Book Title: Agam 04 Ang 04 Samvayang Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भावबोधिनी टीका. चतुर्दशसमवाये चतुर्दश भूतग्रामादिनिरूपणम् १८३ ग्दष्टिः=न विरत; सावधव्यापारेभ्यो यः सोऽविरतः, स चासौ सम्यग्दृष्टिश्च अविरतसम्यग्दृष्टिः, यः परममुनिप्रणीतां सावद्ययोगविरतिं सिद्धिप्रासादपर्यारो हणसोपानभूताम् जानन्नपि अप्रत्याख्यानकषायोदयविघ्नवशात् तां नाधिगच्छति, नापि तत्पालनाय प्रयतते इत्यसावविरतसम्यग्दृष्टिरुच्यते । यथा कश्चित्पुरुषः न्यायोपार्जितधनधान्यः प्रचुरभोगविलाससुखसौन्दर्यसमुपपन्नः सुकुलसमुत्पन्नोऽपि दुरन्तद्यूतादिव्यसनजनितापराधलब्धराजदण्डः संखण्डिताभिमानश्चण्डदण्डपाशिकैनिश्चय नहीं कर सकता है। इस तरह की जिसकी दृष्टि होती है उसका नाम सम्यमिथ्यादृष्टि है ३॥ अविरतसम्यकूदृष्टि जो सावध व्यापारों से विरत नहीं है परन्तु दृष्टि जिसकी सम्यग् है, ऐसा जीव चतुर्थगुणस्थानवर्ती कहा जाता है। यह जीव इस बात को जानता है कि परममुनि तीर्थकर प्रभु द्वारा प्रणीत सावद्ययोगधिरति, सिद्धिप्रासाद पर आरोहण करने के लिये सोपानपंक्ति जैसी है तो भी वह अप्रत्याख्यानकषाय के उदय से उसे प्राप्त नहीं कर पाता है, और न उसके पालन करने का प्रयत्न ही करता हैं, इसी लिये यह अविरत सम्यग्दृष्टि कहा गया है। जिस प्रकार न्यायोपार्जित धकधान्यादिसंपत्ति वाला कोई कुलिन सद्गृस्थ प्रचुरभोगविलासों को भोगता हुआ भी जब द्यूतादिव्यसनों में फँस कर राज्य का अपराधी बन जाता है तब वह राजदंड को भोगता है और इस स्थिति अपने गौरव की रक्षा करने में असमर्थ हो जाता है। दुष्टदंडपाशिकों द्वारा अपमानित और विडंम्बित होता हुआ वह कुत्सित कृत्य को अपने कुल की અસમ્યફ ને પૂરે નિશ્ચય કરી શકતો નથી. આ પ્રકારની જેની દષ્ટિ હોય તે જીવને "सम्यग मिथ्यादृष्टि' ४७ छ. (3)
अविरतसम्यकदृष्टि- सावध व्यापारथी विरत थया नया पण मनाष्टि સમ્યગૂ છે. એવાજને “ચતુર્થ ગુણસ્થાનવર્સી કહેવાય છે. તે જીવ એ વાતને જાણે છે કે પરમ મુનિ તીર્થકર પ્રભુ દ્વારા પ્રણીત સાવદ્યગવિરતિ, સિદ્ધિ પ્રાસાદ પર આરોહણ કરવાને માટેનીસરણીનાં પગથિયાં સમાન છે, છતાં પણ તે અપ્રત્યાખ્યાન કષાયના ઉદયથી તેને પ્રાપ્ત કરી શકતું નથી, અને તેનું પાલન કરવાને પ્રયત્ન પણ કરતું નથી, તેથી તેને
अविरत सम्यग्दृष्टि ४ छ. २ ते न्यायपाति धन धान्य माहि सपत्तिવાળ કઈ કુલીન સદ્દગૃહસ્થ અતિશય ભોગ વિલાસે ભોગવતા ભગવતા જ્યારે જુગાર આદિ તેમાં ફસાઈને રાજ્યનો અપરાધી બને છે ત્યારે તે રાજદંડ ભેગવે છે. અને એવી પરિસ્થિતિમાં તે પિતાના ગૌરવનું રક્ષણ કરવાને અસમર્થ બની જાય છે. હૃષ્ટ દંડપાશિકો દ્વારા અપમાનિત અને વિડંમ્બિત થતો એ કુસિત કૃત્યને પિતાના કુળની
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
