________________
७५२
समवायाङ्गस्त्रे चरित्तजोगनिस्सल्लसुद्धसिद्धालयमग्गमभिमुहाणं' आराधितज्ञानदर्शनचारित्रयोगनिःशल्यशुद्धसिद्धालयमार्गाभिमुखानाम्-आराधिताः-संसेविताः ज्ञानदर्शनचारित्रयोगा यैस्ते-आराधितज्ञानदर्शनचारित्रयोगाः, तथा-निःशल्यः-मायादिशल्यत्रयरहितः, शुद्धः-विगतातिचारो यः सिद्धालयस्य मोक्षस्य मार्गः, तत्र अभिमुखा गन्तुमुधुक्ताः पदद्वयस्य कर्मधारयस्तेषां तथोक्तानाम३, 'अणोवमाई' अनुपमानिसर्वोत्कृष्टानि 'सुरभवणविमाणसोक्खाई' सुरभवन विमानसौख्यानि-सुरभवनेदेवजन्मनि यानि विमानसौख्यानि वैमानिकसुखानि तानि इह आख्यायन्ते । संयमाराधका वैमानिकदेवेषूत्पद्यन्ते इति भावः! तथा तत्र 'ताणि' तान् प्रसिद्धान् 'दिव्वाणि' दिव्यान-दिवि भवान् स्वर्गीयानित्यर्थः, 'महरिहाणि महानिअतिप्रशस्तान 'भोग भोगाणि' भोगभोगान-प्रचुरतरमनोऽभिलषित शब्दादिभोगान् 'चिरं' बहुकालं च 'भूत्तूण' मुक्तपा, 'तो य' ततश्च-देवलोकाच 'कालकमचुयाणं' कालक्रमच्युतानाम् 'पुणो' पुनः 'लद्धसिद्धिमग्गाणं' लब्धसिद्धिमार्गाणां-लब्धः सिद्धिमार्गों यैस्ते तेपाम्, मनुष्यजन्मनि संप्राममोक्षमार्गाणां 'जह य' यथा च 'अंतकिरिया' अन्तक्रिया-मोक्षा भवति, तथाऽऽरख्यायते । योग को अच्छी तरह सेवित कर चुके हैं। माया, निदान और मिथ्या इन तीन शल्यों से एवं अतीचारों से रहित मोक्षमार्ग की और जो अभिमुख बने हुए हैं-उस तरफ जाने के लिये जो कटिबद्ध हो रहे हैं ऐसे जीवों को देवों के जन्म में जो विमानसंबंधी सर्वोत्कृष्ट सुख प्राप्त होते हैं उनका इस अंग में वर्णन है। तात्पर्य इसका यह है कि जो जीव संयम की आराधना करते हैं वे वैमानिकदेवों में उत्पन्न होते हैं। वहां के उन२ प्रसिद्ध दिव्य अतिप्रशस्त भोगभोगों को-प्रचुरतर मनोभिलषित शब्दादिक विषयों को-चिरकालतक भोगकर बाद में जब वे वहां से आयु समाप्त कर चुकते हैं तो मनुष्यभव प्राप्त कर वहां वे मोक्षमार्ग प्राप्त करते हैं और अन्त में इन्हें मोक्षलाभ होता है यह विषय ત્રરૂપ વેગનું સારી રીતે સેવન કરી ચુકયા છે, માયા, નિદાન અને મિથ્યા, એ ત્રણ શથી તથા અતીયારેથી રહિત મેક્ષમાર્ગની તરફ આગળ વધવાને જે કટિબદ્ધ થયેલ છે, એવા જીને દેવોની ગતીમાં વિમાન સંબંધી જે અનુપમ સુખ મળે છે, તેનું આ અંગમાં વર્ણન કર્યું છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે સંયમની આરાધના કરનાર જીવ વૈમાનિક દેવમાં જન્મ લે છે. ત્યાંના એ પ્રસિદ્ધ દિવ્ય અયુતમ ભેગોને-પ્રચુરતર મનવાંછિત શબ્દાદિક વિષયને લાંબા કાળ સુધી ભગવાને ત્યાંનું આયુષ્ય પૂરું થતાં ત્યાંથી ચ્યવીને જ્યારે તેઓ મનુષ્યભવ પામે છે ત્યારે મેક્ષમાર્ગ પ્રાપ્ત કરવાને પ્રવૃત્ત થાય છે અને આખરે તેઓને મેક્ષલાભ મળે છે,
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
