Book Title: Thanangsuttam and Samvayangsuttam Part 3 Tika
Author(s): Abhaydevsuri, Jambuvijay
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001147/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAINA - ĀGAMA-SERIES NO. 3 THĀŅAMGASUTTAN AND SAMĀVĀYANGASŪTTAM Sthānāngasūtram and Sāmāvayangasūtram મહાવીર ન મુંબઈ VAL d 17 SHRI MAHAVIRA JAINA VIDYALAYA MUMBAI - 36 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जैन-आगम-ग्रन्थमाला ग्रन्थाङ्क ३ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जैन - आगम - ग्रन्थमाला : ग्रन्थाङ्क ३ पंचमगणहर भयवंसिरिसुहम्मसामिविरइयं तइयं चउत्थं च अंगं ठाणंग सुत्तं समवायंगसुत्तं च [स्थानाङ्गसूत्रं समवायाङ्गसूत्रं च ] सम्पादक : पूज्यपादाचार्यमहाराज श्रीमद्विजयसिद्धिसूरीश्वरपट्टालङ्कारपूज्यपादाचार्य महाराजश्रीमद्विजयमेघसूरीश्वरशिष्यपूज्यपादमुनिराज श्री भुवनविजयान्तेवासी मुनि जम्बूविजय : सहायक : मुनि धर्मचन्द्र विजय : મહાવીર જૈન વિદ્યાલય મુંબઇ श्री महावीर जैन विद्यालय बम्बई ४०० ०३६ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रथम संस्करण वीर सं० २५११/विक्रम सं० २०४१/ई० स० १९८५ सर्व हक्क प्रकाशकाधीन मूल्य १२० रुपया प्रकाशक जयंतीलाल रतनचंद शाह जगजीवन पोपटलाल शाह रमणलाल चीमनलाल शाह मानद मंत्रीओ श्री महावीर जैन विद्यालय ऑगस्ट क्रान्ति मार्ग, बम्बई-४०००३६ मुद्रक प्र. पु. भागवत मौज प्रिन्टिंग ब्यूरो खटाववाडी, मुंबई-४०० ००४ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jaina-Agama-Series No. 3 THAṆAMGASUTTAM And SAMAVĀYĀMGASŪTTAṀ Sthanangasūtram and Samavāyangasūtram Editor MUNI JAMBŪVIJAYA The disciple of H. HOLINESS MUNIRĀJA SHRI BHUVANAVIJAYAJI MAHĀRĀJA числа Eigna LE ન UNH SHRI MAHĀVĪRA JAINA VIDYALAYA BOMBAY 400 036 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ First published : 1985 1985 by the Publishers Price: Rs. 120/ Published by Jayantilal Ratanchand Shah Jagjivan Popatlal Shah Ramanlal Chimanlal Shah Hon. Secretaries Shri Mahavira Jaina Vidyalaya August Kranti Marg Bombay 400 036. Printed in India by P. P. Bhagwat Mouj Printing Bureau Khatau Wadi Bombay 400 004. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ग्रन्थानुक्रमः पृष्ठाङ्क પ્રકાશકીય નિવેદન १५-४२ ४३-५२ ५३-६६ ६७-७० . ७१-७२ ઋણસ્વીકાર जिनसाय (गुजराती प्रस्तावना) आमुखम् FOREWORD सम्पादनोपयुक्तग्रन्थसूचिः संक्षिप्तं सङ्केतविवरणम् विषयानुक्रमः (१) स्थानाङ्गसूत्रस्य विषयानुक्रमः (२) समवायाङ्गसूत्रस्य विषयानुक्रमः ठाणंगसुत्तं (स्थानाङ्गसूत्रम्) समवायंगसुत्तं (समवायाङ्गसूत्रम्) अष्टौ परिशिष्टानि प्रथमं परिशिष्टं 'स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः' द्वितीयं परिशिष्टं 'स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतानां गाथार्धानामकारादिक्रमः' तृतीयं परिशिष्टं 'स्थानाङ्गसमवायाङ्गसूत्राणां परस्परं तुला' चतुर्थ परिशिष्टं 'बौद्धपालित्रिपिटकतुला' । पञ्चमं परिशिष्टं श्रीसमवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः' षष्ठं परिशिष्टं समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतानां गाथार्धानामकारादिक्रमः' सप्तमं परिशिष्टं स्थानाङ्ग-समवायाङ्गसूत्राणां परस्परम् आगमादि कतिपयशास्त्रान्तरैश्च तुला [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला अष्टमं परिशिष्टं कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि पाठान्तराणां वृद्धिपत्रकम् शुद्धिपत्रकम् ७३-८१ ८२-८३ १-३२२ ३२३-४८० ४८१-७७६ ४८१-५८१ ५८२-५८६ ५८७-५८९ ६४६-७०५ ७०६-७१० ७११-७३२ ७३२-७४९ ७५०-७७५ ७७६-७८३ ७८४-७२३ Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રકાશકીય નિવેદન શાસનદેવની અસીમ કૃપાથી અમારી જૈન-આગમ–ગ્રંથમાલામાં ક્રમે ક્રમે આપણું પૂજ્ય આગમગ્રંથોનાં મહત્વપૂર્ણ શાસ્ત્રીય પદ્ધતિએ સંશોધિત પ્રકાશનો કરવાનું સદ્ભાગ્ય અમને પ્રાપ્ત થયું છે. આ કાર્યમાં સહાયક થવા માટે ઉપદેશ આપનાર પૂજ્યપાદ મુનિભગવંતોનો તથા પરમપૂજ્ય સાધ્વીજી મહારાજેનો, એવં તદનુસારી ધર્મનિષ્ઠ ગૃહસ્થ મહાનુભાવોનો, અનેક શ્રીસંઘોનો અને સંસ્થાઓનો પ્રસંગે પ્રસંગે અમને સહકાર મળતો રહ્યો છે, જેથી અમે આ અતિઉપયોગી ખર્ચાળ કાર્ય કરી શકીએ છીએ, એ પણ અમારું સવિશેષ સૌભાગ્ય છે. સમગ્ર જૈન આગમોના સંશોધન-પ્રકાશન વિષે તથા અમારી જૈન-આગમ–પ્રકાશન યોજનાના ઉદેશ્યાદિ વિષે અમે, આ પહેલાં પ્રકાશિત કરેલા ગ્રંથોમાં પૂજ્યપાદ આગમોદ્ધારક આચાર્ય ભગવંત શ્રી સાગરાનંદસૂરીશ્વરજી તથા પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજી મુનિભગવંત શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજ સાહેબના સંબંધમાં વિગતવાર માહિતી આપેલી છે, તે જોવા માટે ભારપૂર્વક ભલામણ કરીએ છીએ. આ બને પૂજ્ય વિભૂતિઓએ આપેલી જૈન-આગમ–પ્રકાશનની દેનથી અભ્યાસી વર્ગ તથા મૃતભક્ત વર્ગ તેમનો સદાને માટે ઋણી છે અને રહેશે. • અમારી ગ્રંથમાળાના ત્રીજા ગ્રંથાંકરૂપે પ્રસિદ્ધ થતા આ ગ્રંથમાં ફાઇવમુત્ત અને સમવાયંકુત્તે નામનાં બે આગમસૂત્રો છે. આ બન્ને સૂત્રોનાં પ્રકાશનો અનેક સંસ્થાઓએ કર્યો છે. આમ છતાં આ પૂર્વેનાં, મૂર્તિપૂજક, સ્થાનકવાસી અને તેરાપંથી પૂજ્ય મુનિઓ દ્વારા સંપાદિત-પ્રકાશિત થયેલાં આ બે સૂત્રોમાં જે મૌલિક ક્ષતિઓ એકસૂત્રરૂપે થયેલી છે, તેનો ઉદાહરણ પૂરતો નિર્દેશ અમારા પ્રસ્તુત ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાં પૂજ્યપાદ મુનિભગવંત શ્રી ભુવનવિજ્યજી મહારાજના શિષ્ય, ભારતીય દર્શન અને આગમસૂત્રોના જ્ઞાતા પરમપૂજ્ય વિદ્વરેણ્ય પૂજ્યપાદ મુનિભગવંત શ્રી જંબુવિજ્યજી મહારાજે કર્યો છે, તે જેવાથી અમારી જૈન–આગમ–પ્રકાશન ગ્રંથમાળાના ઉદ્દેશની સાર્થકતાને જિજ્ઞાસુ વર્ગ સહજભાવે જાણી શકશે. આ ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાં જણાવેલ અન્ય ઉપયોગી માહિતીને પણ જિજ્ઞાસુ વર્ગ જાણી શકશે. આ પ્રકાશનનો સંપૂર્ણ પરિચય તો આ વિષયના અભ્યાસી પરમપૂજ્ય મુનિભગવંતો અને અધિકારી વિદ્વાને જ જાણું-કહી શકે. અભ્યાસી વિદ્વાનોને ગ્રંથની પ્રસ્તાવના અને અનેકવિધ હકીકતો જણાવતાં વિવિધ શ્રમસાધ્ય પરિશિષ્ટો જોવાની અમે ભારપૂર્વક ભલામણ કરીએ છીએ. પ્રસ્તુત ગ્રંથના મુદ્રણ સાથે અમારી જૈન-આગમ-ગ્રંથમાળાના ઉદ્દેશ્યરૂપ પવિત્ર પિસ્તાલીસ આગમસૂત્રો પૈકીનાં કુલ ૨૧ આગમસૂત્રોનું પ્રકાશન થયું છે. આથી અમે ધન્યતા અને ગૌરવ અનુભવીએ છીએ. સૂચિત પ્રકાશિત આગમસૂત્રો આ પ્રમાણે છે ૨. નંતિસુરં-૨. મજુમોદારારૂં ર (એક ગ્રંથમાં), રૂ. gogવાસુત્ત મા ૨-૨, ૪. વાયાસત્ત, ૬. સુહંસત્ત, ૬. તવેથાનિં -૭. ઉત્તરસ્સારું-૮, માવસરસ = (એક ગ્રંથમાં). ૧. વિપત્તિકુત્તે મા -૨-૩, ૨૦–૨૧gggયસુત્તારૂં મા ૨ (આ ગ્રંથમાં આવેલ વીસ પૈકીનાં દસ પ્રકીર્ણક આગમસૂત્રો જાણવાં), ૨૦. સાસુરં–૨૨- સમવયંગસુત્ત (એક ગ્રંથમાં). પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર શ્રુત–શીલવારિધિ મુનિભગવંત શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજના દેહાવસાન પછી શ્રી સંઘના એવું અમારા પુણ્યોદયથી અમારી જૈનઆગમ-પ્રકાશન ગ્રંથમાળાના Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રકાશકીય નિવેદન સંપાદનોની જેમણે મહાન જવાબદારી સ્વીકારીને અમને ઉપકૃત કર્યા છે તે પુણ્યનામધેય પૂજ્યપાદ મુનિભગવંત શ્રી જંબુવિજ્યજી મહારાજ સાહેબનો અતિ સંક્ષિપ્ત પરિચય અમે આપીએ છીએ. પૂજ્યપાદ મુ. શ્રી જંબૂવિજ્યજી મહારાજ, દિવંગત સંસ્થવિર પૂજ્યપાદ આચાર્યભગવંત શ્રી વિજયસિદ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબની પટ્ટપરંપરાના છે. તેઓશ્રી આપણી પ્રાચીન અર્ધમાગધી, પ્રાકૃત અને સંસ્કૃત ભાષાના મર્મજ્ઞ વિદ્વાન તો છે જ, ઉપરાંત અંગ્રેજી તેમ જ ઇતર કેટલીક પરદેશી ભાષાઓના તથા ગુજરાતી ભાષા ઉપરાંત ભારતની મહારાષ્ટ્રી જેવી કોઈક પ્રાદેશિક ભાષાના પણ સારા અભ્યાસી છે. ભારતીય દર્શનોના અને જૈન આગમોના પ્રકાંડ અભ્યાસી વિભૂતિસ્વરૂપ આ મુનિરાજ, તેમના સંશોધન આદિ કાર્યો નિરંતર સારી રીતે થઈ શકે તે માટે મોટ શહેરી કે મહાનગરોમાં ન રહેતાં, નાના ગામોમાં (ગામડાંમાં) રહેવાનું પસંદ કરે છે–રહે છે. આમ હોવા છતાં તેમના દ્વારા સંપાદિત અને પ્રકાશિત થયેલા ગ્રંથો અને તેની પ્રસ્તાવના વાંચીને અનેક પરદેશી વિદ્વાનોએ તેમનો પરિચય મેળવ્યો છે. એટલું જ નહીં પરંતુ અનેક પરદેશી વિદ્વાનો તેમની પાસે નાના ગામડામાં રહીને અભ્યાસની દૃષ્ટિએ અનેકવિધ માહિતી મેળવી ગયા છે તથા ઉત્તરોત્તર મેળવી રહ્યા છે. તેઓશ્રીની આ વિશ્વખ્યાતિ તે, તેઓશ્રીની નિર્ભેળ અને અપ્રમત્ત જ્ઞાનોપાસનાની સિદ્ધિ છે. આથી આપણે સવિશેષ ગૌરવ અનુભવીએ છીએ. શ્રી શંખેશ્વરછતીર્થની યાત્રાએ જનાર મહાનુભાવો માટે સાક્ષાત જ્ઞાન-ક્રિયાના સમન્વય સ્વરૂપ આ મુનિવરનાં દર્શન-વંદન કરવાનો પણ એક મહાન ધર્મલ્હાવો છે. તેઓશ્રી શંખેશ્વરછ કે તેની આસપાસનાં ગામડાંમાં જ પ્રાય: વિચરે છે. અહીં જણાવેલી તેમની જ્ઞાનોપાસના ઉપરાંત ધ્યાન, તપ અને ધર્મક્રિયાઓની આરાધના, આપણા માટે અનેકવિધ દૃષ્ટિએ પ્રેરક શિક્ષારૂપ છે. “એકમાં અનેક વિદ્યાશાખાના સમન્વયરૂપ પૂજ્યપાદ મુનિવર શ્રી બૂવિજ્યજી મહારાજની પાસેથી કોઈ ને કોઈ અધિકારી અભ્યાસાર્થ વિદ્યાસાધના કરશે” એવી અમારી શુભભાવનાયુક્ત આશા ફલિત કરવા માટે અમે શાસનદેવને પ્રાર્થના કરીએ છીએ. ઉપર જેમનો રંક પરિચય આપ્યો છે તે પૂજ્યપાદ મુનિભગવંત શ્રી જંબૂવિજ્યજી મહારાજ સાહેબે અમારી ગ્રંથમાળાના ઉદ્દેશ્યરૂપ સમગ્ર જૈન આગમ ગ્રંથોનું શક્ય સર્વ પ્રયત્નોથી સંશોધનસંપાદન કરવા માટેના જે ભગીરથ કાર્યને સ્વીકાર્યું છે તેથી અમે તે પ્રકારની ચિંતાથી સદંતર મુક્ત થયા છીએ. આ માટે અમે તેમને સવિનય વંદના કરીને પુનઃ પુનઃ તેમને ઉપકાર માનીએ છીએ. પ્રસ્તુત ગ્રંથના સંપાદન, મુદ્રણ વગેરે કાર્યોમાં પૂજ્યપાદ સંપાદકશ્રીને અપ્રમત્તપણે સદૈવ સહાય આપનાર પરમપૂજ્ય મુનિભગવંત શ્રી ધર્મચંદ્રવિજ્યજી મહારાજ તથા પૂજ્યપાદ સંપાદકશ્રીજીની સૂચના મુજબ વિવિધ પરિશિષ્ટો તૈયાર કરવામાં યોગદાન આપનાર અનેક પરમપૂજ્ય સાધ્વીજી મહારાજને અમે તેમની જ્ઞાનભક્તિની અનુમોદનાપૂર્વક વંદન કરીને તેમના પ્રત્યે અમારી ઉપકારવશતા. જણાવીએ છીએ. સંસ્થાની જિનાગમ પ્રવૃત્તિના પ્રેરક અને આયોજક આગમપ્રભાકર મુનિશ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજની નિશ્રામાં નાની વયથી સતત નિકટના સહવાસમાં રહી, આગમસૂત્રોના સંશોધન-સંપાદનના અધિકારી થવાનું સદ્ભાગ્ય પ્રાપ્ત કરનાર શ્રી અમૃતલાલ મોહનલાલ ભોજક આ યોજનાના પ્રારંભથી આત્મીયભાવે અવિભક્ત અંગરૂપ બનેલ છે. આ મહત્વના સાથ અને સહકાર બદલ અમે તેઓશ્રીના આભારી છીએ. આગમ સાહિત્ય અને ભારતીય વિદ્યાનાં ઊંડા અભ્યાસી શ્રી દલસુખભાઈ માલવણિયા આગમ સંપાદનની જવાબદારીથી મુક્ત હોવા છતાં તેઓનો અને સંસ્થાની સાહિત્ય કાર્યવાહી સાથે ગાઢ રીતે સંકળાયેલ શ્રી રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈનો આ પુણ્યકાર્યમાં સાથ અને સહકાર મળતો રહે છે, જે બદલ અમે તેઓના ઋણી છીએ. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રકાશકીય નિવેદન અનેક જવાબદારી વચ્ચે સમય ફાજલ પાડી આ ગ્રંથના ‘આમુખનો આધારભૂત અંગ્રેજી અનુવાદ પ્રેમપૂર્વક કરી આપવા બદલ ડૉ॰ નગીનદાસ જીવણુલાલ શાહ (શ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર, અમદાવાદ)નો હાર્દિક આભાર માનીએ છીએ. આ સંસ્થાના ડિરેક્ટર શ્રી કાન્તિલાલ ડાહ્યાભાઈ કોરા, સંસ્થાનાં અનેક જવાબદારીવાળાં કાર્યો કરવા ઉપરાંત, આ ઉપકારક ગ્રંથમાળાના પ્રકાશન માટે અંતરની લાગણીથી પ્રકાશન અંગેના પ્રત્યેક નાના—મોટા કાર્યમાં જે પરિશ્રમ લઈ ને સંપાદક વિદ્વાનોને નિરંતર સહયોગ આપે છે તેથી અમે આ સંસ્થાના આત્મીયજનના નાતે ગૌરવ અનુભવીએ છીએ અને તેમની જ્ઞાનભક્તિની અનુમોદના કરીને તેમને હાર્દિક ધન્યવાદ અર્પીએ છીએ. જ્ઞાનનિષ્ઠ પરમપૂજ્ય શ્રી જંબૂવિજ્યજી મહારાજને આ મહત્ત્વના ઉપયોગી ગ્રંથના શ્રમસાધ્ય સંપાદન અને સંશોધન કાર્યમાં ઉપયોગી થાય તેવી હર્તાલખિત પ્રતિઓ આપવા અગર તો ફોટો કૉપી કરવાની અનુમતિ આપી આ તલસ્પર્શી અધ્યયન અને સંપાદન કાર્યમાં સહાયરૂપ થવા બદલ જુદા જુદા ભંડારોના ઉદારદિલ વહીવટકર્તાઓનો અમે અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માનીએ છીએ. મુદ્રણક્ષેત્રે ખ્યાતનામ ધરાવનાર, મૌજ પ્રિન્ટિંગ બ્યૂરોના મુખ્ય સંચાલક શ્રી પ્રભાકરભાઈ ભાગવત અને અન્ય કાર્યકર ભાઈઓએ મુદ્રણ અને બાઇન્ડિંગ કાર્ય અંગે ખૂબ ચીવટ રાખી ગ્રંથને સર્વાંગસુંદર ખનાવેલ છે, તે બદલ તેઓ સર્વે પ્રત્યે અમે કૃતજ્ઞતાની લાગણી દર્શાવીએ છીએ. જૈન આગમ ગ્રંથમાળાના અગાઉનાં પ્રકાશનોમાં જણાવેલ આર્થિક સહાય ઉપરાંત આજ સુધીમાં નીચે મુજ્બ વિશેષ સહાય મળી છે ઃ સૌ. પ્રભામેનના વર્ષીતપ નિમિત્તે શેઠે દેવસીલાલ લહેરચંદ (ડીસા) (સમવાયાંગ ઠાણાંગ માટે) પરમપૂજ્ય શ્રી ભૂવિજ્યજી મહારાજની પ્રેરણાથી શ્રી પ્રિન્સેસ સ્ટ્રીટ, લોહાર ચાલ જૈન સંધ શ્રી ખાણુ અમીચંદ પનાલાલ વાલકેશ્વર ઉપાશ્રયની એનો તરફથી પૂજ્ય શ્રી આકારશ્રીજીની પ્રેરણાથી શ્રી લોલાડા જૈન સંધ (સમવાયાંગ ઠાણાંગ માટે) શ્રી વેડ જૈન સંધ (સમવાયાંગ ઠાણાંગ માટે) પ. પૂજ્ય શ્રી જંબૂવિજ્યજી મહારાજની પ્રેરણાથી શ્રી હીરસૂરીશ્વરજી ગદ્ગુરુ શ્વે. મૂ. તપાગચ્છ સંધ, મલાડ (બે હપ્તે) શ્રી મનહરલાલ હિંમતલાલ તુરખી શ્રી જગદીશચંદ્ર બાપુભાઈ કચરાના સ્મરણાર્થે હ. : શ્રી સવિતાબેન બાબુભાઈ કચરા ૧૧ શ્રી ધર્મદાસ ત્રીકમદાસ શ્રી જીતેન્દ્ર ડી. શાહ શ્રી વૈભવ જીતેન્દ્ર શાહ શ્રી સેવંતિલાલ કે. શાહ શ્રી વસુમતિબેન સેવંતિલાલ શાહ જ્ઞાન પૂજન રૂા. 4,000.00 ૫,૦૦૦ × ૦ ૦ ૨,૦૦૧:૦૦ ૧,૦૦૧ * ૦૦ ૧,૦૦૧ ૦૦ ૬૯૪ * ૦૦ ૫૦૧-૦૦ ૨૫૧ ૦૦ ૨૦૦-૦૦ ૨૦૦.૦૦ ૨૦૦.૦૦ ૨૦૦.૦૦ ૨૦૦.૦૦ ૧,૭૭૭ ૮૮ Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રકાશકીય નિવેદન શાસ્ત્રકથિત અને પરંપરાપ્રાપ્ત જ્ઞાનના મહિમાને અનુસરીને અમારી ગ્રંથમાળાને વેગ આપવાના હેતુથી ઉપર જણાવેલ દ્રવ્યસહાય માટે ઉપદેશ આપનાર પરમ પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતો, મુનિભગવંતો અને સાધ્વીજી મહારાજેનો અને દ્રવ્ય સહાયક શ્રી સંઘોનો, જ્ઞાનખાતાંઓનો તથા ધર્મપ્રેમી બંધુ-ભગિનીઓનો તેમની જ્ઞાનભક્તિની અનુમોદનાપૂર્વક અને હાર્દિક આભાર માનીએ છીએ. મૂળ આગમોના સંશોધન–પ્રકાશને માટે “શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય જિનાગમ ટ્રસ્ટ” નામનું રજીસ્ટર્ડ થયેલ સ્વતંત્ર ટ્રસ્ટ છે, જેના ટ્રસ્ટીઓ નીચે મુજબ છે: ૧. શ્રી પ્રવીણચંદ્ર હેમચંદ્ર કાપડિયા ૨. શ્રી જયંતિલાલ રતનચંદ શાહ ૩. શ્રી વૃજલાલ કપુરચંદ મહેતા ૪. શ્રી રસિકલાલ મોતીચંદ કાપડિયા ૫. શ્રી પ્રતાપભાઈ ભોગીલાલ આગમ પ્રકાશનના કાર્ય અંગે જરૂરી સલાહસૂચના આપવા બદલ અમે આગમ પ્રકાશન સમિતિના નીચે જણાવેલ સભ્યોના ઋણી છીએ. ૧. શ્રી કંચનલાલ વાડીલાલ શાહ ) ૨. શ્રી જે.કે. શાહ ૩. શ્રી મફતલાલ ભીખાચંદ છે ૪. શ્રી પ્રાણલાલ કાનજીભાઈ દોશી ૫. શ્રી કાન્તિલાલ ડાહ્યાભાઈ કોરા ૬. ડૉ. જયંતિલાલ સુરચંદ બદામી ૭. શ્રી જયંતિલાલ રતનચંદ શાહ ). ૮. શ્રી જગજીવન પોપટલાલ શાહ 5 મંત્રીઓ ૯. ડૉ. રમણલાલ ચીમનલાલ શાહ J ૧૦. શ્રી મદનલાલ ઠાકોરદાસ શાહ | છો ૧૧. શ્રી ધીરજલાલ મોહનલાલ શાહ | પાટણ જૈન મંડળના પ્રતિનિધિઓ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય ઑગસ્ટ ક્રાંતિ માર્ગ મુંબઈ ૪૦૦ ૦૩૬ તા. ૧૯-૯-૧૯૮૫ જયંતિલાલ રતનચંદ શાહ જગજીવન પોપટલાલ શાહ રમણલાલ ચીમનલાલ શાહ મંત્રીઓ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ત્રણસ્વીકાર જૈન આગમ ગ્રંથોના સંશોધન-સંપાદન અને પ્રકાશનના કાર્યમાં વેગ આપવાના ઉદ્દેશથી, વિ. સં. ૨૦૦૧ની સાલમાં, પાટણ (ઉ.ગુ)માં પૂજયપાદ મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજની પ્રેરણાથી અને મુ. શ્રી કેશવલાલ કિલાચંદના પ્રયાસોથી સ્થપાયેલ શ્રી જિનાગમ પ્રકાશિની સંસદ (કે. શ્રી પાટણ જૈન મંડળ, ૭૭, મરીન ડ્રાઈવ, મુંબઈ-૨૦) તરફથી શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય (મુંબઈ)ની મૂળ જૈન આગમો પ્રકાશિત કરવાની યોજના માટે રૂ. ૧,૩૫,૫૬૬ ૦૦ અંકે એક લાખ પાંત્રીસ હજાર પાંચસો છાસઠ રૂપિયા પૂરા મળ્યા છે આ ભવ્ય સહકાર માટે અમે શ્રી જિનાગમ પ્રકાશિની સંસદનો, શ્રી પાટણ જૈન મંડળનો તથા એ બન્ને સંસ્થાના કાર્યકરોનો અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માનીએ છીએ. જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ જગજીવન પોપટલાલ શાહ રમણલાલ ચીમનલાલ શાહ માનદ મંત્રીઓ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય ૧૩ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॥श्री शंखेश्वरपार्श्वनाथाय नमः ॥ I શ્રીમાળી હવામિને નમઃ | आचार्यमहाराजश्रीमद्विजयसिद्धिसूरीश्वरजीपादपद्मभ्यो नमः । भाचार्यमहाराजश्रीमद्विजयमेघसूरीश्वरजीपादप भ्यो नमः । सद्गुरुदेवमुनिराजश्रीभुवनविजयजीपादपद्मेभ्यो नमः । જિન આગમ જયકારા (પ્રસ્તાવના) પરમકૃપાળુ અનંત ઉપકારી અરિહંત પરમાત્મા તથા અનંત ઉપકારી શ્રી સંઘુરુદેવ તથ પિતાશ્રી પૂજ્યપાદ મુનિરાજશ્રી ભુવનવિજયજી મહારાજની પરમકૃપાથી–અર્થથી શ્રીજિનેશ્વરભાષિત તથા સૂત્રથી ગણધરભગવંતગ્રથિત-દ્વાદશાંગીરૂપી માળાના તૃતીય તથા ચતુર્થ પુષ્પરૂપ શ્રી સ્થાનાંગસૂત્ર તથા શ્રી સમવાયાંગસૂત્રને અત્યંત પ્રાચીન વિવિધ હસ્તલિખિત આદર્શ આદિ સામગ્રીને આધારે સંશોધિત-સંપાદિત કરીને આગમભક્ત જગત સમક્ષ રજૂ કરતાં આજે અમને અપૂર્વ આનંદનો અનુભવ થાય છે. આ સંશોધિત જૈન આગમ ગ્રંથમાલાને આદ્ય પ્રણેતા, આયોજક તથા પ્રારંભક સ્વ. આગમપ્રભાકર પૂજ્યપાદ પુણ્યનામધેય મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજનું પ્રારંભમાં જ વંદન તથ અત્યંત બહુમાનપૂર્વક સ્મરણ કરું છું. જૈન આગમોમાં સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગ સૂત્રનું સ્થાન જૈન આગમોમાં દ્વાદશાંગીમાં આચારાંગ સૌથી પ્રથમ અંગસૂત્ર છે, તે પછી સૂત્રક્તાંગ બીજું અંગસૂત્ર છે. ત્યાર પછી દ્વાદશાંગીમાં સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગ અનુક્રમે ત્રીજું તથા ચોથું અંગસૂત્ર છે. રચના તથા સ્થાપનાની દૃષ્ટિએ આચારાંગસૂત્રના ક્રમ વિષે આચારાંગસૂત્રની પ્રસ્તાવનામાં (જુઓ પૃ. ૧૭-૧૮) જે વિવિધ માન્યતાઓ અમે જણાવી છે તે જ માન્યતાઓ સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગના ક્રમ વિષે યથાયોગ્ય સમજી લેવાની છે. આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ સ્થાનાંગ-સમવાયાંગનું ઘણું જ મહત્વ છે. ઉપરાંત, વ્યાવહારિક દૃષ્ટિએ પણ એનું કેટલું બધું મહત્ત્વ છે તે સંબંધમાં વ્યવહારસૂત્રના ત્રીજા ઉદ્દેશકમાં જણાવ્યું છે કે ___अट्ठवासपरियाए समणे निगंथे आयारकुसले संयमकुसले पवयणकुसले पण्णत्तिकुसले संगहकुसले उवग्गहकुसले अक्खयायारे अभिन्नायारे असबलायारे असकिलिहायारचित्ते बहुस्सुए बब्भागमे जहण्णेणं કાન-સમવાયરે -g૬ ૩મારવા જાવ [savશાયરાઇ વરિત્તા થરાદ નિત્તા] गणावच्छेइयत्ताए उद्दिसित्तए । આઠ વર્ષની જેનો દીક્ષા પર્યાય થયો છે એવા શ્રમણ નિગ્રંથ કે જે આચારમાં સંયમમાં પ્રવચનમાં ધર્મની પ્રાપ્તિમાં સંગ્રહમાં તથા સર્વ જીવો ઉપર અનુગ્રહ કરવામાં કુશળ હોય, જેનું ચારિત્ર અખંડ અભિન્ન અને નિર્દોષ હોય, જેનો આચાર સંકિલષ્ટ હોય, જે બહુશ્રુત હોય તથા જે બહુ આગમોના જાણકાર હોય–ઓછામાં ઓછું જે સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગના જ્ઞાતા હોય તેમને આચાર્ય યાવત્ (ઉપાધ્યાય, પ્રવર્તક, સ્થવિર, ગણી તથા) ગણાવચ્છેદક પદ આપવું કલ્પ છે—ઉચિત છે. ૧૫ Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના રચયિતા–સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગ બંને સૂત્રો દ્વાદશાંગીના જ વિભાગ હોવાથી તેના કર્તા ગણધર ભગવાન છે આ સર્વમાન્ય છે. શ્વેતાંબર પરંપરા પ્રમાણે તેના પ્રણેતા પંચમ ગણધર ભગવાન સુધર્માસવામી છે. સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગના પ્રારંભમાં જ “સુષે મે મારે! તે માનવતા gવસ્થાd હે આયુમન ! તે ભગવાન મહાવીર પરમાત્માએ આ પ્રમાણે (આગળ કહેવામાં આવશે તે પ્રમાણે) જે કહ્યું છે તે મેં (સાક્ષાત) સાંભળ્યું છેઆ સૂત્ર છે. આ સૂત્રની રચના ભગવાન સુધર્માસ્વામીએ જંબૂસ્વામીને ઉદ્દેશીને કરેલી છે એમ ટીકાકાર આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિજી મહારાજ આદિએ સ્પષ્ટ જણાવેલું છે. દિગંબર પરંપરા પ્રમાણે આ બંને સૂત્રોના મૂળ પ્રણેતા પ્રથમ ગણધર ભગવાન શ્રી ઇંદ્રભૂતિ ગૌતમસ્વામી છે. આ પ્રમાણે શ્રદ્ધાનુસારી પરંપરાગત માન્યતા હોવા છતાં, સ્થાનાંગ-સમવાયાંગમાં એવાં કેટલાંયે સૂત્રો છે કે જેના આધારે ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ વિચારનારા તર્કનુસારી વિદ્વાનોનું માનવું છે કે સ્થાનાંગ-સમવાયાંગમાં કેટલાંક સૂત્રો પાછળથી કોઈક સમયે પ્રક્ષિપ્ત થયેલાં છે. ઉદાહરણ તરીકે– સૂત્ર ૫૮૭ (પૃ. ૨૪૧)માં સાત નિહ્નવોનો ઉલ્લેખ આવે છે. અત્યારે શ્વેતાંબર પરંપરામાં આઠ નિકૂવો મનાય છે. આઠમા નિહવની ઉત્પત્તિ વીર નિર્વાણ સંવત ૬૦૯ વર્ષમાં થયેલી છે. ભગવાન દેવર્ધિગણિ ક્ષમાશ્રમણના અધ્યક્ષપણામાં વીરનિર્વાણ સંવત ૯૮૦ અથવા ૯૯૩માં થયેલી વાચના સમયે આઠમા નિહ્વની ઉત્પત્તિ થઈ ચૂકેલી હતી તો પછી એ ઉલ્લેખ સ્થાનાંગમાં કેમ ન આવ્યો? વીરનિર્વાણ સંવત ૫૪૪મા વર્ષે થયેલા સાતમા નિહ્રવનો જ ઉલ્લેખ કેમ આવ્યો? આ પ્રશ્ન છે. એનાં બે કારણો હોઈ શકે—ક્યાં તો અત્યારે પ્રવર્તમાન સ્થાનાંગની વાચનાનું છેલ્લું સ્વરૂપ નિશ્ચિત થયું ત્યાં સુધીમાં આઠમા નિહ્નવને નિહ્નવ તરીકે માનવા સુધીનું ઉત્કટ વલણ શ્વેતાંબર સંઘમાં સ્થિર થયું ન હોય અથવા તો આઠમો નિહ્નવ થયા પહેલાં જ આ સૂત્રનું વર્તમાન સ્વરૂપ નિશ્ચિત થઈ ગયું હોય. એવી એક સંશોધક વિદ્વાનોમાં નિશ્ચિત વિચારધારા પ્રવર્તે છે કે ભિન્ન ભિન્ન સમયે આગમોની જે વાચનાઓ તથા સંકલનાઓ થયેલી છે તેમાં વાચનામાં ભાગ લેનારા સાધુઓની સ્મૃતિ પ્રમાણે તથા તે આગમોને કંઠસ્થ કરવામાં સરળતા થાય તે માટે આગમોની મૂળ સંકલનામાં કેટલાક સુધારા -વધારા પાછળથી કરવામાં આવ્યા છે. માટે જ સ્થાનાંગ જેવા અંગસૂત્રોમાં (સૂ૦ ૧૫૩, પૃ. ૪૫૯) પ્રજ્ઞાપના જેવા ઉપાંગસૂત્રોનો અતિદેશ જેવા મળે છે. આવા બીજા પણ અનેક નિર્દેશ મળે છે કે જે આધારે આપણે નિશ્ચિતરૂપે કહી શકીએ કે આવા કેટલાક ઉલ્લેખો મૂળગ્રંથોમાં પાછળથી દાખલ કરવામાં આવેલા છે. १. "इह खलु सुधर्मस्वामी पञ्चमो गणधरदेवो जम्बूनामानं स्वशिष्यं प्रति प्रतिपादांचकार-श्रुतं. हे ગયુમન”–સ્થાના २. “तत्र किल श्रीश्रमणमहावीरवर्धमानस्वामिसम्बन्धी पञ्चमो गणधर आर्यसुधर्मस्वामी स्वशिष्यं जम्बूनामा नममि समवायाङ्गार्थममिधित्सुः"सम्बन्धसूत्रमाह-श्रुतं. 'मया हे आयुष्मन्.."-समवायाङ्गटीका ॥ तेण महावीरभडारएण इंदभूदिस्स.. अत्थो कहिओ। तदो तेण गोअमगोत्तेण इंदभदिणा अंतोमहत्तणावहारियदुवालसंगत्येण तेणेव कालेण कयदुवालसंगगंथरयणेण गुणेहि सगसमाणस्स सुहमा(म्मा)इरियस्स गंथो वक्खाणिदो। केत्तिएण वि कालेण केवलणाणमुप्पाइय बारस वासाणि केवलविहारेण विहरिय इंदभूदिभट्टारओ णिव्वुई संपत्तो। ताईवसे चेव सुहम्माइरियो जंबूसामियादीणमणेयाणमाइरियाणं वक्खाणिददुवालसंगो घाइचउकक्खएण केवली जादो"-कसायपाहुड-जयधवला टीका पृ० ८३-८४ ॥ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના સ્થાનાંગના નવસ્થાનમાં (પૃ૦ ૨૭૩-૨૭૪, સૂ૦ ૬૮૦) ભગવાન મહાવીરના નવ ગણોનાં નામો આવે છે ગોદાસગણુ ૧, ઉત્તરબુલિતત્સતગણુ ૨, ઉદ્દેહગણું ૩, ચારગણું ૪, ઉદ્દવાતિતગણુ ૫, વિસ્સવાતિતગણુ ૬, કામિşિતગણુ છ, માણુવગણુ ૮, કોતિગણુ ૯. કલ્પસૂત્રની સ્થવિરાવલી (સૂ૦ ૭) માં પણ આ નામો આવે છે અને ક્રોનાથી કયો ગણ નીકળ્યો તે પણ ત્યાં જણાવેલું છે. ચતુર્દશપૂર્વધર ભગવાન ભદ્રબાહુસ્વામીના (વીરનિર્વાણુ સંવત્ ૧૭૦) સ્વર્ગવાસ પછી આ ગણો જુદા જુદા સમયે નીકળેલા છે. એટલે આ સૂત્ર પણ ગણધરથિત સ્થાનાંગમાં પાછળથી પ્રક્ષિપ્ત કરવામાં આવ્યું છે, એવું સંશોધકોનું મંતવ્ય છે. ૧૭ સમવાયાંગમાં (પૃ૦ ૪૬૩, સૂ૦ ૧૫૭) તે ન હારે ાં તે ન સમ નેતન્ત્ર નાવ ગળા સાવચા વિદ્યા વોચ્છિન્ના એવો પાઠ આવે છે. અહીં ति इहावसरे कल्पभाष्योक्तक्रमेण समवसरणवक्तव्यताऽध्येया, सा चादश्यकोक्ताया न व्यतिरिच्यते । વાવનાન્તરે તુ યુવળા જોહ્રમેળમિતિમ્। આ પ્રમાણે ટીકાકાર આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિજી મહારાજ વ્યાખ્યા કરતાં, સમવાયાંગસૂત્રમાં આવેલા વ્ શબ્દથી પમાય્ એવો અર્થ આપે છે અને વાચનાંતર પ્રમાણે વર્યુષળહ્ત્વ એમ જણાવે છે. અમે ટિપ્પણોમાં (પૃ૦ ૭૬૫) બૃહત્કલ્પભાષ્યમાં તથા પર્યુષાકલ્પમાં (કલ્પસૂત્રમાં) કેવો પાઠ મળે છે તે વિસ્તારથી જણાવ્યું છે.રે અહીં જે એ વાચનાઓનો ઉલ્લેખ ટીકાકાર કરે છે તેમાં એકમાં વિવક્ષિત કપભાષ્ય (બૃહત્કલ્પભાષ્ય)ના રચયિતા આ॰ શ્રી સંધદાસણિક્ષમાશ્રમણ છે અને તે દેવધિણિક્ષમાશ્રમણથી પણ પછી થયેલા છે, ખીજી વાચનામાં વિવક્ષિત પર્યુષણુાપ (કલ્પસૂત્ર) ચતુર્દશપૂર્વધર ભગવાન ભદ્રબાહુસ્વામીની કૃતિ છે. ભગવાન ભદ્રબાહુ સ્વામીનો સ્વર્ગવાસ વીરનિર્વાણુ સંવત્ ૧૭૦માં થયેલો છે. એટલે ગણધરભગવંતરચિત સમવાયાંગમાં આવાં સૂત્રો ન જ હોઈ શકે. એટલે કેટલાંક સૂત્રો સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગમાં પાછળથી કોઈક સમયે પ્રક્ષિપ્ત થયેલાં છે, એમ સંશોધકો માને છે. ળ વ્વસ્ત્ર સમોસરળ ફ્ક્ત સમોલરળ યન્ત્ર આવાં ખીજાં પણ કેટલાંક સૂત્રો પાછળથી પ્રક્ષિપ્ત થયાં સંભવે છે. આ વિષે વિદ્વાનોએ પોતપોતાની કલ્પના પ્રમાણે ભિન્ન ભિન્ન સ્થળોએ કલ્પના અને ચર્ચા કરી છે તે જોઈ લેવાની અમે ભલામણ કરીએ છીએ. કારણ કે સ્થાનાંગ—સમવાયાંગના આ પુસ્તકનું કદ એટલું બધું મોટું થઈ ગયું છે કે આ વિષે સંક્ષેપમાં જ નિર્દેશ કરવો અમને ચિત લાગે છે. આમ છતાંયે, તેવા પ્રકારનાં કોઈક સૂત્રોને બાદ કરતાં, બાકીના સ્થાનાંગ–સમવાયાંગની રચના ગણધર ભગવાને કરી છે એમાં કોઈ જ શંકા કે વિવાદને સ્થાન નથી. શૈલી—જૈન પ્રવચનમાં યત્ર તત્ર પથરાયેલા અનેક અનેક પદાર્થોનો એક પદાર્થો કયા છે? એ પદાર્થો કયા છેઃ ઇત્યાદિ રૂપે સંખ્યાદ્વારા સંગ્રહ કરવાનો આમાં ભવ્ય પ્રયત્ન કરવામાં આવેલો છે કે જેથી એક જ સૂત્ર દ્વારા દ્રવ્યાનુયોગ, ગણિતાનુયોગ, ચરણકરણાનુયોગ તથા ધર્મકથાનુયોગના અનેક ૧. કલ્પસૂત્રમાં આને માટે ઇડુવાડિયાળ તથા વેલવાડિયાળ એવો પાઠ આપેલી છે, ૨. અહીં એ વાચનાઓનું મિશ્રણ કરીને ટીકાકારે એક સૂત્ર બનાવ્યું હોય એમ અમને લાગે છે. કારણ કે સાષ્યમાં સમવસરણનું વણૅન છે, પણ તે નં વારે ાં વગેરે પાર્ડ નથી, જ્યારે પર્યેષણાકલ્પમાં તે Ō ાહે ળ વગેરે પાડ છે પણ તેમાં સમવસરણનું વર્ણન છે જ નહીં. ખે વાચનાઓનું મિશ્રણ કરીને એક પાડનું સંકલન નવસ્થાનમાં પણ આ॰ શ્રી અભયદેવસૂ રિછ મહારાજે કર્યું છે. જુઓ પૃ૦ ૩૪૧ ટિ૦ ૯. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૮ પ્રસ્તાવના અનેક પદાર્થોનું જ્ઞાન અભ્યાસીઓને થઈ જાય. આ દષ્ટિએ વિચાર કરીએ તો સ્થાનાંગ અને સમવાયાંગ મહાન અર્થકોશ છે—જૈન પ્રવચનમાં આવતા પદાર્થોનો મહાન ખજાનો છે. આ રીતે સંખ્યા દ્વારા પદાર્થોનો સંગ્રહ કરવાની પદ્ધતિ પ્રાચીન કાળથી ચાલી આવે છે. વૈદિક પરંપરામાં મહાભારતમાં વનપર્વના ૧૩૪મા અધ્યાયમાં બંદી અને અષ્ટાવક્રના સંવાદમાં એ જોવા મળે છે. વજુવાર– વાષિા સમિતે દર સૂર્યઃ સર્વે પ્રમાણપતે...| ૭ | આ રીતે એકથી તેર સુધીના પદાર્થોનું ત્યાં વર્ણન છે. બૌદ્ધપરંપરામાં પાલિત્રિપિટકમાં અંગુત્તરનિકાય (સંસ્કૃત ત્રિપિટકમાં એકોત્તરનિકાય નામ છે) તથા પુગ્ગલપઝત્તિ આદિ ગ્રંથોમાં આ પદ્ધતિથી રચના છે. ચોથા પરિશિષ્ટ “બૌદ્ધપાલિત્રિપિટતુલા” (પૃ. ૫૯૦-૬૪૫)માં અંગુત્તરનિકાય તથા પુગલપત્રુત્તિમાંથી ઘણા પાઠો અમે આપેલા છે એ જવાથી પણ આ વાતનો ખ્યાલ આવશે. અંગુત્તરનિકાયમી એકથી માંડીને અગિયાર પદાર્થો સુધી એકનિપાત, દુકનિપાત યાવત એકાદશકનિપાત આ પદ્ધતિથી નિરૂપણ છે. જેમાં સ્થાનાંગમાં એક સ્થાનથી માંડીને દશસ્થાન સુધી નિરૂપણ છે તેમ પુગલપગત્તિમાં એકકનિસથી દસકનિટ્સ સુધી નિરૂપણ છે. એ ઉપરાંત બીજા બૌદ્ધગ્રંથોમાં પણ સંખ્યાકારાં પદાર્થોનું નિરૂપણ છે. જૈનસૂત્રોમાં પણ ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રના એકત્રીસમા અધ્યયનમાં તથા આવશ્યકસૂત્રના શ્રમણપ્રતિક્રમણુસૂત્રમાં એકથી માંડીને તેત્રીસ પદાર્થોનું વર્ણન છે. સ્થાનાંગનો પરિચય સ્થાનાંગમાં એક જ શ્રુતસ્કંધ છે અને તેનાં ઘરથાન, દ્રિસ્થાન, ત્રિસ્થાન, તુ સ્થાન, પન્નાન, ઘટ્રથાન, સતસ્થાન, મકાન, નવરથાન, રથાન એવાં દશ અધ્યયન છે. ક્રિથાન, ત્રિસ્થાન તથા જતુ સ્થાનમાં દરેકમાં ચાર ઉદ્દેશકો છે, થાનમાં ત્રણ ઉદ્દેશકો છે. માટે જ બધા થઈ સ્થાનાંગના એકવીસ ઉદ્દેશનકાલ તથા સમુદ્રેશનકાલ છે. સમવાયાંગમાં (પૃ. ૪૩૪-૪૫૨) દ્વાદશાંગીનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આપેલો છે. તેમાં (પૃ. ૪૩૬) જણાવ્યું છે કે–સ્થાનાંગમાં સ્વમય, પરસમય, સ્વસમય–પરસમય, જીવ, અજીવ, જીવ– અછવ, લોક, અલોક તથા લોકાલોકની સ્થાપના કરવામાં આવી છે અર્થાત્ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. પદાર્થોના દ્રવ્ય, ગુણ, ક્ષેત્ર, કાલ તથા પર્યાયોનું વર્ણન છે. પર્વત, મહાનદીઓ, સમુદ્ર, સૂર્ય, ભવન, વિમાન, આકર, નદીઓ, નિધિઓ, પુરુષોના પ્રકારો, સ્વર, ગોત્ર, તથા જ્યોતિક્ષારનું વર્ણન છે. એકથી માંડીને દશપ્રકારના પદાર્થોનું વર્ણન છે, જીવ, પુગલ તથા લોકસ્થાયિ ધર્માસ્તિકાય અધર્માસ્તિકાય આદિ પદાર્થોનું વર્ણન છે.” ઇત્યાદિ. આ જ વાત નંદીસૂત્રમાં સંક્ષેપથી જણાવેલી છે. કાળે ...વિતિનો અર્થ નંદીચૂણિમાં એ રીતે આપેલો છે કે વિનંતિ નિ સ્વતઃ Wાવ્યન્ત પ્રજ્ઞાચતે રૂાર્ય: જીવાદિ પદાર્થોની સ્થાનાંગમાં સ્થાપના અર્થાત પ્રજ્ઞાપના–પ્રરૂપણા કરવામાં આવી છે. આ જ વાત નંદીસૂત્રની આ૦ શ્રી હરિભદ્રસૂરિવિરચિત વૃત્તિમાં, તથા ૧. આવો દ્વાદશાંગીનો સંક્ષિપ્ત પરિચય નંદીસૂત્રમાં પણ ભગવાન દેવવાચકે આપેલો છે. ત્યાં લગભગ આખું વર્ણન છે, છતાં કેટલીક વાતો ત્યાં છે જ નહિ, અથવા સંક્ષેપમાં જ વર્ણવેલી છે. ૨. અહીં સુધીનું સ્થાનાંગસંબંધી વર્ણન નંદીસૂત્રમાં કંઈક ક્રમભેદથી છે. આ પછીના વર્ણનમાં નંદીસૂત્રમાં એટલું જ જણાવ્યું છે કે “સ્થાનાંગમાં રંક, ફૂટ, પર્વત, શિખરવાળા પર્વત, પ્રભાર, કુંડ, ગુફા, આકર, દ્રહ, નદીઓનું કથન છે, સ્થાનાંગમાં એકથી માંડીને એકોત્તરવૃદ્ધિથી દશ સ્થાન સુધીના ભાવોની પ્રરૂપણ કરેલી છે..........સ્થાનાંગ ત્રીજું અંગ છે” ઈત્યાદિ. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના ૧૯ આ શ્રી મલયગિરિસરવિરચિતવૃત્તિમાં તથા સમવાયાંગની આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિવિરચિતવૃત્તિમાં પણ જણાવેલી છે. થાના શબ્દમાં સ્થાન અને ગંગા બે શબ્દો છે. બંને શબ્દોના અનેક અર્થો છે અને તેમાંથી ક્યો અર્થ લેવો તેનું વિસ્તારથી નિરૂપણુ આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિમહારાજે સ્થાનાંગની ટીકામાં (પૃ. ૨-૩) કરેલું છે. ત્યાં જણાવ્યું છે કે “એકત્વાદિસંખ્યાવિશિષ્ટ છવાદિ પદાર્થો અભિધેયરૂપે જેમાં રહે તેનું નામ સ્થાન. અથવા “સ્થાન” શબ્દથી એકાદિ સંખ્યા સમજવી. આત્મા આદિ પદાર્થોમાં રહેલા એકાદિ દશ સ્થાનોનું (એકાદિ દશ સંખ્યાનું) અભિધાયક હોવાથી આ સૂત્ર પણ સ્થાન કહેવાય છે. ગુણધરાચાર્યવિરચિત કસાયપાહુડ ઉપર જાધવલા વૃત્તિમાં દિગંબર આચાર્યશ્રી વીરસેના જણાવે છે કે દૃા જાન નીવપુરામેલિપત્તિ ટાળિ વomહિ (પૃ. ૧૨૩) સ્થાનાંગમાં જીવ–પુદગલ આદિના એકથી માંડીને એકોત્તરક્રમથી સ્થાનોનું વર્ણન છે. દિગબરાચાર્યશ્રી નેમિચંદ્રવિરચિત ગમ્મસારની પ્રાચીન કેશવરણવિરચિત કર્ણાટવૃત્તિમાં (પૃ. ૧૯૩) જણાવ્યું છે કે તિઝરિમજાવોત્તાનિ થનાનીતિ સ્થાને થારામ, જેમાં એકથી માંડીને એકોત્તર સ્થાન રહે તે સ્થાનાંગ છે. આ રીતે પ્રાચીન શ્વેતાંબર તથા દિગબર ગ્રંથોમાં સ્થાનાંગનું જે સ્વરૂપ વર્ણવેલું છે તે જ પ્રમાણે આજે પણ તેનું સ્વરૂપ છે. સમવાયાંગનો પરિચય– સમવાયાંગસૂત્રમાં શું શું કહેલું છે તેનું સંક્ષિપ્ત વર્ણન સમવાયાંગસૂત્રમાં (પૃ. ૪૩૭માં) દ્વાદશાંગીના વર્ણનના પ્રસંગમાં કરેલું છે. અત્યારે આપણી સામે જે સમવાયાંગ છે તેમાં એ બધી વાતો–કોઈક વાતમાં ક્રમભેદ હોવા છતાં પણ–બરાબર મળે છે. આમાં આટલી વાતો મુખ્ય છે– સ્વસમય–પરસમય આદિનું વર્ણન. કેટલાક પદાર્થોનું એકથી માંડીને એકોત્તર પરિદ્ધિથી સો સ્થાનનું વર્ણન. “तिष्ठन्त्यस्मिन् प्रतिपाद्यतया जीवादय इति स्थानम् , स्थानेन स्थाने वा जीवाः स्थाप्यन्ते व्यवस्थित स्वरूपप्रतिपादनयेति हृदयम्”–नन्दी-हारिभद्री वृत्ति पृ. ७९ । “अथ किं तत् स्थानम् ? तिष्ठन्ति प्रतिपाद्यतया जीवादयः पदार्था अस्मिन्निति स्थानम् । “स्थानेन स्थाने वा'"जीवाः स्थाप्यन्ते यथावस्थितस्वरूपप्ररूपणया व्यवस्थाप्यन्ते"-नन्दी-मलयगिरीया वृत्ति पृ० २२८। “अथ किं तत् स्थानम् । तिष्ठन्त्यस्मिन् प्रतिपाद्यतया जीवादय इति स्थानम् ।.."स्थानेन स्थाने वा जीवाः स्थाप्यन्ते यथावस्थितस्वरूपप्रतिपादनयेति हृदयम्"-समवायाङ्गवृत्ति अभयदेवीया पृ० ११२ । २. “तिष्ठन्ति आसते वसन्ति यथावदभिधेयतया एकत्वादिविशेषिता आत्मादयः पदार्था यस्मिंस्तत् स्थानम् । अथवा स्थानशब्देनेह एकादिकः संख्याभेदोऽभिधीयते. ततश्च आत्मादिपदार्थगतानामेकादिदशान्तानां स्थानानाममिधायकत्वेन स्थानम् , आचाराभिधायकत्वादाचारवदिति । "प्रथममध्ययनमेकादित्वात संख्याया एकसंख्योपेतात्मादिपदार्थप्रतिपादकत्वात् एकस्थानम्."एकलक्षणं स्थानं संख्याभेद एकस्थानम्, तद्विशिष्टजीवाद्यर्थप्रतिपादनपरमध्ययनमप्येकस्थानमिति"-अभयदेवसूरिविरचिता स्थानाङ्गटीका ÇO BB, EA-B 11 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના દ્વાદશાંગ ગણિપિટકનું વર્ણન. જીવ-અજીવ આદિનું વર્ણન. ચાર ગતિના જીવોના આહાર ઉદ્ઘાસ-લેશ્યા આદિનું વર્ણન કુલકર, તીર્થંકર, ગણધર, ચક્રવર્તિ, બલદેવ-વાસુદેવ આદિનું વર્ણન. અહીં ટીકાકાર આ શ્રી અભયદેવસૂરિ મહારાજ એકાદિ પદાર્થોની પરિવૃદ્ધિ સો સુધી અથવા કોટી કોટી સુધીના પદાર્થોની લેવી એમ જણાવે છે. ઉપરાંત, ર–શબ્દથી અનેકોરિકા પરિવૃદ્ધિ લેવી, તથા એકથી સો સુધી એકોત્તેરિકા વૃદ્ધિ અને તે પછી અનેકોત્તરિકા વૃદ્ધિ લેવી એમ પણ જણાવે છે. આ બધી વાતો સમવાયાંગસૂત્રમાં અત્યારે આપણને મળે છે. નંદીસૂત્રમાં દ્વાદશાંગીનું વર્ણન સંક્ષિપ્ત હોવાને કારણે, સંક્ષેપમાં એટલું જ જણાવ્યું છે કે“સમવાયાંગમાં છવ–અજીવ સ્વસમય–પરસમય લોક–અલોકનું વર્ણન છે. એકથી માંડીને એકોત્તરવૃદ્ધિથી સો સ્થાન સુધી ભાવોનું વર્ણન છે. તથા દ્વાદશાંગીનું વર્ણન છે.' પરંતુ સ્થાનાંગના નવસ્થાનમાં (સૂત્ર ૬૭૨, પૃ૦ ૨૭૦-૨૭૧) બલદેવ–વાસુદેવના પિતા આદિનું વિસ્તૃત વર્ણન સમવાયાંગમાં જોઈ લેવા જણાવ્યું છે. તથા ભગવતીસૂત્ર પાંચમા શતકના પાંચમાં ઉદ્દેશકના અંતમાં પણ કેટલીક હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં “કુલકર, તીર્થકર, ચક્રવર્તિ, બલદેવ, વાસુદેવ, પ્રતિવાસુદેવ આદિ સંબંધી હકીકત સમવાયાંગથી જાણી લેવી’ એવા આશયનું એક સૂત્ર મળે છે. આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિજી મહારાજ પણ ત્યાં ટીકામાં જણાવે છે કે “બીજી વાચનામાં કુલકર તથા તીર્થંકર આદિની વક્તવ્યતા પણ જોવામાં આવે છે. એટલે સ્થાનાંગ તથા ભગવતીમાં પણ આ ભાગનો ઉલ્લેખ હોવાથી આ ભાગ પણ અતિપ્રાચીન જ છે. આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિ મહારાજ સમવાયાંગવૃત્તિમાં જણાવે છે કે છવાછવાદિ વિવિધ પદાર્થોનો સારી રીતે જેમાં બોધ થાય તે સમવાયાંગ છે. અથવા આત્મા આદિ અનેક પદાર્થો જેમાં અભિધેયરૂપે અવતરે છે–મળે છે તે સમવાયાંગ છે. કસાયપાહુડ ઉપર દિગંબરાચાર્ય વીરસેને રચેલી ધવલા ટીકામાં (પૃ. ૧૨૪) જણાવ્યું છે કે સનવામો નામ એકાં ત્ર-વેર-શાસ્ત્ર-માવા સમવયં વોટિ સમવાય નામના અંગમાં દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાલ તથા ભાવોના સમવાયનું વર્ણન છે. ગોમેટસારની કર્ણાટવૃત્તિમાં (પૃ. ૫૯૪) જણાવ્યું છે કે તે संग्रहेण सादृश्यसामान्येन अवेयन्ते ज्ञायन्ते जीवादिपदार्थाः द्रव्यक्षेत्रकालभावानाश्रित्य तस्मिन्निति સમવાયામ જીવાદિ પદાર્થોનું દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાલ તથા ભાવને આશ્રીને સાદશ્ય સામાન્યથી જેમાં જ્ઞાન १. “एगाइयाणं ति एक-द्वि-त्रि-चतुरादीनां शतान्तानां कोटीकोट्यन्तानां वा एकेषाम् 'अर्थानां जीवादीनाम् "एकोत्तरिका, इह प्राकृतत्वाद् हस्वत्वम्, परिवुद्धि य त्ति परिसृद्धिश्चेति समनुगीयते... चशब्दस्य चान्यत्र सम्बन्धात् . एकोतरिका अनेकोत्तरिका च, तत्र शतं यावदेकोतरिका परतोऽनेकोतरि તિ”—અમદેવહૂરવિરતિ સમવાયાવૃત્તિ પૃ૦ ૨૨૩ | ૨. “ સ્થાને વાવનાન્તરે ગુજર-તીર્થવરાવિતવ્યતા દરે”—માવતીવૃત્તિા 3. समिति सम्यग् अव इति आधिक्येन अयनमयः परिच्छेदो जीवाजीवादिविविधपदार्थसार्थस्य यस्मिन्नसौ समवायः। समवयन्ति वा समवतरन्ति सम्मिलन्ति नानाविधा आत्मादयो भावा अभिधेयतया यस्मिन्नसौ समवाय इति (पृ० १)."समवायनं समवायः सम्यक् परिच्छेद इत्यर्थः, तद्धेतुश्च ग्रन्थोऽपि समवायः (પૃ. ૨૨૩) સમવાયEવૃત્તિા Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના ૨૧ થાય છે તે સમવાયાંગ છે. આ પછી ધવલા આદિમાં સમવાયાંગનું જે વર્ણન કરેલું છે તે આજે પણ સમવાયાંગમાં બરાબર મળે છે. સ્થાનાંગનાં દશ અધ્યયન છે અને તેનાં અનુક્રમે Twથાન, દ્રિસ્થાન વગેરે નામો છે. પરંતુ સમવાયાંગમાં એવો કોઈ જ અધ્યયનવિભાગ નથી. સમવાયાંગ તથા નંદીસૂત્ર બંનેમાં જણાવ્યું છે કે “સમવાયાંગમાં એક જ શ્રુતસ્કંધ છે, એક જ અધ્યયન છે, તેનો એક ઉદ્દેશનકાલ છે તથા એક સમુદેશનકાલ છે. વિશેષ નોંધપાત્ર હકીકત એ છે કે સ્થાનાંગનાં અધ્યયનોનાં પુસ્થાન, દ્વિસ્થાન વગેરે નામો મૂળ તથા ટીકા બંનેમાં મળે છે, પરંતુ સમવાયાંગ એક જ અધ્યયનસ્વરૂપ હોવા છતાં તેના એક આદિ સંખ્યાના પદાર્થોનું વર્ણન કરતા વિભાગો માટે ટીકાકારે વસમવાય, ક્રિસમવાય કે pપરસમજાઇ, દ્વિતીયસવાય આદિ શબ્દોનો પ્રયોગ કોઈપણ સ્થળે કર્યો નથી. પરંતુ ક્રિસ્થાન, ત્રિપાન આદિ શબ્દોનો ટીકાકારે પ્રયોગ કર્યો હોવાથી, અમે પણ સમવાયાંગનાં શીર્ષકોમાં દાળ, વિ આદિ શબ્દોનો પ્રયોગ કરેલો છે. સમવાયાંગના વર્ણનમાં સમવાયાંગમાં ઢાળવાયરસ (પૃ. ૪૩૭) એવો પાઠ છે, અને નંદીસૂત્રમાં જનવિવહિયાળ એવો પાઠ છે એટલે પણ ટીકાકારે સમવાયાંગના વિભાગ માટે દ્રિસ્થાન વગેરે શબ્દોને કરેલો પ્રયોગ ઉચિત છે. સ્થાનાંગ-સમવાયાંગનું પરિમાણ સમવાયાંગ તથા નંદીસૂત્રમાં સ્થાનાંગનું ૭૨,૦૦૦ પદ તથા સમવાયાંગનું ૧,૪૪,૦૦૦ પદ જેટલું પરિમાણ જણાવ્યું છે. આ૦ શ્રી હરિભદ્રસૂરિમહારાજ તથા અભયદેવસૂરિમહારાજ આદિ ચત્રાર્થે કિધસ્તર પરમ્ એમ નંદીવૃત્તિ તથા સમવાયાંગવૃત્તિ આદિમાં જણાવે છે. આ સિવાય પદ શબ્દની બીજી વ્યાખ્યાઓ પણ મળે છે એ વિષે વિસ્તારથી બીજે કોઈક સ્થળે વિચારણા કરવા અમારી ભાવના છે. દિગંબર ગ્રંથોમાં સ્થાનાંગનું ૪૨,૦૦૦ તથા સમવાયાંગનું ૧,૬૪,૦૦૦ પદ જેટલું પરિમાણુ જણાવ્યું છે. આ શાસ્ત્રીય પરિમાણ છે. પરંતુ અત્યારે કાળ આદિ દોષથી આનું પરિમાણુ ઘણું ઘટી ગયું છે. અત્યારે તો ૩૨ અક્ષરનો એક શ્લોક એ ગણતરીથી કોઈક પ્રતિમાં ૩,૬૦૦, કોઈકે પ્રતિમાં ૩,૭૦૦, તો કોઈક પ્રતિમાં ૩,૭૫૦ શ્લોક જેટલું સ્થાનાંગનું પરિમાણુ જણાવેલું છે, અને સમવાયાંગનું ૧,૬૬૭ શ્લોક જેટલું પરિમાણ જણાવેલું છે.' ૧. જુઓ સમવાયાંગ પૃ૦ ૪૩૬-૪૩૭. ૨. જુઓ આચારાંગસૂત્રની પ્રસ્તાવના પૃ. ૩૧ ટિ૦ ૧. 3. द्वाणम्मि बादालीसपदसहरसाणि ४२,०००। समवायम्मि चउसाट्ठिसहस्साहियएगलक्खमेत्तपदाणि १,६४,..."-कसायपाहुड-जयधवला टीका पृ० ९३ । “ठाणं णाम अंगं बायालीसपदसहस्सेहि ४२,००० एगादिएगुत्तरढाणाणि वण्णेदि । “समवायो णाम अंगं चउसट्ठिसहस्सब्भहियएगलक्खपदेहि १,६४,... सव्वपयत्थाणं समवायं वण्णेदि"-षट्खण्डागम-धवला टीका पृ. १०१-१०२। આ વાત ટીકાકાર આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિમહારાજે આ રીતે સમવાયાંગની ટીકાના અંતમાં (પૃ. ૧૬૦) જણાવી છે– यस्य ग्रन्थवरस्य वाक्यजलधेर्लक्षं सहस्राणि च चत्वारिंशदहो चतुर्भिरधिका मानं पदानामभूत् । तस्योच्चैश्चलकाकृतिं निदधतः कालादिदोषात्तथा दुलेखात् खिलतां गतस्य कुधियः कुर्वन्तु किं मादृशाः ॥२॥ ૫. જુઓ પૃ. ૩રર ટિ. ૪, પૃ. ૪૮૦ ટિ૦ ૧૧. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના સ્થાનાંગ-સમવાયાંગની સૂત્રસંખ્યા સ્થાનાંગ-સમવાયાંગની હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં ક્યાંયે સૂત્રસંખ્યાને જણાવતા અંકો નથી. ટીકાકારે જે રીતે સૂત્રસંખ્યા વર્ણવેલી છે તે રીતે ગણીએ તો અગણિત સૂત્રસંખ્યા થવા જાય છે. અમે સરળતા ખાતર, સમાન વિષયવાળા અથવા પરસ્પર સંબંધ ધરાવતા સૂત્રોની પૂર્વે અમારી મતિથી જ સૂત્રકો પ્રારંભમાં આપ્યા છે. પરંતુ આગળ જતાં અમને લાગ્યું કે સૂત્રોના અર્થને સમજવા માટે ટીકાની સહાયની અત્યંત જરૂર છે. એટલે તે તે સૂત્રોની ટીકા શોધવામાં અત્યંત સરળતા થાય એ એક જ ઉદેશથી પૂ આગમોદ્ધારક સાગરાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજે આગોદય સમિતિથી પ્રકાશિત સટીક સ્થાનાંગમાં જે સૂત્રોકો આપેલા છે લગભગ તે જ સૂત્રાંક સૂત્રક ૨૦૫થી અમે આપ્યા છે. સમવાયાંગમાં પણ એ જ દૃષ્ટિથી ૧થી ૧૫૯ સુધી સૂત્રાંકો અમે આપ્યા છે. ખરેખર જે રીતે ટીકાકારે સૂત્રોની ભિન્ન ભિન્ન સ્થળે સંખ્યા આપી છે તે રીતે ગણીએ તો ઘણી જ મોટી સૂત્રસંખ્યા થાય તેમ છે. સ્થાનકવાસી મુનિશ્રી કયાલાલજીએ (કમલે) સંપાદિત કરેલા સ્થાનાંગમાં પરિશિષ્ટ ૨ (પૃ. ૧૧૪૪–૧૧૫૯)માં એકેક સૂત્રમાં અંતર્ગત હજારો સૂત્રોની સંખ્યા ટીકાને આધારે બતાવેલી એ જ પ્રમાણે સમવાયાંગમાં પણ એકેક સૂત્રમાં અનેક પેટા સૂત્રો ટીકામાં જણાવેલાં છે, છતાં એકથી સો સ્થાનક સુધી એકથી સો સૂત્રકો જ અમે આપ્યા છે અને તે પછી વિજ્ય પ્રમાણે વર્ગીકરણ કરીને ૧૫૯ સુધી સૂત્રકો આપ્યા છે. અમારી સંપાદન શૈલી– આગમગ્રંથ સમજવા કેવા કઠિન થઈ ગયા છે તેનું વર્ણન કરતાં આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિ મહારાજે સ્થાનાંગટીકાના અંતભાગમાં આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે– सत्सम्प्रदायहीनत्वात् सदूहस्य वियोगतः। सर्वस्वपरशास्त्राणामदृष्टेरस्मृतेश्च मे ॥१॥ वाचनानामनेकत्वात् पुस्तकानामशुद्धितः । सूत्राणामतिगाम्भीर्यान्मतमेदाच्च कुत्रचित् ॥२॥ क्षणानि सम्भवन्तीह केवलं सुविवेकिभिः। सिद्धान्तानुगतो योऽर्थः सोऽस्माद् ग्राह्यो न चेतरः ॥३॥ “સાચો અર્થ સમજવા માટે જે ખરેખર ગુરુપરંપરાથી અધ્યયનપ્રણાલી જોઈએ તેનો અભાવ છે, સાચો ઉહાપોહ–તર્ક કરવાની શક્તિનો અભાવ છે, સર્વે સ્વ-પરસંપ્રદાયનાં જે શાસ્ત્રો છે તે મેં જોયાં નથી, જે જોયાં છે તે બધાં યાદ પણ નથી, વાચનાઓ–પાઠપરંપરાઓ પણ અનેક પ્રકારની મળે છે, જે પુસ્તકો મળે છે તે પણ અશુદ્ધ છે, સૂત્રો અતિગંભીર હોવાથી વાસ્તવિક અર્થ સમજાવો પણ અતિ કઠિન છે, કેટલેક સ્થળે મત-મતાંતર પણ છે, તેથી આ ગ્રંથની વ્યાખ્યામાં ભૂલો થવા સંભવ છે, માટે વિવેકી પુરુષોએ આમાં જે સિદ્ધાંતાનુસારી અર્થ હોય તે ગ્રહણ કરવો, બીજે નહિ.” સમવાયાંગસૂત્રની ટીકાના અંતમાં પણ, આ આશયની વાત સંક્ષેપમાં જણાવેલી છે. ત્યાં ૧. ઉદાહરણાર્થ ૫૦મા સૂવની વ્યાખ્યામાં ટીકાકારે જણાવ્યું છે કે “ો વિત્યારે જૂનાગ षटत्रिंशत्'- अभयदेवसूरिविरचित स्थानाङ्गटीका पृ० ४०॥ २. “दो दंडेत्यादि सुगममाद्विस्थानकसमाप्तेः। नवरमिह दण्ड-राशि-बन्धनार्थ सूत्राणां त्रयम्, नक्षत्रार्थ चतुष्टयम्, स्थित्यर्थ त्रयोदशकम्, उच्छ्वासाद्यर्थ त्रयमिति"-अभयदेवसूरिविरचित समवायाङ्गटीका पृ० ८ । 3. “यस्य ग्रन्थवरस्य वाक्यजलधेर्लक्षं सहस्राणि च, चत्वारिंशदहो चतुर्भिरधिका मानं पदानामभूत् । तस्योच्चैश्चलुकाकृतिं निदधतः कालादिदोषात् तथा दुलेखात् खिलतां गतस्य कुधियः कुर्वन्तु किं मादृशाः॥१॥"-अभयदेवसूरािवरचित समवायागवृत्ति पृ. १६०। Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના ૨૩ જણાવ્યું છે કે ૯ : અશુદ્ધ લખાણને લીધે—અશુદ્ધ પાઠોને લીધે અણખેડાયેલી ભૂમિ જેવા થઈ ગયેલા આ ગ્રંથમાં મારા જેવા અલ્પબુદ્ધિમાન શું કરે? ’’ એટલે આ ગ્રંથના સંશોધનમાં સૌથી વધારે ધ્યાન સૂત્રપાઠો નક્કી કરવા ઉપર અમે આપ્યું છે. તે માટે અત્યારે મળતી પ્રાચીનમાં પ્રાચીન સ્થાનાંગ—સમવાયાંગની હસ્તલિખિત પ્રતિઓ એકત્રિત કરીને તેના આધારે યોગ્ય લાગતા પાઠો મૂળમાં આપેલા છે, અને હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં મળતા પાભેદો નીચે ટિપ્પણોમાં આપેલા છે. તદ્દન અશુદ્ધ લાગતા પાભેદો પણ કેવા કેવા અશુદ્ધ પાઠો કાળાંતરે થઈ જાય છે તે જણાવવા માટે અમે ટિપ્પણમાં જણાવેલા છે. આગમોય સમિતિથી પ્રકાશિત સ્થાનાંગ-સમવાયાંગની પ્રતિમાં છપાયેલા તદ્દન અશુદ્ઘમાં અશુદ્ઘ પાડો પણ—કે જે અમારા પાસેની કોઈપણ હસ્તલિખિત પ્રતિમાં મળ્યા નથી તે પણ—મુ॰ (=મુદ્રિત) એવી સંજ્ઞાથી ટિપ્પણમાં પાભેદરૂપે જણાવ્યા છે. આનાં કેટલાંક ઉદાહરણો નીચે જણાવવામાં આવે છે— સમવાયાંગમાં (પૃ૦ ૩૪૮) દ્વારાસ્થાનમાં વિનયા નં રાયબાળી સુવાસ નોયળ હસ્કાર આયામવિવશ્વમેળ વળત્તા એવો પાઠ આવે છે, આગમોય સમિતિ પ્રકાશિત મુ॰ પ્રતિ ઉપરાંત, આજ સુધી અમે જોયેલી સમવાયાંગની સર્વ મુદ્રિત આવૃત્તિઓમાં નોયળનયનસારૂં પાડે છે અને તેના આધારે જ અનુવાદો—છાયા આપવામાં આવેલાં છે. મારા પૂ॰ ગુરુદેવે મને કહેલું હતું કે જીવાભિગમમાં વિજયા રાજધાનીનું વર્ણન આવે છે. તેથી તેમાં મેં જોયું તો નોયાસસારૂં પાડે જ હતો. પછી તો હસ્તલિખિત બધી જ પ્રતિઓ અમે જોઈ તો તેમાં ખધામાં જુવાસ ગોયળનહસ્સારૂં (ખાર હજાર યોજન) પાઠે જ હતો. પરંતુ આજ સુધી બધા સંપાદકોએ હસ્તલિખિતમાં જોયા સિવાય તેમ જ ઊંડો વિચાર કર્યાં સિવાય ટુવાલ ગોયળસયનફ્રારૂં (બાર લાખ યોજન) એવો પાઠ છાપી દીધો છે. ૩૧ સ્થાનકમાં વિજય—વૈજયંત-જયંત—અપરાજિત આ અનુત્તરવિમાનના દેવોનું જધન્ય આયુષ્ય ૩૧ સાગરોપમ જણાવેલું છે અને આ ખરેખર હકીકત પણ છે. છતાં મુ॰ માં તદ્દન ખોટો પાઠ તીર્સ જિયોનારૂં (એકત્રીસ પચોપમ) એવો છપાયેલો છે. જેના આધારે આગમમંદિરો બંધાયાં છે—બંધાઈ રહ્યાં છે તે આગમમંજૂષામાં પણ વૃતીયં નિોવમા પાઠ છપાયેલો છે. મુ॰ ને આધારે છપાયેલાં ખીજાં પણ આગમસુધાસિંધુ આદિ અનેક પ્રકાશનોમાં આ ખોટો પાઠ છપાયેલો છે. બધી હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં તો સારોલમારૂં જ પાડે છે. છતાં આશ્ચર્યની વાત છે કે તેના સંપાદકોએ હસ્તલિખિતમાં જોવાનો કે ગંભીરતાથી વિચારવાનો કોઈ પ્રયત્ન જ કર્યો નથી. ૮૪ સ્થાનકમાં (પૃ૦ ૪૧૮) રત્નપ્રભાપૃથિવીના પંકબહુલ કાંડના ઉપરના છેડાથી સૌથી નીચેના છેડા વચ્ચે ૮૪,૦૦૦ યોજનનું અંતર જણાવેલું છે. રત્નપ્રભાપૃથિવીનું પ્રમાણ જ ૧ લાખ ૮૦,૦૦૦ હજાર યોજન છે. છતાં આજ સુધી છપાયેલાં પ્રાયઃ તમામ પ્રકાશનોમાં વાસીદું નોયળસયસદ્દસારૂં ‘ચોરાશી લાખ' આવો તદ્દન ખોટો પાડ છપાયેલો અમારા જોવામાં આવ્યો છે અને ખરેખર જેમાં સંશોધન તથા વિવેચન માટે ધણો પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યો પણ છે તે તેરાપંથી સંસ્થા લાડનું વિશ્વભારતીથી સં. ૨૦૩૧માં પ્રકાશિત સમવાઓ (બંનવુત્તાનિ વ્રુ॰ ૬૦૦) તથા સં. ૨૦૪૦ (ઇસ્વીસન ૧૯૮૪)માં પ્રકાશિત સમવાઓ (g૦ ૨૭૨) જે તેરાપંથી આચાર્ય તુલસીના વાચનાપ્રમુખપણા નીચે મુનિશ્રી નથમલજી (યુવાચાર્ય મહાપ્રજ્ઞ)એ તૈયાર કરેલા ગ્રંથો છે તેમાં પણ જ્યારે અમે નોાસીદું નોયળસયસહસ્ત્રારૂં એવો પાઠ અને ૌરાસી હાલ યોગન એવો અનુવાદ જોયા ત્યારે તો અમને અપાર આશ્ચર્ય થયું કે સંશોધનનો ઘણો જ ઘણો મોટો દાવો કરનારાઓ પણ હસ્તલિખિત આદર્શોમાં પૂરું જોયા સિવાય ખરેખર કેવું અશુદ્ધ છાપી દે છે! બધી જ Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં નોયસત્તારું જ પાઠ છે અને વસ્તુસ્થિતિ પણ એ જ છે. રાય ધનપતસિંહજી બહાદુર (કલકત્તા)તરફથી પ્રકાશિત સમવાયાંગ અમારા પાસે નથી. એટલે તેમાં કેવો પાઠ છપાયો છે તે અમે જાણતા નથી. પરંતુ આગમોદય સમિતિથી વિક્રમ સંવત ૧૯૭૪માં પ્રકાશિત સમવાયાંગમાં નોસિયસરતાજું પાઠ છપાયેલો છે અને મોટા ભાગનાં શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, સ્થાનકવાસી જૈન સંઘ તથા તેરાપંથી જૈન સંઘનાં પ્રકાશનો આગોદય સમિતિના પ્રકાશનને જ મુખ્યતયા અનુસરીને થયાં છે–થઈ રહ્યાં છે તેથી એમાં આવેલી ભૂલ બધે જ પ્રસાર પામી છે. આવાં બીજાં પણ અનેક ઉદાહરણ આ ગ્રંથમાં જોવા મળશે. આ સંક્ષિપ્ત પ્રસ્તાવનામાં બધી વાતો જણાવી શકાય નહિ. એ માટે તો આ ગ્રંથમાં સૂક્ષ્મતાથી પાઠો, નીચે આપેલાં ટિપણે તથા આ ગ્રંથના છેવટના ભાગમાં આઠમા પરિશિષ્ટમાં આપેલાં ટિપણે જોવાની વાચકોને ખાસ ભલામણ કરવામાં આવે છે. કોઈક સ્થળે એવું પણ બન્યું છે કે પહેલાં છાપતી વખતે અમારી ભૂલથી અશુદ્ધ પાઠ છપાયો છે, પણ પાછળથી અમારી ભૂલ સમજાતાં ટિપ્પણ અથવા શુદ્ધિપત્રકમાં તે તે પાઠ અમે સુધારી લીધો છે. ઉદાહરણાર્થ સમવાયાંગ પૃ. ૩૫૦ ૫૦ ૩ માં સમથિg પાઠ જ હસ્તલિખિતમાં અમને મળ્યો. પરંતુ જરૂર છે થિg પાઠની. એટલે મમ(?)fથા આ રીતે પાઠ અમે છાપ્યો. પરંતુ પાછળથી અમારા સમજવામાં આવ્યું કે હસ્તલિખિતલિપિમાં કન્ન અક્ષર હમ જેવો જ લખાય છે, એટલે જ્યાં દમ છે ત્યાં કક્ષ જ વાંચવાનું છે. આ કણ ને બદલે ન વાંચવાની ભૂલ ઘણી વ્યાપક છે. કલ્પસૂત્ર (બારસા સૂત્ર; સૂત્ર ૧૫, ૮૯, ૯૩)માં ત્રણ સ્થળે સથિાને બદલે સમથિય પાઠ છપાયેલો છે અને બધા અમરિયળ જ વાંચે છે. પરંતુ ખરેખર તો ત્યાં મસ્થિય પાઠ સમજવાનું છે. આ વાત અમારા ખ્યાલમાં પાછળથી આવી એટલે ટિપ્પણી (પરિશિષ્ટ ૮, પૃ. ૭૫૪) માં સુધારીને અમે મરિયાં પાઠ આપ્યો છે. એટલે ટિપ્પણું તથા શુદ્ધિપત્રકનો ઉપયોગ કરીને પાઠો સુધારી લેવા વાચકોને ખાસ વિનંતિ છે. હસ્તલિખિત આદર્શોમાં ઉપલબ્ધ જે પાઠ અમને સુધારવા જેવો લાગ્યો છે ત્યાં તે તે પાઠની આગળ ( .) આવા કસમાં અમારી સુધારેલો પાઠ આપેલો છે. અને જ્યાં પૂર્વાપર, સંદર્ભ આદિના આધારે કોઈક પાઠ ઉમેરવાની અમને ખાસ આવશ્યકતા જણાઈ છે ત્યાં આવા [ ] ચોરસ કોઠકમાં અમારી સંભાવનાનો પાઠ ઉમેરેલો છે. કોઈક કોઈક વાર કોષ્ઠકમાં ? આવું પ્રશ્નચિહ્ન પણ અમારી સંભાવના છે એમ સૂચવવા મૂકેલું છે. સ્થાનાંગમાં સાતમા અધ્યયનમાં (સૂત્ર ૫૫૬, પૃ. ૨૩૧) અતીત ઉત્સર્પિણીના, વર્તમાન અવસર્પિણીના તથા આગામિ ઉત્સર્પિણના સાત કુલકરોનાં નામોનો ઉલ્લેખ આવે છે, પરંતુ દશમાં १. “इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुटवीए पंकबहुले कंडे केवतियं बाहल्लेणं पन्नत्ते ? गोयमा! चतुरसीति जोयणसहस्साई बाहल्लेणं पण्णत्ते"-जीवाभिगमसूत्र ३।१७१।। ૨. કલ્પસૂત્રની છપાયેલી પ્રતિમાં તથા પુસ્તકમાં ત્રણ સ્થળે આવો પાઠ મળે છે--અમેટ્યિા (કોઈક પુસ્તકોમાં અસ્થિ પાઠ છપાયેલો છે જ) ચિંતિg સ્થg મળોરાસંજપે સપુષ્પત્તિસ્થા (સૂત્ર ૧૫)...મલ્થિ કાવ સંપે સમુufજ્ઞથા (સૂત્ર ૮૯)..અમેરિથ પડ્યું (સૂત્ર ૯૩). આ ત્રણેય સ્થળે ઉપાધ્યાય શ્રી વિનયવિજયજીવિરચિત કલ્પસૂત્ર સુબોધિકા વ્યાખ્યામાં અનુક્રમે આત્મવિષય રૂલ્યર્થ...ગાવિષઃ...ગાત્મવિષચ આવી વ્યાખ્યા આપેલી છે. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના અધ્યયનમાં દશસ્થાનમાં (સૂત્ર ૭૬૭, પૃ. ૩૧૨–૩૧૬) અતીત ઉત્સા૫ણીના તથા આગામિ ઉત્સપિણીના દશ કુલકરોનાં નામો જણાવેલાં છે. આ જ વાત સમવાયાંગમાં (પૃ. ૪૬૩) આ રીતે જણાવી છે કે અતીત ઉત્સપિણમાં સાત કુલકર હતા, અતીત ઉત્સર્પિણમાં દશ કુલકરો હતા, વર્તમાન અવસર્પિણીમાં સાત કુલકર હતા. પૃ. ૪૭૫માં જણાવ્યું છે કે આગામિ ઉત્સર્પિણીમાં સાત કુલકર થશે, આગામિ ઉત્સર્પિણીમાં દશ કુલકર થશે. હસ્તલિખિતમાં ૩ તથા રો લગભગ સમાન લખાય છે. એટલે ખરેખર ૩ છે કે મો એ નક્કી કરવાનું કઠિન થઈ પડે છે. ટીકાને આધારે દશ કુલકરવાળી વાત તો ઉત્સર્પિણી માટે જ છે એ સ્પષ્ટ છે. હવે સાત કુલકરવાળી વાત અતીત તથા આગામિ ઉત્સર્પિણી સાથે સંબંધ ધરાવે છે કે અતીત તથા આગામિ અવસર્પિણી સાથે સંબંધ ધરાવે છે એ વિચારણીય છે. અતીત તથા આગામિ અવસર્પિણી લેવા જઈએ તો વર્તમાન અવસર્પિણીથી ત્રીજી અતીત તથા ત્રીજી આગામિ અવસર્પિણી લેવી પડે. એટલે પાંચ કાળની વિચારણા અહીં કરી છે એમ માનવું પડે. પરંતુ સામાન્ય રીતે અતીત–અનાગત–વર્તમાન એ ત્રણ કાળની જ વાત શાસ્ત્રોમાં વર્ણવેલી જોવા મળે છે. એટલે કેટલાક વિદ્વાનો અને સંપાદકો એક સ્થળે હqિળી એટલે અવસર્વિળી અને બીજે સ્થળે સgિી એટલે સર્પિળ આવો વિભાગ પોતાની કલ્પનાથી જ નક્કી કરી લઈને પાઠો તથા અનુવાદ આપે છે તે અમે સ્વીકાર્યું નથી. અમે અતીત તથા આગામિ ઉત્સર્પિણી એવો અર્થ સમજીને જ રષ્કિળી તથા વસધ્વિજ એવો પાઠ રાખ્યો છે. અને આ વિષે આઠમાં પરિશિષ્ટમાં (પૃ. ૭૬૫–૭૬૬) સ્પષ્ટતા કરી છે. જો કે એક જ અતીત–આગામિ ઉત્સપિણમાં સાત તથા દશ કુલકરોની વાત શી રીતે સંગત થાય આ પ્રશ્ન છે જ. પરંતુ અમારી દૃષ્ટિએ લાગે છે કે બે મત હોવા જોઈએ. અથવા એની પાછળ કોઈ વિશિષ્ટ વિવક્ષા હોવી જોઈએ. આવા આવા આ ગ્રંથના અધ્યયન સમયે ઉપસ્થિત થતા અનેક પ્રશ્નોની વિચારણા નીચે આપેલા ટિપ્પણોમાં (Footnotes) અથવા પાછળ આપેલા ટિપ્પણોમાં અમે કરી છે. વાચકોએ ત્યાં જ જોઈ લેવું. હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં મળતા વિવિધ પાકોમાં ટીકાકારની પસંદગીના પાઠને જ અમે પ્રાધાન્ય આપ્યું છે. છતાં કોઈક વાર અમે ટીકાકાર સંમત પાઠને બદલે બીજો પાઠ પણ મૂળમાં સ્વીકાર્યો છે. અને તેનું કારણ ટિપ્પણમાં અમે જણાવ્યું છે. ઉદાહરણાર્થ જુઓ પૃ. ૪૪૫ ૫૦ ૯. પૃ૪૭૨ ૫૦ ૬ માં વિશિયાતી પાઠ છે. અને જે ૨ સિવાય બધી જ હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં તેમ જ પ્રાયઃ સર્વ મુદ્રિત પુસ્તકોમાં પણ એ જ પાઠ જોવામાં આવે છે. છતાં ટીકાકાર સામે વિટાસિયાતી પાઠ હતો. અને જે ૨માં પણ એ જ પાઠ મળે છે. આવી સ્પષ્ટતાઓ પણ ટિપ્પણમાં અમે કરેલી છે. પૃ૦ ૪૬૩થી ૪૭૯માં સમવાયાંગમાં કુલકર આદિનાં ઘણું ઘણાં વિશેષ નામોનો ઉલ્લેખ આવે આગમોદય સમિતિથી પ્રકાશિત સમવાયાંગમાં (પૃ. ૧૫૩) ગંદી [ હવે આ મિસાઇ ૩uળg gવ વહે ૩૮ મવયંતિ આવો પાઠ આ સ્થળે છપાયેલો છે. અને આ જ પાઠનું અનુકરણ કરીને બીજા સંપાદકોએ પણ પોતાના ગ્રંથમાં આવો પાઠ છાપેલો છે. પરંતુ અમારી પાસેની કોઈ પણ પ્રાચીન કે અર્વાચીન સમવાયાંગની પ્રતિઓમાં પુરવા વારે પાઠ છે જ નહિ. આગમોદય સમિતિથી પ્રકાશિત ગ્રંથમાં સંપાદકે ગમે તે રીતે (પૃ. ૧૫૩Bમાં) Uરવા વારે પાઠ છાયો છે. જો કે મારે ત્યારે પાઠ પણ હસ્તલિખિતમાં નથી, છતાં પૂર્વના જ રસૂત્રમાં (પૃ. ૪૭૫ ૫૦ ૭) મરવા પાઠ છે, અને તેની અનુવૃત્તિ અહીં પણ ચાલુ છે. ઉપરાંત, સ્થાનાંગમાં આ જ વાત સૂત્ર ૭૬૬ (પૃ. ૩૧૫)માં છે. ત્યાં મારે વારે પાઠ છે જ. એટલે તેને આધારે [મર વા] એવો પાઠ અહીં પૃ. ૪૭૫ ૫૦ ૧૧ માં અમે ઉમેર્યો છે. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના છે. કેટલીકવાર આમાં પાઠભેદો પણ હોય છે. બીજા શ્વેતાંબર-દિગંબર ગ્રંથો સાથે મેળવતાં, ઘણીવાર નામભેદ તથા ક્રમભેદ જોવા મળે છે. આવા સ્થળે સત્ય નામોનો નિર્ણય કરવો અમારા માટે અશક્ય હોવાથી, શ્વેતાંબર-દિગંબર ગ્રંથોમાં જે જે નામો મળે છે તે તે અમે ટિપ્પણમાં જણાવી દીધાં છે. તીર્થંકર ભગવાન તથા ચક્રવર્તિના પિતા આદિનાં નામોની જ્યાં યાદી આપેલી છે ત્યાં હસ્તલિખિત આદર્શોમાં પ્રાય: નામોની પાસે આંકડા આપ્યા ન હોવાથી વિશેષણ કર્યું અને વિશેષનામ કયું તે સ્પષ્ટ સમજાતું નથી. એટલે જેવા પાઠો મળ્યા તેવા અમે છાપ્યા છે. પૃ. ૪૭૯માં ઐવિત ક્ષેત્રની આગામિ ઉત્સર્પિણીના તીર્થકરોનાં ચોવીસ નામો નક્કી કરવામાં તથા વિવિધ પાકોમાં સાચો પાઠ નક્કી કરવામાં ઘણી મુશ્કેલી પડે છે. પૃ. ૪૬૯ માં ચક્રવતિના પિતાનાં નામો નક્કી કરવામાં પણ મુશ્કેલી પડે છે. પૃ૦ ૪૭૬ માં ભરતક્ષેત્રના આગામિ ઉત્સર્પિણીના તીર્થકરોનાં ૨૪ નામો આપેલાં છે. ત્યાં મહાપદ્મરિયો વિઝયાન્તાશ્ચતુર્વિતિઃ એવો ટીકામાં પાઠ છે. તે ઉપરથી તેવીસમા તીર્થંકરનું અનન્ત અને ચોવીસમા તીર્થંકરનું વિનય એવું નામ હશે એમ લાગે છે, તે પ્રમાણે વિચારતાં ૧૪૮મી ગાથામાં આવતા મુનિસુવતે જ કરા સમાવિદ્ જિળો આ પાઠમાં અગિયારમા તીર્થંકર મુનિસુવ્રતસ્વામિનું સર્વમાવવિએ વિશેષણ છે એમ માનવું જ પડે. પરંતુ સમવાયાંગની કેટલીક પ્રાચીન-અર્વાચીન પ્રતિઓમાં નામોની આગળ આંકડા આપેલા છે, પ્રવચનસારોદ્ધારની ટીકામાં પણ સમવાયાંગનો આ જ પાઠ ઉદ્ધત કર્યો છે અને નામની આગળ આંકડા આપેલા છે, તે જોતાં ચોવીસમા તીર્થંકર ભગવાનનું અનન્સવિનય અખંડ નામ છે અને તેથી મુખમુદતે ય મરદા ૧૧ સવમવિ ળેિ ૧૨ આ જાતનો જે પાઠ હસ્તલિખિતમાં મળે છે તે અમે મૂળમાં સ્વીકારી લીધો છે. તિથોરી પન્નામાં આ ગાથા મળે છે, પણ ત્યાં જે આંકડાઓ આપેલા છે તે તેના સંપાદક પં. અમૃતલાલભાઈ ભોજકે સમવાયાંગટીકાના પાઠને અનુસરીને પોતાની કલ્પનાથી આપેલા છે એમ તેમણે અમને જણાવ્યું છે. આ રીતે બીજે પણ વિશેષ નામો નક્કી કરવામાં મુશ્કેલી પડે છે. ટિપ્પણમાં અમે કેટલેક સ્થળે સ્પષ્ટતા કરી છે. અભ્યાસીઓએ આ પ્રમાણે બીજા સ્થળોમાં પણ સ્વયં વિચારી લેવું. પાઠોની સ્પષ્ટતા માટે અમે સ્થાનાંગ-સમવાયાંગની આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિવિરચિત ટીકામાંથી કેટલીક વાર પાઠો આપ્યા છે, ત્યાં મુ0માં છપાયેલા પાઠો કરતાં ભેદ જોવામાં આવે તો તે હસ્તલિખિત પ્રતિને આધારે પાઠ સુધારીને અમે આપેલો છે એમ સમજવું. ઉદાહરણર્થ પૃ. ૪૭૧ ૫૦ ૯માં તિબંgવાવ પાઠ છે ત્યાં આગમોદય સમિતિથી પ્રકાશિત ગ્રંથમાં મિતમંજુપાવ પાઠ છપાયેલો છે, ટીકામાં પણ મિતે પરિમિતે મનુ શોમ એવો પાઠ છાપેલો છે. પરંતુ ખરેખર મૂળ કે ટીકામાં મંગુરુ શબ્દ હસ્તલિખિત આદર્શોમાં છે જ નહિ. એટલે મૂળ તથા ટીકામાં ખરેખર જે શુદ્ધ પાઠ હસ્તલિખિત આદર્શોમાં છે તે જ અમે મૂળમાં તથા ટિપ્પણમાં બતાવ્યો છે. સમવાયાંગ પૃ૦ ૩૬૦માં અઢાર પ્રકારની લિપિઓમાં છઠ્ઠી લિપિ પારાયા છે. પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં પદયા પાઠ છે. વિવિધ લેખકોએ એના ઉપર ચર્ચા પણ કરી છે. પરંતુ અમને જણાવતા આનંદ થાય છે કે વહાલા આ અમે સ્વીકારેલો પાઠ શુદ્ધ છે એ વાતને પુષ્ટિ આપતું પ્રમાણ દિગંબર ગ્રંથ ભૂવલયમાંથી હમણાં અમને મળી આવ્યું છે. ભૂવલય ગ્રંથ અતિપ્રાચીન છે, કન્નડ ભાષામાં છે, એક જ પાઠમાંથી અનેક ભાષાઓના પાઠ એમાં નીકળે છે, એવો વિશ્વની અજાયબી જેવો એ ગ્રંથ છે. એમાં અમારાત્રિ એવો એનો સંસ્કૃત પર્યાય આપેલો છે. (જુઓ અમારા ટિપ્પણમાં પૃ૦ ૭૫૫). એ જ પ્રમાણે દશમી લિપિ માટે મળતા અનેક પાઠોમાંથી અમે વેતિયા પાઠ મૂળમાં સ્વીકાર્યો છે. લગભગ બીજા બધા સંપાદકોએ અહીં વેહથા પાઠ શુદ્ધ માન્યો છે. પરંતુ અહીં પણ ભૂવલયમાં અમને એનો Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના સંસ્કૃતપર્યાય નતિ હમણું મળ્યો છે. એટલે અમે સ્વીકારેલો પાઠ શુદ્ધ છે એ વાત પુષ્ટ બની છે. (જુઓ ટિપ્પણમાં પૃ૦ ૭૫૫). સમવાયાંગમાં પૃ. ૪૭૨ માં ૭૨ પ્રકારની કળાઓનાં નામો આવે છે. આ અંગે નીચે ટિપ્પણી (ફૂટનોટ)માં તથા પાછળનાં ટિપ્પણમાં અમે ઘણા વિસ્તારથી વિચારણા-તુલના આદિ કર્યો છે જિજ્ઞાસુઓએ ત્યાં જોઈ લેવું. - સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગ બંને મહાન આકરગ્રંથો છે. સમયની, સ્થાનની, સામગ્રીની અને દૃષ્ટિની મર્યાદામાં રહીને ટિપણે વગેરેમાં અમે કેટલીક વિચારણા કરી છે. છતાં ઘણું લખવાનું રહી પણ ગયું છે. ખરેખર તો વિદ્વાન વાચકો અધ્યયન-અધ્યાપન-મનન દ્વારા આ દિશામાં ઘણું ઘણું પ્રયત્ન કરીને સફળતા મેળવે એ જ અમારી શુભેચ્છા છે. અમારો સૌથી અધિક પ્રયત્ન શુદ્ધ પાઠો નક્કી કરવા માટે અને પાઠભેદો આપવા માટે જ રહ્યો છે. સ્થાનાંગ-સમવાયાંગની વાચનાઓ સ્થાનાંગની ટીકાના અંતમાં જણાવ્યા પ્રમાણે સ્થાનાંગની વિવિધ વાચનાઓ હતી અને તેને આધારે જે જે પાઠભેદ યોગ્ય લાગ્યો તે તે પાઠાન્તરનો ઉલ્લેખ પણ ટીકાકારે અનેક અનેક સ્થળે કર્યો છે. આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિવિરચિત ટીકા જોતાં એમ લાગે છે કે એમની સામે જે વાચનાઓ હતી તેમાં કોઈ કોઈ પાઠ હતો જ નહિ, પરંતુ આવશ્યક્તા જોઈને તેમણે એ પાઠની ત્યાં ત્યાં સંભાવના સ્વીકારીને તે તે પાઠની વ્યાખ્યા આપી છે. પરંતુ અત્યારે મળતી બધી જ અથવા મોટા ભાગની હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં એ પાઠ મળે છે. એટલે એમ લાગે છે કે ટીકાને આધારે તે તે પાઠની પૂર્તિ કરીને અત્યારે મળતા હસ્તલિખિત આદર્શો લખવામાં આવ્યા હોય. જેમકે પૃ૦ ૪૦૯ ૫૦ ૧૫ તથા ટિ૮માં નયન શબ્દ વિષે જુઓ. તથા પૃ. ૪૩૪ ૫૦ ૧૯ તથા ટિ. ૧૦ માં gવું માતા વિષે જુઓ. સમવાયાંગમાં લઘુવાચના તથા બૃહદાચના એમ બે વાચનાઓ હતી આ વાત સ્પષ્ટપણે સમવાયાંગ ટીકામાં આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિમહારાજે જણાવી છે. અને પોતે મુખ્યતયા બૃહદ્વાચનાને અનુસર્યા છે. કોઈક સ્થળે તેમણે બે વાચનાનું મિશ્રણ કરીને પણ પાઠ આપેલો છે. અત્યારે અલગ અલગ વાચનાઓવાળા હસ્તલિખિત આદર્શો મળતા નથી, ટીકાકારે સ્વીકારેલા પાઠોવાળા આદર્શો જ પ્રાયઃ મળે છે. છતાં અત્યારે મળતા વિવિધ નિર્દેશો ઉપરથી પ્રાચીન યુગમાં આવા સ્વતંત્ર વાચનાવાળા આદર્શો હતા, એ નક્કી થાય છે. આચારાંગની પ્રસ્તાવનામાં (પૃ. ૩૨-૩૫) આ વાત અમે વિસ્તારથી જણાવી છે. તત્વાર્થસૂત્ર ઉપર આ૦ શ્રી સિદ્ધસેનગણિવિરચિત ૧. આને લગતા સમવાયાંગટીકામાં રહેલા અનેક ઉલ્લેખ, મોતીલાલ બનારસીદાસ (દિ૯હી ૭) તરફથી અલ્પ સમયમાં પ્રકાશિત થનારા સટીક સ્થાનાંગ-સમવાયાંગ સૂત્રના બીજા પરિશિષ્ટમાં (પૃ. ૧૩પ થી ૧૪૦) અમે આપેલા છે. ૨. તમેવ ૨ વાવનાં ગૃહારવાર્ ચાલ્યાસ્થાન –પૃ. ૨ 3. इदं च व्याख्यानं वाचनाद्वयानुसारेण कृतम्, प्रत्येकवाचनयोरेवंविधसूत्राभावादिति-पृ० १६ ૪. “પ્રાયઃ” શબ્દ અમે એટલા માટે વાપર્યો છે કે વર્તમાનકાળમાં મળતી પ્રતિઓમાં એવાં પણ કોઈક કોઈક સ્થળો છે કે જેમાં ટીકાકારને મળ્યા ન હોય એવા પાઠો પણ સચવાયેલા છે. ઉદાહરણર્થ જુઓ પૃ. ૪૪૫ ૫૦ ૯ ઉપરનું ટિપ્પણ. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૨૮ પ્રસ્તાવના ટીકાની અતિપ્રાચીન પ્રતિ હમણાં અમારા જોવામાં આવી છે. તેમાં ૨૮ મી સંબંધકારિકાની ટીકામાં આચારાંગસૂત્રના પાંચમા અધ્યયનના છઠ્ઠા ઉદ્દેશકમાંથી નીચે પ્રમાણે પાઠ ઉષ્કૃત કરેલો છે~~ प्रोक्तं हि भगवद्भिः–“उट्ठिएस वा अणुट्ठिएसु वा सुस्सूसमाणेसु पवेअए अजवयं” इत्यादि यावत् ઃઃ વ્રુષ્ણમાળાનું નહા સે ટ્રીને અસંરીને વં સરળ મર્ચે મહામુળી” (સ્૦ ૧૯૬-૧૯૭, પૃ૦ ૬૭-૬૮). અહીં અત્યારે મળતા આચારાંગમાં પાઠ થોડો જુદો પડે છે. વુન્શનાળાŌ પાર્ડ પણ આચારાંગચૂર્ણિસંમત વાચનામાં હતો, પણ વર્તમાનમાં પ્રચલિત શીલાંકાચાર્યસમ્મત વાચનામાં મળતો નથી, જુઓ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય તરફથી પ્રકાશિત આચારાંગસૂત્ર, પૃ૦ ૬૮ ટિ૦ ૬. ભાષા—સ્થાનાંગ—સમવાયાંગસૂત્રની ભાષા અર્ધમાગધી છે. આ ભાષા આર્ષ હોવાથી ચાલુ પ્રાકૃત ભાષા કરતાં જરાક જુદી પડે છે. સ્થાનાંગ—સમવાયાંગના પ્રાચીન તાડપત્ર ઉપર હસ્તલિખિત આદર્શોમાં ત——— આદિ વ્યંજનપ્રધાન પ્રયોગોવાળા પાઠો બહુ જ મોટા પ્રમાણમાં જોવામાં આવે છે, તે પછી કાગળ ઉપર લખેલા કેટલાક આદર્શોમાં સંસ્કાર કરીને તેના સ્થાને કેટલાક સ્થળે હૈં કે સ્વર આપેલા હોય છે. આવા સ્થળે કેવા પાઠો લેવા એ માટે પૂ॰ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે વિચારી રાખેલા નિયમોને લગભગ અમે અનુસર્યાં છીએ, એ નિયમાવલિ કોઈક અવસરે પ્રકાશિત કરવા અમારી ભાવના છે. આ વિષે થોડો ઉલ્લેખ નંદિસૂત્રના સંપાાયમાં (પૃ૦ ૯-૧૦) તથા નંદિસૂત્રની પ્રસ્તાવનામાં (પૃ૦ ૧૪) પૂ॰ મુ॰ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે કર્યો પણ છે. પરંતુ સંસ્કૃત ટીકાકારોની સામે ત આદિ વ્યંજનપ્રધાન શ્રુતિવાળા સૂત્ર પાઠોને બદલે = શ્રુતિ કે સ્વરશ્રુતિવાળા પાડોવાળી સૂત્રોની વાચના હતી અથવા તો ટીકાકારોએ જ સુગમતા લાવવા માટે સંસ્કાર કરીને ય શ્રુતિ કે સ્વરશ્રુતિવાળા પાઠો પ્રતીક તરીકે લીધા હોય. ખરેખર જે હોય તે ખરું. છતાં અમારો અનુભવ છે કે ટીકાઓના પ્રાચીન આદર્શોમાં પ્રતીકરૂપે લીધેલા સૂત્રપાઠોમાં ત શ્રુતિવાળા ધણા પાઠો આજે પણ જોવા મળે છે. એટલે તે શ્રુતિવાળા પાઠો ધણા પ્રાચીન છે એમ અમને જરૂર લાગે છે. એટલે પ્રાચીન તાડપત્રીય પ્રતિઓને અનુસરીને તે શ્રુતિવાળા ધણા પાઠો અમે સ્વીકાર્યા છે. સ્થાનાંગ-સમવાયાંગ જૈન શાસનનો ખજાનો છે— સ્થાનાંગ અને સમવાયાંગ વિવિધવિષયક અનેક અનેક અદ્ભુત સૂત્રોનો ભંડાર છે. જીવન કેવું વિવિધ પ્રકારનું હોય છે અને આપણે કેવું જીવન જીવવું જોઈ એ એ માટે અનેક અનેક રીતે માર્ગદર્શક બનનારાં અનેક સૂત્રો સ્થાનાંગ—સમવાયાંગમાં જોવા મળશે. 2. આ ટીકા શ્રેષ્ઠિ દેવચંદ્ર લાલભાઈ જૈન પુસ્તકોારે ગ્રંથાંક ૬૭ તથા ૭૬ રૂપે, પ્રકાશિત થયેલી છે. તે ઉપરાંત અમદાવાદના શેડ મનસુખભાઈ ભગુભાઈ તથા કલકત્તાની Royal Asiatic Society of Bengal તરફથી પણ ઘણાં ઘણાં વર્ષો પૂર્વે પ્રકાશિત થયેલી છે. આમાં જ્યાં અત્યંત અશુદ્ધ પાઠો છપાયેલા છે ત્યાં અમારા જેવામાં આવેલી આ અતિપ્રાચીન પ્રતિમાં હજારો શુદ્ધ પાડો છે. ઉદાહરણાર્થે પાંચમી સંબંધકારિકાની ટીકામાં દાનુશ્રવિષ્ણુ મજી દ્રુતિરાયરૂશનાત્ પાડે છપાયેલો છે ત્યાં અમારી પ્રતિમાં સટ્ટાનુાવિશ્વર્યેષુ અશુદ્ધચન્તાતિશયવીનાર્ પાઠ લખેલો છે. સાંખ્યકારિકામાં આવતા દવવાનુંઅવિશ્વ: સ વિશુદ્ધિક્ષયાતિવાદ્યુતઃ ॥ ૨ ॥ પાઠને અનુસરતો આ પાઠ છે, એ વાત સાંખ્યદર્શનથી પરિચિત કોઈ પણ માણસ સમજી શકે તેવી છે. અમને જણાવતાં અત્યંત આનંદ થાય છે કે આવા આવા હુન્નરો આશ્ચયૅકારક શુદ્ધ પાડો અમે ર્જાયેલી પ્રતિમાં છે. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના ઉદાહરણ તરીકે સ્થાનાંગના ત્રીજા ત્રિસ્થાન અધ્યયનમાં (સુત્ર ૧૪૩ પૃ૦ ૫૪) માતાપિતા, ભર્તા (અણીના સમયે સહાય કરનાર) તથા ધર્માચાર્યના ઉપકારનો બદલો વાળવો અતિ અતિ દુષ્કર છે એ વિષયમાં જે વર્ણન છે તે ખરેખર રોમાંચ ખડાં કરે તેવું આશ્ચર્યજનક અને આનંદજનક છે. કૃતજ્ઞતા ગુણની ભગવાને ખરેખર ત્યાં પરાકાષ્ઠા બતાવી છે. ચોથા અધ્યયન ચતુઃસ્થાનમાં જે અનેક અનેક ચતુર્ભૂગીઓનું વર્ણન છે તે માનસશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ અજોડ છે. એમાં જગતના જીવોની વિવિધ મનોદશાઓનું ગંભીર સ્વરૂપે આખેઅ ચિત્ર જોવા મળે છે, જેમકે ચાર પ્રકારનાં વૃક્ષ હોય છે—— ૧. ઋતુનુ—બહારના દેખાવથી સરળ અને ફળ આપવામાં પણ સરળ (સુંદર). ૨. જીવ—દેખાવથી સરળ પણ ફળ આપવામાં વક્ર (બરાબર ફળ નહિ આપનારું). ૩. વજ્રનુ——દેખાવથી વક્ર પણ ફળ આપવામાં સરળ (સુંદર). ૪. ઘવ—દેખાવથી વક્ર અને ફળ આપવામાં પણ વક્ર. તેવી રીતે મનુષ્યો પણ ચાર પ્રકારના હોય છે. ૧. ઋણુ—શરીરની આકૃતિથી તથા ખોલવું ચાલવું આદિ વ્યવહારમાં સરળ અને અંદર હૃદયથી પણ નિષ્કપટ—નિખાલસ હોવાથી સરળ. ૨. ધ્રુવ—બહારથી સરળ લાગતા હોય પણ અંદરથી કપટી. ૩. વઋણુ--ક્રોઈ કારણસર બહારથી વક્ર લાગે પણ અંદરથી તદ્દન નિખાલસ–સરળ. ૪. વજ્ર---બહારથી અને અંદરથી બધી રીતે વક્ર. (સૂત્ર ૨૩૬, પૃ૦ ૯૩) ચાર પ્રકારના કોરક (ફળનિષ્પાદક મુકુલ–કળી) હોય છે. ૧ આ×પ્રલંબકોરક, ૨ તાલપ્રલંબકોરક, ૩ વલ્લીપ્રશંખકોરક, ૪ મેવિષાણુકોરક. ૨૯ તે પ્રમાણે મનુષ્યો પણ ચાર પ્રકારના હોય છે. ૧. આધ્રપ્રલઁખકોરકસમાન—આંબાના ફળની કળી જેવા કે જેમની સેવા કરવામાં આવે તો ઉચિત સમયે ઉચિત ફળ અવશ્ય આપે છે. ૨. તાલપ્રલંબકોરકસમાન-તાડના ફળની કળી જેવા કે જેમની સેવા કરવામાં આવે તો ઘણા લાંબા કાળે અને ઘણી મહેનતે પણ મોટો ઉપકાર કરે છે. ૩. વલ્લીપ્રલંબકોરકસમાન—કે જેમની સેવા કરવામાં આવે તો વેલડીની જેમ શીઘ્ર ફળને આપનારા હોય છે. ૪. મેષશૃંગકોરકસમાન—મેષશૃંગી વનસ્પતિની કળીઓ સુવર્ણ જેવા વર્ણવાળી જ હોય છે, તેનું ફળ કંઈ ખાવાના કામમાં આવતું નથી, તે પ્રમાણે ગમે તેટલી જેમની સેવા કરવામાં આવે તો પણ જે મીઠાં મીઠાં વચનો જ માત્ર ખોલે છે, ઉપકાર કશો કરતા જ નથી. (સૂત્ર ૨૪૨, પૃ૦ ૯૪). સૂત્ર ૨૪૩, પૃ૦ ૯૪ માં ચાર પ્રકારના ણોનું વૃક્ષને ખાનારા કીડાનું વર્ણન છે— ૧. ત્વષ્માદ—વૃક્ષની ત્વચા (છાલના ઉપર ઉપરના ભાગને ખાનારા) ૨. છલ્લીખાદ——વૃક્ષની છાલને (છાલના અંદરના ભાગને ખાનારા) ૩. કાøખાદ—વૃક્ષના કાષ્ઠને ખાનારા. ૪. સાર ખાદ—કાષ્ઠની અંદર રહેલા સારભાગને ખાનારા. આ પ્રમાણે ભિક્ષુઓ પણ ચાર પ્રકારના હોય છે— ૧. વક્પાદસમાન—અત્યંત સંતોષી હોવાને લીધે અન્ત-પ્રાન્ત આહારને લેનારા. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના ૨. છલ્લી ખાદસમાન-નિર્લેપ આહારને લેનારા. ૩. કાષ્ઠખાદસમાન–દૂધ-દહીં-ઘી આદિ વિગઈ રહિત આહાર લેનારા. ૪. સારખાદસમાન–દૂધ-દહીં-ઘી આદિ સર્વર સમ્પન્ન આહાર લેનારા. આ ચાર પ્રકારના ભિક્ષુઓ જે તપ કરતા હોય છે તે તપનું કર્મક્ષય કરવામાં સામર્થ્ય ઘણા તફાવતવાળું હોય છે. ૧. વખાદસમાન ભિક્ષનું તપ કર્મનો ક્ષય કરવા માટે સારખાદસમાન ઘુણ જેવું અત્યંત બળવાન હોય છે. ૨. સારબાદ સમાન ભિક્ષુનું તપ કર્મનો ક્ષય કરવા માટે ખાદસમાન ઘુણ જેવું અત્યંત અલ્પ સામર્થ્યવાળું હોય છે. ૩. છલ્લીખાદસમાન ભિક્ષુનું તપ કર્મનો ક્ષય કરવા માટે કાષ્ઠખાદ ઘણુ જેવા સામર્થવાળું હોય છે. ૪. કાઠખાદસમાન ભિક્ષુનું તપ કર્મ કરવા માટે છલ્લીખાદ ઘુણ જેવા સામર્થ્યવાળું હોય છે. આ સૂત્ર ખરેખર કેવા પ્રકારનો તપ કરવો જોઈએ એ વિષયમાં ઘણું પ્રકાશ પાડે છે. આવી આવી જુદા જુદા વિષયો ઉપર સેંકડો ચતુર્ભગીઓ આ અધ્યયનમાં છે. સ્થાનાંગ અને સમવાયાંગ બંને ચારે અનુયોગના વિવિધ પદાર્થોને તથા બીજી પણ અનેક વાતોને વર્ણવતો જૈનશાસનને મહાન અર્થકોશ–ખજાનો છે. કમ–સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગમાં પહેલાં અમુક પ્રકારનાં સૂત્રો, તે પછી અમુક પ્રકારનાં સૂત્રો આવો નિશ્ચિત ક્રમ ક્યાંયે અમારા જેવામાં આવ્યો નથી. પરંતુ સ્થાનાંગના દરેક અધ્યયનના અંતમાં એક પ્રકારનાં સૂત્રો નિશ્ચિતરૂપે જોવામાં આવે છે. દરેક અધ્યયનના છેલ્લાં સૂત્રો તથા સાતમા પરિશિષ્ટમાં કરેલી સ્થાનાંગની તુલના જેવાથી આ વાત સ્પષ્ટતયા ખ્યાલમાં આવશે. કેટલીક વિશિષ્ટ હકીકતો સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગમાં, પ્રસ્તુત સંખ્યા કે પ્રસંગ સાથે સંબંધ ન ધરાવતાં હોય એવાં પણ અનેક સૂત્રો છે. આ સમસ્યા ટીકાકાર આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિ મહારાજ સામે પણ હતી. તેમણે તેમની રીતે સમાધાન આપવા પ્રયત્ન પણ કરેલો છે.' સ્થાનાંગમાં (પૃ. ૨૦૭, સૂ૦ ૪૯૩) સુષમસુષમા અરમાં મનુષ્યોનું ત્રણ પલ્યોપમ આયુષ્ય હોય છે, છતાં આ વાતનો જસ્થાન અધ્યયનમાં સમાવેશ કરવા ત્રણ સંખ્યા માટે જીવ મતવિકારું આ રીતે શબ્દપ્રયોગ કરેલો છે. પૃ૦ ૨૯૫, સૂ૦ ૭૧૯ માં સો, હજાર, દશ હજાર તથા લાખ આ બધાનો સમાવેશ જુદી જુદી રીતે દશ શબ્દનો પ્રયોગ કરીને દશસ્થાનમાં કરેલો છે. १. "अनन्तरमादिविनिश्चय उक्त इति तत्कारणफलपरम्परां त्रिस्थानकानवतारिणीमपि प्रसङ्गतो મબ્રહ્મજ્ઞાન નિષચલાદ–તgત્યા”િ–પૃ૦ ૧૫૬ ! તથા જુઓ ત્રીજા અધ્યયનના બીજા ઉદ્દેશકની છેલ્લાં બે સૂત્રોની ટીકા પૃત્ર ૧૩૫, જુઓ આ ગ્રંથમાં પૃ૦ ૬૭ ટિ૦ ૧૩. સમવાયાંગમાં નવ લાખનું નિરૂપણ કર્યા પછી નવ હજારનું વર્ણન આવે છે. ત્યાં ટીકાકાર જણાવે छे है-इदं च सहस्रस्थानकमपि लक्षस्थानकाधिकारे यदधीतं तत् सहस्रशब्दसाधर्म्यात् વિચિત્રવાદ્ધ સૂત્રોચ્ચેdજોષાતિ–૫૦ ૧૦૬ Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના ૩૧ સ્થાનાંગ-સમવાયાંગસૂત્ર વાંચતાં કેટલાક પ્રશ્નો પણ ઉપસ્થિત થાય છે કે જેનું સમાધાન અમે શોધી રહ્યા છીએ. ઉદાહરણરૂપે, અષ્ટસ્થાનમાં સૂત્ર ૬૪૪ પૃ. ૨૬ર પં. ૮માં ઈદ્રોનાં પારિયાનિક વિમાનોનાં નામો આપેલાં છે ત્યાં આઠમાં વિમાનનું નામ વિમલ છે, દશસ્થાનમાં સૂત્ર ૭૬૭ પૃ. ૩૧૬ ૫૦ ૧૪માં પણ આ નામો આપેલાં છે, ત્યાં બધા હસ્તલિખિત આદર્શોમાં વિમ રે પાઠ છે, અમે એનો જ સ્વીકાર મૂળમાં કર્યો છે. એનો અર્થ એ છે કે આઠમા વિમાનનું નામ વિમલ, નવમાનું નામ વર તથા દશમાનું નામ સર્વતોભદ્ર છે. પરંતુ આગમોદય સમિતિથી પ્રકાશિત ગ્રંથમાં વિમવેરે સન્નતમ પાઠ છપાયેલો છે. અને તે પછીનાં તાંબર મૂર્તિપૂજક, સ્થાનકવાસી તથા તેરાપંથી સંપ્રદાયનાં બધાં જ પુસ્તકોમાં એ જ પાઠ સ્વીકારી લેવામાં આવ્યો છે. એનો અર્થ કરતી વખતે “નવમા વિમાનનું નામ વિમલવર અને દશમાં વિમાનનું નામ સર્વતોભદ્ર' એવો અર્થ કરવામાં આવે છે. દશસ્થાનમાં સૂત્ર ૭૬૯ ની ટીકામાં આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિમહારાજ આઠમાં વિમાનનું ગળોમ એવું નામ જણાવે છે અને અષ્ટસ્થાનમાં સત્ર ૬૪૪માં મૂળમાં જ આઠમાં વિમાનનું વિતરું નામ જણાવેલું છે. આ રીતે પરસ્પર વિસંવાદ જોવામાં આવે છે, પૃ. ૩૧૬ ટિ. ૧૫માં આ વિષે અમે થોડી વિચારણા કરેલી છે. નવસ્થાનમાં સૂ૦ ૬૯૩ પૃ. ૨૦૮ ૫૦ ૮થી શ્રેણિક મહારાજાના આગામિ મહા૫ઘ તીર્થંકરભવનું વર્ણન શરૂ થાય છે, પૃ૦ ૨૮૨ ૫૦ ૫ સુધીનું આ વર્ણન ભગવતીસૂત્રમાં પંદરમા શતકમાં આવતા ગોશાળાના આગામિભવના વર્ણન સાથે લગભગ અક્ષરશઃ મળતું આવે છે. આ બે વચ્ચે નામસ્થાન આદિની આટલી બધી અક્ષરશઃ સમાનતા કેમ છે એ આશ્ચર્યજનક છે. કેટલાક અસ્પષ્ટ અથવા મત-મતાંતરવાળા પાઠો પણ સ્થાનાંગ–સમવાયાંગમાં મળે છે. જેમકે સ્થાનાંગના સાતમા અધ્યયનમાં સૂત્ર ૫૭૬ (પૃ૨૩૬)માં સારવારૂવાળ સર જેવા સર દેવાતા પન્ના | જોયતુસિયા સેવા સત્ત જેવા સર સેવા પન્ના પાઠ છે. નવમા અધ્યયનમાં સૂત્ર ૬૮૪ (પૃ. ૨૭૪)માં સગાવાદા નવ જેવા નવ લેવાતા વન્નત્તા | gઉં સમિાડ્યા વિ, વુિં વિટ્ટ વિા આવો પાઠ છે. જ્યારે સમવાયાંગમાં ૭૭ સ્થાનકમાં (પૃ. ૪૭૫) તોયતુલિયા જેવા સત્તત્તરિ દેવતા પરિવારે guyત્તા આવો પાઠ છે. આના ઉપર આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિમહારાજે ટીકામાં (પૃ. ૮૫) આ રીતે જણાવ્યું છે–દતોત્યાદ્ધિા ક્ષેત્રોવચારોવર્તિનીષ્ણાહુ કૃwાનિૌ सारस्वतादयो लोकान्तिकाभिधाना देवनिकाया भवन्ति । तत्र गर्दतोयानां तुषितानां च देवानामुभयરિવર્સરથાનેન સસસસર્વેિવલજ્ઞાન પરિવાર જીત નીતિ પરંતુ ભગવતીસૂત્રમાં છઠ્ઠા શતકના પાંચમા ઉદેશમાં આ પાઠ આ રીતે મળે છે–સારસ્સયાચાળે દેવાળે તિ સેવા ઋતિ દેવતા पण्णता ? गोयमा। सत्त देवा सच देवसया परिवारो पण्णत्तो। वहीवरुणाणं देवाणं चउद्दस देवा चउद्दस देवसहस्सा परिवारो पण्णत्तो। गद्दतोयतुसियाणं देवाणं सत्त देवा सत्त देवसहस्सा परिवारो पण्णत्तो । अक्सेसाणं नव देवा नव देवसया परिवारो पण्णत्तो। ૧. જંબૂદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિના પાંચમા વક્ષસ્કારમાં તથા આવશ્યકચૂણિ (પૃ. ૧૪૬)માં પણ આઠમા વિમાનનું મોરમ નામ જણાવેલું છે. ૨. કેટલેક સ્થળે ટીકામાં “આ મતાંતર છે”, “અમે જાણતા નથી” વગેરે જાતજાતની સ્પષ્ટતા પણું કરેલી છે. ૩. અહીં ભગવતીસૂત્રની જા ૧ પ્રતિમાં કોઈ પણ સ્થળે પરિવારો પાઠ નથી, એટલે ત્યાં વિચા quiા..વસતા gownતા...સત્ત જેવા ઘણા એવો જ સ્થાનાંગ જેવો પાઠ છે. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના पढमजुगलम्मि सत्त उ सयाणि बीयम्मि चोद्दस सहस्सा । तइए सत्त सहस्सा नव व सयाणि सेसेसु ॥ આના ઉપર આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિમહારાજે આ રીતે વ્યાખ્યા કરી છે–સારસંચદિવાનमित्यादि, इह सारस्वतादित्ययोः समुदितयोः सप्त देवाः सप्त देवशतानि च परिवार इत्यक्षरानुसारेणावसीयते, एवमुत्तरत्रापि। શ્વેતાંબર ગ્રંથોમાં આ અંગે વિશેષ વર્ણન ભાગ્યે જ જોવા મળે છે. દિગબર યતિવૃષભાચાર્યવિરચિત તિલોયપણુત્તિ નામના ગ્રંથમાં આઠમાં અધિકારમાં આ વિષે વિસ્તારથી વર્ણન છે. પણ તેમાં આ વાત આ રીતે જણાવી છે – सारस्सदआइच्चा पत्तेकं होंति सत्त सया ७०० ॥ ६२४ ।। वही अरुणा देवा सत्त सहस्साणि सत्त पत्तेकं ७००७ । णवजुलणवसहस्सा तुसिदसुरा गद्दतोया वि ९००९ ॥ ६२५॥ अव्वाबाहारिट्ठा एक्करससहस्स एक्करसजुत्ता ११०११ । लोयविभायाइरिया सुराण लोअंतिआण वक्खाणं । अण्णसरूवं चेति तं पि एण्हि परूवेमो ॥६३५ ॥ पत्तेकं सारस्सदआइच्चा तुसिदगद्दतोया य । सत्तुत्तरसत्तसया सेसा पुन्वोदिदपमाणा ।। ६३९ ॥ આ વાત હિંદૂર ઋષિ વિરચિત કવિભાગ નામના દિગંબર ગ્રંથમાં દશમા વિભાગમાં આ રીતે વર્ણવી છે शतानि सप्त सप्तापि देवाः सारस्वता मताः। तुषिता गर्दतोयाश्च आदित्याश्च तथोदिताः ७०७ ॥ ३१९॥ नवाग्राणि शतानि स्युर्नवाप्यामेयनामकाः। अव्याबाधास्तथारिष्टा आग्नेयसमसंख्यकाः ९०९ ॥ ३२०॥ આ ગાથાઓ પછી તિલોયપત્તિની ઉપર વર્ણવેલી ગાથાઓ પણ ઘણા વિસ્તારથી લોકવિભાગમાં ઉદ્દત કરેલી છે. તિલોયપણુત્તિ, લોકવિભાગ, તત્વાર્થરાજવાર્તિક આદિ ગ્રંથોમાં બધા લોકાંતિક દેવોની સર્વ મળીને સંપૂર્ણ સંખ્યા ૪,૦૭,૮૦૬ જણાવેલી છે, પણ સમવાયાંગમાં વર્ણવેલી ગર્દતોય તથા તુષિતના પરિવારની ૭૭,૦૦૦ ની સંખ્યાનો ઉલ્લેખ અમે સમવાયાંગમાં જ જોયો છે. પરિશિષ્ટો– બીજા આગમોમાં જે વિશિષ્ટ શબ્દસૂચિ વગેરે પરિશિષ્ટ આપવામાં આવે છે તે આમાં પણ છે. ઉપરાંત બીજાં પણ કેટલાંક પરિશિષ્ટ છે. સ્થાનાંગ-સમવાયાંગમાં વિષયની દશ સ્થાન સુધી સમાનતા હોવાને લીધે કેટલાંયે સૂત્રો શબ્દથી અથવા અર્થથી સ્થાનાંગ-સમવાયાંગમાં પરસ્પર સમાન છે. આવાં સમાન સૂત્રોની ત્રજ પરિશિષ્ટમાં તુલના જણાવેલી છે. પરસ્પર કેવી નિકટની સમાનતા છે ૧. “ત ચતુર્વિવાતિવનિતા : સમુદ્રતા ત્યારે રાતસલ્લા (છપાયેલા તત્વાર્થરાજ વાર્તિકમાં ત્વરિત્રહ્ત્રાળ આવો ખોટો પાઠ છપાયેલો છે) મદસપ્તતિય સતાને gઉત્તરાણિ” તવાર્થરાગવાર્તિવા ૪૨૫, પૃ. ૨૪૪૫ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના તેનો ખ્યાલ આ પરિશિષ્ટથી આવશે. આંકડાઓ છાપવામાં જે કંઈ અશુદ્ધિ પૃ૦ ૫૮૯માં આવી ગઈ છે તે શુદ્ધિપત્રકમાં જઈને સુધારી લેવા વિનંતિ છે. સંશોધક વિદ્વાનોના લખાણમાં ઘણીવાર એ વાત ચર્ચેલી હોય છે કે સ્થાનાંગનાં કેટલાંક સૂત્રોની બૌદ્ધ ગ્રંથ અંગુત્તરનિકાય (એકોત્તરનિકાય) સાથે ઘણી સમાનતા છે. પરંતુ કેવી સમાનતા છે તેનો તો ખ્યાલ અંગુત્તરનિકાય જેવાથી જ આવી શકે. એટલે ક્યાં ક્યાં સૂત્રોની અંગુત્તરનિકાય, પુગ્ગલપમ્બત્તિ આદિ બૌદ્ધ ગ્રંથો સાથે કેવી કેવી સમાનતા છે તેનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ અભ્યાસીઓને આવી શકે તે માટે તે તે બૌદ્ધ પાલિગ્રંથોના વિસ્તારથી પાઠો અમે “બૌદ્ધપાલિત્રિપિટકતુલા એ નામના ચોથા પરિશિષ્ટમાં આપેલા છે. આ ઘણું મહત્વનું પરિશિષ્ટ છે. આ બૌદ્ધગ્રંથો સામાન્ય ગ્રંથભંડારોમાં જોવા પણ મળે નહિ. સામાન્ય અભ્યાસીઓને પાલિ ભાષાનો પરિચય પણ હોય નહિ. એટલે બધાયે આ વાત સહેલાઈથી જાણી શકે એટલા માટે આ ચોથું પરિશિષ્ટ ખાસ આપેલું છે. આ જ બૌદ્ધ આગમ ગ્રંથ સંસ્કૃતમાં gોત્તરનિવાયના નામથી ઓળખાય છે. જર્મનીથી આ ગ્રંથ પ્રકાશિત થવાનો છે, પણ અત્યારે પ્રેસમાં છે. એટલે એ ગ્રંથની તુલના અમે આપી શક્યા નથી. જ્યારે થોડા સમયમાં પ્રકાશિત થાય ત્યારે તેની સાથે પણ અભ્યાસીઓએ તુલના કરી લેવી. આ પાલિત્રિપિટકના પાઠોની સાથે તુલના તે તે સૂત્રોના અને વિશાળરૂપે સમજવામાં ઘણું ઉપયોગી છે. જેમકે સ્થાનાંગમાં સૂત્ર ૩૨૮ માં પૃ. ૧૪૬ ૫૦ ૧૨, ૧૫, ૧૬, ૧૮, ૨૦ નયસંઘને પાઠ આવે છે. પાક્ષિત્રિપિટકમાં અંગત્તરનિકાયમાં આ પ્રસંગમાં નવસMaો પાઠ જોવામાં આવે છે. જુઓ ચોથું પરિશિષ્ટ પૃ. ૬૨૦. આ ખાસ ધ્યાન ખેંચનારી વાત છે. હસ્તલિખિતમાં સમાનતાને લીધે ઘ ા પ લ વ આ અક્ષરોમાં પરસ્પર ઘણીવાર વ્યત્યાસ થઈ જઈને વિચિત્ર પાઠો બની જાય છે. સ્થાનાંગ-સમવાયાંગનાં કેટલાંક સત્રોની પરસ્પર સમાનતા છે, તેમ બીજા પણ અનેક અનેક સૂત્રોની આગમ આદિ અત્યંત પ્રાચીન શ્વેતાંબર-દિગંબર ગ્રંથો સાથે પણ શબ્દથી અથવા અર્થથી સમાનતા છે. આ માટે ખૂબ ખૂબ પરિશીલન કરીને સાતમું પરિશિષ્ટ અમે તૈયાર કર્યું છે. એ જેવાથી સ્થાનાંગ-સમવાયાંગની પરસ્પર સમાનતા, સ્થાનાંગ-સમવાયાંગ કેવા સંગ્રહાત્મક આકર ગ્રંથો છે, તેમ જ સ્થાનાંગ-સમવાયાંગના પદાર્થો ગ્રંથાંતરોમાં કેવા વ્યાપક રીતે ફેલાયેલા છે તેનો કંઈક ખ્યાલ અભ્યાસીઓને જરૂર આવશે. આ વિષય ઘણું વ્યાપક છે. આ ગ્રંથનું કદ અત્યંત વધી ન જાય એટલા માટે સૂત્રપાઠો ન આપતાં, માત્ર સ્થળનિર્દેશ જ અમે આ પરિશિષ્ટમાં કર્યો છે. આ પરિશિષ્ટ અ૫સમયમાં તૈયાર થયું છે, એટલે ઘણે સ્થળે તુલના કરવાની રહી પણ ગઈ હશે. અભ્યાસીઓ આ દિશામાં આગળ વધીને ન્યૂનતાને પૂર્ણ કરે એ અભ્યર્થના છે. આ પરિશિષ્ટના બીજા હિસ્સામાં (પૃ. ૭૭૨-૭૪૯) સમવાયાહૂત્રાળ તુ જે આપી છે તેમાં સ્થાનકવાસી મુનિશ્રી કન્વેયાલાલજી “કમલ”ના સમવાયારૂના બીજા પરિશિષ્ટ સનવાવાસમન્વયનો પણ ઘણું ઉપયોગ અમે કર્યો છે. સ્થાનાંગ તથા સમવાયાંગમાં એવી કેટલીયે ગાથાઓ મળે છે કે જે આવશ્યક નિર્યુકિત, પ્રજ્ઞાપનાસૂત્ર આદિ બીજા ગ્રંથોમાં પણ અક્ષરશઃ અથવા અલ્પ ભેદથી મળે છે. સ્થાનાંગ-સમવાયાંગમાંથી લઈને બીજે એનો સંગ્રહ કરવામાં આવ્યો છે કે બીજેથી લઈને અહીં કોઈક કાળે પ્રક્ષેપ કરવામાં આવ્યો છે એ અમે કંઈ જ કહી શકવા સમર્થ નથી. બીજા આગમો સાથે પરસ્પરસમાનતા ધરાવતાં હોય એવાં અનેક સૂત્રો પણ સ્થાનાંગ-સમવાયાંગમાં મળે છે. સાતમું પરિશિષ્ટ જેવાથી આ વાતને ખ્યાલ આવી શકશે. સાતમા પરિશિષ્ટમાં તુલના કરતી વખતે શ્રી હર્ષ પુપામૃત જૈન ગ્રંથમાલા (લાખાબાવળ, સૌરાષ્ટ્ર)માં પ્રકાશિત થયેલા આગમસુધાસિંધુના વિવિધ વિભાગોનો સૂત્રાંકો વગેરે Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના આપવામાં ખાસ કરીને ઉપયોગ કર્યો છે. જે કેટલીક વિશિષ્ટ વાતો જણાવવા જેવી લાગી તે આઠમા પરિશિષ્ટમાં અમે ટિપ્પણોમાં જણાવી છે. ૩૪ શુદ્ધિપત્રક ગ્રંથ છપાતો હોય ત્યારે પ્રૂફો જોવામાં અમે ખૂબ જ કાળજી રાખીએ છીએ. છતાં, દષ્ટિદોષથી અથવા અમારા અનવધાનથી ઘણીવાર અશુદ્ધ પાડી રહી જાય છે. કેટલીક વાર છપાતી વખતે ટાઇપો ઊડી જવાથી કે આધા –પાછા થઈ જવાથી પણ અશુદ્ધિઓ થઈ જાય છે. જેમકે પૃ૦ ૪૧૫ ૫૦ ૧૨ માં અત્યંતી પાઠ છપાયો છે, ખરેખર અહીં અ ંતતી પાડે બધી જ હસ્તલિખિત પ્રતિઓમાં છે. અનંતનાથ ભગવાનનું અનન્તનિત નામ છે. તે ઉપરથી અનંતતી રૂપ તશ્રુતિ પ્રમાણે થાય છે, સ્વરશ્રુતિ પ્રમાણે અ ંતર્દૂ રૂપ થાય છે. એટલે અનંતતી જ શુદ્ધ પાઠ હોવા છતાં મળતી એવો અશુદ્ધ પાઠ છપાઈ ગયો છે. આવી આવી અશુદ્ધિઓ અમને ખૂબ જ ખૂબ ખટકે છે. જે અશુદ્ધિઓ અમારા ધ્યાનમાં આવી તે માટે અમે શુદ્ધિપત્રક આપ્યું છે. શુદ્ધિપત્રકનો ઉપયોગ કરીને પાડો સુધારીને જ આ ગ્રંથ વાંચવા વિનંતિ છે. જે અશુદ્ધપાઠો અમારા ખ્યાલ બહાર રહી ગયા હોય તેને વાચકો સ્વયં સુધારી લે. અમને જણાવશે તો અમે પણ આભારી થઈશું. શુદ્ધિપત્રકપૂર્વે વૃદ્ધિપત્રક પણ અમે આપ્યું છે. જે મહત્ત્વના પાભેદો અમને પાછળથી જેસલમેર આદિની પ્રતિમાંથી મળ્યા છે તેનો પણ અમે આમાં સમાવેશ કરી લીધો છે. અને જે પાઠો અમને સાચા તથા સારા લાગ્યા છે તેના પાસે ની નિશાની મૂકી છે. સ્થાનાંગ—સમવાયાંગ મૂળમાત્રનું પ્રકાશન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંધની અનેક સંસ્થાઓ તરફથી થયેલું છે. તે ઉપરાંત સ્થાનકવાસી તથા તેરાપંથી સંધની પણ અનેક સંસ્થાઓ તરફથી પ્રકાશન થયેલું છે. ગુજરાતી તથા હિંદી ભાષામાં અનુવાદો પણ પ્રકાશિત થયેલા છે. સ્થાનાંગ ઉપર સૌથી પ્રાચીન વૃત્તિ નવાંગીત્તિકાર આ॰ શ્રી અભયદેવસૂરીશ્વરમહારાજે વિક્રમ સંવત્ ૧૧૨૦ માં રચેલી છે. આ વૃત્તિ રાય ધનપતસિંહ તરફથી ઈસ્વીસન ૧૮૮૦ માં કલકત્તાથી પ્રકાશિત થયેલી છે, તે પછી આગમોયસમિતિ તરફથી ઈસ્વીસન ૧૯૧૮ તથા ૧૯૨૦ માં બે ભાગમાં પ્રકાશિત થઈ છે. ઈસ્વીસન ૧૯૩૭ માં શેઠ માણેકલાલ ચુનીલાલ (અમદાવાદ) તરફથી પણ પ્રકાશિત થઈ છે. સ્થાનાંગ ઉપર વિક્રમ સંવત્ ૧૬૫૭માં નગષિગણીએ તથા વિક્રમ સંવત ૧૭૦૫માં સુમતિકલ્લોલ તથા હર્ષવર્ધને રચેલી સંસ્કૃત વૃત્તિઓના હસ્તલિખિત આદર્શો મળે છે. સમવાયાંગની સૌથી પ્રાચીન વ્રુત્તિ પણ આ॰ શ્રી અભયદેવસૂરિમહારાજે વિક્રમ સંવત્ ૧૧૨૦માં રચેલી છે. રાય ધનપતસિંહ (કલકત્તા) તરફથી આ વૃત્તિ ઈસ્વીસન ૧૮૮૦માં, આગમોય સમિતિ તરફથી ઇસ્વીસન ૧૯૧૮ માં, તથા પંડિત મફતલાલ ઝવેરચંદ (અમદાવાદ) તરફથી ઈરવીસન ૧૯૩૮માં પ્રકાશિત થયેલી છે. વિક્રમ સંવત ૧૯૯૫માં ભાવનગરથી જૈન ધર્મપ્રસારક સભા તરફથી આનું ગુજરાતી ભાષાંતર પણ પ્રકાશિત થયું છે. સ્થાનાંગસૂત્ર ઉપરની ૫૦ શ્રી મિત્રાનંદવિજયજી મહારાજ સંપાદિત નર્લિંગણિ વિરચિત દીપિકાવૃત્તિનો પ્રથમ ભાગ દેવચંદ લાલભાઈ પુસ્તકોદ્દાર ફ્રેંડ સુરતથી પ્રકાશિત થયેલો છે. અશ્પસમયમાં મોતીલાલ બનારસીદાસ (દિલ્હી ૭) તરફથી એક જ વૉલ્યુમમાં સટીક સ્થાનાંગ– સમવાયાંગ અનેક મહત્ત્વના પરિશિષ્ટો તથા શુદ્ધિપત્રક સાથે પ્રકાશિત થવાનાં છે. