________________
३६०
समवायाङ्गसूत्रे
-
-
शतायोजनशतैः एकत्रिंशदधिकाष्टशतयोजनैः 'तीसाए सहिभागे जोयणस्स' त्रिंशता षष्टिभागै योजनस्य, एकयोजनस्य षष्टिभागेषु त्रिंशद्भागैः एतावद्रेण 'मूरिए' सूर्यः 'चक्खुप्फासं' चक्षुः स्पर्श-लोचनपथगोचरं 'हव्वं उदयसमकालमेव 'आगच्छइ' आगच्छति-आयाति । अयं भावः-सूर्यस्य मण्डलानि चतुरशीत्यधिकैकशतसंख्यकानि भवन्ति । तत्र जम्बूद्वीपस्य मध्ये अशीत्यधिकैकशतयोजनाभ्यन्तरे पञ्चषष्टिः सूर्यमण्डलानि सन्ति । तथा लवणसमुद्रस्य त्रिंशदधिकत्रिंशतयोजनेषु एकोनविंशत्यधिकैकशतानि सूर्यमण्डलानि सन्ति । तत्र समुद्रान्तर्गतमण्डले. ध्वन्तिममण्डलस्य आयामविष्कम्भम्-एक लक्षं षष्टयधिकानि षट्शतानि च योजनानि वर्तन्ते । तस्य मण्डलस्य परिधिस्तु वृत्तक्षेत्रगणितन्यायेन त्रीणिलक्षाणि अष्टादशसहस्राणि पञ्चदशाधिकत्रिशतानि च (३१८३१५) योजनानि वर्तन्ते । एतत्परिमितक्षेत्ररूपमन्तिममण्डलं सूर्योऽहोरात्रद्वयेन समुल्लङ्घयति । अहोरात्रद्वये तु षष्टिर्मुहूर्ता भवति । परिधिपरिमाणस्य षष्टया भागकरणेन पश्चसहस्राणि होते ही दृष्टि विषय बनता है। इसका ताय॑प इस प्रकार से है- सूर्य के मंडल - संचरण मार्ग एकसौ चौरासी १८४ है, इनमें जम्बूद्वीप के मध्य में एक सौ अस्सी १८० योजन के भीतर पेंसठ ६५ सूर्यमंडल हैं। लवणसमुद्र के बीच में तीन सौ तीस ३३० योजनों में एक सौ उन्नीस ११९ सूर्यमंडल हैं। समुद्र के इन सूर्यमंडलों में जो अन्तिम सूर्यमंडल है उसका
आयाम विष्कंभ-लंबाई चौडाई एक लाख छह सौ साठ १००६६० योजन का है। इस मंडल को परिधि, वृत्तक्षेत्र के गणित के हिसाय से तीन लाख अठारह हजार तीन सौ पन्द्रह ३१८३१५ योजन की है। इतने प्रमाण के क्षेत्ररूप मंडल को सूर्य दो अहोरात्र में पार करता है। अहोरात्रद्वय में अर्थात् दो दिन दो रात में६०साठ मुहूर्त होते है । परिधि के प्रमाण में ६० साठ का भाग देने पर पांच हजार तीन सौ पांच પડે છે તેનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે-સૂર્યના મંડલ-સં ચરણ માર્ગ-૧૮૪ એકસે ચોર્યાશી છે. તેમાં જમ્બુદ્વીપની મધ્યમાં (૧૮૦) એકસો એંસી જનની અંદર (૬૫) પાંસઠ સૂર્ય મંડલ છે લવણસમુદ્રની વચ્ચેના (૩૩૦) ત્રણસો ત્રીસ યોજનમાં (૧૧૯ એકસો ઓગણીમ સૂર્યમંડલ છે. આ સમુદ્રના સૂર્યમંડલે મા જે અંતિમ સૂર્યમંડલ છે, તેને અ યામ વિઠ્ઠભ-લંબાઈ પહોળાઈ-(૧૦૦૬૬૦) એકલાખ છો સાઈઠ જતન છે. આ મંડળની પરિધિ વૃત્તક્ષેત્રના ગણિતને હિસાબે (૩૧૮૩૧૫) ત્રણ લાખ અઢાર હજા ત્રણસો પંદર જનની છે આટલા પ્રમાણના ક્ષેત્રરૂપ મંડળને સૂર્ય બે રાત્રિ દિવસમાં પાર કરે છે, દિન રાતના સાઈઠ (૬૦) મુહૂર્ત થ ય છે. પરિધિના પ્રમ ણને ૬૦ મો ભાગ કરીએ અર્થાત્ સાઈઠથી ભાગીએ તે પ૩૦૫
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
