Book Title: Agam 04 Ang 04 Samvayang Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भावबोधिनी टीका. सप्तविंशतिसमवाये अनगारगुणानां निरूपणम् खलु मोहनीयस्य कर्मणः अष्टाविंशतिपकारस्य मोहनीयकर्मणा मध्ये सप्तविंशतिरुत्तरमकृतयः 'संतकम्मंसा' सत्कर्माशाः सत्तायां विद्यमाना इत्ययः, प्रज्ञप्ताः। 'सावणसुद्ध सत्तमीए' श्रावणशुक्ल सप्तम्यां खलु सूर्यःहस्तपरिमितशङ्कोः सप्तविंशत्यगुलिकां पौरुषीच्छायांप्रहरकालिकी छायां 'णिव्वत्तइत्ता' निवर्त्य निष्पाद्य खलु दिवसक्षेत्र=स्वकिरणप्रकाशसमन्वितमाकोशक्षेत्रं निवट्टेमाणे' 'निवर्तमान: अर्थात्प्रकाशापचित्या दिवसापचयं कुर्वन् ‘रयणिखेत्त' रजनीक्षेत्रमअन्धकारातमाकाशक्षेत्रम् 'अभिणिपट्टमाणे' अभिनिवर्तयन् अन्धकारद्धया रात्रिवृद्धिं कुर्वन् 'चारंचरइ' चारं चरतिभ्रमणं करोति, अयमत्र पर्यवसितोऽर्थः-इह स्थूलन्यायाश्रयणेन आषाढपूर्णिमायां चतुर्विंशत्यगुलप्रमाणाच्छाया भवति । सप्तदिनेषु च्छाया सातिरेकमेकमजुलं वर्द्धते, आषाढपूर्णिमायाः श्रावणशुक्लसप्तमीपर्यन्तेषु सातिरेकैकविंशतिदिवसेषु अर्जुलत्रयंवर्द्धते । ततश्च चतुर्विंशत्य लैः सह योजनात् सप्तविंशत्य लप्रमाणाच्छाया श्रावणशुक्लसप्तम्यां भवति वस्तु तस्तुहै उससे रहित हुए जीव के २८ प्रकार के मोहनीय कर्म की सत्ताईस प्रकृतियां सत्ता में विद्यमान कही गई है। श्रावण शुक्ला सप्तमी के दिन सूर्य सत्ताईस अंगुलप्रमाण पौरुषीच्छाया करके दिन को घटाता हआ रात्रि की वृद्धि करता है। तात्पर्य इसका इस प्रकार है कि स्थूल न्याय के आश्रय से अषाढसुदी पूर्णिमा के दिन २४ चीबीस अंगुल प्रमाण छाया होती है। फिर सात सात दिनो छाया कुछ कुछ अधिक एक एक अंगुल प्रमाण और बढती जाती है। इस तरह आषाढ पूर्णिमा से लेकर श्रावण शुक्ल सप्तमी तक के कुछ अधिक २१ इकीस दिनों में३अंगुलप्रमाण छाया बढ जाती है । अतः २४-३=एवं२७ सत्ताईस अंगुल प्रमाण छाया श्रावण शुक्ल सप्तमी के दिन हो जाती है। परन्तु जब इस पर विचार किया जाता है तो यह छाया अधिकश्तीन अंगुल प्रमाण
आती है। इसलिये परमार्थदृष्टि से यहां अपाढी पूर्णिमा शब्द कर्क संक्राરહિત થયેલ જીવમાં ૨૮ અઠાવીસ પ્રકારના મોહનીય કર્મની(૨૭) સત્તાવીશ પ્રકૃતિ સત્તા પર વિદ્યમાન રહે છે. શ્રાવણ સુદી સાતમે સૂર્ય સત્તાવીશ અંગુલ પ્રમાણ પૌરુવી છાયા કરીને દિવસને ઘટાડો થકે રાત્રિની વૃદ્ધિ કરે છે. તેનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છેયૂલન્યાયને આધારે અષાઢ સુદી પૂનમને દિવસે ૨૪ ચોવીસ અંગુલ પ્રમાણે છાયા હોય છે. પછી પ્રત્યેક સાત દિવસે એક અંગુલ પ્રમાણથી સહેજ વધારે પ્રમાણમાં છાયા વધતી જાય છે. આ રીતે અષાઢી પૂનમથી શ્રાવણ સુધીના ૨૧ દિવસથી વધારે સમયમાં ૩ ત્રણ અંગુલ પ્રમાણ છાયા વધી જાય છે. તેથી ૨૪-૩-૨૭ અંગુલ પ્રમાણ છાયા શ્રાવણ સુદી સાતમે થાય છે, પણ જો આ બાબતની બરાબર ગણતરી કરીએ તો તે છાયામાં ૩ અંગુલ પ્રમાણ કરતાં થોડો વધુ વધારે થવો જોઈએ. તેથી પરમાર્થ દૃષ્ટિએ
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
