________________
८५८
मवायाङ्गसूत्र
--
भनुष्यबद्धम् । ‘से त मणुस्ससेणियापरिकम्मे' तदेतन्मनुष्यश्रेणिकापरिकर्म ॥२॥ 'अवसेसा परिकम्मापुट्ठाइयाई' अवशेषाणि परिकर्माणि पृष्टादिकानि-पृष्टश्रेणिकापरिकर्मादीनि पञ्चविधान्यवशिष्टानि परिकर्माणि 'एकारसविहाई एकादशविधानि-मातृकापदान्यारभ्य प्रतिग्रहान्तानि 'पण्णत्तानि' प्रज्ञप्तानि । 'इच्चेयाई' इत्येतानि 'सत्तपरिकम्मा' सप्तपरिकर्माणि-सूत्रादिग्रहणयोग्यतासंपादनसमर्थानि गणितपरिकर्मतुल्यानि परिकर्माणि सिद्धश्रणिकादिपरिकर्मभेदात सप्तविधानि सन्ति । तत्रादितः षट् 'ससमइयाई' स्वसामयिकानि परिकर्माणि । तथा च्युता. च्युतश्रेणिकापरिकर्मान्तानि 'सत्तपरिकम्माई' सप्तपरिकर्माणि 'आजीवियाई' आजीविकानि गोशालकप्रवर्तिताजीविकपाखण्डिकसंमतानि । तथा 'छ' षट 'चउकनयियाई' चतुष्कनयिकानि, चत्वारएव चतुष्कास्ते च ते नयाश्च चतुष्कनयास्ते सन्ति येषां तानि तथोक्तानि, संग्रहव्यवहाहऋजुसूत्रशब्दादिरूपचतुर्नययुक्तानि षट्परिकर्माणि स्वसामयिकानि । अयं भावः-नैगमनयः सांग्राहिकासां. ग्राहिकभेदेन द्विविधः, तत्र सांग्रहिकस्य संग्रहे समावेशः, असांग्राहिकस्य तु परिकर्म है। सिद्धश्रेणिकापरिकर्म और मनुष्यश्रेणिका परिकर्म से अवशिष्ट पृष्टश्रेणिकापरिकर्म से लेकर च्युताच्युतश्रेणिका परिकर्म तक के पांच परिकम मातृकापद से लगाकर प्रतिग्रह तक प्रत्येक ग्यारह ग्यारह भेद वाले हैं। इस प्रकार ये गणित परिकम के समान सूत्रादिकों को ग्रहण करने की योग्यता के संपादन कराने में समर्थ परिकर्म सिद्धश्रेणिकादि परिकर्मों के भेद से सात प्रकार के हैं। इनमें आदि के ६ परिकर्म स्वसामयिक-स्वसि. द्धान्त-संमत है। तथा च्युताच्युतश्रेणिका पर्यन्त तक के सात परिकर्म गोशालक द्वारा प्रवर्तित आजीवक मत को मानने वाले पाखंडियों को संमत हैं। तथा ६ परिकर्म संग्रह, व्यवहार, ऋजुमूत्र और शब्दरूप चार नय युक्त है। इसलिये स्वसामयिक स्वसिद्धान्त संमत हैं। इसका भाव यह ચૌદ ભેદ છે. પૃટશ્રેણિકાપરિકર્મથી લઈને યુતાગ્રુતશ્રેણિકાપરિકમ સુધીનાં પાંચ પરિકમના માતૃકાપદથી લઈને પ્રતિગ્રહ સુધીના અગિયાર અગિયાર ભેદ છે. આ રીતે ગણિત પરિકમની જેમ સૂત્રાદિકેને ગ્રહણ કરવાની યેગ્યતા પ્રાપ્ત કરવાને સમર્થ એવાં પરિકર્મના સિદ્ધશ્રણિક આદિ સાત પ્રકાર છે. તેમાંના શરૂઆતનાં છે પરિકમ સ્વસામયિક-જિનસિદ્ધાંતસંમત છે. તથા મ્યુતાયુતશ્રેણિકા સુધીનાં સાત પરિકમ ગેશ લક દ્વારા પ્રવર્તિત આજીવિકમતને માનનારા પાખંડિયેને માન્ય છે. તથા ૬ છ પરિકમ સંગ્રહ, વ્યવહાર, જુસૂત્ર અને શબ્દરૂપ ચાર નય યુકત હેવાને કારણે સ્વસામયિક-સિદ્ધાંત સંમત છે. તેનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
