________________
૨૨૨
____समवायाङ्गसूत्रे पचए' रुच केन्द्र उत्पातपर्वतः एकविंशत्यधिकसप्तदशयोजनशतानि ऊर्ध्वमु. चत्वेन प्रज्ञप्तः । सप्तदशविधं मरणं प्रतिनियतायुः पृथग्भवनं प्रज्ञप्तम्, तद्यथा'आवीईमरणे' आवीचिमरणम् आ-समन्तात् वीचयस्तरङ्गा इव वीचय आयुर्दलिकविध्वंसनलक्षणावस्था यस्मिंस्तत् आवीचि तदेव मरणम, आवीचिमरणम, प्रतिक्षणमायुर्द्रव्यविघटनलक्षणे मरणमित्यर्थः । 'ओहिमरणे' अवधिमरणम् अवधिः मर्यादा, तेन मरणम्, नारकादिभवहेतु तया यानि आयुः कर्मदलिकान्यनुभूयम्रियते, पुनस्तान्येवानुभूय यदि मरिष्यति तदा तदवधिमरणमुच्यते, तदद्रव्या. पेक्षया पुनस्तदग्रहणावधि यावत् जीवस्य मृतत्वात आत्मपरिणामवैचित्र्यात् गृहीतोज्झितानां कर्मदलिकानां पुनग्रहणस्य संभवात् । 'आयंति य मरणे' आय. बलि नामक असुरेन्द्र का रुचकेन्द्र नाम का उत्पात पर्वत सतरह सो इक्कीस (१७२१) योजन का ऊचा है । सतरह प्रकार का मरण है, वह इस प्रकार से आवीचिमरण-प्रतिक्षण भुज्यमान आयुर्दलिकों के विघटनरूप मरण का नाम आवीचिमरण है ।१॥ अवधिमरण- नारक अदि जन्म के हेतु भूत जिन आयुकर्म के दलिकों को अनुभव करके जीव का मरण होता है यदि उन्हीं दलिकों को भविष्य में फिर से अनुभव करके यदि वह मरता है तो वह मरण-मर्यादामरण है अर्थात्-जिन आयुकर्म के दलिकों को पहिले भोग कर जीवने छोड दिया है, अर्थात् उसका मरण हो चुका है, उन आयुकर्म दलिकों को जबतक वह फिर से ग्रहण नहीं कर लेता है तबतक उस अपेक्षा वह मृत ही है क्यों कि आत्मपरिणामों की विचित्रता के कारण पूर्व में ग्रहण कर छोड दिये गये उन आयुकर्म के दलिकों का पुनः ग्रहण होना संभवित हो सकता है। अत्यंतिकमरण-नरक છે. બલિ નામના અસુરેન્દ્રને કેન્દ્ર નામને ઉત્પાત પર્વત સત્તર સે એકવીસ (૧૭૨૧) યોજન ઊંચો છે. સત્તર પ્રકારનાં મરણ છે તે પ્રકારો આ પ્રમાણે છે
(१) आवीचि मरण-प्रतिक्षण मुयमान मायुविना विघटन३५ भ२पने आवीचि मरण ४ छ. (२) अवधि मरण-नाट४ महिन्मना तुभूत रे भायु કમના દલિકને અનુભવ કરીને જીવનું મરણ થાય છે, જે એ જ દલિકને ભવિષ્યમાં ફરીથી અનુભવ કરીને જે તે મરે છે, તે તે મરણને ગવધિ જળ મર્યાદા મરણ કહે છે. એટલે કે જે આયુકર્મના દલિજેને પહેલાં ભેળવીને જીવે છોડી દીધાં છે. એટલે કે તેનું મરણ થઈ ચૂકયું છે. તે આયુકર્મ દૃલિકને જ્યાં સુધી તે ફરીથી ગ્રહણ કરી લેતા નથી ત્યાં સુધી તે મૃત જ છે કારણ કે આમ પરિણામોની વિચિત્ર તાને કારણે પૂર્વે ગ્રહણ કરીને છેડી દીધેલ તે આયુકર્મના દલિકનું ફરી ગ્રહણ थ संभावित थ श छ. (3) आत्यंतिक मरण-२४ मा मायु०४३३ रे
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
