Book Title: Agam 04 Ang 04 Samvayang Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
५०६
समवायाङ्गसूत्रे
टीका-'चउत्थस्स गं' इत्यादि-'चउत्थस्स णं चंदसंवच्छरस्स' चतुर्थस्य खलु चन्द्रसंवत्सरस्य ‘हेमंताणं' हेमन्तस्य 'एकसत्तरीए राइदिएहिं वीइकते हि' एकसप्ततौ रात्रिंदिवेषु व्यतिक्रान्तेषु 'सव्ववाहिरात्रो' सर्वबाह्यात् 'मंडलाओ' मण्डलात् 'मरिए' सूर्यः 'आउटिं' आवृति 'करेइ' करोति प्रतिनिवर्तते इत्यर्थः। इदमत्रानुसन्धेयम्-एकस्मिन् युगे पञ्चसंवत्सरा भवन्ति । तेषु प्रथमो द्वितीयश्च चान्द्रौ संवत्सरौ, तृतीयोऽभिवद्धितः संवत्सरः, चतुर्थश्चान्द्रः संवत्सरः, तत्र एकश्चान्द्रमास एकोनत्रिंशदहोरात्रैर्द्विषष्टिभागविभक्तस्यैकस्याहोरात्रस्य द्वात्रिंशद्भागैश्च भवति । द्वादशभिश्चान्द्रमासैरेकश्चान्द्रः संवत्सरो भवति, तथा त्रयोदशभिश्चान्द्रमासैरेकोऽभिवदितः संवत्सरो भवति। ततश्चन्द्रचन्द्राभिवदितलक्षणे संवत्सरत्रये द्विनवत्यधिकसहस्राहोरात्रा द्विषष्टिभागविभक्तस्याहोरात्रस्य षड्
अब सूत्रकार ७१इकोत्तर संख्याविशिष्ट समवाय का कथन करते हैं--'चउत्थस्स णं' इत्यादि।
टीकार्थ-चंद्रसंवत्सर के हेमंत के इकोत्तर अहोरात्र व्यतीत होने पर सूर्य सर्वबाह्य मंडल से आवृत्ति करता है। यहां इस प्रकार से समझना चाहिये-एक युग में पांच संवत्सर होते हैं। उनमें प्रथम और द्वितीय संवत्सर चान्द्रसंवत्सर हैं। तीसरा संवत्सर अभिवद्धित संवत्सर है। तथा चौथा संवत्सर चांद्रसंवत्सर है। चांद्र संवत्सर १२ बारह चंद्रमासों का होता है। इनमें एकचंद्रमास २९ उनतीस अहोरात्र का तथा एक अहोरात्र के ६२ बासठ भागों में से ३२बत्तीस भाग का होता है। १३ तेरह चंद्रमासों का एक अभिवर्द्धित संवत्सर होता है। चंद्रसंवत्सर चंद्रसंवत्सर और अभिवर्द्धित संवत्सर ये जो ३ तीन संवत्सर हैं इनमें १०९२ दश सौ वेरानवे अहोरात्र और १ एक अहोरात्र के ६२ बासठ भागों में से ६
व सूत्रधार मेगते२(७१) सध्या सभपायो मतावे -'चउत्थस्सणं' इत्यादि !
ટીકાર્ય–ચેથા ચાંદ્રસંવત્સરના હેમંતના ૭૧ એકોતેર દિવસરાત યતીત થાય છે ત્યારે સૂર્ય સર્વબાહ્યમંડળમાં આવૃત્તિ કરે છે. તેનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે-એક યુગમાં પાંચ સંવત્સર હોય છે. તેમાં પહેલું અને બીજું સંવત્સર ચાન્દ્ર સંવત્સર છે, ત્રીજું અભિવૃદ્ધિત સંવત્સર છે, તથા એથે ચાન્દસંવત્સર છે, ચાન્દ્રસંવત્સરના બાર ચાંન્દ્ર માસ હોય છે. તેમાં પ્રત્યેક ચન્દ્રમાસ ૨૯ ૩૨/૬૨ અહોરાત્ર દિનરાત)ને થાય છે. એક અભિવતિ સંવત્સરના ૧૩ ચન્દ્રમાસ હોય છે. ચન્દ્રસંવત્સર, ચન્દ્રસંવત્સર, અને અભિવદ્ધિત સંવત્સર, એ ત્રણ સંવત્સરના ૧૦૯૨ ૬/૧૨ અહેરાત્ર થાય છે. તથા એક આદિત્ય સંવત્સર-સૂર્યવર્ષમાં ત્રણ
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
