________________
भावबोधिनी टीका. द्विषष्ठितमं समवायनिरूपणम्
४७३
पञ्चदशभागेन च चन्द्रं पञ्चदशमेव तच्चरति । पञ्चदशभागेन च पुनरपि ताव - देवाक्रामति || ३ || एवं वर्द्धते चन्द्रः परिहानिरेवं भवति चन्द्रस्य । कृष्णता वा ज्योत्स्ना वा एतदनुभावेन चन्द्रस्य ॥ ४ ॥ अन्यच्च - " सोलसभागे काऊण उडुबई हाय एत्थ पन्नरसं । तत्तियमेत्ते भागे पुणोवि परिवढए जोन्हा || १ || " छायाषोडशभागान् कृत्वोडुपति हीयतेऽथ पञ्चदश । तावन्मात्रान् पुनरपि परिवर्धते ज्योत्स्ना ॥ १ ॥ " एतदुक्तिद्वयानुसारेण चन्द्रमण्डलस्य एकत्रिंशदधिकनवशतभागा : ( ९३१) कल्प्यन्ते । तेषु एको भागो निरावरणतयाऽमावास्यायामप्पवशिष्यते । अवशिष्टेषु त्रिंशदधिकनवशतेषु भागेषु द्वाषष्टि द्वषष्टिर्भागाः शुक्लपक्षस्य प्रत्येकस्मिन् दिवसे परिवर्द्धन्ते इति पञ्चदशे दिवसे सर्वे भागाः निरावरणाः भवन्ति । कृष्णपक्षे तु प्रत्येकस्मिन् दिवसे द्वापष्टिद्वषष्टिर्भागाः परिहीयते इति पञ्चदशे दिवसे त्रिंशदधिकनवशतभागाः सावरणा भवन्ति, एको भागस्तु निरावरण एवावतिष्ठते । इत्युक्तवचनद्वयस्याभिप्रायो विज्ञेयः । बासठ२ भाग कम हो जाते है इसलीये १५वें दिन ९३० नौ सौ तीस भाग बिलकुल आवृत हो जाते है अर्थात् ढक जाते हैं। परन्तु इनमें १ एक भाग निराकृत-उघडा हुआही रहता है। इस प्रकार इन कथित दोनों (कहं राहुविमाणं इत्यादि ४ गाथाओं तथा सोलह भागे काऊण' इस एक गाथा वचनों का अभिप्राय है । परन्तु जीवाभिगम सूत्र में 'वासट्ठि यह गाथा तथा पन्नरस य भागेण य' ये दो गाथाएँ ही व्याख्यात की हैं। वासहिं जो गाथा है उसका भावार्थ इस प्रकार से है कि 'शुक्लपक्ष के प्रत्येक दिन ६२ बासठ भागयुक्त दिवस के कुछ अधिक४ चार भाग तक चन्द्रमा बढता है, तथा कृष्णपक्ष के प्रत्येक दिन में यह इतना ही क्षीण होता है-सो इस प्रकार की ये जो वृद्धि और हानि हैं वे कितने તેથી પંદરમે દિવસે નવસેા ત્રસે ભાગ તદન ઢંકાઈ જાય છે. તેથી પણ તેમાંના એક ભાગ નિરાવૃત્ત-ખુલ્લા જ રહે છે. આ પ્રમાણેના ઉપરકન અને ગાથાओन (' कहं राहु विमाणं') वगेरे ४ या२ गाथाओं तथा 'सोलसभागे काऊण ये येऊ गाथानो मभिप्राय छे. पण वालिगम सूत्रमा 'वासट्ठि' मा गाथा तथा 'पन्नरस य भागेण य' मे मे गाथाओ। व्याभ्यात 'वसिट्ठि' गाथाना लावार्थ मा प्रमाणे छे - “शुपक्षना प्रत्ये ભાગવાળા દિવસના ૪ ભાગ કરતાં ચેડા વધારે (૪/૬૨ થી થેાડે વધારે) ચન્દ્રમા વધે છે અને કૃષ્ણપક્ષના પ્રત્યેક દિને એટલા જ પ્રમાણમાં ક્ષય પામે છે. આ પ્રમાણેની વૃદ્ધિ અને ક્ષય કેટલા સમયમાં થાય छे ते पन्नरसय भागेण य એ વાત
रवामां आवी छे.
हिवसे १२ मास
•
ગાથા
આ
छे.
દર્શાવવામાં
તે ગાથામાં
દ્વારા
આવ્યું
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
