Book Title: Agam 04 Ang 04 Samvayang Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४५४
समवायाङ्गसूत्रे विवक्षितः। 'एवं चउदिसिपि' एवं चतुर्दिक्ष्वपि पूर्वोक्तरीत्या तिसृषु दिक्ष्वपि ' वेजयंतजयंतअपराजियंति , वैजयन्तजयन्तापराजितमिति वैजयन्तजयन्तापराजितामपि द्वाराणां मध्ये प्रत्येकस्य द्वारस्य पाश्चात्यश्चरमान्तः जगत्या अपेक्षया तत्तदिग्व्यपदेश्यो मेरोः पाश्चात्त्यचरमान्तात् पश्चपश्चाशत्सहस्रयोजना. न्तरे विज्ञेयः। 'समणे भगवं महावीरे' श्रमणो भगवान महावीरः 'अंतिमराइयंसि' अन्तिमरात्रौ सकलायुः कालसमाप्तिरात्रौ, राप्रेरन्तिमे भागे कार्तिकामावास्यायां स्वातिनक्षत्रस्थिते चन्द्रे नागकरणे पर्यङ्कासनोपविष्टः ‘पणपन्न अज्झयणाई पञ्चपञ्चाशदध्ययनानि 'कल्लाणफलविवगाई' कल्याणफलविपाकानिकल्याणस्य-पुण्यस्य कर्मणः फलं कार्य विपाच्यते-प्रकटयते यैस्तानि, तथा 'पणपन्नं अज्झयणाई' पश्चपञ्चाशदध्ययनानि 'पावफलविवागाई' पापफल विपाकानि-पापस्य कर्मणः फलप्रकाशकानि 'वागरित्ता' व्याकृत्य प्रतिपाद्य 'सिद्ध बुद्धे जाव पहीणे' सिद्धो बुद्धो यावत्करणात् 'मुत्ते अंतकडे परिनिब्बुडे सव्वदुकुछ कमतीपना होने पर भी वह ५५पचपन हजार योजनत्वेन ही विवक्षित होता है। इसी तरह से अवशिष्ट तीन दिशाओं में भी वेजयंत जयंत और अपराजित इन तीन द्वारों के बीच में प्रत्येक द्वारका तत्तत् दिशासंबंधी पाश्चात्य-चरमान्त भाग जगती की अपेक्षा,मेरु के पाश्चात्य चरमांत भाग से-प्रदेशसे-५५-५५ पचपन२ हजार योजन की दूरी पर है ऐसा जानना चाहिये। श्रमण भगवान् महावीर ने अंतिम रात्रि में-समस्त आयु काल की समाप्ति की रात्रि में अर्थात्-रात्रि के अन्तिमभाग में-कार्तिक की चंद्रमा स्वाति नक्षत्र पर स्थित था, नाग करण था, पर्यङ्कासन से बैठकर कल्याण-पुण्य के कार्य को प्रकट करने वाले ५५ पचपन अध्ययन और पाप के फल को प्रकट करने वाले ५५ पचपन अध्ययन प्रतिपादितकर सिद्ध, बुद्ध अवस्था प्राप्त की यावत् समस्त दुःखों से वे रहित हो गये।
જનનું જ દર્શાવવામાં આવે છે એ જ પ્રમાણે બાકીની ત્રણ દિશાઓમાં પણ વૈજયંત, જયંત, અને અપરાજિત, એ ત્રણ દ્વારોમાં પ્રત્યેક દ્વારને તે તે દિશાસંબંધી પાશ્ચાત્ય ચરમાન્ત ભાગ જગતીની અપેક્ષાએ, મેરૂના પાશ્ચાત્ય ચરમાન્ત ભાગથી પંચાવન પંચાવન હજા૨ જનને અંતરે છે, એમ સમજવું શ્રમણ ભગ. વાન મહાવીરે અંતિમ રાત્રે સમસ્ત આયુકાળની સમાપ્તિની રાત્રે એટલે કે રાત્રિના અન્તિમ ભાગમાં કાતિકની અમાવાસ્યાએ જ્યારે ચન્દ્ર સ્વાતિ નક્ષત્રમાં રહેલ હતે, નાગ કરણ હતું, ત્યારે પર્યકાસને બેસીને કલ્યાણ પુણ્યના કાર્યને પ્રગટ કરનાર પંચાવન અધ્યયન અને પાપનું ફલ પ્રગટ કરનાર પંચાવન અધ્યયનું પ્રતિપાદન કરીને સિદ્ધ થયા, બુદ્ધ થયા, સંસારથી મુકત થયા, પરિ
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
