Book Title: Agam 04 Ang 04 Samvayang Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२८४
समवायाङ्गसो
देववाणा' चतुर्विशतिदेवस्थानानि भवनपतीनां दश, व्यन्तरणामष्टो, ज्योतिष्काणां पञ्च, कल्पोपपन्नानां वैमानिकदेवानां चैकम् , इति संकलनया चतुर्विशतिर्देवस्थानानि देव भेदाः 'सईदया' सेन्द्राणि-चमरेन्द्रायधिष्ठितानि प्रज्ञप्तानि । 'सेसा' शेषाणि 'अहमिंदा' अहमिन्द्राणि-अहम्२ इन्द्रो येषु तानि, प्रत्येकात्मकेन्द्राणि इन्द्र रहितानीत्यर्थः, 'अनिंदा' अनिन्द्राणि नास्ति इन्द्रो येषु तानि 'अपुरोहिया' अपुरोहितानि, नास्ति पुरोहितः शान्तिकर्मकारी यत्र सर्वदोपद्रववर्जितत्वात् तानि प्रज्ञप्तानि । उत्तरायणगतः सर्वाभ्यन्तरमण्डलगतः खलु सूर्यः कर्कसंकान्तिदिने इत्यर्थः, हस्तममाणशङ्कोः 'चउवीसंगुलियं' चतुर्विशत्यकुलिकां 'पोरिसिछायं' पौरुषीच्छायाम्=पौरुषी-प्रहरः, तस्याः छाया-पौरुषीछाया ताम्, 'णिव्वत्तइत्ता' निवर्त्य निष्पाद्य खलु 'णिअट्टई' निवर्तते मण्डलान्तरं प्रविशति । 'गंगासिंधू
ओणं' इति गङ्गासिन्धू खलु महानद्यौ 'पवाहे' प्रवाहे यस्मात्स्थानानदी प्रवाहयुक्ता भवति, तत्स्थानं प्रवाह उच्यते, स च प्रवाहः पद्महूदानोरणेन निर्गन्तः संभाव्यते, नतु मकरमुखप्रणालिकानिर्गमः प्रपातकुण्डनिर्गमो चा, सातिरेकेण १०दस, व्यन्तरों के ८ आठ ज्योतिष्को के ५ पाँच और वैमानिक देवों का १ एक इस प्रकार ये २४चोईस स्थान हैं। कल्पवासी देवों के स्थान ऊपर के जितने भी स्थान हैं उनमें इन्द्र ही रहते हैं-कोई ऐसा नहीं रहता कि जिसके ऊपर और कोई दूसरा इन्द्र हो अर्थात् वहां स्वामी सेवक भाव नहीं है-सब इन्द्र ही इन्द्र हैं। वहां कोई पुरोहित भी नहीं है, क्यों कि वह स्थान सर्वदा उपद्रवों से रहित है। उत्तरायणगत सूर्य कर्कसंक्रान्ति के दिन २४ चोईस अंगुल प्रमाण पौरुषी छाया को करके मंडलान्तर में प्रवेश कर जाता है। गंगा और सिन्धु इन दो नदियों के निर्गम स्थान का विस्तार कुछ अधिक २४ चोईस कोश प्रमाण कहा है ! ભવન પતિનાં દસ, વ્યન્તરોનાં આઠ, તિકોનાં પાંચ અને વૈમાનિક દેવોનું એક, એમ કુલ ૨૪ ચોવીસ સ્થાને છે. ક૯૫વાસી દેવનાં સ્થાનની ઉપર બાજી જેટલાં સ્થાને છે. તેમાં ઈન્દ્રો જ રહે છે. કેઈ એવું રહેતું નથી કે જેની ઉપર બીજો કોઈ ઈન્દ્ર હોય એટલે કે ત્યાં સ્વામી સેવક જેવું હતું નથી–બધા ઈન્દ્રો જ રહે છે. ત્યાં કઈ પુરોહિત પણ નથી, કારણ કે તે સ્થાન સર્વદા ઉપદ્રવથી રહિત હોય છે. ઉત્તરાયણગત સૂર્ય કકસંક્રાન્તિને દિવસે ર૪ ચોવીસ અંશુલ પ્રમાણ પૌરુષી છાયા કરીને મંડલાન્તરમાં પ્રવેશ કરી જાય છે ગંગા અને સિંધુ, એ એ નદીઓનાં નિગમ સ્થાનને વિસ્તાર ૨૪ ચોવીસ કેશથી થોડે વધારે કહેલ છે. અહીં “પ્રવાહ શબ્દથી નિગમ
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
