूज कुर्वती सती // रदंती च निजोद्यानं / नानावृदसमाकुलं // 60 // स प्राह शुष्ककारामे / योऽयं देवोऽवतिष्टते // तं सपूर्ज किमत्यत्र / न करोषि निवेदय / / 60 // तथा शुष्कः स आरामो / नमें चायं तु शाम्वलः // ममैतत्कौतुकं जाति / यदि वेत्सि तदा वद / / 30 // तयोक्तं श्रूयतां | नऊ / सावधानेन चेतसा // थासीदत पुरं रम्यं / शंखावर्ताभिधं महत् // 11 // PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | बच्व तत्र विख्यातः / शंखचूमानिधो नृपः // तद्भार्या वनमालाख्या / रूपसौगाग्यशालिनी // 7 // पुत्रश्च वनमालायाः / शंखनामा तथाजनि // स पित्रा यौवनं प्राप्तो / यौवराजपदे कृतः // 73 // छत्रचामरहस्त्याद्यं / तस्मै दत्तं महीनुजा // ततोऽसौ जुज्यते भोगान् / विलसन् राजली. 213 लया // 14 // इतश्च दक्षिणश्रेण्यां / वैताढयेऽस्ति महापुरं // रथावर्त प्रस्तत्र / विद्याधरो मणि प्रनः // 15 // तनार्या रत्नरेखाख्या / रत्नमाला च तत्सुता / / सान्यदा शंखचूडेन / मा पर्यणीयत // 16 // कालेन गलता जाता | सा राझोऽतीववल्सना // अहं पुनरनिष्टेति / दुर्गदौ ग्ययोगतः // 9 // किंबहुना तयाकारि / वशवर्ती नराधिपः // युक्तमयुक्तकं वापि / करोत्येव स तहुचः // 7 // अन्यदा च सुतस्तस्या / जातो रनप्रनानिधः // क्रमेण यौवनं प्राप्तः / नारीजन: मनोहरं // 15 // प्रधानराजपुत्रीश्च / महा परिणीतवान् // बुलुजे काम सौख्यं / तान्निः सा. धै स संततं // 70 // अन्यदा नणितो राजा / सादरं रत्नमालया // यथाएं मामकं पुत्रं / यौव. राजपदे कुरु // 1 // तेनापि तत्तथाचके | सर्व तदशवर्तिना // अतीव च पराजुतः / शंखनामा महीभुजा // 72 // ततोऽसौ वनमालाया / अनाख्यायैव निर्गतः // दुरं देशांतरं प्राप्तो / बंचमी. PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मतिस्म नृतले // 3 // तथेदं मंदिरं जैनं / कारित रत्नमालया // बारामश्चानिरामोऽयं / नानाः | टीका वृतासमाकुलः // 4 // वनमाला पुनश्चेदं / सुंदरारामराजितं // प्राकारवेष्टितं तुंगं | यदालयम चीकरत् // 79 // वदंती रत्नमालासौ / वनमालां च मत्सरं // व्याघातं यदपूजायाः। प्रचक्रे रा. 214 जवर्चसा // 6 // श्रादाय सर्वपुष्पाणि / सर्वारामोद्भवानि सा // कारयति सदा पूजां / स्वकीये जिनमंदिरे // 7 // तयाजियते वाढं / वनमाला पदे पदे // दृयते च दृढं चित्ते / ततः सैवमचिंतयत् / / // राजा च रलमाला च / कुर्वते मे पराभवं / / न शक्ताहममुं सोढुं / तस्मादमौ विशाम्यहं / / 77 // वहंती मत्सरं घोरं / ततः सा दंपतीप्रति // अवज्ञाता च सा राझा / प्रविवे. श हुताशने // 10 // मृत्वा च व्यतर। जाता / विज्ञाय झानतस्ततः // आगत्य रुष्टया तूर्ण / शंखचूमो निपातितः | // 1 // ससुता रत्नमाला च / शेषलोको बहुस्तथा // शंखावर्त पुरं दग्धं / धनधान्यसमाकुलं / // ए॥ तथा सर्वोऽपि देशोऽयं / निर्दयोहासितस्तया // शोषितश्चायमारामः / प्राकारश्वास्य पा. तितः // ए३ // देवकुलानि सर्वाणि / संचमान्यत्र कानने // अथेदं नक्तुमारब्धा / मौलं देवकु. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | लं च सा // 4 // न शशाक परं भक्तुं / प्रतिष्टागुणगौरवात् // सा चाहं वनमालेति / व्यंतरी त्वमुपागता // 5 // श्रुत्वेदं फलदेवेन / जजल्पेऽमलया गिरा // यदहं वच्मि हे नछे / त्वं को. पं तत्र माकृथाः // 6 // नेदं मे संगतं जाति / न यच्चेष्टितं त्वया // निरागसोऽपि यल्लोका। 215 | एतावतो निपातिताः // ए // इदं च पुनरत्यंत-मसंगततरंतरं / / यदेव देवदेवोऽय-मपूज्य स्त्वयका कृतः / / ए // धर्मार्थमेव यदोऽपि / पूज्यते च नवादृशैः // धर्मार्थिना च पूज्योऽसौ / यो देवस्त्रिजगत्पनुः // एए // त्रैलोक्यप्रता ताव-उदास्यास्य न विद्यते // तत्संसूचकलिंगानां / यबरीरेऽप्यदर्शनात् // 100 // अस्य तु देवदेवस्य / त्रैलोक्यप्रनुतां स्फुटं // त्रत्रयादिचिह्नानि / व्यंजयंति न संशयः // 1 // तथाहि-श्वेतत्रत्रयं प्रेख-नानारत्नविराजितं / शंसत् त्रैलोक्यनाथत्व-मस्योपरि विराजते // 2 // नजयपार्श्वयोश्चेमौ / सुरौ चामरधारिणौ // व्यक्तं देवाधिदे वत्वं / व्यंजयंतौ विराजितः // 3 // सिंहासनं च सौवर्ण / नास्वदनौघमंडितं // अस्येह ख्यापयः त्येव / त्रैलोक्यमहनीयतां // 4 // तद्भजे देवदेवोऽयं / सर्वामरनरार्चितः // पूजनीयो विशेषेण / | किं शेषैः पूजितैः सुरैः // 5 // तदत्र मत्सरं मुक्त्वा / मुक्त्वा मिथ्यानिमानितां // जगजितमिमं Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 धर्म- देवं / सपूजं कुरु सर्वदा // 6 // सा प्राह सर्वमेवेदं / करिष्याम्येवमेव हि // नान्यथा जायते त तु / यचित्ते चिंतितं त्वया // 7 // चिंतानंतरमेवाशु / येनारामः स शुष्ककः // त्वत्प्रचावेण सं. जातः / सद्यः पुष्पफलाकुलः // 7 // तदिदं सर्वथा मुक्तं / वैरं पूर्वनवानुगं / प्रतिपन्नश्च देवोऽयं / देवत्वेन मयाधुना // 7 // अतस्त्वं मेऽधुना बंधु-ौरव्यो गुरुसन्निभः॥ इदं गृहाण मत्तुष्टिहेतवे रत्नपंचकं // 10 // तत्र यदगृहस्याग्रे / सद्वृदो यः प्रदृश्यते // सर्वरोगहरश्चायं / नामतः कर्मतस्तथा // 11 // द्वितीयश्च तदासन्ने / दृश्यते यो महामः // सर्वविषापहो नाम्ना / ख्यातो. ऽयं क्रियया तथा // 1 // एतयोः पुष्पपत्राणि / फलानि च गृहाण जोः // येन मे जायते तुष्टि- मोघां प्रार्थनां कृथाः / / 13 / / तथेदं जो गृहाण त्व-मौषधीदयमुत्तमं // एका संरोहिणीनाम्नी / शब्योछारकरा परा // 14 // अयं च गृह्यतां बंधो / हारः सौजाग्यसुंदरः / / दुर्भगस्यापि सौगाग्य-कारको मम तुष्टये // 15 // ततश्च फलदेवोऽपि / लात्वा तदत्नपंचकं / / वनमालोपरोधेन / पूजयंस्तत्र तं जि| नं // 16 / / दिनानां पंचकं स्थित्वा / वनमालाविसर्जितः // अचलद्यानपातस्थः / स्वाभिप्रेतदिः / Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | शंप्रति // 17 // युग्मं // समुवंध्य ततस्तूर्ण-मनोधेर्नूयसीं जुवं // सुवर्णवालुकाख्याया। नद्या | मुखमुपागतः // 17 // ततो जलेंधनाद्यर्थ / प्रेषिताः पुरुषा निजाः // गत्वा तेऽपि समायाता / जलाधादाय सत्वरं // 17 // प्रोक्तं च फलदेवाय / यद् दृष्टं कौतुकं तकैः // यथास्मानिर्गतैस्तीरं 217 / दृष्टैका वरकन्यका // 20 // वंशकुमंगमध्यस्था / यौवनारंभवर्तिनी // सविषादा रुदंती च / नय संत्रांतलोचना // 21 // युग्मं // कुमंगानातिदरेण / ददृशे पुरुषड्यं // पतितं नृतले शस्त्र प्र हारशतसंकुलं // // अंतःशल्यं समासन्न-मरणादतिदुःखितं // श्रुत्वेदं फलदेवोऽपि / समु. तीर्य ऽतं ततः // 23 // युग्मं // पारुह्य डोणिकां लध्वीं / कियद्भिः सुनरैः सह / / गतस्तत्र द णादेव / दृष्टौ च पुरुषो तकौ // 24 // शब्योरणिकानाम्नी / कृष्टा सा चौषधी ततः॥ दत्ता व. णमुखेष्वाशु / ततः शल्यानि निर्ययुः // 25 // संरोहिणीप्रयोगेण / व्रणाः संरोहिताः दाणात् / / स्वस्थावस्थौ च तो जातौ / पुमांसावौषधीगुणात् // 26 // पृष्टौ च फलदेवेन / यथा नोः किमु कारणं // युवां यदत्र शस्त्रौष-प्रहारशतजर्जरौ // 27 // गतौ च मरणावस्थां / पतितावत्र नृतले | // ताभ्यामुक्तं महानाग / श्रूयतां तव कथ्यते // // युग्मं // P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म भावां हि व्रातरौ विहि / हावपि च सहोदरौ॥ पुत्रौ च चंचूमस्य / चंडश्रीकुक्षिसंगवौ / // // // सुचंडपूर्णचंडाख्यौ / बंधूनामतिवलनौ // विद्याधरौ सदा प्रीत्या / वर्तावहे परस्परं // // 30 // अन्यदा पूर्णचंडेण / ब्राम्यता धरणातलं // सिंहलदीपमध्यस्थे / पुरे सिंहपुरानिधे // 210 // 31 // सिंहविक्रम पस्य / दुहिता रत्नसुंदरी // दृष्टा ततश्च सर्वांगं / विकः कामशिलीमुखैः // // 3 // युग्मं / / समाख्यातं ममागत्य / दावप्यावां ततो हुतं // गत्वा सिंहपुरे तूर्ण / गृहीत्वा र. लसुंदरीं // 33 // गगनवम॑ना याव-दागडावस्ततो मम / / नितांतं रत्नसुंदर्याः / सौंदर्येण हृतं मनः // 34 // युग्मं / / उक्तो मया लघुनाता.बालेयं मे भविष्यति // स प्राह न ददे तुन्यमहमिमां विना निये // 35 // ततः सा लातुमारब्धा / तस्य हस्तान्मया बलात् / / केशाकेशिं च कुर्वता-ववतीर्णौ महीतले // 36 // मुक्त्वा वंशकुभंगांतः / कन्यकां रत्नसुंदरीं / गजाविव मदो. न्मत्तौ / लगौ योधुं परस्परं // 31 // युध्ध्वा च विविधैः शस्त्रै–श्चिरमावधमत्सरौ // ततो गाढप्रहारैश्च / पतितावत्र ऋतले // 30 // प्राप्तौ च मरणावस्थां / त्वयोजीवाप्तिौ पुनः॥ तस्मादत्रावयोः श्रीमां-स्त्वदन्यो नोपकारकः / / 35 // त्वं पिता त्वं परं मित्रं / त्वं चात्यंतिकबांधवः // अस्याश्च PP.AC.Gunratnasuri M.S... Jun Gun Aaradhak Trust
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | रत्नसुंदर्याः / कारणेनावयोरिमा // 40 // संजाता दारुणा व्याप-दन्योन्यं मरणांतिका // तदेष स्वीयवृत्तांत / आवाभ्यां कथितस्तव // 1 // युग्मं // सांप्रतं त्वं स्वकीयं नौ / संक्षेपेण निवेदय // स प्राह वयमायाताः / सोपाराजिधपत्तनात् // 42 // गंतारः सिंहलद्दीपं / वाणिज्येन धनेडया 217 // ततः प्रोक्तं सुचंडेण / यद्येवं गृह्यतामियं / / 43 // कन्या सिंहपुरे गत्वा / जनकस्य समर्पयेः // तथा गृहाण भो विद्या-मिमामाकाशगामिनीं // 44 // युग्मं // येन नौ जायते तुष्टि-स्ते. नापि च तथा कृतं // अथ प्रणम्य तो जल्या / विद्याधरौ गतौ ततः / / 45 // फलदेवोऽपि सानं. दो / गृहीत्वा रत्नसुंदरीं // थायातस्तेषु पोतेषु / प्रवृत्तो गंतुमुच्चकैः / / 46 / / अथ गद्भिरेकत्र / वंशाग्रे ददृशे ध्वजः // किमेतदिति पप्रब / फलदेवो निजान जनान्। // 4 // तैरवाचीदमत्रास्ते / निन्नवाहनिको नरः / / कश्चित्तनेह बकोऽयं / वंशाग्रे दृश्यते ध्वजः // // यात्मनो झापनाहेतो-रेवं संजावयामहे // श्रुत्वेदं प्रेषिता द्रोणी / स पुमानानोतः दा णात् // 45 // युग्मं // थारोपितः स्वबोहिले / दृष्टो रोगैरपि फुतः / तथाहि तत्तनौ दृष्टो / दा. | घज्वरो हि दारुणः // 50 // श्वासः कासो गलत्कुष्टः / शुष्कर शिरोव्यथा // अदिकदिव्यथा P.P.AC.Gunratnasuri M.S. .. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- तीवा / दंतपीमा जलोदरं // 11 // ततश्च फलदेवेन / परोपकृतिबंधुना // तस्य रोगहरस्याशु / / | पूर्वोद्दिष्टस्य शाखिनः // 55 // पूर्वोत्तपुष्पपत्राणि / तस्मै दत्तानि सादरं // ततोऽसौ प्रगुणो जातो "नीरोगः कनकलविः // 53 // पृष्टश्च फलदेवेन / कुतस्त्वं कुत्र यास्यसि // किमर्थ वा किमेका२२० | की। कथं वाजनि रोगवान् // 24 // किं कुलं किं च ते नाम / स प्राह श्रूयतामिति // कथामा श्वर्यसंपूर्णा / मामकीनां नरोत्तम // 55 // सिंधुसौवीरदेशस्था-दहं वीतनयात्पुरः॥ अगढ़ क लंहद्दीपं / यानस्थितो धनेलया // 16 // राशिं महांतमादाय / तथा स्वस्य सहायकं // कृत्वा च शुभदत्ताख्यं / वणिक्पुत्रं च दुर्जनं // 57 // युग्मं // विक्रीतानि च गांडानि / ऋरिद्रव्यमुपार्जितं | // ततो भृत्वा निजं पोतं / चलिताः खं पुरंपति // 7 // अर्धमार्ग समायाताः / स्तोकैरपि च वा सरैः // चिंतितं शुजदत्तेन / गृह्णाम्यस्याखिलं धनं // 27 // अथाहं शुजदत्तेन / द्रव्यसबुब्धचेत| सा.॥ दिप्तश्छलेन बोहिस्था-त्पतितोऽगाधवारिणि / / 57 // नहलितः दणादेव / लब्धं फल कखमकं // लमस्तत्र जले ब्राम्यन् / दैवयोगादिहागतः // 60 // अत्रत्यांबुफलाहार-दोषाद्रोगैर| जितः / नाम्ना च शुगचंद्रोऽहं / जिनचंद्रश्च मत्पिता // 61 // सुश्रावकसमाचार-कारको ध PP.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 धर्मः | मकारकः // तदहो यत्त्वया पृष्टं / तदादिष्टं मयाखिलं // 6 // अथोक्तं फलदेवेन / शो शुलचंद्र कीदृशः // सुश्रावकसमाचारः / संक्षेपान्मम कथ्यतां // 63 // स प्राह श्रूयतां श्रेष्टिन् / कर्ण दत्वा दणांतरं // श्रावको नाति मांसानि / न मद्यानि पिबत्यसौ / / 64 // न च चुक्ते रजन्यां तु / ना. नाति मधुम्रदणे // एषां हि जदणे दोषा / ऋयांसः कथिता जिनैः / / 65 / / धिग्मांसं यत्परप्राण -प्रणाशेन प्रजायते // को भदये दिदं प्राझो / यद्भुक्तं पातयेदधः / / 66 // अहिंसा धर्मसर्वेखं / कुतः सा मांसजदणे // श्रतः श्रावकलोकेन / मांसमाजन्मवर्जितं // 67 / / मद्यं सर्वप्रमादानां / प्रमादः प्रथमो मतः // प्रथमत्वे च को हेतु-ज्येष्टं यत्पापकारणं // 10 // किंच-वैरूप्यं व्या विपिंडः खजनपरिनवः कार्यकालातिपातो। विषो ज्ञाननाशः स्मृतिमतिहरणं विप्रयोगश्च सद्भिः | // पारुष्यं नीचसेवा कुलबलतुलना धर्मकामार्थहानिः / कष्टं वो षोमशैते निरुपचयकरा मद्यपानस्य दोषाः // 6 // // मूलं सर्वविकाराणां / कारणं पापकर्मणां / / हेतुर्वैरानुबंधस्य / निवासो निखिलापदां // 70 // रागद्वेषादिदोषाणां / पोषणं गुणमोषणं / शिष्टैर्नियं कयं नाम | मद्यं सुश्रावकः / पिबेत् // 11 // युग्मं // आयुर्वर्षशतं लोके / तदर्ध स नपोषितः / करोति विरतिं धन्यो / यः P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः सदा निशि नोजने // 32 // यतः-मालिंति महियलं जामि-पीए रयणीयरासयं तेणं // ते / दीका विट्टालंति फुलं / रयणीए चुंजमाणे न // 3 // मेहं पिपीलिया / हणंति वमणं च मलिया | कुण॥ जुया जलोयरत्तं / कोलिन न कोढरोगं च // 14 // वालो सरस्स भंगं / कंटो लग्ग गलंमि दारं च // तावूमि विंधश् अली। वंजणमनमि लुंजतो // 55 // जीवाणं कुंथुमाश्ण / घायणं नायणधोयणाश्सु // एमाई रयणिनोयण-दोसा को साहिलं तर // 16 // तदर्णास्त. द्रसा जीवाः / संन्नवंति यतः किल // सर्वशासने तेन / दृषिते मधुमृदणे / / 99 // यत उक्त मागमे-मऊो महुंमि मंसे य / नवणीयंमि चनबए / जप्पङांति असंखात--तवना तब जंतु. णो॥ 7 // . तथा श्रावकलोकस्य / देवः सर्वज्ञ एव हि // धर्मस्तु तत्प्रणीतो यः। स त्वहिंसादिलदाणः // // श्रुतशीलतपोयुक्ता / गुरवस्तु सुसाधवः // तथा सुश्रावका नैव / हिंसति स्थूलदेहिनः // 70 // स्थूलालीकं न जपंति / स्थूलादत्तं न गृह्णते // परदारान गवति / परिगृह्णति नामितं // 71 / / कुर्वति दिक्षु सर्वासु / प्रमाणं गमनाश्रितं / कुर्वति शक्तितो मान-मपि नोगोपनोगः | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 | धर्मः | योः // 7 // त्यजत्यनर्थदं च / मनोवाकायजं सदा // समस्तव्रतसंक्षेपं / कुवैति प्रतिवासरं / / // 3 // सावधेतरयोगानां / त्यागसेवनरूपकं // सामायिकवतं चैव / यथाशक्त्या प्रकुर्वते ॥ज्या " याहारदेहसत्कारा-ब्रह्मव्यापारवर्जनात् // कुर्वति पौषधं चैव / विशुद्धं धर्मपोषकं // 5 // वरा हारादिदानं च / निजन्यायार्जितं तथा // यति साधुलोकाय / कर्मदयार्थमंजसा // 6 // जने गृहे च बिंबे च / सिघांते संघ एव च // व्ययंति च यथाशक्त्या / न्यायोपात्तं निजं धनं // 77 / / | तथा साधर्मिलोकानां / वात्सव्यं नक्तियोगतः / / प्रकुवैति यथायोगं ! यथाकालं यथावलं // 7 // क्रियते च सदा श्रादै-स्त्रिसंध्यं जिनपूजनं // सदा सशुरुसेवा च / भक्त्या जैनवचःश्रुतिः // // // दानं दीनादिलोकेभ्यो / विधिवद्गुरुपूजनं // लोकागमविरुघानां / दूरतः पखिर्जनं / / // ए०॥ अशिष्टसंगतित्यागः / शिष्टैश्च सह संगतिः // मोदासौख्याभिलाषश्च / संसारजयभीरता // 1 // इंद्रियाणां जयः शक्त्या / कषायाणां च निग्रहः // सत्यं शीलं च शौचं च / दाक्षिण्यं च दयाबुता // 9 // तथेगालवनादीनां / बहुसावद्यकर्मणां / बहुलोकविरुघानां ! शक्तितः प. | खिर्जनं // ए३ // परपीमापरित्यागः / परावर्णाप्रजाषणं // परोपकारकारित्वं / परद्रव्येष्वलोनता / / P.P. Ac Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 धर्मः // 4 // मैत्री सर्वेषु सत्वेषु / माध्यस्थ्यं निर्गुणे जने // कृपा संक्विश्यमानेषु / तुष्टिः सजणधा. टीका रिषु // 55 // माननं मान्यलोकस्य / पूज्यलोकस्य पूजनं // सर्वशिष्टजनानिंद्य व्यवहारेषु व. र्तनं // 6 // श्यनेकगुणग्रामः / सुश्रावकजनोचितः // नाख्यातुं शक्यते सर्यो / जो श्रेष्टिन मादृशैर्जनैः // 7 // लेशतश्च मयाख्यातो / यथामति तवाग्रतः // विस्तरेण समाख्याति / साधः | वो हि बहुश्रुताः // 7 // तदेष श्रावको धर्मः / सर्वः सर्वज्ञनाषितः / शुधसम्यक्त्वसंयुक्तः / पं. चाणुव्रतसंयुतः // 7 // सप्तशिदापदोपेतो। नानाजिग्रहशोजितः // समतिपूरसन्मार्गो / दुर्ग तिहाररोधकः // 200 // पारंपर्येण जीवानां / मोदस्यापि हि साधकः // मयापि श्राघधर्मोऽयं / सर्वकल्याणकारकः // 1 // सजावतो विधानेन / गृहीतो गुरुसन्निधौ // अथानंदितचित्तेन / फल: / देवेन जल्पितं // 2 // सुंदरः सुंदरो धर्मः / साधु साधुदितं त्वया // ममापि त्वं ह्यमुं धर्म / देहिं त्वमेव मे गुरुः // 3 // याख्याय देवतत्वादि / तेनापि च तथा कृतं // ततश्च फलदेवस्य | धर्मप्राप्तिवशादलं // 4 // संजातः परमानंद-स्ततश्चिंतितवानिदं // धन्योऽहं कृतपुण्योऽहं / दृष्टोऽहं | त्रिजगन्यिा // 5 // युग्मं // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः . यतोऽयं सुंदरो धर्मो / लब्धो लब्धिमता मया // स एष शुनचंद्रो मे / सबंधुबैधुरो गुरुः // // 6 // यत्संगेनाद्य जातोऽहं / सर्वकल्याणजाजनं // यथोक्तं शुभचंद्रेण / फलदेवाधुना नवान् // 7 // घाख्यातु निजवृत्तांतं / येन मे जायते धृतिः // मूलादेव समाख्यात-स्तस्मै तेनापि सोऽखिलः // 7 // युग्मं / / सोऽपि तस्य समाकार्य / मुमुदे निजमानसे // एवं च धर्मसंबंध / विचारं कुर्वतोस्तयोः // // // वहंतस्ते महापोताः / समुलंध्य पयोनिधिं // संप्राप्ता रत्नगंजीरं / पुरं पौरजनाकुलं // 10 // युग्मं // ततो नंगरितास्तत्र / वेलाकुले जनाकुले // ततोऽवतीर्य पोतेभ्यः / फलदेवो नयान्वितः // 11 // प्रधानवाणिग्निः सार्धं / गृहीत्वा प्राभृतं महत् // गतो राजकुले शी. धूं / दृष्टो राजा ननाम तं // 12 // युग्मं // अर्पितं प्राभृतं पश्चा-निषलो दर्शितासने // पृष्टा वार्ता नरेंजेण / प्रोक्ता तेनापि मूलतः // 13 // ततस्तद्दर्शने नैव / राज्ञा रंजितचेतसा / / सन्मानं सादरं तस्य / प्रासादा दर्शिता वराः // 14 // ततश्च पातितं शुक्लं / विक्रीतं च क्रयाणकं // थासादितो महान लागो / जाता चित्तस्य निवृतिः / / 15 / गृहीतं प्रतिगांमं च / सर्वे च प्रगु. | पीकृतं // अन्यदा फलदेवस्तां / गृहीत्वा रत्नसुंदरीं / / 16 // कृत्वा प्रधानसामग्रीं / चेले सिंहपुरं. P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- प्रति // प्रेरितो वर्यशकुनैः / परिवारसमन्वितः // 17 // युग्मं // गबता च पुमानेकः / परं खेद समुपेयिवान् // दृष्टः प्रदेश एकस्मिन् / महादारिद्यपीमितः // 17 // पृष्टश्च फलदेवेन / गत्वा को मलया गिरा // किमित्येवं महासत्व / सखेद व लक्ष्यसे // 10 // स प्राह नोचितं वक्तुं 26 / निजखेदस्य कारणं // तथापि तव मूत्यैव / रंजितः कथयाम्यहं // 20 // इदं हि वसुधासारं / महाजाग महापुरं / / अत्रानन्मे सुचित्ताख्यः / पितामहपिता मम // 21 // तेनार्जिता महारंगैः / | सप्त स्वर्णस्य कोटयः // निखाताश्च महालोना-देकांते निजवेश्मनि // 5 // . - अन्यदा मूर्चितस्तत्र / मृतोऽसौ दैवयोगतः // तत्पदे च कृतो लोकै-स्तत्पुत्रः सुधनानिधः // 3 // अन्यदा सीदता तेन / समुत्खातुं प्रचक्रमे // निधानं तदहो पैत्र्यं / यावत्तस्मादिनिर्गतः // 24 // दुष्टो दृष्टिविषः सर्प-स्तेनालोकि महारुषा // सुधनो जस्मतां नीत–स्तत्पदेऽजनि तसुतः // 25 // युग्मं / / सुचित्तो नाम सोऽप्येवं / प्रापितो जस्मपुंजतां // पदे तस्यानुजातोऽहं / दुरं दारिद्यपीमितः // 26 // निधानस्थं च नूनं त-हारिद्यविनिवारकं / / व्यं लातुं न शक्नोमि || तेनाहं खेदवानिति // 27 // श्रुत्वेदं फलदेवेन / निजचित्ते विचिंतितं // मन्ये सुचित्त एवायं P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / / मृत्वाजनि चुजंगमः // 2 // तेनेदं मूर्तितेनोच्चै-निधानकमधिष्टितं // तदिदं रदता तेन / / / प्रत्यक्षेणेव मृत्युना // // // स्वपुत्रः पुत्रपुत्रश्च / नीतौ दावपि पंचतां // विचिंत्यैवं ततस्तेन / स पुमान जणितो यथा // 20 // युग्मं // दर्शयस्व निधानं मे / येनोखात्य तवार्पये // स. पाढ म. म नो कार्य / तेन जो मूर्तमृत्युना // 30 / / जीव नंद चिरं कालं / सुंदवेमां निजसंपदं / / स प्रोक्तः फलदेवेन / मा नैषीदर्शयस्व मे // 31 // उत्तिष्ट येन तद्व्य -मुत्खात्याहं ददामि ते॥ प्रतिपन्नं च तत्तेन / नीतश्च निजमंदिरे // 32 // दर्शितं च तकं तस्मै / तेनापि च ततो हुतं / / गृहीत्वा फलपत्राणि / तस्य विषनशाखिनः // 33 // कृत्वा चूर्णमतिश्लदणं / बडो मुष्टिस्ततो ज वात // उद्घाटितं निधानं त-निष्क्रांतः स बुजंगमः // 34 // आडोटितश्च चूर्णेन / जुजंगोऽ. ऽजनि निर्विषः // उक्तश्च फलदेवेन / मुंच मुंचाधुना रुषं // 35 // मा कार्षीनिजगोत्रस्य / दायं जो भो महोरंग // तवैवेदं गृहं जोगिं-स्तवैते पुत्रपौत्रकाः // 36 // तवैवायं निजो लोकः / किमेवं खिद्यते भवान् // वाकयेदं जुजंगोऽपि / जातो जातिस्मरः क्षणात् // 37 / / तस्यैव पाद मूलांतः / संलीनः संवृतेक्षणः / ततस्तस्मै पयो दत्तं / न चासौ पातुमिबति // 30 // शुजचंद्रस्त- . P.P.AC. Gunratnasuri M.S.. Jun, Gun Aaradhak Trust
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | तः प्राह / सोऽयं नोदते न हि // मन्ये जातिस्मरो जातो / गृहीतानशनस्तथा // 30 // तद्भो पंचनमस्कारो / दीयतेऽस्मै महाहये // तथैव दातुमारब्धो / नमस्कार स्फुटादारं / / 40 // सर्वज्ञ भाषितो धर्मः / प्रोक्तस्तस्य सविस्तरः // ततः शृण्वन्नमस्कारं / जीवित्वा दिनपंचकं // 41 // मृत्वा ১২ট समाधिना जातो / दिवि देवो महर्डिकः // नमस्कारप्रजावेण / धर्मध्यानपरायणः // 45 // युग्म | // ततः सुचित्तपुत्रेण / तकं स्वर्णनिधानकं // जखन्य पुंजितं सर्व / जनाध्यदं गृहांगणे // 13 // | फलदेवस्ततः प्रोक्त-स्ते नैवं हृष्टचेतसा / / गृह्यतां गृह्यतां स्वामि-स्तवैवैतत्सुवर्णकं // 44 // त. था जो नगिनी येयं / मामकी धनसुंदरी // श्रेष्टिन् परिणयस्वेमां / मत्तुष्टिं कुरु सर्वया // 45 // फलदेवस्ततः स्माह / स्थाने कुरु सुवर्णकं // तवैवेदं महाजाग / संवृणु वृणु सत्वरं // 46 // मा कारुिपरोधं नः / सर्वथा कुरु मे वचः // ततस्तत्संवृतं तेन / यथायोगं निजोचितं / / 4 // ल. | ब्धश्च फलदेवेन / साधुवादो जनेऽधिकः // श्लाघितोऽस्य गुणग्रामो / लोक रंजितमानसैः // 4 // श्रेष्टिना बंधुयुक्तेन / भण्यमानश्च सादरं // परिणिन्ये परासौ / कन्यां तां धनसुंदरीं // 4 // | कतिचिद्दिनानि तव / तया सार्धं प्रमोदतः // स्थित्वा संप्रस्थितो जयः / पुरं सिंहपुरंपति // 10 // | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | क्रमशस्तत्र संप्राप्तो / गृहीत्वा रत्नसुंदरीं // प्राभृतं च वरं लात्वा / गतोऽसौ राजमंदिरे // 21 // दृष्टो राजा ततस्तस्मै / चार्पिता रत्नसुंदरी / / वरप्राभृतसंयुक्ता / ततस्तुष्टेन भुजा // 55 // पृष्टश्च | कुत्र जो लब्धा / मत्पुत्री रत्नसुंदरी // तेनाप्यामूलतः सर्वो / वृत्तांतोऽस्मै निवेदितः // 53 // यु. 225 | ग्मं // ततश्च सादरं राझा। स्नापितो गोजितस्तथा // सन्मानितश्च वस्त्राद्यैः / फलदेवः सगौरवं | // 55 // तपादिगुणग्रामै / राजा रंजितमानसः॥ तस्मा एव ददौ प्रीत्या / कन्यां तां रत्नसुंदरी // 55 // शुभे च तिथिनदत्रे / महामहपुरस्सरं // वृत्तं चातिप्रमोदेन / पाणिग्रहणमंगलं // 16 // दत्तं च नृजा तस्मै / वरप्रासादसंयुतं // हस्त्यश्वस्वर्णरत्नादि-रिदानमनेकधा // 17 // एवं नाहियोपेतो / झुंजानः कामजं सुखं / / मासमेकं स्थितस्तत्र / श्लाघ्यमानो जनरलं // 27 // ततो मुत्कलितः कष्टा-द्राझा सन्मानपूर्वकं // हस्त्यश्वरथपादाति-सत्सामय्या चचाल सः ॥रणा बागबच्च सुधासारे / नगरे दिनपंचकं / / स्थित्वा कृत्वा महानंदं / श्वशुरस्य ततोऽपि च // 60 // संप्रस्थितः स्वसामय्या / रत्नगंजीरमागतः // सिंहविक्रमसंबंधि-हस्त्याद्यं विससर्ज सः // 61 // | युग्मं // बारोप्य निजपोतेषु / स्वर्णरत्नादिकं धनं // ततः स्वयं समारूढो / हेलया सपरिबदः / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 6 // ततश्च प्रेरिताः पोताः / प्रवृत्ता गंतुमुच्चकैः॥ प्राप्ता मलयदेशांत / तत्र स्थाने धृतास्ततः / // 63 // फलदेवः समुत्तीर्णः / सत्वरं सपरिबदः // गत्वा तत्र पुरा दृष्ट-काननस्थजिनालये // // 64 // दृष्टः श्रीमङिनाधीशः / पूजितो वंदितस्तथा // कारिता च वरा यात्रा प्रबंधन दिना. 230 ष्टकं // 65 // तृतीये च दिने तत्र / वनमाला समागता // पृष्टा च फलदेवेन / किं चिरादत्र दृ श्यसे // 66 // तयानाणि गताहं गो। दीपे नंदीश्वरान्निधे / / तत्र संति समुत्तुंगा / द्वापंचाश जिनालयाः // 67 // तताशेषसुराधीशे-रष्टाह्निकामहोत्सवः // चक्र जैनेंद्रबिंबानां / गताहं तद्दि हृदया // 6 // युष्मानिह समायातान / विलोक्येह समागता // फलदेवस्ततः प्राह / कौतुकाकुलमानसः // ६ए / यदि नो गम्यते तत्र / दृश्यंते ते जिनालयाः // वंद्यते जिनबिंबानि / सु. दरं जायते तदा // 70 // वनमाला ततः प्राह / गम्यतां नो नयाम्यहं // पूरयामि तवान्नाष्टं / ध. र्मबंधो यथा तथा / / 71 // स प्राह स्वयमेवाहं / गगने गंतुमीश्वरः // अयं तु त्वयका नेयः। शु. नचंडः मुहन्मम // 7 // अयोक्तं रत्नसुंदर्या / नयस्व प्रिय मामपि // कथं नयामि तत्रेमां / यावचिंतापरोऽनवत् / / PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / // 13 // तावत्पश्यति तं सर्प-जीवदेवं पुरः स्थितं // देवः प्राह गवानद्य / परिजानाति मां न | का वा // 7 // तेनोक्तं परिजानामि / सामान्येनामरो नवान् // नो विशेषेण स प्राह / तर्हि ते क. | थयाम्यहं // 79 // स एव सर्पजीवोऽहं / यस्त्वया प्रतिबोधितः॥ मृत्वा जातः सुरः कल्पे / ब्रह्म 231 | | लोकान्निधानके // 16 // अवधिझानतो ज्ञात्वा / समायातस्तवांतिके // तद्ब्रूहि यत्तवानीष्टं / ये. न संपादयाम्यहं // 7 // फलदेवस्ततः प्राह / दीपे नंदीश्वरानिधे / / चैत्यानां वंदनार्थ तु / गंतु. मिजामि सांप्रतं // 9 // तेनापि सुंदरं चैत–देवमुक्त्वा विकुर्वितं // विमानं सुंदराकारं / विस्ती णे सुमनोहरं // // फलदेवस्ततस्तस्मि-नारोप्य सपरिबदः // नीतो नंदीश्वरे द्वीपे / दर्शिताश्च जिनालयाः // 70 // ततश्च तेन चैत्यांनि / वंदितान्यखिलान्यपि // जातश्चित्ते महानंदः / कृतार्थ खं ह्यमन्यत // 1 ॥धानीतश्च ततः शीधं / तस्मिन्नेव जिनालये // तत्रापि च कृता पू. जा। सर्वैरपि विशेषतः // 7 // योऽप्यवाचि देवेन / फलदेवः कृतादरं // सांप्रतं किमु ते का. र्य / ब्रूहि येन प्रसाध्यते // 3 // स प्राह नास्ति मे कार्य / कार्य किंचिदतःपरं // पूरितं मे म. नोऽजीष्टं / निजस्थानमलंकुरु // 4 // गतो देवस्ततस्तेन / वनमाला प्रजटिपता // त्वया जा P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म तथा कार्य / यथैतज्जिनमंदिरं // 5 // विशेषतः सदाकालं / सपूजं जायतेतरां // तयापि तद्दका चस्तोषा-तथेति प्रत्यपद्यत // 6 // युग्मं // एवं च तत्र चैयानि / दीपे नंदीश्वरे तथा // वं. दित्वा पूजयित्वा च / प्रमोदातिशयं दधन् // 7 // आगत्य च निजान पोता-नारूढः सपरिबदः || // ततस्ते प्रेरिताः पोताः / प्रवृत्ता गंतुमंजसा // 7 // युग्मं / / लंघयित्वा नदीनाथं / स्तोककैरेव वासरैः / / संप्राप्तश्च निजे स्थाने / सोपाराजिधपत्तने // 7 // नंगरिताश्च ते शीबूं / तीरमानीय धीवरैः // वर्धापितो जनै राजा / पोतागमनिवेदनात् // 50 // तत्रैवासी समायातो.। रिपोरजनैः सह // परिवारयुतो वेगा-दतीवप्रमदाकुलः // 1 // / ततश्च फलदेवोऽपि / पोतादुत्तीर्य सत्वरं / प्रतिपत्तिं यथायोगं / राजादीनां चकार सः / / 1 / ततः समं नरेंण / पौर्बधुजनैस्तथा // गीयमानगुणग्रामो / बंदिवंदैर्मुहुर्मुहुः // ए॥ दीनाना | थादिलोकेभ्यो / ददद्दानं यथेप्सितं // वाद्यमानैर्वरैस्तू-नृत्यद्भिः स्त्रीजनोत्करैः // 3 // एव. मादिप्रमोदेन / निजमंदिरमागतः / सन्मान्य च यथायोगं / पौरलोको विसर्जितः // 4 // त्रि. | निर्विशेषकं // उत्तारितं च पोतेन्यो / नांमं शुक्नं च पातितं // विक्रीतं च यथामूल्यं / लब्धो ला; | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नो यथेप्सितः // 5 // संतोषितो निजो लोको / दवा वित्तं यथोचितं // सन्मानितो बृहलोकः / सहस्त्रादिप्रदानतः // 76 // यथालाभं निजं वित्तं / धर्मस्थाने नियोजितं // यदन्यदपि कर्तव्यं " / तत्कृतं सर्वमंजसा // ए9 // लुंजानश्च सपत्नीको / कामनोगाननुत्तरान् // विदधधर्मकार्याणि / 233 | कालं नयति नीतिमान् / / ए // तथास्य संपदं दृष्ट्वा / रंजिताः सज्जना जनाः // दनाश्च दुर्ज ना लोकाः / खनावोऽयं भुवि स्थितः // एए // अन्यदा शुनचंद्रोऽसौ / फलदेवं प्रजापते // जो भ्रातर्गतुमिडामि / सांप्रतं स्वपुरंप्रति // 300 // किंचात्र साधवः श्रेष्टि-न संत्यागमवेदिनः ॥न च साधर्मिका लोका / नापि ताग्जिनालयाः // 1 // तद्भो मदुपरोधेन / तत्रायातु नवानपि // वीदतां जिनवेश्मानि / वंदतां मुनिपुंगवान / / 2 // शृणोतु शुधसिधांतं / सिधिसंबंधसाधकं // वीदतां धर्मसन्निष्टं / जनं साधर्मिकं तथा // 3 // एवमस्त्विति संजटप्य / फलदेवेन सत्वरं // . रिविणसंपूर्णो / बोहिबः प्रगुणीकृतः // 4 // ततस्तत्र सपत्नीकः / शुभचंद्रसमन्वितः // समारुह्य गतः शीबूं / पुरे वीतलयानिधे // 5 // ततश्च शुजचंद्रस्य / बंधुवर्गोऽखिलोऽपि हि // तस्य स. न्मुखमायातो / बहुः पौरजनस्तथा // 6 // महर्षिपूर्वकं प्रीत्या / पुरमध्ये प्रवेशितः // नीतश्च तै. Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Guinratnasuri M.S.