Book Title: Agam 04 Ang 04 Samvayang Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
९९१
भावबोधिनी टीका. नारकादीनामवगाहनानिरूपणम्
खेत्ते, उडूं जाव अच्चुओ कप्पो । एवं जाव आरणदेवस्स अच्चयदेवस वि एवं चेव' 'नवरं उडूं जाव सगाई विमाणाई ।' इति । एते यावच्छन्द ग्राह्याः प्रज्ञापनासूत्रस्यैकविंशतितमपदोक्त आलापकाः । एषां व्याख्या - - " जीवस्स णं भंते' इत्यादि । 'जीवस्स णं' जीवस्य खलु = नैरयिकत्वादिविशेषणाऽविवक्षायां सामान्यतः संसारिणः प्राणिनः खलु 'मारणंनिय समुग्धारणं समोहयस्स' मारणान्तिकसमुद्घातेन समवहतस्य 'तेयासरीरस्स' तैजसशरीरस्य 'के महालिया ' किं महती 'सरीरोगाहणा' शरीरावगाहना प्रज्ञप्ता ? भगवानाह - - हे गौतम ! 'सरीरप्यमाणमित्ता' शरीरप्रमाणमात्रा विक्वं भवाहलेणं' विष्कम्भवाहल्येन =विष्क म्भव बाहल्यं च विष्कम्भवाहल्यम्, तेन विष्कम्भेण बाहल्येन चेत्यर्थः । तत्र विष्कम्भउदरादिविस्तारः, बाहल्य मुरः पृष्ठस्थूलदा । तथा - 'आयामेणं' आयामेन = के एकदेश में तथा उर्ध्वलोक के एक देशभूत पण्डकवन आदि स्थानों में रहते हैं उनकी अपेक्षा तेजस शरीर की अवगाहना अधिक भी होती है। इसी प्रकार तेइन्द्रिय जोव की और चौइन्द्रिक जीव के तैजस शरीर की अब - गाहना जानना चाहिये । 'नेरइयस्स णं भंते ! मारणांतिसमुग्धाएणं समोहयस तेयासरीरस्स के महालिया सरीरोगाहना पण्णत्ता' गोयमा । सरीरप्पमाणमिन्ता विष्कंभ बाहल्लेणं, आयामेणं जहण्णेणं साइरेगं जोयणसहसं हे भदंत ! मारणांतिक समुद्धात से समवहत-युक्त नारक के तैजस शरीर की अवगाहना कितनी बडी कही गई है ? हे गौतम! विष्कंभ और बाहल्य की अपेक्षा शरीर प्रमाण और आयाम को अपेक्षा जघन्य अवगाहना कुछ अधिक एक हजार योजन प्रमाण कही गई है। इसका तात्पर्य यह है कि बलयामुख आदि जो चार पाताल कलश हैं उनकी प्रत्येक की अवगाहना एक२ लाख योजन की है तथा इनकी ठिक्करिका- ठीकरी हैं वे प्रत्येक मोटाई તથા ઉલેાકના એક દેશરૂપ પડકવન આદિ સ્થાનામાં રહે છે તેમની અપેક્ષાએ તેજસશરીરની અવગાહના વધારે પણ હેાય છે. એ જ પ્રમાણે તેઇન્દ્વિજીવેાની અને ચતુરિન્દ્રિયજીવાની તૈજસ શરીરની અવગાહના समन्न्वी 'नेरइयस्स णं भंते मारणांतिसमुग्धाएणं समोहयस्स तेयासरीरस्स के महालिया सरीरोगाहना पण्णत्ता ? गोधमा ! सरीरप्पमाणमित्ता विष्कभवाहल्लेणं, आयामेणं जहण्णेणं साइरेगं जोयणसहस्सं' हे महांत ! भारणांति समुद्घातथी युक्त नाम्ना तेन्स શરીરની અવગાહના કેટલી કહી છે? હું ગૌતમ ! વિષ્ફભ અને બાહુલ્યની અપેક્ષાએ શરીરપ્રમાણ અને આયામની અપેક્ષાએ જઘન્ય અવગાહના એક હજાર ચેાજન પ્રમાણ કરતાં ઘેાડી વધારે કહી છે. તેનું તાત્પ નીચે પ્રમાણે છે–વલ યામુખ આદિ જે ચાર પાતાલકલશ છે તે પ્રત્યેકની અવગાહના એક એક લાખ ચેાજનની છે. અને તેમની જે ઠીકરીએ છે તે પ્રત્યેકની જાડાઈ એક એક હજાર
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
