________________
१०३२
_समवायाङ्गसूत्रे
संप्रति प्रत्येकनरकमाश्रित्योपपादना विरहकाल पृच्छति-'इमीसे णं भते ! रयणप्पभाए पुढवीए नेरइया केवइयं कालं विरहिया उववाएणं' अस्यां खलु भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां नैरयिकाः कियन्तं कालं विरहिता उपपातेन । हे भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां कियत्कालं नैरयिका उपपातविरहिता भवन्तीति भावः। एवं प्रश्नाभिलापपूर्वकः 'हे गौतम ! जघन्यत एक मुहूर्तमुत्कर्षतो द्वादशमुहूर्तान यावदुपपातविरहिता नारका भवन्ति' इत्युत्तराभिलापो वक्तव्यः । 'एवं उववायदंड ओ भाणियव्वो' एवमुपपातदण्डको भणितव्यः । तथा-'उच्चटणादंडओ य' उद्वर्तनादण्डकश्चापि एवमेव भणितव्यः। यदा जातिनामनिधनायुषोबन्धो भवति, तदैव उपपात उद्वर्तना च भवति, अत आयुर्वन्धविषये विधिविशेषप्ररूपणाय माह-'नेरइयाणं भंते ! जाइनामनिहत्ताउयं कइआगरिसेहि पगरंति' नैरयिकाः खलु भदन्त ! जातिनामनिधत्तायुः कतिभिराकः प्रकुर्वन्ति ? 'गोयमा ! सिय१ सिय२ सिय३ सिय४ सिय५ सिय६ सिय७ सिय८ अहिं, णो चेव णवहिं' हे गौतम ! स्यात् १ स्यात्२ स्यात्३ स्यात्४ स्यात् ५ स्याद६ स्यात्७ स्यात्८ अष्टभिः, नो नवभिः । अयं भावः-आकर्षों हि कर्मपुद्गलोपा. ही नही है। अब गौतमस्वामी प्रत्येक नरकगति को लेकर उपपादना संबंधी विरह काल पूछते हैं-हे भदंत! इस रत्नप्रभा पृथिवी में कितने कालतक नारक जीव उपपात से रहित होते है ? उत्तर-हे गीतम! जघन्य से एक मुहूर्ततक और उत्कृष्ट से बारह मुहूर्ततक नारक जीव उपपात से वहां रहित होते हैं। इस तरह से उपपात दंडक भणितव्य है-और इसी तरह से उद्वर्तना दंडक भी भणितव्य है। जिस समय जातिनामनिधत्ताय का बंध होता है उसी समय उपपात और उद्वर्तना होती है। इसलिये आयु बघ के विषय में विधि विशेष की प्ररूपणा करने के लिये सूत्रकार कहते हैं-हे भदंत! नारकजीव जातिनामनिधत्तायु का बंध कितने आकर्षो द्वारा करते हैं। उत्तर-हे गौतम ! जिस प्रकार से गाय पानी पोती हुई પ્રત્યેક નરકગતિ સંબંધી ઉપપાતનો વિરહકાળ પૂછે છે-હે ભદંત ! આ પત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં નારકજી કેટલા કાળ સુધી ઉપપાતથી રહિત હોય છે ? ઉત્તર-હે ગૌતમ ! ઓછામાં ઓછા એક મુહૂ સુધીને અને વધારેમાં વધારે બાર મુહૂર્ત સુધીને ત્યાં ઉપપાતનો વિરહ હોય છે આ રીતે ઉપપાત દંડકનું કથન થયેલ છે. અને એજ પ્રમાણે ઉદ્ધના દંડકનું પણ કથન થયેલ છે. જે સમયે જાતિનામ નિધત્તાયુનો બંધ થાય છે તે સમયે ઉપપાત અને ઉદ્વર્તન થાય છે. તેથી આયુબંધના વિષયમાં વિશિષ્ટવિધિની પ્રરૂપણ કરવાને માટે સૂત્રકાર કહે છે પ્રશ્ન-હે ભદૂત! નારકી જીવ જાતિનામ નિધત્ત યુને બંધ આકર્ષો દ્વારા કરે છે ? ઉત્તર
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