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 धर्म- निजे गेहे / कृतं कृत्यं यथोचितं // 7 // ततश्च कृतश्रृंगारः / सह साधर्मिकैर्जनैः // पूजोपकरणं लात्वा / जगाम जिनमंदिरे // // दृष्टानि जिनबिंबानि / पूजितानि विधानतः // वंदितानि स्तु. तिस्तोत्र-स्ततः स्वावासमागतः // // पित्रा च शुजचंद्रस्य / जोजितश्च सगौरवं / / सन्मानित श्च वस्त्रायैः / सानंदं सपरिबदः // 10 // . एवं च शुजचंजस्य / समग्रैरपि बंधुभिः // सन्मानितो यथाशक्त्या / फलदेवः कृतादरः / // 11 // ततश्च शुनचंजेण / बंधूनामग्रतो मुदा // मूलादारभ्य सर्वोऽपि / वृत्तांतः कथितो निजः | // 12 // ततस्तैर्नृपतेः सर्व / प्रोक्तं तेनापि सत्वरं // स बाहूतो वणिक्पुत्रो / दुरमारुष्टचेतसा / / // 13 // शुजचंद्रो जले तेन / दिप्तो द्रव्याभिलाषिणा // शुजचंद्राय तद्र्व्यं / तन्निगृह्य प्रदापितं // 14 // ततश्च फलदेवेन / सानंदं तत्र तिष्टता // वंदितानि समग्राणि / चैत्यानि विधिपूर्वकं / / // 15 // कारिताश्च महायाताः / सर्वेषु जिनवेश्मसु // सहस्त्रपात्रगक्ताद्यैः / साधवः प्रतिलानि ताः // 16 // पूजितश्च सुवस्त्राद्यैः / सर्वः साधर्मिको जनः // दीनानाथादिलोकेन्यो / दत्तं दानं | यथेबया // 17 // एवं च कुर्वता तेन / कृता तीर्थप्रभावना // तत्रत्यसर्वलोकस्य / रंजितं नितरां / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म: | मनः // 17 // एवं तिष्टनसौ तत्र / स्वकीयगुणसंपदा // सर्वस्यापि हि लोकस्य / प्रमोदमकरोदिः / सति // 17 // स्थित्वा च तत्र सानंदः / कतिपयान्यहान्यसौ // शुभचंडं समापृच्छ्य / स्वकीयं-पु. रमागतः // 20 // तत्र संपादयन् प्रीति / लोकानां निजकैर्गुणैः // शुंक्ते नोगान सपत्नीकः / पू. खिलमनोरथः // 21 // कालेन गबता तस्य / जाताः पुत्रा मनोरमाः // सर्वलदाणसंपूर्णाः / कलाकौशलशालिनः // 12 // अन्यदा फलदेवस्तं / हार, सौजाग्यसुंदरं // परिधाय निजे कंठे / एकाक्येव सकौतुकः // 13 // निष्क्रांतश्च ततः स्थाना-मंगलदिदृदाया // बनाम व्योममार्गेण / ग्रामे ग्रामे पुरे पुरे // 24 // युग्मं / हारानुजावजोदय-सौनाग्यगुणयोगतः // सर्वत्र सर्वलो. कस्य / प्रीतिस्थानमनदसौ // 55 // यत्र यत्र पुरे ग्रामे / यात्यसौ तत्र तत्र हि // जायते तन्मना लोकः / स्त्रीलोकस्तु विशेषतः // 26 // ब्राम्यन्नेवं महीपीठे / वीदमाणो जिनालयान् // पूजयन् वंदमानश्च / जिनबिंबानि नावतः / / 27 // __ अन्यदा च जगामैष / पुरं नोगपुराभिधं // तस्मिन्नालोकयामास / सूरि सूरप्रनानिधं // 2 // / कानने सुंदरामोदे / बहुशिष्यसमन्वितं // याचदाणं जिनप्रोक्तं / धर्म संविमपर्षदि // 25 // त्रि P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म निर्विशेषकं // ततोऽतिनक्तिसंयुक्तः / समायातस्तदंतिकं // वंदित्वा विधिवत्सूरिं / निषमः शुरुभू. 'टीका| तले // 30 / / ततस्तं सूरिनिः किंचि संचाष्य च यथोचितं // योऽपि च समारब्धा / देशना नवनाशिनी // 31 // यथा जीवाः प्रबध्यते / मुच्यते कर्मजिस्तथा // संक्लिश्यते यथा चैते / यांति ते नरकं तथा // 32 // रागद्वेषप्रबछानां / विपाकोऽतीवदारुणः // कष्टेन वेद्यते जोवैर्दुर्ग: तौ दुष्टकर्मणां // 33 // गम्यते कर्मणा येन / नरके तत्र वेदनाः // तादृश्यस्तविपाकेन / वेद्यते पापकर्मभिः // 34 // बेदनानेदनकुंजी-पाचनबहुशीतवातजनितानि // शाल्मलीवृक्षारोपण-वैतरिणीतारणादीनि // 35 // तप्तत्रपुपानात्पुन-दह्यमानसर्वागविह्वलाः संतः॥ असिपत्रवनबायां / गतास्तैरेव तत्र पाटयंते // 36 // उत्कृत्योत्कृत्य खंडानि / मांसास्यास्ये तदीयके / प्रचिदिपुः प्रजल्पंतो। मांसमासीत्तव प्रियं / / 37 // अंबादिजनितास्तीवाः / परस्परसमुद्भवाः // क्षेत्रानुजाविताश्वान्या / वेद्यंते तीव्रवेदनाः // 30 // उक्तं च-यबिनिमीलियमित्तं / नबि सुहं दुकमेव अ गुबई // नरए नेरश्याणं / अहोनिसं पच्चमाणाणं // 35 // इदमाख्याति सर्वशः / सर्वदर्शी जि. | नोत्तमः // केवलज्ञानसदृष्ट्या / लोकालोकं विलोकयन् // 40 // असत्यवादिनो जीवाः / कृत्वो P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | कोचनबंधने // कूटमानेन जायते / तिर्यचस्तीबवेदनाः // 1 // शारीरमानसानेक-दुःखवातैः / रुपछुताः // परवाह्याः परायत्ताः / प्रायः सोदंति दुःखिताः // 4 // कशाघातैस्तथा तीढ़-रंकुशै. वधबंधनैः // शीतवातातपैर्दशै-मशकैश्चापि पीमिताः // 43 // सर्वलोकेन वाह्यते / बुदितपि. पासिताः // वाणकारी न कोऽप्येषां / प्रायशः प्रविलोक्यते // 44 // इदमाख्याति सर्वज्ञः / सर्व जीवदयापरः॥ सर्वदोषविनिर्मुक्तः / परमात्मा निरंजनः // 45 // प्रकृत्यैव प्रशांतात्मा / दानदाता दयापरः // शीलसंयमहीनोऽपि / मानुष्यं लभते नरः // 46 // अनित्यं मानुषं जन्म / जरामृत्युनयतं // दारिद्योपडुतं प्रायः / दणध्वंसि रुगाकुलं // 4 // अष्टोत्तरशतव्याधि-वातेन विधु. रीकृतं // सर्वदाऽप्रियसंयोग-प्रियायोगविसंस्थुलं // 40 // इदमाख्याति योगीशो / योगिगम्यो | जिनोत्तमः // त्रिकालवेदी भगवान् / देवदेवो जिनेश्वरः // 45 // सरागसंयमाद्देवा / देशसंयम. तोऽपि वा // अकामनिर्जरा देवा / बझानतपसोऽपि वा // 10 // ईर्ष्याविषादसंताप-मानमा यातिलोन्नताः // देवेष्वपि वसंत्येते / दोषास्तेषां कुतः सुखं // 51 // एवमाह जिनाधीशो / दे. वदेवो दयानिधिः / विष्टकर्मा नवातीतः / परं पदमुपागतः // 52 // चतुर्विधेऽपि संसारे / सौख्यं / Jun Gun Aaradhak Trust P.P.A. Gunratnasuri MS.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 धर्म स्वल्पं शरीरिणां // सकृत्सौख्यानि जायते / दुःखानि च पदे पदे // 53 // सिघौ च सर्वजीवानां | / संपूर्णा सुखसंकथा // निःशेषकर्म विजेदा-त्स च चारित्रयोगतः // 55 // सर्वोपाधिविमुक्तं च / चारित्रं प्राप्य सुंदरं // क्रमेण केवलज्ञानं / लोकालोकप्रकाशकं // 55 // शैलेशी च समासा. छ / समस्तोपरतक्रियं / / नवोपग्रहकारि च / हत्वा कर्मचतुष्टयं // 16 // सर्वदविनिर्मुक्ता / अ टकर्मविवर्जिताः // अवांनोधिं समुलंध्य / गबंति परमं पदं // 27 // इदमाख्याति सर्वज्ञः / सन. रामरपर्षदि // सुरासुरनराधीश-मौलिमालार्चितक्रमः // 17 // जवाटव्यामटाट्यंते / बहुःखपी. मिताः // अधर्मसंबला जीवा / यत्र तत्रैव दुःखिताः // 55 // तो जव्या जवाटव्यां / परित्रमण जीवः // यदि यूयं तदा लात / धर्मसंबलमुत्तमं // 60 // वंदित्वा च सना सर्वा / विधाय करकु. मलं // अवादीच गणाधीशं / सत्यमेव त्वयोदितं // 61 // तथै वैतन्न संदेहो / तथैवैतन्न संशयः | // अहो निदर्शितो मागेः / सिधिपुर्यास्त्वया प्रभो // 6 // श्रमणो ब्राह्मणो वापि / पाखंडी वा | गृहाश्रमी // ईदृदं धर्ममाख्यातुं / न शक्तः कोऽपि जुतले / / 63 / / यथायोगं परिझाय / स्वत ए. | व च योग्यतां // परलोकहितं पथ्यं / ददध्वं धर्मसंबलं // 64 // तिनः केऽपि संजाताः / श्राव- | P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | का जझिरे परे / प्रत्याख्यानवहिताः / केचिदिरतदृष्टयः / / 65 // 1 यत्र च फलदेवेन / सूरयः प्रनिताः स्वयं // धन्यजन्मकृतं पुण्यं / मम किं कथ्यतां प्रजो // 66 // मित्रपुत्रकलत्राणि / राजानः सेवकाः श्रियः॥ वर्ततेऽनुकूलाः केन / कर्मणेदं निवेद्य२३० तां / / 67 / / सूरिः प्राहानवस्त्वं तु / पुरे कुंनपुरानिधे // मालिकः पुष्पकुंनाख्यो / नद्रको मल| यानुः // 6 // बंधूनां सर्वपुष्पाणि / फलानि स ददौ सदा // एवं व्यवस्थया कालो / याति ते. षां परस्परं // 6 // // अन्यदाष्टाह्निकापूजा / प्रारब्धा जिनमंदिरे // पुष्पकुंनः समादाय / फलान्य. व समागतः // 70 // गृहीतानि च सर्वाणि / दत्तमुचितवेतनं // तांबूलादिप्रदानेन / संजुष्य च विसर्जितः // 11 // अहो नीतिरहो धर्मो / हो एकार्थचित्तता // अहो दया अहो दान-महो चित्तविशालता // 12 // अन्यत्रापि च दृश्यते / यात्रा नैवंविधो विधिः // एवं चिंतयतस्तस्य / जातं दर्शनकारणं // 13 // अष्टमेऽह्नि समायाते / नणितास्तेन गोष्टिकाः // वेतनेन न में का. | ये / पुण्यमेवात्र वेतनं // 15 // प्रतिपन्नमिदं तेन / समानीय कृतो बलिः // फलान्यनेकभेदानि / / सांडान्याओंतरात्मना / / 15 / / कृतार्थमद्य मे जन्म / जीवितं यौवनं तथा // फलान्यपि कृता P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म नि / यैरेवं विहितो बलिः // 16 // व परजवायुष्कं / जोगसारं नवांतरे // ततो मृत्वात्र सं. |जातः / फलसारस्य नंदनः // 17 // मासांते विहितं नाम / पिता स्वप्नानुसारतः // फलदेव इति ख्यातं / महामहपुरस्सरं // 9 // याकार्येदं स्मृता जातिः / संवेगश्च समागतः // संजातो जव 24 | निर्वेदः / शुके धर्मे गतं मनः // 7 // श्रुत्वेदं फलदेवस्य / फलपूजाफलं महत् / / सर्वझफलपू. जायां / रिलोको ददौ मनः // 70 // अथोक्तं फलदेवेन / जगवन् भवतारक // निर्विलोऽहं जवावासाद् / दूरं दुःखनिबंधनात् // 71 // यतोऽहं स्वकुटुंबस्य / कृत्वा सौस्थ्यं यथोचितं / संसा रोत्तारिणीं दीदां / गृहीष्ये युष्मदंतिके // 72 // सूरिनिर्जल्पितं जद्र / मात्र कार्षीविलंबनं / / वा. मिन्नवं करिष्येऽह-मेवमुक्त्वा समुखितः // 3 // जगाम निजकस्थाने / रंजितो निजको जनः // ततश्च सर्वबंधनां / स्वाभिप्रायो निवेदितः / / 3 // धर्मस्थाने निज द्रव्यं / प्रभृतं विनियोजितं // पुत्रश्च रत्नसुंदर्याः / फलचंद्रानिधानकः // 79 // संमतेन स्वबंधूनां / स्थापितो निजके पदे। कृतं सौस्थ्यं कुटुंबस्य / ययौचित्यविधानतः // 6 // संगाष्य दामयित्वा च / पौरलोकं यथाक्रम // इत्याद्यखिलं कृत्वा च / कृत्यं कृत्यविदां वरः // 7 // ननसैव समायातः / सूरीणां संनिधौ त- | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | तः // सूत्रोक्तेन विधानेन / दीक्षितः सुरिणाप्यसौ // 7 // युग्मं // अनुशिष्टश्च गंभीर–वाक्यैः संवेगसुंदरैः // यथा जो जो महासत्व / यावज्जीवमपि त्वया // 5 // अष्टावीर्यासमित्याद्या / मा. तर श्व मातरः / / दणमपि न मोक्तव्याः / स्वस्य कल्याणमिलता // 70 // युग्मं // व्यायनि२४१ ग्रहाश्चित्रा / ग्राह्याश्चारित्रपुष्टये // प्राशुकमेषणीयं च / ग्राह्य धक्तादि सर्वदा // 1 // उपसर्गाश्च सोढव्या / दिव्याद्या नद्र षोडश // विषयाश्च सदाकालं / दाविंशतिपरीषहाः // 7 // तपसि हा. दशांशेऽपि / यतितव्यं यथावलं / / उद्यतव्यं च सर्वेषु / वैयावृत्त्यादिकर्मसु // ए३ // किंचेमां मा नुषत्वादि-सामग्री प्राप्य दुर्लनां // तथा यत्नस्त्वया कार्यो / दुःखोलेदो नवेद्यथा // 4 // 3 | त्याद्यनेकधाचार्य-श्चक्रे तस्यानुशासनं // इवाम्यहमनुशास्ति-मित्येवं सोऽप्यनाषत // ए५ // ततस्तेनाप्रमत्तेन / स्वगुरूणां पदांतिके // ग्रहणासेवनाशिदा / शिक्षिता शीघ्रमेव हि // 6 // चिरं तेपे तपश्चित्रं / पालितः संयमस्तथा // बालोचितः प्रतिक्रांतः / संलिख्य च निजां तनुं // // 7 // पर्यतेऽनशनं कृत्वा / मृत्वा वाढं समाधिना // अच्युते द्वादशे कल्पे / जातो देवो म हर्डिकः // 7 // छ प्रवर्धमानोरु-सत्कल्याणपरंपरां // प्राप्नुवन् दीपकर्माशो / सिहोऽसौ पं. Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | चमे नवे // // तदहो फलदेवस्य / फलपूजाफलं महत् // श्रुत्वा जिनेंद्रपूजायां / जो जव्याः / का कुरुतादरं // 400 // इति फलपूजाकथानकं समाप्तं // फलपूजाफलं प्रोक्तं / दृष्टांतेन सविस्तरं // सांप्रतं घृतपूजायाः / फलं ते नैव कथ्यते // 1 // 242 | यस्तीह नारते क्षेत्रे | काशीदेशः सुविश्रुतः / तत्रामोधनो नाम / गोकुलिको महर्डिकः ॥शा प्रतानां गवां स्वामी। प्रकृत्यैवातिनद्रकः // दानश्रघाबुरत्यंतं / धर्मलिप्सुः प्रशांतधीः // 3 // अन्यदा ददृशे तेन / भ्राम्यता मेदिनीतलं // एकत्रोदसितपाये / पुरे जीर्णजिनालयः // 4 // | तस्मिंश्च सुंदर बिंबं / जैन मुतरां महत् // तद् दृष्ट्वा रंजितश्चित्ते / ततश्चैवं व्यचिंतयत् // 5 // अहो देवाधिदेवोऽयं / सुरूपः प्रीतिदायकः // तदहं स्नपयाम्येनं / सधोधुरसर्पिषा // 6 // वि. चिंत्यैवं ततः सर्पि-रानीयातिमनोहरं / / स्नापितः श्रीजिनाधीशः / पूजितश्चादातादिन्निः // 7 // एवं च प्रत्यहं तस्य / कुर्वतो भक्तिनिर्भरं // कालो ज्याननिक्रांतः / शुभं भावमुपेयुषः // 7 // कालक्रमात्ततो मृत्वा / जातो नंदिपुरे पुरे // जयवर्धनपस्य / पुत्रो विजयवर्धनः // 7 // लानिः स सर्वानिवर्धमानो दिने दिने // क्रमेण यौवनं प्राप्तः / कंदर्पकुलकेतनं // 10 // प. | P. PAC Gunratnasur M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 धर्मः | रिणिन्ये च रूपादि-गुणाब्या राजकन्यकाः // स्थापितश्च निजे राज्ये / पित्रा धर्म चिकीर्षुणा।। // 11 // ततश्च स्वप्रतापेन / समाक्रांतमहीतलः // कुर्वन् शेषमहीनाथा-नुत्खातप्रतिरोपितान् // | // 12 // हस्तिनिर्वाजिनि त्यैः / पुरैरंतःपुरैस्तथा // कोष्टागारैश्च कोशैश्व / वर्धमानो यथोत्तरं !! | // 13 // स्वकांत्या कामिनी ढं / सन्नीत्या निखिलाः प्रजाः // रंजयन् स्नेहतो बंधून / सऊनान गुणसंपदा // 14 // शौर्येण सर्वशत्रूणां / ददन्नित्यं महाभयं // सौजन्यादिगुणग्रामैः / खकीर्ति बत वर्धयन् // 19 // दुष्टानां निग्रहं कुर्वन / शिष्टानां परिपालनं // बौचित्येन करं गृह्ण-नौचि. त्येन च दमयन् // 16 // नातिशीतो न चाप्युष्णो / न मृन च कर्कशः // न क्रोधी नातिशां. तश्च / नातिदाता न संचकः // 17 // चिंतानंतरनिःशेष—पूर्यमाणमनोरथः // स्वराज्यं पालयामास / राजा विजयवर्धनः // 17 // कुलकं // विस्मारिता सुपुत्रेण / पितुः संबंधिनो गुणाः // फलेन सहकारस्य / पुष्पसंबंधिनो यथा // // 17 // त्रिवर्ग सेवमानस्य / परस्परमबाधया / / व्रजति वासरास्तस्य / सुखवृंदमया श्व // 20 // / अन्यदा च शुने लगे। राझी मदनकंदली // दृष्टं शुभग्रहैः सर्वैः / पुत्ररत्नमजीजनत् // 21 // / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | मासांते विहितं नाम / महोत्सवपुरस्सरं // यथार्थ जातसंतोषैः / पुत्रो मदनसुंदरः // // यः। न्यदा च समायाता / बहुशिष्यसमन्विताः // तपःसंयमसंयुक्ताः / सूरयोऽमरसुंदराः // 23 // स्थिताश्च नंदनोद्याने / ऋचागे जंतुवर्जिते // अवग्रहमनुज्ञाप्य / ज्ञानत्रयसमन्विताः // 24 // वंद नार्थ समायातो। राजाऽन्येऽपि च नागराः॥ प्रारब्धा देशना चैवं / सूरिभिः समशालिन्निः॥ // 25 // सुखैषिणो जनाः सर्वे / सुखं धर्मनिबंधनं // धर्मः सदागमादेव / झायते क्रियते तथा // 26 // एष एव हि जीवानां / सुखदाता जिनागमः // हस्तालंबसमो ह्येष / नवकूपे निमऊतां // 17 // एष एव जगन्नाथो / वत्सलः परमार्थतः॥ एष एव जगत्त्राण-मेष एव सुबांधवः // // 20 // एष एव विपर्ते / पततामवलंबनं // एष एव जवाटव्या-मटतां मार्गदर्शकः // 15 // एष एव महावैद्यः / कर्मव्याधेर्निबर्हणः // एष एव परानंद-कारणं परमौषधं // 30 // एष एव जगद्दीपः / सर्ववस्तुप्रकाशकः // प्रमादरादासात्तूर्ण-मेष एव विमोचकः // 31 // एषोऽविरतिजं. बाल-कटमषदालनदमः // एष एव हि योगानां / दुष्टानां विनिवर्तकः // 35 // शब्दवेविशवा. | ते र्जीवानामिह निःकृपं // सततं पीड्यमानाना-मेष एव हि रदकः / / 33 // एष एव हि नि Jun Gun Aaradhak Trust PP. Ac. Gunratnasuri M.S.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | ाज / नरकहाररोधकः // एष एव हि तैरश्च-ःखवहिषनाघनः // 34 // एष एव कुमानुष्यका दुःखविदकारणं // एष एव कुदेवत्व-मनःसंतापनाशकः // 35 // अज्ञानतरुविनेदे / एष एव कुगरकः // एष एव महानिडा-द्रावणः प्रतिबोधकः // 36 // एष स्वाचाविकानंद-कारणं बत श्४५ | गीयते // अनंतनवसंवर्धि-मिथ्याबुधिविधूनकः // 37 // एष एव गुरुकोध-वह्निविध्यापने ज लं // एष एव महामान-पर्वतोद्दलने पविः // 30 // एष मायामहाव्याघी-पातने सरनायते // एष एव महालोज-नीरधेः शोषणेऽनलः // 35 // एष हास्यविकारस्य / गाढं प्रशमनदामः।। एष मोहोदयोत्पन्ना-रति निर्नाशयत्यलं // 40 // एष एवारतिग्रस्ते / जनेऽस्मिन्नमृतायते // एष एव जयोनांत-सत्वसंरदाणदमः // 41 // एष शोकचराक्रांतं / संघीरयति देहिनं / / एष एव जुगुप्सादि-विकारं शमयत्यलं // 42 // एष कामपिशाचस्य / दृढमुच्चाटने पटुः / / एष एव च मार्तडो / मिथ्यात्वध्वांतसूदनः / / 43 // एष एव च दानादि-शक्तिसंदोहकारणं // एष एव म. हावीर्य-योगहेतुरुदाहृतः // 4 // यस्माद्भागवतं वाक्यं / श्रुतं ज्ञातं परिस्फुटं // अदाणां निग्रहं / धत्ते / धत्ते जीवं शिवालये / / 45 // राजाह किमु सर्वेऽपि / न कुर्वतीह सर्वदा / / धर्म सर्वझनि P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मर्दिष्टं / सर्वकल्याणकारणं // 46 // सूरिराहदीका सुखाभिलाषः सुकरो / दुःकरोऽसौ नृपोत्तम // यतो जितेंद्रियग्राम-स्तं साधयति मानवः // | // 4 // अनादिलवकांतारे / प्राप्तानि परमं बलं // दुर्बुधिनिन शक्यते / जेतुं तानींडियाणि वै 246 | // 4 // ते नैते जंतवो मूढाः / सुखमिचंति केवलं // धर्म पुनः सुदरेण / त्यति सुखकारणं // // 4 // इंद्रियाणां जयं नृप / कर्तु नो पारयंत्यमी // धर्मतः प्रपलायंते / ततो जीवाः सुखैषिणः // 50 // नरसुंदरभूपेना-जाणि भगवनिवेद्यतां // कानि तानींद्रियाणीह / किंस्वरूपाणि वा मु. ने // 51 // कथं वा दुर्जयानीति / श्रोतुमिबामि तत्वतः / यत्कुतूहलमत्रार्थे / गुरुकं मम वर्तते // 52 // सूरिः प्राह-स्पर्शनं रसनं घाणं / चक्षुः श्रोत्रं च पंचमं // एतानि तानि राजेंड / हृ. षीकाणि प्रचदते / / 53 // श्टैः स्पर्शादिजिस्तोषो। द्वेषवृधिस्तथेतरैः / / एतत्स्वरूप मेतेषा-मि. द्रियाणां नृपोत्तम // 55 // दुर्जयाणि तथा कानि / कथ्यमानं तथाधुना // दत्तावधानस्तत्सर्व मनुश्रुत्सावधारय // 55 // अनेकनटसंकीर्णे / समरे योधयंति ये / / मत्तमातंगसंघात-मे तैस्ते. / पि विनिर्जिताः // 56 // अंगुल्यग्ने विधायेदं / जुवनं नाटयंति ये // खशक्त्या बलगर्विष्टा-स्ते. Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | ऽप्यमीनिर्वशोकृताः // 7 // हिरण्यगर्नवैकुंठ-महेश्वरपुरस्सराः // एतैर्वशीकृताः संत-स्तेऽपि / | किंकरतां गताः // 27 // अधीत्य सर्वशास्त्राणि / परमार्थविदो जनाः // एनिर्विधुरिताः संत श्चेष्टते बालिशा श्व // एए // एतानि हि स्ववीयण / ससुरासुरमानुषं / वराकमिव मन्यते / स. कलं जुवनत्रयं // 60 // दुर्जयानि ततोऽमूनि / हृषीकाणि नराधिप / एवं सामान्यतः प्रोक्तं / हृपीकगुणवर्णनं // 61 // तिष्टंतु तावलेषाणि / हृषीकाणि नराधिप // स्पर्श नेंद्रियमे वैकं / समर्थ बत वर्तते // 6 // यतो न शक्यते लोकै-जैतुमेकैकमप्यदः // यतो विज्ञातवृत्तांता / श्दमूचुः विचक्षणाः // 63 // सक्तः शब्दे हरिणः / स्पर्श नागो रसे च वारिचरः // नेत्रे कृपणपतंगो। व मरो गंधे विनष्टश्च // 64 // नृपः प्राह खामिनिद्रियजेतारो। नराः किं संति कुत्रचित् // याहोश्चिन्नैव विद्यते / जुवनेऽपि तथावि. धाः // 65 // सूरिराह-राजन्न हि न विद्यते / केवलं विरला जनाः // ये तेषां विनिहतारस्तत्राकर्णय कारणं // 66 / / जघन्यमध्यमोत्कृष्टा-स्तथोत्कृष्टतमा गुणैः / चतुर्विधा जवंतीह / पुरु. षा वनोदरे // 67 // तत्रोत्कृष्टतमास्ताव.-चैरिहेंद्रियपंचकं // अनादिनवसंबंधा-सालितं लालि. Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्मः / ते प्रियं // 17 // जैनेंद्रागमसंपर्का-विज्ञाय बहुदृषणं // ततः संतोषमादाय / महासत्वैर्निराकृतं // 65 / / गृहस्था अपि ते संतो। शाततत्वा जिनागमे / हृषीकपंचलौल्येन / नाचरंति कुचेष्टिः तं / / 70 // यदा पुनर्विशेषेण / तिष्टत्येष जिनागमः // हृषीकपंचसंबंधं / त्रोटयंति सदाखिलं // 24 // 11 // यतो दीदां समादाय / निर्मलीकृतमानसाः // संतोषभावतो धन्या / जायतेऽत्यंत निस्पृ. नाः // 12 // ततस्ते नवकांतार-निर्विणा वीतकल्मषाः // इंद्रियप्रतिकूलानि / सेवंते वीरमान साः // 73 / / नृमीशयनलोचादि-कायक्लेशविधानतः // ततः सुखस्पृहां हित्वा / जायतेऽतिनिराकुलाः // 14 // ततः सकलकर्मीश-क्लेशक्जेिदभाजनं // त्वा ते निर्वृतिं यांति / निर्जित्येंद्रियपंचकं // 15 // तेनोत्कृष्टतमा राज-निर्दिष्टास्ते विचदणैः // ये चैवमनुतिष्टंति / विरलास्ते जगतत्रये // 16 // सांप्रतं च तथोत्कृष्ट-नराणां शुधचेतसां / / स्वरूपं श्रूयतां राजन् / कथ्यमानं | मयाधुना / / 17 / नत्कृष्टास्ते नरा ज्ञेया / यैश्च पंचेंद्रियं जितं // अवाप्य मानुषं जन्म / शत्रुबु. ध्यावधारितं // 70 // जाविनद्रतया तेषां / परिस्फुरति मानसे // नैवैतत्सुंदरं हंत / पापमिंज्यिपं. | चकं // 7 // ततो विझाय ते तेषां / लोकवंचनतां नराः / सर्वत्र चकिता नैव / विश्वसंति क P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | दाचन // 70 // न चानुकूलं चारित्रं / नजंते विजितस्पृहाः // ततस्तऊनितैर्दोषै-न युज्यंते | विचक्षणाः // 1 // शरीरस्थितिमात्रार्थ-माचरंतोऽपि तस्मियं // तत्र गृोरनावेन / नवंति सुख नाजनं // 2 // प्राप्नुवंति यशः शुत्र-मिह लोकेऽपि ते नराः // स्वर्गापवर्गमार्गस्य / निकटे श्व तादृशाः सदा // 3 // गुरवः केवलं तेषां / नाममात्रेण कारणं // मोक्षमार्गे प्रवर्तते / स्वत एवं हि ते नराः // 4 // अन्येषामपि कुर्वति / शुधमार्गावतारणं // तदाक्यं ये प्रपद्यते / विज्ञाय गु. कारणं // 5 // ये पुनर्न प्रपद्यते / तदाक्यं बालिशा जनाः // तेषामनादरं कृत्वा / ते तिष्टंति निराकुलाः // 6 // प्रकृत्यैव नवत्येते / देवाचार्यतपस्विनां // पूजासत्कारकरणे / रक्तचित्ता महाधियः // 7 // इदमेवमुत्कृष्टानां / साधितं चरितं नृणां / सांप्रतं मध्यबुद्धीनां / कथ्यमानं नि: शम्यतां // 7 // -- मध्यमास्ते नरा ज्ञेया / यहषीककदंबकं // अवाप्य मानुषं जन्म / मध्यबुद्ध्यावधारितं // || इंडियग्रामसंपाये / सुखे ये गृछमानसाः // पंडितैरनुशिष्टाश्च / दोलायंते स्वचेतसा // 50 // | चिंतयंति निजे चित्ते / ते दोलायतबुध्यः // विचित्ररूपसंसारे / किमत्र बत कुर्महे / / ए१ // नो. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म गाने के प्रशंसति / रमंते सुखनिर्भराः // अन्ये शांतांतरात्मानो। निंदति विगतस्पृहाः // 7 // | तदत्र कतरो मार्गो / मादृशामिह युज्यते // न लदयामस्तच्चित्तं / संदेहमवगाहते // 73 // त स्मात्कालविलंबोत्र / युक्तोऽस्माकं प्रयोजने // नैवैकपदानिक्षेपो / विधातुमिह बुध्यते // 7 // 250 मध्यमानां भवेबुद्धिादृशी कर्मपतिः॥ यस्मादाचदते संतो। बुद्धिः कर्मानुसारिणी // // 55 // तत इंद्रियवर्ग ते / मन्यते सुखहेतुना // अनुकूले च वर्तते / किंतु नात्यंतलोबुपाः // // 6 // ततो लोकविरुधानि / नाचरंति कदाचन // पंचेंजियवशं प्राप्ता / नापायान प्राप्नुवंत्यतः // 3 // हितेनोक्ताः प्रबुध्यते / विशेषवचनस्य ते // अदृष्टदोषास्तवाक्यं / केवलं नाचरंति ते // 7 // मैत्री बालिशलोकेन / कुर्वति स्नेहनिर्जरां // लभते तदिपाकेन / रौद्रां दुःखपरंपरां // // एए // अवर्णवादं लोके च / प्राप्नुवंति न संशयः // संसर्गः पापलोकेन / सर्वानर्थपरो यतः // 100 // यदा पुनः प्रपद्यते / विदुषां वचनानि ते // याचरंति च विझाय / तदीयां हितरूपतां // 1 // तदा ते विगताबाधा / नवंनि सुखिनो नराः॥ महापुरुषसंपर्का-बनते मार्गमुत्तमं // // पंमिता व ते नित्यं / गुरुदेवतपस्विनां / बहुमानपराः संतः / कुर्वत्यर्चनवंदनं // 3 // तदेवं भ P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म| णितास्ताव-मध्यमानां गुणागुणाः // जघन्यनरसंबंधे / स्वरूपमधुनोच्यते // 4 // जघन्यास्ते नरा ज्ञेया / ये हृषीकवशं गताः // संप्राप्य मानुषं जन्म / करणैर्ये विनिर्जिताः // 5 // परारिरूप तां तेषां / न जानंति यतः स्वयं / / परेषामपि रुष्यति / विदुषां हितन्नाषिणां // 6 // हृषीकवर्ग: 251 संपाद्ये / पामाकंन्यनोपमे // परार्येऽपि च दुःखेपि / सुखलेशेऽतिगृष्यः॥ // स्वर्गोऽयं पर मार्थोऽयं / लब्धोऽयं मुखसागरः // अस्मानिरिति मन्यते / विपर्यासवशं गताः // 7 // ततो हार्द तमस्तेषां / प्रतिसर्पति सर्वतः // विवेकशेषकाश्चित्ते / वर्धते रागरश्मयः // 5 // प्रणष्टसत्यसद्भावा | अंधीचुतस्वबुध्यः // कुर्वतोऽनार्यकार्याणि वार्यते केन ते ततः // 10 // धर्मलोकविरुधानि / निंदितानि पृथग्जनैः // कार्याणि कुर्वतां लोकः / शत्रुन्नावं प्रपद्यते // 11 / / कुलं चंडांशविशदं / ते कुर्वति मलीमसं // यात्मीयचरितैः पापाः / प्रयांति जनहास्यतां // 1 // अगम्यगमनासक्ता / निर्मर्यादा नराधमाः // धर्कतूलादपि परं / ते जने यांति लाघवं // 13 // दुर्लना हि मनोऽभी. ष्टा / विषयाः स्त्र्यादिगोचराः // प्राणिनां हृदि वर्तते / न लज्यंते यथेप्सिताः // 14 // तदा ते * यानि दुःखानि / याश्च लोके विसंबनाः // प्राप्नुवंति न शक्यते / ता व्यावर्णयितुं गिरा // 15 // PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म: / केवलं गदितुं शक्य-मिदमेव समासतः // लनंते ते नराः सर्वा / लोके फुःखविलंबनाः // 16 // की प्रकृत्यैव भवत्येते / गुरुदेवतपस्विनां // प्रत्यनीका महापापा / निर्जाग्या गुणदृषकाः // 17 // स. | न्मार्गपतितं वाक्य-मुपदिष्टं हितैषिणा // केनचिन्न प्रपद्यते / महामोहेन दृषिताः // 17 // त. 252 तश्चेदं मुनेर्वाक्यं / विनिश्चित्य महीभृता // विचिंतितं निजे चित्ते / अहो सर्मदेशकाः // 17 // रंजितो हृदये राजा / सजा संतोषमागता // यथायोगं गुणस्थानं / प्रतिपद्य गृहं गता // 10 // उत्तमोत्तमनरे व्यं / नियम्य द्रियपंचकं / / नृजन्म सफलं कार्य / विजयवर्धन त्वया // 21 // - येवं सूरिभिः शिष्टे / धर्मे सर्वज्ञजाषिते // राजाह रंजितश्वांतः / संवेगातिशयं वहन / // 25 // भगवनिर्जितास्ताव-देते बाह्या मया विषः // आंतरानपि निःशेषान् / जेतुमिहामि सांप्रतं // 3 // एते च सर्वदा पूज्य–पादसेवनतत्परैः // शक्यते हि निराकर्तुं / मादृशैरत्र नान्यथा // 24 // तथाहं निजराज्यस्य / सौस्थ्यं कृत्वा यथोचितं // अथो दीदां गृहीष्यामि / पूज्या. नामंतिके प्रभो // 25 // मा प्रमादं कृथा जद्र / सर्वथात्र प्रयोजने // एवं सूरिनिरादिष्टे / ततो राजा समुचितः // 26 // गतो गेहे ततः प्रोक्तः / स्वाभिप्रायः स्वमंत्रिणां // ततश्च स्थापितो सः PP.AC.Gunratnasuri M.S. . . Jun Gun Aaradhak Trust
