________________
भावबोधिनी टीका. सप्तमसमवाये भयस्थानादिनिरूपणम् तस्य भयम् अश्लोकभयम्-निन्दाभयमित्यर्थः । सप्त समुत्घाताः प्रज्ञप्ताः, तद्यथावेदनासमुद्घातः, कषायममुद्घातः मारणान्तिकसमुद्घातः, वैकुर्विकसमुद्घातः, तेजससमुदघातः, आहारकसमुद्घातः, केवलिसमुदघातः । वेदनादिसमुद्घातपरिणतो शात्मा बहून् वेदनीयादिकर्मप्रदेशान् कालान्तरानुभवयोग्यान उदीरणाकरणेनाकृष्य उदयावलिकायां च निक्षिप्य अनुभूय निर्जरयति तत्र वेदना समुद्घातस्तुभसातवेधकर्माश्रयः, वेदना पीडितो जीवः अनन्तानन्तकर्मस्कन्धवेष्टितान् स्वात्मपदेशान् शरीराद् बहिनिक्षिपति, तैः प्रदेशैः स वदनजठरादिरन्ध्राणि कर्णस्कन्धाद्यन्तरालानि च आपूर्य आयामविस्तारतः शरीरमात्रं क्षेत्रमभिव्याप्य जीविका का जो भय है वह आजीवभय है ५। मरण से जो भय होता है वह मरणभय है ६। अकीर्ति-अपयश का जो भय होता है वह अश्लोकभय है। इसका दूसरा नाम निन्दाभय है ।७। समुद्घात सात होते हैं, वे इस प्रकार से हैं-वेदनासमुद्घात१ कषायसमुद्घात२, मारणांतिकसमुदघात३, वैकुर्विकसमुदघात४, तैजससमुद्घात५, आहारकसमुदघात६, और केवलिसमुद्घात। इन वेदनादिसमुद्घात से युक्त हुआ आत्मा कालान्तर में अनुभव करने योग्य अनेक वेदनीयादिकर्मपुद्गलों को उदीरणाकरण से खेंचकर और उदयावलि में निक्षिसकर उन्हें अनुभव करके निर्जीर्ण करदेता हैं। इन सात समुदघातों का स्वरूप इस प्रकार से है-तीब्र वेदना से पीडित हुआ जोव अनंतानंत कर्मस्कन्ध से वेष्टित अपने आत्मप्रदेशों को शरीर से बाहिर निकालता है। वह उन प्रदेशों से वदन जठर आदि के छिद्रों को, और कर्ण, स्कंध आदि अंतरालों को पूरण कर आयाम विस्तार की अपेक्षा शरीरमात्र क्षेत्र को व्याप्त कर અકસ્માતૃભય” છે. જીવનનિર્વાહને જે ભય હોય છે તેને અજીવભય કહે છે. અને મરણનો જે ભય છે તેને “મરણ” કહે છે. અકીતિને જે ભય છે તેને અશ્લોકભય” કહે છે. તેનું બીજું નામ નિન્દાભય' છે સાત સમુદુઘાત હોય છે. તે આ प्रमाणे छे-[१] वहना समुधात, [२] पायसभुपात, [3] भरात समुद्धात, [४] વૈકુર્વિક સમુદ્રઘાત, (૬) તૈજસસમુઘાત, (૬) આહારકસમુદ્દઘાત અને (૭) કેવલિ સમુદ્રઘાત છે વેદનાદિ સમુદૃઘાતથી યુક્ત થયેલ આત્મા કાલાન્તરે અનુભવ કરવા યોગ્ય અનેક વેદનીયાદિ કર્મ પુદ્ગલોને ઉદીરણા કરણથી ખેંચીને અથવા ઉદયાવલિમાં નિક્ષિપ્ત કરીને તેમને અનુભવીને નિજીઈ કરી નાંખે છે. તે સાતઃ સમુહૂંઘ તાનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે-તીવ્ર વેદના વડે પીડાતો જીવ અનંતાનંત કમસ્કંધથી વીંટળાયેલ પિતાના આત્મપ્રદેશોને શરીરમાંથી બહાર કાઢે છે. તે જીવ તે પ્રદેશમાંથી વદન, જઠર આદિનાં છિદ્રોને અને કર્ણ, સ્કંધ આદિ એ તરાને પૂરી દઈને લંબાઈ પહેળાઈની અપેક્ષાએ
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
