________________
१३२
समवायाङ्गसूत्रे प्रहाणाय सकलदुःखविनाशय केवलिमरणं 'मरिजा' म्रियेत, केवलिमरणेन शरीरत्यागं कुर्यादित्यर्थ;। इदं केवलिमरणं सर्वोत्कृष्टं चित्तसमाधिस्थानम् । इति दशमं चित्तसमाधिस्थानम् । वा शब्दः सर्वत्र प्रकारान्तरबोधकः। मन्दरः खलु पर्वतः मूल दशयोजनसहस्राणि 'विक्खंभेणं' विष्कम्भेणं विस्तारेण प्रज्ञप्तः । मन्दरपर्वतस्य मूलप्रदेशो दशसहस्रयोजनविस्तारवानित्यर्थः । अर्हन् अरिष्टनेमिः र्दशधनूंषि ऊर्ध्वमुच्चत्वेनासीत् । कृष्णः खलु वासुदेवो दश धनूंषि ऊर्ध्वमुच्चत्वे. नासीत् । रामः खलु बलदेवो दशधनूंषि ऊर्ध्वमुच्चत्वेनासीत् । दशनक्षत्राणि 'नाणबुद्धिकरा' ज्ञानवृद्धिकराणि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-'मिगसिर ' मृगशिरः, 'अदा' आी 'पुस्सो' पुष्यम् 'तिष्णि य पुव्वा' त्रीणि च पूर्वाणि-पूर्व पूर्वकाणि त्रीणि पूर्वफल्गुनी पूर्वाषाढा पूर्वाभाद्रपदा नामधेयानि नक्षत्राणि, मूलम्, अश्लेषा, हस्तः, तथा चित्रा च दशनक्षत्राणि 'नाणस्स बुटिकरागि' ज्ञानस्य वृद्धिकराणि प्रज्ञप्तानि । 'अकम्मभूमियाणं' अकर्मभूमिजानां भोगभूमिसमुत्पन्नानामित्यर्थः, मनुष्याणां दश विधा ‘रुक्खा' वृक्षाः 'उपभोगत्ताए' उपभोगत्वाय उपभोगसाधनसंपादनाय 'उत्थिया' उपस्थिता उपनता भवन्ति इत्यर्थ; । ते के ? इत्याह-'मत्तंगया' स्थान है ९। समस्त दुःखों को नाश करने के लिये केवलिमरण से शरीर का त्याग करना यह सर्वोत्कृष्ट चित्तसमाधिका दशवां स्थान है १०। सुमेरू पर्वत मूल में दश हजार योजन का विस्तारवाला कहा गया है। अरिष्टनेमि अर्हतप्रभु ऊँचाई में दश धनुष ऊँचे थे। इसी तरह कृष्णवासुदेव भी ऊँचाई में दस धनुष उँचे थे । बलभद्र-राम भी उँचाई में दस धनुष उँचे थे । दस नक्षत्र ज्ञान की वृद्धि करनेवाले कहे गये है, वे ये हैं-मृगशिर, आर्द्रा, पुष्य, पूर्वाफल्गुनी, पूर्वाषाढा, पूर्वाभाद्रपदा, मूल, अश्लेषा हस्त तथा चित्रा । अकर्म भूमिज मनुष्यों के उपभोग साधन संपादन के लिये ये दस प्रकार के कल्पवृक्ष उपस्थित होते हैं, वे इस લિમરણથી શરીરનો ત્યાગ કરવો તે સર્વોત્કૃષ્ટ ચિત્તસમાધિનું દશમું સ્થાન છે.” સુમેરુ પર્વત મૂળમાં દસ હજાર એજનના વિસ્તાર વાળો કહેલ છે. અરિષ્ટનેમિ અહંત પ્રભુ દસ ધનુષ પ્રમાણ ઊંચાં હતા એ જ પ્રમાણે કૃષ્ણ વાસુદેવ પણ દસ ધનુષ પ્રમાણુ ઊયા હતા. બલભદ્ર-બલરામની ઊંચાઈ પણ દસ ધનુષ પ્રમાણુ હતી. દસ નક્ષત્રને જ્ઞાનની વૃદ્ધિ કરનાર કહેલ છે, તે નક્ષત્રોનાં નામ આ પ્રમાણે छ-भृगशिष, मादी, पुण्य, शिशुनी, पूर्वाषाढा, पूलिादप, भूत, वेषा, હસ્ત અને ચિત્રા. અકર્મભૂમિ જ મનુષ્યોના ઉપભોગનાં સાધનો પૂરા પાડવા માટે इस प्रारना ४८५वृक्ष मावेल डाय , ते या प्रमाणे छ-(१) मत्ताङ्गक ते भो
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