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / ज्ये / पुत्रो मदनसुंदरः / / 27 / / दत्ता शिदा ततस्तस्य / मंत्रिणां च यथोचितं // यदन्यदपि का तव्यं / तत्कृतं स्वयमेव हि // // ततोऽसौ नंदनोद्याने / गत्वा सूरिपदांतिके / जग्राह विधि ना दीदां / सर्वकर्मदयंकरीं // 27 // शिक्षिता विविधा शिदा / पवितं च बहु श्रुतं // पालित२५३ |श्व चिरं चारुः / संयमस्तपसा सह // 30 // बागमोक्तविधानेन / विधायानशनं ततः // मृत्वा च द्वादशे कल्पे ! जातो देवो महर्डिकः / / 31 // ततश्युत्वा महाराज-वंशे नृत्वा महानृपः / / सं प्राप्य शुरूचारित्रं / निष्कलंकं प्रपाल्य च // 3 // आरुह्य दपकश्रेण्यां / हत्वा घातिचतुष्टयं / / नत्पाद्य केवलझानं / कृत्वा नव्यप्रबोधनं // 33 // नवोपग्राहिकर्माणि / शुक्लध्यानकृशानुना // निर्दह्य निवृतौ प्राप्तो / जातः सिकः सुखालयः // 34 // त्रिनिर्विशेषकं / / इति घृतपूजाकथानकं. घृतपूजाफलं प्रोक्तं / स्वर्गमोदप्रसाधकं / / सांप्रतं जलपूजायाः / फलं शृात कथ्यते // 1 // बभूव सुवने ख्यातो / ग्रामाकरपुराकुलः॥ बंगाजनपदस्तत्र / पुरं विश्वपुरान्निधं // 2 // गुणसारो नृपस्तत्र / प्रजापालो महाबलः // तद्भार्या रूपसौजाग्य-संपन्ना बंधुसुंदरी // 3 // अन्यदा च त. या स्वप्ने / दृष्टा मेघाः समुन्नताः / / सर्वतोऽपि जलप्लावैः / प्लावयंतो महीतलं // 5 // ततः प्रोक्त Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म स्तया स्वमः / समानंदितचित्तया // सादरं नरनाथाय / सुष्टु कोमलया गिरा // 5 // तेनाचाणि प्रिये श्रेष्टः / पुत्रस्तव नविष्यति // सर्वेषामपि लोकानां / मनोवांछितपूरकः // 6 // प्रादुर्भूतस्ततो गर्न-स्तस्याः कुदौ सुखप्रदः // अथ सोवाह तं गर्न / संपूर्णाखिलदोहदा / / 7 // तस्मिन् ग 254 नस्थिते वृष्टाः / सर्वत्रापि घनं घनाः // पूरिता च जलप्लावैः / सर्वतोऽपि हि मेदिनी // 7 // स. र्वेषामपि संजाता / रसानां वृधिरुचकैः // धान्यानि च समर्घाणि / सर्वदेशेषु जझिरे // एवा. सरेषु च पूर्वेषु / पुत्रं सासूत सुंदरं / / कारितं च ततः पित्रा / वर्धापनकमंगलं // 10 // स्वप्नानु. | सारतस्तस्य / महामहपुरस्सरं // रससार इति ख्यातं / कृतं नाम यथार्थकं // 11 // अथासौ वर्धते बालः / कलाचिर्वपुषापि च // क्रमेण यौवनं प्राप्तो / धर्मकामार्थसाधकं // 12 // परिणीतास्त तस्तेन / रूपयौवनगर्विताः // विशालकुलसंता। अनेके राजकन्यकाः / / 13 / / पूर्णाशेषमनो. वां-स्तानिः सार्धमखंमितं // शब्दादिविषयांस्तुष्टो / चुक्ते पंचविधानपि // 14 // अथ सोऽ. तशौर्येण / चक्रे दोमं हृदि विषां // चेतांसि चोरयामास / कामिनीनां सुलीलया // 15 // सन्मानेन स्वमंत्रिणां / परां तुष्टिं चकार सः / / विदुषां विनयादेव / हृद्यानंदं ददाविति // 16 // 3. * Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | त्यादिनिर्गुणग्रामैः / सर्वलोकातिशायिनिः // शत्रवोऽपि हि तेनोच्चैः / शिरःकंपं विधापिताः // 17 // / अन्यदा तत्र वर्षासु / धान्यपूर्णेषु नृतले // जद्गतेषु च नो मेघः / कथंचिदपि वर्षति // 17 // ततः शुष्यंति धान्यानि / वांति वाताः सुदारुणाः / / तपत्यर्को धरापी / द्वादशार्कसमर्गलं // 19 // 255 जलाशयेषु सर्वेषु / त्रुटयंति च पयांस्यलं // गोरूपाणि च सोदंति / विना वारि गृहे गृहे // 20 // बुदाक्रांतदेहानि / प्रियंते तानि कानिचित् // श्रासते च गृहहारे / पतितानि च कानिचित् / / // 1 // सानंदा मानसे जाता / धान्यसंग्रहकारिणः // विषणा दुर्गता लोका / जाताश्चिंतातुरा हृदि // 22 // बहुर्निदाचरो लोको / वर्धते च दिने दिने // श्रीमंतोऽपि हि नेति / निदादातुं तदर्थिनां // 23 // त्यागिनोऽपि हि ये लोकाः / सुप्रसिधा मनखिनः // तैरपि चेतसा सार्ध / हस्तः संकोचितो दृढं // 24 // मूल्यं चरितुमारब्धं / धान्यानां प्रतिवासरं // तानि दातुं न वांगंति / धान्यसंग्रहकारिणः / / 25 // यथा यथा न तादृदा / निदा गेहेषु लभ्यते // तथा तथा मनः दोजो। जातः पाखंमिनामपि // 26 // एवं हल्बोहले जाते / लोकानां दौःस्थ्यदायिनि / / सुनिदं देशमाश्रित्य / लोकेषु च पियासुषु // 27 // Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः .. ततश्च नृपतेचिंता / जाता संत्रांतचेतसः॥ कथं नु मामके देशे। वर्षिष्यति घनाघनः || | // 27 // शुष्यति तावदेतानि / शस्यानीह विना जलं // विना धान्यं न जीवति / मामकीना माः प्रजाः // 25 // विना लोकं न जायते / ममापि ऽव्यसंपदः / / विना द्रव्यमिमे भृत्या / न स्थास्यति ममांतिके // 30 // विना भृत्यैर्न मे राज्यं / स्थिर संभाव्यते चिरं // विना राज्यं नवि. ध्यामि / लघूनामप्यहं लघुः // 31 // एवं विचिंस पेन / समाहूताः स्वमंत्रिणः // प्रधानपौरलो. काश्च / ततश्चैवं प्रजल्पितं // 32 // नो नो में मंत्रिणः प्राझा। जो जो पौराः सुबुद्धयः॥ दु. मिदं जायते बाढं / कथ्यतां किमु कुर्महे // 33 // चिंत्यतां कोऽप्युपायोऽत्र / येन मेघः प्रवर्षति // श्रुत्वेदं नृपतेर्वाक्यं / तत्रे कैश्चिदृचिरे // 34 // ईज्यतां विविधा यज्ञाः / पूज्यतां ब्राह्मणास्तथा // हूयंतां रिसपीषि / ज्वलज्ज्वालाकुलेऽनले // 35 // अन्ये पुनरिदं प्राहु-क्रस्थानं गता ग्रहाः // तैश्च विष्कंचितं तोयं / मेघस्तेन न वर्षति // 36 // ततश्च क्रियतां पूजा / ग्रहाणामत्र सादरं / येन ते प्रीणिताः संत-स्तोयं कुर्वति मुत्कलं // 30 // अन्यैरजाणि जो राजन / संति पाखमिनोऽत्र ये // ते समाहूय पृच्छयंतां / जलविष्कंनकारणं // 30 // अन्ये प्रोचुः प्रजानाग्यं / Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | यद्यस्तीह तदा ध्रुवं // पतिष्यंत्येव तोयानि / नान्यथेति किमाकुलाः // 30 // अन्यैः पुनरिदं प्रो.। - तं / कूर्चामर्षणपूर्वकं / / जो राजन् यद्दयं ब्रूम -स्तदाकर्णय सांप्रतं // 40 // यः कश्चिदत्र सत्पु| एयो / महासत्वो नरोत्तमः // यद्यसौ सत्वमालंब्य / निश्चयं कुरुते नृप // 11 // जलं वा पातया | म्यद्य / वह्नौ वा प्रविशाम्यहं / / यद्येवं कुरुते कोऽपि / तदा वर्षति माधवः // 4 // श्रुत्वेदं नरना थेन / मंत्रिलोकप्रजापितं / तथैवाकारि यज्ञाद्यं / सर्व नो पतितं जलं // 3 // ततो ज्योति ककाः केचि-न्महासत्वाश्च केचन // निश्चयं कर्तुमारब्धाः / स्पर्धमानाः परस्परं // 4 // तत्र ज्योतिष्ककाः प्राहु-र्यद्यहो पंचमे दिने / पातयामो न तोयानि / मुंचामो खटिकां ततः // 4 // एवं कैश्चिद्दिनं षष्टं / सप्तमं चाष्टमं तथा // प्रतिज्ञातं न चांभांसि / निपतंति कथंचन // 46 // ततश्च ये महासत्वाः / महासत्यश्च तत्र याः // स्थितास्ते ताश्च निश्चित्य / न च मेघः प्रवर्षति // // 4 // श्रुत्वेदमथ वृत्तांतं / रससारः कुमारकः / समागत्य सजास्थानं / प्रणम्य च नराधिपं / / // 4 // एवं ब्रूते यथा देव / मेघं प्रवर्षयाम्यहं // अद्यैव निश्चितं नो चेत् / प्रविशामि हुताश| नं // 4 // युग्मं / याकायेदं ततो राजा / ब्रूते लोकाः समंत्रिणः // हाहा मा मा महानागा- | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 धर्म-जाणीरेवंविधं वचः // 50 // जीव नंद चिरं कालं / पालयस्व निजाः प्रजाः // चुंक्व त्वं नो मः / टीका हागोगान् / प्रजाजाग्यैः सुरदितः // 11 // श्रुत्वेदं कुमरः प्राह / राजन् मामा नयं कृथाः // एषोऽहं वर्षयाम्यद्य / मेघं पश्य कणांतरं // // 5 // वारंवारं कृतारावं / जनेषु वारयत्स्वपि // दुर्निर्वाह्यां महासत्वः / प्रतिज्ञां कृतवानिमां // // 53 // विशाम्यगौ प्रदी सेऽहं / यदि नाय धराधरं / / वर्षयामि यथावां / युष्माकं पश्यतामहो। // 24 // यतः-प्रारंभो चिय न फुर / अहव समबाण फुर थारंभो // श्रारंभो य समप्प। अहव समडा समप्पंति // 55 // एवं च निश्चयं कृत्वा / यावदास्ते कुमारकः / तावदाणांतरालो. च्चै-रत्रैराबादितं नमः // 16 // ऊंपाभिरुचिता विद्यु-जजूंन्ने गर्जिरंजसा // दृश्यंते पंचव र्णानि / पुरंदरधनूंषि च / / 57 // अतीवस्थूलधाराभिः / प्रवृत्ता वर्षितुं घनाः // अाधारिता दिशः सर्वा / अज्रवातैर्विसर्पिणिः // 27 // केकिनश्च प्रमोदेन / केकायंते दिशोदिशं // पूत्कुति च सानंदाः / सर्वतोऽपि कृषीवलाः // 25 // मालिता चूर्जलप्लावै–विसर्पशिरितस्ततः // पूरितानि पयःपूरैः / सरांसि सुमहात्यपि // 60 // प्रवहंत्यो महारावैः / श्रूयते नैव जटिपतं // पीडयंत्यस्तः | - PP.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | टन्युच्च-र्वहंते सरितस्तरां // 61 // स्वस्थीजूतानि चेतांसि / सर्वेषामपि देहिनां // सप्रमोदा विशेषेण / जाता निदाचरा नराः / / 65 // समंताऽबितः प्रोच्चै-दर्दुराणां महारवः / / शब्दम यमिदं सर्व / कुर्वन्निव महीतलं / / 63 / / धान्यानि च समर्घाणि / संजातानि जटित्यपि // जाता 257 च जीवितव्याशा / नृणां दारिजिणां दृढं // 64 // एवं सर्वप्रजानंदे / चिरवृष्ट्या घने स्थिते // वस्थीते जने सर्वे / सानंदे च धराधिपे // 65 // नियूंढस्वप्रतिझोऽसौ / रससारकुमारकः / / समुदाय ततः स्थाना-दायातः पितुरंतिकं / / 66 // ततः प्रणम्य राजानं / तदासन्नं निषलवान् // श्लाघितं च जनैः सर्वै-स्तस्य सत्वं मुहुर्मुहुः // 67 // वास्तां तावनिजो लोकः / संतो वा गुणरंजिताः // तस्य सत्वं उराराध्यै-जनैरपि वर्णितं // 67 / / एवं च सर्वदेशेषु / ग्रामे ग्रामे पुरे पुरे // वर्यते सणास्तस्य / सर्वलोकैः सविस्मयं / / 65 / / तत्रैके तस्य पुण्यानि / वर्णयति म. हौजसः / अन्ये पुनर्महासत्व-मन्ये पुनः पराक्रमं // 70 // अन्ये वचनचातुर्य-मन्ये सड़प| संपदं // अन्ये सत्वप्रतिष्टत्व-मौदार्यमपरे तथा // 11 // अन्ये कलासु कौशल्यं / सौशीव्यमपरे पुनः // अन्ये परोपकारित्वं / दाक्षिण्यं त्वपरे जनाः / / 72 // तस्यैक्मासमुद्रांतं / कुमारस्य म. P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्मः। दात्मनः // क्रमेणोल्लसिता कीर्तिः / शंखकुंदेंदुनिर्मला // 33 // एवं च श्लाघ्यमानोऽसौ / मान्यः | | मानो महाजनैः // वल्लनो नृपतेर्बादं / भुंक्ते विषयजं सुख // 14 // अन्यदा स महीनायो। गुः / | सारश्चिरं महीं / पालयित्वा निजे राज्ये / निजं पुत्रं न्यवेशयत् // 11 // रससारं गुणाधारं / / सदाचार सतां समं / सम्मतं राजलोकानां / सर्वसामंतमंत्रिणां / / 76 // युग्मं // स्वयं पुनर्विनि र्गत्य | पुरादानाष्य पौरखान // कुलक्रमसमायातं / वनवासमशिश्रियत // 9 // रससारस्ततो रा. ज़ा / संजातश्चंडशासनः // सूर्य श्व प्रतापेन / समाक्रांतरसातलः / / 9 // अन्यदा च महादेवी / नाम्ना सौजाग्यसुंदरी / / सर्वलक्षणसंपूर्ण / पुत्ररत्नमजीजनत् // // कारितश्च ततः पित्रा / पुत्रजन्ममहोत्सवः // कृतसर्वजनानंदः / पूरितार्थिमनोरथः // 70 // हादशाहे च संवृत्ते / मह. ोत्सवपूर्वकं // जयसार इति ख्यातं / तस्य नाम प्रतिष्टितं // 01 // अथासौ ववृधे बालो। धा. त्रीपंचकलालितः // शशीव प्रत्यहं लोक-लोचनानंददायकः // 72 // क्रमेण यौवनस्थेन / ते. नोढा राजकन्यका // दत्वा छत्राद्यलंकारान् / पित्रा स युवराट् कृतः॥ 3 // अन्यदा बहिरुद्याने / / वनसुंदरनामनि // विहरंतः समायाताः / सूरयः श्रुतसुंदराः // 4 // अवग्रहमनुज्ञाप्य / स्थाने | . P.P.AC. Gunratnasur M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | साधूचिते स्थिताः // निर्गता वंदनाद्यर्थ / नगरान्नागरा जनाः // 5 // म . अथैवं हेलया लोकं / निर्गबंतं पुराहिः // दृष्ट्वा पप्रब नृपालः / खं पुमांस सकौतुकः // // 6 // स प्राह मयका राजन् / जटपन्नेवं जनः श्रुतः / यथेह सूरयः केचि-दुद्याने बहिराग| ताः // 7 // तेषामेष जनः सर्यो / वंदनार्थ विनिर्गतः // श्रुत्वेदं रससारोऽपि / कृत्वा सामग्रिकां दणात // 7 // जगाम सिंधुरारूढः / कानने सूरिसन्निधौ // इत्याजिवंद्य तं सूरि / नातिदूरे निषष्मवान् // 7 // युग्मं // ततः सदर्थगंजीर-वरवाक्यैः सुकोमलैः / / सूरिनिरिसंवेगैः / प्रा. ख्या धर्मदेशना // ए० // तद्यथा-यानपात्रं जवांनोधे-तिहाररोधिका // दया धर्मस्य स खं / कर्तव्या सर्वदा बुधैः // 1 // सत्यं हितं प्रियं वाक्यं / वाच्यं सत्वसुखावहं / / सर्वदापि प. रित्याज्यं / चौर्य दुःखनिबंधनं // 55 // मातेव सर्वदा दृश्या / , धार्मिकेण परांगना // परित्याज्य सदा धीरे-महारंभपरिग्रहः // 13 // संसारसौख्यवैमुख्यं / विधेयं सुधियाधिकं // कार्यः सज्ज नसंसर्गो / न कार्याऽनार्यसंगतिः / / ए // श्याद्यनेकधा धर्म–माचदाणं मुनीश्वरं / नत्वा प्र. | स्तावमासाद्य / रससारोऽब्रवीदिदं // ए१ // जगवन् किं मयाकारि / सुकृतं पूर्वजन्मनि // येनेह Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- दा मम स्फीताः / संजाता राज्यसंपदः // 6 // सूरिः प्राह महानाग / कथ्यते शृणु सादरं // टीका | श्तो जवाचतुर्थे त्वं / जवे हर्षपुरे पुरे // ए // बढश्च दुर्गता नारी / परकर्मकरी सदा // ज्ञश्च नगरात्तस्मा–द्व्यूतांतरसंस्थितं // // आसीज्जनमनोहारि / काननं कुंदसुंदरं / / तत्र शुत्रा संकाशं / तुंगं जैनेंडमंदिरं // ए // युग्मं // तस्य मध्ये शिवं शांतं / किंवं जैनेश्वरं महत् // तत्सुतीर्थमिति ख्यातं / जनवांतिपूरकं // 100 // तत्र चानेकदेशेव्यः / समायाति बहुर्जनः // स्तोत्रं पूजां बलिं चैव / विदधाति निरंतरं // 1 // अथासौ दुर्गता नारी / कानने कुंदसुंदरे॥ कृ. ता लोकैः प्रपापाली / जनं पाययते पयः॥२॥ ___अन्यदा च समायाताः / श्रीमंतो बहवो जनाः // महा तैः समारब्धं / स्नात्रं तत्र जिना लये // 3 // सापि तत्र प्रपापाली / गता स्नात्रदिदृदया // स्नाप्यमानस्तया दृष्टो / जिनः कुन्नैः पयोभृतैः // 4 // ततो हर्षजरापूर्णा / मनस्येवं व्यचिंतयत् // अहो धन्या श्मे लोकाः / पुण्यवं. तः कृतार्थकाः // 5 // श्लाघ्यमेषामिदं जन्म / य एनं परमेश्वरं // कुंकुमोदकसंपूर्णैः / सत्कुंभैः स्न| पयंत्यहो // 6 // अहमपुण्याऽधन्यैव / निःपुण्या दुःखःखिताः // दुर्गदारिद्यसंदग्धा / किं कुर्वे ध. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / नवर्जिता // 7 // ममापि वसुधालभ्य-मत्र संपद्यते पयः // न च कुंकुमकर्पूर-श्रीखंमादि धनं का विना // 7 // अतोऽहं केवलेनापि / नोरेण परमेश्वरं // स्वपयामि ममापोह / येन धर्मः प्रजाय. ते // 7 // विचिंत्यैवं पयःपूर्ण / कुंजमादाय भक्तितः // स्नापयामास तदिवं / रोमांचांचितविग्रहा 263 // 10 // ततश्च स्थापयामास / पयःपूर्ण मनोहरं / प्रत्यग्रं मृन्मयं कुंनं / भावसारं तदग्रतः // 11 // एवं चानेकधा तत / दृष्टं दुर्गतया तया // क्रियमाणं जिनेंद्रस्य / स्नात्रं नानाविधैर्जनैः // 15 // तयापि स्नापितं तत्र / तबिंब रिशो जलैः // पूजितं च मुधालभ्यैः / कुसुमैः काननोद्भवैः // 13 // अथो निजायुषः प्रांते / दुर्गता स्त्री मृता सती // तस्मिन्नेव पुरे जाता / सिंहसेनमहीपतेः // 14 // चंद्रश्रीकुदिसंता / दुहिता कंदकंदली // रूपसौजाग्यसंपन्ना / लावण्यामृतकूपिका / / 15 // यु. ग्मं // श्रथासौ वर्धते बाला / पुष्णंती सकलाः कलाः // क्रीमान्निश्च ह्यनेकान्निः / क्रीमंती हर्षनिर्नरं // 16 // अन्यदा च जगामासौ / सखीवृंदसमन्विता // तत्रैव सर्वतो रम्ये / कानने कुंद. सुंदरे // 17 // श्तश्चेतो भ्रमंती च / नानाक्रीमापरायणा // तमेवालोकयामास / पूर्वदृष्टं जिना. लयं // 17 / / ततस्तत्र प्रविष्टासौ / तद्धिं च विलोकितं // वीदितं च चिरं कालं / स्निग्धमंथरया P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- दृशा // 19 // तथासौ चिंतयामास / क मन्ये दृष्टपूर्वकं // जैनचंद्रमिदं गेहं / विसं चेदं मनोहर // 20 // काननं च मनोहारि / वृदासंदोहसंकुलं // पत्तनं च जनश्चैष / क दृष्टोऽयं नराधिपः // // 31 // एवं विचिंतयंत्याश्च / तस्याः शुधिविशेषतः // जातिस्मरणमुत्पन्नं / प्राचीननवगोचरं // // 25 // तेनालोकि स्ववृत्तांतः / सर्वः पूर्वभवोद्भवः // ततो मूर्छावशादेषा / पपात धरणीतले / / // 23 // ततश्चाकुलचित्तेन / सखीलोकेन सत्वरं // वीजिता तालताद्यैः / सिक्ता शीतलवारिणा // 24 // दणेन लब्धचैतन्या / स्वस्थीता समुबिता // वृत्तांतमिममाकर्ण्य / तत्रायातो नरेश्वरः // 25 // ततः पृष्टा नरेंडेण / मूर्गकारणमादरात् // तयापि कथितः सर्व-स्तस्मै पूर्ववो निजः // 16 // ततश्च विस्मितो राजा। शेषलोकश्च पौरखः // हृष्टः प्रशंसयामास / जिनपूजामहाफलं॥ // 7 // ततः समग्रसामय्या / सर्वैः समंधवस्तुन्निः // महा कारितं राज्ञा / स्नात्रं नत्र जिना. लये // 20 // ततश्च कुंदकंदव्या / पूजितोऽसौ जिनेश्वरः // कर्पूरकुंकुमोन्मिश्र-सच्चंदनविलेपनैः // 27 // पूजितश्च महामूख्य-वस्त्रपुष्पादिवस्तुभिः // ततः स्तोतुं समारब्धा / संवेगनरनि नरा / / 30 / / तद्यथा- . Jun Gun Aaradhak Trust *P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | जय जय जिण तिजगुत्तम / जय जय तेलोकमंगलपच // जय जय सुरसयसंथुय / जय / जय तेलोकसिरिनिलय // 31 // जय जय गुणमणिरोहण / जय जय पणयाण सयलसुहजणय // जय जय तिषणबंधव / जय जय पह तियणाणंद / / 32 // तुह थोविधावि जत्तो / महलकल्याणकारणं होई॥ हो चिय बहुफलंयं / थोपि सुखेत्तगयवीयं // 33 // तुद दंपणे सा. मिय / मन पणघाइं असुहकम्माशं / / किं गरुडदंसणेण / नासंति न विसहरकुलाई // 34 // तु. | ह पूयामेत्तणवि / जीवा पावंति सयलरिछीन // अहवा सुयणंमि कयं / थोपि. अणंतगुणफल यं // 35 // दिठे तुमंमि संपश् / मणामह नाह विहलिन // मोहो किं न विलिङत / जहा | हिमाई रविकरपरकाई॥ 36 / / जो तुह ख्वं सामिय / पेति सिणिमंथरबीहिं / / ते पेबिङी. | ति श्ह / साणंदं तिहुयणसिरीए // 37 // पूश्कासि जेहिं तुमं / सुरहिवरकुसुमगंधमार्शहें // ते | सबबवि जयगुरु-वरपूयाजायणं होंति // 30 // भत्तिचरनिप्भरंगा / नमंति जे तुम्ह पायपन माई॥ ते सयलसुखरेदिवि / नाह नमिङति अणवरयं // 30 // जेएइंथणंति सामिय / गं. | नीरपयनविरश्यकएहिं // ते थुवंति सुरेहिंवि / उचमपयसठिया पुरिसा // 40 // ससिसंखछत्त. PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 | मि पयपूर धर्म- सब्जिय-कलसंकुसलंबियाण सुहयाण // वरमंगलनिलयाणं / नमो नमो तुप्न पायाणं // 41 // | का सुरनरपहुपणयाणं / सरणागयवऊपंजरसमाणं // पणयजयमुहयराणं / नमो नमो तुप्न चलणाणं // 42 // तह पसियसु सामि तुमं / पणईयाण कप्पपायव जिणिंद // प्रासंसारं जह तुह / करे | मि पयपूयणं अयं // 3 // ___ एवं स्तुत्वा जिनाधीशं / सनत्या कुंदकंदली // निष्क्रांतातीवसानंदा / जिनमंदिरमध्यतः // / / 44 // गता राज्ञः सकाशे सा / निषमा च तदंतिके // ततस्तत्र जनैः सर्वैः / कृता पूजा विशेषतः // 45 // एवं तत्र नराधीशः / समं लोकैमहर्षिन्निः // कारयित्वा जिनस्नात्रं / निजमंदिरमागतः // 46 // जिनपूजाफलं ताह-ग्दृष्ट्वा तत्र जनो बहुः // श्रीमझिानेंद्रपूजायां / यत्नं चक्रे वि. शेषतः // 4 // अथासौ नरनाथस्य / मंदिरे कुंदकंदली // यमंदानंदसंदोह-मना पूर्णमनोरथा // 4 // त्रिसंध्यं पूजयंती च / जैनबिंबानि नावतः / कुर्वती श्रावकं धर्म / शृण्वंती च जि. नागमं // 4 // दधती वरवात्सल्यं / सदा साधर्मिके जने // धर्मतत्वं च पृढ़ती / गमयामास वा. सरान् / / 20 / / त्रिनिर्विशेषकं / / प्राचीननवसंबंधि-तीव्रदुःखपरंपरां / / स्मृत्वा स्मृत्वा ददौ नैव / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 धर्मः | कामनोगेषु सा मनः // 56 // निर्विणा कामनोगाच / सुव्रतार्यासमीपके // जग्राह विधिना दी दां / सर्वकर्मदयंकरीं // 5 // शिक्षिता विविधा शिदा / पवितं च बहु श्रुतं // प्रतप्तं च तप"" स्तीवं / पालितं च व्रतं चिरं // 23 // विधायाराधनामंते / सिधांतोक्तविधानतः॥ ततो मृत्वा सु. रो जातः / षष्टे कटपे महर्डिकः // 14 // जुक्त्वा तत्र सुखं दिव्यं / सागराणि चतुर्दश // तत. व्युत्वेह संजातो / रससारो जवानिति // 25 // श्रुत्वेमं निजवृत्तांतं / पूर्वजन्मसमुद्भवं // नरेंडो | रससारोऽपि / जातो जातिस्मरः दणात् // 26 // संवेगातिशयं विनन् / ब्रूते सूरि कृतांजलिः // संसारखासतः स्वामि-निर्विलो नितरामहं / / 57 // कृत्वा सौस्थ्यं निजे राज्ये / गृहीष्ये युष्मदं | तिके // संसारोत्तारिणी दीदां / सकलक्लेशनाशिनी // 7 // अत्रार्थे माप्रमादीस्त्व-मित्युक्ते सति सूरिणा // सूरि प्रणम्य पालो / निजमंदिरमागतः // 17 // समस्तमंत्रिसामंत-संमतेन सतां मतं // स्वराज्ये स्थापयामास / जयसारं निजांगजं // 60 // यदन्यदपि कर्तव्यं / तदशेषं वि. घाय सः // श्रुतसुंदरसूरिणा-मंते दीदां गृहीतवान् // 61 // ततस्तेनाचिरादेव / संसारजयभी. | रुणा / / गृहीता विविधा शिदा / ग्रहणासेवनानिधा / / 65 // षष्टाष्टमार्धमासादि-तपस्तप्तं सुः P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म कर // द्रव्याद्यनिग्रहः सार्धे / पालितः संयमश्चिरं // 63 // एवं हादशवर्षाणि / संलेखनाविधान तः / / पर्यतेऽनशनं कृत्वा / समजावसमन्वितः // 64 // मृत्वा च वैजयंतेऽसौ / संजातोऽनुत्तरः सुः रः॥ ततश्युत्वा विदेहेषु / राजा नृत्वा महाबलः // 65 // लब्ध्वा चारित्रसल्लदमी / पालयित्वा च | निर्मलां // प्रलीनाशेषकर्माशो। गतः सिद्धिं महापुरीं // 66 // इत्यष्टमपूजाफलकथानक परिसमाप्तं॥ नुक्तानि पुष्पाद्यष्टविधपूजाफलसूचकान्यष्टावपि कथानकानि. अय प्रकारांतरेण पूजामेवाह- // मूलम् // अष्टस्वंगेषु वा पूजा / पुष्पैरेष्टनिरर्हतः // विशुष्प्रणिधानेन / कर्माष्टकदार्थ करी // 1 // अष्टकर्मविनिर्मुक्त-पूज्य सद्गुणसूचिका // अष्टपुष्पी समाख्याता / फलं जावनिबंधनं // 2 // एकेनापि हि पुष्पेण / पूजा सर्वविदः कृता // त्रिजगत्यपि तन्नास्ति / वस्तु सद्यन्न यति // 3 // व्याख्या-इति श्लोकत्रयं स्पष्टं, न वरमष्टावंगान्यमूनि-शीर्ष 1 जरः 1, उदरः 3, पृष्टिः 4 द्वौ बाहू 6 वे ऊरुणी छ, एतेष्वष्टस्खंगेषु एकैकपुष्पदानात्पुष्पाष्टकं, अर्हतस्तीर्थकृतो विशुष्प्र. विधानेन निर्मलांतःकरणेन कर्माष्टकदायंकरी, झानावरणाद्यष्टकर्मोबेदकारिणीति. तथाष्टकर्मविनिमुक्तपूज्यसशुणसूचिकेत्यष्टकर्मविनिर्मुक्तश्चासौ पूज्यश्च तीर्थकृत्तस्य सशुणास्तेषां सूचिका प्रदर्शिका, Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | अष्टपुष्पीति संझया समाख्याता कथिता, फलं कार्य जावनिबंधनं शुगाध्यवसायनिमित्तं. तथैकेना- | पि हि पुष्पेणेति श्लोकः सुगमः, इति श्लोकत्रयार्थः // अथ विलेपनपूजामाह // मूलम् // श्रादाय कुंकुम रम्यं / कर्पूरोन्मिश्रचंदनं / विलेपनं जिनेऽस्य / वन्यैरेव वि. 265 धीयते // 1 // व्याख्या-श्लोकोऽयं सुगमः, अथाजरणपूजानिधित्सया श्लोकत्रयमाह // मूलम् // नानारत्नसमाकीर्णे-हारिहाटकनिर्मितैः // कंठकैः कुंडलैः कांतैः / कंकटैः कर्णपूरकैः // 1 // हारितारैर्महामूव्यैः / कंकणैर्बीजपूरकैः // सदनस्वर्णपद्मादि-जूषणैर्भवजेदिनं // // शांतं कांतं शिवं सौम्यं / जिनबिंब यैार्चितं // श्रीणां कर्मकरा मूढा-स्ते नरा मूर्खशे. खराः // 3 // व्याख्या-नानारत्नसमाकीणैरनेकरत्नसंकुलैर्हारिहाटकनिर्मितैः शोजायमानस्वर्ण निष्पन्नैः कंठकैः कंगजरणैः, कंकटैर्मुकुटैः, कर्णपूरकैः कर्णाजरणविशेषैरिति श्लोकार्थः // 1 // हा. रिहारैः शोनायमानमुक्ताफलाद्याचरणविशेषैः कंकणैर्हस्ताचरणैः, बीजपूरकैः सुवर्णादिनिर्मितपसि छफल विशेषैः, सदनस्वर्णपद्मादिनुषणैः प्रधानरत्नकनककमलाद्यनेकप्रवरानरणैर्नवनेदिनं संसार | विदारकमिति. // 2 // शांतं कांतमित्यादि सुगममिति श्लोकत्रयार्थः // 3 // अथ वीतरागस्य पु P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म-पादिपूजाया अनुपयोगित्वमाशंक्य परिहरन् श्लोकत्रयमाह // मूलम् ॥–यदि बयानरः कोऽपि / पूजया किं प्रयोजनं // वीतरागस्य वाच्योऽसौ / स. त्यमेव त्वयोदितं // 1 // शीतोष्णकालयोर्यद-ज्जनो यत्नेन सेवते // जलानलौ तयोर्नैव / गु. 270 णः कोऽपि प्रजायते // 5 // तथापीहोपकारोऽस्ति / तत्सेवाकारिणामलं // एवमेव स विज्ञेयो / जिनपूजाविधायिनां // 3 // व्याख्या-यदि ब्रूयाद्यदि वदेन्मनुष्यः कोऽपि कश्चित्पूजया सपर्यया किमिति प्रश्ने प्रयोजनं कार्य वाच्योऽसौ वक्तव्योऽसौ सत्यमेवावितथमेव त्वया भवतोदितं जणितमिति, एवमाशंक्योत्तरमाह // 1 // शीतोष्णकालयोः प्रतीतयोर्यद्येन प्रकारेण जनो लोको यत्नेनादरेण सेवते आश्रयते जलानलौ सलिलज्वलनौ, तयोर्जलानलयोनॆव गुणो नैवोपकारः कोऽपिकश्चित्प्रजायते भवतीति. // 2 // तथापीह तथाप्यत्रोपकारो गुणोऽस्ति विद्यते तत्सेवाकारिणां जलानलसेवाविधायिनां, तत्र जलं सेवमानानां पंकदाढतृष्णापनोदलदणो गुणो जायते, अनलसेविनां पुनः सीतापगमादिक इति. एवमेवेबमेव स उपकारः पुण्यबंधलदाणो विज्ञेयो ज्ञातव्यो जिनपूजाविधायिनां सर्वइसपर्याकारिणामिति. उक्तं च-पूयाए कायवहो / पमिकुछो सो य नेय PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | पुज्जाणं // जवगारिणित्ति तो सा / परिसुघा कहणु होइत्ति // 1 // भन्न जिणपूयाए / काय वहो जवि हो कहिंवि // तहवि हवई परिसुधा / गिहीण. कूयाहरणजोगा // 2 // असयारंन पवत्ता / जं च गिही तेण तेसिं विनेया // तिन्निवित्तिफलच्चिय / एसा परिभावणीयमिणं // 3 // 211 नवगारा नामिवि / पुज्जाणं पूयगस्स नवगारो // मंताश्सरणजलणाश्–सेवणे जह तहेहंपि // 4 // देहानिमित्तंपि हु / जे कायवहंमि तह पयटुंति // जिणपूयाकायवहंमि / तेसि मयवत्तणं मोहो // 5 // इति श्लोकत्रयार्थः. अथ जिनपूजाकरणंप्रत्युपदेशं प्रयबन श्लोकपंचकमाह___॥ मूलम् ॥-रागद्वेषसमुद्भूत-ग्रंथेरत्यंतदुर्निदः // यदि जो भेदने वांछा / कुरुध्वं तङि नार्चनं // 1 // जिनार्चनान्महापुण्यं / महापुण्याच संपदः // संपदः शिष्श्लोकस्य / स्वर्गमोदप्रसाधिकाः // 2 // प्राणैः प्रायो गतप्रायैः / शरीरे विशरारुणि // करिकर्णचले वित्ते / चित्ते चिं तासमाकुले // 3 // एतदेव हि साफल्यं / जन्मजीवितयोर्जनाः // यजिने क्रियते पूजा / त्रिसं. ध्यं शुचेतसा // 4 // जिनं पूजयतो यस्य / यांत्यहानि निरंतरं // तस्यैव सफलं वित्तं / स पु. | मान् स च पंडितः // 5 // व्याख्या-इति श्लोकपंचकं सुगममेव. बघ जिनपूजाप्रणिधानमपि P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- दर्शयन् श्लोकमेकमाहटीका . // मूलम् ॥–प्रणिधानमपि प्राहु-र्जिनपूजनगोचरं // स्वर्गादिसाधनायालं / दुर्गताया श्व स्त्रियः // 1 // व्याख्या-प्रणिधानमप्यभिप्रायोऽपि प्राहु वते जिनपूजनगोचरं तीर्थकराचनविषयं स्वर्गादिसाधनायालं स्वर्गमर्त्यसुखसाधनायालं स्वर्गमर्त्यसुखसाधनाय समर्थ पारंपर्येण सिधिशर्मप्रसाधनायाप्यलं भवतीति, दुर्गताया श्व दारिद्योपछुताया व स्त्रियो नार्या इति श्लोकसमुदायार्थः, गावार्थः कथानकादवसेयस्तच्चेदं-इह हि जाक्तिनिर्मरानेकनाकनाकीन निकरानुगम्यमानमार्गोऽम. स्वरनिर्मितस्फुरदुरुरुचिरुचिरतरचारुचामीकरप्रवरतरवारिरहनिकरोपरिदिप्तप्रशस्तसमस्तस्वस्तिकाद्यतु लालदाणावलिकलितसरलसुकुमालविमलतरचारुचरणकमलयुगलो निजकतनुप्रनवप्रनास्वरप्रजामम लविदलिताखिलदिक्चक्रवालोज्जूंजमाणतिमिरजवप्राग्जारः सकलत्रैलोक्यप्रनुः सकलसजुणरत्नर. लाकरः श्रीमन्महावीरवर्धमानखामी ईवा कुकुलनंदनः प्रसिहसिघार्थपार्थिवपुत्रः पुत्रीयितनिखिल झुवनजनो जनितजनमनश्चमत्कारगुणग्रामो प्रामाकरपुरपृथ्वी पृथिवीं विहरनन्यदा कदाचिकाकं. दीनामिकायां पुरि समाजगाम. तत्र चामरवरविसरविरचितसमवसरणमध्यवर्तिनि जगवति धर्मदेश P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 धर्मः | नां विदधति, तथा नानाविधयानवाहनसमारूढप्रौढपत्तिपरिगते गंधसिंधुरमधिष्टिते नत्रजन्ननजस्तले मागधोद्गीतगुणगणे नेरीचांकारभरितांवरतले नरपतो. तथा विजवरवैश्यादिके पुरजने, तथा गंधधू. पपुष्पपटलप्रभृतिपूजापदार्थव्याकरकिंकरी निकरपरिंगते विविधवसनाचरणरमणीयतरशरीरे नगरना रीनिकरे जगवतो वंदनार्थ व्रजनि सत्येकया वृध्दरिद्रयोषिता जलेंधनाद्यर्थ बहिर्निर्गतया कश्चिन्नरः पृष्टः कायं लोक एकमुखस्त्वरितं याति? तेनोक्तं जगदेकबांधवस्य देहिनां जन्मजरामरणरोग. शोकदौर्गत्यादिःखबिदुरस्य श्रीमन्महावीरस्य वंदनपूजनाद्यर्थ. ततस्तवणात्तस्या जगवति भक्ति रनवदचिंतयच्च, यथाहमपि जगवतः पूजार्थ यत्नं करोमि, केवलमहं दुर्गता पुण्यरहिता विविधपू. जासामग्रीवर्जितेति. ततोऽरण्यदृष्टानि मुधालज्यानि सिंदुवारकुसुमानि स्वयमेव गृहीत्वा नक्तिनि नरांगी यहो धन्या पुण्या कृतार्था दृतलदाणाहं, सुलब्धं मम जीवितं, मनुष्यजन्मफलं वाहमवाप्तेति जावनया पुलककंटकितकाया प्रमोदजलप्लवप्लावितकपोला जगवंतंप्रति प्रयांती समवसरणकान नयोरंतराल एव वृक्षतया दाणायुष्कतया च गिति मृतिमुपागता. ततः साऽविहितपूजापि पूजाप्रणिधानोल्लसितमानसतया देवत्वमवाप्तवती, ततस्तस्याः कलेवरमवनीपीउठितमवलोक्यानुकंपाप P.P.AC.Sunratnasuri M.S. . Jun Gun Aaradhak Trust
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 धर्म- रीतांतःकरणो लोको मूर्बितेयमिति मन्यमानोंजसा सिषेच. ततस्तामपरिस्पंदामवलोक्य लोको ज. | गवंतं पपड, जगवनसौ वृछा कि मृता वा जीवतीति ? जगवांस्तु व्याजहार यथा मृतासौ देवत्वं | चावाप्ता. ततः पर्याप्तिजावमुपगत्य प्रयुक्तावधेः पूर्वभवानुजूतमवगम्य मददनार्थमागतः स चायं म. पुरोवर्ती देव शति. ततो नगवदनिहितमिदमनुश्रुत्य समस्तः समवसरणधरणीगतो जनः परमवि. स्मयमगमत, यथाहो पूजाप्रणिधानमात्रेणापि कथममरतामवाप्तासाविति. ततो नगवान गंजीरां धर्मकथामकथयत् , यथा स्तोकोऽपि शुजाध्यवसायो विशिष्टगुणपात्रविषयो महाफलो भवति, तथा चएकंपि जदगबिंदु / जह पस्कित्तं महासमुदंमि // जाश्य कयमेवं / पूयावि हु वीयरागेसु // 1 // उत्तमगुणवहुमाणो / पयमुत्तसत्तमनयारम्मि // उत्तमधम्मपसिही। पूयाए वीधरागाणं ॥२॥त. तो जगवांस्तत्संबंधिनं जाविव्यतिकरमकथयत् , स दुर्गतयोषाजीवो देवो देवलोकाच्च्युवा कनकपुरे नगरे कनकध्वजनामा राजा जविष्यति, स च जन्मांतरोपार्जितपुण्यप्राग्नावशेन सांसारिकसुखान्यनुजवनन्यदा शरत्काले शक्रमहोत्सवप्रदर्शनार्थ निर्गबन्नंतरा सरःपरिसरे दरं जुजंगेन, जु. | जंगमं कुररेण, कुररमजगरेण च ग्रस्यमानं दृष्ट्वा संवेगमापन्नो नवनिर्विममनाश्चिंतयिष्यति, यथा P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | यं दर्दुरः स्वल्पबलो महाबलेन जुजंगमेन ग्रस्यते. जुजंगमोऽपि तदधिकवलेन कुररेण ग्रस्यते, कु. ररोऽप्यजगरेण चैवं कृषीवलो बलाधिपेन, बलाधिपोऽप्यमात्येन, अमात्योऽपि राज्ञा, राजापि चक्र वर्तिना, चक्रवर्त्यपि मृत्युना यथावलं बाध्यते, तदेवमसारोऽयं संसार इति वितर्कयन् संवेगमापन्नः प्राज्यं राज्यं तृणवत्परित्यज्य शब्दादिविषयान विषविषमान परिकलय्य प्रत्येकबुछो जविष्यति, स चाद्यदिन एव द्रव्यक्षेत्रकालगावनेदजिन्नानभिग्रहान् गृहीष्यति, दुःकरतरतपोनिनिष्टप्तसागो निरतिचारां प्रव्रज्यां चिरकालं परिपाब्य प्रवर्धमानशुजपरिणामोऽयोध्यायां शक्रावतारचैत्योद्याने शुधन. तलेऽनशनं करिष्यति, मूलोन्मूलितघातिकर्मा च समुत्पन्नदिव्यज्ञानः दपकश्रेणिमारुह्य निरुध्यो. गत्रिकः शैलेशी प्रतिपद्य निःशेषिताशेषकर्माशोऽष्टमे नवे निर्वाणं गमिष्यति, एवं च पूज्यपूजा प्रणिधानमपि महाफलमिति. किंच। // मूलम् ॥-ऐश्वर्येणापि किं तेन / किं प्रजुत्वेन यसा // पामित्येनापि किं तेन / जि. | नो यत्र न पूज्यते // 1 // व्याख्या-स्पष्टं. इति धर्मरत्नकरंमके जिनपूजाविषये हितीयोऽधिका|ः समासः // श्रीरस्तु / / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म अथ गुरुजक्तिरिति तृतीयोऽधिकार वारज्यते-अस्य चायमसिंबंधः-अनंतराधिकारे पू. जाविधिरुक्तः, तत्र जिनस्य जिनपूजनस्य च स्वरूपं गुरुजक्तिप्रसादत एव ज्ञायते, श्यतो गुरुज"| क्तिप्रशंसात्रानिधीयते, इत्यनेन संबंधेनागतोऽयं व्याख्यायते, तत्र गुरुरिति कः शब्दार्थः? नच्य 216 | ते-गृ निगरणे, इत्यस्य ऊणादिक जप्रत्ययांतस्य गुरुरिति नवति, गृणाति प्रतिपादयति शि ष्येभ्यः शास्त्रार्थमिति गुरुस्तस्य जक्तिः सेवा पर्युपासनेति पर्यायाः, गुरुजक्तिस्तस्याः प्रशंसा श्ला. घा, गुरुभक्तिरिहलौकिकपारलौकिकगुणोपवर्णनमित्यर्थः, गुरुक्तिप्रशंसात्र वर्यत इति संबंधः, त. त्रायमादिश्लोकः // मूलम् // गुरुजक्तिर्भवांजोधे-स्तारिका दुःखवारिका // धन्यानां वर्तते चित्ते / प्रत्यहं नौखि दृढा // 1 // व्याख्या-गुरुन्नक्तिधर्माचार्यबहमानो जवांचोधेः संसारसमुद्रात्तारिका, तारणकारिका, दुःखवारिका शारीरमानसाशमनिषेधिका, धन्यानां धर्मधनलागवतां वर्तते संतिष्टते नौरि. व बेडेव दृढा बलिष्टेति श्लोकसमासार्थः // 1 // तत्र गुरुलदाणमिदं-धर्मझो धर्मकर्ता च / स. | दा धर्मप्रवर्तकः / / सत्वेभ्यो धर्मशास्त्रार्थ-देशको गुरुरुच्यते // 1 // अथवा-जो जेणं जमि P.P.AC.Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 धर्मः | गणंमि / गविन दंसणे च चरणे वा // सो चेव तस्स जन्न / धम्मगुरु धम्मदाणा // 1 // / इति प्रथमश्लोकचावार्थः. अथ गुरुनक्तेः फलमाह // मूलम् // यत्र शिष्टसमाचारो। यत्र धर्मव्यवस्थितिः / तत्राविगानतो दृष्टं / गुरुतत्वं वि. चदणैः // 1 // व्याख्या-यत्र कुत्रापि शिष्टजनसमाचारो धार्मिकजनसमाचारो यत्र च धर्मस्य व्यवस्थितिर्व्यवस्था तत्र, विगानं व्यभिचारः, न विगानमविगानं तस्मादविगानतो निश्चयेन दृष्टा. | पलब्धं गुरुतत्वं धर्माचार्यरहस्यं विचदणैर्विद्भिरिति श्लोकार्थः // 1 // अथ गुरुजक्तिफलमेव दृ. ष्टांतेन स्पष्टमाचष्टे__॥ मूलम् ।।-प्रथमांतिमतीर्थशै-स्तीर्थकृन्नामकर्मणः // बीजं लब्धमटव्यां य-शुरुजत्यत्र कारणं // 1 // व्याख्या–प्रथमांतिमतीर्थशैः प्रथमपश्चिमतीर्थनायकैः प्रलब्ध प्राप्तं बीजं कारणं, कस्य ? तीर्थकृनामकर्मणः, तीर्थकरत्वं यते येन कर्मणा तत्तीर्थकन्नामकर्म तस्य, कुत्र बीज लब्धं ? अटव्यां शून्यारण्ये, गुरुनक्तिधर्माचार्येऽतिकर्तव्यता, तत्र तीर्थकन्नामकर्मलाने कारणं हेतुः | // 1 // तथाहि-धनेन वाणिज्याथै विनिर्गतेन वर्षाकालव्याहतगमनेनाटव्यां संतिष्टता सीदतां | Jun Gun Aaradhak Trusts ' PP.AC.Gunratnasuri M.S.'
