________________
९३४
समवायाङ्गसूत्रे
9
अष्टसु योजनशतेषु 'एत्थ णं' अत्र खलु 'वाणमंतराणं देवाणं' व्यन्तराणां देवानां 'तिरियमसंखेज्जा' तिर्यगसंख्येयानि 'भोमेज्जा' भौमेयानि भूमिगतानि 'नगरावाससय सहस्वाणि' नगरावासशतसहस्राणि= नगरावासानां शतसहस्राणि - नगरा वासशतसहस्राणि=नगरावासलक्षाणि 'पन्नता' प्रज्ञप्तानि । ' ते णं भोमेजा नगरा' तानि खलु भौमेयानि नगराणि 'बाहि' बहि: 'वद्या' वृत्तानि वर्तुलाकाराणि, 'अंतो चउरंसा' अन्तश्चतुरस्राणि = अभ्यन्तरे चतुष्कोणानि सन्ति । ' एवं ' एवम् = अनेन प्रकारेणोपक्रम्य 'जहा भवणवासीणं' यथा - भवनवासीनां आवासाः प्रोक्ताः 'तहेव यव्वा' तथैव नेतव्यानि=तानीव विज्ञेयानि । 'णवरं' विशेषस्त्वयमेव यद् व्यन्तरदेव नगराणि 'पडागमालाउला' पताकामालाकुलानि = पताकानां वैजयन्तीनां माला :- समूहास्ताभिराकुलानि व्याप्तानि पुनः 'सुरम्मा' सुरम्याणि= अतिशय रमणीयानि, तथा 'पासाईया दरिसणिज्जा अभिवादडिरूवा' प्रासा दीयानि दर्शनीयानि अभिरूपाणि पतिरूपाणि एषामर्थः पूर्ववद् बोध्यः । का जो आठ ८०० सौ योजन का क्षेत्र बचता है उसमें व्यंतरदेवों के नगररूप आवास है । ये आवास भूमिगत हैं और तिरछे असंख्यात योजनतक हैं। इनकी संख्या लाखों कही गई है । ये भूमिगत व्यंतरावास बाहर में गोल हैं । भीतर में चतुष्कोण है । इनका वर्णन भवनवासियो के आवास के जैसा कहा गया जानना चाहिये । परन्तु उनकी अपेक्षा इनमें इतनी विशेषता है कि ये व्यन्तरों के नगर बैजयन्तियों के समुदाय से व्याप्त रहते हैं । सुरम्य, प्रासादीय, दर्शनीय, अभिरूप, प्रतिरूप" इन पदों का अर्थ पहिले लिखा जा चुका है । व्यन्तरदेवों के भवन नगर और आवासरूप निवासस्थान विविध प्रकार के होते हैं । इसलिये इन देवों का नाम व्यंतर पडा है अथवा मनुष्यों से इनका भेद અને નીચેના ૧૦૦ સેા યેાજનના ક્ષેત્ર સિવાયના બાકીના ૮૦૦ આડસા ચેાજન પ્રમાણ ક્ષેત્રમાં વ્ય ંતરદેવેાના નગરરૂપ આવાસ છે. તે આવાસે ભૂમિગત છે, અને તિચ્છા અનેક યાજન સુધી છે તે આવાસેા લાખેની સંખ્યામાં છે તે ભૂમિગત આવાસે બડ઼ારથી ગાળ અને અંદરથી ચતુષ્કાણ છે. તે આવાસાનુ વર્ણન પણ ભવનવાસીઓના આવાસેા જેવુ જ છે. પણ ભવનપતિ દેવાના આવાસે કરતાં વ્યતાના આવાસેામા એટલી વિશેષતા હેાય છે કે વ્યંતરદેવાનાં નગરે વૈજય તિયેાના સમુદાયથી વ્યાસ રહે છે. “સુરમ્ય, પ્રાસાદીય, દશનીય, અભિરૂપ અને પ્રતિરૂપ” આ પદોના અર્થ આગળ આપી દેવામાં આવ્યા છે. વ્યંતરદેવાનાં ભવનનગર અને આવાસરૂપ નિવાસસ્થાન વિવિધ પ્રકારનાં હોય છે. તેથી તે દેવે તુ નામ વ્યંતર પડયું છે. અથવા મનુષ્યે અને તેમની વચ્ચે ભેદ હોતા નથી કારણ
66
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
-