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | साधूनां घृतप्रदानेन तीर्थकरत्वबीजमासादितं. महावीरजीवेनाप्यपरविदेहे ग्रामचिंतकेन सता राजा / टीका देशेन काष्टनिमित्तं कांतारमनुप्रविष्टेन सार्थपरिवष्टा निरसना अटव्यां पर्यटतः साधवो दृष्टाः, समा. हूय भक्तपानेन च प्रतिलागिताः, स्वस्थावस्थामार्गे चावतारिताः. ततश्च साधूनां तंप्रत्यनुकंपा सम 270 जनि, धर्मदेशना कृता, बोधिवीजं च तेन प्राप्तमिति. यदाह-अवरविदेहे गामस्स / चिंतन रा. यदारुवणगमणं / साहू पिकनिमित्तं / सबाहीणे तहिं पासे // 1 // दाणं दानं पंधणयणं / अणुकंपगुरुण कहणसम्मत्तं // सोहम्मे नववन्नो / पलियान सुरो महिढीन // 2 // व्यतिरेकमाह // मूलम् ॥-पापोपहतबुद्धीनां / येषां चेतसि न स्थिता / गुरुचक्तिः कुतस्तेषां / सम्यग्द. र्शनमुत्तमं // 1 // व्याख्या-पापेन पापाभिसंधिनोपहता दृषिता मतिर्बुध्र्येिषां ते पापोपहतबुझ यस्तेषां, येषां केषांचिच्चेतसि मनसि न स्थिता नावस्थानं कृतवती गुरुभक्तिधर्माचार्येतिकर्तव्यता, कुतः कस्मान्न कुतोऽपीति, सम्यग्दर्शनं सद्बोधलदाणमुत्तमं प्रधानं. // 1 // ननु सम्यग्दर्शनेन किं कार्य ? चारित्रधर्म एव श्रेयानिति यो ब्रूयात्तस्य दृषणमाह|: // मूलम् / / तद्भावादुत्तरो धर्मः / साधुश्रावकलदाणः / तस्मान्मिथ्यादृशः पापाः / साधुः | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | निह्नवकारिणः // 1 // व्याख्या-तभावादर्शनलाजनावादुत्तरो देशविरतिसविरतिलदणो धर्मो बीमा दुर्गतिनिपतांतुजातधरणप्रवणो जीवपरिणामः, यतः-दुर्गतिप्रसृतान जंतून / यस्माघारयते ततः // धत्ते चैतान शुन्ने स्थाने / तस्माधर्म इति स्मृतः // 1 // साधुश्रावकलदाणो गृहियतिस्वरूपः. 275 तस्मान्मिथ्यादृशो विपरीतदृष्टयो न संति जुषमायां साधव इति वादिनः. यतः // मूलम् ॥-न विना साधुनिस्तीर्थ / नाऽतीर्थे साधुसंगवः // समं सत्ता तयोर्गीता / सर्वझैः सर्वदर्शिनिः // 1 // व्याख्या-न विना न ऋते साधुनिर्मुनिभिस्तोर्थ संसारसागरसंतरणतरं. डकल्पं, न च नैवातीर्थ जिनांतरादौ साधुसंगवः साधुसत्ता, सममेककालं सत्ता विद्यमानता तयोः | साधुतीर्थयोर्गीता प्रतिपादिता, कैः ? सर्वज्ञैः सर्ववस्तुस्तोमविशेषवेदिभिः, सर्वदर्शिनिः समस्तवस्तुसामान्यावलोकिन्निः // 1 // ननु नवतु शुनकाले सुखमासुखमादावुलयसत्ता, सांप्रतं श्रावकैरेव तीर्थ यातीति यो मन्येत तन्मतं निरस्यन् श्लोकमाह // मूलम् // अद्यापि दुःखमाकाले / यावद्दुःप्रसहानुः // तावचरणसत्तापि / जगवडाक्य| तः स्थिता // 1 // व्याख्या अद्याप्यधुनापि दुःषमाकाले कालचक्रस्य पंचमेऽरके कियंतका वं - P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust - E
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ * धर्मः यावदिति परमार्थः, दुःप्रसहो दुःप्रसहानिधानः प्रनुः सूरिस्तावदिति तावतं कालं चरणसत्तापि चाः | का स्त्रिसंचवोऽपि जगवडाक्यतः श्रीमन्महावीरवर्धमानम्वामिवचनास्थिता प्रतिष्टिता. // 1 // उक्तं च -दुपसंहंत चरणं / जं जणियं जगवया हं ति // प्राणाजुत्ताण मं / न हो अहुणत्ति श०० | वा मोहो // 1 // परितुलियनियबलाणं / सत्तीए जहागमं जयंताणं // संपुनच्चिय किरिया / दु. प्पसहंताण साहूणं // 2 // एवं च सति-जो नण नबि धम्मो / न य सामाश्यं न चेव क्याइं॥ सो समणसंघवशो। कायवो समणसंवेण // 3 // इह च दुःप्रसहसूविक्तव्यता एवमागमे श्रूयते, सा च मूलादारज्य कथ्यते, तद्यथा-बायालवाससहसूणि-यत्तिए सेककोडिकोमिति // गोयमवोडो कालो। एक जिणा चक्किजुयलाई॥१॥ चनप्पन्नमहापुरिसा / चोबे वरयंमि जं. ति गणनाह / / चोबारयस्स सेसे / तिवासयनवमाससेसेसु // 2 // मम सिधिगयस्स पुणो / पालगराया अवंतिनयरीए / होही तं रयणीए / सहि वरिसाई पुह ढवई // 3 // तस्स वुढीए नं. दाए / पणपन्नसयं च शेश वासाणं // मरुयाणं अठसयं / तीसञ्चिय पूसमित्तस्स // 4 // बलमितनाणुमित्ता / सही होहति वासरायाणो // नहवाहणो य राया। होही चत्तान वासाणं // 5 // / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | तह गद्दहिल्बरऊ / बावन्नसयं च पंचमासयं // एयाणं अवसाणे / होही य पुणो स गोराया // 6 // / ब्बाससएहिं / समं पंचपंचमासेहिं / सिध्गियस्स ज राया / सगोत्ति नामेण विका // 7 // तेरसवाससएहिं / तेवीसश्वासवढिमेहिं च // पामलिपुत्ते राया / कक्क होत्ति सगरन्नो // 7 // शा१] एगुणवीसवरिसाणं / सयगए अव्वीसवासाइं। वोलीणं पंच मासा / मम सिधिगयस्स गणनाह / / ए // होही चमालकुले / कक्की रुद्दो य चेत्तमासम्मि // बघमिमिविठीजान / चजम्मुहो वीयनामेणं // 10 // तम्मि दिणे महुराए / महुसहनवणं पमिस्सए तुंगं / / कूरस्स तस्स नदए / देव य साहू निवारेही // 11 // गावोरूवं कालं / अन्नह वच्चाहए स पावोत्ति // सिस्सीहुँति कुलिंगा। चोरेहिं पया विलुप्पिहिं // 15 // रायममरेहिं दलिया। गामा होहिंति नाममेत्तेण // तस्स ज. दएण जरहें / होही बहदुरूपमिपुन्नं // 13 // हिंमंतो दणं / पंचवि थूमे न नंददवस्स / / जा. णेत्ता खणिऊणं / थूने लेदिई तं दवं // 14 // पासंडा फेडेही / जेवि करेहिं साहु पुण नि कं // पावो न नोगवंतो / वारेही देवया तश्या // 15 // निमिहिज्जही पुरं सवं / सोधणं गरुयगंगावाहेणं // सत्तरस न तब दिणा / देवो वासेही निच्चिकं // 16 // सो धणपरियणसहित P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / वलासिज ज नंददविणकयनिवन // बुट्टेही महपावो / पनरं चुप्जिही गंगाए // 17 // पड़ा का तेण धणेणं / पुरं समारित्तु सुजिही रङ // पाडिवन आयरिन / बुट्टेही तब जोगेणं // 17 // नयरे मिम्मायंगी। देवो वरिसिही हो सुजिथं // पमिएणवि कुंजेणं / न किणंता तब होहिं ति // 17 / / पुणरवि सो साहूणं / गोवाडनिसेहणं करेऊणं // मग्गिही निकजागं / अश्बुछो | पावपडिबछो॥१०॥ वायरिज पाडिवजे / कप्पववहारधारने तश्या / संघसहिले महप्पा / सकस्स य देवरन्नस्स // 21 // कालं काजस्सग्गं / अबिही ताव जाव सक्कस्स // होही पासणकं. पो / आगंतू सोवहेसी य // 2 // छासीसो वासाणं / महराया होऊण एवमजे / / गलेही पु ण नयरं / ककीरायत्ति मे कहियं // 23 // सक्केण कक्किपुत्तो। दत्तो प्राणुसासिऊण जिणधम्मे | // उविज सो पुण रऊो / होही जिणसाहुपूयरज // 24 // सो दत्तो महराया। काही जिणनवणमंडियं वसुहं // होहिंति अवहिन / समणा होहिति सुवश्णो // 25 // तश्या इंदवयारे / दिखे धम्मस्स गुरुपहामि // बहुलो जिजत्तो। कहीहि साहूण पूया // 26 // दत्तसुन | जियसत्तु / होही तस्सवि य मेहघोसोति // जिणपूयणग्या लोगा / सक्क्यारेण होहिंति // 27 // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ श३ धर्मः | अनन्नरायवंसा / होहिंति य गोयमा वियाणेहि // जा विमलवाहणो नर-वत्ति ता रायधम्मो. | ति // 20 // दुप्पसहो जा साहू / होहिंति जुगप्पहाण पायरिया // यज्जसुहम्मपन्निई / चनसहिया दोन्नि न सहस्सा // 20 // वासाण सहस्सेहिं य / एकवीसाश् श्द नरहवासे / दसवे. यालिया थबा / दुप्पसहजमि नासिही // 30 // नसप्पिणी श्मीसे थ। चत्तारि पबिमाई शह जरहे / यतमि दूसमाए / संघस्स चनधिहस्सावि // 31 // दुप्पसहो समगाणं / सबसिरी साहु पीण पडमिया सहो // नाइलनामो फग्गु-सिरी सावयाणं च // 32 // राया य विमलवाहण / सुहुमो नामेण तस्स य अमच्चो // श्य दुसमाए काले / रायामचा य पखिमया // 33 / / दुप्पस हो फग्गुसिरी / सच्चसिरी नाश्लो य राया य // श्य दूसमचरिमंते / दोरयणी हुंति जबान // / // 34 // दुप्पसहो फग्गुसिरी / सच्चसिरी नाश्लो य राया य / / श्य दुसमचरिमंते / वीस य वा. सानया सवे // 35 // छठवलं च तहा। होही नकोसगं तवोकम्मं // असलो इंदेणं / का ही किल यमं तं / / 36 // दसवेयालियधारी। पूऊिस जह य चोदसियपुवी // सो पुण सुतरागं / पूजिस समणसंपेण // 30 // बारसवरिसे जम्म / थ य वासाई होश परिया // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ धम- कालं काही तश्या / अठमभत्तेण दुप्पसहो // 30 // नववज्जिहि विमाणे / सागरनामंमि सो | न सोहम्मे / / तत्तो य चयित्ताणं / सिग्निही नीरज जरहे / / 35 // एवं अश्कमंते / वाससहस्से. हिं एकवीसाए / फिट्टिढी लोगधम्मो / अग्गीमग्गो जिणका // 40 // पूचाए संझाए / बोले. ২০ষ | होश चरणधम्मस्स // मन्नने राईणं / अवरह्ने जायतेयस्स // 41 / / पबिमसंझाए नवे / न कुटधम्मदेसधम्माणं // एसो खलु वोज / दूसमचरिमंमि दिवसंमि // 42 // तदिमां दुःप्रमहसूविक्तव्यतामाकर्ण्य न वक्तव्यं संप्रति चारित्रं नास्तीति, तस्य दुःप्रसह एव व्यक्बेद इत्यागमोक्तिरिति. अथैवंविधेऽपि चारित्रप्रतिपादके सर्वजनप्रतीते सिघांतवचने यो मन्येत न संति संप्रति सा. धंव इति तंप्रत्यज्युच्चयमाह.. // मूलम् / / -कृत्यमार्गोपदेष्टारो / यत्र संति न साधवः // न तत्र धर्मनामापि / कुतो धर्मः कुतः क्रिया // 1 // व्याख्या-कृत्यमार्गोपदेष्टारः शुजमार्गोपदेशिका यत्रैकांतदुःषमादौ काले न संति न विद्यते साधवो मुनयः, नामाप्यभिधानमात्रमपि तत्र देशादौ कुतो धर्मस्य ? तर्हि कुतो धर्मः? कुतः क्रिया सदनुष्टानात्मिका ? न कुतोऽपि कारणाजावादिति. // 1 // साधूनेव स्तुवन्नाह P.P.Ac Gunratnasuri M.SI Jun Gun Aaradhak Trust
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः। // मूलम् // क्षमादिब्रह्मपर्यंत-गुणरत्नरलंकृताः / / साधवः कलिकालेऽपि / चलंतः कल्पः / पादपाः // 1 // व्याख्या-कटपपादपा वर्तते कल्पोरिहा वर्तते साधव इति योगः. कथंचताः ? | "| चलंतश्चंक्रमणशीलाः, क ? कलिकालेऽपि दुःषमायामपि, कथं नृताः साधवः ? क्षमामार्दवार्जवसत्य| शौचब्रह्माकिंचन्यतपःसंयमा एव गुणाः, त एव रत्नानि मरकतादीनि, तैरलंकृता विकृषिताः // 1 // एवंगुणेष्वपि साधुषु ये मत्सरोपहतबुध्यो दोषग्राहिणस्तेषां दोषदर्शनायाह- // मूलम् ॥-कटपपादपतुल्येषु / ये सुसाधुपराङ्मुखाः / / श्रात्माहो निमर्यादा-स्ते नरा नरकोन्मुखाः // 1 // व्याख्या-कल्पपादपतुल्येषु कल्पोरुिहसमानेषु साधुषु मुनिषु ये केच. न पराङ्मुखा निर्नक्तिका इत्यर्थः, यात्मद यात्मडोहकारिणस्ते निर्मर्यादाः पुरुषा नरकोन्मु. खा दुर्गतिसन्मुखा इति. // 1 // किमिति साधुपराङ्मुखा एवं निंद्यत इत्याह // मूलम् ॥-गौरव्या गुरवो मान्या / धर्ममार्गोपदेशकाः // सेवनीयाः प्रयत्नेन / संसारांबु. घिसेतवः // 1 // व्याख्या-गौरव्या गौरवार्हा गुरवो धर्माचार्या मान्या बहुमानविषया धर्ममार्गो| पदेशका ज्ञानदर्शनचारित्रमोदमार्गोपदेष्टारः सेवनीयाः पर्युपासनीया विशेषतः संसारांबुधिसेतवः P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्म | संसारसमुऽसमुत्तरणसेतवो मार्गकल्पाः. // 1 // तथा श्रोतव्यं शुरूसिमांतसारं शुसिघांतः सारः / प्रधानो यत्र तत्र, केभ्यः? साधुन्यस्तदनुसारेणागमानुसारेण विधेया कार्या, का? सदनुष्टितिः, शोन्ननानुष्टानरूपा सुस्थचिंता च साबाधनिरावाधगवेषणा च. सदा सर्वदौदासीन्यनावपरिहारः प्रवश६ निनिवर्तनलक्षणस्य वर्जनं परिहारः, तन्निदाऽश्रवणं तेषां साधूनां निंदा दोषग्रहणलदाणा तस्या अश्रवणमनाकर्णनं, दोषेषु दोषोघटनेषु मूकता मूकीनावः कार्यः, दुष्टनिग्रहो दुष्टानां मिथ्यादृष्टी. नां यथाशक्त्या निग्रहो निवारणमपकारकरणप्रवृत्तानामिति शेषः, तथा सदाचारप्रमत्तानां ज्ञाना. दिपंचप्रकाराचारचरणप्रमादिनां मतं संमतमेकांतशिदाणं रहःशिदाप्रदानलदाणं, यथान्योऽपि मि. थ्यादृष्ट्यादिर्न जानानि न वेत्ति यदनेनेदं कुकर्म सेवितमिति. तथा हितं मितादरैस्तथा तेन प्रकारेण हितान्यागामिनि काले पथ्यानि तानि परिमितानि वर्णरूपाणि तैः. अत्र श्रोतव्यं शुकसि छांतसारमाईतं वच इत्युपदिष्टं, तत्र ये केचन नावसारं सार्वज्ञं वचः शृण्वंति तेषां तावदैहिकामु. ष्मिकसकलकल्याणपरंपरा नवत्येव, भावविकलानामपि केषांचिदैवयोगेन श्रवणपथमुपगतं सत जैनें वचः सकलमपि समीहितं साधयति, यथा रौहिणेयकचौरस्य, तत्कथानकं चात्र-अस्तीह P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः सर्वतो रम्यं / पुरं राजगृहान्निधं // स्वर्गखममिवोत्तुंग-देववेश्मसमाकुलं // 1 // आसीत्तत्र श्रि. यां धाम | श्रेणिको नाम नृपतिः // बनव तस्य सद्बुधिः। सुप्रसिद्योऽनयानिधः // 2 // पुत्रो मंत्री च निःशेष-गुणसंदोहमंदिरं // तथा तत्रैव सबैलो। वैजारगिरिनामकः // 3 // युग्मं // नानावृदासमाकीर्णो / नानागह्वरसंकुलः // प्रोत्तुंगैः शृंगसंदोहैः / संरगगनांतरः // 4 // तत्रानेकगुहाकीर्णे / फरनिमरसंकुले // बवाशेषसत्त्वानां / सदा संतापकारकः // 5 // नानावेषधरो धीरो / धर्मवार्तावहिःकृतः॥ वसत्यलदितो लोकै-स्तस्करो रौहिणेयकः // 6 // युग्मं // माया माता जनी यस्य / मृषा हृदयवासिनी // अदत्तग्रहणं मूल-नीवी नित्यं तदापणे // 7 // अचदयं विद्यते नास्य / नापेयं किंचिदप्यहो // अगम्यं विद्यते नैव / सर्वाशी सर्ववृषकः // 7 // वा. सरे नगरस्यांत-पट्टपदध्यः॥ शनैः शनैश्चरत्येष / खंजन दीणस्वर लपन // 5 // यष्ट्यव टंगतो धूर्ती / दुःखंदुःखेन गबति // कासन्ननारतं रीणः / कष्टंकष्टेन जल्पति // 10 // जालस्थ जीर्णपट्टेन / स्थगितेकविलोचनः // बनाम हंडिकाहस्तो / गृहदर्शनकाम्यया // 11 // सधनं नि: | धनं चेद-मिदं पुंनिर्विवर्जितं // इत्यादि सकलं ज्ञात्वा / निश्चक्राम ततः पुरात् // 15 // कुभो. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- जनं परित्यज्य / हित्वा दुरे च इंमिकां // सुनोजनं समानीय / बुजुजेऽसौ यथेबया // 13 ॥धाः / का लदितश्च लोकेन / गत्वा वैजारपर्वते // तावदास्ते निलीनोऽसौ / यावदस्तं गतो रविः / / 14 // ततश्च पर्वतादेष / उत्ततार शनैः शनैः / / दत्वा समंततो दृष्टिं / ततो निःशंकमानसः // 15 // वीरवेषं विधायासौ / लोकमोषणवांग्या // नक्तं सुप्तेषु लोकेषु / सालमुलंध्य लीलया // 16 // प्रविश्य नगरं तूर्ण / मुषित्वां चिह्नितं गृहं // निर्जगाम तथैवासौ / तस्करो रोहिणेयकः // 17 // विनिर्विशेषकं // एवं दिने दिने तेन / कुर्वता निर्धनीकृतः // राजगृहजनः सर्वो / रातिकमुपागतः // 17 // विज्ञतो नृपतिस्तेन / देव दर्शय सांप्रत // पानीयस्थानमस्माकं / वस्तुमत्र न शक्यते // 15 // युग्मं // राझोक्तं केन कार्यण / कथ्यतां स्वप्रयोजनं // जनेनोक्तं महाराज / सावधानर्निशम्यतां // 20 // युष्मासु विद्यमानेषु / विद्यमानेषु मंत्रिषु // केनापीदं पुरं राज-ननाथमिव मुष्यते // // 1 // ततः संजातखेदेन / मिपालेन भाषितं / / कथ्यतां किं गतः कापि / जो लोका दंभ पाशिकः // 25 // श्रुत्वेदं कोट्टपालेन / विधाय करकुद्मलं // जल्पितमेष देवाह-मादेशो मम P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 धर्म: | दीयतां // 3 // नणितं भूमिनाथेन / नऊ किं न श्रुतं त्वया // यदुक्तं पौरलोकेन / विरागवि. | धुरं वचः // 24 // तस्करं वा लगवाशु / लोकानां देहि वा धनं // न लभ्यते मुधा मूढ / त्वि दमारदिकं पदं // 25 // कृता गवेषणा तेन / बहिरंतश्च सर्वतः // न लब्धस्तस्करः कापि / ततो राज्ञे निवेदितं // 26 / / न दृष्टस्तस्करो देव / न धनं मम विद्यते // यादृशं सर्वलोकानां / दी. यते प्रजुवाक्यतः // 7 // एते वयमिमे प्राणा। गृहसारोऽपि तावकः // कुरु यद्रोचते तुव्यं / किमन्यैर्बहुजल्पितैः // 20 // ततो राझा समाहूतो / मंत्री मंत्रिपुरस्सरः // नानाजयकुमारोऽथ / साक्षेपं च प्रजाषितः // 20 // वत्स पंचाहमध्ये त्वं / तस्करं प्रकटीकुरु // नो चेत्तस्करदंडस्ते / पतिता नास्ति संशयः // 30 // यदादिशति तातो मे / तत्करोमि न संशयः // तिष्टत सुस्थिता यूयं / नारोऽयं मयि संभृतः // 31 / / ततस्त्रिकचतुष्केषु / शून्यागारगृहेषु च // वेश्यागृहेषु सर्वेषु / ध्वजिनामापणेषु च // 32 // नदीकूपतमागेषु / देवतायतनेषु च // निरूपितो न च दृष्टो / गू. ढचारी स तस्करः // 33 // गतान्यहानि चत्वारि / पंचमे च समागते // यामिन्याश्चरमे यामे / ह्यनयेन विचिंतितं // 34 // हुं विज्ञातो मया नैष / दारचारी मलिम्बुचः // तदस्य ग्रहणे कोऽ. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म प्यु-पायोऽन्यश्च विचिंत्यते // 35 // शालोपरेण कोऽप्येष / संचरति न संशयः // तस्माबगलं टीका विशालेन / मालयामि पदातिना // 36 // इदं विचिंत्य विज्ञप्त-स्तेन राजा रहः स्थितः // पा. दातं मदधस्तात / रात्रिमेकां विधीयतां // 37 // प्रतिपन्नं नरेंण / वत्स किं याचितं त्वया // त्व. __ 20 | दाधीनं हि मे राज्यं / प्राणा अपि च तावकाः // 30 // ततोऽनयकुमारेण / पादातेन समंततः // प्राकारो मालितः सर्वः / सावधानेन सर्पता // 30 // श्तश्च नगरासन्ने / ग्रामे च रोहिणीयकः // गतो बंधूपरोधेन / स्थितश्च प्रहरवयं // 40 // वलितः सत्वरैः पादैः / प्राप्तो राजगृहे पुरे // एकतो धर्ममाचष्टे / महावीरो जिनेश्वरः // 1 // अन्यतः पुरलोकेभ्यो / नयं तस्य विवर्धते / तदिदं हंत संजात-मितो व्याघ इतस्तटी // 4 // कर्णयोरंगुलीर्दत्वा / वेगेन प्रपलायितः // विछो सव्येतरे पादे / शूलया धूलिछन्नया // 43 / / ततो गंतुमशक्तेन / जीतजीतेन तेन सा // शुला दक्षिणहस्तेन / शीघ्रमेव समुध्धृता // 4 // | श्तश्च लोकनाथेन / वदता देवलदाणं // न स्पृशंति नुवं देवा / निर्निमेषनिरीक्षिणः // 45 // इत्यादि गदितं वाक्यं / प्रविष्टं तस्य कर्णयोः // योऽपि चांगुलीर्दत्वा / कर्णयोः स पलायितः // PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 46 // वैनारपर्वते गत्वा / जुक्त्वा च वरजोजनं // पीत्वा च वखारीणि / निलीनो निभृतं स्थि तः // 4 // दिनं गतं निशा जाता / तमःस्तोमो विज॑नितः // दृश्यं न दृश्यते वस्तु / लोकेन पुरतः स्थितं / / 4 // घूत्कृतं घूकसार्थेन / शिवाभिश्च क्वासिरे // स्फीतफेत्कृतशब्देन / जनसं 271 | त्रासकारिणा // 4 // श्तश्च मंत्रिणा प्रोक्तः / पुररदाविधायकः // हाररदाद्य कर्तव्या / प्रतोली. नां प्रदानतः / / 20 // प्रतिपन्नमिदं तेन / क्रियया च तथा कृतं / शालोऽपि मालितः सर्वो / निरंतरं पदातिना // 51 / / पर्वतातूर्णमुत्तीर्ण-स्तस्करो रोहिणीयकः // वीरवेषधरो वीरः / संप्राप्तः शालसन्निधौ // 5 // अज्ञातपुरवृत्तांतः / करणान्यासयोगतः // शालमुलंघयन बकः / शालस्थ. सुटैढं // 53 / / ततोऽजयकुमारस्य / शीघं नीत्वा स दौकितः // तेनापि यंत्रितं कृत्वा / सुप्रय. नेन धारितः // 24 // पादये दिनं जात-मुदितोऽरुणसारथिः // स्वकर्मधर्मसंयुक्ता / जज्ञिरे निखिला जनाः // 55 // कृतप्रजातकर्तव्यः / श्रेणिको मगधाधिपः // सन्नासिंहासनासीनो / लो. केन परिवारितः // 26 // यावदास्ते दणं ताव-दनयोऽपि समागतः // रौहिणीयकनामानं / गृ. हीत्वा तस्करं तकं // 27 // युग्मं // वयं निराकुला जाता-स्तात तीर्णजया यतः॥ प्रभूणां वचः / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म नं कृत्वा / सेवकाः शेरते सुखं // 27 // कृतालीकप्रकोपेन / श्रेणिकेन प्रजापितं // सुबुधिरपि हैवत्स त्वं / तिर्बुधिखि लक्ष्यसे // 55 // यदस्य नररत्नस्य / बंधायोग्यस्य बंधनं / / तद्दुनोति म नो वत्स / मामकीनमनारतं // 60 // धनालोचितकारी हि / नरो नैव प्रशस्यते // ततो विबंधश्य नं कृत्वा / विमुंचैनं ममाग्रतः // 61 // गतोऽसौ श्रेणिकेनापि / गाढं सावेशचेतसा / / चिंतितं यः द्ययं नाम / रौहिणीयकसेशकः // 6 // सहते तदा करोम्यस्य / तीवदंडेन शिवणं // यथान्यो. ऽपि बिनेत्युच्चैः / कुर्वाणः कर्म कुत्सितं // 63 // अनयोऽपि समायातः। कृत्वादिष्टं महीनुजः // दत्तं तस्मै सुतुष्टेन / खांगलमं महीभृता / / 64 // वस्त्रादि नीतज्नीतेन / तेनापीदं प्रतीलितं // तांबूलं च स्वहस्तेन / स्वासनं चासनाय च / / 65 / / ततः संजातशंकेन / तस्करेण विचिंतितं / / अाश्चर्यमिदं जाति य-ददृष्टे कुरुते नृपः // 66 // न कृतोऽवसरः कोऽपि / न चास्योपकृतं मया // वैवाहिको न संबंधः / खाजन्यं न च तादृशं // 67 // यादरश्च महानेष / क्रियते मे महीनु. जा // महबंकापदं चेदं / विपाकोऽस्य न सुंदरः // 67 // मामयं न विजानाति / नाम च प्रकटं | मम / / तदयं जीवनोपायो / यत्वं नाम न कथ्यते // 6 // प्रणम्य नणितो राजा / तस्करेण | P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म: / ससंत्रमं // प्रसादः क्रियते कस्य / स्वामिना वेद्यतां मम // 70 // राजाह रौहिणीयस्य / तवायं वीरकर्मणः // स प्राहालं प्रसादेन / मुक्त्वा वस्त्रादिकं ततः // 71 / / तांबूलं च परित्यज्य / निष पाः शुधकृतले // विषमवदनो दीन / उवाचेदं नृपं वचः // 72 // विधातुर्विस्मृतो येन / न कृतं मे स्तनयं / / परनामोपजीवी यो / रामा सा न पुमानसौ // 13 // वरं मृतो वरं दग्धो / मा सं. जातो वरं नरः // परस्य नाम विक्रीय / प्रसादं यः प्रतीबति // 14 // धान्यपूराभिधे ग्रामे / शि. वशक्तिः कुटुंबिकः // श्यामा जार्या तयोर्जातो / दुर्गशक्तिरहं सुतः // 79 // तस्मै यदेहि तद्देहि / नाहं हि रौहिणीयकः // श्रुत्वेदं जुजा मुक्तः / स्वीकृतो दंम्पाशिना // 76 / / बाकारितो न रेण / मंत्री मंत्रिपुरस्सरः // अजयो जणितश्चेदं / नामाप्येष न मन्यते // 9 // अप्रतिपनना मा च / कथं कष्टेन मार्यते // तथा कुरु यथा नाम / खयं स प्रतिपद्यते // 9 // ततो निाः कुला यूयं / तीर्णजाराः समंततः // वयमेव करिष्यामो / यथा युक्तमतः परं / / 70 // अजयेना पि सस्नेहं / राजाध्यदं स जल्पितः // प्रीतिवृधिकृते भद्र / गोक्तव्यं मद्गृहे त्वया / / 70 // दद | तां वर्धते प्रीतिः / समये प्रतिगृह्णतां // गुह्यं कथयतां चैव / समये प्रतिशृण्वतां / / 71 // झुंजतां P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- मित्रगेहेषु / प्रस्तावे च प्रतीजतां // इत्येवं वर्धते प्रीतिः / प्राणिनां नववासिनां // 2 // युग्मं // चौरेण चिंतितं सोऽय-मंतिकस्थो ममांतकः / यज्ञोपितं मया नाम / पृलतोऽपि महीपतेः / / 3 / / तेनाहमर्पितो राज्ञा / बुधिगेहस्य मंत्रिणः // येन केन प्रकारेण / नाम विज्ञान हेतवे // 4 // श्य भवत्वात्मा न मोक्तव्यः / खेदोऽपि च न संगतः॥ सोढव्यं पतितं सर्व / वीरेणोन्नतचेतसा // 5 // विधिरेष करोत्येवं / नानाकारा विमंबनाः // स्वयं कृतानि कर्माणि / जुज्यंते स्वत एव हि / / 6 / / लुज्यते यविधिर्दत्ते / विधिदत्तं च पीयते // गम्यते नयते यत्र / विधिदत्ते च सुप्यते // 7 // गम्यते किं विचारेण / नान्यथा बत मुच्यते // विचिंत्यैवं ततस्तेन / प्रपन्नं मंत्रिणो वचः // 7 // ततोऽज्जयकुमारेणा-नीतः प्रीतिपुरस्सरं // स्वगृहे दापितं तस्य / विशिष्टं बृहदासनं // 7 // केनोपायेन हंतायं / निजं नाम वदिष्यति // हुं ज्ञातं मद्यपानेन / तत्र यत्नं प्रकुर्महे // 1 // मद्यापणात्ततो मद्यं / हृद्यं जनमनोहरं // ानीय च विधायोच्च-गोष्टीबंधं समंततः // 5 // जाणितोऽनयकुमारेण / चारणश्चतुराननः // त्वया गीते समारब्धे / स्तोतव्यो रोहिणीयकः // 73 // कृते तथैव तेनापि / चिंतयामास तस्करः // सोऽयं मन्नामविज्ञान हेतवे पाशकः कृतः // 4 // | P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gin Aaradhak Trust
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म| तथा मद्यं पिबत्येष / यथा नो जायते मदः॥ न च बरो. विरूपाणि / चेतना नैव मुह्यते // 5 // - पीयमानेषु मद्येषु / दृहकैः सह सुंदरैः // नृत्यत्सु मदमत्तेषु / नरेषु रौहिणीयकः // 16 // अ. लीककोपमाधाय / चौरो वदति चारणं / / रे चारण दुराचार | कोऽयं जो रोहिणीयकः // 7 // श्य का माता कः पिता तस्य / मूर्खस्त्वं मूढ लक्ष्यसे.॥ नानृतं गायनं कार्य / याहि याहि ममाग्रतः। // ए // शिवशक्तिसुतं शांतं / श्यामलाकुदिसंजवं // दुर्गशक्तिं महाशक्तिं / गीतयोग्यं न गाय से // // ततश्शूर्णेन सन्मिश्रं / पायितो मंत्रिणा सुरां / तया निर्नष्टचेष्टोऽसौ / पपात जुवि चौर्यकृत् // 100 // न वक्ति श्वसिति नापि / न पश्यति न जिघति / / निषिडियसंचारो / जा तो योगीव निश्चलः // 1 // तथाविधं तकं दृष्ट्वा / मंत्रिणा निजमंदिरं // नपरिष्टाच विमानस्य / सदृशं कास्तिं पुतं // 2 // पंचवर्णमहामूख्य-वस्त्रस्यूतवितानकैः // यन्मनांसि हरत्येव / यथा स्थानं नियोजितैः // 3 // मुक्ताहाराहारैश्च / चतुर्दिक्षु विलंबितैः // हारिहीरकजालैश्च / मध्यन्ना गे च मंमितं // 4 // नानापुष्पोपहारेण / सर्वतोऽपि विराजितं / / कर्पूरागुरुसन्मिश्र-धूपगंधस मुध्धुरं // 5 // वरकस्तूरिकालिप्त—जित्तिस्थनमराकुलं / सारस्वस्तिकमालानि-लितं रत्नशा. P.P.AC.Gunratnasuri M.S: Jun Gun Aaradhak Trust
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 धर्मलितं // 6 // नव्यन्नव्यव्यवस्थेन / वरनेपथ्यधारिणा / / रूपसौनाग्ययुक्तेन / लोकविस्मयकारिण बीका // 7 // नरनारीसमूहेन / युक्तं युक्तविधायिना / / सुरपट्यंकतुल्येन / पत्यकेन समन्वितं // 7 // कारितं च दणादेव / मंत्रिणा निजमंदिरं // ततो भृत्यैः स जत्तिप्य / तत्र पर्यकके वरे // 7 // निवेश्य देवदूष्याज-पटेनागदितस्ततः / संजातो मृतसंकाश-स्तस्करो रौहिणायकः // 10 // कुलकं // यथास्थानं स्थितो लोको / मंत्रिणैवं च शिदितः / यथा जो जो विधातव्यं / रौहिणीयकसंझितं // 11 // यथायं सहते नाम | नाम्नैव नः प्रयोजनं // स्वयमेकांतदेशे च / शृण्वन्नसौ व्यवस्थितः // 1 // . चौरेणापि जितश्चूर्ण-स्ततं उद्घाटितं शिरः // विलोक्यादृष्टपूर्व त-हं रम्यजनं तथा // 13 // चिंतितं च किमेतद्भो / मन्नेत्रानंदकारकं / / दृश्यते सर्वमेवान / मयानीदितपूर्वकं // 14 // यावदेष मनस्येवं / सर्वतः दिप्तलोचनः // विस्मितश्चिंतयामास / तावदानंदनिर्नरः // 15 // ज. नोऽपि गातुमारब्धः / प्रतीहारेण वारितः // रेरे कल्यं न जानीय / स्थिरीजवत सांप्रतं // 16 // स्थितेषु तेषु तेनोचे / यथा शृणु सुरप्रभो // सौधर्माख्यो ह्ययं स्वर्गो / विमानमरुणप्रनं // 17 // | PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aarathak Trust
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 धर्मः | अनाथानां नवान्नाथो / जातो बृहन्मनोरथैः / / शृणु कल्पं विमानेश / मंगलं येन कुर्महे // 10 // / | पिता माता निजं स्थानं / नाम कर्म च कथ्यतां // पूर्वजवजवं सर्व / क्रियते येन मंगलं // 1 // ततः संभ्रांतचित्तेन / तस्करेण विचिंतितं / / सांप्रतं का गतिः कोऽपि / प्रकारो विस्मयावहः // 20 // घटामाटीकते सर्व / यदनेन प्रजाषितं / स्वर्गः स्वर्गोहताश्चैता / श्मे देवा अहं सुरः // 21 // देवविमानमेतचा दृष्टं दृष्टिमनोहरं // पित्रादिकर्मपर्यतः / परं प्रश्नो न संगतः // 2 // यथात थ्येन किं सर्व / कथ्यते गोप्यतेऽथवा // न जाने निश्चयं तेन / चेतो दोलायते मम // 23 // एवं संशयमापन्नो / यावदास्ते मलिम्बुवः // तावञ्चित्ते गतं तस्य / वचः सर्वजाषितं // 24 // यदुक्तं वीरनाथेन / वदता देवलदणं // न स्पृशंति नुवं देवा / निर्निमेषनिरीक्षिणः // 25 // रागद्वेषमहामोह-मूढचित्तस्य गाषितं // न तदेकांततः सत्यं / सत्यासत्यं हि तहचः // 26 // रा. गद्देषमहामोह-दोषमुक्तस्य जटिपतं / / सत्यं पाषाणरेखेव / यथैवोक्तं तथैव तत् // 27 // तदस्ति जीवनोपायो। ममाप्येष न संशयः // पश्यामि तावदेतेषां / देवानां दृष्टिलदाणं // 20 // | सोऽथ शय्यां परित्यज्य / निषलो ह्यासनोपरि // सनिमेषा श्मे दृष्टा / लमपादाश्च भूतले // 25 // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ श् धर्मः / ततः संवादनाहेतोः / कृतात्मनि परीक्षणा // यावद् दृष्टं चलं चक्षुलगौ पादौ च ऋतले // 30 // का न स्वर्गो न सुरा एते / न देव्यो न विमानकं // मायाविलसितं सर्व-मजयस्येति लक्ष्यते // // 31 // मम नामपरिझान-निमित्तमिति मे मतिः // इदं च चिंतितं तेन / बहिश्चेदं प्रकाशि तं // 32 // भवद्भिर्यदहो पृष्टं / पित्राद्यं तन्निशम्यतां // धान्यपूरान्निधे ग्रामे / शिवशक्तेः कुटुंबिनः // 33 / / गृहिणी श्यामलानाम्नी / दुर्गशक्तिरहं सुतः // दयादानसमायुक्तः। सर्वदर्शनजक्ति मान् // 34 // सदा स्वदारसंतुष्टः / परद्रव्यपराङ्मुखः // अन्यदा च जनन्या मे / रजन्याः प्रहरे गते // 35 // गाढा विशूचिका जाता / जीवितव्यांतकारिणी // तेनाहं प्रेषितः पित्रा / वैद्यानय. नहेतवे // 36 // यावत्तत्र गतस्ताव-त्पुरदारं नियंत्रितं // करणाभ्यासयोगेन / शालमुलंघयन्नई // 37 // शालस्थितभटैबको / दौकितोऽनयमंत्रिणे // दपादये च तेनापि / नीत्वा राज्ञे समर्पितः // 30 // तेनापि सादरं दृष्टो / गौरवेण धृतः दणं // सादरं प्रीतिवृष्यर्थ-मगयेन निमंत्रितः // 30 // नीतस्तेन निजे गेहे / मद्यपानं च कारितः // मत्तश्च न तदा किंचि-जानेऽहंगतचेतनः // 40 // PP. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः ततो मृत्वा सुरो जातो / भवदीयविमानके // संपादयत सर्वाणि / मंगलानि डुतं दृतं / / // 41 // कालक्षेपो न कर्तव्यः / कार्याणां त्वरिता गतिः // ततोऽन्नयकुमारेण / सर्वमेतन्महीभृते | // 42 // कथितं न भवत्येव / तातायं रौहिणीयकः // अझातेन च किं तेन / मारितेन तपस्वि. २ण्ण ना // 3 // युग्मं // दुःखेन लन्यते तात / मानुष्यं जन्म जंतुना // राजाह रोचते यत्ते / तत्कु. रुष्व यदृचया // 4 // ततोऽजयकुमारेण / स्वभृत्या नशिता यथा // रेरेऽर्धचंद्रकं दत्वा / गृहो. त्वा दक्षिणे करे // 45 // निष्कामयत तं तेऽपि / कृत्वैवं तं बनापिरे / / मुक्तोऽसि मंत्रिणा नद्र। गब तत्सत्वरैः पदैः // 46 // युग्मं / / पुनर्जातमिवात्मानं / मन्यमानोऽय सोऽपि हि // अददद्द. क्षिणे दृष्टिं / वामतः पृष्टतस्तथा // 7 // हुतं पुतं विनिर्गत्य / व्यजनं देशमाश्रितः // ततश्च चिंतयामास / चौरः संवेगमागतः // 4 // युग्मं / / ते धन्या येऽत्र शृएवंति / वचः सर्वजाषितं // यदनिहत एवेह / श्रोतुं मे कर्णयोर्गतं // 4 // जीवितव्याय संजातं / वाणमन्येन नो कृतं॥ नमः श्रीवीरनाथाय / वरितांतरशत्रवे // 50 // सुरासुरनमस्याय / संसारावनिसेतवे / पूर्वापरावि रुघाय / जीवानां शुधिहेतवे / / 51 / / संसारसौधदीपाय / श्रीवीवचसे नमः // यतोऽद्य कष्टयोः / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म गेन / यममुखादिनिर्गतः // 5 // त्रिनिर्विशेषकं // चराचरजगन्नाथः / पुत्रीयितजगत्त्रयः // त्रा. एं मे श्रीमहावीरो / यावजीवमतःपरं // 53 // इति संवेगमापन्नो / जवानिर्वितमानसः // चचा. |ल श्रीमहावीर-पादवंदनहेतवे // 14 // वंदित्वा त्रिजगन्नाथं / निषामः शुष्त ले // भणितं किं जगन्नाथ / ममास्ति व्रतयोग्यता // 55 // अस्तीति जणितस्तेन / शीघमात्मा समर्पितः // जाणितः प्रचणा जाऊ / चित्तशुधिविधीयतां // 26 // अत्रांतरे समायात-श्चतुरंगवलान्वितः // | वंदनाय जिनेंद्रस्य / श्रेणिको मगधाधिपः // 17 // प्रविश्य विधिना तत्र / दत्वा च ब्रामरीत्रयं // | वंदित्वा च महावीरं / निषसादोचितासने // 27 // ततश्च लोकनाथेन / प्रारब्धा धर्मदेशना / / कर्णामृतसमा सारा / संसारोबेदकारिणी // 27 // ततः प्रपेदिरे केचिद् / गृहिधर्म सदर्शनं // अन्ये च शुरूचारित्रं / सफलाजनि देशना // 60 // समयं प्राप्य नृपेन / ततः पृष्टो जिनेश्वरः || रौहिणीयाह्वयो नाथ / कुत्र तिष्टति तस्करः // 61 // प्रकाशयास्य कर्माणि / नामापि प्रकटं प्र. जो // परं निरूपितोऽस्माजि-र्न चासौ दृश्यते दृशा // 6 // उवाच भगवानेष / दक्षिणेन म| माग्रतः / तिष्ठति लीनगात्रोऽसौ / निषमः शुभृतले // 3 // सन्मुखो मोदमार्गस्य | पापकर्म P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / पराङ्मुखः // नैनं प्रत्यशुनं चेतो / विधेयं श्रेणिक त्वया // 64 // शुनाशुनानि चेतांसि / दि. नमध्ये विदेहिनां // जायते विस्मयोऽप्यत्र / न कर्तव्यो महीपते / / 65 / / मोदमार्गप्रपन्नस्य / वात्सव्यं तव संगतं // राजाह कुत्सितं कर्म / सुलग्नं दुर्लनं त्विदं // 66 // धर्मसर्मकार्याणि / 301 कुर्वतोऽस्य सहायकाः // स्वत एव वयं स्वामिन् / युष्मदादेशनोदिताः // 67 // इत्युक्त्वा स्वकरे कृत्वा / गबतागयमंत्रिणा // सगौरवं गृहे नीतो / रौहिणीयकतस्करः // 67 // आतिथेयों क्रियां सर्वा / पादप्रदालनादिकां // विधाय समये सोऽथ / वस्त्रैश्च परिधापितः // 6 // // भोजनांतरका ले च / विश्रांतोऽनयमंत्रिणा // निर्वेदकारणं पृष्टः / वदतिस्म यथास्थितं // 70 // अजयः प्राह जो जऽ / चित्तशुछिपुरस्सरं // प्रव्रज्याग्रहणं श्रेयः / सर्वेषां सुखकारणं // 31 // यदत्र परसंबंधि / चित्तमालिन्यकारणं // अदत्तं स्वीकृतं सर्व / तत्तस्यैव समर्पय // 12 // अज्ञातखामिकं द्रव्यं / तथा विस्मृतनायकं / / मृतनष्टधनं सर्व / तच्च राज्ञे प्रदीयतां // 13 // विशुद्यात्मा ततस्तूर्ण / कुरु धर्म यथोदितं / / प्रतिपन्नमिदं तेन / क्रियया च कृतं तं // 14 // ततोऽनय कुमारेण | कृतनि. क्रमणक्रियः // महामहोत्सवेनैष / वीरनाथेन दीदितः // 79 // ततोऽसौ श्रमणो जातो / गु. P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 धर्म णाजरणऋषितः // सुदुःकरतपश्चारी / सर्वजीवदयापरः // 16 // निःसंगो निर्ममः शांतः / प्रसिघो जगतीतले / रौहिणीयो मुनीशश्च / विजहार यथागमं // 9 // उक्तं च-कूरावि सहावेणं / विसयविसवसाणुगावि होऊण // जिणवयणगावियमणा / तेलोकसुहावना होंति // 70 // दमादिब्रह्मपर्यंत / धर्म कृत्वा सुनिश्चलं // जत्पाद्य केवलझानं / जगाम परमं पदं // 15 // अत्रैव जी. वितं दत्तं / परत्र परमं पदं / रौहिणीयकचौरस्य / श्रीवीरवचसा स्फुटं // 70 // इति रौहिणीयककथानकं समाप्तं // श्रीरस्तु॥ तदेवं श्रीमन्महावीरवर्धमानस्वामिनः सत्कं वचनमाकर्ण्य रोहिणीयकस्य समीहितार्थसंप्राप्तिरनवत, तदन्यस्यापि पित्रादेरेकांते नैवाप्तस्य गुरुस्थानीयस्य लोकद्वयहितं वचः श्रोतव्यं, श्रुत्वा च तदनुसारेण प्रवर्तितव्यं. एवं च वर्तमानानां समस्तसमीहितार्थप्राप्तिरुपजायते पितुर्वचनानुसारतः प्रवर्तमानस्य वसुसारस्येव. अथ कोऽयं वसुसार इत्याशंकायां कथानकं कथ्यते-चव जुवनख्या. तं / गंजीराख्यं महापुरं // अनेकनैगमस्थानं / रम्ये तीरे महोदधेः // 1 // यत्र वेलाकुलं जाति |यानपात्रशतैरट् // शुनसितपटाकीर्णैः / शैलैखि समंततः // 2 // यत्र मुक्ताफलवाताः / शंख PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ "धर्म / वाताश्च निर्मलाः // स्थाने स्थाने विलोक्यते / फेनपुंजा श्वोदधेः // 3 // तत्र राजाजवत् श्री. / मान् / श्रेयोधाम पदं श्रियां // विक्रमाक्रांतभूपीवः / सिंहविक्रमसंज्ञितः // 4 // अपरित्यक्तमर्याः दो / वाहिनीशतसेवितः // अनेकगुणरत्नौष-युक्तः पतिविांगसां // 5 // श्रेष्टिवर्योऽजवत्तत्र / 303 श्रेष्टकार्यविधायकः // वसुर्नाम्ना यशोधामा / विश्वश्रीकुलमंदिरं // 6 // सदाचारो गुणाधारो / धी. रो धर्मपरायणः // कृती सत्यप्रतिज्ञश्च / शुचिर्षीमान सतां मतः // 7 // युग्मं // वसुकांता जनी तस्य / जनानंदविधायिनी // प्रीतिपात्रं गुणक्षेत्रं / दानदाक्षिण्यमंदिरं // 7 // तयोर्बुजानयोः सौ. ख्यं / शब्दादिविषयोजवं // कालक्रमेण संजातः / सत्पुत्रस्तुष्टिकारकः // // महामहोत्सवेनाथ / तस्य नाम प्रतिष्टितं // वसुसार इति ख्यातं / निःशेषैवैधुनिर्मदा // 10 // यथासौ वर्धते बा. लो। लाब्यमानी यथेप्सितं // संपद्यमाननिःशेष-समीहितमनोरथः / / 11 / / कालक्रमेण पि. त्रासौ / ग्राहितः सकलाः कलाः॥ यौवनं च समारूढ-स्तरुणीजनमोहनं // 15 // समानकुल शीलायाः। कन्यकाया महर्डितः / / वसुधरेतिसंझायाः / स पित्रा ग्राहितः करः // 13 // अथैवं | परमप्रीत्या / साध पुत्रेण तिष्टतः // श्रेष्टिनो वसुसंज्ञस्य / वव्रजुस्विासराः // 14 // अन्यदा श्रे P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका धर्म ष्टिना पुत्रो / वृष्भावमुपेयुषा // शिदितः पेशाक्य-रेवं पुत्रहितैषिणा // 15 // यथा वत्स / | सदा काल / कार्या जक्तिर्जिनेश्वरे / सेव्यास्तदुक्तसिखांत-वेदिनः साधवः सदा // 16 // श्रो | तव्यं च वचो जैनं / हितं पथ्यं तदंतिके // तथा जीवदया कार्या / वार्या दुर्जनसंगतिः // 17 // वक्तव्यं च वचः सत्यं / त्याज्यं चौर्य च दूरतः॥ पारदार्य परित्याज्यं / जाव्यं नात्यंतलोभिना // / // 17 // न चोक्तव्यं निशायां च / मांसमद्यादिकं तथा // तथा पुत्र विनीतेन / जाव्यं गुरुजने त्वया // 15 // दाक्षिण्यं च सदा कार्य / सर्वस्वजनबंधुषु // इत्यादि श्रेष्टिनो नित्यं / शिदयतः म्वनंदनं // 20 // वसुसारं गुणाधारं / गतः कालः कियानपि // अन्यदा च शरीरेऽस्य / व्याधिर्जातः सुदारुणः // 21 // दुःसाध्यः सर्व वैद्यानां / ततः श्रेष्टी व्यचिंतयत् // अहो मदीयमत्यंत / संजातं विधुरं वपुः // 22 // नाधुना मुच्यते मृत्योः / करोमि स्वहितं ततः // ददामि निजकं वित्तं / धर्मस्थाने यथोचितं // 23 // चतुर्जिः कलापकं / संजापयामि निःशेष-बंधुमित्रजनं निजं // कुटुंबं च यः थास्थाने / सर्व संस्थापयाम्यहं // 24 // तत्वं च वसुसारस्य / समाख्यामि वसूजवं // श्यालोच्य PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 धर्मः | निजे चित्ते / संजाते व्यजने गृहे // 25 // वसुना वसुसारस्य / कर्णे तवं निवेदितं // क्रमाग समता मया मुक्ता / लक्ष्मीवत्स तव गृहे // 26 // चंचलैषा स्वजावेन / जवंतं यदि मुंचति // तदा भूमिगृहस्यांत-रुद्घाट्या मंजूषा त्वया // 27 // तदंतलिखितं पत्रं / मयैवास्ते सविस्तरं // तदा दाय रहः स्थाने / वाचनीयं शनैः शनैः // 20 // तदर्थो हृदये धार्यः / कर्तव्यं च क्रमागतं // न. पदासपरो लोको / यत्किंचन वदेत्पुनः // 27 // तद्दचो हृदये नैव / कर्तव्यं हितमिलता / प्रति पन्नमनेनापि / तहवनं तथैव च // 30 // युग्मं // सुपुत्राणां सुशिदाणां / नाप्तवाक्ये विचारणा॥ ततोऽसौ दर्शितो राज्ञः / स्वपदे च निवेशितः // 31 // बडो नालतले पट्टो / दत्तं छत्रं महीनु. जा // प्रथमासनिको जातः / सर्वेषां वणिजामयं // 32 // परिवारोऽपि संतुष्टः / पैत्र्यं पदमघिष्टितं // वसुना वसुसारस्य / दत्ता शिदा यथोचिता // 33 // ततः स्वधर्मकर्माणि / चकार चतुराशयः // अव्यबीजं विधानेन / सप्तक्षेत्र्यां नियोजितं / / 34 // ततः समुध्धृतं शल्यं / दमितदामितं कृतं // कृता देवगृहे पूजा-ऽमारिश्वोद्घोषिता पुनः // 35 // निर्ममत्वं घृतं चित्ते / पंचधाराधना कृ | ता / सर्वाहारनिरोधश्च / स्वीकृतो गुरुसादिकः / / 36 // धर्मध्यानसमारूढो / मृत्वा स्वर्ग जगाम P.P.Ac: Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 धर्मः सः // विधाय मृतकार्याणि / स्वपितुर्बधुनिः सह // 37 // गतशोकः स्वकार्याणि / कालेनासौ व्य. का चिंतयत् / / सम्मतः पुरलोकस्य / नृपस्यापि स सम्मतः // 30 // सम्मतो राजलोकस्य / बंधुवर्ग स्य सम्मतः // गुणानुरागतो रक्ता-स्तशुणग्रहणोद्यताः // 30 // त्रिनिर्विशेषकं // वसुसारमम न्यंत / वसुसारमिति प्रजाः // एवं सरति संसारे / ह्यतराये पुरा कृते // 40 // समीपमागते लक्ष्मी जगाम तस्य मंदिरात् // परावृतिः समायाता / दारिद्येण समन्विताः // 1 // युग्मं / / संप्राप्यावसरं को वा / जूंजते न महीतले // सानुकूले विधावासी-दनुकूलं नृपादि यत् // 42 // प्रतिकू ले च तत्सर्व / वर्तते मे प्रतिकूलं // एवं विषाणचित्तेन / वसुसारेण चिंतितं // 43 // अहो वि. धिप्रसादेन / दृष्टं जन्मयं मया // पुरा धनेन संयुक्तं / सांप्रतं धनवर्जितं // 44 // जात्यादिगु. पसंपूर्ण / परमार्थन वर्जितं // तृणादपि लघु लोको / मन्यते निर्धनं जनं // 4 // जात्यादि निर्गुणैर्मुक्तं / परलोकसमाश्रितं // मेरोरप्यधिकं लोको / मन्यते सधनं जनं // 46 // दीणोपा येन तेनेदं / संस्मृतं पितृगाषितं // उद्घाटिता च मंजूषा / पत्रकं स्वकरे कृतं // 4 // वाचितं | च रहःस्थाने / मंदनादं प्रमोदतः // हंत लब्धो मयोपायः / सामग्री तस्य दुर्लना // 4 // स्व. P.P. Ac, Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | स्त्यस्ति गौतमो हीपः / समुद्रांतर्महालयः / / जलाविलो महाकलः / सुरजीणां समाश्रयः // 4 // क्षेत्रानुनावतस्तत्र / तृणानामनुजावतः // अमिसंपर्क तस्तेषां / रत्नं हि गणं नवेत // 50 // यानपात्रमतो भृत्वा / नस्मनस्तत्र गम्यते // वितीर्यते च सर्वत्र / नृतले भस्म रिशः // 11 // न. क्तं तत्र समागत्य | निषीदंते गवां गणाः // तद्दिष्टां गणिकां कृत्वा / वियते यानपात्रकं // 5 // | निजस्थाने समागत्य / नियंते च गृहापणाः // समये चामिसंपर्का-आयंते रत्नराशयः // 53 // हंत तावदुपायोऽयं / सामग्री दुर्लना पुनः // बुध्यस्ति विनवो नास्ति / वाणिज्यं क्रियते कथं // | // 14 // एवमुद्घोषयामास / प्रत्यहं शून्यमानसः / / पुररथ्यासु सर्वासु / राजमार्गेण संततं // 15 // | पुरान्निर्गम्यमानेन / ह्यन्यदा धरणीभृता // दृष्टः पृष्टश्च तेनापि / पठितं नृपतेः पुरः // 26 // हंत लब्धो मयोपायः / सामग्री तच्च दुर्खभा॥ बुध्यस्ति विनवो नास्ति / वाणिज्यं क्रियते कथं // 7 // राजाह कियता कार्य / श्रेष्टिपुत्र धनेन ते // सोऽवक्शतसहस्रेण / दीनाराणां महीपते // 27 // दत्तो नृपेन लदोऽपि / गृहीत्वा गृहमागतः // गमनार्थ. समारब्धा / सामग्री कर्तुमंजता // 27 // | संबलानि विधीयते / नानारूपाणि चरिशः // जलंधनादिसामग्री / सर्वापि प्रगुणीकृता // 6 // . P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 धर्म | धीवराश्च समाहृता / पृष्टाः प्रीतिपुरस्सरं // जानीय गौतमं दीप-मूचे तैर्जानीमो वयं // 61 // / होता परं निर्मानुषो दीपः। किं गतैस्तत्र साध्यते // श्रेष्ट्याह किं विचारेण / गृह्यतामीप्सितं धनं // "| // 6 // स्वीकृतं धीवरैः सर्व / पोतोऽपि प्रगुणीकृतः // भ्रियते नस्मनांडेन / लोकाश्वोपहसंति तं // 63 // साधके तिथिनदात्रे / पूजयित्वा महोदधि // सोऽथ पोतं समारूढो / मुक्तः पोतोऽपि धी. वरैः // 64 // वेगेन गंतुमारब्धः / पृष्टतः पवनेरितः // मासैः कतिपयैरेव / हीपं संपाप गौतमं // // 65 // मुक्तश्च नगरस्तत्र / पोतः स्थिरतरीकृतः // विझतो धीवरैः श्रेष्टी। दीपोऽयं गौतमानिधः // 66 // पोतादुत्तार्य तत्राथ / राशयो जस्मनः कृताः / विकीर्ण सर्वतस्तच्च / गतास्ते वासवृमिषु // 67 // यथास्थानं गते लोके / श्रेष्टी जातो निराकुलः // एकं गणमेकांते। दग्धं प्रत्ययहेतवे // 6 // पर्यायांतरमापन्नं / जातं रत्नमनुत्तमं // ततः संजाततोषेण / छगणानां बजाः कृताः // // 65 / / शोषितास्तापयोगेन / भृतः पोतः समंततः // समये स्वयमारुह्य / मुक्तः पूजापुरस्सरं / / // 70 // गरुत्मानिव वेगेन / निज स्थानमुपागतः // मुक्ता नंगरा मिलितो। लोकः सर्वोऽपि | कौतुकी // 11 // वसुसारोऽपि वेगेन / राजांतिकमुपागतः // वद श्रेष्टिन किमानीतं / गणानीति PP.AC.Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 धर्म | जल्पितं // 72 // अंतःप्रहसता राज्ञा / प्रकाशमुदितं वचः // नलुक्लमुत्करं जांमं / कुरुष्व क्रयः / विक्रयं / / 73 // महाप्रसाद युक्त्वा / वमुसारो गतो गृहं // पोतादुत्तार्य सर्वाणि / मृत्यकर्मकरै| नरैः॥ 14 // गणानि गृहस्यांत-र्मुमोच वसुनंदनः॥ हदि प्रमोदसंयुक्तो / हस्यमानो जनै स्तथा // 35 // जस्मनां महामूल्यं / नीतमेतेन गबता // बागबता समानीतं / प्रतिनांमं करी षकं // 16 // अहो वाणिज्यकौशल्य-महो बुधिरनिंदिता // दत्तो निजे कुलेऽनेन / दारिद्र्यस्य जलांजलिः // 9 // इत्येवं हसते लोको। गृहेऽपि स्वजना निजाः // श्यामितास्या वदंत्येवं / मा विनाशय मंदिरं // 9 // छगणानां बहिः स्थानं / कर्तुं पुत्रक संगतं // न शक्यते मुख धर्तु लोकानां हसतां बहिः // 90 / / मौनस्थितेन तेनापि / कर्तव्यं सकलं कृतं // द्विगुणं वेतनं दत्वा / भृत्यवर्गो विसर्जितः // 17 // गृहशालापणाः सर्वे / कृतास्तालकरदिताः // जट्पन्नुपेदितो लोकः / पत्रकं पुरतः कृतं // 7 // ... अन्यदा नक्तमेकांते / कृते गणपुंजके / ज्वलज्ज्वलनसंपर्का-दत्नीचते मनोरमे // 1 // | स्थालकं रम्यरत्नानां / भृत्वा पाय ढौकितं // पृष्टेन कथितं सर्व / रंजितो हदि नृपतिः // 7 // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / मुडा राजवशा दत्ता / महामंत्रिपदे कृतः // सम्मतः सर्वलोकानां / यथा शरदि चंद्रमाः // 3 // / सुकृतं तत्कृतं तेन / यज्जटिपतं तथैव तत् // अमात्यपदमारूढः / परं राजायते गुणैः // 4 // सर्वशासनासक्तो / भक्तः सर्वझपादयोः // सुसाधुपुरतः शुध-सिघांतश्रवणे रतः // 5 // का. लमुलंघयामास / धर्मस्थो वसुसारकः / अयं चोपनयः कार्यः / श्रेष्टी तीर्थकरोपमः // 6 // वसु. सारसमः संघः / पत्रकं च जिनागमः // दीनारलदतुल्यं हि / मानुषत्वं जगुर्जिनाः // 7 // मू. लमेतदशेषाणा-मुत्तरोत्तरसंपदां // जस्मजांमसमं ज्ञेय-मशुचीदं कलेवरं / / // अविवेको महासिंधुः / सर्भः पोतसन्निनः // दीपोपमश्च विज्ञेयः / प्रायः सजुरुसंगमः // 7 // शुजध्यानं ज्वलदह्निः / कर्म गोमयसन्निभं // तद्दाहे धर्मरत्नानां ! झानादीनां समुद्भवः // 70 // स्वर्गापव र्गसौख्यानि / भुज्यते तत्प्रसादतः // एवमुपनयो ज्ञेयो / दृष्टांतेऽत्र विशारदैः // 1 // तदेवं व. सुसारस्य / कुर्वाणस्य पितुर्वचः // जाता समीहिताऽशेष-कल्याणवरमालिका // ए // ति व. सुसारकथानकं समाप्तं // तदहो रौहिणीयकचौरस्य वक्तव्यतां श्रुत्वा वसुसारस्य श्रेष्टिनंदनस्य च दृष्टांतं निशम्य निः Jun Gun'Aaradhak Trust PP.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका यिनि स्वर्गा 311 धर्मः / शेषरागादिदोषशत्रुसंघातविघातकारिण्यपारसंसारपारावारागाधमध्यनिमजांतुसंतानसमुत्तरणविधा | यिनि स्वर्गापवर्गसौख्यसंदोहसंपादके श्रीसर्ववचने तथैकांताप्तवचने च श्रघानं विधेयं, तदनुसारेण च सदनुष्टाने प्रवृत्तिः कार्या, चं च कुर्वतां जव्यानां व्युबिद्यते रागादयः, दीयंते क्विष्टकर्मा णि, प्रवर्धते पुण्यप्रकृतयः, सिध्यंते सकलसमीहितानि, ततश्च निरतिचारचारित्रसंपत्त्या सकलकर्मदायलदणो मोदः प्राप्यत इति. तथा यदुक्तं-सदाचारप्रमत्तानां / मतमेकांतशिदणं // इति त. दुदृष्टांतदारेणाह // मूलम् / / अत्रार्थ श्रेणिको ज्ञात-मभयश्च महामतिः // धर्मदृढमना बाब्यो / द्विती. यः स्थिरकारकः // 1 // व्याख्या-धर्मे सम्यक्त्वादिमूलगुणोत्तरगुणरूपे पुण्यस्कंधे दृढमना निश्च लचित्त आब्यः श्रेणिकान्निधानो नृपः, द्वितीयस्तथैव पुत्रोऽनयकुमारनामा स्थिरकारको धर्मे च. लचित्तानां स्थैर्यसंपादकः. झाते च यथाक्रममिति-समस्ति मगधालंकारकारकं साधुसाध्वीश्रावकश्राविकाचतुर्विधसंघपदप्रचारालंकृतत्रिकचतुष्कचत्वरं राजगृहं नाम पुरखरं, तत्र श्रीमन्महावीरपादपअमधुकरः दायिकसम्यक्त्वदर्शनी जिनशासने निःप्रकंपमानसो हैहयान्वयसंनवः श्रेणिको नाम | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म महाराजोऽऋत्, स चान्यदा सौधर्मदेवलोके सुधर्मायां सजायां शक्रसिंहासने आसीनेनानेकसुर- | का कोटीपरिवृतेन शक्रेण प्रशंसितः, अहो याहशी श्रेणिकस्य नैपॅथे प्रवचने निश्चला नक्तिः सुरैरपि दोजयितुमशक्या न तादृश्यन्यस्य. एतच्च समाकायकः सुरः शक्रवचनमश्रद्दधानो राजगृहनगरमाजगाम. कृत्वा च वैक्रियं साधुरूपं नगरनिर्गमासन्ने महाहदे जालकरो मत्स्यान् जग्राह, स च तेनांतिकं गबता श्रेणिकेन ददृशे, अहो शारदीनशशिकरसंकाशं सर्वशासनमेष मलिनीकरोती. ति वितयं परिमितसहायः स तत्समीपमगमत, जणितश्चासौ राज्ञा जो नद्र किमिदं क्रियते? ते. नोचे मत्स्यग्रहणं, किमर्थ ? संयमोपग्रहार्थ, नास्ति मे कंबलः, तेन च विना प्रदीपप्रनाविद्युहारि. धारासचित्तरजश्च निवारयितुं न शक्यते, मत्स्यान वीथ्यां विक्रीय तहेननेन कंबलं गृहीष्यामि. रा. झोक्तमलमनेन दुर्व्यवसायेन, अहं ते कंबलं दास्यामि, प्रतिपन्नमनेन, दत्तश्च राझा तस्मै कंबलः. ततो राज्ञा हट्टमार्गेणापन्नसत्वा काचित्संयती प्रत्यापणं कपर्दकान याचंती दृष्टा, पृष्टा चार्य ! किं क रोषि? तयोक्तं निश्चिंतस्त्वं परपीमां न जानासि, गर्नवत्यहं, प्रसवो नविता, तत्र च घृतगुडादिना / प्रयोजनं, तच्च कपर्दकैर्विना न संपद्यते, तदर्थ चायमारंभः. राझोक्तमहं ते सर्व करिष्यामि, बाग PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradrak Trust
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | मम गृहे, अागता, धृता च विविक्ताश्रये, प्रसूता देवमायया, कारित नभृताप्तस्त्रिया सूतिकर्म, | स्वयमपि समीपस्थो न कस्यापि प्रवेशं ददाति. प्रयुक्तावधिना च शातं देवेन, यादृशोऽयं सुरस्खा मिना वर्णितस्तादृश एव महात्मायं, ततोऽसौ संयतीस्वरूपमुपसंहृत्य चलकुंम्लाभरणऋषितशरीरो | देवो बच्व, थवादीच यादृशस्त्वं सौधर्मे शक्रेणानेकसुरसमदं निश्चलणक्तिः श्रेणिकः सर्वधर्म देवेनापि चालयितुमशक्यस्तत्सत्यमेव, नात्र विचारः, तुष्टोऽहं तावद् गृहाण ममाष्टादशसरमष्टाद. शचक्रं च हाररत्नं गोलकयुगलं च, एवं तदुनयमपि दत्वा देवलोकं जगाम देवः, श्रेणिकोऽपि प्रीतिपात्रमिति कृत्वा हाररत्नं चेक्षणायै ददौ, गोलकयुगलं च सुनंदाय, तया च क्रोधानलदंदह्यमा नचित्तया गोलकयुगलं सजास्तंने प्रस्फोटितं, एकस्माकोलकात्कुंडलयुगलं विनिर्गतं, हितीयाच दे. वदुष्यवस्त्रयुगलं, प्रहृष्टचित्तया च गृहीतं सुनंदयेति गतं श्रेणिकशातं. अधुनाजयकुमारझातमुच्यते बच्वं दुर्गतः कोऽपि / पुरे राजगृहानिधे // निःसंतानो निराधारो / निदाचरशिरोमणिः // | // 1 // काष्टभावहः कापि / तृणजारवहोऽपि च // जलाहरणकारीति / लोको वक्ति यहवया // // 2 // कंडकः पाशकश्चैव / पादपदालकस्तथा // कुकर्म कुरुते सर्व / पुरे तत्र गृहे गृहे // 3 // Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | स्तश्च विहरन ग्रामा-नुग्रामं शिष्यसंयुतः // धर्मधामा दयासारो / विश्रुतः श्रुतकेवली // 4 // / शिष्यः श्रीवीरनाथस्य / पंचमो गणनायकः // राजगृहे समायातः / परोपकृतिहेतवे // 5 // युग्मं / / अवग्रहमनुझाप्य / तस्थौ तत्र गणाधिपः // वंदनार्थ समायाता / राजा पौराश्च चक्तितः // 6 // 314 प्रारब्धा देशना रम्या / हृदयानंदकारिणी // पपुः कर्णपुटैः सर्वे / पीयूषमिव देहिनः // 7 // य. त्रांतरे समायातः / कांतारात्काष्टवाहकः॥ काटनार दितौ दिप्त्वा / चिंतयामास मानसे // 7 // नेहलोको न वा लोकोऽपरोऽपि मम विद्यते // अजागलस्तनस्येव / मम जन्म निरर्थकं // 7 // एवं वितळ स रंको / बंदनार्थ समागतः // वंदितो गणभृद्भक्त्या / श्रुतो धर्मस्तदोस्तिः // 10 // नावितो मानसे स्वस्य / दयोपशमयोगतः // प्रवर्धमानसंवेगः / प्रोवाच गणनायकं // 11 // यूयं नाथा अनाथानां / विधायानुग्रहं मम // यद्यस्ति योग्यता मह्यं / तदा दीदा प्रदीयतां // 1 // नव्योऽयमिति विज्ञाय / दीक्षितस्तरदाणादसौ // जग्राह द्विविधां शिदा / ग्रहणासेवनामिकां // // 13 // गुरूपदेशतस्तत्र / विजहार गृहे गृहे // शक्तपानकृते नित्यं / गीतार्थमुनिभिः सह // / // 14 // काटनारवहो दारि / तृणनारवहोऽपि च // कंमकः पीशकश्चैव / पादपदालकस्तथा / / Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 धर्मः / // 15 // इत्यादिपटुवाक्यानि / जनों जट्पति नर्मणा / बीतिकथनं चक्रे / गुरुभ्यो रंकशिष्य. कः // 16 // गुरुनिश्वाजयोऽन्माणि / विहर्तारो वयं प्रगे। अभयोऽप्याह नो पूर्णो। मासकल्पः किमुत्सुकाः // 17 // कथितं कारणं तेन | जद्रं जावीति जटिपतं // प्रातरेव समुबाय / पुंजिता राजवर्त्मनि // 10 // रत्नानां कोट्य स्तिस्रो / घोषितं मिडिमेन च // नो शृएवंतु जनाः सर्वे / ह्य जयस्य प्रनाषितं // 15 / / युग्मं / लन्यंते कोटयस्तिस्रो / वस्तुत्रयविसर्जनात // श्रुत्वेदं मिलिता लोकाः / सर्वेऽपि धनवांच्या // 20 // किमत्र कथ्यतां वस्तु / वर्जनीयं धनार्थिना // मंत्रिणा न. णिता लोकाः / सावधानैर्निशम्यतां // 21 // पानीयं न च पानीयं / यावजीवं सचेतनं / / अंग नावह्निसेवा च / वर्जनीया प्रयत्नतः // 22 // श्रुत्वेदं विरतो लोको / यातो धनपराङ्मुखः // य. त्रेदं त्रितयं त्याज्यं / तत्र किं रत्नराशिनिः // 3 // रंकसाधुः समाहृतः / प्रोचे चाजयमंत्रिणा // जलादित्रितयं त्यक्तं / त्वया किं नेति कथ्यतां // 24 // यावजीवं मया त्यक्तं / द्रव्यतो नावतोऽ. पिच // यद्येवं ते मया दत्ता-स्तिस्रोऽपि धनराशयः // 25 // कामनोगप्रमुक्तस्य / किं कार्य र | लराशिभिः // रत्नराशित्रयत्यागी। रोरः कथमयं जनाः // 26 // धन्यश्च पुण्यवानेष / वंदनीयो Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | महात्मभिः // पूजनीयो विशेषेण / सर्वजीवाभयंकरः // 27 // शिष्यः स्थिरीकृतो धर्म / ह्यजयेन / सुबुधिना // हसन्निवास्तिो लोकः / कलाकौशलशालिना // 20 // इति धर्मस्थिरीकरणेऽजयकु. मारदृष्टांतः // पूर्वजवान्यासादेव प्राणिनस्तहासवासिता जायंते, एतदेव दर्शयन्नाह // मूलम् ।।-तिलानां यादृशो वास—स्तैलस्यापि च तादृशः // एवंविधा च संगीता / जिनोधिर्भवांतरे // 1 // व्याख्या-तिलानां धान्यविशेषाणां यादृशो वासो वासना, तैलस्यापि तिलविकारस्यापि तादृश एव तत्प्रकार एव, दार्टीतिकमाह-एवंविधा चैतत्प्रकारा संगीता प्रतिपादिता जिनरहोिधिः प्रेत्यजिनधर्मावाप्तिनवांतरेऽग्रेतनजन्मनि. // 1 // अत्रैवार्थ दृष्टांतमाह // मूलम् ।।-चौरयुग्ममिह झातं / वासनाविषये मतं / एकस्य सुलगा बोधि-हितीयस्य च दुर्लजा // 1 // व्याख्या-चौरयुग्मं चौरद्वंदमिह प्रस्तुते झातमुदाहरणं वासनाविषये संस्कार गोचरे मतं संमतं, एकस्य गुणबहुमानिनः सुलजा सुप्रापा बोधिर्जिनधर्मप्राप्तिः, द्वितीयस्य गुणमसरिणो दुर्लना दुःप्रापा बोधिरिति वर्तते. // 1 // चौरयुग्मज्ञात वाह-हाभूतां नरौ कौचिदन्योन्यं दृढसौहृदौ / युवानौ साहसोपेतौ / स्वचौर्यबलगर्वितौ // 1 // जोगलब्धौ समस्तेला Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः पूरकडव्यवर्जितौ // तौ च चौर्य व्यधासिष्टां / जोगवांगविमंबितौ // 2 // दंम्पाशिकलोकेन / सं. / टीका | प्राप्तावन्यदा तकौ // नीयमानौ च तो तेन / वध्यस्थानं तपस्विनौ // 3 // दृष्टवंतौ मुनीन्मान्यान्मान्यमानवसंहतेः // साधूनां सस्त्रियां दृष्ट्वा / तयोरेको व्यचिंतयत् // 4 // अहो धन्यतमा एते / मुनयो विमल क्रियाः // स्वकीयगुणसंदोहा-ज्जगतां पूज्यतां गताः // 5 // वयं पुनरधन्यानामधन्या धनकांदया // विदधाना विरुधानि / वध्यतां प्रापिता जनैः // 6 // चौर्येणोपहतात्मानो। यास्यामः कां गतिं मृताः // ही जाता दुःस्वजावेन / लोकदयविरोधकाः / / 7 // तदेवं साधु सा. धूनां / वृत्तं वारितकल्मषं // विपरीतमतोऽस्माक-मस्मात्कल्याणकं कुतः // 7 // अन्यः पुनरुदासीनो / नवतिस्म मुनीनजि // गुणिरागादवापैको / बोधिबीजं न चापरः // // ततस्तनुकषाय खा-दानशीलतया च तौ // नरजन्मोचितं कर्म / लब्धवंतावनिंदितं // 10 // मृत्वा च तौ समुत्पन्नौ / कौशांब्यां पुरि वाणिजौ // जातौ चानिंदिताचारौ / वणिग्धर्मपरायणौ // 11 // जन्मांत रीयसंस्कारा-दाबालत्वात्तयोरजत् // अत्यंतमित्रतालावो / लोकाचर्य विधायकः // 12 // रोचतेच | यदेकस्य / तदन्यस्यापि रोचते // ततो लोके गतौ ख्याति-मेकचित्ताविमाविति // 13 // ततः Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म कुलोचितं कर्म / कुर्वतोर्याति वासराः // अन्यदा जुवनानंदी / प्राप्तस्तत्र जिनेश्वरः // 14 // नः | टीका गवान श्रीमहावीर / ईदवाकुकुलनंदनः // वामी रैजनसंताप-शमनॅनोदसन्निनः // 15 // युग्मं // विदधुस्तस्य गीर्वाणा / व्याख्यामि मनोहरां // तत्रासौ धर्ममाचख्यो / सनरामरपर्षदि // 16 // .. 310 तमागतं समाकार्य / कौशांबीवासिनो जनाः॥ राजादयः समाजग्मु-वदितुं तत्पदांबुजं // 17 // तावपि श्रेष्टिसत्सूनू / कुतूहलपरायणौ // जनेन सार्थमायातौ / जिननायकसन्निधौ // 10 // जिनस्तु देशयामास / मोदमार्ग सनातनं // सत्वानां सर्वकल्याण-कारणं करुणापरः // 17 // त. तस्तयोर्वणिक्सूनो–रेकस्य तज्जिनोदितं // श्रठानमार्गमायाति / भाव्यते च स मानसे // 20 // स्फारादो मस्तकं धुन्वन् / कर्णपर्णपुटार्पितं // रोमांचितः पिबत्युच्चै–र्जिनवाक्यं यथाऽमृतं // 21|| | तदन्यस्य तदा जाति / वालुकाकवलोपमं // अन्योन्यस्य च तो जावं / लदयामासतुस्तरां ॥श्शा व्याख्याभुवः समुबाय / जग्मतुर्नवनं निजं // तत्रैको व्याजहारैवं / वातस्त्वं नावितः किल // 3 // जैनवाचा न चाहं जो-स्तदत्र किमु कारणं // एकचित्ततया ख्याता-वावां लोके श्यच्चिरं // / // 24 // युग्मं / इदानीमत्र संजातं / विजिन्नं चित्तमावयोः // तदत्र कारणं किं स्या-दन्यो व Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.GunratnasuriM.S.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 धर्मः / क्तिस्म विस्मितः // 25 // सत्यमेव ममाप्यत्र / विकल्पः संभवर्तते // केवलं केवली नूनं / निश्चः / यं नः करिष्यति // 56 // स एव प्रनितोऽत्रार्थे / तद्यावः श्वस्तदंतिके // एवं तौ निश्चयं कृत्वा / | प्रातर्यातौ जिनांतिके // 27 // युग्मं // पप्रबतुस्तमाराध्य / विनयेन स्वसंशयं // सोऽप्युवाच पुरैकेन / साधवो वां प्रशंसिताः // 2 // न चान्येन तदेतस्य / जातं बीजस्य सत्फलं / सद्धोधे पुनरन्यस्य / निर्वाजत्वेन नानवत् ॥श्णा! एतां पूर्वगवां सेवां / जिनेनोक्ता सविस्तरां // निशम्यैकस्य संजातं / वजातेः स्मरणं दाणात् // // 30 // ततोऽसौ प्रत्यये जाते / जातः संवेगजावितः // जावितश्च जिनोद्दिष्टं / प्रपेदे शासनं शुन्नं / / 31 // तत्प्रतिपत्तिसामर्थ्या-सुनकर्मानुन्नावतः // सिधिं यास्यत्यसौ काले- ऽपरः संसारमेव हि // 35 // ननु किमित्येकः सुलभवोधिको जातो नेतर इत्याद // मूलम् ।।-सर्वदा मानसे येषां / गुरुनक्तिर्गरीयसी / पुण्यानुबंधिपुण्येन / तेषां जन्मेह गीयते // 1 // व्याख्या-सर्वदा नित्यं मानसे चित्ते येषां पुण्यप्राणिनां गुरुजक्तिधर्माचार्येतिकर्त व्यतालदाणा गरीयसी महती पुण्यानुबंधिपुण्येन कुशलानुबंधिकर्मणा, तेषां जन्मिनां जन्म जाति Jun Gun Aaradhak Trust P.P.A.Gunratnasuri M.S.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म रिह जगति गीयतेऽनिधीयत इति. // 1 // सांप्रतं पापानुबंधिपुण्यवतां लदाणमाहटीका // मूलम् ॥-यौदासीन्यं गुरौ येषा-मृध्यादि च विलोक्यते / / पापानुबंधिपुण्येन / तेषां जन्म निगद्यते // 1 // व्याख्या-औदासीन्यमुदासीनता गुरौ धर्माचार्य विषये येषां जीवानामख्यादि च विलोक्यते, संपदादि च दृश्यते, पापानुबंधिपुण्येनाकुशलानुबंधिकुशलकर्मणा तेषां दे दिनां जन्मोत्पत्तिलदाणं निगद्यते प्रतिपाद्यते. // 1 // सांप्रतं पापानुबंधिपापवतां लदाणमाह-- // मूलम् // अचक्तिर्मानसे येषां / गुरौ भवति जुयसी // पापानुबंधिपापेन / तेषां जन्मे ति लक्ष्यते // 1 // व्याख्या अजतिर्मुरुकर्तव्यतापरिहारलक्षणा मानसे हृदये येषामपुण्यवत गुरौ धर्माचार्य विषये न्यस्यतिशयमहती पापानुबंधिपापेनाकुशलानुबध्यकुशलेन तेषां पापात्मानां जन्मोत्पत्तिरित्येवं झायत इति. // 1 // गुरुन्नक्तिर्नवनिः कर्तव्येति प्रतिपादिताः संतो ये धृष्टोत्तरैस्तां शिथिलयंति तान् श्लोकहयेनाह // मूलम् ।।-पूर्व कृता करिष्यामः / सांप्रतं व्याकुला वयं // गुरु जक्तिंपति प्रोचु-ये तेषां न | नु विस्मृताः // 1 // कालारात्रिर्यकारूढा / अविज्ञातसमागमा // समाप्यते दणादेव / यस्यां का. Jun Gun Aaradhak Trust "P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म र्यपरंपरा // 2 // व्याख्या-पूर्व कृता पश्चात्काले विहिता, करिष्याम अागामिनि काले विधास्या मः, सांप्रतं वर्तमानकाले व्याकुला गृहव्यापारपरंपराकरणसमाकुलमानसा गुरुजक्तिं धर्माचार्येतिक र्तव्यतांप्रति लक्ष्यीकृत्य प्रोचुरुक्तवंतो ये केचन गुरुकर्माणस्तेषां ननु निश्चितं विस्मृता स्मृतिपथमतीता, का ? कालरात्रिमरणदपा, या काचिछूटा जगति प्रतीता प्रसिधा, अविज्ञातसमागमा अ. विज्ञातोऽलदितः समागमः समागमनं यस्याः सा तथा, समाप्यते निष्टां याति दाणादेव जटित्येव यस्यां कालरात्रौ कार्यपरंपरा समस्तप्रयोजनपछतिरिति. अमुमेवार्थमुपसंहरनाह // मूलम् ॥-किंबहुना विचारेण / यदि कार्य सुखैर्जनाः // तत्सर्वकुग्रहत्यागा-गुरुजक्ति विधीयतां // 1 // व्याख्या-किं ? न किंचिरहुना प्रजूतेन विचारेण जल्पेन ? यदीत्यज्युपगमे, कार्य प्रयोजनं सुखैः सातैर्जना लोकास्तत्तस्मात्कारणात्सर्वकुग्रहत्यागात्समस्तकुबोधपरिहारेण गुरु नक्तिधर्माचार्यसेवाकरणलक्षणा विधीयतां क्रियतामिति. ननु किमित्येवं गुरुनक्तेर्माहात्म्यमुपवर्यते ? उच्यते गुरूणां दुःप्रतीकारत्वात, उक्तं च-दुःप्रतिकारौ माता-पितरौ स्वामी गुरुश्च लोके ऽस्मिन् // तत्र गुरुरिहामुत्र च / सुदुःकरतरप्रतीकारः // 1 // आगमेऽप्युक्तं-तिएहं दुप्पडियारं स. Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.GunratnasuriM.S.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका 3 धर्म | मणानसो, तं जहा-अम्मापिजणो जट्टिस्स धम्मायरियस्स संपालवियणं, केश पुरिसे अम्मापि- / - यर सयपागसहसपागेहिं तेल्लेहिं अप्भिंगित्ता सुरहिणा गंधणं नवट्टित्ता तिहिं जदएहिं मजा. वेत्ता सालंकारसियं करेत्ता मणुनथालीपागसुखै अठारसवंजणाजलं गोयणं गोयावेत्ता जाव. ज्जीवं परिवर्मिसियाए परिघट्टेका, तेणवि तस्स अम्मापिनस्स दुप्पमियरं, बहेणं सेयं अम्मापि. यरं केवलिपन्नत्ते धम्मे बाधवतित्ता परूवश्त्ता ठगवतित्ता जवति, तेणावि नो चेव अम्मापिनस्स सुप्पडियरं जावर. समाणालसो केश महठे दरिदं समुक्कसिङा, त तेणं से दरिद्दे समुक्किठे समाणे पना पुरं च णं विजलप्नोगसमिछिसमं नागएयावि विहरेङा, त तेणं से महठे अन्नया कया दरिद्दी हृयमाणे तस्स दरिदस्स अंतियं हवमागळेजा, त तेणं से दरिदे तस्स जट्टिस्स सबस्लम विदलयमाणे तेणावि तस्स जट्टिस्स दुप्पडियरं भवति. श्रहेणं से तं घट्टि केवलिपन्नत्ते धम्मे पाघवित्ता परूवश्त्ता ठावश्ता नवति, तेणावि नो तस्स जट्टिस्स सुप्पमियरं भवति. के तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स अंतियं एगमवि थायरियं सुवयणं सोचा निसम्मकालमासे कालं किच्चा अन्नयरेसु देवलोएसु देवत्ताए जववन्नो, तेणं से देवे तं धम्मायरियं दुनिस्कदेसाने सुजित Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___टीका . 323 धर्मः / कं देसं साहरेज्जा, कंताराज वा निकतारं करेङा, दोहकालिएण वा रोगायकेणं अभिन्नुयं वि. मोएका, तेणावि तस्स धम्मायरियस्स दुप्पडियारं भवति. अहेणं से तं धम्मायरियं केवलिपन्नता न धम्मानं गळं समाणं जुङो केवलिपन्नत्ते धम्मे आघवित्ता जाव ठावश्ता नवति तेणावि नो | तस्स धम्मायरियस्स सुप्पमियारं भवति. इदं चागमवचनमवगम्य सदैव गुरुजक्तौ प्रयत्नो विधेय | इति गुरुचक्तिप्रशंसाकरणं समाप्तमिति. जक्तो गुरु गत्यधिकारस्तद्भक्तिकारिणा च परोपकार एव यलो विधेयोऽतोऽत्र परोपकारकारिणां प्रशंसोच्यते. तत्र चायं श्लोकः // मूलम् ।।-नत्पद्यते विनश्यति / कोटिशः क्षुद्रजंतवः // परार्थवघ्बुद्धीनां / सतां पुण्यैः समुद्भवः // 1 // व्याख्या-जत्पद्यते जायंते, विनश्यति प्रियंते कोटिशो बहुशः क्षुद्रजंतवोऽसारसत्वाः. उत्तरार्धेन तु विपर्ययमाह-सतां सत्पुरुषाणां पुण्यैः कुशलकर्मनिः समुनवः समुत्पादः, किंविशिष्टानां सतां ? परार्थे परप्रयोजने बघा दत्ता बुधिर्मतिर्यैस्ते तथा तेषामिति // 1 // संतश्च स्वल्पा एव भवतीति दर्शयन्नाह // मूलम् ॥-परोपकारप्रवणाः / सदा स्वार्थपराङ्मुखाः // कचित्कचिदिलोक्यंते / विरलाः | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म सज्जना जनाः // 1 // व्याख्या-परेषामुपकार नपकृतिस्तत्र प्रवणाः प्रहाः सदा सर्वदा स्वार्थपरा. का मुखाः स्वप्रयोजनविमुखास्त एवं विधगुणनाजो जनाः सज्जनाः संतश्च ते जनाश्च सऊनाः क. चित्कृचिहिलोक्यंते प्रतिनियतदेशकालादौ, न सर्वत्र इति. // 1 // यतस्त एवं विधा यत बाह // मूलम् ।।-जन्मापि च प्रमोदाय / शोकाय च तदत्ययः // अशिष्टानां तु लोकानामुन्नयस्मिन विपर्ययः // 1 // व्याख्या-जन्माप्युत्पादोऽपि प्रमोदाय हर्षाय, पास्तां वृधिः, शोकाय च तदत्ययस्तेषां सतामत्ययो विनाशः शोकाय दुःखाय जनानामिति गम्यते. अशिष्टलोकानामसज्जनानामुन्जयस्मिन् जीविते मरणे च विपर्ययो हर्षानावशोकाजावलदाणः // 1 // ननु किमिति संतः स्तूयंते ? यतो धराधरादयोऽपि महत्वगांनी दिगुणोपेता वर्तते, अत. पाह // मूलम् ॥–धराधरा महीयांसो / गंजीरा वारिराशयः / तथापि च समं शिष्टै रौपम्यं ले. जिरे न ते // 1 // व्याख्या-धरां धरणी धरतीति धराधराः पर्वता हिमवदादयो महीयांसोऽतिश| यमहांतः, गंजीरा वारिराशय इति, गंन्नीरा अलब्धमध्या वारिराशयो जलाशया लवणसमुखादयः / यद्यप्येवंविधा एते तथापि च समं शिष्टैरौपम्यं लेजिरे न ते इति, तथापि, अपिशब्दस्तेषां गुणा Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः धिक्यसूचनार्थः, समं साध शिष्टैः सनिरौपम्यं साम्यं लेजिरे लब्धवंतो न नैव ते घराघरादय इ. ति. // 1 // ननु किमिति संतस्तेभ्योऽपि समितिरिच्यते ? अत पाह... // मूलम् // येषां चित्तं च वित्तं च / वचः कायो विनश्वरः // परेषामुपकाराय / वेधसेह विनिर्मितः // 1 // व्याख्या-येषां सतां चित्तं मनो, वित्तं धनं, कायो देहो विनश्वरः दाणदायी परेषामुपकाराय अन्येषामुपकृतये वेधसेह विनिर्मितो वेधसा धात्रेह जगति विनिर्मितः कृत इति. // 1 // सांप्रतं सत्पुरुषाणामेव शाखिभिः सह साम्यमुपदर्शयन्नाह // मूलम् // यात्मानं दुःस्थितं कृत्वा / परं कुवैति सुस्थितं // यथा वृदास्तथा संतः। परो. पकृतये रताः // 1 // व्याख्या-यात्मानं खं दुःस्थितं कृत्वा दुःखितं विधाय परं कुर्वति सुस्थितं, परमात्मव्यतिरिक्तं कुर्वति विदधति सुस्थितं सुखितं यथा वृदास्तथा संतः, यथा येन प्रकारेण वृ. का महीरहास्तथा ते नैव प्रकारेण संतः सऊनाः परोपकृतये रताः, परेषामुपकृतिरुपकारस्तत्र रता यासक्ता इति. // 1 // एतदेव नावयति- . // मूलम् // गयया सुखयंत्यन्यं / सहते स्वयमातपं // पुष्पंति च परस्यार्थे / फलंति च Jun Gun, Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326/ धर्म- महामाः // 1 // व्याख्या-बायया सुखयंत्यन्यं, गयया यातपाजावलदाणया सुखयंति सुखिनं | कुर्वत्यन्यं स्वव्यतिरिक्त, सहते स्वयमातपं, सहते मर्षयंति स्वयमात्मना तपमोष्ण्यं, पुष्पंति च | परस्यार्थे, विकसति च परस्यार्थे धात्मव्यतिरिक्तस्य प्रयोजनाय, फलंति च फलवंतो जवति च प| रस्यार्थ इति संबंधः, ते महाडमा वृदा इति. // 1 // ननु खोदरचरणमेव संगतं, किमन्येनेत्याह|.. // मूलम् ॥-खोदरं त्रियते कष्टा-दिनांते वायसैरपि / परार्थकरणासक्तो / यो जीवति स जीवति // 1 // व्याख्या-म्बोदरं खकीयमुदरं जठरं वियते पूर्यते कष्टाद्दुःखादिनांते दिनमध्ये वायसैरपि काकैरपि, परं ते जीवन्मृतकाः, यतोऽन्यधायि-जीवंतो मृतकाः पंच / श्रूयंते किल नारते // दरिद्रो व्याधितो मूर्खः / प्रवासी नित्यसेवकः // 1 // श्रतः परार्थकरणासक्तः परप्रयो. जननिष्पादनसमर्थो यो जोवति यः सत्पुरुषो जीवति प्राणान् धारयति स एव जीवति, शेषा जी. वन्मृतका इति. // 1 // सांप्रतं सत्पुरुषाणामेव मे धैः सहोपमानमाह // मूलम् ।।-क्वेशेनोपाय॑ वित्तानि / ददुर्धर्मे नरोत्तमाः // यथा लोकोपकाराय / पयः पी | त्वा पयोधराः // 1 // व्याख्या-क्लेशेनोपाय॑ वित्तानि क्लेशेन जुःखेनोपार्जयित्वा च वि. | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.GunratnasuriM.S.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | तानि व्याणि, तथा च-अर्थानामर्जने दुःख–मर्जितानां च रदणे // आये दुःखं व्यये दुःख का / धिगर्थ जुःखकारणं // 1 // ददुर्धर्मे नरोत्तमा ददुरयबन धर्मे पुण्यनिमित्त नरोत्तमा उत्तमपुरु षाः, यथा लोकोपकाराय जनहितकृते पयो जलं पीत्वात्मसादिधाय पयोधरा मेघा इति. // 1 // 327 ननु किमिति संतः पुनः पुनः शस्यंत इत्याह - // मूलम् ॥-कथं संतो न शस्यते / हिमांशुकरणोज्ज्वलाः // येषां सदुपकारेण / जायते / सुखिनो जनाः // 1 // व्याख्या-कथं केन प्रकारेण संतः सज्जना न शस्यते ? न श्लाध्यते ? हिमांशुकरणोज्ज्वलाः, हिमांशुश्चंडमास्तस्य किरणाः करास्तहदुज्ज्वला निर्मलाः, येषां सदुपकारे ण येषां सतां सुंदरोपकृत्या जायते जति सुखिनः शर्मजाजो जना लोकाः, तथाहि-नपकर्तु प्रियं वक्तुं / कर्तु स्नेहमकृत्रिमं / सज्जनानां खजावोऽयं / केनेंदुः शिशिरीकृतः / / 1 // अधुना सऊनानां चंदनचंयोश्च लोकानंदविधायकत्वमाह... // मूलम् ।।-सज्जनाश्चंदनं चंडो / यदि न स्युर्महीतले // तदा दुःखोपतप्तानां / किं स्या- | निवृत्तिकारणं // 1 // व्याख्या-सऊनाः शिष्टजनाश्चंदनं मलयज, चंः प्रसिधः, यदि न स्युर्मः | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म हीतले, यदि चेन्न भवेयुः पृथ्वीतले, तदा तस्मिन् काले दुःखोपतप्तानामसातसंघातपीडितानां किं / की स्यानिवृत्तिकारणं ? किं भवेत्स्वास्थ्यनिमित्तं ? न किंचिदित्यर्थ ति. // 1 // अथ रविकरैः सह सऊनानां साम्यमुपदर्शयन्नाह३० / मूलम् // अज्ञानध्वांतसंतान-विध्वंसनपटीयसः // रवेखि कराः संतः / परोपकृतिकारिणः // 1 // व्याख्या-यज्ञानमेव ध्वांतमंधकारं तस्य संतानः प्रवाहस्तस्य विध्वंसनं विनाशनं तत्र पटीयसोऽतिशयददा थझानध्वांतसंतानविध्वंसनपटीयसो रवेरिव करा जानोरिख रश्मयः संतः शिष्टजनाः परोपकृतिकारिणः स्वव्यतिरिक्तजनोपकारविधायिनः // 1 // अथ सऊनानामसाधारणं गुणमनिधित्सुराह // मूलम् / / अर्थानावेऽपि दातारः / सत्यसंधा निराकुलाः // सदारंनाः सदा संतो। नि नया व्यसनागमे // 1 // कार्यशतेऽप्यसंमूढा / गूढमंत्रा दिवानिशं // परार्थमेव कुर्वति / प्राणैरपि धनैरपि // 2 // व्याख्या अर्थानावेऽपि धनं विनापि दातारो दायकाः सत्यसंधाः सत्यनाषिणो / निराकुला निरुत्सुकाः सदारंभाः सव्यापाराः सदा नित्यं संतः सऊनाः, निर्नया निर्नीका व्यसना. Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | गमे विपदागमे. // 1 // तथा कार्यशतेऽपि प्रयोजनशतेऽप्यसंमूढा अविबुप्तधियो गूढमंत्रा अनः | निशातपर्यालोचा दिवानिशं रात्रिंदिवं परार्थमेव परप्रयोजनमेव कुर्वति विदधति प्राणैरुब्वासादि भिर्दशप्रकारैः, धनैर्वितैः, अपिशब्दः सतां परोपकरणैकचित्ततां सूचयति, यतः किं चंडेण महो. 37 दधेरुपकृतं दूरेऽपि संतिष्टता / वृधौ येन विवर्धते व्रजति च दाणे दयं सागरः // 'श्रा ज्ञातं पर कार्यनिश्चितधियां कोऽपि खन्नावः सतां / स्वैरंगैरपि येन यांति तनुतां दृष्ट्वा परं दुःखितं // 1 // // मूलम् ।।-कैः कैर्वा न प्रशस्यते / परोपकृतिकारिणः // कुर्वतो जनतानंदं / नरचंद्रकु मारवत // 1 // व्याख्या-श्लोकोऽयं स्पष्टः, नरचंद्रकुमारदृष्टांतश्वायं, तद्यथा-समस्ति जारते वर्षे / रामाजनविराजिता // सत्पुरुषसमाकीर्णा / विस्तीर्णत्रिकचत्वरा // 1 // श्रीवासुपूज्यसर्वज्ञ-स. कल्याणसुरागमा // मंदिरैमैदरोदारै-मैमिता च समंततः // 2 // लद्दामकाननोद्यानैः / सदा मं. डितऋतला // सौराज्येन सुखावासा / चंपानाममहापुरी // 3 // त्रिनिर्विशेषकं // केशेषु बंधनं य. स्यां / दमखत्रेषु श्रूयते // वाहनं वाजिनामेव / जने नैव विलोक्यते // 4 // पालयति महीपा| ल-स्तां पुरी पुरुषोत्तमः // नरसिंहानिधो वीरः / सदा नीतिपरायणः // 5 // दुर्वास्वैविारेण / / Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म: रणेनैव विनिर्जितः // सत्वावर्जितया यस्तु / वृतो तोषाऊयश्रिया // 6 // द्वितीयाचंद्रलेखेव / ज· / . नानंदविधायिनी // यासीस्पियतमा तस्य / चंद्रलेखेति विश्रुता // 7 // मुंजानस्य तया सार्ध / "| पंचापि विषयानलं // कतिचिहासरा जग्मु-धर्मार्थावपि सेवतः // // अथ पुत्रः समुत्पन्नः / सबदाणविराजितः / सौम्यो जनमनोमोद-दायी चंद्रसमाननः // // नरचंद्रानिधो रक्त| कोमलकरपल्लवः // वर्धमानः शरीरेण / संजातः सकलोचितः // 10 / / युग्मं / स्वधिया स्वटपका लेन / गृहीताः सकलाः कलाः // यौवनं च समारूढो / लोकलोचनशोजनं // 11 // उदग्रयौवनस्थोऽपि / कलान्यासपरायणः॥ कामबाणव्यथातीतो। निर्वाहयति वासरान // 15 // अन्यदा चिंतयामास / नरचंद्रः स्वमानसे // परोपकारिणामेव / सफलं जन्म मे मतिः // 13 // कर्तव्योs| सौ सदा सद्भिर्जीवितेनापि सत्वरं // जायते जंतवो येन / सुखिनो जगतीतले // 14 // नपकारपराः संतो / दुर्जनास्त्वपकारिणः // एतदेव स्फुटं लिंगं / तयोरिह निगद्यते // 15 // यासा छ मानुषं जन्म / सदा कार्यों मनीषिणा // उपकारः परो नित्य-मन्यथा जन्म हारितं // 16 // .| उपकारोऽपि विज्ञेयो / निराशंसेन चेतसा // विधीयते विशालेन / यः सदा शुब्बुधिना // 17 // Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ धर्मः / यतोऽभ्यधायि-अयं निजः परो वेति / गणना लघुचेतसां // उदारचरितानां तु / वसुधैव कुटुं - बकं // 17 // आनंदविंदुसंदोह-दायी कामिजनप्रियः // अवतीर्णस्तदा रम्यो / वसंतसमयो ज. ने // 15 // धरति मंजरीवृंदं / सहकारा मनोहरं // पुष्पिताः किंशुका यत्र / रक्ता श्व समंततः // 20 // अशोकः पल्लवोझासी। कलकंठरवाकुलः // सकामकामिनीपाद-पातसंजातसंमदः / / // 21 // किंबहुना समस्तापि / वनराजी विराजिता // वसंतसमये जाते / रम्यया कुसुमश्रिया / // 22 // नत्फुल्लफुलकिंजल्क-पानसंजातसंमदाः // अलयस्तत्र गुंजंति / मंडं श्रुतिसुखावहं / / // 3 // निर्गति महानत्या। चचर्यः सुमनोहराः॥ यांदोलिका विधीयते / शाखिशाखासु सुंदराः // 24 // गायनाः कापि गायति / रम्यमानंदपूरिताः॥ पिबंति कापि मद्यानि / जना ह. र्षाकुला भृशं // 25 // कामुकाः क्वापि कांताभिः / समं जल्पंति नर्मणा // कापि देहस्य श्रृंगारं। कुर्वति वसनादिनिः // 26 // नैव लोके जनः कोऽपि / विद्यते यो न गंजितः // सरागकामदे. वेन / वसंते तु विशेषतः // 27 // उद्दामकाममत्तेन–कुननिर्नेदकेसरी // वसंतसमये नूनं / | निर्विकारो जिनेश्वरः // 20 // Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म नरचंद्रो महासत्वो / राजसूनुः सुमानसः // पालोक्य तं पुरीलोकं / सारशृंगारशालिनं // / // // स्फारचित्ततया स्पृष्ट–श्चितां चक्रे विशालधीः // अस्मिन्नसारसंसारे / किं विलासैर्मनी. "षिणां // 30 // स्तोकावस्थैर्विशेषेण / वसंतोत्सवसंभवैः // बालक्रीमागृहप्रायै-विद्वज्जनजुगुप्सि 332/ तैः // 31 // त्रिनिर्विशेषकं // तेऽपि वित्तेन लोकानां / यसा स्युः सतामलं // काकमांसमिवो बिष्टं / वर्जनीया विशेषतः // 32 // तथाहि-काकमांसं तऽबिष्टं / तुबमत्यंत लं // नदिते. नापि किं तेन / तृप्तिर्येन न जायते // 33 // एवं तुबेष्वसारेषु / यदिलासेषु रज्यते // जनस्तत्राइता हेतु-रुतात्मन्नरणं तथा // 34 // शुजचित्तः समालोच्य / चेतसा रहसि स्थितः // क. लान्यासपरः शांतः / समास्तेऽसौ निराकुलः // 35 // महाराजोऽथ पप्रब / नरसिंहो जनं निजं // किं नो नरचंडाद्या / लोकाः सर्वेऽपि मामकाः / / 36 / / संजातेऽथ मनोमोदे / माधुमासेऽतिशा लिनि // क्रीमति वा न वेत्यत्र / सत्यमेव निगद्यतां // 37 / / युग्मं // ततो जनो जगादैनं / म. होनाथं कृतांजलिः // तव पुत्रं विना नाथ / शेषाः क्रीमति मानवाः // 30 // तवचनं समाकर्य / / शंकितो निजमानसे // जबाय सहसा स्नेहा-कुमारांतिकमागतः / / 35 // कुमारोऽपि समुदाय | Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / विनयानतविग्रहः // ऊचे कृतशिरःपाणिः / कार्य तात निगद्यतां // 40 // राजाह सत्कुले ज | न्म / रूपं रोगविवर्जितं // वयोऽतिसुंदरं पुत्र / वित्तं तव गृहेऽधिकं // 41 // परिजनो विनीतश्च / खाज्ञैश्वर्य च सुंदरं // जनानुरागः सौजाग्यं / जातं ते पुण्ययोगतः // 42 // विलासकारणे यूनां / / वसंते समुपस्थिते // विलासविमुखेनेह / मुनिनेव किमास्यते // 3 // कुमारः प्राह-श्रूयतां कारणं तात / येन न क्रियते मया // विलासो यौवनस्थेन / वसंतेऽपि समागते // 44 // कायश्चकास्ति रूपेण / रूपं जाति सयौवनं // श्रृंगारौवनं जाति / श्रृंगारा अपि संपदा // 45 // अ. थवा-सुगुणै. रूपमाजाति / रूपं नाति मुशीलतः / / शोनते सर्व एवेह / लोको लदम्या विशा लया // 46 // विवाधियात्रासुः। मित्राणां संगमे तथा // जायते माननंगो हि / मानिनामस्पसंपदा // 4 // यथाकाशं विना चंद्रं / सरोऽपि कमलैर्विना // शोगते नैव लोकेऽस्मिं-स्त था जोगो धनं विना // 4 // नन्नतिर्जायते लोके / निःसंगानां धनं विना // विलासिनां विना वित्तै-र्जायते मानखंडनं // 4 // तस्मादलं विलासैनः / स्वल्पकालैः स्वपोषकैः // श्रुत्वेदं व| चनं राजा / चिंतयामास मानसे // 20 // विलासचित्तो मत्सूनु-महेहोऽयं नरोत्तमः // नैवास्य / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म जायते तोषो / विलासैनिवर्जितैः // 51 // परोपकारो माध्यस्थ्यं / दाक्षिण्यं दानशीलता // सका नामुदारचित्तानां / यतोऽमी सहजा गुणाः // 5 // ततो राजा बजाणैवं / रंजितस्तशुणैरलं // अस्ति वित्तं तवायत्तं / कुरु वत्स समीहितं // 53 // आदिदेश ततो राजा। जांडागारिकमंजसा 334 | // दातव्यं गोस्त्वया सर्व / कुमारो यत्समीहते // 14 // एवं सर्व समादिश्य / राजा स्वार्थमशिश्रियत् // ततः कुमारवाक्येन / पुर्यामुद्घोषणे कृते // 55 // समायाता जनाः सर्वे / युवानः सविशेषतः // कुमारशासनात्तुष्टा / मधुमासदिदृदावः // 16 // युग्मं // कुमारस्तानथ प्रेक्ष्य / चिंत. यामास मानसे // आत्मतुल्यानिमान कुर्वे / सहस्त्रादिप्रदानतः // 57 // यौवनं जीवितं वित्तं / व्यापारो रूपमेव वा // तदेव शस्यते सनि-रुपकाराय देहिनां // 27 // ततः समानतांबूलं / तुल्याचरणषणं / समानवस्त्रसत्पुष्पं / तुल्ययानादिवाहनं // 27 // तुल्यकर्पूरसन्मिश्र-श्रीखं. डादिविलेपनं // कारयित्वा जनं सर्व / कुमारो हृष्टमानसः // 60 // विहितस्फारशृंगारः / पुरमध्यादिनिर्ययौ // स्थाने स्थाने इमाः श्रव्याः / शृण्वन् वाचो जिनोदिताः // 61 // त्रिनिर्विशेषकं | // धन्योऽयं पुण्यवानेष / श्लाघ्यं जन्मास्य गण्यते // येनेप्सितार्थदानेन / सर्वोऽयं तोषितो जनः PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 335 धर्मः // 6 // ततो गत्वा वरोद्याने / पुष्पसुंदरनामनि // कुमारः सह लोकेन / प्रमोदनरनिर्भरः // / का // 63 // दीनानाथादिलोकेभ्यो / याचकादिजनाय च // वांगतीतं ददद्व्यं / संक्रीमति यथे वया // 64 // युग्मं // एवमर्थव्ययं वीदय / नांडागारनियुक्तकः // राजे निवेदयामास / सर्वे पु: | त्रविजूंनितं // 65 // ददाति ते महाराज / पुत्रो दानमनर्गलं // सहस्रलदाकोटीनिर्दीनादिभ्यः कुबेरवत् // 66 // कतिचिदासरानेष / यद्येवं देव दास्यते / तदा नूनं महाराज / रिक्तः को शो नविष्यति // 6 // . श्रुत्वेदं वचनं राजा / कोशदयनिवेदकं / दूनितो मानसे बाढं / कुमारंप्रति रंहसा // 6 // बाहय निष्टुरैर्वाक्य-रुपालब्धकुमारकं / / मूढबुधिन जानासि / धनानामर्जने श्रमं / / 65 // युग्मं // किं दुर्गो हस्तिनो देशो / वाजिनों वातिसुंदराः // श्यहित्तव्ययासिहं / यत्ते तन्मे नि: वेदय // 70 // कुमारोऽपि समाकर्ण्य / सोपालंनं वचः पितुः / समुबाय समायातो। मुखितो निजमंदिरं // 31 // तत्रापि शयने सुप्तो / रातो चिंतितवानसौ // मानभंगे हि यदुःखं / तन्मृ. योरतिरिच्यते // 32 // यतः-मरणे स्यात्दणं मुःख–माजन्मं मानखंडने // विषहंते कथं ना. Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.GunratnasuriM.S.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म म / मानिनो मानखमनं // 73 // सह्यतां माननंगो हि / साधुनिर्मोदकांदिनिः॥ मानिनिः सः / का ह्यते नैव / तघ्ना एव येन ते // 14 // सह्यते माननंगो हि। निर्विज्ञान पुंसकैः // जन्म. मिसमासक्तै-मंडलैखि मानवैः // 55 // इत्यादि चिंतयित्वाथ / खपाणिनिरुत्सुकः // रजन्यां निर्ययौ धीर / एकाकी सुविचक्षणः // 76 // कथानकविशेषेण / पुरे पारेतकान्निधे // सायं सं. प्राप तत्रापि / सुप्तोऽसौः देवमंदिरे // 7 // अथ निद्राविरामेऽसा-वासने गिरिगह्वरे // वहिमालोकयामास / ज्वलंतं मनुजोत्तमः // 70 // किंकारणो नवेदमिः / कौतुकादिप्तमानसः॥ समु. बाय ततो धीरो / ज्वलनाभिमुखं ययौ // // अपश्यदामतस्तत्र / धातुर्वादिजनान बहून् / ताम्रयोगसमायुक्तान् / चरि वित्ताभिलाषिणः // 70 // आशीर्वादं ददौ तेन्यः / सिघिरस्तु समीहिते // स्वागतं तेऽपि जटपंतः / कुमारानिमुखं गताः // 1 // तश्व पुण्ययोगेन / सिहं स्वर्णमनुत्तरं // अहो पुण्यवतां योगः / सर्वकल्याणकारणं // 2 // लात्वा स्वर्ण ततः प्रोचु-स्ते तुष्टाः कुमरंप्रति // गृहाणेदं महानाग / स्वपुण्यैः समुपार्जितं // 3 // यतः-एवंविधा समस्तापि / सामग्री हेमसाधिका // संजाता न पुनर्जातं / जातरूपं त्वया विना // 4 // ततोऽवोचत्कुमारस्तान् / ख P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः चावोदारया गिरा // युष्मदीयमिदं स्वर्ण / न ममास्ति प्रयोजनं // 45 // श्रुत्वेदं विस्मिताः सर्वे / चिंतां चक्रुः स्वचेतसिः॥ महीनाथसुतः कोऽपि / परोपकृतिकारकः // 76 // लात्वा स्वर्ण खके | स्थाने / ततः सर्वेऽपि ते गताः // कुमारोऽपि महीं ब्राम्मन् / पुरे भोगपुरे गतः // 7 // दृष्ट्वा 337 तत्र वरोद्यानं / नानावृतासमाकुलं // विश्रामहेतवे तत्र / प्रविष्टो हृष्टमानसः // 7 // उद्यानदी. र्घिकानीरे / स्नात्वा पीत्वा च तज्जलं // अशोकवरवृदस्य / सबायायां स सुप्तवान / / नए // इत. श्चापुत्रको राजा / मृतस्तत्र महापुरे // ततश्च पंच दिव्यानि / मंत्रिनिरनिषेचिरे // 50 // ततस्तानि चिरं ब्रांत्वा / तत्र सर्वत्र पत्तने // निर्गत्य काननस्थस्य / कुमारस्यांतिकं ययुः // 1 // ततो राज्याभिषेकाणा-भिषिक्तः कुमरस्तकैः // हस्तिस्कंधसमारूढो / महा पुरमाविशत // 2 // जातो राजा महाकोशः / प्रचंमश्चमशासनः // ख्यातकीर्तिः प्रजानंदः / साधिताशेषतलः // 73 // अन्यदा ये पुरा दृष्टा / धातुर्वादकमानवाः // पेन ते समागत्य / नत्वा जूपं निषेदिरे / / ए४॥ ततः सन्मानिता राझा / तांबूलादिप्रदानतः // पृष्ट्वा च कुशलोदंतं / नोजिता निजमंदिरे गए। | ततो दत्तं धनं ऋरि / प्रासादाश्च मनोहराः॥ उक्ताश्च मत्समीपे जो। संतिष्टत निराकुलाः / / 6 / / Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.GunratnasuriM.S.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- श्रुत्वेदं तेऽपि सानंदा-स्तस्थुर्विलसतो धनं // पूजिता राजलोकेन / नृपतेरपि वल्लनाः // 7 // / का अन्यदा नणिता राज्ञा / रिडव्यार्थिना सता // यथा भो मम वाक्येन / स्वर्ण सिधिविधीयतां॥ | // 7 // युष्माकं सर्वमेवात्र / साहाय्यं प्रकरोम्यहं // क्रियतां सर्वसामग्री / पात्यतां रि कांचनं 320 // // ततस्तेऽपि विधायाशु | सामग्रीमखिलामपि // स्वर्णसिधि प्रयत्नेन / प्रवृत्ताः कर्तुमंजसा // 100 // राज्ञः पुण्यानुनावेन / पातितं त्रुरि कांचनं // तुष्टो राजा ततश्चैत-चिंतयामास मान से // 1 // वांबितार्थप्रदानेन / विधाय निःऋणां महीं / करोमि सुस्थितं लोकं / सांप्रतं सर्वमेव हि // 2 // विचिंत्यैवं ततो राजा / समाहृय स्वमंत्रिणः // बगाण जाणितिप्रौढः / प्रौढवाक्यैरिदं मुदा // 3 // अहोऽहो मंत्रिणः सर्व / समाहूय जनं ततः // पृच्च्यतां येन यावच्च / दातव्यं वि. द्यते धनं // 4 // तत्तावद्दीयतां तस्मै / क्रियतां निःऋणां महीं // ततस्तूर्ण तथा चक्रे / मंत्रिजी राजशासन // 5 // सर्वेषु चैव देशेषु / सर्वग्रामपुरादिषु // दत्तं यथेप्सितं द्रव्यं / सर्वलोकाय - जुजा // 6 // सर्वपाखंमिलोकानां / सर्वदीनादिदेहिनां // चकारोपकृति राजा / वांछातीतं धनं द. | दन् / / 7 // एवं च कुर्वतो राझो / लोकं सर्वत्र सुस्थितं // गतः कालो बहुर्जाता / कीर्तिः शुत्रा P.P.AC Gunratnasuri M.S. . Jun Gun Aaradhak Trust
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः। जगत्त्रये // 7 // म. अन्यदा वर्गनाथेन / स्वर्गे स्वर्गीकसां पुरः // सदौदार्यगुणो राज्ञो / वारंवार प्रशंसितः // // 7 // यथा जो जो सुराः श्रीमा-नरचंद्रो नरेश्वरः // सर्वदा सर्वलोकाय / ददात्येव हि वांजि. 337 तं // 10 // वाक्यमेतत्सुरेंद्रस्य / दावश्रद्दधतौ सुरौ // परीदार्थ समायातौ / राझो जोगपुरं पुरं / / // 11 // तत्रैकः शक्ररूपेण / जगाम नृपसन्निधौ // जगादैवं स्फुटैवाक्यै नराधोशं कृतांजलिः / / / // 15 // अहं हि सूरराजस्य / सूरसेनानिधः सुतः / / श्रीमचंद्रपुरस्वामी / सुप्रतीतो रिपुस्तव // 13 // तावकी नैर्मवादम-निर्जितो बुषिता पुरी // सर्व मम हृतं राज्यं / पुरमंतःपुरं तथा // 14 // वि. योजितः स्वबंधुन्यो / शितो राज्यसंपदः / / एकाक्येव चिरं ब्रांतो / महीपीठे सुदुःखितः // 15 // भ्राम्यता च मयाश्रावि / कीर्तिर्दानोद्भवा तव // ततो मया व्यचिंत्येव / किमन्यैस्तुबकैजनैः // 16 // सेवितैर्याचितैर्वापि / कृपणैर्डव्यलोबुपैः // याचिता अपि ते दयः / शतं पंचशतानि वा // 17 // युग्मं // तदौदार्यगुणोपेतं / नरचंद्रनरेश्वरं // दातारमीप्सितार्थस्य / शत्रुमप्याश्रयाम्यहं / / 10 // एवं | विचिंत्य राजेंद्र / समायातस्त्वदंतिके / न कार्यः प्रार्थनानंगः / किंचित्तुबं प्रयच मे // 17 / / . P.P.AC: Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... धर्मः पतिः प्राह याचस्व / यद्भवतः प्रतिजासते // स प्राह दीयतां तर्हि / राज्यं राजेंद्र में निजं // 20 // / टीका ततश्च नरचंडेण | जुजोदारचेतसा // तृणाय मन्यमानेन / तस्मै राज्यमदीयत // 21 // यतः कियती पंचसहस्री / कियती लदा च कोटिरपि कियती // अनुकंपामयमनसां / सा रत्नवती वसु. 340 मती कियती // 15 // किमत्र चित्रं यत्संतः / परानुग्रहकारिणः // न हि स्वदेहशांत्यर्थ / जायंते चंदनहुमाः // 13 // ततो राजा विनिष्कांतः / पुरात्वमसहायकः // जगाम बहिरद्याने / सानंदो दैन्यवर्जितः // 24 // तत्रैवं चिंतयामास / विशालोदारचेतसा // परोपकारतानिष्टो / महेबः स्वब मानसः // 25 // तद्यथा-पातालान विमोचितो बत बलिमृत्युर्न नीतो दयं / / नो मृष्टं शशलांब नस्य मलिनं नोन्मूलिता व्याधयः // शेषस्यापि धरां विधृत्य न कृतो नारापहारः कणं चेतः स पुरुषाभिमानकयुषं मिथ्यैव किं खिद्यसे // 26 // यावदेवं नराधीशः / संतिष्टति विचिंतयन् // तावबशकव्याधस्य / रूपयं विकुर्य सः // 27 // देवो द्वितीयकस्तूर्ण / समायातो नृपांतिकं // तत्रासौ शशकः शीघं / राज्ञः पादांतमाश्रितः // 20 // राजन् मां रद रक्षेति / नदयमाणो नयातुरः // त्वमेवात्र मम त्राण-मत्राणत्राणकारकः // 25 // Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | ततः प्रबादितः स्वीय-वस्त्रे तेन स भूलुजा // पायातस्तदनु व्याधो / वित्राणः सशरं धनुः // | // 30 // नृपस्य पुरतो नृत्वा / बजाणैवं स्फुटादरैः // शशकोऽयं महाराज / लब्धोऽत्यंतक्षुधाबुना "" // 31 // तदर्पयस्व येनैनं / नदयामि बुभुक्षितः // राजाह किं तवानेन / याचस्व द्रव्यमीप्सितं / / | // 35 // अव्येण लप्स्यसे मांस-मन्यदा वस्तु वांछितं // व्याधः प्रोवाच मे राज-नने नैव प्र. योजनं / / 33 // राजाह, मे वराकोऽयं / शशकः शरणागतः // तदेनं नार्पयाम्येव / किंचिदन्यत्मयाच्यतां // 34 // यद्येवं दीयतां ताव-स्वमांसं क्षुधिताय मे // तोट्यते शशको याव-द्यदि चेतसि ते कृपा // 35 // राझोक्तं गृह्यतां मांसं / शशको मुच्यतामयं // एवमुक्त्वा सहर्षेण / ना. राची प्रगुणीकृतः / / 36 // ततः शशकमेकत्र / तत्रारोप्य नरेश्वरः / / जत्कृत्योत्कृत्य जंघातो / मांसं चिक्षेप सोऽन्यतः / / 37 // यथा यथा दिपत्येष / स्वमांसं तत्र भूपतिः // तथा तथा महानारः / शशको वर्धतेतरां // 30 // एवं तत्र निजं मांस / दिपन राजा मुहुर्मुहुः // संजातो मरणावस्थो / मूर्बया पतितः दितौ // ३ए / तथापि तेन नो मुक्तं / निज सत्वं मनागपि // महासत्वेन वी| रेण / परोपकृतिचंचुना // 40 // ततो विज्ञाय तौ देवौ / राइश्चित्तं सुनिश्चलं // प्रकटीय ना.। Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म ते / श्लाघ्यमानौ नरेश्वरं // 41 // अहो ते परमौदार्य—महो ते सत्वमार्जितं // अहो ते नृप- | दीका गांजीर्य-महो ते वीर वीरता // 4 // अहो ते निर्मला कीर्ति-स्त्रैलोक्योदरचारिणी // शके णापि सुराध्यदं / यस्त्वं संश्लाध्यसे नृप // 43 // एवं जूपगुणान स्तुत्वा / कथयामासतुस्तकौ / / 342 राज्ञः सर्व स्ववृत्तांतं / शकश्लाघादिकं मुदा // 4 // ततस्तोषेण तो देवौ / हारं त्रैलोक्यसुंदरं // पाय दातुमारब्धौ / न चासौ तं गृहीतवान् // 45 // ततस्ताभ्यां नृपः प्रोक्तो / जो जूप दमयख नौ // श्यच्चिरं यदावाभ्यां / विना दोष कदर्थितः // 46 // गब राजनिजे राज्ये / पालयस्व निजाः प्रजाः // जीव नंद चिरं कालं / दुर्लजास्त्वादृशा जनाः // 4 // एवमुक्त्वा गतौ देवौ / स्वस्थानं तुष्टमानसौ // स्ववेश्मागत्य राजापि / प्राज्यं राज्यमपालयत् / / 4 // अनेका वरभूपाल -कन्यकाः परिणीतवान् / जुक्ता जोगाश्चिरं कालं / जाताः पुत्रा मनोहराः // 4 // अन्यदा नरचंद्राय / समानयनहेतवे // प्रेषिता नरसिंहेन / पित्रामात्या महत्तराः // 50 // थागत्य नरचंद्रस्य / पितुर्वाक्यं निवेदितं // यथा जो जनकेन त्वं / समाहूतोऽसि सादरं // 51 // तद्राजन् गम्यतां तत्र / पितुर्वाक्यं विधीयतां // ततश्च नरचंद्रोऽपि / निजे राज्ये निजं सुतं ॥५शा | P.P. Ac. GAnratnasur M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | निवेश्य नरधर्माख्यं / सर्वलोकस्य संमतं // संभाष्य पौवं लोकं / सन्मान्य च यथोचितं // 53 // | कृत्वा सामग्रिकां सर्वा / सांतःपुरो नरेश्वरः / कुर्वन् सर्वजनानंदं / समायातः पितुः पुरं // 14 // विनिर्विशेषकं // आनंदितस्ततो राजा / सर्वः परिजनस्तथा / / नरचं समायाते / जीमूत श्व के 343 | किनः // 55 // ततो राजा निजे राज्ये | नरसिंहो निवेश्य तं // दत्वा धर्मे धनं त्रुरि / कृत्वा सर्व यथोचितं // 16 // धर्मार्थी स्वक्रमायातं / वनवासमशिश्रियत् // नरचंद्रोऽपि संजातः। प्रजा. नंदो महानृपः // 17 // युग्मं // प्रभूता साधिता पृथ्वी / प्रऋता जझिरे गजाः // प्रजूता वाजिनो जाताः / प्रताः स्यंदनास्तथा // 17 // वव रिपादातं / द्रव्यं जातं प्रतकं // शत्रवो मित्रतां नीता / गुणग्राही जनः कृतः // 50 // नल्लासिता सिता कीर्ति-विश्वविश्वाजिगामिनी // पूरिता रिदानेन / समस्तार्थिमनोरथाः // 60 // एवं प्रकुर्वता तेन / नरचंडेण ऋनुजा // मध्ये परोपकर्तृणां / स्वा रेखा धुरि वापिता // 61 // अन्यदा बहिस्थाने / चंपकामोदनामनि // शी. लसुंदरनामानः / समायाता मुनीश्वराः // 62 / / चतुनिसुविज्ञात सर्व विज्ञेयविस्तराः // बहुशि| व्यसमायुक्ता / गव्यांगोरहनास्कराः // 63 // तदागमं समाकर्ण्य / वंदनार्थ बहुर्जनः // पुरमध्या Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म विनिष्क्रांतो / हेलया जक्तिनिर्भरः // 64 // राजाप्यागमनं ज्ञात्वा / सूरीणां शानशालिनां // ज. | गाम वंदनाद्यर्थ / समं सामंतमंत्रिन्निः // 65 // अजिवंद्य ययौचित्यं / सूरीनन्यमुनीस्तथा // निषप्तश्वोचिते स्थाने / ततः सूरिजिरंजसा // 66 // गंजीरधीरनादेन / प्रारब्धा धर्मदेशना | मि. थ्यात्वविततध्वांत-वंसनैकरविप्रजा / / 67 // युग्मं // नो नो भव्या श्मे जीवाः / सर्वेऽपि सुखलिप्सवः // मुखं च धर्मतस्तस्मा–छौ यत्नो विधीयतां // 6 // धर्मस्तु स एवेह / यः सर्वज्ञैः प्ररूपितः // अहिंसादिगुणाधारः / सारः सर्वजगछितः / / 65 // इत्याधनेकधा धर्म–माचदाणं मुनीश्वरं / / पप्रबावसरं प्राप्य / नरचंडो नरेश्वरः // 10 // जगवन किं मयाकारि / शुनं कर्मान्यजन्मनि // चिंताक्रांता ममाशेषा / येन पूर्णा मनोरथाः // // 71 // सूरिः प्राह महाराज | श्रूयतां सावधानतः / त्वमासीनॊ नराधीश / कुंजरः पूर्वजन्मनि // 12 // विंध्याटव्यां सुन्नद्राख्य–श्चतुर्दतः शितप्रजः // सुरूपो मज्जातीयो / हस्तियूथस्य नाय. कः // 13 // युग्मं // अन्यदा च त्वया दृष्टः / साधुदृष्टव्यदर्शनः // अवधिज्ञानसंपन्नों / नभोगा. | मी विहंगवत् // 4 // ततस्त्वं धावितो वेगा-तं प्रत्यारुष्टमानसः // गतस्तूर्ण तदासन्ने / सम्यः | PP. Ac Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः ! गालोकितो मुनिः // 15 // ततस्तद्दर्शनादेव / कोपावेशं विमुक्तवान् // स्तंजित श्व सन्मंत्रैः / का स्थितस्तस्याग्रतो मुनेः // 76 / / ततस्त्वं साधुना प्रोक्तो / गंजीरोदारया गिरा // अहो पूर्वनवः किं ते / विस्मृतो वरकुंजर // 9 // वाणिज्यं वा त्वयाकारि / मया सार्ध तदा गज // अथ त्वं धावितो भद्र / दूरं रुष्टो ममोपरि // 9 // यदि ते विस्मृतं सर्व / तदाकर्णय कथ्यते // त्वं चाहं च वरे दीपे / धातकीखमनामनि // 70 // पुरे राजपुरे हस्तिन् / दावप्यावां वयस्यको // बनवाव . वणिक्पुत्रौ / स्नेहवंतौ परस्परं / / 70 // युग्मं // कृतवंतौ सहैवावां / वाणिज्यं द्रविणार्थिनौ / वं. चितोऽहं त्वया द्रव्य-लाजेनानेकधा तदा // 1 // तेन त्वं वंचनादोषा-न्मृत्वा जातोऽसि कुं. जरः / / कृतं हि कुत्सितं कर्म / नामोघं जायते यतः // 2 // येन ते परमाप्रीति-स्तदाजवन्ममोपरि / मामालोक्य तव क्रोधः / प्रशांतस्तेन हेतुना / / 73 // सहसा येन दृष्टेन / कोपावेशः प्रशाम्यति / / वर्धते प्रीतिरत्यर्थ / पूर्व बंधुः स तस्य भोः // 4 // सहसा येन दृष्टेन / कोपावे. शः प्रवर्धते // हीयते प्रीतिरत्यर्थ / पूर्वशत्रुः स तस्य हि // 5 // अहं पुनस्तंदाच्वं / सदा दा. | नपरायणः // किंचित्तनुकषायत्वा-प्रांजलिः सर्वकर्मसु // 6 // ततो मृत्वा समुत्पन्नः / पुरे रा. Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.GunratnasuriM.S.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म जपुरानिधे // श्रेष्टिनश्चंदनाख्यस्य / पुत्रः सुंदरनामकः // 7 // क्रमेण यौवनं प्राप्तः / कामिनी जनमोहनं // विशालवंशजां कन्यां / वित्या परिणीतवान् // 7 // जुक्ता चोगास्तया सार्धं / जाता योग्याः सुता मम // संपालितः सुखेनैव / चिरं कालं गृहाश्रमः // 7 // यायाताः सूर यस्तत्र / श्रुतसागरनामकाः॥ धर्म श्रुत्वा गृहीता च / प्रव्रज्येयं तदंतिके // 50 // अधीतो रिसिधांतः / सुष्टु तप्तं तपश्चिरं / / संजातमवधिज्ञानं / लब्धिश्चाकाशगामिनी // 1 // दृष्टश्च झा. नसदुदृष्ट्या / झातो हस्तितया नवान् / समायातश्च तेनाहं / त्वत्प्रतिबोधहेतवे // 7 // तदहो सांप्रतं हस्तिन् / कोपं मुंचस्व सर्वथा // प्रतिपद्यस्व सधर्म / तूर्ण स्वहितमाचर // 73 // श्रुत्वेदं स गजस्तत्र / जातो जातिस्मरः दणात् // ततस्तस्य मुनेः पार्श्वे / श्रावकत्वं प्रपन्नवान // 4 // ततोऽसौ सुमुनिः सम्यग् / बोधयित्वा गजं तकं // जगाम निजके स्थाने / कालेन च शिवालये // 55 // गजोऽपि श्रावकं धर्म / पालयित्वा चिरं ततः // पर्यतेऽनशनं कृत्वा / मृत्वा सौधर्मनामनि // 16 // देवलोके सुरो जातो / महातेजा महर्डिकः / ततश्श्युत्वा भवानत्र / नरचंद्रो नृपो. | ऽजनि / / ए || युग्मं / / . . Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः श्रुत्वेदं सूरिसदाक्यं / नृपतिर्मूर्जितः दणं // सस्मार पूर्वजां जाति / शुननावानुभावतः / / // ए // ततः सूरिमुवाचैवं / संवेगोधुरया गिरा // नदंताहं निजे राज्ये / सुस्थं कृत्वा त्वदंतिके // एए // सर्वक्लेशहरां दीदां / गृहीष्यामि मुनीश्वर // एवमुक्त्वा गतो राजा / स्वगेहे सपरिबदः // 200 // युग्मं // ततो राज्ये सुसेनाख्यं / निजपुत्रं न्यवेशयत् // कृत्वान्यदपि यत्कृत्यं / दत्वा दानं यथेप्सितं // 1 // कारयित्वा महापूजां / सर्वेषु जिनवेश्मसु // वस्त्रपात्रादिनिः सम्य-का तिलान्य मुनीन्नृपः // 2 // सूरिणामंतिके तत्र / गत्वा संविनमानसः // जग्राह विधिना दीदा। सर्वकर्मविमोचिनीं // 3 // त्रिनिर्विशेषकं // ततो गीतार्थसत्साधु-समीपे शुनजावतः // शिदि ता हिविधा शिदा / नरचंद्रसुसाधुना // 4 // पालितः सुचिरं शुधः / संयमस्तपसा सह // साव. शेषीकृतं कर्म / संसारश्च लघूकृतः // 5 // पर्यते विधिना मृत्वा / संजातोऽनुत्तरे सुरः / ततश्च्यु त्वा विदेहेऽसौ / व्रतं सात्वा शिवं गतः // 6 // चरितमिदमुदार सर्वलोकैकसारं / नरपतिनरचंडस्यातं. भव्यलोकाः / त्रिभुवनजनतानां दत्तमोदं निशम्य / कुरुत निजकशक्त्या सर्वलोकोप| कारं / / 9. // इति श्रीनरचंडस्य कथानक परिसमाप्तं // Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म अथ परोपकर्तृनेव विशेषतः प्रशंसयन्नाह // मूलम् // मिथ्येदं कूर्मशेषाभ्यां / यन्मही विधृता किलः // परोपकर्तृभिः सद्भि-भृता चरिति मे मतिः॥१॥ व्याख्या-मिथ्या अलीकमिदं जनजल्पितं कूर्मशेषाभ्यां कलपनागराजा 377 | न्यां यदिति संजावनायां मही मेदिनी विधृता विशेषेण धारिता, किलेत्यपवादे, तर्हि कैर्धतेत्याह –सङ्गिः सऊनैः परोपकर्तृभिः परोपकारनिष्टैधृता धारिता जमिस्त्येिवं मे मम मतिर्बुधिरिति. // // 1 // सांप्रतं परोपकारिणां फलमुपदर्शयन्नधिकारं निगमयन्नाह // मूलम् ।।—परोपकारकर्तृणां / मृतानामप्यनर्गलं // पंचमीति जगत्कृत्स्नं / कुंदेंदुधवलं य. शः // 1 // व्याख्या–परोपकारकर्तृणां परोपकृतिविधायिनां मृतानामपि परासुतां प्राप्तानामप्यनर्ग लमनिवारितप्रसरं बंञमीति सर्वतोऽतिशयेन विचरति जगलोकं कृत्स्नं समस्तं कुंदेंदुधलं कुंदचंद्रनिमलं यशः सर्वदिग्गामीति परोपकाराधिकारः परिसमाप्तः, इति चतुर्थोऽधिकारः // संतोषवद्भिरेव स द्भिः परोपकारो विधीयत इत्यतः परोपकारसमनंतरं संतोषाधिकार उच्यते, तत्र संतोषवतः प्रशंस | यन्नाह Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // मूलम् ।।-सर्वतोऽपि प्रसर्पती / तृष्णावली निरर्गला // यैः संतोषासिना छिना / त एव सुखिनो जनाः // 1 // व्याख्या-सर्वतोऽपि समंततोऽपि प्रसर्पती विसर्पती तृष्णावली वांगवल्लरी | निरर्गला अनिवारितप्रसरा यैः कैश्चन महानुनावैः संतोषासिना वांगक्वेिदिखोन छिना द्विधा कृ३४ | ता त एव नान्ये सुखिनः शर्मजाजो जना लोका इति. // 1 // न केवलं संतोषवंतः संतः मुखि नो वंति, किंतु राजादिष्वपि ते निस्पृहाश्चेत्युपदर्शयन्नाह // मूलम् ॥–निःस्पृहस्य तृणं राजा / तृणं शक्रस्तुणं धनी // कांचनोऽपि तृणं मेरु-धनदोऽपि तृणायते // 1 // व्याख्या-निःस्पृहस्य गतलोजस्य तृणं वोरुणादि राजा नरेश्वरः, तृणं शक्रो देवराट् , तृणं धनी धनवान, तथा कांचनोऽपि स्वर्णमयोऽपि मेरुमैदरस्तृणं, धनदोऽपि समस्तनिधानाधिपतिरपि तृणायते तृणवदाचरति निःस्पृहंप्रतीति गम्यते. // 1 // न केवलं संतुष्ट श्ह लोक एव सुखी, संसारोऽपि तस्य कतिपयभवजाव्येवेति दर्शयन्नाह // मूलम् ।।-अनाद्यनंतसंसार—मार्गस्तस्य सुखोत्तरः // वामेतरकरे यस्य / संतोषः संबलं | वरं // 1 // व्याख्या-न विद्यते धादिर्यस्य सः, तथा न विद्यतेंतो यस्य सोऽनाद्यनंतः, स चासौ * Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasun M.S.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म संसारमार्गश्चानाद्यनिधनन्नवपथाः, तस्य संतोषवतः सुखत्तोरः सुलंध्यो, वामेतरकरे दक्षिणवादा यः / का स्य कस्यापि संतोषः संतुष्टता संबलं पथ्यदनं वरं प्रधानमिति. // 1 // ननु कथं धनं विना संतो. पवतां सुखं नवतीत्याह // मूलम् ॥-संतोषामृततृप्तानां / यत्तेषां सुखमुत्तमं // कुतस्तधनबुब्धानां / दिवारात्रौ च धावतां // 1 // व्याख्या-संतोषामृततृप्तानां संतोषपीयूषप्रीणितानां यदित्यनाख्येयं तेषां संतोषवतां सुख शर्मोत्तम प्रधान जवति, तदिति सुखं धनबुब्धानामर्थगृधिमतां दिवारात्रौ वा रात्रि दिवं च | धावतां प्रसर्पतां कुतः? न कुतोऽपीत्यर्थः. // 1 // सांप्रतं यहशेन सत्वाः सुखिनो जति तं संतोषं नमस्कुर्वन्नाह // मूलम् ।।–दुःखदारुकुगराय / बह्वाशापाशनाशिने // निःशेषसुखमूलाय / संतोषाय न मोनमः // 1 // व्याख्या-सुःखदारुकुठारायेत्यशर्मदारुविदारणपरशवे, बह्वाशापाशनाशिने प्रभूत| वांगबंधनविनाशकाय, निःशेषसुखमूलाय समस्तशर्मकारणाय संतोषाय संतुष्टये नमोनमोऽतिशये. / न नमस्कारोऽस्तु. // 1 // इह लोक एव संतोषफलमाह P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः . // मूलम् ।।—यहीनानि न जल्पंति / यत्सेवां नैव कुर्वते // यजुरुत्वं ययुर्लोकाः / संतोष - स्तत्र कारणं // 1 // व्याख्या-यदिति चाषायां, दीनानि तुबानि न नैव जल्पंति जाते, यत्से वां परोपसर्पणलदाणां न कुर्वते न विदधति, यजुरुत्वं महत्वं ययुर्गता जपलदाणत्वाति गमि. 351 ध्यंति च लोका जनाः, संतोषो निःस्पृहत्वं तत्र महत्त्वगमने कारणं बीजमिति. // 1 // सांप्रत सं. तोषवतां सर्वमपि सुखायेत्युपदर्शयन् श्लोकदयमाह // मूलम् ।।—यहा तदा जलं येषां / यहा तदा च भोजनं // श्रासनं शयनं यानं | जाय. ते सुखकारणं // 1 // तेषां दूरतरं दुःखं / सुखं च निकटस्थितं // यतः संतोषसाराणि / सुखानि | जगदुर्जिनाः // 2 // व्याख्या-यहा तद्दा यदेव तदेव सुंदरासुंदरमित्यर्थः, जलं पानीयं येषां सं. तोषतृप्तानां, यहा तहा च जोजनं यदेव तदेव मनोरमामनोरममित्यर्थः, जोजनमभ्यवहार्य, आसनं पट्टपी०कादि, शय्यतेऽस्मिन्निति शयनं सर्वागीणशय्या, यानं वेसरादि, जायते भवति सुखकारणं शर्मनिबंधन मिति. // 1 // तेषां संतोषिणां दूरतरं दवीयस्तरं दुःखमसातं, सुखं च सातं च नि: कटस्थितं समीपवर्ति, कुत एतदित्याह-यद्यस्मात्कारणासंतोषसाराणि वांगविबेदप्रधानानि सुखा. P.P.Ac: Gunratnasur M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | नि सातानि जगपुरुक्तवतो जिना केवलिन इति. तथा च–ज जलव तबव जहव / तहव हे हिपय निबुझं कुणसि // तादुकुह तुह जम्मं / तरेवि मुख् चिय न हो // 1 // 2 // . सांप्रतं " समस्तविशालवस्तूनां मध्ये निःस्पृहाणां विशालत्वमुपदर्शयन्नाह // मूलम् / / न च पृथ्वी तथा पृथ्वी / स्वयं चरमणोऽपि वा / ब्रह्मांडमपि नो ताह--ज्या| दृशो निःस्पृहो जनः // 1 // व्याख्या-न च नैव पृथ्वी वसुंधरा तथा सुसंतुष्टवत्पृथ्वी विस्तीर्णा, खयंजूरमणोऽपि वा समस्तसमुद्रपर्यंतवर्तिसमुद्रो वा, अपिवाशब्दौ समुच्चयार्थी, ब्रह्मांममपि जगदुः त्पत्तिकारणमपि नो तादृग् न तादृशं, यादृशो यदिधो निःस्पृहो निरचिलाषो जनो लोक इति. // 1 // इदानीं संतोषिण ऐहिकसुखमाह // मूलम् ।।-कृतं शेषगुणैस्ताव-संतुष्टस्येह देहिनः // एतावतव पर्याप्तं / यदधीनो न कस्यचित् // 1 // व्याख्या कृतं परिपूर्ण शेषगुणैरन्यगुणैस्तावदिति क्रमे, संतुष्टस्य निरीहस्येह जगति देहिनः प्राणिनः, एतावतैवामुनैव पर्याप्तं कृतं, यद्यस्मात्कारणादधीन आयत्तो न कस्यचिन्न कस्यापीति. // 1 // इदानीमसंतुष्टानामिहैव दुःखपरंपरामुपदर्शयन् श्लोकद्वयमाह Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म // मूलम् ॥-कुटुंबककृते चाव-नितश्वेतश्च संततं // किं कृतं किं करिष्यामि / किं करो. मामीति चिंतयन् // 1 // छिद्यते प्रत्यहं प्राणी। बह्वाशापाशपाशितः // वांगविनेदजं सौख्यं / स्व. प्रेऽप्येष न विंदति // 2 // व्याख्या-कुटुंबककृते गृहनिमित्तं धावन पर्यटन्नितश्वेतश्च यतस्ततः सं. ततमनवरतं, किं कृतमित्यतीतकाले, किं करिष्यामीति वर्तमाने च चिंतयन् वितर्कयन् , // 1 // खिद्यते क्लिश्यते प्रत्यहमनुदिनं जंतुः प्राणी बह्वाशापाशपाशितः प्रवृतमनोरथबंधनबछो वांगविले. दजमिहाविनिवृत्तिनं सौख्यं शर्म स्वप्नेऽपि सुप्तजागरावस्थायामप्येष प्राणी न विंदति न लजते. // // // अत्रैवार्थे दृष्टांतध्यमाह - // मूलम् ।।-असंतोषो हि दोषाय / संतोषः सुखहेतवे // कपिलो झातमत्रार्थे। पिंगला च पणांगना // 1 // व्याख्या असंतोषोऽपरापरवस्तुसस्पृहता दोषाय दृषणहेतवे, संतोषो निरीहता सुखहेतवे शर्मनिमित्त, कपिलः पुरोहितपुत्रो ज्ञातं निदर्शनमत्रार्थे संतोषसुखविषये, पिंगला च पिंगलानिधाना च पणांगना, पणो मूल्यं तत्प्रधानांगना पणांगना मूल्यनोग्या वेश्येत्यर्थः // 1 // झाते च यथाक्रममिमे-चव नगरी रम्या / रम्यारामविराजिता // कौशांबी नाम विख्याता / व. PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः सादेशसुषणा // 1 // सुमनः संघसंयुक्ता / मेरुचूलेव सुंदरा // सुप्रतिष्टा सुवर्णोंघ-धारिका शर्मकारिका // 2 // युग्मं // जितशत्रुमहाराज-स्तस्यामासीनरोत्तमः / / समृवोदग्रसत्कोः / प्र. जापालनतत्परः // 3 // सम्मतः सर्वकार्येषु / तस्यासोच्च पुरोहितः // काश्यपाह्वः सदाचारो / गु. 354 णाधारो गुणिप्रियः // 4 // चतुर्दशमहाविद्या-स्थानसागरपारगः // राझा वितीर्णसवृत्तिः / स वृत्तः पावणेदुवत् // 5 // युग्मं / भार्या तस्य यशानाम्नी / विशालादी मनःप्रिया // कपिलाह्वस्तयोः पुत्रः / संजज्ञे कांतलोचनः // 6 // बालत्वे वर्तमानस्य | कपिलस्य स काश्यपः // विधेः खबंदकारित्वा-पंचत्वं समुपागतः / / 7 / / नुजा तत्पदं दत्तं / तदन्यस्मै दिजन्मने // ततोऽसावश्वमारूढ / श्रातपत्रविराजितः // 7 // एति गबति सानंदं / सदलंकारधारकः // यशाया गृहपा र्थाच्च / परिवारयुतः सदा // 7 // अन्यदा तं तदा ऋध्या / व्रजंतं तं पुरोहितं // प्रत्यासन्नं स्वगे. हस्य / समालोक्य यशा ततः // 10 // ऋतपूर्वी निजां स्फीतिं / स्मृत्वारोदीत्सुदुःखिता। कपिले. न ततः स्पृष्टा / मातः किं शोककारणं // 11 // सापि सर्व खवृत्तांतं / कपिलाय न्यवेदयत् // स | प्राह किं न मे दत्तं / पदं पैञ्यं महीभुजा / / 15 // तयोक्तं पुत्र सदिया-ही नैस्तमन्यते न हि PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | // तेन प्रोक्तमधीयेऽहं / सहिद्यामंब सांप्रतं // 13 // ततो यशाब्रवीदेवं / पुत्रवाक्येन रंजिता / / का नवंत पाठयिष्यति / नेहवास्तव्यपंमिताः // 14 // तवत्स गढ वेगेन / श्रावस्ती नगरी यतः // समस्ति तत्र सहिद्या-महासागरपारगः // 15 // मित्रं तव पितुर्विदा-निंऽदत्ताभिषः सुधीः / / | मित्रस्नेहेन सोऽवश्यं / जवंत पाठयिष्यति // 16 // श्रुत्वेदं वचनं मातुः / श्रावस्त्यां कपिलो गतः // उपाध्यायस्ततस्तेन / प्रणतोऽक्तियोगतः // 17 // निवेदितं यथा तात / विद्यार्थमहमागतः / // तेनोचे सुंदरं मऊ / विद्यायाः समुपार्जनं // 17 // विद्याहीना यतो लोके / मानवाः पशुनिः समाः // न शोभंते सन्जामध्ये / हंसौधे श्व वायसाः // 15 // तथा चोक्तं- विद्या नाम नरस्य रूपमधिकं प्रबन्नगुप्तं धनं / विद्या नोगकरी यशःसुखकरी विद्या गुरूणां गुरुः // विद्या बंधुजनो विदेशगमने विद्या परा देवता / विद्या राजसु पूजिता न हि धनं विद्या विहीनः पशुः / / 20 // किं तेन जात जातेन / यो न विद्वान्न धार्मिकः // तया गवा हि किं कृ. त्यं / या न धेनुर्न गर्निणी // 21 // दाने यशसि शौर्य च / यस्य न प्रथितं यशः // विद्यायाम- | र्थलाने वा / मातुरुंचार एव सः // 12 // विद्यायाः साधनानीह / विद्यते मम मंदिरे // केलंव। . P.P.AC. Gunratnasuri-M.S Jun Gun Aaradhak Trust
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 धर्म नोजनं चद्र / निर्धनत्वान्न विद्यते // 23 // तानि चामूनि विद्या साधनानि-धारोग्यबुधिविनयो| द्यमशास्त्ररागा। अभ्यंतरा जगति पाठगुणा जति // प्राचार्ययुस्तकनिवाससहायवस्त्रा / बाह्याश्व . पंच पठनं परिवर्धयति // 24 // तेनोचे निदयित्वाहं / परिष्ये नवदंतिके // उपाध्यायस्ततः प्रा. ह / वत्सैवं पठनं कुतः // 25 // एवमुक्त्वा समं तेन / गतोऽसौ श्रेष्टिनो गृहं / / शालिनद्रान्निधानस्य / ततश्चैवमभाषत // 7 // कौशांब्या अयमायातो / विद्यार्थी सुहृदंगजः // तदस्य कुरु सा. हाय्यं / त्वमादारप्रदानतः // 7 // श्रेष्टिनापि च तत्तोषा प्रतिपन्नं गुरोर्वचः // भोजनाय ततस्त स्य / दासी तेन निरूपिता // // // अधीते सोऽपि सानंदो / हास्यशीलः स्वभावतः // मोहयौवनसंवास-दोषासमूढमानसः // 10 // कामस्य उर्जयत्वाच्च / तस्यां दास्यां प्रलमवान् // अवोचदन्यदा सा तं / स्नेहेन रहसि स्थितं // 11 // यद्यहं सह केनापि / वस्त्रमूल्याय संवसे // सोढव्यं तत्त्वया कांत / यतस्त्वं तदिवर्जितः // 12 // एवमस्त्विति तेनापि / तद्दचः प्रतिपद्यते // सखेदा चान्यदा तेन / दृष्टा पृष्टा च कारणं // 13 // तयोचे सर्वदासीनां / महः कल्ये भविष्यति // तां बूलादिविहीनाया / लाघवं जाविता मम // 14 // सोऽपि श्रुत्वा वचस्तस्या। विनिद्रो दुःखविह्वलः | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // अमुचद्दीघनिःश्वासां-स्तदिनापूरणाशयः // 15 // उक्तं च-सीयंतपरियण जलियाण / पु. रिसाण धणविहीणाण // न हु नवरि कायराणं / गरुयाणवि चल मशविहवो // 16 // बचाण सा ततः कांतं / गब त्वं धनमंदिरं / / प्रातरेव समुदाय / यतोऽसावग्रजन्मने // 17 // हौ माषौ 357 जातरूपस्य / प्रथमाय प्रयवति // मायासीदपरः कश्चि-दर्धरात्रेऽपि निर्गतः // 17 // युग्मं / / चौरोऽयमिति मत्वा तै-गुहीतो दंडपाशिकैः // अास्थानसन्निषमस्य / राझस्तैरुपदर्शितः // 17 // तेनानाणि यथा विप्र / किमु युक्तं तवेदृशं॥ श्रमायी कधयामास / राज्ञः सत्यं स्वमाशयं // 20 // ततः संजातकारुण्यो / राजा तुष्टस्तदार्जवात् // अवादीत्तं द्विजं मुग्धं / वरं वृणु यथेप्सितं // 31 // स प्राहालोच्य याचिष्ये / राजाबालोचयस्व जोः // गत्वकांते ततश्चैव-मारब्धश्चिंतितुं यथा / / // // राजा तुष्टो ददात्यद्य / द्रव्यं मे तावदीप्सितं // माषहयेन किं कार्य / याचेऽहं माषपंचकं // 23 // नालं तांबूलमूटयेऽपि / नूनं तन्मे नविष्यति // दशमाषांस्ततो याचे / तेऽपि वस्त्रायसा. धकाः // 24 // मार्गयामि शतं नालं / तदप्यानरणाय मे // बंधुवर्गसमेतस्य / सहस्रोऽपि दशायते // 25 // प्रार्थयामि ततो लदं / दितीशं वरदायिनं // परोपकारकर्तृत्वे / लदमप्यतमं ततः | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- // 6 // कोटिं याचे सुवर्णस्य / दीनादेर्दानसाधिकां // हस्त्यश्वरथपादाति--साधने सापि नो स हा // 27 // चिंतावीचिचयोदिप्त-लोजसागरमध्यगः // स्थितः संचिंतयन्नेवं / दणं संतोषवर्जि "| तः // 20 // शुरूत्वाज्जीवरूपस्य / चित्रत्वाकर्मणां गतेः // जज्ञे सद्ज्ञानसंयोगः / कपिलस्य त. 357 | तो दृढः // 27 // ततः सद्ज्ञानसंयोगा-चिंतयामास तरदाणं // अहो लोजस्य माहात्म्य-म. पूर्व सुखकारणं // 30 // यतः- यदि स्यादनसंपूर्णो / जंबूद्दीपः कथंचन // अपर्याप्तः प्रहर्षाय / लोभात्तस्य जिनैः स्मृतः // // 31 // अहो मया किमारब्ध-मझानवशवर्तिना // विज्ञाय वचनं मातु-विद्यादातुश्च सुंदरं // 3 // जाननपि यदासक्तः / सामान्यायां स्त्रियामहं / / तदिदं सत्यतां नीतं / वचनं मोहवर्तिना // 33 // सन्मार्गे तावदास्ते' प्रगवति पुरुषस्तावदेवेंडियाणां / लगा तावविधत्ते विनयमपि समा. लंबते तावदेव / / चूचापाक्षेपमुक्ताः श्रवणपथजुषो नीलपदमाणं एते / यावलीलावतीनां न हृदि धृतिमुषो दृष्टिवाणाः पतंति // 34 // ताव फुरश् वेरग्गु / चित्ति कुलालज्जवि तावहिं ताव // अ. कडाहतणि य संक / गुरुयाणवि गजे ताव // 35 // ताविदियह वसा / जसह सिरिहाश् ताव | P.R.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | हि॥ रमणीहिं मणमोहिणीहिं / पुरिस वसी होइ न जावहि // 36 // सो सुकयकम्मु सो नि. का नणम। सिवहमग्गि सो संघमिज / परमोहण सहिसरिसिय / महिलाण पेम्मंमि नो पडिजे | // 37 // तस्मादलं सुवर्णेन / विषयैरप्यलं मम // कृतं कांताप्रसंगेन / घोरसंसारहेतुना // 30 // 355 | एवं चिंतयतस्तस्य / जातिस्मरणमंजसा / / संपन्नं शुधजावस्य / स्वयंबुधस्ततोऽजनि // 35 // दे वंतादत्तलिंगोऽयं / स्वयं बुंचितकुंतलः / प्रत्यदो धर्म एवैष / राजानं समुपस्थितः // 40 // रा. झोचे किं त्वयाचिंति / ततः सोऽपि न्यवेदयत // आत्मेगविस्तरं सर्व / नरेंद्राय पन्निदं // 1 // नक्तं च-जहा लाहो तहा लोहो / लाहालोहो पवह // दोमासकणयकङ / कोडिएवि न नियिं // 42 // ददामि जद्र ते कोटिं / राझोचे चारुचेतसा // मुनिनोक्तं मया सर्व / परित्यक्तं धनादिकं // 3 // यतः-अर्थानामजने सुःख–मर्जितानां च रदणे // आये दुःख व्यये दुःख / धिगर्थ दुःखकारणं // 44 // इत्यादिधर्ममाख्याय / कपिलाख्यो महामुनिः // विजहार महीपीठे / संयमी मुनिसत्तमः // 4 // नर्ममो निरहंकारो / निरारंनो निरालयः // निःसहायो निराशंसो / / निःसंगो निःपरिग्रहः / / 4 / / युक्तः समितिनिर्नित्यं / सुगुप्तो गुप्तिनिस्तथा // दांत्यादिसजणो P.P. Ac. Gunratnasuri MS. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | पेतः / सर्वशीलांगधारकः // 4 // त्रिनिर्विशेषकं // षण्मासांते ततस्तस्य / ज्ञानमुत्पन्नमुत्तमं / / शमा घातिकर्मदये जाते / लोकालोकावनासकं // 10 // तश्च अस्ति राजगृहस्येह / श्रावस्त्याश्च महापुरः / / दुष्टश्चापदसंकीर्णा–पांतराले महावी // 11 // 360 | तस्यामिकडसंझानां / चौराणां शतपंचकं // अस्त्येतत्प्रतिबोधार्थ / तदंतः कपिलो गतः // 5 // दृष्टः शाखिगते नैष / दस्युना मुनिपुंगवः // श्रमणोऽयं समायाति / शेषाणां च निवेदितं // 13 // ततस्ते तं समादाय / निन्युश्चौराधिपांतिकं // तेनापि स मुनिः प्रोक्तो। नृत्यतां नृत्यतां मुने / // 24 // तेषां विज्ञाय म झान-चक्षुषा मोदाकारणं // श्वमेव ततः प्राह / वादको जो न वि. द्यते // 55 / / केलिना मिलिताः सर्वे / तालाः कुटुंति दस्यवः // तेषां मध्यगतः साधु-धुवकं यागतीदृशं // 26 // अधुवे असासयंमि / संसारमि दुकपनरए / किं नाम होऊ तं कम्मं / जे णाहं दुग्गडून गोळा // 17 // एवं जागवतोजीते / तेऽपि गायति दस्यवः // तालाश्च कुट्टयं त्युच्चैः / सानंदाः समचेतसः // 50 // एवमुङ्गीतिकाव्याजा-दनित्यत्वं प्रकाशयन् // सम्यक्संबोध्य तान् सर्वान् / दीदयामास सन्मुनिः // 55 // ततस्ते साधवो जाताः / साधुसद्गुणधारिणः // Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | जाता जातिस्मराः सर्वे / सर्वे संविनमानसाः // 60 // कालेन केवलझानं / सर्वेषामुदपद्यत // त. | तश्च दीकर्माशा / ययुः सर्वे शिवालयं // 61 / / इति कपिलाख्यानकं समाप्तं // इदानीं पिंगलाख्यानमुच्यते अव्यक्तलिंगधारीह / नरः संतोषसुंदरः // केनापि वणिजा पृष्टः / को गुरुस्ते निवेद्यतां // // 1 // पिंगला कुररः सर्पः / सारंगास्त्रस्तलोचनाः // षुकारकुमारी च / षडेते गुरवो मम // 2 // श्रुत्वेदं वणिजा प्रोक्तं / गुरुरेकः शरीरिणां / महत्कौतुकमेतच्च / गुरवः षट् कथं तव // 3 // सं. तोषसुंदरः प्राह / सावधानमनाः शृणु // एकस्यापि हि संजाता / गुरवः षट् यथा मम // 4 // नानावर्णसमाकीर्ण / नानासौधसमाकुलं / विशालशालसंयुक्तं / सुरसद्मविराजितं // 5 // का मिनीमंजुमंजीर-वरंजितहंसकं // समस्तमेदिनीपीठे / रम्यं रत्नपुरं पुरं // 6 // युग्मं // तत्रा नाममादाय / गतो वाणिज्यकर्मणे // वाणिज्यं कुर्वता दृष्टा / पिंगलाख्या विलासिनी // 7 // त. तो जातानुरागोऽहं / संवसामि तया सह // वाणिज्ये प्रतला बुद्धि-स्तस्यासक्तस्य मेऽजनि // | // 7 // अन्यदाहं गृहे तस्या / अर्धरात्रे समागतः // यावत्सा पिंगला सुप्ता / निश्चिंता सपरिबदा / PP.AC.Gunmainasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // // अहो सुखं स्वपित्येषा / कृतकृत्या श्वाधिकं // विचिंत्यैवं दणं चित्ते / श्लोकोऽयं पठिलो। मया // 10 // अाशा हि परमं दुःखं / निराशा परमं सुखं // पाशां निराशतां नीत्वा / सुखं ख. पिति पिंगला // 11 // प्रजाते पुनरायातः / पृष्टा सा पिंगला मया // किं कारणं विशालादि / 365 | निशीथे तव मंदिरं // 12 // दत्तार्गलं निःशब्दं च / मया सुनु विलोकितं / / यदि कथ्यं तदा शो. चूं। मम साधय कारणं // 13 / / युग्मं // तयोक्तं साधयाम्येषा / निशामय निराकुलः // साने कथितं कार्य / गुणायैव प्रजायते // 14 // एकदा जागराद्धाढं / संजाता मे विसूचिका // जाताई मरणावस्था / कष्टंकष्टेन जीविता // 11 // ततस्तदा मयाकारि / प्रतिज्ञेयं सुखावहा // श्राद्ययाम यादूर्ध्व / सुप्तव्यं निश्चितं मया // 16 // श्राद्यमेवं च यामिन्या / जागर्मि प्रहरदयं // ततः सं. तुष्टचित्ताहं / नित्यं स्वपिमि सुस्थिता / / 17 // असंतोषो हि दुःखाय / संतोषः सुखकारणं // थ संतोषोपतप्तानां / संतोषो नंदनं वनं // 10 // असंतुष्टस्य यदुःखं / संतुष्टस्य च यत्सुखं // अन. योरंतरं ज्ञेयं / भानुखद्योतयोरिव // 15 // श्राद्ययामदये जातं / यत्तिं तेन में धृतिः // एवं नि| श्चयमाधाय / तिष्टामि सुखिता सदा // 20 // तवापि संगतश्चायं / संतोषः सर्ववस्तुषु / / सुसंतोष | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.. .
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 363) धर्मः समो बंधुन तो न भविष्यति // 21 // प्रतिपद्याध तदाक्यं / धर्मे दत्वा निज धनं // ततो मया गृहीतं गोः / सुसंतोषव्रतं परं // 12 // स्थितस्तत्र सुसंतुष्टः / कतिचिदिवसानहं / / एवं जो | मम संजाता / संतोषे पिंगला गुरुः // 3 // अन्यदा च ततः स्थाना-बता बाहिरी दितः // गृहीतमांसपेशीकः / कुरराख्यो विहंगमः // 24 // हन्यमानस्तरां लुब्धैः / पदिन्निमसिनदिभिः॥ | चंडतुंडाभिघातेन / सर्वैरपि समंततः // 25 // कथंचिदैवयोगेन / मांसपेशी तदाननात् // पतिता | नृतले कापि / गृहीता काकपदिणा // 26 / / ततस्तं कुररं मुक्त्वा / सर्वे ते वायसंप्रति // धाविताः स पुनर्जातः / कुररो नितरां सुखी // 27 // ततस्तत्कौतुकं दृष्ट्वा / मया चित्ते विचिंतितं // सामि| षस्य सदा दुःखं / सौख्यमामिषवर्जनात् / / 20 // ततो मया परित्यक्तः / समग्रोऽपि परिग्रहः / / ते. न तस्य परित्यागे / कुररोऽपि गुरुर्मम // 27 // ततोऽये गबता दृष्टः / सर्पः सर्वनयंकरः / / ऋमिस्त्रीवेणिसंकाशः / परवेश्मकृताश्रयः // 30 // ततोऽचिंति मया चित्ते / सुंदरं वतिनां व्रतं // गृ. हारंगो हि पापाय / मुःखाय च शरीरिणां // 31 // ततःप्रभृति जातोऽह-मपराश्रमसेवकः // त. | तः परकृतावासे / सो मे गुरुतां गतः // 3 // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ - धर्म क्रमेण गबता दृष्टं / काननं विपदाननं // तत्र लातुं समारब्धा / बुब्धकैः पाशबंधनैः // 33 // | का वागुरासु विचित्रासु / सारंगास्त्रस्तलोचनाः // परं ते पतिता नात्र / ह्यप्रमत्ततया तया // 34 // युग्मं // नानाविधैरुपायैस्तै-धैिर्हतुं समीहिताः // रक्षिता निजमात्रेव / निःप्रमादतया तया // 364 | // 35 // अप्रमादप्रसादेन / जातास्ते चिरजीविनः // निर्विमनसो व्याधाः / सविषादास्ततो ग. ताः // 36 / / ततो मया विचिंत्येव-मप्रमादो हि सौख्यदः // कर्तुं युक्तो ममाप्येष / तथैव कृतवानहं // 37 // एवं मे गुखो जाताः / सारंगास्तत्र कानने // अप्रमादविधौ न / सदा चकित. चेतसः // 30 // ततोऽग्रे गबता दृष्ट / इषुकारः पुरादहिः // शरवातमजूकुर्व-निश्चलीकृतमानसः // 35 // यत्रांतरे समायातः / पुमानेकस्तदंतिके // तेनोक्तं किं त्वया दृष्टो / गबन राजामु. ना पथा // 40 // स प्राह न मया दृष्टः / स्वकर्मैकाग्रचेतसा // ततो मया व्यचिंत्येवं / न चायं विकटेडियः // 41 // अथ चानेन नो दृष्ट–श्चतुरंगबलान्वितः // राजा गबन समीपेन / मह देतत्कुतुहलं // 42 // यस्मात्स्वकार्यनिष्टत्वा-देकचित्तैर्न दृश्यते // चलं वा स्थाणु वा वस्तु / | समीपेऽपि शरीरिभिः // 43 / / एकाग्रचेतसामेव / स्वार्थसिधिरपि ध्रुवं // तन्मयापि मनः कार्य- | . P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ . धर्म / मेकाग्रं धर्मचिंतने // 44 // ततःप्रभृति भो भद्र / संयमेंद्रियपंचकं // जयाजयफलं तस्य / ध्यानः | स्थश्चिंतयेद्यथा // 45 // दिवसरजनीसारैः सारित पदगेहं / समयफलकमेतन्मंडितं नृतधान्यां / | श्ह हि जयति कश्चिन्मोदमदौर्विधे यै-रधिगतमपि चान्ये विप्तैरियंति // 46 // तदेकाग्रम| नोध्याने / पंचेंज्यिविनिग्रहे // षुकारो गुरुर्जातो / ममैवमवधारय // 4 // तथात्रैव पुरे दृष्टा / कंडयंती कुमारिका // तंमुलान् वलयाराव-खेदितश्रवणदया // 4 // ततः सामंचदेकैकं / व लयं शब्दशांतये // तथापि तत्कृतारावो / नोपशांतो मनागपि / / 4 // ततो हे त्रीणि चत्वारि / न च शाम्यति तध्वनिः // ततो विमुच्य शेषाणि / तदैकैकं धृतं तया // 50 // शांतः शब्दस्ततस्तस्य / जाता चित्तस्य निर्वृतिः // दृष्ट्वेदं सुखदा तेन / रुचितैकाकिता मम // 51 // ततोऽहं बंधुसंबंधि-मित्रवर्ग विमुच्य च / विचरामि सुखेनैव / सदैकाकी निराकुलः // 55 // तदेवमेककत्वे मे / गुरुर्जाता कुमारिका // तदेवं मम जो नद्र / गुरवः षट प्रजझिरे // 53 // वस्त्य स्तु सांप्रतं तुन्यं / स्वस्थानं समलंकुरु / / इत्युक्त्वा सोऽपि संप्राप / स्थानं स्वेष्टं तदा हुतं // 14 // / सांप्रतमाशापिशाचिकाया जयोपायं, तज्जये च सुखमुपदर्शयन्नाह P.P. Ac Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 धर्म // मूलम् // श्राशापिशाचिका नित्यं / देहस्था दुःखदायिनी // संतोषवरमंत्रेण / स सुखी / मी येन नाशिता // 1 // व्याख्या-बाशापिशाचिका वांगव्यंतरी नित्यं सर्वदा देहस्था शरीरस्था दुःखदायिन्यशर्मप्रदा संतोषवरमंत्रेण निःस्पृहतापरममंत्रेणासावनिर्दिष्टनामा सुखी शर्मवान् येन के. नचिन्नाशिता देहाद् दूरीकृता. // 1 // असंतुष्टो हि जंतुनवभ्रमणे ःखितो भवतीति दर्शयन्नाह|... // मूलम् ॥–चिंताचक्रसमारूढो / योगदंडसमाहतः / कर्माष्टककुलालेन / -ब्राम्यते घश्व नरः // 1 // व्याख्या चिंताचक्रसमारूढो विकल्पमालारथांगारूढो योगदंसमाहतो मनोवाकाय. लकुटाहतः कर्माष्टककुलालेन झानावरणीयादिकाष्टककुंगकारेण भ्राम्यते ब्रमणशीलः क्रियते घ. टवत्कुंजवन्नरो मानवोऽसंतुष्ट इति गम्यते. // 1 // ननु वांछासनावेऽपि जनः सुखी नविष्यति, को. व विरोधः? इत्याशंकापनोदाय श्लोकद्वयमाह.... * // मूलम् ।।-श्रातपबाययोर्यह-सहावस्थानलदंणः // विरोधस्तहदवापि / विज्ञेयः सुख वांग्योः // 1 // वांछा चेन्न सुखं जंतो-स्तदिना शर्म संततं // न भूतानि न नावीन / सुखानि सह वांग्या // 2 // व्याख्या-यातपस्तापश्गयां चातपानावनाविनी, तयोर्यद्यथा सढवस्थानल. Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | दणः समवस्थितिस्वरूपो विरोधो विपर्यस्तदा तदत्तथानापि प्रस्तुते विज्ञेयो वेदितव्यः सुखवांग्योः शर्मेबयोः // 1 // एतदेव दर्शयति-वांछा स्पृहा चेद्यदि न मुखं नैव शर्म जंतोदेहिनः, तदिना वांगविरहे शर्म सातं संततमविलेदं, एतदेव निगमयति-न नृतानि न जातानि, न नावीति न जविष्यंति, जपलदाणत्वान्न जति च सुखानि सातानि सार्ध वांच्या स्पृहया. // 5 // सांप्रतं सं. तोषफलमुपदर्शयन संतोषाधिकारमुपसंहरन्नाह__| मूलम् ॥-संतोषसुखशय्यायां / सद्विवेकपटावृताः // स्वपंति ये महात्मानः / शेरते ते निराकुलाः // 1 // व्याख्या-संतोषसुखशय्यायां निरीहतामृदुपर्य के सदिवेकपटावृता निर्मलबोधपटावृता निर्मलबोधपटावगुंचिताः स्वपंति स्वापं विदधति ये केचन महात्मानो महापुरुषाः शेरते खपंति ते नरा निराकुला निरौत्सुक्या इति. // 1 // तदेवंविधविविधामलगुणकलापन्नाजो जति संतोषकारिणो जनाः, ये सर्वत्रैवासंतुष्टचेतसो जवंति ते परद्रव्यार्थिनः संतो व्यापादयंति प्राणिनः, वदंति मृषावाद, रचयंति कूटकपटानि, वंचयंति मित्रमंमलानि, दुह्यंति निरंतरं स्नेहपरानपि निजक | गुरुजनबंधुसंबंधिनः, पारंनयंति महारंनान् , मुष्णंति परद्रव्याणि, कुर्वति न्यासापहार, लोपति Jun Gun Aaradhak Trust P.P.Ac:Gunratnasuri M.S.
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- धर्मव्यवहार, न गणयंति कुलाचार, घातयंति ग्रामनगरादीनि, विद्युपंति मार्गेषु रिडविणसंचारका संभृताननेकसार्थान्, कुर्वति निःकरुणाः संतो नृणहत्यां गोहत्यां ब्रह्महत्यां स्त्रीहत्यां च, किंबहुना? यदेकांतेन लोकदयविरुद्धं सकलबुधजननिंदितं सर्वथा विवे किनामतिइष्करं निस्त्रिंशं निघणं, नि 360 स्वपं निर्मर्यादं पातकानामपि महापापं स कर्ता, यत श्रुतमात्रमपि लोमोघर्षकारकं तदपि कुति कियहाऽसंतुष्टचित्तानां चेष्टितं कथ्यते-ये परद्रव्यं जिघृदवः कानि कानि कूटकपटानि न रचयं ति? यथा ताराचंद्रसत्कं यानपात्रं रिडविणजातसंभृतं समायातमाकार्य लोभनंदादिभिः पुरंदर वास्तव्यैरनेकानि कूटकपटानि कर्तुमारब्धानि, तथापि नार्थसिदिः संजातेति ताराचंद्रस्य पोताधि पतेरुत्कटपुण्ययुक्तत्वात् , कथानकं चात्र बनव विश्वविख्यातं / पुरं तारापुराधिं // कैलासपर्वताकारं / तुंगप्राकारवेष्टितं // 1 // तत्राजवत्रियां धाम / ताराचंद्रानिधो वणिक् // ख्यातकीर्तिर्जने मान्यः / सुहृदानंदकारकः ॥शातारमजा प्रिया तस्य / विनयादिगुणान्विता // प्रेमस्थानं परं चारु-शीलालंकारशालिनी // 3 // अर्थार्थिना महापोत-स्ताराचंडेण चान्यदा // महाय॑ चरिजांडानां / भृतोऽन्यद्दीपयायिना || PP.AC.Gunratnasuri M,S.. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ __धर्मः कृता सर्वापि सामग्री / सीताश्च धीवराः // समारूढाश्च निःशेषा / वणिजः सुजटास्तथा // 5 // अथाशेषं निजं लोकं / सम्यक्संभाष्य सादरं // विसृष्टवांश्च सन्मान्य / तांबूलादिनिरंज सा // 6 // अनेकनटसंयुक्तः / शुजालंकारधारकः // भूरिडव्यप्रदानेन / पूरितार्थिमनोरयः // 7 // __ 365 गत्वा पोते समारूढो / बंदिगीतयशास्ततः // हेलयाहतसत्तूर्य-शब्दैरापूरितांवरः // // कृतपू. जोपचारश्च / योषानिर्गीतमंगलः // कृतकोलाहलो लोकै-यथास्थानस्थितप्रजः // // जब नमुखश्चार–चामरैरुपवी जतः // नदिप्तनंगरो मुक्त-पोतः पूर्णमनोरथः // 10 // शीघं गंतुं प्र. वृत्तोऽसौ / पृष्टतः पवनेरितः // एष याति गतो दूरं / दृश्यते नैव लोचनैः // 11 // पंचभिः कुल. कं // इत्युक्त्वा वलितो लोको / गतो निजनिजे गृहे // पोतोऽपि वायुवेगेन / लंघित्वा लघुसा. गरं // 12 // रत्नमेखलनामानं / दीपं प्राप्तस्ततो धृतः॥ पोतादुत्तार्य नामानि / श्रेष्टिना राशयः कृताः // 13 // युग्मं / / यथास्थानं स्थितो लोकः / श्रेष्टी जातो निराकुलः // भुक्तेऽपि ते निरा बाधे / जाते पोतजनेऽखिले // 14 // पुरंदरपुरावासी / लोजनंदिरिति श्रुतः // वणिक् च नाम| तः श्रेष्टी / कर्मतः पापकर्मकृत् // 15 // अत्रैव च पुरे मंत्री। काणो मायानिकेतनं // वसतिस्म | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- दुराचारो / लोनसागरसंझितः // 16 // परद्रव्यापहारेबः / सदा संक्लिष्टमानसः // तत्रास्ते चर्मका- | रोऽपि / मायामय इति स्मृतः // 17 // तथान्यो लोकविख्यातो। मान्यो विप्रगुणान्वितः // आ. "दित्यमंदिरे तत्र / हिजो विगतलोचनः // 10 // अविद्यमाननेत्रोऽपि / त्रिलोचन इति स्मृतः // होराबलेन लोकानां / दत्तादेशो विचक्षणः // 15 // अथ बोहिस्थमायातं / रिजांडसमाकुलं / / | श्रुत्वानेकजनाकीर्ण / ताराचंडं च तत्पलं // 20 // लोजनंदिर्गतो रात्रौ / तदंते वंचनेबया / / कृ. तोचितोपचारश्च / निषामो दर्शितासने // 21 // कुशलं ते शरीरस्य / पृष्टोऽसौ लोजनंदिना // पूर्वानाष्यमिदं चैव / सुलन सज्जने जने // 22 // किं जांमं वा कियदापि / पृडतो मम कथ्यतां // तेनापि कथितं सर्व / प्रायः प्रांजलचेतसा // 23 // शिरो विधूय तेनापि / सखेदमिव ज. ल्पितं // प्रयास एव ते जातः / कुन्नांडानयनादिह // 24 // यस्मादेतस्य नास्त्यत्र / ग्राहकः को. ऽपि सर्वथा // परं तथापि गृह्णामि / कीर्तिभंगायादहं // 25 // दास्यामि प्रस्थकं त्वेकं / तुभ्यं वांबितवस्तुनः // प्रतिपन्नमनेनापि / सत्यंकारश्च ढौकितः // 26 // साक्षिणो विहिता लोका / जां| मं दृष्ट्याहतं कृतं / आगतः स्वगृहे श्रेष्टी / प्रमोदभरनिनरः // 27 // अहो मे धन्यता येन / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | परश्रीः स्वक्शे कृता // द्वितीययामे यामिन्या / मंत्री लोनपरायणः // // ताराचंडांतिकं प्राप्तो | / निषमो बृहदासने / जणितो मंत्रिणा श्रेष्टिं-स्ताराचंद्र निशम्यतां // / / एकदा दंडितो रा. झा / कारागारे प्रवेशितः // कथंचिदंतरं लब्ध्वा / नष्टोऽहं जीविताशया // 30 // मुच्यमानो म. 371 | या दृष्टः / पोतः पुण्यैः पुराकृतैः // तेनोत्तीर्य डुतं प्राप्तः / पुरे तारापुरान्निधे // 31 // तत्रापि मं दिरे गत्वा / तावकीने चिरं स्थितः // अन्यदा जणितं राज्ञा / लक्षे दत्ते न ते जयं / / 32 // म. यापि त्वपितुः पार्था-लदो निजकरे कुतः / / लोकाध्यदं मया मुक्तं / ग्रहणे दक्षिणेदाणं // 33 / / लदं लात्वा समायात-स्तं दत्वा तोषितो नृपः // योऽपि खं पदं लब्धं / ते दरास्ते च मोच. काः // 34 // अद्य वं पुनरायातो / मम पुण्यैः प्रणोदितः // लात्वा लदं स्वकं जऽ / देहि मे दक्षिणेदाणं // 35 // दत्ते च लोचने मह्यं / कर्तव्यो गांडविक्रयः / / याहारे व्यवहारे च / न लज्जा गुणकारिणी // 36 // .. ___एवमुक्त्वा गतो मंत्री। विषमः पोतनायकः // चिंताचक्रसमारूढः / किंकर्तव्यसमाकुलः // // 37 / / खिन्नोऽदीनमनाः श्रांतः / शुन्यचेताः परित्रमन् // नपानसंधनाहेतो-श्चर्मकारापणे ग P.PAC Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aama
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ टीका 312 धर्म- तः॥ 30 // दृष्टो मायामये नैष / चर्मकारेण लोचिना // नीतः सगौरवं गेहे / निषलो वरविष्टरे // 30 // पृष्टश्च केन कार्येण / यूयमत्र समागताः // श्रेष्ट्याह वर्धसंधान-हेतवे वयमागताः // // 40 // चर्मकारः पुनः प्राह / किं मे दास्यथ वेतनं / श्रेष्ट्याह किं विचारेण / कुरु कर्म नि राकुलः // 41 // तोषवंतं करिष्यामि / भवंतं रिदानतः // वर्धसंधानतस्तेनो-पानही प्रगुणीकृ. तौ // 42 // वेतने ककिणी दत्ता / न तुष्टश्चर्मकर्मकृत् // रूपकार्ध ततो ऽम्म / एवं यावतं ग. तः // 43 // सहस्रलदकोटीनि-स्तेन तोषमगबता // जाणितश्चर्मकारेण / श्रेष्टिन संस्मर जल्पितं // 4 // तव पोतगते द्रव्ये / निःशेषे मम मंदिरे // प्रविष्टे यदि मे तुष्टिः। संतुष्टि न्यथा मम // 45 // ममाधीनं धनं सर्व / जवान कर्मकरो मम // न दातव्यं न जोक्तव्यं / रक्षणीयं प्र. यत्नतः // 56 // एवमुक्त्वा गतो गेहे / चर्मकारः प्रमोदभृत / / ताराचंद्रो निजं स्थानं / गबन श्रांतः शनैः शनैः // 4 // दृष्टो मदनमंजर्या / वेश्यया वरवेषया // निरूपितश्चिरं कालं / साजिलाषेण चक्षुषा // 4 // दास्या स्वगृहमानीतो / ततो मकरदंष्ट्या // स्नापितो चोजितो दत्त| तांबुलः सविलेपनं / / 4 / नक्तं मदनमंजर्या / सह सुप्तोऽनुरक्तया // प्रजाते कथितं सर्वे / कु. | Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasun M.S.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म / ट्टिन्या तस्य हृष्टया // 20 // यथैषा मे प्रिया पुत्री / नाना मदनमंजरी // पुरुषदेषिणी त्रुत्वा / / | बव त्वयि तोषिणी // 51 // तदिमां भवते दत्वा / संजाताहं निराकुला // सुस्थितं जायते चे. तो / योग्ययोगेन देहिनां // 5 // जक्ता च सा यथा वत्से / त्वया भाव्यं विनीतया // विनयो 373 हि कारणं येन / सर्वदा सर्वसंपदां // 53 // एवं च वसतस्तत्र / वव्रजु स्विासराः // स्वर्नावस्ये. व सौधर्मे / सततं हृष्टचेतसः॥ 24 // अन्यदा च तया पृष्टः / कस्त्वं कस्मादिहागतः // ततस्तस्यै ववृत्तांतः / सर्वस्तेन निवेदितः // 55 // तयोक्तं विषदेषा ते / परं खेदो न संगतः // श्रापदः संपदश्चैव / समीपस्थाः शरीरिणां // 16 // एवमुक्त्वा गता तूर्ण / कुट्टिनी नानुमंदिरे // ततस्त्रि लोचनं नटुं / प्रणम्योवाच सा यथा // 57 // समयोऽस्ति न वा विप्र / पृष्टव्यं मम किंचन // स प्राह समयो दत्त-श्चर्मकृतश्रेष्टिमंत्रिणां // 17 // एवं विझाय सा सर्व / कुट्टिनी खगृहे गता // जामाता जणितो वत्स / स्वल्पं हि व्यसनं तव // 27 // यामिन्याः प्रथमे यामे / व्यतीते रवि मंदिरे // बन्नीच्य तिष्ट त्वं / शृण्वन् श्रेष्ट्यादिजटिपतं // 60 // तेनापि च कृतं सर्व / यथादि. | ष्टं तथैव तत् // ततः श्रेष्टी समायातो। यामिन्याः प्रहरे गते // 61 // गणानाणि कर्णाते। Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म लोजनंदिः समागतः // प्रवेशय पुतं वत्स / हाररदापरो नव // 6 // प्रविश्य श्रेष्टिना जानु रुपाध्यायश्च वंदितः // श्राख्याय पूर्ववृत्तांतं / श्रेष्टिनेदं प्रजल्पितं // 63 // निरूपय निजां होरां / निर्वाहो जाविता न वा // निरूप्य भणितं तेन / भाद्र होरा नजदिका // 64 // यदि वक्षस्यसौ 374 देहि / मे मशकास्थिप्रस्थकं // उत्तरानिलपूतानां / खमितानामुदूखने // 65 // तदा ते संकटं मन्ये / मौन मेवात्र सुंदरं / श्रेष्टी प्राह किमीहदा / बुधिस्तस्य भविष्यति // 66 // इत्युक्त्वाथ गतः श्रेष्टी / ततो मंत्री समागतः // गत्रेणावेदितः सोऽपि / प्रविष्टो नानुमंदिरे // 67 // नानु मंतं नमस्कृत्य / नतो भट्टस्त्रिलोचनः / ततश्चानाणि तेनैव-माशीवादपुरस्सरं / / 60 ।-नंद मंत्रिन धनवान नव ? तुषसाद ततो मंत्री / लब्धाशीः शुधन्तले // कथितश्च स्ववृत्तांतो / यो कृ. तो वणिजा सह // 6 // // युष्मत्पादप्रसादेन / कल्याणं समुपस्थितं / / निरूपय निजां होरां / चि तनिर्वृत्तिहेतवे // 70 // विजाव्य जणितं तेन / सखेदेन दिजन्मना / अपूर्व यदि कल्याएं / मंत्रिन होरा न सुंदरा // 71 / / तेनोचे त्वत्प्रसादेन / सर्व सुस्थं भविष्यति // इत्युक्त्वा च गतो | मंत्री / चर्मकारः समागतः // 12 // गण चणितः सोऽपि / प्रविष्टो रविमंदिरे // दूरस्थेन ततो | A . Jun Gun Aaradhak Trust, P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म जानुः / शिरोनमनपूर्वकं // 73 // उपाध्यायोऽपि तेनैव / क्रमेणानेन वंदितः // विप्रः प्रोवाच जो जड़ / किमागमनकारणं // 14 // युग्मं / / सोऽवम् मयि कृपां कृत्वा / श्रूयतां कथयाम्यहं // मया स्वबुछियोगेन / वचनबलनात्तथा / / 75 // ताराचंडाधिः श्रेष्टी / बलितः सांप्रतं किल / तत्पश्नार्थमहं नूनं / संप्राप्तो युष्मदंतिके / / 16 // युग्मं // सुप्रसादं मनः कृत्वा / स्वामिन होरां नि. रूपय // विजाव्य नाणतं तेन / रेरे होरा न सुंदरा / / 7 / / यदि वदात्यसौ श्रेष्टी / रत्नसारस्य नृपतेः // अपुत्रस्य सुतो जात-स्तेन तुष्टो जनोऽखिलः / / 30 | वं तु तुष्टोऽथवा नेति / चर्मकार निवेदय // यदि ब्रूषे न संतुष्ट-स्ततो ऋमिपतेनयं // 15 // संतुष्टश्चेनं नैव / लन्यं सं. तोष एव हि // तत् श्रुत्वा चर्मकारोऽपि / निरानंदो गतो गृहे / / 70 // विमस्य निष्टुरैक्यैिनितो मानसे यतः // वचसोऽनुकूलातुष्टि-रसत्यादपि जायते // 71 // विवाहमंगलान्यत्र / प्र. तीतानि निदर्शनं // असत्यान्यपि लोकानां / जायते प्रीतिहेतवे // 2 // अथोजतो दिनाधीशस्ताम्रचूमैर्ववासिरे // नहाय खक्रियाः कर्तु / समारब्धो जनस्ततः / / 73 // ताराचंडोऽपि वेगेन / | निर्गतो रविमंदिरात् // गतो वेश्यागृहे तोषात् / किंचिदुत्फुल्लालोचनः // 4 // ततोऽसौ रानिवृत्तां P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | तं | पृष्टो मकरदंष्ट्रया // तेनापि कथितः सर्यो / यथा दृष्टो यथा श्रुतः // 5 // स तया भणि म तो जद्र / तथा कार्य त्वयाधुना // यथा श्रुतं द्विजस्यांते / जयो येन प्रजायते // 6 // एवभु. | क्त्वा गता वेश्या / पुरतो राजमंदिरे // दृष्टा पृष्टा च भूपेन / किमागमनकारणं / / 7 / / तयोक्तं 376 | देव कार्येण / समयश्चेनिवेद्यते // अनुझाता नरेंण / वेश्या वक्तुं प्रचक्रमे // G ! हाहा क ष्टं महीनाथ / महत्खेदस्य कारणं // कुतोऽपि वणिजः कोऽपि / पोतेनात्र समागतः // 7 // श्रे | ष्टिना मंत्रिणा चैवं / तथा चर्मकरेण च // विनापि कारणं नाथ / निर्नाथ व खेद्यते // 70 // हीपस्य नगरस्यास्य / तवापि च महीपते // अकीर्तिमहती तेन / स्वामिन विज्ञप्यसे मया // 1 // | श्रुत्वेदं जाजाणि / रेरे नगररदक // गत्वा तं वणिज लात्वा / शीघमाग मत्पुरः // ए॥ सोऽपि शोधं समादाय / संप्राप्तो नृपतेः पुरः // पुण्यानुजावतस्तस्य / सानुकूलो नृपोऽजनि / / 3 / / | नत्वा नृपं निषामोऽसौ / सानंदं वीदय नुजा // पृष्टस्त्वं कुत्र वास्तव्यः / किमानीतं त्वया वंद / / // एU // तेनापि कथितं सर्व / यथावृत्तं महीजे // ततः श्रेष्टी समाहतो / ऋमिपालेन सत्वरं / / || 55 // श्रासातस्तं तथा दृष्ट्वा / जातः साशंकमानसः // विनम्य च महीनाथं / निषमश्वोचिता. Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasun M.S.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः सने // ए६ // रोषारुणितनेत्रेण / साक्षेपं धरणीभृता // नणितो चण्यसे किंचि-सोननंदे निः | - शामय // ए // हे श्रेष्टिन श्रेष्टकर्माणि / कुर्वन श्रेष्टी निगद्यते // शेषस्तु नामतः श्रेष्टी / नण्य ते न तु कर्मतः // एG || किमराजमिदं स्थानं / न्यायो वात्र न लभ्यते // येन सर्वाणि कार्या३१७ णि क्रियते स्वेच्या त्वया // एवं // विदेशिवणिजा सार्धं / विवादः केन हेतुना // किं कुकर्म कृतं तेन / किंचानेन विनाशित // 100 // श्रेष्ट्याह श्रूयतां देवं / सावधानेन चेतसा // याति. थेयों क्रियां कर्तु-मस्यावासे गता वयं / / 1 // संलापपूर्वकं पृष्टा / वयमेतेन सांजसं // किमस्ति नास्ति वा मित्र / नांडानामत्र निर्गमः // 2 // मयोक्तं दीर्घकालेन / ततो विषादिचेतसा // श्यामितास्येन संलप्स-मनेनेदं मुहुर्मुहुः // 3 // शीघ्रं निर्गममिलामो / न चिरं स्थास्त्रवो वयं / / म याप्यागंतचित्तेन / जणितो घद्र सांप्रतं // 4 // अस्त्युपायः परं मित्र / गवते यदि रोचते // यः किंचिद्रोचते तुन्यं / प्रतिजा तत्प्रस्थकं // 5 // मृत्वा शीबूं प्रयत्नामि / ततस्ते मांडनिर्गमः / / प्रतिपन्नमनेनापि / सत्यंकारश्च ढौकितः // 6 // युग्मं // विधृताः सादिणो लोका। जांमं दृष्ट्या हतं कृतं // संव्यवहारमुति / निषिका मांडविक्रये // 7 // न चौर्य उलनं नैव / व्यवहारो मया P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- कृतः // यद्यस्यापि निषेधोऽस्ति / वणिग्धर्मो गतस्तदा // 7 // राजाह संगतं ब्रूते / श्रेष्टी न्याया- / टीका नुग वचः / / नुगं वचः // श्रेष्टिना लभ्यमेवेदं / यद्ययं मन्यते वणिक् // 7 // ताराचंद्रस्ततो ब्रूते / सत्यं सर्व मिदं नृप // गृह्णात्वयं निजं लन्यं / युष्माकं चरणाग्रतः // 10 // ददातु प्रस्थकं मह्यं / नव्यानां 370 मशकास्थनां // उत्तरानिलपूतानां / खंडितानामुदृखले // 11 // ततो दातुमशक्तेन / जजल्पे श्रे. टिना वचः // विजितोऽहं महाभाग / जयस्त्वयि व्यवस्थितः // 12 // राजाध्यदं मया मुक्तः / स. ना सर्वात सादिणी // ततो मंत्री समाहूत-स्तदा सोऽपि समागतः // 13 // विनम्य च महीनाथं / निषसादोचितासने // जणितो जूमिपालेन / मंत्रिन मंत्रो न सुंदरः // 14 // विवादः केन कार्येण / संजातो वणिजा सह // साधयागतमात्रेण / किंचानेन विनाशितं // 15 // व्यवहारनि. रोधोऽपि / सहसैव कथं कृतः // कथितं किं न नः कार्य / स्वबंद व लक्ष्यसे // 16 // मंत्र्याह श्रूयतां देव / सावधानेन चेतसा // एकदाहं हताशेन / विधिनातं विमंषितः // 17 // श्तो नी तः समाकृष्य / पुरे तारापुरेऽन्यदा // अस्य पित्रा समं तत्र / जातं मे सख्यमुत्तमं // 10 // . | न्यदा याचितो लदो / दत्तस्तेनापि सोंजसा // तस्मै ग्रहणके दत्तं / दक्षिणादि निजं मया / P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 17 // वयमत्र समायाताः / संहृतः सोऽपि वेधसा // एषोऽप्यत्रागतो दृष्टः / सांप्रत जणितो मः / - या॥ 20 // दत्वा लदं जनाध्यदं / गृहेऽहं दक्षिणेक्षणं // व्यापारोऽयं महाराज / संमतो व्यव. | हारिणां // 21 // राझोक्तं शोभनं वक्ति / मंत्री नीतिविचक्षणः // तदहो मंत्रिणो दोषो / विद्य 310 ते नात्र कर्मणि // 2 // ताराचंद्रस्ततः प्राह / सत्यमेतन संशयः // व्यवहारविलोपो हि / परिणामे न सुंदरः // 23 // संति प्रऋतलोकादि-लदाणि ग्रहणे मम // तन्मध्यमिलितं नैव / लप्स्यते तव लोचनं // 20 // तदर्पयादि मे वामं / तत्तुल्यं वीदय येन ते // यानीय च जनाध्यदं / दीयते दक्षिणेदाणं // 25 // ततः संजातखेदेन / चिंतितं काणमंत्रिणा // अहो मे मूर्खता येन / दीर्घ दृष्टं न चेतसा // 26 // अथ संकटमायातं / लोकनीतिरियं पुनः // सर्वनाशे समुत्पन्ने / ह्यधैं त्यजति पंमितः // 17 // निर्जितोऽहं महानाग / बुधिस्ते भद्र नद्रिका // राजाध्यदं मया मुक्तो / व्यवहारं निजं कुरु // 20 // चर्मकारः समानीतो / जयन्नीतमना नरैः // ब्रूहि रे वणिग्नांमस्य / व्यापारः किं निवारितः / | तेनापि कथितं सर्व / यत्कृतं यच्च भाषितं // सन्यैरनाणि निर्दोष-श्चर्मकारोऽपि लक्ष्यते // 30 // | PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | ताराचंडोऽप्युवाचेदं / मायामय निशामय // यच्च लोकान्मयाश्रावि / वचो विस्मयकारकं // 31 // धीका रत्नसारनरेंद्रस्य / निष्पुत्रस्य सुतोऽजनि // तेन तुष्टो जनः सर्व-स्त्वं तुष्टः किं न कथ्यतां / 3 / स प्राह सुतरां तुष्ट-स्तर्हि याहि निजे गृहे // न ते किंचिच्च दातव्यं / परितोषो हि वेतनं // 300 // 33 // ताराचंडो नरेंद्रस्य / प्रणम्य पदपंकजं // पाशत्रयविनिर्मुक्तो / व्यवहारपरोऽजनि // 34 // स्वटपेनापि च कालेन / विक्रीतं वणिजा निजं // जांमं च रिलाजोऽपि / लब्धः पुण्यानुनाव| तः // 35 // पृष्टो राजा भृतो पोतः / प्रतिनांडेन सर्वतः / गत्वा मकरदंष्ट्रापि.। पृष्टा गमनहेतवे // 36 // रुष्शब्दं रुदंती सा / लोचने गलदश्रुणी // बिभ्रती वक्तुमारब्धा / यथेयं मम पुत्रिका // 37 // प्राणेभ्योऽपि प्रिया वत्स / दत्ता मदनमंजरी // आकृष्टयुव गौघा / ह्याम्रजोखि मंजरी // // 30 // जण भवता जाव्यं / जडिका सा विशेषतः // प्रतिकूलेऽनुकूला ये / स्वल्पास्ते सऊ. ना जनाः // 30 // मयि स्नेहो न मोक्तव्य-स्ताराचंद्र सदा त्वया // यत्प्रतिपन्न निर्वाहं / कुर्वते विरला जनाः // 40 // उक्तं च-बहुवलहेवि कय–विप्पिएवि अन्नबबहरागेवि // जंमि मणो नियत्त / सो नेहो परिचड सेसो // 41 // ताराचंड चिरं जीव / यावचंद्रदिवाकरौ // स्मर्तव्याडं P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 371 धर्मः / सदाकालं / वत्से मदनमंजरी // 42 // इत्युक्ते दंपती पोते / समारूढौ जनाकुले // पोतोऽपि गं. तुमारब्धो / गरुत्मानिव वेगतः // 43 // स्तोकैरेव दिनैस्तूर्ण / पूर्वपुण्यानुजावतः // प्राप्तो जल निधेस्तीरें / पुरे तारापुरानिधे // 45 // नाना-याणकाकीर्ण / श्रुत्वा तं पोतमागतं // आनंदितो नराधीशो / नागरीको जनस्तथा // 45 // ततस्तीरे धृतः पोतो। लंबिता नंगरा पुतं // ज. त्तीर्णश्च ततः पोता-त्ताराचंद्रो जटान्वितः // 6 // ततः पणांगनावंदैः / सानं दैः कृतमंगलः // अनेकैदिबू दैश्च / स्तूयमानगुणोत्करः // 4 // मानयन्मान्यलोकौघं / नमनीयान्नमन्नसौ // सं. जापयंश्च संजाध्यान् / दानं ददत्तदर्थिनां // 4 // संप्राप्तो निजगेहं च / वघ्बंधुरतोरणं / निजस्य बंधुवर्गस्य / सोत्कंगे मिमिले स च // 40 // त्रिनिर्विशेषकं // पुष्पतांबूलवस्त्राद्यैः / सन्मा: नितो निजो जनः // गतश्च निजके स्थाने / ताराचंडविसर्जितः // 50 // कृत्वा स्नानादिकं कृत्यं / ताराचंडोऽपि सत्वरं // गृहीत्वा प्राभृतं प्राज्यं / जगाम नृपमंदिरं // 51 // दृष्टो राजा ततस्तस्मै / ढौकितं प्राभृतं तथा // प्रोक्तश्च निजवृत्तांतः / स्वपोतागमनादिकः // 55 // उच्चुक्तश्च कृतो राज्ञा / ततो वेलाकुले गतः॥ उत्तारितं ततो जांमं / नीतं च निजमंदिरे // 13 // सर्वस्यापि Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- खलोकस्य / दातव्यं च ददौ मुदा // ततोऽसौ बुलुजे जोगान् / प्रमोदनरनिर्नरः // 24 // सार्ध निजकनार्यान्यां / पूर्णाखिलमनोरथः // धर्मध्यानरतो नित्यं / संतोषैकमनाः खलु // 25 // वि. झायेदमसंतोषः / सर्वदा त्यज्यतां जनाः // विधीयतां च संतोषः / सर्वकल्याणकारकः // 16 // इति संतोषाधिकारे ताराचंद्राभिषश्रेष्टिकथा परिसमाप्ता. // इति पंचमोऽधिकारः समाप्तः॥ . अथ संसाराधिकारः षष्टः प्रारभ्यते, अस्य चायमनिसंबंधः-पूर्व संतोषवतां प्रशंसा कृता, सं. तोषत्वं च संसारासारतानावनात एव जायते, इत्यतः संसारासारतात्र प्रोच्यते, इत्यनेन संबंधोऽयं व्याख्यायते, तत्रैते श्लोकाः. // मूलम् // यौवनं जरयाघातं / रूपं रोगैरनिपुतं // जीवितं यमराजस्य / वशवर्ति क सारता // 1 // पर्वता अपि शीर्यते / शुष्यंति च जलाशयाः // यत्र ततान्यवस्तूनां / सारता कुत्र कल्प्यते // // एवं सांसारिकाः सर्वे / नावा वैरस्य हेतवः // रंनास्तंभोपमाः प्रायो। निस्साराः क्षणनंगुराः // 3 // जीवेनानंतशः क्षुणे / चतुर्गतिगतागतैः // तथाप्यलब्धपर्यते / ह्यनादौ नव. सागरे // 4 // अलब्धांतःपरिस्पंदे / दुःखश्वापदसंकुले ! / व्याधिजन्मजरामृत्यु-वाखिारजयंकरे। PP.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / // 5 // प्रमादमदिरामूढो / विचेता नष्टसमतिः // कः प्राणी पतितो नात / व्यूढो विषयवीचिनिः | // 6 // त्रिनिर्विशेषकं // नानायोनिसमाकीर्णे / जीवः कर्मविनिर्मितां // त्रैलोक्यरंगे नटव-छ. तेऽनेकस्वरूपतां // 7 // कचिनारकनावेन / कचित्तिर्यग्योनिकः // कचिच्च जायते मर्यो / दिवि देवः कदाचन // 7 // कचिद्राजा कचिउंकः / कचिदुःखी कचित्सुखी॥ कचिनिंद्यः कचिदंद्यः / कचिद् ज्ञानी कचिज्जमः // // सुरूपः सुजगः क्वापि / कुरूपो दुर्नगः कचित् // कचिद् देष्यः प्रियः कापि / जीवो जगति जायते // 10 // प्रियाप्रयोजने केचि केचिच्चापत्यचिंतया // नी. रोगताकृते केचित् / केचिघनजिगीषया // 11 // खिद्यते सर्वदा जीवा / असंपूर्णमनोरथाः // रा: गद्वेषग्रहास्ता / विवदंतः परस्परं // 12 // शुक्रशोणितसंढते / सप्तधातुमलाश्रये // खड्मात्रप्राव ते पुंसां / काये का रमणीयता // 13 // रमणी या रमणीया। निगद्यते काममोहितमनोनिः / तस्या अपि निस्सारं / शरीरकं पूतिमलगंधि // 14 // संसारासारता येषा-मेषा नो मनसि स्थि. ता / / ब्रमति ते सदा जस्ता / नवारण्ये मृगा यथा // 15 // जनयित्री जनी यत्र / जनी च ज. निका भवेत् // कुबेरदत्तया दत्तो। दृष्टांतोऽत्र जिनागमे // 16 // संसारासारतामेनां / विभाव्य P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म-निजमानसे // ते धन्या येऽत्र संसारे / कुर्वते न रतिं जनाः // 17 // ___व्याख्या-इति श्लोका अष्टादश प्रायः पासिका एव, तथापि किंचिट्याख्यायते-तत्र यौ. वनं जरयाघातमिति तरुणत्वं वृष्त्वेन क्रोमोकृतं, रूपं रोगैरजितमिति सुगम, जीवितं यमराजस्य 304 वशवर्तीत्यायुष्कं मृत्योरायत्तं, अतः कारणत्क सारता, न कुनापीत्यर्थः. पर्वता अपि शीर्यते इति श्लोकः सुगमः, एवं सांसारिकाः सर्वे जावाः, इत्येवममुना प्रकारेण सांसारिकाः संसारोद्भवाः सर्वे समस्ता गावाः पदार्थो वैरस्यहेतव इति विरसताकारणं, रंभास्तंन्नोपमा इति कदलीस्तंगसदृशाः प्रा. यो निःसारा इति, प्रायेण साररहिताः, क्षणभंगुरा इति दणविनश्वराः. जीवेनानंतशः क्रुले श्यादिश्लोकत्रयः, तत्र कः प्राणी पतितो नावगूढो विषयवीचिचिरिति संबंधः. जीवेन जंतुनानंतशोऽ. नंतवाराः कुम्ले व्याप्ते, चतुर्गतिगतागतैरिति नारकतिर्यमरामरतदणे गतिचतुष्टये गमनागमनैः, त थापि तेनापि प्रकारेणानंतकृत्वः प्ररित्रमणलक्षणेनाप्राप्तावसानेऽनादावादिरहिते नवसागरे संसार सागरेऽलब्धांतःपरिस्पंदेऽप्राप्तमध्यविजागे, मुःखश्वापदसंकुलेऽशर्मदुष्टजलचरजीवाकुने, व्याधिजन्म | जरामृत्युवारिवारभयंकरे शति व्याधिजन्मजरामृत्यव एव वारिवारो जलवातस्तेन जयंकरे जयानके, | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 धर्म प्रमादमदिरामूढ इति प्रमाद एव मदिरा सुरा तया मूढो विगतकृत्याकृत्यविवेको, विचेता नष्टचित्तः, नष्टसतिर्नष्टसन्मार्गः, कः प्राणी पतितो नात्र संसारे ? व्यूढः प्रेरितो विषयवीचिभिः शब्दादिविषयकल्लोलैः ? अपितु सर्वोऽपीत्यर्थः. तथा नानायोनिसमाकीर्णेऽनेकजीवोत्पत्तिस्थानाकुले जीवः प्रा. णी कर्मनिष्पादितां त्रैलोक्यरंगे त्रिवनरंगजमौ, रंगश्च नर्तनस्थानं, नटवन्नट श्व धत्ते धारयत्यने करूपतां नानाप्रकाररूपतामिति. एतदेव व्यनक्ति, कचिन्नारकजावेनेत्यादिश्लोकास्त्रयः सुगमा एव. किंच संसारवर्तिनो जीवाः सर्वदा दुःखिता एवेति दर्शयन्नाह-प्रियाप्रयोजने केचिदित्यादिश्लोकास्त्रयः सुगमा एव. तथा शरीरेषु सारताबुद्धिं निरस्यन्नाह-शुक्रशोणितसंचूत इत्यादि, शुक्र पितुः संबंधिरेतः, शोणितं मातुः संबंधि रक्तं, तान्यां संभूते निष्पन्ने सप्तधातुमलाश्रये त्वग्रक्तमांसमेदास्थिमज्जाशुक्र लादणमलस्थाने त्वङ्मात्रावृते विमानाबादिते पुंसां पुरुषाणां काये शरीरे का ? न काचिदित्यर्थः, रमणीयता रम्यत्वमिति. तथा रमणीया रम्या रमणी कामिनी या यका निगद्यत उच्यते काममोहितमानसैस्तस्या अपि चारुत्वेनानिमताया अपि रमण्या निःसारं साररहितं पूति. मलगंधि कुत्सितमलयुक्तं. अयोपसंहरनाह-संसारासारता येषामित्यादिश्लोकास्त्रयः सुगमा एव. Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- | कुबेरसेनादृष्टांतः पुनरयं-अस्तीह भारते क्षेत्रे / धरारामावतंसकः // सरःसरित्पुरग्राम-विहारा- | | रामराजितः // 1 // सूरसेनानिधो देशो। जनतानंदकारकः // प्रमोदकारकानेक-वस्तुस्तोमस माकुलः // 2 // युग्मं / / बव तत्र विख्याता / कुबेरपुरसन्निगा // नित्यं पुण्यजनाकीर्णा / मथु. , 306 रानामसत्पुरी // 3 // रेजुर्यत्र सपद्मानि / मनोहारीणि सर्वतः // मध्ये शुभ्रोच्चगेहानि / बहिश्चा रुसरांसि च // 4 // प्रियालपनसाराणि / मुमनःशोजितानि च // यत्रांतः साधुवृंदानि / कानना नि बहिर्बनुः // 5 // परं प्रार्थयते लोकं / यत्र साधुजनो भृशं // दुःखैरेव गुणो यत्र / दोषाय ख. लु कटप्यते // 6 // गुणस्य बाधिका वृद्धि-र्यवेष्टा शब्दशासने // भागमस्यापि नित्यत्वं / यत्र तत्रैव संमतं // 7 // स्त्रोलोचनेषु लोलत्वं / कृशत्वं यदि विग्रहे / / पदपातः पतंगेषु / पत्रचिंताच नारीषु // 7 // कामिनां दृतसंचारो / रात्रेर्दोषानिधेयता // चूलतासु विलासिन्याः / कौटिट्यं यत्र विभ्रती // 7 // आसीत्तत्र विशालादी। विदग्धा कामिनां प्रिया // नाना कुबेरसेनेति / सुप्रसिका विलासिनी // 10 // या सर्वकामशास्त्रेषु / सकलासु कलासु च // निःशेषरतचेष्टासु / प्रावि एयमधिकं दधौ // 11 // शृंगाररस,गारो / विलासरसकूपिका / सल्लावण्यपयःकुंकं / सारसौंदर्यम PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 धर्मः | दिरं // 12 // सचंदनहुमालीव / जुजंगौघनिषेविता // नाटकालननःश्रीवद्-घनोत्तुंगपयोधरा // 13 // जुजंगराजराजीव / महागोगविराजिनी / / मीनकेतुपताकेव / जगन्मोहविधायिनी // 14 // समग्रकामशास्त्रोक्ता-लिंगनादिगुणबजे / / सर्वातिशायिनैपुण्यं / दधार चतुरानना // 15 // च. तुनिः कलापकं // एवं वेश्याजने प्राज्यं / प्राधान्यं प्रवितन्वती // मान्या सा राजलोकस्य / पौरलोकस्य चाधिः कं // 16 // नरेंद्रामात्यपुत्रायै-स्त्यागिभिर्भोगिजिः सह / झुंजाना सुंदरान जोगान् / निन्ये का. लं यथासुखं // 17 // युग्मं // अन्यदा जठरे तस्या / गर्नः प्रारकिल // तेनासौ वर्धमानेन / नितरां पीडिता सती // 17 // स्वमातुः कथयामास / यथा मातर्ममाधुना // संजाता दारुणा पीडा / जठरांतः सुजःसहा / / 17 // युग्मं / / तयाप्याशु समाहूय / वैद्यस्यासौ प्रदर्शिता // तेना. वि दणमालोक्य / पृष्टं रोगस्य कारणं // 20 // यथेयं किं सदा चुक्ते / पिवत्यंबु च कीदृशं / स्थाने वा कीदृशे शेते / व्यापार वा करोति कं / / 21 // इत्यादि प्रश्निते कृत्स्ने / तेन वैद्येन मू. लतः // माता कुबेरसेनाया-स्तस्मै सर्व न्यवेदयत् // 15 // ततश्चासौ परामृश्य / कराग्रेण समं | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- ततः // सम्यक्सम्यक तदुदरं / गर्भदोषमबुध्यत // 23 // ततो निश्चित्य तां पीडां / बजाणैवं निः | षग्वरः // यथास्या जठरे पीडा / युग्मगर्नसमुद्भवा // 24 // तस्मादस्यै ददामीदं / नानाऽव्यं शुनौषधं // मनाक्संजायते येन / शरीरेऽस्याः सुखासिका // 25 // प्रदत्तं च तकं तेन / वैद्येन 20 विधिपूर्वकं // ईषकुबेरसेनाया / जपशांता च वेदना // 26 // ततः सन्मान्य तांबूल-पुष्पादि. वखस्तुतिः // सस्नेहं सप्रणामं च / तया वैद्यो विसर्जितः // 27 // ततश्च कुट्टिनी प्राह / यथा वत्से व्यथाकरं // गालयामि प्रयोगेण / युग्मगर्भमिमं तव / / 20 // अन्यथा तेऽस्य गर्नस्य / व. र्धमानस्य दोषतः // अत्यंत दारुणा पीडा / जविष्यति सुःसहा // 25 // अतोऽयं गाव्यतां ग. नः / क्रियतां मामकं वचः // यद्यस्ति जीविताशा ते / नोचेत्पुत्रि विनंदयसि // 30 // कुबेरसे. नयापीदं / श्रुत्वा मातुः प्रनाषितं // दयाउँचित्तयावाचि / माजाणीर्मातरीदृशं // 31 // महापात. कमेतहि / विशिष्टजननिंदितं // यमनपातनं नाम / नृणहत्येति तद्विदुः // 32 // तस्मान्न गालयाम्येनं / गर्न प्राणात्ययेऽपि हि // किं रिजटिपतेनाथ / यद्भाव्यं तद्भविष्यति // 33 // अथो. | वाह तकं गर्न / कुर्वतमपि वेदनां // दिवसेषु च पूर्णेषु / सासूत युगलं वरं / / 34 // दारको दा. P.P.AC.Gunratnasun M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 धर्म | रिका चेति / सुरूपं मिंजकद्वयं // कदलीगर्नसंकाशं / सर्वावयवसुंदरं // 35 // अथाचाणि हि / तार्थिन्या / जनन्या सा निजांगजा // यथा मिंजक्युग्मं ते / नेदं सुंदरि सुंदरं // 36 // यतस्ते जनिता तेन / गर्नस्थेनापि वेदना // अत्यंत दुःसहा वत्से / तदिदं त्यज्यतामिति // 37 // त. यावाचि करिष्यामि / जननि तावकं वचः // किंतु प्रपालयाम्येत–कतिचिदिवसानहं // 30 // | दशाहोत्सवमेतस्य / तावदंव करोम्यहं // पश्चाच पूरयिष्यामि / सर्वीस्तव मनोरथान् / / 35 // एवं तर्हि विधेहीति / प्रतिपन्ने तया ततः // तदपत्ययुगं सापि / पालयामाप्त यत्नतः // 40 // समग्रा. निष्टसंपत्त्या / हृद्यमितहिताशनैः // पालयंत्यास्ततस्तस्या / दिनानां दशकं गतं // 41 // अथाकारि तयोः कृत्यं / दशाहोत्सवसंजवं // सर्व सर्वजनानंद-कारकं सुमहर्षिभिः // 42 // ततः कुबेरदत्तेति / नामांकं मुष्किादयं // कारयित्वा तया बई / कंठे बालकयोस्तयोः // 43 // ततश्च चा. रुमंजूषा / प्रत्यया प्रगुणीकृता // विस्तीर्णमध्यनागोरु-विन्यस्तमृदुतूलिका // 4 // तूलिकोपरि | तद्युग्मं / शायितं च ततस्तया // अश्रुपातं विमुंचंत्या / वरवस्त्रसमावृतं // 45 // ततश्च पिहितहारा। सा मंजूषा सुसंवृता / नीरंध्रीकृतसागा / तालिता बशृंखला // 46 // ततश्चासौ समुत्पा P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- ट्य / नीत्वा पुंभिः कृतादरैः // यमुनायां महानद्यां / संध्याकाले प्रवाहिता // 4 // वीचिवन्नीरपू. टीका रेण / महावेगप्रवाहिणा // ऊह्यमानाथ सा प्रातः / प्राप्ता सौरिकपत्तने // 4 // अथ शरीरचिं. तार्थ-मागतौ सरितस्तटे // सौरिकपुरवास्तव्यौ / श्रेष्टिनी श्रेष्टचेष्टितौ // 4 // नाम्नैको यदाद ३ए. त्ताख्यो / महेश्वरान्निधोऽपरः // नदीतीरोपकंवं च / यावबौचार्थमागतौ // 20 // तावत्तौ नीरपूरेण / प्रेर्यमाणां मनोहरां // दृष्टवंतौ नदीमध्ये / मंजूषां मंजुगामिनी // 11 // त्रिनिर्विशेषकं // समीदमाणयोरेव.। तयोस्तत्र सकौतुकं // हस्तान्यासे दणादेव / वेगे नैव समाययौ / / 52 // ततस्तान्यां धृता शीघं / गबंती करपल्लवैः // नीता च तीरदेशे सा / तथोद्घाट्य निरीक्षिता / / // 53 // ततोऽवलोकितं तान्यां / तन्मध्ये बालकद्वयं // कंकेलिपल्लवबायं / सुकुमारशरीरकं // // 55 // देहोद्तप्रजाजाल-रुद्योतयदिशो दश // कुर्वपातिरेकेण / लोकानां लोचनोत्सवं // 55 // ततो महेश्वरः प्राह / तपादिप्तमानसः // जो श्रेष्टिन् पश्य पश्येदं / सुंदरं मिंजकद्वयं // 56 // अहो लावण्यसंपूर्णो / रूपवानेष दारकः // अहो समग्रसौंदर्य-राशिरेषापि दारिका / / // 57 // यथोक्तं यददत्तेन / केनापीदं समुनितं // म्रियतामापदं वापि / प्राप्नुयादिति वांबया / / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 27 // अतोऽनयोगहाणैकं / यत्तव प्रतिजासते // गृह्णाम्यहं द्वितीयं तु / श्रेष्टिन् यत्त्वं विमुंचः / सि // 27 // ततो महेश्वरः प्राह / बालिका मे अवविति / / बालकं वं गृहाणेम-मेवमस्त्विति / सोऽवदत् // 60 // तल्लानहृष्टसंतुष्टौ / लात्वा तर्मिजयुग्मकं // तदालोकनसन्निष्टौ / गतौ गेहे 351 निजे निजे // 61 // दारको यदादत्तेन / खनार्या यै समर्पितः // अयं पुत्रस्तवेत्युक्त्वा / यत्नतः पाव्यतामिति // 6 // महेश्वरोऽपि सस्नेह-मर्पयामास दारिकां // गेहिन्यास्तव पुत्रीयं / यत्नेन प्रतिपालय / / 63 // अथेदं वर्धते तत्र / धात्रीपंचकलालितं // दीरपानाभिषेकांक-धारणक्रीमनादिन्निः // 64 // सनोज्यैःह्यपेयाद्यै–नानालंकरणादिभिः // तस्यैवं लाब्यमानस्य / वर्षाण्य. टौ क्रमाद्ययुः // 65 // ततः शब्दादिविद्यानां / ग्रहणाय युगं ततः / पुष्पालंकारवस्त्राद्यैः / प्रवि. ऋषितविग्रहं / / 66 // श्रेष्टिभ्यां कृतपूजस्य / वरवस्त्रफलादिन्निः // एकस्यैव च सानंद-मुपाध्या. यस्य ढौकितं // 67 // युग्मं // एकत्रैव प्रयत्नेन / गृह्णतः सकलाः कलाः // परां कोटिं समारूढा / तस्यं प्रीतिः परस्परं // 6 // एवं स्नेहानुरक्तस्य / पठतः क्रीमतस्तथा // क्रमेणोपात्तविद्यस्य / सं. | जातं नवयौवनं / / 65 // P.P.AC, Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म अथ महेश्वरेणोक्तं / पश्याहो यददत्तक / परस्परमिदं युग्मं / जातं प्रेमानुरक्तकं // 70 // / अयं कुबेरदत्ताख्यः / पुतस्तेऽतीववल्सनः // मत्पुत्रिकावियोगेन / प्राणानुनति निश्चितं // 1 // | श्यं कुबेरदत्तापि / मत्पुत्री बंधुवत्सला // निजात्मनो वियोगेन / नूनं प्राणैर्विमुच्यते // 7 // | तदहो यददत्तात्र / संगतमिदमेव हि // अन्योन्यमनयोरेव / यहिवाहो विधीयते // 3 // अथानंदितचित्तोऽसौ / यदादत्तोऽब्रवीदिदं // साधु साधु त्वया प्रोक्तं / श्रेष्टिस्तक्रियतामिति // 14 // ततश्चोनयसंमत्या / निजकापत्ययोस्तयोः // कारितं सर्वसामय्या / पाणिग्रहणमंगलं // 75 // श्र. थैव तिष्टतोस्तत्र / संपादितविवाहयोः // अन्योन्यं परमप्रेम-तंतुन्निडचेतसोः // 76 // नित्यं नानाप्रकाराजिः / क्रीमाभिः क्रीमतोरलं // संपद्यमाननिःशेष-तुंगनोगोपनोगयोः // 9 // अ. खेमसुखसंदोह-समुांतर्निमग्नयोः // अतियाति तयोः कालः। स्वर्ग स्वर्गीकसामिव // 9 // त्रिभिर्विशेषकं // अन्यदा घृतसक्ताभ्यां / ताभ्यां ग्रहणके किल // संचारिते स्वनामांके / वे मु. | द्रिके परस्परं / / 7 // ततः कुबेरदत्तोऽसौ / ददर्शाथ कथंचन // सत्कां कुबेरदत्ताया-स्तां ना. | मांकितमुडिकां // 70 // ततो विचिंतयामास / यथेयं ननु मुदिका // मन्मुदिकासमानैव / वर्णी P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः / कघटनादिन्निः // 1 // नाव्यं च कारणेनात्र / ननु केनापि निश्चितं // अतः पृनामि गत्वाहं / वृत्तांतं पितरं निजं // 2 // संचिंत्यैवं निजे चित्ते / यूतक्रीडां विमुच्य च // गत्वा पितुः समीपे. ऽसौ / तं वृत्तांतमपृचत // 73 // यदादत्तोऽपि निबंध / ज्ञात्वा तस्या निवर्तकं // मूलादारज्य निःशेषं / तं वृत्तांतं न्यवेदयत् // 4 // ततः श्रुत्वा पितुः पार्श्वे / सर्व व्यतिकरं निजं // पाणिग्रह गुपयेतं / मंजूषादर्शनादिकं // 5 // स. एवं चिंतयामास / नूनमेषा मम वसा // नार्याजावोडपि नैवास्या-मभून्मम कदाचन // 6 // तदेव सुंदरं जातं / यदकृत्यं न सेवितं // मया मोह विमूढेन / सहोदर्या तया सह / / 77 // अहो दुरंत एवायं / घोरः संसारसागरः // यन्मध्यवर्तिनः सत्वाः / प्राप्नुवंति विमंबनां // 7 // मातापि वत्सला नृत्वा / गार्या यत्र प्रजायते // नार्यापि मातृजावेन / धिक्संसारविमंबनां // // खंसा नृत्वा जनी यत्र / जनी नृत्वा वसा भवेत् // माता सुता सुता माता / यत्रासौ निर्गुणो नवः // 50 // एवमादि विचिंत्यासौ / संसारासारतां गतः // गत्वा कुबेरदत्तायाः / सर्वमाख्यद्यथा श्रुतं // 1 // उक्तवांश्च यथा नऊ। खेदं चेतसि माकृथाः / / यत ईदृश एवायं / नानानर्थभृतो जवः // ए॥ इत्यादिग्निः प्रियैर्वाक्यै-नववरस्य Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 धर्म- | दीपकैः // प्रतिबोध्य पितुर्गेहे / प्रेषयामास तामसौ // 3 // ततश्च पितरं पृष्ट्वा / ऽव्योपार्जनटीका| हेतवे // कृत्वावशेषसामग्रीं / जगाम मथुरां पुरीं / ए४ // व्यवदन्नसौ तत्र ! विविधक्रय विक्रयैः // प्रऋतमर्जयामास / ऽव्यं पुण्यानुजावतः // 5 // अथ कुबेरसेनाख्यां / वेश्यामपश्यदन्यदा // ख्यातकीर्ति स्वकामेव / जननी पूर्ववर्णितां // 6 // ततस्तस्याः सुरूपत्वा-कामाकुलितमानसः // काले गबति तामेव / चक्रे च स्वपरीग्रहे // ए // तत्रैव विदधत्सर्व / नोजनस्नपनादिकं // पु. त्रमुत्पादयामास / तस्यामेव स्वमातरि // ए // श्तश्च अथ कुबेरदत्तापि / वसतिस्म पितुर्दाहे // कुर्वती धर्मकार्याणि / यथाकामं यथावलं // // तमेव निजवृत्तांतं / चिंतयंती दिवानिशं // संसारस्य च वैरस्यं / जावयंती दणे दणे // 10 // शुश्राव सुव्रताख्याया। गणिन्याश्चरणांतिके // सर्वजाषितं धर्म / जावतः प्रतिवासरं // 1 // न्यदा जातवैराग्या / संसारोबेदकारणं // गणिन्याः सुव्रताख्यायाः / समीपे व्रतमाददे // 2 // ततः श्रुतमधीयाना / संवेगातिशयादियं // षष्टाष्टमादिकं तेपे / तपस्तीवं सुदुष्करं // 3 // एवं सर्वा | प्रकुर्वत्याः / सामाचारों यथोदितां // संसारासारतां चैव / भावयंत्या विशेषतः // 4 // वर्धमानशु. PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म | नात्यंत-परिणामातिरेकतः // दयोपशमतश्चैव / सदाचरणकर्मणः // 5 // तस्याः कुबेरदत्ताया। विशिष्टगुणहेतुकं // अवधिज्ञानमुत्पन्नं / रूपिवस्तुप्रकाशकं // 6 // तेन प्रलोकयंती च / भारतं क्षेत्रमंजसा // क्रमेणोपयुजे सर्व / मथुरा नगरींप्रति // 7 // ददर्श भ्रातरं तत्र / कलत्रीकृतमातरं 375 // बालवत्सं तयोरेव / पुत्रं चाचिंतयत्ततः // 7 // अहो मुरौद्रमझानं / महाउःखौघकारणं // महाविमंबनाहेतु-महामूलं महापदां // 5 // अज्ञानोपहता जीवा / न बुध्यते हिताहितं / / हेयो. पादेयतां चैव / धर्माधर्मस्वरूपतां // 10 // दयाभदयादिकं वस्तु / पेयापेयादिकं तथा // कृत्याकृत्यविजागं च / गम्यागम्यं शुजाशुन्नं // 11 // अज्ञानेन हि जीवानां / दीर्घः संसारसागरः // दीर्घा कर्मस्थितिश्चैव / दीर्घा दुःखपरंपरा // 12 // अज्ञानादेव कुर्वति / जीवाः कर्मातिनिघणं / / गोहत्यां नृणहत्यां च / स्त्रीहत्यां ब्रह्मघातनं / / 13 / / जल्पंति च मृषावादं / परद्रव्यं हरति च // परदारांश्च सेवंते / लुभ्यंति च परीग्रहे // 14 // जदयंति च मांसानि / मद्यानि च पित्यलं // झुंजते च दिवारात्रौ / पशुवन्नियम विना / / 15 / / तस्मादशानमेवेह / सर्वानर्थप्रवर्तकं / शिष्टसं. | मतनिःशेष-व्यवहारस्य बाधकं / / 16 // एवं विचिंत्य सा चित्ते-नुझाप्य गणिनी तथा // क्र. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- | मेण सह साध्वीजि-जगाम मथुरां पुरीं // 17 // ततः कुबेरसेनाया। गेह एव गतस्मया // य. याचे सर्वदोषौघ-विनिर्मुक्तमुपाश्रयं // 17 // दत्तस्तयापि सानंदं / निरवद्य उपाश्रयः // तस्थौ तत्रैव सा तुष्टा / तत्पतिबोधहेतवे // 17 // अन्यदाच रुदंतं तं / वीक्ष्य खत्रातृपुत्रकं / गत्वा वेगेन तद्देशे। जग्राह करसंपुटे // 20 // तयोः समदमे वैनं / निवेश्यांके निजे ततः // एवं प्रो. वाच सा वाक्यैः / परस्परविरोधिधिः // 21 // यथा त्वं मम पुत्रोऽसि / ब्राता च मे सहोदरः॥ भ्रातृव्योऽसि च मे वत्स / मम त्वं देवरोऽसि च // 2 // तव पितापि यो वत्स / स मे त्राता पिता पतिः // ममायं श्वशुरश्चैव / भवत्येव न संशयः // 23 // येयं ते. जननी वत्स / माता श्वश्रूः | वसा मम // सपत्नी ब्रातृजाया च / भवत्येषा सुनिश्चितं // 24 // बमुल्लापयंती तं / बालकं च मुहुर्मुहुः // श्रुत्वा कुबेरदत्तोऽपि / तदंतिकमुपागतः // 25 // उवाच च यथार्ये त्वं / किमित्येवं प्रजाषसे / / वचनानि विरुधानि / मदीयं पुत्रकंप्रति // 16 // .... एवमुक्ता सती सापि / तंप्रत्याह प्रबुध्धीः // विरुद्धं नैव नाषेऽहं / धर्मशीला कदाचनः // // 7 // यन्मया नाषितं जाऊ / तदेतत्सत्यमेव हि // यथा च सत्यमेवेदं / तथाकर्णय कथ्यते॥ Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः // 2 // ततः प्रकथ्य वृत्तांत / मूलतः सर्वमेव हि // बनाण नात्रकाणां च / सा संबंधान्निधित्सः | या // 27 // येनाहं जनताध्यदं / परिणिन्ये त्वया किल / तेनायं मे शिशुः पुत्रो। भवतीत्य वगम्यतां // 30 // मम मातुः सुतो येन / तेन जाता जवत्ययं // येन पुत्रो मम नातु-स्तेन मे 37 ज्रातृजोऽपि हि // 31 // येन जाता मम नर्तु-स्तेनायं देवरो मम // इत्ये तैरेष संबंधी। चतु. मिर्मम नात्रकैः // 32 // पितापि पुनरेतस्य / मातुर्मे येन नंदनः // तेनायं नवति त्राता / येनो ढा तेन मे पतिः / / 33 / / सपल्या जात इत्येष / पुत्रो मे तेन बालकः // मन्मातुर्येन नायं / जनकोऽपि च तेन मे // 34 // माता या बालकस्यास्य / माता सैव ममावि हि // ये नैष जननीभर्तु-स्तेन श्वश्रूरियं मम // 35 // येन जातुश्च नार्येयं / व्रातृजाया च तेन मे // येन जा. र्या च मे भर्तुः / सपत्नीयं ततो मम // 36 // ततः कुबेरदत्तोऽपि / समाकर्ष्यार्यिकावचः // थ. त्यंत खेदमापन-श्चिंतयामास मानसे // 37 // अरेरेऽहं महामूढो / महादुःकृतकारकः // पापा. नामप्यहं पापो / जघन्यानां जघन्यकः // 30 // यन्मयेदमकर्तव्यं / लोके शास्त्रे च निंदितं // | मातर्यपि महापापं / महापापेन सेवितं // 35 // अहो ह्यज्ञानमूढेन / कामाकुलितचेतसा / कृ. Jun Gun Aaradhak Trust PP.AC.Gunratnasuri M.S.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- तं कुकर्म कीदृदं / मया दुर्गतिगामिना // 40 // एवं विधराचार–घोरावर्जितकर्मणः // मन्ये | श्वब्रेऽपि नैवास्ति / निवासो निर्पणस्य मे // 1 // केनोपायेन नो जाने / लोकधर्मविरोधिनः / / "अमुतः पातकाद् घोरा–बुधिर्मम जविष्यति // 42 // एवमात्मानमत्यंतं / निंदतं पापजोरुकं // 39 कुबेरदत्तमार्यापि / वचो योऽब्रवीदिदं // 3 // किं त्वं महानुगावै / खेदं वहसि मानसे // यः तस्ते सर्वमेवेदं / जातमझानदोषतः॥ 44 // अझानांधितबुद्धीनां / यज्जीवानां विमंबनाः॥ न. वत्येवंविधा घोरा-स्तदत्राहो किमद्भुतं // 45 // कृत्याकृत्यमजानाना / जीवा प्रज्ञानदोषतः // हिंसादिन्यो न कुर्वति / विनिवृत्ति कदाचन // 46 // अनिवृत्ताश्च ते तेज्यो / विदधत्यसमंजसं // तस्मादज्ञानतः सर्वा / जीवानां हि विनंबना // 4 // यत्त्वया चिंतितं घऽ / पातकादमुतः क. थं // शुधिर्जायेत मे तत्र / तवोपायः प्रकथ्यते // 4 // सर्वेषामपि पापानां / प्रव्रज्या शुधिकारिका // जिनोदिता ततः सैव / कर्तव्या शुधिमिलता // 45 // ददति ब्राह्मणादिभ्य / एके पा. पविशुष्ये / / गोदानं स्वर्णदानं च / मिदानान्यनेकधा // 20 // श्रात्मशुध्यर्थमेवान्ये / कारयं. | ति व्रतान्यपि / / जुह्वत्यमौ पशूस्तत्र / ह्यश्वादींश्च सहस्रशः // 11 // अमेध्यभुग्गवामेके / पृष्टनाः | P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्मः | गं स्पृशंति च // गवां मूत्रं पिबत्यन्ये / ह्यन्ये पंचगवं तथा // 55 // शुध्यर्थ स्त्रांति तीर्थेषु / वि। शंत्यन्ये हुताशने // तथापि नैव शुध्यति / विना दीदां जिनोदितां // 53 // किंच शौचं विना शुधि-र्जायते न कदाचन // सत्वाहिंसादिकं तच्च / यतः प्राहुर्मनीषिणः // 14 // सर्वजीवदया 3 // शौचं / शौचं सत्यप्रनाषणं // अचौर्य ब्रह्मचर्य च / शौचं संतोष एव च // 55 // कषायनिग्रहः शौचं / शौचमिडियनिग्रहः॥ प्रमादवर्जनं शौचं / ध्यानं शौचं तथोत्तमं / / 56 // दृष्टयोगजयः शौचं / शौचं वरविवेकिता // तपो द्वादशधा चैव / शौचमाहुर्मनीषिणः // 27 // सर्वज्ञोक्तेन वृ. तेन / तत्सर्वं च दयादिकं // शौचं संपूर्णमेवास्ति / सदांतरात्मशुधिकृत् // 27 // अथ कुबेरद त्तोऽपि / श्रुत्वा चैतत्तदंतिके | जगाद संस्तुवन्नेवं / तां परमोपकारिणीं // 27 // त्वमार्ये धर्ममातासि / त्वमेव मे सहोदरी // कल्याणमालिका मूला। त्वमेव मम सशुरुः // 60 // अकृत्यागा. धगर्तायां / दुर्गमायां निमज्जतः // दत्तो हस्तावलंबो मे / त्वयैव हितकारिणि // 61 // अकृत्य सेक्नोपात्त-पापपंकमनंतकं // धर्मोपदेशनीरेण / पदालितं त्वया मम // 6 // त्वमझानमहा| ध्वांत-ध्वंसनैकरविप्रजा / / कटपपादपशाखेव / संकल्पितफलप्रदा // 63 / / समग्रसंपदां मूलं / PP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म- सर्वदोषविषापहं / सहिवेकस्फुरऽत्नं / दत्तं मेऽद्य त्वयैव हि // 64 // अतो मे तावकं वाक्यं / रु. / चितं हितगाषिणि // गृहीष्येऽहमिमां दीदां / सर्वपापप्रणाशिनी // 65 / / ततस्तां च प्रणम्यासौ / समुबाय च सत्वरं // गत्वा गृहे निजं लोकं / समाकारितवानथ // 66 // ततस्तं सर्वमापृज्य / 400 सन्मान्य च यथोचितं // कृत्वा चास्य कुटुंबस्य / सर्वस्यापि च सुस्थितं // 67 // धर्मस्थानेषु निःशेषं / खं द्रव्यं विनियोज्य च // दीनादिज्यो यथाशक्त्या / दानं दत्वानुकंपया / 60 / / तथा कु. बेरसेनां च / जवनैर्गुण्यदर्शकैः // हितैः पथ्यैः प्रियैर्वाक्यैः / संतोष्य च सविस्तरं / / 65 // श्यादि सकलं कृत्वा / कृत्यं तत्समयोचितं // मित्रपुत्रकलत्रादौ / स्नेहं मोहं विमुच्य च // 10 // त. तो जग्राह सद्दीदां / सर्व संगं विमुच्य सः // तथाविधसुसाधूनां / समीपे समतायुतः / / 71 // पं. चन्निः कुलकं / / श्रथ कुबेरसेनापि / तहियोगेन दुःखिता // अनुभूतश्रुतासार-नानारूपविम्बना // 7 // तस्याः कुबेरदत्ताख्य-वतिन्याश्चरणांतिके // नित्यं शुश्राव सध्मः / सर्वकल्याणकारकं // 13 // युग्मं // अन्यदा सा बजाणैवं / यतिधर्मोऽतिदुष्करः // नाहमेनं दमा कर्तु / गेहवासाजिनंदिता | Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasuri M.S.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 401 धर्मः / // 14 // अतः श्रावकधर्मो मे / सुकरः प्रतिजासते // तेनेदमेव में देहि / कृत्वानुग्रहमंजसा / / | // 35 // ततः सम्यत्त्वमूलं सा / पंचाणुव्रतसंयुतं / / सप्तशिदावतोपेत / गृहिधर्म सदुत्तमं / / 6 / / ददौ तस्यै विधानेन / सापि जग्राह नावतः // द्रव्यायनिग्रहांश्चैव / प्रतिपन्ना तदंतिके / / 7 / / युग्मं // गृहीत्वा ब्रह्मचर्य च / यद्वनेऽपि दुष्करं // पालयंती प्रयत्नेन / कामनोगेषु निःस्पृहा / / // 70 // सस्पृहा मोदसौख्येन्यः / सदनुष्टानतत्परा // संसारवासनिर्विष्ठा / गमयतिस्म वासरान / / // 7 // ततः कुबेरदत्तापि / साध्वी साध्वीसमन्विता // तत्रत्यजरिलोकानां / कृत्वानुग्रहमुत्तमं / // 70 // कुर्वती चंडिकेवोच्चै-भव्यकैरवबोधनं / परोपकारताहेतो-जिहार महीतले // 1 // एनां समाकर्ण्य कुबेरसेना-वक्तव्यतां नव्यविवेकदात्री / निरस्य निःशेषजवानिनंदितां / सुसा. धुधर्मे कुरुतादरं जनाः // 2 // उक्तः संसारासारताधिकारः // // इति श्रीवर्धमानसूरिविरचितायां श्रीधर्मरत्नकरंडटीकायां प्रथमो नागः समाप्तः // श्रीरस्तु / / // समाप्तोऽयं ग्रंथो गुरुश्रीमचास्त्रिषिजयसुप्रसादात् // P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ धर्म लब्ध्वा यदीयचरणांबुजतारसारं / स्वादबटाधरितदिव्यसुधासमूहं / संसारकाननतटे ह्यस्तालिनेव / पीतो मया प्रवरबोधरसप्रवाहः // 1 // | वंदे मम गुरुं तं च / चारित्रविजयाह्वयं // परोपकारिणां धुर्य / चित्रं चारित्रमाश्रितं // 2 // युग्मं. 402 चारित्रपूर्वा विजयान्निधाना / मुनीश्वराः सूखिरस्य शिष्याः / ... आनंदपूर्वविजयान्निधस्य / जातास्तपागबसुनेतुरेते // 3 // Aware | या ग्रंथ श्रीजामनगरनिवासी पमित श्रावक हीरालाल हंसराजे स्वपरना श्रेयमाटे पोताना श्रीजैननास्करोदय गपखानामां गपी प्रसिक कर्यो बे. P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ लासलवीशी पक्षाचीय क्षेत्र वाराषा गम निर आगरा // इति श्रीधर्मरलकरंमटीकायां प्रथमो नागः समाप्तः // हादिर आगरा नासाला महावीर जैन बारामा Milnes Wom पर -19264 PP.AC.Gucratnasurises Jun Gun Aaradhak Trust