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના સંશોધનમાં આધારભૂત હસ્તલિખિત આદશોનો પરિચય– શ્રી સ્થાનાંગસૂત્રના સંશોધનમાં જે હસ્તલિખિત આદર્શોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે તે નીચે મુજબ છે – તાડપત્ર ઉપર લખેલી ત્રણ પ્રતિઓ– To–પાટણના સંઘવી પાડાના ભંડારની આ પ્રતિ છે. અત્યારે આ આખો સંધવી પાડાનો અત્યંત મહત્વનો તાલપત્રીય મહાન ભંડાર દેવગુરુકૃપાએ અમારી સૂચનાથી સ્વ. સેવંતિલાલ છોટાલાલ પટવાનાં ધર્મપત્ની (સ્વ) શારદાબેન તથા તેમના સુપુત્રી નરેન્દ્રકુમાર, બિપિનકુમાર તથા દીપકકુમારે પાટણના શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજ્ઞાનમંદિરને અર્પણ કરી દીધો હોવાથી ત્યાં છે. આ પ્રતિનો કેટલૉગ નંબર ૩૧/૨ છે. પત્ર ૩૬૮ થી ૪૬૮ છે. તેની લંબાઈ પહોળાઈ ૩૧૪૧III ઇચ છે. આ પ્રતિ સંપૂર્ણ છે. આનો અમે સંપૂર્ણ ઉપયોગ કર્યો છે. પ્રતિના અંતમાં જે ઉલ્લેખ આવે છે તે અમે પૃ૦ ૩૨૨ ટિ માં જણાવ્યો છે. જે–ખરતરગચ્છીય આચાર્યશ્રી જિનભદ્રસૂરિસંસ્થાપિત તાડપત્રીય ગ્રંથભંડાર કે જે જેસલમેરના કિલ્લામાં રહેલા જિનાલયમાં છે તેની આ પ્રતિ છે. New Catalogue of Sanskrit and Prakrit Manuscripts JESALMER COLLECTION BUSHCUTTER BEHEપતાનાં સંત-પ્રાકૃતમાઘાનિદ્ધનાં પ્રખ્યામાં નૂતના સૂવી કે જે સ્વ. આગમપ્રભાકર પૂજ્યપાદ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજે તૈયાર કરી છે તેના આધારે આ ક્રમાંક ૭ છે. પત્રસંખ્યા ૧-૮૭ છે. વિક્રમ સંવત ૧૪૮૬ માં લખેલી આ પ્રતિ છે. તેની લંબાઈ પહોળાઈ ૩૨ ૪૨ ઇંચ છે. આમાં રહેલાં પાઠાંતરો પૂ. મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજની સૂચનાથી એક મુદ્રિત પ્રતિમાં કોઈક લેખકે નોંધેલાં છે. તેનો જ આ ગ્રંથના મુદ્રણ સમયે સંશોધન–સંપાદનમાં અમે ઉપયોગ કર્યો છે. લેખકના પ્રમાદથી કોઈક પાઠભેદ નોંધવાના રહી ગયા હોય તો તેની અમને ખબર નથી. તે શ્રુતિ ચ શ્રુતિ જેવા પાઠભેદોને બાદ કરતાં, મહત્વના પાઠભેદ પ્રાયઃ નોંધવાના રહી ગયા નહિ હોય, એમ અમારું માનવું છે. મૂળ સ્થાનાંગસૂત્રના ફોટાઓ હજુ હમણાં જ અમારા હાથમાં આવ્યા છે. આ પ્રતિના અંતમાં જે ઉલ્લેખ છે તે પૃ. ૩૨૨ ટિ. ૨ માં અમે જણાવ્યો છે. આ મૂળ સૂત્રનાં પત્ર ૧-૮૭ પૂર્ણ થયા પછી આ શ્રી અભયદેવસૂરિવિરચિત સ્થાનાંગસૂત્રવૃત્તિ પત્ર ૧૩૪૯માં છે. એના અંતમાં લેખન સંવત ૧૪૮૬ વગેરેનો જે ઉલેખ આવે છે તે નીચે મુજબ છે : संवत् १४८६ वर्षे माघवदिपञ्चम्यां सोमे अद्येह श्री स्तम्भतीर्थे अविचलत्रिकालज्ञाशापालनपटुतरे विजयिनि खरतरगच्छे श्री जिनराजसूरिपट्टे लब्धिलीलानिलयकृतपापपूरप्रलयचारुचरित्रचन्दनतरुमलयश्रीमद्गच्छेशभट्टारक श्री जिनभद्रसूरीश्वराणामुपदेशेन प. गूजरसुतेन रेषाप्राप्तसुश्रावकपरीक्षधरणाकेन पुत्रसाइयास हितेन भी सिद्धान्तकोशे स्थानागसूत्रवृत्तिपुस्तकं लिखापितम्। વાવ–પાટણના શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જૈનજ્ઞાનમંદિરમાં રહેલા તપગચ્છભંડારની આ પ્રતિ છે. ત્યાંના સૂચિપત્ર પ્રમાણે ડાબડા નંબર ૭૩, પોથી ને. ૮૬ માં આ પ્રતિ છે. પ્રતિની લંબાઈ પહોળાઈ ૧૪૪૨ ઈંચ છે. અપૂર્ણ છે. ૧૩થી ૧૯૫ પત્ર સુધી મળે છે. તેમાં વચમાં કેટલાંક પત્ર ખૂટે છે, કેટલાંક પત્ર ખંડિત છે, ૧૩મા પત્ર પૂર્વેના થોડા થોડા ટુકડાઓ છે. ૧૯૫ પત્ર પછીનાં પત્રો નથી. પૃ. ૩૧૮ સૂત્ર ૭૭૬ ના મારે પદ સુધી જ આ પ્રતિ મળે છે. અક્ષરો ઘણા સારા છે. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના બીજી ને આદિ પ્રતિઓમાં જ્યાં ત આદિ વ્યંજન શ્રુતિ છે ત્યાં આ પ્રતિમાં સંસ્કાર કરીને જ શ્રુતિ અથવા સ્વરકૃતિ વ્યાપક રૂપે આપવામાં આવી છે. છતાં પણ એવા કેટલાયે સૂત્રો છે કે જેમાં ત કૃતિ રહી ગઈ છે. જેમકે સૂ૦ ૧૫ર માં તતો વંસ (પૃ. ૫૮ ૫૦ ૧૨), તતો યમપુરા (પૃ. ૫૮ ૫૦ ૧૫), તતો મિનારયં (પૃ. ૫૮ ૫૦ ૧૭), સૂત્ર ૧૫૬ માં તતો ટોણ (પૃ. ૬૦ ૫૦ ૭), સૂત્ર ૧૫૭માં તતો સમુદ્દા (પૃ. ૬૦ ૫૦ ૫), સૂત્ર ૧૫૮ માં તતો ટોણ (પૃ. ૬૦ ૫૦ ૭), તતો ટોણ (પૃ. ૬૦ ૫૦ ૧૦), સૂત્ર ૧૯૯માં તતો ગઝમ.. (પૃ. ૭૯ ૨૦ ૨૧, પૃ. ૮૦ ૫૦ ૧). અહીં તો કે તો આવા સંસ્કાર કરેલા પાઠને સ્થાને તતો આવો ત શ્રુતિવાળો પ્રાચીન પાઠ સચવાઈ રહ્યો છે. આવા બીજા પણ અનેક સ્થાનો છે પ્રતિમાં છે કે જ્યાં ત આદિ વ્યંજનપ્રધાન પ્રયોગોવાળા સૂત્રપાઠો સચવાઈ રહ્યા છે. કાગળ ઉપર લખેલી પ્રતિઓ ઝા૦૨–લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર (અમદાવાદ)ની આ પ્રતિ છે. આનો ઉપયોગ અને બીજા અધ્યયનના પહેલા ઉદ્દેશક સુધી (સૂત્ર ૬૬ સુધી) જ કર્યો છે. - ૪૦૨–લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર (અમદાવાદ)ની નંબર ૭૦૨૦ની પ્રતિ. પત્રસંખ્યા ૧-૮૫ છે. લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૦ ૪૪ ઇચ છે. આના અંતમાં જે ઉલ્લેખ છે તે આ ગ્રંથના પૃ૦ ૩૨૨ ટિ૦ ૨ ૫૦ ૧૧-૧૪માં અમે જણાવ્યો છે. સ્ટા રૂ–લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર (અમદાવાદ)ની ૨૮૦૧૦ નંબરની પ્રતિ. પત્રસંખ્યા ૧-૫૫ છે. લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૩ ૪ ૫ ઇંચ છે. પત્રસંખ્યા ૧-૫૫ છે. વિક્રમ સંવત ૧૫૨૭માં પ્રતિ લખેલી છે. પ્રારંભમાં | મો નમો વીરા ! લખેલું છે. એના અંતમાં નીચે મુજબ ઉલ્લેખ છે– ___ "दसट्ठाणं समत्तं ॥ ॥ दसस्थानकसमाप्तौ स्थानांगाख्यः(ख्य)तृतीयांगस्य सूत्रं समाप्तमिति ॥ शुभमस्तु । श्रीमत्याः काश्याः विश्वेश्वरसंराजधान्याः॥ श्रीखरतरगणजलधिप्रोल्लासविधोर्युगप्रधानस्य । श्रीजिनराजमुनीश्वरपट्टसुपर्वाद्रिकल्पतरोः॥१॥ देवश्रीजिनभद्रसूरिसुगुरोः पट्टोरुपूर्वाचलोद्योतद्रव्यमयीकृतत्रिभुवनाम्भोजन्मिनीस्वामिषु । श्रीमत्श्रीजिनचन्द्रसूरिगुरुषु क्षोणीमिवोर्वीपतौ सम्यक् संप्रति पालयत्सु महतीं गच्छस्य રાઝિયમ ૨II श्री कमलसंजमोपाध्यायानां श्रमणमौलिरत्नानाम् । उपदेशाद् भावादपि श्री जवनपुराभिधे नगरे ॥३॥ धर्मैकनिष्ठो जिननायकाज्ञाशिरोमणिः सद्गुरुपादसेवी । श्रीमालवंशोत्पलसी(शी)तभानुर्मुक्तोपमश्वींचडगोत्रशुक्तौ ॥४॥ श्रीसहणपालतनुजः सकलमहापुरुषपर्षदारत्नम् । मातुः पूरादेव्या उदरसरःसरसिजप्रतिमः ॥५॥ द्रव्यं तदेव सफलं यत् स्यादुपयोगि धर्मकार्येषु । इति परिभावयमानः श्राद्धः श्रीमल्लराजाख्यः॥६॥ तीर्थक्षत्रियकुण्ड-राजगृहक-श्रीमदुगल्ला(ण्णा १)डिसद्यात्राकृत्यनिरुद्धसर्वकलुषः पीयूषवाक्यः सुधीः। पञ्चम्यास्तपसो विधाय महता व्यासेन चोद्यापनं सिद्धान्तान् सकलान् क्रमेण विधिनाऽध्यारोपयत् પુસ્તકના Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના रस-नयन-समिति-विधुमितविक्रमसंवत्सरे [स] पुण्यात्मा। श्रीमठाणजायणं सिद्धान्त लेखयांचक्रे ॥८॥छ॥ संवत् १५२७ समये वैशाख सुदि २ भोमवासरे ॥ शुभमस्तु ॥” पृ० ५५॥ છા છ–લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર (અમદાવાદ)ની ૧૨૯૦૭ નંબરની પ્રતિ. પત્રસંખ્યા ૧-૭૯. લંબાઈ–પહોળાઈ ૧૦ ૪૪ ઇંચ. અંતમાં નીચે મુજબ ઉલ્લેખ છે दसट्ठाणं सम्मत्तं ॥ सुभं भवतु॥ ग्रंथाग्रं ३७६०॥ प्रति लखतां संवत् १६०७ वरषे फागण वदि २ दने य ॥श्रीः॥ છા પ–લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર (અમદાવાદ)ની પ્રતિ. दसट्ठाणा सम्मत्ता ॥छ । सम्मत्तं च ठाणमिति । ग्रन्थानं सप्तत्रिंशच्छतानि किञ्चिदधिकानि ३७५०॥ આ ઉપરાંત, સ્થાનાંગની અભયદેવસૂરિવિરચિત ટીકાના A B H J s તથા મુ. આટલા હસ્તલિખિત આદર્શોનો પણ ઉપયોગ આ ગ્રંથના સંશોધનમાં તથા ટિપણે લખવામાં અમે કર્યો છે. તેનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આ પ્રમાણે છે– J. , જે. (= જે ૨)–જેસલમેરની તાડપત્ર ઉપર લખેલી આ બે પ્રતિ છે. તેનો ક્રમાંક નંબર ૬ તથા ૭ છે. ક્રમાંક ૬ માં પત્રસંખ્યા ૧ થી ૩૪૯ છે. અનુમાનથી વિક્રમની ૧૩ મી સદીના પૂર્વાર્ધમાં લખાયેલી છે. કમાંક ૭નો પરિચય પહેલાં (પૃ. ૨૧માં) આપ્યો છે. sપાટણના સંધવી પાડાના ભંડારની તાડપત્ર ઉપર લખેલી ૩૮ નંબરની આ પ્રતિ છે. અત્યારે આ આખો ભંડાર પાટણના શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જૈન જ્ઞાનમંદિરમાં છે. પેટી નંબર ૩૮ છે. પત્રસંખ્યા ૧ થી ૩૬૮ છે. B.–આ પ્રતિમાં આવતા પાઠભેદો પૂ શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજે તેમની પ્રતિમાં કોઈ લેખક પાસે નોંધાવેલા છે. આ પ્રતિ ક્યાંની છે તેની અમને ખબર નથી. A આ પ્રતિ પાટણના શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જૈન જ્ઞાનમંદિરની છે. ડાબો નંબર ૨૪૪માં ૧૦૪૬૧ નંબરની આ પ્રતિ છે. પત્રસંખ્યા ૧ થી ૨૯૭ છે. લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૦ ૪૪ ઇંચ છે. અંતમાં આ પ્રમાણે ઉલ્લેખ છે—સંવત ૨૨૨૩ વર્ષે મારશીર્ષાસે રાવણે ૮ અષ્ટમ્ય તિથૌ भौमवारे। लेषकपाठकयो शुभं भवतु । कल्याणमस्तु॥ મ-આ પ્રતિ પાટણના શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જૈન જ્ઞાનમંદિરમાં (ડાબડા નંબર ૨૧૩ માં) નંબર લ૯૯૫ની છે. પત્ર ૧ થી ૨૩૮ છે. લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૩ ૪ ૫ ઇંચ છે. આ H પ્રતિ મૂળમાં પાટણના કાકાના પાડાના શ્રી વાડીપાર્શ્વનાથજી ભંડારની છે. આ વિષે પં. અમૃતલાલ મોહનભાઈ ભોજક મને એક પત્રમાં જણાવે છે કે “શ્રી વાડીપાર્શ્વનાથજી ભંડારની કોઈ કોઈ અપવાદ સિવાયની મોટા ભાગની પ્રતિઓ આ. ભ. શ્રી જિનભદ્રસૂરીશ્વરજીએ લખાવેલી છે. જેસલમેરના વર્તમાન જ્ઞાનભંડારના સ્થાપક શ્રી જિનભદસ રિજીએ પ્રાયઃ દસ ભંડારો લખાવ્યા હતા, એવું મને યાદ છે. આ માહિતી પ્રાયઃ વિજ્ઞપ્તિત્રિવેણી (સિંધી ગ્રંથમાલા)ની પ્રસ્તાવનામાં હશે. આ ભંડારની તેઓશ્રીએ લખાવેલી પ્રતિઓ વિક્રમના પંદરમા શતકના અંતિમ વર્ષોની છે. (વિક્રમ સંવત ૧૪૯૯ સુધી)” સમવાયાંગસૂત્રના સંશોધનમાં જે હસ્તલિખિત આદશનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે તે નીચે મુજબ છે Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૩૦ પ્રસ્તાવના તાડપત્ર ઉપર લખેલી પ્રતિઓ– અથવા જે ૨–આ તાડપત્ર ઉપર લખેલી પ્રતિ જેસલમેરના (ખરતરગચ્છીય આચાર્ય શ્રી જિનભદ્રસૂરિ સંસ્થાપિત) જ્ઞાનભંડારની છે. તેનો ક્રમાંક ૯ છે. ક્રમાંક ૯માં ૧થી ૬૪ પત્ર સુધી સમવાયાંગસૂત્ર મૂળમાત્ર છે. ૨૪મું પત્ર નથી. તે પછી પત્ર ૬૫થી ૨૧૫માં સમવાયાંગ ઉપર આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિવિરચિત વૃત્તિ છે. આનાં અંતમાં જે લખાયું છે તે પૃ. ૪૮૦ ટિવ ૧૨ માં અમે જણાવ્યું છે. આની લંબાઈ-પહોળાઈ ૨૭૪૨ ઈંચ છે. સમવાયાંગસૂત્રનું મુદ્રણ ચાલતું હતું ત્યારે અમારા પાસે પૂ૦ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે લેવરાવેલી ફિલ્મ ઉપરથી તૈયાર કરેલા આ ગ્રંથના મૂળમાત્રના ફોટાઓ જ હતા. સમવાયાંગસૂત્રનું મુદ્રણ પૂર્ણ થયા પછી મૂળ તથા વૃત્તિના ફોટાઓ પણ અમારા પાસે આવ્યા છે, જેનો ઉપયોગ અમે ટિપ્પણમાં (આઠમાં પરિશિષ્ટમાં) કર્યો છે. જે ૨ આ તાડપત્ર ઉપર લખેલી પ્રતિ પણ ઉપર જણાવેલા જેસલમેરના જ્ઞાનભંડારની છે, આમાં પત્ર ૧ થી ૪૫ સુધી સમવાયાંગસૂત્ર મૂળમાત્ર છે, ૧૫મું પત્ર નથી. પત્ર ૪૬ થી ૧૩૪માં આ૦ શ્રી અભયદેવસૂરિવિરચિત વૃત્તિ છે. આનો ક્રમાંક ૮ છે. આના ફોટા અમને ઘણું પાછળથી મળ્યા છે. આનો ઉપયોગ અમે ટિપ્પણમાં (આઠમા પરિશિષ્ટમાં) તથા પૃ૦ ૪૧૭–૪૧૮, ૪૩૧-૪૩૬, ૪૪૫-૪૪૮, ૪૬૫–૪૬૬ પાનામાં કર્યો છે. આ પ્રતિના અંતમાં સંવત્ ૧૪૮૭ વર્ષે પોષમુદ્રિ ૧૦ એમ લખેલું છે. આની લંબાઈ-પહોળાઈ ૩૩૪૨ ઇંચ છે. સં–ખંભાતના શ્રી શાંતિનાથ જૈન ભંડારની તાડપત્ર ઉપર લખેલી આ પ્રતિ છે. તેનો નંબર ૩૭ છે. તેમાં ૧ થી ૯૭ સુધીના પત્રોમાં સમવાયાંગસૂત્ર મૂળમાત્ર છે. તે પછી ૯૮ થી ૩૩૦ પત્રોમાં આ શ્રી અભયદેવસૂરિવિરચિત સમવાયાંગવૃત્તિ છે. ૩૪, ૩૫, ૬૭, ૨૭૩થી ૨૭૮, ૩૧૮, ૩૨૦ થી ૩૨૨ આટલાં પત્ર ખૂટે છે. આની લંબાઈ પહોળાઈ ૧૫xરા ઇંચ છે. વિક્રમ સંવત ૧૩૪૯માં લખાયેલી આ પ્રતિના અંતમાં જે ઉલ્લેખ છે તે પૃ૦ ૪૮૦ ટ ૧૨ માં અમે જણાવ્યો છે. આ છે , જે (અથવા ને ૨) તથા વં ત્રણ પ્રતિઓ તાડપત્ર ઉપર લખેલી છે. કાગળ ઉપર લખેલી પ્રતિઓ– હા૨આ પ્રતિ લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર (અમદાવાદની)ની છે. ૧૭૦૪૪ પ્રતિ નંબર છે. પત્રસંખ્યા ૧ થી ૩૮ છે. આના અંતમાં જે ઉલ્લેખ છે તે પૃ૦ ૪૮૦ ટિ. ૧૨ માં અમે જણાવ્યો છે. રા ૨-આ પ્રતિ પણ લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર (અમદાવાદ) ની છે. પ્રતિબર ૧૭૦૪૫ છે. પત્રસંખ્યા ૧ થી ૨૬ છે. આના અંતમાં શ્રી સેટની વષતચંદ્ર લુણાદ્યચંદ્ર ! માર્યા કરાવવાë વગરયા(?)Á પુસ્તકમંદાર પરીવારનાયું એમ કાળી શાહીથી લખેલું છે. અને માર્જિનમાં લાલ શાહીથી સાશ્રી વછી મર્યા વાર્ફ નોર તપુત્ર સાફ સ#િાળ સાત્રિમંદાર પિä | ભૂત વર્ધમાન રથતિહાસ વારના ૫ એમ લખેલું છે. –પાટણના શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જૈન જ્ઞાનમંદિરની આ પ્રતિ છે. પત્રસંખ્યા ૧ થી ૨૭ છે. ડાબડા નંબર ૨૧૩ માં લ૯૯૬ નંબરની આ પ્રતિ છે. આની લંબાઈ–પહોળાઈ ૧૩ ૪ ૫ ઈંચ છે.. ૨–આ પ્રતિ પણ પાટણના શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જૈન જ્ઞાનમંદિરની છે. પત્રસંખ્યા ૧ થી ૭૦ છે. ડાબડા નંબર ૭માં ૭૫ નંબરની આ પ્રતિ છે. આમાં ટીકાને આધારે સંસ્કારો કરેલા કેટલાક પાઠો લાગે છે. હું ? કરતાં જે ૨ અવશ્ય અર્વાચીન જણાય છે. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના T = આ એક કાગળ ઉપર લખેલી પ્રતિ છે. પૂર્વ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે આગમોય સમિતિથી પ્રકાશિત તેમની પ્રતિમાં 7માંથી કેટલાક પાભેદો નોંધેલા છે તેનો જ અમે ઉપયોગ અહીં ક્યોં છે. આ જ પ્રતિ કયાંની છે તેની અમને ચોક્કસ કશી ખબર નથી. પરંતુ ‘મંત્રિ॰ = પ્રવર્તક ત્રિપાઠ પ્રતિ એવું એક સ્થળે તેમણે લખ્યું છે તેથી પ્રવર્તક શ્રી ક્રાંતિવિજયજી મહારાજના વડોદરામાં રહેલા ભંડારની આ પ્રતિ હોય તેમ અમને લાગે છે. ૩૯ આ ઉપરાંત સમવાયાંગની આ॰ શ્રી અભયદેવસ રિવિરચિત ટીકાના હસ્તલિખિત આદર્શોનો પણ આ સંશોધનમાં અમે અનેક સ્થળે ઉપયોગ કર્યો છે. અમે જ્યાં પાઠો આપ્યા છે ત્યાં આ હસ્તલિખિત આદર્શોના આધારે પાડો શુદ્ધ કરીને અથવા પાઠભેદો જણાવવા સાથે આપ્યા છે. આ હસ્તલિખિત આદર્શોનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આ પ્રમાણે છે— લે॰ ( ૨), જે ૨ તથા ૐ. આ ત્રણ તાડપત્ર ઉપર લખેલી પ્રતિ છે, આનો પરિચય સમવાયાંગના પરિચયમાં અમે આપી દીધો છે. આ ઉપરાંત હે = પાટણના શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જૈન જ્ઞાનમંદિરની (ડાખા નંબર ૨૧૩માં) ૯૯૯૭ નખરની કાગળ ઉપર લખેલી પ્રતિનો પણ અમે ઉપયોગ કર્યો છે. આનો પરિચય આ પ્રસ્તાવનામાં (પૃ૦ ૨૩ માં) વર્ણવેલી H. પ્રતિની જેમ સમજી લેવો. આની પત્રસંખ્યા ૧ થી ૬૯ છે. લંબાઈ-પહોળાઈ ૧૩ ૪ ૫ ઇંચ છે. આ ઉપરાંત, આગમોય સમિતિથી પ્રકાશિત સટીક સ્થાનોંગ તથા સમવાયાંગ સૂત્રના પાઠોનો અમે જ્યાં જ્યાં ઉલ્લેખ કર્યો છે અને જ્યાં મુ॰ એવો સંકેત વાપર્યો છે ત્યાં મુ॰ શબ્દથી આગમોધ્યસમિતિપ્રકાશિત સ્થાનાંગ, સમવાયાંગ અથવા તેની ટીકાનો (જ્યાં જે અર્થ ઘટતો હોય તે પ્રમાણે) એ પાઠ છે એમ સમજી લેવું. જ્યાં અમે ૬૦ એવો સંકેત વાપયોં છે ત્યાં રાય ધનપતસિંહજી (લકત્તા) તરફથી પ્રકાશિત થયેલા સટીક સ્થાનોંગ કે સમવાયાંગમાં (જ્યાં જે ઘટતું હોય તે પ્રમાણે) તે તે પાઠ છે એમ સમજવું. એક વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ હસ્તલિખિત આદર્શોનું વાંચન કરતાં, અનેક સ્થળે એવો અનુભવ થાય છે કે કેટલીકવાર પહેલાં એક પાઠ લખ્યો હોય છે, તે પછી કોઇક વાંચનારે એ પાઠને સુધારી–વધારીને ખીજો પાઠ લખ્યો હોય છે. આમાં સુધારેલો—વધારેલો પાઠ કેટલીક વાર સારો પણ હોય છે અને કેટલીક વાર વાંચનારના મતિદોષથી સુધારેલો-વધારેલો પાઠ ખોટો પણ હોય છે. એના કરતાં, મૂળ પાઠે વધારે શુદ્ધ અથવા સાચો હોય છે. એટલે અમે ખૂબ બારીકાઈથી નિરીક્ષણ કરીને આના મૂળપાઠોને શોધી કાઢવા— વાંચવા પ્રયત્ન કરીએ છીએ. ધણીવાર ઐતિહાસિક દષ્ટિએ-મૌલિક દૃષ્ટિએ મૂળપાઠોનું અમને મહત્ત્વ અને સત્યત્વ સમજાયું છે. એટલે તે તે પ્રતિના મૂળપાઠ તથા સંશોધિત પાને દર્શાવવા માટે અમે તે તે પ્રતિના સંકેતોની આગળ મૂ॰ અને સૂં૰ એવા શબ્દો વાપર્યાં છે. જેમકે એમૂ॰ ૬ એટલે ને ર્માં મૂળ પાઠ તથા લેÉ૦ ર્ એટલે લે૦ ૬ માં સંશોધિત પાઠ. આ રીતે મૂ॰ એટલે પાટણની પ્રતિનો મૂળપાઠ, વાસં૰ એટલે પાટણની પ્રતિમાં પાછળથી સુધારીને કરેલો સંશોધિત પાઠ, જીંમૂ એટલે ખંભાતની પ્રતિનો મૂળ પાઠ, હંસ એટલે ખંભાતની પ્રતિમાં પાછળથી સુધારીને કરેલો સંશોધિત પા. આ રીતે જેમૂ॰ વગેરે વગેરે સંકેતોનો અર્થ અમારા બધા સંપાદિત-સંશોધિત ગ્રંથોમાં વાચકોએ પોતાની મેળે સમજી લેવો. ધન્યવાદ— શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય તરફથી પ્રકાશિત થતી આ જૈન આગમગ્રંથમાલાના મૂળ આયોજક Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના સ્વ. આગમપ્રભાકર પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ છે. તેમણે સંગૃહીત કરેલી સામગ્રી જ આ ગ્રંથના સંશોધન-સંપાદનમાં મુખ્યતયા આધારભૂત બનેલી છે, એટલે તેઓશ્રીને સબહુમાન વંદનાપૂર્વક સૌથી પ્રથમ ભાવપૂર્ણ શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરું છું. મુ0 પ્રતિના સંપાદક સ્વ. પૂ૦ પાઠ આગમોદ્ધારક સાગરાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજ કે જેમના ભગીરથ પ્રયાસથી આગમ આદિ વિશાળ જૈન સાહિત્ય પ્રકાશમાં આવ્યું છે અને જેમની સાથે મારા પૂજ્યપાદ પિતાશ્રી તથા ગુરુદેવશ્રી ભુવનવિજયજી મહારાજને ઘણે ગાઢ બહુમાનપૂર્ણ સંબંધ હતો તેઓશ્રીને પણ ભાવપૂર્ણ શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરું છું. પાટણના સંઘવી પાડાના ભંડારના વ્યવસ્થાપક સ્વ૦ સેવંતિલાલ છોટાલાલ પટવાના સુપુત્રો તથા શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જૈન જ્ઞાનમંદિરના મુખ્ય વ્યવસ્થાપક ડૉ. સેવંતિલાલ મોહનલાલના સૌજન્યથી પાટણની તાડપત્ર ઉપર લખેલી વિવિધ પ્રતિઓ પ્રાપ્ત થઈ શકી છે. આવા ગ્રંથોના સંશોધનમાં જેસલમેર–ખંભાત–પાટણમાં સેંકડો વર્ષોથી સચવાયેલી તાડપત્ર ઉપર લખેલી અત્યંત મૂલ્યવાન પ્રાચીન ગ્રંથ સંપત્તિ અત્યંત ઉપયોગી છે. સવૉગસંપૂર્ણ ઉત્તમ સંશોધન માટે આ સામગ્રી અનિવાર્ય છે. માટે જ સ્વ. આગમપ્રભાકર પૂજ્યપાદ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજે એના ઉપર સૌથી વધારે લક્ષ આપીને ઘણાં જ વર્ષોના અગાધ પરિશ્રમે તેમની પોતાની આગવી સુઝથી જેસલમેર-ખંભાત-પાટણના ગ્રંથભંડારો વ્યવસ્થિત કરવાનું–તેનાં કેટલોગો (સૂચિપત્રો) બનાવવા વગેરેનું મહાનમાં મહાન પુણ્યકાર્ય કર્યું છે. તેમણે કરેલી શ્રુતજ્ઞાનની આ મહાન ઉપાસના માટે સમગ્ર જૈન સંઘ સદાને માટે તેમનો ઋણું છે–ણી રહેશે. આ ગ્રંથભંડારના કાર્યવાહકો વાંચવા માટે પુસ્તકો સામાન્ય રીતે બહાર આપતા નથી. તેથી તેમના ઉપર સંકુચિતતાનો આરોપ પણ મૂકવામાં આવે છે. પરંતુ જે તેમણે તે તે ગ્રંથો જેને તેને બહાર આપવાનું ચાલુ રાખ્યું હોત તો આ ભંડારો ક્યારનાયે વેરવિખેર અને નામશેષ થઈ ગયા હોત. મારી દૃષ્ટિએ તો સંકડો વર્ષોથી ચાલ્યા આવતા આ અતિમૂલ્યવાન ભંડારોના કાર્યવાહકોએ ઈતિહાસના ભિન્ન ભિન્ન વિષમ યુગોમાં આ ભંડારોને અત્યંત સુરક્ષિત રાખવાનું મહાનમાં મહાન પુણ્યકાર્ય જ કર્યું છે, અને અત્યારે પણ કરી રહ્યા છે. એક બાજુ, આ ગ્રંથભંડારોમાંથી પુસ્તકો બહાર આપવામાં આવતાં નથી આ હકીકત છે, જ્યારે બીજી બાજુ અમારે સંશોધનોને સર્વાંગસંપૂર્ણ અને શુદ્ધ બનાવવા માટે આ ગ્રંથોની અત્યંત અનિવાર્ય આવશ્યક્તા હતી. અમને જણાવતાં અત્યંત આનંદ થાય છે કે આ ગ્રંથભંડારોના કાર્યવાહકોએ પરમકૃપાળુ પરમાત્માની કૃપાથી તે તે ગ્રંથોની ફિલ્મ લેવાની સંમતિ આપીને અમારા સંશોધન કાર્યને અત્યંત સરળ કરી આપ્યું છે. પૂ૦ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજે પણ કેટલાક ગ્રંથોની ફિલ્મ લઈ રાખેલી છે. આ ગ્રંથના આઠમા પરિશિષ્ટમાં આ સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. ભવિષ્યમાં પણ સંશોધિત-પ્રકાશિત થનારા ગ્રંથોમાં આ સામગ્રીનો અનુકૂળતા પ્રમાણે ઉપયોગ કરીને દેવ—ગુરુકૃપાથી સંશોધનને સમૃદ્ધ બનાવવા અમારી ખાસ ભાવના છે. મુંબઈને વશ વિહરમાન જિનર્સ્ટના અધ્યક્ષ સુશ્રાવક પ્રાણલાલ કાનજીભાઈ દોશી આદિ, તથા સેવામંદિર, રાવટી, જોધપુરના સંચાલક ત્યાગમૂર્તિ સુશ્રાવક શ્રી હરીમલજી પારેખ આદિ તથા આદરિયાણું આદિ સંધના અનેક શ્રાવકો આ ફિલ્મ લેવાના કાર્યમાં વિવિધ રીતે અત્યંત સહાયક થયા છે. પાટણ, જેસલમેર, ખંભાતના ભંડારના કાર્યવાહકો આ રીતે શ્રુતજ્ઞાનની ઉપાસના તથા સુરક્ષામાં સહાયક થયા છે તે માટે તેમને હજારો અભિનંદન અને ધન્યવાદ ઘટે છે. ઘણા જ દ્રવ્યથી Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના તેમ જ પરિશ્રમથી સિદ્ધ થાય તેવું આ કાર્ય છે. આ માટે ઘણું ઘણું સંઘોએ અને ઘણી ઘણી વ્યક્તિઓએ ઘણું ઘણું ભોગ આપ્યો છે. તે સર્વેને પણ અમારા હજારો ધન્યવાદ અને અભિનંદન છે. - સ્વ. આગમપ્રભાકર પૂજ્યપાદ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજે સંગૃહીત કરેલી આગમ સંશોધનને લગતી વિવિધ સામગ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર–અમદાવાદમાં સુરક્ષિત છે. આ બધી સામગ્રી ત્યાંના મુખ્ય નિયામક ડૉ. નગીનભાઈ જે. શાહ, ૫૦ દલસુખભાઈ માલવણિયા, ૫૦ અમૃતલાલભાઈ ભોજક કે જેઓ પૂ૦ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજના હાથ નીચે તૈયાર થયેલા વિદ્વાન છે અને તેમના એક શિષ્ય જેવા જ ગૃહસ્થ પંડિત છે, આ બધાના સહકારથી જ્યારે જ્યારે જરૂર પડે છે ત્યારે ત્યારે મળતી રહી છે અને મળે છે. આ ગ્રંથની વિવિધ સંસ્થાઓ તરફથી પહેલાં પ્રકાશિત થયેલી અનેક આવૃત્તિઓનો પણ અમે આ ગ્રંથના સંશોધન-સંપાદનમાં યથાસંભવ ઉપયોગ કર્યો છે. તે ઉપરાંત બીજી પણ અનેક મુદ્રિતઅમુકિત સામગ્રીનો આના સંશોધન-સંપાદનમાં અમે ઉપયોગ કર્યો છે. આ બધી સામગ્રીના મૂળ લેખક-સંપાદક-દાતાઓના પણ અમે આભારી છીએ. મુંબઈના પ્રખ્યાત મૌજ પ્રિન્ટિંગ બ્યુરોના માલિક, મેનેજર તથા કંપોઝીટરોએ ખૂબ જ કાળજી, ધીરજ, શ્રમ અને સૌજન્યપૂર્વક આ ગ્રંથનું અત્યંત જટિલતાથી ભરેલું મુદ્રણકાર્ય સુંદર રીતે– સંતોષકારક રીતે પરિપૂર્ણ કર્યું છે. પ્રેસનો પ્રેમપૂર્વક પૂર્ણ સહકાર હોય તો જ આવાં કાર્યો થઈ શકે છે આ અમારો સ્પષ્ટ અનુભવ છે. એટલે પ્રેસના માલિક, મેનેજર તથા કંપોઝીટરોને મારા ખૂબ ખુબ ધન્યવાદ છે. શ્રી કાન્તિલાલ ડાહ્યાભાઈ કોરા (ડિરેક્ટર, શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય)ને ક્યાં શબ્દોથી ધન્યવાદ આપું? અનેકવિધ કાર્યો, વિદ્યાલય આદિ અનેક સંસ્થાઓની પ્રચંડ જવાબદારી, તદ્દન નાજુક તબિયત, આદિ અનેકવિધ મુશ્કેલીઓ વચ્ચે પણ આગમશાસ્ત્રો પ્રત્યે અત્યંત ભક્તિ અને લાગણીથી ખૂબ જ આત્મીયતાથી આ ગ્રંથનું મુદ્રણ-પ્રકાશન કાર્ય તેમણે પાર ઉતાર્યું છે. ગ્રંથની વિષમતા તથા મારા તરફથી થતા ઘણું સુધારા-વધારાને કારણે પ્રેસના કાર્યકરો પણ કંટાળી જાય ત્યારે અત્યંત સૌજન્યથી તેમણે બધા સાથે પ્રેમપૂર્વક જે કામ લીધું છે તે આશ્ચર્યજનક છે. આ ગ્રંથના સંપાદન– મુદ્રણ–પ્રકાશનમાં ખરેખર તેઓ પ્રાણભૂત છે અને તેમણે તેમનો પ્રાણ આમાં રેડી દીધો છે. આ જૈન આગમગ્રંથમાળાના પ્રકાશનમાં તેઓ અજોડ સહાયક બની રહ્યા છે. આ રીતે તેમણે કરેલી શ્રુતજ્ઞાનની અદ્ભુત ઉપાસનાને મારા હજારો ધન્યવાદ છે. શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના ટ્રસ્ટીઓ, મંત્રીઓ, કોષાધ્યક્ષો અને સભ્યો તથા આગમ પ્રકાશન સમિતિના સભ્યોએ અત્યંત શ્રુતભક્તિથી પ્રેરાઈને શ્રી જૈન આગમગ્રંથમાલાના પ્રકાશનની ઘણી જ મોટી અને ઘણી જ મહત્ત્વની કાર્યવાહી શિરે લીધી છે. તેમણે આ ગ્રંથનું સંશોધનસંપાદન કાર્ય મને સોંપીને દેવાધિદેવ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર મહારાજાની–પરમાત્માની પરમતારક મંગલવાણીની આરાધના કરવાનો અત્યંત અમૂલ્ય અવસર મને આપ્યો છે. આ ગ્રંથના પરિશિષ્ટોમાં શબ્દસૂચિ–અકારાદિક્રમ આદિ તૈયાર કરવાનું કામ ઘણું અઘરું તથા સમય લેનારું છે. મારાં મોટાં માસી સ્વ. સાધ્વીજી શ્રી લાભશ્રીજી (સરકારી ઉપાશ્રયવાળા)નાં શિષ્યા તથા તેમનાં નાનાં બેન સ્વ. સાધ્વીજી શ્રી કંચનશ્રીજી (જે મારાં માસી થાય છે)નાં શિષ્યા તથા પુત્રી સાધ્વીજીશ્રી લાવણ્યશ્રીજીના પરિવારે આ બધું કામ સુંદર રીતે તૈયાર કરી આપ્યું છે. ચતુર્થ પરિશિષ્ટ Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસ્તાવના બૌદ્ધ પાલિત્રિપિટકના પાઠો લખવાનું કંટાળાજનક કામ પણ તેમણે જ કર્યું છે. ગાથાઓના અકારાદિક્રમનું કાર્ય મારા વિનીત શિષ્ય મુનિશ્રી ધમચંદ્રવિજ્યજીનાં બહેન સાધ્વીજીશ્રી ચંદ્રોદયાએ છે. (વાગડવાળા)નાં શિષ્યાઓએ કરી આપ્યું છે. આ રીતે અનેક સાધ્વીજીઓ પણ આમાં ઘણું સહાયક બન્યાં છે. આ ગ્રંથનાં અનેક પરિશિષ્ટો આ સાધ્વીજીઓની અપાર મહેનતનું જ ફળ છે. મારાં વયોવૃદ્ધ માતુશ્રી સાધ્વીજી શ્રી મનોહરશ્રીજી કે જેઓ સ્વ. સાધ્વીજી લાભશ્રીજી (સરકારી ઉપાશ્રયવાળા)નાં શિષ્યા તથા બહેન છે તેમના સતત આશીર્વાદ એ મારું બળ છે. મારા વયોવૃદ્ધ અત્યંત વિનીત પ્રથમ શિષ્ય દેવતુલ્ય મુનિરાજશ્રી દેવભદ્રવિજયજી કે જેમનો આ વર્ષે લોલાડા ગામમાં કાર્તિક સુદિ બીજે (તા. ૬–૧૧-૮૩) સ્વર્ગવાસ થયો છે તેમનો ઘણું હાર્દિક સહકાર મને આ બધાં કાર્યોમાં સતત મળતો રહ્યો છે. મારા વિનીત શિષ્ય મુનિશ્રી ધર્મચંદ્રવિજયજીએ પૂવાંચન આદિ સર્વ કાર્યોમાં અત્યંત ભક્તિથી વિવિધ રીતે ખડે પગે હંમેશાં સતત સહાય કરી છે. આ પુણ્ય કાર્યમાં દેવ-ગુરુકૃપાએ આમ વિવિધ રીતે સહાયક સર્વેને મારા હજારે હાર્દિક ધન્યવાદ અને અભિનંદન છે. પરમકૃપાળુ દેવાધિદેવશ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ ભગવાન તથા પરમોપકારી પિતાશ્રી અને સદ્ગુરુદેવ પૂજ્યપાદ મુનિરાજશ્રી ભુવનવિજયજી મહારાજના ચરણકમળમાં અનન્તશઃ પ્રણિપાત કરીને, તેમની પરમકૃપા અને સહાયથી જ સંપાદિત થયેલા આ બે આગમગ્રંથોને, અહીં વેડી ગામના જિનાલયમાં વિરાજમાન ચરમતીર્થંકર શાસનપતિ ભગવાન મહાવીર મહારાજાનાપરમાત્માના કરકમળમાં અર્પણ કરીને અને એ રીતે એમની જ વાણી એમને સમર્પિત કરવા દ્વારા પ્રભુપૂજન કરીને આજે અત્યંત ધન્યતા અનુભવું છું. વિક્રમ સંવત ૨૦૪૦ ભાદરવા સુદિ ૧૩ વેડ (તા. સમી) (જિલો-મહેસાણા) ઉત્તર ગુજરાત પૂજ્યપાદઆચાર્ય મહારાજશ્રીમદ્વિજયસિદ્ધિસૂરીશ્વરપટ્ટાલંકારપૂજ્યપાદઆચાર્ય મહારાજશ્રી વિજય મેઘસૂરીશ્વરશિષ્યપૂજ્યપાદગુરુદેવમુનિરાજશ્રી ભુવનવિજ્યા તેવાસી મુનિ જંબૂવિજય ૧. વડ ગામ શ્રી શંખેશ્વરજી તીર્થથી પશ્ચિમ દિશામાં લગભગ ૨૫ માઈલ દૂર છે. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॥ श्री शंखेश्वरपार्श्वनाथाय नमः॥ ॥श्री महावीरस्वामिने नमः॥ ॥श्री गौतमस्वामिने नमः॥ आचार्यमहाराजश्रीमद्विजयसिद्धिसूरीश्वरजीपादपद्मेभ्यो नमः। आचार्यमहाराजश्रीमद्विजयमेधसूरीश्वरजीपादपद्मेभ्यो नमः। सद्गुरुदेवमुनिराजश्रीभुवनविजयजीपादपद्मेभ्यो नमः। आमुखम् परमकृपालोः परमात्मनः पूज्यपादानां परमोपकारिणां सद्गुरुदेवानां पितृचरणानां मुनिराजश्री १००८ भुवनविजयजीतातपादानां च कृपया द्वादशाङ्गयां तृतीयस्य श्री स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थस्य च श्री समवायाङ्गसूत्रस्य आगमप्रभाकरपूज्यपादमुनिराजश्रीपुण्यविजयजीमहाराजसंगृहीतहस्तलिखितप्राचीनविविधादर्शाद्यनुसारेण संशोधनं विधाय आगमभक्तानां पुरत उपन्यस्यन्तो वयमद्यामन्दमानन्दमनुभवामः । विरचयितारः-अनयोः सूत्रयो रचना भगवतो महावीरस्वामिनः शिष्येण पञ्चमगणभृता सुधर्मस्वामिना विहिता इति श्वेताम्बराचार्याणामभिमतम्, प्रथमेन गणभृता भगवता इन्द्रभूतिना गौतमस्वामिना विहिता इति तु दिगम्बराचार्याणामभिमतम् । एवं च २५३९ वर्षेभ्यः प्रागेते सूत्रे विरचिते इति उभयेषां श्वेताम्बर-दिगम्बराणां सम्मतम् । ___ सत्यप्येवं वीरनिर्वाणसंवत् ९८० तमे ९९३ तमे वा वर्षे संघसमवायेन यदा श्रीदेवधिंगणिक्षमाश्रमणैविहितं पुस्तकालेखनं, तदा, ततः पूर्व वा कस्मिंश्चित् समये, केषुचित् सूत्रांशेषु अन्यकर्तृकं संक्षेपणं प्रक्षेपणं वाऽवश्यं सजातमस्तीति ऐतिह्यविदः संशोधका आमनन्ति । कालक्रमेण दुर्भिक्षादिकारणबाहुल्येन श्रमणैः कण्ठस्थीकृता अनेकेंऽशा व्यवच्छिन्ना अनयोः सूत्रयोरिति तु सर्वेऽपि अभ्युपगच्छन्ति । यतः स्थानाङ्गं ७२००० द्वासप्ततिसहस्रपेदपरिमितं समवायाङ्गं च १४४००० चतुश्चत्वारि १. "इह किल सुधर्मस्वामी पञ्चमो गणधरदेवो जम्बूनामानं स्वशिष्यं प्रति प्रतिपादयांचकार-श्रुत माकार्णितं मे मया माउसं ति.. हे आयुष्मन् । तेणं ति यः.जिनो महावीरः तेन भगवता... एवम् "आख्यातमिति" इति स्थानाने प्रथमसूत्रस्य व्याख्यायाम् [पृ० ७] अभयदेवसूरयः। "तत्र किल श्रीश्रमणमहावीरवर्धमानस्वामिसम्बन्धी पञ्चमो गणधर आर्यसुधर्मस्वामी स्वशिष्य जम्बूनामानमभि समवायाङ्गार्थमभिधित्सुः...आदावेव सम्बन्धसूत्रमाह" इति समवायाने प्रथमसूत्रस्य व्याख्यायाम् [पृ० १] अभयदेवसूरयः। २. 'पद'शब्देन किं ग्राह्यमित्यत्र नैकमत्यम्। 'यत्रार्थोपलब्धिस्तत् पदम्' इति नन्दिादिश्वेताम्बर ग्रन्थेषु उल्लिखितं दृश्यते। “तु पदं अर्थसमाप्तिः” इत्याद्युक्तिसद्भावेऽपि येन केनचित् पदेन अष्टादशपदसहस्रादिप्रमाणा भाचारादिग्रन्था गीयन्ते तदिह गृह्यते, तस्यैव द्वादशाङ्गश्रुतपरिमाणे - धिकृतत्वात् श्रुतभेदानामेव चेह प्रस्तुतत्वात्। तस्य च पदस्य तथाविधाम्नायाभावात् प्रमाण न ज्ञायते” इति प्रथमकर्मग्रन्थस्वोपज्ञटीकायां श्वेताम्बराचायैर्देवेन्द्रसूरिभिरभिहितम्। दिगम्बरग्रन्थेषु तु अन्यथा उल्लेखा दृश्यन्ते ४३ Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आमुखम् शत्सहस्राधिकलक्षपदपरिमितमासीदिति श्वेताम्बरशास्रषु अनेकस्थानेषु वर्णितम्। दिगम्बरमतानुसारेण तु स्थानाङ्गे ४२००० द्विचत्वारिंशत् पदसहस्राणि समवायाङ्गे च १६४००० चतुःषष्टिसहस्राधिकमेकं लक्षं पदानामासीत् । सम्प्रति तु स्थानाजे द्वात्रिंशताऽक्षरैरेकोऽनुष्टुप् श्लोक इति गणनया किञ्चिदधिकाः ३७०० श्लोका एव विद्यन्ते, समवायाङ्गे तु १६६७ श्लोका एव सन्ति। तथा च स्थानाङ्ग-समवायाङ्गयोः परिमाणे कालक्रमेण महान् हासः संजात इति स्पष्टमेव । नामार्थ:-"तिष्ठन्ति आसते वसन्ति यथावदभिधेयतया एकत्वादिभिर्विशेषिता आत्मादयः पदार्था यस्मिस्तत् स्थानम् , अथवा 'स्थान 'शब्देनेह एकादिकः संख्याभेदोऽभिधीयते, ततश्चात्मादिपदार्थगतानामेकादिदशान्तानां स्थानानामभिधायकत्वेन स्थानम्, आचाराभिधायकत्वादाचारवदिति।" इति स्थानशब्दस्य व्याख्या स्थानाङ्गटीकायां [पृ० ३] विहिता आचार्यश्री अभयदेवसूरिमिः। “समिति सम्यक् अवेत्याधिक्येन अयनमयः परिच्छेदो जीवाजीवादिविविधपदार्थसार्थस्य यस्मिन्नसौ समवायः, समवयन्ति वा समवतरन्ति संमिलन्ति नानाविधा आत्मादयो भावा अभिषेयतयां यस्मिन्नसौ समवाय इति" इति समवायाङ्गटीकायां [पृ०१] व्याख्यातमाचार्यश्री अभयदेवसूरिभिः। विभाग :-स्थानाङ्गम् एक एव श्रुतस्कन्धः। स्थानाङ्गमेकादिदशपर्यन्तानां पदार्थानामभिधायकम् , अतस्तत्प्रतिपादकानि तत्र दश अध्ययनानि । अध्ययनानां नामानि-एकस्थानम् १, द्विस्थानम् २, त्रिस्थानम् ३ यावद् दशस्थानम् १० । द्विस्थाने त्रिस्थाने चतुःस्थाने च प्रत्येकं चत्वार उद्देशकाः। पञ्चस्थाने त्रय उद्देशकाः। एवं च स्थानाङ्गे एकविंशतिरुद्देशनकालाः समुद्देशनकालाश्च इति समवायाजे नन्दिसूत्रे चाभिहितम्। समवायाङ्गम् एक एव श्रुतस्कन्धः, अध्ययनमपि चैकमेव। अत्र च एकादिशतान्ताः पदार्था एकोत्तरक्रमेण अभिधीयन्ते. ततः परम १५० सार्धशतत आरभ्य एकसागरोपमकोटिकोटिपर्यन्ताः पदार्था अनेकोतरिकया वृद्धथा अभिधीयन्ते, ततः द्वादशाङ्गयाः संक्षेपेण वर्णनम्, ततः परं जीवाजीवादयः पदार्थाः, कुलकर-तीर्थकरादीनां च वक्तव्यता इत्येवं विविधाः पदार्थाः समवायाङ्गे वर्णिताः। अभयदेवसूरिविरचितायां समवायाङ्गटीकायाम् ‘आ द्विस्थानकसमाप्तेः' 'चतुःस्थानकम्' 'पञ्चस्थानकम्' "संपदि सुदणाणस्स पदसंखा वुच्चदे। तंजहा—एत्थ पमाणपदं अत्थपदं मज्झिमपदं चेदि तिविहं पदं होदि। तत्थ पमाणपदं अटक्खरणिप्पण्णं जहा धम्मो मंगलमुक्क, [दशवै० १११ इच्चाइ। एदेहि चदुहि पदेहि एगो गंथो। एदेण पमाणेण अंगबाहिराणं चोद्दसण्हं सामाइयादिपइण्णयअज्झययाणं पदसंखा गंथसंखा च परूविजदे। जत्तिएहिं अक्खरेहिं अत्थोवलद्धी होदि तेसिमक्खराणं पलावो अत्थपदं णाम। तंजहा'प्रमाणपरिगृहीतार्थंकदेशे वस्त्वध्यवसायो नयः' [षट्खण्डागमधवला पृ० ८४] इत्यादि। सोलहसयचोत्तीसकोडीतियासीदिलक्खअट्ठहत्तरिसयअट्ठासीदिअक्खरेहि एग मज्झिमपदं होदि ."१६३४८३०७८८८। एदेण पुव्वंगाणं पदसंखा परूविजदे।... मज्झिमपदक्खरेहि सयलसुदणाणसंजोगक्खरेसु ओवष्टिदेसु बारहोत्तरसयकोडि-तेयासीदिलक्खअट्ठवंचाससहस्स पंच सयलसुदणाणपदाणि होति "११२८३५८००५। अवसेसक्खरपमाणमट्ठ कोडीओ एवं सदसहस्सं अट्ठसहस्स-पंचहत्तरिसमहियसदमेत्तं होदि ८०१०८१७५। पुणो एदम्मि बत्तीसक्नरेहि भागे हिदे पंचवीसलक्ख तिण्णिसहस्स-तिण्णिसयं सासीदं च चोइसपइण्णयाणं पमाणपद-गंथपमाणं होदि, एगक्खरूण गंथद्धं च २५०३३८०, एसो खंडगंथो १५/३२।" इति कषायप्राभृतस्य जयधवलायो टीकायाम् पृ. ९०-९३ । Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आमुखम् इत्यादिप्रयोगदर्शनात् अस्माभिरपि समवायाङ्गसूत्रे तेषां तेषां विभागानाम् 'एकस्थानम् , द्विस्थानम्' इत्यादीन्येव नामानि यथायोगं निर्दिष्टानि स्थानाङ्गवत् । विषय :-जिनप्रवचनाभिहितानां विविधानामर्थानां प्ररूपकः कोशतुल्योऽयं ग्रन्थः। अतो विषयस्वरूपं विषयानुक्रमतो ज्ञेयम्। वस्तुतस्तु समग्रग्रन्थाध्ययनादेवात्र वर्णिता विषयाः सम्यग् ज्ञातुं पार्यन्ते। अस्माकं संशोधन-सम्पादनपद्धतिः _प्राचीनतरान् प्राचीनतमांश्च विविधान् हस्तलिखितानादर्शाननुसृत्य पाठनिर्णयार्थ मुख्यतया प्रयतितमस्माभिरत्र । शुद्धाः समीचीनतरा वा पाठा मूले स्थापिताः, अपरे तु विशिष्टाः शुद्धा अशुद्धा वा पाठाः अत्र टिप्पणेषु पाठभेदरूपेणोपन्यस्ताः। यत्र उभयेऽपि पाठाः शुद्धाः तत्र एकः पाठो मूले उपन्यस्तः, अपरस्तु पाठभेदरूपेण टिप्पणेषु उपदर्शितः। यथा पृ० १०२ पं० १४ मध्ये वियत्तकिच्चे इति पाठः क. ला ३ मध्ये उपलभ्यते, पा० ला ४ मध्ये चियत्तकिच्चे इत्युपलभ्यते, जे० ला २, ५ मध्ये तु वि(चि ला २)यत्तकिञ्चपायच्छित्ते इति पाठ उपलभ्यते, सर्वेऽपि पाठाः शुद्धाः, अतोऽस्माभिरेषां मध्यादेकतमः पाठो मूले स्थापितः, अपरे तु पाठभेदरूपेणाधस्तात् टिप्पणेषु दर्शिताः। __ अनेकेषु पाठेषुपलभ्यमानेषु वृत्तिकृतामभयदेवसूरीणां ये पाठाः सम्मताः प्रायस्त एवात्र मले न्यस्ताः। क्वचिद् वृत्तिकृदभीष्टात् पाठाद भिन्नोऽपि पाठो मूले उपन्यस्तः, यथा पृ० ४४५ पं० ९ इत्यत्र। एतद्ग्रन्थमुद्रणसमये केचित् पाठा अस्माभिर्धान्त्यैव स्वीकृताः, पश्चात्तु सा भ्रान्तिर्शाता, ईदृशेषु स्थलेषु अष्टमे परिशिष्टे टिप्पणेषु शुद्धिपत्रके वा ते पाठाः शुद्धरूपेण समीचीनरूपेण वोपन्यस्ता अस्माभिः । यथा पृ० ३५० पं० ३ मध्ये 'अब्भ(ज्य?)थिए' इत्यस्माभिः पाठ उपन्यस्तः, पश्चात्तु ज्ञातं यदुत हस्तलिखितादर्शेषु 'मज्झथिए' इत्येव पाठोऽस्ति, यतः 'झ' इयक्षरं हस्तलिखितादर्शेषु 'भ'सदृशमेत्र लिख्यते, अतोऽष्टमे परिशिष्टे टिप्पणे [पृ० ७५४] संशोधितं तदस्माभिः।। 'ह''ट' इत्यादीन्यङ्कसूचकानि अक्षराणि यथा हस्तलिखितादर्शेषूपलभ्यन्ते तयैवात्र प्राचीनलिपिस्वरूपस्य परिरक्षणार्थ परिज्ञानार्थ च स्पष्टीकरणेन सह उपन्यस्तानि, यथा पृ० १०८ पं० १३-१४ इत्यत्र ह [४] इति, पृ० १०९पं० १९-२० इत्यत्र च ट [= ४] हति । 'ह' इत्यादीन्यक्षराणि प्राचीनलिप्यां चतुरङ्कस्थाने व्यवहियन्ते स्म । अस्य ग्रन्थद्वयस्य संशोधनावसरे पाठनिर्णयार्थ पाठशुद्धयर्थं पाठभेदोपदर्शनार्थ च अटीतः= अभयदेवसूरिविरचितटीकातः बहवः पाठा अस्माभिष्टिप्पणेषूद्धृताः, अत्रोद्धृतेषु पाठेषु अद्यावधिमुद्रितअन्येभ्यो यत्र भेदो दृश्यते तत्र व्यामोहो न विधेयः, यत एते भिन्नाः पाठा जेलसमेरादिस्थप्राचीनतरप्राचीनतमहस्तलिखितादर्शानुसारेण शुद्धीकृत्य अस्माभिरत्रोपन्यस्ताः। __ संशोधनावसरे मुद्रितेषु हस्तलिखितादज्ञेषु वा ये पाठा उपलब्धास्तत्स्थाने शुद्धाः शुद्धतरा वा ये पाठा अस्माभिः सम्भावितास्ते पाठाः ( ) एतादृशकोष्ठकमध्येऽत्र मूले टिप्पणेषु च निवेशिताः, दृश्यतां पृ० ४४७ पं० १३ । ये तु पाठा 'आवश्यकाः' इति मत्वा अस्माभिरस्मत्कल्पनया संपूरितास्ते ] एतादृशे चतुरस्र कोष्ठके निवेशिताः। शुद्धि-वृद्धिपत्रके - महता प्रयत्नेन अवहिततया पठितेष्वपि प्रथममुद्रित['प्रुफ']पत्रेषु प्रमादादेः अस्माकं दृष्टिदोषाच्च अनेकेऽशुद्धपाठाः अस्मिन् ग्रन्थे मुद्रिताः सन्ति, तेषु येऽशुद्धपाठा अस्माकं दृष्टिपथमायातास्तेषां शुद्धिकरणाथै शुद्धिपत्रकमत्रोपन्यस्तम् । ये पाठाः समीचीनतरा इति अस्मच्चेतसि पश्चात् स्फुरितं तेऽप्यत्रोपदर्शिताः। जे० आदि प्रतिषु ये पाठभेदाः पश्चालब्धास्तेऽप्यत्रोपदर्शिताः वृद्धिपत्रके । अतः शुद्धिपत्रक-वृद्धिपत्रके उपयुज्यैव ग्रन्थोऽयं पठनीय इति सुधियोऽभ्यर्थ्यन्ते। ये त्वशुद्धपाठा अनवधानादिना अस्मद्दृष्टिगोचरतां नायातास्ते सुधीभिः स्वयमेव संशोध्य पठनीयाः। Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६ आमुखम् • परिशिष्टानि-अत्र अष्टौ परिशिष्टानि संयोजितानि, तत्र च विशिष्ट शब्दसूच्यादिकं वर्तते। स्थानागसमवायाङ्गयोः समानविषयकत्वात् दशस्थानं यावत् अनेकानि शब्दतोऽर्थतो वा समानप्रायाणि सूत्राणि सन्ति, परस्परं तेषां तुला तृतीये परिशिष्टे वर्तते, स्थानाङ्ग-समवायाङ्गयोः परस्परं ग्रन्थान्तरैश्च सह तुला सप्तमे परिशिष्टे द्रष्टव्या। सन्ति स्थानाङ्गेऽनेके विषया येषां शब्दतोऽर्थतो वा महताऽल्पीयसा वांशेन साम्यं पालित्रिपिटकान्तर्गतैः बौद्धग्रन्थैः सह विद्यते, तदुपदर्शनार्थ चतुर्थ परिशिष्टं संयोजितम्। अंगुत्तरनिकायात् (=एकोत्तरनिकायात् ) पुग्गलपञत्तिग्रन्थाच्च बहवः पाठा अस्मिन् प्रसङ्गे उद्धृताः। अपरं यद् यत् किश्चिद् विशिष्टं वक्तव्यं तत् सर्वमष्टमे परिशिष्टेऽभिहितम्। विशेषजिज्ञासुभिरवश्यमष्टमं परिशिष्टं विलोकनीयम्। स्थानाङ्ग-समवायागवृत्तयः स्थानाङ्गसूत्रस्य विक्रमसंवत् ११२० वर्षे आचार्यश्री अभयदेवसूरिविरचिता प्राचीनतमा वृत्तिः। सा अयं राय धनपतसिंहमहोदयैः कालिकातातः ईसवीये १८८० वर्षे, आगमोदयसमित्या ईसवीये १९१८ वर्षे १९२० वर्षे च, श्रेष्ठि माणेकलाल-चुनीलालमहोदयैः अहमदाबादतः ईसवीये १९३७ वर्षे च प्रकाशिता। हिन्दीभाषायां गुर्जरभाषायां चाने केऽनुवादा अपि प्रकाशिताः। विक्रमसंवत् १६५७ वर्षे नगर्षिगणिविरचिताया दीपिकाया देवचंदलालभाई पुस्तकोद्धारफंड[सुरत]तः प्रथमभागः प्रकाशितः। विक्रमसंवत् १७०५ वर्षे सुमतिकल्लोल-हर्षवर्धनाभ्यां विरचितस्य स्थानाङ्गवृत्तिगतगाथाविवरणस्य हस्तलिखितादर्शा उपलभ्यन्ते। .. समवायाङ्गसूत्रस्य विक्रमसंवत् ११२० वर्षे आचार्यश्री अभयदेवसूरिविरचिता वृत्तिः, ईसवीये १८८० वर्ष रायधनपतसिंहः [कालिकातानगरे], आगमोदयसमित्या ईसवीये १९१९ वर्षे, ईसवीये १९३८ वर्षे पण्डितमफतलाल-झवेरचन्द्रमहोदयैश्च [अहमदाबाद नगरे] प्रकाशिता वर्तते । आगमोदयसमितिप्रकाशितग्रन्थस्यैव प्रतिबिम्बरूपं (OFFSET) शुद्धिपत्रका दिविविधपरिशिष्टैः समलङ्कृतं श्रीमभयदेवसूरिविरचितवृत्तिसहितं स्थानाङ्ग-समवायाङ्गसूत्रद्वयं मोतीलाल-बनारसीदासमहोदयः [दिल्ही ७] अचिरादेव प्रकाशयिष्यते। स्थानाङ्ग-समवायाङ्गसूत्रयोः संशोधने भाधारभूताः हस्तलिखितादर्शाः अयास्य सूत्रद्वयस्य संशोधने आधारभूतानां प्रतीनां स्वरूपं संक्षेपेग वर्ण्यते । तत्रादौ स्थानाङ्गसूत्रसंशोधने आधारभूताः तालपत्रोपरि लिखितास्त्रयः सूत्रादर्शा एवम् (१) जे० = जेसलमेरुदुर्गे खरतरगच्छीयाचार्यश्रीजिनभद्रसूरिसंस्थापितग्रन्थभाण्डागारसत्का तालपत्रोपरि लिखिता प्रतिः। सूचिपत्रानुसारेण क्रमाङ्कः ७। अत्रादौ १-८७ पत्रेषु स्थानाङ्गसूत्रं वर्तते, ततः परं १-३४९ पत्रेषु अभयदेवसूरिविरचिता स्थानाङ्गसूत्रवृत्तिर्वर्तते । एतदन्ते ईदृश उल्लेखः “संवत् १४८६ वर्षे माधवदिपञ्चम्यां सोमे अद्येह श्रीस्तम्भतीर्थे अविचलत्रिकालज्ञाज्ञापालनपटुतरे विजयिनि खरतरगच्छे श्रीजिनराजसूरिपट्टे लब्धिलीलानिलयकृतपापपूरपलयचारुचरित्रचन्दनतरुमलयश्रीमद्गच्छेशभट्टारकश्रीजिनभद्रसूरीश्वराणामुपदेशेन प. गूजरसूतेन रेषाप्राप्तसुश्रावकपरीक्षाधरणाकेन पुत्रसाहयासहितेन श्रीसिद्धान्तकोशे स्थानाङ्गसूत्रवृत्तिपुस्तकं लिखापितम्।" अस्याः प्रतेप्सायामौ ३२॥४२॥ इंच । ___ क्रमाङ्क ६ मध्येऽपि स्थानावृत्तिस्तालपत्रोपरि लिखिता वर्तते । अस्या मानं ३४१४२ इंच । अस्या अपि जे० इति सङ्केतः। Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७ आमुखम् इदं तु ध्येयम्-हस्तलिखितादर्शेषु यत्र सूत्रं तत्र केवलं सूत्रमेव मूलमानं लिखितं वर्तते, यत्र वृत्तिः तत्र केवला वृत्तिरेव [मूलसूत्रविरहिता] लिखिता वर्तते । . (२)क० = पाटणनगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यज्ञानमन्दिरे विद्यमाना तालपत्रोपरि लिखिता प्रतिः। तपगच्छसंघभण्डारसत्केयं प्रतिः डाबडो ७३, पोथीनंबर ८६ मध्ये वर्तते। १३तः १९५ पर्यन्तं पत्राणि वर्तन्ते, तत्रापि कियन्ति पत्राणि न सन्ति । १३ तः पूर्वाण्यपि पत्राणि न सन्ति, केषांचित् खण्डाः प्राप्यन्ते । १९५ तोऽनन्तरं पत्राणि न सन्ति । ७७६ तमे सूत्रे पृ० ३१८ पं० ७ पर्यन्तमेव प्रतिरियमुपलभ्यते । अपर्णेयं प्रतिः। अक्षराणि अतिसन्दराणि। मानमस्याः १४४२ इंच। (३) पा० = पाटणनगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यजैनज्ञानमन्दिरे विद्यमाना तालपत्रोपरि लिखिता 'संघवीपाडाभंडार'सत्केयं प्रतिः। पत्राणि ३६९ तः ४६८। संघवीपाडाभंडारसूचिपत्रानुसारेण क्रमाङ्कः ३१/२ । मानमस्या ३१४१॥ इंच। अथ कागदपत्रोपरि लिखिताः पञ्च सूत्रादर्शा:ला १ ) एते पञ्चापि कागजोपरि लिखिता आदर्शा लालभाई-दलपतभाई-भारतीयसंस्कृतिविद्यामन्दिरे ला २ | [अहमदाबाद ९] वर्तन्ते। एतेषामधिकः परिचयः गुर्जरभाषानिबद्धायां प्रस्तावनायां ला ३ जिज्ञासुभिर्विलोकनीयः। ला ४ मु०=आगमोदयसमित्या ईसवीये १९१८-१९२० वर्षयोः प्रकाशिता, संवत् ११२० वर्षे अभयदेवसूरिविरचितया टीकया सहिता, एका मुद्रिता प्रतिरप्युपयुक्तात्र । सा च मु० इति संकेतितात्र । मु०मध्ये विद्यमाना बहवोऽत्यन्तमशुद्धा अपि पाठभेदा अशुद्धपाठोपदर्शनार्थ टिप्पणेषूपन्यस्ताः, यथा पृ० ३८७ टि.२॥ ध० = इसवीये १८८० वर्षे राय धनपतसिंहमहोदयैः कालिकातानगरे प्रकाशितम् अभयदेवसूरिविरचितवृत्तिसहितं स्थानाङ्गसूत्रमपि क्वचित् [पृ० ३१९ टि०१०] उपयुक्तमत्र । तस्य च ध० इति सङ्केतः। अस्य स्थानाङ्गस्य संशोधने अभयदेवसूरिविरचितायाष्टीकाया हस्तलिखितादर्शा अपि उपयुक्ताः। तेषु त्रयस्तालपत्रोपरि लिखिताः (१.२) J जे०=जेसलमेरस्थं तालपत्रोपरि लिखितमादर्शद्वयम् , सूचिपत्रानुसारेण क्रमाङ्कः ६, क्रमाङ्कः ७। क्रमाङ्क ६ मध्ये १-३४९ पत्रेषु स्थानाङ्गसूत्रवृत्तिरेव केवला वर्तते, अस्याः मानं ३४४२ इंच । क्रमाङ्क '७' स्वरूपं पृ० ४ पं० २८ मध्ये प्राग व्यावर्णितमेव । (३) s. = पाटणनगरे श्री हेमचन्द्राचार्यजैनज्ञानमन्दिरे विद्यमाना तालपत्रोपरि लिखिता प्रतिः। पत्राणि १-३६८ । क्रमाङ्कः सूचिपत्रानुसारेण ३८ । मानं ३१४१॥ इंच। कागदोपरि लिखितास्त्रय आदर्शाः(१) A. = पाटणनगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यजैनज्ञानमन्दिरे विद्यमाना प्रतिः। (२) H. = पाटणनगरे श्री हेमचन्द्राचार्यजैनशानमन्दिरे विद्यमाना प्रतिः। अनयोः स्वरूपं गुर्जरभाषानिबद्धप्रस्तावनातो ज्ञेयम् । (३) B. = स्व० पू० मुनिराजश्री पुण्यविजयमहोदयैरुपयुक्तेयं प्रतिः। तैः संगृहीताः पाठभेदा एवात्रास्माभिरूपयुक्ताः। कुत्रत्येयं प्रतिरिति वयं न जानीमः। मु० ध० आदर्शयोः स्वरूपमुपरि वर्णितमेव । अथ समवायाजसूत्रस्य संशोधने आधारभूताः हस्तलिखिताः सूत्रादर्शाः। तत्रादौ त्रयस्तालपत्रोपरि लिखिता आदर्शा: Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८ आमुखम् ( १, २) जे० = जेसलमेरस्थं सूचिपत्रानुसारेण 'क्रमाङ्क ८, ९ इत्यादर्शद्वयम् । क्रमाङ्क ८ मध्ये १-४५ पत्रेषु मूलमात्रमस्ति । ४६ - १३४ पत्रेषु विक्रमसंवत् ११२० वर्षे अभयदेवसूरिभिर्विरचिता समवायाज्ञवृत्तिर्वर्तते । विक्रमसंवत् १४८७ वर्षे लिखितेयं प्रतिः । मानं ३३ ॥ ४२ ॥ इंच । एतद्रन्थमुद्रणानन्तरमियं प्रतिर्लब्धा, अतोऽष्टमे परिशिष्टे टिप्पणे, पृ० ४१७-४१८, ४३१-४३६, ४४५-४४८, ४६५-४६६, ४७९-४८० मध्ये पाठभेदोपदर्शने च अस्य 'जे' संकेतेन उपयोगो विहितोऽत्र । क्रमाङ्क ९ मध्ये १-६४ पत्रेषु मूलमात्रं समवायाङ्गम् । ६५-२१५ पत्रेषु अभय देवसूरिविरचिता वृत्तिर्वर्तते । अस्य जे० इति जे २ इति वा संकेतो ज्ञेयः । एतद्रन्थमुद्रणानन्तरमेव अश्या वृत्तेः प्रतिबिम्बं [फोटोकोपी] अस्माभिर्लब्धम् । अतष्टिप्पणादिष्वस्योपयोगोऽष्टमपरिशिष्टादौ विहितः । २७४२ इंच । अस्य मानं (३) खं०= खम्भातनगरे श्रीशान्तिनाथतालपत्रग्रन्थभाण्डागारे विद्यमाना प्रतिः । क्रमाङ्कः ३७। १- ९७ पत्रेषु समवायाङ्गसूत्रं मूलमात्रम् । ९८ - ३३० पत्रेषु अभयदेवसूरिभिर्विक्रमसंवत् १९२० वर्षे विरचिता समवायाङ्गसूत्रवृत्तिर्वर्तते । १५४२ ॥ इंच अस्या मानम् । १. एतदन्ते ईदृशं लिखितं वर्तते " नमः श्रीवर्धमानाय वर्धमानाय वेदसा | वेदसारं परं ब्रह्म ब्रह्मबद्धस्थितिश्च यः ॥ १॥ स्वबीजमुप्तं कृतिभिः कृषीवलैः क्षेत्रे सुसिक्तं शुभभाववारिणा । क्रियेत यस्मिन् सफलं शिवश्रिया पुरं तदत्रास्ति दयावटाभिधम् ॥ २॥ ख्यातस्तत्रास्ति वस्तुप्रगुणगुणगणः प्राणिरक्षैकदक्षः सज्ज्ञाने लब्धलक्ष्यो जिनवचनरुचिश्चंचदुच्चैश्चरित्रः । पात्रं पात्रैकचूडामणि जिन सुगुरूपासनावासनायाः संघः सुश्रावकाणां सुकृतमतिरमी सन्ति तत्रापि मुख्याः ॥ ३ ॥ होनाकः सज्जनज्येष्ठः श्रेष्ठी कुमरसिंहकः । सोमाकः श्रावकश्रेष्ठः शिष्टधीररिसिंहकः ॥ ४ ॥ कडुयाकः सुश्रेष्ठी सांगाक इति सत्तमः । खम्वाकः सुहडाकश्च धर्मकर्मैककर्मठः ॥ ५ ॥ एतन्मुखः श्रावकसंघ एषोऽन्यदा वदान्यो जिनशासनज्ञः । सदा सदाचारविचार चारु क्रियासमाचारशुचिव्रतानाम् ॥ ६ ॥ श्रीमज्जगच्चन्द्रमुनीन्द्रशिष्यश्रीपूज्य देवेन्द्रसूरीश्वराणाम् । तदाद्यशिष्यत्वभृतां च विद्यानन्दाख्यविख्यातमुनिप्रभूणाम् ॥७॥ तथा गुरूणां सुगुणैर्गुरूणां श्रीधर्मघोषाभिधसूरिराजाम् । सद्देशनामेवमपापभावां शुश्राव भावावनतोत्तमांगः ॥ ८ ॥ विषयसुखपिपासोर्गेहिनः क्वास्ति शीलं करणवशगतस्य स्यात् तपो वाऽपि कीदृक् । अनवरतमदभ्रारम्भिणो भावनाः का स्तदिह नियतमेकं दानमेवास्य धर्मः ॥ ९ ॥ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आमुखम् अथ कागदपत्रोपरि लिखिताः पञ्च समवायाङ्गसूत्रादर्शाः पाटणनगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यजैनशानमन्दिरे विद्यमानं प्रतिद्वयम् । ला: लालभाई दलपतभाई भारतीयसंस्कृतिविद्यामन्दिरे अहमदाबादनगरे विद्यमानं प्रतिद्वयम् । लार T=स्व० आगमप्रभाकरमुनिराजश्री पुण्यविजयजीमहोदयैरुपयुक्ता प्रतिः। एषां पञ्चानामप्यादर्शानां स्वरूपं गुर्जरभाषानिबद्धप्रस्तावनातो विशेषतो ज्ञातव्यम्। मभयदेवसूरिविरचितायाः समवायाजवृत्तेईस्तलिखिता आदर्शा अप्यस्य संशोधने उपयुक्ताः। तत्र 'जे जे ! खं.' इति त्रयाणां तालपत्रोपरि लिखितानामादर्शानां स्वरूप प्रागेव [पृ० ६५०१-१३] अस्मिन्नामुखे वर्णितम् । एका कागदोपरि लिखिता H. = पाटणनगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यजैनशानमन्दिरे विद्यमाना प्रतिरप्यत्रोपयुक्ता । अस्याः स्वरूपं गुर्जरभाषानिबद्धायां प्रस्तावनायां द्रष्टव्यम् । आगमोदयसमित्या प्रकाशितम् अभयदेवसूरिविरचितवृत्तिसहितं समवायाङ्गसूत्रमप्यत्रोपयुक्तम्, अस्य च मु० = मुद्रितम्] इति संज्ञा। किञ्चान्यत् , हस्तलिखितादर्शेषु पूर्वमन्यलिखित्वा पश्चात् केनचिद् विहितं संशोधनमपि दृश्यते । ईदृशेषु स्थलेषु पूर्वलिखितः पाठोऽपि अनेकेषु स्थानेषु समीचीन इत्यस्माकं मतिः। एतज्ज्ञापनार्थ तत्तसंकतैः सह मू० इति सं० इति वा संयोज्य अनेकेषु स्थानेषु अस्माभिः संकेतितम् , यथा पामू. = पा० प्रती पूर्व लिखितः मूलपाठः, पासं० =पा. प्रतौ पश्चात् केनचित् संशोधितः पाठः। एवं जे। इत्यत्र 'जेमू 1, जेसं० ।' इत्यादिष्वपि शेयम् । अटी० इति संकेतेन मभयदेवसूरिविरचिता यथायोगं स्थानाङ्गस्य समवायाङ्गस्य वा टीका सर्वत्र ज्ञातव्या। धन्यवादः-अस्या जैनागमग्रन्थमालायाः प्रकाशने बीजभूताः प्रेरकाश्च स्व. आगमप्रभाकरपूज्यपादमुनिराजभीपुण्यविजयजीमहाभागाः। एतद्वन्यसंशोधनोपयोगिनी विविधा सामग्री महता परिश्रमेण तैरेव प्राधान्येन संग्रहीताऽऽसीत् ।। सेयं सामग्री अहमदाबादनगरे लालभाई-दलपतभाई-भारतीयसंस्कृतिविद्यामन्दिरेऽस्ति । सा च तत्रत्यभूतपूर्वनियामकानां 'पं. दलसुखभाई मालवणिया-डॉ० नगीनभाई नीवणभाई शाह' महोदयानां सौजन्यात् 'पं० अमृतलालभाई मोहनलाल भोजक' महाशयानां साहायकाच लब्धा। किंच धर्मः स्फूर्जति दानमेव गृहिणां ज्ञानाभयोपप्रहै. ___ स्त्रेधा तद्वरमाद्यमत्र यदितो निःशेषदानोदयः । ज्ञानं चाद्य न पुस्तकैर्विरहितं दातुं च लातुं च वा शक्यं पुस्तकलेखनेन कृतिभिः कार्यःतदर्थोऽर्थवान् ॥१०॥ श्रुत्वेति संघसमवायविधीयमानज्ञानार्चनोद्भवधनेन मिथः प्रवृद्धिम् । नीतेन पुस्तकमिदं श्रुतकोशद्धयै बद्धादरश्विरमलेखयदेष हृष्टः ॥११॥ यावजिनमतभानुः प्रकाशिताशेषवस्तुविस्तारः । जगति जयतीह पुस्तकमिदं सुधैर्वाच्यतां तावत् ॥१२॥छ॥ संवत् १३४९ वर्षे माघसुदि १३ अयेह दयावटे श्रे० होना श्रे० कुमरसींह श्रे० सोमप्रमृतिसंघसमवायसमारब्धपुस्तकभाण्डागारे ले० सीहाकेन श्री समवायवृत्तिपुस्तकं लिखितम् ।" Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५० आमुखम् मु. प्रतेः सम्पादकैः स्व० पूज्यपादागमोद्धारकसागरानन्दसूरीश्वरैर्महता परिश्रमेण जैनागमादिकिशालग्रन्थराशेः संशोधनं प्रकाशनं च विधाय महानुपकारो विहितः। .. पा० क. हे १, २ प्रतयः पाटणनगरे ‘संघवीपाडाभण्डारस्य व्यवस्थापकानां 'स्व. सेवेतिलाल छोरालाल पटवा' इत्येतेषां पुत्राणां श्री हेमचन्द्राचार्यजैनज्ञानमन्दिरस्य व्यवस्थापकानां 'डॉ० सेवंतिलाल मोहनलाल' इत्येतेषां च सौजन्यालब्धाः। ला०. १, २, ३, ४, ५ प्रतयोऽन्यापि च तत्रत्या सामग्री अहमदाबादनगरे लालभाई-दलपतभाईभारतीयसंस्कृतिविद्यामन्दिरस्य व्यवस्थापकानां सौजन्यालब्धाः । खं० प्रतिः खम्भातनगरस्थश्रीशान्तिनाथतालपत्रीयग्रन्थभण्डारव्यवस्थापकानां तथा 'पं० छबीलदास केसरीचंद' इत्येतेषां सौजन्यालब्धा। जे. प्रतेः माइक्रोफिल्मरूपं (Micro-film) प्रतिबिम्ब जेसलमेर-लोद्रवातीर्थव्यवस्थापकानां सौजन्यादौदार्यात् , सेवामन्दिर (गवटी, जोधपुर) सञ्चालकानां श्रीजौहरीमलपारेखमहाशयानां साहायकाकाञ्च लब्धम्। श्रीमहावीरजैनविद्यालयस्य कार्यवाहकमहानुभावैर्जिनागमेषु परमभक्त्याङ्गीकृतमिदं विपुलधनराशिव्ययादिसाध्य जैनागमानां प्रकाशनकार्यम् । तैरेव चैतत्संशोधनद्वारा जिनवचनाराधनाया आराधनावसरोऽयं मह्यं प्रदत्तः। _श्रीमहावीरजैन विद्यालयस्य डिरेक्टर श्री कान्तिभाई डाह्याभाई कोरा' इत्येभिर्महानुभावैः सर्वाऽपीयं मुद्रण-प्रकाशनादिकार्यव्यवस्था महत्या श्रुतभक्त्या परमेण सौजन्येन कौशल्येन महता परिश्रमेण धैर्येण च पार प्रापिता। . मौजमुद्रणालयस्याधिपतिभिः कार्यवाहकैश्च परमेण सौजन्येन मुद्रितोऽयं ग्रन्थः। सीसकाक्षरसंयोजक(= कंपोझीटर)वर्गेणापि महता श्रमेण कष्टेन च मुद्रणकार्यमिदं पारं प्रापितम्। मदीयमातृष्वसुः साध्वीश्रीकञ्चनप्रियः शिष्याया पुण्याश्च साध्याः श्रीरापण्यश्रियः परिवारेण शन्दसूचादीन्यनेकानि परिशिष्टानि निर्मितानि। मद्विनेयमुनिश्रीधर्मचन्द्रविजयभगिन्याः साध्वीश्रीचन्द्रोदयाश्रियः परिवारेणापि एकपरिशिष्टनिर्माणे साहायकमनुष्ठितम्। 'मम वयोवृद्धो देवतुल्यः प्रथमशिष्यः स्व० मुनिश्रीदेवभद्रविजयः, तथा मम माता साध्वीश्री मनोहर श्रीरपि कार्यमिदमाशिषा उपबृंहितवन्तौ। मम अन्तेवासिना विनेयेन मुनिश्रीधर्मचन्द्रविजयेन परिशिष्टविधान-प्रथममुद्रितपत्र(प्रुफ)पठनादिषु नानाविधेषु कार्येषु अनवरतं साहायकं भक्तिपूर्णचेतसाऽनुष्ठितम्। .. एवमस्य संशोधनादौ विविधैः प्रकारैः साक्षात् परम्परया वा साहायकं विहितवन्तः सर्वेऽपि महानुभावा अनेकयो धन्यवादमर्हन्ति। देव-गुरुचरणप्रणिपातपूर्वकं प्रभुपूजनम् परमकृपालूनां परमेश्वराणां देवाधिदेवश्रीशङ्खश्वरपार्श्वनाथप्रभूणां परमोपकारिणां पूज्यपादानां पितृचरणानां सद्गुरुदेवानां मुनिराजश्रीभुवनविजयजीमहाराजानां च कृपया साहाय्याचैव कार्यमिदं सम्पन्नमिति तेषां चरणेषु अनन्तशः प्रणिपातं विधाय, इह वेहग्रामे जिनालये विराजमानस्य चरमतीर्थपतेः Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आमुखम् शासननायकस्य भगवतः श्रीमहावीरवर्धमानस्वामिनः करकमलेऽद्य भक्तिभरनिर्भरेण चेतसा भगवद्वाण्यास्मकमेव पुष्परूपमेतं मन्यं निधाय अनन्तशः प्रणिपातपूर्वक भगवन्तं श्रीवीरं महयाम्येतेन कुसुमेन । विक्रमसंवत् २०४० विजया दशमी (ता. ४-१०-८४) (आश्विन शुक्लदशमी) वेड (तालुका-समी) (जिल्ला-महेसाणा) (उत्तर गुजरात) -इत्यावेदयति पूज्यपादाचार्यमहाराजश्रीमद्विजयसिद्धिसूरीश्वरपट्टालङ्कारपूज्यपादाचार्यमहाराजश्रीमद्विजयमेघसूरीश्वरशिष्यपूज्यपादगुरुदेवमुनिराजश्रीभुवनविजयान्तेवासी मुनि जम्बूविजयः Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD I am extremely happy because by the grace of Supreme Soul, the compassionate par excellence, as also of Rey. Bhuvanavijayaji who was my father and spiritual teacher as well, I am able to present before the lovers of Jaina Agamas the critical edition of the Sthänångasūtra and the Samavāyāngasūtra that occupy the third and the fourth place respectively among the twelve Anga works. While preparing this edition, I utilised many old manuscripts collected by Rev. Munirāja Sri Punyavijayaji. I collated these manuscripts and scrutinised various readings yielded by them. Authorship : The Svetāmbara ācāryas hold that Rey. Sudharmasyāmi, the fifth direct principal disciple of Lord Mahavira, has composed these two Anga works. On the other hand, the Digambara ācāryas opine that Indrabhūti Gautamasvāmī, the first direct principal disciple of Lord Mahāvira, has composed these two works. Thus acāryas belonging to both the sects unanimously agree on the point that the composition of these two sūtras took place 2539 years ago. Though they were composed in the days of Lord Mahāyira, they were penned down by Sri Devardhi Gani Kşamāśramana in the presence of the Order of the Jaina monks in 980 or 993 Vira Nirvāna Samvat. Scholars well versed in history contend that alterations, abridgements and additions had certainly taken place in these two works at some time before the penning down occurred. All endorse the fact that on account of various factors like famine, many portions of the two works, preserved only in the memory of monks, gradually became extinct. This is corroborated by the comparison of the extent of works which we have at present with that recorded in the old works. The Svetāmbara scriptures at many places declare that the extent of the Sthänăngasūtra and the Sama 1. "Iha kila Sudharmasvāmī pañcamo gañadharadevo Jambūnāmānam svasi syam prati pratipădayāmcakāra-śrutam akarnitar me maya ausar ti.... he å yuşman/....teņam ti yah.... jino Mahavirah tena bhagavata....evam.. åkhyātam” Abhayadevasūri's commentary on the 1st Sūtra of the Sthanangasūtra, p. 7. "tatra kila śrīśramana MahāvīraVardhamancavāmisambandhi pañcamo ganadhara aryaSudharmasvāmī svašişyar Jambūnāmānam abhi Samavāyāngārtham abhidhitsuh....ādāv eva sambandhasūtram aha" Abhayadevasūri's commentary on the 1st Sūtra of the Samavāyāngasūtro, p.1. 53 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 FOREWORD vāyangasūtra is 72000 padas - and 144000 padas respectively, According to the Digambara scriptures, the extent of the Sthanangasūtra and the Samaväyängasūtra is 42000 padas and 164000 padas respectively. But the extent of the Sthânăngasūtra and the Samavayāngasutra as we have them to-day is 3700 ślokas3 and 1667 ślokas only respectively. This clearly shows that the extent of the two works has been gradually reduced on account of the loss of some portion of the texts with the passage of time. Titles : In his Sthânăngasūtrațākā (p. 3) Ac. Abhayadevasūri explains the title 'Sthana'. The explanation is as follows: "tişthanti āsate vasanti yathavad abhidheyataya ekatvádibhir vise 2. There is difference of opinion with regard to the meaning of 'pada'. The term 'pada' is variously explained. The svetāmbara works like Nandicūrņi explain it as 'yatrărthopalabdhis tat padam". svetāmbara Āc. Devendrasuri writes in his auto-commentary on Prathamakarmagrantha as follows: "'tu padam arthasamāptih'ity ady uktisadbhāve'pi yena kenacit padena aştādaśapadasahasrådipramāņa Ācārādigrantha giyante tad iha gshyate, tasyaiva dvadasāngaśrutaparimane'dhikstatvāt śrutabhedanām eva ceha prastutatvät/tasya ca padasya tathāvid hämnayābhāvāt pramanam na jñāyate". But in the Digambara works we find altogether different explanation of the term'pada'. In the commentary Dhavală (p. 84) on the Satkhandägama we have the following pertinent passage : "sampadi sudaņāṇassa padasařkhả vuccade/ tamjaha-ettha pamānapadań atthapadań majjhimapadaṁ cedi tivihań padar hodi/ tattha pamāṇapadan atthakkharanippannam jaha dhammo margalamukkattham [Daśavaikälika 1.1] iccãi / edehi caduhi padehi ega garitho / edena pamāṇena argabākirānarn coddasanhar Samaiyadipainnayaajjhayoyāņam padasamkha gaṁthasaṁkhă ca parūvijjade / jattiehim akkharehim atthovataddhi hodi tesimakkharāņam palavo atthapadań ņāma / tamjaha - pramonaparigrhītārthaikadese vastvadhyavasayo nayah'" etc. And in the commentary Jayadhavala (pp. 99-93) on the Kaşayaprābhyta we find : “sola hasayacottisakodītiyasidilakkhaetthahattarisayaatthåsidia'kekharehi egam majjhimapadam hodi....16348307888 / edena puvvargånar padasarkhà parūvijjade /.... majjhimapadakkharehi sayalasudaņāņasoñjogakkharesu ovattidesu bärahottarasayakodi-te ycisīdilakkha-atthavamcāsasahassa-paṁcu sayalasudaņānapadani horiti....1128358005/ . . ... avnsesakkharapcmānamattha kodio eya rin sadasahassa í atthasahassapańcahattarisamahiyasadamettar hodi 80108175/ puno edammi battisakkharehi bhāge hide pañcavīsalakkha tiņņisahassa-tinnisayam sāsīdan ca coddasapaiņņayaņam pamānapada-gain thapamanari hodi, egakkharūna ganthaddham ca 2503380, eso lcham cagam tho 15/32/" 3. By the term 'śloka' the anuştup verse is meant here. In measuring the extent of a particular text this verse is taken as a unit of measurement. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD 55 șitā åtmadayah padārtha yasmins tat Sthānam, athavasthana'. sabdeneha ekādikan samkhyabhedo' bhidhiyate, tataś catma ipadārthagatāmām ekdidasẵntặnăm thamāmām abhidhagak venc Sthānam, ácarabhidhāyakatvad Ācāravad iti”.4 Again, in his Samavāyāngasūtraţikā (p. 1.) he explains the title 'Samavāya'. His explanation is as follows: "Sam iti samyak avetyādhikyena ayanam ayah paricchedo jīvājīvādivividhapadārthasarthasya yasminn asau Samavāyah, samavayanti vā samavataranti sammilanti nānāvidhā ātmādayo bhāvā abhidheyatayā yasminn asau Samavāya iti”.5. Literary Division : The Sthânăngasutra consists of only one Śrutaskandha. It deals with objects according to their numbers; the maximum number is 10. Hence there are ten adhyayanas. The first adhyayana treats of those objects that are one in number; the second those that are two in number; and so on and so forth. This is the reason why the names given to these ten adhyayanas are Ekasthānam, Dvisthanam, Tristhānam, etc. Dvisthana, Tristhāna and Catuhsthāna, each of the three, contain four uddesakas. Pañcasthana contains three uddeśakas. Thus the Sthânăngasūtra consists of 21 uddesakas. This is corroborated by the statement occurring in the Samavāyāngasūtra and the Nandisūtra, viz. “Sthânănge ekaviņśatir uddeśanakālāḥ samuddeśanakālāś ca”. The Sthânăngasūtra has śrutaskandha as the main literary division. The śrutaskandha is divided into adhyayanas which in turn are divided into uddeśakas. The Samavāyāngasūtra too has only one śrutaskandha. And it has one adhyayana. In this work also, the objects are dealt with according to their number. That is, it treats of the objects that are one in number, those that are two in number upto those that are hundred in number. After that, the rise in number is not by one, 4. Āc. Abhayadevasúri explains the title 'Sthāna' in two ways : (i) Şthāna means that wherein the categories, viz. soul etc. qualified by numbers 1, 2 etc. are present as subjectmatter. (ii) The term 'Sthana? expresses different numbers beginning with 1. Hence that vihich deals with numbers 1 to 10 that qualify the categories, viz. soul etc. is also called Sthāna, just in the same manner as the work treating of acāra is also called Acāra. 5. Ac. Abhayadevasúri explains the title 'Samavāya' also in two ways : (i) Samarāya means that wherein is present the right (=san) knowledge (=ayah) pertaining to all the categories, present in such a way as it gets increasingly augmented (ava). (ii) Samavāya means that wherein various categories assemble as subject-matter. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 FOREWORD nor is it uniform. Having dealt with the objects that are hundred in number, it deals with objects that are 150 in number upto those that are e kasagaropamakoţikoți in number. This is followed by a brief description of the twelve Anga works; then there occurs the treatment of categories, viz. jiva (soul), ajiva (non-living substances), etc. as also the account of kulakaras, tirthankaras etc. Thus the Samavāyangasūtra describes various objects. In his commentary on the Samavāyāngasūtra, Abhayadevasūri has employed the term 'sthånaka' for the literary division of adhyayana. Usages like 'ā dvisthanakasamăpteh', 'catuhsthanaka','pañcasthānaka' are found in the commentary. We have followed Abhayadevasűri in this matter. Subject-matter : This work treating of various topics propounded in the Jaina scriptures compares well with an encyclopedia. Hence one can have the proper idea of its subject-matter from the Visayānukrama (Content). In fact, one can properly know the subject-matter only through the study of the work. OUR CRITICAL METHOD OF EDITING We have primarily endeavoured to decide correct readings on the basis of various manuscripts belonging to more and more remote periods of time. Cogent and correct readings have been accepted in the body of the text while other notable variants, correct and corrupt, are recorded in foot-notes. Wherever two correct readings are available, one is accepted in the body of the text and another is recorded in a foot-note as a variant. As for example, take the reading viyattakicce occurring on p. 102, line 14. It is available in 5 1. But 78 yield the reading ciyattakicce while go , yield the reading vi (ci ) yattakiccapãyacchitte. All these readings are correct. Hence we have selected one of them and accepted it in the body of the text and recorded the remaining readings as variants in foot-notes. Of so many readings available to us, we have mostly accepted in the body of the text those that have been accepted by Abhayadevasūri, the author of the Vșttis. Hardly have we accepted the reading different from the one accepted by him, as on p. 445, line 9. We accepted some wrong readings by mistake during the printing of the text. Afterwards we realised our mistake. Hence in Appendix viii or in the Suddhipatraka we have corrected our mistake by giving correct readings there. As for instance, the reading abbh(jjh?)atthie has been accepted by us in the body of the Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD 57 text (p. 350, line 3); afterwards we found that old manuscripts contain the reading ajjhatthie; F syllable written in old manuscripts looks very simllar to aH; hence in Appendix VIII we have corrected it in the foot-note (p. 754). The letters '', etc. suggestive of numbers are presented here with explanation. They are presented here almost in the same form in which they are found in the manuscripts in order to preserve the notable feature of the old script as also to acquaint us with that feature. As for example, on p. 108, lines 13-14 the letter [54] occurs while on p. 109, lines 19-20 the lettere (4) occurs. In the old script the letters etc. were employed in place of number 4. In this critical edition of the two works, we have quoted in foot-notes many readings from the commentaries of Abhayadevasūri (=erto) in order to determine correct readings, to correct corrupt readings and to show variants. At places these quoted readings differ from those available in the printed texts. This is so because only after having corrected the readings available in the printed texts according to the very old manuscripts belonging to various manuscript libraries like Jesalmer Bhaņdāra we have quoted them in foot-notes. If one bears this fact in mind, one will not get confused on noticing the difference. In the body of the text as also in foot-notes, the corrected or amended forms of readings are given in round brackets; see p. 447, line 13. Words and phrases which are deemed necessary but not available are put in square brackets. Suddhi-Vrddhipatraka : Though we have read proofs with great care and concentration, many readings have been wrongly printed in this edition. Of them, those that came to my notice are corrected in the Suddhipatraka. Moreover, readings that flashed in our mind as correct ones after the printing of the text, are also shown here. And readings that we collected afterwards from the manuscripts like Elo are recorded in the Vrddhipatraka. So, we request the readers to read the text after having corrected it according to the suddhipatraka and the Vğddhipatraka. Again, we request them to correct those wrongly printed readings that have escaped our notice. Appendices : The present critical edition of the Sthānangasūtra and the Samavāyāngasūtra is embellished with eight useful appendices. Some appendices contain indexes of special words, etc. As the Sthånăngasūtra and the Samavāyāngasūtra have the Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD common subject-matter upto the tenth Sthana, they contain similar sutras-similar either in words or in meaning. Their comparison is given in the third Appendix. And the comparison of the Sthānangasūtra with the Samavāyāngasūtra as also their comparison with other works are set out in the seventh Appendix. There are so many topics in the Sthanāngasutra which have similarity-great or little-pertaining to words or meaning with those treated of in the Buddhist works included in the Pali Tripitakas. This is demonstrated in the fourth Appendix. In this context we have quoted many textual extracts from the Amguttaranikāya (= Ekottara nikaya) and the Puggalapaññatti. And all the remaining important material is included in the eighth Appendix. Scholars should read it. 58 COMMENTARIES (VṚTTIS) ON STHANANGA SAMAVAYANGA The oldest commentary on the Sthänängasūtra is the one composed by Ac. Abhayadevasūri. It has been published by Ray Dhanapatasimhaji, Calcutta, 1880 A. D.; by Agamodaya Samiti, 1918 A. D. and 1920 A. D.; and by Sheth Maneklal Chunilal, Ahmedabad, 1937 A. D. Many Hindi and Gujarati translations have also been published. The first part of the Dipika composed by Nagarṣigani in 1657 V. S. has been published by the Devacand Lalbhai Pustakoddhāra Fund, Surat. The Sthanangavrttigatagāthāvivarana composed by Sumatikallola and Harṣavardhana in 1705 V. S. is available in manusuripts. The Vrtti on the Samavāyāngasūtra, composed by Abhayadevasūri in 1120 V. S. has been published by Ray Dhanapatasimhaji, Culcutta, 1880 A. D.; by Agamodaya Samiti, 1919 A. D.; and by Pt. Mafatlal Jhaverchandra, Ahmedabad, 1938 A. D. The offset print of the Agamodaya Samiti edition of the Sthänängasutra and the Samavāyāngasūtra with Abhayadevasūri's vrttis thereon will be published very soon by Motilal Banarasidas, Delhi 7. This offset print is embellished with various appendices. DESCRIPTION OF MANUSCRIPTS We briefly describe the manuscripts utilised by us in critically editing these two Sutras. In the preparation of the critical edition of the Sthanāngasūtra we have utilised three palm-leaf manu Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD 59 scripts and five paper manuscripts. Their description is as follows: to This palm-leaf manuscript belongs to the Manuscript Library (Bhandāra) established in Jesalmer Fort by Ācārya Sri Jinabhadrasűri of Kharatara Gaccha. In the catalogue it is listed under No 7. First it contains the Sthânăngasūtra (Folios 1-87), and then it contains the Sthânăngasūtravrtti by Abhayadevasūri (folios 1-349). The colophon which it has at the end is as follows: "Saṁvat 1486 varse Māghavadipañcamyāṁ Some adyeha śriStambhatirthe avicalatrikālajñājñāpälanapatutare vijayini Kharataragacche sriJinarajasūripatte labdhililanilayakrtapapapūrapralayacărucaritracandanatarumalayasrimadgaccheśabhattārakaśrīJinabhadrasūrisvarāņām upadeśena pa. gujarasūtena reşāprāptasuśrāvakaparikşaDharaṇākena putraSaiyāsahitena śrīsiddhantakośe Sthānangasūtravrttipustakamlikhăpitam" Its size is 321/4" x 21/2". There is another palm-leaf manuscript belonging to the same manuscript library. In the catalogue it is listed under No. 6. Its size is 341/4"x2". It contains the Sthånăngasūtravrtti. We have given the sign so to this manuscript also. It is to be noted that in the manuscripts, where there is the Sūtra, there is nothing but the Sūtra (i. e. the Sūtra without the Vrtti); and where there is the Vrtti, there is nothing but the Vrtti (i. e. the Vrtti without the Sūtra). S o This palm-leaf manuscript belongs to the Tapa Gaccha Samgha Bhaņdāra preserved in the Sri Hemacandrācārya Jñana Mandira, Patan. It is kept in pothi (packet) No 86 contained in box No 73. It has folios 13 to 195. That is, folios 1-12 and folios 196 and onwards are missing. Some other folios are also missing. The text available in the manuscript is upto that line of the 776th sūtra, which is the 7th line on p. 318 of this printed edition of ours. The manuscript is incomplete. Its calligraphy is excellent. The size is 14" x 2". 9. This palm-leaf manuscript belongs to the Samghavi Pādā Bhandāra preserved in the Sri Hemacandrācārya Jaina Jñāna Mandira, Patan. It has folios 369 to 468. According to the Samghavi Pādā Bhandara Sūcīpatra, it bears No. 31/2. Its size is 31" x 17". The five paper manuscripts are given the signs 9, T ?, ?, Y and u. All these five manuscripts belong to the L. D. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 FOREWORD Institute of Indology, Ahmedabad 9. For the details one may refer to the Gujarati introduction (prastāvanā). • This is the printed edition of the text of the Sthanangasūtra with Abhayadevasūri's Commentary, published by Agamodaya Samiti in 1918 A.D. and 1920 A. D. Many extremely corrupt readings are found in this edition; they are recorded in foot-notes in order to illustrate the extent to which the readings get corrupted; see for instance foot-note 2 on p. 387. To This is the printed edition of the text of the Sthåningasūtra with Abhayadevasūri's commentary, publised by Ray Dhanapatasimhaji, Calcutta, 1880 A. D. Occasionally we have consulted it. (See foot-note 10 on p. 319). In the preparation of the critical edition of the Sthånăngasūtra we have utilised those manuscripts also that contain Abhayadevasūri's Sthānangasūtraţikā. They are in all six, three palm-leaf manuscripts and three paper manuscripts. The description of the palm-leaf manuscripts is as follows: (1-2) JEO These are the two palm-leaf manuscripts belonging to the Jinabhadrasūri Jaina Jñāna Bhandara, Jesalmer. According to the catalogue, they bear Nos. 6 and 7 respectively. The manuscript bearing No. 6 contains the Stānangasūtravștti alone in folios 1-349. The size is 344" x 2". The manuscript bearing No. 7 has already been described. (3) S. This palm-leaf manuscript is preseved in the Sri Hemacandrācārya Jaina Jñāna Mandira, Patan. It consists of 1-368 folios. In the catalogue it is listed under No. 38. Its size is 31" x 11". The description of the three paper manuscripts is as follows: (1) A. This manuscript is preserved in the Sri Hemacandracārya Jaina Jāna Mandir, Patan. (2) H. This manuscript also belongs to the same manuscript library One may refer to the Gujarati introduction (prastāvanā) for the detailed description of these two manuscripts. . (3) B. Late Munirāja Sri Punyavijayaji has consulted this paper manuscript. We have simply noted down the readings he had collected from this manuscript. We do not know as to which Bhandara this manuscript belongs to. That is, we are not able to identify this manuscript. Now we proceed to describe the manuscripts utilised by us in auan. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD the preparation of the critical edition of the Samavāyāngasūtra. Of them three are palm-leaf manuscripts and five paper manuscripts. The description of the three palm-leaf manuscripts is as follows: (1-2) 3. These two manuscripts belong to the manuscript library in Jesalmer. In the catalogue they are listed under Nos. 8 and 9 respectively. The manuscript bearing No. 8 consists of 134 folios; folios 1-45 contain the text of the Samavāyāngasūtra alone, folios 46-134 contain the text of the Samavāyāngasūtravrtti composed by Abhayadevasūri in 1120 V. S. The manuscript has been written in the year 1487 V. S. The size is 331" x 27". We obtained this manuscript after the text had been printed. Hence we could utilise it in writing foot-notes to the eighth Appendix as also in demonstrating variants on pp. 417-418, 431-436, 445-448, 465-466, 479-480 of the same Appendix. It has been given the signs'. The manuscript bearing No. 9 consists of 215 folios; folios 1-64 contain the text of the Samavāyāngasūtra alone while folios 65-215 contain the text of the Vrtti by Abhayadevasûri. The manuscript has been given the sign org . We obtained this manuscript too after the completion of the printing of the text of the Samaväyångasūtra. Hence we could utilise it in writing foot-notes -etc. to the eighth Appendix. The size is 27" x 2". (3) . This palm-leaf manuscript belongs to the Sri Sāntinātha Tälapatra Grantha Bhandāra, Cambay. It bears No. 37. It consists of 330 folios; folios 1-97 contain the text of the Samavāyangasūtra alone, folios 98-330 contain the Samavāyāngasūtravrttil composed by Abhayadevasūri in 1120 V. S. The size is 15" x 24". 1. At the end we find the colophon. It is as follows : namah sriVardhamānāya vardhamānaya vedasā 1 vedasāram param brahma brahmabaddhasthitiś ca yah 11111 svabījam uptam krtibhiḥ krșivalaih kşetre susiktam śubhabhävavärina / kriyeta yasmin saphalań śivasriya puram tad atrasti Dayāvaţăbhidham 112 khyātas tatrasti vastupragunaguņaganah pränirakşaikadakşah sajjñane labdhalaksyo jinavacanarucis cañcad uccais caritrah / patram påtraikacūdamanijinasugurūpāsanavāsanāyāḥ samghah suśråvakanaṁ sukrtamatir ami santi tatrapi mukhyāḥ 113 11 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD The description of the five paper manuscripts is as follows: 1, These two manuscripts belong to the Śrī Hemacandrācārya Jaina Jñana Mandira, Patan. 62 1, These two manuscripts belong to the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. Honākaḥ sajjanajyeṣṭhaḥ śreṣṭhi Kumarasimhakaḥ I Somākaḥ śrāvakaśreṣṭhaḥ siṣṭadhir Arisimhakaḥ "4" Kaḍuyākaś ca susreṣṭhi Saṁgāka iti sattamaḥ Khimvākaḥ Suhaḍākaś ca dharmakarmaikakarmaṭhaḥ #5||| etanmukhaḥ śrāvakasamgha eṣo'nyada vadānyo jinaśāsanajñaḥ | sada sadācāravicāracārukriyāsamācāraśucivratānām 16 # śrimajJagaccandramunindrasiṣya śrīpujyaDevendrasūrīśvarāṇām / tadādyasiṣyatvabhṛtāṁ ca Vidya nandakhyavikhyātamuniprabhūņām "7" tatha guruṇām sugunair gurūņām śriDharmaghoṣābhidhasūrirājām | saddeśanam evam apapabḥāvām śuśrāva bhāvāvanatottamāngaḥ #1811 visayasukhapipäsor gehinaḥ kvästi silam karanavaśagatasya syat tapo va'pi kidrk anavaratamadabhrārambhiņo bhāvanāḥ kā stadiha niyatam ekam dānam eväsya dharmaḥ "9" kiñca dharmaḥ sphūrjati dānam eva grhiņāṁ jñānābhayopagrahaistredha tad varam adyam atra yad ito niḥseṣadanodayaḥ jñānam cädya na pustakair virahitam datum ca latum ca và śakyam pustakalekhanena krtibhiḥ kāryas tadartho'r thavan // 10 # śrutveti samghasamavāyavidhiyamāna jñānārcanodbhavadhanena mithaḥ pravṛddhim / nitena pustakam idam śrutakośavrddhyai baddhadaras ciram alekhayad esa hṛṣṭaḥ #11 # yāvajjinamatabhānuḥ prakāśitāśeṣavastuvistāraḥ | jagati jayatiha pustakam idam budhair vācyatām tavat 12" chha " samvat 1349 varse Maghasudi 13 adyeha Dayavaṭe śre. Honā śre. Kumarasimha śre. Somaprabhṛtisamghasamavāyasamārabdhapustakabhāṇḍāgāre le. Sihākena śrī. Samavāyavrttipustakam likhitam !" Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD T: This is the manuscript which Late Agamaprabhākara Munirāja Sri Punyavijayaji has utilised. One may refer to the Gujarati introduction for the detailed description of these five paper manuscripts. We have utilised the manuscripts containing the Samavāyāngasūtravrtti by Abhayadevasuri in the preparation of this critical edition. Three palm-leaf manuscripts which are given signs for 9 and d have already been described in this Foreword [p. 9 lines 5-27]. And one paper manuscript (=H.) preserved in the Sri Hemacandrācārya Jaina Jñāna Mandira, Patan has also been utilised. One may refer to the Gujarati introduction for the description of this manuscript. To This is the printed edition of the Samavāyāngasūtra with the Vrtti by Abhayadevasūri, published by Agamnodaya Samiti. We have consulted this printed edition. I In the manuscripts, we find that someone has given corrected readings in place of the readings originally written. At such places the readings originally written are mostly found cogent. To convey his we have compounded or with those signs given to manuscripts. To illustrate, 9 means originally written reading in the 970 manuscript while to means the corrected reading written afterwards by someone in the 90 manuscript. On this same line we have to understand जेमू० १,जेसं० १. अटीo sign stands for Abhayadevasūri's Tikå (on the Sthānangasūtra or the Samavāyāngasutra according to the context). ACKNOWLEDGEMENT It was Late Agamaprabhākara Munirāja Sri Punyavijayaji who conceived this Scheme of Jaina Agama Series and remained a constant source of inspiration to the editors of the works of this Series. Again, it was he who with great effort collected most of the I necessary for editing the text of these two works. This material is in the safe custody of the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. Our thanks are due to Pt. Dalsukhbhai Malvania and Dr. Naginbhai J. Shah, ex-Directors of the Institute, for making available to us this material. We thank Pt. Amritlal Mohanlal Bhojak who helped us to obtain the material from the Institute, Āgamoddhāraka Rey. Sāgarānandsúriji, the editor of the yo Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 FOREWORD edition, has put us under great obligation by critically editing and publishing so many works including Jaina Āgamas. we could obtain the manuscripts पा०, क०, हे १ and हे २ through the courtesy of the sons of Late Sevantilal Chotalal Patva, custodians of the Samghavī Pādā Bhaņdāra, Patan, as also through the courtesy of Dr. Sevantilal Mohanlal, a managing trustee of the Sri Hemacandrācārya Jaina Jñāna Mandira, Patan. We could obtain the manuscripts Go 1, , 3, 4 through the courtesy of the management of the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. The do manuscript was procured through the courtesy of the management of the śāntinātha Tālapatra Grantha Bhaņdāra, Cambay, as also through the courtesy of Pt. Chhabildas.Kesarichand. The microfilm of the sto manuscript was obtained through the courtesy of the management of the Lodravā Tirtha, Jesalmer, and with the help of Sri Joharimal Parekh, Director of the Sevamandir, Ravati, Jodhpur. It is devotion to Scriptures that has urged members of the Managing Board of the Sri Mahavīra Jaina Vidyalaya to undertake this Scheme involving heavy expenditure. They have given me an opportunity to worship and respect Jinavacana through editing these two Jaina Agamas. Shri Kantibhai Dahyabhai Kora, Director, Shri Mahavira Jaina Vidyalaya, has made all arrangements pertaining to printing and publishing. With great devotion to Scriptures and equally great skill he has managed to get the work printed and published. The proprietor and the manager of the famous Mouj Printing Bureau, Bombay have printed this work with great care and kindness. Compositors have done their job extremely well. The nuns of Sadhvi Sri Lavanyashri, a daughter and disciple of Sadhvi Sri Kanchanashri, my mother's sister, have prepared word-indices and several Appendices. The nuns of Sadhvi Sri Chandrodayashri, a sister of my pupil Muni Sri Dharmachandravijaya, have helped me prepare one Appendix. With the blessings of Late Muni Sri Devabhadravijaya, a godlike old first disciple of mine, as also of Sadhvi Sri Manoharashri, my mother, I could accomplish this task. I extend my heart-felt thanks to Muni Sri Dharmachandra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD 65 vijaya for the help devotedly rendered in conceiving appendices and correcting proofs. All who have directly or indirectly extended their kind cooperation in accomplishing this task deserve our sincere thanks. As I could accomplish this work by the grace of and help from Lord Sri Sankheśvara Pārsvanātha, the compassionate par excellence, and His Holiness Late Munirāja Śrī Bhuvanavijayaji Mahārāja, my father and spiritual teacher as well, I respectfully offer my salutations to them. I worship Lord Mahāvīra Vardhamānasvāmi, the last tirthankara, occupying the venerable seat in the Jaina temple in Veļagrama, having placed in His hand, with mind full of devotion, the Flower in the form of this work embodying His own words. Vikrama Samvat 2040 Vijayā Daśami (Dt. 4-10-84) Veda (Taluka Sami, Dist. Mehsana, North Gujarat) Muni Jambuvijaya Disciple of Late His Holiness Munirāja Sri Bhuvanavijayaji Mahārāja Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ग्रन्थनाम अंग सुत्ताणि अंगुत्तरनिकायो अनुत्तरौ पपातिकदशाङ्गसूत्रम् अनुयोगद्वारसूत्रम् अनुयोगद्वारटीका अन्तकृद्दशाङ्गसूत्रम् अभिधानचिन्तामणिः आचाराङ्गसूत्रम् आचाराङ्गनिर्युक्तिः आवश्यकचूर्णिः आवश्यक निर्युक्तिः आवश्यकभाष्यम् आवश्यक मूलभाष्यम् आवश्यक सूत्रम् आवश्यक सूत्रवृत्तिः उत्तराध्ययन सूत्रम् उपदेशपदम् उपदेशपट्टीका उपासक दशाङ्गसूत्रम् ऋषिभाषितानि ओषनिर्युक्तिः औपपातिकसूत्रम् सम्पादनोपयुक्तग्रन्थसूचिः } प्रकाशकादि जैन विश्वभारती, लाडनूं, राजस्थान पालिप्रकाशनमण्डल, बिहार (१) आगमोदयसमितिः (सुरत) (२) श्रीहर्षपुष्पामृत जैन ग्रन्थमाला, लाखाबावल (१) "" 39 (२) श्रीमहावीर जैन विद्यालय, बम्बई आगमोदय समितिः "3 जैन साहित्यवर्धकसभा श्रीमहावीर जैन विद्यालय, बम्बई (१) आगमोदय समितिः (२) मोतीलाल बनारसीदास, दिल्ही श्री ऋषभदेवजी केशरीमलजी, रतलाम (१) आगमोदय समितिः (२) श्रीहर्षपुष्पामृत जैनग्रन्थमाला, लाखाबाबल (३) देवचंद लालभाई पुस्तकोद्धारफंड, सुरत "" "" 29 "" श्रीमहावीर जैन विद्यालय, बम्बई } मुक्तिकमखजैनप्रन्थमाला, बडोदरा (१) आगमोदयसमितिः (२) श्रीहर्षपुष्पामृत जैन ग्रन्थमाला, लाखाबावल लालभाई दलपतभाई भारतीय संस्कृति विद्यामन्दिर, अहमदाबाद श्रीहर्षपुष्पामृत जैन ग्रन्थमाला, लाखाबावल (१) आगमोदयसमितिः (२) श्रीहर्षपुष्पामृत जैन ग्रन्थमाला, लाखाबावल Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्पादनोपयुक्त ग्रन्थसूचिः कल्पसूत्रम् कल्पसूत्रसामाचारी देवचंद लालभाई पुस्तकोद्धारफंड, सुरत कल्पसूत्रस्थविरावली कसायपाहुड जयधवला टीका भा० दिगम्बरजैनसंघग्रन्थमाला, मथुरा चउप्पन्नमहापुरिसचरियं प्राकृतटेष्ट सोसायटी चन्द्रप्रज्ञप्तिः श्रीहर्षपुष्पामृतजैनप्रन्थमाला, लाखाबावल जंबुद्दीवपण्णत्ति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिः जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिवृत्तिः आगमोदयसमितिः जीवाजीवाभिगमसूत्रम् । (२) श्रीहर्षपुष्पामृतजैनग्रन्थमाला, लाखाबावल जीवाजीवाभिगमसूत्रवृत्तिः आगमोदयसमितिः ज्ञाताधमकथाङ्गसूत्रम् । (१) आगमोदयसमितिः (२) श्रीहर्षपुष्पामृतजैनग्रन्थमाला, लाखाबावल तत्त्वार्थसूत्रम् देवचंद लालभाई पुस्तकोद्धार फंड, सुरत तत्त्वार्थभाष्यम् तत्त्वार्थभाष्यटीका (सिद्धसेनगणिविरचिता) तत्त्वार्थराजवार्तिकम् भारतीय ज्ञानपीठ, काशी तित्थोगाली० श्रीमहावीरजैनविद्यालय, बम्बई तिलोयपण्णत्ती जैनसंस्कृतिसंरक्षकसंघ, सोलापुर त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितम् । (१) जैनआत्मानन्दसभा, भावनगर , (२) जैनधर्मप्रसारक सभा, " दशवैकालिकसूत्रम् श्रीमहावीरजैन विद्यालय, बम्बई दीघनिकायो पालिप्रकाशनमण्डल, बिहार नन्दीसूत्रम् आगमोदयसमितिः , श्रीहर्षपुष्पामृतजैनग्रन्थमाला, लाखाबावल नन्दीचूर्णिः प्राकृतटेष्ट सोसायटी नन्दिसूत्रवृत्तिः (हरिभद्रसूरिविरचिता) • (मलयगिरिसूरिविरचिता) आगमोदयसमितिः नाट्यशास्त्रम् चौखम्बा संस्कृत संस्थान, वाराणसी Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ निशीथसूत्रम् निशीथ चूर्णिः निशीथभाष्यम् पण्णवणा० प्रज्ञापनासूत्रम् पर्युषणाकल्पः पर्युषणाकल्पसूत्रम् पा०धा० = पाणिनीयो धातुपाठः पिण्डनि० = पिण्डनिर्युक्तिः पुग्गलपञ्ञत्ति प्रतिक्रमणत्रयी प्रतिक्रमणटीका प्रवचनसारोद्धारः 35 "" टीका बृहत्कल्पसूत्रम् बृहत्कल्पसूत्रभाष्यम् बृहत्संग्रहणीटीका (मलयगिरिसूरिविरचिता) भगवती आराधना भगवती आराधनाविजयोदया टीका भगवती सूत्रम् भगवती सूत्रवृत्तिः भूवलयः मज्झिमनिकायो सम्पादनोपयुक्त ग्रन्थसूचिः राजप्रश्नीयम् रायपणइयं राजप्रश्नीयसूत्रवृत्तिः ललितविस्तरः } मूलाचारः रत्नकरण्डक श्रावकाचारः रत्नकरण्डकश्रावकाचारटीका } सन्मति ज्ञानपीठ, आगरा (१) श्रीमहावीर जैन विद्यालय, मुंबई (२) श्रीहर्षपुष्पामृत जैनग्रन्थमाला, लाखाबाबल देवचंद लालभाई पुस्तकोद्धार फंड, सुरत निर्णयसागर प्रेस, मुंबई • श्रीहर्षपुष्पामृत जैन ग्रन्थमाला, लाखाबावल पालिप्रकाशन मण्डल, बिहार जिनसेनभट्टारक, पट्टाचार्य महास्वामी संस्थानमठ, कोल्हापुर भारतीय प्राच्य तत्त्वप्रकाशन समिति, पिण्डवाडा जैन आत्मानंद सभा, भावनगर "" } जैनसंस्कृतिसंरक्षकसंघ, सोलापुर (१) आगमोदयसमितिः (२) श्रीमहावीर जैन विद्यालय, बम्बई (३) श्रीहर्षपुष्पामृत जैन ग्रन्थमाला, लाखाबावल आगमोदय समितिः भूवलय प्रकाशन समिति, देहली पालिप्रकाशनमण्डल, बिहार भारतीय ज्ञानपीठ, काशी आगमोदय समितिः ६९ " मिथिला विद्यापीठ, बिहार Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७० सम्पादनोपयुक्तप्रन्थसूचिः देवचंद लालभाई पुस्तकोद्धारफंड, सुरत जैनसंस्कृतिसंरक्षकसंघ, सोलापुर आगमोदयसमितिः माणेकमुनिजी लोकप्रकाशः लोकविभागः विचारसारः व्यवहारसूत्रम् व्यवहारभाष्यम् सप्ततिशतस्थानप्रकरणम् समवायाङ्गसूत्रम् टीका सिद्धहेमशब्दानुशासनम् सुत्तनिपातो सुत्तनिपातअट्ठकथा सुत्तपिटकं सुश्रुतसंहिता सूत्रकृताङ्गम् सूर्यप्रज्ञप्तिः जैनआत्मानन्दसभा, भावनगर श्रीमहावीरजैनविद्यालय, बम्बई मोतीलाल बनारसीदास, दिल्ही दक्षज्योतटूस्ट, अमदावाद" पालिप्रकाशनमण्डल, बिहार नबनालन्दाविहार, बिहार पालिप्रकाशनमण्डल, बिहार निर्णयसागर प्रेस, मुम्बई श्रीमहावीरजैनविद्यालय, बम्बई । (१) आगमोदयसमितिः । (२) श्रीहर्षपुष्पामृतजैनग्रन्थमाला, लाखाबावल श्रीमहावीरजैनविद्यालय, बम्बई मोतीलाल बनारसीदास, दिल्ही भारतीय ज्ञानपीठ, काशी स्थानाङ्गसूत्रम् टीका हरिवंशपुराणम् Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ संक्षिप्तं सङ्केतविवरणम् [सङ्केतानां विस्तृत विवरणं प्रस्तावनात आमुखतश्चावगन्तव्यम् ] [१] स्थानाङ्गसूत्रस्य संशोधने उपयुक्तानामष्टानां हस्तलिखितानां सूत्रादर्शानां द्वयोश्च मुद्रितादर्शयोः सङ्केतानां विवरणम्क० = 'पाटण'नगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यजैनज्ञानमन्दिरे विद्यमाना 'तपगच्छसंघभाण्डागार' सत्का तालपत्रोपरि लिखिता प्रतिः जे० = जेसलमेरदुर्गे विद्यमाना तालपत्रात्मिका प्रतिः पा० = 'पाटण'नगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यजैनज्ञानमन्दिरे विद्यमाना 'संघवीपाडाभाण्डागार' सत्का तालपत्रोपरि लिखिता प्रतिः ला १, २, ३, ४, ५= 'अहमदाबाद'नगरे लालभाईदलपतभाईभारतीयसंस्कृतिविद्यामन्दिरे विद्यमानाः कागदपत्रोपरि लिखिताः पञ्च प्रतयः मु० =आगमोदयसमित्या संवत् १९१८-१९२० वर्षयोः प्रकाशिता सटीका स्थानाङ्गस्य मुद्रिता प्रतिः ध० = 'रायधनपतसिंह'प्रकाशिता सटीका स्थानाङ्गस्य प्रतिः [२] स्थानाङ्गसंशोधने उपयुक्तानाम् अभयदेवसूरिविरचितस्थानाङ्गटीकायाः पञ्चानां हस्तलिखितादर्शानां सङ्केतानां विवरणम्J=जेसलमेरदुर्गस्था तालपत्रात्मिका स्थानाङ्गटीकायाः प्रतिः S= पाटणनगरे विद्यमाना 'संघवीपाडाभाण्डागार 'सत्का तालपत्रात्मिका स्थानाङ्गटीकायाः प्रतिः A= 'पाटण'नगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यजैनज्ञानमन्दिरे विद्यमाना 'कागदपत्रात्मिका प्रतिः H= B=स्व० मुनिराज श्री पुण्यविजयजीमहाराजैरुपयुक्तेयं प्रतिः [३] समवायाङ्गसूत्रस्य संशोधने उपयुक्तानामष्टानां हस्तलिखितानां सूत्रादर्शानाम् एकस्य मुद्रितादर्शस्य, चतुर्णां च अभयदेवसूरिविरचितटीकाया हस्तलिखितादर्शानां सङ्केतानां विवरणम् - जे १, जे०(जे २)= जेसलमेरदुर्गस्थे तालपत्रोपरि लिखिते प्रती खं० =खम्भातनगरे श्रीशान्तिनाथतालपत्रीयभाण्डागारे स्थिता प्रतिः ला १, २=अहमदाबादनगरे लालभाईदलपतभाईभारतीयसंस्कृतिविद्यामन्दिरे विद्यमाने कागदपत्रात्मिके प्रती हे०, हे १, २= पाटणनगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यज्ञानमन्दिरे विद्यमानाः कागजपत्रात्मिकाः प्रतयः Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७२ संक्षिप्तं सङ्केतविवरणम् T=प्रायः प्रवर्तकश्रीकान्तिविजयजीमहाराजग्रन्यसंग्रहसल्का ‘वडोदरा'नगरस्या कागदपत्रा त्मिका प्रतिः मु० = आगमोदयसमित्या विक्रमसंवत् १९७४ वर्षे प्रकाशिता मुद्रिता प्रतिः [४] अपरे सङ्केताः अटी०=अभयदेवसूरिविरचिता यथायोगं स्यानाङ्गस्य समवायाङ्गस्य वा टीका । अटीपा०=अभयदेवसूरिबिरचितायां टीकायां निर्दिष्टं पाठान्तरम्। गा=गाथा। टि० = टिप्पनम् । पं० = पतिः। पृ० = पृष्ठम् । प्र०= प्रत्यन्तरम् । सू० = सूत्रम् । Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रस्य विषयानुक्रमः . सूत्राङ्काः पृष्ठाङ्काः १-७८३ १-३२२ १-९ १-४८ ३८ ३९ विषयः स्थानाङ्गसूत्रम् (वश अध्ययनानि) प्रथममध्ययनम् 'एकस्थानम्' भगवदाख्यातानाम् आत्मादीनां सिद्धयन्तानां पदार्थानां कीर्तनम् . शब्द-रूप-संस्थान-गन्ध-रस-स्पर्शानां सप्रभेदानां वर्णनम् अष्टादशानां पापस्थानानां तस्यागस्य च वर्णनम् कालभेदाः संसारिजीवानां सिद्धानां पुद्गलानां वर्णणाः जम्बूद्वीपप्रमाणम् भगवतो महावीरस्य एकाकिनो निर्वाणगमनम् अनुत्तरौपपातिकदेवानामुञ्चत्वम् एकतारकाणि नक्षत्राणि एकप्रदेशावगाढादिपुगलवर्णनम् ........... ४४ ४५ ४७ ४९-१२६ ४९-६६ १०-१२ ५१-५२ ५३ १३ ५४-५५ ५६-५८ द्वितीयमध्ययनं 'द्विस्थानम् ' (चत्वार उद्देशकाः) प्रथम उद्देशकः द्विप्रत्यवताराः पदार्थाः विविधरूपेण द्विविधानां क्रियाणां वर्णनम् गर्हायाः प्रत्याख्यानस्य च द्वैविध्यम्। संसारकान्तारोल्लङ्घनाय द्विविध उपायः धर्मश्रवणालाभत भारभ्यः केवलज्ञानप्राप्तिं यावद्धतवः समाभेदा उन्मादभेदा दण्डभेदाश्च दर्शनस्य विविधरूपेण द्वैविध्यम् विस्तरेण ज्ञानस्य द्वैविध्यम् धर्मस्य संयमस्य च विस्तरेण द्वैविध्यम् पृथ्वीकायिकादीनां जीवानां द्रव्याणां कालस्य आकाशस्य शरीराणां च द्वैविध्यम् प्रवाजनादिमङ्गलकार्योपयोगिदिशो द्वैविध्यम् १३-१४ १४ ६३-६५ ६६ १९ ६७-७२ ६७-६९ द्वितीय उद्देशकः वेदनावेदनस्य गत्यागत्योर्जीवानां च द्वैविध्यम् द्विधा लोकदर्शनं शब्दश्रवणमवभासनादि च मरुदादिदेवानां द्वैविध्यम् १९-२३ १९-२२ ૨૨ २३ ७२ Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७४ सूत्राङ्काः पृष्ठावा २३-३९ ७३-१०५ ७३-७५ ७६-७८ २३-२४ २४-२५ २५-२६ ८०-१५ विषयानुक्रमः विषयः तृतीय उद्देशकः शब्द-शब्दोत्पाद-पुद्गलसंघातादिद्वैविध्यम् आचार-प्रतिमा-सामायिकानामनेकधा द्वैविध्यम् द्वयोर्द्वयोरुपपातोद्वर्तना-च्यवन-गर्भव्युत्क्रान्स्यादि जम्बूद्वीपे विद्यमाना वर्ष-वर्षधरादयो नक्षत्र-ग्रहपर्यन्ताः भनेके द्विविधाः पदार्थाः जम्बूद्वीपवेदिका-लवणसमुद्र-लवणसमुद्रवेदिकाप्रमाणम् धातकीखण्डे विद्यमाना द्विविधाः पदार्थाः धातकीखण्ड-कालोदधिवेदिकाप्रमाणम् पुष्करवरद्वीपार्धे विद्यमाना द्विविधाः पदार्थाः पुष्करवरादिद्वीप-समुद्रवेदिकाप्रमाणम् इन्द्राणां द्विविधत्वं विमानानां वर्णद्वयं देवानां रनिद्वयोञ्चत्वं च २६-३५ ३४ ३४-३७ ३७ ९६-९८ ९९-१०० १०१-१०२ १०३ १०४ १०५ ३७-३८ १०६-१२६ चतुर्थ उद्देशकः ४०-४६ १०६-१०८ समयादीनां जीवाजीवत्वं बन्धादेरात्मनिर्गमस्य च द्वैविध्यम् ४०-४२ १०९ धर्मश्रवणादौ हेतुद्वयम् ११०-११२ भदौपमिकस्य कालस्य क्रोधादेर्जीवानां च द्वैविध्यम् ४२-४३ ११३-११६ प्रशस्ताप्रशस्तमरणादेर्लोकस्य बोधेः कर्मणो मूर्छायाश्च द्वैविध्यम् ४३-४४ ११८-१२० आराधनायास्तीर्थकृतां वर्णस्य सत्यप्रवादवस्तुनश्च द्विविधत्वम् १२१-१२२ द्विताराणि नक्षत्राणि, मनुष्यक्षेत्रान्तर्गतौ समुद्रौ च १२३-१२४ नरकं गतौ चक्रवर्तिनौ, देवानां स्थितिः कल्पस्त्रियो लेश्याः परिचारणा च ४५-४६ १२५-१२६ पापकर्मचयादौ कारणद्वयम्, स्कन्धानां चानेकधा द्वैविध्यम् ४५ ४७-९० ४७-६१ १२७-२३४ तृतीयमध्ययनं 'त्रिस्थानम् ' (चत्वार उद्देशकाः) १२७-१६० प्रथम उद्देशकः १२७-१३, इन्द्र-विकुर्वणा-जीव-परिचारणा-मैथुनत्रैविध्यम् १३२ योग-प्रयोग-करणत्रैविध्यम् १३३ अल्पायुष्ट्व-दीर्घायुष्ट्व-शुभाशुभदीर्घायुष्ट्वकारणत्रैविध्यम् १३४-१३७ गुप्त्यगुप्ति-दण्ड-गाँ-प्रत्याख्यान-वृक्ष-पुरुषत्रैविध्यम् १३८-१३९ मत्स्य-पक्ष्यादि-स्त्री-पुरुष-नपुंसक-तिरश्चां त्रैविध्यम् १४०-१४१ लेश्यानां तारारूपचलन-विद्युत्कारकारणानां त्रैविध्यम् लोकान्धकार-लोकोद्योतादौ देवेन्द्रादीनां लोकागमनादौ च त्रीणि कारणानि १४३ त्रयाणां मातापितृ-भर्तृ-धर्माचार्याणां दुष्प्रतीकरत्वम् १४४-१४५ संसारकान्तारोल्लङ्घनाय त्रीणि स्थानानि, त्रिविधः कालः ४७-४८ ४८-४९ ४९ ५०-५१ ५१-५२ ५२-५३ १४२ ५३-५४ ५४-५५ Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विषयानुक्रमः सूत्राकाः विषयः पृष्ठाकाः १४६-१४९ पुगलचलनकारणानि, उपधि-परिग्रह-प्रणिधान-योनि-तृणवनस्पतित्रैविध्यम् तीर्थत्रयम् , कालसम्बद्धानिपरिमिताः पदार्थाः, तेजो-वायूनां स्थितिः शाल्यादिधान्यानां योनिस्थितिः, त्रिपरिमिता विविधाः पदार्थाः त्रयः सप्तमनरकगामिनः, त्रयः सर्वार्थसिद्धोत्पत्तारः त्रिवर्णानि विमानानि, ब्रिहस्तोच्छितानि शरीराणि कालेन अध्येतव्यास्तिस्रः प्रज्ञप्तयः ५६-५७ ५७-५९ ५९-६० १५०-१५३ १५४-१५७ १५८ १५९ १६० ६१-६८ १६१-१७५ १६२-१६३ लोकादयो विविधास्त्रयः पदार्थाः १६४-१६६ बोधि-प्रव्रज्या-निर्ग्रन्थानां त्रैविध्यम् १६७ तिस्रः शैक्षभूमयः स्थविरभूमयश्च १६८-१६९ त्रयः पुरुषजाताः, प्रशस्ताप्रशस्तानि त्रीणि स्थानानि १७०-१७३ जीव-लोकस्थिति-दिगादि-स-स्थावरा-ऽच्छेद्यादीनां त्रैविध्यम् १७४-१७५ भगवतो महावीरस्य गौतमादिश्रमणानामन्य कथनम् ६१-६२ ६२-६३ ६४ ६५-६७ ६७-६८ ६९ १७६-१९५ तृतीय उद्देशकः ६८-७८ १७६-१७७ भालोचनादेः करणाकरणयोर्हेतवः, त्रयः पुरुषजाताः ६८-६९ १७८-१७९ वस्त्र-पात्रत्रैविध्यम् , त्रीणि वस्त्रधारणकारणानि १८०-१८१ मात्मरक्ष-ग्राह्यविकटदत्ति-विसम्भोगिककारणा-ऽनुज्ञादि-वचनमनस्वैविध्यम् ६९-७० १८२-१८३ अल्पवृष्टेः, महावृष्टेः, अधुनोत्पन्नदेवस्य इहागमना-ऽनागमनयोश्च कारणानि ७०-७२ १८४-१८५ देवस्य स्पृहा-सन्तापयोश्च्यवनज्ञानोद्वेगयोश्च त्रीणि कारणानि ७२-७३ १८६ त्रिसंस्थित-त्रिप्रतिष्ठित-त्रिविधविमानवर्णनम् १८७-१८८ जीव-दुर्गति-सुगति-प्रतिग्राह्यपानकादि-अवमौदर्य-हिताहितस्थान शल्य-तेजोलेश्या-दत्ति-एकरात्रिकीप्रतिमाहिताहितस्थानत्रैविध्यम् ७३-७५ १८९-१९१ कर्मभूमि-दर्शन-रुचि-प्रयोग-व्यवसाया-ऽर्थयोनित्रैविध्यम् ७५-७६ १९२-१९३ पुद्गल त्रैविध्यम् , त्रिप्रतिष्ठिता नरकाः, मिथ्यात्वस्य तद्भेदानां च त्रैविध्यम् ७६-७७ १९४ धर्मस्य उपक्रमादेः कथाया विनिश्चयस्य च त्रैविध्यम् १९५ श्रमणोपासनायाः फलपरम्परा १९६-२३४ चतुर्थ उद्देशकः ७८-९० १९६-१९८ उपाश्रय-संस्तारक-कालादि-वचनादि-आराधनादित्रैविध्यम् ७८-७९ १९९ जम्बूद्वीपादौ विद्यमानं त्रिसंख्याकं कर्मभूम्यादि ७९-८१ २००-२०१ पृथ्वी-तद्देशचलनकारणानि किल्बिषिकानां देवानां स्थित्यादि ८१-८२ Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विषयानुक्रमः सूत्राकाः विषयः पृष्ठाकाः ८२-८३ २०२-२०३ २०४ ८३ ८३-८४ ८४-८५ ८६-८७ २०८-२०९ २१० २११-२१६ २१७-२१९ २२०-२२१ २२२-२२३ २२४-२२७ देव-देवीनां स्थितिः, प्रायश्चित्तादित्रैविध्यम् त्रयोऽप्रव्राज्या भवाचनीया वाचनीया दुःसंज्ञाप्याः सुसंज्ञाप्याश्च प्रयो मण्डलिकाः पर्वताः, यो महातिमहालयाः, कल्पस्थितेः शरीराणां च त्रैविध्यम् गुरुप्रत्यनीकादयस्त्रिविधाः प्रत्यनीकाः, अयः पित्रङ्गा मात्रङ्गाश्च श्रमणस्य श्रमणोपासकस्य च त्रीणि महानिर्जराकारणानि पुद्गलप्रतिवात-चक्षु:-अभिगम-ऋद्धि-गौरव-करणानां त्रैविध्यम् धर्मस्य, व्यापत्यादेः, अन्तस्य च त्रैविध्यम जिन-केवल्यहतां लेश्यानां च त्रैविध्यम्। मरणत्रैविध्यम्, भनगारस्य हिताहितानि स्थानानि पृथ्व्या वलयानि, त्रिसमयिको विग्रहः, कर्मवयक्षयः, त्रिताराणि नक्षत्राणि तीर्थकरसम्बद्धाः त्रयः पदार्थाः त्रयो ग्रैवेयकविमानप्रस्तटाः, पापकर्मचयादेस्त्रीणि कारणानि त्रिप्रदेशिकादयः स्कन्धाः ८७-८८ ८८-८९ २२८-२३१ २३२-२३३ २३४ ९१-१७२ ९१-१०७ ९१-९३ . ९४-९५ ९५-९६ २३५-३८८ चतुर्थमध्ययनं 'चतु:स्थानम् ' (चत्वार उद्देशकाः) २३५-२७७ २३५-२३६ चतस्रोऽन्तक्रियाः, चत्वारो वृक्षा वृक्षतुल्याः पुरुषाश्च २३७-२३९ चतस्रो भाषाः, चत्वारि वस्त्राणि तत्तुल्याः पुरुषाश्च २४०-२४३ चतुर्विधाः पुत्राः, विविधरूपेण चतुर्विधाः पुरुषाः २४४-२४५ चतुर्विधास्तृणवनस्पतिकायिकाः, नारकस्य इहानागमनकारणानि २४६-२४७ निर्ग्रन्थीनां चतुर्विधाः संघाट्यः, ध्यानचतुष्टयम् २४८-२५० देवस्थिति-संवासौ, कषायादिचतुष्टयम् , कर्मचयादिकारणानि २५१-२५३ चतुर्विधाः प्रतिमाः, मस्तिकायाः, फल-फलतुल्यपुरुषचतुष्टयम् २५४-२५५ सत्यासत्ययोश्चातुर्विध्यम, प्रणिधानचतुष्टयम् २५६ विविधरूपेण चत्वारः पुरुषजाता: २५७-२६५ लोकपालादयश्चतुर्विधा देवाः, चतुर्विधाः प्रमाणादयः २६६-२६८ चतुर्यामो धर्मः, दुर्गति-सुगत्यादिचतुष्टयम् २६९-२७२ हास्योत्पत्तेः कारणानि, अन्तर-भृतक-पुरुषचतुष्टयम् २७३-२७६ चमरादिलोकपालानामग्रमहिव्यः, विकृतयः, कूटागारादि २७७ चतस्रोऽङ्गाबाह्याः प्रज्ञप्तयः ९८-९९ ९९-१०० १००-१०३ १०३-१०४ १०५-१०७ १०७ २७८-३१० २७८-२८१ २८२ द्वितीय उद्देशकः चत्वारः प्रतिसंलीनाः, विविधरूपेण चत्वारः पुरुषजाताः चतस्रो विकथाः कथाश्च १०८-१३१ १०८-१११ १११-११३ Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राङ्काः २८३ - २८४ २८५-२८६ २८७-२८९ २९०-२९१ २९२ - २९७ २९८-३०७ ३०८-३०९ ३१०-३११ ३११-३८८ ३११-३१४ ३१५-३१९ ३२०-३२१ ३२२ ३२३ ३२४ ३२५-३२६ ३२७-३३१ ३३२-३३३ ३३४ ३३५-३३८ ३३९-३८८ ३३९-३४२ ३४३-३४७ ३४८-३५१ ३५२-३५४ ३५५-३६२ ३६३-३६७ ३६८-३७० ३७१-३७३ ३७४-३७५ ३७६- ३८० ३८१-३८५ ३८६-३८८ विषयानुक्रमः विषयः चतुर्विधाः पुरुषाः, इदानीमतिशा यिज्ञानदर्शनानुत्पत्तिकारणानि अस्वाध्याय-स्वाध्यायसमयाः, लोकस्थितिचातुर्विध्यम् पुरुष गर्दा - पुरुष - स्त्री-पुरुषचतुष्टयम् निर्ग्रन्थस्य निर्मन्थ्या भालापे निर्दोषत्वम्, तमस्काय नामानि पुरुषचतुष्टयम्, माया-मान-लोभादिचातुर्विध्यम् मानुषोत्तर-जम्बूद्वीपादिसम्बद्धाश्वतुर्विधाः पदार्थाः चतुर्विधं सत्यम्, आजीविकानां चतुर्विधं तपः संयम- स्यागा- किञ्चनतानां चातुर्विध्यम् तृतीय उद्देशकः क्रोधश्चतुर्विधः, पुरुषचतुष्टयम्, आश्वासचतुष्टयम् चत्वारः पुरुषाः, युग्माः, शूराः, पुरुषाः, लेश्याः, पुरुषाः चतुर्विधा आचार्याः, अन्तेवासिनः, निर्ग्रन्थाः, निर्मन्थ्यः श्रमणोपासकाः, श्रमणोपासिकाश्च चतुर्विधाः श्रमणोपासकाः, तेषां स्थितिः अधुनोत्पन्नदेवस्य इहानागमनागमनकारणानि लोकान्धकार-लोकोद्योत देवेन्द्राद्यागमनकारणानि चतस्रो 'दुःखशय्याः सुखशय्याश्च भवाचनीया वाचनीयाश्च पुरुषजाताः, समानप्रायाः, द्विशरीराः, पुरुषाः, प्रतिमाः जीवस्पृष्टानि कर्मोन्मिश्राणि शरीराणि, अस्तिकायाः, बादरकायाः तुल्य प्रदेशाः, दुर्दर्श शरीरम्, इन्द्रियार्थाः लोकबहिरगमनहेतवः ज्ञाता - ssहरणादिचातुर्विध्यम्, अन्धकारस्योद्योतस्य च हेतवः ७७ पृष्ठाङ्काः ११३-११४ ११४ ११४-११६ ११७ ११७-१२१ १२१-१३० १३० १३०-१३१ १३१-१४९ १३१-१३३ १३३-१३७ १३७-१३९ १३९ १४० १४१ १४१-१४३ १४३ - १४७ १४७-१४८ १४८ १४८ - १४९ चतुर्थ उद्देशकः १४९-१७२ १४९-१५१ प्रसर्पकाः, आहारः, आशीविषाः, व्याधयः, चिकित्साः, चिकित्सकाः पुरुषजाताः, वादिसमवसरणानि, पुरुषजाताः, मेघाः १५१-१५५ १५५-१५७ १५७ - १५९ १५९-१६५ आचार्याः, मिक्षाकाः, पुरुषजाताः, चतुष्पदाः, पक्षिणः, क्षुद्रप्राणाः भिक्षाकाः, पुरुषजाताः, संवासाः, अवध्वंसाः, तत्कारणानि चतुर्विधाः प्रव्रज्याः, संज्ञाः, कामाः, पुरुषजाताः, उपसर्गाः, कर्माणि चतुर्विधः सङ्गः, बुद्धिः, मतिः, जीवाः, पुरुषजाताः, चतुर्गत्यागतिकाः १६५-१६७ चतुर्विधः संयमः, असंयमः, क्रियाः, सतां गुणानां नाश-दीपनहेतवः शरीरोत्पत्तिकारणानि, धर्मद्वाराणि, नारकादिगतिकारणानि वाद्य-नाट्य-गेय- माल्या- ऽलङ्कारा-ऽभिनयाः, विमानानि शरीराणि उदकगर्भाः, मनुषीगर्भाः, उत्पादपूर्ववस्तूनि, काव्यानि, समुद्घाताः चतुर्दशपूर्विसम्पद्, वादिसम्पद्, कल्पसंस्थानानि, समुद्राः, भावर्ता: चतुस्ताराणि नक्षत्राणि, कर्मचयादिकारणानि, चतुष्प्रदेशिकस्कन्धादयः १७१-१७२ १६७ १६८ १६८-१७० १७०-१७१ १७० Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विषयानुक्रमः १८५ सूत्राङ्काः विषयः पृष्ठाका: ३८९-४७४ पञ्चममध्ययनं 'पञ्चस्थानम्' (त्रय उद्देशकाः) १७३-२०३ ३८२-४११ प्रथम उद्देशकः १७३-१८५ ३८९-३९१ पञ्च महाव्रतानि, अणुव्रतानि, वर्णादयः, सद्गति-दुर्गतिकारणानि १७३-१७४ ३९२-३९४ प्रतिमाः, स्थावरकायाः, तदधिपतयः, भवधिदर्शनक्षोभकारणानि १७४-१७५ ३९५-३९८ शरीराणि, जिनानाश्रित्य वस्तृतत्वस्य दुराख्येयत्वादि, प्रशस्ता प्रशस्तानि स्थानानि, महानिर्जराकारणानि, विसंभोगिकादिकारणानि १७५-१७८ ३९९-४०३ गणविग्रहा-ऽविग्रहकारणानि, निषद्याः, मार्जवस्थानानि, ज्योतिष्काः, देवाः, परिचारणाः, चमर-बल्योरममहिष्यः १७८-१७९ ४०४-४०५ इन्द्राणां सांग्रामिकाण्यनीकानि तदधिपतयश्च, देव-देवीस्थितिः १७९-१८१ ४०६-४०९ प्रतिघाताः, भाजीवाः, राजचिह्नानि, परीषहसहनकारणानि १८२-१८३ ४१०-४११ हेतवोऽहेतवश्व, केवलिनः पञ्चानुत्तराः, तीर्थकृतां नक्षत्राणि १८३-१८५ ४१२-४४० द्वितीय उद्देशकः १८५-१९४ ४१२-४१३ नयुत्तारे प्रथमप्रावृडादौ विहारकरणे च कारणानि ४१४-४१५ अनुद्घातिकाः, श्रमणस्य राजान्तःपुरप्रवेशे कारणानि १८६ पुरुषेण सहासंवासेऽपि स्त्रिया गर्भधारणे कारणानि, एवं पुरुषेण सह संवासेऽपि स्त्रिया गर्भाधारणे कारणानि १८६-१८७ ४१७ निर्ग्रन्थ-निर्गन्धीनामेकत्र स्थानादावपि कारणवशान्निर्दोषत्वम् १८७-१८८ ४१८-४१९ मास्रवस्य संवरस्य च द्वाराणि, दण्डाः, क्रियाः, परिज्ञाः १८८-१८९ ४२०-४२३ पञ्चविधा व्यवहारः, पञ्च जागरा सुरु पञ्चविधो व्यवहारः, पञ्च जागराः सुप्ताश्च, कर्मादान-वमनहेतवः १८९-१९० ४२४-४२६ दत्तयः, उपघातः, विशोधिः, दुर्लभ-सुलभबोधित्वकारणानि १९० ४२७-४३० प्रतिसंलीनाः, अप्रतिसंलीनाः, संवरासंवरौ, संयमासंयमी १९०-१९१ ४३१-४३३ तृणवनस्पतिकायिकाः, भाचारः, भाचारप्रकल्पः, भारोपणाः १९१-१९२ जम्बूद्वीपादौ विद्यमानाः पञ्च पञ्च पदार्थाः । १९२-१९३ ४३५-४३६ ऋषभस्वाम्यादेः पञ्चधनुःशतोञ्चत्वम् , सुप्तविबोधकारणानि १९३ ४३७-४३८ निम्रन्थीग्रहणकारणानि, भाचार्योपाध्याययोरतिशयाः १९४ भाचार्योपाध्याययोर्गणापक्रमणकारणानि, ऋदिमन्तो मनुष्याः १९४ ४४१ तृतीय उद्देशकः १९५-२०३ ४४१-४४५ अस्तिकायाः, गतयः, इन्द्रियार्थाः, मुण्डाः, बादराः, निम्रन्थाः १९५-१९७ ४४६-४४९ वस्त्राणि, रजोहरणानि, निश्रास्थानानि, निधयः, शौचानि ४५०-४५१ छमस्थाज्ञेयाः केवलिज्ञेयाः पदार्थाः, महातिमहान्तः पदार्थाः १९७-१९८ ४५२-४५५ पुरुषजाताः, वनीपकाः, भाचेलक्यस्म पञ्चभिः कारणैः प्रशस्तत्वम् ४५६-४५८ उत्कलाः, समितयः, जीवाः, पञ्चगत्यागतिकाः, सर्वजीवाः १९८-१९९ ४५९-४६३ योनिस्थिति:-संवस्सर-निर्याणमार्ग-छेदना-ऽऽनन्तर्या-ऽनन्तकानि १९९-२०१ ४६४-४६६ ज्ञानानि ज्ञानावरणीयकर्माणि स्वाध्यायः प्रत्याख्यानं प्रतिक्रमणम् २०१ Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विषयानुक्रमः सूत्राकाः विषयः पृष्ठाङ्काः ४६७-४६९ ४७०-४७३ ४७४ सूत्रवाचन-शिक्षणकारणानि, विमानानि, शरीराणि, जम्बूद्वीपनद्यः तीर्थकराः, सभाः, पञ्चताराणि नक्षत्राणि, कर्मचयादिकारणानि पञ्चप्रदेशिकस्कन्धादयः २०२ २०२-२०३ २०३ ४७५-५४० २०४-२१८ ४७५-४७७ ४७८-४७९ ४८०-४८४ ४८५-४९५ ४९६ ४९७-४९९ ५००-५०१ ५०२-५०९ ५१०-५१३ ५१४-५१९ ५१८-५२१ ५२२-५२४ ५२५-५३० ५३१-५३५ ५३६-५३९ ५४० षष्ठमध्ययनं 'षट्स्थानम्' गणधारणाद्युपयोगीनि षट् स्थानानि षट् छन्मस्थो न जानाति, जिनस्तु जानाति, जीवशक्त्यभावः । षड् जीवनिकायाः, तारकाकारग्रहाः, जीवानामनेकधा षड्विधत्वम् षण्णामसुलभत्वम्, इन्द्रियार्थ-संवरादयः षट् षट् पदार्थाः । अनात्मवतोऽहितकराणि भात्मवतो हितकराणि च पर्यायादीनि जात्यार्य-कुलार्य-लोकस्थिति-दिगादयः षड् आहारग्रहणाग्रहणहेतवः, उन्मादहेतवश्च प्रमाद-प्रमादप्रतिलेखना-लेश्याः, इन्द्राग्रमहिष्यादि अवग्रहेहापायधारणाः, बाह्याभ्यान्तरतपः, विवादः, प्राणाः गोचरचर्या, महानिरय-विमानप्रस्तटादि, अभिचन्द्रः, भरतचक्री पादितीर्थकृतां वक्तव्यता, संयमासंयमौ । जम्बूद्वीपादिसम्बद्धाः पदार्थाः, ऋतवः, अवमरावातिरात्री अर्थावग्रहाः, भवधिज्ञानानि, अवचनानि, कल्पप्रस्तारादि भगवतो महावीरस्य वक्तव्यता, विमानादि, विरहमानम् मायुर्वन्धः, भावाः, प्रतिक्रमणानि, षट्ताराणि नक्षत्राणि कर्मचयादि षट्पदेशिकस्कन्धादि | २०४ २०४-२०५ २०५-२०६ २०६-२०० २०८ २०८-२०९ २०९ २१०-२११ २११-२२२ २१२-२१३ २१३ २१५ २१५-२१६ २१६-२१७ २१७-२१८ २१८ २१९-२४२ २१९-२२२ २२२-२२३ २२४ ५४१-५९३ सप्तममध्ययनं 'सप्तस्थानम्' ५४१-५४३ सप्त गणापक्रमणकारणानि, विमङ्गज्ञानानि, योनिसंग्रहाः ५४४-५४६ सप्त गणे संग्रहा-संग्रहस्थानानि, पिण्डैषणादयः, पृथिव्यादयः ५४७-५५० बादरवायुकायिक-संस्थान-भयस्थान-छद्मस्थत्वकेवलित्वज्ञानोपायाः ५५१-५५२ सप्त मूलगोत्राणि, नयाश्च ५५३-५५४ विस्तरेण स्वरमण्डलम् , सप्तविधः कायक्लेशः जम्बूद्वीपादिसम्बद्धा वर्ष-वर्षधर-नद्यः ५५६ जम्बूद्वीपे भरतक्षेत्रेऽतीतानागतवर्तमानकालीनकुलकरादि ५५७-५५९ दण्डनीति-चक्रवर्तिरत्न-दुःसमा-सुषमाज्ञानोपायाः ५६०-५६४ जीवाः, ब्रह्मदत्तवक्तव्यता, मल्लिजिनेन सह दीक्षाग्राहिणः ५६५-५६७ दर्शनानि, कर्मप्रकृतयः, छमस्थेन अज्ञेया जिनेन ज्ञेयाः पदार्थाः ५६८-५७० भगवतो महावीरस्योच्चत्वम्, विकथाः, आचार्योपाध्यायातिशयाः ५७१-५७३ संयमासंयमी, भारम्भादयः, धान्ययोन्यादिस्थितिः, ५७४-५७९ लोकपालाममहिष्यः, देव-देवीस्थिति-लौकान्तिकसंख्यादि ५८०-५८३ नन्दीश्वरं यावद् द्वीप-समुद्राः, श्रेण्यः, इन्द्रानीकादि, कक्षाः २२४-२२५ २२५-२३० २३०-२३१ २३१-२३२ २३३ २३३ २३३-२३४ २३४ २३४-२३६ २३६-२३७ २३७-२३९ : Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृष्ठाका: ८० विषयानुक्रमः सूम्राकाः विषयः ५८५-५८७ सप्त वचनविकल्पाः, विनयभेदाः, समुद्घाताः, निवाः ५०८-५८९ साता-ऽसातानुभावाः, सप्ततारं नक्षत्रम्, पूर्वादिद्वाराणि नक्षत्राणि ५११-५९३ कूटाः, जातिकुलकोट्यः, कर्मचयादि, सप्तप्रदेशिकस्कन्धादि २४०-२४१ २४१-२४२ २४२ ५१४-६६० अष्टममध्ययनम् 'अष्टस्थानम्' २४३-२६६ ५९५-५९७ एकाकिविहारप्रतिमाधिकारिणः, योनिसंग्रहादयः २४३ ५९७-५९९ अनालोचना-ऽऽलोचनकारण-फलादि, संवरा-संवर-स्पर्शाः २४८ ६००-६०३ लोकस्थितिः, गणिसम्पद् , निविप्रतिष्ठानादि, समितयः २४८-२४९ ६०४-६०७ मालोचनाधिकारिणः, प्रायश्चित्तानि, मदस्थानानि, भक्रियावादिनः २४९ ६०८-६१० महानिमित्तानि, वचनविभक्तिः, छमस्थेनाज्ञेयाः जिनेन ज्ञेया भावाः २५०-२५१ ६११-६१४ अष्टविध मायुर्वेदः, इन्द्रायममहिष्यः, महाग्रहाः, वनस्पतयः २५१-२५२ ६१५-६१८ संयमासंयमी, सूक्ष्माः , भरतचक्रिवंशे सिद्धाः, प्रभुपाचगणधराः २५२-२५३ ६१९-६२१ दर्शनानि, भद्धौपमिकाः, महतोऽरिष्टनेमेयुगान्तकृभिः २५३ ६२२-६२३ भगवता महावीरेण प्रवाजिता राजानः माहारः २५३-२५४ ६२४-६२५ अष्टौ कृष्णराजयः, तदन्तर्गता अष्टविधा लौकान्तिकदेवाः २५४-२५५ ६२६-६२७ धर्मास्तिकायादिमध्यप्रदेशाः, महंता महापद्मन प्रवाजिष्यमाणा राजानः २५५ ६२८-६३२ कृष्णाप्रमहिष्यः, वीर्यप्रवादवस्तुनि, गतयः, द्वीप-समुद्रविष्कम्भः २५५-२५६ ६३३-६३६ काकणिरत्नम्, मागधयोजनमानम् , जम्बूवृक्षादि मानम् २५६ ६३७-६४२ जम्बूद्वीपादिस्थितपर्वतादिनाम-मानादि २५७-२५९ ६४३-६४५ कूट-दिक्कुमारीनामानि, कल्प-कल्पेन्द्र-विमानानि, प्रतिमाः २५९-२६२ ६४६-६४८ जीवाः, संयमः, पृथिव्यः, ईषत्प्रारभारामान-नामानि २६२-२६३ प्रराक्रमस्थानानि, विमानमानम् , अहंदरिष्टनेमिवादिसम्पत् २६३-२६४ ६५२ केवलिसमुद्घातसमयाः ६५३ भगवतो महावीरस्य मनुत्तरौपपातिकशिष्याः २६४ ६५४-६५५ वानमन्तरदेवाः, तेषां चैत्यवृक्षाः, सूर्यविमानस्थानम् २६४-२६५ ६५६-६५८ प्रमर्दयोगीनि नक्षत्राणि, द्वीप-समुद्रद्वारमानम् , कर्मबन्धस्थितिः २६५ ६५९-६६० जातिकुलकोटयः, कर्मचयादि, भष्टप्रदेशिककर्मबन्धादि २६५-२६६ २६७-२८९ २६७ ६६१-७०३ नवममध्ययनं 'नवस्थानम्' ६६१-६६२ विसंभोगिककारणानि, भाचाराङ्गप्रथमश्रुतस्कन्धाध्ययनानि ६६३-६६४ ब्रह्मचर्यस्य गुप्तयः, भगुप्तयः, मभिनन्दन-सुमत्योरन्तरम् ६६५-६६७ नव पदार्थाः, जीवाः, जीवावगाहनादि, रोगोत्पत्तिकारणानि ६६८-६७० दर्शनावरणीयकर्मभेदाः, अभिजिदादिनक्षत्रविचारः, तारास्थानम्। ६७१-६७२ मत्स्याः , बलदेव-वासुदेवपिनादिवक्तव्यता ६७३-६७५ महानिधिविष्कम्भादि, विकृतयः, शरीरे स्रोतांसि ६७६-६७९ नव पुण्यानि, पापायतनानि, पापश्रुतप्रसङ्गाः, नैपुणिकवस्तूनि ६८०-६८१ भगवतो महावीरस्य नव गणाः, नवकोटिपरिशुद्धा भिक्षा २६८ २६८-२६९ २६९-२७० २७०-२७१ २७१-२७३ २७३ २७३-२७४ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राकाः ६८२-६८६ ६८७-६८९ ६९. ६९१-६९२ ६९३-६९४ ६९५-६९७ ६९८-७०० ७०-७०२ विषयानुक्रमः विषयः पृष्ठाकाः अग्रमहिष्यादि, देवनिकायादि, विमानप्रस्तटादि, आयुष्परिणामः २७४-२७५ प्रतिमा, प्रायश्चित्तानि, जम्बूद्वीपे कूटानि २७५-२७७ महंतः पार्श्वनाथस्योच्चत्वम्, भगवन्महावीरतीर्थे तीर्थकरनामकर्मार्जकाः २७७ आगामिन्यामुत्सर्पिण्यां मोक्षगामिनो नव जीवाः २७७-२७८ श्रेणिकनृपस्य भागामितीर्थकरभववर्णनम् , नक्षत्राणि २७८-२८८ विमान-विमलवाहनोञ्चत्वम् , ऋषभदेवकृतं तीर्थप्रवर्तनम् २८८ द्वीपायामविष्कम्भौ, शुक्रस्य वीथयः, नोकषायकर्म २८८ जातिकुलकोट्यः, कर्मचयादि, नवप्रदेशिकस्कन्धादि २८८-२८९ ७०४-७८३ दशममध्ययनं 'दशस्थानम्' २९०-३२२ ७०४-७०७ लोकस्थितिः, शब्दाः, इन्द्रियार्थाः, पुद्गलचलनकारणानि २९०-२९१ ७०८-७१० क्रोधोत्पत्तिकारणानि, संयमासंयमी, महमन्तित्वकारणानि २९१-२९२ ७११-७१२ समाधि-असमाधि-प्रव्रज्या-श्रमणधर्म-वैयावृत्यानां दशविधत्वम् २९२-२९३ ७१३-७१६ जीवाजीवपरिणामाः 'अस्वाभ्यायिकानि, संयमासंयमी, सूक्ष्माः २९३-२९४ ७१७-७२७ जम्बूद्वीपादिस्थाः पदार्थाः, द्रव्यानुयोगः, उत्पातपर्वताः २९४-२९८ ७२८-७३० शरीरावगाहना, सम्भवाभिनन्दनाहतोरन्तरम् , अनन्तकानि २९८-२९९ ७३-७३२ उत्पादपूर्ववस्तूनि, प्रतिषेवणा, आलोचनाया दोषा अधिकारिणश्व २९९ ७३३-७३५ प्रायश्चित्तानि, मिथ्यात्वानि, चन्द्रप्रभजिनादीनामायुरुश्चत्वं च २९९-३०० ७३६-७३९ भवनवासिनः, सुखानि, उपघात-विशुद्धयः, संक्लेशासंक्लेशाः । ३०१-३०२ ७४०-७४३ बलम् , सत्यम् , मृषा, सत्यामृषा, दृष्टिवादनामानि, शस्त्राणि ७४४-७४७ दान-विशेष-शुद्धवागनुयोग-दान-गति-मुण्ड-संख्यानानि ३०३-३०४ ७४८-७४९ दशधा प्रत्याख्यानानि, सामाचारी भगवतो महावीरस्य छमस्थान्तिमरात्रौ स्वप्नाः ३०५-३०८ ७५१-७५४ सम्यग्दर्शनानि, संज्ञाः, वेदनाः, छमस्थाज्ञेयाः जिनज्ञेयाः पदार्थाः ३०० ७५५ कर्मविपाक-उपासकदशादयो दश दशाः ३०९-३१२ ७५६-७५८ कालः, नैरयिकावास-स्थित्यादि, भागमिष्यद्भद्रताकारणानि ३१२-३१३ ७५९-७६२ माशंसाप्रयोगाः, ग्रामधर्मादयो धर्माः, स्थविराः, पुत्राः ३१३-३१४ केवलिनोऽनुत्तराणि, कुरावर्णनम् , दुषमा-सुषमाज्ञानोपायः ७६६-७६८ दश कल्पवृक्षाः, अतीतानागतोत्सर्पिणीकलकराः, वक्षस्काराः। ३१५-३१६ ७६९-७७१ इन्द्राधिष्ठितकल्पाः, इन्द्राः, पारियानिकानि, प्रतिमादिवसाः, जीवाः ३१६-३१७ ७७३-७७५ बाल्यादयो दशाः, वनस्पतयः, श्रेणिविष्कम्भः, विमानोश्चत्वम् ३१७-३१८ ७७६-७७८ भस्मसागवने कारणानि, आश्चर्याणि, पृथ्वीकाण्डबाहल्यम् ३१८-३२० ७७९-७८१ द्वीपसमुद्रायुधः, मण्डलचारः, ज्ञानवृद्धिकराणि नक्षत्राणि ३२०-३२१ ७८२-७८३ जातिकुलकोटयः, कर्मचयादि, दशप्रदेशिकस्कन्धादि ३२१-३२३ Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायाङ्गसूत्रस्य विषयानुक्रमः सूत्राङ्काः विषयः पृष्ठाका १-१५९ समवायाङ्गसूत्रम् ३२३-४८० भगवदाख्याता भात्मादय एकपदार्थाः ३२५-३२९ दण्ड-राशि-बन्धन-नक्षत्र-स्थिति-श्वासोच्छवासा-हार-सिद्धयः ३२९-३३० दण्ड-गुप्ति-शल्य-गौरव-विराधना-नक्षत्र-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३३०-३३२ कषाय-ध्यान-विकथा-संज्ञा-बन्ध-योजन-नक्षत्र-स्थिति-श्वासाहार-सिद्धयः ३३२-३३३ क्रिया-महाव्रत-कामगुणा-ऽऽस्वसंवरद्वार-निर्जरास्थान-समित्यस्तिकाय-नक्षत्र-स्थिति-श्वासाहार-सिद्धयः ३३३-३३५ लेश्या-जीवनिकाय-तपः-समुद्घाता-ऽर्थावग्रह-नक्षत्र-स्थिति-श्वासाऽऽहार-सिदयः ३३५-३३७ भयस्थान-समुद्घात-भगवन्महावीरोचस्व-वर्षधर-वर्ष-नक्षत्रस्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३३७-३३९ मदस्थान-प्रवचनमातृ-चैत्यवृक्ष-जम्बू-कूटशाल्मली-जगती-केवलिसमुद्घात-प्रभुपार्श्वगणधर-नक्षत्र-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३३९-३४० ब्रह्मगुप्ति-अगुप्ति-ब्रह्मचर्याध्ययन-प्रभुपार्बोच्चत्व-नक्षत्र-तारा-मत्स्यविजयद्वार-सभा-कर्मप्रकृति-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३५०-३४२ श्रमणधर्म-समाधिस्थान-मन्दरविष्कम्भ-अरिष्टनेम्यहंदाधुञ्चत्वज्ञानवृद्धिकरनक्षत्र-कल्पवृक्ष-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३४३-३४५ उपासकप्रतिमा-ज्योतिश्चक्रान्त-ज्योतिश्चार-गणधर-नक्षत्र-विमानमन्दरोच्चत्व-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३४५-३४७ भिक्षुप्रतिमा-सम्भोग-कृतिकर्म-विजयाराजधानी-बलदेवायुः-दिनरात्रिमान-ईषत्प्राग्भारा-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३४७-३४९ क्रियास्थान-विमानप्रस्तट-भायामविष्कम्भ-जातिकुलकोटी-पूर्ववस्तु. प्रयोग-सूर्यमण्डल-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३४९-३५१ भूतग्राम-पूर्व-पूर्ववस्तु-श्रमणसंख्या-जीवस्थान-जीवा-रत्न-महानदी-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३५१-३५३ परमाधार्मिक-नमिनाथोञ्चत्व-ध्रुवराहु-नक्षत्र-दिनराश्रिमान-पूर्ववस्तुप्रयोग-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३५३-३५५ गाथाषोडशक-कषाय-श्रमणसंख्या-पूर्ववस्तु-आयाम-विष्कम्भलवणसमुद्र-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३५५-३५७ असंयम-संयम-मानुषोत्तरा-ऽऽवासपर्वत-लवणसमुद्र-चारणगतिउत्पातपर्वत-मरण-कर्मप्रकृति-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३५७-३५९ ब्रह्मचर्य-श्रमणसंख्या-श्रमणस्थान पदाग्र-ब्राह्मी लिपि-पूर्ववस्तुदिनरात्रिमान-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः ३५९-३६१ Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राङ्काः १९ २० २१ २२ २३ २४ २५ २६ २७ २८ २९ ३० ३१ ३२ ३३ ३४ ३५ ३.६. ३७ ३८ ३९ ४० ४१ ४२ विषयानुक्रमः विषयः ज्ञाताध्ययन-सूर्य-शुक्र-जम्बूद्वीपकला-तीर्थकर -स्थिति-श्वासा-ऽऽहार सिद्धयः समाधिस्थान - मुनिसुव्रतार्ह दुच्चत्व-घनोदधिबाहल्य- सामानिकसाहस्त्री - कर्मबन्धस्थिति- पूर्ववस्तु-काल-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार- सिद्धयः शबल-कर्म-काल-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्धयः परीषह - दृष्टिवादसूत्र पुलपरिणाम-स्थिति-श्वासा-ऽऽहार-सिद्ध्यः सूत्रकृदध्ययन - तीर्थकरज्ञानादि-स्थिति-श्वासा-SSहार सिद्धयः देवाधिदेव-जीवा - इन्द्र-नदी विस्तार-स्थिति-श्वासा - SSहार-सिद्धयः भावना-मल्लिजिनाञ्चव निरयावासा ऽध्ययन कर्मप्रकृति-प्रपातपूर्ववस्तुस्थिविश्वासा SSहार - सिद्धयः दशाकल्पव्यवहारोदेशन काल-कर्म- स्थिति श्वासा- SSहार-सिद्धयः अनगार गुण-नक्षत्र - विमान पृथिवी -कर्म-सूर्यचा (-स्थिति-श्वासा-SSहार- सिद्धयः आचारप्रकल्प- मोहनीयकर्मा -ऽभिनिबोधिकज्ञान- विमानावासनामकर्म-स्थिति-श्वासाऽऽहार- सिद्धयः पापश्रुतप्रसङ्ग - भापाढमासादिदिवस- चन्द्र दिनमान - नामकम-स्थितिश्वासा-SSहार-सिद्धयः मोहनीयस्थान- मण्डपुत्रायुः - अहोरात्र मुहूर्त नाम- अरजिनो-च्चत्वसामानिकसंख्या पार्श्ववीरजिनागारवासमान-निरयावास-स्थितिश्वासा-SSहार सिद्धयः सिद्धगुण - मन्दरपर्वत परिक्षेव सूर्यचार-अभिवर्धितादित्य मास-दिवसस्थिति-श्वासा-SSहार - सिद्धयः योगसंग्रह-देवेन्द्र-कुन्थुनाथ केवलि-नक्षत्र - नाय्य-स्थिति-श्वासाऽऽहार सिद्धयः आशातना - भौम-महाविदेहवर्षविष्कम्भ-सूर्यचार-स्थिति-श्वासा-ऽऽहारसिद्धयः बुद्धातिशेष चक्रवर्तिविजय दीर्घ विजयार्ध तीर्थकर भवननिरवावासाः सत्यवचनातिशेष - कुन्थु जिना युच्चत्व-जिनसक्थि-निरयावासाः उत्तराध्ययन-सभा- वीरजिनार्यासंख्या- पौरुषीच्छायाः कुन्थु जिनगणधर - जीवा- प्राकार- उद्देशनकाल- पौरुषीच्छाया पार्श्वजिनार्यासंख्या- जीवा-मेरु-उद्देशनकालाः नमिजिनावधिज्ञानि - कुलपर्वत-निरयाव(स-कर्मप्रकृतयः नेमिजिना - मेरुचूलिका - शान्तिजिनोच्चत्व-भवन- उद्देशनकालपौरुषीच्छाया-विमानानि नमिजिनार्यिका - निरयावास - उद्देशनकालाः वीर जिनश्रामण्यपर्यायाऽऽवासपर्वत- कालोदचन्द्रसूर्य-स्थितिनामकर्म - लवण - उद्देशनकाल-कालाः ८३ पृष्ठाङ्काः ३६१-३६४ ३६४-३६५ ३६५-३६७ ३६७-३६९ ३६९-३७१ ३७१-३७२ ३७३-३७५ ३७५ ३७६-३७७ ३७७-३७९ ३७९-३८० ३८०-३८५ ३८६-३८७ ३८७-३८९ ३८९-३९२ ३९२-३९४ ३९४ ३९५ ३९५-३९६ ३९६ ३९६–३९७ ३९७ ३९७ ३९७-३९८ Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८४ सूत्राङ्काः ४३ ४४ ४५ ४६ ४७ ४८ ४९ ५० ५१ ५२ ५३ ५४ ५५ ५६ ५७ ५८ ५९ ६० ६१ ६२ ६३ ६४ ६५ ६६ ६७ ६८ ६९ ७० ७१ ७२ ७३-७४ ७५-७६ विषयानुक्रमः विषयः कर्मविपाकाध्ययन-निरयावासा ऽऽवासपर्वत - उद्देशन कालाः ऋषिभाषित-विमलजिन पुरुष युगसिद्ध-भवन- उद्देशनका लाः समयक्षेत्रादिसाम्य- धर्मजिनोच्चत्व-मन्दर-नक्षत्र - उद्देशनकालाः efष्टवादपद - ब्राहयक्षर-भवनानि सूर्यचाराग्निभूतिगृहवासौ चक्रवर्तिपत्तन-धर्मजिनगणधर - सूर्य मण्डलानि भिक्षु प्रतिमा - कुरु मनुष्य-स्थितयः मुनिसुव्रतजिनार्यिका अनन्तजिदुश्चत्व- वासुदेवोच्चत्व-दीर्घवैताव्यविष्कम्भ-विमान- गुफा-कञ्चनपर्वताः आचाराङ्गप्रथमश्रुतस्कन्धोद्देशनकाल सभा-बलदेवायुः- कर्माणि मोहनीयनामा - SSवासपर्वत-कर्म-विमानानि जीवा - अनुत्तरौपपातिकवीरजिन शिष्य-स्थितयः उत्तमपुरुष - नेमिजिन छद्मस्थकाल-वीर जिन व्याकरण-अनन्तजिज्जिन गणधराः मल्लि जिनायुः मन्दर-वीर जिनव्याकरण-निरयावास - विमानानि नक्षत्र - विमलजिन गणधराः अङ्गत्रयाध्ययना-ऽऽवासपर्वत-मल्लि जिनमनः पर्यायज्ञानि-जीवाः निरयावास - कर्मा - SSवासपर्वताः चान्द्रवर्षऋतु दिन सम्भवजिनगृहवास-मल्लिजिनावधिज्ञानिनः सूर्यमण्डल - लवणसमुद्र - विमलजिनोच्चत्व-सामानिक- विमानानि ऋतुमास-मन्दर-चन्द्रसूर्य मण्डलानि युगपूर्णिमामावास्या-वासुपूज्यजिन गणधर शुक्ल कृष्णपक्ष-विमान विमानप्रस्तटाः ऋषभजिनराज्यकाल - हरिवर्षादि मनुष्य-निषधा दिसूर्योदयाः भिक्षु प्रतिमा असुरकुमारावास - सामानिक- दधिमुख-विमान-हाराः सूर्यमण्डल - मौर्यपुत्रगृहवास- भौमाः मनुष्य क्षेत्रचन्द्रसूर्य-श्रेयांसजिनगणधर आभिनिबोधिक स्थितियः नक्षत्रमास- बाहा मन्दर-नक्षत्र सीमाविष्कम्भाः धातकीखण्ड- पुष्करार्ध विजय-तीर्थकरादि-विमलजिनश्रमणाः समय क्षेत्रवर्ष-वर्षधर - मन्दर-कर्माणि वीरजिनपर्युषणाकाल-पार्श्वजिनश्रामण्यकाल-वासुपूज्यजिनोच्चस्व कर्मस्थिति - सामानिकाः सूर्यावृत्ति वीर्य पूर्वप्राभृत- अजितजिनसगरचक्रिगृहवासः भावास- लवणसमुद्र-वीरजिनायुः - अचलभ्रात्रायुः - चन्द्र-सूर्य-चक्रवर्तिपुर - कला - स्थितयः जीवा - बलदेवायुः - अभिभूत्यायुः सीतोदा-निरयावासाः सुविधिजिनकेव लि-शीतलजिनशान्तिजिनगृहवास भवन पत्यावासाः पृष्ठाङ्काः ३९९ ३९९ ३९९-४०० ४०० ४०० ४०१ ४०१ ४०१-४०२ ४०२ ४०२-४०३ ४०४ ४०४ ४०४-४०५ ४०५ ४०५-४०६ ४०६ ४०६ ४०६-४०७ ४०७ ४०७ ४०८ ४०८ ४०८-४०९ ४०९ ४०१-४१० ४१० ४१० ४१०-४११ ४११-४१३ ४१३- ४१४ ४१४ Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विषयानुक्रमः ८५ सूत्राङ्काः पृष्ठाकाः ४१४-४१५ ४१५ PM ४१६-४१७ ४१७ ४१७ ४१८-४१९ 2. ४१९ ४१९-४२० ४२०-४२१ ८६ ८७-८८ or m विषयः भरतचक्रिकुमारवास-अङ्गवंशप्रवजितनृप-लौकान्तिकपरिवारमुहर्तलवाग्राणि शक्राधिपत्य-अकम्पितगणधरायुः-सूर्यचाराः अन्तराणि श्रेयांसजिनाधुञ्चत्व-राज्यकाल-काण्डबाहल्य-सामानिक-सूर्योदयाः । भिक्षुप्रतिमा कुन्थुजिनमनःपर्यायज्ञानि-व्याख्याप्रज्ञप्तिमहायुग्मानि सूर्यचार-वीरगर्भापहारा-ऽन्तराणि वीरजिनग पहार-शीतलजिनगणधर-मण्डितपुत्रायुः-ऋषभजिनभरतचक्रिगृहवासाः निरयावास-ऋषभजिनश्रेयांसजिनांद्यायुः-सामानिक-मन्दारयुञ्चत्वधनुःपृष्ठ-पक्कबहुलकाण्ड-व्याख्याप्रज्ञप्तिपद-नागकुमारावासप्रकीर्णक-योनि-गुणकार-ऋषभजिनगणधर-श्रमण-विमानानि भाचाराङ्गोद्देशनकाल-मन्दर-रुचक-नन्दनानि सुविधिजिनगणधर-सुपार्श्वजिनवादि-धनोदध्यन्तराणि अन्तर-कर्म-अन्तर-महाग्रह-दृष्टिवादसूत्र-अन्तर-सूर्यचाराः . ऋषभजिन-वीरजिननिर्वाणगमन-हरिषेणराज्य-शान्तिजिनार्या . शीतलजिनोच्चत्व-अजितजिनगणधर-स्वयम्भूविजय-अन्तराणि परवैयावृत्यप्रतिमा कालोदपरिक्षेप-कुन्थुजिनावधिज्ञानि-कर्माणि प्रतिमा-गौतमस्वाम्यायुः-न्तराणि चन्द्रप्रभजिनगणधर-शान्तिजिनचतुर्दशपूर्वि-सूर्यमण्डलानि जीवा-अवधिज्ञानिनः सुपार्श्वजिनगणधरक-महापाताल-लवण-समुद्र-कुन्थुजिनायुः मौर्यपुत्रायूंषि चक्रवर्तिग्रामकोटी भवन-दण्ड-पादिमुहूर्ताः .. अन्तर-कम-हरिषेणगृहवासाः अन्तर-धनुःपृष्ठ-सूर्यचार-ताराः मन्दर-अन्तर-सूर्यमण्डल-अन्तराणि भिक्षुपतिमा-नक्षत्रतारा-सुविधिजिनोच्चत्व-पार्श्वजिनायुः-सुधर्मगणधरायुः-दीर्घवैताब्याधुञ्चत्वादि चन्द्रप्रभजिनोच्चत्व-विमानानि सुपार्श्वजिनोच्चत्व-पर्वत-पत्नप्रभजिनोच्चत्व-प्रासादोच्चत्वानि समतिजिनोञ्चत्व-नेमिजिनकुमारवास-विमानप्राकार-वीरजिनचतुदेशपूर्वि-सिद्धावगाहनाः पार्धजिनचतुर्दशपूर्वि-अभिनन्दन जिनोच्चत्वानि सम्भवजिनोञ्चत्व-पर्वतोञ्चस्वादि-विमान-वीरजिनवादिनः अजितजिन-सगरचयुञ्चत्वम् पर्वताद्युञ्चत्वादि-ऋषभजिनभरतचक्र्युञ्चत्व-पर्वताद्युञ्चत्वादिविमानोच्चत्वानि ४२१-४२२ ४२२ ४२२ ४२२-४२३ ४२३ २१ ४२३ ४२४ ४२४-४२५ ४२५ ९७-९८ १०१ १०२-१०३ १०४ ४२६ ४२६ ४२६-४२७ ४२७ १०५ ४२७ ४२७-४२८ १०७ ४२८ ४२८-४२९ Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८६ सूत्राङ्काः १०९ १३० १११ ११२ ११३ ११४ ११५-१३३ १३४ १३५ १३६-१४८ १४९ - १५६ य १५७-१५९ विषयानुक्रमः बिषयः विमानोचत्व-अन्तर-पार्श्वजिनवादि-अभिचन्द्रो कुल करोञ्चत्व-वासुपूज्यजिनसह प्रव्रजिताः विमान - वीरजिन के लि- वैकुर्विक- नेमिजिन केवलपर्याय- अन्तराणि विमान - भौमेयविहार-वीरजिनानुत्तरौपपातिक-सूर्यचार - नेमि जिनवादिनः विमान-मन्तर - विमलवाहन तारा अन्तराणि बिमान - पर्वत - नेमिजिनायुः पार्श्वजिन केवलि- सिद्ध-द्रहाः विमान - पार्श्वजिन वै कुर्विकाः द्रह - अन्तर- द्रह - अन्तर -विमान-अन्तर- वर्ष - जीवा-मन्दर-जम्बूद्वीपलवण- पार्श्वजिनश्राविका धातकीखण्ड- लवण- भरत चक्रि राज्यकाळअन्तर -विमान- अजितजिनावधिज्ञानि - वासुदेवायूंषि भगवतो महावीरस्य तीर्थकरभवात् षष्ठो भवः ऋषभ - वीरजिनयोरन्तरम् द्वादशाङ्गीवर्णनम् जीवाजीवराशि- भावास-स्थिति-शरीर अवधि-वेदना आहारआयुर्बन्ध-उपपातोद्वर्तना आकर्ष- संहनन संस्थान- वेदाः कुलकर-तीर्थकर बलदेव- वासुदेवव क्तन्यता अष्टौ परिशिष्टानि प्रथमं परिशिष्टं 'स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गत विशिष्ट शब्दसूचिः ' द्वितीयं परिशिष्टं 'स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतानां गाथार्धा नामकारादिक्रमः ' तृतीयं परिशिष्टं 'स्थानाङ्ग समवायाङ्गसूत्राणां परस्परं तुला' चतुर्थ परिशिष्टं 'बौद्धपालित्रिपिटकतुला ' पञ्चमं परिशिष्टं 'श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्द सूचिः ' षष्ठं परिशिष्टं 'समवायानसूत्रान्तर्गतानां गाथार्वाना मकारादिक्रमः ' सप्तमं परिशिष्टं 'स्थानाङ्ग समवायाङ्गसूत्राणां परस्परम् आगमादिकतिपयशास्त्रान्तरैश्व तुला ' [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला अष्टमं परिशिष्टं 'कातिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ' वृद्धिपत्रकम् शुद्धिपत्रकम् पृष्ठाङ्काः ४२९ ४२९-४३० ४३० ४३०-४३१ ४३१ ४३२ ४३२-४३३ ४३३ ४३३ ४३४-४५२ ४५२-४६२ ४६३-४८० ४८१-७७६ ४८१-५८१ ५८२-५८६ ५८७-५८९ ५९० - ६४५ ६४६-७०५ ७०६-७१० ७११-७४९ ७११-७३२ ७३२-७४९ ७५०-७७५ ७७६-७८३ ७८४-७९३ Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जैन-आगम-ग्रन्थमाला ग्रन्थाङ्क ३ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीऋषभदेवस्वामिने नमः॥ श्रीशङ्खश्वरपार्श्वनाथाय नमः॥ श्रीअजितनाथस्वामिने नमः॥ णमोऽत्यु णं समणस्स भगवओ महइमहावीरवद्धमाणसामिस्स ॥ श्रीगौतमस्वामिने नमः॥ श्रीसद्गुरुदेवेभ्यो नमः॥ पंचमगणहरभयपंसिरिसुहम्मसामिविरइयं तइयमंगं ठाणंगसुत्तं पढमं अज्झयणं ‘एगट्ठाणं' ॥ ॐ नमो वीतरागाय ॥ १. सुयं मे आउसं ! तेणं भगवता एवमक्खायं२. एगे आया। ३. एगे दंडे। ४. ऍगा किरिया। ५. एगे लोए। एगे अलोए। ६. एगे धम्मे। एगे अधम्मे। 1. ॐ नमः श्रीवीतरागाय ला २। अत्रेदमवधेयम्-अस्य स्थानाङ्गसूत्रस्य संशोधनेऽस्माभिः क० जे० पा० ला १-५ इति अष्ट हस्तलिखिताः प्रतय उपयुक्ताः, एका च आगमोदयसमित्या प्रकाशिता मुद्रिता मु० प्रतिरुपयुक्ता। तत्र क. प्रतेः प्रारम्भः ७२ सूत्रतो ज्ञेयः । ला १ प्रतिद्धितीया. ध्ययनस्य प्रथमोद्देशकं यावदेवात्रोपयुक्ता। हस्तलिखिता जे० पा० ला २ प्रतय एव तथा मु० प्रतिश्च सर्वत्रोपयुक्ता भन । तासु क० जे० पा० तालपत्रात्मिकाः। अपरास्तु कागजपत्रात्मिकाः॥ अभयदेवसूरिविरचितायाः स्थानाङ्गटीकाया अपि प्राचीनाः पञ्च हस्तलिखिताः प्रतयोऽत्र संशोधने उपयुक्ताः, ताश्च A BHJS इति संज्ञयात्र संकेतिताः, JS इति प्रतिद्वयं तालपत्रात्मकम् , अपराः कागजपत्रात्मिकाः, विस्तरेण वासां स्वरूपं प्रस्तावनातोऽवगन्तव्यम्। एका च आगमोदयसमित्या प्रकाशिता टीकाया मु० [-मुद्रिता] प्रतिरप्यत्रोपयुक्ता ॥ २. माउसंतेणं अटीपा० । भामुसंतेणं अटीपा० । भावसंतेणं अटीपा०॥ ३. एगे ला १॥ ४. महम्मे मु० अटी. विना॥ ठा/१ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [सू०७ ठाणंगसुत्ते ७. एगे बंधे। एगे मोक्खे। ८. एगे पुण्णे। एगे पावे। ९. एगे आसवे। एगे संवरे। १०. ऐगा वेयणा। एगा निजरा। ११. एगे जीवे पाडिक्कएणं सरीरएणं । १२. एगा जीवाणं अपरिआइत्ता विगुव्वणा । १३. एगे मणे । ऐगा वयी। एगे कायवायामे। १४. एंगा उप्पा। १५. एंगा वियती। १६. एगा 'वियचा। १७. एगा गती। एगा आगती। १८. एगे चयणे। एगे उववाए। १९. एगा तका। १. पुग्ने पा० ला १, २॥ २. एगे ला १॥ ३. पडि" B। पाडिक्कएणं सरीरेणं J। “प्रत्येकम् , दीर्घत्वादि प्राकृतत्वात् तेन प्रत्येककेन, शीर्यत इति शरीरं देह; तदेवानुकम्पितादिधर्मोपेतं शरीरकम् , तेन लक्षितः तदाश्रित एको जीव इत्यर्थः। अथवा शंकारौ वाक्यालङ्कारार्थी, तत एको जीवः प्रत्येकके शरीरे वर्तत इति वाक्यार्थः स्यादिति। इह च पाडिक्खएणं ति क्वचित् पाठो दृश्यते स च न व्याख्यातः, अनवबोधात्। इह च वाचनानामनियतत्वात् सर्वासां व्याख्यातुमशक्यत्वात् काश्चिदेव वाचनां व्याख्यास्याम इति"-भटी०॥ ४. °याइत्ता अटी०। यायित्ता J॥ ५. एगे जे०॥ ६. वई ला १ मु० । “एगा वह त्ति वचनं वाक् , "इयं सत्यादिमेदादनेकाप्येकैव"अटी०॥ ७. एगे जे०। “उप्प ति प्राकृतत्वादुत्पादः, स चैक एकपर्यायापेक्षया" अटी। तुलना-“एगा विन्नु ति विद्वान् 'स्त्रीलिङ्गत्वं च प्राकृतत्वात् उत्पाद उप्पावत्"-अटी. पृ०२१३ पं०६॥ ८. विगतीला । “वियह त्ति विगतिर्विगमः, सा चैका उत्पादवदिति। विकृतिर्विततिरित्यादि व्याख्यान्तरमप्यचितमायोज्यम. अस्माभिस्तु उत्पादसूत्रानुगुण्यतो व्याख्यातमिति"-अटी०॥ ९. "वियञ्च त्ति"विगतस्य "मृतस्येत्यर्थः, अर्चा शरीरम् , विगतार्चा प्राकृतत्वादिति। विवर्चा वा विशिष्टोपपत्ति(ष्टोत्पत्ति-B)पद्धतिर्विशिष्टभषा वा"अटी०॥ १०. "तक त्ति तर्कणं तर्का विमर्शः, अवायात् पूर्वा ईहाया उत्तरा, प्रायः शिरःकण्डूय. नादयः पुरुषधर्मा इह घटन्ते इति सम्प्रत्ययरूपा ईहा च, एकत्वं तु प्रागिवेति"-अटी०॥ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३० ] पढमं अज्झयणं ' एगट्टाणं' २०. एगा सन्ना । २१. एगा मैन्ना । २२. एगा 'विन्नू। २३. एगा वेयणा । २४. ऐँगे छेयणे। २५. एगे भेयणे । २६. एगे मरणे अंतिमसारीरियाणं । २७. ऐँगे संसुद्धे अहाभूते पत्ते । २८. ऍगदुक्खे जीवाणं एंगभूते । २९. एगा अहम्मपडिमा जं से आया परिकिलेसति । ३०. एगा धम्मपडिमा 'जं से आया पंज्जवजाए । ८८ १. “ म ति प्राकृत्वान्मननं मतिः अथवा मन्ना मयिव्वं अभ्युपगम इत्यर्थः ॥ २. “एगा विति विद्वान् विज्ञो वा स्त्रीलिङ्गत्वं च प्राकृतत्वात् उत्पाद उप्पावत् । लुप्तभावप्रत्ययत्वाद्वा एका विद्वत्ता विज्ञता वेत्यर्थः ” – अटी ० ॥ ३. " वेयण ति, प्राग् [सू० १०] बेदना सामान्यकर्मानुभवलक्षणोक्ता, इह तु पीडालक्षणैव " - अटी० ॥ ४. एगा डेपणा एगा भेषणा मु० । "छेयणे त्ति छेदनं भेयणे त्ति मेदनम् ” – अटी० ॥ ५. " अन्तिमशरीरम्, तत्र भवा अन्तिमशारीरिका उत्तरपदवृद्धेः । तद्वा तेषामस्तीति अन्तिमशरीरिका, दीर्घत्वं च प्राकृत शैल्या, तेषां चरमदेहानाम् ” – अटी० ॥ ६. “ एकः संशुद्धः - अशबलचरणः अकषायत्वात् यथाभूतः तात्त्विकः पात्रमिव पात्रम् प्रासो वा गुणप्रकर्षम् ” – अटी ० ॥ ७ पत्तेएगदुक्खे अटीपा० । ' अथवा पत्ते इत्यादि सूत्रान्तरम् उक्तरूपसंशुद्धादन्येषां स्वरूपप्रतिपादनपरम् । तत्र प्राकृतत्वात् प्रत्येकमेकं दुःखं प्रत्येकैकदुःखं जीवानां स्वकृत कर्मफलभोगित्वात् । किंभूतं तदित्याहएकभूतमनन्यतया व्यवस्थितं प्राणिषु, न सांख्यानामिव बाह्यमिति ” -भटी० ॥ ८. “ एकमेवान्तिमं भवग्रहणसम्भवं दुःखं यस्य स एकदुःखः, एगहक्खे त्ति पाठान्तरे त्वेकधैवाख्या संशुद्धादिर्व्यपदेशो यस्य, न त्वशुद्धः संशुद्धासंशुद्ध इत्यादिकोऽपि स भवति एकधाख्यः, एकधा अक्षो वा जीवो यस्य स तथेति” – अटी० ॥ ९. एगन्भूते पा० । प्राणिनामेकभूत एक इव, आत्मोपम इत्यर्थः " अटी० ॥ १०. जंसि अटीपा० । अधर्मः, तद्विषया प्रतिमा प्रतिज्ञा, अधर्मप्रधानशरीरं वा अधर्मप्रतिमा, सा चैकाजं से इत्यादि ( जं सेत्यादि - J ), यत् यस्मात् से तस्याः स्वाम्यात्मा जीवः, अथवा से ति (त्ति-मु० ) सोsधर्मप्रतिमावानात्मा परिक्लिश्यते "जंसीति पाठान्तरं वा, ततच प्राकृतत्वेन लिङ्गव्यत्ययात् यस्यामधर्मप्रतिमायां सत्यामात्मा परिक्लिश्यते सा एकैवेति । " - अटी० ॥ ११. “ पर्यचा ज्ञानादि. विशेषा जाता यस्य स पर्यवजातः पर्यवान् पर्यवेषु वा यातः प्राप्तः पर्यवयातः " अटी० ॥ " जीवानां ८८ & Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंसु [सू० ३१ ३१. एगे मणे देवा - सुर-मणुयाणं तंसि तंसि समयंसि । ३२. एगा वैती देवा-सुर - मणुयाणं तंसि तंसि समयंसि । ३३. एगे कायवायामे देवा--ऽसुर- मणुयाणं तंसि तंसि समयंसि । ३४. एगे उट्ठाण-कम्म-बल-वीरिय - पुरिसकार - परक्कमे देवा - सुर- मणुयाणं ५ तंसि तंसि समयंसि । १० १५ ३५. ऐँगे नाणे । एगे दंसणे । एगे चरिते । ३६. एगे समए । एगे पसे । एगे परमाणू । ३७. एगा सिद्धी । एगे सिद्धे । एगे परिनिव्वाणे । एगे पॅरिनिव्वुडे । ३८. एगे सद्दे । एगे रूवे । एगे गंधे। एगे रसे । एगे फासे । एगे सुब्भस । एगे दुब्भिसद्दे | एगे सुरूवे । एगे दुरूवे । एगे दीहे। एगे रँहस्से। एगे वट्टे । एगे तंसे । एगे चउरंसे । एगे पिहुले । एगे परिमंडले । एगे किण्हे । एगे णीले । एगे लोहिते । एगे हालिदे । एगे सुक्किले । एगे सुब्भिगंधे। एगे दुब्भिगंधे । एगे तित्ते। एगे कडुए। एगे कसाए । एगे अंबिले । एगे महुरे । एगे कंक्खडे जाव लक्खे । " १. इदं ३२-३३ सूत्रद्वयं मु०मध्ये नास्ति । " तथा वागिति वाग्योगः, स चैषामेकदा एक एव,‘‘“तथा कायव्यायामः काययोगः, स चैषामेकदा एक एव ” – अटी० ॥ २. “ उत्थानं च चेष्टाविशेषः कर्म च भ्रमणादिक्रिया बलं च शरीरसामर्थ्यं वीर्यं च जीवप्रभवं पुरुषकारश्च अभिमानविशेषः पराक्रमश्च पुरुषकार एव निष्पादितस्वविषय इति विग्रहे द्वन्द्वैकवद्भावः " अटी० ॥ ३. 'पुरिसक्कार' ला० ॥ ४. “ ज्ञानादीनि निरूपयन्नाह - एगे नाणे इत्यादि सूत्रत्रयम् " -- अटी ० ॥ ५. परिनिष्ते पा० । परिनिब्वुए ला २ मुं० । “परिनिब्बुए परिनिर्वृतः शारीरमानसास्वास्थ्यविरहित इति भावः ” – अटी० ॥ ६. हस्से मु० ॥ ७ “ पिहुले त्ति पृथुल विस्तीर्णम्, अन्यत्र पुनरिह स्थाने आयतमभिधीयते, तदेव चेह दीर्घ- ह्रस्व - पृथुलशब्दैर्विभज्योक्तम् आयातधर्मश्वादेषाम् ··· यच्चायत मेदयोरपि ह्रस्व-दीर्घयोरादावभिधानं तद् वृत्तादिषु संस्थानेष्वायतस्य प्रायोवृत्तिदर्शनार्थे विचित्रत्वाद्वा सूत्रगतेरेवमुपन्यास इति” – अटी● ॥ ८. हलिछे मु० ॥ ९. " कर्कशः कठिनोऽनमनलक्षणः । यावत्करणाद् मृद्वादयः षडन्ये, तत्र २ मृदुः सन्नतिलक्षणः, ३ गुरुरधोगमनहेतुः ४ लघुः प्रायस्तिर्यगूर्ध्वगमनहेतुः ५ शीतो वैशयकृत् स्तम्भनस्वभावः, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पढमं अज्झयणं 'एगट्ठाणं'। ३९. एगे पाणातिवाए जाव एगे परिगहे। एगे कोधे जीव लोभे । एगे' पेजे, एगे दोसे जाव एगे परपरिवाए। एगा अरतिरती। एगे मायामोसे। एगे मिच्छादसणसल्ले। एगे पाणातिवायवेरमणे जाव परिगहवेरमणे । एगे कोधविवेगे जाव मिच्छादसणसल्लविवेगे। ४०. एगा ओसप्पिणी, एगा सुसमसुसमा जाव एगा दूसमदूसमा । एगा उस्सप्पिणी, एगा दुस्समदुस्समा जाव एगा सुसमसुसमा । ४१. [१] एगा नेरइयाणं वग्गणा, एगा असुरकुमाराणं वग्गणा, चँउवीसादंडओ जाव एगा वेमाणियाणं वग्गणा। ६ उष्णो मार्दवपाककृत् , ७ स्निग्धः संयोगे सति संयोगिनां बन्धकारणम् , ८ रुक्षस्तथैवाबन्धकारणमिति" -अटी० । दृश्यताम् भाचाराङ्गे सू० १७६ ॥ १. अत्र 'जाव 'शब्देन 'एगे मुसावाए, एगे अदिण्णादाणे, एगे मेहुणे' इति पाठो प्रायः॥ २. अत्र 'जाव'शब्देन 'एगे माणे, एगा माया' इति ग्राह्यम् ॥ ३. “पिज त्ति प्रियस्य भावः कर्म वा प्रेम"-अटी० ॥ ४. “जाव त्ति ‘कलहे, अन्भक्खाणे, पेसुन्ने' इत्यर्थः"-अटी० । अत्र 'जाव' शब्देन 'एगे कलहे एगे अब्भक्खाणे एगे पेसन्ने' इति ग्राह्यम् ॥ ५. अत्र 'जाव'. शब्देन 'एगे मुसावायवेरमणे, एगे अदिण्णादाणवेरमणे, एगे मेहुणवेरमणे, एगे' इति प्राह्यम् । “उक्तान्यष्टादश पापस्थानानि । इदानीं तद्विपक्षाणामेव 'एगे पाणाइवायवेरमणे' इत्यादिभिरष्टादशभिः सूत्रैरेकतामाह । सुगमानि चैतानि, नवरं विरमणं विरतिः, तथा विवेकस्स्याग इति"अटी० ॥ ६. अत्र 'जाव' शब्देन 'एगे माणविवेगे, एगे मायाविवेगे, एगे लोभविवेगे, एगे पेजविवेगे, एगे दोसविवेगे, एगे कलहविवेगे, एगे अन्भक्खाणविवेगे, एगे पेसुन्नविवेगे, एगे परपरिवायविवेगे, एगे अरति-रतिविवेगे, एगे मायामोसविवेगे, एगे' इति ग्राह्यम् ॥ ७. “यावदिति सीमोपदर्शनार्थः, ततश्च सुषमसुषमेत्यादि सूत्रं स्थानान्तरप्रसिद्धं तावदध्येयमिह यावद् 'दूसमदूसमेति पदमित्यतिदेशः, अयं च सूत्रलाघवार्थमिति । एवं च सर्वत्र यावदिति व्याख्येयम् । अतिदेशलब्धानि च पदानि 'एक'शब्दोपपदान्येतानि-एगा सुसमा एगा सुसमदू(दु-प्र०)समा, एगा दूसमसुसमा, एगा दूसमा इति"-अटी० ॥ ८. उस° पा० । एवमप्रेऽ. पि प्रायः सर्वत्र ॥ ९. " यावत्करणाद् ‘एगा दूसमा, एगा दूसमसुसमा, एगा सुसमदूसमा, एगा सुसमा' इति दृश्यम्"-अटी० ॥ १०. चउवीसदंडओ जाव वेमा मु० । “चउवीसदंडओ त्ति चतुर्विंशतिपदप्रतिबद्धो दण्डको वाक्यपद्धतिश्चतुर्विंशतिदण्डकः, स इह वाच्य इति शेषः, स चायं-'नेरइया १ असुरादि १० पुढवाइ ५ बेइंदियादयो चेव ४ । नर १ वंतर १ जोइसिया १ वेमाणी १ दंडओ एवं ॥१॥' भवनपतयो दशधा-'अमुरा नाग-सुवण्णा विजू अग्गी य दीव उदही या दिसि-पवण-थणियनामा दसहा एए भवणवासि ॥ २ ॥' त्ति । एतदनुसारेण सूत्राणि वाच्यानि यावच्चतुर्विंशतितमम् एगा वेमाणियाणं वग्गण त्ति। एष सामान्यदण्डकः"-अटी.॥ Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठग [सू० ४१ - [२]एगा भवसिद्धीयाणं वगग्णा, एगा अभवसिद्धीयाणं वग्गणा । Do एगा भवसिद्धीयाणं णेरतियाणं वग्गणा एगा अभवसिद्धीयाणं णेरतियाणं वग्गणा, एवं जीव एगा भवसिद्धियाणं वेमाणियाणं वग्गणा, एगा अभवसिद्धियाणं वेमाणियाणं वग्गणा । [३] एगा सम्मद्दिट्ठीयाणं वग्गणा, एगा मिच्छदिट्ठीयाणं वग्गणा, एगा सैम्ममिच्छदिट्ठीयाणं वग्गणा । एगा सम्मदिट्ठीयाणं णेरइयाणं वग्गणा, एगा मिच्छदिट्ठियाणं णेरइयाणं वग्गणा, एगा सम्ममिच्छदिट्ठियाणं णेरइयाणं वग्गणा, एवं जाव थणितकुमाराणं वग्गणा । एगा 'मिच्छदिट्ठियाणं पुढविक्काइयाणं वग्गणा, एवं जीव वणस्सतिकाइयाणं । एगा सम्मदिट्ठियाणं "बेइंदियाणं वग्गणा, एगा १० मिच्छदिट्ठियाणं बेइंदियाणं वग्गणा, एवं " तेइंदियाण वि चउरिंदियाण वि, सेसा जहा नेरइया जाव एगा सम्मामिच्छदिट्ठियाणं वेमाणियाणं वग्गणा । [४] एगा कण्हपक्खियाणं वग्गणा, एगा सुक्कपक्खियाणं वग्गणा । एगा कण्हपक्खियाणं णेरइयाणं वग्गणा, एगा सुक्कपक्खियाणं णेरइयाणं वग्गणा, एवं उनीसादंडओ भाणियव्वो । [५] एगा कण्हलेसाणं वग्गणा, एगा नीललेसाणं वग्गणा, एवं जीव सुक्कलेसाणं वग्गणा । एगा कण्हलेसाणं नेरइयाणं वग्गणा जाव काउलेसाणं ला १ मु० । १०. ' जाव' १. एगा भवसिन्दीयाणं वग्गणा एगा अभवसिद्धीयाणं वग्गणा ला १, ३, ५ मु० विना नास्ति ॥ २. पृ० ५ टि० १० ॥ ३. सम्मदि° पा० । सम्मद्दिट्ठियाणं मु० । “एगा सम्मद्दिहियाणमित्यादि " अटी० ॥ ४. मिच्छद्दिट्ठी (ट्ठि- मु० ) याणं ला १ मु० ॥ ५. सम्मा' ला १। सम्मामिच्छदिट्ठियाणं मु० ॥ ६. सम्महिट्ठियाणं मु० ॥ ७. मिच्छद्दि जे० मिच्छादि ला २ ॥ ८. °मिच्छद्दिट्ठियाणं जे० ला १ ॥ ९. मिच्छा' ला १ मु० ॥ शब्देन 'एगा मिच्छदिट्ठियाणं आउकाइयाणं वग्गणा, एगा मिच्छदिट्ठियाणं तेउकाइयाणं वग्गणा, एगा मिच्छदिट्ठियाणं वाउकाइयाणं वग्गणा, एगा मिच्छदिट्ठियाणं वणस्पतिकाइयाणं वग्गणा' इति पाठोऽत्र ज्ञेयः ॥ ११. सम्मद्दि° जे० ला १ मु० ।। १२. बेतिंदियाणं पा० ला २ ॥ १३. मिच्छदि पा० विना ॥ १४. तेहंदिया वि चउरिंदिया वि जे० पा० ला १ ॥ " एवं तेइंदियाण वि चरिदियाण वित्ति द्वीन्द्रियवद् व्यपदेशद्वयेन वर्गणैकत्वं वाच्यम्" .....सेसा जहा नेरइय त्ति तथा वाच्या इति शेषः ” – अटी ० । अत्रेदं बोध्यम्- ' सेसा जहा नेरइया ' इतिपाठवत् 'इंदिया वि चउरिंदिया वि' इति जे० पा० ला१ पाठोऽप्यत्र संगच्छते ॥ १५. सम्मामिच्छदिट्टीयाणं पा० ला २ । सम्ममिच्छद्दिट्ठियाणं जे० ला १ मु० । “ दण्डकपर्यन्तसूत्रं पुनरिदम् - एगा सम्मद्दिट्ठियाणं वैमाणियाणं वग्गणा, एवं मिच्छद्दिट्टियाणं, एवं सम्मामिच्छा(च्छ - प्र०) दिट्ठियाणं । एतत्पर्यन्तमाह — जाव एगा सम्मामिच्छेत्यादि ३ । ” – अटी० ॥ १६. चउवीस मु० । दृश्यतां पृ० ५ टि० १० ॥ १७. लेस्साणं पा० ला २ ॥ १८. “ एवमिति अनेनैव क्रमेण यावत्करणात् एगा क ( का - मु० ) वोय लेसा (स्सा - प्र०) णमित्यादि सूत्रत्रयं Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२] पढमं अज्झयणं 'एगट्ठाणं'। णेरइयाणं वग्गणा, एवं जस्स जति लेसाओ, भवणवइ-वाणमंतर-पुढवि-आउवणस्सइकाइयाणं च चत्तारि लेसाओ, तेउ-वाउ-बेइंदियन्तेइंदिअ-चउरिंदियाणं तिन्नि लेसाओ, पंचिंदियतिरिक्खजोणियाण मणुस्साणं छ लेस्साओ, जोतिसियाणं एगा तेउलेसा, वेमाणियाणं तिन्नि उवरिमलेसाओ। [६] एगा कण्हलेसाणं भवसिद्धियाणं वग्गणा, <1 एंगा कण्हलेसाणं ५ अभवसिद्धियाणं वग्गणा, >> एवं छसु वि लेसासु दो दो पयाणि भाणियव्वाणि । एगा कण्हलेसाणं भवसिद्धियाणं नेरइयाणं वग्गणा, एगा कण्हलेसाणं अभवसिद्धियाणं णेरइयाणं वग्गणा, एवं जस्स जति लेसाओ तस्स तति भाणियवाओ जाव वेमाणियाणं । [७] एगा कण्हलेसाणं सम्मदिट्ठियाणं वग्गणा, एगा कण्हलेसीणं १० मिच्छदिट्ठियाणं वग्गणा, एगा कण्हलेसाणं सम्मामिच्छदिट्ठियाणं वग्गणा, एवं छसु वि लेसासु जाव वेमाणियाणं जेसि जति दिट्ठीओ। [८] एगा कण्हलेसाणं कण्हपक्खियाणं वग्णणा, एगा कण्हलेसाणं सुक्कपक्खियाणं वग्गणा, जाव वेमाणियाणं, जस्स जति लेसाओ। एए अट्ठ चउवीसदंडया। ४२. एगा तित्थसिद्धाणं वग्गणा, " एवं जाव एगा एक्कसिद्धाणं वग्गणा, एगा अणेक्कसिद्धाणं वग्गणा। एगा पढेमसमयसिद्धाणं वग्गणा एवं जाव अणंतसमयसिद्धाणं वग्गणा। दृश्यम्"-अटी.। एतदनुसारेण 'एगा कवोयलेसाणं वग्गणा, एगा तेउलेसाणं वग्गणा, एगा पम्हलेसाणं वग्गणा, एगा सुकलेलाणं वग्गणा' इति पाठोऽत्र ज्ञेयः॥ १.लेस्सामोपा०॥ २. लेस्सागो पाला २॥३. छल्लेसामो जे० ला १०॥ १. एतदन्तर्गतः पाठो मु० मध्ये नास्ति ॥ ५. लेस्सासु पा० ला २॥ ६. लेस्साणं पा० ला २॥ ७. लेस्सामो पा० ला १, २॥ ८. लेस्साणं पा० ला २॥ ९. सम्मंदि° पा० । सम्मदि (द्दि°प्र.)-अटी०॥ १०,१२. °लेस्साणं पा० ला २॥ १,१३. मिच्छद्दि जे० मु०॥ १४. जदि जे० विना ॥ १५. लेस्सामो पा० ला १,२॥१६.<> एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति मु०॥१७. 'एगा तित्थगरसिद्धाणं वग्गणा, एगा अतित्थगरसिद्धाणं वग्गणा, एगा सयंबुद्धसिद्धाणं वग्गणा, एगा पत्तेयबुद्धसिद्धाणं वग्गणा, एगा बुद्धबोहियसिद्धाणं वग्गणा, एगा इत्थीलिंगसिद्धाणं वग्गणा, एगा पुरिसलिंगसिद्धाणं वग्गणा, एगा नपुंसकलिंगसिद्धाणं वग्गणा, एगा सलिंगसिद्धाणं वग्गणा, एगा अन्नलिंगसिद्धाणं वग्गणा, एगा गिहिलिंगसिद्धाणं वग्गणा' इति पाठोऽत्र 'एवं जाव' शब्देन सूचितः। दृश्यतां प्रज्ञापनासूत्रे प्रथमपदे ॥ १८. मणिक पा० ला २ विना ॥ १९. "अनन्तरसिद्धाना...."वर्गणैकरवमुक्तम् । इदानों परम्परसिद्धानामुच्यते, तत्र भपढम(पढम-J) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठगते [सू० ४३ - ४३. [१] एगा परमाणुपोग्गलाणं वग्गणा, एवं जाव एगा अणतपएसियाणं पोग्गलाणं वग्गणा १ । एगा एगपदे सोगाढाणं पोग्गलाणं वग्गणा जाव एंगा असंखेज्जपदे सो गाढाणं पोग्गलाणं वग्गणा २ । एगा एगसमयद्वितियाणं पोग्गलाणं वग्गणा जाव असंखेज्जसमयद्वितियाणं पोग्गलाणं वग्गणा ३ । एगा एगगुणकालगाणं पोग्गलाणं वग्गणा जाव एगा असंखेज्जगुणकाल गाणं पोग्गलाणं वग्गणा, एगा अनंतगुणकालंगाणं पोग्गलाणं वग्गणा । एवं वेण्णगंध-रस- फासा भाणियव्वा जाव एगा अणंतगुणलुक्खाणं पोग्गलाणं वग्गणा ४। [२] एगा जहन्नृपतेसियाणं खंधाणं वग्गणा, एगा उक्कस्सपतेसियाणं खंधाणं वग्गणा, एगा अजहन्नुक्कस्सपतेसियाणं खंधाणं वग्गणा १, एवं जहन्नो१० गाहणगाणं उक्कस्सोगाहणगाणं अजहन्नुक्कैस्सोगाहणगाणं २, जहन्नट्ठितियाणं उक्कस्संडितियाणं अजहन्नुकैस्सद्वितीयाणं ३, जहन्नगुणकालगाणं उक्कस्सगुणकलयाणं अजहन्नुक्कस्सगुणकालगाणं, एवं वण्ण-गंध-रस- फासाणं वग्गणा भाणियव्वा, जाव एगा अजहन्नुक्कस्सगुणलुक्खाणं पोग्गलाणं वग्गणा ४ । ४४. एगे जंबुद्दीवे दीवे सव्वदीवसमुद्दाणं जीव अद्धंगुलगं च किंचिविसेसा१५ धिए परिक्खेवेणं । समयसिद्धाणमित्यादित्रयोदशसूत्री । न प्रथमसमयसिद्धा अप्रथमसमयसिद्धाः सिद्धत्वद्वितीयसमयवर्तिनः, तेषाम् । एवं जावत्ति करणाद् दुसमयसिद्धाणं ति चउ-पंच-छ-सप्त-टू-नव-दलसंखेज्जा-संखेजसमय सिद्धाणमिति दृश्यम् । तत्र सिद्धत्वस्य तृतीयादिषु समयेषु द्विसमयसिद्धादयः प्रोच्यन्ते । यद्वा सामान्येन अप्रथमसमयाभिधानम्, बिशेषतो द्विसमयाद्यभिधानमिति, अतस्तेषां वर्गणा । क्वचित् पडमसमयसिद्धाणं ति पाठः, तत्र अनन्तर - परम्परसमयसिद्धलक्षणं भेदमकृत्वा प्रथमसमयसिद्धा अनन्तरसमय सिद्धा एव व्याख्यातव्याः, द्वयादिसमयसिद्धास्तु यथाश्रुता एवेति " - अटी० । दृश्यतां प्रज्ञापनासूत्रे प्रथमपदे ॥ १. " एवं 'करणाद् 'दुपएसियाणं खंधाणं ति चउ-पंच-छ- सत्त-टू-नव-दस-संखेज्जप एसियाणं भसंखेजपए सियाण 'मिति दृश्यमिति द्रव्यतः पुद्गलचिन्ता " - अटी० ॥ २. 'पतेसियाणं पा० । एसिया खांधणं वग्गणा मु० ॥ ३. 'लाण च व° जे० ॥ ४. कालयाणं ला २ । 'काल. कयाणं पा० ॥ ५. वण्णा गंधा रसा फासा ला १ मु० ॥ ६. अप्पदेसि J॥ ७. उक्कोस° जे० ला १ ॥ ८. उक्कोसो° जे० ला १॥ ९. 'कोसो' जे० ला १ ॥ १०. 'ठितीयाणं जे० मु० ॥ ११. 'क्कोसठितियाणं जे० मु० ॥ १२. काल भजह पा० । १३. “ एगे जंबुद्दीवेत्यादि । ... जम्बूद्वीप इति नाम, द्वीप इति सामान्यम् । यावद्ग्रहणादेवं सूत्रं द्रष्टव्यम् - 'सव्वन्तरए सव्वखुड्डाए वट्टे तेल्लापूय संठाणसंठिए एगं जोयणसहस्सं आयाम विक्खंभेणं तिन्नि जोयणसयस हस्लाई सोलस सहस्साइं दोनि सयाई सत्तावीसाई तिनि कोसा अट्ठावीसं धणुसयं तेरस अंगुलाई अर्द्धगुलं च किंचिविसेसाहिए परिक्खेवेणं' ति" अटी० ॥ Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८ ] पढमं अज्झयणं 'एगट्टाणं ' । ४५. एगे समणे भगवं महावीरे इमीसे ओसप्पिणीए चउव्वीसाए तित्थ - गराणं चरिमतित्थगरे सिद्धे बुद्धे मुत्ते जीव सव्वदुक्खप्पहीणे । ४६. अणुत्तरोववातिया णं देवा णं एगं रतणिं उडुंउच्चत्तेणं पन्नत्ता । ४७. अद्दाणक्खत्ते एगतारे पन्नत्ते । चित्ताणक्खत्ते एगतारेपन्नत्ते । साती - क्खते तारे पन्नत्ते | ४८. एगपदे सोगाढा पोग्गला अनंता पन्नत्ता, एवमेगसमयँद्वितीया । - एगगुणकालगा पोग्गला अणंता पन्नत्ता, जाव एगगुणलुक्खा पोग्गला अनंता पन्नता । ॥ एगट्टाणं समत्तं ॥ १. “ यावत्करणात् अंतकडे (अंतगडे - J) अन्तो भवस्य कृतो येन सोऽन्तकृतः, परिनिब्वुडे परिनिर्वृतः ” — अटी० ॥ २. “ अनुत्तरोपपातिकाः ते, णंकारौ वाक्यालङ्कारे, देवाः सुरा एकां रनि हस्तं यावत् "क्रोशं कौटिल्येन नदी' इतिवदिह द्वितीया, उड्ढउच्चत्तेणं ति वस्तुनो ह्यनेकधोचत्वम् ऊर्ध्वस्थितस्यैकमपरं तिर्यस्थितस्य, अन्यत् गुणोन्नतिरूपम्, तत्रेतरापोहेनोर्ध्वस्थितस्य यदुच्चत्वं तद्ध्वच्चत्वमित्यागमे रूढमिति तेन ऊर्ध्वोच्चत्वेन, अनुस्वारः प्राकृतत्वात् प्रज्ञप्ताः प्ररूपिताः सर्वविद्भिरिति । अथवा अनुत्तरोपपतिकानां देवानामूर्ध्वोच्चत्वेन प्रमाणमिति शेषः, एका रग्निः प्रज्ञप्तेति व्याख्येयमिति” – अटी० ॥ ३. 'ठितिया जे० मु० । द्वितीया णं गगुण पा० ॥ ४. सम्मत्तं ला १, २ ॥ Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बीयं अज्झयणं 'बिट्ठाणं' [पढमो उद्देसओ] ४९. जदस्थि णं लोगे तं सव्वं दुपओआरं, तंजहा—जीवच्चेव अजीवच्चेव। [१] तसच्चेव थावरचेव १, सजोणियच्चेव अजोणियच्चेव २, साउयच्चेव अणाउयच्चेव ३, सइंदियच्चेव, अणिदियच्चेव ४, सवेयगा चेव अवेयगा चेव ५, सरूवि चेव अरूवि चेव ६, सपोग्गला चेव अपोग्गला चेवं ७, संसारसमावन्नगा चेव असंसारसमावन्नगा चेव ८, सासया चेव असासया चेव ९। [२] आगासे चेव, नो आगासे चेव। धम्मे चेव अधम्मे चेव। बंधे चेव मोक्खे चेव। पुन्ने चेव पावे चेव। आसवे चेव संवरे चेव। वेयणा चेव निजरा चेव। ५० दो किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-जीवकिरियाँ चेव अजीवकिरिया चेव । जीवकिरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा–सम्मत्तकिरिया चेव, मिच्छत्तकिरिया १५ चेव। अजीवकिरियों दुविहा पन्नत्ता, "तंजहा-इरियावहिया चेव संपराइंगा चेव। १. जदत्थि णं च लोगे ला १। “जदत्थि(त्थिं B) गमित्यादि...यद्...मस्ति विद्यते पमित्यलकारे, क्वचित् पाठो जदत्य च णं ति, तत्रानुस्वार आगमिकः, चशब्दः पुनरर्थः"अटी० ॥२. दुपडोआरं जे० ला १ अटीपा० ॥ ३. “प्राकृतत्वात् संयुक्तपरत्वेन इस्वः, चकारी समुच्चयार्थी, एवकाराववधारणे,...चेय (चेय-J) इति वा एवकारार्थः, चिय चेय एवार्थ इति वचनात"-अटी०॥४. तस चेव थावर चेव पा०। तसेचेव थावरे चेव जे. मः। “अथ सेत्यादिकया नवसूच्या जीवतत्त्वस्यैव मेदान् सप्रतिपक्षानुपदर्शयति । तत्र (तसे चेवेत्यादि, तत्र-मु०) त्रसनामकर्मोदयतस्त्रस्यन्तीति त्रसाः..."-अटी० ॥ ५. चेव पा०॥ ६, ७. °गाञ्चेव पा०॥ ८. “जीवक्रिया...अजीवक्रियेति । इह चेयशब्दस्य चैव (चेष-J)शब्दस्य वा पाठान्तरे प्राकृतत्वाद् द्विर्भाव इति । चैवेत्ययं च समुच्चयमात्र एव प्रतीयते अपिचेत्यादिवदिति"-अटी० । एतदनुसारेण °यचेय इति यश्चेव इति वा पाठोऽत्र टीकाकृता समक्षमासीदिति भाति, दृश्यतां टि.३॥ ९. या चेव दुविहा ला २॥ १०.२० रियाव पा०। “जीवव्यापारेऽप्यजीवप्रधानत्वविवक्षया अजीवक्रियेयमुक्ता, कर्मविशेषो वैर्यापथिकी क्रियोच्यते"-अटी० ॥ १. रातिगा पा० ला १, २॥ १० Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सू० ५०] ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिट्ठाणे पढमो उहेसओ। ११ दो किरियाओ पन्नत्ताओ तंजहा—काइया चेव आधिकरणिया चेव । काइया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा–अणुवरयकायकिरिया चेव दुप्पउत्तकायकिरिया चेव । आधिकरणिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-'संजोयणाधिकरणिया चेव णिवत्तणाधिकरणिया चेव । दो किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—पाओसिया चेव पारियावणिया चेव। ५ पातोसिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-जीवपाओसिया चेव अजीवपाओसिया चेव। पारियावणिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-सहत्थपारियावणिया चेव परहत्थपारियावणिया चेव। दो किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—पाणातिवायकिरिया चेव अपच्चक्खाणकिरिया चेव। पाणातिवायकिरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-सहत्य- १. पाणातिवायकिरिया चेव परहत्थपाणातिवायकिरिया चेव। अपच्चक्खाणकिरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-जीवअपञ्चक्खाणकिरिया चेव अजीवअपञ्चक्खाणकिरिया चेव। दो किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा–आरंभिया चेव पारिग्गहिया चेव । आरंभिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-जीवआरंभिया चेव अजीवआरंभिया १५ चेव। एवं पारिग्गहिया वि। दो किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-मायावत्तिया चेव मिच्छादसणवत्तिया चेव। मायावत्तिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा—आयभाववंकणता व परभाववंकणता चेव । मिच्छादंसणवत्तिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहाऊणाइरित्तमिच्छादसणवत्तिया चेव तव्वइरित्तमिच्छादसणवत्तिया चेव। २० । ___ दो किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—दिविया चेव पुट्ठिया चेव। दिडिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-जीवदिट्ठिया चेव अजीवदिट्ठिया चेव। एवं पुट्ठिया वि। १. “पुनरन्यथा द्वे-दो किरियेत्यादि"-अटी०॥ २. अहिगरणिया जे० ला १ मु०। "अधिकरणं...खड्गादि, तत्र भवा आधिकरणिकी"-अटी०॥ ३. दुपउ° पा० ला १, २॥ ४. अहिक जे० मु०॥ ५. संजोगणा' पा० ला १॥ ६. पाउ° मुः। एवमग्रेऽपि ॥ ७. अप्प पा० ला १, २॥ ८. परि° ला १ मु०॥ ९. परि° मु० । “एवं पारिग्गहिया वि त्ति आरम्भिकीवद् द्विधेत्यर्थः"-अटी.॥ १०, ११. मायव पा० ला १॥ Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्त बीए अज्झयणे विडाणे [सू० ५१-- . दो किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-पाडुचिया चेव सामंतोवणिवाइया चेव। पाडुचिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा—जीवपाडुचिया चेव अजीवपाडुचिया चेव। एवं सामंतोवणिवाइया वि। दो किरियाओ पन्नताओ, तंजहा--साहत्थिया चेव णेसत्थिया चेव। साहत्थिया किरिया दुविहा पन्नता, तंजहा--जीवसाहत्थिया चेव अजीवसाहत्थिया चेव। ऐवं सत्थिया वि। दो किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा--आणवणिया चेव वेतारणिया चेव, जहेव णेसत्थिया। . दो किरियाओ पन्नताओ, तंजहा—अणाभोगवत्तिया चेव अणवकंख-. १. वत्तिया चेव। अणाभोगवत्तिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-अणाउत्त आइयणता चेव अणाउत्तपमजणता. चेव। अणवकंखवत्तिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-आयसरीरअणवकंखवत्तिया चेव परसरीरअणवखवत्तिया चेव। दो किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—पिज्जवत्तिया चेव दोसवत्तिया चेव। पेजवत्तिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-मायावत्तिया चेव लोभवत्तिया । चेव। दोसवत्तिया किरिया दुविहा पन्नत्ता, तंजहा—कोहे चेव माणे चेव । ५१. दुविहा गरिहा पन्नत्ता, तंजहा-मणसा वेगे गरहति, वयसा वेगे गरहति। अहवा गरहा दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-दीहं 'पेगे अद्धं गरहति, रहस्सं "पेगे अद्धं गरहति। १. वणियाइया ला १॥ २. "एवं नेसत्थिया वि ति"-अटी० ॥ ३. वेतारणीता चेव पा ला २ । भणाणुवणीता ला १ । वेयारणिया मु० । “वेयारणिया चेव त्ति विदारणं विचारणं वितारणं वा स्वार्थिकप्रत्ययोपादानात् वैदारणीत्यादि वाच्यमिति"-अटी०। “जीवमजीवं वा विदारयति स्फोटयति...विचारयति परियच्छावेइ त्ति भणितं होति...वितारयति प्रतारपति वञ्चयतीत्यर्थः"-अटी० ॥ ४. मायव पा० ला २॥ ५. तुलना सू० १३५॥ "मणसा वेगे गरहइ ति मनसा चेतसा वाशब्दो विकल्पार्थोऽवधारणार्थों वा...तथा वचसा वाचा वा... एकोऽन्यो गर्हत इति। अथवा मणला वेगे त्ति इह अपिः, सच सम्भावने...अपि मनसेको गर्हते, अन्यो वचसेति...अथवा मनसाऽपि...तथा वचसाऽपि..."-अटी० ॥ ६, ७. वेगे जे. मु० । एगे ला १॥ "अपिः सम्भावने, तेन अपि दीर्धी बृहतीम् अद्धा कालं यावत्"..." -अटी.॥ Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पढमो उद्देसओ। ५२. 'दुविहे पञ्चक्खाणे पन्नत्ते, तंजहा–मणसा वेगे पञ्चक्खाति, वयसा वेगे पञ्चक्खाति। अहवा पञ्चक्खाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहादीहं 'पेगे अद्धं पञ्चक्खाति, रहस्सं 'पेगे अद्धं पञ्चक्खाति। ५३. दोहिं ठाणेहिं अणगारे संपन्ने अणादीयं अणवयग्गं दीहमद्धं चाउ- ५ रंतसंसारकंतारं वीतिवतेजा, तंजहा--विजाए चेव चरणेण चेव । ५४. दो ठाणाई अपरियाणित्ता आया णो केवलिपन्नतं धम्मं लभेज सवणयाए, तंजहा–आरंभे चेव परिग्गहे चेव १। दो ठाणाइं अपरियाणित्ता आया णो केवलं बोधिं बुज्झेज्जा, तंजहा–आरंभे चेव परिग्गहे चेव २। दो ठाणाई अपरियाइत्ता आया नो केवलं मुंडे भवित्ता अंगाराओ अणगारियं १० पंव्वएजा, तंजहा–आरंभे चेव परिग्गहे चेव ३। एवं णो केवलं बंभचेरवासमावसेज्जा ४, णो केवलेणं संजमेणं संजमेजा ५, नो केवलेणं संवरेणं संवरेज्जा ६, नो केवलमाभिणिबोधियणाणं उप्पाडेजा ७, एवं सुयनाणं ८, ओहिनाणं ९, मणपज्जवनाणं १० केवलनाणं ११। । ५५. दो ठाणाई परियाइत्ता आया केवलिपन्नत्तं धम्मं लभेज सवणयाए, १५ तंजहा–आरंभे चेव परिग्गहे चेव, एवं जाव केवलनाणमुप्पाडेजा। दोहिं ठाणेहिं आया केवलिपन्नत्तं धम्मं लभेज सवणयाए, तंजहा-सोचच्चेव अभिसमेच्चच्चेव जाव केवलनाणं उप्पाडेज्जा। . ५६. दो समाओ पन्नत्ताओ, तंजहा–ओसैप्पिणी समा चेव उस्स-. प्पिणी समा चेव। *तुलना सू० १३६ ॥ १, २. वेगे जे० मु. । एगे ला ॥ “अपिः सम्भावने, तेन अपि दीघा बृहतीम् भद्धा कालं यावत्"..."-अटी० ॥ ३. दृश्यता सूत्रकृताङ्ग. पृ० १९२ पं० पृ. ३७१॥ ४. “अपरियाणित्त त्ति अपरिज्ञाय...भपरियाइत्त त्ति क्वचित् पाठः, तत्र स्वरूपतस्तो अपर्यादाय अगृहीत्वेत्यर्थः"-अटी० ॥ ५. अपरियादितित्ता पा० ला १, २॥ अपरियादित्ता मु० । दृश्यता टि० १, ७॥ ६. १० नो केवलं पा०। अपरियाइत्ता नास्ति ला २॥ ७. भागा° पा०ला १मु०॥ ८. पब्वइज्जा जे० ला १ मु०॥ ९. इतः परम एवं...केवलणाणमुप्पाडेजा इति पाठो नास्ति ला २॥ १०. परियाइदित्ता पा० ला १। परियादित्ता मु० । दृश्यतां टि. १,२। ११. °प्पिणि पा० ला १, २॥ १२. उसप्पिणि पा० ला ॥ Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगगसुत्ते बीए अज्झयणे बिट्टाणे सू०५७५७. दुविहे उम्माए पन्नत्ते, तंजहा—जैक्खावेसे चेव, मोहणिजस्स चेव कम्मस्स उदएणं। तत्थ णं जे से जैक्खावेसे से णं सुहवेयतराए चेव सुहविमोयतराए चेव। तत्थ णं जे से मोहणिजस्स कम्मस्स उदएणं से णं दुहवेयतराए चेव दुहविमोयतराए चेव। ५८. दो दंडा पन्नत्ता, तंजहा-अट्ठादंडे चेव अणट्ठादंडे चेव, नेरइयाणं दो दंडा पन्नत्ता, तंजहा-अट्ठादंडे य अणट्ठादंडे य। एवं चंउवीसादंडओ जाव वेमाणियाणं । ५९ दुविहे दंसणे पन्नत्ते, तंजहा—संम्मदंसणे चेव मिच्छादसणे चेव १। संम्मदंसणे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा—णिसग्गसम्मइंसणे चेव अभिगमसम्म१. इंसणे चेव २। णिसग्गसम्मइंसणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-पडिवाति चेव अप डिवाति चेव ३। अभिगमसम्मदंसणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-पडिवाति चेव अपडिवाति चेव ४। मिच्छादसणे विहे पन्नत्ते, तंजहा-अभिगहियमिच्छादंसणे चेव अणभिगहियमिच्छादसणे चेव ५। अभिगहियमिच्छादंसणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—सपज्जवसिते चेव अपज्जवसिते चेव ६। एवमणभिगैहित१५ मिच्छादसणे वि ७। ६०. दुविहे नाणे पन्नत्ते, तंजहा–पञ्चक्खे चेव परोक्खे चेव १। पञ्चक्खे नाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—केवलनाणे चेव णोकेवलनाणे चेव २। केवलणाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-भवत्थकेवलनाणे चेव सिद्धकेवलणाणे व ३। भवत्थकेवलणाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—सजोगिभवत्थकेवलणाणे चेव, २० अजोगिभवत्थकेवलणाणे चेव ४। सजोगिभवत्थकेवलणाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा -पढमसमयसजोगिभवत्थकेवलणाणे चेव अपढमसमयसजोगिभवत्थकेवलणाणे चेव ५। अहवा चरिमसमयसजोगिभवत्थकेवलणाणे चेव अचरिमसमयसजोगिभवत्थकेवलणाणे चेव ६। एवं अजोगिभवत्थकेवलनाणे वि ७-८। सिद्धकेवल१. उम्माते पा० ला २॥ २, ३. जक्खातेसे पा० ला १, २ ॥ ४. वेततराए पा० ला १, २॥ " सुखवेद्यतरक एव"-अटी.॥ ५. 'वेततराए पा० ला २। वेदतराए ला १। ६. दंडा पा० ला १, २॥ ७. दंडा ला १, २॥ ८. चउव्वीसा' पा० ला १॥ ९. सम्मद पा० ला १, २। “सम्मइंसणेत्यादि"-अटी० ॥ १०, ११. सम्मद पा० ला १॥ १२, १३, १५, १७. °वाई जे० मु०॥ १४. सम्मदं ला १ विना ॥ १६. भप्प जे० मु०॥ १८. "मिच्छइंसणेत्यादि"-अटी० ॥ १९-२२. °भिग्गहि मु०। “अभिग्गहियेत्यादि" -भटी०॥ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२] पढमो उद्देसओ। णाणे दुविहे पन्नते, तंजहा—अणंतरसिद्धकेवलणाणे चेव परंपरसिद्धकेवलनाणे चेव ९। अणंतरसिद्धकेवलनाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—एक्काणंतरसिद्धकेवलणाणे चेव अणेकाणंतरसिद्धकेवलणाणे चेव १०। परंपरसिद्धकेवलणाणे दुविहे पन्नत्ते तंजहा—एक्कपरंपरसिद्धकेवलणाणे चेव अणेक्कपरंपरसिद्धकेवलणाणे चेव ११। णोकेवलणाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-ओहिणाणे चेव मणपज्जवणाणे चे १२। ५ ओहिणाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—भवपंचइए चेव खैतोवसमिते चेव १३ । दोण्हं भवपच्चइए पन्नत्ते, तंजहा—देवाणं चेव नेरइयाणं चेव १४। दोण्हं खओवसमिते पन्नत्ते, तंजहा—मणुस्साणं चेव पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं चेव १५। मणपज्जवणाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-उज्जुमति चेव विउलमति चेव १६। परोक्खे णाणे दुविहे पन्नते, तंजहा--आभिणिबोहियणाणे चेव सुयनाणे चेव १० १७। अभिणिबोहियणाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-सुतनिस्सिते चेव असुतनिस्सिते चेव १८ । सुतनिस्सिते दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—अत्थोग्गहे चेव वंजणोग्गहे चेव १९। असुयनिस्सिते वि एमेव २० । सुयनाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहाअंगपविढे चेव अंगबाहिरे चेव २१। अंगबाहिरे दुविहे पन्नत्ते, तंजहाआवस्सए चेव आवस्सयवतिरित्ते चेव २२। आवस्सयवतिरित्ते दुविहे पन्नत्ते, १५ तंजहा—कोलिते चेव उक्कालिते चेव २३ । ६१. दुविहे धम्मे पन्नत्ते, तंजहा—सुयधम्मे चेव चरित्तधम्मे चेव । सुयधम्मे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-सुत्तसुयधम्मे चेव अत्थसुयधम्मे चेव। चरित्तधम्मे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा–अगारचरित्तधम्मे चेव अणगारचरित्तधम्मे चेत्त । ६२. दुविहे संजमे पन्नत्ते, तंजहा—सरागसंजमे चेव वीयरागसंजमे २० चेव। सरागसंजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा–सुहुमंसंपरायसरागसंजमे चेव बादरसंपरायसरागसंजमे चेव । १, ३. °पञ्चतिते पा० ला १, २॥ २. खोवसमिए मु०॥ ४. समिए जे० ला १ मु.॥ ५. स्साण चेव पंचेंदि° पा० ला २॥ ६.याण पा०॥ ७. वंजणोगहे पा० । वंजणावग्ग? ला १॥ ८.भावस्सते पा० ला १,२। “आवश्यक सामाथिकादि षड्विधम्...भावस्सगवतिरित्ते इत्यादि"-अटी० ॥ ९. कालिए चेव उकालिए चेव मु०। “दिवस-निशाप्रथमपश्चिमपौरुषीद्वये एव पठ्यते तत्...कालि कम् उत्तराध्ययनादि,...उत्कालिकं दशकालिकादि" -अटी.॥ १०. संपराग जे. पा. ला १ । एवमप्रेऽपि सर्वत्र यथायोगं ज्ञेयम् ॥ Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे विद्वाण [सू० ६२सुहुमसंपरायसरागसंजमे दुविहे पत्नत्ते, तंजहा—पढमसमयसुहुमसंपरायसरागसंजमे चेव अपढमसमयसुहुमसंपरायसरागसंजमे चेव, अधवा चरमसमयसुहुमसंपरायसरागसंजमे चेव अचरिमसमयसुहुमसंपरायससंगसंजमे चेव । अधवा सुहुमसंपरायसरागसंजमे दुविहे पन्नते, तंजहा–संकिलेसमाणते चेव विसुज्झ५. माणते चेव। . बादरसंपरायसरागसंजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—पढमसमयबादरसंपरायसरागसंजमे चेव अपढमसमयबादरसंपरायसरागसंजमे चेव। अहवा चरिमसमेयबादरसंपरायसरागसंजमे व अचरिमसमयबादरसंपरायसरागसंजमे चेव। अहवा बायरसंपरायसरागसंजमे दुविधे पन्नत्ते, तंजहा-पंडिवाति चेव अपडिवाति चेव । वीयरागसंजमे दुविधे पन्नत्ते, तंजहा-उवसंतकसायवीयरागसंजमे चेव खीणकसायवीतरागसंजमे चेव। उवसंतकसायवीयरागसंजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—पढमसमयउवसंतकसायवीतरागसंजमे चेव अपढमसमयउवसंतकसायवीतरागसंजमे चेव । अहवा चरिमसमयउवसंतकसायवीतरागसंजमे चेव अचरिमसमयउवसंतकसायवीतरागसंजमे १५ चेव। खीणकसायवीतरागसंजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—छउमत्थखीणकसायवीतरागसंजमे चेव केवलिखीणकसायवीयरागसंजमे चेव। ___छउमत्थखीणकसायवीयरागसंजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—सयंबुद्धछउमत्थखीणकसायवीयरागसंजमे चेव बुद्धबोधियछउमत्थखीणकसायवीयरागसंजमे चेव । सयंबुद्धछउमत्थखीणकसायवीयरागंसजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा–पढमसमयसयंबुद्धछउमत्थखीणकसायवीयरागसंजमे चेव अपढमसमयसयंबुद्धछउमत्थखीणकसायवीयरागसंजमे चेव, अहवा चरिमसमयसयंबुद्धछउमत्थखीणकसायवीयसगसंजमे चेव अचरिमसमयसयंबुद्धछउमत्थखीणकसायवीयरागसंजमे चेव । बुद्ध बोधियछउमत्थखीणकसायवीयरागसंजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—पढमसमयबुद्ध२५ बोधियछउमत्थखीणकसायवीयरागसंजमे चेव अपढमसमयबुद्धबोधियछउमत्थखीण २० १, २. °माणए मु० । “महवेत्यादि, संक्लिश्यमानः संयम उपशमश्रेण्याः प्रतिपततः, विशुद्धयमानस्ता क्षपकश्रेणी वा समारोहत इति"-अटी०॥ ३. "प्रतिपाती उपशमकस्यान्यस्य वा. अप्रतिपाती क्षपकस्येति ।”–अटी० ॥ ४.चीयराय° पा० ला २। एवमग्रेऽपि ॥ Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६३] पढो उद्देओ । कसायवीयरागसंजमे चेव, अहवा चरिमसमयबुद्धबोधियछ उमत्थखीण कसाय- बीयरागसंजमे चेव अचरिमसमयबुद्धबोधियखीणकसायवीयरागसंजमे चेव । केव लिखीणक सायवीतरागसंजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा — सजोगिकेवलिखीणकसायवीतरागसंजमे चेव अजोगिकेवलिखीणकसायवीतरागसंजमे चैव । सजोगिकेव लिखीण कसायवीयरागसंजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा - पढमसमयसजोगिकेव लिखीणक सायवीयरागसंजमे चैव अपढमसमय सजोगिकेव लिखीणकसायवीयरागसंजमे चेव । अहवा चरिमसमय सजोगिकेवलिखीणकसायवीयरागसंजमे चेव अचरिमसमयसजोगिकेवलिखीणकसायवीयरागसंजमे चेव । अजोगिदेव लिखीणकसायवीयरागसंजमे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा - पढमसमयअजोगिकेवलिखीणकसायवीयरागसंजमे चेव अपढमसमयअजोगिकेवलिखीण- १० कसायवीयरागसंजमे चेव । अहवा चरिमसमयअजोगिकेवलिखीणकसायवीयरागसंजमे चेव अचरिमसमयअजोगिकेवलिखीणकसायवीयरागसंजमे चेव । - ६३. र्दुविहा पुढविकाइया पन्नत्ता, तंजहा – सुहुमा चेव बायरा चैव १ । एवं जाव दुविहा वणस्सतिकाइया पन्नत्ता, तंजहा -सुहुमा चैव बायरा चैव ५ । दुविहा पुढविकाइया पन्नत्ता, तंजहा – पज्जत्तगा चेव अपज्जत्तगा चेव १५ ६ । एवं जाव वणस्सतिकाइया १० । दुविहा पुढविकाइया पन्नत्ता, तंजहा - परिणता चेव अपरिणता चेव ११, एवं जाव वणस्सतिकाइया १५। दुविहा दव्वा पन्नत्ता, तंजहा - परिणता चेव अपरिणता चेव १६ । दुविहा पुढविकाइया पन्नत्ता, तंजहा - गतिसमावन्नगा चेव अगतिसमाव- २० न्नगा चेव १७, एवं जाव वणस्सतिकाइया २१ । दुविहा दव्वा पन्नत्ता, तंजहा - गतिसमावन्नगा चैव अगतिसमावन्नागा चैव २२ । दुविहा पुढविकाइया पन्नत्ता, तंजहा - अणतैरोगाढगा चेव परंपैरोगाढगा चैव २३, जाव दव्वा २८ । १७ 65 १. “ दुविहा पुढवीत्यादिरष्टाविंशतिः सूत्राणि । "अटी० ॥ २. एवं नास्ति पा० ला १, २ । 'एवमित्यादि प्रागिव, तदेवं पञ्चैतानि सूत्राणि द्रव्याणि जीव- पुद्गलरूपाणि तानि च विवक्षित परिणामत्यागेन परिणामान्तरापन्नानि परिणतानि, विवक्षितपरिणामवन्त्येव अपरिणतानीति द्रव्यसूत्रं षष्ठम् " -- अटी० ॥ ३. "अनन्तरं सम्प्रत्येव समये क्वचिदाकाशदेशे गाढा मु० । २ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्त बीए अज्झयणे बिठाणे [सू० ६४६४. दुविधे काले पन्नत्ते, तंजहा–ओसप्पिणीकाले चेव उस्सप्पिणीकाले चेव। दुविधे आगासे पन्नत्ते, तंजहा—लोगागासे चेव अलोगागासे चेव। ६५. णेरैइयाणं दो सरीरगा पन्नत्ता, तंजहा-अब्भंतरगे चेव बाहिरगे ५ चेव। अभंतरए कम्मए, बाहिरए वेउन्विए। एवं देवाणं भाणियव्वं । पुढविकाइयाणं दो सरीरगा पन्नत्ता, तंजहा—अब्भंतरगे चेव बाहिरगे चेव। अभंतरगे कम्मए, बाहिरंगे ओराँलिगे। जाव वणस्सइकाइयाणं । बेइंदियाणं दो सरीरगा पन्नत्ता, तंजहा—अभंतरए चेव बाहिरए चेव । अभंतरगे कम्मए, अट्ठि-मंससोणितबद्धे बाहिरए ओरालिए। जाव चउरािंदियाणं। ___पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं दो सरीरगा पन्नत्ता, तंजहा-अब्भंतरगे चेव बाहिरगे चेव। अन्भंतरगे कम्मए, अट्ठि-मंस-सोणिय-हारु-छिराबद्धे बाहिरए ओरालिए। मणुस्साण वि एवं चेव। . विग्गहगतिसमावन्नगाणं नेरइयाणं दो सरीरगा पन्नत्ता, तंजहा-"तेयते चेव कम्मते चेव। निरंतरं जाव वेमाणियाणं । १५ नेरझ्याणं दोहिं ठाणेहिं सरीरुप्पत्ती सिया, तंजहा–रागेण चेव दोसेण चेव। जाव वेमाणियाणं। नेरइयाणं दुट्ठाणनिव्वत्तिए सरीरगे पन्नत्ते, तंजहा-रागनिव्वत्तिए चेव दोसनिव्वत्तिए चेव। जाव वेमाणियाणं। दो काया पन्नत्ता, तंजहा-तसकाए चेव थावरकाए चेव। तसकाए दुविहे २० पन्नत्ते, तंजहा—भवसिद्धिए चेव अभवसिद्धिए चेव। एवं थावरकाए वि। भवगाढा आश्रिताः, त एव अनन्तरावगाढकाः, येषां तु द्वयादयः समया अवगाढाना ते परम्परावगाढकाः।"-अटी०॥ 1. उसप्पिणिकाले चेव मोसप्पिणिकाले चेव पा०। "दुविहे कालेत्यादि,..."कालः, स चावसर्पिण्युत्सर्पिणीरूपतया द्विविधः"-अटी०॥ १.रतियाणं पा० ला २॥ ३. वेगुम्चिए एवं देवाणु भा° पा० ॥ ४. देवाणं जे० ला १। “एवं देवाणं भाणियन्वं ति...."एवं देवानां..."भणितव्यम्”–अटी० ॥ ५. °तरए जे० ला१॥ ६. °रए जे० ॥ ७. ला ३-५ विना-ओरालगे जे० पा० ला २। ओरालियगे ला १ मु०। ८. कातियाणं ला २॥ कांतिया बेतिदियाणं पा०॥९. लि जाव पा०॥ १०. नेरतियाणं पा० ला २॥११.तेयए चेव कम्मए चेव मु०॥ १२, १३. °काते पा० ॥ १४. काते पा० ला २॥ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६७] बीओ उद्देसओ। ६६. दो दिसाओ अभिगिज्झ कप्पति णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वा पव्वांवित्तए-पाईणं चेव उदीणं चेव । एवं मुंडावित्तए, सिक्खावित्तए, उवट्ठावित्तए, संभुंजित्तए, संवसित्तए, सज्झायमुद्दिसित्तए, सज्झायं समुद्दिसित्तए, सज्झायमणुजाणितए, आलोइत्तए, पडिक्कमित्तए, निंदित्तए, गरहित्तए, विउट्टित्तए, विसोहित्तए, अकरणयाँए अन्मुहितए, अहारिहं पायच्छित्तं तवोकम्मं पडिवजित्तए । दो दिसातो अभिगिज्झ कप्पति णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वा अपच्छिममारणंतियसलेहणासणाझसिताणं भत्तपाणपडियाँइक्खिताणं पाओवगताणं कालं अणवकंखमाणाणं विहरितए, तंजहा-पोईणं चेव उदीणं चेव । ॥ विट्ठाणस्स पढमो उद्देसओ संमत्तो॥ ५ [बीओ उद्देसओ] ६७. जे देवा उड्रोववन्नगा कप्पोववन्नगा विमाणोववन्नगा चारोववन्नगा चारद्वितीया गतिरतिया गतिसमावन्नगा तेसि णं देवाणं सता समितं जे पावे कम्मे कजति तत्थगता वि एगतिया वेदणं वेदेति, अन्नत्थगता वि एगतिया वेयणं वेदंति। णेरइयाणं सता समियं जे पावे कम्मे कन्नति तत्थगता वि एगतिया वेयणं १५ वेदेति अँन्नत्थगता वि ऍगतिता वेयणं वेदेति, जाव पंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं । मणुस्साणं सता समितं जे पावे कम्मे कन्जति इहगता वि एगतिता वेयणं वेयंति, अन्नत्थगता वि एगतिया वेयणं वेएंति। मणुस्सर्वजा सेसा एकगमा। १. वित्तते पा०॥ २. पायिणं पा० ला १,२॥३-७. त्तते पा० ला २॥ ८. त्तते मालोते(ति-ला २)त्तते पा० ला २। त्तते भालोएत्तते ला १॥ ९-११, १४-१५. त्तते पा० ला १, २॥ १२. वेउहित्तते पा० ला १, २ । वेउट्टित्तए जे०॥ १३. अकरणयाते मु० विना ॥ १६. भूपणाझूसिताणं जे० ला १-५। जूसणाजूसियाणं मु० । “अपश्चिममारणान्तिकसंलेखना, तस्या जूसण त्ति जोषणा सेवा, तया तल्लक्षणधर्मेणेत्यर्थः, जूसियाणं ति सेवितानाम् , तद्यकानामित्यर्थः.तया वा झूषितानां क्षपितानां क्षपितदेहानामित्यर्थः"-अटी०॥१७. क्खित्ताणं पा०॥१८. त्तते पा०॥ १९. पायिणं पा० ला २॥ २०. समत्तो नास्ति मु० विना ॥ २१. पावकम्मे जे०॥ २२, २३. मनस्थ पा०। (अतत्थ ?)। “अन्नत्थगया वि त्ति देवभवादन्यत्रैव भवान्तरे गता उत्पन्नाः" -अटी.॥२४. एगतिमा मु०॥ २५. वेतेंति ला०। वेयंति मु०॥ २६. मु. अटी. विना सर्वत्र °वज सेसा इति पाठः । “मनुष्येषु पुनरभिलापविशेषो दृश्यः यथा-इहाता वि एगइया इति। सूत्रकारो हि मनुष्यः, अतः 'तत्र' इत्येवंभूतं परोक्षानासन्न Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २० ५ १० १५ ठाणं सुत्ते बीए अज्झयणे बिट्ठाणे [सू० ६८ ६८. 'नेरइया दुंगतिया दुयागतिया पन्नत्ता, तंजहा - नेरइए नेरइएसु उववज्जमाणे मणुस्सेहिंतो वा पंचेंदियतिरिक्खजोणिएहिंतो वा उववज्जेज्जा, से चेव णं से नेरइए रैंइयत्तं विप्पजहमाणे मणुस्सत्तए वा पंचेंदियतिरिक्खजोणियत्ताए वा गच्छेजा । एवं असुरकुमारों वि, णवरं से चेव णं से असुरकुमारे असुरकुमारत्तं विप्पजहमाणे मणुस्साए वा तिरिक्खजोणियत्ताँए वा गच्छिना, एवं सव्वदेवा । पुढविकाइया दुगतिया दुयागतिया पन्नत्ता, तंजहा — पुढ विकाइए पुढविकाइएसु उववज्जमाणे पुढविकाइएहिंतो वा णोपुढविकाइएहिंतो वा उववज्जेज्जा, से चेव णं से पुढविर्काइए पुढ विकाइयत्तं विप्पजहमाणे पुढविकाइयत्ताए वा णोपुढविकाइयत्ताए वा गच्छेजा, एवं जाव मणुस्सा | ६९. दुविहा रैतिया पन्नत्ता, तंजहा - भवसिद्धिया चेव अभवसिद्धिया चेव, जाव वेमाणिया १ । दुविहा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा - अणंतरेववन्नगा चैव परंपरोववन्नगा चेव, जाव वेमाणिया २ | दुविहा "रतिया पन्नत्ता, तंजहा - गतिसमावन्नागा चैव अगतिसमावन्नगा चेव, जाव वेमाणिया ३ | दुविधा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा - पढम सँम ओववन्नगा चेव अपढमसमओववन्नगा चेव, जाव वेमाणिया ४ | निर्देशं विमुच्य मनुष्यसूत्रे 'इह' इत्येवं निर्दिशति स्म । अत एवाह - मणुस्सवज्जा सेसा एक्कगम त्ति, शेषाः व्यन्तर-ज्योतिष्क- वैमानिका एकगमाः तुल्याभिलापाः । ननु प्रथमसूत्रे एव ज्योतिष्कवैमानिक- देवानां विवक्षितार्थस्याभिहितत्वात् किं पुनरिह तद्भणनेनेति ? उच्यते - तत्रानुष्ठान फलदर्शनप्रसङ्गेन भेदतश्वोक्तत्वात्, इह तु दण्डकक्रमेण सामान्यतश्वोक्तत्वादिति न दोषः, दृश्यते चेह तत्र तत्र विशेषोक्तावपि सामान्योक्तिरितरोक्तौ त्वितरेति ” – अटी ० ॥ " १. नेरतिता पा० ला० ॥। २. मु० विना दुगतिगा जे० । दुगतिता पा० ला०। दृश्यतां स० ६६६ ॥ ३. रतियत्तं मु० विना ॥ ४ ताते मु० विना सर्वत्र ॥ ५. राण वि मु० अटी० विना सर्वत्र । " एवं असुरकुमारा वित्ति नारकवद् वक्तव्या इत्यर्थः ” – अटी० ॥ ६. मु० विना सर्वत्र ॥ ७ ताते जे० मु० विना सर्वत्र ॥ ८ कातिते मु० विना सर्वत्र ॥ एवमेभिरेव अप्कायिकादयो ९. ताते जे० मु० विना ॥ १०. “ एवं जाव मणुस्स ति ( अप्कायादयो - प्र०) मनुष्यावसानाः पृथिवी कायिकस्थानेऽप्कायादिव्यपदेशं कुर्वद्भिरभिधातव्याः ” अटी० ॥ ११. नेरइया मु० ॥ १२. णेरड्या जे० मु० । एवमग्रेऽपि ॥ १३. 'समावन्नगा जे० ॥ Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६९] बीओ उद्देसओ। दुविधा नेरतिया पन्नत्ता, तंजहा-आहारगा चेव अणाहारगा चेव, एवं जाव वेमाणिया ५। दुविहा रतिया पन्नत्ता, तंजहा–उस्सासगा चेव णोउस्सासगा चेव, जाव वेमाणिया ६। दुविहा नेरेइया पन्नत्ता, तंजहा—सइंदिया चेव अणिदिया चेव, जाव ५ वेमाणिया ७। दुविहा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा—पज्जत्तगा चेव अपजत्तगा चेव, जाव वेमाणिया ८। दुविहा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा–सन्नि चेव असन्नि चेव, एवं पंचेंदिया सव्वे विगलिंदियवज्जा, जाव वाणमंतरा ९। दुविधा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा—भासगा चेव अभासगा चेव, एवमेगिंदियवज्जा सव्वे १०॥ दुविहा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा—सम्मदिट्ठीया चेव, मिच्छदिट्ठीया चेव, एंगिदियवजा सव्वे ११। दुविहा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा—परित्तसंसारिता चेव अणंतसंसॉरिता १५ चेव, जाव वेमाणिया १२। दुविहा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा—संखेजकालसमयद्वितीया चेव असंखेजकालसमयद्वितीया चेव, एवं पंचेंदिया एगिदियविगलिंदियवजा जाव वाणमंतरा १३। दुविहा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा-सुलभबोधियाँ चेव दुल्लभबोधियाँ चेव, २० जाव वेमाणिया १४। १. नेरयिता पा० ॥ २. “संज्ञिदण्डके संझिनो मनःपर्याप्त्या पर्याप्तकाः, तया अपर्याप्तकास्तु ये ते असंज्ञिन इति । एवं पंचिंदियेत्यादि..."यथा नारकाः...."एवं विगलेंदियवज त्ति ....... दण्डकावसानमाह-जाव वेमाणिय त्ति....." । क्वचिद् जाव वाणमंतर त्ति पाठः, तत्रायमर्थः -येऽसंज्ञिभ्यो नारकादितयोत्पद्यन्ते तेऽसंज्ञिन एवोच्यन्ते, असंज्ञिनश्च नारकादिषु व्यन्तरावसाने त्पद्यन्ते न ज्योतिष्क-वैमानिकेष्विति तेषामसंशित्वाभावादिहाग्रहणमिति"-अटी.॥ ३. सम्मट्ठिीया चेव मिच्छहिट्ठीया पा० विना ॥ ४. एगें° पा० ला० ॥ ५. रिया ला. पासं०॥ ६. “संखेजकालटिइय त्ति क्वचित् पाठः"-अटी.॥ ७, ८. °य चैव पा० ला०॥ ९. °णिता पा०॥ Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . Y ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिट्टाणे [सू० ७०दुविहा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा–कण्हपक्खिया चेव सुक्कपक्खिया चेव, जाव वेमाणिया १५। दुविहा नेरइया पन्नत्ता, तंजहा–चरिमा चेव अचरिमा चेव, जाव वेमाणिया १६। ७०. दोहिं ठाणेहिं आया अधेलोगं जाणति पासति, तंजहा—समोहतेणं चेव अप्पाणेणं आता अहेलोगं जाणति पासति, असमोहतेणं चेव अप्पाणेणं आता अहेलोगं जाणति पासति, आधोहि समोहतासमोहतेणं चेव अप्पाणेणं आता अहेलोगं जाणति पासति । एवं तिरियलोगं २ उडलोगं ३ केवलकैप्पं लोगं ४ । दोहिं ठाणेहिं आता अधेलोगं जाणति पासति, तंजहा-विउवितेण चेव १० अप्पाणेणं आता अधेलोगं जाणति पासति, अविउवितेणं चेव अप्पाणेणं आता अधेलोगं जाणति पासति, आहोधि विउव्वियाविउव्वितेण चेव अप्पाणेणं आता अधेलोगं जाणति पासति १। एवं तिरियलोगं २ उडलोगं ३ केवलकप्पं लोगं ४। ७१. दोहिं ठाणेहिं आया सदाइं सुणेति, तंजहा–देसेण वि आया १५ सद्दाइं सुणेति, सव्वेण वि आया सद्दाइं सुणेति, एवं रूवाइं पासति, गंधाई अग्घाति, रसाइं आसादेति, फासाइं पडिसंवेदेति ५। दोहिं ठाणेहिं आया ओभासइ, तंजहा-देसेण वि आया ओभासति सव्वेण वि आया ओभासति। एवं पभासति, विकुव्वति, परियारेति, भासं भासति, आहारेति, परिणामेति, वेदेति, निजरेति ९।। दोहिं ठाणेहिं देवे सद्दाइं सुणेति, तंजहा–देसेण वि देवे सद्दाई सुणेति, सव्वेण वि देवे सदाई सुणेइ, जाव निजरेति १४। १. अधो मुः। एवमग्रेऽपि ॥ २. अधोहि जे०। “एतदेव व्याख्याति-आहोहीत्यादि, यत्प्रकारोऽवधिरस्येति यथावधिः, आदिदीर्घत्वं प्राकृतत्वात् , परमावधेर्वाऽधोवर्ती अवधिर्यस्य सोऽधोऽवधिरात्मा नियतक्षेत्रविषयावधिज्ञानी, स कदाचित् समवहतेन कदाचिदन्यथेति समवहतासमवहतेनेति"-अटी० । दृश्यतां टि. ४ ॥ ३. कप्पलोग जे० ॥ ४. अहोधि जे. ला० ॥ दृश्यतां टि०२ ॥ ५. तिरियं लोगं पा० ला०॥ ६. एवं फासति जे०। "प्रभासते प्रकर्षण द्योतते"-अटी० ॥ ७. परियावेति मु० ला ३ विना सर्वत्र। “परियारेइ त्ति मैथुनं सेवते देशेन मनोयोगादीनामन्यतमेन, सर्वेण थोंगत्रयेणापि"-अटी.॥ ९. "देश-सर्वाभ्यां सामान्यतः श्रवणायुक्तम् , विशेषविवक्षायां प्रधानत्वाद् देवानां तानाश्रित्य तदाह-दोहीत्यादि"-अटी० ॥ Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . २३ . ७४] बीओ उद्देसओ। ७२. मरुया देवा दुविहा पन्नत्ता, तंजहा—एंगसरीरि चेव 'बिसरीरि चेव। एवं किन्नरा, किंपुरिसा, गंधव्वा, णागकुमारा, सुवन्नकुमारा, अग्गिकुमारा, वायुकुमारा ८॥ देवा दुविहा पन्नत्ता, तंजहा—एगसँरीरि चेव बिसरीरि चेव। ॥विट्ठाणस्स 'बीओ "उद्देसओ समत्तो॥ [तइओ उद्देसओ] ७३. दुविहे सद्दे पन्नत्ते, तंजहा–भासासद्दे चेव णोभासासद्दे चेव १। भासासद्दे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-अक्खरसंबद्धे चेव नोअक्खरसंबद्धे चेव २। णोभासासद्दे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—आउज्जसदे चेव णोआउज्जसद्दे चेव ३। आउजसद्दे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-तते चेव वितते चेव ४। तते दुविहे पन्नत्ते, १० तंजहा- घणे चेव झुसिरे चेव ५। एवं वितते वि ६। णोआउज्जसद्दे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-भूसणसद्दे चेव नोभूसणसद्दे चेव ७। णोभूसणसद्दे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-तालसद्दे चेव लत्तियासद्दे चेव ८। दोहिं ठाणेहिं सदुप्पाते सिया, तंजहा—साहन्नताण चेव पुग्गलाणं सदुप्पाए सिया, मिजंताण चेव पोग्गलाणं सदुप्पाते सिया। ___ ७४. दोहिं ठाणेहिं पोग्गला साहन्नंति, तंजहा—सई वा पोग्गला साहन्नंति, परेण वा पोग्गला साहन्नति १। दोहिं ठाणेहिं पोग्गला भिजति, तंजहा-सई वा पोग्गला भिजंति, परेण वा पोग्गला भिजति २। दोहिं ठाणेहिं पोग्गला परिपडंति, "तंजहा—सई वा पोग्गला १. एगसरीरे पा० विना ॥ २. बिसरीरे ला० मु० । दुसरीरे जे० ॥ “मरुतो देवा लोकान्तिकदेवविशेषाः..."ते चैकशरीरिणो विग्रहे कार्मणशरीरत्वात् तदनन्तरं वैक्रियभावाद् द्विशरीरिणः ......। अथवा भवधारणीयमेव यदा तदैकशरीरा यदा तूत्तरवैक्रियमपि तदा द्विशरीराः । किन्नराद्यास्त्रयो व्यन्तराः, शेषा भवनपतय इति। परिगणितभेदग्रहणं च मेदान्तरोपलक्षणम् , न तु व्यवच्छेदार्थम्..."अत एव सामान्यत आह-देवा दुविहेत्यादि"--अटी० ॥ ३. इतः क. प्रतेरारम्भः ॥ ४. ५. सरीरी पा० ला० ॥ °सरीरा क०॥ ६. बिइओ क०॥ ७. उद्देसो क० ॥ ८. समत्तो नास्ति पा० ला० । सम्मत्तो जे० ॥ ९, ११. तं जहा नास्ति क० ॥ १०. "परिपतन्ति पर्वतशिखरादेरिवेति, परिशटन्ति कुष्ठादेनिमित्तादगुल्यादिवत् , विध्वस्यन्ते विनश्यन्ति घनपटलवदिति"---अटी० । दृश्यता पृ० २४ टि०१-३॥ १२.सति पा० जे० ला० ॥ Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४ ५ ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिट्ठाणे [सू० ७५परिपडंति, परेण वा पोग्गला परिप(पा?)डिजंति३, एवं पेरिसडंति४, विद्धंसंति ५। ७५. दुविहा पोग्गला पन्नत्ता, तंजहा–भिन्ना चेव अभिन्ना चेव १। दुविहा पोग्मला पन्नता, तं जहा–भेउरधम्मा चेव नोभेउरधम्मा चेव २। दुविहा पोग्गला पन्नत्ता, तंजहा—परमाणुपोग्गला चेव, नोपरमाणुपोग्गला चव ३। दुविहा पोग्गला पन्नत्ता, तंजहा—मुहुमा चेव बायरा चेव ४। दुविहा पोग्गला पन्नत्ता, तंजहा—बद्धपासपुट्ठा चेव नोबद्धपासपुट्ठा चेव ५। दुविहा पोग्गला पन्नत्ता, तंजहा—परियाईयच्चेव अपरियाईयच्चेव ६। दुविहा पोग्गला पन्नत्ता, तंजहा-अंत्ता चेव अणत्ता चेव ७ । दुविहा पोग्गला पन्नत्ता, तंजहा-इटा चेव अणिट्ठा चेव ८, एवं कंता ९, पिया १०, मणुन्ना ११, मणामा १२। दुविहा सद्दा पन्नत्ता, तंजहा—अंत्ता चेव अणत्ता चेव १, एवमिट्ठा जाव मणामा ६। दुविहा रूवा पन्नत्ता, तंजहा–अत्ता चेव अणत्ता चेव, जाव मणामा ६। एवं गंधा ६, रसा ६, फासा ६, एवमेक्केके छ आलावगा भाणियव्वा । ७६. दुविहे आयारे पन्नत्ते, तंजहा—णाणायारे चेव नोनाणायारे चेव १। णोनाणायारे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-दसणायारे चेव नोदंसणायारे चेव २। नोदंसणायारे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा-चरित्तायारे चेव नोचरित्तायारे चेव ३। णोचरित्तायारे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—तवायारे चेव वीरियायारे चेव ४। १. परिसडंति परेण वा पोग्गला परिसाडिजंति एवं परिव(स-जे०)डंति क. विना। दृश्यतां टि० २॥ २. परिवडंति क० जे० विना ॥ ३. विद्धस्संति पा० ला० ॥ ४. “ पार्श्वन स्पृष्टा देहत्वचा छुप्ता रेणुवत्... बद्धा गाढतरं श्लिष्टाः तनौ तोयवत्..."एते च घ्राणेन्द्रियादिग्रहणगोचराः, तथा नो बद्धाः किन्तु पार्श्वस्पृष्टा इत्येकपदप्रतिषेधे श्रोत्रेन्द्रियग्रहणगोचराः....... उभयपदनिषेधे श्रोत्राद्यविषयाश्चक्षुर्विषयाश्चेति"-अटी० ॥ ५, ६. °यादिइतञ्चेव जे० । यादितच्चेव मु० । “परियाइय त्ति विवक्षितं पर्यायमतीताः पर्यायातीताः, पर्यात्ता वा सामस्त्यगृहीताः कर्मपुदलवत्"-अटी०॥ ७. अंते चेव भणते चेव जे.। भत्त चेव अणंत चेव पा० । अन्ने चेव भणन्ने चेव क० । “आत्ता गृहीताः"-अटी० ॥ ८. मन्तू चेव अणंतू चेव जे० । अत्त चेव अणत्तच्चेव पा० ला०॥ १. अंत चेव अणंत चेव जे. पा०॥ १०.चेव एवं जाव जे.॥ ११."चारित्राचारः समितिगुप्तिरूपोऽष्टधा..."नोचारित्राचारस्तपआचारप्रभृतिः"-अटी.॥ १२. “अथ वीर्याचारस्यैव विशेषाभिधानाय षटसूत्रीमाह-दो पडिमेत्यादि। प्रतिमा प्रतिपत्तिः प्रतिज्ञेति यावत....."समाधिप्रतिमा दशाश्रुतस्कन्धोक्ता"-अटी०॥ Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइओ उद्देसओ । ७७. दो पडिमाओ पन्नत्ताओ, तंजहा - समाहिपडिमा चेव उवहाण - पडिमा चेव १ । ७] दो पडिमाओ पन्नत्ताओ, तंजहा - विवेगपडिमा चेव विउसग्गपडिमा चेव २ | दो पडिमाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—भंदा चेव सुभद्दा चेव ३ | दो पडमाओ पन्नताओ, तंजहा —–महाभैदा चैव सव्वतोभद्दा चेव ४ । दो पडिमाओ पन्नत्ताओ, तंजहा — खुड्डिया चेव मोयपडिमा, महल्लिया चैव मोयपडिमा ५ दो पडमाओ पन्नताओ, तंजहा - जवर्मेज्झा चेव चंदपडिमा, वइरमैज्झा चेव चंदपडिमा ६ | ७८. दुविधे समाइए पन्नत्ते, तंजहा – अगारसांमाइए चेव अणगारसामाइए चेव । ७९. दोण्हं उववाते पन्नत्ते, तंजा - देवाण चैवं नेरइयाण चेवं १ | दोहं उव्वट्टणा पन्नत्ता, तंजहारइयाण चेव भवणवासीण चेव २ । दोहं चयणे पन्नत्ते, तंजहा— जोइसियाण चेव वेमाणियाण चेव ३ | दोहं गब्भवती पन्नत्ता, तंजहा - मणुस्साण चेव पंचेंदियतिरिक्खजोणियाण चेव ४ । दोहं गन्भत्थाणं आहारे पन्नत्ते, तंजहा - मणुस्साण चेव पंचेंदियतिरिक्खजोणियाण चेव ५ | दोण्हं गग्भत्थाणं बुड्डी पन्नत्ता, तंजहा – मणुस्साण चेव पंचेंदियतिरिक्ख ८८ १. भद्द चैव सुभद्द चैव पा० । 'भद्रा पूर्वादिदिक्चतुष्टये प्रत्येकं प्रहरचतुष्टय कायोत्सर्गकरणरूपा अहोरात्रद्वयमानेति । सुभद्राप्येवंप्रकारैव सम्भाव्यते, अदृष्टत्वेन नोक्तेति” – अटी० ॥ २. महाभद्द सव्वतोभद्द चेव पा० ला० । महाभद्दे चेव सव्वलोभद्दे चेव जे० ॥ ३. खुडिय चेव मोयपडिमा महलिय चेव पा० ला० ॥ ४, ५. मज्झे चेव पा० ला० मु० ॥ सामातिए ला० ॥ ७. आगार पा० ॥ ८. सामातिते पा० जे० तद्धर्मान्तराणि दण्डं उववार इत्यादिभिश्चतुर्विंशत्या सूत्रैराह " ला० ॥ ११. चैव ला० ॥ ६. सामातिते पा० जे० । ॥ ९. " जीवधर्माधिकार एव अटी० ॥ १०. च्चेव पा० २५ १० १५ २० Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६ १० १५ ठाणं सुत्ते बीए अज्झयणे बिट्ठाणे [ सू० ८० जोणियाण चेव ६ | एवं निवुंडी ७, विगुव्वणा ८, गतिपरियाए ९, समुग्धाते १०, कालसंजोगे ११, आयाती १२, मरणे १३ । दो छविपव्वा पन्नत्ता, तंजहा – मणुस्साण चेव पंचेंदियतिरिक्खजोणियाण चेव १४ । दो सुक्क सोणितसंभवा पन्नत्ता, तंजहा - मणुस्सा चेव पंचेंदियतिरिक्खजोणियाँ चेव १५ । दुविहा ठती पन्नत्ता, तंजहा — कार्यट्ठिती चेव भवट्ठिती चेव १६ । दोहं कायद्विती पन्नत्ता, तंजहा— मणुस्साण चेव पंचेंदियतिरिक्खजोणियाण चेव १७ । दोहं भवट्टिती पन्नत्ता, तंजहा — देवाण चेव नेरइयाण चेव १८ । दुविहे आउए पन्नत्ते, तंजा - अद्धाउँए चेव भवाउए चेव १९ । दोहं अद्धाउए पन्नत्ते, तंजहा – मणुस्साण चेव पंचेंदियतिरिक्खजोणियाण चेव २० । दोहं भवाउए पन्नत्ते, तंजहा — देवाण चेव णेरइयाण चेव २१ । दुविहे कम्मेपन्नत्ते, तंजा --- पदेसकम्मे चेव अणुभावकम्मे चैव २२ । दो अहाउयं पालेंति, तंजहा – 'देवच्चेव "नेरइयच्चैव २३ । दो आउयसंवट्टए पन्नत्ते, तंजहा—मणुस्साण चेव पंचेंदियतिरिक्खजोणियाण चेव २४ । ८०. जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स उत्तरदाहिणेणं दो वासा पन्नत्ता १. “ निवृद्धिस्तद्धानिर्वातपित्तादिभिः, निशब्दस्याभावार्थत्वात्, निवरा कन्येत्यादिवत् " - अटी ० । निब्बुड्डी ला ३-५ विना । २. आयाति पा० ला० क० । “ आयातिर्गर्भाद् निर्गमः ” अटी० ॥ ३. " दोन्हं छविपन्न त्ति द्वयानामुभयेषां छवि त्ति मतुब्लोपाच्छविमन्ति त्वग्वन्ति पन्वति पर्वाणि सन्धिबन्धनानि छविपर्वाणि । क्वचित् छवियत्त ति पाठः, तत्र छवियोगाच्छविः, स एव छविकः स चासौ अन्त त्ति आत्मा च शरीरं छविकात्मेति । छविपत्त त्ति पाठान्तरे छविः प्राप्ता जातेत्यर्थः, गर्भस्थानामिति सर्वत्र सम्बन्धनीयम् " - अटी० ॥ ४. यश्चैव पा० ला० ॥ ५. भउते पा० ॥ ६. 'उते जे० पा० ला० प्राय एवमग्रेऽपि ॥ ७ श्चैव पा० ॥ ८. छेव णेरइयाणं पा० ॥ ९. देवे चेव क० ॥ १०. नेरतियच्चैव पा० । नेरइए चेव क० ॥ ११. “उत्तरा च दक्षिणा च उत्तर-दक्षिणे, तयोरुत्तर-दक्षिणयोरिति वाक्ये ( वाच्ये ?) 'उत्तरदक्षिणेन' इति स्यात् एनप्रत्ययविधानादिति ” – अटी० ॥ १२. पं तं बहु जे० पा० ला० क० मु० । अत्रेद Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८३] तइओ उहेसमो। २७ बहुसमतुल्ला अविसेसमणाणत्ता अन्नमन्नं णातिवति आयाम-विक्खंभ-संठाणपरिणाहेणं, तंजहा-भरहे चेव एरवते चेव। एवमेतेणमभिलावेणं हेमवते चेव हेरन्नवते चेव, हरिवासे चेव रॅम्मयवासे चेव। ८१. जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरथिमपञ्चत्थिमेणं दो खेत्ता पन्नत्ता बहुसमतुल्ला अविसेस जाव पुन्वविदेहे चेव अवरविदेहे चेव। ८२. जंबूमंदरस्स पव्वतस्स उत्तरदाहिणेणं दो कुराओ पन्नत्ताओ बहुसमतुल्लाओ जाव देवकुरा चेव उत्तरकुरा चेव। तत्थ णं दो महतिमहालया महादुमा पन्नत्ता बहुसमतुल्ला अविसेसमणाणत्ता अन्नमन्नं णाइवट्ठति आयाम-विक्खंमुँचत्तोव्वेध-संठाण-परिणाहेणं, तंजहा-कूडसामली चेव, जंबू चेव सुदंसणा। तत्थ णं दो देवा महिड्रिया जाँव मँहासोक्खा पलिओवमद्वितीया परिवसंति, १० तंजहा—गरुले चेव वेणुदेवे, अणाढिते चेव जंबूदीवाहिवती। ८३. "जंबूमंदरस्स पन्वयस्स उत्तरदाहिणेणं दो वासहरपव्वया पन्नत्ता बहुसमतुल्ला अविसेसमणाणत्ता अन्नमन्नं णातिवट्ठति आयामविक्खंभुचत्तोव्वेध मवधेयम्-इत आरभ्य वक्ष्यमाणसूत्रेषु क्षेत्र-पर्वतादिनिरूपणे प्रायः सर्वत्र पं तं बहु' [= पन्नत्ता, तंजहा–बहु°] इति पाठो मु० मध्ये दृश्यते, जे० पा० ला० क० मध्येऽपि क्वचित् क्वचिद् वर्तते, किन्त्विदं तंजहा इति पदं निरर्थकमिव प्रतिभाति। टीकायामपि तदुल्लेखो न दृश्यते इति विभावनीयं सुधीभिः। “द्वे वर्षे क्षेत्रे प्रज्ञप्ते, समतुल्यशब्दः सहशार्थः, अत्यन्तं समतुल्ये बहुसमतुल्ये प्रमाणतः"-अटी०। मु० मध्ये तु तत्सम्पादकैः पं तं इत्युभयमपि निरर्थकं मत्वा [पं० सं०] इत्येवं कोष्ठकान्तनिर्दिष्टम् , मु०प्रतेरेव सम्पादकैः आगमरत्नमञ्जूषायां तूभयमप्येतद् निर्दिष्टमेव न। अस्माभिस्तु अटी०अनुसारेण वक्ष्यमाण [१०३]सूत्रानुसारेण च पं इत्यस्यैकस्य सार्थकत्वं स्वीक्रियत एव । दृश्यता सू० १०३॥ १. लाभेणं पा० जे०॥ २. एरन जे०॥ ३. वरिसे पा० ला०। वरसे क०॥ ४. रम्मयवस्से पा० । रम्मयवरिसे ला० । रम्मगवरसे क०। ५. पुरच्छिम' मु०। पुरथिमपच्छिमेणं पा० । “पुरथिमपञ्चत्थिमेणं ति पुरस्तात् पूर्वस्यां दिशि, पश्चात् पश्चिमायामित्यर्थः"अटी० ॥ ६. पं तं बहु सर्वत्र । दृश्यतां पृ० २६ टि० १२॥ ७. जंबु पा० ला०॥ ८. पंतं बह सर्वत्र। दृश्यता टि. ६॥ ९. 'तुल्लातो जे० पा० ला०॥१०. लता पा०॥११.पंतं बहु सर्वत्र । दृश्यतां टि०६॥ १२. °च्चत्तोवेध° पा० । दृश्यता टि० १७॥ १३. “यावद्ग्रहणात् महज्जुइया महाणुभागा महायसा महाबल ति"-अटी.॥ १४. “महेसक्खा इति क्वचित् पाठः, महेशौ महेश्वरावित्याख्या ययोस्तौ महेशाख्याविति"-अटी.॥ १५. जंबु° ला० । जंबूमंदरस्स य उत्तर° पा० । जंबूमंदरस्स पव्वयस्स य उत्तर° मु०॥ १६.पं तं बह क. पाम विना । दृश्यतां पृ० २६ टि. १२॥ १७. तोवेध° पा० । दृश्यतां पृ. २७ टि. १२॥ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिहाणे [सू० ८४संठाण-परिणाहेणं, तंजहा—चुल्लहिमवंते चेव सिंहरी चेव, एवं महाहिमवंते चेव रुप्पी चेव, एवं 'णिसढे चेव णीलवंते चेव । ८४. 'जंबूमंदरस्स पव्वयस्स उत्तरदाहिणेणं हेमवतेरण्णवतेसु वासेसु दो वट्टवेयड्रपन्वता पन्नत्ता बहुसमतुल्ला अविसेसमणाणत्ता जाव सद्दावंती चेव वियडावंती ५ चेव, तत्थ णं दो देवा महिडिया जाव पलिओवमद्वितीया परिवसंति, तंजहासौती चेव पभासे चेव। जबूमदरस्स उत्तरदाहिणेणं हरिवरिस-रम्मतेसु वासेसु दो वट्टवेयपव्वया पन्नत्ता बहुसमतुल्ला अविसेसमणाणत्ता जाव गंधाती चेव मालवंतरियाएं चेव, तत्थ णं दो देवा मँहिड्रिया जाँव पलिओवमट्टितीया परिवसंति, तंजहा—अरुणे १० चेव पउमे चेव। ८५. जंबूमंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं देवकुराए कुराए पुव्वावरे पासे ऐत्थ णं आसक्खंधगसरिसा अद्धचंदसंठाणसंठिया दो वक्खारपव्वता पंन्नत्ता बहुसम जाव सोमणसे चेव विज्जुप्पभे चेव। "जबूमंदरउत्तरेणं उत्तरकुराए कुराए पुव्वावरे पासे एत्थ णं आसक्खंधग१५ सरिसा अद्धचंदसंठाणसंठिया दो वक्खारपव्वया पन्नत्ता बहुसम जाव गंधमादणे चेव मालवंते चेव। ८६. जंबूमंदरस्स पव्वयस्स उत्तरदाहिणेणं दो दीहवेयपव्वया पैन्नत्ता १. "रि चेव क. विना ॥ २. क. विना-हप्पि व पा० ला० मु० । रुप्पिणि चेव जे०॥ ३. नेसढे क० ॥ ४.णेलवंते पा० । नेलवंते क०॥ ५. जंबु पा०॥ ६. हेमवंते° पा० क. विना ॥ ७. वेदत्य पा० । वेवड्ढ° जे० ला० मु०॥ ८,९. पं तं बहु सर्वत्र। दृश्यतां पृ० २६ टि. १२॥ ९, १०. वाती मु.। "तत्र हैमवते शब्दापाती, उत्तरतस्तु ऐरण्यवते विकटापातीति"-अटी० ॥ ११. महिड्ढीया क० ॥ १२. साति पा० ॥ १३. जंबु ला०॥ ११. हरिवास मु०। हरिवरिसरम्मवएसु क.॥ १५. पं तं बह सर्वत्र । दृश्यतां पृ. २६ टि० १२॥ १६. °वाती मु० । दृश्यतां पृ० २८ टि. ९, १० । “एवं हरिवर्षे गन्धापाती, रम्यकवर्षे माल्यवत्पर्यायः-अटी०॥ १७. परियाते पा०॥ १८. महिनीया क०॥ १९. चेव पलि' पा० ला० । अत्र पूर्वापरानुसारेण चेव इति पाठो निरर्थकः प्रतीयते, पूर्वापरानुसारेण 'चेव'स्थाने 'जाव' शब्दः समीचीनः प्रतीयते, दृश्यता पृ० २८ पं० ९, पृ० २९ पं०४ इत्यादि ॥ चेव जाव पलि मु०॥ २०. °कुराते कुराए जे० ला० । कुराते कुराते पा०॥ २१. एस णं क० ॥ २२. अवद्धचंद अटी०, मद्धचंद अटीपा०॥ २३. पंतं बहु क० विना।। २४. जंबूउत्तरमंदरेणं क० ॥ २५, २६. पं तं बहु सर्वत्र । दृश्यतां पृ० २६ टि० १२॥ Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तभी उसओ । ८७] बहुसमतुल्ला जाव भारहए चैव दीहवेयड्डे, ऍरावयते चैव दीहवेयडे । भारहए णं दीवेयड़े दो गुहाओ पन्नताओ बहुसमतुल्लाओ अविसेसमणाणत्ताओ अन्नमन्नं णौतिवति आयामविक्खंभुच्चत्तसंठाणपरिणाहेणं, तंजहा — तिमिसगुहा चेव खंडगप्पवायगुहा चेव, तत्थ णं दो देवा महिड्डिया जाव पलिओवमाट्ठतीया परिवसंति, तंजहा— कमलए चैव नट्टमॉलए चेवं । ऐरावयए णं दीहवेयडे दो ५ गुहाओ पन्नत्ताओ जाव कयमालए चैव नट्टमालए चेव । ८७. 'जंबूमंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं चुल्लहिमवंते वासहरपव्वए दो कूडा पेंन्नत्ता बहुसमतुल्ला जाव विक्खंभुच्चत्तसंठाणपरिणाहेणं, तंजदा — चुल्लहिमवंतकूडे चेव वेसमणकूडे चेव । जंबूमंदरदाहिणेणं महाहिमवंते वासहरपव्वते दो कूडा पन्नत्ता बहुसम जाव महाहिमवंतकूडे चेव वेरुलियकूडे चेव । एवं "निसढे १० वासहरपव्वते दो कूडा पन्नत्ता बहुसँम जाव "निसढकूडे चेव रुयगकूडे चेव । जंबूमंदरउत्तरेणं "नीलवंते वासहरपव्वते दो कूडा पेन्नता बहुसम जीव तंजहा -"नीलवंतकूडे चेव उवदंसणकूडे चेव । एवं रुप्पिम्मि वासहरपव्वते दो कूडाना बहुसमजाव तंजहा - रुप्पिकूडे चेव मणिकंचणकूडे चेव । एवं २५ *" सिहरिम्मि वा सहरपन्वते दो कूडा पेंन्नत्ता बहुसम जाँव तंजहा – “सिहरिकूडे १५ चेव तिर्गिच्छिकूडे चेव । १. भारदे चैव क० विना ॥ * एरा (र-क० ) वते ला ३ विना ॥ २. भारहते पा० ला० । भारहे जे ० । << 'भारइए ( भारहे - J) णमित्यादि " - - अटी० ॥ ३. पं तं बहु क० विना ॥ ४. णातिभति पा० ला० ॥ ५. चत्तोवेहसं ला• ॥ ६. मालते जे० पा० ला• ॥ ७. मालते पा० ला० ॥ दृश्यतां पृ० २९ टि० " ८. एरावयते पा० ला० । एरावते जे० । १-२ ॥ ९. पं तं जाव क० बिना ॥ १०. जंबु पा० ला० ॥ ११, १३, पं तं बहु पा० विना । दृश्यतां पृ० २६ टि० १२ ॥ १२. “ हिमवद्वर्षधरपर्वते येकादश कूटानि "एषां मध्ये आद्यत्वाच्च हिमवत्कूटं गृहीतं सर्वान्तिमत्वाच्च वैश्रमणकूटं द्विस्थानकानुरोधेनेति ” – अटी० ॥ १४. णीसढे पा० ॥ १५. पं तं बहु क० पा० विना । दृश्यतां पृ० ३६ टि० ५ ॥ १६. समा पा० ला० ॥ १७. सिभ' पा० ॥ १८. रुयगप्पभे चैव जे० विना । "निषधवर्षधरपर्वते हि सिद्ध १ निध २ हरिवर्ष ३ प्राग्विदेह ४ हरि ५ धृति ६ शीतोदा ७ अपरविदेह ८ रुचकाख्यानि ९ स्वनामदेवतानि नव कूटानि, इहापि द्वितीयान्त्ययोर्ग्रहणं प्राग्वद् व्याख्येयमिति” – अटी० ॥ "सिढे णं भंते वासहरपव्वए कइ कूडा पण्णत्ता ? गोयमा णव कूडा पण्णत्ता, तंअहा – सिद्ध कूडे १...... हयगकूडे ९" - जंबुद्दीवपण्णत्ती चउत्थो वक्खारो ॥ १९. मंदरस्स उत्तरेणं जे० ॥ २०, २३. नेल क० पामू० ॥२१. दृश्यतां पृ० २६ टिं० १२ ॥ २२. जाव नास्ति पा० क० ॥ २४. पत्ता तंजहा जे० । दृश्यतां पृ० २६ टि० १२ ॥ २५. सिहरंमि जे० ॥ २६. पं० तं० बहु मु० ॥ २७. जाव नास्ति मु० विना ॥ २८. सिहरि पा० । सिहरकूडे चेव तेगिंछि जे० ॥ २९ Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिट्ठाणे [सू० ८८८८. जंबूमंदरंउत्तरदाहिणेणं चुल्लहिमवंत-सिहरीसु वासहरपव्वतेसु दो महदहा पन्नत्ता बहुसमतुल्ला अविसेसमणाणत्ता अण्णमण्णं णौतिवटुंति, आयामविक्खंभउव्वेहसंठाणपरिणाहेणं, तंजहा—पउमदहे चेव पुंडरीयबहे चेव, तत्थ णं दो देवयाओ महिड्रियाओ जाव पलिओवमद्वितीयाओ परिवसंति, तंजहा५ सिरी चेव लच्छी चेव। एवं महाहिमवंत-रुप्पीसु वासहरपव्वएसु दो महदहा पन्नत्ता बहुसम जाँव तंजहा-महापउमबहे चेव महापुंडरीयदहे चेव, देवताओ हिरिचेव बुद्धिच्चेवं । एवं "निसढनीलवंतेसु तिगिंच्छिद्दहे चेव केसरिदंहे चेव, देवताओ धिती चेव "कित्ती चेव । ८९. जंबूमंदरैदाहिणेणं महाहिमवंताओ वासहरपव्वयाओ महापउमद्दहाओ हाओ दो महाणदीओ पहंति, तंजहा–रोहियच्चेव हरिकंतच्चेव। एवं "निसढाओ वासहरपव्वताओ "तिगिंच्छिदहाओ दहाओ दो महाणईओ पवहंति, तंजहाहरिचेव सीतोतचेव। जबूमदरउत्तरेणं 'नीलवंताओ वासधरपव्वताओ केसरि हाओ दहाओ दो महानईओ पवहंति, तंजहा–सीता चेव नारिकंता चेव । एवं रुप्पीओ वासहरपव्वताओ महापुंडरीयबहाओ दहाओ दो महानईओ पवहंति, तंजहा—णरकंता चेव रुप्पकूला चव। ९० जंबूमंदरदाहिणेणं भरहे वासे दो पवायदहा पंन्नत्ता बहुसम [जाव] तंजहा—गंगप्पवातद्दहे चेव सिंधुप्पवायदेहे चेव । एवं हेमवए वासे दो पवाय दहा पैन्नत्ताँ बहु[सम जाव] तंजहा–रोहियप्पवातहे चेव रोहियंसप्पवातद्दहे २० चेव। १. रस्स उत्त० जे० ॥२. पं तं बहुमु० ॥ ३. णातियति पा० ॥ ४. °यातो जे० पा० ला. ॥ ५. °सिरि चेव लच्छि चेव पा०॥ ६. पं तं बहु पा० विना। दृश्यतां पृ. २६ टि. १२॥ ७. जाव जहा नास्ति मु० विना ॥ ८. पोंड° पा० ला० मु०॥ ९. चेव पा०॥ १०.निसह पा० जे०॥११. नेल° पा० क०॥ १२. कित्ति व जे० ला० मु० । कित्ति चेव पा०॥ १३. रस्स दा क.॥ १४. दहाओ नास्ति क०॥ १५. °णतीतो जे० पा० ला०॥ १६. °यंसा चेव हरिकता चेव क०॥ १७. निसहामो पा० ला०॥ १८. तेगि° क०॥ १९. सीमोया चेव क०। सीतोतञ्चेव जे. पा० ला। सीओष व मु०॥ २०. रस्स उत्त° क० ॥ २१. नेल° जे० पा० क० ॥ २२. दहाओ क. विना ॥ २३. महापोंड° क. विना ॥ २४, २६. पं तं बहु° मु० । दृश्यता पृ० २६ टि० १२॥ २५. °दहे पा०॥ २७. पन्नत्ता नास्ति क०॥ २८.° दहे पा० । एवमग्रेऽपि॥ Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइओ उद्देसओ । जंबूमंदरदाहिणेणं हरिवासे वासे दो पवायद्दहा पन्नत्ता बहुसम [जाव] तंजहा - हरिपवात हे चेव हरिकंतपवातद्दहे चेव । ९२] जंबूमंदरउत्तरदाहिणेणं महाविदेहे वासे दो पवायद्दहा पन्नत्ता बहुसम जाव सीयप्पवातद्दहे चेव सीतोदप्पवाय हे चेव । जंबूमंदरउत्तरेणं रेम्मए वासे दो पवायद्दहा पैन्नत्ता बहु[समजाव ] ५ नरकंतप्पवायद्दहे णारीकंतप्पवायद्दहे चेव । एवं हेरन्नवते वासे दो पवायद्दहा पन्नत्ता बहु [समजाव] सुवन्नकूलप्पवायद्दहे चैव रुप्पकूलप्पवा यद्दहे चेव । जंबू मंदरउत्तरेणं एखए वासे दो पवायद्दहा पन्नत्ता बहु[सम] जाव रत्तप्पवायद्दहे चेव रत्तावइप्पवातद्दहे चेव । ९१. जंबूमंदरदाहिणेणं भरहे वासे दो महानईओ पन्नत्ताओ बहु[सम] १० जाव गंगा चेव सिंधू चेव । एवं जधा पवातद्दहा एवं जईओ भाणियव्वाओ, जाव ऐरवर वासे दो महानईओ पन्नत्ताभ बहुसमतुल्लाओ जाव रैत्ता चेव रत्तवती चेव । ९२. जंबूदीवे दीवे भरहेरवतेसु वासेसु 'तीताए उस्सप्पिणीए सुसम - समाए समाए दो सागरोवमकोडाकोडीओ काले होत्था १, एवामिमीसे ओसपिणी जाव न २, एवं आगमेसाए उस्सप्पिणी जाव भविस्सति ३ । जंबूदीवे दीवे भरवतेसु वासेसु तीताए उस्सप्पिणीए सुसमाए समाए मणुया दो गाउयाई उड्डूंउच्चतेणं होत्या, दोन्निय पॅलिओक्माई परमाउं पौलयित्था ४, एवमिमीसें ओसप्पिणीए जाव पालयित्था ५, एवमार्गेमेसाते उस्सप्पिणीए जाव पॉलयिस्संति ६ । १. रम्मते पा० ला० ॥ २. पं० सं० बहु० जाव मु० । दृश्यतां पृ० २६ टि० १२ ॥ ३. पं० तं० बहु मु० ॥ ४ दृश्यतां पृ० २६ टि० १२ ॥ ५. एरावए जे० पा० ॥ ६. रत्तवती चैव रत्तावती वेव जे० क० । रक्त श्वेव रत्तवति (ती-ला० ) चेव पा० ला० ॥ ७. जंबूद्दीवे पा० ला०क० विना० । “जम्बूद्वीपाधिकारात् क्षेत्रव्यपदेश्यपुद् गलधर्माधिकाराध्य जम्बूद्वीपसम्बन्धिभरतादिसस्ककाललक्षणपर्यायधर्माननेकधाऽष्टादशसूत्र्याह – जंबुद्दीवे (जंबूदीवे - प्र० ) इत्यादि " - अटी० ॥ ८. तीताते पा० ला० ॥ ९ दुसमाए क० । 'दुस्समाते समाते जे० पा० ला० ॥ १०. “ पण्णत्ते प्रज्ञप्त इति पूर्वसूत्राद्विशेषः, पूर्वसूत्रे हि होत्थ त्ति भणितम् " - अटी० ॥ ११. आंगमिस्साए मु० । "भागमिस्साए त्ति आगमिष्यन्त्याम् " - अटी० ॥ १२. सुसमाते समाते जे० पा० ला० ॥ १३. हुत्था जे० ॥ १४. पलितोव पा० ॥ १५. पालइ (थि- जे० )त्ता जे० क० ॥ १६. पालयित्ता जे० क० ॥ १७. आगमेसाते पा० । आगमेस्साते जे० ॥ १८. पालतिस्संति पा० ला० । पालिस्संति मु० ॥ ३१ १५ Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२ ५ ठगते बीए अज्झयणे बिट्ठाणे [सू० ९३९३. जंबूदीवे दीवे भरहेरवएसु वासेसु एंगसमये एगजुगे को अरहंतंवंसा उप्पजिंसु वा उप्पज्जंति वा उप्पज़िस्संति वा ७, एवं चक्कवट्टिवंसा ८, दसारवंसा ९ । जंबू [दीवे दीवे] भरहेरैवतेसु [वासेसु ] एगसमते दो अरहंता उप्पज्जिसु वा उप्पज्जंति वा उप्पज्जिस्संति वा १०, एवं चक्कवट्टि ११, एवं बलदेवा १२, एवं वासुदेवा जाव उपज्जिस्संति वा १३ । ९४. जंबूदीवे दीवे दोसु कुरासु मँणुया सता सुसमसुसममुत्तमं इडिं पत्ता पञ्चभवमाणा विहरंति, तंजहा — देवकुराए चैव उत्तरकुंराए चेव १४ । जंबू - दीवे दीवे दोसु वासेसु मणुया सैता सुसममुत्तमं इडि पत्ता पंचणुभवमाणा विहरंति, तंजहा — रिवासे चेव रम्मर्गवासे चेव १५ । जंबूदीवे दीवे दोसु वासेसु १० मणुया सेता सुसमदूसममुत्तममिडि पत्ता पचणुभवमाणा विहरंति, तंजहा - हेमवते 'चेव "हेरन्नवते चेव १६। 'जंबूदीवे दीवे दोसु खेत्ते मणुया सैंता दूं समसुसम - मुत्तममिड्डि पत्ता पञ्चणुभवमाणा विहरंति, तंजहा – पुव्वविदेहें चेव अवरविदेहे चेव १७। जंबूदीवे दीवे दोसु वासेसु मणुया छव्विहं पि कालं पञ्चणुभवमाणा विहरंति, तंजहा — भरहे चेव एरवते चैव १८ । - १५ ९५. जंबूदीवे दीवे दो चंदा पभासिंसु वा पभासंति वा पभासिस्संति वा, दो रिआ तवइंसु वा तवंति वा त्वइस्संति वा, दो कैंत्तियाओ, दो रोहिणीओ, दो मंगसिरा, दो अदाओ, एवं भाणियव्वं, १. जंबुद्दीवे मु० ॥ " जंबु (जंबू - प्र० ) इत्यादि ” – अटी० ॥ २. एगजुगे एगसमये क० अटी० । “एगजुगे त्ति पञ्चाब्दिकः कालविशेषो युगम्, तत्रैकस्मिन्, तस्यापि एकस्मिन् समये । 'एगसमए एगजुगे' इत्येवं पाठेऽपि व्याख्योक्तक्रमेणैव इत्यमेवार्थसम्बन्धात् अन्यथा व भावनीयेति । द्वावर्हतां वंशौ प्रवाहौ एको भरतप्रभवः, अन्य ऐरवतप्रभव इति " — अटी० ॥ ३. रेवसु एग' मु० । 'रवते एग' मु० ला ४-५ विना । दृश्यतां पं० १ ॥ ४. चक्कवट्टिणो मु० ॥ ५. मणुता जे० पा० ला० ॥ ६. तमि िला ३ विना ॥ ७ णुब्भव क० मु० । एवमग्रेऽपि ॥ ८, ९. 'कुराते जे० पा० ला० ॥ “ देवकुरवो दक्षिणाः, उत्तरकुरवः उत्तराः, तास्विति”– अटी ० ॥ १०. जंबुद्दीवे मु० ॥ ११. सया मु० ॥ १२. सुसमसुलममुत्तमं जे० पामू० क० । “सुसमं ति सुषमा द्वितीयार कानुभागः, शेषं तथैव, पठ्यते च - हरिवास-रम्मए आउपमाणं ॥२॥” - अटी० ॥ १३. हरिवंसे क० ॥ १४. गवस्ले पा० ॥ १५. सया जे० मु० ॥ १६. सुसम - ० ॥" सुसमदूसमं ति सुषम दुष्षमा तृतीयारकानुभागः, तस्य या सा सुषमदुष्षमा ऋद्धिः " - अटी० ॥ १७. एरन क० विना ॥ १८, २०. जंबुद्दीवे मु० ॥ १९. सया पा० ला०विना ॥ २१: सूरिता मु० विना ॥ २२ तर्विषु मु० ॥ २३. तव तिस्संति जे० पा० ला०। तविस्संति सु० ॥ २४. कित्तियाओ जे० क० । “ द्वित्वमाह — दो क ( कि ) त्तियेत्यादिना ” – अटी० ॥ २५. मग्गसि° जे० । मगसिराओ, दो अदाओ एवं मु० । मिगसिरा दो भद्दा एवं क० ॥ Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइओ उद्देसओ। कत्तिय, रोहिणि, मगसिर, अद्दा य, पुणव्वसू य, पूसो य ६। तत्तो वि अस्सलेसा, महा य, दो फग्गुणीओ य ९-१० ॥१॥ हत्थो, चित्ता, साती य, विसाहा, तह य होति अणुराहा १५। जेट्ठा, मूलो, पुव्वा य आसाढा, उत्तरा चेव १९ ॥२॥ अभिई, सवण, धणिट्ठा, सयभिसया, दो य होंति भद्दवया २४-२५। ५ रेवति, अस्सिणि, भरणी, २८ नेतव्वा आणुपुवीए ॥३॥ एवं गाहाणुसारेणं णेयव्वं जाव दो भरणीओ। दो अग्गी १, दो पयावती २, दो सोमा ३, दो रुद्दा ४, दो अदिती ५, दो बहस्सती ६, दो सप्पी ७, दो पीती ८, दो भगा ९, दो अजमा १०, दो सविता ११, दो तट्ठा १२, दो वाऊ १३, दो इंदग्गी १० १४, दो मित्ता १५, दो इंदा १६, दो "निरीती १७, दो आऊ १८, दो विस्सा १९, दो बैंम्हा २०, दो विण्हू २१, दो वसू २२, दो वरुणा २३, दो अया २४, दो विविद्धी २५, दो पुस्सा २६, दो अस्सा २७, दो यमा २८॥ 'दो इंगालगा १, दो वियालगा २, दो लोहितक्खा ३, दो सणिचरा ४, दो आहुणिया ५, दो पाहुणिया ६, दो कणा ७, दो कणगा ८, १५ दो कणकणगा ९, दो कणगविताणगा १०, दो कणगसंताणगा ११, दो सोमा १२, दो सहिया १३, दो आसासणा १४, दो कज्जोक्गा १५, दो कब्बडगा १६, दो अंयकरगा १७, दो दुंदुभगा १८, दो संखा १९, दो संखवन्ना २०, दो संखवन्नाभा २१, दो कंसा २२, दो कंसवन्ना २३, दो कंसवन्नाभा २४, दो रुप्पी २५, दो रुप्पाभासा २६, दो णीला २७, दो "णीलोभासा २८, दो २० १. कित्तिय रोहिणि मिग° क० ॥ २. तत्तो यथ° जे० ॥ ३. अस्सलेस्सा पा० ला॥ ४. सायी य पा० ला। साई विसाहा मु०॥ ५. अभियि ला० । अभियि समण पा०॥ ६. हुंति जे० ॥ ७. पुन्वीते पा० ॥ ८. णायन्वं जे० ॥ ९, “कृत्तिकादीनामष्टाविंशतेनक्षत्राणां क्रमेणान्यादयोऽष्टाविंशतिरेव देवता भवन्ति, ता आह-द्वावनी १......"-अटी.॥ .१०. अहिती पा० ला०॥ ११. अजवा पा०॥ १२. जट्रा क०॥ १३. निरती जे. मु०॥ १४. बंभा क० ॥ १५. या दो विवद्धी जे०।। १६. “अझारकादयोऽष्टाशीतिम्रहाः सूत्रसिद्धाः, केवलमस्मदृष्टपुस्तकेषु केषुचिदेव यथोक्तसङ्ख्या संवदतीति सूर्यप्रज्ञप्त्यनुसारेणासाविह संवादनीथा" -अटी०॥ १७. सणिञ्चरा मु०॥ १८. सोहिताजे०॥ १९. असासणा क.॥'मस्सासणे' इति अट्री मध्ये उद्धते सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे पाठः॥ २०. भतिक जे० ॥ २१. णीलाभा जे०॥ Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिट्ठाणे [सू०९६भासा २९, दो भासरासी ३०, दो तिला ३१, दो तिलपुप्फवण्णा ३२, दो दगा ३३, दो दगपंचवन्ना ३४, दो काका ३५, दो केकंधा ३६, दो इंदँग्गी ३७, दो धूमकेऊ ३८, दो हरी ३९, दो पिंगला ४०, दो बुधा ४१, दो सुक्का ४२, दो बहस्सती ४३, दो राहू ४४, दो अगत्थी ४५, दो माणवगा ५ ४६, दो कासा ४७, दो फासा ४८, दो धुरा ४९, दो पमुहा ५०, दो वियडा ५१, दो विसंधी ५२, दो नियल्ला ५३, दो पइला ५४, दो जैडियाइला ५५, दो अरुणा ५६, दो अग्गिल्ला ५७, दो काला ५८, दो महाकालगा ५९, दो सोत्थिया ६०, दो सोवत्थिया ६१, दो वद्धमाणगा ६२, दो पूसमाणगा, दो अंकुसा, दो पलंबा ६३, दो.निच्चालोगा ६४, दो १० णिच्चुजोता ६५, दो सयंपभा ६६, दो ओभासा ६७, दो सेयंकरा ६८, दो खेमंकरा ६९, दो आभंकरा ७०, दो पभंकरा ७१, दो अपराजिता .... ७२, दो अरया ७३, दो असोगा ७४, दो विगतसोगा ७५, दो विमला ७६, "दो विमुहा, >> दो वितत्ता ७७, दो वितत्था ७८, दो विसाला ७९, दो साला ८०, दो सुव्वता ८१, दो अणियट्टी ८२, दो एगजडी १५ ८३, दो दुजडी ८४, दो करकरिगा ८५, दो रॉयग्गला ८६, दो पुप्फकेतू ८७, दो भावकेऊ ८८ । ९६. "जंबूदीवस्स णं दीवस्स "वेइया दो गाउयाइं उच्उच्चत्तेणं पण्णत्ता । ९७. लवणे णं समुद्दे दो जोयणसयसहस्साई चक्कवालविक्खंभेणं पण्णत्ते । ९८. लवणस्स णं समुदस्स वेतिया दो गाउयाइं उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता। ९९. धायइसंडे दीवे पुरथिमद्धे 'णं मंदरस्स पव्वयस्स उत्तरदाहिणणं 1. दो दगा ३१, दो दगपंचवन्ना ३२, दो तिला ३३, दो तिलपुप्फवन्ना ३४ क० ॥ २. 'काकंधे' इति अटी० मध्ये उद्धृते सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे पाठः॥ ३. इंदग्गीवा मु०॥ ४. बुद्धा मु०॥ ५. कसा जे०॥ ६. पइल्ला ला. क. विना॥ ७. पा. विनाजडियाहिइला जे०। जडियाइलगा मु०। जडियाइलया क० । “जडियाइल्ल(ल-प्र०)ए" इति अटी०मध्ये [=स्थानाजवृत्तौ] उद्धृते सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे पाठः॥ ८. अग्गिला जे०॥ ९. सत्थिया क०॥ १०.< » एतचिह्नान्तर्गतः पाठः क०ला३मध्ये नास्ति। न चेमौ ग्रहौ ग्रहाणामष्टाशीतिसंख्यया संवदतः, सूर्यप्रज्ञप्तावपि नेमो विद्यते इति ध्येयम् । दो पूससमाणगा मु०॥ ११. दो विमुहा इति पाठः क० मु० मध्ये नास्ति। न चायं प्रहः ग्रहाणामष्टाशीतिसंख्यया संवदति, सूर्यप्रज्ञप्तावपि नार्य ग्रहः पठित इति ध्येयम् ॥ १२. °यट्टा मु०॥ १३. रायलग्गा जे॥१४. जंबुद्दीवस्स क. पा. ला०विना॥ १५. वेतिता जे. पा० ला०॥ १६. धातियसंडे जे० पा९॥ १७. पुरच्छिम° मु० । एवमग्रेऽपि ॥ १८. " णमिति वाक्यालंकारे"--अटी.॥ ९५. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १००] तइओ उद्देसओ। दो वासा पन्नत्ता बहुसमतुल्ला जाव भरहे चेव एरवए चेव, एवं जहा जंबुद्दीवे तहा एत्थ वि भाणियव्वं जाव दोसु वासेसु मणुया छव्विहं पि कालं पचणुभवमाणा विहरंति, तंजहा-भरहे चेव एरवते चेव, णवरं कूडसामली चेव घायइरुक्खे चेव, देवा गरुले चेव वेणुदेवे, सुदंसणे चेव । धांततीसंडदीवपर्चत्थिमद्धे मंदरस्स पव्वयस्स उत्तरदाहिणेणं दो वासा पन्नत्ता ५ बहु[समतुल्ला] जाव भरहे चेव एरवए चेव जाव छव्विहं पि कालं पञ्चणुभवमाणा विहरंति, [तंजहा-] भैरहे चेव एरवए चेव, णवरं कूडसामली चेव महाधायईरुक्खे चेव, देवा गरुले चेव वेणुदेवे, पियदंसणे चेव । १००. धायइसंडे णं दीवे दो भरहाई, दो एरवताई, दो हेमवताई, दो 'हेरन्नवताई, दो हरिवासाइं, दो रम्मगवासाइं, दो पुव्वविदेहाइं, दो अवरविदेहाई, १० दो देवकुराओ, दो देवकुंरमहदुमा, दो देवकुंरमहद्दुमवासी देवा, दो उत्तरकुराओ, दो उत्तरकुंरमहद्दुमा, दो उत्तरकुंरमहद्दुमवासी देवा, दो चुल्लहिमवंता, दो महाहिमवंता, दो "निसहा, दो 'नीलवंता, दो रुप्पी, दो सिहरी, दो सदावती, दो सद्दावतिवासी साती देवा, दो वियडॉवती, दो वियडा- १५ वतिवाँसी पभासा देवा, दो गंधावती, दो गंधावतिवासी अरुणा देवा, दो मालवंतपरियागा, दो मालवंतपरियागवासी पउमा देवा, दो मालवंता, दो चित्तकूडा, दो पैम्हकूडा, दो नलिणकूडा, दो एगसेला, दो तिकूडा, दो वेसमणकूडा, दो अंजणा, दो मातंजणा, दो सोमणसा, दो विज्जुप्पभा, दो अंकावती, दो पम्हावती, दो आसीविसा, दो सुहावहा, दो २० चंदपव्वता, दो सूरपव्वता, दो णागपव्वता, दो देवपव्वया, दो गंधमायणा, दो १. दृश्यता सू० ८०॥ २. जंबूदीवे क० ला० । “एवं जहा जंबूदीवे तहेत्यादि"-J || ३. एत्थ भाक० । दृश्यतां सू० ८०-९४॥४. धातीरुक्खे जे० पा० ला०॥ ५. धाततीसंड क० विना। धाईसंड क०॥ ६. चच्छिमद्धे णं मंद मु० ॥ ७. भरहे चेव एरवए चेव मु० ला ३ विना नास्ति । दृश्यतां पं०३। दृश्यता सू० ८०-९४ ॥ ८.°धायतीक. विना ।। ९. एरन जे० ॥ १०, ११, १२, १३. कुरुम मु० ला ५ अटी० । “दो देवकुरुमहद्दम त्ति......"दो उत्तरकुरुमहदुम त्ति"-अटी० ॥ १४. निसभा जे० पा० । निसढा क० ।। १५. गेल° पा० ।। १६, १८. °वाती मु०। १७. °वात मु०॥ १९. वाति° मु.॥ २०. °वाती मु० ।। २१. °वाति मु. । °वतिवासी य अरुणा क० ॥ २२. बंभकूडा क० ।। Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिट्टाणे सू० १००उसुगारपव्वता, दो चुलहिमवतंकूडा, दो वेसमणकूडा, दो महाहिमवंतकूडा, दो वेरुलियकूडा, दो 'निसहकूडा, दो रुयगकूडा, दो नीलवंतकूडा, दो उवदंसणकूडा, दो रुप्पिकूडा, दो मणिकंचणकूडा, दो सिहरिकूडा, दो 'तिगिंच्छिकूडा, दो पउमद्दहा, दो पउमद्दहवासिणीओ सिरीदेवीओ, दो महापउमदहा ५ दो महापउमदहवासिणीओ 'हिरीओ देवीओ, एवं जाव दो पुंडरीयदहा, दो 'पुंडरीयद्दहवासिणीओ लच्छीओ देवीओ, दो गंगप्पवायदहा जाव दो रत्तावतिप्पवातदहा, दो रोहियाओ जाव दो रुप्पकूलातो, दो गांहावतीओ, दो दहवतीओ, दो पंकवतीओ, दो तत्तजलाओ, दो १० मत्तजलाओ, दो उम्मत्तजलाओ, दो खारोयाओ, दो सीहसोताओ, दो अंतोवाहिणीओ, दो उम्मिमालिणीओ, दो फेणमालिणीओ, दो गंभीरमालिणीओ, दो कच्छा, दो सुकच्छा, दो महाकच्छा, दो कच्छावती, दो आवत्ता, दो "णंगलावत्ता, दो पुक्खला, दो पुक्खलावती, दो वच्छा, दो सुवच्छा, दो महावच्छा, दो वच्छगावती, दो रम्मा, दो रम्मगा, दो रमणिज्जा, दो मंगलावती, दो पम्हा, दो सुपम्हा, दो महापम्हा, दो पम्हगावती, दो संखा, दो णलिणा, १. निसभकूडा जे० पा० । निसढकूडा क० ।। २. नेल° पा० क० ॥ ३. तिगिच्छि मु० । तिगिंछ पा० ।। ४. हिरीतो क. विना ।। ५. पोंड° मु०। पोंडरीयदह पा० ला०॥ ६. लच्छीदेवीओ मु०॥ ७. गंगप्पवायदहा जे० पा० ला०। “चतुर्दशानां गङ्गादिमहानदीनां पूर्व-पश्चिमार्धापेक्षया द्विगुणत्वात् तत्प्रपातहदा अपि द्वौ द्वौ स्युरित्याह-दो गंगाप(गंगप्प-प्र०)वायद(६-प्र०)हेत्यादि"-अटी०॥ ८. रत्तावविप जे० पा० ला०। रत्तवतिप° मु०॥ ९. रोहियंसाओ जे० पा० । “दो रोहियाओ इत्यादौ नद्यधिकारे गमादीनां सदपि द्वित्वं नोक्तम् , जम्बूद्वीपप्रकरणोक्तस्य [सू० ८९] "महाहिमवंताओ वासहरपव्वयाओ महापउमड़हाओ दो महानदीओ पवहंति" इत्यादिसूत्रक्रमस्याश्रयणात् , तत्र हि रोहिदादय एवाष्टौ श्रूयन्ते" -अटी०॥ १०. गाधावतीओ पा० ला० । गंधावतीओ जे०। गाहवतीमो मु०॥ ११. “पङ्कवती' इत्यत्र । 'वेगवती' इति ग्रन्थान्तरे दृश्यते।"--अटी०॥ १२. "क्षारोदा' इत्यत्र। 'क्षीरोदा' इत्यन्यत्र। 'सिंहश्रोता' इत्यत्र । 'सीतश्रोता' इत्यपरत्र। फेनमालिनी गम्भीरमालिनी चेतीह व्यत्ययश्च दृश्यते"-अटी० । खीरोया मु० ला ३, ४। “सुपम्हे विजए सीहपुरा रायहाणी, खीरोया महाणई।...पम्हगावई विजए विजयपुरा रायहाणी, सीयसोया महाणई" इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तौ व० ४॥ १३. कच्छगावती मु० । कच्छवती जे०॥ १४. मंगला क० मु०॥ १५. महपम्हा पा० ला० क० विना। " पम्हे सुपम्हे महापम्हे चउत्थे पम्हगावई। संखे कुमुए णलिणे अट्ठमे णलिणावई ॥” इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तौ व० ४॥ Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०३] तइओ उसओ । दो कुमुया, दो संलिलावती, दो वप्पा, दो सुवप्पा, दो महावप्पा, दो वप्पगावती, दो वग्गू, दो सुवग्गू, दो गंधिला, दो गंधिलावती ३२, दो खेमाओ, दो खेमर्पुराओ, दो रिट्ठाओ, दो रिट्ठपुंराओ, दो खग्गीतो, दो मंजूसाओ, दो ओसधीओ, दो पुंडरिगणीओ, दो सुसीमाओ, दो कुंडलाओ, दो अपराजियाओ, दो पभंकराओ, दो अंकाँवईओ, दो पम्हावईओ, दो सुभाओ, दो रयणसंचयाओ, दो आसपुराओ, दो सीहपुराओ, दो महापुराओ, दो विजयपुराओ, दो अंवराजिताओ, दो अंग्याओ, दो असोगाओ, दो विगयसोगाओ, दो विजयाओ, दो वेजयंतीओ, दो जयंतीओ, दो अपराजियाओ, दो चक्कपुराओ, दो खग्गपुराओ, दो अवज्झाओ, दो अउज्झाओ ३२, दो भद्दसालवणा, दो णंदणवणा, दो सोमणसवणा, दो पंडगवणाई, दो पंडुकंबलसिलाओ, दो अतिपंडुकंबलसिलाओ, दो रत्तकंबल सिलाओ, दो अतिरत्तकंबलसिलाओ, दो "मंदरा, दो मंदरचुँलिताओ । १०१. धयइसंडस्स णं दीवस्स वेदिया दो गाउयाइं उड्ढमुच्चत्तेणं पण्णत्ता । १०२. कालोदस्स णं समुद्दस्स "वेइया दो गाउयाई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता । १०३. पुक्खरवरवदी वडूर्षुरत्थिमद्धे णं मंदरस्स व्वयस्स उत्तरदाहिणेणं दो वासा पन्नत्ता बहुसमतुल्ला जीव भरहे चेव एरवए चेव, तैहेव जीव दो कुराओ पन्नत्ताओ० देवकुंरा चेव उत्तरकुरा चेव । तत्थ णं दो महतिमहौंलया ८ ८ १. दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ २. गंधा, दो पा० ला० । “ इमे विजया, तंजहा - बप्पे सुवप्पे महावप्पे चउत्थे वप्पयावई । वग्गू य सुवग्गू य गंधिले गंधिलावई ॥ रायहाणीओ इमाओ, तंजा - विजया वेजयन्ती जयन्ती अपराजिया चक्कपुरा खम्गपुरा हवइ अवज्झा अउज्झाय ॥ " इति जम्बूद्वीपप्रज्ञसौ व० ४ ॥ ३, ४ पुरीओ मु० ॥ ५. मंजु मु० ॥ ६. पोंड° क० विना ॥ ७. वई, दो पा० ॥ ८. अपराजिताओ मु० ॥ ९. दो अवराओ क० मु० । 'आसपुरा सहपुरा महापुरा चेव हवइ विजयपुरा । अवराइया य अरया असोग तह वीयसोगा य ।। " इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तौ व० ४ ॥ १०. यातो पा० ला० मु० । दृश्यतां पृ० ३७ टि० २॥ ११. मंदराभो क० । १२. चूलियाओ जे० । 'चूलाओ क० ॥ १३. धायति' जे० क० विना ॥ १४. वेइया क० ॥ १५. वेतिया पा० ॥ १६. पुरच्छिम नास्ति जे० ॥ १८, २०. दृश्यतां सू० ८०-८२ ॥ २१, २२. 'कुराए चेव जे० क० ॥ २३. 'लता क० विना ॥ मु० ॥ १७. पव्वयस्स १९. तहेव जाव नास्ति क० ॥ ३७ ५ १० १५ Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८ ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिट्ठाणे [सू० १०४महहुमा पन्नता, तंजहा—कूडसामली चेव पउमरुक्खे चेव, देवा गरुले चेव वेणुदेवे, पउमे चेव, जाव छन्विहं पि कालं पञ्चणुभवमाणा विहरति । पुक्खरवरदीवड़पञ्चत्थिमद्धे णं मंदरस्स पव्वयस्स उत्तरदाहिणेणं दो वासा पन्नत्ता तहेव, णाणत्तं कूडसामली चेव, महापउमरुक्खे चेव, देवा गरुले ५ चेव वेणुदेवे, पुंडरीए चेव। पुक्खरवरदीवड़े णं दीवे दो भरहाई, दो एरवताई, जाँव दो मंदरा, दो मंदरचूलियाओ। १०४ पुक्खरवरस्स णं दीवस्स वेइया दो गाउयाई उडमुच्चत्तेणं पन्नत्ता। सव्वेसि पि णं दीवसमुद्दाणं वेदियाओ दो गाउयाइं उडमुच्चत्तेणं पन्नत्ताओ। १० १०५. दो असुरकुमारिंदा पण्णत्ता, तंजहा—चमरे चेव बली चेव। दो णागकुमारिंदा पण्णत्ता, तंजहा—धरणे चेव भूयाणंदे चेव २। दो सुवन्नकुमारिंदा पन्नत्ता, तंजहा-वेणुदेवे चेव वेणुदाली चेव ३। दो विज्जुकुमारिंदा पण्णत्ता, तंजहा–हरिश्चेव हरिस्सहे चेव ४। दो अग्गिकुमारिंदा पन्नत्ता, तंजहा-अग्गिसिहे चेव अग्गिमाणवे चेव ५। दो दीवकुमारिंदा पण्णत्ता, १५ तंजहा-पुन्ने चेव वसिट्टे चेव ६। दो उदहिकुमारिंदा पण्णत्ता तंजहा-जलकते चेव जलप्पभे चेव ७। दो दिसाकुमारिंदा पन्नत्ता, तंजहा—अमियगती चेव अमितवाहणे चेव ८ । दो वातकुमारिंदा पन्नत्ता, तंजहा—वेलंबे चेव पभंजणे चेव ९ । दो थणियकुमारिंदा पण्णत्ता, तंजहा-घोसे चेव महाघोसे चेव १० । दो पिसाइंदा पन्नत्ता, तंजहा—काले चेव महाकाले चेव १। दो भूइंदा २० पन्नत्ता, तंजहा–सुरुवे चेव पडिरूवे चेव २। दो जक्खिंदा पन्नत्ता, तंजहा पुन्नभद्दे चेव माणिभद्दे चेव ३। दो रक्खसिंदा पन्नत्ता, तंजहा—भीमे चेव महाभीमे चेव ४ । दो किन्नरिंदा पन्नत्ता, तं जहा—किन्नरे चेव किंपुरिसे चेव १. दृश्यतां सू० ८२-९०॥ २. °देवे चेव पुंड° पा०॥ ३. दीवे नास्ति पा० ला०॥४. दृश्यता सू० ११० ॥ ५. "दो असुरेत्यादि अचुए चेव इत्येतदन्तं सूत्रं सुगमम् , नवरम् असुरादीनां दशानां भवनपतिनिकायानां मेर्वपेक्षया दक्षिणोत्तरदिगद्वयाश्रितत्वेन द्विविधत्वाद् विंशतिरिन्द्राः। ...एवं व्यन्तराणामष्टनिकायानां द्विगुणत्वात् षोडशेन्द्राः। तथा अणपन्निकादीनामप्यष्टानामेव व्यन्तरविशेषरूपनिकायानां द्विगुणत्वात् षोडशेति। ज्योतिष्कानां त्वसंख्यातचन्द्रसूर्यत्वेऽपि जातिमात्राश्रयणाद् चन्द्र-सूर्याख्याविन्द्रावुक्तौ। सौधर्मादिकल्पानां तु दशेन्द्रा इत्येवं सर्वेऽपि चतुःषष्टिरिति”–अटी०॥ ६. विसिटे मु०। “द्वीपकुमाराणां पूर्णों वशिष्ठश्च"-तत्त्वार्थभाष्य ४।६। “अग्गिमाणवविसिहे"-पण्णवणा०२॥ Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०५ ] तइओ उद्देसओ । ५ | दो किंपुरिसिंदा पन्नत्ता, तंजहा - सप्पुरिसे चेव महापुरिसे चेव ६ | दो महोरगंदा पन्नत्ता, तं जहा — अतिकाए चेव महाकौए चेव ७ । दो गंधव्विदा पन्नत्ता, तंजा - गीतरती चेव गीयजसे चेव ८ । दो अपनिंदा पत्ता, तंजहा—संनिहिए चैव सौमाणे चेव १ । दो पणपन्निंदा पन्नत्ता, तंजहा — धाते चेव विधाते चेव २ । दो इसिवाइंदा ५ पन्नत्ता, तंजहा – इसिच्चेव इसिवॉलए चेव ३ | दो भूतवाईंदा पन्नत्ता, तंजहाइस्सरे चैव महिस्सरे चेव ४ | दो कंदिंदा पन्नत्ता तंजहा – सुवच्छे चेव विसाले चैव ५। दो महाकंदिंदा पन्नत्ता, तंजहा – हस्से चैव हस्सरती चेव ६ | दो कुंभंडिंदा पन्नत्ता, तंजहा — सेए चेव महासेए चैव ७ । दो पतइंदा पन्नत्ता, तंजा - पंत चेव पंतयवई चेव ८ | महासुक्क - सहस्सारेसु णं कप्पेसु विमाणा दुवण्णा पन्नत्ता, तंजाहाँलिद्दा चेव सुँक्किला चेव । गेविज्जगा णं ̈देवा णं दो रयणीओ उड्डुमुच्चत्तेणं पन्नत्ता । ॥ तइओ उद्देसओ समत्तो ॥ जोतिसियाणं देवाणं दो इंदा पन्नत्ता, तंजहा - चंदे चेव सूरे चेव । - सोहम्मीसाणेसु णं कप्पेसु दो इंदा पन्नत्ता, तंजहा – सक्के चेव ईसाणे चैव । एवं सणकुमार - माहिंदेसु कप्पेसु दो इंदा पन्नत्ता, तंजहा - सणकुमारे चेव माहिंदे चैव । बंभलोग - लएसु णं कप्पेसु दो इंदा पन्नत्ता, तंजहा - बंभे चेव "लंतए चैव । महासुक्क सहस्सारेसु णं कप्पेसु दो इंदा पन्नत्ता, तंजहा – महासुक्के १५ चेव सहस्सारे चेव। आणतपाणतारणच्चुतेसु णं कप्पे दो इंदा पन्नत्ता, तंजहा— पाणते चैव अच्चुते चैव । १, २. काते पा० ला० ॥ ३. समाणे जे० । सामण्णे मु० । 'इमे इंदा - संनिहिया सामाणा धाय विधाए इसी य इसिवाले ” पण्णवणा० २ ॥ ४. धाए चेव विहाए चेव मु० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ५. मु० विना - चालते जे० पा० ला० । वालिए क० । दृश्यतां दि० ३ ॥ ६. सुवन्ने जे० ॥ ७. कुंभंडिंदा जे० ला०। कुंभडेंदा क० ॥ मु० विनापवते जे० पा० ला० । पयए क० । “पयए पयगवई ( पययपयते - प्र०) विय नेयव्वा आणुपुव्वीए " - पण्णवणा० २ ।। ९. पतपतते पा० । पतपवते ला २, ४ । पयपयए क० ला ३ । महापयतए ला ५ ॥ १०. मु० विना-लंतते दो इंदा जे० पा० ला २-५ । लंतरसु णं दो इंदा क० ॥ ११. लंतते पा० ला० ॥ १२. हालिद्दे जे० पा० ॥ १३. सुकिल्ले जे० पा० ॥ सुकिल्ला मु० ॥ १४. देवा दो ला ३ । १५. तृतीयोद्देशकः समाप्तः जे० । तृतीयोद्देशकः ला ० ॥ ॥ ३ ॥ छ ॥ – पा० ॥ ३९ · १० २० Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Po ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिहाणे [सू० १०६ [चउत्थो उद्देसओ] १०६. *समया ति वा आवलिया ति वा जीवा ति यो अजीवा ति या पवुच्चति १, आणापाणू ति वा थोवा ति वा जीवा ति या अजीवा ति या पवुच्चति २, खणा ति वा लवा ति वा जीवा ति याँ अजीवा ति याँ पवुच्च५ ति ३, एवं मुहुत्ता ति वा अहोरत्ता ति वा ४, पक्खा ति वा मासा ति वा ५, उद् ति वा अयणा ति वा ६, संवच्छरा ति वा जुगा ति वा ७, वाससता ति वा वाससहस्सा ति वा ८, वाससतसहस्सा ति वा वासकोडी ति वा ९, पुव्वंगा ति वा पुव्वा ति वा १०, तुडियंगा ति वा तुडिया ति वा ११, अटटंगा ति वा अटटा ति वा १२, अंववंगा ति वा अववा ति वा १३, हूँहुयंगा ति वा हुहूया ति वा १४, उप्पलंगा ति वा उप्पला ति वा १५, पउमंगा ति वा पउमा ति वा १६, णलिणंगा ति वा पलिणा ति वा १७, अत्थणिकुरंगा ति वा अत्थणिउरा ति वा १८, अँउअंगा ति वा अउआ ति वा १९, णउअंगों ति वा णउआ ति वा २०, पतंगा ति वा पउता ति वा २१, चूलितंगा ति वा चूंलिता ति वा २२, सीसपहेलियंगा ति वा सीसपहेलिया ति वा २३, पैलिओवमा ति वा सागरोवमा ति वा २४, १५ उस्सप्पिणी ति वा ओसप्पिणी ति वा जीवा ति यों अजीवा ति यो पवुञ्चति २५। गामा ति वा णगरा ति वा १, “निगमा ति वा रायहाणी ति वा २, खेडा ति वा कब्बडा ति वा ३, मडंबा ति वा दोणमुहा ति वा ४, पट्टणा ति वा आगरा ति वा ५, आसमा ति वा संबाहा ति वा ६, संनिवेसा इ वा घोसा ति वा ७, आरामा ति वा उज्जाणा ति वा ८, वणा ति वा वणसंडा ति वा ९, वावी ति वा २० पुक्खरणी ति वा १०, सरा ति वा संरपंतिता ति वा ११, अगडा ति वा * “पञ्चविंशतिरादिसूत्राणि समयेत्यादीनि"-अटी०॥ १. वा जे० पा० । “चकारौ समुचयार्थी, दीर्घता च प्राकृतत्वात्"-अटी.॥ २. वा जे०॥ ३. थोवे पा० ला० विना ॥ ४, ५. वा जे० क०॥ ६. या पा० ला०॥ ७. वा जे०॥ ८. ता पा० ला। वा जे०॥ ९. ती जे. पा०॥ १०. भवयंगा ला। अपयंगा ति वा अपपा जे० पा०॥ ११. हहअंगा क० विना॥ १२. ला० विना-अस्थाणीकुरंगा पामू० । अत्थणिकुरंगा पासं०। अच्छणिकुरंगा पा० ला. विना। अच्छणिऊरंगा क०॥१३. अउयंगा इ वा अउया इ वा उयंगा इ वा क०॥ १४. उअंगाति वा उमा ति वा नास्ति जे.॥१५, १६, १७. यंगा क०॥ १८. चूलिया क०॥ १९. वण्णोवमा क० ॥ २०. उ(भो ?)सप्पिणी ति वा उस्सप्पिणी ति वा पा. क.॥ २१, २२. ता जे. पा० ला०॥ २३. "ग्रामादिवस्तुविशेषा अपि जीवाजीवा एवेति द्विपदैः सप्तचत्वारिंशता सूत्रैराह-गामेत्यादि"-अटी० ॥ २४. णियमा पा० ला०॥ २५. सरपंती ति वा मु० । “सरपंक्तयः सरसां पद्धतयः"-अटी.॥ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०८] उस । लागा तिवा १२, दहा तिवा नदी ति वा १३, पुढवी ति वा उदही ति वा १४, वातखंधा ति वा उवासंतरा ति वा १५, वलता ति वा विग्गहा ति वा १६, दीवा ति वा समुद्दा ति वा १७, वेला ति वा वेतिता ति वा १८, दारा ति वा तोरणा ति वा १९, रतिता ति वा णेरतितावासा ति वा २०, जाव वेमाणिया तिवा वेमाणियावासाति वा ४३, कप्पा ति वा कप्पविमाणावासा ति वा ४४, वासा ति ५ वा वासधरपव्वता ति वा ४५, कूडा ति वा कुंडागारा ति वा ४६, विजया ति वा रायहाणी ति वा ४७, जीवा ति या अजीवा ति या पचति । छाति वा आतवाति वा १, दोसिणा ति वा अंधगारा ति वा २, ओमाणा ति वा उम्माणा ति वा ३, अतिताणगिहा ति वा उज्जाणगिहा ति वा ४, अवलिंबा ति वा सँणिप्पवाता ति वा ५, जीवा ति याँ अजीवा ति या पवुच्चइ | दो सी पन्नत्ता, तंजहा — जीवरासी चेव अजीवरासी चेव । १०८. दोहिं ठाणेहिं आता सरीरं फुसित्ताणं णिज्जाति, तंजहा —– देसेण वि आता सरीरं फुसित्ताणं णिज्जाति, सव्वेण वि आया सैंरीरं फुसित्ताणं १०७. दुविहे बंधे पन्नत्ते, तंजहा - पेज्जबंधे चेव दोसबंध चेव । जीवा दोहिं ठाणेहिं पावं कम्मं बंधंति, तंजहा - रागेण चैव दोसेण चेव । जीवा णं दोहिं ठाणेहिं पावं कम्मं उदीरेंति, तंजहा – अब्भोवगमिताते चेव वेतणाते, उवक्कमिताते चेव वेयणाते । एवं वेदेंति, एवं णिज्जरेंति अन्भोवगमिताते चेव वेयणाते, १५ उवक्कमिताते चेव वेयणाते । "" ce १. कूडगारा क० विना ॥। २. वा जे० ॥। ३. वा जे० क० | तापा० ॥ ४. छाता क० विना । "छायेत्यादि सूत्रपञ्चकं गतार्थम् " -- अटी० ॥ ५. " अतियानगृहाणि नगरादिप्रवेशे यानिगृहाणि - अटी० ॥ ६. सणिप्पवा इ वा क० ला ३ | 'अवलंबा सणिप्पवाया य रूढितोऽवसेयाः - अटी० ॥ ७, ८. ता जे० पा० ॥ ९ बंधति पा० ला० जे० ॥ " बध्नन्ति " अटी० ॥ १०. तंजहा नास्ति क० ॥ ११, १२. अज्झोव' ला० । “ अभ्युपगमेन अङ्गीकरणेन निर्वृत्ता त वा भवा आभ्युपगमिकी, तया शिरोलोच तपश्चरणादिकया वेदनया,... औपक्रमिकी, तथा ज्वरातीसारादिजन्यया ” – अटी० ॥ १३. सरीरगं क० विना | अटी० मध्ये 'शरीरम्' इति ' शरीर कम्' इति चोभयथा निर्देश उपलभ्यते, तथाहि "देशेनापि कतिपयप्रदेशलक्षणेन केषाञ्चित् प्रदेशानामिलिकगत्या उत्पादस्थानं गच्छता जीवेन शरीराद् बहिः क्षिप्तत्वात् आत्मा जीवः शरीरं देहं स्पृष्ट्रा श्लिष्टा निर्यात शरीरान्मरणकाले निःसरतीति, सव्वेण वित्ति सर्वेण सर्वात्मना सर्वैर्जीवप्रदेशः गे ( क - प्र०) न्दुकगत्या उत्पादस्थानं गच्छता शरीराद् बहिः प्रदेशानामप्रक्षिप्तत्वादिति । अथवा देशेनापि ... शरीरदेशं पादादिकं स्पृष्ट्राऽवयवान्तरेभ्यः प्रदेश- संहारान्निर्याति, स च संसारी । सर्वेणापि सर्वमपि शरीरं स्पृष्ट्रा निर्यातीति भावः, स च सिद्ध: ।... आत्मना ४१ "" १० Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे बिहाणे [सू० १०९णिजाति, एवं फुरित्ताणं, एवं फुडित्ताणं, एवं संवदृतित्तौणं, एवं निव्वदृतित्ततॊणं । १०९. दोहि ठाणेहिं आता केवलिपन्नतं धम्मं लभेजा सवणताते, तंजहा—खतेण चेव उवसमेण चेव, एवं जाव मणपज्जवनाणं उप्पाडेजा, तंजहा–खतेण चेव उवसमेण चेव। ११०. दुविहे अद्धोमिए पन्नत्ते, तंजहा—पलिओवमे चेव सागरोवमे चेव। से किं तं पलिओवमे ? पलिओवमे जं जोयर्णवित्थिन्नं, पल्लं एगाहियप्परूढाणं । होज निरंतरणिचितं, भरितं बालग्गकोडीणं ॥४॥ वाससते वाससते, एकेके अवहडंमि जो कालो। सो कालो बोद्धव्वो, उवमा एगस्स पल्लस्स ॥५॥ एतेसिं पल्लाणं, कोडाकोडी हवेज दसगुणिता । तं सागरोवमस्स उ, एगस्स भवे परीमाणं ॥६॥ १११. दुविहे कोहे पन्नत्ते, तंजहा—आयपतिहिते चेव परपइट्टिए चेव, एवं नेइयाणं जाव वेमाणियाणं । एवं जाव मिच्छादंसणसल्ले। शरीरस्य स्पर्शने सति स्फुरणं भवतीत्यत उच्यते-एवमित्यादि...देशेनापि कियद्भिरप्यात्मप्रदेशैरिलिकागतिकाले सव्वेण वि त्ति सर्वैरपि गेन्दुकगतिकाले शरीरं फुरित्ताणं ति स्फोरथित्वा सस्पन्दं कृत्वा निर्याति, अथवा शरीरकं देशतः, शरीरदेशमित्यर्थः...सर्वतः सर्व शरीरं स्फोरयित्वा...स्फो(स्फु-प्र०)रणाच्च सात्मकत्वं स्फुटं भवतीत्याह-एवमित्यादि।...शरीरक फुडित्ताणं त्ति सचेतनतया स्फुरणलिङ्गतः स्फुटं कृत्वा...। अथवा शरीरकं देशतः सात्मकतया स्फुटं कृत्वा...अथवा फुडित्ता स्फोटयित्वा विशीर्णं कृत्वा, तत्र देशतोऽक्ष्यादिविघातेन, सर्वतः सर्वविशरणेन देव-दीपादिजीववदिति। शरीरकं सात्मकतया स्फुटीकुर्वेस्तत्संवर्तनमपि कश्चित् करोतीत्याह-एवमित्यादि। ...संदृवह(यि-प्र०)त्ताणं ति संवर्त्य संकोच्य शरीरकं देशेनेलिकागतो...शरीरस्थितप्रदेशः, सर्वेण सर्वात्मना गेन्दकगतो...अथवा शरीरकं शरीरिणम अथवा शरीरकं देशतः संवर्त्य हस्तादिसंकोचनेन, सर्वतः सर्वशरीरसंकोचनेन पिपीलिकादि. वदिति ।...एवं निव्वइ(यि-प्र०)त्ताणं ति तथैव जीवप्रदेशेभ्यः शरीरकं पृथक्कृत्ये(त्वे-प्र०)त्यर्थः...। अथवा देशतः शरीरकं निवर्त्य...। अथवा... देशतः शरीरं औदारिकादि निवर्त्य तैजसकार्मणे त्वादायैव, तथा सर्वेण सर्व शरीरसमुदायं निवर्त्य निर्याति सिध्यतीत्यर्थः"-अटी.॥ १.फुरित्ता एवं फु° पा० ला० । फुरित्ताणं फु°क०॥६-४. णं नास्ति पा० ला० मु०॥ ५. केवलीप पा० ॥ ६. °मिते जे. पा० ला० ॥ ७. पलितोवमे पा० ला०॥ ८. °विच्छिन्नं पा० ला०. विना ॥ ९. णेरइएताणं पा०॥ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३ ११३] चउत्थो उद्देसओ। ११२. दुविहा संसारसमावन्नगा जीवा पन्नत्ता, तंजहा—तसा चेव थावरा चेव। दुविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा–'सिद्धा चेव असिद्धा चेव। दुविहा सव्वजीवा पण्णत्ता, तंजहा-सइंदिया चेव अणिंदिया चेव । एवं एसा गाहा फासेतव्वा जाव ससरीरी चेव असरीरी चेव सिद्ध-संइंदिय-काए, जोगे वेदे कसाय लेसा य । णाणुवओगाहारे, भासग-चरिमे य ससरीरी ॥७॥ ११३. दो मरणाई समणेणं भगवता महावीरेणं समणाणं णिग्गंथाणं णो णिचं वन्नियाई णो णिचं कित्तियाई णो णिचं पूइयाई णो णिचं पसत्थाई णो णिचं अब्भणुण्णाताई भवंति, तंजहा-वलतमरणे चेव वसट्टमरणे चेव १। एवं १० "णियाणमरणे चेव तब्भवमरणे चेव २। गिरिपडणे चेव तरुपडणे चेव ३। जलप्पवेसे चेव जलणप्पवेसे चेव ४। विसभक्खणे चेव सत्थोवाडणे चेव ५। दो मरणाइं जीव णो णिचं अब्भणुन्नाताई भवंति, कारणेण पुण अप्पडिकुट्ठाई, तंजहा-वेहाणसे चेव गिद्धपैट्टे चेव ६।। दो मरणाई समणेणं भगवया महावीरेणं समणाणं निग्गंथाणं णिचं १५ वन्नियाइं जाव अब्भणुण्णाताई भवंति, तंजहा—पाओवगमणे चेव भत्तपञ्चक्खाणे चेव ७। पाओवगमणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—णीहारिमे चेव अनीहारिमे चेव, णियमं अपडिकम्मे ८। भत्तपञ्चक्खाणे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा–णीहारिमे चेव अणीहारिमे चेव, णियमं सपडिकम्मे ९।। १. सिद्धे चेव भसिद्ध चेव क० ॥ २. सइंदिता चेव मणिंदिता पा० ला०॥ ३, ४. रीरे क० । रीरि पा० । "एवं सिद्धादिसूत्रोक्तकमेण.....'एषा वक्ष्यमाणा प्रस्तुतसूत्रसंग्रहगाथा स्पर्शनीया, अनुसरणीया, एतदनुसारेण प्रयोदशापि सूत्राण्यध्येतव्यानीत्यर्थः, अत एवाह-जाव ससरीरी चेव असरीरी चेव ति"-अटी० ॥ ५. °सतिंदियकाते पा०। °सइंदियकाते ला० ।। ६. °चरमे क० ॥ ७. रीरे जे० । °रीरि पा० ।। ८. पूतियाइं पा० ला० । प्रतिषु "बुइयाई ति व्यक्तवाचा उक्त उपादेयस्वरूपतः, पाठान्तरेण पूजिते वा"--अटी०॥ ९. पाठाःवलत जे० पामू० । वलय' क०। वालत° पासं० । वलात° ला० । वलाय मु०। “वल(ला-मु०)यमः ति वलतां संयमान्निवर्तमानानां परीषहादिबाधितत्वाद् मरणं वलन्मरणम्" -अटी०॥१५.णिताण जे० पा० ला०॥ ११. “शस्त्रावपाटनम्"--अटी.।। १२. जा। णिचं णो कल ॥ १३. कारणे पुण अपडि क०॥ "कारणे पुणेत्यादि,......"पाठान्तरेव कारणेन"-अटी०॥१४. व पा०॥ १५. कमेक० लाविना ।।१६.कमेक. ला. विनात Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते बीए अज्झयणे विट्ठाणे [सू० ११४११४. के अयं लोगे? जीवच्चेव अजीवच्चेव। के अणंता लोए ? जीवञ्चेव अजीवच्चेव । के सासया लोगे ? जीवच्चेव अजीवच्चेवे। ११५. दुविधा बोधी पन्नत्ता, तंजहा—णाणबोधी चेव दंसणंबोधी चेव। दुविहा बुद्धा पन्नत्ता, तंजहा–णाणबुद्धा चेव दंसणबुद्धा चेव । ऐवं मोहे, मूढा । ५ ११६. णाणावरणिज्ने कम्मे दुविधे पन्नत्ते, तंजहा—देसणाणावरणिज्जे चेव सव्वणाणावरणिज्जे चेव। दरिसणावरणिजे कम्मे एवं चेव। __ वेयणिज्जे कम्मे दुविहे पन्नत्ते तंजहा-सातावेयणिजे चेव असातावेयणिजे चेव। मोहणिज्जे कम्मे दुविहे पन्नते, तंजहा–दसणमोहणिजे चेव चरित्त१० मोहणिजे चेव। आउए कम्मे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—अद्धाउए चेव भवाउए चेव । णामे कम्मे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—सुभणामे चेव असुभणामे चेव। गोत्ते कम्मे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—उच्चागोते चेव णीयागोते चेव। अंतराइए कम्मे दुविहे पन्नत्ते, तंजहा—पंडुप्पन्नविणासिए चेव, 'पिहेति १५ य आगामिपहं। ११७. दुविहा मुच्छा पन्नत्ता, तंजहा—पेजवत्तिता चेव दोसवत्तिता चेव । पेज्जवत्तिता मुच्छा दुविहा पन्नत्ता, तंजहा—माया चेव लोभे चेव। . दोसवत्तिता मुच्छा दुविहा पन्नत्ता, तंजहा—कोधे चेव माणे चेव। १. °बोधि पा० ।। २. "एवं मोहे मूढ त्ति। "मोहो मूढश्च वाच्या इति। तथाहि-दुविहे मोहे पन्नत्ते, तंजहा—णाणमोहे चेव"एवं दसणमोहे चेव...."दुविहा मूढा पनत्ता, तंजहा णाणमूढा चेव "दंसणमूढा चेव" -अटी०॥ ३. अहाउए जे०॥ ४. रातिते जे० पा० ला०॥ ५. "पडप्पन्नविणासिते चेव त्ति प्रत्युत्पन्नं वर्तमानलब्धं वस्तु इत्यर्थो विनाशितम् उपहतं येन तत् तथा, पाठान्तरे प्रत्युत्पन्नं विनाशयतीत्येवंशीलं प्रत्युत्पन्नविनाशि, चैवः समुच्चये इत्येकम् , अन्यच्च पिधत्ते च निरुणद्धि च आगामिनो लब्धव्यस्य वस्तुनः पन्था आगामिपथस्तमिति, क्वचिदागामिपथानिति दृश्यते, क्वचिच्च आगमपहं ति, तत्र च लाभमार्गमित्यर्थः" -अटी०॥ ६. काविना-पिहेति त आ° पा०। पिहति त आ° ला०। पिहति य आ जे०। पिहितमा मु०। दृश्यतां टि. ५॥ ७ आगमपहं पामू०। आगामिपहं पासं० । दृश्यर्ता टि.३॥ ८. कविना-माते जे० पा० ला०। माए मु०॥ Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२४] चउत्थो उद्देसओ। ११८. दुविधा आराहणा पन्नत्ता, तंजहा—धम्मिताराहणा चेव केवलिआराहणा चेव । धम्मियाराहणा दुविहा पन्नत्ता, तंजहा—सुतधम्माराहणा चेव चरित्तधम्माराहणा चेव। केवलिआराहणा दुविधा पन्नत्ता, तंजहा-अंतकिरिया चेव कप्पविमाणो- ५ वर्वत्तिया चेव। ११९. दो तित्थगरा नीलुप्पलसामा वण्णेणं पन्नत्ता, तंजहा—मुणिसुव्वते चेव अरिट्ठनेमी चेव । दो तित्थगरा पियंगुसामा वण्णणं पन्नत्ता, तंजहा–मल्ली चेव पासे चेव । दो तित्थयरा पउमगोरा वण्णेणं पन्नत्ता, तंजहा—पउमप्पहे चेव १० वासुपुज्जे चेव। ___ दो तित्थगरा चंदगोरा वण्णणं पन्नत्ता, तंजहा—चंदप्पभे चेव पुष्पदंते चेव। १२०. सच्चप्पवायपुव्वस्स णं दुवे वत्थू पन्नत्ता। १२१. पुव्वाभहवयाणक्खत्ते दुतारे पन्नत्ते। उत्तराभहवयाणक्खत्ते दुतारे १५ पण्णत्ते । एवं पुव्वा फग्गुणी उत्तरा फग्गुणी । १२२. अंतो णं मणुस्सखेत्तस्स दो समुद्दा पन्नत्ता, तंजहा—लवणे चेव कालोदे चेव। १२३. दो चक्कवट्टी अपरिचत्तकामभोगा कालमासे कालं किच्चा अहेसत्तमाए पुढवीए अप्पतिट्ठाणे गरए णेरैइयत्ताए उववन्ना, तंजहा—सुभूमे चेव २० बंभदत्ते चेव। १२४. असुरिंदवज्जियाणं भवणवासीणं देवाणं देसूणाई दो पलिओवमाई ठिती पन्नत्ता १। सोहम्मे कप्पे देवाणं उक्कोसेणं दो सागरोवमाइं ठिती पन्नत्ता २। इसाणे कप्पे देवाणं उक्कोसेणं सातिरेगाइं दो सागरोवमाई ठिती पन्नत्ता ३। सणं१. किरिता जे० पा० ला ॥ २. °वत्तिता जे० पा० ला० । वत्तिा मु०॥ ३. °समा मु०॥ १. उत्तरभ क. मु०॥ ५. वफ ला०४ विना ॥ ६. "रफक० ॥ ७. °णी चेव ला ३॥ ८. णरते पा० ला० ॥ ९. नेरइतता(त्ता-ला०)ते पा० ला० । नेरइत ताए मु०॥ Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६ ठाणंगसुत्ते बीए. अज्झयणे विट्ठाणे चउत्थो उद्देसओ। [सू० १२५ - कुमारे कप्पे देवाणं जहन्नेणं दो सागरोवमाइं ठिती पन्नत्ता ४। माहिंदे कप्पे देवाणं जहन्नेणं साइरेगाइं दो सागरोवमाई ठिती पन्नत्ता ५। दोसु कप्पेसु कैप्पित्थियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—सोहम्मे चेव ईसाणे चेव१। ५ . दोसु कप्पेसु देवा तेउलेस्सा पन्नत्ता, तंजहा-सोहम्मे चेव ईसाणे चेव २। दोसु कप्पेसु देवा कार्यपरियारगा पन्नत्ता, तंजहा-सोहम्मे चेव ईसाणे चेव ३। दोसु कप्पेसु देवा फासपरियारगा पन्नत्ता, तंजहा—सणंकुमारे चेव माहिंदे चेव ४ । दोसु कप्पेसु देवा रूवपरियारगा पन्नत्ता, तंजहा-बंभलोगे १० चेव लंतगे चेव ५। दोसु कप्पेसु देवा सद्दपरियारगा पन्नत्ता, तंजहा—महासुक्के चेव सहस्सारे चेव ६। दो इंदा मणपरियारगा पन्नत्ता, तंजहा—पाणते चेव अच्चुते चेव ७। १२५ जीवा णं द्वाणणिवत्तिते पोग्गले पावकम्मत्ताए 'चिणिंसु वा 'चिणंति वा चिणिस्संति वा, तंजहा—तसकायनिव्वत्तिते चेव थावरकायनिव्व१५ तिते चेव १। एवं उवचिणिंसु वा उचिणति वा उवचिणिस्संति वा २, बंधिंसु वा बंधंति वा बंधिस्संति वा ३, उदीरिंसु वा उदीरेंति वा उदीरिस्संति वा ४, वेदेंसु वा वेदेति वा वेदिस्संति वा ५, णिज्जरिंसु वा णिजरिंति वाणिज्जरिस्संति वा ६। १२६. दुपएसिता खंधा अणंता पण्णत्ता। दुपदेसोगाढा पोग्गला अणंता २० पन्नत्ता। एवं जाव हुँगुणलुक्खा पोग्गला अणंता पण्णत्ता। ॥४॥ दुट्ठाणं समत्तं॥ १."देवलोकप्रस्तावात् स्यादिद्वारेण देवलोकद्विस्थानकावतारं सप्तसूच्याह-दोसु इत्यादि" -अटी०॥ २. कप्प मु०॥ ३. कायप्पविया क०॥ ४. दोहाणणेवत्तिए क०॥ ५. चिणंसु ला.॥ ६. चिणिति जे०॥ ७. चिणिति पा० ला०॥ ८.बंधिति जे०॥ ९. उदीरेंस क०॥ १०. दुगुणा जे०॥1.बिट्टाणस्स चउत्थो उद्देसगो सम्मत्तो। तस्स समत्तीए बिट्राणं च समत्तं क०॥ १२. सम्मत्तं जे. ला०॥ Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयं अज्झयणं तिहाणं' [पढमो उद्देसओ] १२७. तयो इंदा पण्णता, तंजहा–णार्मिदे, ठवणिंदे, दविदे। तओ इंदा पन्नत्ता, तंजहा-णार्णिदे, दंसणिंदे, चरित्तिदे । तयो इंदा पन्नत्ता, तंजहा-देविंदे, असुरिंदे, मणुस्सिंदे । १२८. तिविहा विकुव्वणा पन्नत्ता, तंजहा–बाहिरते पोग्गलए परियातित्ता एगा विकुवणा, बाहिरते पोग्गले अपरियादित्ता एगा विकुव्वणा, बाहिरए पोग्गले परियादित्ता वि अपरियादित्ता वि एगा विकुन्वणा। तिविहा विकुव्वणा पन्नत्ता, तंजहा—अभंतरए पोग्गले परियाइत्ता एगा विकुव्वणा, अभंतरए पोग्गले अपरियाइत्ता एगा विकुव्वणा, अभंतरए पोग्गले १० परियोतित्ता वि अपरियाइत्ता वि एगा विकुव्वणा । तिविहा विकुव्वणा पन्नत्ता, तंजहा—बाहिरब्भतरए पोग्गले परियाइत्ता एगा विकुव्वणा, बाहिरभंतरए पोग्गले अपरियादित्ता एगा विकुव्वणा, बाहिरब्भतरए पोग्गले परियाँइत्ता वि अपरियाइत्ता वि एगा विकुव्वणा। १२९. तिविहा नेरईया पन्नत्ता, तंजहा—कतिसंचिता, अकतिसंचिता, १५ अवत्तव्वगसंचिता। एवमेगिंदियवजा जाव वेमाणिया । १३०. तिविहा परियारणा पन्नत्ता, तंजहा—एगे "देवे अन्ने देवे अन्नेसिं १. तो पा० विना ।। २. णामेंदे क० । एवमग्रेऽपि प्रायः ।। ३. ततो जे० पा० ॥ ४. ततो जे० । तमो क. मु०॥ ५. माणुसिंदे क०।। ६. परियाइदित्ता क० ॥ ७. परियादिता वि अपडिया पा० अपरियाइदित्ता वि परियाइदित्ता एगा क० ।। ८. विगुग्वणा जे० पा० मु० । विउवणा क० ।। ९. °तरे पो° जे०। १०. परियाइदित्ता क० । परियादित्तित्ता पा०। ११. तरे पोग्गले अपरियादित्ता मु० । तरए पोग्गलए अपरियाइत्ता क०॥ १२. परियाइदित्ता वि अपरियाइदित्ता विक०। परितातिदित्ता वि अपरियादिदित्ता वि पा०। १३.रते पो° पा०।। पो' क० ॥ १४. परियातित्ता जे० पा० ला० ।। १५. °तरे पो° पा० । तरपो° क० ।। १६. याइदित्ता क० ॥ १७. °यातित्ता वि अपरितादित्ता वि पा० ला०॥ १८.इया णं पत्ता जे० पा०॥ १९. देवा पा० ला० । “अन्ने देवे त्ति अन्यान् देवान्" अटी० ॥ Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अन्झयणे विट्ठाणे [सू० १३१देवाणं देवीओ अभिमुंजिय २ परियारेति, अप्पणिजियाओ देवीओ अभिजुंजिय २ परियारेति, अप्पाणमेव अप्पणा विकुब्विय २ परियारेति । एगे देवे णो अन्ने "देवे णो अन्नसिं देवाणं देवीओ अभिमुंजिय २ परियारेति, अप्पणिजियाओ देवीओ अभिमुंजिय २ परियारेइ, अप्पाणमेव अप्पणा विकुब्विय २ परियारेति । ५ एगे देवे णो अन्ने "देवे णो अन्नेसिं देवाणं "देवीओ णो अप्पणिज्जियाओ"देवीओ अभिमुंजिय २ परितारेति], अप्पाणमेव अप्पणा विकुब्विय २ परियारेति । १३१. तिविहे मेहुणे पन्नत्ते, तंजहा—दिव्वे, माणुस्सते, तिरिक्खजोणीते। तओ मेहुणं गच्छंति, तंजहा—देवा, मणुस्सा, तिरिक्खंजोणिता। तओ मेहुणं सेवंति, तंजहा—इत्थी, पुरिसा, णपुंसगा। १३२. तिविहे जोगे पन्नत्ते, तंजहा—मणजोगे, वतिजोगे, कायजोगे। एवं गैरैइयाईणं विगलिंदियवजाणं जाव वेमाणियाणं । तिविहे पओगे पन्नत्ते, तंजहा—मणपओगे, वेतिपओगे, कायपओगे। जहा जोगो विगलिंदियवज्जाणं तेधा पओगो वि। १५ तिविहे करणे पन्नत्ते, तंजहा—मणकरणे, वैतिकरणे, कायकरणे । एवं १. अभि मु०। “अन्येषां देवानां सत्का देवीश्च अभियुज्याभियुज्य आश्लिष्याश्लिष्य वशीकृत्य वा परिचारयति परिभुङ्क्ते "-अटी०॥ २.यारेति पा० जे० ॥ ३. जिताओ जे. पा. ला०॥ ४, ६. परितारे(रें जे०)ति जे० पा० ला०॥ ५. क० ला ३ मु० विना-अप्पणामेव आप्पणं ला५ । अप्पाणमेव अप्पाणं जे. पा. ला २,४। दृश्यतां भगवती ०२।५, तदनुसारेण अत्र 'अप्पणामेव अप्पाणं' इति पाठोऽपि संभवेदिति भाति । “तथा आत्मानमेव परिचारयति, कथम्? आत्मना विकृत्य विकृत्य परिचारणायोग्यं विधायेति तृतीयः"-अटी.॥७. देवा पा० ला० मु०॥ ८, १०, १२. परितारेति जे. पा० ला०॥ ९. क. विना-अप्पणिजितातो जे. पा० ला० । अत्तणिजिभामो मु०॥ ११. ला ३, ५ मु० विना-अप्पणामेव अप्पाणं कअप्पाणमेव अप्पाणं जे. पा० ला २,४ । दृश्यतां टि. ५॥ १३. देवा पा० ला० ॥ १४. देवीमओ अभिमुंजिय २ परितारेति णो अप्पणिजिताओ मु०॥ १५. [ ] एतदन्तर्गतः पाठो मु०मध्ये एव वर्तते ।। १६. जे० ला ३,५ विना अप्पाणमेव अप्पाणं पा० ला २, ४ क० मु० । अत्र अप्पणामेव अप्पाणं इति पाठोऽपि सम्भवेत् , दृश्यतां टि० ५, ११ ।। १७. परितारेति मु०। परियारंति जे० पा०॥ १८. जोणीया क०॥ १९. ततो जे० विना ।। २०. वयजोगे क० ॥ २१. क. विना-णेरतिताणं विगलि मु० । जेरतिताइ वि विगलिं' जे। गेरतिता वि विगलिं पा० ला०॥ २२. वयप्पओगे कायप्पओगे क०॥ २३. तहा जे०॥ २४. वयकरणे क.॥ Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२ १३३] पढमो उद्देसओ। विगलिंदियवजं जाव वेमाणियाणं । तिविहे करणे पन्नत्ते, तंजहा—आरंभकरणे, संरंभकरणे, समारंभकरणे। निरंतरं जाव वेमाणियाणं। १३३. तिहिं ठाणेहिं जीवा अप्पाउंयत्ताए कम्मं पगरेंति, तंजहा—पाणे अतिवातित्ता भवति, मुसं वंतित्ता भवति, तहारूवं समणं वा माहणं वा अफासुएणं अणेसणिज्जेणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं पडिलाभेत्ता भवति, इचेतेहिं तिहिं ठाणेहिं ५ जीवा अप्पाउंयत्ताए कम्मं पैंगरेति। तिहिं ठाणेहिं जीवा दीहाउँयत्ताए कम्मं पंगरेंति, तंजहा—णो पाणे अंतिवातित्ता भवति, णो मुसं वैतित्ता भवति, तधारूवं समणं वा माहणं वा फाँसुतेसणिजेणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं पडिलाभेत्ता भवति, इच्चेतेहिं तिहिं . ठाणेहिं जीवा 'दीहाउयत्ताँए कम्मं पैंगरेंति। तिहिं ठाणेहिं जीवा असुभदीहाउयत्तीए कम्मं पैंगरेंति, तंजधा—पाणे अतिवातित्ता भवति, मुसं वतिता भवति, तहारूवं समणं वा माहणं वा "हीलित्ता णिदित्ता खिंसित्ता गरहित्ता अवमाणित्ता अन्नयरेणं अमणुण्णेणं अपीतिकारतेणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं पडिलाभित्ता भवति, इच्चेतेहिं तिहिं ठाणेहिं जीवा असुभदीहाउअत्ताए कम्मं पैंगरेति । तिहिं ठाणेहिं जीवा सुभदीहाउँअत्ताए कम्मं पैगरेंति, तंजहा-णो पाणे अतिवातित्ता भवति, णो मुसं वदित्ता भवइ, तहारूवं समणं वा माहणं वा वंदित्ता नमंसित्ता सकारत्ता सम्माणत्ता कल्लाणं मंगलं देवतं चेतितं पज्जुवासेत्ता मणुण्णेणं पीतिकारएणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं पडिलाभत्ता भवति, इचेतेहिं तिहिं ठाणेहिं जीवा सुभदीहाउयत्ताए कम्मं पैगरेंति। १. माणिताणं पा०॥ २, ६, ८. °उअत्ताते पा० ला० मु०॥ ३. भवति नास्ति जे०। "क्वचित् पाणे अतिवायित्ता मुसं वयित्तेत्येवं भवतिशब्दवर्जा वाचना, तत्रापि स एवार्थः, क्त्वाप्रत्ययान्तता वा व्याख्येया-प्राणानतिपात्य मृषोक्त्वा श्रमण प्रतिलभ्य अल्पायुष्टया कमें बध्नन्तीति प्रक्रमः"--अटी०॥ ४. वइत्ता जे. क. मु०॥ ५. अफासुतेणं पा०॥ ७, ९, १८, २०. पकरेंति क.॥१०. भभिवा पा० ला ॥ ११.वइत्ता हवइ तहारूवं जे०॥ १२. तथारूवं मु०॥ १३. फासुएणं एसणिज्जेणं क० । फासुएसणिज्जेणं मु०॥ तुलना भगवतीसूत्रेऽष्टमे शतके षष्ठ उद्देशके ॥ १४. खातिम पा०॥ १५. असुहठाणेहिं क० ॥ .. १६. असुभदीहा जे० ॥ १७, १९. °त्ताते पा० ला०॥ २१. हीलेत्ता खिसेत्ता ग° पा० ला०॥ २२. अवमन्नेत्ता क०॥ २३. "क्वचित्तु 'अन्यतरेण' इति न दृश्यते"-अटी०॥ २४. °लामेत्ता जे० विना ॥ २५, २७. पकरेंति क० जे०॥२६. °त्ताते पा० ला०॥ २८. °वातेत्ता भवति णो • मुसं वदेत्ता पा० ॥ २९. चेइयं जे० ॥३०. सुहदीहाउतत्ताते जे०क० विना ॥ ३१. पकरेंति क०॥ ठा.४ Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिहाणे (सू० १३४ - १३४. ततो गुत्तीतो पन्नत्ताओ, तंजहा—मणगुत्ती, वैतिगुत्ती, कायगुत्ती। संजतमणुस्साणं ततो गुत्तीओ पण्णत्ताओ, तंजहा—मणगुत्ती, वइगुत्ती, कायगुत्ती। ___ तो अगुत्तीओ पन्नत्ताओ, तंजहा–मणअगुत्ती, वइअगुत्ती, कायअगुत्ती। एवं नेइताणं जाव थणियकुमाराणं, पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं असंजतमणुस्साणं ५ वाणमंतराणं जोइसियाणं वेमाणियाणं। ततो दंडा पन्नत्ता, तंजहा-मणदंडे, वइदंडे, कायदंडे। [नरेंइयाणं तओ दंडा पण्णत्ता, तंजहा–मणदंडे, वइदंडे, कायदंडे।] विगलिंदियवजं जाव वेमाणियाणं । १३५. तिविहा गरहा पन्नत्ता, तंजहा—मणसा वेगे गरहति, वयसा वेगे गरहति, कायसा वेगे गरहति पावाणं कम्माणं अकरणयाए। अहवा गरहा तिविहा पन्नत्ता, तंजहा–दीहं पेगे अद्धं गरहति, रहस्सं 'पेगे अद्धं गरहति, कायं पेगे पडिसाहरति पावाणं कम्माणं अकरणयाए । १३६. तिविहे पञ्चक्खाणे पन्नत्ते, तंजहा—मणसा वेगे पचक्खाति, वयसा वेगे पञ्चक्खाति, कायसा वेगे पच्चक्खाति । एवं जैधा गरहा तधा पञ्चक्खाणे वि दो आलावगा भाणितव्वा । १३७. ततो रुक्खा पन्नत्ता, तंजहा—पत्तोवते, पुप्फोवते, फलोवते । एवामेव तँतो पुरिसज्जाता पन्नत्ता, तंजहा—पत्तोवारुक्खैसामाणे, पुप्फोवारुक्खसामाणे, फलोवारुक्खसाँमाणे । ततो पुरिसज्जाता पन्नत्ता, तंजहा—नामपुरिसे, ठवणपुरिसे, दव्वपुरिसे १। १. वइगुत्ती जे. क. ॥ २. मण० वइ० काय० मु०। मु० विना मणवइकाए जे. क.। मणवइकाते पा० ला०। ३. नेरइयाणं जे० क०॥४. °णिताणं जे०। °णियाणं अस्संयत पा० ॥ ५. [ ]एतदन्तर्गतपाठो मु. विना नास्ति। “विशेषचिन्तायां नेरइयाणं तओ दंडा इत्यादि यावद् वैमानिकानामिति सूत्रं वाच्यम् , नवरं विगलिंदियवजं ति एक-द्वित्रि-चतुरिन्द्रियान् वर्जयित्वेत्यर्थः"-अटी०॥ ६. वतसा पा० ला० ॥ तुलना सू० ५१॥ ७. कातसा पा० ला० ॥ ८, १०. °णताते जे० पा० ला० ॥ ९. वेगे क०॥ ११. तुलना सू० ५२॥ १२. जहा गरहा तहा पा० ला० विना। "नवरं गरिह ति गहोयाम्"अटी०॥ १३. पत्तोवगा पुप्फोवगा फलोवगा क० । “पत्राण्युपगच्छति प्राप्नोति पत्रोपग:"-अटी० ॥ १४. तो पुरिसजाता मु०॥ १५, १६, १७. समाणे पा०। समाणा जे.। "इह च पत्तोवग इत्यादी वाच्ये पत्तोवा इत्यादि प्राकृतलक्षणवशादुक्तम्, समाण इत्यत्रापि च सामाण इति"अटी० ॥ १८. तओ मु० क० विना॥ “अथ पुरुषप्रस्तावात् पुरुषान् सप्तसूत्र्या निरूपयन्नाह-तमो (ततो-प्र०) इत्यादि कण्ठ्यम् ।”-अटी० ॥ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३९] पढमो उद्देसओ। ततो पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—नाणपुरिसे,दसणपुरिसे, चरित्तपुरिसे२।। तओ पुरिसज्जाता पन्नत्ता, तंजहा-वेदपुरिसे, चिंधपुरिसे, अभिलावपुरिसे ३ । तिविहा पुरिसा पन्नत्ता, तंजहा—उत्तमपुरिसा, मज्झिमपुरिसा, जहन्नपुरिसा ।। [१] उत्तमपुरिसा तिविहा पन्नत्ता, तंजहा-धम्मपुरिसा, भोगपुरिसा, ५ कम्मपुरिसा। धम्मपुरिसा अरहंता, भोगपुरिसा चक्कवट्टी, कम्मपुरिसा वासुदेवा ५। [२] मज्झिमपुरिसा तिविधा पन्नत्ता, तंजहा—उग्गा, भोगा, राइन्ना ६। [३] जहन्नपुरिसा तिविहा पन्नत्ता, तंजहा–दासा, भयगा, भातिल्लगा। १३८. तिविधा मच्छा पन्नत्ता, तंजहा-अंडया, पोतया, संमुच्छिमा। अंडया मच्छा तिविहा पन्नत्ता, तंजहा—इत्थी, पुरिसा, णपुंसगा। पोतया मच्छा १० तिविहा पन्नत्ता, तंजहा—इत्थी, पुरिसा, णपुंसगा। तिविधा पक्खी पन्नत्ता, तंजहा—अंडया, पोतया, संमुच्छिमा। अंडया पक्खी तिविधा पन्नत्ता, तंजहा—इत्थी, पुरिसा, णपुंसगा। पोतजा पक्खी तिविहा पन्नत्ता, तंजहा—इत्थी, पुरिसा, णपुंसगा।। एवमेतेणं अभिलावेणं उरपरिसप्पा वि भौणियव्वा, भुजेपरिसप्पा वि १५ भाणियव्वा। १३९. [१] एवं चेव "तिविहाओ इत्थीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—तिरिक्ख'जोणियाओ, मणुस्सित्थीओ, देवित्थीओ। तिरिक्खेंजोणित्थीओ तिविधातो पन्नताओ, तंजहा—जलचरीओ, थलचरीओ, खहचरीओ। मणुस्सित्थीओ तिविधाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—कम्मभूमियाओ, अकम्मभूमियाओ, अंतरदीविगाओ। २. १. पुरिसजाया मु०॥ २, ३. उत्तिम क०॥ ४. अरिहंता मु० ॥ ५. रायन्ना मु० ॥ १. "दासा दासीपुत्रादयः, भृतका मूल्यतः कर्मकराः, भाइलग त्ति भागो विद्यते येषां ते भागवन्तः शुद्धचातुर्थिकादय इति"--अटी०॥ ७. पोवता जे० पा० ला०। ८. अंडगा पा० ला. मु०॥ ९. पोतता पा० ला०॥ १०. अंडता पा० ला० ॥ ११. भणि° पा०॥ १२. भजप मु०॥ १३. तिविहातो पा० ला०॥ १४.५० क. विना ॥ १५. जोणियातो जे० पा० ला। जोणित्थीओ मु०॥ १६. जोणीओ इत्थीओ मु०॥ १७. °चरीतो जे० पा०॥ १८. °चरीतो जे०॥ १९. “ अन्तरे मध्ये समुद्रस्य द्वीपा ये ते, तथा तेषु जाता आन्तरद्वीपाः, ता एवान्तरद्वीपिकाः"-अटी.॥ Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तहए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १४०[२] तिविधा पुरिसा पन्नत्ता, तंजहा–तिरिक्खजोणियपुरिसा, मणुस्सपुरिसा, देवपुरिसा १ । तिरिक्खजोणियपुरिसा, तिविधा पन्नत्ता, तंजहा—जलचरा, थलचरा, खहचरा २। मणुस्सपुरिसा तिविधा पन्नत्ता, तंजहा—कम्मभूमेया, अकम्मभूमया, अंतरदीवगा। [३] तिविधा नपुंसगा पन्नत्ता, तंजहा—णेरैतियनपुंसगा, तिरिक्खजोणियनपुंसगा, मणुस्सनपुंसगा १। तिरिक्खजोणियनपुंसगा तिविधा पन्नत्ता, तंजहा-जलचरा, थलचरा, खहचरा २। मणुस्सनपुंसगा तिविधा पन्नत्ता, तंजहा—कम्मभूमगा, अकम्मभूमगा, अंतरदीवगा । [४] तिविहा तिरिक्खंजोणिया पन्नत्ता, तंजहा—इत्थी, पुरिसा, १० नपुंसगा। १४०. नेरइयाणं तओ लेसातो पन्नत्ताओ, तंजहा—कण्हलेसा नीललेसा काउलेसा। असुरकुमाराणं ततो लेस्साओ संकिलिट्ठाओ पन्नताओ, तंजहाकण्हलेसा नीललेसा काउलेसा, एवं जाव थणियकुमाराणं, एवं पुढविकाइयाणं, आउ-वणस्सतिकाइयाण वि। तेउकाइयाणं वाउकाइयाणं "बेइंदियाणं तेइंदियाणं १५ चउरिदियाणं तओ लेस्सा जघा नेरइयाणं । "पंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं तओ लेस्साओ संकिलिट्ठाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—कण्हलेसों नीललेसा काउलेसा। पंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं तेओ लेसाओ असंकिलिट्ठाओ पन्नत्ताओ, तंजहातेउलेसा पम्हलेसा सुक्कलेसा, एवं मणुस्साण वि। वाणमंतराणं जधा असुरकुमाराणं। वेमाणियाणं तेओ लेस्साओ पन्नत्ताओ, तंजहा—तेउलेसा पम्हलेसा सुक्कलेसा। १४१. तिहिं ठाणेहिं तारारूवे चलेना, तंजहा—विकुव्वमाणे वा, परियारेमाणे वा, ठाणातो वा ठाणं संकममाणे तारारूवे चलेजा। १. “खहं ति प्राकृतत्वेन खम्-" अटी० ॥ २, ३. °भूमिगा मु०॥ ४. णेरतितन जे० पा० ला०॥५. जोणितन जे० पा० ला०॥ ६. मणुस्सजोणियन क० ॥ ७, ८. भूमिगा मु०॥ ९. जोणिता जे. पा. ला०॥ १०. लेसाभो क. मु०॥११. तभोक० मु०॥ १२. लेसामो क. जे. मु०॥ १३, १४. लेस्सा जे० पा० ला०॥ १५. एवं जाव थणियकुमाराणं नास्ति पा० ला० अटी। "असुरकुमाराणां तु चतसृणां भावात् संक्लिष्टा इति विशेषितम, चतुर्थी हि तेषां तेजोलेश्याऽस्ति, किन्तु सा न संक्लिष्टेति। पृथिव्यादिष्वसुरकुमारसूत्रार्थमतिदिशन्नाह-एवं पुढवीत्यादि"-अटी.॥ १६. बेतिंदिताणं पा०॥ १७. चउरिंदियाण वि मु. पा० ला०॥ १८. ततो लेस्सा जवा जेरतितागं पा० ला०॥ १९. पंचेंदितिरि° पा०॥ २०. लेस्सा पा० ला०॥ २१. ततो पा०॥ २२. ततो लेस्सातो जे० पा० ला०॥ Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५३ १४२] पढमो उद्देसओ। तिहिं ठाणेहिं देवे विज्जुतारं करेजा, तंजहा—विकुन्वमाणे वा, परियारेमाणे वा, तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा इडिं जुतिं जसं बलं वीरियं पुरिसगारपरक्कम उवदंसेमाणे देवे विजुतारं करेजा। तिहिं ठाणेहिं देवे थणियसहं करेजा, तंजहा—विकुब्वमाणे, एवं जहा। विजुतारं तहेव थणितसदं पि। १४२. तिहिं ठाणेहिं लोगधयारे सिया, तंजहा-अरहंतेहिं वोच्छिन्जमाणेहिं, अरहंतपण्णत्ते धम्मे वोच्छिज्जमाणे, पुव्वगते वोच्छिन्नमाणे १ । तिहिं ठाणेहिं लोगुज्जोते सिया, तंजहा-अरहंतेहिं जायमाणेहिं, अरहंतेसु पव्वयमाणेसु, अरहंताणं णाणुप्पयमहिमासु २ । तिहिं ठाणेहिं देवंधंगारे सिया, तंजहा–अरहंतेहिं वोच्छिन्जमाणेहिं, १० अरहंतपण्णत्ते धम्मे वोच्छिज्जमाणे, पुव्वगते वोच्छिज्जमाणे ३। तिहिं ठाणेहिं देवुजोते सिया, तंजहा—अरहंतेहिं जायमाणेहिं, अरहंतेहिं पव्वयमाणेहिं, अरहंताणं णाऍप्पयमहिमासु ४।। तिहिं ठाणेहिं देवसंनिवाए सिया, तंजहा–अरहंतेहिं जायमाणेहिं, अरहंतेहिं पव्वयमाणेहिं, अरहंताणं नाणुप्पंयमहिमासु ५, एवं देवुक्कलिता १५ ६, देवकहकहए ७। तिहिं ठाणेहिं देविंदा माणुसं लोग हव्वमागच्छंति, तंजहा—अरहंतेहिं जायमाणेहिं, अरहंतेहिं पव्वयमाणेहिं, अरहंताणं णा[प्पयमहिमासु ८। एवं सामाणिया ९, तायत्तीसगा १०, लोगपाला देवा ११, अग्गमहिसीओ देवीओ १, ४, ५. विज्जुयारं क० । “विजुयारं ति, विद्युत् तडित् , सैव क्रियत इति कारः कार्यम् , विद्युतो वा करणं कारः क्रिया विद्युत्कारः, तम्, विद्युतं कुर्यादित्यर्थः "-अटी० ॥ २. जूतिं जे० पा० । “द्युतिं शरीराभरणादीनाम्"-अटी० ॥ ३. पुरिसक्कार' क० मु०। “पुरुषकारोऽभिमानविशेषः, स एव निष्पादितस्वविषयः पराक्रमश्चेति पुरुषकारपराक्रमम्” अटी०॥ ६.धगारे क० । “लोकान्धकारादीनि पञ्चदशसूत्र्या तिहिं ठाणेहीत्यादिकया प्राह"--अटी.॥ ७. सिता जे० पा० ला०॥ ८. पाय मु०॥ "नाणुप्प(प्पा-मु०)यमहिमासु केवलज्ञानोत्पादे देवकृतमहोत्सवेषु"-अटी०॥ ९.धकारे मु०॥ १०. सिता पा० ला०॥ ११. सिता जे० पा० ला०॥ १२. °प्पाय मु०। दृश्यतां टि० ८, १२, १३, १५। पृ० ५४ टि. ८॥ १३. पाय° पासं० ला ४, ५ मु०॥ १४. °हंतेहि य प° पा० ला ५ ॥ १५. °प्पाय मु०॥ १६. सामाणिता ताय(व-क० पा०)त्तीसागा पा० ला०॥ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १४३ - १२, परिसोववन्नगा देवा १३, अणियाधिपती देवा १४, आतरक्खा देवा १५, माणुसं लोगं हव्वमागच्छंति। तिहिं ठाणेहिं देवा अब्भुटेजा, तंजहा–अरहंतेहिं जायमाणेहिं जाव तं चेव १, एवमासणाइं चलेजा २, सीहणातं करेजा ३, चेलुक्खेवं करेजा ४ । ५ तिहिं ठाणेहिं देवाणं 'चेतितरुक्खा चलेजा, तंजहा—अरहंतेहिं तं चेव ५। तिहिं ठाणेहिं लोगंतिया देवा माणुसं लोगं हव्वमार्गच्छेज्जा, तंजहाअरहंतेहिं जायमाणेहिं, अरहंतेहिं पव्वयमाणेहिं, अरहंताणं णाणुपयमहिमासु । १४३. तिण्हं दुप्पडियारं समणाउसो, तंजहा—अम्मापिउणो, भट्टिस्स, धम्मायरियस्स। [१] संपातो वि य णं केति पुरिसे अम्मापियरं सयपागसहस्संपागेहिं तेल्लेहिं अब्भंगेत्ता सुरभिणा गंधेट्टएणं उव्वट्टित्ता तिहिं उदगेहिं मज्जावित्ता सव्वालंकारविभूसियं करेत्ता मणुण्णं थालीपागसुद्धं अट्ठारसवंजणाउलं भोयणं भोयावेत्ता जावजीवं पिट्टिवेडेंसियाए परिवहेज्जा, तेणावि तस्स अम्मापिउस्स दुप्पडियारं भैवइ । अहे णं से तं अम्मापियरं केवलिपण्णत्ते धम्मे ऑघवइत्ता पन्नवइत्ता परूंवइत्ता १५ ठाँवइत्ता भवति तेणामेव तस्स अम्माँपिउस्स सुप्पडितारं भवति समणाउसो ! [२] "केति मैहच्चे दरिदं समुक्कसेज्जा, तते णं से दरिदे समुकिटे समाणे पच्छा पुरं च णं विउलभोगसमितिसमन्नागते यावि विहरेज्जा, तते णं से महच्चे १. अणिताधि जे. पा० ला॥ २. लोगमागच्छंति जे० ॥ ३. “मनुष्यलोकागमने यानि कारणान्युक्तानि तान्येव देवाभ्युत्थानादीनां कारणतया सूत्रपञ्चकेनाह-तिहीत्यादि"-अटी० ॥ ४. चेहय क० मु० ॥ ५. लोगंतिता जे० पा० ला०। “लोकान्तिकानां..."मनुष्यक्षेत्रागमनकारणान्याह-तिहीत्यादि.. लौकान्तिकाः सारस्वतादयोऽष्टधा वक्ष्यमाणरूपाः"-अटी.॥ ६. गच्छंति क० । दृश्यतां पृ० ५३ पं० १७, पृ० ५४ पं० २॥७. °प्पाय मु०॥ ८. केइ क. मु०॥ ९. पायतेल्लहिं क०॥ १०. गंधोवट्टएणं जे०। गंधवट्टएणं पामू० ला५। "गन्ध व-A. H] दृएणं ति गन्धाकेन गन्धद्रव्यक्षोदेन उद्वर्त्य उद्वलनं कृत्वा"-अटी० ॥ ११. सुद्धं करेत्ता अट्ठा क०॥ १२. वडेंसयाए जे० । वडे(डिं-ला०)सियाते पा० ला०। "पृष्ठौ स्कन्धे, अवतंस इवावतंसः शेखरः, तस्य करणमवतंसिका पृष्ठयवतंसिका, तया पृष्ठयवतं.. सिकया परिवहेत्"-अटी० ॥ १३. भवइ नास्ति क० जे० पामू०॥ १४. से तं क० मु० । १५. आधवतित्ता पन्नवतित्ता पा० ला०॥ १६. परूवतित्ता जे० पा० ला०॥ १७. ठावतित्ता पा० ला०॥ १८. पियस्स जे०॥ १९. सुप्परितारं पा० ॥ २०. केइ क० मु०॥ २१. महिच्चे क०॥ २२. "पच्छ त्ति पश्चात्काले पुरं च णं ति पूर्वकाले समुत्कर्षणकाल एवेत्यर्थः, अथवा पश्चाद् भर्तुरसमक्षं पुरश्च भर्तुः समक्षं च"--अटी० ॥ २३. तावि जे० पा० ला०॥ Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४५] पढमो उद्देओ । अन्नदा कयाइ दरिद्दीहूते समाणे तस्स दरिद्दस्स अंतिए हैव्वमागच्छेज्जा, तते णं से दरिद्दे तँस्स भट्टिस्स सव्वस्समविदलयमाणे तेणावि तँस्स दुप्पडियारं भवति । अहे णं ँसे त्तं भट्टिं केवलिंपण्णत्ते धम्मे आघवंइत्ता पन्नवइत्ता परुवईत्ता ठींवइत्ता भवति तेणामेव तस्स भट्टिस्स सुँप्पडियारं भवति । [३] केति तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा अंतियं एगमवि ऑरियं धम्मियं सुवयणं सोच्चा निसम्म कालमासे कालं किञ्च्चा अन्नयरेसु देवलोगेसु देवत्तौए उववन्ने, तते णं से देवे तं धम्मायरियं दुब्भिक्खातो वा देसातो सुभिक्खं देसं साहरेज्जा, कंतारातो वा णिक्कंतारं करेज्जा, दीहकालिएणं वा रोगातंकेणं अभिभूतं सैंमाणं "विमोएज्जा, तेणावि तस्स धम्मायरियस्स दुप्पडियारं भवति । अधे णं "से तं धम्मायरियं केवलिपण्णत्ताओ धम्मातो भट्ठे समाणं भुज्जो वि केवलिपण्णत्ते धम्मे आघवतित्ता जाव ठावतित्ता भवति तेणामेव तस्स धम्मायरियस्स सुँप्पडियारं भवति । १४४. तिहिं ठाणेहिं संपन्ने अणगारे अणादीयं अणवदग्गं दीहमद्धं चाउरंतं संसारकंतारं वीतीवतेज्जा, तंजहा— अणिदानँयाए दिट्ठिसंपन्नैयाए जोगवहियाए । २६ १४५. “तिविहा ओसप्पिणी पन्नत्ता, तंजहा — उक्कस्सा मज्झिमा जहन्ना १, एवं छप्पि समाओ भाणियव्वाओ जाव दूसमदूसमा ७। १. अन्नता कयाति जे० पा०ला० ॥ २. अंतितं पा० ला० । अंतिते जे० । " अन्तिके पार्श्वे " अटी० ॥ ३. भन्व पा० ॥ ४ तस्स सव्वस्स वि जे० ॥ ५. “दलयमाणे (दलमाणे – B मु० विना) त्ति ददत् " - अटी० ॥ ६. तस्स भट्टिस्स दु° क० ॥ ७. से तं पा० विना । दृश्यतां पृ० ५४ पं० १४ ॥ ८. पन्नत्तं धम्मं जे० पा० ॥ ९. वतित्ता जे० ला० । वत्तिता पा० ॥ १०. 'वतित्ता जे० पा० ला० ॥ ११. ठावइत्ता नास्ति पामू० ला० । ठावतित्ता जे० । जाव ठावइत्ता क० ॥ १२. सुपडिता ( य क ० ) रं पा० ला ० क० मु० ॥ १३. अंतिए मु० । अंतितमेगमवि जे० पा० ला० । १४. आयरियं जे० मु० । “ आयरियं ति पापकर्मभ्य आराद्यातमिति आर्यम् अटी० ॥ १५. ताते पा० ला० ॥ १६. समाणं (ति-ला० ) जा पा० ला० । विमोयावेजा क० ॥ २०. सुपडियरं क० ॥ २१. अणाइयं क० ॥ अणवयग्गं क० ॥ २३. 'जताते जे० पा० ला० ॥ २४. नास्ति क० पा० ला २-४ ॥ १७. विमोते१८. यरियं क० ॥ १९. से तं क० मु० ॥ मु० विना अणवतग्गं जे० पा० ला० । नताते जे० पा० ला० ॥ २५. हिताते २२. जे० पा० ला ० ॥ २६. “ तिविहेत्यादिसूत्राणि चतुर्दश " अटी० ॥ २७. उक्कोसा क० मु० ॥ ८८ 'अवसर्पिणी प्रथमेऽरके उत्कृष्टा, चतुर्षु मध्यमा, पश्चिमे जघन्या । एवं सुषमसुषमादिषु प्रत्येकं त्र्यं त्र्यं कल्पनीयम् । तथा उत्सर्पिण्याः दुष्प्रमदुष्षमादितद्भेदानां चोक्तविपर्ययेणोत्कृष्टत्वं प्राग्वदा योज्यमिति " -- अटी० ॥ " ५५ १० १५ Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिहाणे [सू० १४६तिविहा उस्सप्पिणी पन्नत्ता, तंजहा—उक्कस्सा मज्झिमा जहन्ना ८, एवं छप्पि समाओ भाणियवाओ जाव सुसमसुसमा १४ । १४६. 'तिहिं ठाणेहिं अच्छिन्ने पोग्गले चलेजा, तंजहा—आहारिजमाणे वा पोग्गले चलेजा, विकुव्वमाणे वा पोग्गले चलेन्जा, ठाणातो वा ठाणं संका५ मिजमाणे पोग्गले चलेजा १।। तिविधे उवधी पन्नत्ते, तंजहा—कम्मोवही सरीरोवही बाहिरभंडमत्तोवही । एवं असुरकुमाराणं भाणियव्वं, एवं एगिदियनेरइयवजं जाव वेमाणियाणं २ । __ अहवा तिविधे उवधी पन्नत्ते, तंजहा—सचित्ते अचित्ते मीसए। एवं णेरैइयाणं निरंतरं जाव वेमाणियाणं ३ । तिविधे परिग्गहे पन्नत्ते, तंजहा–कम्मपरिग्गहे सरीरपरिग्गहे बाहिरभंडमत्तपरिग्गहे । एवं असुरकुमाराणं, एवं एंगिदियनेरतियवज जाव वेमाणियाणं ४। __ अहवा तिविहे परिग्गहे पन्नत्ते, तंजहा—संचित्ते अचित्ते "मीसए। एवं "नेरतियाणं निरंतरं जाव वेमाणियाणं ५। १४७. तिविहे पणिधाणे पन्नत्ते, तंजहा—मणपणिहाणे वैईपणिहाणे १५ कायपणिहाणे। एवं पंचेंदियाणं जाव वेमाणियाणं । तिविधे सुप्पणिधाणे पन्नत्ते, तंजहा—मणसुप्पणिहाणे वइसुप्पणिहाणे कायसुप्पणिहाणे। संजतमणुस्साणं तिविधे सुप्पणिहाणे पन्नत्ते, तंजहामणसुप्पणिहाणे वैइसुप्पणिहाणे कायसुप्पणिहाणे। तिविधे दुप्पणिहाणे पन्नत्ते, तंजहा—मणदुप्पणिहाणे वैईदुप्पणिहाणे २० कायदुप्पणिहाणे । एवं पंचेंदियाणं जाव "वेमाणियाणं। १. उक्कोसा क० मु०। उक्कस्स मज्झिम जे० पा० ॥ २. समातो जे० पा० ला०॥ ३. वातो पा० ला०॥ ४. “पुद्गलधर्मान्निरूपयन् सूत्राणि पञ्च चतुरश्च दण्डकानाह--तिहीत्यादि"अटी०॥ ५. क. विना--सचित्ते अच्चित्ते पा०। सच्चित्ते अच्चित्ते पा. क. विना। "सचित्तोपधिर्यथा शैलभाजनम्, अचित्तोपधिः (अचित्तो--J विना) वस्त्रादिः, मिश्रः परिणतप्रायं शैलभाजनमेव"--अटी.॥ ६. मीसते जे. पा. ला०॥ ७. नेरतिताणं जाव वेमा पा० ला०॥ ८. एगेंदियनेरतितवज्ज जे. पा० ला० ॥ ९. सञ्चित्ते अञ्चित्ते जे. क० ॥ १०. मीसते जे० पा० ला०॥ ११. नेरइयाणं क० जे०॥ १२. पतिप° पा० ला० । वयप जे० मु०॥ १३. सुपणि° पा० ॥ १४. वतिसु जे० पा० ला० । वयसु मु०॥ १५. वयसु जे० पा० ला० ॥ १६. वतिदु पा० ला० ॥ वयदु जे०॥ १७. वेमाणिताणं पा० ॥ Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५०] पढमो उद्देसओ। १४८. तिविधा जोणी पन्नत्ता, तंजहा-सीता उसिणा सीओसिणा। एवं एगिदियाणं विगलिंदियाणं तेउकाइयवज्जाणं संमुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं समुच्छिममणुस्साण य। - तिविहा जोणी पन्नत्ता, तंजहा–सचित्ता अचित्ता मीसिता। एवं एगेंदियाणं विगलिंदियाणं समुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं संमुच्छिममणुस्साण य। ५ तिविधा जोणी पन्नत्ता, तंजहा—संवुडा वियडा संवुडवियडा। तिविधा जोणी पन्नत्ता, तंजहा—कुम्मुन्नता संखावत्ता वंसीवत्तिया। कुम्मुन्नता णं जोणी उत्तमपुरिसमाऊणं, कुम्मुन्नताते णं जोणीते तिविहा उत्तमपुरिसा गब्भं वक्कमंति, तंजहा-अरहंता, चक्कवट्टी, बलदेव-वासुदेवा। संखावत्ता णं जोणी इत्थीरयणस्स, संखावत्ताते णं जोणीते बहवे जीवा य पोग्गला य वैकमति १. विउक्कमति चयंति उववजंति, नो चेव णं निफजंति। वंसावत्तिता णं जोणी पिहज्जणस्स, वंसीवत्तिताते णं जोणीते बहवे पिहज्जणे गम्भं वक्कमंति। १४९. तिविहा तणवणस्सतिकाइया पन्नत्ता, तंजहा—संखेजजीविता असंखेजजीविता अणंतजीविता। १५०. जंबुद्दीवे दीवे भारहे वासे तओ तित्था पन्नत्ता, तंजहा—मागहे १५ वरदामे पभासे, एवं एरवए वि। 'जंबुद्दीवे दीवे महाविदेहे वासे एगमेगे चक्कवट्टिविजये तँतो तित्था पन्नता, तंजहा—मागधे वरदामे पंभासे ३। एवं धायइसंडे दीवे पुरत्थिमद्धे वि ३, पञ्चत्थिमद्धे वि ३, पुक्खरवरदीवड़पुरथिमद्धे वि ३, पञ्चत्थिमद्धे वि ३। १. एवं पंचेंदियाणं जाव विगलिं० जे०॥ "एकेन्द्रिय-विकलेन्द्रियाणां तेजोवर्जानाम. तेजसामुष्णयोनित्वात्"-अटी० ॥ २. °श्चित्ता क० ॥ ३. °याणं तेउकाइयवजाणं संमु क० ॥ ४. वंसीपत्तिया मु० ॥ ५. जोणीए क० मु० ॥ ६. बलदेवा वासुदेवा पा० क० ला २-४॥ "बलदेव-वासुदेवानां सहचारित्वेनैकत्वविवक्षयोत्तमपुरुषत्रैविध्यमिति"-अटी.॥ ७.णं नास्ति क० विना ॥ ८. जोणि क० ॥ ९. इस्थिर° पा० ला०॥ १०. °त्ताए णं जोणीए क. मु.॥ ११. "व्युत्कामन्ति उत्पद्यन्ते, व्यवकामन्ति विनश्यन्ति। एतदेव व्याख्याति, विउकमंति त्ति कोऽर्थः ? च्यवन्ते । वक्कमंति ति किमुक्तं भवति? उत्पद्यन्त इति"-अटी०॥१२. णिप्पजंति पा० क.॥ १३. पत्तिता मु०॥ ११.पत्तिताए मु० । वत्तिताए णं जोणी बहवेक० जे०॥ १५. जंबु(बू-क०)दीवे क० पा० ला०। “जंबूदीवे (जंबुद्दीवे-प्र०) इत्यादि पञ्चदशसूत्री"अटी० ॥ १६. ततो जे० पा० ला.॥ १७. जंबूदीचे पा० ला०॥ १८. तओ क.॥ १९. पभासए क० ॥ २०, २१. पुरच्छिम° मु० ॥ Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयण तिद्वाण [सू० १५१ - १५१ जंबुद्दीवे दीवे भरहेरवतेसु वासेसु तीताते उस्सप्पिणीते सुसमाए समाते तिन्नि सागरोवमकोडाकोडीओ कालो होत्था १। एवं ओसप्पिणीते, नवरं पण्णत्ते २। आगमेस्साते उस्सप्पिणीते भविस्सति । एवं धायइसंडे पुरत्थिमद्धे पञ्चत्थिमद्धे वि ९, एवं पुक्खरवरदीवड़ पुरत्यिमद्धे पचत्थिमद्धे वि कालो भाणि५ यन्वो १५। जंबुद्दीवे दीवे भरहेरवतेसु वासेसु तीताते उस्सप्पिणीते सुसमसुसमाते संमाए मैंणुया तिन्नि गाउयाइं उड़उच्चत्तेणं तिन्नि पलिओवमाइं परमाउं पीलयित्था, एवं इमीसे ओसैप्पिणीते, आगमेस्साते उस्सप्पिणीते। जंबूदीवे दीवे देवकुरु उत्तरकुरासु मणुया तिन्नि गाउयाइं उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता, तिन्नि पंलिओवमाई पर१० माउं पालयंति, एवं जाव पुक्खरवरदीवर्टूपचत्थिमद्धे ।। १५२. 'जंबूदीवे दीवे भरहेरवतेसु वासेसु एगमेगाते ओसैप्पिणउस्सप्पिणीते तेओ वंसा उप्पजिंसु वा उप्पजंति वा उप्पजिस्संति वा, तंजहाअरहंतवंसे चक्कवट्टिवंसे दसारवंसे, एवं जाव पुक्खरवरदीवडूपचत्थिमद्धे । जंबूंदीवे दीवे भरहेरवतेसु वासेसु एगमेगाते ओसैप्पिणी-उस्सप्पिणीए १५ तेओ उत्तमपुरिसा उप्पजिंसु वा उप्पजंति वा उप्पजिस्संति वा, तंजहा–अरहंता चक्कवट्टी बलदेव-वासुदेवा, एवं जाव पुक्खरवरदीवड्ढपचत्थिमद्धे । तओ अहाउयं पोलंयति, तंजहा-अरहंता चक्कवट्टी बलदेव-वासुदेवा। तओ मज्झिममाउयं पालयंति, तंजहा-अरहंता चक्कवट्टी बैलदेव-वासुदेवा। १. जंबूदीवे पा० ला० । “जम्बूद्वीपादौ..."सन्तं कालं.....सूत्रपञ्चदशकेन साक्षादतिदेशाभ्यां निरूपयन्नाह-जंबुद्दीवे इत्यादि"-अटी० ॥ २. तीताए उस्सप्पिणीए क० जे०॥ ३. समाए क० मु०॥ ४. हुत्था जे० मु०॥ ५. पुरथिमद्धे वि पञ्च ला ३ ॥ ६. °पुरस्थिमछपञ्च ला० । पुरस्थिमद्धे वि पञ्चक० । पुरच्छिमद्धे पञ्च मु०। पुरथिमद्धे नास्ति पा०॥७. जंबूदीवे पा० ला०॥ ८. °माए जे० ॥ ९. समाए नास्ति क० ॥ १०, १५. मणुता जे. पा. ला.॥ ११, १६. उद्धं मु०॥ १२. पालइस्था मु०। पालयित्ता जे०। पालइत्ता क०॥ १३. उस्सप्पि ला०॥ १४. मिस्साए उस्सप्पिणीए जंबुद्दीवे क० मु०॥ १७. पलितोष जे० पा० ला०॥ १८, २३. वद्धप मु०॥ १९. जंबुद्दीवे क० मु०॥ २०. मोसप्पिणि° पा० विना॥ २१. ततो जे. क. पा० ला०॥ २२. उप्पजिति पा० ला०॥ २४. जंबूहीवे क०॥ २५. गाए क० मु०॥ २६. उस्सप्पिणीओसप्पिणीए जे० । उसप्पिणीए पामू० । उसप्पिणी ओसप्पिणीए पासं०॥ २७, २९, ततो जे० क. पा. ला०॥ २८. बलदेवा वासु ला २-४, एवमग्रेऽपि। बलदेवा वासुदेवा य क० । दृश्यतां पृ० ५७ टि० ६ ॥ ३०. पालेति जे. पा० ला०॥ ३१. बलदेवा वासुदेवा क०॥ Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५६] पढमो उद्देसओ। १५३. बादरतेउकाइयाणं उक्कोसेणं तिन्नि रोइंदियाइं ठिती पन्नत्ता। बादरवाउकाइयाणं उक्कोसेणं तिन्नि वाससहस्साई ठिती पन्नत्ता। १५४. अह भंते! सालीणं वीहीणं गोधूमाणं जवाणं जवजवाणं एतेसि . णं धन्नाणं कोट्टाउत्ताणं पल्लाउत्ताणं मंचाउत्ताणं मालाउत्ताणं ओलित्ताणं लित्ताणं लंछियाणं मुद्दियाणं पिहिताणं केव॑तितं कालं जोणी संचिट्ठति ? गोयमा ! जहन्नेणं ५ अंतोमुहत्तं, उक्कोसेणं तिणि संवच्छराइं, तेण परं जोणी पमिलायति, तेण परं जोणी पविद्धंसति, तेण परं जोणी विद्धंसति, तेण परं 'बीए अबीए भवति, तेण परं जोणीवोच्छेदे पन्नत्ते। १५५. दोचाते णं सक्करप्पंभाते पुढवीते णेरइयाणं उक्कोसेणं तिण्णि सागरोवमाई ठिती पन्नता। तच्चाते णं वालुयप्पभाते पुढवीते जहन्नेणं णेरइयाणं १० तिन्नि सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। पंचमाए णं धूमप्पभाए पुंढवीए तिन्नि निरयावाससतसहस्सा पन्नत्ता। तिसु णं पुढवीसु नेरैइया उसिणवेयणा पन्नत्ता, तंजहा—पढाँते दोचाते तचाते। तिसु णं पुढवीसु णेरैतिया उसिणं वेयणं पचणुभवमाणा विहरंति, तंजही ----पढमाते दोचाते तच्चाते। १५६. तओ लोगे समा सपक्खिं सपडिदिसिं पन्नत्ता, तंजहाअप्पतिट्ठाणे गैरए, जंबूदीवे दीवे, सब्वट्ठसिद्धे महाविमाणे। १. कातिताणं पा०। कातियाणं जे० ॥ २. रातिंदिताइं (इ पा०) जे. पा० ला०॥ ३. गोधुमाणं पा०॥ दृश्यतां सू०४५९, ५७२॥ ४. केवइयं क० मु०॥ ५. गोयमा नास्ति क. पा. ला २-५॥ ६, ७, ९. जोणि जे. पा०॥ ८. तेण परं जोणी नास्ति क.। "ततः परं योनिः प्रम्लायति वर्णादिना हीयते, प्रविध्वस्यते विध्वंसाभिमुखा भवति, विध्वस्यते क्षीयते"-अटी० ॥ १०. बीते अबीते जे. पा०॥ ११, १३. चाए क. मु.॥ १२, १४. भाए पुढवीए क० मु०॥ १५. पुढवीते पा० ला०॥ १६. निरतावा जे. पा० ला०॥ १७. क० विना जेरइयाणं उ° जे० ला० मु० । णिरयाणं उ° पा०। “तिसृषु नारका उष्णवेदना इत्युक्त्वापि यदुच्यते नैरयिका उष्णवेदनां प्रत्यनुभवन्तो विहरन्तीति तत् तद्वेदनासातत्यप्रदर्शनार्थम्"--अटी० ॥ १८, २३. °माए दोच्चाए तचाए क० मु०॥ १९. णेरइया उ° क० जे० मु० । रतियाण उ° पा०॥ २०. उसिणवे मु० ॥ २१. भव' क० जे०॥ २२. तंजहा नास्ति क० मु०॥ २४. ततो क. विना ॥ २५. मु. विना णरते जे. पा० ला० । नेरइए क० ॥ २६. जंबुद्दीवे क० मु०॥ Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए. अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १५७तो लोगे समा सपक्खि सपडिदिसिं पन्नत्ता, तंजहा-सीमंतए णरए, समयक्खेत्ते, ईसिपब्भारा पुढवी । १५७. तो समुद्दा पंगतीते उदगरसेणं पन्नत्ता, तंजहा—कालोदे पुक्खरोदे सयंभुरमणे। तओ समुद्दा बहुमच्छकच्छभाइण्णा पन्नत्ता, तंजहा-लवणे कालोदे सयंभुरमणे। १५८. तओ लोगे णिस्सीला णिव्वता निग्गुणा निम्मेरा णिप्पञ्चक्खाणपोसहोववासा कालमासे कालं किचा अहे सत्तमाए पुढेवीए अप्पतिट्ठाणे गरए णेरइयत्ताए उववजंति, तंजहा–रायाणो, "मंडलिया, जे य महारंभा कोडंबी। तओ लोए सँसीला सव्वता सँगुणा समेरा सपञ्चक्खाणपोसहोववासा कालमासे कालं किच्चा सव्वट्ठसिद्धे महाविमाणे देवत्ताए उववत्तारो भवंति, जिहा—याणो परिचत्तकामभोगा, सेणावती, पसत्थारो। १५९. 'बंभलोग-लतएसु णं कप्पेसु विमाणा तिवण्णा पन्नत्ता, तंजहाकिण्हा नीला लोहिता। आणयपाणयारणच्चुतेसु णं कप्पेसु देवाणं भवधारणिजसरीरगा उक्कोसेणं तिण्णि रयणीओ उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। १. 'तए णं णरए मु० ॥ २. ईसिंपभारा क० । ईसीपब्भारा मु० । “ईषद् अल्पो योजनाष्टकबाहल्यपञ्चचत्वारिंशल्लक्षविष्कम्भत्वात् प्राग्भारः पुद्गलनिश्चयो यस्याः सा"-अटी० ॥३, ७. ततो जे. पा. ला०॥४. पगईए क. मु.।। ५. ततो जे० पा०॥६. भातिला पा०। भाविणो जे०। भातिण्णा क०॥ ८. णिसीला पा०॥ ९. °वीते पा०॥ १०. जरते रतियत्ताते जे० पा० ला० ॥ ११. मंडलीया क० विना। " राजानः चक्रवर्ति-वासुदेवाः, माण्डलिकाः शेषा राजानः"-अटी.॥ १२. 'रंभ कोडंबी जे. पा० ला० । रंभा कोडंबी क०। “ये च महारम्भाः पञ्चेन्द्रियादिव्यपरोपणप्रधानकर्मकारिणः कुटुम्बिनः"-अटी० ॥ १३. सुसीला सम्वता जे० मु० । दृश्यतां पृ० ६५ टि० १५॥ १४. क. विना-सग्गुणा समे(म्मे पा०)रा जे० पा० ला. मु०॥ १५. विमाणे महाविमाणे क०॥ १६.त्ताते जे. पा. ला०॥ १७. "राजानः प्रतीताः, परित्यक्तकामभोगाः सर्वविरताः, एतच्चोत्तरपदयोरपि सम्बन्धनीयम् , सेनापतयः सैन्यनायकाः, प्रशास्तारो लेखाचार्यादयः, धर्मशास्त्रपाठका इति क्वचित्"-अटी० ॥ १८. वम्हलोग° पा० ला० ॥ १९. °लंततेसु जे० पा० ला० ॥ २०. “किण्हा नीला लोहिय त्ति पुस्तकेष्वेवं त्रैविध्यं दृश्यते, स्थानान्तरे च लोहित-पीत-शुक्रत्वेनेति"-अटी० ॥ २१. सरीरा उ° मु०॥ २२. उद्धं मु०॥ Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६२] बीओ उद्देसओ। १६०. तओ पन्नत्तीओ कालेणं अधिजंति, तंजहा—चंदपन्नत्ती सूरपन्नत्ती दीवसागरपन्नत्ती। ॥ तिट्ठाणस्स पढमओ उद्देसओ समत्तो॥ [बीओ उद्देसओ] १६१. तिविहे लोगे पन्नत्ते, तंजहा—णामलोगे ठेवणालोगे दव्वलोगे। ५ तिविधे लोगे पन्नते, तंजहा—णाणलोगे दंसणलोगे चरित्तलोगे। तिविधे लोगे पन्नत्ते, तंजहा—उड्ढलोगे अहोलोगे तिरियलोगे। १६२. चमरस्स णं असुरिंदस्स असुरकुमाररन्नो ततो परिसातो पन्नताओ, तंजहा—समिता चंडा जाया। अभिंतरिता समिता, मंज्झिमिता चंडा, बाहिरिता जाया। चमरस्स णं असुरिंदस्स असुरकुमाररन्नो सामाणियाणं देवाणं १० ततो परिसातो पन्नत्ताओ, तंजहा–समिता जहेव चमरस्स, एवं तायत्तीसगाण वि। लोगपालाणं तुंबा तुडिया पव्वा, एवं अग्गमहिसीण वि। बलिस्स वि एवं चेव जाव अग्गमहिसीणं। धरणस्स य सामाणिय-तौयत्तीसगाणं च समिता चंडा जाता, लोगपालग्गमहिसीणं ईसा तुडिया दढरधा, जहा धरणस्स तहा सेसाणं भवणवासीणं। १५ कालस्स णं पिसाइंदस्स पिसायरण्णो तओ परिसाओ पन्नत्ताओ, तंजहा —ईसा तुडिया दर्धा, एवं सामाणियअग्गमहिसीणं, एवं जाव गीयरतिगीयजसाणं। चंदस्स णं जोतिसिंदस्स जोतिसरन्नो ततो परिसातो पन्नत्ताओ, तंजहातुंबा तुडिया पव्वा । एवं सामाणियअग्गमहिसीणं । एवं सूरस्स वि। १. ततो जे० पा० ला०॥ २. तंजहा नास्ति क०॥ ३. पढमो म०॥४. उसो मु०॥ ५. ठवणलो' क० जे० मु०॥ ६. उद्धलो° मु०॥ ७. अहलोगे जे० पा० ला०॥ ८. रस्स रनो पा० ला०॥ ९. मज्झिमता चंडा बाहिरता मु०। १०. सामाणिताणं क० विना॥ ११. तावत्ती° क० पा०। दृश्यतां टि. १४, पृ. ५३ टि. १६॥ १२. तुट्रिया पञ्चा पा०॥ १३. °महिसीण वि बलिस्स वि धरणस्स जे०॥ १४. तावत्ती' क० पा०।। दृश्यतां टि. ११॥ १५. पालाणं अम्ग मु०॥ १६, १७. रहा क० मु०॥ १८.णियग्गं° क०। °णितअग्ग° जे. पा. ला०। °णितअम्गमहिसीणं पि पा० ला॥ Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२ ठाणं सुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १६३सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो ततो परिसातो पन्नत्ताओ, तंजहा - समिता चंडा जाया । जैहा चमरस्स एवं जाव अग्गमहिसीणं । एवं जाव अच्चुतस्स लोगपालाणं । १६३. तैतो जामा पन्नत्ता, तंजहा — पढमे जामे, मज्झिमे जामे, ५ पच्छिमे जामे । तिहिं जामेहिं आता केवलिपन्नत्तं धम्मं लभेज सवणताते, तंजैहा- पढमे जामे, मज्झिमे जामे, पच्छिमे जामे । एवं जाव केवलनाणं. उप्पाडेज्जा — पढमे जामे, मज्झिमे जामे, पच्छिमे जामे । ततो वया पन्नत्ता, तंजहा — पढमे वंते, मज्झिमे वते, पंच्छिमे वते । तिर्हि वहिं आता "केवलिपन्नत्तं धम्मं लभेज सैवणयाए, तंजहा — पढमे वते, मज्झिमे वते, पच्छिमेवते, एसो चेव गमो णेयव्वो जाव केवलनाणं ति । १६४. तिविधा बोधी पन्नत्ता, तंजहा—- णाणबोधी, दंसणबोधी, चरित्तबोधी । तिविहा बुद्धा पन्नत्ता, तंजहा—णाणबुद्धा, दंसणबुद्धा, चरितबुद्धा | एवं मोहे, मूढा । १६५. तिविहा पव्वज्जा पन्नत्ता, तंजहा — इहलोगपडिबद्धा, परलोग१५ पडिबद्धा, दुहतो पडिबद्धा । तिविहा पव्वज्जा पन्नत्ता, तंजहा - पुरतो पडिबद्धा, मग्गतो पडिबद्धा, दुओ पडिबद्धा । १. एवं जहा मु० ॥ २. एवं नास्ति क० मु० ॥ ३. " यामो रात्रेर्दिनस्य च चतुर्भागो यद्यपि प्रसिद्धस्तथापीह त्रिभाग एव विवक्षितः पूर्वरात्र - मध्यरात्रा - पररात्रलक्षणो यमाश्रित्य रात्रिस्त्रियामेत्युच्यते । अथवा चतुर्भाग एव सः, किन्त्विह चतुर्थो न विवक्षितः, त्रिस्थानकानुरोधादित्येवमपि त्रयो यामा इत्यभिहितम् " - - अटी० ॥ ४. केवली पा० ॥ ५. तंजहा नास्ति क० विना ॥ ६. जाव एवं जाव पा० । “ एवं जाव त्ति करणादिदं दृश्यम् -- केवलं बोहिं बुझेजा, मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वज्जा, केवलं बंभचेरवासमावसेज्जा, एवं संजमेण संजमेजा, संवरेणं संवरेज्जा, आभिणिबोहियनाणं उप्पाडेज्जेत्यादि " अटी० ॥ ७. केवलि जे० ॥ ८, १०, १३. पञ्च्चत्थिमे क० ॥ ९ वते पच्छिमे वते मज्झिमे वते जे० । अत्रेदं बोध्यम् - क० विना सर्वत्र वते इति पाठः, क० मध्ये तु वए इति पाठः । एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र ॥ ११. केवली पा० ॥ १२. समणयाए पा० ॥ १४. ति नास्ति क० || एवं मोहे मूढ त्ति बोधिवद् बुद्धवच्च मोहो मूढाश्च त्रिविधा वाच्याः, तथाहि - 'तिविहे मोहे पण्णत्ते, वंजहा - नाणमोहे' इत्यादि । 'तिविहा मूढा पन्नत्ता, तंजहा - णाणमूढे ' इत्यादि " - अटी० ॥ १५. ८ Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६७] बीओ उद्देसओ। तिविधा पव्वजा पन्नत्ता, तंजहा—तुयावइत्ता, पुयावइत्ता, बुआवइत्ता । तिविहा पव्वजा पन्नत्ता, तंजहा-ओवातपव्वज्जा, अक्खातपव्वज्जा, संगारपव्वजा। १६६. तओ णियंठा गोसण्णोवउत्ता पन्नत्ता, तंजहा–पुलाए, णियंठे, सिणाते। ततो णियंठा सन्नणोसण्णोवउत्ता पन्नत्ता, तंजहा—बउसे, पडिसेवणा- ५ कुसीले, कसायकुसीले। १६७. तओ सेहभूमीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—उक्कोसा, मज्झिमा, जहन्ना । उक्कोसा छम्मासा, मज्झिमा चउमासा, जहन्ना सत्तरातिदिया। ततो थेरभूमीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—जातिथेरे, सुतथेरे, परियायथेरे । सट्ठिवासजाए समणे णिग्गंथे जातिथेरे, ठाण-समवायधरे णं समणे णिग्गंथे १० सुयथेरे, वीसवासपरियोए णं समणे णिग्गंथे पैरियायथेरे। १. "तुयावहत्त त्ति 'तुद व्यथने' [पा० धा० १२८२], तोदयित्वा तोदं कृत्वा व्यथामुत्पाद्य या प्रव्रज्या दीयते मुनिचन्द्रपुत्रस्य सागरचन्द्रेणेव सा तथोच्यते। पुयावइत्त त्ति 'प्लुङ् गतौ' [पा० धा० ९५८] इति वचनात् प्लावयित्वा अन्यत्र नीत्वा आर्यरक्षितवद् या दीयते सा तथेति। बुयावइत्त ति संभाष्य गौतमेन कर्षकवदिति"-अटी०॥ २. पूमा ला०॥ ३." अवपातः सेवा सद्गुरूणाम्, ततो या सा अवपातप्रव्रज्या। तथा आस्यातेन धर्मदेशनेन, आख्यातस्य वा 'प्रव्रज' इत्यभिहितस्य गुरुभिर्या सा आख्यातप्रव्रज्या फल्गुरक्षितस्येवेति, संगार त्ति सङ्केतः, तस्माद्या सा सङ्गारप्रव्रज्या मेतार्यादीनामिवेति, अथवा यदि त्वं प्रव्रजसि तदा मया प्रव्रजितव्यमित्येवं या सा तथा"-अटी०॥ ४. "ततो (तमो-J) इत्यादि । ....."निर्ग्रन्थाः संयताः, नो नैव संज्ञायाम् आहाराद्यभिलाषरूपायां पूर्वानुभूतस्मरणाऽनागतचिन्ताद्वारेणोपयुक्ता ये ते नोसंज्ञोपयुक्ताः"-अटी०॥ ५. पुलाते पा० ला० । "पुलाको लब्ध्युपजीवनादिना संयमासारताकारको वक्ष्यमाणलक्षणः, निर्ग्रन्थ उपशान्तमोहः क्षीणमोहो वेति, स्नातको धातिकर्ममलक्षालनावाप्तशुद्धज्ञानस्वरूपः”–अटी॥ “त्रय एव संज्ञोपयुक्ताः नोसंज्ञोपयुक्ताश्चेति संकीर्णस्वरूपत्वात् , तथा चाह-समनोसनोवउत्त त्ति ....."पूर्वहस्वता प्राकृतत्वादिति । तत्र बकुशः शरीरोपकरणविभूषादिना शबलचारित्रपटः, प्रतिषेवणया मूलगुणादिविषयया कुत्सितं शीलं यस्य स तथा, एवं कषायकुशील इति"-अटी.॥ ६. " सेह त्ति ‘षिधू संराद्धौ' [पा० धा० ११९२] इति वचनात् सेध्यते निष्पाद्यते यः स सेधः, शिक्षा वाधीत इति शैक्षः, तस्य भूमयो महावतानारोपणकाललक्षणा अवस्थाः पदव्य इति सेधभूमयः शैक्षभूमयो वेति"-अटी.॥ ७. सुत्त मु०॥ ८, १३. परियागधेरे क० जे० पा०॥ ९. मु. विना-सटिवस्साजायए जे० पा०। सहिवासजाए क० । सहिवासजायए ला०॥ १०. ठाणंगस मु०॥ ११. °णे णं णि° ला०॥ १२. याते जे० पा० ला.॥ Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १६८. १६८. ततो पुरिसंजाता पन्नत्ता, तंजहा—सुमणे, दुम्मणे, णो सुमणे णो दुम्मणे। ततो पुरिसजीता पन्नत्ता, तंजहा—गंता णामेगे सुमणे भवति, गंता णामेगे दुम्मणे भवति, गंता णामेगे णो सुमणे णो दुम्मणे भवति। ततो पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—जामीतेगे सुमणे भवति, जामीतेगे दुम्मणे भवति, जौमीतेगे णो सुमणे णो दुम्मणे भवति । एवं जॉइस्सामीतेगे सुमणे भवति ३। ततो पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—अगंता णामेगे सुमणे भवति ३। ततो पुरिसजाँता पन्नत्ता, तंजहा—ण जामि एगे सुमणे भवति ३। ततो पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–ण जाइस्सामि एगे सुमणे भवति ३। एवं आगंता णामेगे सुमणे भवति ३, एमीतेगे सुमणे भवति ३, ऐस्सामीति एगे सुमणे भवति ३। एवं एतेणं अभिलावेणं गंता य अगंता थे, आगंता खलु तथा अणागता। "चिट्ठित्तमचिट्ठित्ता, णिसितित्ता चेव नो चेव ॥८॥ हंता य अहंता य, छिंदित्ता खलु तहा अछिंदित्ता। बुंतित्ता अबुतित्ता, भासित्ता चेव णो चेव ॥९॥ दच्चा य अदच्चा ये, मुंजित्ता खलु तथा अभुंजित्ता। लैंभित्ता अलभित्ता य, पिवइत्ता चेव नो चेव ॥१०॥ १, २. जाया क० ॥ ३. जामीएगे पा०। “जामीतेगे इत्यादिषु इतिशब्दो हेत्वर्थः"अटी० ॥ ४. जातिस्सा जे० पा० ला० ॥ ५, ६, ८. तो जे० पा० ॥ ७. °जाया क० ॥ ९. एमी एगे पा० । एमीति एगे क० । एमितेगे मु०॥ १०. तेसामी एगे पा० ॥ ११, १५. या पा०। १२. “अणागंतत्ति अणागता णामेगे सुमणे भवति. अणागंता णामेगे दुम्मणे भवति, अणागंता णामेगे नो सुमणे नो दुम्मणे भवति । एवं न आगच्छामीति ३। एवं न आगमिस्सामीति ३। चिट्टित्त त्ति स्थित्वा ऊर्ध्वस्थानेन...एवं चिट्ठामीति चिट्ठिस्सामीति। अचिट्टित्ता इहापि कालतः सूत्रत्रयम्"--अटी० ॥ १३. चिट्टितमचिट्टिता णिसियत्ता क०॥ १४. बुइत्त त्ति उक्त्वा"-अटी०॥ १६. लभित्त पा०। लंभित्ता अलंभित्ता मु०॥ १७. य नास्ति पा० ला. मु०॥ १८. पिविहत्ता क०। पिइन्ता मु०॥ Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७०] बीओ उद्देसओ। सुतित्ता असुतित्ता य, जुज्झित्ता खलु तधा अजुज्झित्ता। जैइत्ता अंजइत्ता य, पैराजिणित्ता चेव नो चेव ॥११॥ सद्दा रूवा गंधा, रसा यँ फासा तहेव ठाणा य । निस्सीलस्स गरहिता पसत्था पुण सीलवंतस्स ॥१२॥ एवमेक्केके तिन्नि तिन्नि उ आलावगा भाणितव्वा । सदं सुणेत्ता गोमेगे सुमणे भवति ३, एवं सुणेमीति ३, सुणेस्सामीति ३। . एवं असुणेत्ता णीमेगे सुमणे भवति ३, न सुणेमीति ३, ण सुणेस्सामीति ३। एवं रूवाई गंधाइं रसाइं फासाई, एकेके छ छ आलावगा भाणियव्वा । १६९. ततो ठाणा णिस्सीलस्स निव्वयस्स णिग्गुणस्स णिम्मेरस्स णिप्पच्चक्खाणपोसहोववासस्स गरहिता भवंति, तंजहा—अस्सि लोगे गरहिते भवति, १० उववाते गरहिते भवति, आयाती गरहिता भवति। . ततो ठाणा संसीलस्स सव्वयस्स सगुणस्स समेरस्स सपञ्चक्खाणपोसहोववासस्स पसत्था भवंति, तंजहा-अस्सि लोगे पसत्थे भवति, उववाते पसत्थे भवति, औयाती पसत्था भवति। १७०. तिविधा संसारसमावन्नगा जीवा पन्नत्ता, तंजहा—इत्थी, पुरिसा, १५ नपुंसगा। तिविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा–सम्मैट्ठिी, मिच्छदिट्ठी, सम्मामिच्छेदिट्ठी। १. या-पा०॥२. जतित्ता क. विना ॥ ३. क. विना अजतित्ता जे० पा० ला०॥ भजयित्ता मु०। “जइत्त त्ति जित्वा परम्, अजित्वा परमेव"--अटी.॥४. "पराजिणित्ता भृशं जित्वा परिभङ्ग वा प्राप्य सुमना भवति वर्धनकभाविमहावित्तव्ययविनिर्मुक्तत्वात् पराजितात् प्रतिवादिनः सम्भावितानर्थविनिर्मुक्तत्वाद्वा"--अटी०॥५. °त्ता यचेव मु०॥ ६.रूवा रसगंधा फासा जे०॥ ७. य नास्ति जे. पा०॥ ८. तिनि उ तिन्नि उ मा मु० । तिन्नि तिन्नि मा क. ला० । ९. णामेते क०॥ १०. णामेतेगे सु०३ पा०॥११. सुमीतेगे ला०॥ १२. तो जे० मु०॥ १३. णिपञ्चक०॥ १४. मसिं क० पा०। “अस्ति ति विभक्तिपरिणामादयं लोकः"--अटी०॥ १५. अववाते पा० ॥ १६. सस्सीलस्स सव्वयस्स सग्गुणस्स क०। सुसीलस्स सुब्वयस्स सगुणस्स क. विना। दृश्यतां पृ०६० टि० १३, १४॥ १७. सुमेरस्स मु०॥ १८. भसिं क०॥ १९. आजाती जे. मु०। माताती पा० ला०॥ २०. दिट्ठी पा० ला०॥ २१.मिच्छादि मु०। मिच्छद्दि क०॥ २२. °च्छट्टिी क. पा०। °च्छदिट्ठीय मु०॥ "नो पर्याप्तका नो अपर्याप्तकाः सिद्धाः"-अटी०॥ ठा.५ Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १७१ - अहवा तिविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा–पजत्तगा, अपज्जत्तगा, णो पज्जत्तगा णो अपज्जत्तगा। एवं सम्मदिट्ठि परित्ता, पंजत्तगा सुहुम सन्नि भैविया य। १७१. तिविधा लोगद्विती पन्नत्ता, तंजहा—आगासपतिद्विते वाते, . ५ वाततिट्ठिए उदही, उदहिपतिहिता पुढवी। तो दिसाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-उड्ढा, अहा, "तिरिया १। 'तिहिं दिसाहिं जीवाणं गती पवत्तति, 'तंजहा—उँझाते, अहाते, तिरियाते २। एवं आगती ३, वकंती ४, आहारे ५, वुड़ी ६, "णिवुड़ी ७, गतिपरियाते ८, समुग्धाते ९, कालसंजोगे १०, दंसणाभिगमे ११, णाणाभिगमे १२, जीवाभिगमे १३। "तिहिं दिसाहिं जीवाणं अजीवाभिगमे पन्नत्ते, तंजहाउडाते अहाते तिरियाते १४ । एवं पंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं, एवं मणुस्साण वि । १७२. तिविधा तसा पन्नत्ता, तंजहा–तेउकाझ्या, वाउकाइया, उँराला तसा पाणा। १. समदिट्टि पा० । “सम्मट्टिीत्यादि गाथार्धमुक्तानुक्तसंग्रहार्थमिति । तिविहा सव्वजीवा पन्नता, तंजहा-परित्ता १ अपरित्ता २ नो परित्ता नो अपरित्ता ३ । तत्र परीत्ताः प्रत्येकशरीराः, अपरीत्ताः साधारणशरीराः, 'परित्त'शब्दस्थ छन्दोऽर्थ व्यत्यय इति ।"-अटी० ॥ २. पजत्तागा पा० ॥ पजत्तग क० जे० मु०॥३. “सुहुम त्ति, तिविहा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा-सुहुमा १ बायरा २ नो सुहुमा नो बायरा ३ । एवं संज्ञिनो भव्याश्च भावनीयाः । सर्वत्र च तृतीयपदे सिद्धा वाच्याः" -अटी.॥४. भविका य क. पा.ला। भविका या पा०॥५. पतिटिया उ° क. पा. ला०॥ ६. "तओ दिसेत्यादि सूत्राणि चतुर्दश"-अटी० ॥ तुलना सू० ७२०॥ ७. “ तिर्यग्ग्रहणेन पूर्वाद्याश्चतस्र एव दिशो गृह्यन्ते।"-अटी० ॥ ८. “तिहिं दिसाहिं ति सप्तमी तृतीया पञ्चमी वा यथायोगं व्याख्येया"-अटी०॥ ९.तंजहा नास्ति जे. मु०॥ १०. उडढाए क. मु०॥ ११. “निवृद्धिः शरीरस्यैव हानिः, गतिपर्यायश्चलनं जीवत एव, समुद्घातो वेदनादिलक्षणः, कालसंयोगो वर्तनादिकाललक्षणानुभूतिः मरणयोगो वा, दर्शनेनावध्यादिना प्रत्यक्षप्रमाणभूतेनाभिगमो बोधो दर्शनाभिगमः, एवं ज्ञानाभिगमः, जीवानां ज्ञेयानामवध्यादिनैवाभिगमो जीवाभिगमः" -अटी.॥ तुलना सू० ७९। १२. तिहिं ठाणेहिं जी°जे. पा. ला० । “तिहिं दिसाहिं जीवाणं अजीवाभिगमे पन्नत्ते, तंजहा उड्ढाए ३ । एवं सर्वत्राभिलपनीयमिति दर्शनार्थ परिपूर्णान्त्यसूत्राभिधानमिति। एतान्यजीवाभिगमान्तानि सामान्यजीवसूत्राणि"-अटी.॥ १३. “चतुर्विंशतिदण्डकचिन्तायां तु नारकादिपदेषु दिक्त्रये गत्यादीनां त्रयोदशानमपि पदानां सामस्त्येनासम्भवात् पञ्चेन्द्रियतिर्यक्षु मनुष्येषु च तत्सम्भवात् तदतिदेशमाह--एवमित्यादि"--अटी०॥ १४, १५. काइया क०। कातिता पा० ला०॥ १६. "उदाराः स्थूलाः"-अटी.॥ Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७५] बीओ उद्देसओ। ६७ तिविधा थावरा पन्नत्ता, तंजहा-पुढविकाइया, आउकाइया, वणस्सतिकाइया। १७३. ततो अच्छेना पन्नत्ता, तंजहा—समये, पदेसे, परमाणू १ । एवमभेजा २, अडज्झा ३, अगिज्झा ४, अणद्धा ५, अमज्झा ६, अपएसा ७। ततो अविभातिमा पन्नत्ता, तंजहा-समते पएसे परमाणू ८ । १७४. अजो त्ति समणे भगवं महावीरे गोतमादी समणे णिग्गंथे आमंतेत्ता एवं वयासी—किंभया पाणा समणाउसो!, गोयमादी समणा णिग्गंथा समणं भगवं महावीरं उवसंकमंति, उवसंकमित्ता वंदंति नमसंति, वंदित्ता नमंसित्ता एवं वयासी–णो खलु वयं देवाणुप्पिया! एतमढे जाणामो वा पासामो वा, तं जदि णं देवाणुप्पिया एतमढें णो गिलायंति परिकहित्तते तमिच्छामो १० णं देवाणुप्पियाणं अंतिए एयमढें जाणित्तए, अज्जो त्ति समणे भगवं महावीरे गोतमाती समणे निग्गंथे आमंतेत्ता एवं वयासी-दुक्खभया पाणा समणाउसो!। से णं भंते! दुक्खे केण कडे ? जीवेणं कडे पंमादेण। से णं भंते! दुक्खे कहं वेइज्जति ? अप्पमादेण। १७५. अन्नउत्थिता णं भंते! एवं आतिखंति एवं भासंति एवं १५ पन्नवेंति एवं परवेंति—कहन्नं समणाणं निग्गंथाणं किरिया कन्जति ? तत्थ जा सा कडा कन्नति नो तं पुच्छंति, तत्थ जा सा कडा नो कजति नो तं पुच्छंति, तत्थ जा सा अकडा नो कजति नो तं पुच्छंति, तत्थ जा सा अकडा कजति तं १. “निश्चयाच्छेद्यादीनष्टभिः सूत्रैराह-तमो अच्छेज्जेत्यादि-अटी०॥ २. अणड्ढा पा० विना। " न विद्यतेऽधै येषामिति अनर्धा विभागद्वयाभावात्। अमध्या विभागत्रयाभावात् । अत एवाह--अप्रदेशा निरवयवाः । अत एवाविभाज्या विभक्तुमशक्यत्वात् , अथवा विभागेन निर्वृत्ता विभागिमाः, तनिषेधादविभागिमाः"-अटी०॥ ३. अफ्तेला पा० ला०॥ ४. अजो ति क. ला. विना। "अजो ति(त्ति-J)......"हे भार्याः। इति एवमभिलापेन आमन्त्र्य"-अटी.॥ ५. ला. विना माती जे० पा० मु०। माई क०॥ ६. मु० विना-जति जे. पा० ला। जह क०॥ ७. अंतिते पा० ला०॥ ८. त्तते ला०॥ ९. पमाएणं क०॥ १०.वेतिजति जे. पा. ला०॥ ११.०देणं पा० ला०॥ एणं क० मु०॥ १२. "अन्ययूथिका इह तापसा विभङ्गज्ञानवन्तः"--अटी०॥ १३. “कथं केन प्रकारेण श्रमणानां निर्ग्रन्थानां मते इति शेषः, क्रियते इति क्रिया कर्म, सा क्रियते भवति दुःखायेति विवक्षा इति प्रश्नः । इह तु चत्वारो भङ्गाः ...."तस्थ त्ति तेषु चतुर्यु भङ्गेषु मध्ये प्रथम द्वितीयं चतुर्थ च न पृच्छन्ति, एतत्त्रयस्यात्यन्तं रुचेरविषयतया तत्प्रश्नस्याप्यप्रवृत्तेरिति । 'अमुमेव भङ्गकत्रयनिषेधमाश्रित्यास्य सूत्रस्य त्रिस्थानकेऽवतार इति सम्भाव्यते"-अटी.॥ Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६८ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिहाणे [सू० १७६पुच्छंति, से एवं वत्तव्वं सिया–अकिचं दुक्खं अफुसं दुक्खं अकजमाणकडं दुक्खं अकटु अकट्ठ पाणा भूता जीवा सत्ता वेयणं वेदेति ति वत्तव्वं । जे ते एवमाहंसु मिच्छा ते एवमाहंसु, अहं पुण एवमाइक्खामि एवं भासामि एवं पन्नवेमि एवं परूवेमि-किचं दुक्खं फँसं दुक्खं कन्जमाणकडं दुक्खं कुटु कट्ठ पाणा ५ भूया जीवा सत्ता वेयणं वेयंति त्ति वत्तव्वं सिया। ॥ तइयट्ठाणस्स बीओ उद्देसओ संमत्तो ॥ [तइओ उद्देसओ] १७६. तिहिं ठाणेहिं मायी मायं कटु णो औलोएजा णो पडिक्कमेन्जा "गो णिंदेज्जा णो गरहेजा णो विउट्टेजा णो विसोहेजा णो अकरणताते अब्भु१० द्वेजा णो अहारिहं पायच्छित्तं तवोकम्मं पडिवजेज्जा, तंजहा—अँकरिंसु चाहं, करेमि चाहं, करिस्सामि चाहं । तिहिं ठाणेहिं मायी मायं कटु णो आलोएज्जा णो पडिक्कमिज्जा *जाव णो पडिवज्जेज्जा, तंजहा–अकित्ती वा मे सियों, अवण्णे वा मे सिया, अविणए वा मे सियाँ। १. पुच्छति जे०॥ २. सो जे० । “से त्ति अथ तेषामकृतकर्माभ्युपगमवतामेवं वक्ष्यमाणप्रकार वक्तव्यम् उल्लापः स्यात् , त एव वा एवमाख्यान्ति परान् प्रति यदुत-अथैवं वक्तव्यं प्ररूपणीयं तत्त्ववादिनां स्यात् भवेत् "--अटी०॥ ३. सिता क. विना ॥ ४. अफुसं(स्सं-मु०) ति अस्पृश्यं कर्म अकृत्यत्वादेव"---अटी० ॥ ५. °माणं कडं जे । “क्रियमाणं च वर्तमानकाले बध्यमानं, कृतं चातीतकाले बद्धं, क्रियमाणकृतं द्वन्द्वकत्वं कर्मधारयो वा, न क्रियमाणकृतमक्रिय माणकृतम् , किं तत् ? दुःखं कर्म"-अटी.॥ ६. वेयंतिक० । वेदेति जे०॥७. मिच्छं क०॥ ८. फुस्सं मु०। दृश्यतां पृ० ६८ पं० १ टि. ४॥ ९. °माणं कडं जे. पा०। दृश्यतां पृ. ६८ पं० १ टि. ५॥ १०. त्ति नास्ति क०॥११. सगो क०॥ १२. समत्तो नास्ति जे० पा० ला०॥ १३, १९. भालोतेजा क० विना॥१४. * * एतदन्तर्गतः पाठो जे० मध्ये नास्ति ॥ १५. गरिहेजा पा० ॥ १६. प्रतिषु पाठाः-अगरणताते पा० ला० । अकरणाते मु०। अकरणयाए क० ॥ १७. प्रतिषु पाठा:-करिंसुं पामू० । अकरिंसु पासं० क. जे० ला० मु०॥ दृश्यता सू० ५९७॥ १८. वाहं मु०। चहं पामू० एवमग्रेऽपि । अत्र पा० मध्ये चाहं इति वाहं इति चोभयथापि पठितुं शक्यते। “अकार्षमहम्....."तथा करोमि चाहम... करिष्यामीति चाहम्...”-अटी० ॥ दृश्यता सू० ५९७ टि०॥ २०. तंजहा नास्ति मु०॥ २१. सिता क. विना ॥ २२. अविणते क. विना। तुलना सू० ५९७ ॥ २३. सिता क. जे० विना॥ Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८०] तइओ उद्देसओ। तिहिं ठाणेहिं मायी मायं कटु णो आलोएजा जाव नो पडिवजेजा, तंजहा—कित्ती वा मे परिहायिस्सति, जैसे वा मे परिहायिस्सति, पूयासक्कारे वा मे परिहायिस्सति । तिहिं ठाणेहिं मायी मायं कटु आलोएजा पडिक्कमेजा निंदेजा जाव पडिवज्जेजा, तंजहा-मायिस्स णं अस्सि लोगे गरहिते भवति, उववाते गरहिए ५ भवति, आयाती गरहिता भवति । तिहिं ठाणेहिं मायी मायं कटु आलोएज्जा जाव पडिवजेज्जा, तंजहाअमायिस्स णं अस्सि लोगे पसत्थे भवति, उववाते पसत्थे भवति, औयाई पसत्था भवति । तिहिं ठाणेहिं मायी मायं कद्दु औलोएजा जाव पडिवज्जेज्जा, तंजहा- १० णाणहताते, दंसणट्ठताते, चरित्तट्ठताते । १७७. तओ पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–सुत्तधरे अत्थधरे तदुभयधरे। १७८. कप्पति णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वा ततो वत्थाई धौरित्तए वा परिहरित्तए वा, तंजहा—जंगिते भंगिते खोमिते । कप्पति णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वा ततो पायाई धारित्तत्ते वा परि- १५ हरितते वा, तंजहा–लाउयपादे वा दारुपादे वा मट्टियापादे वा। १७९. तिहिं ठाणेहिं वत्थं धरेज्जा, तंजहा—हिरिवत्तियं दुगुंछावैत्तियं परीसहवैत्तियं। १८०. तओ आयरक्खा पन्नत्ता, तंजहा-धम्मियाते पडिचोयणाते पडिचोएत्ता भवति, तुसिणीतो वा सिता, उठेत्ता वा आताते एकंतमंतमवक्कमेजा। २० १. आलोतेजा पा० ला० ॥ २, ४, ५. 'हातिस्सति जे० मु० ॥ ३. जेसे वा जे० पा० ला० ॥ ६, ९, १३. आलोतेजा पा० ला०॥ ७. निंदेजा नास्ति जे० मु०॥ ८. अंसिं पा० । असिंक०॥ १०. अमायस्त जे०॥ ११. असि पा०॥ १२. आयायि पा०॥ १४. ततो ला. मु०॥ १५. धारेत्तते पा०॥ १६. ‘त्तते क. विना ॥ १७, १९. °पाए क० । १८. पाते जे० पा० ला पाए क०॥ २०. पत्तितं क. विना ॥ २१. पत्तियं क० विना ॥ २२. परिस्सह जे. पा०॥ २३. °वत्तितं पा०॥ २४. तुसिणीते पा० ला० । तुसिणीओ मु०॥ २५. उट्टेत पा० ला०॥ २६. आया एगत क०। "आय त्ति आत्मना एकान्तं विजनम् अन्तं भूविभागमवक्रामेत् गच्छेत्”-अटी० ॥ Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १८१ - णिग्गंथस्स णं गिलायमाणस्स कप्पंति ततो वियडदत्तीओ पंडिग्गाहित्तते, तंजहा—उक्कोसा मज्झिमा जहन्ना। तिहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे साहम्मियं संभोगियं विसंभोगियं करेमाणे णातिक्कमति, जहा—संयं वा दटुं, सॅडिस्स वा निसम्म, तचं मोसं आउट्टति ५ चउत्थं नो आउट्टति। तिविधा अणुन्ना पन्नत्ता, तंजहा-आयरियत्ताते उवज्झायत्ताते गणित्ताते। तिविधा समणुन्ना पन्नत्ता, तंजहा-आयरियत्ताते उवज्झायत्ताते गणिताते । एवं उपसंपदा, एवं विजहणा। १८१. तिविधे वयणे पन्नत्ते, तंजहा-तव्वयणे तदन्नवयणे णोअवयणे । १. तिविहे अवयणे पन्नते, तंजहा-णोतव्वयणे णोतदन्नवयणे अवयणे। तिविधे मणे पन्नत्ते, तंजहा-तम्मणे तदन्नमणे णोअमणे । तिविहे अमणे पन्नत्ते, तंजहा–णोतम्मणे णोतदन्नमणे अमणे । १८२. तिहिं ठाणेहिं अप्पवुट्ठीकाँए सिता, तंजहा-तसिं च णं देसंसि वा पदेसंसि वा णो बहवे उदंगजोणिया जीवा य पोग्गला य उदगत्ताते वकमंति १५ विउक्कमति चयंति उववज्जति१, देवा णागा जक्खा भूता णो सम्ममाराहिता भवंति, तत्थ समुट्टियं उदगपोग्गलं परिणतं वासितुकामं अन्नं देसं साहरंति २, अब्मवद्दलगं च णं समुट्ठितं परिणतं वासितुकामं वाउकाए विधुणति ३, इच्चेतेहिं तिहिं ठाणेहिं अप्पवुट्ठिगाते सिता। तिहिं ठाणेहिं महावुट्ठीकाते सिता, तंजहा-"तसिं च णं देसंसि वा २० पतेसंसि वा बहवे उदगजोणिता जीवा य पोग्गला य उदगत्ताते वक्कमंति १. पडिगा क. पा. ला० ॥ २. विसंभोतियं पा० ला०॥ ३. तंजहा नास्ति क० ॥ ४. क. विना-सति जे०। सतिं ला० । संतिं पा०। सतं मु०॥ ५. सड्ढस्स मु०। सद्धि. (डि-पा० ला०)यस्स जे० पा० ला० । “सड्ढि (ड्ढ-मु०)स्स त्ति श्रद्धा श्रद्धानं यस्मिन्नस्ति स श्राद्धः श्रद्धेयवचनः कोऽप्यन्यः साधुस्तस्य वचनमिति गम्यते निशम्य अवधार्थ" अटी.॥ ६. निसंमा पा०॥ ७. पता जे० ला० । पत्ता पा०॥ ८. काते क. विना। "अप्पवुट्रिकाए त्ति......अल्पवृष्टिकायः"-अटी.॥ ९. तम्ति मु०॥ १०. जोणिता पा० ला०॥ ११. "व्युत्क्रामन्ति उत्पद्यन्ते, व्यपक्रामन्ति च्यवन्ते, एतदेव यथायोगं पर्यायत आचष्टेच्यवन्ते उत्पद्यन्ते"-अटी.॥ पृ० ५७ टि० ११॥ १२. तंसि क० मु० । तेसिं पा० ला॥ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८३] तइओ उद्देसओ । 'विउक्कमंति चयंति उववज्जंति १, देवा नागा भूता जक्खा सम्ममाराहिता भवंति, अन्नत्थ समुट्ठितं उदगपोग्गलं परिणतं वासिउकामं तं देसं साहरंति २, अन्भवद्दलगं च णं समुट्ठितं परिणयं वासितुकामं णो वाउआते विधुणति ३, इच्चेतेहिं तिर्हि ठाणेहिं महावुट्टिए सिया । १८३. तिहिं ठाणेहिं अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु इच्छेज माणुसं लोगं हव्व- ५ मागच्छिर्त्तंए, णो चेत्र णं संचातेति हव्वमागच्छित्तए । अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु दिव्वेसु कामभोगेसु मुच्छिते गिद्धे गढिते अज्झोववन्ने, से णं माणुस्żए कामभोगे णो आढाति णो परियाणाति णो अहं बंधति णो नियाणं पैकरेति णो ठिइपकप्पं पकरेति १, अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु दिव्वेसु कामभोगेसु मुच्छिते गिद्धे गढिते अज्झोववन्ने, तस्स णं माणुस्सैए पेम्मे वोच्छिन्ने दिव्वे संकंते भवति २, अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु दिव्वेसु कामभोगेसु मुच्छिते जाव अज्झोववन्ने, तस्स "णं एवं भवति—इँयहि गच्छं, मुँहुतं गच्छं, तेणं कालेणमप्पाउया मणुस्सा कालधम्मुणा संजुत्ता भवंति ३, इच्चेतेहिं तिहिं ठाणेहिं अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु इच्छेज्जा माणुसं लोगं हव्वमागच्छिते, णो चेव णं संचातेति हव्वमागच्छत्तते । १० १. उचक्क क० ॥ २. देवा जक्खा नागा भूता सम्म मु० ॥ ३. वाउयाओ क० ॥ ४. काते तते जे० पा० ला० ॥ सिता जे० पा० ला० ॥ ५. माणुस्सं मु० ॥ ६. तते मु० ॥ ७ मु० । दृश्यतां पृ० ७१ पं० १७ ॥ ९. गढिते गिद्धे क० ॥ ११. पगारेति क० विना ॥ १२. रुसते पा० ला० ॥ १३. 'लोतेसु पा० ॥ १४. णमेवं पा० ॥ १५. इयहि न गच्छं मु० । “ इयहि ति इत इदानीं गच्छामि, १६. २० मुहुत्तं ति मुहूर्तेन गच्छामि ” – अटी० ॥ १८. ए जे० क० मु० ॥ १९. माणूस मु० ॥ क० विना ॥ २२. रिते क० विना ॥ २३. ला० । वच्छेते जे० । वच्छेदे मु० । “गणस्यावच्छेदो विभागोंऽशोऽस्यास्तीति, यो हि गणांश गृहीत्वा गच्छोपष्टम्भायैवोपधिमार्गणादिनिमित्तं विहरति स गणावच्छेदिकः " अटी० ॥ मुहुत्ता जे० ॥ १७. मणुसं पा० ॥ दृश्यतां पृ० ७१ टि० ८ ॥ २१. रसते झाते क० विना ॥ २४. वच्छेतिते पा० तिर्हि ठाणेहिं अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु इच्छेजा माणुसं लोगं हव्वमा - गच्छित्तए, संचातेइ हव्वमागच्छित्तते । अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु दिव्वेसु कामभोगे अमुच्छिते अगिद्धे अगढिते अणज्झोववन्ने, तस्स णमेवं भवति - अत्थि णं मम माणुस्सए भवे आरिए ति वा उवज्झाए ति वा पवत्ती ति वा थेरेति वा गणीति वा गणधरे ति वा गणावैच्छेदिए ति वा, जेसिं पभावेणं २० ८. तंजहा अहुणो° ला० १०. रसते क० विना ॥ ७१ १५ Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १८४मए इमा एतारूवा दिव्वा देविड्डी दिव्वा देव ती दिव्वे देवाणुभावे लद्धे पत्ते अभिसमन्नागते, तं गच्छामि णं ते भगवंते वंदामि णमंसामि सक्कारेमि सम्माणेमि कल्लाणं मंगलं देवतं चेइयं पजुवासामि १, अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु दिव्वेसु कामभोगेसु अमुच्छिए जाव अणज्झोववन्ने, तस्स णं एवं भवति–एस णं माणुस्सए भवे णाणी ति वा तवस्सी ति वा अतिदुक्कर-दुक्करकारगे, तं गच्छामि णं ते भगवंते वंदामि णमंसामि जाव पजुवासामि २, अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु जाव अणज्झोववन्ने, तस्स णमेवं भवति-अत्थिणं मम माणुस्सए भवे माता ति वा जाव सुण्हा ति वा, तं गच्छामि गं तेसिमंतियं पाउब्भवामि, पासंतु ता मे इमं एतारूवं दिव्वं देविड्रिं दिव्वं देवर्जुतिं दिव्वं देवाणुभावं लद्धं पत्तं अभिसमन्नागतं ३, १० इच्चेतेहिं तिहिं ठाणेहिं अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु इच्छेज माणुसं लोगं हव्वमागच्छित्तते, संचातेति हव्वमागच्छित्तते । १८४. ततो ठाणाई देवे "पीहेज्जा, तंजहा—माणुस्सगं भवं, आरिते खेत्ते जम्म, सुकुलपञ्चायाति । तिहिं ठाणेहिं देवे परितप्पेज्जा, तंजहा-अहो णं मते संते बले संते १५ वीरिए संते पुरिसक्कारपरक्कमे खमंसि सुभिक्खंसि आयरिय-उवज्झाएहिं विजमाणेहिं कल्लसरीरेणं णो बहुते सुते अहीते १, अहो णं मते इहलोगपडिबद्धेणं परलोगपरंमुहेणं विसयतिसितेणं णो दीहे सामन्नपरिताते अणुपालिते २, अहो णं मते इडि-रस-सायगरुएणं "भोगासंसगिद्धेणं गणो विसुद्धे चरिते फासिते ३, ईचेतेहिं [तिहिं ठाणेहिं देवे परितप्पेज्जा] । १८५. तिहिं ठाणेहिं देवे चतिस्सामीति जाणति-विमाणाभरणाई णिप्पभाई पासित्ता, कप्परक्खगं मिलायमाणं पासित्ता, अप्पणो तेयलेस्सं परिहायमाणि जाणित्ता, इच्चेतेहिं [तिहिं ठाणेहिं देवे चतिस्सामीति जाणति । १. क. विना-मते पा० ला० मु० । अमते जे० ॥ २. दिग्विड्ढी जे० ॥ ३. जूती पा० ॥ ४. चेतितं पा० ला०॥ ५. वासेमि जे. पा० ला०॥ ६, ७. °स्सते क० विना ॥ ८. 'जूति पा० ॥ ९. माणूसं मु०॥ १०. वीहेजा क० ॥ ११. मातेहिं क० विना ॥ १२. भोगामिस मु० अटीपा० । भोगासस क. अटी० ॥ “भोगेषु कामेषु आशंसा च अप्राप्तप्रार्थनं गृद्धं च प्राप्तातृप्तिर्यस्य स भोगाशंसागृद्धः, इह चानुस्वारलोप-हस्वत्वे प्राकृततयेति । पाठान्तरेण भोगामिषगृद्धेनेति"--अटी० ॥ १३. णो सुद्धे क० । “नो विशुद्धमनतिचारं चरित्रं स्पृष्टम्" --अटी० ॥ १४. तिच्चे° पा० ला०॥ १५. °स्सामि त्ति मु०। १६. जाणाइ ला० । जाणाई जे० । जाणाइ तंजहा वि मु०॥ १७. रुक्खं मिला क० अटी० ॥ Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइओ उद्देसओ । तिहिं ठाणेहिं देवे उव्वेगमागच्छेज्जा, तंजहा – अहो णं मंते इमातो एतारूवातो दिव्वातो देविड्डीओ दिव्वाओ देवजुतीतो लद्धातो पत्तातो अभिसमन्नागतातो चतियव्वं भविस्सति १, अहो णं मते मातुओयं पिउसुक्कं तं तदुभयसंस तप्पढमाते आहारो आहारेयव्वो भविस्सति २, अहो णं मते कलमलजंबालाते असुतीते उँव्वेयणिताते भीमाते गब्भर्वैसहीते वसियव्वं भविस्सइ, इच्चेतेहिं तिहिं [ ठाणेहिं देवे उब्वेगमागच्छेज्जा]। १८७] तिविधा विमाणा पत्ता, तंजहा —— अवट्ठिता, वेउव्विता, परिजाणिता । १८७. तिविधा नेरइया पन्नता, तंजहा — सम्मादिट्ठी, मिच्छांदिट्ठी, सम्मामिच्छादिट्ठी । एवं विगलिंदियवज्जं जाव वेमाणियाणं । १८६. तिसंठिया विमाणा पन्नत्ता, तंजहा—वट्टा, तंसा, चउरंसा । तत्थ णं जे ते वट्टा विमाणा ते णं पुक्खरकन्नियासंठाणसंठिता सव्वतो समंता पागारपरिक्खित्ता एगदुवारा पन्नत्ता, तत्थ णं जे ते तसा विमाणा ते णं सिंघाडगसंठाणसंठिता दुहतो पागारपरिक्खित्ता ऍंगतो वेतितापरिक्खित्ता १० तिदुवारा पन्नत्ता, तत्थ णं जे ते चउरंसा विमाणा ते णं अक्खाडगसंठाणसंठिता सव्वतो समंता वेतितापरिक्खिता चउदुवारा पन्नत्ता । तिपतिट्ठिया विमाणा पन्नत्ता, तंजहा — घणोदधिपतिट्ठिता, घणवातपइट्ठिया, ओवा संतरपइट्ठिता । ततो दुग्गतीतो पन्नत्ताओ, तंजहारैईयदुग्गती, तिरिक्खजोणीयदुग्गती, मेस्सदुग्गती । १. मए पा० ला ० विना ॥ २. क० विना जूतीतो पत्तातो लद्धातो जे० पा० ला० । 'जुतीतो दिव्वाओ देवाणुभावाभो पत्तातो लद्वातो मु० । दृश्यतां पृ० ७२ पं० १ ॥ ३. उब्वेवणि पा० ला० । उग्वेवणियाए जे० ॥ ४. 'वसधीते पा० ला० ॥ ५. तिहिं नास्ति पा० ॥ ६. एग्रो वेइयाप' क० ॥ ७ “ अवस्थितानि शाश्वतानि, वैक्रियाणि भोगाद्यर्थं निष्पादितानि, ... परियानं तिर्यग्लोकावतरणादि तत् प्रयोजनं येषां तानि पारियानि कानि ” – अटी० ॥ ८. कि० ॥ ९, १०. च्छद्दि क० ॥ ११. “ विगलिंदियवज्जं ति नारकवद् ausafar वाच्यः अपञ्चेन्द्रियान् वर्जयित्वा " - अटी० ॥ १२. रतिय पा० ॥ १३. 'जोगीतदु पा० ला० ॥ १४. मणुयदु जे० मु० ॥ १५. तओ पा० । तभो सुग जे० ला ० ॥ १६. सिद्धि मु० ॥ १७-१९. सोगती क० विना ॥ ७३ եւ तो सुग्गतीतो पन्नत्ताओ, तंजहा - "सिद्धसुग्गती, देवसुंरंगती, मणुस्स- २० सुंग्गती । १५ Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणं सुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १८८ ततो दुग्गता पन्नत्ता, तंजहा—रतितदुग्गता, तिरिक्खजोणितदुग्गता, मणुस्सदुग्गता । ततो सुग्गता पन्नत्ता, तंजहा - सिद्ध सुंग्गता, देवसुंग्गता, मणुस्ससुग्गता । १८८. चेंउत्थभत्तितस्स णं भिक्खुस्स कप्पंति तँतो पाणगाईं पंडि५ गाहेत्तए, तंजहा- - उस्सेतिमे, संसेतिमे, चाउलधोवणे १ । ७४ १० छट्टभत्तितस्स णं भिक्खुस्स कप्पंति ततो पाणगाई पडिगाहेत्तए, तंजहा - तिलोद, तुसोदए, जवोदए २ | २० अमभत्तियस्स णं भिक्खुस्स कप्पंति ततो पाणगाई पडिगाहेत्तए, तंजहा - आयामते, सोवीरते, सुद्धवियडे ३ | तिविहे उवहडे पन्नत्ते, तंजहा – फलि ओवहडे, सुद्धोवहडे, संसट्ठीवडे ४ । तिविहे उरंगहिते पन्नत्ते, तंजहाजं च ओगिण्हति, जं च साहरति, जं च आसंगंसि पक्खिवति ५ । तिविधा ओमोयरिया पन्नत्ता, तंजहा — उवकरणोमोयरिया, भत्तपाणोमोदरिता, भावोमोदरिता ६ । १५ उवकरणोमोदरिता तिविहा पन्नत्ता, तंजहा - एगे वत्थे, एगे पाँते, चियत्तोव हिसातिज्जणता ७ । ततो ठाणा णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वा अँहियाते असुभाते अक्खमाते अणिस्से सांते अणाणुगामियत्ताए भवति, तंजहा - कू अणता, कक्करणता, अवज्झाणता ८। ततो ठाणा णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वा हिताते सुहाते खमाते "णिस्सेसाते आणुगामियत्ता भवति, तंजहा - अकूअणता, अकक्करणता, अणवज्झाणया ९ । १. दोगता पा० ॥ २. सोगता मु० ॥ ३. सोग्गता मु० ॥ ४. चउत्था पा० 'चउरथेत्यादिसूत्राणि चतुर्दश” – अटी० ॥ ५, ८. तभ क० जे० मु० ॥ ६. परिगाहेत्तते पा० ॥ ७. संसेतिते पा० ॥ ९. तिलोदते तुसोदते जवोदते पा० ला० ॥ १०. सूवी० जे० ॥ ११. उवग्ग' जे० ॥ १२. सि य पक्खि जे० ॥ १३, १४. उवगर क० मु० ॥ १५. पादे जे० पा० ला० ॥ १६. अभियाते पा० ॥ १७. स्लेयसाए ला० मु० । 'स्सेसाते पामू ०, 'सेयाते पासं० ॥ १८. भवति पा० ला० ॥ ६९. जिस्सेयसाते मु० ॥ 66 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९१] तइओ उद्देसओ। ततो सल्ला पन्नत्ता, तंजहा—मायासल्ले जिंदाणसल्ले मिच्छादसणसल्ले १० । तिहिं ठाणेहिं समणे णिग्गंथे संखित्तविउलतेउलेस्से भवति, तंजहाआतावणताते, खंतिखमाते, अपाणगेणं तवोकम्मेणं ११ । तेमासितं णं भिक्खुपडिमं पडिवन्नस्स अणगारस्स कप्पंति ततो दत्तीओ भोयणस्स पडिगाहेत्तए, ततो पाणगस्स १२ । एगरातियं भिक्खुपडिमं सम्मं अणणुपालेमाणस्स अणगारस्स इमे ततो ठाणा अहिताते असुभाते अखमाते अणिस्सेसाते अणाणुगोमियत्ताते भवंति, तंजहा—उम्मायं वा लमेजा, दीहकालियं वा रोगातकं पाउणेजा, केवलिपन्नत्तातो वा धम्मातो भंसेज्जा १३।। एगरातियं णं भिक्खुपडिमं सम्मं अणुपालेमाणस्स अणगारस्स ततो ठाणा १० हिताते सुभाते खमाते 'णिस्सेसाते आणुगाँमितताते भवंति, तंजहा—ओहिणाणे वा से समुप्पजेजा, मणपजवनाणे वा से समुप्पज्जेजा, केवलणाणे वा से समुप्पज्जेज्जा १४। १८९. जंबूदीवे दीवे ततो कम्मभूमीओ पन्नत्ताओ तंजहा—भैरहे, एरवते, महाविदेहे । एवं धायइसंडे दीवे पुरस्थिमद्धे जाव पुक्खरवरदीवड़पञ्चत्थि- १५ मद्धे ५। १९०. "तिविधे दंसणे पन्नत्ते, तंजहा–सम्मैदसणे, मिच्छेदसणे, सम्मामिच्छंदसणे १। तिविधा रुती पन्नत्ता, तंजहा–सम्मरुती, मिच्छरुती, सम्मामिच्छरुती २। तिविधे पओगे पन्नत्ते, तंजहा—सम्मपंओगे, मिच्छपओगे, सम्मामिच्छ- २० पओगे३। १९१. तिविधे ववसाते पन्नत्ते, तंजहा-धम्मिते ववसाते, अधम्मिए ववसाते, धम्मियाधम्मिते ववसाते ४ । १. मातासल्ले पा०॥ २. णियाण° पा० ला० विना॥ ३. तिमा' मु०॥ ४. स्सेयसा जे० पासं० ला० मु०॥ ५. गामितत्ताते पा० ला०॥ ६. णिस्सेयसाए ला०॥ ७. °मितत्ताते क. विना०॥ ८. जंबुद्दीवे मु०। “जंबुद्दीवेत्यादिसूत्राणि पञ्च"-अटी०॥ ९. भरहेरव जे० क० ॥ १०. पुरच्छि° मु०॥ ११. “तिविहेत्यादिसूत्राण्येकादश"--अटी० ॥ १२, १३, १४.°हंस° पा० ला० विना॥ १५, १६, १७. प्पतोगे जे०। °पतोगे पा०॥ Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिटाणे [सू० १९२अथवा तिविधे ववसाते, पन्नत्ते, तंजहा—पञ्चक्खे, पञ्चतिते, आणुगामिते ५। अहवा तिविधे ववसाते पन्नत्ते, तंजहा—इहलोइए, परलोगिते, इहलोगितपरलोगिते ६। इहलोगिते ववसाते तिविहे पन्नत्ते, तंजहा—लोगिते, वेतिते, सामतिते ७ । लोगिते ववसाते तिविधे पन्नत्ते, तंजहा-अत्थे, धम्मे, कामे ८ । 'वेतिते ववसाते तिविधे पन्नत्ते, तंजहा—'रिव्वेदे, जजुवेदे, सामवेदे ९ । सोमतिते ववसाते तिविधे पन्नत्ते, तंजहा—णाणे, दंसणे, चरित्ते १०। तिविधा अत्थजोणी पन्नत्ता, तंजहा—साम, दंडे, भेदे ११ । १९२. तिविधा पोग्गला पन्नत्ता, तंजहा-पंओगपरिणता, मीसापरिणता, १० वीससापरिणता। ___तिपतिट्ठिया णरगा पन्नत्ता, तंजहा-पुढविपतिहिता, आगासपतिहिता, आयपतिट्ठिता।णेगम-संगह-ववहाराणंपुढ विपइट्ठिया, उज्जुसुतस्स आगासपतिट्ठिया, तिण्डं सदर्णयाणं आयपतिट्ठिया। १९३. तिविधे मिच्छत्ते पन्नत्ते, तंजहा–अकिरिया, अविणए, अन्नाणे १ । १५ अकिरिया तिविधा पन्नत्ता, तंजहा-पंओगकिरिया, समुदाणकिरिया, अन्नाणकिरिया २। पओगकिरिया तिविधा पन्नत्ता, तंजहा—मणपओगकिरिया, वैइपओग"किरिया, कायपओगकिरिया ३ । १. लोतिते पा०॥ २. तपार° जे० पा० क०॥ ३. वेतिगे जे. मु०। वेइए क०॥ ४. रिउव्वेदे जउव्वेदे सामवेदे मु०। रिउव्वेदे सामवेदे जजुवेदे जे०॥ ५. सामातिते जे० । सामइते मु०। सामइए क०॥ “ज्ञानादीनि सामयिको व्यवसायः"सामयिकता चास्य सम्यग्मिध्याशब्दलाञ्छितस्य ज्ञानादित्रयस्य सर्वसमयेष्वपि भावादिति"-अटी०॥ ६. सामे जे. मु०।। ७. पयाणे अटीपा०। "क्वचित्तु दण्डपदत्यागेन प्रदानेन सह तिस्रोऽर्थयोनयः पठ्यन्ते"-अटी०॥ ८. पतोग° जे० पा० ला०॥ ९. °णताण° क. विना ॥ १०. भकिरिता अविणते क. विना। “तिविहे मिच्छत्ते इत्यादिसूत्राणि सप्त...मिथ्यात्वं क्रियादीनामसम्यग्रूपता...अकिरिय त्ति...दुष्टक्रिया।...एवमविनयोऽपि । अज्ञानमसम्यग्ज्ञानम्" -अटी० ॥ ११. पतोग जे० पा० ला०॥ १२. °पतोगकिरिया जे० ला० । °पतोगकिरिता पा०॥ १३. वतिप जे० पा० ला०॥ १४.०किरिता पा० ॥ Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९५] तइओ उद्देसओ। समुदाणकिरिया तिविधा पन्नता, तंजहा—अणंतरसमुदाणकिरिया, परंपरसमुदाणकिरिया, तदुभयसमुदाणकिरिया ४ । अन्नाणकिरिया तिविधा पन्नत्ता, तंजहा—मतिअन्नाणकिरिया, सुतअन्नाणकिरिया, विभंगअन्नाणकिरिया ५। अविणए तिविहे पन्नत्ते, तंजहा—देसच्चाती, निरालंबणता, नाणापेज- ५ दोसे ६। अन्नाणे विविध पन्नत्ते, तंजहा-"देसण्णाणे, सव्वण्णाणे, भावण्णाणे ७। १९४. तिविहे धम्मे पन्नत्ते, तंजहा—सुयधम्मे, चरित्तधम्मे, अस्थिकायधम्मे। "तिविधे उवक्कमे पन्नत्ते, तंजहा-धम्मिते उवक्कम, अधम्मिते उवक्कमे, १० धम्मिताधम्मिते उवक्कमे १। अहवा तिविधे उवक्कमे पन्नत्ते, तंजहा-आतोवक्कमे, परोवक्कमे, तदुभयोवक्कमे २। एवं वेयावच्चे ३, अणुग्गहे ४, अणुसट्ठी ५, उवालंभे ६, एंवमिक्किक्के तिन्नि तिन्नि आलावगा जहेव उवक्कमे। तिविहा कहा पन्नत्ता, तंजहा–अत्थकहा, धम्मकहा, कामकहा ७। तिविधे विणिच्छते पन्नत्ते, तंजहा–अत्थविणिच्छते, धम्मविणिच्छते, १५ कामविणिच्छते ८। १९५. तहारूवं णं भंते ! समणं वा माहणं वा पज्जुवासमाणस्स किंफला पज्जुवासणता ? सवणफला । से णं भंते ! सवणे किं फले १ णाणफले। से णं भंते ! णाणे किं फले १ विण्णाणफले । एवमेतेणं अभिलावणं इमा गाधा अणुगंतव्वा १. किरिता पा० जे०॥ २. समुताण° पा० ला०॥ ३. किरिता जे०॥ ४. तदुभतस पा०॥ ५, ६. °किरिता क० विना॥ ७. किरिता जे० पा० ला०॥ ८. अविणते क. विना॥ ९. नाण ० जे०॥ १०. “देशतो यदा न जानाति तदा देशाज्ञानमकारप्रश्लेषात. यदा च सर्वतस्तदा सर्वाज्ञानम् , यदा विवक्षितपर्यायतो न जानाति तदा भावाज्ञानमिति । अथवा देशादिज्ञानमपि मिथ्यात्वविशिष्टमज्ञानमेवेति अकारप्रश्लेषं विनापि न दोष इति"अटी० ॥ ११. “तिविहे उवक्कमे इत्यादिसूत्राणि अष्टौ...उपक्रम उपायपूर्वक[म्-मु०विना] आरम्भः"-अटी०॥ १२. 'भतोव पा० ला०॥ १३. लंभं मु०॥ १४. एवमेकेके पा० ला. विना॥ Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १९६सवणे णाणे य विन्नाणे पञ्चक्खाणे य संजमे । अणण्हते तवे चेव वोदाणे अकिरि णिव्वाणे ॥१३॥ जाव सा णं भंते ! अकिरिया किंफला ? 'निव्वाणफला। से णं भंते ! "णिव्वाणे किंफले १ सिद्धिगइगमणपंज्जवसाणफले पन्नत्ते समणाउसो ! ॥ तृतीयस्य तृतीय उद्देशकः॥ [चउत्थो उद्देसओ] १९६. पंडिमापडिवन्नस्स 'णं अणगारस्स कप्पति तैओ उवस्सया पडिलेहित्तते, तंजहा—अहे आगमणगिहंसि वा, अहे वियडगिहंसि वा, अहे रुक्खमूलगिहंसि वा । एवमणुण्णवित्तते, उवातिणित्तते । पडिमापडिवन्नस्स "णं अणगारस्स कप्पंति तओ संथारगा पडिलेहित्तते, तंजहा-पुढविसिला, कट्ठसिला, अंधासंथडमेव । एवं अणुण्णवित्तंते, उवातिणित्तते। १९७. तिविधे काले पण्णत्ते, तंजहा—तीते, पडुप्पन्ने, अणागते । तिविधे सैमए पन्नत्ते, तंजहा—तीते, पडुप्पन्ने, अणागते । एवं आवलिया १५ आणापाणू थोवे लवे मुहुत्ते अहोरत्ते जाव वाससतसहस्से पुव्वंगे पुव्वे जाव ओसप्पिणी। तिविधे पोग्गलपरियट्टे पन्नत्ते, तंजहा–तीते, पडुप्पन्ने, अणागते। १. समणे ला० ॥ २. अणन्हते पा० ॥ ३. अकिरिय नि मु०॥ ४.णेवाणे पा० क०॥ ५. से णं मु०॥ ६.जेव्वा पा० ला० क० ॥ ७. जेव्वा क० ला०॥ ८. सिद्धिगमण° पामू० ला०॥ “सिद्धिः......गतिः, तस्यां गमनं तदेव पर्यवसानफलं सर्वान्तिमप्रयोजनं यस्य निर्वाणस्थ तत् सिद्धिगतिगमनपर्यवसानफलम्”-अटी० ॥ ९. °पजुवासण जे० ॥ १०. तइयस्स क० ॥ ११. उद्देशकः नास्ति मु० विना ॥ १२. "सूत्रषटुं पडिमेत्यादि"-अटी० ॥ १३. णं नास्ति मु०॥ १४. ततो उवस्सगा जे० पा० ला०॥ १५. °त्तए क० मु० ॥ १६. अधे जे. पा० । “अहे त्ति अथार्थः”-अटी० ॥ १७. " उवाइणित्तए त्ति उपादातुम्"-अटी० ॥ १८. गं नास्ति मु०॥ १९. अहासं° क० मु०। “पृथिवीशिला उवगो त्ति यः प्रसिद्धः, काष्ठं चासौ शिलेवायतिविस्ताराभ्यां शिला चेति काष्ठशिला, यथासंस्तृतमेवेति यत् तृणादि यथोपभोगाई भवति तथैव यल्लभ(भ्य-मु०)त इति"-अटी० ॥ २०. °त्तए क० जे० मु.॥ २१. उवाइणित्तए क. मु०॥ २२. समते जे. पा. ला०॥ २३. उस्सप्पिणी क० जे०॥ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९९] ७९ चउत्थो उद्देसओ। १९८. तिविहे वयणे पन्नत्ते, तंजहा—एगवयणे, दुवयणे, बहुवयणे। अहवा तिविधे वयणे पन्नत्ते, तंजहा—इत्थिवयणे, पुमवयणे, नपुंसगवयणे । अहवा तिविधे वयणे पन्नत्ते, तंजहा—तीतवयणे, पडुप्पन्नवयणे, अणागयवयणे। तिविधा पन्नवणा पन्नत्ता, तंजहा—णाणपन्नवणा, दंसणपन्नवणा, चरित्त- ५ पन्नवणा १। तिविधे सम्मे पन्नत्ते, तंजहा—नाणसम्मे, दंसणसम्मे, चरित्तसम्मे २। तिविधे उवघाते पन्नत्ते, तंजहा—उग्गमोवघाते, उप्पायणोवघाते, एसणोवघाते ३ । एवं विसोधी ४ । तिविहा आराहणा पन्नत्ता, तंजहा—णाणाराहणा, दंसणाराहणा, १० चरिताराहणा ५। णाणाराहणा तिविधा पन्नत्ता, तंजहाँ--उक्स्सा , मज्झिमा, जहन्ना ६। एवं दसणाराहणा वि ७, चरित्ताराहणा वि ८। तिविधे संकिलेसे पन्नत्ते, तंजहा--नाणसंकिलेसे दंसणसंकिलेसे चरित्तसंकिलेसे ९ । एवं असंकिलेसे वि १०, ऎवमतिक्कमे वि ११, वतिक्कमे वि १२, अइयारे वि १३, अणायारे वि १४ । 'तिहमतिकमाणं आलोएजा पडिक्कमेज्जा निंदेजा गरहेजा जाव पडिवजेजा, तंजहा----णाणातिकमस्स, दंसणातिकमस्स, चरित्तातिकमस्स १५। एवं वइक्कमाणं १६, अँतिचाराणं १७, अणायाराणं १८ । तिविधे पायच्छित्ते पन्नत्ते, तंजहा--आलोयणारिहे, पडिक्कमणारिहे, तदुभयारिहे १९। २० १९९. जंबूंदीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं ततो अकम्मभूमीओ पन्नत्ताओ, तंजहा--हेमवते, हरिवासे, देवकुरा । १. पुंधयणे मु०॥ २. “तिविहेत्यादिसूत्राणामेकोनविंशतिः”–अटी० ॥ ३. उक्कोसा क० मु०॥ ४. अतिक्कमे क० । क० मध्ये एवं नास्ति। " तदसंक्लेशः । एवमिति ज्ञानादिविषया एवातिकमादयश्चत्वारः"-अटी०॥ ५. "तिण्हं अतिक्कमाणं ति षष्ठया द्वितीयार्थत्वात् त्रीनतिक्रमानालोचयेत्...यावत्करणात् विसोहेज्जा विउद्देजा अकरणयाए अब्भुटेजा अहारिहं तवोकम्मं पायच्छित्तमित्यध्येतव्यम्"-अटी०॥ ६. कमाण वि अतिचाराणं क. विना॥ ७. अतिताराणं पा० ॥ ८. °द्दीवे मु० ॥ ९.. भूमिमो मु०॥ १०. 'वंसे पा० ला०॥ Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० १९९जंबूदीवे दीवे मंदरस उत्तरेणं तओ अकम्मभूमीओ पन्नत्ताओ, तंजहाउत्तरकुरा, रम्मगवाँसे, एरण्णवए । जंबुमंदरस्स दाहिणेणं ततो वासा पन्नत्ता, तंजहा-भरहे, हेमवए, हरिवासे । __ जंबुमंदरस्स उत्तरेणं ततो वासा पन्नत्ता, तंजहा—रम्मगवासे, हेरैन्नवते, एरवते । जंबुमंदरस्सं दाहिणेणं तओ वासहरपन्वता पन्नत्ता, तंजहा-चुलहिमवंते, महाहिमवंते, णिसढे । "जंबुमंदरस्स उत्तरेणं तओ वासहरपव्वता पन्नत्ता, तंजहा–णीलवंते, १० रुप्पी, सिहरी । "जंबुमंदरस्स दाहिणेणं तओ महादहा पन्नत्ता, तंजहा--पउमदहे, महा-. . पउमदहे, तिगिंच्छिदेहे । तत्थ णं ततो देवताओ महिड्रियाओ जाव पलिओवमटितीताओ परिवसंति, तंजहा--सिरी, हिरी, "धिती । एवं उत्तरेण वि, गवरंकेसरिदैहे, महापोडैरीयदैहे, पॉर्डयिदैहे । देवतातो-कित्ती, बुद्धी, लच्छी। जंबुमंदरदाहिणेणं चुल्लहिमवंतातो वासधरपक्वतातो पउमदहातो महादहातो . ततो महाणदीओ पवहंति, तंजहा-गंगा, सिंधू , रोहितंसा । ___जंबुमंदरउत्तरेणं सिहरीओ वासधरपव्वतातो पोंडरीयदहातो महादहाओ तओ महानदीओ पवहंति, तंजहा—सुवन्नकूला, रत्ता, रत्तावती। __ जंबुमंदरपुरस्थिमेणं सीताते महाणतीते उत्तरेणं ततो अंतरणतीतो पन्नत्ताओ, २० तंजहा---गाहावती, दहवती, पंकवती। १. जंबुद्दीवे क० मु० ॥ २. स्स पव्ययस्स उ°मु० ॥ ३. वस्से पा०॥ ४. जंबुमंदरदाहिणेणं जे० पा० ला० ॥ 'जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्य पब्वयस्स' इत्येवं संपूर्णः पाठोऽत्र प्रतीयते, एवमप्रेऽपि सर्वत्र ज्ञेयम् ।। ५. जंबुमंदरउत्तरेणं जे० पा० ला० ।। ६. एरन्नवते पा० ॥ ७. जंबू मु०। एवमग्रेऽपि ॥ ८. स्स नास्ति क. विना ॥ ९. ततो मु० ॥ १०. जंबुमंदरउत्तरेणं क० विना ।। ११. जंबुमंदरदाहिणेणं क० विना ॥ १२. °छदहे क० विना ।। १३. यातो मु० ॥ १४. °ट्रिइयाभो क०॥ १५. धीति पा० ला०॥ १६. णवरि क०॥ १७, १९, २१. हे क०॥ १८, २०. 'पुंड क० जे०॥ १. णतीमो क० विना ॥ ३. पुंड क०॥ ४. रत्तवती जे. पा. विना ॥ ६, १०, २१. पुरच्छि मु०॥ ७. सीताए जे० मु० । सीयाए महाणदीए क०॥ ८. अंतरमहाणदीओ क०॥ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ उत्थो उद्देसओ । जंबुमंदरपुरत्थिमेणं सीताते महाणतीते दाहिणेणं ततो अंतरणतीतो पन्नत्ताओ, तंजहा - तत्तजला, मत्तजला, उम्मत्तजला । २०० ] जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं सीओदाते महाणंतीते दाहिणेणं ततो अंतरणदीतो पन्नत्ताओ, तंजा - खौरोदा, सीहसोया, अंतोवाहिणी । जंबू मंदरपचत्थिमेणं सीतोदाए महानदीए उत्तरेणं तओ अंतरणदीतो ५ पन्नत्ताओ, तंजहा - उम्मिमालिणी, फेणमालिणी, गंभीरमालिणी । एवं धायईसंडदीवपुरत्थिमद्धे वि अकम्मभूमीतो आढवेत्ता जाव अंतरणदीओ त्तिणिरवसेसं भाणियव्वं, जाव पुक्खरवरदीवडूपञ्चत्थिमद्धे तद्देव निरवसेसं भाणियव्वं । २००. तिर्हि ठाणेहिं देसे पुढेंवीते चलेज्जा, तंजहा - अंधे णमिमी से १० रयणप्पभाते पुढवीते उराला पोग्गला णिवतेज्जा, तते णं ते उराला पोग्गला णिवत - माणा देसं पुढवीते चलेजा १, महोरते वा "महिड्डिए जाव महेसक्खे इमीसे रणभाते पुंढवीते अहे उम्मज्जणिमज्जियं करेमाणे देसं पुढवीते चलेज्जा २, णाग-सुवन्नाण वा संगामंसि वट्टमाणंसि देसं पुढवीते चलेजा ३, इच्चेतेहिं "तिहिं [ठाणेहिं देसे पुढवीते चलेजा] । तिहिं ठाणेहिं केवलकप्पा पुढवी चलेज्जा, तंजहा - अधे णं इमीसे रतणप्पभाते पुढवीते घणवाते गुप्पेज्जा, तते गं से घणवाते गुविते समाणे घणोदहिमेएज्जा, तते णं से घणोदधी ऐंइए समाणे केवलकप्पं पुढविं चालेना, देवे वा मैंहिड्डि जाव महेसक्खे तहारूवस्स समणस्स माहणस्स वा इड्डि जैंर्ति जसं बलं वीरियं पुंरिसक्कारपरक्कमं उवदंसेमाणे केवलकप्पं पुढविं चालेज्जा, देवासुरसंगामंसि वा वट्टमाणंसि केवलकप्पा पुढवी चलेज्जा, इच्चेतेहिं तिहिं [ठाणेहिं केवलकप्पा पुढवी चलेजा] । १. सीयाए महानदीए क० ॥ २. सीमोयाए क० ॥ ३. नदीए क० । ईए जे० मु० ॥ ४. अंतरा' जे० ॥ ५. खीरोदा मु० ला ३-५ । दृश्यतां पृ० ३६ पं० १० टि० १२ ॥ ६. सीतसोता क० विना, दृश्यतां पृ० ३६ पं० १० टि० १२ । सीतसोदा ला० ॥ ७ सीतोदाते महाणतीते उत्तरेणं ततो पा०ला० ॥ ८. संडद्दीव' ला०। 'संडे दीव' पा० । 'संडे दीवे मु० ॥ ९. मड्ढे मु० ॥ १०. वीएच मु० । 'वीच' क० ॥ ११. अहे क० । " अहे त्ति अधः "अटी ० ॥ १२. महिड्ढीए मु० ॥ १३. पुढवीएते अहे जे० पा० ला० । पुढवीते अहे नास्ति क० ॥ १४. तिहिं नास्ति क० पा० ला० ॥ १५. तेइए जे० पा० ला० ॥ १६. महिड्ढी जे० पा० ला० ।। १७. जूते पा० ॥ १८. वीरितं जे० पा० मु० ॥ १९. पुरिसतार° पा० ला० ॥ ६ ८१ १५ २० Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० २०१२०१. तिविधा देवकिब्बिसिया पन्नता, तंजहा-तिपलिओवमद्वितीता, तिसागरोवमट्टितीता, तेरससागरोवमद्वितीया । कहि णं भंते! तिपलितोवमद्वितीता देवकिब्बिसिया परिवसंति ?, उप्पि जोतिसिताणं हैट्वि सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु एत्थ णं तिपलिओवमद्वितीता ५ देवकिब्बिसिता परिवसंति १। कहि णं भंते! तिसागरोवमद्वितीता देवकिब्बिसिता परिवसंति ?, उप्पि सोहम्मीसाणाणं कप्पाणं हड्विं सणकुमार-माहिंदेसु कप्पेसु एत्थ णं तिसागरोवमद्वितीया देवकिब्बिसिया परिवसंति २। कहि णं भंते! तेरससागरोवमद्वितीया देवकिब्बिसिता परिवसंति ?, उप्पिं १० बंभलोगस्स कप्पस्स हँट्विं लंतगे कप्पे एत्थ णं तेरससागरोक्मद्वितीता देवकिब्बिसिता परिवसंति ३। २०२. सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो बाहिरपरिसाते देवाणं तिन्नि पंलिओवमाई ठिती पन्नत्ता। सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो अभंतरपरिसाते देवीणं तिन्नि पल्लिओवमाई ठिती पन्नत्ता। ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरण्णो १५ बाहिरपरिसाते देवीणं तिन्नि पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। __ २०३. तिविहे पायच्छित्ते पन्नत्ते, तंजहा---णाणपायच्छिते, दंसणपायच्छित्ते, चरित्तपायच्छित्ते। ___ ततो अणुग्घातिमा पन्नत्ता, तंजहा—हत्थकम्मं करेमाणे, मेहुणं सेवमाणे, राँतीभोयणं मुंजमाणे। तओ पारंचिता पन्नत्ता, तंजहा–दुढे पारंचिते, पमत्ते पारंचिते, अन्नमन्नं करेमाणे पारंचिते। १. “देवाश्च ते किल्बिषिकाश्चेति देवकिल्बिषिकाः मनुष्येषु चाण्डाला इवास्पृश्याः"-अटी० ॥ २. जोइसियाणं क० मु०।। ३. हिडिं मु० । अटी० मध्ये मुद्रिते यद्यपि हिटिं' इति पाठो वर्तते तथापि हस्तलिखितादर्शेषु तत्रापि हवि इति पाठः, तथाहि-"उपि उपरि, हन्धि अधस्तात्-" अटी० ॥ “सोहम्मीसाणेसु त्ति षष्ठयर्थे सप्तमी"-अटी० ॥ ४. या देवा किब्बिसिया क० मु० ॥ ५. देवा किब्बिसिया मु०॥ ६. दृश्यता टि० ३ ॥ ७. क. विना-°कुमारमाहिंदे कप्पे एत्थ जे० मु० । कुमारे कप्पे एस्थ पा० ला०॥ ८. श्यतां टि० ३॥ ९. सिया मु०॥ १०. “सक्केत्यादिसूत्रत्रयम्"-भटौ०॥ ११. पलितोष पा•॥ १२. अम्भित मु० ॥ १३. °स्स दे° क०॥ १४. राईभो पा० विना ॥ १५. दुट्टपारंचिते पमत्तपा मु.॥ Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०५] चउत्थो उद्देसओ। ततो अणवठ्ठप्पा पन्नत्ता, तंजहा—साहम्मियाणं तेणं करेमाणे, अन्नधम्मियाणं तेणं करेमाणे, हत्थातालं दलयमाणे। २०४. ततो णो कप्पति पव्वावेत्तए, तंजहा-पंडए, वातिए, कीवे १। एवं मुंडावेत्तए २, सिक्खावेत्तए ३, उवट्ठावेत्तए ४, संभुंजेत्तए ५, संवासित्तते ६। ततो अवायणिजा पन्नत्ता, तंजहा-अविणीते विगतीपडिबद्धे अविओ- ५ सवितपाहुडे। ततो कप्पंति वाँतित्तते, तंजहा—विणीते अविगतीपडिबद्धे 'विओसवियपाहुडे। तओ दुसन्नप्पा पन्नत्ता, तंजहा–दुढे मूढे वुग्गाहिते। तओ सुंसन्नप्पा पन्नत्ता, तंजहा—अदुढे अमूढे अवुग्गाहिते। १० २०५. ततो मंडलिया पव्वता पन्नत्ता, तंजहा—माणुसुत्तरे कुंडलवरे रुयगवरे। ततो महतिमहालैया पन्नत्ता, तंजहा–बुदीवते मंदरे मंदरेसु, सयंभुरमणे समुद्दे समुद्देसु, बंभलोए कप्पे कप्पेसु। १. अन्नधम्मिताणं पा० ला० । अन्नसाहम्मियाणं जे०॥ २. “हस्तेनाताडनं हस्तातालः, तं दलमाणे ददत् ,...अथवा अत्थायाणं दलमाणो त्ति पाठः, तत्र अर्थादानं द्रव्योपादानकारणमष्टाङ्गनिमित्तम् , तद् ददत् प्रयुञ्जान इत्यर्थः, अथवा हत्थालंबं दलमाणे त्ति पाठः, तत्र हस्तालम्ब इव हस्तालम्बः, तं हस्तालम्बं ददद्, अशिव-पुररोधादौ तत्प्रशमनार्थमभिचारकमन्त्रविद्यादि प्रयान इत्यर्थः"--अटी.॥ ३. त्तते जे. पा. ला०॥ ४. वातिते मु०। वाधिए जे। “वातोऽस्यास्तीति वातिकः,...कचित्त वाहिये त्ति पाठः, तत्र व्याधितो रोगीत्यर्थ:"अटी० ॥ ५. संभुज्जे (भुंजि-पा०)त्तए क० पा० । संभुंजित्तते मु०॥ ६. भविओसंवित° पा०। अविमोसित मु०। “अव्यवशमितमनुपशान्तं प्राभृतमिव प्राभृतं नरकपालकौशलिक परमकोधो यस्य सोऽव्यवस(श)मितप्राभृतः"-अटी०॥ ७. तमओ क० मु०॥ ८. वातेत्तए पा० ला० । वाएत्तए क० ॥ ९. विभोसियपा° मु०॥ १०. सुस्स' क० ॥ ११. रुतग° पा० ला.॥ १२. लता जे० पा० ला०। “अतिमहान्तश्च ते आलयाश्च आश्रया अतिमहालयाः, महान्तश्च तेऽतिमहालयाश्चेति महातिमहालयाः, अथवा लय इत्येतस्य स्वार्थिकत्वात् महातिमहान्त इत्यर्थः ।...अव्युत्पन्नो वायमतिमहदर्थे वर्तत इति"-अटी० ॥ १३. जम्बूद्वीपक इत्यर्थः । जंबूदीवमंदरे जे० । जंबुद्दीवे मंदरे मु० । “मंदरेसु त्ति मेरूणां मध्ये जम्बूद्वीपकस्य सातिरेकलक्षयोजनप्रमाणत्वात् शेषाणां सातिरेकपञ्चाशीतियोजनसहस्रप्रमाणत्वादिति" -अटी.॥ Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० २०६२०६. तिविधा कप्पद्विती पन्नत्ता, तंजहा--सांमाइयकप्पद्विती, छेदोवट्ठावणियकप्पद्विती, निव्विसमाणकप्पट्टिती ३। अहवा तिविहा कप्पट्टिती पन्नत्ता, तंजहा--'णिविट्ठकप्पट्टिती, जिणकप्पट्टिती, थेरकप्पद्विती ३। २०७. णेरैतियाणं ततो सरीरगा पन्नता, तंजहावेउँव्विए तेयए कम्मए । असुरकुमाराणं ततो सरीरंगा एवं चेव, एवं सव्वेसिं देवाणं । पुढविकाइयाणं ततो सरीरगा पन्नत्ता, तंजहा–ओराँलिए तेयए कम्मए । एवं वाउकाइयवजाणं जाव चउरिंदियाणं । २०८. गुरुं पडुच्च ततो पडिणीता पन्नत्ता, तंजहा-आयरियपडिणीते १० उवज्झायपेंडिणीते थेरपडिणीते १ । गतिं पडुच्च ततो पडिणीया पन्नत्ता, तंजहा--इहलोगपडिणीए परलोगपडिणीए दुहओलोगपडिणीए २। समूहं पडुच्च ततो पडिणीता पन्नत्ता, तंजहा–कुल पैडिणीते गणपंडिणीते संघपंडिणीते ३। अणुकंपं पडुच्च ततो पंडिणीया पन्नत्ता, तंजहा-तवस्सिपँडिणीए गिलाणपंडिणीए सेहपडिणीए ४। ___ भावं पडुच्च ततो पंडिणीता पन्नत्ता, तंजहा—णाणपंडिणीए दसणपडिणीएं चरित्तपंडिणीए ५। सुतं पडुच्च ततो पंडिणीता पन्नत्ता, तंजहा—सुत्तपंडिणीते अत्थपंडिणीते २. तदुभयपंडिणीते ६। १. सामातितकप्प पा० ला०॥ २. णिविट्ठ पा० ला०॥ ३. नेरइयाणं क० जे० मु० ॥ १. विते का विना॥ ५. तेयते कम्मते पा० ला०॥६. रगा पसत्ता तंजहा पवं चेच मु०॥ ७. एवं नास्ति जे०॥ ८. °लिते क० विना ॥ ९. तेयते पा० ला०॥ १०. कम्मते पा० ला० मु०॥११.च्या पा०। एवमग्रेऽपि सर्वत्र ॥ १२. °पडणीए क.॥ १३. उभयलोग क०। “इहलोकोपकारिणां भोगसाधनादीनामुपद्रवकारी इहलोकप्रत्यनीकः, एवं ज्ञानादीनामुपद्रवकारी परलोकप्रत्यनीकः, उभयेषां तु द्विधालोकप्रत्थनीकः इति । अथवेहलोको मनुष्यलोकः, परलोको नारकादिः, उभयमेतदेव द्वितयम् , प्रत्यनीकता तु तद्वितथप्ररूपणेति"-अटी० ॥ १४. °णीए क० मु०॥ १५. °पडणीते पा० । °पडिणीए क. मु०॥ १६. °पड° पामू०॥ १७-२१, २४, २६. °पड° पा० ॥ २२. °णीते जे. पा० ला०॥ २३. °णीते जे.॥ २५. तमो पा०ला. क.॥ २७-२९. पडणीए पा०॥ Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१०] चउत्थो उद्देसओ। २०९. ततो पितियंगा पन्नत्ता, तंजहा-अट्ठी अट्ठिमिंजा केसमंसुरोम-नहे। तओ माउयंगा पन्नत्ता, तंजहा—मसे सोणिते मत्थुलुंगे। २१०. तिहिं ठाणेहिं समणे णिग्गंथे महानिजरे महापज्जवसाणे भवति, तंजहा—कया णं अहं अप्पं वा बहुं वा सुयं अहिन्जिस्सामि, कया णमहमेकल्ल- ५ विहारपडिमं उवसंपज्जित्ताणं "विहरिस्सामि, कया णमहमपच्छिममारणंतितसंलेहणाझूसणाझसिते भत्तपाणपडियाइक्खिते पाओवगते कालं अणवकंखमाणे विहरिस्सामि, एवं स मणस से वयस स कायस पौगडेमोणे निग्गंथे महानिजरे महापज्जवसाणे भवति। तिहिं ठाणेहिं समणोवासते महानिजरे महापज्जवसाणे भवति, तंजहा- १० कया णमहमप्पं वा बहुं वा परिग्गहं परिचइस्सामि १, कयों णं अहं मुंडे भवेत्ता अगारातो अणगारितं पव्वइस्सामि २, कया णं अहं अपच्छिममारणंतियसंलेहणाझूसणाझसिते भत्तपाणपडियातिक्खिते पाओवगते कालं अणवकंखमाणे विहरिस्सामि ३, एवं से मणस स वयस स कायस पौगडेमाणे समणोवासते महानिजरे महापज्जवसाणे भवति । १. " तो पियंगेत्यादिसूत्रद्वयम्"-अटी.॥ २. °मंसरो° पा० ला० । मंसुनहरोमे क०॥ ३. माइयंगा क० ॥ ४. मथुलिंगे पा० ला२, ४ विना ॥ “मस्तुलुङ्गं (लिङ्गमु०) शेषं मेदःफिप्फिसादि"--अटी० ॥ ५. कता जे० पा० ला.॥ ६. बहुयं जे० मु०॥ ७. विहरामि जे०॥ ८. कालं प्रणव मु० । कालमवकं जे० ॥ ९. क. पामृ० विनास मणसा स वयसा स कायसा पासं० ला० मु० । स मणसा वयसा कायसा जे० । “एवं स मणस त्ति एवमुक्तलक्षणं त्रयं, स इति साधुः, मणस त्ति मनसा, इस्वत्वं प्राकृतस्वात् , एवं स वयस त्ति वचसा, स कायस त्ति कायेनेत्यर्थः, सकारागमः प्राकृतत्वादेव, त्रिभिरपि करणैरित्यर्थः, अथवा स्वमनसेत्यादि"---अटी० ॥ १०. कायसे क०॥ ११. पहारेमाणे इति अटी०संमतः पाठो भाति। पागडेमाणे अटीपा० । “प्रधारयन् पर्यालोचयन् , क्वचित्तु पागडेमाणे ति पाठः, तत्र प्रकटयन् व्यक्तीकुर्वन्नित्यर्थः"-अटी०॥ १२. 'माणे समणे नि क०॥ १३. बहयं जे. ला. मु०। बहंअं पा०॥ १४. चयिस्सा पा० ला० । चयिस्सा क०॥ १५. कता णं मुंडे अहं पा० ला०॥ १६. भवित्ता आगा मु०॥ १७. कता पा० ला०॥ १८. अंतियं पा० क०॥ १९. पाण° नास्ति क०॥ २०. °याइक्खित्ते क०। यातिक्खते मु०॥ २१. स मणसा स वयसा स कायसा क. पामू० विना। स मणस स सवय कायस क० । दृश्यतां टि० ९॥ २२. जागरेमाणे जे० पा० ला । दृश्यतां टि. ११॥ Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० २११२११. तिविहे पोग्गलपडिघाते पन्नत्ते, तंजहा—परमाणुपोग्गले परमाणुपोग्गलं पप्प पंडिहम्मेजा, लुक्खत्ताते वा पैडिहम्मेजा, लोगते वा पैडिहम्मेजा। २१२. तिविहे चक्खू पन्नत्ते, तंजहा—एगचक्खू बिचक्खू तिचक्खू । छउमत्थे णं मणुस्से एगचक्खू , देवे विचक्खू, तहारूवे समणे वा माहणे वा उप्पन्ननाणदंसणधरे से णं तिचक्खु त्ति वत्तव्वं सिता। २१३. तिविधे अभिसमागमे पन्नत्ते, तंजहा—उडूं अहं तिरियं । जया णं तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा अतिसेसे नाणदंसणे समुप्पज्जति से णं तप्पढमताते उडुमभिसमेति, ततो तिरितं, ततो पच्छा अधे, “अहोलोगे णं दुरभिगमे १० पन्नत्ते समणाउसो!। २१४. “तिविधा इड्डी पन्नत्ता, तंजहा—देविड्डी राइड्डी गणिड्डी १ । देविडी तिविहा पन्नत्ता, तंजहा--विमाणिडी विगुव्वणिड़ी परियारणिड़ी २। अहवा देविड्डी तिविधा पन्नत्ता, तंजहा–सचित्ता अचित्ता मीसिता ३। राइड्डी तिविधा पन्नत्ता, तंजहा—रण्णो अतियाणिड्डी, रण्णो निजाणिड्डी, १५ रण्णो बल-वाहण-कोस-कोट्ठागारिडी ४ । अहवा रातिडी तिविहा पन्नत्ता, तंजहा— सचित्ता अचित्ता “मीसिता ५। गणिडी तिविहा पन्नत्ता, तंजहा--णाणिडी दंसणिडी चरित्तिडी ६। अहवा गणिड्डी तिविहा पन्नत्ता, तंजहा–सचित्ता अचित्ता मीसिया ७। २१५. ततो गारवा पन्नत्ता, तंजहाइड्डीगारवे रसगारवे सौतगारवे । २१६. तिविधे करणे पन्नत्ते, तंजहा–धुम्मिते करणे, अधम्मिए करणे, धम्मिताधम्मिते करणे । २१७. तिविहे भगवता धम्मे पन्नत्ते, तंजहा-सुधिजिते सुज्झातिते । १. पप्पा पा०॥ २, ३, ५. पडिहलेजा जे० मु० ला ५॥ ४. लोगंताए वा क० ॥ ६. से णं नास्ति जे०॥ * अहे' क० ॥ ७. “तिविहा इड्ढीत्यादिसूत्राणि सप्त"-अटी०॥ ८. रायिड्ढी पा०॥ ९. मीसिया। रायड्ढी पा०॥१.. मीसिया जे. मु० विना॥ ११. सातागा जे० ला० मु०॥ सायगा क०। “सातं सुखमिति"-अटी०॥ १२. धम्मि पा० विना॥ १३. अधिझि मु.। एवमग्रेऽपि॥ Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२१] चउत्थो उद्देसओ। सुतवस्सिते। जया सुअधिज्जितं भवति तदा सुज्झातियं भवति, जया सुज्झातितं भवति तदा सुतवस्सितं भवति । से सुअधिज्जिते सुज्झातिते सुतवस्सिते सुतक्खाते णं भगवता धम्मे पण्णत्ते। २१८. तिविधा वावत्ती पन्नता, तंजहा-जाणू अजाणू वितिगिच्छा। एवमज्झोवजणा, परियावजणा। २१९. तिविधे अंते पन्नत्ते, तंजहा—लोगते वेयंते समयते। २२० ततो जिणा पन्नत्ता, तंजहा-ओहिणाणजिणे मणपज्जवणाणजिणे केवलणाणजिणे १ ततो केवली पन्नत्ता, तंजहा-ओहिनाणकेवली मणपज्जवनाणकेवली केवलनाणकेवली २। तओ अरहा पन्नत्ता, तंजहा-ओहिनाणअरहा मणपज्जवनाणअरहा केवलनाणअरहा ३। २२१. तेओ लेसाओ दुब्भिगंधाओ पन्नत्ताओ, तंजहा–कण्हॅलेसा णीललेसा काउलेसा १। तओ लेसाओ सुन्भिगंधाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—तेॐ पम्हा सुक्कलेसा २। एवं दो गतिगामिणीओ ३, सोगतिगामिणीओ ४, संकि- १५ लिट्ठाओ ५, असंकिलिट्ठाओ ६, अमणुन्नाओ ७, मणुन्नाओ ८, अविसुद्धाओ ९, विसुद्धाओ १०, अप्पसत्थाओ ११, पसत्थाओ १२, सीतलुक्खाओ १३, णिद्धण्हाओ १४। १. सुतज्झातियं पा० जे०। “स्वधीतं, तथा सुष्ठ " ध्यातमनुप्रेक्षितं ...सुध्यातम् ... तथा सुष्टु' "तपसि(स्यि-मु०)तं तपस्यानुष्ठानं सुतपसि(स्यि-मु०)तम्”-अटी०॥ २. जता सुअज्झातितं जे० पा० ला०॥ ३. सुअज्झातिते ला०॥ ४. वावित्ती क० । “व्यावर्तनं व्यावृत्तिः, कुतोऽपि हिंसाद्यवधेर्निवृत्तिरित्थर्थः"-अटी० ॥ ५. वितिगिच्छा मु०॥ ६. झोववजणा मु०। ज्झोपवजणा ला०। “अज्झोवज्जण त्ति अध्युपपदनम् ... अभिष्वन इत्यर्थः,..'परियावजग त्ति पर्यापदनं पर्यापत्तिरासेवेति यावत्"-अटी०॥ ७. “त्रिसूत्रीमाह -ततो जिणेत्यादि"-अटी०॥ ८. अरहंता क.। "अर्हन्तः, अथवा नास्ति रहः प्रच्छन्नं किञ्चिदपि येषां प्रत्यक्षज्ञानित्वात् ते अरहसः"-अटी०॥ ९, १०, ११.णाणरहा पा०।। १२. ततो मु०॥ १३. धातो जे० पा० ला० ॥ १४, १५. लेस्सा पा० ला०॥ १६. °धातो मु०॥ १७. तेऊ पम्ह सुक्कलेसा मु०॥ १८. दोगति पा० ला०। दोगइगा. मिणीओ सोग्गइगा क०॥ Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८८ ५. मरणे । ठाणं सुत्ते तइए अज्झयणे तिट्ठाणे [सू० २२२ - २२२. तिविहे मरणे पन्नत्ते, तंजहा - बालमरणे पंडियमरणे बालपंडिय बालमरणे तिविहे पन्नत्ते, तंजहा—ठितैलेस्से संकिलिङ्कलेस्से पज्जव जातलेस्से । पंडियमरणे तिविहे पन्नत्ते, तंजहा — ठितलेस्से असंकिलिट्टलेस्से पज्जवजात लेस्से ३। बालपंडितमरणे तिविहे पन्नत्ते, तंजहा —— ठितलेस्से असंकिलिट्टलेस्से अपज्जवजातलेस्से ४ । २२३. ततो ठाणा अव्ववसितस्स अहिताते असुभाते अखमाते अणिस्से१० साते अणाणुगमियत्ताते भवति, तंजहा — से णं मुंडे भैवित्ता अगारातो अणगारितं पैव्वइते णिग्गंथे पावयणे संकिते कंखिते वितिगिंच्छिते भेदसमावन्ने कलुससमावन्ने निग्गंथं पावयणं णो सद्दहति णो पत्तियति णो रोएँति, तं पॅरिस्सहा अभिजुंजिय अभिजुंजिय अभिभवंति णो से परिस्सहे अभिजुंजिय अभिजुंजिय अभिभवइ १, से णं मुंडे भवित्ता अगारातो अणगारितं पव्वतिते पंचहिं महव्वतेहिं १५ संकिते जाव कलुससमावने पंच महव्वताइं नो सद्दहति जाव णो से परिस्सहे अभिजुंजिय अभिजुंजिय अभिभवति २, से णं मुंडे भवित्ता अगारातो अणगारियं पंव्वतिते छहिं जीवनिकाएहिं जाव अभिभवइ ३ । ततो ठाणा ववसियस्स हिताते जाव आणुगामितत्ताते भवति, तंजहा— से णं मुंडे भवित्ता अगारातो अणगारितं पव्वतिते णिग्गंथे पावयणे णिस्संकिते २० णिक्कंखिते जाव नो कलुससमावन्ने णिग्गंथं पावयणं सद्दहति पत्तियति रोतेति, परिस्सहे अभिजुंजिय अभिजुंजिय अभिभवति, नो तं परिस्सहा अभिजुंजिय अभिजुंजय अभिभवंति १, से णं मुंडे भवित्ता अगारातो अणगारियं पव्वतिते समाणे पंचर्हि महव्त्रतेहिं "णिस्संकिते जाव परिस्सहे अभिजुंजिय अभिजुंजिय अभिभवति, नो तं परिस्सहा अभिजुंजिय अभिजुंजिय अभिभवति २, से णं मुंडे २५ भवित्ता अगारातो अणगारियं पव्वतिते छहिं जीवनिकाएहिं णिस्संकिते जाव १. लेसे क० मु० । एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र ॥ २. 'गामितत्ताते पा० ला० ॥ ३. भवेत्ता क० जे० ॥ ४. पव्वतिते मु० । पञ्चइए क० ॥ ५. वितिगिच्छिते मु० ॥ ६. रोतेति जे० पा० ला० ॥ ७. परिसहा क० । परीसहा ला०॥ ८. भवेत्ता क० पा० ला० । एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र ॥ ९. फवइए क० । एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र ॥ १०. णिस्संकिए णिक्कखिए जाव मु० ॥ Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३१] . . चउत्थो उहेसओ। परिस्सहे अभिजुंजिय अभिमुंजिय अभिभवति, नो तं परिस्सहा अभिमुंजिय अभिजुंजिय अभिभवंति ३। २२४. एगमेगा णं पुढवी तिहिं वलएहिं सव्वओ समंता संपरिक्खित्ता, तंजहा–घणोदधिलएणं घणवातवलएणं तणुवायवलएणं । २२५. णेरैइया णं उक्कोसेणं तिसमइएणं विग्गहेणं उववजंति, एगिदिय- ५ वजं जाव वेमाणियाणं । २२६. खीणमोहस्स णं अरहतो ततो कम्मंसा जुगवं खिजंति, तंजहा -नाणावरणिजं दंसणावरणिनं अंतर्रातियं । २२७. अमितीणक्खत्ते तितारे पन्नत्ते १ । एवं संवणे २, अस्सिणी ३, भरणी ४, मंगसिरे ५, पूसे ६, जेट्ठा ७। २२८. धम्मातो णं अरहाओ संती अरहा "तिहिं सागरोवमेहिं तिचउभागपलिओवमऊँणएहिं वीतिकंतेहिं समुप्पन्ने । २२९. समणस्स णं भगवओ महावीरस्स जाव तच्चाओ पुरिसजुगाओ जुगंतकरभूमी। __मल्ली णं अरहा तिहिं पुरिससएहिं सद्धिं मुंडे भवित्ता जाव पव्वतिते, १५ एवं पासे वि। २३०. समणस्स णं भगवतो महावीरस्स तिन्नि सया बँउद्दसपुव्वीणं अजिणाणं जिणसंकासाणं सबक्खरसन्निवातीणं "जिणो इव अवितहं वागरमाणाणं उक्कोसिया चंउद्दसपुन्विसंपया होत्था। २३१. तओ तित्थयरा चक्कवट्टी होत्था, तंजहा--संती कुंथू अरो ३। २० १, २. °वलतेणं पा० ॥ ३. °वलतेणं क० विना ॥ ४. णेरतिता पा०॥ ५. तिसमतितेणं क० विना॥ ६. राहयं क०॥ ७. अभीती° पा०। “भभीत्यादिसूत्राणि सप्त"-अटी०॥ ८. पन्नत्ते तंजहा पामू० ला०॥ ९. समणे जे०॥ १०. मिग क०॥ ११. धम्माओ संती क०॥ १२. तेहिं क०॥ १३. °णतेहिं जे० पा० ला०॥ १४. कडभूमी ला०॥ १५. चोद्दस पा० ला० । चुइस जे०॥ १६. अजियजिणाणं जे०॥ १७. जिणा पासं० । जिण जे० मु०॥ १८. तहवा मु०॥ १९. चोइस जे० पा० ला०॥ Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते तइए अन्झयणे तिहाणे [सू० २३२-२३५ २३२. ततो गेविजविमाणपत्थडा पन्नत्ता, तंजहा--हेट्ठिमगेवेन्जविमाणपत्थडे मज्झिमगेवेज्जविमाणपत्थडे उँवरिमगेवेजविमाणपत्थडे । हेट्ठिमगेवेजविमाणपत्थडे तिविहे. पन्नत्ते, तंजहा-हेडिमहेट्ठिमगेवेजविमाणपत्थडे हेट्टिममज्झिमगेवेजविमाणपत्थडे हेट्ठिमउवरिमगेवेजविमाणपत्थडे । मज्झिमगेवेजविमाणपत्थडे तिविधे पन्नत्ते, तंजहा—मज्झिमहेडिमगेवेजविमाणपत्थडे मज्झिममज्झिमगेवेजविमाणपत्थडे मज्झिमउवरिमगेवेजविमाणपत्थडे। उवरिमगेवेजविमाणपत्थडे तिविधे पन्नत्ते, तंजहा–उवरिमहेट्ठिमगेवेजविमाणपत्थडे उवरिममज्झिमगेवेजविमाणपत्थडे उवरिमउवरिमगेवेजविमाणपत्थडे । २३३. जीवा णं तिट्ठाणणिव्वत्तिते पोग्गले पावकम्मत्ताते चिणिंसु वा १० चिणंति वा चिणिस्संति वा, तंजहा--इत्थिणिव्वत्तिते पुरिसणिव्वत्तिते णपुंसगणिव्वत्तिते । एवं चिण उवचिण बंध उदीर वेद तह णिज्जरा चेव ॥ १४ ॥ २३४. तिपतेसिता खंधा अणंता पण्णत्ता, एवं जाव तिगुणलुक्खा पोग्गला अणंता पन्नत्ता । ॥ तिट्ठाणं संमत्तं ॥ १. उपरि मु०॥ २. “जीवा णमित्यादिसूत्राणि षट्”–अटी०॥ ३. चिणिति क० विना॥ ४. “संग्रहगाथार्धमत्र-एवं चिण चेव त्ति"-अटी० ॥ ५. तध जे० पा०॥ ६. सम्मत्तं जे.॥समत्तं ततियं अज्झयणं समत्तं मु०॥ Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चउत्थं अज्झयणं 'चउट्ठाणं' [पढमो उद्देसओ] २३५. चत्तारि अंतकिरियांओ पन्नत्ताओ, तंजहा तत्थ खेल इमा पढमा अंत किरिया – अप्पकम्मपैच्चायाते यावि भवति, से णं मुंडे भवित्ता अंगारातो अणगारितं पव्वतिते संजमबहुले संवरबहुले समाहिबहुले लूहे तीरट्ठी उवहाणवं दुक्खक्खवे तवस्सी, तस्स णं णो तहप्पगारे तवे भवति, णो तँधप्पगारा वैयँणा भवति, तधप्पगारे पुरिसजांते दीहेणं परितातेणं सिज्झति बुज्झति मुच्चति पैंरिणिव्वाति सव्वदुक्खाणमंतं कैरेइ, जहा से भरहे राया चाउरंतचक्कवट्टी, पढमा अंतकिरिया १ | अहावरा दोच्चा अंतकिरिया- - महाकम्मपंचायाते यावि भवति, से णं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारितं पव्वतिते संजमबहुले संवरबहुले जाव उवधाणवं दुक्खक्खवे तवस्सी, तस्स णं तहप्पगारे तवे भवति तहप्पगारा वेयणा भवति, तहप्पगारे पुरिसर्जीते निरुद्धेणं परितातेणं सिज्झति जाव अंतं करेति, जहा से गतसूमाले अणगारे, दोच्चा अंतकिरिया २ | अहावरा तच्चा अंतकिरियाँ - महार्केम्मपेच्चायाते यावि भवति, से णं मुंडे भवित्ता अगारींतो अणगारियं पव्वतिते, जैहा दोच्चा, नवरं दीहेणं परितातेणं सिज्झति जाव सव्वदुक्खाणमंतं करेति, जहा से सणकुमारे राया चाउरंतचक्कवट्टी, तच्चा अंतकिरियाँ ३ । "( १. यात मु० ॥ २. खलु पढमा इमा मु० । 'खलुर्वाक्यालङ्कारे, इयमनन्तरं वक्ष्यमाणत्वेन प्रत्यक्षासन्ना, प्रथमा” – अटी० ॥ ३. रिता जे० पा० ॥ ४. " प्रत्यायातः प्रत्यागतो मानुषत्व इति अल्पकर्मप्रत्ययातो य इति गम्यते, अथवा एकत्र जनित्वा ततोऽल्पकर्मा सन् प्रत्याजातः स तथा लघुकर्मतयोत्पन्न इत्यर्थः " - अटी० ॥ ५. आगा पा० ॥ ६, ८ तहप्प मु० । तप पा० ॥ ७. चेतना जे० पा० ला० ॥ ९ जाते क० जे० मु० ॥ १०. परिणे पा० ॥ ११. करे हि पा० ला० ॥ १२. महाकम्मे मु० ॥ १३. 'वाजाते जे० मु० । च्चाताते पा० ला० । सन् प्रत्यायातः प्रत्याजातो वा ” — - अटी० ॥ १४. तधप्पगारे १५. तप° पामू० । तहप पासं० ॥ १६. 'जाते क० ।। १८. 'कम्मे प° मु० ॥ १९. 'पञ्चाताते तावि जे० पा० ला० ॥ << महाकर्मभिः महाकर्मा वा तवे भवति तहाप पा० ॥ १७, २३. रिता पा० ला० ॥ २०. 'रातो जाव पव्वतिए पा० ला० क० ॥ २१, २२. जधा पा० ला० ॥ ९१ १० १५ Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २३६अहावरा चउत्था अंतकिरिया-अप्पकम्मपच्चीयाते यावि भवति, से णं मुंडे भवित्ता जाव पव्वतिते संजमबहुले जाव तस्स णं णो तहप्पगारे तवे भवति णो तहप्पगारा वेयणा भवति, तहप्पगारे पुरिसजाते णिरुद्धणं परितातेणं सिज्झति जाव सव्वदुक्खाणमंतं करेति, जहा सा मरुदेवा भगवती, चउत्था अंतकिरिया ।। २३६. चत्तारि रुक्खा पन्नत्ता, तंजहा--उन्नते णाममेगे उन्नते १, उन्नते णाममेगे पणते २, पणते णांममेगे उन्नते ३, पणते नाममेगे पणते ४,१। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-उन्नत्ते नौममेगे उन्नते, तहेव जाव पणते नाममेगे पंणते, २। चत्तारि रुक्खा पन्नत्ता, तंजहा—उन्नते नाममेगे उन्नतपरिणते १, उण्णते १० नाममेगे पणतपरिणते २, पणते णाममेगे उन्नतपरिणते ३, पणए नाममेगे पणयपरिणए ४, ३। ऎवामेव चत्तारि पुरिसजाँता पन्नता, तंजहा--उन्नते नाममेगे उन्नतपरिणते, चउभंगो ४, ४। चत्तारि रुक्खा पन्नत्ता, तंजहा—उन्नते णाममेगे उन्नतरूवे, तहेव चउमंगो ४,५। ऎवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा—उन्नते नामं० ४, ६। १५ चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा--उन्नते नाममेगे उन्नतमणे, उन्न० ४,७। एवं संकप्पे ८, पन्ने ९, दिट्ठी १०, सीलांचारे ११, ववहारे १२, परक्कमे १३, एगे पुरिसाए, पडिवक्खो नत्थि।। १. रिता पा० ला०॥ २. चाताते तावि जे० पा० ला० ॥ ३. जाए क० । जाते णं णि' जे० पा० ला०॥ ४. °णं अंतं क०॥ ५. °देवी क० अटी० । “ यथासौ मरुदेवी"-अटी०॥ ६. दृष्टान्त-दार्टान्तिकसूत्राणि षड्रिंशतिमाह-चत्तारि रुक्खेत्यादि"-अटी० ॥ ७. नाम एगे क० ला० । नामेगे जे० मु० । “नामेति सम्भावने वाक्यालङ्कारे वा, एकः कश्चिद्वक्षविशेषः"अटी० ॥ ८, ९, १०. नामेगे जे०॥ ११, २१. एवमेव क० मु० विना ॥ १२. नामेगे मु०॥ १३, १५. पणगेजे०॥ १४. नामेगे मु०। णामगे पा०॥ १६. एवमेव क० ॥ १७. जाया क० । एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र ॥ १८. चत्तारि भंगा क० । 'उन्नते नाममेगे पणतपरिणते २, पणते नाममेगे उन्नतपरिणते ३, पणते नामभेगे पणतपरिणते ४' इति चतुर्भङ्गी ज्ञातव्या ॥ १९. नामंएगे क. जे० ला । नामेगे मु०॥ २०. 'उनते नाममेगे पणतरूवे २, पणते नाममेगे उन्नतरूवे ३, पणते नाममेगे पणतरूवे ४' इति चतुर्भङ्गी अत्र ज्ञातव्या॥ २२. ' उन्नते नामं एगे उन्नतरूवे 1, उन्नते नाम एगे पणतरूवे २, पणते नाम एगे उन्नतरूवे ३, पणते नाम एगे पणतरूवे ४' इति चतुर्भङ्गी अत्र ज्ञातव्या॥ २३. 'उन्नते नाममेगे पणतमणे २, पणते नाममेगे उन्नतमणे ३, पणते नाममेगे पणतमणे ४' इति चतुर्भङ्गी अत्र ज्ञातव्या॥ २४. वन्ने जे० । “प्रकृष्टं ज्ञानं प्रज्ञा,...... तस्याश्चोन्नतत्वमविसंवादितयेति"-अटी०॥ २५. अत्र सीले माचारे इति पाठभेदोऽपि Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३९] पढमो उद्देसओ। चत्तारि रुक्खा पन्नत्ता, तंजहा-उज्जू नाममेगे उज्जू, उज्जू नाममेगे वंके, चउभंगो ४, १४। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--उज्जू नाममेगे ४, १५ । एवं जहा उन्नतपणतेहिं गमो तहा उज्जुवंकेहि वि भाणियन्वो जाव परक्कमे २६। २३७. पडिमापडिवन्नस्स णमणगारस्स कप्पंति चत्तारि भासातो भासि- ५ तए, तंजहा—जायणी, पुच्छणी, अणुन्नवणी, पुट्ठस्स वांगरणी। २३८. चत्तारि माँसाजाता पन्नत्ता, तंजहा--सच्चमेगं भासज्जातं, बीतियं मोसं, ततियं सच्चमोसं, चउत्थं असच्चमोसं ४। ___ २३९. चत्तारि वत्था पन्नत्ता, तंजहा—सुद्धे णामं एगे सुद्धे. १, सुद्धे । णामं एगे असुद्धे २, असुद्धे णामं एगे सुद्धे ३, असुद्धे णामं एगे असुद्धे ४। १० एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-सुद्धे णाम एगे सुद्धे, चंउभंगो ४। एवं परिणत-रुवे वत्था सपडिवक्खा । . चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--सुद्धे णामं एगे सुद्धमणे, चउभंगो ४। एवं संकप्पे जाव परक्कमे । अटी० अनुसारेण भाति, तथाहि-“शीलाचारः, शीलं समाधिः, तत्प्रधानः तस्य वाऽऽचारः अनुष्ठानम् , शीलेन वा स्वभावेनाचार इति।......वाचनान्तरे तु शीलसूत्रमाचारसूत्रं च मेदेनाधीयत इति"-अटी.॥ २६. °जाए पडिपक्खो क० । “एगे पुरीत्यादि, एतेषु मनःप्रभृतिषु सप्तसु चतुर्भङ्गिकासूत्रेषु एक एव पुरुषजातालापकोऽध्येतव्यः, प्रतिपक्षो द्वितीयपक्षो दृष्टान्तभूतः वृक्षसूत्रं नास्ति, नाध्येतव्यमिति यावत्"-अटी.॥ १. 'वंके नाममेगे उज्जू ३, वंके नाममेगे वंके ४' इति चतुर्भझी ॥ २. नामं ४ मु० विना ॥ 'उज्जू नाममेगे उज्जू १, उज्जू नाममेगे वंके २, वंके नाममेगे. उज्जू ३, वंके नाममेगे वंके ४' इति चतुर्भङ्गी अत्र ज्ञेया ॥ ३. “अथ ऋजु ऋजुपरिणत इत्यादिका एकादश चतुर्भङ्गिका लाघवार्थमतिदेशेनाह-एवमित्यनेन"-अटी०॥ ४. "तत्र च ऋजु २, ऋजुपरिणत २ ऋजुरूप २ लक्षणानि षट् सूत्राणि वृक्षदृष्टान्त-पुरुषदार्टान्तिकस्वरूपाणि, शेषाणि तु मनःप्रभृतीनि सप्त अदृष्टान्तानीति"-अटी.॥ ५. त्तत्ते पा०॥ ६. वागरिणी क०॥ ७. भासजाता पा० ला। भासजाया क० ॥ ८. बीयं मु०॥ ९. 'सुद्धे णाम एगे असुद्धे २, असुद्धे णाम एगे सुद्धे ३, असुद्धे णामं एगे असुद्धे ४' इति चतुर्भङ्गी॥ १०. "एवमिति....."शुद्धपदप्राकपदे परिणतपदे रूपपदे च चतुर्भङ्गानि वस्त्रसूत्राणि सपडिवक्ख ति सप्रतिपक्षाणि सदार्टीन्तिकानि वाच्यानीति, तथाहि-चत्तारि वस्था पन्नत्ता, तंजहा-सुद्ध नाम एगे सुद्धपरिणए ४ चतुर्भङ्गी। एवमेवेत्यादिपुरुषजातसूत्रचतुर्भगी। एवं सुद्धे नामं एगे सुखरूवे ४ चतुर्भङ्गी, एवं पुरुषेणापि।"-अटी.॥ Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ९४ ठाणं सुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २४०२४०. चत्तारि सुता पन्नत्ता, तंजहा - अंतिजाते अणुजाते अवजाते कुलिंगाले । २४१. चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा – सच्चे नामं एगे सच्चे, सच्चे नाम एगे असचे ४, एवं परिणते जाव परक्कमे । चत्तारि वत्था पन्नत्ता, तेजहा—सुती नामं एगे सुती, सुई नाम एगे अँसुई, चेंउभंगो ४ । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—सुती णामं एगे सुती, चउभंगो। एवं जैहेव सुद्धेणं वत्थेणं भणितं तहेव सुतिणा वि, जाव परक्कमे । २४२. चत्तारि कोरवा पन्नत्ता, तंजहा - अंबपलंबकोरवे तालपलंबकोरवे वल्लिपलंबकोरवे मेंढविसाणकोरवे । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा -- १० अंबपलंब कोरवसमाणे तालपलंबकौरवसमाणे वलिपलंबकोरवसमाणे मेंढविसाण कोरवसमाणे । २४३. चत्तारि घुणा पन्नत्ता, तंजहा — तयक्खाते छल्लिक्खाते कट्ठक्खाते सारक्खाते । एवामेव चत्तारि भिक्खागा पन्नत्ता, तंजहा — तयक्खायसमाणे जाव सारक्खात समाणे । तयक्खातसमाणस्स णं भिक्खागस्स सारक्खातसमाणे तवे १५ पण्णत्ते, सारक्खीयसमाणस्स णं भिक्खागस्स तयक्खीतसमाणे तवे पणते, छल्लिक्खायसमाणस्स णं भिक्खागस्स कट्ठक्खायसमाणे तवे पण्णत्ते, कट्ठक्खायसमाणस्स णं भिक्खागस्स छल्लिक्खायसमाणे तवे पण्णत्ते । २० २४४. चउव्हिा तणवणस्सतिकाइया पन्नत्ता, तंजहा - अग्गबीया मूलबीया पोरबीया खंधबीया । २४५. चउहिं ठाणेहिं अहुणोर्वैवन्ने रैइए रियलोगंसि इच्छेजा माणुसं लोगं हव्त्रमागच्छित्तते, णो चेव णं संचातेति हव्वमागच्छित्तते । अहुणोर्वैर्वन्ने १. " अतिजातोऽतियातो वा " - अटी० ॥ २. अणुयाते अवयाते पा० ला०। अणुयाए भववाए क० । 'अनुरूपः ' “जातोऽनुजातः, अनुगतो वा पितृविभूत्या अनुयातः " - अटी० ॥ ३. असुती जे० पा० ॥ ४. ' असुती नामं एगे सुती ३, असुती नामं एगे असुती ४ ' इति चतुर्भङ्गी ॥ ५. 'सुती णामं एगे असुती २, असुती णामं एगे सुती ३, असुती णामं एगे असुती ४' इति चतुर्भङ्गी ॥ ६. जधेव पामू० ॥ ६. एवमेव जे० ॥ ७ सामाणे पा० ला० ॥ ८. कोरव० वल्लिपलंब० मेढ पा० ॥ ९. भिक्खाता पा० ला० ॥ १०. क्लासमा पा० ॥ ११. 'खासामा पा० ॥ १२. विह पा० ॥ १३. कातिता क० विना ॥ १४, १८ वष्णे मु० ॥ १५, रति पा० ॥ १६. रइय० मु० । “नैरयिकः, तस्य चानन्योत्पत्तिस्थानां दर्शयितुमाह-निरयलोके, तस्मादिच्छेत् ” – अटी० ॥ १७. माणुसलोगं जे० पा० ॥ 66 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४७] पढमो उद्देसओ। णेरइए णिरयलोगंसि समुन्भूयं वेयणं वेयमाणे इच्छेज्जा माणुसं लोगं हव्वमागच्छित्तते, णो चेव णं संचातेति हव्वमागच्छित्तते १। अहुणोववन्ने णेरैइए निरयलोगंसि णिरयपालेहिं भुजो भुज्जो अहिडिजमाणे इच्छेज्जा माणुसं लोगं हवमागच्छित्तते, णो चेव णं संचातेति हव्वमागच्छित्तते २। अहुणोववन्ने णेरैइए णिरयवेयणिज्जसि कम्मंसि अक्खीणंसि अवेतितंसि अणिजिन्नंसि इच्छेजा [माणुसं ५ लोगं हव्वमागच्छित्तते], नो चेव णं संचाएइ [हव्वमागच्छित्तते] ३। एवं गिरयाउअंसि कम्मंसि अक्खीणंसि जाव णो चेव णं संचातेति हव्वमागच्छित्तते ४। इच्चेतेहिं चउहिं ठाणेहिं अहुणोववन्ने नेरतिते जाव नो चेव णं संचातेति हव्वमागच्छित्तए ४। २४६. कप्पंति णिग्गंथीणं चत्तारि संघाडीओ धारित्तए वा परिहरित्तते १० वा, तंजहा—एगं दुहत्यवित्थारं, दो तिहत्थवित्याराओ, एगं चउहत्थवित्थारं । २४७. चत्तारि झाणा पन्नत्ता, तंजैहा—अट्टे झाणे, "रोदे झाणे, धम्मे झाणे, सुक्के झाणे। अट्टे झाणे चउव्विहे पन्नत्ते, तंजहा—अमणुन्नसंपओगसंपउत्ते तस्स विप्पओगसतिसमण्णागते यावि भवति १, मणुन्नसंपओगसंपउत्ते तस्स अविप्प- १५ ओगसतिसमण्णागते याँवि भवति २, आतंकसंपओगसंपउत्ते तस्स विप्पओगसतिसमण्णागते यावि भवति ३, 'परिजुसितकामभोगसंपओगसंपउत्ते तस्स अविप्प १. णेरतिते पा०॥ २. णिरतलो° पा० ला०॥ ३. समहन्भूयं क० अटीपा० । “समुन्भूयं ति समुद्भूताम्' 'पाठान्तरेण सम्मुखभूताम् एकहेलोत्पन्नाम् , पाठान्तरेण अमहतो महतो भवनं महद्भूतम् , तेन सह या सा समहद्भता ताम, समहोद्भूतां(समूहोद्भूतां--J, सुमहद्भूतां-मु०)वा वेदनाम" अटी०॥ ४, ६. णेरतिते पा०॥ ५, ७. णिरत क. विना॥ ८. णिरतिताउअंसि जे० पा० ला०। “निरयायुष्के कर्मणि अक्षीणे"---अटी० ॥ ९. जाव नास्ति जे० । "यावत्करणात् भवेइए इत्यादि दृश्यमिति"--अटी०॥ १०. थारा एगं मु०॥ ११ समानप्रायमिदं ध्यानसूत्रम् औपपातिकसूत्रेऽपि वर्तते ॥ १२. रुद्दे क० जे० ।। १३. असम° पा० ला० अटीपा० । “भमनोज्ञस्य अनिष्टस्य, असमणुनस्स त्ति पाठान्तरे अस्वमनोज्ञस्य अनात्मप्रियस्य"-अटी०॥ १४. याधि होत्था क०॥ १५. परिझु जे०। “परिजु(ज्झु-मु० विना)सिय त्ति निषेविताः ये कामाः कमनीया भोगाः शब्दादयः, अथवा कामौ शब्दरूपे भोगा गन्ध-रस-स्पर्शा कामभोगाः, कामानां वा शब्दादीनां यो भोगः, तैः तेन वा सम्प्रयुक्तः । पाठान्तरे तु तेषां तस्य वा सम्प्रयोगस्तेन सम्प्रयुक्तो यः स तथा, अथवा परिसिय त्ति परिक्षीणो जरादिना, स चासो कामभोगसम्प्रयुक्तश्च"-अटी०॥ १६. भोगसंपउत्ते अटी.। भोगसंपभोगसंपउत्ते अटीपा०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम्॥ Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउहाणे [सू० २४८ - ओगसतिसमण्णागते यावि भवति ४ । अट्टस्स णं झाणस्स चत्तारि लक्खणा पन्नत्ता, तंजहा-कंदणता सोतणता तिप्पणता परिदेवणता । _ 'रोद्दे झाणे चउब्विहे पन्नत्ते, तं जहा–हिंसाणुबंधि मोसाणुबंधि तेणाणुबंधि सारक्खणाणुबंधि । रोदस्स णं झाणस्स चत्तारि लक्खणा पन्नत्ता, तंजहाओसैण्णदोसे बहुदोसे अन्नाणदोसे आमरणंतदोसे। धम्मे झाणे चउविहे चउप्पदोयारे पन्नत्ते, तंजहा—आणाविजते अवायविजते विवागविजते संठाणविजते। धम्मस्स णं झाणस्स चत्तारि लक्खणा पन्नता, तंजहा--आणारुई णिसग्गरुईं सुत्तरूंई ओगाढरुंई। धम्मस्स णं झाणस्स चत्तारि आलंबणा पन्नत्ता, तंजहा--वायणा पडिपुच्छणा परियट्टणा अणुप्पेहा। १० धमस्स णं झाणस्स चतारि अणुप्पेहाओ पन्नत्ताओ, तंजहा--एगाणुप्पेहा अणिवाणुप्पेहा असरणाणुप्पेहा संसाराणुप्पेहा। सुक्के झाणे चउन्विहे ,उप्पओआरे पन्नत्ते, तंजहा---पुंहत्तवितके सवियारी १, एगत्तवितक्के अवियारी २, सुहुमैकिरिए अणियट्टी ३, समुच्छिन्नकिरिए अप्पडिवाती ४ । सुक्कस्स णं झाणस्स चत्तारि लक्खणा पन्नत्ता, तंजहा-अव्वहे १५ असम्मोहे विवेगे विउस्सग्गे। सुक्कस्स णं झाणस्स चत्तारि आलंबणा पन्नत्ता, तंजहा--खंती मुत्ती मद्दवे अजवे। सुक्कस्स णं झाणस्स चत्तारि अणुप्पेहाओ पन्नत्ताओ, तंजहा--अणंतवत्तियाणुप्पेहा विप्परिणामाणुप्पेहा असुभाणुप्पेहा अवायाणुप्पेहा। १. रुद्दे क० जे०॥ २. रुद्द जे० मु०॥ ३. उस्सन्न ला० । “उस्स(मोस-मु०)सदोसे त्ति हिंसादीनामन्यतरस्मिन् उस्स(ओस-प्र०)नं प्रवृत्तेः प्राचुर्य बाहुल्यं यत् स एव दोषः, अथवा उस्स(ओस -प्र०) ति बाहुल्येनानुपरतत्वेन दोषो हिंसादीनां चतुर्णामन्यतर उस्स(भोसप्र.)नदोषः” अटी०॥ ४. चउप्पडोयारे पा. विना। चउप्पओयारे अटी० । चउप्पडोयारे अटीपा०॥"चतुषु पदेषु..... अवतारो विचारणीयत्वेन यस्य तचतुष्पदावतारम् , चतुर्विधस्यैव पर्यायो वायमिति, क्वचित् चउप्पडोयारमिति पाठः, तत्र चतुर्षु पदेषु प्रत्यवतारो यस्येति विग्रहः" -अटी०। दृश्यतां टि० १०॥ ५. “आणाविजए त्ति..... आज्ञा...."विचीयते निर्णीयते पर्यालोच्यते वा यस्मिन्नित्याज्ञाविचयं धर्मध्यानमिति, प्राकृतत्वेन विजयमिति, आज्ञा वा विजीयते अधिगमद्वारेण परिचिता क्रियते यस्मिन्नित्याज्ञाविजयम् , एवं शेषाण्यपि"-अटी०॥ ६. रुयी पा० ला० ॥ ७, ८. रुयी जे० पा० ला०॥ ९. °रुती मु.। रुयी जे० पा० ला०॥ १०. चउप्पडोयारे क. मु०। दृश्यतां टि०४॥ ११. पुहत्त मु०। “अथ शुकमाह-- पुह(हु-मु०)त्तवितक्के ति"-अटी० ॥ १२. किरिते क. विना॥ १३. अजवे महवे क० ला ३, औपपातिकसूत्रे च। Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५० ] पढमो उद्देसओ ! २४८. चउव्विहा देवाण ठिती पन्नत्ता, तंजहा -- देवे णामेगे १, देवसिणाते नामेगे २, देवपुरोहिते नामेगे ३, देवपज्जलणे नामेगे ४ । चविधे संवासे पन्नत्ते, तंजहा -- देवे णामेगे देवीए सद्धिं संवासं गच्छेजा, देवे णामेगे छवीते सद्धिं संवासं गच्छेजा, छवी णामेगे देवीए सर्द्धि संवासं गच्छेजा, छवी णामेगे छैवीते सद्धिं संवासं गच्छेज्जा । २४९. चत्तारि कसाया पन्नत्ता, तंजहा—कोधकसाए माणकसाए मायाकसाए लोभकसाए । एवं णेरइयाणं जाव वेमाणियाणं २४ । चउपतिट्ठिते कोधे पन्नत्ते, तंजहा -- आतपतिट्ठिते परपतिट्ठिए तदुभयपतिट्ठि अतिट्ठिए | एवं णेरइयाणं जाव वेमाणियाणं २४ । एवं जाव लोभे मणियाणं २४ | चउहिं ठाणेहिं कोधुप्पत्ती सिता, तंजहा - खेत्तं पडुच्चा, वत्थं पडुच्चा, सरीरं पडुच्चा, उवहिं पडुच्चा । एवं णेरइयाणं जाव वेमाणियाणं २४ । एवं जाव लोभे वेमाणियाणं २४ । चउग्विधे कोधे पन्नत्ते, तंजहा - अणंताणुबंधिकोधे, अपच्चक्खाणे कोधे, पच्चक्खाणावरणे कोधे, संजलणे कोधे । एवं नेरइयाणं जाव वेमाणियाणं २४ । एवं १५ जाव लोभे वेमाणियाणं २४ । ८ चउवि कोधे पन्नत्ते, तंजहा - आभोगणिव्वत्तिते अणाभोगणिव्वत्तिते उवसंते अणुवसंते । एवं नेरइयाणं जाव वेमाणियाणं २४ । एवं जाव 'लोभे जाव वेमाणियाणं २४ । २५०. जीवा णं चउहिं ठाणेहिं अट्ठ कम्मपगडीओ चिर्णिसु, तंजहाकोहेणं माणेणं मायाए लोभेणं । एवं जाव वेमाणियाणं २ । एवं चिणंति एस दंडओ, एवं चिणिस्संति एस दंडओ, एवमेतेणं तिन्नि दंडगा । एवं उवचिर्णिसु उवचिणंति उवचिणिस्संति, बंधिंसु ३, उदीरिंसु ३, वेदेंसु ३, निज्जरेंसु णिज्जरेंति निज्जरिस्संति, जाव वेमाणियाणं । एवमेक्वेक्के पदे " तिन्नि तिन्नि दंडगा भाणियव्वा जाव निज्जरिस्संति । १. देव हि क० ॥ २. णाममेगे मु० । एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र ॥ ३. संगच्छेजा ला०॥ ४. छब्वीए क० ॥ ५. मायक पा० कसं० ॥ ६. चक० । एवमग्रेऽपि । ७. क्खाणको हे मु० । कखाणक सातकोधे पा० ला २-५ ॥ ८. णितागं पा० ॥ ९. लोभे वेमा क० जे० ला ३,५। दृश्यतां पं० १२-१३, १६ ॥ १०. एवं च उव जे० ॥ ११. तिनि उ दंडगा पा० ला० ॥ ९७ 安 २० Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ९८ ठाणं सुते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २५१२५१. चत्तारि पडमाओ पन्नत्ताओ, तंजा -- समाहिपडिमा उवहाणपडिमा विवेगपडिमा विउस्सग्गपडिमा । चत्तारि पडिमाओ पन्नत्ताओ, तं जहा -- भद्दा सुभद्दा महाभद्दा सव्वतोभद्दा । चत्तारि पडिमातो पन्नत्ताओ, तंजा -- खुड्डिया 'मोयप डिमा, महलिया मोयपडिमा, जवमज्झा, वइरमज्झा । २५२. चत्तारि अत्थिकाया अजीवकाया पन्नत्ता, तंजहा -- धम्मत्थिकाए अधम्मत्थिकाए आगासत्थिकाए पोग्गलत्थिकाँए । चत्तारि अत्थिकाया अरूविकाया पन्नत्ता, तंजहा – धम्मत्थिकए अधम्मत्थिकौए आगासत्थिकाए जीवत्थिकाए । २५३. चत्तारि फला पन्नत्ता, तंजहा —-आमे णामं एगे आममहुरे १, आमे णामेगे पक्कमहुरे २, पक्के णामेगे आममहुरे ३, पक्के णांमेगे पक्कमहुरे ४ | १० एवामेव चत्तारि पुरिसंजाता पन्नत्ता, तंजहा – आमे जमेगे आममहुरफलसमाणे ४ । १४ २५४. चउव्विहे सच्चे पन्नत्ते, तंजहा –— काउज्जुययाँ भासुज्जुयया भावुज्जुयता अँविसंवायणाजोगे । चउब्विहे मोसे पन्नत्ते, तंजहा—कायअणुज्जुयँता भासअणुज्जुयता १५ भावअणुज्जुयता विसंवदणाजोगे । १. " मोकप्रतिमा प्रश्रवणप्रतिज्ञा, सा च क्षुल्लिका या षोडशभक्तेन समाप्यते, महती तु याऽष्टदशभक्तेनेति, यवमध्या या यववद् दत्ति-कवलादिभिराद्यन्तयोर्हीना मध्ये च वृद्धेति, वज्रमध्यातु याऽऽद्यन्तवृद्धा मध्ये हीना चेति” – अटी० ॥ २. “ अत्थिकाय त्ति अस्तीत्ययं ( त्यत्र - J) त्रिकालवचनो निपातः, अभूवन् भवन्ति भविष्यन्ति चेति भावना, अतोऽस्ति च ते प्रदेशानां कायाश्व राशय इति । अस्तिशब्देन प्रदेशाः क्वचिदुच्यन्ते, ततश्च तेषां वा काया अस्तिकायाः " - अटी० ॥ ३-५ काते पा० ॥ ६. " आममिव मधुरम् आममधुरम् ईषन्मधुर मित्यर्थः " — अटी० ॥ ७. णाममेगे मु० ॥ ८. " पक्वमिव मधुरमत्यन्तमधुर मित्यर्थः ” – अटी० ॥ ९, १०, १२. णाममेगे मु० ॥ ११. सज्जाया क० ॥ १३. आमफलसमाणे जे० पा० ला २-५ । 'पुरुषस्तु आमो वयः - श्रुताभ्यामव्यक्तः, आाममधुर फलसमान उपशमादिलक्षणस्य माधुर्यस्याल्पस्यैव भावात्” – अटी० ॥ १४. ' आमे णामेगे पक्कमहुरफलसमाणे २, पक्के णामेगे आममहुरफलसमाणे ३, पक्के णामेगे पक्कमहुर फलसमाणे ४' इति सम्पूर्णः सूत्रपाठोऽत्र ज्ञेयः ॥ १५. या भाउज्जुयया भासुज्जुयया अवि क० । दृश्यतां टि० १७। " कायर्जुकतादयश्च शरीरवाङ्मनसां यथावस्थितार्थप्रत्यायनार्थाः प्रवृत्तयः " – अटी ० ॥ १६. " अनाभोगादिना गवादिकमश्वादिकं यद् वदति कस्मैचित् किञ्चिदभ्युपगम्य वा यन्न करोति सा विसंवादना, तद्विपक्षेण योगः सम्बन्धोऽविसंवादनायोग इति ” – अटी० ॥ १७. यता भावभणुज्जुयता भासभणुज्जुयगा विसं ० । छ्यतां टि० १५ ॥ १८. वादणजोगे जे० पा० ला २-४ ॥ 66 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५६] पढमो उद्देसभो। २५५. चउबिहे पणिहाणे पन्नत्ते, तंजहा—मणपणिधाणे वैइपणिधाणे कायपणिधाणे उवकरणपणिधाणे । एवं गैरइयाणं, पंचेंदियाणं जाव वेमाणियाणं । चउविहे सुप्पणिहाणे पन्नत्ते, तंजहा–मणसुप्पणिहाणे जाव उवगरणसुप्पणिहाणे । एवं संजयमणुस्साण वि। ___ चउबिहे दुप्पणिहाणे, पन्नत्ते, तंजहा-मणदुप्पणिहाणे जाव उवकरण- ५ दुप्पणिहाणे । एवं पंचेंदियाणं जाव वेमाणियाणं । २५६. चत्तारि पुरिसँजाता पन्नत्ता, तंजहा—आवातभद्दते णामेगे णो संवासभहते १, संवासभद्दते गामेगे णो आवातभद्दए २, एगे आवातभद्दते वि संवासभदते वि ३, एगे णो आवातभद्दते नो" संवासभद्दए ४ । ___चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-अप्पणो णामेगे वैजं पासति, णो १० परस्स १, परस्स गामेगे वजं पासति ४ । ___चत्तारि पुरिसँजाता पन्नत्ता, तंजहा–अप्पणो गामेगे वजं उदीरेति, णो" परस्स ४। .. चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-अप्पणो नौमेगे वजं उँवसामेति, णो परस्स ४। १. "प्रणिधिः प्रणिधानं प्रयोगः"-अटी०॥ २. वयप जे०। वतिप पा० ला०॥३. एवं नेरतियाणं पा० । “एवमिति यथा सामान्यतस्तथा नैरयिकाणामिति। तथा चतुर्विशतिदण्डकपठितानां मध्ये ये पञ्चेन्द्रियास्तेषामपि वैमानिकान्तानामेवमेवेति, एकेन्द्रियादीनां मनःप्रभृतीनामसम्भवेन प्रणिधानासम्भवादिति"-अटी०॥४, ११. °सज्जाया क०॥ ५. "आपातः प्रथममीलकः"--अटी०॥ ६, ७, १३, १५, १८, २२. णाममेगे मु०। एवमग्रेऽपि सर्वत्र ॥ ८-१०. आवयम क०॥ १०. नो वा संवास मु०॥ १२. °सजाया क०॥ १४. "वज ति वर्ण्यत इति वर्ण्यम् , अवयं वा अकारलोपात्, वज्रवद् वज्रं वा गुरुत्वाद्धिंसा-ऽनृतादि पापं कर्म, तदात्मनः सम्बन्धि कलहादौ पश्यति पश्चात्तापान्वितस्वात् , न परस्य तं प्रत्युदासीनत्वात्"-अटी० ॥ १६. पासंति जे० । 'पासति, णो अप्पणो २, एगे अप्पणो वि वज पासति, परस्स वि ३, एगे णो अपणो वजं पासति, णो परस्स ४' इति पाठोऽत्रानुसन्धेयः॥ १७, २१. सजाया क०॥ १९. 'णो परस्स १, परस्स णामेगे वजं उदीरेति, णो अप्पणो २. एगे मप्पणो वि वजं उदीरेति, परस्स वि ३, एगे जो अप्पणो वज उदीरेति, णो परस्स ४' इति सम्पूर्णः पाठोऽत्र बोध्यः॥ २०. चत्तारि पुरिसजाता पमत्ता, तंजहा नास्ति मु०॥ २३. °सामेति जे० ॥ २४. णो परस्स १, परस्स णामेगे वजं उवसामेति, जो मप्पणो २, एगे अपणो वि वजं उवसामेति, परस्स वि ३, एगे णो अपणो वजं उवसामेति, णो परस्स ४' इति पाठोऽत्रानुसन्धेयः॥ Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०० १० ठाणंगसुते चत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २५७चत्तारि पुरिसंजाया पन्नत्ता, तंजहा —– अन्भुट्ठेइ णामेगे णो अन्भुवेति । एवं वंदति णामेमे णो वंदावेति । एवं सक्कारेति, सम्माणेति, पूँएइ, वाएइ पंडिच्छति, पुच्छति, वागरेति । सुत्तधरे णामेगे णो.अत्थधरे, अत्थधरे णामेगे णो सुत्तधरे ४ । २५७ चमरस्स णं असुरिंदस्स असुरकुमाररन्नो चत्तारि लोगपाला पन्नत्ता, तंजहा- सोमे जमे वरुणे वेसमणे । एवं बलिस्स वि सोमे जमे वेसमणे वरुणे । धरणस्स कालपाले कोलपाले सेलेवाले संखवाले । भूतानंदस्स कार्लेपाले कोलैपाले संखवाले सेलवाले । वेणुदेवस्स चित्ते विचित्ते चितेपक्खे विचित्तपक्खे । वेणुदालिस्स चित्ते विचित्ते विचित्तपक्खे चित्तपखे । हैरिस पभे सुप्पमे पभकंते सुष्पभकंते । हरिसहस्स पभे सुप्पमे सुप्पभकंते पभकते अग्गिसिहस्स तेऊ तेजसिहे तेउकंते तेउप्पभे । अग्गिमाणवस्स तेऊ १५ तेउसिहे तेउप्पभे तेउकंते । पुन्नस्स ते रुतंसे रुतकंते रुतप्पभे । एवं विसिस्स ते रुतंसे रुयप्पभे रुकते । १. सज्जाया क० ॥ २, ४, ८. णाममेगे मु० ॥ ३. 'वेंति जे० । 'अब्भुट्टावेति णामेगे णो अब्भुट्ठेति २, एगे अब्भुट्ठेवि वि अन्भुट्टावेति वि ३, एगे जो अब्भुट्ठेति णो अब्भुट्ठावेति ४ इति भङ्गचतुष्टयमत्रानुसन्धेयम्, एवमग्रेऽपि 'वंदति' इत्यादौ ज्ञेयम् ॥ ५. ति जे० ॥ ६. पूतेति वातेति पा० ॥ ७. पडिपुच्छति क० विना । " प्रतीच्छतीति सूत्रार्थी गृह्णाति पृच्छति प्रश्नयति सूत्रादि, व्याकरोति ब्रूते तदेवेति ” – अटी० ॥ ९ 'एगे सुत्तधरे वि अत्थधरे वि ३, एगे णो सुत्तरे णो अत्थधरे ४' इति भङ्गचतुष्टयमत्र बोध्यम् ॥ १०,१५. वाले क० ॥ ११,१२,१६,१७. 'पाले मु० ॥ १३. एवं भूतानंदस्स चत्तारि काल' मु० ॥ १४. 'वाले क० पा० ॥ १८. क्खे इत्यत आरभ्य णाणपाय [पृ० १०२ पं० १३] इत्यन्तमेकं पत्रं क० मध्ये नास्ति ।। १९. हरिकंतस्स मु० ॥ २० रुप्पे रुपंसे जे० । रूए रूयंसे रूदकंते रूक्षप्पमे मु० । तुलना -" दीवकुमाराणं “ पुण्ण - विसिद्ध- रूय- सुरूय - रूयकंत - रूयप्पभा । उदधिकुमाराणं जलकंते जलप्पभे जल-जलरूयजलकंत - जलप्पभा ।' सो० १ का० २ चि० ३ ० ४ ते ५ रू० ६ ज० ७ तु० ८ का० ९० १० ।” इति भगवतीसूत्रे तृतीये शतके अष्टम उद्देशके । " सो० १ का २...... इत्यनेनाक्षरदश के दक्षिणभवनपतीन्द्राणां प्रथमलो कपालनामानि सूचितानि वाचनान्तरे त्वेता " Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५७] पढमो उद्देसओ। जलकंतस्स जले जेलरते जलकंते जलप्पमे। जलप्पभस्स जले जलरते जलप्पभे जलकंते। अमितगतिस्स तुरियगती खिप्पगती सीहगती सीहविक्कमगती। अमितवाहणस्स तुरियगती खिप्पगती सीहविक्कमगती सीहगती। लंबस्स काले महाकाले अंजणे रिटे। पभंजणस्स काले महाकाले रिढे ५ अंजणे। . घोसस्स आवत्ते वियावत्ते णंदियावत्ते महाणंदियावत्ते। महाघोसस्स आवत्ते वियावत्ते महाणंदियावत्ते णंदियावत्ते । सक्कस्स सोमे जमे वरुणे वेसमणे। ईसाणस्स सोमे जमे वेसमणे वरुणे। एवं एगंतरिता जावच्चुतस्स। चउव्विहा वाउकुमारा पन्नत्ता, तंजहा-कॉले महाकाले वेलंबे पमंजणे । चउव्विहा देवा पन्नत्ता, तंजहा-भवणवासी वाणमंतरा जोतिसिया विमाणवासी। न्येव गाथायाम् , सा चेयम्-सोमे य १ कालवाले २ चित्त ३ पभ ४ तेउ ५ तह रुए चेव ६। जल तह ७ तुरियगई या ८ काले ९ आउत्त १० पढमा उ ॥१॥ एवं द्वितीयादयोऽप्यभ्यूह्याः। इह च पुस्तकान्तरेऽयमथों दृश्यते-दाक्षिणात्येषु लोकपालेषु प्रतिसूत्रं यौ तृतीयचतुर्थी तावुदीच्येषु चतुर्थ-तृतीयाविति" इति अभयदेवसूरिविरचितायां भगवतीसूत्रवृत्तौ॥ “इन्द्रौ द्वीपकुमाराणां पूर्णो वसिष्ठ इत्युभो। तप्तस्वर्णप्रभो नीलक्षोमौ सिंहाङ्कभूषणौ ॥२६३॥ रूपो रूपांशश्च रूपकान्तो रूपप्रभोऽपि च। लोकपाला अमी द्वीपकुमारचक्रवर्तिनोः ॥ २६४ ॥......अथोदधिकुमारेन्द्रौ जलकान्तजलप्रभौ। शुक्लद्युती नीलवस्त्रावश्वरूपाङ्कभूषणौ ॥२६६ ॥ जलश्च जलरूपश्च जलकान्तो जलप्रभः। लोकपालाः स्युरुदधिकुमारसुरराजयोः ॥२६७॥” इति लोकप्रकाशे [क्षेत्रलोके] त्रयोदशसर्गे॥ "दाक्षिणात्येषु यो नामतस्तृतीयो लोकपालः स औदीच्येषु चतुर्थः, चतुर्थस्त्वितर इति"-अटी०॥ २१. रूते पा०। रूवे ला०। रूते रूतसे रूयप्पभे रूतकंते मु०॥ दृश्यतां पृ० १०० टि० २०॥ १. जलरूते ला २, ४। जलरुते ला ५। जलइते मु०॥ दृश्यतां पृ० १०० टि० २०॥ २. वेस्लमणे पा० जे०॥ ३. “एवं एकंतरिय त्ति यन्नामानः शक्रस्य तन्नामान एव सनत्कुमारब्रह्मलोक-प्राणतेन्द्राणां तथा थन्नामानः ईशानस्य तन्नामान एव माहेन्द्र-लान्तक-सहस्राराच्यतेन्द्राणामिति"-अटी०॥ ४. वायकु पा० ला २,३॥ ५. "कालादयः पातालकलशस्वामिन इति"-अटी०॥ "एस्थ णं चत्तारि महइमहालया महापायाला पण्णत्ता....."तत्थ ण चत्तारि देवौं महिड्डिया जाव पलियोमट्ठिइया परिवसंति, तंजहा-काले महाकाले लंबे पभंजणे” इति जीवाजीवाभिगमसूत्रे तृतीयप्रतिपत्तौ॥ Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०२ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउटाणे [सू० २५८ - २५८. चउविहे पमाणे पन्नत्ते, तंजहा—दव्वप्पमाणे खेत्तप्पमाणे • कालप्पमाणे भावप्पमाणे । २५९. चत्तारि दिसाकुमारिमहत्तरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-रूया . रूयंसा सुरूवा रूयावती । चत्तारि विजुकुमारिमहत्तरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा५ चित्ता चित्तकणगा सतेरा सोतामणी। २६०. सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो मज्झिमपरिसाते देवाणं चत्तारि पलिओवमाइं ठिती पन्नत्ता। ईसाणस्स °णं देविंदस्स देवरण्णो मज्झिमपरिसाते देवीणं चत्तारि पलिओवमाई ठिती पन्नत्ता। २६१. चउविहे संसारे पन्नत्ते, तंजहा—दव्वसंसारे खेत्तसंसारे काल-.. १. संसारे भावसंसारे। २६२. चउव्विहे दिट्टिवाते पन्नत्ते, तंजहा—पंरिकम्म सुत्ताई पुव्वगए अणुजोगे। .. २६३. चउविहे पायच्छित्ते पन्नत्ते, तंजहा—णाणपायच्छित्ते दंसण पायच्छित्ते चरित्तपायच्छित्ते विर्यंतकिच्चे १। १. विस्तरार्थिभिरनुयोगद्वारसूत्रे द्रष्टव्यम् ॥ २. °हत° पा० । “दिकुमार्यश्च ता महत्तरिकाश्च प्रधामतमाः तासां वा महत्तरिकाः, एता मध्यरुचकवास्तव्या अर्हतो जातमात्रस्य नालकल्पनादि कुर्वन्तीति । विद्युत्कुमारीमहत्तरिकास्तु विदिग्चकवास्तव्याः, एताश्च भगवतो जातमात्रस्य चतसृष्वपि दिक्षु स्थिता दीपिकाहस्ता गायन्तीति"-अटी.॥ “तेणं कालेणं तेणं समएणं विदिसिरुअगवत्थव्वाओ चत्तारि दिसाकुमारीमहत्तरिआओ तहेव जाव विहरति, तंजहा-चित्ता य चित्तकणगा सुतेआ सोतामणी । ....ते णं काले णं ते णं समए णं मज्झिमरुअगवस्थव्वाओ चत्तारि दिसाकुमारी महत्तरिआओ सएहिं सएहिं कूडेहिं तहेव जाव विहरंति, तंजहा-रूवा रूवंसा सुरूवा रूवगावती" इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसने ततीयेऽधिकारे। “तासां नामानिचित्रा चित्रकनका सुतेजाः सौदामिनी चेति...... । तासां नामान्याह-रूवेत्यादि। रूपा रूपांशा - सुरूपा रूपकावती चेति" इति धर्मसागरोपाध्यायविरचितायां जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिवृत्तौ पृ० १९२॥ ३. सोतासणी जे०॥ ४. णं नास्ति मु०॥ ५. °वाए क० मु०। “दृष्टयो दर्शनानि नया उद्यन्ते अभिधीयन्ते पतन्ति वा अवतरन्ति यस्मिन्नसौ दृष्टिवादो दृष्टिपातो वा द्वादशमङ्गम्"अटी०॥ ६. परिकम्मे जे०॥ ७. “प्रायश्चित्तसूत्रद्वयम्”-अटी०॥ ८. चियत्तकिच्चे पा० ला ४। चि(वि ला ५)यत्तकिञ्च पायच्छित्ते जे० ला २,५ मु०॥ “वियत्तकिञ्चे ति व्यक्तस्य भावतो गीतार्थस्य कृत्यं करणीय व्यक्तकृत्यं प्रायश्चित्तमिति....."वियत्त त्ति विशेषेण 'दत्तं वितीर्णमभ्यनुज्ञातिमत्यर्थ.... "कृत्यम् अनुष्ठानं तद् विदत्तकृत्यं प्रायश्चित्तमेव । चियत्तकिच्चे त्ति पाठान्तरतस्तु प्रीतिकृत्यं वैयावृत्त्यादि"-अटी०॥ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६७] १०३ पढमो उद्देसओ। चउन्विहे पायच्छित्ते पन्नत्ते, तंजहा-पंडिसेवणापायच्छिते संजोयणापायच्छित्ते औरोवणापायच्छिते पलिउंचणापायच्छित्ते २। : २६४. चउविहे काले पन्नत्ते, तंजहा—पमाणकाले अंधाउणिवत्तिकाले 'मरणकाले अद्धाकाले। २६५. चउबिहे पोग्गलपरिणामे पन्नत्ते, तंजहा–चन्नपरिणामे गंध- ५ परिणामे रसपरिणामे फासपरिणामे । २६६. भरहेरवतेसु णं वासेसु पुरिमपच्छिमवजा मज्झिमगा बावीस अरहंता भगवंतो चाउज्जामं धम्मं पण्णवयंति, जहा-सव्वातो पाणातिवातातो वेरमणं, एवं मुंसावादाओ [वेरमणं, सव्वातो] अदिनादाणाओ [वेरंमणं], सव्वातो बहिद्धादाणातो वेरमणं । सव्वेसु वि णं महाविदेहेसु अरहंता भगवंतो चौउज्जामं धम्मं पण्णवयंति, तंजहा-सव्वातो पाणातिवाताओ वेरमणं जाव सव्वातो बहिद्धादाणाओ वेरमणं । २६७. चत्तारि दुग्गतीतो पन्नत्ताओ, तंजहा–णेर यदुग्गती तिरिक्खेंजोणियदुग्गती मणुस्सदुग्गई देवदुग्गई। , चत्तारि सोग्गईओ पन्नत्ताओ, तंजहा–सिद्धसोग्गती देवसोग्गती मणुय- १५ सोग्गती सुकुलपञ्चायाति । १. परिसे° मु०। “प्रतिषेवणाप्रायश्चित्तम्' -अटी०॥ २. भारोयणा' पा० ला०। आरोअणा मु०। आसेवणा क.। “आरोपणया प्रायश्चित्तम् आरोपणाप्रायश्चित्तमिति"-अटी०॥ ३. महाउनिवत्ति° क०। महाउयनिवत्ति जे. मु.। "यथा यत्प्रकारं नारकादिभेदेनायुः कर्मविशेषो यथायुः, तस्य रौद्रध्यानादिना निर्वृत्तिः बन्धनम् , तस्याः सकाशाद् यः कालो नारकादित्वेन स्थितिर्जीवानां स यथायुर्निवृत्तिकालः, अथवा यथायुषो निर्वृत्तिस्तथा यः कालो नारकादिभवेऽवस्थानं स तथेति"- अटी०॥ १. भगवंता मु०॥ ५. जामधम्म पा० " चत्वारो यमा एव यामा निवृत्तयो यस्मिन् स तथा"-अटी०॥ ६. पण्णवेति मु०॥ ७. मुसावादो अदिना(न्न-पा०)दाणाओ पा० ला २॥ ८. वेरमणं सव्वातो नास्ति मु० विना ॥ ९. वेरमणं नास्ति मु. विना॥ १०. “बहिद्धा मैथुनं परिग्रहविशेषः ('परिग्रहविशेषः' इति पदं नास्ति-J), आदानं च परिग्रहः, तयोर्द्वन्द्वकैत्वम् , अथवा...बहिस्तात् धर्मोपकरणाद् बहिर्यदिति"-अटी०॥ ११. वि नास्ति मु०॥ १२. चाउजामं पा०॥ १३. णेरतितदु जे० पा० ला०॥ १४. जोणितदु जे० ला। जोणीतदु पा०॥ १५. मणुयदु क०॥ १६. सोगईओ. पा० ला०। सुगइओ क०॥ १७, १९. °सोगवी पा० ला०॥ १८. °सोगती पा० ला सुगई क०॥ Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०४ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २६८ - चत्तारि दुग्गता पन्नत्ता, तंजहा–नेरइयदुग्गता 'तिरिक्खजोणियदुग्गता मणुस्सद्गगता देवदुग्गता। चत्तारि सोगता पन्नत्ता, तंजहा–सिद्धसोग्गता जाव सुकुलपंचायाया। २६८. पढमसमयजिणस्स णं चत्तारि कम्मंसा खीणा भवंति, तजहा५ णाणावरणिजं दसणावरणिकं मोहणिज्जं अंतराइतं । उप्पन्ननाणदंसणधरे णं अरहा जिणे केवली चत्तारि कम्मंसे वेदेति, तंजहा—वेदणिजं आउयं णाम गोतं । . पढमसमयसिद्धस्स णं चत्तारि कम्मंसा जुगवं खिजंति, तंजहा- वेयणिज्जं आउयं णामं गोतं। २६९. चउहिं ठाणेहिं हासुप्पत्ती सिता, तंजहा—पासेत्ता भासेत्ता सुणेत्ता संभरेत्ता।। __ २७०. चउविहे अंतरे पन्नत्ते, तंजहा–टुंतरे पम्हंतरे लोहंतरे पत्थरंतरे । एवामेव इत्थिए वा पुरिसस्स वा चउब्विहे अंतरे पन्नत्ते, तंजहा कटुंतरसमाणे पम्हंतरसमाणे लोहंतरसमाणे पत्थरंतरसमाणे । १५ २७१. चत्तारि भयगा पन्नत्ता, तंजहा—दिवसभयते जत्ताभयते उच्चत्तभयते कैब्बालभयते। २७२. चत्वारि पुरिसँजाता पन्नत्ता, तंजहा-संपागडपडिसेवी णामेगे णो पच्छन्नपडिसेवी, पच्छन्नपडिसेवी णामेगे णो संपागडपडिसेवी एगे संपागडपडिसेवी वि पच्छन्नपडिसेवी वि, एगे णो संपागडपडिसेवी णो पच्छन्नपडिसेवी । 1. नेरतितदु पा० ला० । नेरतियदु जे० ॥ २, तिरिक्खजो० मणुस्स पा० । तिरिक्खजोणि. मणुस्स' क०। तिरिक्ख० दोग्गया मणुस्स' जे०॥ ३. मणुयदु मु०॥ ४, ५. सोगता पा० ला०॥ ६. जाप शन्देन 'देवसोग्गता मणुस्ससोग्गता' इति पदद्वयं ज्ञेयम् ॥ ७. पचाया क. पा० । पञ्चायाइ जे.॥८. तंजहा नास्ति क० मु०॥ ९. दरिसणा° पा० ला०॥ १०. रातितं मु०। रातीतं पा० ला० ॥१. पासित्ता पा० ला० विना। पासित्ता भासित्ता क० । “पासित्त त्ति दृष्ट्वा"-अटी० ॥ १२. पत्थंतरे पामू० । “प्रस्तरान्तरं पाषाणान्तरं चिन्तितार्थप्रापणादिभिरिति”-अटी० ॥ १३. पत्थंतर पा० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ १४. कब्बाडभ' ला। "कबाडभृतकः क्षितिखानक ओड्डादिः"न्यस्य स्वं कर्मार्ण्यते द्विहस्ता त्रिहस्ता वा स्वया भूमिः खनितव्या एतावत्ते धनं दास्यामीत्येवं नियम्येति"-अटी०॥ १५. °सज्जाया क०॥ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ • पढमो उद्देओ । २७३. चमरस्स णं असुरिंदस्स असुरकुमाररन्नो सोमस्स महारन्नो चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओं, तंजहा – कणगा कणगलता चित्तगुत्ता वसुंधरा । एवं जमस्स वरुणस्स वेसमणस्स । २७३] - बलिस्स णं वतिरोयणिंदस्स वतिरोयणरन्नो सोमस्स महारन्नो चत्तारि अग्ग महिसीओ पन्नताओ, तंजहा - मित्तैगा सुभद्दा विज्जुता असणी । एवं जमस्स ५ वेसमणस्स वरुणस्स । धरणस्स णं णागकुमारिंदस्स णागकुमाररन्नो कालवालस्स महारन्नो चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा - असोगा विमला सुप्पभा सुदंसणा । एवं जाव संखवालस्स । भूतानंदस्स णं णागकुमारिंदस्स णागकुमाररन्नो कालवालस्स महारन्नो ऋतारि १०. अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा - सुनंदा सुभद्दा सुजाता सुमणा । एवं जाव सेलवालस्स । जहा धरणस्स एवं सव्वेसिं दाहिणिंद लोगपालाणं जाँव घोसस्स । जहा भूतानंदस्स एवं जीव महाघोसस्स लोगपालाणं । कालस्स णं पिसांर्तिदस्स पिसायरन्नो चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा — कमला कमलंप्पभा उप्पला सुदंसणा । एवं महाकालस्स वि । सुरुवस्स णं भूर्तिदस्स भूतरन्नो चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा —रुववती बहुरूवा सुरुवा सुभगा, एवं पडिरुवस्स वि । पुण्णभेद्दस्स णं जक्खिंदस्स जक्खरन्नो चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजा - पुत्ता बहुपुत्तिता उत्तमा तारंगा । एवं माणिभद्दस्स वि । " १ . इत आरभ्य गंधवि° [पृ० १०६ पं० ९] पर्यन्तमेकं पत्रं क० प्रतौ नास्ति । तुलनाभगवती सूत्रे दशमे शतके पञ्चम उद्देशके ॥ २ तुलना " वइरोयनिंदस्स वइरोयणरनो सोमरस महारन्नो...... चत्तारि, अग्गमहिसीओ पन्नताओ, तंजा - मीणगा सुभद्दा विज्जुया ( विजया - प्र० ) असंणी " इति भगवतीसूत्रे १०/५ ' चत्वारोऽस्य लोकपालाश्चतुर्दिगधिकारिणः । सोम यमश्व वरुणस्तु वैश्रमणाभिधः ॥ १६७ ॥ एषां चतस्रः प्रत्येकं दयिता नामतस्तु ताः । मीनका च सुभद्रा च विद्युदाख्या तथाशनिः ॥ १६८ ॥” इति लोकप्रकाशे क्षेत्रलीक्रे त्रयोदशे सर्गे ॥ ३. बिज्जुत्ता मु० ॥ ४. सुपभा पा० ॥ ५. दृश्यतां सू० २५७ ॥ ६-८. दृश्यतां सू २५७ ॥ ९. पिसातेंदस्स. पा० । पिसाएंदस्स ला०। पिसांइंदस्स क० मु० ॥ इत आरभ्य तुलना ज्ञातधर्मकथाङ्गसूत्रे द्वितीये श्रुतस्कन्धे पञ्चमे वर्गे ।। १०. लपभा पा० ॥ ११. पुत्ता पटुपुत्तिता पा० । "" पुन्नभहस्स १०५ १५ २० Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०६ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउहाणे [सू० २७३ - भीमस्स णं. रक्खसिंदस्स रक्खसरन्नो चत्तारि अग्गमहिसोओ पन्नत्ताओ, तंजहा-पउमा वसुमती कणगा रतणप्पभा । एवं महाभीमस्स वि। किंनरस्सणं किंनरिंदस्स चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नताओ, तंजहा–वडेंसा केतुमती रतिसेणा रतिप्पभा, एवं किंपुरिसस्स वि । सप्पुरिसस्स णं किंपुरिसिंदस्स किंपुरिसरनो चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नताओ, तंजहा–रोहिणी णवमिता हिरी पुप्फवती, एवं महापुरिसस्स वि। अतिकायस्स णं महोरैगिंदस्स चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहाभुयगा भुयगवती महाकच्छा फुडा एवं महाकायस्स वि। गीतरतिस्स णं गंधविदस्स चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा१० सुघोसा विमला सुस्सरा सरस्सती, एवं गीयजसस्स वि। चंदस्स णं जोतिसिंदस्स जोतिसरन्नो चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—चंदप्पभा दोसिणाभा अचिमाली पभंकरा। एवं सूरस्स वि, णवरं सूरप्पमा दोसिणाभा अच्चिमाली पभंकरा। इंगालगस्स णं महंग्गहस्स चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नताओ, तंजहा१५ विजया वेजयंती जयंती अपराजिता । एवं सव्वेसिं मंहग्गहाणं जाव भावकेउस्स। ......"चत्तारि अग्गमहिसीभो पन्नत्ताओ, तजहा-पुन्ना बहुपुत्तिया उत्तमा तारया" इति भगवतीसूत्रे १० ।५। ज्ञाताधर्म। “पूर्णा बहुपुत्रिका चोत्तमा तथा च तारका। पूर्णभद्र-माणिभद्रदेवथोर्दयिता इमाः ॥ २२५॥” इति लोकप्रकाशे क्षेत्रलोके द्वादशे सर्गे ॥ १. “ भीमस्स...''चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ तंजहा-पउमा पउमावती (वसुमतीप्र. जाताधर्म) कणगा रयणप्पभा"-भगवती०१०॥५॥ २. रतीप्पभा पा०। “किन्नरस्स ......."चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा–वडेंसा केतुमती रतिसेणा (वइरसेणाज्ञाताधर्म०) रइप्पिया"-इति भगवतीसूत्रे १०॥ ५। "वसन्तिका केतुमती रतिसेना रतिप्रिया। गदिता दयिता एताः किन्नराणामधीशयोः॥२२६॥" इति लोकप्रकाशे द्वादशे सर्गे ॥ ३. सप्पुरिसस्स...."रोहिणी नवमिया हिरी पुप्फवती" इति भगवतीसूत्रे १० ।५। "रोहिणी च नवमिका हीनाम्नी पुष्पवत्यपि। प्राणप्रिया इमाः प्रोक्ता जिनैः किम्पुरुषेन्द्रयोः ॥२२७॥" इति लोकप्रकाशे द्वादशे सर्गे॥ ४. रंगेदस्स पा० ला०॥ ५. तुलना-जीवाजीवाभिगम० ३।१। भगवती० १०॥५॥ ६. " चंद्रप्रभा १, 'दोसिणाभा' इति ज्योत्स्नाभा २, अर्चिर्माली ३, प्रभङ्करा ४” इति जीवाजीवाभिगमसूत्रवृत्तौ पृ. ३८४ । ७. "सूरप्पभा आयवाभा अचिमाली पभंकरा"-भगवती. १०।५, ज्ञाताधर्म०, जीवाजीवाभिगम० ३।१। “सूर्यप्रभा मातपाभा आर्चिाली प्रभकरा" इति मलयगिरिसूरिविरचितायां जीवाजीवाभिगमवृत्तौ पृ० ३८५॥ ८. इंगालस्स क० मु० । भगवती० १०॥५॥ ९. महागहस्स मु०॥ १०. महाग्ग° पा०॥ Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७७] पढमो उद्देसओ। १०७ सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो सोमस्स महारन्नो चत्तारि. अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा–रोहिणी मयणा चित्ता सोमा। एवं जाव वेसमणस्स। .. ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरन्नो सोमस्स महारन्नो चत्तारि अग्गमहिसीओ पन्नताओ, तंजहा–पुढवी राती रयणी विजू । एवं जाव वरुणस्स। २७४. चत्तारि गोरसविगतीओ पन्नत्ताओ, तंजहा-खीरं दहिं सोप्पं णवणीतं । चत्तारि सिणेहविगतीओ पन्नत्ताओ, तंजहा–तेलं घयं वसा णवणीतं । चत्तारि महाँविगतीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—महुँ मंसं मजं णवणीतं । २७५. चत्तारि कूडागारा पन्नत्ता, तंजहा—गुत्ते णामं एगे गुत्ते, गुत्ते णामं एगे अगुत्ते, अगुत्ते णामं एगे गुत्ते, अगुत्ते णाम एगे अगुत्ते । एवामेव १० चत्तारि पुरिसँजाता पन्नत्ता, तंजहा-गुत्ते णाममेगे गुत्ते ४ ।। चत्तारि कूडागारसालाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-गुत्ता णाममेगा गुत्तदुवारा, गुत्ता णाममेगा अगुत्तदुवारा, अंगुत्ता णाममेगा गुत्तदुवारा, अंगुत्ता णाममेगा अगुत्तदुवारा । एवामेव चत्तारि इत्थीओ पन्नत्ताओ, तंज़हा-गुत्ता नाममेगा गुतिंदिता, गुत्ता णाममेगा अगुतिंदिता ४। २७६. चैउव्विहा ओगाहणा पन्नत्ता, तंजहा–दव्योगाहणा खेत्तोगाहणा कालोगाहणा भावोगाहणा। - २७७. चत्तारि पन्नत्तीओ अंगबाहिरियातो पन्नत्ताओ, तंजहा-चंदपन्नत्ती सूरपन्नत्ती "जबूदीवपन्नत्ती दीवसागरपन्नत्ती। ॥चउट्ठाणस्स पढमो उद्देसओ॥ २० १, ४, ५. वीतीओ पा०॥ २. सप्पि पा०॥ ३. “स्नेहरूपा विकृतयः स्नेहविकृतयः,... "महाविकृतयो महारसत्वेन महाविकारकारित्वात्"-अटी०॥ ६. महुँ मजं मंसं णवणीतं क०॥ ७. सजाता पा० ला० क० ॥ ८. 'गुत्ते णाममेगे अगुत्ते २, अगुत्ते णाममेगे गुत्ते ३. अगुत्ते णाममेगे अगुत्ते ४।' इति शेषभनत्रयं ४ अङ्केनात्र ज्ञेयम् ॥ ९. अगुत्तदुवारा नाम एगा पा०॥ १०. अगुत्ता णाम पामू०, अगुत्तदुवारा णाम° पासं०॥ ११. चत्तारिस्थीमो क. विना ॥ १२. 'अगुत्ता णाममेगा गुतिंदिता ३, अगुत्ता णामलेगा अगुत्तिदिता ४' इति शेषभनद्वयं ४ अङ्केनात्र ज्ञेयम्॥ १३. चउविहा मु०॥ १४. जंबुद्दीव° जे. मु.॥ १५. °सओ समत्तो क०॥ Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २७८ - [बीओ उद्देसओ २७८. चत्तारि पडिसंलीणा पन्नत्ता, तंजहा-कोधपडिसलीणे माणपडिसंलीणे मायापडिसंलीणे लोभपडिसंलीणे। चत्तारि अपडिसंलीणा पन्नत्ता, तंजहाकोधअपडिसंलीणे जाव लोभअपडिसलीणे। __ चत्तारि पडिसलीणा पन्नत्ता, तंजहा–मणपडिसलीणे वतिपडिसंलीणे कायपडिसंलीणे इंदियपडिसलीणे। चत्तारि अपडिसंलीणा पन्नत्ता, तंजहामणअपडिसंलीणे जाव इंदियअपडिसंलीणे ४। ' २७९. चत्तारि पुरिसंजाता पन्नत्ता, तंजहा–दीणे णाममेगे दीणे, दीणे णाममेगे अदीणे, अदीणे णाममेगे दीणे, अदीणे णाममेगे अदीणे १। चंतारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–दीणे णाममेगे दीणपरिणते, दीणे णामं एगे अदीणपरिणते, अदीणे णाम एगे दीणपरिणते, अदीणे णाममेगे अदीणपरिणते २। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-दीणे णाममेगे दीणरूवे, ह [४], ३। एवं दीणमणे ४, दीणसंकप्पे ५, दीणपन्ने ६, दीणदिट्ठी ७, १५ दीणसीलाचारे ८, दीणववहारे ९। ___ चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा-दीणे णाममेगे दीणपरक्कमे, दीणे णाममेगे अदीण परक्कमे], ह्व [४], १० । एवं सव्वेसिं चउभंगो भाणितव्वो। चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा–दीणे णाममेगे दीणवित्ती ४,११ । एवं दीणजाती १२, दीणभासी १३, दीणोभासी १४ । चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-दीणे णाममेगे दीणेसेवी, ह [४] १५ । एवं दीणे णाममेगे दीणपरियाए ह [=४], १६ । एवं दीणे णाममेगे दीणपरियाले ह्व [४], १७। सव्वत्थ चउभंगो। १. चत्तारित्थीओक० विना ॥ २. सज्जाया क० । एवमप्रेऽपि सर्वत्र ॥ ३. 'दीणे णाममेगे दीणरूवे १, दीणे णाममेगे अदीणरूवे २, अदीणे णाममेगे दीणरूवे ३, अदीणे णाममेगे अदीणरूवे ४' इति भङ्गचतुष्टयं ह ४] इति पदेन ज्ञेयम्। अनया रीत्या अप्रेऽपि भङ्गचतुष्टयमायोज्यम्॥ ४. एवं नास्तिक०॥५. परिताते पा० ला०। परियाते जे०॥"दीनस्येव पर्यायः-अवस्था प्रव्रज्यादिलक्षणो यस्य स दीनपर्यायः"-अटी०॥ ६. एवं नास्ति मु०॥ ७. "दीनपरियाले त्ति दीनः परिवारो यस्य स तथा"-अटी.॥ Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८१] बीओ उद्देसओ। १०९ २८० चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–अज्जे णाममेमे अज्जे ४,१।। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा --अजे णाममेगे अजपरिणेते ४,२।। ___ एवं अन्जरूवे ३, अजमणे ४, अजसंकप्पे ५, अन्जपन्ने ६, अजदिट्ठी ७, अन्जसीलाचारे ८, अज्जववहारे ९, अजयरक्कमे १०, अज्जवित्ती ११, अजजाती १२, अजभासी १३, अजओभासी १४, ५ अजसेवी १५, एवं अजपरियाए १६, अज्जपरियाले १७, एवं सत्तरस आलावगा १७ जहा दीणेणं भणिया तहा अज्जेण वि भाणियव्वा । ___ चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—अन्जे णाममेगे अजभावे, अज्जे नाममेगे अणज्जभावे, अणजे नाममेगे अजभावे, अणजे नाममेगे अणजभावे १८ । २८१ [१] चत्तारि उसभा पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने 'कुलसंपन्ने १० बलसंपन्ने रूवसंपन्ने । ऎवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा—जातिसंपन्ने जाव रूवसंपन्ने १। ____ चत्तारि उसमा पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने णामं एगे नो कुलसंपण्णे, कुलसंपन्ने नामं एगे नो जाइसंपन्ने, एंगे जातिसंपन्ने वि कुलसंपन्ने वि, एगे नो जातिसंपन्ने नो कुलसंपन्ने । एवामेव चत्तारि पुरिसँजाया पन्नत्ता, तंजहा—जाति- १५ संपन्ने [४] २। चत्तारि उसभा पन्नत्ता, तंजहाजातिसंपन्ने नामं एगे नो बलसंपन्ने हूँ [४]। एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नसा, तंजहा–जोतिसंपन्ने ४, ३। .. - चत्तारि उसभा पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने नामं एगे नो रूवसंपन्ने टू [४] । एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने नाम एगे नो २० रूवसंपन्ने, रूवसंपन्ने नामं एगे ह [४], ४। । १. 'अजे णाममेगे अणजे २, अणजे णाममेगे अजे ३, अणजे णाममेगे अणजे ४' इति अवशिष्टं भङ्गत्रयं ४ इत्यङ्केन ज्ञेयम्। एवमनया रीत्या अग्रेऽपि भङ्गचतुष्टयं नेयम् ॥ २. °णते मज्जे णाममेो भणज्जपरिणए ४ पा० ला०॥ ३. सत्तर आला मु०॥ ४, ६. एवमेव जे०॥ ५. एगे कुलसंपने वि जातिसंपन्ने वि पा० ला०॥ ७, १०. सजाया मु०॥ ८. पन्ने । नाममेगे मु.। दृश्यता पं० ७॥ ९. 'बलसंपने नामं एगे नो जातिसंपन्ने २, एगे जातिसंपन्ने वि बलसंपन्ने वि ३, एगे नो जातिसंपन्ने नो बलसंपन्ने ४' इति शेषास्त्रयो भङ्गाः टू [४] इत्यनेन सूचिताः॥ एवमग्रेऽपि ज्ञेयम् ॥ ११. एवमेव जे० पा० ला०॥ १२. दृश्यतां पं० १२॥ १३. °एवमेव जे०॥ १४. °सजाया जे० मु०॥ १५. जातिसंपन्ने नो रूवसंपन्ने हक०॥ Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११० ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २८१ - चत्तारि उसभा पन्नत्ता, तंजहा—कुलसंपन्ने नामं एगे नो बलसंपन्ने ह [४]। एवामेव चत्तारि पुरिसज्जाया पन्नत्ता, तंजहा—कुलसंपन्ने नाममेगे नो बलसंपन्ने ह [४], ५॥ चत्तारि उसभा पन्नत्ता, तंजहा—कुलसंपन्ने णाममेगे णो रूवसंपन्ने ह ५ [४]। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-कुल[संपन्ने णाममेगे णो रूवसंपन्ने] ह [४], ६। ____चत्तारि उसभा पन्नत्ता, तंजहा–बलसंपन्ने णाम एगे नो रूवसंपन्ने ह [४] । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–बलसंपन्ने णाममेगे नो रूवसंपन्ने ह [४], ७। १० [२] चत्तारि हत्थी पन्नत्ता, तंजहा—भद्दे मंदे मिते संकिन्ने । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--भद्दे मंदे मिते संकिन्ने । चत्तारि हत्थी पन्नत्ता, तंजहा—भद्दे णाममेगे भद्दमणे, भद्दे णाममेगे मंदमणे, भद्दे णाममेगे मियमणे, भद्दे नाममेगे संकिन्नमणे । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-भद्दे णाममेगे भद्दमणे, भद्दे णाममेगे मंदमणे, भद्दे णाममेगे मियमणे, भद्दे णाममेगे संकिन्नमणे । चत्तारि हत्थी पन्नत्ता, तंजहा—मंदे णाममेगे भद्दमणे, मंदे नाममेगे मंदमणे, मंदे णाममेगे मितमणे, मंदे णाममेगे संकिन्नमणे । एँवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—मंदे णाममेगे भद्दमणे तं चेव । ___ चत्तारि हत्थी पन्नत्ता, तंजहा–मिते णाममेगे भद्दमणे, मिते णाममेगे २० मंदमणे, मिते णाममेगे मितमणे, मिते णाममेगे संकिन्नमणे । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—मिते णाममेगे भद्दमणे तं चैव ।। चत्तारि हत्थी पन्नत्ता, तंजहा—संकिण्णे नाममेगे भद्दमणे, संकिन्ने नाममेगे मंदमणे, संकिन्ने नाममेगे मियमणे, संकिन्ने णाममेगे संकिन्नमणे । एवामेव चत्तारि १. बलसंपन्ने, बलसंपन्ने नामं एगे हक० । बलसंपन्ने, नाम एगे ह पा० ला०॥ २. °सजाया मु०॥ ३. णामेगे क० ॥ ४. “भद्रो मन्दो मृगश्चेति विज्ञेयास्त्रिविधा गजाः । वनप्रचार १ सारूप्य २ सत्त्वभेदोपलक्षिताः॥१॥ इति, तत्र भद्रो हस्ती भद्र एव धीरत्वादिगुणयुक्तत्वात् , मन्दो मन्द एव धैर्य-वेगादिगुणेषु मन्दत्वात् , मृगो मृग इव तनुत्व-भीरुत्वादिना, संकीर्णः किञ्चिद्भद्रादिगुणयुक्तत्वात् सङ्कीर्ण एवेति"-अटी० ॥ ८. एवमेव ला०॥ Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १११ २८२] बीओ उद्देसओ। पुरिसजाता पन्नता, तंजहा–संकिन्ने नाममेगे भद्दमणे तं चेव जाव संकिन्ने नाममेगे संकिन्नमणे। मधुगुलियपिंगलक्खो अणुपुव्वसुजायदीहणंगूलो ।' पुरओ उदग्गधीरो सव्वंगसमाधितो भद्दो ॥१५॥ चलबहलविसमचम्मो थुलसिरो थूलएण पेएण। थूलणह-दंत-वालो हरिपिंगललोयणों मंदो ॥१६॥ तणुओ तणुतग्गीवो तणुयततो तणुयदंत-णह-वालो। भीरू तत्थुव्विग्गो तासी य भवे मिते णामं ॥१७॥ एतेसिं हत्थीणं थोव-थोवं तु जो अणुहरति हत्थी। रूवेण व.सीलेण व सो संकिन्नो ति णायव्वो ॥१८॥ भद्दो मज्जति संरए मंदो उण मज्जते वसंतम्मि। "मिओ मज्जति हेमंते संकिन्नो सव्वकालम्मि ॥१९॥ २८२. [१] चत्तारि "विकहाओ पन्नत्ताओ, तंजहा–इथिकहा भत्तकहा 'देसकहा रायकहा। ___ इत्थिकहा चउव्विहा पन्नत्ता, तंजहा-इत्थीणं जाइकहा, इत्थीणं १५ कुलकहा, इत्थीणं रूवकहा, इत्थीणं णेवैत्थकहा। भत्तकहा चउव्विहा पन्नत्ता, तंजहा–भत्तस्स ऑवावकहा, भत्तस्स णिवावकहाँ, भत्तस्स आरंभकहाँ, भत्तस्स "निट्ठाणकही। . १. नाममेगे इत्यत आरभ्य निग्गंथीण [सू० २८४ पृ० १३ पं० २] इतिपाठ्युक्तं पत्रद्वयं क. मध्ये न लभ्यते॥ २. °धम्मो जे० ॥ ३. वुल्ल जे० । थूल मु०॥ ४. मूल जे० । “स्थूलकेन पेएण त्ति पेचकेन पुच्छमूलेन युक्तः"-अटी० ॥ ५. तासी त भवे पा० ला० । वासी त भवे जे०॥ ६. थोवा थोवं जे०। थोवं थोवं ला० मु.। क० मध्ये पत्रं न विद्यते। दृश्यतां टि. १॥ ७. पा. ला ३-५ विना--जो हरति हत्थी। रूवेण मु। जो अणुहरति। रूवेण जे० ला। क० मध्ये पत्रं न विद्यते। दृश्यतां टि० १॥ ८. हथी पा० ॥ ९. सरते पा० ला०॥ १०. मिउ मु०। मिउ मिजिति जे०॥ ११. विकधामो पा०। विकहातो मु०॥ १२. देसकधा पा० ला०॥ १३. चउविहा पा०। एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र। १४. जेवग्छ जे०॥१५. भावातकहा पा० । भावाहकहा जे०।"शाकघृतादीन्येतावन्ति तस्यां रसवत्यामुपयुज्यन्त इत्येवंरूपा कथा आवाप(आवाध-J)कथा, एतावन्तस्तत्र पक्वापक्वान्नभेदा व्यञ्जनमेदा वेति निर्वाप(निर्वाध-J)कथा, तित्तिरादीनामियतां तत्रोपयोग इत्यारम्भकथा, एतावत् द्रविणं तत्रोपयुज्यत इति निष्ठानकथेति"-अटी.॥ उक्तं च–साकघयादावावो Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११२ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अन्झयणे चउटाणे ... [सू० २८२देसकहा चळव्विहा. पन्नत्ता, तंजहा–देसविहिकहा देसविकप्पकहा देसच्छंदकहा देसनेर्वत्थकहाँ। ___ रायकहा चउव्विहा पन्नत्ता, तंजहा–रन्नो अतिताणकहाँ, रन्नो निजाणकहा, रन्नो बलवाहणकहा, रन्नो कोस कोट्ठागारकहा। ५ [२] चउव्विहा कहा पन्नत्ता, तंजहा----अक्खेवणी विक्खेवणी संवेर्गणी निव्वेगणी। अक्खेवणी कहा चउब्विहा पन्नत्ता, तंजहा-आयारक्खेवणी ववहारक्खेवणी पन्नत्तिक्खेवणी दिविवातअक्खेवणी। . विक्खेवणी कहा चउव्विहा पन्नत्ता, तंजहा-ससमयं कहेति, ससमयं १. कहेत्ता परसमयं कहेति १, परसमयं कहेत्ता ससमयं ठावतित्ता भवति २, “सम्मावातं कहेति, सम्मावातं कहेत्ता मिच्छावातं कहेति ३, मिच्छावातं कहेचा सम्मावातं ठीवतित्ता भवति ।। - "संवेगणी कथा चउव्विहा पन्नत्ता, तंजहा—इहलोगसंवेगणी परलोगसंवेगणी आतसरीरसंवेगणी परसरीरसंवेगणी। (दावाधो-J. B) पक्कापक्को य होइ निव्वावो (निव्वाधो-J)। आरंभ तित्तिराई णिट्ठाणं जा सयसहस्सं॥ ति"-अटी०॥ १६. णिन्वाहकहा जे०॥ दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ १७, १८, २०. कधा पा० ला०॥ १९. निट्ठावण जे० । णिटावण° पा० । दृश्यतां पृ० १११ टि० १५॥ १. °कथा पा० ला०॥ २,३,५. कधा पा०॥ ४. नेवच्छ जे० पा०॥ ६. कधा पा० ला। एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र ॥ ७. कोट्टार° पा०॥ ८. धम्मकहा मु०। पूर्व विकथा उक्ताः, अतोऽवशिष्टाः 'कथाः' इत्यांदापन्नम्। सर्वेषु च हस्तलिखितादर्शेषु 'धम्म' पदंन दृश्यते। अतःकहा इति पाठोऽत्राहतोस्माभिः। चतसृणां धर्मकथानां स्वरूपं दशवकालिकनियुक्तौ तृतीयाध्ययने अगस्त्यसिंहविरचितदशवैकालिकचूर्णी [पृ० ५५-५७] च द्रष्टव्यम् ॥ ९. संवेयणी मु० । संवेगवणी निम्वे. गवर्णी जे०। “संवेगयति संवेगं करोतीति संवेगनी, संवेद्यते वा सम्बोध्यते संवेज्यते वा संवेगं ग्राह्यते श्रोताऽनयेति संवेदनी संवेजनी वेति। निर्विद्यते संसारादेनिर्विण्णः क्रियतेऽनयेति निर्वेदनीति"-अटी०॥ १०. मायारभक्खेवणी ववहारअक्खेवणी पन्नत्तिभक्खेवणी मु०॥ ११. ठव जे०॥ १२. °ायं कधेत्ता पा० ला०॥ १३. ठवेत्ता जे०। “आचारो लोचास्नानादिः, तत्प्रकाशनेन आक्षेपणी आचाराक्षेपणीति। एवमन्यत्रापि, नवरं व्यवहारः कथञ्चिदापन्नदोषव्यपोहाय प्रायश्चित्तलक्षणः, प्रज्ञप्तिः संशयापनस्य श्रोतुर्मधुरवचनैः प्रज्ञापनम् , दृष्टिवादः श्रोत्रपेक्षया नयानुसारेण सूक्ष्मजीवादिभावकथनम्। अन्ये त्वभिदधति-आचारादयो प्रन्था एवं परिगृह्यन्ते आचाराद्यभिधानादिति। अस्याश्चायं रसः-'विजा चरणं च तवो पुरिसक्कारो य समिइगुत्तीओ। उवइस्सइ खलु जं सो (जहियं-दशवै० नि०) कहाए अक्खेवणीए रसो॥१॥ [दशवैकालिकनियुक्तिः गाथा ९६] त्ति"-अटी०॥ १४, १६. संवेगवणी जे०। दृश्यता टि०९॥ १५. चउविधा पा०॥ Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८४] बीओ उहेसओ। ११३ णिव्वेगणी कहा चउव्विहा पन्नत्ता, तंजहा-इहलोगे दुचिन्ना कम्मा इहलोगे दुहफलविवागसंजुत्ता भवंति १, इहलोगे दुञ्चिन्ना कम्मा परलोगे दुहफलविवागसंजुत्ता भवंति २, परलोगे दुच्चिन्ना कम्मा इहलोगे दुहफलविवागसंजुत्ता भवंति ३, परलोगे दुच्चिन्ना कम्मा परलोगे दुहफलविवागसंजुत्ता भवंति ४। इहलोगे अँचिन्ना कम्मा इहलोगे सुहफलविवागसंजुत्ता भवंति १, इहलोगे सुचिन्ना ५ कम्मा परलोगे सुहफलविवागसंजुत्ता भवंति' २, एवं चउभंगो तहेव । २८३. चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—किसे णाममेगे किसे, किसे णाममेगे दढे, दढे णाममेगे किसे, दढे णाममेगे दढे। चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—किसे णाममेगे किससरीरे, किसे णाममेगे दढसरीरे, दढे णाममेगे किससरीरे, दढे णाममेगे दढसरीरे ४ ।। चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—किससरीरस्स नाममेगस्स णाणदंसणे समुप्पज्नति णो दढसरीरस्स, दढसरीरस्स णाम एगस्स णाणदंसणे समुप्पजति णो किससरीरस्स, एगस्स किससरीरस्स वि णाणदंसणे समुप्पजति दढसरीरस्स वि, एगस्स नो किससरीरस्स णाणदंसणे समुप्पजति णो दढसरीरस्स । २८४. चउहिं ठाणेहिं निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा आस्सिं समयंसि १५ अतिसेसे नाणदंसणे समुप्पजिउकामे वि न समुप्पजेजा, तंजहा-अभिक्खणं अभिक्खणमित्थिकहं भत्तकहं देसकहं रायकहं कहेत्ता भवति १, विवेगेणं विउँसग्गेणं णो सम्ममप्पाणं भौवित्ता भवति २, पुव्वरत्तावरत्तकालसमयंसि णो धम्मजागरितं जागरतित्ता भवति ३, फासुयस्स एसणिज्जस्स उंछस्स सामुदाणियस्स णो सम्मं गवेसित्ता भवति ४, इच्चेतेहिं चउहिं ठाणेहिं निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा २० जाव नो समुप्पज्जेज्जा । चउहिं ठाणेहिं निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा अतिसेसे णाणदंसणे समुप्पजि१. चउविधा पा० ला०॥ २, ३. दुचिन्ना पा०॥ ४. सुञ्चिन्ना मु०॥ ५. 'परलोगे सुचिन्ना कम्मा इहलोगे सुहफलविवागसंजुत्ता भवंति ३, परलोगे सुचिन्ना कम्मा परलोगे सुहफलविवागसंजुत्ता भवंति ४' इति भवशिष्टं भङ्गद्वयमत्र ज्ञेयम् ॥ ६. उंकामे पा०॥ ७. “कथयिता इति शीलार्थिकस्तृन् , तेन द्वितीया न विरुद्धति"-अटी०॥ ८. विउस्स मु०। “विवेकेनेति अशुद्धादित्यागेन, विउस्सग्गेणं ति कायव्युत्सर्गेण"-अटी०॥ ९. भाविता मु०॥ १०. जागरतिता मु०। “धर्मप्रधाना जागरिका,..."विभक्तिपरिणामात् तया जागरिता जागरको भवति, अथवा धर्मजागरिका जागरिता कर्तेति द्रष्टव्यम्"-अटी०॥ ११. गवेसिता मु.। "गवेषयिता अन्वेष्टा भवति"---अटी०॥ ठा.८ Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११४ ५ १५ ठाणंग सुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २८५ उकामे समुष्पजेज्जा, तंजहा — इत्थीकहं भत्तकहं देसकहं रायकहं णो कहेत्ता भवति, विवेगेणं विउसग्गेणं सम्ममप्पाणं भवेत्ता भवति, पुव्वरत्तावरत्तकालसमयंसि धम्मजागरितं जार्गेरतित्ता भवति, फासूयस्स एस णिज्जस्स उंछस्स सामुदाणियस्स सम्मं गैवेसित्ता भवति, इच्चेतेहिं चउहिं ठाणेहिं णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वाँ जाव समुपज्जेज्जा । णो कप्पति निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा चउहिं संझाहिं सज्झायं करेत्तए, १० तं जहा — पढमाते पच्छिमाते मज्झण्हे अड्डुरत्ते । कप्पति निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा चाउक्कालं सज्झायं करेत्तए, तंजहाgoat अवर पओसे पचूसे । २० २८५ नो कप्पति निग्गंथाण वा निम्गंथीण वा चउहिं महापाडिवते हिं सज्झायं करेत्तए, तंजहा - आसाढपाडिवते इंदमहपाडिवते कत्तियपाडिवते सुगम्हपाsिad | २८६. चउव्विहा लोगट्ठिती पन्नत्ता, तंजहा - आगासपतिट्ठिए वाते, वातपतिट्ठिए उदधी, उदधिपतिट्ठिया पुढवी, पुढविपइट्टिया तसा थावरा पाणा । २८७. चंतारि पुरिसंजाता पन्नत्ता, तंजहा— तहे नाममेगे, नोहे नाममेगे, सोत्थी नाममेगे, पधाणे नाममेगे ४, १ । चत्तारि पुरिसजाया पन्नता, तंजहा - आयंतकरे नाममेगे णो परंतकरे १, परंत करे णाममेगे णो आतंतकरे २, एगे आतंतकरे वि परंतकरे वि ३, एगे जो आतकरे णो परंतकरे ४, २ । चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा - औतंतमे नाममेगे नो पैरंतमे, पैरंतमे नामं एगे ह्व [ = ४], ३। १. कामे पा० । दृश्यतां पृ० ११३ टि० ६ ॥ २. विउस्स ला० ॥ ३. भावेता मु० ॥ ४. जागरित्ता क० जे० । दृश्यतां पृ० ११३ टि० १० ॥ ५. गवेसिया क० मु० ॥ ६. णिग्गंथाण वा २ जाव पा० ॥ ७ वा भइसेसे णाणदंसणे जात्र क० ॥ ८. करेता पा० ना० ॥ ६. करेत्तते जे० पा० ला०॥ १०. “ चत्तारीत्यादिभिश्चतुर्भिश्चतुर्भङ्गी पुत्रैः स्वरूपं दर्शयति” – अटी० ॥ ११. सज्जाया क० । एवमग्रेऽपि ॥ १२. “ आत्मानं तमयति खेदयतीत्यात्मतमः आचार्यादिः, परं शिष्यादिकं तमयतीति परतमः सर्वत्र प्राकृतत्वादनुस्वारः, अथवा आत्मनि तमः -- अज्ञानं क्रोधो वा यस्य स आत्मतमाः, एवमितरोऽपि " -- अटी० ॥ १३. परंतमे, परंतमे ना० मु० विना । परंतमे, [परंतमे] नामं एगे ह्व क० । परंतमे, परंतमे नो ह्व मु० ॥ १४. ' परंतमे नामं एगे नो आतंत २, एगे आतंतमे वि परंतमे वि ३, एगे नो आतंतमे नो परंतमे ४' इति शेषभङ्गाः ॥ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११५ २८९] बीओ उद्देसओ। चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा--आयंदमे नाममेगे णो परंदमे हूँ [४], ४। २८८. चउविधा गरहा पन्नत्ता, तंजहा-उवसंपन्जामित्तेगा गरहा, *वितिर्गिच्छामित्तेगा गरहा, जं किंचि मिच्छामीत्तेगा गरहा, ऐवं पि पन्नत्तेगा गर्रहा। २८९. चँतारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा–अप्पणो नाममेगे अलमंथू भवति णो परस्स, परस्स नाममेगे अलमंथू भवति णो अप्पणो, एगे अप्पणो वि अलमंथू भवति परस्स वि, एगे नो अप्पणो अलमंथू भवति णो परस्स १। ___ चत्तारि मग्गा पन्नता, तंजहा--उज्जू नाममेगे उज्जू, उजू नाममेगे १० वंके, वंके नाममेगे उज्जू , वंके नाममेगे वंके २। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--उजू नाममेगे उज्जू ह [= ४], ३ । चत्तारि मग्गा पन्नत्ता, तंजहा-खेमे नाममेगे खेमे, खेमे णाममेगे अखेमे ह [४], ४। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-खेमे णाममेगे खेमे ह [ ४], ५। १. 'परंदमे नाममेगे नो आयंदमे २, एगे आयंदमे वि परंदमे वि ३, एगे नो आयंदमे नो परंदमे ४' इति शेषास्त्रयो भङ्गाः॥२. जामीति एगा क० । “उपसम्पये...इति इत्येवंप्रकारः परिणाम एका गहेंति"-अटी.॥ ३. वितिगिच्छामित्तेगा मु०। वितिगिच्छामीत्ते(ते क०)गा पा०। “वितिगि(गिं-B)च्छामि त्ति वीति विशेषेण विविधप्रकारैर्वा चिकित्सामि प्रतिकरोमि....." इति...''एकाऽन्या गाँ"-अटी०॥ ४. °मी एगा क० ला ३। मी तेगा ला ४, ५। “यत् किञ्चनानुचितं तद् मिथ्या विपरीतं दुछु मे "इति एकाऽन्या गाँ"-अटी.॥ ५. “एवमपीति अनेनापि स्वदोषगर्हणप्रकारेणापि प्रज्ञप्ता अभिहिता जिनैर्दोषशुद्धिरिति प्रतिपत्तिरेका गर्दा, एवंविधप्रतिपत्तेर्ग कारणत्वात् एवं पि पनत्तेगा गरहेति पाठे व्याख्यानमिदम् । एवं पि पन्नत्ते एगा इति पाठे त्विदम्-'यत् किञ्चनावयं तद् मिथ्या' इत्येवं प्रतिपत्तव्यमित्येवमपि प्रज्ञाते प्ररूपिते सति एका गहीं भवति, एवंविधप्ररूपणायाः प्रज्ञापनीयस्य गर्हाकारणत्वात् "-अटी०॥ ६. उपरि २-५ टिप्पणेषु यद् गर्हाणां स्वरूपम् अटी० अनुसारेण व्याख्यातं ततः प्रकारान्तरेणापि अटी. मध्ये व्याख्यानान्तरं वर्तते। तच्च तत्रैव द्रष्टव्यम् ॥ ७. “सप्तदश चतुर्भङ्गीसूत्राणि"-अटी०॥ ८. "क्वचित्तु उज्जू नाम एगे उज्जुमणे त्ति पाठः सोऽपि बहिस्तत्वान्तस्तत्त्वापेक्षया व्याख्येयः"-अटी०॥ ९. 'अखेमे णाममेगे खेमे ३, अखेमे णाममेगे अखेमे ४' इति शेषभङ्गौ ह [४] इत्यनेन ज्ञेयौ॥ १०. दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २८९ - चत्तारि मग्गा पन्नत्ता, तंजहा—खेमे णाममेगे खेमरूवे, खेमे णाममेगे अखेमरूवे हे [४], ६। एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—खेमे नाममेगे खेमरूवे ह [४], ७। चत्तारि संबुक्का पन्नत्ता, तंजहा–वामे नाममेगे वामावत्ते, वामे नाममेगे ५ दाहिणावत्ते, दाहिणे नाममेगे वामावत्ते, दाहिणे नौममेगे दाहिणावत्ते ८। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–वामे नाममेगे वामावत्ते ह [४], ९। ___चत्तारि धूमसिहाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—वामा नाममेगा वामावत्ता ह [४], १०॥ १० एवामेव चत्तारि इत्थीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—वामा णाममेगा वामावत्ता हूं [४], ११। चत्तारि अग्गिसिहाओ पन्नत्ताओ, तंजहावामा णाममेगा वामावत्ता हूँ [= ४], १२। एवामेव चत्तारि इत्थीओ पन्नत्ताओ, तंजहावामा णाममेगा वामावत्ता १५ ह [४], १३। चत्तारि वायमंडलिया पन्नत्ता, तंजहा–बामा णाममेगा वामावत्ता है [४], १४। एवामेव चैतारि इत्थीओ पन्नत्ताओ, तंजहा–वामा णाममेगा वामावत्ता है [= ४], १५। चत्तारि वणसंडा पन्नत्ता, तंजहा–वामे नाममेगे वामावत्ते ह[ =४], १६।। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—वामे णाममेगे वामावत्ते है [४], १७। १. अखेमे नाम एगे खेमरूवे, अखेमे [नाम एगे अ] खेमरूवे टू [= ४] क० । अत्र शेषौ द्वौ भगौ ह [४] इत्यनेन सूचितौ क. पाठानुसारेण ज्ञेयौ ॥ २. “शम्बूकाः शङ्खाः, वामा वामपार्श्वव्यवस्थितत्वात् प्रतिकूलगुणत्वाद्वा".-अटी० ॥ ३. नामेगे जे०॥ ४, ५. ह४] इत्यनेन अवशिष्टं भङ्गत्रयं शम्बूकवज्ज्ञेयम् ॥ ६. चत्तारिस्थीओ क० विना ॥ ७, ८, १०, ११, १३. 'वामा णाममेगा वामावत्ता १, वामा णाममेगा दाहिणावत्ता २, दाहिणा नाममेगा वामावत्ता ३, दाहिणा णाममेगा दाहिणावत्ता ४, इति भङ्गचतुष्टयं ह [४] इत्यनेन सुच्यते ॥ ९. चत्तारित्थिताओ जे० पा० ला० । चत्तारित्थीओ मु०॥ १२. चत्तारिस्थियाओ जे० पा० ला। चत्तारित्थीमो मु०॥ १४, १५, दृश्यतां पृ० १६ टि. ४,५॥ २० Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९२] बीओ उद्देसओ। २९०. चउहिं ठाणेहिं णिग्गंथे णिग्गंथिं आलवमाणे वा संलवमाणे वा णातिकमति, तंजहा-पंथं पुच्छमाणे वा १, पंथं देसमाणे वा २, असणं वा पाणं वा खाइमं वा साइमं वा दैलयमाणे वा ३, देवावेमाणे वा ४ । २९१ तमुक्कायस्स णं चत्तारि नामधेजा पन्नत्ता, तंजहा–तमे ति वा, तमुक्काते ति वा, अंधेगारे ति वा, महंधंगारे ति वा। तमुक्कायस्स णं चत्तारि णामधेजा पन्नता, तंजहा–लोगंधगारे ति वा, लोगतमसे ति वा, देवंधगारे ति वा, देवतमसे ति वा । तमुक्कायस्स णं चत्तारि नामधेजा पन्नत्ता, तंजहा-वातफलिहे ति वा, वांतफलिहखोभे ति वा, "देवरन्ने ति वा, "देववूहे ति वा । तमुक्काते णं चत्तारि कप्पे आवरित्ता चिट्ठति, तंजहा—सोधैम्ममीसाणं १० सणंकुमारं माहिंद। २९२. चतारि पुरिसजाया पन्नता, तंजहा-संपागडपडिसेवी णाममेगे, पच्छन्नपडिसेवी णाममेगे, पंडुप्पन्ननंदी नाममेगे, णिसरणणंदी णाममेगे १ । चत्तारि सेणाओ पन्नताओ, तंजहा—जैतित्ता णाममेगे णो पराजिणित्ता, पराजिणित्ता णाममेगे णो जतित्ता, एगा जतित्ता वि पराजिणित्ता वि, एगा नो १५ जतित्ता नो पराजिणित्ता २ । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-जतित्ता नाममेगे नो पराजिणित्ता ह[-४], ३। चतारि सेणाओ पन्नत्ताओ, तंजहा–जतित्ता णाममेगा जयति, जतित्ता १. खातिमं पा० ॥ २. दलतमाणे जे० । दलेमाणे मु.। ३. दलावेमाणे मु० । देवावेमाणे पा० ला० ॥४, १२. तमुकाते पा० ॥ ५, ६. °धकारे मु०॥७. तमुकायस्स पा०॥ ८. “वातस्य परिहननात् परिघः”-अटी०॥ ९. "वातं परिघवत् क्षोभयति...."वातपरिघक्षोभः, वात एव वा परिषस्तं क्षोभयति यः स तथा, पाठान्तरेण घातपरिक्षोभ इति। क्वचिद् देवपरिघो देवपरिक्षोभ इति चाद्यपदद्वयस्थाने पव्यते"-अटी० ॥ 10. “देवारण्यम्"-अटी०॥ ११. “देववूढे मु०। देववूहिते पा०। देवानां व्यूहः सागरादिसामामिकच्यह इव यो दुरधिगम्यत्वात् स देवव्यूहः"-अटी०॥ १३. सोधम्मीसागं जे० मु०। सोधम्म इसाणं क०॥ १४. °मारमाहि (हे-क०)दं पा० विना॥ १५. “पञ्चसूत्री"-अटी० ॥ १६. पडुपन्न पा० क० । “पाठान्तरे तु......प्रत्युत्पन्नसेवी"-अटी०॥ १७. णिसर क०॥ १८. इत आरभ्य देवेसु [सू० २९३ पृ० ११९ पं० ३] पर्यन्तं क०मध्ये एक पत्रं नास्ति ॥ १९. "जइत्त त्ति जेत्री, जयति रिपुबलमे का, न पराजेत्री न पराजयते"-अटी०॥ २०. ह= ४] इत्यनेन सेनावद् भङ्गचतुष्टयं ज्ञेयम्॥ २१. जइत्ता पा०॥ २२. णाम एगा पा० विना॥ Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २९३ - णाममेगा पराजिणति, पराजिणित्ता णाममेगा जयति, पराजिणित्ता नाममेगा पराजिणति ४ । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–जतित्ता नाममेगे जयति ह [४], ५। २९३ [१] चत्तारि केतणा पन्नता, तंजहा-वसीमूलकेतणते मेंढ५ विसाणकेतणते गोमुत्तिकेतणते अवलेहणितकेतणते । एवामेव चउँविधा माया पन्नत्ता, तंजहा—वंसीमूलकतणासमाणा जावं अवलेहणितासमाणा । वंसीमूल. केतणासमाणं मायं अँणुपविढे जीवे कालं करेति णेरैइएसु उववजति, मेंढविसाणकेतणासमाणं मायमणुंपविढे जीवे कालं करेति तिरिक्खजोणितेसु उववज्जति, "गोमुत्ति जाव कालं करेति मणुस्सेसु उववजति, अवलेहणिता जावं देवेसु उववजति । [२] चैत्तारि थंभा पन्नत्ता, तंजहा--सेलथंभे अट्टिथंभे दारुथंभे तिणिसलताथंभे । एवामेव चउव्विधे माणे पन्नत्ते, तंजहा—सेलथंभसमाणे जीव तिणिसलतार्थभसमाणे। सेलथंभसमाणं माणं अणुपविद्वे जीवे कालं करेति नेतिएसु उववजति, एवं जाव तिणिसलताथंभसमाणं माणं अणुपविढे जीवे काले करेति १५ देवेसु उववज्जति। [३] चत्तारि वत्था पन्नत्ता, तंजहा—किमिरागरत्ते कदमरागरत्ते खंजणरागरत्ते हलिद्दारागरत्ते । एवामेव चउविधे लोभे पन्नत्ते, तंजहा-किमिरागरत्तवत्थ १. ह [= ४] इत्यनेन सेनावद् भङ्गचतुष्टयं ज्ञेयम् ॥ २. “क्रोधस्योत्तरत्रोपदर्शयिष्यमाणत्वान्मायादिकषायत्रयप्रकरणमाह।...केतनं सामान्येन वक्र वस्तु, पुष्पकरण्डकस्य वा सम्बन्धि मुष्टिग्रहणस्थानं वंशविदलकम् , तच वक्रं भवति, केवलमिह सामान्येन वक्र वस्तु केतनं '-अटी.॥३. “गोमत्रिका प्रतीता"-अटी०। अत्र गोमुत्ति त कतणते इत्यपि पाठो भवेत् , दृश्यता टि० १०॥ ४. °विधा ला०॥ ५. केतणस जे०॥ ६. जावशब्देन 'मेंढविसाणकेतणासमाणा गोमुत्तिकेतणासमाणा' इति पदद्वयं ज्ञेयम्॥ ७. अणुप्प पा० जे०॥ ८. णेरतितेसु पा० ला० जे०॥ ९. °मणुप्प पा० ला० विना॥ १०. गोमुत्तित जाव पा. ला० । अयमपि पाठः समीचीनो भाति, दृश्यतां टि० ३॥ जावशब्देनात्र समाणं मायमणुप्पविढे जीवे इति पाठो ग्राह्यः॥ ११. °समाणं मायमणुप्पविटे जीवे कालं करेति इति पाठो जावशब्देन ग्राह्यः ॥ १२. "एवं मानादयोऽपि। वाचनान्तरे तु पूर्व क्रोध-मानसूत्राणि, ततो मायासूत्राणि”—अटी० ॥ १३. जावशब्देनात्र ‘अट्टिथंभसमाणे दारुथंभसमाणे' इति पाठो ग्राह्यः॥ १४. °तितेसु पा० ला०॥ १५. एवं जावशब्देनात्र ‘अटिथंभसमाणं माणं अणुपविढे जीवे कालं करेति तिरिक्खजोणितेसु उववजति, दारुथंभसमाणं माणं अणुपविढे जीवे कालं करेति मणुस्सेसु उववज्जति' इति पाठो बोध्यः ॥ १६. हलिद्दराग मु०॥ Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९६] बीओ उद्देसओ। ११९ समाणे कद्दमरागरत्तवत्थसमाणे खंजणरागरत्तवत्थसमाणे हलिद्दरागरत्तवत्थसमाणे । किमिरागरत्तवत्थसमाणं लोभमणुपविढे जीवे कालं करेइ नेरेइएसु उववज्जति, तहेव जाव हैलिद्दारागरत्तवत्थसमाणं लोभमणुपविढे जीवे कालं करेति देवेसु उववजति। २९४. चउव्विहे संसारे पन्नत्ते, तंजहा--णेरतियसंसारे जाव देवसंसारे। ५ चउव्विहे आउते पन्नंत्ते, तंजहा—णेरतिताउते जावं देवाउते । चउविहे भवे पन्नत्ते, तंजहा—निरतभवे जाँव देवभवे । २९५. चउव्विधे आहारे पन्नत्ते, तंजहा--असणे पाणे खाइमे साइमे । चउविहे आहारे पन्नत्ते, तंजहा--उवक्खरसंपन्ने उवक्खडसंपन्ने सभावसंपन्ने परिजुसितसंपन्ने। २९६. चउब्विधे बंधे पन्नत्ते, तंजहा--पगतिबंधे ठितीबंधे अणुभावबंधे पदेसबंधे। चउम्विधे उवक्कमे पन्नत्ते, तंजहा--बंधणोवक्कमे उदीरणोवक्कमे उवसामणोवक्कमे विप्परिणामणोवक्कमे । बंधणोवक्कमे चउव्विहे पन्नत्ते, तंजहापगतिबंधणोवक्कमे ठितिबंधणोवक्कमे अणुभावबंधणोवक्कमे पदेसबंधणोवक्कमे। १५ उदीरणोवक्कमे चउन्विहे पन्नत्ते, तंजहा-पंगतिउदीरणोवक्कमे "ठितीउदीरणोवक्कमे अणुभावउदीरणोवक्कमे पैदेसउदीरणोवक्कमे । उँवसामणोवक्कमे चउविहे पन्नत्ते, तंजहा-पगतिउवसामणोवक्कमे ठितिउवसामणोवक्कमे अणुभावउवसामणोवक्कमे १. नेरतिएसु जे० पा० ला०॥ २. वहेव जाव इत्यनेन ‘कहमरागरत्तवस्थसमाणं लोभमणुपविटे जीवे कालं करेति तिरिक्खजोणितेसु उववन्नति, खंजणरागरत्तवत्थसमाणं लोभमणुपविटे जीधे कालं करेति मणुस्सेसु उववजति' इति पाठोऽत्र ज्ञेयः॥ ३. हलिहराग मु० ॥ ४. जावशब्देनात्र ‘तिरिक्खजोणितसंसारे मणुस्ससंसारे' इति पाठो ज्ञेयः॥ ५. °तिभाउते क. जे. मु०॥ ६. जावशब्देन 'तिरिक्खजोणिताउते मणुस्साउते' इति पाठोऽत्र ज्ञेयः॥ ७. नेरइयभवे क० मु०। “निरये भवो निरयभचः"-अटी.॥ ८. जावशब्देन 'तिरिक्ख जोणितभवे मणस्सभ' इति पाठोऽत्र ज्ञेयः॥ ९. “पाठान्तरेण नो उपस्करसम्पनो हिङ्ग्वादिभिरसंस्कृत ओदनादिः"-अटी०॥ १०. परिझुसित पा० ला०॥ “परिजुसिय त्ति पर्युषितं रात्रिपरिवसनम् , तेन सम्पन्नः पर्युषितसम्पन्न इडरिकादिः, यतस्ताः पर्युषित. कलनीकृता आम्लरसा भवन्ति आरनालस्थिताम्रफलादिर्वेति"-~अटी०॥ ११. उचसम मु०॥ १२. पगती मु०॥ १३. ठिइ° क०। एवमग्रेऽपि सर्वत्र॥ १४. पतेस जे० पा० ला० । पएस क०॥ १५. उपसम° मु०॥ Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २ . ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउटाणे [सू० २९६पतेसुवसामणोवक्कमे। विप्परिणामणोवक्कमे चउविहे पन्नत्ते, तंजहापगतिविप्परिणामणोवक्कमे ठितीविप्परिणामणोवक्कमे अणुभावविप्परिणामणोवक्कमे पतेसविप्परिणामणोवक्कमे। चउविहे अप्पाबंहुए पन्नत्ते, तंजहा-गतिअप्पाबहुए ठितिअप्पाबहुए ५ अणुभावअप्पाबहुए पैतेसअप्पाबहुते । चउविहे संकमे पन्नत्ते, तंजहा-पगतिसंकमे ठितीसंकमे अणुभावसंकमे पएससंकमे। चउव्विहे णिवत्ते पन्नत्ते, तंजहा-पगतिणिधत्ते 'ठितिणिधत्ते अणुभावणिवत्ते पएसणिवत्ते। चउबिहे 'णिगातिते पन्नते, तंजहा—पगतिणिगातिते ठितिणिगातिते अणुभावणिगातिते पएसणिगातिते। २९७. चत्तारि एक्का पन्नत्ता, तंजहा—दविए एक्कते, माउए एक्कते, पंजवे एकते, संगहे एक्कए। चत्तारि कती पन्नत्ता, तंजहा-देवितकती मोउयकती पन्जवकती १५ संगहकती। १. °बहुते जे० पा० ला०॥ २. पतेसप्पा मु०॥३. ठिती मु० ला३॥ ४. णिकायिते मु०। णिगाइते कः। एवमग्रेऽपि ॥ ५. "एक-कति-सर्वशब्दान् चतःस्थानकेऽवतायरन चत्तारीत्यादि सूत्रत्रयमाह। एकसंख्योपेतानि द्रव्यादीनि स्वार्थिककप्रत्ययोपादानादेक कानि"-अटी० ॥ ६. दविंएक्कते ला २, ४। “द्रव्यमेवैकं द्रव्यैककम्" इति अटी• अनुसारेण अटी. कृता दविएक्कए माउ[प?]एक्कए पजवेक्कए संगहेक्कए इति पाठोऽत्र सम्मतो भाति। “क्वचित् पाठः दविए एक्कए इत्यादि, तत्र द्रव्ये विषयभूते एकक इत्यादि व्याख्येयमिति"-अटी०, एतदनुसारेण अत्र निर्दिष्टः दविए एक्कते माउए एक्कते पजवे एक्कते संगहे एकए इति पाठः अटी०कृद्भिः पाठान्तरत्वेन निर्दिष्टो भाति ॥ ७. माउ उक्कते मु०। माउएक्कए क० । अत्रेदं बोध्यम्-ए-प' इत्यनयोरक्षरयोर्हस्तलिखितेषु समानप्रायत्वात् माउपएक्कते इत्यपि अत्र पाठः सम्भवति। अटी०मध्ये "माउपएक्कए त्ति (माउएक्कए त्ति-मु० विना) मातृकापदैककम् , एक मातृकापदम् , तद्यथा-उप्पन्ने इ वेत्यादि, इह प्रवचने दृष्टिवादे समस्तनयवादबीजभूतानि मातृकापदानि भवन्ति, तद्यथा-उप्पन्ने इ वा विगए इ वा धुवे इ व ति। अमूनि च मातृकापदानीव अ आ इत्येवमादीनि सकलशब्दशास्त्रार्थव्यापारव्यापकत्वाद् मातृकापदानीति" [पृ. २२३] इदशी व्याख्योपलभ्यते, अतः अटी० अनुसारेणापि माउपएक्कते इति पाठः माउपए एक्कते इति पाठान्तरं चात्राभिप्रेतं प्रतीयते. दृश्यतां टि०६.११॥८. पजवे एक्कगे जे०। पजते इक्कते मु०। पजवेक्कए क० । दृश्यतां टि०६। ९. प्रतिषु पाठाः-संगहे इक्कते मु०। संगहे एक्कए जे० पा० ला०। संगह एक्कए क०। दृश्यता टि०६॥१०. "द्रव्यकति कति द्रव्याणीत्यर्थः, Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९९] . बीओ उद्देसओ। १२१ चत्तारि सव्वा पन्नत्ता, तंजहा—नामसव्वते ठवणसव्वए आदेससव्वते निरवसेससव्वते । २९८. माणुसुत्तरस्स णं पव्वयस्स चउदिसिं चत्तारि कूडा पन्नत्ता, तंजहारयणे रतणुचते सव्वरयणे रतणसंचये । २९९. जंबूदीवे दीवे भरहेरवतेसु वासेसु तीताते उस्सप्पिणीए सुसम- ५ सुसमाते समाते चत्तारि सागरोवमकोडाकोडीओ कालो होत्था। जंबूंदीवे दीवे भरहेरवते[ सु वासेसु] ईमीए ओसप्पिणीए सैंसमसुसमाए समाए चत्तारि सागरोवमकोडाकोडीओ कौलो हुत्था। जंबूदीवे दीवे [भैरहेरवएसु वासेसु] आगमेस्साते उस्सप्पिणीते सुसमसुसमाते समाए चत्तारि सागरोवमकोडाकोडीओ कॉलो भविस्सइ। 'जंबूदीवे दीवे देवकुरुउत्तरकुरुवजाओ चत्तारि अकम्मभूमीओ पन्नत्ताओ, तंजहा–हेमवतेहेरन्नवते हरिवस्से रम्मगवैस्से। तत्थ णं चत्तारि वट्टवेयडपव्वता पन्नत्ता, तंजहा—सद्दावई वियडाई गंधाई मालवंतपरिताते । तत्थ णं चत्तारि देवा महिडिया जाव पलिओवमट्टितीता परिवसंति, तंजहा-साती पभासे अरुणे पउमे। जंबूदीवे दीवे महाविदेहे वासे ,उविधे पन्नत्ते, तंजहा-पुव्वविदेहे अवरविदेहे देवकुरा उत्तरकुरा । द्रव्यविषयो वा कतिशब्दः”-अटी० ॥ ११. मातृयकती पा०। “एवं मातृकापदादिष्वपि"अटी० । 'माउ[प]यकती' इत्य पे पाठोऽत्र विचारणीयः, दृश्यतां पृ० १२० टि० ७॥ १. ला. विनाआतेस जे. पा०। भाएस क. मु.। “आदेशः उपचारो व्यवहारः"अटी० ॥ २. माणुसोत्तरं पञ्च क० ॥ ३. चउहिसिं क० । चउदिसि पा०। “चउदिसिं ति...'चतुर्दिशि, अनुस्वारः प्राकृतत्वादिति"-अटी० ॥ ४. जंबुद्दीवे मु०॥ ५. उसप्पि पा० ।। ६. हुस्था मु०॥ ७. जंबूहीये मु० ।। ८. इमीसे क.मु०॥ १. उस्सप्पि पा०ला०॥ १०. दूसमसुसमाए समाए जहण्णपए णं चत्तारि मु०॥ ११. काले पा० ला०। काले पन्नत्ते तंजहा जंबूदीवे क०॥ १२. जंबुद्दीवे मु०॥ १३. [ ] एतदन्तर्गतः पाठो मु०मध्ये एव वर्तते। १४. उसप्पि पा०॥ १५. काले पा० ला०॥ १६. हविस्सह जे० पा० ला०॥ १७. जंबुद्दीवे मु०॥ १८. एरन्न' क. जे०॥ १९. वरसे पा० ला०। वरिसे क०॥ इतः परं एवं पृ० १२३ पं०३] यावदेके तेसि [पृ. १२४ पं० ४] पर्यन्तं चाधे पत्रं क०मध्ये नास्ति। २०. °वासे मु० ला ४। वरिसे ला ३॥ २१. तस्थ णं नास्ति मु०॥ २२, २३, २४. वति जे. पा० ला०॥ २५. जंबुद्दीवे मु०॥ २६. चउग्विहे पा० विना॥ Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२२ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० २९९ - सव्वे वि णं 'णिसढ-णीलवंता वासहरपव्वता चत्तारि जोयणसयाइं उड़उच्चत्तेणं चत्तारि गाँउअसताई उव्वेहेणं पन्नत्ता। जंबूदीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरथिमेणं सीताए महानदीए उत्तरे कुले चत्तारि वक्खारपव्वता पन्नत्ता, तंजहा—चित्तकूडे पम्हकूडे णलिणकूडे ५ एगसेले। जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरस्थिमेणं सीताए महानदीए दाहिणे कूले चत्तारि वक्खारपव्वता पन्नता, तंजहा—तिकूडे वेसमणकूडे अंजणे मातंजणे । जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पञ्चत्थिमेणं सीओदीए महाणतीए १० दौहिणे कूले चत्तारि वक्खारपवता पन्नत्ता, तंजहा-अंकावती पम्हावती आसीविसे सुहावहे। "जंबूदीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पञ्चत्थिमेणं सीओदाए महाणतीते उत्तरे कूले चत्तारि वक्खारपव्वता पन्नत्ता, तंजहा—चंदपव्वते सूरपव्वते देवपव्वते णागपव्वते । जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स चउसु विदिसासु चत्तारि वक्खारपव्वता पन्नत्ता, तंजहा--सोमणसे विज्जुप्पभे गंधमायणे मालवंते । 'जंबूदीवे दीवे महाविदेहे वासे जहन्नपते चत्तारि अरहंता चत्तारि चक्कवट्टी चत्तारि बलदेवा चतारि वासुदेवा उप्पजिंसु वा उप्पति वा उप्पजिस्संति वा। "जंबूदीवे दीवे "मंदरे पव्वते चत्तारि वणा पन्नत्ता, तंजहा—भदसालवणे नंदणवणे सोमणसवणे पंडगवणे। १५ १. णिसभ° पा० ला०॥ २. °णीलवंतवास जे० मु०॥ ३. गाउयसयाई जे० मु०॥ ४. जंबुद्दीवे जे०। जंबूहीवे मु०॥ ५. सीताते महाणतीए पा०। सीताते महाणईए ला०॥ ६. जंबु. (जंबू० पा० विना) मंदर० पुर० इति संक्षिप्तः पाठः प्रतिषु ॥ ७. सीताते महाणदीते पा०॥ ८. दाहिणकूले जे० मु०॥ ९. जंबु० (जंबू० पा० विना) मंदर० पञ्च० इति संक्षिप्तः पाठः प्रतिषु ॥ १०. दाते पा० ला०॥ ११. णतीते पा० ॥ १२. दाहिणकूले पा० विना ॥ १३. जंबु० (जंबू० पा० विना) मंदर० पञ्च० इति संक्षिप्तः पाठः प्रतिषु ॥ १४. उत्तरकूले पा० विना ॥ १५. जंबुदीवे पा० । जंबू० मंदरस्स मु०॥ १६. जंबुदीवे पा०॥ १७. जंबदीवे पा० । जंबुद्दीवे ला० । जंबूहीवे मु०॥ १८. मंदरपवते पा० विना॥ Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०१] बीओ उद्देसओ। जंबुद्दीवे दीवे मंदरे पवते पंडगवणे चत्तारि अभिसेगसिलाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-पंडुकंबलसिला अइपंडुकंबलसिला रत्तकंबलसिला अतिरत्तकंबलसिला । मंदरचलिया णं उवरि चत्तारि जोयणाइं विक्खंभेणं पन्नत्ता, एवं धायइसंडदीवपुरथिमद्धे वि कालं आदि करेत्ता जाव मंदरचूलिय ति, एवं जाव पुक्खरवरदीवड्ढपंचत्थिमद्धे जाव मंदरचूलिय ति– जबूंदीवगआवस्सगं तु कालाओ चूलिया जाव धायइसंडे पुक्खरवरे य पुव्वावरे पासे ॥२०॥ ३००. जंबूदीवस्स णं दीवस्स चत्तारि दारा पन्नत्ता, तंजहा—विजये वेजयंते जयंते अपराजिते। ते णं दारा चत्तारि जोयणाई विक्खंभेणं तावतितं चेव पवेसेणं पन्नत्ता, तत्थ णं चत्तारि देवा महिढिया जाव पंलिओवमट्टितीता १० परिवसंति, तजहा—विजते वेजयंते जयंते अपराजिते । ३०१. 'जंबूद्दीवे दीवे मदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं चुल्लहिमवंतस्स वासहरपब्वयस्स चउसु विदिसासु लवणसमुदं तिन्नि तिन्नि जोयणसताई ओगाहित्ता एत्थ णं चत्तारि अंतरदीवा पन्नत्ता, तंजहा-एंगूरूयदीवे आभासितदीवे "वेसाणितदीवे गंगोलियदीवे । तेसु णं दीवेसु चउन्विहा मणुस्सा परिवसंति, १५ तंजहा—एगूरुता आभासिता वेसाणिता 'गंगोलिया। "तेसि णं दीवाणं चउसु विदिसासु लवणसमुदं चत्तारि चत्तारि जोयणसयाई ओगाहेत्ता एत्थ णं चत्तारि अंतरदीवा पन्नत्ता, तंजहा—हयकन्नदीवे गयकन्नदीवे गोकन्नदीवे सँक्कुलिकन्नदीवे। तेसु णं दीवेसु उब्विधा मैणुस्सा परिवसंति, तंजहा—हयकन्ना गयकन्ना गोकन्ना सैक्कुलिकन्ना। १. जंबू० मंद° पा० विना। जंबु० मंद° पा० ॥ २. पुरच्छिम" मु० ॥ ३. दीवपञ्च क० ला ३ विना ॥ ४. पञ्चच्छिम° मु०॥ ५. जंबूढीव मु०॥ “जंबुद्वीपस्येदं जम्बूद्वीपकं तं वा गच्छतीति जम्बूद्वीपगम् , जम्बूद्वीपे यदिति क्वचित् पाठः"--अटी.। एतदनुसारेण जंबूदीवे जाव' इति पाठान्तरम् अटी. सम्मतं भाति ॥ ६."पूर्वापरौ पावौं प्रत्येक पर्वार्ध. मपरा च. तयोः। पूर्वापरेषु वर्षेषु वा क्षेत्रेषु अन्यूनाधिकं द्रष्टव्यमिति शेष इति"-अटी। एतदनुसारेण वासे इति पाठान्तरम् अटी. सम्मतं भाति ॥ ७. जंबूद्दी मु.। जंबुदी पा०॥ ८. पलितोव जे. पा०॥ ९. तंजहा नास्ति मु०॥ १०. जंबुदी पा०। जंबूही मु०॥ ११. मंदरपव्व पा० ला०॥ १२. एगूरुअ° पा० । एगरूम जे० ॥ १३. वेमाणियद्दीवे क०॥ १४. एगरूता जे०॥ १५. गंगोली क० ला ३ । गंगोलीया पा० ला०॥ १६. तेसु क० जे०॥ १७. सम्खुलि° जे० पा०। सक्कलि° ला०। संकुलि° मु०॥ १८. चउविधा पा०॥ १९. माणु' जे० पा० ला०॥ २०. संकुलि° मु०। सक्कलि° पा०॥ Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२४ ___ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३०१ - 'तेसि णं दीवाणं चउसु विदिसासु लवणसमुदं पंच पंच जोयणसयाई ओगाहित्ता एत्थ णं चत्तारि अंतरदीवा पन्नत्ता, तंजहा-आयंसमुहदीवे मेंढमुहदीवे अयोमुहदीवे गोमुहदीवे । तेसु णं दीवेसु चउन्विहा मणुस्सा भाणियव्वा । तेसि णं दीवाणं चउसु विदिसासु लवणसमुदं छ छ जोयणसयाई ओगाहेत्ता ५ एत्थ णं चत्तारि अंतरदीवा पन्नत्ता, तंजहा-ऑसमुहदीवे हत्थिमुहदीवे सीहमुहदीवे वग्घमुहदीवे। तेसु णं दीवेसु मणुस्सा भाणियन्वा । 'तेसि णं दीवाणं चउसु विदिसासु लवणसमुहं सत्त सत्त जोयणसयाई ओगाहेत्ता एत्थ णं चत्तारि अंतरदीवा पत्नत्ता, तंजहा-आसकन्नदीवे हत्यिकन्नदीवे अकन्नदीवे कनपाउरणदीवे । तेसु णं दीवेसु मणुया भाणियव्वा । तेसि णं दीवाणं चउसु विदिसासु लवणसमुदं अट्ठ जोयणसयाई ओगाहेत्ता एत्थ णं चत्तारि अंतरदीवा पन्नत्ता, तंजहा—उक्कामुहदीवे मेहमुहदीवे विज्जुमुहदीवे विज्जुदंतदीवे । तेसु णं दीवेसु मणुस्सा भाणियव्वा । - "तेसि णं दीवाणं चउसु विदिसासु लँवणसमुदं णव णव जोयणसयाई ओगाहेत्ता एत्थ णं चत्तारि अंतरदीवा पन्नत्ता, तंजहा-घणदंतदीवे लट्ठदंतदीवे १५ गूढदंतदीवे, सुद्धदंतदीवे । तेसु णं दीवेसु चंउविधा मणुस्सा परिवसंति, तंजहाघणदंता लट्ठदंता गूढदंता सुद्धदंता। "जंबूदीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्त उत्तरेणं "सिहरिस्स वासहरपव्वयस्स चउसु विदिसासु लवणसमुदं तिन्नि तिनि जोयणसयाई ओगाहेत्ता एत्थ णं चत्तारि अंतरदीवा पन्नता, तंजहा-एंगूरूयदीवे सेसं तहेव निरवसेसं भाणियव्वं २० जाव सुद्धदंता । ३०२ "जंबुद्दीवस्स णं दीवस्त बाहिरिलाओ "वेदियंतातो चउदिसिं .. तेसु जे०॥ २. भाईसक०॥ ३. मेंढगमु जे०॥ ४. भादस क० ॥ ५. तेसु जे० ॥ ६. उक्कमु° जे०॥ ७. तेसु जे. पा. ला २-४॥ ८. लवणं णव जे०॥ ९. विहा पा० विना ॥ १०. जंबुदीवे पा० ला०। जंबूही मु०॥ ११. सिहरस्प वासहरस्स प. जे०॥ १२. एगरूय जे० ॥ १३. तदेव मु०॥ १४. जंबूही मु०। जंबुदी जे. पा० ला० । तुलना-"जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स च उद्दिसिं बाहिरिलाओ वेइयंताओ लवणसमुदं पंचाण उति २ जोयणसहस्साई ओगाहित्ता एत्थ णं चत्तारि महालिंजरसंठाणसंठिया महइमहालया महापायाला पण्णत्ता, तंजहा-वलयामुहे केतुए जूवे ईसरे” इति जीवाजीवाभिगमसूत्रे तृतीयप्रतिरत्तौ॥ १५. क. विना-वेतितंतातो जे० पा० ला• मु०॥ १६. चउद्दिसिं क०॥ Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०३] बीओ उद्देसओ। १२५ लवणसमुदं पंचाणउँई जोयणसहस्साई ओगाहेत्ता एत्थ णं महतिमहालता महौलंजरसंठाणसंठिता चत्तारि महापायाला पन्नता, तंजहा-वलतामुहे केउते जूवए ईसरे। तत्थ णं चतारि देवा महिड्डिया जाव पलिओवमद्वितीता परिवसंति, तंजहा-काले महाकाले लंबे पभंजणे । जंबूदीवस्स णं दीवस्स बाहिरिलातो वेतितंताओ चउँदिसिं लवणसमुदं ५ बातालीसं बातालीसं जोयणसहस्साइं ओगाहेत्ता एत्थ णं चउण्हं वेलंधरनागरांईणं चत्तारि आवासपव्वता पन्नत्ता, तंजहा—गोथूभे दोभासे संखे दंगसीमे। तत्थ णं चतारि देवा मैहिड्रीया जाव पलिओवमद्वितीता परिवसंति, तंजहा—गोथूभे सिवए संखे मणोसिलाते। जंबूदीवस्स णं दीवस्स बाहिरिलाओ वेइतंताओ चउसु विदिसासु लवण- १० समुदं बायालीसं बायालीसं जोयणसहस्साई ओगाहेत्ता एत्थ णं चउण्हं अणुवेलंधरणागरातीणं चत्तारि आवासपव्वता पनत्ता, तंजहा–कक्कोडए विजुजिब्भे केलासे अरुणप्पभे । तत्थ णं चत्तारि देवा महिडीया जाव पलिओवमट्टितीता परिवसंति, तंजहा—ककोडए कमए केलासे अरुणप्पभे । ___३०३. लवणे णं समुद्दे चत्तारि चंदा पभासिंसु वा पभासंति वा १५ पभासिस्संति वा, चत्तारि सूरिता तेवतिंसु वा तैवतंति वा तवतिस्संति वा, १. उइजो क० विना । “पञ्चनवर्ति पञ्चनवति योजनसहस्राणि" इति जीवाजीवाभिगमसूत्रवृत्ती पृ. ३०६॥ २. °लिंजर जे० पासं०। “महच्च तदरञ्जरं च अरञ्जरम् उदकुम्भ इत्यर्थः महारारम् , तस्य संस्थानेन संस्थिताः"-अटी० । “महालिंजरसंठाणसंठिया" इति जीवाजीवाभिगमसूत्रे तृतीयप्रतिपत्ती, 'महालिअरं महापिडहं, तत्संस्थानसंस्थिताः, क्वचित् महारंजरसंठाणसंठिया इति पाठस्तत्र भरअरः अलिञ्जर इति" इति मलयगिरिसूरिविरचितायां जीवाजीवाभिगमवृत्तौ पृ०३०६ ॥ तुलना जीवाजीवाभिगमसूत्रे तृतीयप्रतिपत्तौ द्रष्टव्या ॥ ३. एस्थ मु०॥५. महिढीया क. जे०॥ ५. जंबुद्दी क०॥ ६. °हिसिं क० मु०॥ ७. बायालीसं बायालीसं पा० ला. विना॥ ८. जोतण° पा०॥ ९. रातीणं पा० ला०॥ १०. उदभासे ला ३॥ उदयभासे मु०॥ ११. दाप्तीने पा० कम० ला ४,५। अत्र दासीमे इति प्राचीन: पाठः प्रतीयते ॥ १२. महिड्ढीता पा० ला० । महिडिया मु०॥ १३. सिलए क० ला ३ । जीवाजीवाभिगमे तृतीयप्रतिपत्तौ च । “मनःशिलाकः" इति मलयगिरिविरचितजीवाजीवा. भिगमवृत्तौ पृ. ३११॥ १४. 'डते जे० पा० ला०॥ १५. विज्जुप्पभे मु०। “ककोडए कहमए केलासे मरणप्पमे" इति जीवाजीवाभिगमसूत्रे तृतीयप्रतिपत्तौ ॥ १६. मते जे० पा० ला० ॥ १७. समुहे गंध मु०॥ १८. इत आरभ्य तिनि २ जो° [सू० ३०७ पृ० १२६ पं० १९] इतिपर्यन्तमेकं पत्रं क० मध्ये नास्ति ॥ १९. तविंसु वा तवंति वा तविस्संति वा मु० ॥ २०. सवर्तिति जे०॥ - Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२६ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अन्झयणे चउट्ठाणे सू० ३०४चत्तारि कत्तियाओ जाव चत्तारि भरणीओ, चत्तारि अग्गी जाव चत्तारि जमा, चत्तारि अंगारया जाव चत्तारि भावकेऊ। ३०४. लवणस्स णं समुदस्स चत्तारि दारा पन्नता, तंजहा--विजए वेजयंते जयंते अपराजिते। ते णं दारा चत्तारि जोयणाइं विक्खंभेणं तावतितं ५ चेव पवेसेणं पन्नत्ता । तत्थ णं चत्तारि देवा महिड़िता जाव पलिओवमद्वितीया परिवसति, तंजहा—विजते जाव अपराजिते । ३०५. धायइसंडे णं दीवे चत्तारि जोयणसयसहस्साई चक्कवालविक्खंभेणं पन्नत्ते। ३०६. जंबूदीवस्स णं दीवस्स बंहिता चत्तारि भरहाइं चत्तारि एरवयाई, १० एवं जहा सद्देसते तहेव निरवसेसं भाणियव्वं जीव चत्तारि मंदरा चत्तारि मंदरचूंलिआओ। ___३०७. "णंदीसरवरस्स णं दीवस्स चक्कवालविक्खंभस्स बहुमज्झदेसभागे चउदिसिं चत्तारि अंजणगपन्वता पन्नता, तंजहा-पुरिथिमिल्ले अंजणगपव्वते, दाहिणिल्ले अंजणगपव्वते, पञ्चत्थिमिल्ले अंजणगपव्वते, उत्तरिले अंजणगपव्वते ४ । ते गं अंजणगपव्वता चउराँसीति जोयणसहस्साई उच्उच्चत्तेणं, एगं जोयणसहस्सं उव्वेहेणं, मूले दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं, तदणंतरं च णं माताते माताते परिहातेमाणा परिहातेमाणा उवरिमेगं जोयणसहस्सं विक्खंभेणं पण्णत्ता, मूले एक्कतीसं जोयणसहस्साइं छच्च तेवीसे जोयणसते परिक्खेवणं, उँवरि तिन्नि तिन्नि जोयणसहस्साई एगं च बाँवढं जोयणसतं परिक्खेवेणं, मूले "वित्थिना, मज्झे "संखित्ता, उप्पिं तणुया, गोपुच्छसंठाणसंठिता, सव्वअंजणमयों अच्छा जीव पडिरूवा। १. कित्तितातो जे० । कत्तितातो पा० ला० । २. अंगारा जाव मु० ॥ ३. ते गं ते गं दारा च जे० । ते णं दारा णं च मु०॥ ४. °ट्ठितिया मु० ॥ ५. वसंति-विजये वेजयंते जयंते अपराजिए मु०॥ ६. गं नास्ति मु०॥ ७. जंबूद्दी' मु०॥ ८. बहिया मु०॥ ९. "शब्दोपलक्षित उद्देशकः शब्दोद्देशकः, द्विस्थानकस्य तृतीय इत्यर्थः"-अटी.॥ १०. दृश्यता सू० १००॥ ११. °चूलितातो मु० विना ॥ १२. तुलना जीवाजीवाभिगमसूत्रे तृतीयप्रतिपत्तौ द्रष्टव्या ॥ १३. सीतिं जो जे०॥ १४. उवरि पा०॥ १५. छावर्ट मु० । तावटुं पा०। १६. विच्छिन्ना पा० ला. विना॥ १७. संखेत्ता जे० विना॥ १८. सब्वंजगमया ला ३ अटी०॥ १९. °मता जे० पा० ला०॥ २०. जावस्थानेऽत्र 'सण्हा लण्हा घटा मट्रा नीरया निप्पंका निकंकडच्छाया सपभा समिरीया सउजोया पासाइया दरि Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०७] बीओ उद्देसओ। १२७ तेसि गं अंजणगपव्वताणं उवरिं बहुसमरमणिज्जा भूमिभागा पन्नत्ता, तेसि णं बहुसमरमणिाजाणं भूमिभागाणं बहुमज्झदेसभागे चत्तारि सिद्धाययणा पण्णत्ता, ते णं सिद्धाययणा एगं जोयणसयं आयामेणं पैण्णासं जोयणाई विक्खंभेणं बावर्तरि जोयणाई उडुंउच्चत्तेणं । तेसिं णं सिद्धाययणाणं चउँदिसिं चत्तारि दारा पन्नत्ता, तंजहा– ५ देवदारे असुरदारे णागदौरे सुवन्नदारे। तेसु णं दारेसु चउन्विहा देवा परिवसंति, तंजहा—देवा असुरा नागा सुवण्णा । तेसि णं दाराणं पुरतो चत्तारि मुहमंडवा पन्नत्ता। तसि णं मुहमंडवाणं पुरओ चत्तारि पेच्छाघरमंडवा पन्नत्ता । तेसि णं पेच्छाघरमंडवाणं बहुमज्झदेसभागे चत्तारि वैइरामया अक्खाडगा पन्नत्ता। तेसि णं वैईरामयाणं अक्खाडगाणं १० बहुमज्झदेसभागे चत्तारि मणिपेढियातो पन्नत्ताओ। तासि णं मणिपेढिताणं उवरि चत्तारि सीहासणा पन्नत्ता । तेसि णं "सीहासणाणं उरि चत्तारि विजयदूसा पन्नत्ता । तेसि णं विजयदूसगाणं बहुमज्झदेसभागे चत्तारि वईरामता अंकुसा पन्नता । तेसु णं वतिरामतेसु अंकुसेसु चत्तारि "कुंभिका मुत्तादामा पन्नत्ता। ते णं "कुंभिका मुत्तादामा पत्तेयं पत्तेयं अन्नेहिं तेंदद्धउच्चत्तपमाणमेत्तेहिं चउहिं १५ अद्धकुंभिकेहिं मुत्तादामेहिं सव्वतो समंता संपरिक्खित्ता । सणीया अभिरूवा' इति मु०मध्ये पाठः । “सण्हा श्लक्ष्णपरमाणुस्कन्धनिष्पन्नाः श्लक्ष्णदला निष्पन्नपटवत् , लण्हा श्लक्ष्णा मसृणा इत्यर्थः घुण्टितपटवत्, तथा घृष्टा इव घृष्टाः खरशानया पाषाणप्रतिमावत्, मृष्टा इव पृष्टा सुकुमारशानया पाषाणप्रतिमेव शोधिता वा प्रमार्जनिकयेव, अत एव नीरजसो रजोरहितत्वात् :, निर्मलाः कठिनमलाभावात् धौतवस्त्रवद्वा, निष्पङ्का आर्द्रमलाभावात् अकलङ्कत्वाद्वा, निकंकडच्छाया निष्कङ्कटा निष्कवचा निरावरणेत्यर्थः, छाय शोभा येषां ते तथा, अकलङ्कशोभा वा, सप्रभा देवानन्दकत्वादिप्रभावयुक्ताः, अथवा स्वेन आत्मना प्रभान्ति न परत इति स्वप्रभाः, यतः समिरीया सह मरीचिभिः किरणैर्ये ते तथा, अत एव सउज्जोया सहोद्योतेन वस्तुप्रभासेन वर्तन्ते ये ते तथा, पासाइय त्ति प्रासादीयाः मनःप्रसादकराः, दर्शनीयाः तांश्चक्षुषा पश्यन्नपि न श्रमं गच्छतीत्यर्थः, अभिरूपाः कमनीयाः, प्रतिरूपा द्रष्टारं द्रष्टारं प्रति रमणीया इति यावच्छब्दसंग्रहः"-अटी.॥ १. जभूमि क० विना ॥ * °ज्जभूमि मु०॥२. सिद्धाततणा जे० पा० ला० ॥३. पण्णत्ता पण्णासं मु०॥ ४. °त्तरि जो क० ॥ ५. तेसिं सिद्धा मु०॥ ६. हिास क० ॥ ७-१०. हारे क०॥ ११. भाते जे० पा० ला। भाए क० ॥ १२. वतिरामता जे० पा० ला०॥ १३. वतिरामसागंजे० पा० ला०॥ १४. मगढियातो मु०॥ १५. महासीहा जे० ॥ १६. दूसाणं क० ला ३॥ १७. वतिरामा पा० ला०। वतिरामया जे०॥ १८-१९. कुंभिगा क० । २०. तददुचत्तप्पमा क० । तदद्वचत्तामा पामू०, जीवा जीवाभिगमे तृतीयप्रतिपत्तौ च ॥ Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२८ . ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३०७ - ... तेसि णं पेच्छाघरमंडवाणं पुरओ चत्तारि मणिपेढिताओ पंण्णत्ताओ। तासि णं मणिपेढियाणं उवरिं चत्तारि चेतितथूभा पण्णत्ता । तेसि णं चेतितथूभाणं पत्तेयं पत्तेयं चउँदिसिं चत्तारि मणिपेढिताओ पन्नत्ताओ। तासि णं मणिपेढिताणं उवरिं चत्तारि जिणपडिमातो सव्वरतणामईतो संपलियंकणिसन्नाओ ५ थूमाभिमुँहीओ चिट्ठति, तंजहा-रिसभा वद्धमाणा चंदाणणा वारिसेणा । तेसि णं चेतितथूभाणं पुरतो चत्तारि मणिपेढिताओ पन्नत्ताओ। तासि णं . मणिपेढिताणं उवरिं चत्तारि चेतितरुक्खा पन्नत्ता। तेसि णं चेतितरुक्खाणं पुरओ चत्तारि मणिपेढिताओ पन्नत्ताओ। तासि णं मणिपेढिताणं उवरिं चत्तारि महिंदज्झया पन्नत्ता। तेसि णं महिंदज्झताणं पुरओ चत्तारि गंदातो 'पोक्खरणीओ पन्नत्ताओ। तासि णं पोक्खैरणीणं पत्तेयं पत्तेयं चउदिसिं चत्तारि वणसंडा पन्नत्ता, तंजहा-पुरस्थिमेणं दाहिणेणं पञ्चत्थिमेणं उत्तरेणं, पुव्वेण असोगवणं दाहिणओ होति सत्तवण्णवणं । अवरेण चंपगवणं चूतवणं उत्तरे पासे ॥२१॥ तत्थ णं जे से पुरथिमिले अंजणगपव्वते तस्स णं चउँदिसिं चत्तारि गंदाओ १५ पोक्खरणीओ पन्नताओ, तंजहा—णंदुत्तरा णंदा आणंदा गंदिवद्धणा । तातो णं णंदातो पोक्खरणीओ एग जोयणसयसहस्सं आयामेणं, पन्नासं जोयणसहस्साई विक्खभणं, दस जोयणसयाई उँन्वेहेणं, तासि णं पोक्खरणीणं पत्तेयं पत्तेयं चउदिसिं चत्तारि तिसोवाणपडिरूवगा पन्नत्ता। तेसि णं तिसोवाणपडिरूवगाणं पुरतो चत्तारि तोरणा पन्नत्ता, तंजहा—पुरस्थिमेणं दाहिणेणं पचत्थिमेणं उत्तरेणं । तासि २० णं पोक्खरणीणं पत्तेयं पत्तेयं चउँदिसिं चत्तारि वणसंडा पन्नत्ता, तंजहा पुरस्थि[ मेणं] दाहि[णेणं] पञ्च[थिमेणं] उत्तरेणं, पुन्वेण असोगवणं जाव चूयवणं उत्तरे पासे॥ तासि णं पुक्खरणीणं बहुमज्झदेसभागे चत्तारि दधिमुहगपव्वता पन्नत्ता । १. पण्णत्ताभो नास्ति जे०॥ २. चत्तारि २ ला ५ मु०॥ ३. °हिसं पा० ला० विना॥ ४. मणिपेढियातो मु० ॥ ५. मतितो पा० ला०॥ ६. 'लितंक जे० पा० ला०॥ ७. मुहामो ला ५ मु०॥ ८. इत आरभ्य अप्पत्तितं [सू० ३१२ पृ० १३२ पं० ४] यावत् पत्रत्रयं क० मध्ये नास्ति ॥ ९. पुक्ख° मु० । एवमग्रेऽपि ॥ १०. °रिणी जे० मु०॥ मु० मध्ये प्रायः सर्वत्र °रिणी इति पाठः॥ ११. °हिर्सि मु०॥ १२. °रिणीभओ पा० ला० । °रिणीतो मु०॥ १३. तामो नंदामओ मु०॥ १४. उवे पा०। एवमग्रेऽपि ज्ञेयम् ॥ १५. दिसि पा०॥ द्दिासं मु०। १६. पुरतो दाहि जे० विना॥ १७. पुन्वेणं ला ३, ५ विना। दृश्यतां पृ० १२८ पं० १२-१३॥ Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२९ ३०७] बीओ उद्देसओ। ते णं दधिमुहगपवता चउसहि जोयणसहस्साई उडूंउच्चत्तेणं, एग जोयणसंहस्सं उव्वेहेणं, सव्वत्थ समा, पल्लगसंठाणसंठिता, दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं, एकतीसं जोयणसहस्साई छच्च तेवीसे जोयणसते परिक्खेवेणं, सव्वरयणामता अच्छा जाँव पडिरूवा। तेसि णं दधिमुहगपव्वताणं उवरि बहुसमरमणिज्जा भूमिभागा पन्नत्ता, सेसं जहेव अंजणगपव्वताणं तहेव गिरवसेसं भाणियव्वं जाव चूतवणं ५ उत्तरे पासे ॥ तत्थ णं जे से दाहिणिले अंजणगपन्वते तस्स णं चउदिसिं चत्तारि गंदाओ पुक्खरिणीतो पण्णताओ, तंजहा–भद्दा विसाला कुमुदा पोंडरिगिणी। तातो णं णंदातो पोक्खरणीतो एक जोयणसयसहस्सं सेसं तं चेव जाव दधिमुहगपव्वता जाव वणसंडा। तत्थ णं जे से पञ्चस्थिमिल्ले अंजणगपव्वते तस्स णं चउँदिसिं चत्तारि गंदाओ पोक्खरणीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—णंदिसेणा अमोहा गोथूमा सुदंसणा । सेसं तं चेव तहेव दधिमुहगपव्वता तहेव सिद्धाययणा जाव वणसंडा। तत्थ णं जे से उत्तरिल्ले अंजणगपव्वते तस्स णं चउदिसिं चत्तारि गंदातो पुक्खरणीओ पन्नताओ, तंजहा-विजया वेजयंती जयंती अपराजिता। तातो णं १५ पुक्खरिणीओ एगं जोयणसंयसहस्सं तं चेव पमाणं तहेव दधिमुहगपव्वता तहेव सिद्धायतणा जाव वणसंडा। गंदीसरवरस्स णं दीवस्स चक्कवालविक्खंभस्स बहुमज्झदेसभागे चउसु विदिसासु चत्तारि रतिकरगपव्वता पन्नता, तंजहा--उत्तरपुरथिमिल्ले रतिकरगपन्वते, दाहिणपुरथिमिल्ले रतिकरगपव्वते, दाहिणपञ्चत्थिमिल्ले रतिकरगपव्वते, उत्तर- २० पञ्चत्थिमिल्ले रतिकरगपव्वते । तेणं रतिकरगपवता दस जोयणसयाई उडूंउच्चत्तेणं, दस गाउतसताइं उव्वेहेणं, सव्वत्थ समा, झल्लरिसंठाणसंठिता, दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं, एकतीसंजोयणसहस्साइं छच्च तेवीसे जोयणसते परिक्खेवेणं, सव्वरतणामता अच्छा जाव पडिरूवा। तत्थ णं जे से उत्तरपुरथिमिल्ले रतिकरगपव्वते । १. समोवेहेणं पा०॥ २. जोतण° जे. पा०॥ ३. दृश्यतां पृ० १२६ टि. २०॥ ४. भूमीभागा पा० ला०॥ ५. दृश्यतां पृ० १२७ पं० १-पृ० १२८ पं० १३॥ ६. तातो गंदातो मु०॥ ७. दृश्यता पृ. १२८ पं० १६॥ ८. °हिसिं जे० मु०॥ ९. °सय० तं चेव जे०। स० तं चेव पामू० । सयं तं चेव पासं० ला०। १०. उत्तरपुरस्थिमिल्ले पा० ला० ॥ ११.मल्लरिसंठिता पा० ला.॥ ठा. ९ Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउहाणे [सू० ३०७ - तस्स णं चउदिसिमीसाणस्स 'देविंदस्स देवरन्नो चउण्हमग्गमहिसीणं जंबूदीवपमाणातो चत्तारि रायहाणीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—णंदुत्तरा गंदा उत्तरकुरा देवकुरा, कण्हाते कण्हरातीते रामाते रामरक्खियाते। तत्थ णं जे से दाहिणपुरथिमिले रतिकरगपव्वते तस्स णं चउदिसिं ५ सक्कस्स देविंदस्स देवरन्नो चउण्हमग्गमहिसीणं जंबूदीवपमाणातो चत्तारि राय हाणीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—समणा सोमणसा अच्चिमाली मणोरमा, पउमाते सिवाते सुंतीते अंजूए। तत्थ णं जे से दाहिणपञ्चत्थिमिले रतिकरगपन्वते तस्स णं चउदिसिं सक्कस्स देविंदस्स देवरन्नो चउण्हमग्गमहिसीणं जंबूदीवप्पमाणमेत्तातो चत्तारि १० राँयहाणीओ पन्नताओ, तंजहा—भूता भूतवडेंसा गोथूमा सुदंसणा, अमलाते अच्छराते णवमिताते रोहिणीते। तत्थ णं जे से उत्तरपञ्चत्थिमिल्ले रतिकरगपन्वते तस्स णं चउदिसिमीसाणस्स [देविंदस्स देवरन्नो] चउण्हमग्गमहिसीणं "जंबूदीवप्पमाणमेत्तात्तो चत्तारि रायहाणीओ पन्नत्ताओ, तंजहा–रयणा रतणुच्चता सव्वरतणा रतणसंचया, १५ वसूते वसुगुत्ताते वसुमित्ताते वसुंधराते। ३०८. चउविहे सच्चे पन्नत्ते, तंजहा—णामसच्चे ठवणसच्चे दव्वसच्चे भावसच्चे। ३०९. आजीवियाणं चउविहे तवे पन्नत्ते, तंजहा—उँग्गतवे घोरतवे रसणिज्जहणता जिभिदियपडिसंलीणता। ३१०. चउविहे संजमे पन्नत्ते, तंजहा–मणसंजमे वतिसंजमे कायसंजमे उवकरणसंजमे । चउविधे चिताते पन्नत्ते, तंजहा–मणचियाते वतिचियाते कायचियाते उवकरणचियाते । १. देविंदस्स नास्ति जे०॥ २, ६, १०. जंबूही मु०॥ ३. णं नास्ति पा०॥ १. सतीते मु०॥ ५, ९. तत्थ णं मु०॥ ७. रातहागीयो जे० पा०॥ ८. चूता चूतवडिंसा पा० ला० । जीवाजीवाभिगमसूत्रेऽपि भूता भूतवडिंसा इत्येव पाठः। तद्वृत्तावपि [पृ० ३६५] 'भूता...... भूतावतंसा' इति व्याख्यातम्। ११. उरतवे अटीपा० । “क्वचन उर(उदार- मु०)मिति पाठः, तत्र उरं (उदारं-मु०) शोभनम् इहलोकाद्याशंसारहितत्वेनेति"-अटी.॥ Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१२] तइओ उद्देसओ। १३१ चउबिहा अकिंचणता पन्नत्ता, तंजहा--मणअकिंचणता वतिअकिंचणता कायअकिंचणता उवकरणअकिंचणता । ॥ 'द्वितीयोद्देशकः॥ [तइओ उद्देसओ] ३११. चत्तारि रातीओ पन्नत्ताओ, तंजहा--पव्वयराती पुढविराती ५ वालुयराती उदगराती। एवामेव चउविहे कोहे पन्नत्ते, तंजहा--पव्वतरातिसमाणे पुढविरातिसमाणे वालुयरातिसमाणे उदगरातिसमाणे । पश्वतरातिसमाणं कोहं अणुपविढे जीवे कालं करेति णेरतितेसु उववज्जति, पुढविरातिसमाणं कोहमणुपविढे तिरिक्खजोणितेसु उववजति, वालुयरातिसमाणं कोहं अणुपविढे समाणे मणुस्सेसु उववज्जति, उदगरातिसमाणं कोहमणुपविढे समाणे देवेसु उववज्जति १। १० चत्तारि उदगा पन्नत्ता, तंजहा—कद्दमोदए खंजणोदए वालुओए सेलोदए। एवामेव चउविहे भावे पन्नते, तंजहा—कद्दमोदगसमाणे खंजणोदगसमाणे वालुओदगसँमाणे सेलोदगसमाणे। कद्दमोदगसमाणं भावमणुपविटे जीवे कालं करेति णेरतितेसु उववज्जति, एवं जाव सेलोदगसमाणं भावमणुपविढे जीवे कालं करेति देवेसु उववज्जति। ३१२. चत्तारि पक्खी पन्नत्ता, तंजहा–रुतसंपन्ने नाममेगे णो रूवसंपन्ने, रूवसंपन्ने नाममेगे नो रुतसंपन्ने, एगे झंतसंपन्ने वि स्वसंपन्ने वि, एगो नो रुतसंपन्ने णो रूवसंपन्ने। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहारुतसंपन्ने नाममेगे णो रूवसंपन्ने [४]। चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—पत्तियं करेमीतेगे पत्तियं करेइ, २० पत्तियं करमीतेगे अप्पत्तितं करेति, अप्पत्तियं करेमीतेगे पत्तितं करेति, अप्पत्तियं करेमीतेगे अप्पत्तितं करेति । १. पा० मध्ये एतत्स्थाने '॥ छ । २' इति पाठः॥ २, ४, ५. °दते जे० पा० ला०॥ ३. °दते जे० । °दये पा० ॥ ६. एवमेव जे० पा० ला० ॥ ७. सामा' ला ३ ॥ ८. सामा पा० ला० ३। एवमग्रेऽपि ॥ ९. स्वसंपन्ने वि रुतसं° ला ५ विना ॥ १०. करेमीएगे पामू । करमीति एगे पासं०॥ ११,१४. अप्पतितं पा०॥ १२. अप्पपत्तियं जे. पा.॥ १३. अप्पतित्तं पा०॥ Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३२ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३१२चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—अप्पणो णाममेगे पत्तितं करेति णो परस्स, परस्स नाममेगे पत्तियं करेति णो अपणो ह [४]। चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—पत्तितं पवेसामीतेगे पत्तितं पवेसेति, पत्तियं पवेसामीतेगे अप्पत्तितं पवेसेति हूँ [४]। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–अप्पणो नाममेगे पत्तितं पवेसेति णो परस्स, परस्स ह [४] ३१३. चत्तारि रुक्खा पन्नत्ता, तंजहा—पत्तोवए पुप्फोवए फलोवए छायोवए। एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—पत्तोवारुक्खसाँमाणे पुप्फोवारुक्खसामाणे फलोवारुक्खसामाणे छातोवारुक्खसामाणे। ३१४. भारं णं वहमाणस्स चत्तारि आसासा पन्नत्ता, तंजहा-जत्थ णं अंसातो असं साहरति तत्थ वि य से एगे आसासे पण्णत्ते १, जत्थ वि य णं उच्चारं वा पासवणं वा परिस॒वेति तत्थ "वि य से एगे आसासे पण्णते २, जत्थ "वि य णं णागकुमारावासंसि वा सुवन्नकुमारावासंसि वा वासं उवेति तत्थ विय से एगे आसासे पण्णत्ते ३, जत्थ वि य णं आवकधाते चिट्ठति तत्थ वि य १५ से एगे आसासे पण्णत्ते ४ । एवामेव समणोवासगस्स चत्तारि आसासा पन्नत्ता, तंजहा—जत्थ णं सील-व्वत-गुणव्वतवेरमण-पचक्खाण-पोसहोवासाइं पडिवजति तत्थ "वि अ से एगे आसासे पण्णत्ते १, जत्थ वि य णं सामाँतितं देसावासितमणुपालेति तत्थ विय से एगे आसासे पन्नत्ते २, जत्थ वि य णं चाउद्दसट्टमुद्दिट्टपुन्नमासिणीसु पडिपुन्नं पोसहं सम्मं अणुपालेति तत्थ वि" य से एगे आसासे १. पतितं पा०॥ २. 'एगे अप्पणो वि पत्तितं करेति परस्स वि ३, एगे नो अप्पणो पत्तितं करेति नो परस्स ४' इति शेषौ भनौ 'ह' शब्देन ज्ञेयो। ३. °सामी एगे पा०॥ ४. 'अप्पत्तियं पवेसामीतेगे पत्तियं पवेसेति ३, अप्पत्तियं पवेसामीतेगे अप्पत्तियं पवेसेति ४' इति शेषं भगद्वयं 'टु' शब्देन ज्ञेयम् ॥ ५. 'परस्स णामेगे पत्तितं पवेसेति णो अप्पणो ३, एगे अप्पणो वि पत्तितं पवेसेति परस्स वि ३, एगे नो अप्पणो पत्तितं पवेसेति नो परस्स ४' इति शेषभङ्गत्रयम् ॥ ६. °वते जे. पा०॥ ७. °समाणे क० मु. । एवमप्रेऽपि सर्वत्र ॥ ८, १०, १२, १७, १३. वि तसे पा०॥ ९. °ट्ठावेति मु०॥ ११. वि तणं पा०॥ १३. °स्स वि चक०॥ १४. जत्थ णं नास्ति पा० ला०॥ १५.गुणवेरमण क०॥१६. वासाइ पा० । “पोषधोपवासः, एतेषां द्वन्द्वः, तान्"-अटी.॥१८. माइयं क० मु०॥१९. सितं सम्म अणुपालेति क. जे. मु० ॥ २०. “देशावकाशिकम्......अनुपालयति"-अटी०॥ २१. वि त से जे. पा. ला०॥ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१९] तइओ उद्देसओ। १३३ पण्णत्ते ३, जत्थ वि' य णं अपच्छिममारणंतितसंलेहणाझूसणाझू सिते भत्तपाणपडितातिक्खिते पाओवगते कालमणवकंखमाणे विहरति तत्थ वि य से एगे आसासे पन्नत्ते ४। ३१५. चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-उदितोदिते णाममेगे, उदितत्थमिते णाममेगे, अत्थमितोदिते णाममेगे, अत्थमियत्थमिते णाममेगे। भरहे ५ राया चाउरंतचक्कवट्टी णं उदितोदिते, बंभदत्ते णं राया चाउरंतचक्कवट्टी उदितत्थमिते, हरितसबले णमणगारे णमत्थमिओदिते, काले णं सोयरिए अत्थमितत्थमिते । ३१६. चत्तारि जुम्मा पन्नता, तंजहा—कडजुम्मे तेयोए दावरजुम्मे कलिओए । नेरतिताणं चत्तारि जुम्मा पन्नत्ता, तंजहा--कडजुम्मे तेओए १० दीवरजुम्मे कलितोए। एवं असुरकुमाराणं जाव थणियकुमाराणं, एवं पुढविकाइयाणं आउ[काइयाणं] तेउ[काइयाणं] वाउ[काइयाणं] वणस्सति[काइयाणं]"बेंदिताणं तेंदियाणं चउरिंदियाणं पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं मणुस्साणं वाणमंतरजोइसियाणं वेमाणियाणं सव्वेसिं जैधा नेरतिताणं । . ३१७. चत्तारि सूरा पन्नत्ता, तंजहा-खंतिसूरे तवसूरे दाणसूरे १५ जुद्धसूरे। खंतिसूरा अरहंता, तवसूरा अणगारा, दाणसूरे वेसमणे, जुद्धसूरे वासुदेवे । ३१८. चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—उच्चे णाममेगे उच्चछंदे, उच्चे णाममेगे णीतछंदे, णीते णाममेगे उच्चछंदे, "णीते णाममेगे 'णीतछंदे । ३१९. असुरकुमाराणं चत्तारि "लेस्सातो पन्नत्ताओ, तंजहा--कण्हलेसा णीललेसा काउलेसा तेउलेसा। एवं जाव थणियकुमाराणं, एवं पुढविकाइयाणं २० आउ[काइयाणं] वणस्सइकाइयाणं वाणमंतराणं सव्वेसि जहा असुरकुमाराणं । चचारि जाणा पन्नत्ता, तंजहा-जुत्ते णाममेगे जुत्ते, जुत्ते णाममेगे अजुत्ते, १. वि त णं जे० पा० ला० ॥ २. हणाजूसणाजूसिते मु०। °हणज्यूसणाझूसितेपा० । "झूपण त्ति जोषणा सेवनालक्षणो यो धर्मस्तया झूसिय त्ति जुष्टः सेवितः, अथवा क्षपितः क्षपितदेहो यः स तथा"-अटी.॥ ३. °डियाइक्खित्ते क०॥ ४. वित से जे. पा. ला० ॥ ५. राता जे. पा. ला०॥ ६. गं नास्ति क०॥ ., ९. तेजोगे पावरजुम्मे कलिजोगे क०॥ ८, १०. वावर पा०॥ ११. बेइंदिणं तेइंदियाणं क०॥ १२. जहा णेरइयाणं क• मु०॥ १३. °च्छंदे मु०। एवमग्रेऽपि सर्वत्र ॥ १४. नीए पा० ला• विना ॥ १५. णीयछदे क० मु०॥ १६. लेसातो मु०॥ Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३४ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३१९ अजुत्ते णाममेगे जुत्ते, अजुत्ते णाममेगे अजुत्ते। एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—जुत्ते णाममेगे जुत्ते, जुत्ते णाममेगे अजुत्ते ₹ [४] । __चत्तारि जाणा पन्नत्ता, तंजहा-जुत्ते णाममेगे जुत्तपरिणते, जुत्ते णाममेगे अजुत्तपरिणते टू = ४] । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहाजुत्ते णाममेगे जुत्तपरिणते है = ४] । चत्तारि जाणा पन्नत्ता, तंजहा-जुत्ते णाममेगे जुत्तरूवे, जुत्ते णाममेगे अजुत्तरूंवे दे = ४] । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-जुत्ते णाममेगे जुत्तरूवे हूँ [४]। चत्तारि जाणा पन्नत्ता, तंजहा–जुत्ते णाममेगे जुत्तसोभे ₹ = ४] । १० एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-जुत्ते णाममेगे जुत्तसोभे हूँ[ = ४]। चत्तारि जुंग्गा पन्नत्ता, तंजहा–जुत्ते नाममेगे जुत्ते टू = ४]। एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा–जुत्ते णाममेगे जुत्ते ४। एवं बँधा जाणेण चतारि आलावगा तधा जुग्गेण वि, पंडिवक्खो तहेव पुरिसजाता जीव 'सोभे त्ति। चत्तारि सारथी पन्नत्ता, तंजहा—'जोयावइत्ता णाम एगे "नो "विजोया १. 'अजुत्ते णाममेगे जुत्ते, भजुत्ते णाममेगे अजुत्ते' इति शेषं भङ्गद्वयं ट [=४] इत्यनेन ज्ञेयम् ॥ २. 'अजुत्ते णाममेगे जुत्तपरिणते, अजुत्ते णाममेगे अजुत्तपरिणते' इति शेषं भङ्गद्वयं ट[४] इत्यनेन ज्ञेयम् ॥ ३. दृश्यतां पृ० १३४ पं०३ ॥ ४.°रूवे अजुत्ते णाममेगे जुत्तरूवे. ४. मु०॥ ५. 'अजुत्ते णाममेगे जुत्तरूवे, अजुत्ते णाममेगे अजुत्तरूवे' इति अवशिष्टं भगद्वयं टू [४] इत्यनेन ज्ञेयम् ॥ ६. दृश्यतां पृ० १३४ पं० ६॥ ७. 'जुत्ते णाममेणे अजुत्तसोमे, अजुत्ते णाममेगे जुत्तसोभे, अजुत्ते णाममोगे अजुत्तसोभे' इति शेषभङ्गत्रयं टू[= ४] इत्यनेन ज्ञेयम् ॥ ८. दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ९. जुत्ता जे० पा०। दृश्यता टि. ११ । “युग्यं वाहनमश्वादि, अथवा गोल्लविषये जंपानं द्विहस्तप्रमाणं चतुरस्रं सवेदिकमुपशोभितं युग्यकमुच्यते"-अटी०॥ १०. दृश्यतां पृ०१३३ पं० २२॥ ११. जुत्तेण जे०पा०॥ दृश्यतां टि०९॥ १२. पडिपक्खो क० ला० विना॥ “प्रतिपक्षो दान्तिकः तथैव, कोऽसावित्याह-पुरिसजाय त्ति पुरुषजातानीति, एवं परिणत-रूप-शोभसूत्रचतुर्भेशिकाः सप्रतिपक्षा वाच्याः यावच्छोभसूत्रचतुर्भङ्गी यथा-अजुत्ते नाम एगे अजुत्तसोमे। एतदेवाह-जाव सोभे त्ति"--अटी०॥१३. जहेव जे॥ १४.मु.विना सोभे तिक०। सोभे ति पा०ला०1 सोमे इजे। दृश्यता टि. १२॥ १५. जोमावतिता(त्ता-ला०) पा० ला०। “योजयिता शकटे गवादीनाम्, न वियोजयिता मोक्ता,.."अथवा योक्त्रयन्तं प्रयुक्ते यः स योक्त्रापयिता, वियोक्त्रयतः प्रयोक्ता तु वियोक्त्रापयितेति, लोकोत्तरपुरुषविवक्षायां तु सारथिरिव सारथिर्योजयिता संयमयोगेषु साधूनां प्रवर्तथिता, वियोजयिता तु तेषामेवानुचितानां निवर्तयितेति"-अटी० ॥ १६. न विजो जे०॥ १७. विजोवावतिता पा०॥ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१९] तहओ उद्देसओ। वइत्ता, 'विजोयावइत्ता नाम एगे नो जोयावइत्ता, एगे जोयावइत्ता वि "विजोपावइत्ता वि, एगे नो जोयावइत्ता नो विजोयावइत्ता। चत्तारि हया पन्नता, तंजहा–जुते णाम एगे जुत्ते, जुते णाममेगे अजुत्ते हूं = ४]। एवामेव च तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-जुते णाममेगे जुत्ते [४] । एवं जुत्तपरिणते, जुतरूवे, जुत्तसोभे । सव्वेसिं पडिवक्खो पुरिसजाता। ५ ___ चत्तारि गया पन्नत्ता, तंजहा—जुत्ते णाममेगे जुत्ते हूँ [४]। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-जुत्ते णाममेगे जुत्ते ₹ [४]। एवं जहा हयाणं तहा गयाण वि माणियव्वं, पडिवक्खो तहेव पुरिसजाता। चत्तारि जॅग्गारिता पन्नत्ता, तंजहा-पंथजाती णाममेगे णो उप्पधजाती, उप्पधजाती णाममेगे णो पंथजाती, एगे पंथजाती वि उप्पहजाती वि, एगे णो १० पंथजाती णो उप्पहजाती।। .. चत्तारि पुप्फा पन्नत्ता, तंजहा–रूवसंपन्ने नाममेगे णो गंधसंपन्ने, गंधसंपन्ने णाममेगे नो रूवसंपन्ने, एगे रूवसंपन्ने वि गंधसंपन्ने वि, एगे णो रूवसंपन्ने णो गंधसंपन्ने । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-रुवसंपन्ने णाममेगे णो सीलसंपन्ने ₹ [४] । चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा—जातिसंपन्ने नाममेगे नो कुलसंपन्ने है [४], १। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने नामं एगे णो बलसंपन्ने, १, ४. विजोवावतित्ता पा०॥ २, ३, ५. जोवावतित्ता पा०॥ ६. विजोवावितित्ता पा०॥ ७. एवामेव चत्तारि मु०। दृश्यतां पृ० १३४ टि० १५॥ ८. हता पा०॥९, १०. दृश्यतां पृ० १३४ पं० २॥११, १२. दृश्यतां पृ० १३४ पं०१॥ १३. हताणं पा० ला०॥ १४. गवाण पा०॥ १५. जुगारिता जे०। “जुग्गारिय त्ति युग्यस्य चर्या वहनं गमनमित्यर्थः। क्वचित्तु जुग्गायरिय त्ति पाठः, तत्रापि युग्याचर्येति। पथयायि एक युग्यं भवति, नोत्पथयायीत्यादिश्चतुर्भशी। इह च युग्यस्य चर्याद्वारेणैव निर्देशे चतुर्विधत्वेनोक्तत्वात् तचर्याया एवोद्देशेनोक्तं चातुर्विध्यमवसेयमिति। भावयुग्यपक्षे तु युग्यमिव युग्यं संयमयोगभरवोढा साधुः, स च पथियायी अप्रमत्तः, उत्पथयायी लिझावशेषः, उभययायी प्रमत्तः, चतुर्थः सिद्धः"- अटी०॥ १६. इतः परं एवामेव चत्तारि पुरिसजाया इति मु० मध्येऽधिकः पाठः॥ १७. एवमेव ला०॥ १४.सीलसंपने णाममेगे णो रूवसंपन्ने, एगे रूवसंपन्ने विसीलसंपन्ने वि. गे गो रुवसंपने णो सीलसंपन्ने' इत्यवशिष्टं भगत्रयं टू [= ४] इत्यनेन ज्ञेयम् ॥ १९. उपरिनिर्दिष्टटिप्पणानुसारेण शेषं भङ्गत्रयमत्र स्वधिया योजनीयम् ॥ Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३१९ - बलसंपन्ने नामं एगे णो जातिसंपन्ने [४], २। एवं जातीते ते रूवेण त चत्तारि आलावगा ३ । एवं जातीते त सुतेण त टू =४], ४ । एवं जातीते त सीलेण तटू ४], ५। एवं जातीते त चरित्तेण त टू [४], ६ । चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—कुलसंपन्ने नामं एगे नो बलसंपन्ने ५ ह [४], ७ । एवं कुलेण त रूवेण त टू [४], ८। कुलेण त सुतेण त टू[४], ९ । कुलेण त सीलेण त टू [४], १० । कुलेण त चरित्तेण त =४], ११। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-बलसंपन्ने नाममेगे नो रूवसंपन्ने टु [४], १२। एवं बलेण त सुतेण त टू-४], १३ । एवं बलेण त सीलेण १०. त टू [४], १४। एवं बलेण त चरित्तेण त टू [४], १५। चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा-रूवसंपन्ने नाममेगे नो सुयसंपन्ने टू-४], १६ । एवं रूवेण त सीलेण त टू =४], १७। रूवेण त चरित्तेण त ? [४], १८। . चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-सुयसंपन्ने नाममेगे णो सीलसंपन्ने १५ टू [४], १९। एवं सुतेण त चरित्तेण तटू [४], २० । चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–सीलसंपन्ने नाममेगे नो चरित्तसंपन्ने टू [४], २१ । एते एकवीसं भंगा माणितव्वा । । चत्तारि फला पन्नत्ता, तंजहा-आमलगमहुरे मुदितामहुरे खीरमहुरे खडमहुरे । एवामेव चत्तारि आयरिया पन्नत्ता, तंजहा–आमलगमहुरफलसमाणे २० जाव खंडमहुरफलसँमाणे । चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा-आतवेतावच्चकरे नाममेगे नो परवेतावच्चकरे ह[=४] । but it १. पृ० १३५ टि. १८ अनुसारेण शेषभङ्गा भावनीयाः ॥ २. त मु० मध्ये नास्ति । एवमग्रेऽपि सर्वत्र । तस्थाने क० मध्ये य इति पाठः सर्वत्र प्रायः॥ ३. तधा जे०॥ ४. अत्र प्रतिष्वीदृशाः पाठाः-चत्तारि पुरिसज्जाया पन्नत्ता, तंजहा-कुलसंपण्णे नामं एगे नो बलसंपण्णे ह। एवं कुलेण य रूवेण य टू क० । क० विना एतत्स्थाने–एवं कुलेण त बलेग ४, ७ । एवं कुलेण रूवेण ४, ८ मु०। एवं कुलेण त ह्व, एवं कुलेण त रूवेण त ४ पा० ला० । एवं कुलेण त ट्र रूवेण त टु जे०। ५. मातरिता पा०॥ ६, ७. °सामाणे पा० ला०॥ ८. तायश्च जे०॥ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३७ ३१९] तइओ उद्देसओ। चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा—करेति नाममेगे 'वेयावच्चं णो पडिच्छइ, पडिच्छइ नाममेगे वेयावच्चं नो करेति ह[=४] । - चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—अट्ठकरे णाममेगे णो माणकरे, माणकरे णाममेगे णो अट्ठकरे, एगे अट्ठकरे वि माणकरे वि, एगे णो अट्ठकरे णो माणकरे। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—गणट्ठकरे णाममेगे णो माणकरे ५ चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा—गणसंगहकरे णाममेगे णो माणकरे ह [= ४]। __ चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—गणसोभकरे णामं एगे णो माणकरे ह [= ४]। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—णसोहिकरे णाममेगे नो माणकरे ह [४] चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा-रूवं नाममेगे जहति नो धम्म, धम्मं नामममेगे जहति नो रूवं, एगे रूवं पि जहति धम्म पि जहति, एगे नो रूवं जहति नो धम्म । चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा-धम्मं नाममेगे जहति नो गणसंथिति ह [= ४] । चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा-"पियधम्मे नाममेगे नो दढधम्मे, दढधम्मे नाममेगे नो"पियधम्मे, एगे पियधम्मे वि दढधम्मे वि, एगे नो पियंधम्मे नो दढधम्मे। २० ९. 'परवेतावच्चकरे नाममेगे नो आतवेतावच्चकरे, एगे आतवेतावच्चकरे वि परवेतावच्चकरे वि. एगे नो भातवेतावचकरे नो परवेतावच्चकरे' इति शेषभङ्गत्रयं ह= ४] इत्यनेन ज्ञेयम्॥ १. वेवावचं पा० ला० ॥ २. 'एगे वेयावचं करेति वि पडिच्छइ वि, एगे वेयावच्चं नो करेति नो पडिच्छइ' इति ह [= ४] इत्यनेन ज्ञेयम् ॥ ३. माणकडे पा० ला०॥ ४. 'माणकरे णाममेगे नो गणटकरे, एगे गणटकरे वि माणकरे वि, एगे नो गण?करे नो माणकरे' इति शेषास्त्रयो भनाः ह= ४ इत्यनेन ज्ञेयाः॥ ५-७. उपरितनटिप्पणानुसारेण शेषभङ्गाः स्वयमभ्यूह्याः॥ व्यवहारसूत्रे दशमोद्देशके तुलना द्रष्टव्या ॥ १. संठितिं जे० मु०॥ ९. 'गणसंथितिं नाममेगे जहति नो धम्म, एगं धम्मं वि जहति गणसंथिति वि, एगे नो धम्मं जहति नो गणसंथिति' इति शेषास्त्रयो भङ्गाः ह्व-४ इत्यनेन ज्ञेयाः॥ १०. पितधम्मे पा०॥ ११. पितधम्मे क. विना॥ Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३८ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३२० - ३२०. चत्तारि आयरिया पन्नता, तंजहा—व्वावंणायरिते नाममेगे णो उवट्ठावणायरिते, उवट्ठावणायरिते णाममेगे णो पेवावणायरिते, एगे पँन्वावणातरिते वि उवट्ठावणातरिते वि, एगे नो पंव्वावणातरिते नो उवट्ठावणातरिते धम्मायरिए। चत्तारि आयरिया पन्नता, तंजहा—उद्देसणीयरिए णाममेगे णो वायणायरिए ४ धम्मायरिए। चत्तारि अंतेवासी पन्नता, तंजहा—पवावणंतेवासी नाम एगे णो उवट्ठावणंतेवासी ४ धम्मंतेवासी। चत्तारि अंतेवासी पन्नत्ता, तंजहा--उद्देसणंतेवासी नामं एगे नो १० वायणंतेवासी ४ धम्मंतेवासी। ३२१. चतारि निग्गंथा पन्नत्ता, तंजहा-रॉयणिते समणे निग्गंथे महाकम्मे महाकिरिए अणायौंवी असमिते धम्मस्स अणाराधते भवति १, रौइणिते समणे निग्गंथे अप्पकम्मे अप्पकिरिते आतावी समिते धम्मस्स आराहते भवति २, ओमरातिणिते समणे निग्गंथे महाकम्मे महाकिरिते अणातौवी असमिते धम्मस्स १५ अणाराहते भवति ३, ओमरातिणिते समणे निग्गंथे अप्पकम्मे अप्पकिरिते आतावी समिते धम्मस्स आराहते भवति ।। ___ चत्तारि णिग्गंथीओ पन्नत्ताओ, तंजहा–रौतिणिया समणी निग्गंथी एवं चेवे । १, ५, ७, ८. पञ्चायणा मु०॥ २. °वणारिते णाममेगे जो उवट्ठापणारिते पा०॥ ३, ६. यरिए पा० विना ॥ ४. णाम एगे पा० ॥ ९. उट्ठावणा मु०॥ १०. धम्मातरिए पा०॥ ११. °णातरिते पा०॥ १२. 'वायणायरिए णाममेगे णो उद्देसणायरिए, एगे उद्देसणायरिए वि वायणायरिए वि, एगे णो उद्देसणायरिए णो वायणायरिए' इति पाठः ४ इत्यनेन ज्ञेयः॥ १३. यरिते पा०॥ १४. पन्चायणं मु०॥ १५. 'उवट्ठावणंतेवासी नाम एगे नो पव्वावणंतेवासी, एगे पव्वावणंतेवासी वि उवट्ठावणंतेवासी वि, एगे नो पव्वावणंतेवासी नो उवट्ठावणंतेवासी' इति ४. इत्यस्यार्थः ॥ १६. वासी वायणं(वातर्ण-पा०)तेवासी ४ क० विना ॥ १७. 'वायणंतेवासी नाम एगे नो उद्देसणंतेवासी, एगे उद्देसणंतेवासी वि वायणंतेवासी वि, एगे नो उद्देसणतेवासी नो वायणंतेवासी' इति ४ इत्यस्यार्थः ॥ १८. ला. विना-रायणिए क०॥ रातीणिते जे.पारातिणिये मु०॥१९. यावीऽस्समिते पा० यावी अस्समिते ला० क०॥ २०, २४. ते ४ धम्मस्स जे० ॥ २१. रायणिए क०॥ २२. अकिरिए क० ॥ २३. तावी यस्समिते पा० क०॥ २५. रातिणीया पा० ला.॥रायणिया क०॥ २६.चेव नास्ति क०॥ Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३९ ३२३] तइओ उद्देसओ। __चत्तारि समणोवासगा पन्नत्ता, तंजहा–रायणिते समणोवासए महाकम्मे तहेव ४। चत्तारि समणोवोसियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-रायणिता समणोवासिता महाकम्मा तहेव चत्तारि गमा। ३२२. चत्तारि समणोवासगा पन्नत्ता, तंजहा—अम्मापितिसमाणे ५ भातिसमाणे मित्तसंमाणे संवत्तिसँमाणे । चत्तारि समणोवासगा पन्नत्ता, तंजहा—अद्दागर्समाणे पडागसमाणे खाणुसमाणे खंरकंटयसमाणे । समणस्स णं भगवतो महावीरस्स समणोवासगाणं "सोधम्मे कप्पे अरुणाभे विमाणे चत्तारि पलिओवमाइं ठिती पन्नत्ता । १० ३२३. चउहि ठाणेहिं अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु इच्छेजा माणुसं लोगं हबमागच्छित्तते, णो चेव णं संचातेति हव्वमागच्छित्तते, तंजहा-अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु दिव्वेसु कामभोगेसु मुच्छिते गिद्धे गढिते अज्झोववन्ने, से णं माणुस्सैए कामभोगे णो आढाति णो परियाणाति णो अटुं बंधइ णो णिताणं पगरेति णो ठितिपगप्पं पगरेति १। अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु "दिव्वेसु कामभोगेसु १५ मुँच्छिते "४, तस्स णं माणुस्सते पेमे वोच्छिन्ने दिव्वे संकंते भवति २। अहुणोववन्ने देवे देवलोएसु दिव्वेसु कामभोगेसु मुच्छिते "४, तस्स णं एवं भवति- यहि गच्छं मुहुत्तेणं गच्छं, तेणं कालेणमप्पाउया मणुस्सा कालधम्मुणा संजुत्ता भवंति ३। अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु दिव्वेसु कामभोगेसु मुच्छिते" ४, तस्स णं माणुस्सेए गंधे पडिकूले पडिलोमे तावि भवति, उई पि य णं माणुस्सए गंधे जाव २० १. °वासते पा० ला०॥ २. °सितातो पा० ला० ॥ ३. रायणिते समणोवासते महाकम्मे जे०॥ ४, ५, ७. °सामाणे पा० ला० ॥ ६. सवित्ति ला०॥ ८. °समाणा पा०॥ ९. खरंटसा(स-ला०)माणे पा० ला० अटीपा० । “प्रज्ञापकं दुर्वचनकण्टकैर्विध्यति स खरकण्टकसमानः, खरा निरंतराः निष्ठुरा वा कण्टाः कण्टका यस्मिंस्तत् खरकण्टं बुब्बूलादिडालं खरणमिति लोके यदुच्यते, तच्च विलमं चीवरं न केवलमविनाशितं न मुञ्चत्यपि तु तद्विमोचकं पुरुषादिकं हस्तादिषु कण्टकैविध्यतीति। अथवा खरण्टयति लेपवन्तं करोति यत् तत् खरण्टम् अशुच्यादि, तत्समानः" -अटी०॥ १०. सोधम्मकप्पे मु०॥११ तुलना सू० १८३ ॥ १२. गिढिते अजोववन्ने पा०॥ १३, २२, २३. स्सते पा० ला०॥ १४. परिताणाति पा० ला०॥ १५. भट्ट पा०। भद्धं जे॥१६. देवेस पा० ला०॥ १७. मच्छिते गिद्धे गिढिते अज्झोववण्णे से णं तस्स णं ला०॥ १८, १९, २१. गिद्धे गढिते भज्झोववझे इति '४' इत्यस्यार्थः। २०. इण्हि मु०॥ Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४० ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउहाणे [सू० ३२३ - चत्तारि पंच जोयणसताई हव्वमागच्छति ४ । इचेतेहिं चउहिं ठाणेहिं अहुणोववन्ने देवे देवलोएसु इच्छेज्जा माणुसं लोगं हव्वमागच्छित्तते, णो चेव णं 'संचातेति हव्वमागच्छित्तते। ___ चउहिं ठाणेहिं अहुणोववन्ने देवे देवलोएसु इच्छेजा हव्वमागच्छित्तते, संचाएइ हव्वमागच्छित्तए, तंजहा-अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु ["दिव्वेसु] कामभोगेसु अमुच्छिते जाँव अणज्झोववन्ने, तस्स णं एवं भवति–अस्थि खलु मम माणुस्सए भवे आयरिते ति वा उवज्झाए ति वा पवित्ती ति वा थेरे ति वा गणी ति वा गणधरे ति वा गणावच्छेतिते ति वा जेसिं पभावेणं मए इमा एतारूवा दिव्वा देविडी दिव्वा देवर्जुती लद्धा पत्ता अभिसमन्नागता, तं गच्छामि णं ते १० भगवते वदामि जांव पज्जुवासामि १। अहुणोववन्ने देवे देवलोएसु जावं अण ज्झोववन्ने, तस्स णमेवं भवति--एस णं माणुस्सए भवे णाणी ति वा तवस्सी ति वा अतिदुक्करदुक्काकारते, "तं गच्छामि णं ते भगवते वदामि जावै पज्जुवासामि २। अहुणोववन्ने देवे देवलोएसु जाँव अणज्झोववन्ने, तस्स णमेवं भवति अस्थि णं मम माणुस्सए भवे माता ति वा जाव सुण्हा ति वा, तं गच्छामि गं १५ तेसिमंतितं पाउन्भवामि, पासंतु ता मे इममेतारूवं दिव्यं देविडूिं दिव्वं देवर्जुति लद्धं पत्तं अभिसमन्नागतं ३। अहुणोववन्ने देवे देवलोगेसु जाव अणज्झोववन्ने, तस्स णमेवं भवति-अस्थि णं मम माणुस्सए भवे मित्ते ति वा सही ति वा सेंही ति वा सहाए ति वा संगतिए ति वा, तेसिं च णं अम्हे अन्नमन्नस्स संगारे पडिसुते भवति जो मे पुम्वि चयति से संबोहेतव्वे' ४। इच्चेतेहिं जाँव संचातेति हव्वमागच्छित्तए। १. संचाएइ हव्वमागच्छित्तए नास्ति पा० ला० ॥ २. दिव्वेसु नास्ति मु० विना ॥ ३. 'अगिद्ध अगढिते' इति जावशब्दग्राह्यः पाठः॥ ४. जमाते पा० ला०॥ ५. पवत्ती ति मु०। पवित्तणी ति जे०॥ ६.वच्छेए ति मु.। "गणस्यावच्छेदो देशोऽस्यास्तीति गणावच्छेदिकः, यो हि तं गृहीत्वा गच्छोपष्टम्भायैवोपधिमार्गणादिनिमित्त विहरति"--अटी०॥ ७. मते पा०॥ ८. °जूती पा०। जुत्ती मु०॥ “द्युतिः शरीरादिसम्भवा, युतिर्वा युक्तिरिष्टपरिवारादिसंयोगलक्षणा"--अटी० ॥ ९. जाव नमसामि क० । 'वंदामि नमसामि सकारेमि सम्माणेमि कल्लाणं मंगलं देवयं चेइयं पज्जुवासामि' इति जावशब्दग्राह्यः पाठः ॥ १०. दृश्यता पृ० १४० पं०६॥ ११. स्सते पा० ला०॥ १२. तं नास्ति क०॥ १३. दृश्यतां पृ० १४० टि० ९॥ १४. दृश्यतां पृ. १४० पं० ६॥ १५. अज्झोक जे० पा०॥ १६. °स्सते पा०॥ १७. “भाया इ वा भजाइ वा भइणी इ वा पुत्ता इ वा धूया इवा' इति यावच्छब्दाक्षेपः" -अटी०॥ १८. ता इमे क० पा० ला० अटीपा० । “ता तावत् मे मम, इमे इति पाठान्तरम् ॥ १९. जूति पा० । जुत्तिं मु०॥ २०. सुही ति वा नास्ति क० । “सुहृत् Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२५] तइओ उद्देसओ। ३२४. चउहिं ठाणेहिं लोगंधगारे "सिया, तंजहा-अरहंतेहिं वोच्छिन्जमाणेहिं, अरहंतपन्नत्ते धम्मे वोच्छिन्नमाणे, पुव्वगते. वोच्छिन्नमाणे, जायतेजे वोच्छिन्नमाणे। चउर्हि ठाणेहिं लोउजोते सिता, तंजहा--अरहंतेहिं जायमाणेहिं, अरहंतेहिं पव्वयमाणेहिं, अरहताणं णाणुप्पयमहिमासु, अरहंताणं परिनिव्वाण- ५ महिमासु । एवं देवंधगारे देवुजोते देवसंनिवाते देवुक्कलिता देवकहकहते। चउहिं ठाणेहिं देविंदा माणुसं लोगं हव्वमागच्छंति, एवं जंधा तिढाणे, जाव लोगंतिता देवा माणुसं लोगं हव्वमागच्छेज्जा, तंजहा-अरहंतेहिं जायमाणेहिं जाव अरहंताणं परिनिव्वाणमहिमासु। ३२५. [१] चत्तारि दुहसेज्जाओ पन्नत्ताओ, तंजहा तत्थ खलु इमा पढमा दुहसेन्जा, तंजहा—से णं मुंडे भवित्ता अगारातो अणगारितं पव्वतिते निग्गंथे पावयणे संकिते कंखिते "वितिगिंच्छिते भेयसमावन्ने कैलुससमावन्ने निग्गंथं पावयणं णो सद्दहति णो पत्तियति णो "रोएइ, निग्गंथं पावयणं असद्दहमाणे अपत्तितमाणे अरोएमाणे मणं उच्चावतं नियच्छति, विणिघातमावज्जति, पढमा दुहसेन्जा १। १५ अहावरा दोच्चा दुहसेजा—से णं मुंडे भवित्ता अगारातो जाव पव्वतिते सएणं लाभणं णो तुस्सति, परस्स लाभमासाएति पीहेति पत्थेति अभिलसति, परस्स लाभमासाएमाणे जाव अभिलसमाणे मणं उच्चावयं "नियच्छति, विणिघातमावज्जति, दोच्चा दुहसेज्जा २। अहावरा तच्चा दुइसेन्जा–से णं मुंडे भवित्ता जाव पव्वइए दिवं- २० सज्जनो हितैषी”–अटी० ॥ २१. संगए मु०॥ २२. “जे मो त्ति योऽस्माकं पूर्व च्यवते देवलोकात् स सम्बोधयितव्य इति"-अटी. ॥ २३. दृश्यतां पृ० १४० पं०३॥ १. लोगंधारे जे०॥ २. सिता पा० ला०॥३. पव्वतमाणेहिं पा० ला० मु०॥ ४.देवुक्कलिताते मु०॥ ५.कहयं क०॥ ६, ९. माणुस्सं मु०॥ ७. जहा क. मु०॥ ८. दृश्यतां पृ०५३ पं० १७॥१०. अरिहंताणं मु०॥११. पाववणे पा०ला.॥१२. वितिगिच्छिते क० मु०॥ १३. कलुसमा क०॥ १४. रोतेति पा०॥ १५. अरोतेमाणे पा० ला। अरोवेमाणे जे०॥ १६. °मासाति पा०। “आशां करोतीति भाशयति, ‘स नूनं मे दास्यति' इत्येवमिति, मास्वादयति वा लभते चेद् भुङ्क्ते एव”–अटी०॥ दृश्यतां पृ. १४२ टि. २॥ १७. °सातेमाणे पा० ला०॥ १८. नितच्छति पा०॥ १९. दिब्वे माणु° क. विना॥ Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयण चउट्ठाणे [सू० ३२५माणुस्सए कामभोगे आसाएइ जाव अमिलसति, दिव्व-माणुस्सए कामभोगे आसाएमाणे जाव अभिलसमाणे मणं उच्चायं नियच्छति, विणिघातमावज्जति, तच्चा दुहसेन्जा ३। अहावरा चउत्था दुहसेजा—से णं मुंडे भवेत्ता जाव पवतिते, तस्स ५ णमेवं भवति–जया णं अहमगारवासमावसामि तदा णमहं संवाहण-परिमद्दण गातभंग-गातुच्छोलणाई लभामि जप्पभितिं च णं अहं मुंडे जाव पव्वतिते तप्पभितिं च णं अहं "संवाधण जाव गातुच्छोलणाई णो लभामि, से णं संवाधण जाव गातुच्छोलणाई औसाएति जाव अभिलसति, से णं संवाधण जाव गातुच्छोलणाई आसाएमाणे जाव मणं उच्चावतं नियच्छति विणिघायमावज्जति, १० च उत्था दुहसेज्जा ४ । [२] चत्तारि सुहसेन्जाओ पन्नत्ताओ, तंजहा तत्थ खलु इमा पढमा सुहसेन्जा-से णं मुंडे भवित्ता अगारातो अणगारितं पव्वतिए निग्गंथे पावयणे निस्संकिते णिकंखिते निन्वितिगिंच्छिए नो भेदसमावन्ने नो कलुससमावन्ने निग्गंथं पावयणं सद्दहति पत्तियति रोतेति, निग्गंथं पावयणं १५ सदहमाणे पत्तितमाणे रोतेमाणे नो मणं उच्चावतं नियच्छति, णो विणिघातमावजति, पढमा सुहसेजा १। ___ अहावरा दोचा सुहसेन्जा-"से णं मुंडे जाव पव्वतिते सतेणं लाभेणं तुस्सति, परस्स लाभ णो आँसाएति णो पीहेति णो पत्थेति णो अभिलसति, परस्स लाभमणासाएमाणे जाव अणभिलसमाणे नो मणं उच्चाव॑तं णियच्छति, णो २० विणिघातमावज्जति, दोचा सुहसेन्जा २। १, ३. °स्सते पा० ला०॥ २. आसाति पा० । दृश्यतां पृ० १४१ टि० १६, पृ० १४२ टि. १२, १७, पृ० १४३ टि. २,४॥ ४. अणभि जे. पा०॥ ५. °वतं ला०। वतिं जे०। वतं नितच्छति पा०॥ ६. भवेसा नास्ति क० विना ॥ ७. पव्वइए पा० ला० विना॥ ८. जता पा० ला०॥ ९. संवायण क०॥ १०. संवाहण जाव मु०। संवादण जाव जाव जे०॥ ११. णाई जाव नो क०॥ १२. आलाति पा० । दृश्यतां पृ. १४१ टि. १६, पृ० १४२ टि० २, १२, १७, पृ० १४३ टि० २,४॥ १३. °लसमाणे आसाएमाणे जे०॥ १४. °गिच्छिए मु०॥ °गिंच्छिए नो भेदमावन्ने नो कलुसमा क०॥ १५. से गं मुंडे नास्ति जे०॥ १६. तूसति क०॥ १७. आसाति पा०। दृश्यतां पृ. १४१ टि. १६, पृ० १४२ टि. २, १२, १७, पृ० १४३ टि. २, ४॥ १८. वञ्चं णितच्छति पा०॥ Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४३ ३२७] तइओ उद्देसओ। ___ अहावरा तच्चा सुहसेज्जा-से णं मुंडे जाव पव्वतिते दिव्व-माणुस्सए कामभोगे णो आसाएति जाव नो अभिलसति, दिव्व-माणुस्सए कामभोगे अणासाएमाणे जाव अणभिलसमाणे नो मणं उच्चावतं नियच्छति, णो विणिघातमावजति, तच्चा सुहसेन्जा ३। ___ अहावरा चंउत्था सुहसेजा-से णं मुंडे जाव पव्वतिते, तस्स णं एवं ५ भवति-~-जइ ताव अरहंता भगवंतो हट्टा अरोगा बलिया कलसरीरा अन्नयराई उरालाई कल्लाणाइं विउलाई पयताई पंग्गहिताई महाणुभागाइं कम्मक्खयकरणाई तवोकम्माइं पडिवजंति, किमंग पुण अहं अब्भोवगमिओवक्कमियं वेदणं नो सम्म सहामि खमामि तितिक्खेमि अहियासेमि, ममं च णं अब्भोवगमिओवक्कमियं सम्ममसहमाणस्स अँक्खममाणस्स अतितिक्खमाणस्स अणधियासेमाणस्स 'किं १० मन्ने कन्जति १, एगंतसो मे पावे कम्मे कजति, ममं च णं अब्भोवगमिओ जाव सम्म सहमाणस्स जाव अधियासेमाणस्स "किं मन्ने कजति १, एगंतसो मे निजरा कजति, चउत्था सुहसेज्जा ४। ३२६. चत्तारि अंवातणिज्जा पन्नत्ता, तंजहा-अविणीते "वीईपडिबद्धे अविओसवितपाहुडे मायी। चत्तारि वातणिज्जा पन्नत्ता, तंजहा--"विणीते अवितीपडिबद्धे वितोसवितपाहुडे अमाती। ३२७. चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-आतंभरे नाममेगे नो १, ३. स्सते पा० ॥ २. आसाति क० जे० पा० । दृश्यतां पृ० १४१ टि० १६, पृ० १४२ टि० २, १२, १७, पृ० १४३ टि० ४ ॥ ४. अणासामाणे पा०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ * °ग्वाय क०॥ ५. चउथा पा०॥ ६. आरोगा बलिवा पा०। “अ(आ-B)रोगा ज्वरादिवर्जिताः, बलिकाः प्राणवन्तः"-अटी०॥ ७. ओरालाई मु०॥ ८. कल्लाणाई नास्ति कः॥ ९. परिग्गहियाई महाभागाई जे०। “प्रगृहीतानि आदरप्रतिपन्नत्वात् , महानुभागानि अचिन्त्यशक्तियुक्तत्वात्"-अटी.॥ १०. कारणाई मु०। “कर्मक्षयकारणानि"-अटी.॥ ११. °वगमिउव जे० पा० ला० । °वमिओव° क०॥ “आभ्युपगमिकौपक्रमिकी, तो वेदनाम्" -अटी०॥ १२. सम्म नास्ति जे० ॥ १३. °वगमिउव° जे. ला। °वमिभोव क.॥ १४. अक्खममाणस्स अतितिक्खमाणस्स मु०॥ १५. किमन्ने क. पा. “किं मन्ने त्ति मन्ये निपातो वितर्कार्थः"-अटी.॥१६. वमिओ पा० । वमितो क० । वगमिउ जे०॥ १७. किमण्णे पा० । दृश्यतां पृ० १४३ टि० १५॥ १८. अवायणिज्जा पा० ला. विना ॥ तुलूना सू० २०४॥ १९. वीगई मु०। "वीइ (वियह-मु०) त्ति विकृतिः क्षीरादिका"अटी०॥ २०. विणीतेऽविती' पा०। विणीते अविगती मु०। विणीते वितीए अप्पडिबद्धे ओसवियपाहुडे क० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४४ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३२७ - परंभरे, परंभरे नाममेगे नो आतंभरे, एगे आतंभरे वि परंभरे वि, एगे नो आतंभरे नो परंभरे। चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा–दुग्गए नाममेगे दुग्गए, दुग्गते नाममेगे सुग्गते, सुग्गते नाममेगे दुग्गते, सुग्गते नाममेगे सुग्गते।। ५ चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-दुग्गते नाममेगे दुव्वए, दुग्गते नाममेगे सुन्वते, सुग्गते नाममेगे दुव्वते, Kग्गते नाममेगे सुव्वते। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–दुग्गते नाममेगे दुप्पडिताणंदे, दुग्गते नाममेगे सुप्पडिताणंदे ४ । चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–दुग्गते नाममेगे दुग्गतिगामी, १० ढुंगते नाममेगे सुंगतिगामी ह [= ४]। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-दुग्गते नाममेगे दुग्गतिं गते, दुग्गते नाममेगे सुगतिं गते ह [ ४]। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--तमे नाममेगे तमे, तमे नाममेगे जोती, जोती णाममेगे तमे, जोती णाममेगे जोती। १५ चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--तमे नाममेगे तमबले, तमे नाममेगे 'जोतीबले, जोती नाममेगे तमबले, जोती नाममेगे 'जोतीबले। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--तमे नाममेगे तमबलपलजणे, तमे नाममेगे "जोतीबलपलेंजणे ह [४]। १. दुग्गे नाम क० पा० ॥ २. सुग्गए नाममेगे दुग्गए, दुग्गए नाममेगे सुग्गए, सुग्गए नाममेगे सुग्गए क० ॥ ३. “दुर्वतोऽसम्यग्वतः, अथवा दुर्व्ययः आयनिरपेक्षव्ययः कुस्थानव्ययो वा" -अटी.॥४. सुब्बएक.मु.। "सुव्रतो निरतिचारनियमः, सुष्ययो वा औचित्यप्रवृत्तेरिति" -अटी०॥ ५. सुव्वए क०॥ दृश्यता टि. ४॥ ६.दुव्वए क. जे०। दृश्यता टि.३॥ ७. सुव्वए क०॥ ८. सुब्धए मु० ॥ ९. सुपडिताणंदे ४ पा० । 'सुग्गते नाममेगे दुप्पडिताणंदे, सुग्गते नाममेगे सुप्पडिताणंदे' इति शेषौ द्वौ भनौ ४ इत्यनेनात्र ज्ञेयौ ॥ १०, १२, १४. दुग्गति जे० पा०॥ ११. सुग्गतिगामी मु०॥ 'सुगते नाममेगे दुग्गतिगामी, सुगते नाममेगे सुगतिगामी' इति शेषभङ्गद्वयम् ॥ १२. दुग्गइगई गते क० ॥ १५. 'सुगते नाममेगे दुग्गतिं गते, सुगते नाममेगे सुगतिं गते' इति शेषभङ्गद्वयम् ॥ १६. जोति क० मु०॥ १७,१९. जोइ क० ॥ १८, २०. °पजलणे जे० पा० अटीपा० । “तमोबलप्ररञ्जनः...अथवा...तमोबलप्रलज्जनः । ...पजलणे ति क्वचित् पाठः, तत्र अज्ञानबलेन अन्धकारबलेन वा ज्ञानबलेन प्रकाशबलेन वा प्रज्वलति दर्पितो भवति अवष्टम्भं करोति यः स तथेति"-अटी.॥ Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२८] सइओ उहेसओ। १४५ चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--परिन्नातकम्मेणाममेगे नो परिन्नातसन्ने, परिन्नातसन्ने णाममेगे णो परिन्नातकम्मे, एगे परिन्नातकम्मे वि ह [= ४] । चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--परिन्नातकम्मे णाममेगे नो परिन्नातगिहावासे, परिन्नायगिहावासे णामं एगे णो परिन्नातकम्मे ह [= ४]। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--परिन्नातसन्ने णाममेगे नो परिन्नात- ५ गिहावासे, परिन्नातगिहावासे णामं एगे हूँ [= ४]। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा---इहत्थे णाममेगे नो परत्थे, परत्थे नाममेगे नो इहत्थे हूँ [= ४]। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--एगेणं णाममेगे वडति एगेणं हायति, एगेणं णाममेगे वड्डइ दोहिं हायति, दोहिं पाममेगे वडति एगेणं हातति, दोहिं १० नॉममेगे वडति दोहिं हायति। ३२८. चत्तारि पकंथका पन्नता, तंजहा-आइन्ने नाममेगे आइन्ने, आइन्ने नाममेगे खुलुंके, खुलुंके नाममेगे आइन्ने, खुलुंके नाममेगे खुलुके। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—आइन्ने नाममेगे आइन्ने, चउभंगो। चैत्तारि पकंथगा पन्नत्ता, तंजहा-आतिन्ने नाममेगे आतिन्नत्ताते "विहरति, १५ १. 'परिन्नातसन्ने वि, एगे नो परिन्नातकम्मे नो परिन्नातसन्ने' इति अवशिष्टः पाठः ॥२. 'एगे परिन्नातकम्मे वि परिन्नातगिहावासे वि, एगे नो परिन्नातकम्मे नो परिन्नातगिहावासे' इति शेषभङ्गौ ॥ ३. 'नो परिण्णातसन्ने, एगे परिन्नातसन्ने वि परिन्नातगिहावासे वि, एगे नो परिन्नातसन्ने नो परिन्नातगिहावासे' इति अवशिष्टः पाठः॥ ४. 'एगे इहत्थे वि परत्थे वि, एगे नो इहत्थे नो परत्थे' इति शेषभङ्गी ॥ ५. दोहिं दोहिं जे०॥ ६. एगे दोहिं मु०॥ ७. नाममेगे हायति दोहिं वड्ढति जे० पा० ला२-५। “एकेनेति श्रुतेन एकः कश्चिद् वर्धते एकेनेति सम्यग्दर्शनेन हीयते।...तथ एकेन श्रुतेनैवान्यो वर्धते द्वाभ्यां सम्यग्दर्शन-विनयाभ्यां हीयते इति द्वितीयः, द्वाभ्यां श्रुतानुष्ठानाभ्यामन्यो वर्धते एकेन सम्यग्दर्शनेन हीयत इति तृतीयः, द्वाभ्यां श्रुतानुष्ठानाभ्यामन्यो वर्धते सम्यग्दर्शन-विनयाभ्यां हीयत इति चतुर्थः"-अटी०॥ ८. चत्तारि कंथका मु. अटीपा० । “प्रकन्थकाः, पाठान्तरतः कन्थका वा अश्वविशेषाः"-अटी०॥ ९. खलुंके मुः। एवमप्रेऽपि । “अन्यस्त्वाकीर्णः पूर्व पश्चात् खुलुको गलिरविनीत इति, अन्यः पूर्वं खुलुङ्कः पश्चादाकीर्णो गुणवानिति, चतुर्थः पूर्व पश्चादपि खुलुक एवेति"-अटी०॥ १०. खुलंके क०, एवमग्रेऽपि । खुलुंके पा० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ११. चउभंगो नास्ति क० । एतत्स्थाने हु इति क०मध्ये पाठः ॥ १२. चत्तारि कंथगा जे० मु०। चत्तारि पंथगा-पामू० । चत्तारि पकंथगा पासं० । दृश्यतां पृ० १४५ टि. ८॥ १३. ताते मु०॥ १४. "वहति प्रवर्तते, विहरतीति पाठान्तरम्"-अटी० ॥ ठा.१० Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४६ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३२८ - आतिन्ने नाममेगे खुलुकत्ताते विहरति 8 [४]। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—आइन्ने नाममेगे आइन्नत्ताए विहरइ, चउभंगो। __चत्तारि पकंथगा पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने नाममेगे णो कुलसंपन्ने ह [४] । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--जातिसंपन्ने नाममेगे ५ चउभंगो। चत्तारि कंथगा पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने नाममेगे णो बलसंपन्ने ह [४]। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने नाममेगे णो बलसंपन्ने ह [४] । ___ चत्तारि कंथगा पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंन्ने णाममेगे णो रूवसंपन्ने १० ह [४]। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने नाममेगे णो रूवसंपन्ने ह [४]। चत्तारि कंथगा पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने णाममेगे णो जयसंपन्ने हूं [४] । एवमेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—जातिसंपन्ने ह्व [४] । एवं कुलसंपन्नेण त बलसंपन्नेण त ४, कुलसंपन्नेण त रूवसंपन्नेण त १५ ह= ४], कुलसंपन्नेण त जयसंपन्नेण त ह = ४], एवं बलसंपन्नेण त रूवसंपन्नेण त ह [= ४], बलसंपन्नेण त जयसंपन्नेण त ह [= ४]। सव्वत्थ पुरिसजाया पंडिवक्खो। चत्तारि कंथगा पन्नत्ता, तंजहा-रूवसंपन्ने णाममेगे णो जयसंपन्ने ४, *एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नता, तंजहा-रूवसंपन्ने नाममेगे णो २० जयसंपन्ने ४*। ३२९. चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा- सीहत्ताते णाममेगे १. खुलंकत्ताए क० । पृ० १४५ टि० ९॥ २. 'खुलुंके नाममेगे आतिन्नत्ताते विहरति खुलुंके नाममेगे खुलुकत्ताते विहरति' इति शेषभङ्गद्वयम् ॥ ३. नाममेगे नास्ति पा० ला० ॥ १. मताए क० मु०॥ ५. चउभंगो नास्ति क०, एतत्स्थाने ह्व इति क०मध्ये पाठः॥ ६. चत्तारि कंथगा क०। दृश्यतां पृ० १४५ टि. ८,१२। “जाति-कुल-बल-रूप-जयपदेषु दशभिद्धिकसंयोगैर्दशैव प्रकन्थकदृष्टान्तचतुर्भङ्गीसूत्राणि, प्रत्येकं तान्येवानुसरन्ति सन्ति दश दान्तिकपुरुषसूत्राणि भवन्तीति"-अटी.॥ ७. दृश्यतां पृ० १३५पं० १६॥ ८. जतसंपने पा०॥ ९. 'जयसंपन्ने णाममेगे णो जातिसंपन्ने, एगे जातिसंपन्ने वि जयसंपन्ने वि, एगे नो जातिसंपन्ने नो जयसंपन्ने' इति शेषभङ्गाः ॥ १०. °संपन्नेण जाव बल' जे०॥ ११. पडिपक्खो जे० पा०॥ १२. * * एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति पा० ला०॥ Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३३] तइओ उद्देसओ। १४७ निक्खते सीहत्ताते विहरइ, सीहत्ताते नाममेगे निक्खते सियालत्ताए विहरइ, सियालत्ताए नाममेगे निक्खंते सीहत्ताए विहरइ, सियालत्ताए नाममेगे निक्खंते 'सियालताए विहरइ। ___३३०. चत्तारि लोगे समा पन्नत्ता, तंजहा—अप्पतिद्वाणे नैरए, जंबूदीवे दीवे, पालते जाणविमाणे, सव्वट्ठसिद्धे महाविमाणे । ___ चत्तारि लोगे समा सपक्खिं सपडिदिसिं पन्नत्ता, तंजहा— सीमंतए नरए, समयक्खेते, उडुविमाणे, ईसीपब्भारा पुढवी। ३३१ उड़लोगे णं चत्तारि बिसरीरा पन्नत्ता, तंजहा-पुंढविकाइया, आउ[काइया], वणस्सति[काइया], उराला तसा पाणा। अंहेलोगे णं चत्तारि बिसरीरा पन्नत्ता, तंजहा— एवं चेव। एवं "तिरियलोए वि ४। __ चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—हिरिसत्ते हिरिमणसत्ते चलसत्ते थिरसत्ते। चत्तारि "सेजपडिमाओ पन्नत्ताओ। चत्तारि वत्थपडिमाओ पन्नत्ताओ। चत्तारि पातपंडिमाओ पन्नत्ताओ। चत्तारि ठाणपॅडिमाओ पन्नत्ताओ। ३३२. चत्तारि सरीरगा जीवफुडा पन्नत्ता, तंजहा--वेउन्विए आहारए १५ तेयए कम्मए। चत्तारि सरीरगा कम्मुम्मीसगा पन्नत्ता, तंजहा-ओराँलिए वेउव्विए आहरिए तेयए। ३३३. चउहिं अंत्थिकाएहिं लोगे फुडे पन्नत्ते, तंजहा --धम्मत्थि कारणं अधम्मत्थिकाएणं जीवत्थिकाएणं पोग्गलत्थिकाएणं । चउहिं बौदरकातेहिं १, २, ३. सीया मु० ॥ ४. णरते पा० ॥ ५. जंबुद्दीवे क० मु० ॥ ६. पालते पा० ला० मु०॥ ७. सीमंतते नरते पा० ॥ ८. पुढविकातिता पा० ॥ पुढविक्काइया क० ॥ ९. उरालतसपाणा जे० पा० ला० । “उराला तस त्ति उदाराः स्थूला द्वीन्द्रियादयः, न तु सूक्ष्मास्तेजोवायुलक्षणाः तेषामनन्तरभवे मानुषत्वाप्राप्त्या सिद्धिर्न भवतीति शरीरान्तरसम्भवात् , तथा उदारत्रसग्रहणेन द्वीन्द्रियादिप्रतिपादनेऽपीह द्विशरीरतया पञ्चेन्द्रिया एव ग्राह्याः विकलेन्द्रियाणामनन्तरभवे सिद्धेरभावात्"-अटी० ॥ १०. अहोलोगे मु०॥ ११. एवं चेव नास्ति क० ॥ १२. तिरितलोते वि पा०॥ १३. सेजाओ पडिमाओ क० ॥ १४. °डिमातो पा० । °डिमा क० ॥ १५. °डिमा क० पा० ॥ १६. °न्विते माहारगे तेतते कम्मते पा० ला० ॥ १७. °लिते पा० ॥ १८. °रते तेतते पा० । °रए तेतते जे० । °रते तेउते मु०। १९. भस्थिगाएहिं क० जे० । अत्थिगातेहिं पा० ला०॥ २०. °कातेगं पा०॥ २१. जीवा क० ॥ २२. प्रतिषु पाठाःबातरकातेहिं जे० पा० ला० । बादरकातेहिं मु० । बायरकाएहिं लोगे फुडे क० ॥ Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३३४उववजमाणेहिं लोगे फुडे पन्नत्ते, तंजहा-पुढविकाइएहिं आंउ[काइएहिं] वाउ[काइएहिं] वणस्सइकाइएहिं । ___३३४. चत्तारि पैएसग्गेणं तुल्ला पन्नत्ता, तंजहा---धम्मत्थिकाए अधम्मस्थिकाए लोगागासे एगजीवे । ५ चउण्हमेगं सरीरं नो सुपस्सं भवइ, तंजहा-पुढविकाइयाणं आउ[काइयाणं] तेज[काइयाणं] वणस्सइकाइयाणं । ___ चत्तारि इंदियत्था पुट्ठा वेदेति, तंजहा—सोतिंदियत्थे घाणिदियत्थे जिभिदियत्थे फासिंदियत्थे। चउहिं ठाणेहिं जीवा य पोग्गला यं णो संचातेंति बहिया लोगंता १० गमणताते, तंजहा--गतिअभावेणं णिरुवग्गहताते लुक्खताते लोगाणुभावेणं । ३३५. चउबिहे गीते पन्नत्ते, तंजहा--आहरणे आहरणतइसे आहरणतदोसे उवन्नासोवणते १। आहरणे चउविहे पन्नत्ते, तंजहा—अंवाते उवाते ठवणाकम्मे पडुप्पन्नविणासी २। आहरणतद्देसे चउन्विहे पन्नत्ते, तंजहा—अणुसिट्ठी उवालंभे पुच्छा निस्सावयणे ३। __ आहरणतदोसे चउव्विहे पन्नत्ते, तंजहा-अधम्मजुत्ते पडिलोमे अंतोवणीते रोवणीते ४। उवन्नासोवेणए चउविहे पन्नत्ते, तंजहा—तैव्वत्थुते, तदन्नवत्थुते, पडिणिभे हेतू ५। १. आउकाति वाउ वणस्सइकातितेहिं पा०॥ २. पतेसग्गेणं पा० ॥ ३, ४. काते पा०॥ ५. सुप्पस्सं क० । “नो पस्सं ति चक्षुषा नो दृश्यमतिसूक्ष्मत्वात् , क्वचित् सुपस्सं ति पाठः, तत्र न सुखदृश्यम्, न चक्षुषः प्रत्यक्षदृश्यम्, अनुमानादिभिस्तु दृश्यमेवेत्यर्थः" अटी०॥ ६, ७. कातिताणं पा०॥८.त जे. पा. ला०॥ ९. 'ग्गहाए क०॥ १०. लुक्खत्ताते जे०। लुक्खंताते पा० । लुक्खयाए क० ॥ ११, १३. चउविधे पा० ॥ १२. “निदर्शनभेदप्रतिपादनाय पञ्चसूत्री"-अटी० ॥ १४. आवाते जे० पामू०॥ १५. पडुपन्न पा०॥ १३. मणुसटे जे० । अणुसिट्ठी मु० । अणुसट्टि ला० । भणुसट्टि उवालंभे पा० ॥ १७. °वतणे जे. पा० ला०॥ १८. दुरुष मु०। “दुरुवणीए ति......."दुरुपनीतम्"-अटी० ॥ १९. वण्णासो° पा० ला०॥ २०. वणगे पा०॥ २१. तवत्थुते पा०॥ Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३९] तइओ उद्देसओ। २४९ ३३६. हेऊ चउबिहे पन्नत्ते, तंजहा—जावते थावते वंसते लूसते। अहवा हेऊ चउन्विहे पन्नत्ते, तंजहा–पञ्चक्खे अणुमाणे ओवम्मे आगमे। अहवा हेऊ चउविहे पन्नत्ते, तंजहा–अत्थि तं अत्थि सो हेऊ, अस्थि तं णत्थि सो हेऊ, गत्थि तं अस्थि सो हेऊ, णत्थि तं णत्थि सो हेऊ। ५ ३३७. चउन्विहे संखाणे पन्नत्ते, तंजहा-पंडिकम्मं, ववहारे, रजू, रासी। ३३८. अहेलोगे णं चत्तारि अंधगारं करेंति, तंजहा–णरगा, गैरइया, पौवाई कम्माई, असुभा पोग्गला। "तिरियलोगे णं चत्तारि उज्जोतं करेंति, तंजहा—चंदा सूरा मैणी जोती। १० .... उड़लोगे णं चत्तारि उज्जोतं करेंति, तंजहा–देवा, देवीओ, विमाणा, आभरणा। ॥ चउट्ठाणस्स तैतिओ उद्देसओ संमत्तो॥ ३३९. चत्तारि पसप्पगा पन्नत्ता, तंजहा-अणुप्पन्नाणं भोगाणं ।। उप्पाएत्ता एगे पसप्पते, पुव्वुप्पन्नाणं भोगाणं अविप्पंतोगेणं एगे पसप्पते, अणुप्पनाणं सोक्खाणं उप्पाएत्ता एगे पसप्पए, पुव्वुप्पन्नाणं 'सोक्खाणं अविप्पयोगेणं एगे पसप्पए। १. अधवा जे. पा० ला०॥ २. ओवंते जे०। ओवमे क०॥ ३. अत्थितं मु०। अत्थि गं क०॥४.अस्थित्तं मु०॥ अस्थि यं क०॥ ५. णत्थित्तं मु० । णस्थि यं क०॥ ६. णत्थित्तं मु०॥ ७. परिकम्म क० । “परिकर्म सङ्कलनादिकं पाटीप्रसिद्धम्"-अटी०॥ ८. अहोलोगं क विना। "लोकलक्षणक्षेत्रस्य...सूत्रत्रयेण प्ररूपणामाह-अहे इत्यादि"-अटी० ॥ ९. णेरतिता पा०॥ १०. पावकम्माई जे०॥११. तिरितलोगे जे० पा० ला०॥ १२. मणि मु०॥ १३. ततितो जे. पा० ला०॥ १४. उद्देसतो जे० पा० ला० मु०॥ १५. संमत्तो जे०॥ १६. उप्पायत्ता पा०॥ "उप्पाएत्त त्ति उत्पादयितुं सम्पादनाय अथवाऽनुत्पन्नानां भोगानामुत्पादयिता उत्पादकः सन्"-अटी० ॥ १७. प्पओगेणं क०॥ १८. पच्चुप्पमाणं अटीपा० । “पूर्वोत्पन्नानां पाठान्तरेण प्रत्युत्पमानां वा"-अटी०॥ १९. सुक्खाणं पा० ॥२०. पभोगेणं जे० विना॥ Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५० ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउहाणे [सू० ३४० - ३४०. णेरतिताणं चउन्विहे आहारे पन्नत्ते, तंजहा--इंगालोवमे, मुम्मुरोवमे, सीतले, हिमसीतले। तिरिक्खजोणियाणं चउम्विहे आहारे पन्नत्ते, तंजहा.-कंकोवमे बिलोवमे पाणमंसोवमे पुत्तमंसोवमे। मणुस्साणं चउन्विहे आहारे पन्नत्ते, तंजहा–असणे जाव सातिमे । देवाणं चउविहे आहारे पन्नत्ते, तंजहा—वन्नमंते गंधमंते रसमंते फासमंते। ३४१ चत्तारि जातिआसीविसा पन्नत्ता, तंजहा—'विच्छतजाइआसीविसे मंडुक्काइआसीविसे उरगाँतिआसीविसे मणुस्सजातिआसीविसे । "विच्छुयजातिआसीविसस्स णं भंते ! केवत्तिए विसए पन्नत्ते १, पभू णं विच्छुयजातिआसीविसे अंड्ढभरहप्पमाणमेतं "बोंदि विसेणं विसपरिणतं "विसट्टमाणिं करेत्तए ? विसए से "विसट्टताए, नो चेव णं संपत्तीए करेंसु वा. करेंति वा करेस्संति वा। मंडुक्कजातिआसीविसस्स पुच्छा, पभू णं मंडुक्कजातिआसीविसे भरहप्पमाणमेतं 'बोदिं विसेणं विसपरिणयं विसट्टमाणिं, सेसं तं चेव जाव १५ करेस्संति वा। उरगजातिपुच्छा, पभू णं उरगजातिआसीविसे "जंबूदीवप्पमाणमेत्तं बोदिं विसेणं, सेसं तं "चेव जाव करेस्संति वा। मणुस्सजातिपुच्छा, पभू णं मणुस्सजातिआसीविसे समयखेत्तप्पमाणमेत्तं बोंदि विसेणं विसपरिणतं विसट्टमाणिं करेत्तए ? विसते से विसट्टताते, नो चेव णं जाव करेस्संति वा। १.विहे पा० ॥२. जोणिताणं पा० ला०॥ ३. उत्त°जे०॥४. विच्चुयजाइभासीक०। विच्छ्तजातीयासी क० विना ॥ ५. जातीयासी° क. विना ।। ६. जातीयासी क. पा. विना ॥ ७, ८. विच्चुय क० ॥ ९. भद्धभ मु०॥ १०. बोंदि मु० ला ५ विना । “बोन्दि (बोन्दी-प्र०) शरीरं"-अटी०॥ ११. परिणयं क० मु०। परिणइं जे०। परिगयंअटीपा० । “विषपरिणतां विषरूपापन्नां, विषपरिगतामिति क्वचित् पाठे तद्वयाप्तामित्यर्थः"अटी० ॥१२. विसट्टमागी जे० पा० I “विसट्टमाणि विकसन्तीम्"--अटी०॥ १३. विसर्टताए पा० ला० । १४. चेव जे० ॥ १५. करिंसु वा करेइ वा क० ॥ “करिंसु त्ति अकार्षः, वृश्चिका इति गम्यते, इह चैकवचनप्रक्रमेऽपि बहुवचननिर्देशो वृश्चिकाशीविषाणां बहुत्वज्ञापनार्थम् , एवं कुर्वन्ति करिष्यन्ति”-अटी०॥ १६.बोंदि मु० विना। बोदि क०॥१७. विसेणं विसप० विसट्टमाणिं सेसं मु०। विसेणं विसप० सेसं क० ला २-४ । विसेणं विसट्ट सेसं पा० ला ५ । विसेणं विसट्टमाणि सेसं जे० । १८. जंबूही मु० ॥ १९. °वपमा क० विना ॥ २०. बोंदि मु० विना। बोदि क०॥ २१. चेव मणुस्स क०॥ २२. समतखेत्तपमा क. विना ॥ २३. बोंदि जे० ला० । बोदि क० ॥ २४. °णात जे० ॥ २५, करेंतए पा० ला०॥ Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५१ ३४४] चउत्थो उद्देसओ। ३४२. चउविहे वाही पन्नत्ते, तंजहा–वातिते, 'पित्तिते, सिंभिते, संनिवातिते। चउव्विहा तिगिच्छा पन्नत्ता, तंजहा—वेजो, ओसधाई, आउरे, परिचारते। चत्तारि 'तिगिच्छगा पन्नत्ता, तंजहा—आतंतिगिच्छते नाममेगे णो ५ परतिगिच्छते १, परतिगिच्छए नाममेगे ह [= ४] । ३४३. चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—वणकरे णाममेगे नो वणपरिमासी, वणपरिमासी नाममेगे णो वणकरे, एगे वणकरे वि वणपरिमासी वि, एगे णो वणकरे णो वणपरिमांसी। ___चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–वणकरे नाममेगे णो वणसारक्खी १० चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—वणकरे नामं एगे णो वर्णसारोही द [= ४]। ३४४. चैत्तारि वणा पन्नत्ता, तंजहा–अंतोसले नाममेगे णो बाहिंसले ४ । एँवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-अंतोसल्ले णाममेगे णो १५ बॉहिंसले ह्व [ = ४]। चत्तारि वणा पन्नत्ता, तंजहा-अंतो दुढे नाम एगे णो बाहिं दुढे, बाहिं दुढे नाम एगे "नो अंतो ढुंढे | [४]। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-अंतो दुढे नाममेगे नो बाहिं दुढे ह [ = ४] । १. पत्तिते पा० ला० ॥ २. परितारते जे० पा० ला० । परियारए क० ॥ ३, ४. तिगिंछ क. जे० ॥ ५. °च्छए मु० विना ॥ ६. “नो आततिगिच्छए, एगे आततिगिच्छए वि परतिगिच्छए वि, एगे नो आततिगिच्छए नो परतिगिच्छए” इति शेषपाठः॥ ७. “अथात्मचिकित्सकान् भेदतः सूत्रत्रयेणाह-चत्तारीत्यादि"-अटी०॥ ८. °मासी वि मु०॥ ९. 'वणसारक्खी नाममेगे नो वणकरे, एगे वणकरे वि वणसारक्खी वि, एगे नो वणकरे नो वणसारक्खी' इति शेषभङ्गाः ॥ १०. °संरोही जे० पा० ला० विना। 'व्रणं संरोहयति औषधदानादिनेति व्रणरोही"-अटी० ॥११. 'वणसारोही नाममेगे नो वणकरे, एगे वणकरे वि वणसारोही वि, एगे नो वणकरे नो वणसारोही' इति :शेषभङ्गाः॥ १२. “चत्तारीत्यादि चतुःसूत्री"अटी०॥ १३, १४, १५. बहिं क०॥ १६. एवामेव नास्ति क०॥ १७. नोंडते पा०॥ १८. दुढे नास्ति क० विना ॥ १९. 'एगे अंतो दुढे वि बाहिं दुढे वि, एगे नो अंतो दुढे नो बाहिं दुटे' इति शेषभङ्गौ ॥ Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५२ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३४४चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--'सेजसे णाममेगे सेजसे, 'सेजसे नाममेगे पावंसे, पावंसे णामं एगे सेजसे, पावंसे णाममेगे पावसे । चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा-सेजसे णाममेगे सेजंसे *ति ५ सांलिसए, "सेजसे णाममेगे पाँवंसे त्ति सालिसते है [= ४] । चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-'सेयंसे त्ति णाममेगे "सेयंसे ति मन्नति, 'सेयंसे त्ति णाममेगे पावंसे ति मन्नति ह [=४]। ___ चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-"सेयंसे णाममेगे सेयंसे त्ति सालिसते मन्नति, सेयंसे णाममेगे पावंसे ति सालिसते मन्नति हूँ [= ४] । चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—आघवतित्ता णाममेगे णो परिभीवतित्ता, परिभावतित्ता णाममेगे णो आघवतित्ता [= ४] । ___ चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा—आघवतित्ता णाममेगे नो उंछजीविसम्पन्ने, उंछजीविसंपन्ने णाममेगे णो आघवतित्ता हूँ [= ४] । चउब्बिहा रुक्खविगुव्वणा पन्नत्ता, तंजहा—पवालत्ताए पत्तत्ताए पुप्फत्ताए १५ फलताए। १. “पुरुषाधिकारात् तद्भेदप्रतिपादनाय षट्सूत्री"-अटी० ॥ २, ७, ८, १०. सेतंसे क० विना ।। ३, ४. सेयंसे जे० मु० ॥ ५. सेयंसे मु०॥ ६. पुरिसा। पन्नत्ता पा० ॥ * ति क० । एवमप्रेऽपि सर्वत्र ।। ९. “श्रेयानेको भावतः, द्रव्यतस्तु श्रेयान् प्रशस्यतर इत्येवं बुद्धिजनकत्वेन सदृशकः अन्येन श्रेयसा तुल्यः न तु सर्वथा श्रेयानेवेत्येकः"-अटी० ॥ ११. पावंसे इ जे० ।। १२. 'पावंसे णाममेगे सेजसे त्ति सालिसए, पावसे णाममेगे पावंसे त्ति सालिसए' इति शेषभङ्गौ।। १३. पुरिस सेतसे त्ति पा० क० । पुरिसा पं० २० मु० ।। १४, १५, १७, २०. सेतसे क० विना ।। १६. “श्रेयानित्येवमात्मानं मन्यते यथावद् बोधात्, लोकेन वा मन्यते विशदसदनुष्ठानाद्, इह च मनिजइ त्ति वक्तव्ये प्राकृतत्वेन माईत्युक्तम्"अटी० ॥ १८. त्ति नास्ति क० ।। १९. "श्रेयानेको भावतः, द्रव्यतस्तु किश्चित्सद्नुष्ठायित्वात् श्रेयानित्येवं विकल्पजनकत्वेन सदृशकोऽन्येन श्रेयसा मन्यते ज्ञायते जनेनेति, विभक्तिपरिणामाद्वा सदृशकमात्मानं मन्यते इति"--अटी.॥ २१. 'पावंसे णाममेगे सेयंसे त्ति सालिसते मन्नत्ति, पावंसे णाममेगे पावंसे ति सालिसते मन्नति' इति शेषभङ्गौ ।। २२. भाषित्ता जे० । °भावितित्ता पा० । २३. 'एगे आघवतिक्ता वि परिभावतित्ता वि, एगे णो आघवतित्ता नो परिभावतित्ता' इति शेषभनौ ।। २४. 'एगे आधवतित्ता वि उंछजीविसंपन्ने वि, एगे नो आघवतित्ता नो उंछजीविसंपन्ने' इति शेषभनौ ।। २५, २६. °त्ताते जे० पा० ला०॥ Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४६] चउत्थो उद्देसओ। १५३ ३४५. चत्तारि वादिसमोसरणा पन्नत्ता, तंजहा—'किरियावादी अकिरियावादी अण्णाणियवादी 'वेणइयवादी। __णेरैइयाणं चत्तारि वादिसमोसरणा पन्नत्ता, तंजहा-'किरियावादी जाव वेर्णतियवादी, एवमसुरकुमाराण वि जाव थणितकुमाराणं, एवं 'विगलिंदियवज्जं जाव वेमाणियाणं। ३४६. चैत्तारि मेहा पन्नत्ता, तंजहा—गजित्ता णाममेगे णो वौसित्ता, वासित्ता णाममेगे णो गजित्ता, एगे गजित्ता वि वासित्ता वि, एगे णो गजित्ता णो वासित्ता १ । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—गजित्ता णाममेगे णो वासित्ता ह [= ४], २। चत्तारि मेहा पन्नत्ता, तंजहा—गजित्ता णाममेगे णो विजुयाँइत्ता, १० विजुयाइत्ता णाममेगे ह [४], ३। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—गजित्ता णाममेगे णो "विजुयाइत्ता ह [= ४], ४ ।' १. वातिस' क. विना। तुलना-सूत्रकृताङ्गे पृ० १९० पं० ६ । “यानि च तीणि यानि च सहि समणप्पवादसितानि भूरिपञ। सञक्खरसञनिस्सितानि ओसरणानि विनेय्य ओघतमगा ॥” इति बौद्धग्रन्थे सुत्तपिटके सुत्तनिपाते [पृ० ३५१] । अस्य बुद्धघोषाचार्यविरचिता टीका-“यानि च तीणी ति आदीसु अभित्थवनगाथासु ओसरणानी ति ओगहणानि तित्थानि, दिट्ठियो त्ति अत्थो। तानि यस्मा सक्कायदिट्ठिया सह ब्रह्मजाले वुत्तद्वासहिदिट्ठिगतानि गहेत्वा तेसहि होन्ति, यस्मा च तानि अनतित्थियसमणाणं पवादभूतानि सत्थानि सितानि उपदिसितब्बसेन, न उत्पत्तिवसेन। उप्पत्तिवसेन पन यदेतं “इत्थी पुरिसो" सञ्जक्खरं वोहारनामं या चाय मिच्छापरिवितकानुस्सवादिवसेन "एवरूपेन अत्तना भवितब्ब" ति बालानं विपरीतपञ्जा उप्पजति, तदुभयनिस्सितानि तेसं वसेन उप्पजन्ति, न अत्तपच्चक्खानि। तानि च भगवा विनेय्य विनयित्वा ओघतमगा ओघतम ओघन्धकार अगा अतिक्कन्तो। “ओघन्तमगा" तिपि पाठो, ओधानं अन्तं अगा, तस्मा आह-यानि च तीणि..............."तमगा" ति" इति सुत्तनिपातभट्ठकथायाम् , पृ. २६५-२६६॥ २. किरितावादी अकिरितावादी पा० ला०॥ ३. अनाणितावादी क० विना। "अज्ञानिकवादिनः"-अटी० ॥ ४. वेणतितावादी क० विना। वेणतियावादी मु०। “वैनयिकवादिनः"-अटी० ॥ ५. रतिताणं पा० ला०॥ ६. वादी क०॥ ७. किरितावाती पा० ला० ।। ८. क. विना-वेणतितवादी मु० । वेणतितावादी जे. पा० ला०॥. “विगलिंदियवजं ति एक-द्वि-त्रि-चतुरिन्द्रियाणामनस्कत्वान संभवन्ति तानीति"-अटी० ॥ १०. °णिताणं पा० ॥ ११. “पुरुषविशेषप्रतिपादनाय प्रायः सदृष्टान्तसूत्राणि त्रिचत्वारिंशतं चत्तारि मेहेत्यादीन्याह" अटी० ॥ १२. गजेत्ता क०। एवमग्रेऽपि ॥ १३. वासेत्ता क०। एवमग्रेऽपि ॥ १४. °यातित्ता पा०॥ १५. 'णो गजित्ता, एगे गजित्ता वि विज्जुयाइत्ता वि, एगे णो गजित्ता णो विज्जुयाइत्ता' इति शेषपाठः ॥ १६. विज्जुतातित्ता पा०॥ Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५४ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३४६ - चत्तारि मेहा पन्नत्ता, तंजहा--बासित्ता णाममेगे णो 'विजुयाइत्ता ह [= ४], ५। ऎवामेव चत्तारि पुरिर्स[जाता पन्नत्ता, तंजहा-]वासित्ता णाममेगे णो विजुयाइत्ता ४, ६। चत्तारि मेहा पन्नत्ता, तंजहा—कालवासी णाममेगे णो अकालवासी हूं [= ५ ४], ७ । एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–कालवासी णाममेगे नो अकालवासी ह [= ४], ८। चत्तारि मेहा पन्नत्ता, तंजहा—खेत्तवासी णाममेगे णो अखेत्तवासी ह-४], ९। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-खेत्तवासी णाममेगे णो अखेत्तवासी ह [= ४], १० । चत्तारि मेहा पन्नत्ता, तंजहा—जणतित्ता णाममेगे णो णिम्मवतित्ता, णिम्मवतित्ता णाममेगे णो जणतित्ता 8 [= ४], ११। एवामेव चत्तारि अम्मापियरो पन्नता, तंजहा—जणतित्ता णाममेगे णो णिम्मवतित्ता ह्व [= ४], १२। चत्तारि मेहा पन्नत्ता, तंजहा—देसवासी णाममेगे णो सव्ववासी १५ ह्र = ४], १३। एवामेव चत्तारि रीयाणो पन्नत्ता, तंजहा—देसाधिवती णाममेगे णो सव्वाधिवती ह [४], १४। ३४७. चत्तारि मेहा पन्नत्ता, तंजहा—पुक्खलसंवट्टते, पज्जुन्ने, जीमूते, "झिम्मे। पुक्खलसंवट्टते णं महामेहे एगणं वासेणं दस वाससहस्साई भावेति, १. विज्जुतातित्ता पा० ला०॥ २. 'विज्जुयाइत्ता णाममेगे नो वासित्ता, एगे वासित्ता वि विज्जुयाइत्ता वि, एगे णो वासित्ता णो विज्जुयाइत्ता' इति शेषभङ्गाः॥ ३. एवमेव पा० ॥ ४. °सजाया वासेत्ता क० ॥ ५. °यातित्ता पा०॥ ६. 'अकालवासी णाममेगे नो कालवासी, एगे कालवासी वि अकालवासी वि, एगे णो कालवासी णो अकालवासी' इति शेषभङ्गाः॥ ७. 'अखेत्तवासी णाममेगे णो खेत्तवासी, एगे खेत्तवासी वि अखेत्तवासी वि, एगे णो खेत्तवासी णो अखेत्तवासी' इति शेषभन्नाः ॥ ८. 'एगे जणतित्ता वि णिम्मवतित्ता वि, एगे णो जणतित्ता णो णिम्मवतित्ता' इति शेषभो ॥ ९. 'एगे सव्ववासी णो देसवासी, एगे देसवासी वि सव्ववासी वि, एगे णो देसवासी णो सव्ववासी' इति शेषभङ्गाः॥ १०. राताणो पा० ला० ।। ११. 'सव्वाधिवती णाममेगे णो देसाधिवती, एगे देसाधिवती वि सव्वाधिवती वि, एगे णो देसाधिवती णो सव्वाधिवती' इति शेषभङ्गाः ॥ १२. 'संवदृते पा० ला० ॥ १३. जिम्हे मु० । " जिह्मस्तु बहुभिर्वर्षणैरेकमेव वर्षम् अब्दं यावत् भुवं भावयति नैव वा भावयति रूक्षत्वात् तजलस्येति”–अटी० ।। १४. पुक्खलवट्टए मु० ।। १५. महामेहे ण एगेणं जे० पा० ।। १८. स्साति पा० ॥ १७. भाति जे०। एवमग्रेऽपि ।। Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५५ ३४१] चउत्थो उद्देसओ। पज्जुन्ने णं महामेहे एगेणं वासेणं दस वाससताई भावेति, जीमूते णं महामेहे एगेणं वासेणं दस वासाइं भावेति, 'झिम्मे णं महामेहे बहुहिं वासेहिं ऐगं वासं भावेति वा ण वा भावेति १५। ३४८. चत्तारि करंडगा पन्नत्ता, तंजहा—सोागकरंडते, वेसिताकरंडते, गाहावतिकरंडते, रायकरंडते १६। एवामेव चत्तारि आयरिया पन्नता, तंजहा- ५ सोवागकरंडगसमाणे वेसिताकरंडगसमाणे गाहावतिकरंडगसमाणे रायकरंडगसमाणे १७। ___३४९. चत्तारि रुक्खा पन्नत्ता, तंजहा-साले नाममेगे सालपरियाते, साले नाममेगे एरंडपॅरियाए, एरंडे० हूं [= ४], १८। एवामेव चत्तारि आयरिया पन्नत्ता, तंजहा-साले णाममेगे सालपरिताते, साले णाममेगे एरंडपरिताते, एरंडे १० णाममेगे० ह [= ४], १९। चत्तारि रुक्खा पन्नत्ता, तंजहा--साले णाममेगे सालपरियाले, साले णामं एगे एरंडपरियाले ह[४], २०। एवामेव चत्तारि आयरिया पन्नत्ता, तंजहा--साले नाममेगे सालपरियाले, साले णामं एगे एरंडपरियाले ह [= ४], २१ । सालदुममैज्झयारे जह साले णाम "होति दुमराया। इँय सुंदर आयरिए सुंदरसीसे मुणेतव्वे ॥ २२॥ १. जिम्हे मु०। दृश्यतां पृ० १५५ टि. १॥ २. एगवासं क० ।। ३. वा ण वा भावेति नास्ति ला०। ४. सोवाककरं पा०॥ ५. आतरिता पा० ला० ।। ६. गाहावइककरं मु०। गाहावहगकरं जे० ।। ७. परिताते पा० ।। ८. 'एरंडे नाममेगे सालपरियाते. एरंडे नाममेगे एरंडपरियाते' इति शेषभनौ ।। ९. प्रतिपाठाः–परियाणे। ह्वा। एवमेव चत्तारि आयरिया पं० त० साले नाम एगे सालपरियाले ह्वा पा० । °परियाले साले णामं एगे एरंडपरियाले ह। एवामेव चत्तारि आयरिया पं० त० साले णाम एगे सालपरियाले साले णामं एगे एरंडपरियाले हक० ला ३। परिवारे ह, एवामेव चत्तारि आयरिया पं० तं० साले नाममेगे सालपरिवारे ह पा० क० ला ३ विना। दृश्यतां सू० २७९, २८०, पृ० १०८ पं० २२, पृ० १०९। पं० ६। “सालस्तथैव, साल एव परिवारः परिकरो यस्य स सालपरिवारः”-अटी० । १०. 'साले णाममेगे एरंडपरिवारे, एरंडे णाममेगे सालपरिवारे, एरंडे णाममेगे एरंडपरिवारे' इति शेषभङ्गाः॥ ११. मझगारे क० पा० ला०॥ १२. होंति जे०॥ १३. राता पा० । एवमग्रेऽपि॥ १४. इत सुंदरभायरिते पा० ॥ Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५६ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अन्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३५०एरंडमज्झयारे जैह साले णाम होति दुमराया। इय सुंदर आयरिए मंगुलसीसे मुणेयव्वे ॥ २३ ॥ सालदुममैज्झयारे एरंडे णाम होति दुमराया। इय मंगुल आयरिए सुंदरसीसे मुणेयव्वे ॥ २४॥ एरंडमझयारे एरंडे णाम होइ दुमराया। इंय मंगुल आयरिए मंगुलसीसे मुणेयव्वे ॥ २५॥ ३५०. चत्तारि मच्छा पन्नत्ता, तंजहा--अणुसोतचारी, पडिसोतचारी, अंतचारी, मज्झचारी २२। एवामेव चत्तारि भिक्खागा पन्नत्ता, तंजहाअणुसोयचारी, पडिसोयचारी, अंतचारी, मज्झचारी २३। चत्तारि गोला पन्नत्ता, तंजहा–मधुसित्थगोले, जउगोले, दारुगोले, मट्टियागोले २४। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--मधुसित्थगोलसँमाणे ह्व[४], २५ । चत्तारि गोला पन्नत्ता, तंजहा—अयगोले, तउगोले, तंबगोले, सीसगोले २६। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--अयगोलसमाणे जाव १५ सीसगोलसमाणे २७। चत्तारि गोला पन्नत्ता, तंजहा-हिरण्णगोले सुवन्नगोले रयणगोले वैयरगोले २८ । एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा-हिरण्णगोलसमाणे जाव वइरगोलसमाणे २९ । चत्तारि पत्ता पन्नत्ता, तंजहा--असिपत्ते करपत्ते खुरपत्ते कलम्बचीरितापत्ते २० ३०। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--असिपत्तसैमाणे जाव कलंबचीरितापत्तसँमाणे, ३१। चत्तारि कडा पन्नत्ता, तंजहा—'सुंठकडे विदलकडे चम्मकडे कंबलकडे १, ४, ७. मझगारे पा०॥ २. जहिं जे. पा० ला०॥ ३. इत सुंदरभातरिते पा०॥ ५. हुति जे०॥ ६. °रिते पा० ॥ ८. इत मंगुलआतरिते पा०॥ ९. मट्टितागोले पा० ला०॥ १०, १२, १३. सामाणे पा० ला २, ४ क०॥ ११. मतगोले पा० ला॥ १४. वयर क. विना॥ १५. वतिर पा० ला०॥ १६, १८. °सामाणे पा० ला २, ४ क०॥ १७. चीरितपत्त जे. पा० ला०॥ १९. सुंबकडे ला ३ मु०। सुंडकडे क०। "संठकडे त्ति तृणविशेषनिष्पन्नः......यस्य गुर्वादिष्वल्पः प्रतिबन्धः स्वल्पव्यलीकादिनापि विगमात् स सुंठकटसमानः,”–अटी०॥ Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३५२] चउत्थो उद्देसओ। १५७ ३२। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा--'सुंठकडसमाणे जाव कंबलकडसेमाणे ३३। ३५१. चउन्विहा चउप्पैया पन्नत्ता, तंजहा—एगखुरा दुखुरा गंडीपदा संणप्फदा ३४। चउन्विहा पक्खी पन्नत्ता, तंजहा—चम्पपक्खी लोमपक्खी सामुग्गपक्खी ५ विततपक्खी ३५। चउव्विहा सुंदपाणा पन्नत्ता, तंजहा—बेइंदिया तेइंदिया चउरिंदिया संमुच्छिमपंचिंदियतिरिक्खजोणिया ३६ । ३५२. चत्तारि पक्खी पन्नत्ता, तंजहा—णिवतित्ता णाममेगे नो परिवतित्ता, परिवंतित्ता नामं एगे नो निवतित्ता, एगे "निवतित्ता वि परिवतित्ता वि, १० एगे नो "निवतित्ता नो परिवतित्ता ३७। एवामेव चत्तारि "भिक्खागा पन्नत्ता, • तंजहा—णिवतित्ता णाममेगे नो परिवतित्ता ह [= ४], ३८। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-"णिक्कडे णाममेगे णिक्कडे, निक्कट्ठे नाममेगे अणिक्कठे ह [४], ३९ । ___ चत्तारि पुरिसजाता पन्नता, तंजहा—णिक्कटे णाममेगे णिकट्टप्पा, णिकडे १५ नाममेगे अणिक्कट्ठप्पा ह [= ४], ४०। ___चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–बुहे नाममेगे बुहे, बुहे नाममेगे अबुहे हूँ [= ४], ४१। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-बुधे नाममेगे बुर्धेहियए | [४], ४२। १. सुंडवकड ला ३ । सुंबकड मु०॥ २. सामाणे पा० ला०॥.३. 'प्पता पा० ला०॥ ४. सणप्पदा जे०। सणपदा पा० । सणप्फया क०। “सणप्फय त्ति सनखपदा नाखुराः सिंहादयः"-अटी.॥ ५. समुग्ग° मु०॥ ६. खुड्ड° जे. मु० । खुद्दप्पाणा क.॥ ७. णिवत्तित्ता जे. मु०॥ णिवंत्तित्ता पा०॥ ८, ९. वित्तित्ता पा० ला०॥ १०. निवत्तिता पा०॥ ११. णिवत्तित्ता णो परिवत्तिता पा०॥ १२. भिक्खा पन्नत्ता पा०॥ १३. वत्तित्तापा०॥ १४. णिकिटे जे०॥ १५. 'अणिकटे नाममेगे अणिक्कटे, अणिकटे नाममेगे अणिकटे' इति शेषभङ्गौ ॥ १६. 'अगिको नाममेगे णिक्कट्टप्पा, अणिक्कठे नाममेगे अणिक्कट्टप्पा' इति शेषभनौ ॥ १७. 'अबुहे नाममेगे बुहे, अबुहे नाममेगे अबुहे' इति शेषभौ ॥ १८.हियते पा०॥ १९. 'बुधे नाममेगे अबुधहियए, अबुधे नाममेगे बुधहियए, अबुधे नाममेगे भयुपहियए' इति शेषभनाः ॥ २० Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३५३ - चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा-आताणुकंपते णाममेगे नो पराणुकंपते ह [= ४], ४३। ___३५३ चउव्विहे संवासे पन्नत्ते, तंजहा-दिव्वे, आसुरे, रक्खसे माणुसे १। चउँव्विधे संवासे पन्नत्ते, तंजहा—देवे णाममेगे "देवीए सद्धिं संवासं गच्छति, देवे नाममेगे असुरीए सद्धिं संवासं गच्छति, असुरे णाममेगे 'देवीए सद्धिं संवासं गच्छति, असुरे नाममेगे अँसुरीए सद्धिं संवासं गच्छति २। चउविधे संवासे पन्नत्ते, तंजहा—देवे नाममेगे देवीए सद्धिं संवासं गच्छति, देवे नाममेगे रक्खंसीए सद्धिं संवासं गच्छति, रक्खसे णाममेगे ह [४], ३। चउव्विधे संवासे पन्नत्ते, तं जहा—देवे नाममेगे देवीए सद्धिं संवासं गच्छति, देवे नाममेगे मणुस्सीए सद्धिं संवासं गच्छति ह [= ४], ४। चउविधे संवासे पन्नत्ते, तंजहा--असुरे णाममेगे असुरीए सद्धिं संवासं गच्छति, असुरे णाममेगे रक्खसीए सद्धिं संवासं गच्छति ह [= ४], ५। चउन्विधे संवासे पन्नत्ते, तंजहा—असुरे णाममेगे अँसुरीए सद्धि संवासं गच्छति, असुरे णाममेगे मणुस्सीए सद्धिं संवासं गच्छति ह [= ४], ६। ___ चउव्विधे संवासे पन्नत्ते, तंजहा–रक्खसे नाममेगे रक्खेंसीए सद्धिं १० १. 'पराणुकंपते णाममेगे णो आताणुकंपते, एगे आताणुकंपते वि पराणुकंपते वि, एगे णो आताणुकंपते णो पराणुकंपते' इति शेषभनाः ॥ २. “सूत्रसप्तकमाह-चउब्विहे संवासे इत्यादि"-अटी० ॥ *असुरे क० ॥ ३. °विधे पा० । एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र ॥ ४. देवीते जे० पा० ला० ॥ ५. असुरीते पा० ॥ ६, ८. देवीते पा० ला० ॥ ७. असुरीते पा० ला० ॥ ९. °सीते पा० ॥ १०. 'देवीए सद्धिं संवासं गच्छति, रक्खसे नाममेगे रक्खसीए सद्धिं संवासं गच्छति' इति अवशिष्टः पाठः मु०मध्ये विद्यते ॥ ११. गच्छंति जे । एवमग्रेऽपि प्रायः सर्वत्र । १२. स्सीहिं क. विना ॥ १३. 'मणुस्से नाममेगे देवीए सद्धिं संवासं गच्छति, मणुस्से नाममेगे मणुस्सीए सद्धिं संवासं गच्छति' इति अवशिष्टः पाठः ॥ १४. असुरीहिं जे० पा० ला०॥ १५. रक्खसीते पा०॥ १६. रक्खसे णाममेगे असुरीए सद्धिं संवासं गच्छति, रक्खसे णाममेगे रक्खसीए सद्धिं संवासं गच्छति' इति अवशिष्टः पाठः ॥ १७. असुरीते पा० ला०॥ १८. मगुस्सीते पा० ला०॥ १९. 'मगुस्से णाममेगे असुरीए सद्धिं संवासं गच्छति, मणुस्से णाममेगे मगुस्सीए सद्धिं संवासं गच्छति' इति अवशिष्टः पाठः ॥ २०. °सीते पा० ला०॥ Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५९ ३५५] चउत्थो उद्देसओ। संवासं गच्छति, रक्खसे नाममेगे मंणुस्सीए सद्धिं संवासं गच्छति ह [४], ७। ३५४. चउव्विहे अवद्धंसे पन्नत्ते, तंजहा—आसुरे ऑभिओगे संमोहे देवकिब्बिसे। चउहिं ठाणेहिं जीवा आसुरत्ताते कम्मं पगरेंति, तंजहा—कोधसीलताते ५ पाहुडसीलताते संसत्ततवोकम्मेणं निमित्ताजीवताते। • चउहि ठाणेहिं जीवा आंभिओग्गत्ताते कम्मं पगरेंति, तंजहा–अत्तुक्कोसेणं, परपरिवातेणं, भूतिकम्मेणं, कोउयकरणेणं । चउहिं ठाणेहिं जीवा सम्मोहत्ताते कम्मं पगरेंति, तंजहा—उम्मग्गदेसणाए मग्गंत एणं कामासंसपओगेणं "भिज्झानियाणकरणेणं । चउहिं ठाणेहिं जीवा देवकिब्बिसियत्ताते कम्मं पगरेंति, तंजहा–अरहंताणं अवन्नं वदमाणे, अरहंतपन्नत्तस्स धम्मस्स अवन्नं वदमाणे, आयरिय-उवझायाणमवन्नं वदमाणे, चाउवन्नस्स संघस्स अवन्नं वदमाणे । __ ३५५. चउँविधा पव्वज्जा पन्नत्ता, तंजहा—इहलोगपडिबद्धा, परलोगपडिबद्धा, दुहतोलोगपडिबद्धा, अपडिबद्धा १ । १. माणुस्सीते क०ला विना। माणुसीए मु०॥ २. 'मणुस्से नाममेगे रक्खसीए सद्धिं संवासं गच्छति, मणुस्से नाममेगे मणुस्सीए सद्धिं संवासं गच्छति' इति अवशिष्टः पाठः ॥ ३. अभियोगे पा० । आभिमओग्गे क० । “अभियोगभावनाजनित आभियोगः ।..."भावना हि पञ्चागमेऽ भिहिताः, आह च-'कंदप्प १ देवकिव्विस २ अभिओग्गा ३ आसुरा य ४ संमोहा ५। एसा उ संकिलिट्ठा पंचविहा भावणा भणिया ॥"-अटी०॥ ४. आसुरुत्ताते मु० विना। “आसुरत्वाय... असुरतायै ‘असुरतया वा"- अटी० ॥ ५. जीवणयाए क. अटी० । “निमित्ताजीवनतया त्रैकालिकलाभालाभादिविषयनिमित्तोपात्ताहाराद्युपजीवनेनेति"-अटी०॥ ६. आभिमोग्गता. (गत्ता-मु०)ते जे० ला ४,५ मु०। अभिमोग्गत्ताते पा० । अभिभोगत्ताए क०। “अभियोगं व्यापारणमर्हन्तीत्याभियोग्याः किङ्करदेवविशेषाः, तद्भावस्तत्ता, तस्यै तया वेति”–अटी० ॥ ७. °णताते पा० ला० । °णयाए क० । " उन्मार्गदेशनया सम्यग्दर्शनादिरूपभावमार्गातिकान्तधर्मप्रथनेन"-अटी.॥ ८. रातेणं पा०॥ ९. कामासंसप्पओगेणं क० । कामासंसपतोतेणं पा० ला। कामासंपभोगेणं जे०। “कामाशंसाप्रयोगेण शब्दादावभिलाषकरणेन"-अटी०॥ १०. भिजामु० ला ३ । “भिज्झ त्ति लोभो गृद्धिः, तेन निदानकरणम....."निकाचनाकरणम् , तेनेति"-अटी.। अत्र 'अभिध्या' इत्यस्य भिज्मा इति रूपं प्राकृते संभाव्यते॥ ११. °सितत्ताते पा० ला०॥ १२. ज्झाताण° पा० ला० ॥ १३. चाउन्व क० ला०॥ १४. विधा पा०। “चउम्विहा पव्वज्जेत्यादि सूत्राष्टकम्"-अटी०॥ १५. लोतप° पा०॥ १६. दुहतो पडिबद्धा क० । "द्विधालोकप्रतिबद्धा उभयार्थिनाम्"-अटी० ॥ १७. अप्प मु० ॥ १५ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६० ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३५५चउबिहा पव्वजा पन्नता, तंजहा—पुरओ पडिबद्धा, मग्गओ पडिबद्धा, दुहतो पडिबद्धा, अपडिबद्धा २। चउन्विहा पव्वजा पन्नत्ता, तंजहा-ओवातपव्वजा, अक्खातपव्वज्जा, संगारपव्वजा, 'विहगपव्वज्जा ३। चउव्विहा पव्वजा पन्नत्ता, तंजहा—तुयावइत्ता पुँयावइत्ता 'मोयावइत्ता परिपूयावइत्ता ४। चउविहा पव्वजा पन्नत्ता, तंजहा—नडखंइया भडखंइया सीहखंइया "सियालखइया ५। चव्विहा किसी पन्नता, तंजहा- वाविता परिवाविया प्रिंदिता परिणिं१० दिता ६। एवामेव चउँव्विहा पव्वज्जा पन्नता, तंजहा-वाविता परिवाविता णिदिता परिणिदिता ७। १. उववात जे०। “मोवाय त्ति सद्गुरूणां सेवा, ततो या प्रव्रज्या साऽवपातप्रव्रज्या"अटी०॥ दृश्यतां सू० १६५, पृ० ६३ ॥ २. विहगगइपवजा मु० ला ५ अटी० । “विहगगइ त्ति विहगगत्या पक्षिन्यायेन परिवारादिवियोगेनैकाकिनो देशान्तरगमनेन च या सा विहगगतिप्रव्रज्या, क्वचिद् विहगपग्वजेति पाठः, तत्र विहगस्येवेति दृश्यमिति, विहतस्य वा रियादिभिररिभिर्वेति"-अटी० ॥ ३. तुयावतित्ता पा० ला०। दृश्यतां सू० १६५, पृ० ६३। “तुयावइत्त त्ति तोदं कृत्वा तोदयित्वा व्यथामुत्पाद्य या प्रव्रज्या दीयते मुनिचन्द्रपुत्रस्य सागरचन्द्रेणेव सा तथोच्यते। उ(मो-B)यावइत्त त्ति क्वचित् पाठः, तत्र भोजो बलं शारीरं विद्यादिसत्कं वा, तत् कृत्वा प्रदर्य या दीयते सा ओजयित्वा इत्यभिधीयते"-अटी.॥ ४. पुवावतित्ता पा० ला०। “पुयावइत्त त्ति ‘प्लुङ् गतौ' [पा० धा० ९५८] इति वचनात् प्लावयित्वा अन्यत्र नीत्वा आर्यरक्षितवत् , पूतं वा दूषणव्यपोहेन कृत्वा या सा पूतयित्वेति"अटी०॥ ५. बुयावइत्ता अटी०, मोयावइत्ता अटीपा०। “बुयावइत्त त्ति संभाष्य गौतमेन कर्षकवत् , वचनं वा पूर्वपक्षरूपं कारयित्वा निगृह्य च, प्रतिज्ञावचनं वा कारयित्वा या सा तथोक्ता। क्वचित् मोयावइत्त त्ति पाठः, तत्र मोचयित्वा साधुना तैलार्थदासत्वप्राप्तभगिनीवदिति"अटी०॥ ६. परिपूयावतित्ता पा०। “परिवुयावइत्त त्ति घृतादिभिः परिप्लुतभोजनः परिप्लुत एव, तं कृत्वा परिप्लुतयित्वा सुहस्तिना रङ्कवत् या सा तथोच्यते"--अटी० ॥ ७. खतिता ला। खतित्ता पा०॥°खइवा अटीपा० । “नटस्येव संवेगविकलधर्मकथाकरणोपार्जितभोजनादीनां खइय त्ति खादितं भक्षणं यस्यां सा नटखादिता, नटस्येव वा खइव त्ति संवेगशून्यधर्मकथनलक्षणो हेवाकः स्वभावो यस्यां सा तथा, एवं भटादि वपि"-अटी०॥ ८. °खतिता ला० । खत्तिता पा.॥ ९. खतिता पाला॥१०.सितालखतिता पा०। सियालखाइता ला.। सियालक्खइया मु०॥ ",१२. °विधा पा० ला० ॥ Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६१ ३५७] चउत्थो उद्देसओ। चउन्विहा पव्वजा पन्नत्ता, तंजहा–धन्नपुंजितसंमाणा, धनविरल्लितसमाणा, धन्नविक्खित्तसमाणा, धन्नसंकड़ितसमाणा ८ । ___३५६. चत्तारि संन्नाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—आहारसन्ना, भयसन्ना, मेहुणसन्ना, परिग्गहसन्ना १। चउहि ठाणेहिं आहारसन्ना समुप्पजति, तंजहा-ओमकोढताते, छुहा- ५ वेयणिजस्स कम्मस्स उंदएणं, मतीते, तदट्ठोओगेणं २। चउहिं ठाणेहिं भयसन्ना समुप्पज्जति, तंजहा–हीणसत्तताते, भयवेयणिजस्स कम्मस्स उदएणं, मतीते, तदट्ठोवओगेणं ३।। ' चउहिं ठाणेहिं मेहुणसन्ना समुप्पजति, तंजहा—चितमंससोणिययाए, मोहणिजस्स कम्मस्स उदएणं, मतीते, तदट्ठोवओगेणं ४ । चउहि ठाणेहिं परिग्गहसन्ना समुप्पजति, तंजहा—अविमुत्तैयाए, लोभ"वेयणिज्जस्स कम्मस्स उदएणं, मतीते, तदट्ठोवओगेणं ५। ३५७. चउव्विहा कामा पन्नत्ता, तंजहा–सिंगारा, कलुणा, "बीभच्छा, रोहा । सिंगारा कामा देवाणं, कलुणा कामा मणुयाणं, 'बीमच्छा कामा तिरिक्खजोणियाणं, रोहा कामा "णेरइयाणं । १. सामाणा पा० ला० । एवमग्रेऽपि । “धन्नपुंजियसमाण त्ति खले लनपूनविशुद्धपुञ्जीकृतधान्यसमाना सकलातिचारकचवरविरहेण लब्धस्वभावत्वात्"-अटी० ॥ २. "खलक एव यद् विरेलितं विसारितं वायुना पूनमपुजीकृतं धान्यं तत्समाना, ग्रा हि लधुनापि यत्लेन स्वस्वभावं लप्स्यत इति"-अटी० ॥ ३. “यद् विकीर्ण गोखुरक्षुण्णतया विक्षिप्त धान्य तत्समाना, या हि सहजसमुत्पन्नातिचारकचवरयुक्तत्वात् सामग्र्यन्तरापेक्षितया कालक्षेपलभ्यस्वभावा सा धान्यविकीर्णसमाना उच्यते"-अटी.। एतदनुसारेण धन्नविकिमसमाणा इति अटी. संमतः पाठः प्रतिभाति ॥ १. संकट्टित मु.। “यत् संकर्षितं क्षेत्रादाकर्षित खलमानीतं धान्यं तत्समाना, या हि बहुतरातिचारोपेतत्वाद् बहुतरकालप्राप्तव्यस्वभावा सा धान्यसंकर्षितसमानेति, इह च पुजितादेर्धान्यविशेषणस्य परनिपातः प्राकृतत्वादिति"- • अटी० ॥ ५. "संज्ञानिरूपणाय सूत्रपञ्चकं चत्तारीत्यादि"-अटी०॥ ६. सन्नावो पा०॥ . ७, समुप पा० । एवमग्रेऽपि ॥ ८. उदतेणं पा० । एवमग्रेऽपि ॥ १. °वतोगेणं पा० ला॥ १०. सत्तत्ताते मु०॥१.भतवेतणि° पा.॥१२. सोणिताते पा० ला "चितमांसशोणिततया"-अटी.॥ १३. त्तताते पा० ला.॥ १४. वेतणि पा० ला०॥ १५. बीभत्सा मु० । बीभत्था पा.॥ १६. बीभत्सा मु०॥ १७. णेरतिताणं पा० ला०॥ . Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३५८ - ३५८. चत्तारि उदगा पन्नत्ता, तंजहा-उत्ताणे णाममेगे उत्ताणोदए, उत्ताणे णाममेगे गंभीरोदए, गंभीरे णाममेगे उत्ताणोदए, गंभीरे णाममेगे गंभीरोदए १। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–उत्ताणे नाममेगे उत्ताणेहिदए, उत्ताणे णाममेगे गंभीरहिदए ह [= ४], २ । चत्तारि उदगा पन्नत्ता, तंजहा—उत्ताणे णाममेगे उत्ताणोमासी, उत्ताणे णाममेगे गंभीरोभासी ह [= ४], ३ । एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा–उत्ताणे णाममेगे उत्ताणोभासी, उत्ताणे णाममेगे गंभीरोभासीह [= ४], ४। चत्तारि उदही पन्नत्ता, तंजहा—उत्ताणे णाममेगे उत्ताणोदही, उत्ताणे णाममेगे गंभीरोदही ह[%D४],५। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा१. उत्ताणे णाममेगे उत्ताणहियए ह [४], ६। ___ चत्तारि उदही पन्नत्ता, तंजहा- उत्ताणे णाममेगे उत्ताणोभासी, उत्ताणे णाममेगे गंभीरोभासी ह [=४], ७। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-उत्ताणे णाममेगे उत्ताणोभासी ह [= ४], ८। ३५९. चत्तारि तरगा पन्नत्ता, तंजहा—समुदं तरामीतेगे समुदं तरति, १५ समुदं तरामीतेगे "गोप्पतं तरति, 'गोप्पतं तरामीतेगे ह [= ४], १। चत्तारि तरगा पन्नत्ता, तंजहा--समुदं तरित्ता नाममेगे समुद्दे विसीतति, समुदं तरेत्ता णाममेगे गोप्पते विसीतति, "गोप्पतं ह [४], २। १-३. दते पा० । “उत्तानमेकं तुच्छत्वात् प्रतलमित्यर्थः, पुनरुत्तानं स्वच्छतयोपलभ्यमध्यस्वरूपत्वाद् उदकं जलम् । उत्ताणोदये त्ति व्यस्तोऽयं निर्देशः प्राकृतशैलीवशात् समस्त इवावभासते, न च मूलोपात्तेनोदकशब्देनायं गतार्थों भविष्यतीति वाच्यम, तस्य बहुवचनान्तत्वेने हासम्बध्यमानत्वात् , साक्षादुदकशब्दे च सति किं तस्य वचनपरिणामादनुकर्षणेनेति । एवमुदधिसूत्रेऽपि भावनीयमिति"-अटी०॥ ४. दगे पा० ला० ॥ ५, ६. हिदते पा०॥ ७. 'गंभीरे णाममेगे उत्ताणहिदए, गंभीरे णाममेगे गंभीरहिदए' इति शेषभङ्गो ॥ ८. भासे क० ॥ ९. 'गंभीरे णाममेगे उत्ताणोभासी, गंभीरे णाममेगे गंभीरोभासी' इति शेषभङ्गौ ॥ १०. 'गंभीरे णामभेगे उत्ताणोदही, गंभीरे णाममेगे गंभीरोदही' इति शेषभङ्गो। ११. हिदते पा० ॥ दृश्यतां पं० ४॥ १२. उदधी पा० ला०॥ १३. दृश्यतां पं० ५॥ १४. गोपंतं पा०॥ १५. गोपतं पा०॥ १६. 'समुइं तरति, गोप्पतं तरामीतेगे गोप्पतं तरति' इति अवशिष्टः पाठः ॥ १७. समुदं तरामीतेगे समुद्दे वि[वि नास्ति जे०] सीतति समुहं तरेत्ता णाममेगे गोप्पते (गोपते पा०) विसीतति जे० पा० ला२-५। “समुद्रप्रायं कार्य तरीत्वा निर्वाह्य समुद्रप्राये प्रयोजनान्तरे विषीदति न तन्निर्वाहयतीति विचित्रत्वात् क्षयोपशमस्येति, एवमन्ये त्रय इति"-अटी०॥ १८. गोपं° पा०। गोप० क० ॥ ‘गोप्पतं तरेत्ता णाममेगे समुरे विसौतति, गोप्पतं तरेत्ता णाममेगे गोप्पते विसीतति' इति संपूर्णः पाठः॥ Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६०] चउत्थो उद्देसओ। १६३ ३६०. चत्तारि कुंभा पन्नत्ता, तंजहा-पुण्णे नाममेगे पुन्ने, पन्ने नाममेगे तुच्छे, तुच्छे णाममेगे पुण्णे, तुच्छे णाममेगे तुच्छे। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—पुण्णे नाममेगे पुन्ने ह [= ४]। ... चत्तारि कुंभा पन्नत्ता, तंजहा-पुन्ने नाममेगे पुण्णोभासी, पुण्णे नाममेगे तुच्छोभासी ह [= ४] ऐवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-पुन्ने ५ णाममेगे पुन्नोभासी ह[= ४]। __ चत्तारि कुंभा पन्नत्ता, तंजहा-पुण्णे नाममेगे पुन्नरूवे, पुन्ने नाममेगे तुच्छरुवे ( [= ४]। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-पुण्णे नाममेगे पुन्नरूवे ह[= ४]। चत्तारि कुंभा पन्नत्ता, तंजहा-पुन्ने वि एगे पियढे, पुन्ने वि एगे १० अवदले, तुच्छे वि एगे पियट्टे, तुच्छे वि एगे अँवदले। एवामेव चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-पुण्णे वि एगे पियढे तहेव । चत्तारि कुंभा पन्नत्ता, तंजहा-पुन्ने वि एगे विस्संदति, पुन्ने वि एगे णो विस्संदति, तुच्छे वि एगे विस्संदति, तुच्छे वि एगे न विस्संदइ। एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पन्नत्ता, तंजहा-पुन्ने वि एगे विस्संदति तहेव। *चत्तारि कुंभा पन्नत्ता, तंजहा—भिन्ने जज्जरिए परिस्साई अपरिस्साई । एवामेव चउबिहे चरित्ते पन्नत्ते, तंजहा—भिन्ने जाव अपरिस्साई। चत्तारि कुंभा पन्नत्ता, तंजहा—महुकुंभे नाम एगे महुप्पिहाणे, महुकुंभे णामं एगे विसप्पिहाणे, विसकुंभे नाम एगे महुप्पिहाणे, विसकुंभे गोममेगे विसप्पिहाणे। ऎवामेव* चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—मधुकुंभे नाम एगे २० मधुप्पिहाणे ह [४]। १. 'तुच्छे णाममेगे पुण्णोभासी, तुच्छे णाममेगे तुच्छोभासी' इति शेषभङ्गो मु० मध्ये स्त एव ॥ २. एवं चत्तारि मु०॥ ३. णामं एगे पा० ॥ ४. 'तुच्छे णाममेगे पुण्णरूवे, तुच्छे णाममेगे तुच्छरूवे' इति शेषभङ्गौ ॥५. पितट्टे क. विना । " पूर्णस्तथैव, अपिस्तुच्छापेक्षया समुच्चयार्थः, एकः कश्चित् , प्रियाय प्रीतये अयमिति प्रियार्थः कनकादिमयत्वात् सार इत्यर्थः । तथा अपदलम् अपशदं द्रव्यं कारणभूतं मृत्तिकादि यस्यासावपदलः अवदलति वा दीर्यत इति भवदलः आमपक्कतया असार इत्यर्थः"-अटी०॥ ६. अवहले क० जे० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ७. एगे (तेगे पा०) अवहले जे० पा० ॥ ८. पितटे क० विना ॥ ९. * * एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति पाम् ॥ १०. °स्साइ मु०। स्साइ एवमेव जे० पा० ला०॥ ११. पिहाणे मु०, एवमग्रेऽपि । पहाणे क. जे०॥ १२. नामेगे पा०॥ १३. एवमेव पा० ला०॥ Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६४ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३६१ - 'हिययमपावमकलुसं जीहा वि ये मधुरभासिणी निचं । जम्मि पुरिसम्मि विज्जति से मधुकंभे मधुपिहाणे ॥ २६ ॥ "हिययमपावमकलुसं जीहा वि ये कडुयभासिणी निचं । जम्मि पुरिसम्मि विजति से मधुकुंभे विसपिधाणे ॥ २७॥ जं हिययं कलुसमयं जीहा वि यं मधुरभासिणी निचं । जम्मि पुरिसम्मि विजति से विसकुंभे मधुपिधाणे ॥२८॥ जं हिययं कलुसमयं जीहा वि य कडुयभासिणी निचं । जम्मि पुरिसम्मि विजति से विसकुंभे विसपिधाणे ॥२९॥ ३६१. चउंव्विहा उवसग्गा पन्नत्ता, तंजहा—दिव्वा माणुसा तिरिक्खें१० जोणिया आतंसंचेयणिज्जा १। दिव्वा उवसग्गा चउव्विहा पन्नत्ता, तंजहा—हासा, पंओसा, वीमंसा, पुढोवेमाता २। माणुसा उवसग्गा चउँविधा पन्नत्ता, तंजहा—हासा पैओसा वीमंसा कुसीलपडिसेवणया ३। १५ तिरिक्खेंजोणिया उवसग्गा चउव्विहा पन्नत्ता, तंजहा-भर्ती, पैदोसा, आहारहेडं, अंवच्चलेणसारक्खणया ४ । आतैसंचेयणिज्जा उवसग्गा चउन्विहा पन्नत्ता, तंजहा-घट्टणता पवडणता थंभणता लेसणता ५। १. हितत पा० ला०॥ २. त जे. पा० ला०॥ ३. पिहाणे क०॥४. हितत पा०॥ ५. तपा०॥ ६. त पा० ला० ॥ ७. हियतं पा०॥ ८. त कडुगभा पा० ला० ॥ ९. °विधा पा० ला० । “च उम्विहा उवसग्गेत्यादि सूत्रपञ्चकमाह"-अटी० ॥ १०. जोणिता पा० ला. जे.॥११. संवेयणिज्जा जे. क० ला० । संवेगणिजा पा० । “आह च-उवसज्जणमुवसग्गो तेण तओ य उवसिजए जम्हा। सो दिव्वमणुसतेरिच्छआयसंवे(चे?)यणामेओ॥ इति। आत्मना संचेत्यन्ते क्रियन्त इत्यात्मसंचेतनीयाः।"-अटी० ॥ १२. हासा पामोसा जे. मु.। हास(स्स-पा०)प्पोसा पा० ला० ।। १३. माणुस्सा पा० विना ।। १४. विधा पा०॥ १५. हासप्पमोसा(स पा०) पा० ला० । हासा पामोसा जे० मु०॥ १६. °वणसा पा० ला। "कुशीलमब्रह्म, तस्य प्रतिषेवणं कुशीलप्रतिषेवणम् , तद्भावः कुशीलप्रतिषेवणता उपसर्गः, कुशीलस्य वा प्रतिषेवणं येषु ते कुशीलप्रतिषेवणकाः, अथवा कुशीलप्रतिषेवणयेति व्याख्येयम्"अटी०॥ १७. जोणिता पा० ला०॥ १८. भता क. विना ।। १९. पादोसा जे०। पदोस पा०॥ २० अवञ्चवलेण° जे.॥ २१. °णता जे. पा. ला०। “अपत्यलयनसंरक्षणाय Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चउत्थो उद्देसओ। ३६२. चउव्विहे कम्मे पन्नत्ते, तंजहा-सुभे नाममेगे सुभे, सुभे नाममेगे असुभे, असुभे नाम० ह [४]।। चउँविहे कम्मे पन्नत्ते, तंजहा—सुभे णाममेगे सुभविवागे, सुभे णाममेगे असुभविवागे, अँसुभे नाममेगे सुभविवागे, असुभे नाममेगे असुभविवागे । चउँविहे कम्मे पन्नत्ते, तंजहा-पगडीकम्मे, 'ठितीकम्मे, अणुभाव- ५ कम्मे, पदेसकम्मे । ३६३, चउँविहे संघे पन्नत्ते, तंजहा—समणा समणीओ सावगा साविगाओ। ३६४. चउँविहा बुद्धी पन्नत्ता, तंजहा-उप्पत्तिया वेणइया कॅम्मया पौरिणामिया। चउविधा मती पन्नत्ता, तंजहा-उग्गहमती ईहामती अवायमती धारणामती। अहवा चैउन्विहा मती पन्नता, तंजहा–अरंजरोदेंगसमाणा "वियरोदगसँमाणा सरोदसुसमाणा सागरोदर्गसैमाणा। ३६५. चउँविहा संसारसमावन्नगा जीवा पन्नत्ता, तंजहा-"णेरइता १५ तिरिक्खेजोणिया मणुस्सा देवा । काक्यादय उपसर्गयेयुरिति”--अटी०॥ २२. "संवेत(य-कोणिज्जा पा० ला० क० । “आत्मसंचेतनीयाः"--अटी०॥ २३-२६. °णया क०। “घनता घट्टनया वा......प्रपतनता प्रपतनया वा......स्तम्भनता स्तम्भनया वा......श्लेषणता श्लेषणया वा"--अटी.॥ १. "चउब्विहेत्यादि सूत्रत्रयम्'-अटी०॥ २. असुभे०४ पा० । असुभे नाम नास्ति क० । "असुभे नाममेगे सुभे, भसुभे नाममेगे असुभे' इति संपूर्णः पाठः॥ ३. °विहे पा०॥ ४. * * एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति क. पा.। तत्स्थाने ह इति क०मध्ये पाठः, ४ इति पा० मध्ये पाठः॥ ५. विहे पा०॥ ६. ठिबकम्मे पा०॥ ७. °विधे पा०॥ ८. °विधा पा० ला०॥ ९. उप्पत्तिता वेणतिता क. विना॥ १०. क. विना-कम्मिया जे० मु०। कम्मिता पा. ला०॥ ११.परिणामिता जे० पा०। पारिणामिता ला०॥ १२. विधा पा०॥१३. अथवा म०॥१४. चउविहा पा०॥ १५.दरसामाणा पा० ला० । दगलामाणा क०। “अरञ्जरम् उदकुम्भः, अलारमिति यत् प्रसिद्धम् , तत्रोदकं यत् तत्समाना प्रभूतार्थग्रहणोत्प्रेक्षणधारणसामर्थ्याभावेनाल्पत्वादस्थिरत्वाच्च"-अटी० ॥ १६. वीयरो° जे०। “विदरो नदीपुलिनादौ जलार्थो गर्तः"-अटी०॥ १७, १८. सामाणा क० पा० ला०॥ १९. °सामाणा पा. ला०॥ २०. °विधा पा०। “जीवसूत्राणि पश्च"-अटी०॥ २१. रतिया पा० ला०॥ २२. जोणिता पा० ला०। जोणीया मु.॥ Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयचणेउहाणे [सू० ३६६ - चउव्विहा सव्वजीवा पन्नता, तंजहा-मणजोगी बेइजोगी कायजोगी अजोगी। अहवा चउव्विहा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा-इत्थिवेयेगा पुरिसवेदग णपुंसकवेदगा अवेदगा। अँहवा चउव्विहा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा–चक्खुदंसणी अचक्खु दंसणी ओहिदसंणी केवलदसणी। अहवा चउव्विहा सव्वजीवा पँन्नत्ता, तंजहा—संजता, असंजता,संजतासंजता, णोसंजता णोअसंजता गोसंजतासंजता । ३६६. चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–मित्ते नाममेगे मित्ते, १० मित्ते नाममेगे अमित्ते, अमित्ते नाममेगे मित्ते, अमित्ते णाममेगे अमित्ते । चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा–मित्ते णाममेगे मित्तरूवे चंउभंगो। चत्तारि पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा—मुत्ते णाममेगे मुत्ते, मुत्ते णाममेगे अमुत्ते [ह = ४] । चत्तारि पुरिसीता पन्नत्ता, तंजहा–मुत्ते णाममेगे मुत्तरूवे है [= ४] । ३६७. "पंचेंदियतिरिक्खजोणिया चउगइया चउआगंइया पन्नत्ता, तंजहा-पंचेंदियतिरिक्खेंजोणिए पंचेंदियतिरिक्खजोणिएसु उववजमाणे °णेरइएहिंतो वा तिरिक्खजोणिएहिंतो वा मणुस्सेहिंतो वा देवेहिंतो वा उववजेज्जा, से चेव णं से पंचेंदियतिरिक्खजोणिए पंचेंदियतिरिक्खेंजोणियत्तं विप्पंजहमाणे णेरतितत्ताते वा जीव देवत्ताते वा गच्छेज्जा । १. वतिजोगी कातजोगी पा० ॥ २. चेतगा पा० ॥ ३. °सगवे° जे० पा० ला० ॥ ४. अथवा मु०॥ ५. पन्नत्ता तंजहा नास्ति पा०॥ ६. भधवा पा० ॥ ७. पन्नत्ता तंजहा नास्ति क० ॥ ८. णो संजतासंजता नास्ति जे० ला ३-५ मु०॥ ९. 'मित्ते णाममेगे अमित्तरूवे, अमित्ते णाममेगे मित्तरूवे, अमित्ते णाममेगे अमित्तरूवे' इति शेषभङ्गाः ॥ १०. 'अमुत्ते णाममेगे मुत्ते, अमुत्ते णाममेगे अमुत्ते' इति शेषभनौ ॥ ११. जाता पा०॥ १२. 'मुत्ते णाममेगे अमुत्तरूवे, अमुत्ते णाममेगे मुत्तरूवे, अमुत्ते णाममेगे अमुत्तरूवे' इति शेषभङ्गाः ॥ १३. पंचेंदिततिरिक्खजोणिता पा०॥ १४, १५. गईया मु० । °गतिता पा० ला०॥ १६. पंचेंदियतिरिक्खजोणिए नास्ति क. पामू०॥ १७. जोणिया मु०॥ १८. °दिततिरिक्खजोणितेसु पा० ॥ १९. °माणा मु०॥ २०. णेरतितेहिंतो पा० ला०॥ २१. सञ्चेव 'क०॥ २२. पंचेंदितति पा०॥ पंचेंदियतिरिक्खजोणिए नास्ति क० ॥ २३. जोणितत्तं पा०॥ २४. विप्पजहतमाणे पा० Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आ। ३७०] चउत्थो उद्देसओ। मणुस्सा चउगइया चउआगइया एवं चेव मणुस्सा वि । ३६८. बेइंदिया णं जीवा असमारंभमाणस्स चउँविहे संजमे कजति, तंजहा—जिन्भामयातो सोक्खातो अववरोवेत्ता भवति, जिब्भामएणं दुक्खेणं असंजोगेत्ता भवति, फासामयातो सोक्खातो अववरोवेत्ता भवति एवं चैव। बेइंदिया णं जीवा समारंभमाणस्स चउँविधे असंजमे कज्जति, तंजहा- ५ जिब्भामयातो सोक्खाओ ववरोवेत्ता भवति, जिब्भामएणं दुक्खणं संजोगेत्ता भवति, फासामयातो सोक्खाओ ववरोवेत्ता भवति एवं चेव। ३६९. सम्मदिहिताणं णेरइयाणं चत्तारि किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-आरंभिता, परिग्गहिता, मातावत्तिया, अपञ्चक्खाणकिरिया। सम्मद्दिहिताणमसुरकुमाराणं चत्तारि किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—एवं १० चेव। एवं विगलिंदियवजं जाव वेमौणियाणं । ३७०. चउहिं ठाणेहिं संते गुणे नासेजा, तंजहा—कोधेणं पंडिनिवेसेणं अकयण्णुताए मिच्छत्ताभिनिवेसेणं। चउहिं ठाणेहिं "संते गुणे दीवेजा, तंजहा—अब्भासवत्तितं परच्छंदाणुवत्तितं कजहेउं कतपडिकैतितेति वा । ला। विप्पहयमाणे क० ॥ २५. णेरइतत्ताए जे० मु०। णेरइयत्ताए क० ॥ २६. जाव नास्ति जे०॥ २७. वा उवागच्छेजा मु० । वा दिव्वा जे०॥ १. °गईमा मु०। गतिता पा० ला० ॥ २. गतिता क० विना ॥ ३. बेंदिता पा०॥ ४, ९. रंभ क०॥ ५. विधे पा० ला०॥ ६. जिब्भा(ब्भ-पा०)मतेणं पा० ला०॥ ७. फासम° मु०॥ ८. एवं चेव इति शब्देन 'फासामएणं दुक्खेगं असंजोगेत्ता भवति' इति पाठोऽत्र विवक्षितः प्रतीयते ॥ १०. विधे अस्सं० जे० ला०°विधे अस्सं° पा०॥ ११. °मतेणं जे. मु०॥ १२. वव० एवं चेव मु० विना। एवं चेव इति शब्देन 'फासामएणं दुक्खेगं संजोगेत्ता भवति' इति पाठोऽत्र विवक्षितः प्रतीयते ॥ १३. णेरतिताणं चत्तारि किरिताओ पा०। १४. पारिग्ग° क० । पारग्ग जे. पा० ला०॥ १५. अप्प जे० । अपञ्चक्खाणकिरिता पा०॥ १६. °दितवजं पा०। “एवं विगलिंदियवजं ति एक-द्वि-त्रिचतुरिन्द्रियाणां पश्चापि"-अटी०॥ १७. णिताणं पा. ला.॥ १८. पडिनिसेवेणं मु०। "प्रतिनिवेशेन 'एष पूज्यते, अहं तु न' इत्येवं परपूजाया असहनलक्षणेन कृतमुपकारं परसम्बन्धिनं न जानातीति"-अटी०॥ १९. असंते अटी०। संते अटीपा० । “असतः अविद्यमानान् , क्वचित् संते त्ति पाठः, तत्र च सतो विद्यमानान् गुणान् दीपयेद् वदेदित्यर्थः" -अटी० ॥ २०. °कतेति वा जे० । “कृते उपकृते प्रतिकृतं प्रत्युपकारः, तद् यस्यास्ति स कृतप्रतिकृतिक इति वा कृतप्रत्युपकर्तेति हेतोरित्यर्थः, कृतप्रतिकृतये इति वा"-अटी.॥ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६८ ५ ठाणगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३७१ - ३७१. 'णेरइयाणं चउहिं ठाणेहिं सरीरुप्पत्ती सिता, तंजहा—कोघेणं माणेणं मायाए लोभेणं । एवं जाव वेमाणियाणं । णेरइयाणं चउट्ठाणनिव्वत्तिते सरीरए पन्नत्ते, तंजहा–कोहनिव्वत्तिए जाव लोभनिव्वत्तिए । एवं जाव वेमाणियाणं । ३७२. चत्तारि धम्मदारा पन्नत्ता, तंजहा-खंती मुत्ती अजवे महवे । ३७३. चउहिं ठाणेहिं जीवा रतियत्ताए कम्मं पकरेंति, तंजहामहारंभताते महापरिग्गहताते पंचेंदियवहेणं कुणिमाहारेणं । चउहिं ठाणेहिं जीवा तिरिक्खजोणियंत्ताए कम्मं पंगरेति, तंजहामॉइलताते णियडिलताते अलियवयणेणं कूडतुलकूडमाणेणं । चउहिं ठाणेहिं जीवा मणुस्सत्ताते कम्मं पैकरेंति, तंजहा—पगतिभदताते पगतिविणीयताए साणुक्कोसताते अमच्छरितताते। चउहि ठाणेहिं जीवा देवाउयत्ताए कम्मं पैकरेंति, तंजहा—सरागसंजमेणं संजमासंजमणं बालतवोकम्मेणं अकामणिज्जराए। ३७४. चउँविहे वजे पन्नत्ते, तंजहा–तते वितते घणे झुसिरे। १. णेरतिताणं पा० ला० ॥ २. माताते पा० ॥ ३. नेरतिताणं पा० ला०॥ ४. चउहि ठाणेहि णिग्वत्तिते सरीरे मु० ॥ ५. °णिवाणं पा० ॥ ६. मोती पा० ला० ॥ ७. तत्ताते कम्म पगरेति पा० ला०॥ “नेरइयाउयत्ताए त्ति पाठान्तरे नैरयिकायुष्कतया नैरयिकाष्करूपं कर्म दलिकमिति"-अटी० ॥ ८. तत्ताते पा० ला०॥ ९, पगरेंति क. विना॥ १०. मातिलताते नितडिल्लताते अलितवतणेणं पा०॥ ११. मणुस्साउताते जे०॥ १२. पगरेंति जे. मु०॥ १३. °रिताते पा० ला० विना। “मत्सरिकता परगुणासहिष्णुता, तत्प्रतिषेधोऽमत्सरिकता, तयेति”–अटी० ॥ १४. पगरेंति क० विना ॥ १५. विहे पा० । “वाद्यादिभेदाभिधानाय षटसूत्री......"नाट्य-गेया-ऽभिनयसूत्राणि सम्प्रदायाभावान विवृतानि"-अटी.। "तएणं ते बहवे देवकुमारा य देवकुमारीओ य चउन्विहं वाइत्तं वाएंति, तंजहा-ततं वितवं घणं मुसिरं। ....."चउन्विहं गेयं गायंति, तंजहा—उक्खित्तं पायंतं मंदायं रोइयावसाणं च ।...."चउठिवह णविहिं उवदंसंति, तंजहा-अचियं रिभियं आरभडं भसोलं च ।...."चउव्विहं अभिणयं अभिणएंति, तंजहा-दिटुंतियं पार्डिवियं सामनोविणिवाइयं अंतोमज्झावसाणियं च।...... अप्पेगइया चउविहं वाइत्तं वाइंति ततं विततं घणं झुसिरं । अप्पेगइया चउन्विहं गेयं गायति, तंजहा-उक्खित्तायं पायत्तायं मंदायं रोइयावसाणं । अप्पेगइया देवा दुयं नट्टविहिं उवदंसिंति, अप्पेगइया विलंबियणविहिं ....."दुयविलंबियं..... अंचिय.....'भारभडं भसोलं आरभड. भसोलं उप्पायनिवायपवत्तं संकुचियपसारियं रियारियं भंतसंभंतणामं दिव्वं णविहिं उवदंसेंति, Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७५] चउत्थो उहेसओ। चउँविहे नट्टे पन्नत्ते, तंजहा-अंचिते रिमिते आरभडे भैसोले। चउँव्विहे गेए पन्नत्ते, तंजहा—उक्खित्तए पत्तए मैदए रोविंदए। चउविहे मल्ले पन्नत्ते, तंजहा—गथिमे वेढिमे पूरिमे संघातिमे । चउविहे अलंकारे पन्नत्ते, तंजहा केसालंकारे वत्थालंकारे मल्लालंकारे आभरणालंकारे। चउव्विहे अभिणते पन्नत्ते, तंजहा--दिवंतिते पाडसुते सामंतोवातणिते लोगर्मज्झावसिते । ३७५. सणंकुमार-माहिंदेसु णं कप्पेसु विमाणा चउवण्णा पन्नता, तंजहा–णीला लोहिता हालिद्दा सुकिला। अप्पेगइया देवा चउठिवहं अभिणयं अभिणयंति, तंजहा--दिटुंतियं पाडतियं सामंतोवणिवाइयं लोगअंतोमझावसाणियं" इति रायपसेणइय राजप्रश्नीय]सूत्रे ॥ अस्य कतिपयपदानां व्याख्या“तदनन्तरं चतुर्विधं गीतं गायन्ति, तद्यथा-उत्क्षिप्तं प्रथमतः समारभ्यमाणम् । पादान्तं पादवृद्धम् वृद्धादिचतुर्भागरूपपादबद्धमिति भावः। [मंदायं] मध्यभागे मूर्छनादिगुणोपेततया मन्दं मन्दं घोलनात्मकम् । रोचितावसानमिति रोचितं यथोचितलक्षणोपेततया भावितं सत्यापितमिति यावत् अवसानं यस्य तद् रोचितावसानम् ।..."ततश्चतुर्विधमभिनयमभिनयन्ति, तद्यथा -दार्शन्तिकं प्रात्यन्तिकं सामान्यतोविनिपातं लोकमध्यावसानिकमिति। एते नर्तनविधयोsभिनयविधयश्च नाट्यकुशलेभ्यो वेदितव्याः" इति मलयगिरिसूरिविरचितायां राजप्रश्नीयसूत्रवृत्तौ ॥ अप्पेगइया देवा दुयं णट्टविहिं उवदंसेंति, अप्पेगइया देवा विलंबियं ... "दुयविलंबियं....... अंचियं...."रिभियं...."अंचियरिभियं.."आरभडं.."भसोलं ....." भारभडभसोलं ......."उप्पायणिवायपवुत्तं संकुचियपसारियं रियारियं भंतसंभंतं णाम दिव्वं णविहिं उवदंसेंति अप्पेगइया देवा चउव्विहं वाइयं वाएंति, तंजहा–ततं विततं घणं झुसिरं । अप्पेगइया देवा चउन्विहं गेयं गायंति, तंजहा-उक्खित्तयं पवत्तयं मंदायं रोइयावसाणं । अप्पेगइया देवा चउव्विहं अभिणयं अभिणयंति, तंजहा-दिटुंतियं पादंतियं सामन्तोवणिवातियं लोगमझावसाणियं ।" इति जीवाजीवाभिगमसूत्रे तृतीयप्रतिपत्तौ ॥ अस्य व्याख्या-"द्वात्रिंशतो नाव्यविधीनां मध्ये कांश्चन नाव्यविधीनुपन्यस्यति-......। अप्येकका देवाश्चतुर्विधं गेयं गायन्ति, तद्यथा-उरिक्षप्तं प्रथमतः समारभ्यमाणम् , प्रवृत्तम् उत्क्षेपावस्थातो विकान्तं मनाग् भरेण प्रवर्तमानम् , मन्दायमिति मध्यभागे मूर्छनादिगुणोपेततया मन्दं मन्दं घोलनात्मकम् , रोचितावसानमिति रोचितं यथोचितलक्षणोपेततया भावितं सत्यापितमिति यावत् अवसानं यस्य तद् रोचितावसानम । अप्येककाश्चातर्विधमभिनयमभिनयन्ति, तद्यथा-दाष्टान्तिकं प्रतिश्रतिकं सामान्यतोविनिपातिक लोकमध्यावसानिकमिति, एतेऽभिनयविधयो नाटयकुशलेभ्यो वेदितव्याः" इति मलयगिरिसूरिविरचिताया जीवाजीवाभिगमसूत्रवृत्तौ पृ० २४७ ॥ १, ३. विधे पा०॥ २. भिसोले पा० ला० विना ॥ ४. मेदए जे० पा० ॥ ५. पा.सुते क० । पांडुसुते ला४ मु०॥ पाडसुते ला ३,५॥ ६. °मब्भावसिते मु० । मज्झावासिए पा० ला०॥ Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७० पड़ा। ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे [सू० ३७६ - महासुक्क-सहस्सारेसु णं कप्पेसु देवाणं भवधारणिज्जा सरीरगा उक्कोसेणं चत्तारि रतणीओ उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता । ३७६. चत्तारि दगगब्भा पन्नत्ता, तंजहा- उस्सा महिया सीता उसिणा। चत्तारि उँदगगब्भा पन्नत्ता, तंजहा–हेमगा अब्भसंथडा सीतोसिणा पंचरूविता माहे तु हेमगा गब्मा, फग्गुणे अब्भसंथा। सीतोसिणा उ चेत्ते, वतिसाहे पंचरूविता ॥ ३०॥ ३७७. चत्तारि मणुस्सीगब्भा पन्नत्ता, तंजहा—इत्थित्ताते पुरिसत्ताते १० णपुंसगत्ताते बिंबत्ताते-- अप्पं सुक्कं बहुं ओयं, इत्थी तत्थ पजातति । अप्पं ओयं बहुं सुक्कं, पुरिसो तत्थ जातति ॥ ३१॥ दोण्हं पि रत्तसुक्काणं, तुल्लभावे णपुंसगो। इत्थीओयसमाओगे, बिंब तत्थ पंजायति ॥ ३२॥ ३७८. उप्पायपुव्वस्स णं चत्तारि ठूलवत्थू पन्नत्ता । ३७९. चउव्विहे कव्वे पन्नत्ते, तंजहा—गजे पज्जे कत्थे गेये। ३८०. णेरतिताणं चत्तारि समुग्धाता पन्नत्ता, तंजहा—वेयणासमुग्पाते कसायसमुग्धाते मारणंतियसमुग्धाते वेउव्वियसमुग्धाते। एवं वाँउकाइयाण वि। ३८१. अरहतो णं अरिट्ठनेमिस्स चत्तारि सता चोदसपुवीणमजिणाणं १. उदकगब्भा मु०। "चत्तारीत्यादि सूत्रद्वयमाह । दगगब्भ त्ति दकस्य गर्भा इव गर्भाः, कालान्तरे जलवर्षणस्य हेतवः”-अटी० ॥ २. ओसा क० ॥ ३. दगगम्भा क० । उदकगब्भा मु०। उदगम्भा पा० ॥ ४. माणुस्सी' पा० विना ॥ ५. तत्थ पजातति मु०॥ ६. मोतं पा० ॥ ७. तत्थ पजातति मु०॥ ८. इत्थीतोतसमातो(मो-मु०)गे क. विना ॥ ९. पयावति पा० ला०॥ १०. मूल° मु०। “चूला आचारस्याग्राणीव तद्रूपाणि वस्तूनि परिच्छेदविशेषा अध्ययनवचूलावस्तूनि"-अटी०॥ ११. कच्छे जे० ला०॥ १२. तितस वेउब्वितस पा० ला०॥ १३. वाउक्का मु०। वाउकातिताण पा० ला०॥ १४. अरिहतो मु०॥ Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८७] चउत्थो उद्देसओ। १७१ जिणसंकासाणं सव्वक्खरसन्निवातीणं जिणो इव अवितथं वागरमाणाणं उक्कोसिता चोदसपुव्विसंपया होत्था। ___३८२. समणस्स णं भगवओ महावीरस्स चत्तारि सता वादीणं सदेवमणुयासुराते परिसाते अपराजिताणं उक्कोसिता वॉदिसंपया होत्था । ३८३. हेडिल्ला चत्तारि कप्पा अद्धचंदसंठाणसंठिता पन्नत्ता, तंजहा– ५ सोहम्मे ईसाणे सणंकुमारे माहिदे । मज्झिल्ला चत्तारि कप्पा पडिपुन्नचंदसंठाणसंठिता पन्नत्ता, तंजहा—बंभलोगे लंतते महासुक्के सहस्सारे। उवरिल्ला चत्तारि कप्पा अद्धचंदसंठाणसंठिता पन्नत्ता, तंजहा—आणते पाणते आरणे अच्चुते । ३८४. चत्तारि समुद्दा पत्तेयरसा पन्नत्ता, तंजहा–लवणोदे वरुणोदे खीरोदे घतोदे। ३८५. चत्तारि आवत्ता पन्नत्ता, तंजहा—खरावत्ते उन्नतावत्ते गूढावत्ते आमिसावत्ते। एवामेव चत्तारि कसाया पन्नत्ता, तंजहा—खरावत्तसमाणे कोधे, उन्नत्तावत्तसमाणे माणे, गूढावत्तसमाणा माया, आमिसावत्तसंमाणे लोभे । १५ ___ खरावतसमाणं कोहं अणुपविढे जीवे कालं कैरेति णेरइएसु उववज्जति, उन्नतावत्तसेमाणं माणं एवं चेव, गूढावत्तसमाणं मातमेवं चेव, आमिसावत्तसमाणं लोभमणुपविढे जीवे कालं करेति नेरइएसु उववज्जति । ३८६. अणुराधानक्खत्ते चउतारे पन्नते। पुवा आसाढा एवं चेव । उत्तरा आसाढा एवं चेव। ३८७. जीवा णं चउट्ठाणनिव्वत्तिते पोग्गले पावकम्मत्ताते चिणिंसु वा __ २० १. अवितधं पा० ॥ २. वागरेमाणाणं जे० पा० ला० ॥ ३. चउद्दस मु०। चउद्दसपुग्व जे०॥४, ६. हत्था जे० मु०॥ ५. वादिसंपता पा० । वातिसंपया मु०॥ ७. कसाता पा. ला०॥ ८. माता क. विना ॥ ९. सामाणे पा०॥ १०, १२, १४. सामाणं पा०॥ ११.१५. करेंति जे०॥ १३. माणं नास्ति क०॥ १६. पुब्वासाढे जे० मु०। पुग्वाभासाढे पा० ला०॥ १७. उत्तरासाढे मु०। उत्तरा भासा०पा०॥ उत्तरासाढा क०॥ Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७२ ठाणंगसुत्ते चउत्थे अज्झयणे चउट्ठाणे . [२० ३८८ - ३९१ 'चिणंति वा चिणिस्संति वा नेरैतियनिव्वत्तिते तिरिक्खजोणितनिव्वत्तिते मणुस्सनिव्वत्तिए देवनिव्वत्तिते । एवं उवचिणिंसु वा उचिणंति वा उवचिणिस्संति वा । एवं 'चिण उवचिण बंध उदीर वेत तह निजरा चेव ॥ ३३ ॥ ३८८. चउपदेसिया खंधा अणंता पन्नत्ता। चउपदेसोगाढा पोग्गला अणंता [पन्नत्ता], चउसमर्यद्वितीया पोग्गला अणंता [पन्नत्ता], चउगुणकालगा पोग्गला अणंता [पन्नत्ता], जाव चउगुणलुक्खा पोग्गला अणंता पन्नत्ता । ॥ उट्ठाणं समत्तं॥ १. ५. चिणिति जे० ॥ २. तितनि° पा० ला० ॥ ३. स्स० देव क. विना ॥ ४. उव' नास्ति पा० ला० ॥ ६. चिण उवचिण नास्ति जे. पा. ला० । चिय उवचिय मु.। दृश्यता पृ० ९० पं० ११-१२। “एवमिति चयादिन्यायेन बन्धादिसूत्राणि वाच्यानीत्यर्थः, इह च एवं बंध उदीरेत्यादिवक्तव्ये यच्चयोपचयग्रहणं तत् स्थानान्तरप्रसिद्धगाथोत्तरार्धानुवृत्तिवशादिति" -अटी० ॥ ७. निजरे मु०॥ ८. अणं० पा०॥ ९. द्वितीता जे० पा० ला०॥ १०. अणं. क. पा०॥ ११. चउत्थो उद्देसो समत्तो। चउठाणं चउत्थमजायणं समत्तं मु० । क० मध्येऽत्र एक पत्रम् अप्पभूतं वा पुढविं पासित्ता [पृ० १४२ पं० सू० ३९४] इति पाठ यावद् नास्ति ॥ १२. संमत्तं जे० ला०॥ Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पंचमं अज्झयणं 'पंचट्ठाणं' [पढमो उद्देसओ] ३८९. पंच महव्वता पन्नत्ता, तंजहा-सव्वातो पाणातिवातातो वेरमणं जाव सव्वातो परिग्गहातो वेरमणं । पंचाणुव्वता पन्नत्ता, तंजहा-थूलातो पाणातिवातातो वेरमणं, थूलातो मुसावायातो वेरमणं, थूलातो अदिन्नादाणातो ५ वेरमणं, सदारसंतोसे, इच्छापरिमाणे। ३९०. पंच वण्णा पन्नत्ता, तंजहा-किण्हा नीला लोहिता हालिदा सुकिला १। पंच रसा पन्नत्ता, तंजहा-तित्ता जाव मधुरा २। पंच कामगुणा पन्नत्ता, तंजहा—सदा रूवा गंधा रसा फासा ३। १० पंचहिं ठाणेहिं जीवा सज्जंति, तंजहा—सद्देहिं जाव फासेहिं ४, एवं रज्जति ५, मुच्छंति ६, गिज्झंति ७, अज्झोववजति ८। पंचहिं ठाणेहिं जीवा विणिघायमावति, तंजहा—सद्देहिं जाव फासेहिं ९ । पंच ठाणा अपरिण्णाता जीवाणं अहिताते असुभाते अखमाते अणिस्सेसाते अणाणुगामितत्ताते भवंति, तंजहा—सदा जाव फासा १० । पंच ठाणा सुपरिन्नाता जीवाणं हिताते सुभाते जाव आणुगामितत्ताए. भवंति, तंजहा-सदा जाव फासा ११ । पंच ठाणा अपरिण्णाता जीवाणं दुग्गतिगमणाए भवंति, तंजहा—सद्दा जाव फासा १२। पंच ठाणा सुपरिन्नाता जीवाणं सुगतिगमणाए भवंति, तंजहा-सदा २० जाव फासा १३। ३९१. पंचहिं ठाणेहिं जीवा दोग्गतिं गच्छंति, तंजहा--पाणातिवातेणं जाव परिग्गहणं। १. °वातातो पा० ला० ।। २. “पंच वन्नेत्यादित्रयोदशसूत्रीमाह "-अटी० ॥ ३. सुकिल्ला मु०॥ ४. अणिस्सेताते मु० । अणुस्सेताते जे०॥ ५. त्तत्ताए पा० ॥ ६. त्तत्ताए पा०॥ ७. ठाणा परि मु० ॥ १७३ Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७४ ठाणंगसुत्ते पढमे अज्झयणे पंचट्ठाणे . [सू० ३९२पंचहिं ठाणेहिं जीवा 'सोगतिं गच्छंति, तंजहा--पाणातिवातवेरमणेणं जाव परिग्गहवेरमणणं। ३९२. पंच पडिमांतो पन्नताओ, तंजहा-भद्दा सुभद्दा महाभद्दा सव्वतोभद्दा भदुत्तरपडिमा। ३९३. पंच थावरकाया पन्नत्ता, तंजहा-इंदे थावरकाए, बभे थावरकाए, सिप्पे थावरकाए, सम्मुती थावरकाए, पाजावच्चे थावरकाए। पंच थावरकायाधिपती पन्नत्ता, तंजहा-ईदे थावरकाताधिपती जाव पातावच्चे थावरकाताधिपती। ३९४. पंचहिं ठाणेहिं ओहिदंसणे समुप्पजिउकामे वि तप्पढमताते खंभातेज्जा, तंजहा—अप्पभूतं वा पुढविं पासित्ता तप्पढमताते खभातेजा, कुंथुरासिभूतं वा पुढविं पासित्ता तप्पढमताते खभातेजा, महतिमहालतं वा महोरगसरीरं पासित्ता तप्पढमताते खभातेजा, देवं वा महिड्रियं जाव महेसक्खं पासित्ता तप्पढमताते खभातेज्जा, पुरेसु वा पोराणाई महतिमहालयाई महानिहाणाई पहीणसामितीइं पहीणसेतुकाई पहीणगोत्तागाराई उँच्छन्नसामियाई उच्छन्नसेउयाई उच्छन्नगोत्तागाराई जाइं इमाई गामागर-णगर-खेड-कब्बड-मडंब-दोणमुह-पट्टणासम १. सोग्गति ला०॥ २. माओ मु. बिना ॥ ३. काता पा० ला०॥ ४. काते पा०। एवमग्रेऽपि ॥ ५. ला० विना--संमती मु० । समुती जे. पा०॥ ६. पातावच्चे थावरकाते जे० पा० ला०॥ ७. °काताधि' मु० विना ॥ ८. खभातेजा मु०, एवमग्रेऽपि सर्वत्र । “ख (खं-मु.) भाएज ति क्षुभ्येत् चलतीत्यर्थः । अवधिदर्शने वा समुत्पत्तुकामे सति अवधिमानिति गम्यते क्षुभ्येद्"-अटी० । अत्रेदं ध्येयम्-अत्र अग्रे च मु० विना प्रायः सर्वेषु हस्तलिखितादशैषु खभातेजा इत्येव पाठ उपलभ्यते ॥ ९. महिइढितं पा० ला० । महढियं मु०। "तथा देवं महद्धिकं महाद्यतिकं महानुभागं महाबलं महासौख्यं दृष्टा विस्मयादिति"--अटी। अटी० अनुसारेण महिड्डियं महज्जुइयं महानुभागं महाबलं महेसक्खं (महासोक्खं ?) इति संपूर्णः पाठोऽत्र विवक्षितो भाति॥ १०. वा ओरालाई क० अटीपा० । “पुराणानि चिरन्तनानि मोरालाई ति क्वचित् पाठः, तत्र मनोहराणीत्यर्थः"---अटी० ॥ ११. लताई पा० ला०। °लतानि मु०॥ १२. तातिं मु०॥ १३. °सेउयाति मु०। °सेउयाई जे० पा० ला०॥ “प्रहीणाः सेक्तारः सेचकास्तेष्वेव उपर्युपरि धनप्रक्षेकाः पुत्रादयो येषां तानि तथा, अथवा प्रहीणाः सेतवः तदभिज्ञानभूताः पालयस्तन्मार्गा वा..."येषां तानि"-अटी. ॥ १४, १५, १६. उच्छिन्न मु.। " उच्छ(च्छि-मु०)नस्वामिकादीन्यपि..."उच्छ(च्छि-मु०)मा निर्नष्टसत्ताकाः"-अटी०॥ १७. °खब्बड पा० ॥ कब्बडदोणा मु० ॥ Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९६] पढमो उद्देसओ। संवाह-सन्निवेसेसु सिंघाडग-तिग-चउक्क-चच्चर-चउमुंह-महापहपहेसु णगरणिद्धमणेसु सुसाण-सुन्नागार-गिरि-कन्दर-सन्ति-सेलोवट्ठाण-भवणगिहेसु संनिक्खित्ताई चिट्ठति ताई वा पासित्ता तप्पढमताते खभातेजा। इच्चेतेहिं पंचर्हि ठाणेहिं ओहिदंसणे समुप्पजिउकामे तप्पढमताते खभातेजा। पंचहिं ठाणेहिं केवलवरनाणदंसणे समुप्पजिउकामे तप्पढमताते नो खभा- ५ तेजा, तंजहा-अप्पभूतं वा पुढविं पासित्ता तप्पढमताते णो खभातेज्जा, सेसं तहेव जाव भवणगिहेसु संनिक्खित्ताई चिट्ठति ताई वा पासित्ता तप्पढमताते णो खभातेज्जा । इच्चेतेहिं पंचहि ठाणेहिं जाव नो खभातेजा। ३९५. गैरइयाणं सरीरगा पंचवण्णा पंचरसा पन्नत्ता, तंजहा—किण्हा जाव सुकिला, तित्ता जाव मधुरा । एवं निरंतरं जाव वेमाणियाणं । १० पंच सरीरगा पन्नत्ता, तंजहा–ओरालिते वेउन्विते आहारते तेयते कम्मते । ओरालितसरीरे पंचवन्ने पंचरसे पन्नत्ते, तंजहा—किण्हे जाव सुंक्किले, तित्ते जाव महुरे, एवं जाव कम्मगसरीरे । सव्वे वि णं बादरबोंदिवरा कलेवरा पंचवण्णा पंचरसा दुगंधा अट्ठफासा । ३९६. पंचहिं ठाणेहिं पुरिमपच्छिमगाणं जिणाणं दुग्गमं भवति, तं- १५ जहा–दुआइक्खं दुविभज दुपस्सं दुतितिक्खं दुरणुचरं । पंचहिं ठाणेहिं मज्झिमगाणं जिणाणं सुगमं भवति, तंजहा-सुआतिक्खं सुविभज सुपस्सं सुतितिक्खं सुरणुचरं ।। १. °म्मुह मु० ॥ २. °वट्ठावण पामू० जे० क० मु० । °वट्ठाण° पासं० ला० । “शैलगृहं पर्वतमुत्कीर्य यत् कृतम् , उपस्थानगृहम् आस्थानमण्डपः, अथवा शैलोपस्थानगृहं पाषाणमण्डपः" -अटी.॥ ३. इच्चेएहि दंसणेहिं क०॥ ४. समुप्पदिउकामो जे०॥ ५. भूर्ति जे०॥ ६. खभातेजा पा० मु०॥ ७. °जा सेसं तहेव इच्चेतेहिं क. पा. विना ॥ ८. रतियाणं पा० ला०॥ १. सुकिल्ला मु०। “जाव सुक्किल क्ति किण्हा नीला लोहिता हालिद्दा सुकिल्ला। जाव महुर त्ति तित्ता कडुया कसाया अंबिला महुरा"-अटी०॥ १०. सुकिल्ले मु०॥ ११. दुविभज मु०। दुविभयं क०। दुन्विभवं अटीपा० । “दुर्विभजं कष्टविभजनीयम् , ऋजुजडत्वादेरेव तद् भवति दुःशकं शिष्याणां वस्तुतत्त्वस्य विभागेनावस्थापनमित्यर्थः । दुर्विभवमित्यत्र पाठान्तरे दुर्विभाव्यम् , दुःशका विभावना कर्तुं तस्येत्यर्थः "—अटी.॥ १२. सुविभयं क० । सुविभयं पा० ला०॥ १३. “सुरनुचरं 'ति रेफः प्राकृतत्वादिति" -अटी.॥ Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते पढमो अज्झयणे पंचट्ठाणे . [सू० ३९६पंच ठाणाई समणेणं भगवता महावीरेणं समणाणं णिग्गंथाणं णिचं वनिताई. णिचं कित्तिताई णिचं बुतिताई णिचं पसत्थाई निच्चमब्भणुन्नाताई भवंति, तंजहा-खंत्ती मुत्ती अजवे मद्दवे लाघवे । पंच ठाणाई सम[णेणं भगवता महावीरेणं] जाव अब्भणुन्नायाइं भवंति, ५ तंजहा-सच्चे संजमे तवे 'चिताते बंभचरेवासे । पंच ठाणाई सम[णेणं भगवता महावीरेणं] जाव अब्भणुन्नाताई भवंति, तंजहा-उक्खित्तचरते निक्खित्तचरते अंतचरते पंतचरते लूहचरते । पंच ठाणाइं जाव अब्भणुण्णाताई भवंति, तंजहा—अन्नातचरते अन्नइलायचरए मोणचरते संसट्ठकप्पिते तज्जातसंसट्टकप्पिते । पंच ठाणाई जाव अब्भणुन्नाताई भवंति, तंजहा-उवनिहिते सुद्धसणिते संखादत्तिते दिट्ठलाभिते पुट्ठलाभिते । पंच ठाणाई जाव अब्भणुण्णाताई भवंति, तंजहा-आयंबिलिते "निव्क्तेि पुरिमड़िते परिमितपिंडवातिते भिन्नपिंडवातिते । ___पंच ठाणाई जाव अब्भणुन्नायाइं भवंति, तंजहा---अरसाहारे विरसाहारे १५ अंताहारे पंताहारे लहाहारे। पंच ठाणाई जाव भवंति, "तंजहा-- अरसजीवी विरसजीवी अंतजीवी पंतजीवी लूहजीवी। १. पूतिताई जे० पा०। “बुइयाई ति व्यक्तवाचोक्तानि" अटी०॥ २. मोती क. पा०॥ ३. समं जाव जे० पा० । सम जाव क० ला०। [ ] एतदन्तर्गतः पाठो मु०मध्ये वर्तते॥ ४. “चियाए ति त्यजनं त्यागः संविग्नैकसांभोगिकाना भक्तादिदानमित्यर्थः"-अटी.॥ ५. जाव नास्ति क०॥ ६. अशातचरे जे०॥ ७. अन्नवेलचरते पा० ला० अटीपा० । अन्माइलायचरे जे० मु०। “ममइलायचरए त्ति अन्नग्लानको दोषान्नभुगिति भगवतीटीप्पनके उकः, एवंविधः सन्। अथवा अन्नं विना ग्लायकः समुत्पन्नवेदनादिकारण एवेत्यर्थः, अन्यस्मै वा ग्लायकाय भोजनार्थ चरतीति अन्नग्लानकचरकोऽन्नग्लायकचरकोऽन्यग्लायकचरको वा। क्वचित् पाठः असवेल त्ति, तत्र अन्यस्यां भोजनकालापेक्षया आद्यावसानरूपायो वेलायां समये चरतीत्यादि दृश्यम, अयं च कालाभिग्रह इति"-अटी०॥ ८. दतिते जे. पा०॥ ९. समजाव क.। अत्र समणेणं भगवता महावीरेणं इति सम० शब्देन विवक्षितं प्रतीयते दृश्यतां पृ० १७६ पं. ४ टि.३॥ १०. आयंबिलए क०॥ ११. निग्वितिए क० ला। निव्यियते मु०। दृश्यतां पृ. १४३ पं० १४ टि. १९॥ १२. पुरिमिक० । पुरम° मु०॥ १३. परिमिते पिंडवाविते भिमपिंडवाविते मु०॥ १४. जाव नास्ति मु०॥ १५. ठाणा जाव भवंति क० पा० ॥ ठाणाई भन्भणुमायाइं भवति मु०॥ १६. तंजहा नास्ति क० जे०॥ Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९८१ १७७ पढमो उद्देसओ। पंच ठाणाई जीव भवंति, तंजहा—ठोणातिते उक्कुडुआसणिते पडिमहाती वीरासणिए णेसज्जिते। पंच ठाणाई जोव भवंति, तंजहा---दंडायतिते लगंडसाती आतावते अवाउडते अंकंडुयते। ___३९७. पंचहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे महानिजरे मँहापज्जवसाणे भवति, ५ तंजहा --अगिलाते आयरियवेयावच्चं करेमाणे १, एवं उवज्झायवेयावच्चं कॅरेमाणे २, थेरवेयावचं [करमाणे] ३, तवस्सिवेयावचं [करेमाणे] ४, गिलाणवेयावच्चं करेमाणे ५। पंचहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे महानिज्जरे महापज्जवसाणे भवति, तंजहा—अगिलाते से हैवेयावचं करेमाणे १, अगिलाते कुलवेया[वचं करेमाणे] १० २, अगिलाते गणवे[यावचं करेमाणे] ३, अगिलाते संघवे[यावचं करेमाणे ४, अगिलाते साँहम्मियवेयावचं करेमाणे ५। ३९८. पंचहिं ठाणेहि समणे णिग्गंथे साहम्मितं संभोतितं विसंभोतितं करेमाणे णातिक्कमति, तंजहा–सकिरितट्ठाणं पंडिसेवेत्ता भवति १, पंडिसेवेत्ता णो आलोतेति २, आलोतेत्ता णो पट्टवेति ३, पट्टवेत्ता णो णिव्विसति ४, जॉइं १५ इमाई थेराणं ठितिपकप्पाइं भवंति ताई अतियंचिय अतियंचिय पडिसेवेति, से हंदऽहं पडिसेवामि किं मं थेरा करिस्संति १५। पंचहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे साहमितं पारंचितं करेमाणे णातिक्कमति, तंजहा--कुले वसति, कुलस्स भेदाते अब्भुटेत्ता भवति १, गणे वसति, गणस्स १, ५. जाव नास्ति मु०॥ २. "ठाणाइए त्ति स्थानं कायोत्सर्गः, तमतिददाति प्रकरोति .. अतिगच्छति वेति स्थानातिदः स्थानातिगो वेति"-अटी०॥ ३. उक्कडु पा० ला. विना॥ 'उस्कुटुकासनं पीठादौ पुतालगनेनोपवेशनरूपमभिग्रहतो यस्यास्ति स उत्कुटुकासनिकः" -अटी०। ४. सेसजिए जे०॥ ६. अकंडूयते मु०। अकंडुए क० ला३॥ ७. इत आरभ्य °मधाराति [पृ०१७८ पं० १२६] इति पाठपर्यन्तमेकं पत्रं क० मध्ये नास्ति ॥८, ११. चेताव पा० ला०॥ ९. ज्झातवे पा० ला॥१०. करमाणे नास्ति पा० ला०॥ १२. °वेया नास्ति पा०॥१३. अगि गणवे अति संघवे पा०॥ १४. साहमितवेतावच्चं पा०॥ १५, १६. परि सेवित्ता मु०। “प्रतिषेविता भवतीत्येकम् , प्रतिषेव्य गुरवे नालोचयति'....."द्वितीयम्"अटी.॥ १७. पट्टवेंति जे०॥ १८. जाइमाइं थे पा० । जावमाई थे° जे० । “यानीमानि"अटी० ॥ १९. सकुले मु०। “कुले चान्द्रादिके वसति गच्छवासीत्यर्थः, तस्यैव कुलस्य मेदाय अन्योन्यमधिकरणोत्पादनेन अभ्युत्थाता भवति यतत इत्यर्थः"-अटी०॥ २०. सुकुलस्स मु०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ठा. १२ Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७८ ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ३९९भेदाते अब्भुटेत्ता भवति २, हिंसप्पेही ३, छिद्दप्पेही ४, अभिक्खणं पसिणाततणाई पउंजित्ता भवति ५। ३९९. आयरियउवज्झौयस्स णं गणंसि पंच वुग्गहट्ठाणा पन्नत्ता, तंजहा--आयरियउवज्झाए णं गणंसि आणं वा धारणं वा नो सम्मं पउंजेत्ता भवति १, आयरियउवज्झाए णं गणंसि अधारातिणियाते कितिकम्मं 'वेणतितं नो सम्मं पउंजेत्ता भवति २, *आयरियउवज्झाते गणंसि जे सुतपज्जवजाते धीरेति ते काले काले णो सम्ममणुप्पवातेत्ता भवति ३, आयरियउवज्झाए गणंसि गिलाणसे हवेयावचं नो सम्ममब्भुतॄत्ता भवति ४, आयरियउवज्झाते गणंसि अणापुच्छितचारी यावि हवइ, नो आपुच्छियचारी ५ * । आयरियउवज्झायस्स णं गणंसि पंचावुग्गहट्ठाणा पन्नत्ता, तंजहाआयरियउवज्झाए गणंसि आणं वा धारणं वा सम्मं पउंजित्ता भवति १, एवमधारातिणिताते | कितिकम्मं वेणतितं सम्मं पउंजित्ता भवति २, ऑयरियउवज्झाए गणंसि जे सुतपज्जवजाते धारेति ते काले काले सम्म अणुपवाइत्ता १. भेताते मु०॥ २. ज्झातस्स पा० ला०॥ ३. ज्झाते पा० ला०॥ ४. जमाए गं गणसि आधा मु० । ज्झाते गणंसि अधारातिणिते पा० । “महाराइणियाए त्ति, रत्नानि द्विधा द्रव्यतो भावतश्च, तत्र द्रव्यतः कर्केतनादीनि भावतो ज्ञानादीनि, तत्र रत्नैः ज्ञानादिभिर्व्यवहरतीति रात्निकः बृहत्पर्यायः, यो यो रात्निको यथारात्निक, तद्भावस्तता, तया यथारानिकतया यथाज्येष्ठम , कृतिकर्म वन्दनकम, विनय एव वैनयिकम् [विनय एव वैनयिकम् B प्रतौ नास्ति], तच न सम्यक् प्रयोक्ता, अन्तर्भूतकारितार्थत्वाद्वा प्रयोजयिता भवतीति द्वितीयम्" -अटी०॥ ५. वेणतित नास्ति पा० विना॥ ६.* * एतदन्तर्गतः पाठो ला० मध्ये नास्ति। ७. सुत्त मु० ॥ ८. धारेंति मु०। “धारयति"-अटी०॥ ९. काले णो सम्ममणुप्पतेत्ता पा०। “काले काले यथावसरं न सम्यगनुप्रवाचयिता भवति न पाठयतीत्यर्थः"--अटी० ॥ १०. वेतावच्चं जे० पा०॥ ११. आतरितउ° पा०॥ १२. अणाउच्छित जे० पा० । “अनापृच्छय चरति क्षेत्रान्तरसंक्रमादि करोतीत्येवंशीलोऽनापृच्छ्यचारी, किमुक्तं भवति ? नो आपृच्छयचारी" -अटी.॥ १३. ज्झातस्स पा० ला०॥ १४. ज्झाते पा०॥ १५. °मधारायणि° ला० मु०। मधारणि जे० । माधारातिणि ला ३॥१६.[ ] एतदन्तर्गतः पाठः हस्तलिखितादर्शेषु नास्ति । मु० मध्ये तु सम्मं किइकम्मं पउंजित्ता भवइ इति पाठो दृश्यते। दृश्यतां पृ० १७८ पं० ५ टि० ५॥ १७. आतरित। जे सुतपज्जव धारेति ते काले काले सम्म अ[णुप्पवाइत्ता भवति आयरियउवज्झाए गणंसि पासं०] एवं गिलाण° पा० । आयरिय जे सुतपध्वज धारेइ ते काले सम्म अ ३ एवं गिलाण क०। मु०मध्ये तु आयरियउवज्झाए गं गणंसि जे सुतपजवजाते धारेति ते काले २ सम्म अणुपवाइत्ता भवइ, आयरियउवज्झाए गणंलि गिलाण° इति पाठः ॥ Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७२ . ४०४] पढमो उद्देसओ। भवइ ३, एवं गिलाण-सेहवेतावच्चं सम्म [अन् द्वित्ता भवति] ४, आयरियउवज्झाते गणंसि आपुच्छियचारी यौवि भवति, णो अणापुंच्छियचारी ५। ४००, पंच निसिज्जाओ पन्नत्ताओ, तंजहा–उक्कुडुती गोदोहिता समपायपुता पलितंका अद्धपलितंका । पंच अजवट्ठाणा पन्नत्ता, तंजहा—साधुअज्जवं साधुमद्दवं साधुलाघवं ५ साधुखंती साधुमुत्ती। ४०१ पंचविहा जोतिसिया पन्नत्ता, तंजहा—चंदा सूरा गहा नक्खत्ता ताराओ। पंचविहा देवा पन्नत्ता, तंजहा–भवितदव्वदेवा गरदेवा धम्मदेवा देवातिदेवा भावदेवा। ४०२. पंचविहा परितारणा पन्नत्ता, तंजहा—कायपरितारणा फासपरितारणा रूवपरितारणा सद्दपरितारणा मणपरितारणा।। ४०३. चमरस्स असुरिंदस्स असुरकुमाररन्नो पंच अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा-काली राती रतणी विजू मेहा। बलिस्स णं वतिरोतर्णिदस्स वतिरोतणरन्नो पंच अग्गमहिसीओ पन्नताओ, १५ तंजहा–'सुंभा णिसुंभा रंभा णिरंभा मैदणा । ४०४. चमरस्स णमसुरिंदस्स असुरकुमाररण्णो पंच "संगामिता अणिता पंच संगामिता अणिताधिवती पन्नत्ता, तंजहा-पायत्ताणिते पीढाणिते १. [ ] एतदन्तर्गतः पाठो मु० मध्ये एव वर्तते ॥ २. भातरित जे० पा०॥ ३. तावि जे. पा०॥ ४. पुच्छितचारी पा० ॥ ५. उकुडु(ड-ला०)ती पा० ला०॥ “आसनालग्नपुतः पादाभ्यामवस्थित उत्कुटुकः, तस्य या सा उस्कुटुका"-अटी०॥ ६. मु. विना-मोती क. जे. पा० ला०॥७. “देवानां मध्येऽतिशयवन्तो देवा देवाधिदेवा अर्हन्तः"-अटी.॥ ८. परियारणा क०, एवमग्रेऽपि। “परितारण त्ति वेदोदयप्रतीकारः, तत्र स्त्रीपुंसयोः कायेन परिचारणा मैथुनप्रवृत्तिः कायपरिचारणा"-अटी० ॥ ९. कातप पा०मु०। काउपजे । कातपरिचारणा मु०। १०. काले मु०॥ “काली रायी रयणी विजू मेहा" इति भगवतीसूत्रे १०५। "काली राजी च रत्नी च विद्युन्मेघाभिधाऽपरा। पञ्चास्याग्रमहिष्यः स्यू रूपलावण्यबन्धुराः ॥११५॥” इति लोकप्रकाशे क्षेत्रलोके त्रयोदशसर्गे॥ ११. 'तरन्नो पा० ॥ १२. सुभा णिसुभा मु०। “सुभा निसुंभा रंभा निरंभा मयणा" इति भगवतीसूत्रे १०। ५॥ “शुभा निशुम्भा रम्भा च निरम्भा मदनेति च। स्युः पञ्चाग्रमहिष्योऽस्य प्राग्वदासां परिच्छदः ॥ १६५॥" इति लोकप्रकाशे क्षेत्रलोके त्रयोदशसर्गे॥ १३. मतणा क. विना॥१४. संगामता जे०॥ Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८० ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ४०४कुंजराणिते महिसाणिते रहाणीते। दुमे पायत्तौणिताधिवती, सोदामे आसराया पीढाणियाधिव॑ती, वेकुंथू हत्थिरीया कुंजराणिताधिपती, लोहितक्खे महिसाणिताधिपती, किन्नरे रधाणिताधिपती।। ___ बलिस्स णं वतिरोतर्णिदस्स वतिरोतणरन्नो पंच संगामिताणिता पंच संगामिताणिताधिपती पन्नत्ता, तंजहा—पायत्ताणिते जाव रधाणिते। मह(मे पायत्ताणिताधिवती, महासोतामे आसराता पीढाणिताधिपती, मालंकारे हत्थिरीया 'कुंजराणिताधिपती, महालोहियक्खे महिसाणिताधिपती, किंपुरिसे रधाणिताधिपती। धरणस्स णं णागकुमारिंदस्स णागकुमाररन्नो पंच संगामिता अणिता पंच १० संगामितौणियाधिपती पन्नत्ता, तंजहा-पायत्ताणिते जाव रधाणिते। भद्दसेणे पायत्ताणिताधिपती, जसोधरे आसराया पीढाणिताधिपती, सुदंसणे हत्थिराया कुंजराणिताधिपती, नीलकंठे महिसाणियाधिपती, आणंदे रहाणिताहिवई । भूयाणंदस्स 'णं नागकुमारिंदस्स नागकुमाररन्नो पंच संगामिया अणीया पंच संगामियाणियाहिवई पन्नत्ता, तंजहा-पायत्ताणीए जाव रहाणीए, दक्खे १५ पॉयत्ताणियाहिवई, सुग्गीवे आसराया पीढाणियाहिवई, सुविक्कमे हस्थिराया कुंजराणिताहिवई, सेयकंठे महिसाणियाहिवई, नंदुत्तरे रहाणियाहिवई। १. दुमे पायत्ताणिए पायत्ता क०॥ २. मु० विना--णियाधिवति जे० पा० ला० । °णीयाहिवई क०॥ ३. सोदासे ला २,४,५ । सोदामे क० पा० जे० ला ३ । सोदामी मु०। वक्ष्यमाणस्य ५८२ सूत्रस्य व्याख्यायामयं पाठ इत्थं निर्दिष्टः-"एवं जहा पंचट्ठाणए त्ति अतिदेशात् सो[दा?]मे आसराया पीढाणीयाहिवई, वेकुंथू हत्थिराया कुंजराणीयाहिवई, लोहियक्खे महिसाणीयाहिवई इति द्रष्टव्यम्। एवमुत्तरसूत्रेष्वपीति"-अटी०॥ “द्रुमः १ सौदासश्च २ कुन्थु ३ लोहिताक्षश्च ४ किन्नरः ५। रिष्टो ६ गीतरतिश्चेति ७ सेनान्यामभिधाः क्रमात् ॥ १३३॥" इति लोकप्रकाशे क्षेत्रलोके त्रयोदशसर्गे । हस्तलिखितादर्शेषु 'म-स' इत्यक्षरयोः समानप्रायत्वाद् बहुषु स्थलेषु व्यत्ययोऽपि संजायते, अतोऽत्र ‘सोदामे, सोदासे' इति पाठद्वये कः पाठः शुद्ध इति निणेतुं दुष्करम्। दृश्यतां टि. ९॥ ४. °वती कुंथू जे. पा० ला० विना ॥ ५. राता क० मु. विना ॥ ६. वतिरोइंदस्स पा०॥ ७. °णीयाधिवती मु०॥ ८. पत्ताणिता पा०॥ ९. सोतासे जे० पा० ला २,४,५ । “ महाद्रुमो १ महासौदासाह्वयः २ परिकीर्तितः। मालङ्कारोऽपि च ३ महालोहिताक्षाभिधः सुरः ४। किंपुरुषो ५ महारिष्ट ६ स्तथा गीतयशा इति । बलिनाम्नोऽसुरपतेः क्रमात् सप्तेति सैन्यपाः ॥१६१॥” इति लोकप्रकाशे क्षेत्रलोके त्रयोदशसर्गे ॥ १०. राता जे० पा० ला०॥ ११. कुंजराताणि पा० ला०॥ १२. ताणीया मु०॥ १३. राता पीढा पा०। राया पीठा मु०॥१४. णं नास्ति मु०॥ १५. °याणिया क. विना ॥ १६. या भणियाक०॥ याणीया मु०। १७. पत्तागीए पा० ला०॥१८. पत्ताणिया पा० ला०॥ Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०५] पढमो उद्देसओ। १८१ वेणुदेवस्स णं सुवन्निंदस्स सुवन्नकुमाररन्नो पंच संगामिता अणिता पंच संगामिताणिताधिपती पन्नत्ता, तंजहा—पायत्ताणिते, एवं जधा धरणस्स तधा वेणुदेवस्स वि । वेणुदालिस्स जधा भूताणंदस्स। जधा धरणस्स तहा सव्वेसिं दाहिणिल्लाणं जाव घोसस्स। जधा भूताणंदस्स तथा सव्वेसिं उत्तरिल्लाणं जाव महाघोसस्स। सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो पंच संगामिता अणिता पंच संगामिताणिताधिपती पन्नता, तंजहा—पायत्ताणिए पीढाणिए कुंजराणिए उसमाणिए रहाणिए। हरिणेगमेसी पायत्ताणिताधिपती, वाँऊ आसराता पीढाणिताधिवई, एरावणे हत्थिराता कुंजराणिताधिपती, दामडी उसमाणिताधिपती, माढरे रधाणिताधिपती । ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरण्णो पंच संगामिता अणिता जाव पायत्ताणिते, १० पीढाणिते, कुंजराणिते, उसमाणिते, रधाणिते। लहुपरक्कमे पायत्ताणिताधिपती, महावाऊ आसराता पीढाणिताधिपती, पुप्फदंते हत्थिराया कुंजराणिताधिपती, महादामड़ी उसमाणिताधिपती, महामाढरे रधाणिताधिपती। जधा सक्कस्स तधा सव्वेसिं दौहिणिलाणं जाव आरणस्स । जधा ईसाणस्स तधा सव्वेसिं उत्तरिल्लाणं जाव अच्चुतस्स । ४०५. सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो अब्भतरपरिसाते देवाणं पंच पलिओवमाइं ठिती पन्नत्ता। ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरन्नो अभंतरपरिसाते देवीणं पंच पलिओवमाई ठिती पन्नत्ता। १. मिताणिता क० ला० विना ॥ २. °मिया अणिया क० ॥ ३. °दालियस्स पा० विना ॥ दालिस्स य [जहा-पासं०] भूताणंदस्स जधा पा०। °दालियस्स य जहा भूयाणंदस्स य जहा क० ॥ ४. °मिया आणिया क०॥ ५. पायत्ता(पत्ता-पा० ला०)णिते जाव उसभाणिते, हरिणे° क० विना ॥ ६. पत्ताणिता० पा० ला०॥ ७. वायू क० ॥ ८. दामड्डी वसभा जे० । दामहि डि) उसभा पा०॥ ९.१०. पत्ताणि जे. पा. ला०॥ ११. दाहिणिल्लाणं ति सनत्कुमार-ब्रह्म-शुक्रा-ऽऽनता-ऽऽरणानाम्, उत्तरिलाणं ति माहेन्द्र-लान्तक-सहस्रारप्राणता-ऽच्युतानामिति। इह च दाक्षिणात्याः सौधर्मादयो विषमसंख्या इति विषमसंख्यत्वं शब्दस्य प्रवृत्तिनिमित्तीकृत्य ब्रह्मलोक-शुक्रौ दाक्षिणात्यावुक्तौ, समसंख्यत्वं तु प्रवृत्तिनिमित्तीकृत्य लान्तक-सहस्रारावुत्तराविति । तथा देवेन्द्रस्तवाध्ययनाभिधानप्रकीर्णकश्रुत इव द्वादशानामिन्द्राणां विवक्षणादारणस्येत्यायुक्तमिति संभाव्यते, अन्यथा चतुषु द्वाविन्द्रावत आरणस्येत्यादि अनुपपन्न स्यादिति"-अटी०॥ १२. अम्भितर क० ॥ १३. देवीणं क० । दृश्यता सू० २०२॥ Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८२ ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ४०६४०६. पंचविहा पडिहा पन्नत्ता, तंजहा--गतिपडिहा ठितिपडिहा बंधणपडिहा भोगपडिहा बल-वीरित-पुरिसैयार-परक्कमपडिहा। ४०७. पंचविधे आँजीवे पन्नत्ते, तंजहा–जातिआजीवे कुलाजीवे कम्माजीवे सिप्पाजीवे लिंगाजीवे। ४०८. पंच रातककुधा पन्नत्ता, तंजहा-खग्गं छत्तं उप्फेसिं पाहणाओ वालवीयणि। ४०९. पंचहिं ठाणेहिं छउमत्थे उदिन्ने परिस्सहोवसंग्गे सम्मं सहेजा खमेजा तितिक्खेजा अधियासेन्जा, तंजहा—उंदिन्नकम्मे खलु अयं पुरिसे उम्मत्तगभूते, तेण मे एस पुरिसे अकोसति वा अवहसति वा "णिच्छोडेति वा "णिब्भच्छेति वा बंधति वा रुंभति वा छविच्छेतं वा करेति पंमारं वा नेति उद्दवेइ वा वत्थं पडिग्गहं 'कंबलं पायपुंछणमच्छिदति वा विच्छिदति वा भिंदति वा अवहरति वा १, जैक्खातिढे खलु अयं पुरिसे, तेण मे एस पुरिसे अक्कोसति वा तहेव जाव अवहरति वा २, ममं च णं तब्भववेयणिजे कम्मे उतिन्ने भवति, तेण मे एस पुरिसे अक्कोसति वा जाव अवहरति वा ३, ममं च णं सम्ममसह१५ माणस्स अखममाणस्स अतितिक्खमाणस्स अणधितासेमाणस्स "किं मन्ने कजति १, एगंतसो मे पावे कम्मे कजति ४, ममं च णं सम्म सहमाणस्स जाव अहियासेमाणस्स किं मन्ने कजति ? एगंतसो मे णिज्जरा कजति ५। इच्चेतेहिं पंचहिं ठाणेहिं छउमत्थे उदिन्ने परिस्सहोवसग्गे सम्मं सहेजा जाव अहियासेजा। १.“पडिहत्ति प्राकृतत्वात् उप्पा इत्यादिवत् प्रतिघातः प्रतिहननमित्यर्थः"-अटी०॥ २. सक्कार क० ॥ ३. आजीविते मु०॥ ४. जे. विना-रायकउहा क०। रातकउभा ला० । रातकवुधा पा० । रातककुहा मु०॥ "राजककुभा इत्यादि...."राज्ञां नृपतीनां ककुदानि चिह्नानि राजककुदानि। उप्केलि त्ति शिरोवेष्टनं शेखरक इत्यर्थः, पाहणाउ ति उपानहौ, वालव्यजनी चामरमित्यर्थः"-अटी०॥ ५. उप्फेसं उपाणहामओ वालवीअणी मु.। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ६.त्थे णं उ°मु०॥ ७. * * एतदन्तर्गतः सग्गे इत्यत आरभ्य करेति प° इत्यन्तः पाठो जे० मध्ये नास्ति। ८. आधितासेजा पा० ला०॥ ९. उदीणकम्मे क०॥ १०. णिच्छोढेति मु०। “निश्छोटयति सम्बन्ध्यन्तरसम्बद्धं हस्तादौ गृहीत्वा बलात् क्षिपति"-अटी०॥ ११. णिभंछेति मु०। “निर्भर्त्सयति दुर्वचनैः”-अटी० ॥ १२. °च्छेतं करेति वा मु० । १३. वत्थं वा पडिग्गहं वा मु०। वत्थं पडिग्गहं वा जे० पा० ॥ १४. कंबलं पातपुं॰ पा० । कंबलं वा पायपुं॰ मु०॥ १५. “ यक्षाविष्टो देवाधिष्ठितोऽयम्”–अटी० ।। १६. हरदि क०॥ १७. चेतणिज्जे पा० ला०॥ १८, २०. किमने क०।। १९, २१. अहितासे° पा. ला०॥ २२. परिसहो° मु०॥ Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१०] पढमो उद्देसओ। पंचहिं ठाणेहिं केवली उदिन्ने परिस्सहोवसग्गे सम्मं सहेजा जाव अधियासेज्जा, तंजहा–'खित्तचित्ते खलु अतं पुरिसे, तेण मे एस पुरिसे अकोसति वा तहेव जाव अवहरति वा १, दित्तचित्ते खलु अयं पुरिसे, तेण मे एस पुरिसे जाव अवहरति वा २, जक्खातिट्टे खलु अयं पुरिसे, तेण मे एस पुरिसे जाव अवहरति वा ३, ममं च णं तब्भववेयणिज्जे कम्मे उदिन्ने भवति, ५ तेण मे एस पुरिसे जाव अवहरति वा ४, ममं च णं सम्मं सहमाणं खममाणं तितिक्खमाणं अधियासेमाणं पासेत्ता बहवे अन्ने छउमत्था समणा णिग्गंथा उँदिन्ने २ परिस्सहोवसग्गे एवं सम्मं सहिस्संति जाव अहियासिस्संति ५। इच्चेतेहिं पंचहिं ठाणेहिं केवली उदिन्ने परिस्सहोवसग्गे सम्मं सहेजा जाव अहियासेजा। ४१०. "पंच हेऊ पन्नत्ता, तंजहा–हेउं न जाणति, हेउं ण पासति, १० हेउं ण बुज्झति, हेउं णाभिगच्छति, हेउं अन्नाणमरणं मरति १।। पंच हेऊ पन्नत्ता, तंजहा—हेउणा ण जाणति जाव हेउणा अन्नाणमरणं मरति २। पंच हेऊ पन्नत्ता, तंजहा–हेउं जाणति जाव हेउं छउमत्थमरणं मरति ३ । पंच हेऊ पन्नत्ता, तंजहा–हेउणा जाणति जाव हेउणा छउमत्थमरणं १५ मरति ४। "पंच अहेऊ पन्नत्ता, तंजहा-अहेउं ण याणति जाव अहेउं छउमत्थमरणं मरति ५। पंच अहेऊ पन्नत्ता, तंजहा—अहेउणा न जाणति जाव अहेउणा छउमत्थमरणं मरति ६। पंच अहेऊ पन्नत्ता, तंजहा-अहेउं जाणति जाव अहेउं केवलिमरणं मरति ७। २० १. उतिने पा० ला० । २ परीसहो मु०॥ ३, ९. अधितासे° पा० ला०॥ ४. खेत्तचित्ते पा. ला। खेत्ततित्ते जे० । खेतइत्ते क०। “क्षिप्तचित्तः पुत्रशोकादिना नष्टचित्त:"-अटी.॥ ५. अतं क. विना। अंतं जे०॥ ६. दित्ततित्ते जे०। दित्तइत्ते क० । “दृप्तचित्तः पुत्रजन्मादिना दर्पवच्चित्त उन्मत्त एवेति"-अटी०॥ ७. अतं पा० ला०॥ ८. चेतणिजे पा० ला०॥ १०. उतिने २ परिस्सहो° पा० ला। उदिने परिस्सहो' क०। उदिन्ने २ परीसहो मु०॥ ११. मु० विना-अहितासेस्संति पा० ला०। अहियासेस्संति क० जे०॥ १२. उतिने पा० ला०॥ १३. परीसहो" मु०॥ १४. “पंच हेऊ इत्यादि सूत्रनवकम्"-अटी०। तुलना भगवतीसूत्रस्य पञ्चमे शतके सप्तमोद्देशकान्ते द्रष्टव्या ॥ १५. एवं पंच जे० ला५। ... Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ४११ - पंच अहेऊ पन्नत्ता, तंजहा—अहेउणां जाणति जाव अहेउणा केवलिमरणं मरति ८। केवलिस्स णं पंच अणुत्तरा पन्नत्ता, तंजहा–अणुत्तरे नाणे, अणुत्तरे दंसणे, अणुत्तरे चरिते, अणुत्तरे तवे, अणुत्तरे वीरिते ९।। ४११. पउमप्पभे णमरहा पंचचित्ते होत्या, तंजहाँ-चित्ताहिं चुते चइत्ता गम्भं वक्ते, चित्ताहि जाते, चित्ताहिं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारितं पंव्वइए, "चित्ताहिं अणंते अणुत्तरे णिव्वाघाते णिरावरणे कसिणे पडिपुन्ने केवलवरनाणदंसणे समुप्पन्ने, चित्ताहिं परिणिव्वुते । पुष्पदंते णं अरहा पंचमूले होत्था, मूलेणं चुते चइत्ता गब्भं वकंते, ऐवं चेव। एंवमेतेणं अभिलावेणं इमातो गाहातो अणुगंतव्वातो-४ पउमप्पभस्स चित्ता, मूलो पुण होइ पुष्फदंतस्स। पुवा य आसाढा सीतलस्स, उत्तर विमलस्स भद्दवता ॥ ३४॥ २०रेवतित अणंतजिणो, पूसो धम्मस्स, संतिणो भरणी। कुंथुस्स कैत्तियाओ, अरस्स तह रेवतीतो यें ॥ ३५॥ मुणिसुव्वतस्स सैवणो, आसिणि णमिणो य, नेमिणो चित्ता । पासस्स विसाहाओ, पंच य हत्थुतरे वीरो॥३६॥ समणे भगवं महावीरे पंच हत्थुत्तरे होत्था, "तंजहा-हत्थुत्तराहिं चुते १० १. °णा ण जाणति ला ३ मु०॥ २. चित्ता जे०। °चेत्ते क.। ३. हुत्था पा० ला० विना॥ ४. तंजहा नास्ति क० ॥ ५. चेत्ता क०। एवमग्रेऽपि॥ ६. चतित्ता पा० ला०। एवमग्रेऽपि॥ ७. गम्भ क० जे०॥ ८. भवेत्ता मु० विना॥ ९. पव्वतिते पा० ला॥ १०. इत्ताहिं क०। एवमग्रेऽपि॥ ११. गम्भ जे०॥ १२. “ एवं चेव त्ति पद्मप्रभसूत्रमिव पुष्पदन्तसूत्रमप्यध्येतव्यम्"--अटी० ॥ १३. "एवं अनन्तरोक्तस्वरूपेण एतेन अनन्तरत्वात् प्रत्यक्षेणाभिलापेन सूत्रपाठेन इमास्तिस्रः सूत्रसंग्रहणिगाथा अनुगन्तव्याः अनुसर्तव्याः शेषसूत्राभिलापनिष्पादनार्थम्"-अटी०॥ १४. तो नास्ति जे०॥ १५. मूले मु०॥ १६. उण जे० पा० ला०॥ १७. पुव्वा त पा० ला०। पुब्वाइं मु०॥१८. असाढा पा० ला ३, ४ ॥ १९. स्सुत्तर मु०॥ २०. रेवति ता अ° मु०। रेवइ म° क०॥ रेवतित अगंततिणो पा० ला ५। रेवतिय अणंतजिणे ला ३॥ २१. कत्तिताओ जे. पा० ला॥ २२. तजे. पा. ला०॥ २३. समणो जे० पा०॥ २४. तजे. पा० ला०॥ २५. पंच तह पा०। पंचह ला०। २६. °त्तरो मु० ला ५॥ २७. तंजहा नास्ति मु०॥ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१३] बीओ उद्देसओ। चइता गंभं वकंते, हत्थुत्तराहिं गन्मातो गम्भं सौहरिते, हत्युत्तराहिं जाते, हत्थुत्तराहिं मुंडे भवित्ता जाव पैव्वइए, हत्थुत्तराहिं अणंते अणुत्तरे जाव केवलवरनाणदंसणे समुप्पन्ने। ॥ पंचट्ठाणस्स पढमो॥ [बीओ उद्देसओ] ४१२. नो कप्पइ निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा इमातो उद्दिट्ठाओ गणिताओ वितजितातो पंच महण्णवातो महाणदीओ अंतो मासस्स दुक्खुत्तो वा तिक्खुत्तो वा उत्तरित्तए वा संतरित्तए वा, तंजहा—गंगा जउणा सरऊ एरावती मही। पंचहिं ठाणेहिं कप्पति, तंजहा—भैयसि वा १, दुन्भिक्खंसि वा २, पव्वहेज व णं कोति ३, देओघंसि वा एजमाणंसि महता वा ४, अणारितेहिं ५। ४१३. णो कप्पति णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वा पढमपाउसंसि गामाणुगामं दूइजित्तए । पंचहिं ठाणेहिं कप्पति, तंजहा—भयंसि वा, दुब्भिक्खंसि वा, जाव महता वा अणारितेहिं ५। वासावासं पज्जोसविताणं णो कप्पति णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वा गामाणुगाम दूँतिजित्तते । पंचहिं ठाणेहिं कप्पति, "तंजहा—णाणताते, दंसणट्ठताते, चरित्त- १५ ट्ठताते, औयरियउवझाए वा से वीसुंभेजा, आयरियउवज्झायाण वा बहिता २वेयावच्चं करणताते। १. गब्भ क०॥ २. साहिते पा० ला० क०॥ ३. पव्वतिते पा० ला॥ ४. गणिताओ नास्ति जे०॥ ५, ६. °रित्ते वा जे० पा० । °रित्ताए क०। ७. कप्पंति मु० विना ॥ ८. भतंसि क. विना ॥ ९. कोई जे० मु०॥ १०. उदसि जे०। “दोघंसि(उदघंसि-B) त्ति उदकौघे वा" -अटी०॥ ११. “महता वा आटोपेनेति शेषः"-अटी०॥ १२. अणारितेसु मु० अटी०॥ "अणारिएसु त्ति विभक्तिव्यत्ययादनायैः ."अभिभूतानामिति शेषः । म्लेच्छेषु वा आगच्छत्स्विति शेषः"-अटी० । दृश्यतां पं० १३॥ १३. दूतिजि° ला०। दूतिजितते पा० । “दूइजित्तए त्ति द्रोतुम्'-अटी०॥ १४. भतंसि पा० ला०॥ ५. दृश्यतां पं० १०॥ १६. वासे जे० पा० ला० ॥ “वर्षासु वर्षाकाले वर्षो वृष्टिर्वर्षावर्षो वर्षासु वा आवासः अवस्थानं वर्षावासः, तम्"-अटी०॥ १७. दूतिजते जे० । दूइजित्तए मु०। दुइजेत्तए क०॥ १८. तंजहा नास्ति क०॥ १९. मातरित° पा०॥ २०. उझाते पा० ला०। ज्झाया जे. मु.। “मायरियउवज्झाए त्ति समाहारद्वन्द्वत्वादाचार्योपाध्यायम्"-अटी०॥ २१. आयरितउवज्झाताण ला। आतरियउवज्झाताण पा०। आयरितउज्झायाण मु०॥ २२. चेतावञ्चं पा. ला०॥ Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ४१४४१४. पंच अणुग्धातिता पन्नत्ता, तंजहा-हत्थाकम्मं करेमाणे, मेहणं पडिसेवमाणे, रातीभोयणं भुंजमाणे, सागारितपिंड भुंजमाणे, रोयपिंडं मुंजेमाणे। ४१५. पंचहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे रायंतेउरमणुपविसमाणे नाइक्कमति, तंजहा–नगरे सिता सव्वतो समंता गुत्ते गुत्तदुवारे, बहवे समणमाहणा णो ५ संचाएंति भत्ताते वा पाणाते वा निक्खमित्तते वा पविसित्तते वा, तेसिं विन्नवण द्रुताते रातंतेउरमणुपविसेज्जा १, पाडिहॉरितं वा पीढ-फलग-सेन्जा-संथारगं पञ्चप्पिणमाणे रायतेउरमणुपविसेज्जा २, हतस्स वा गयस्स वा दुट्ठस्स आगच्छमाणस्स भीते रायंतेउरमणुपविसेजा ३, परो व णं सहसा वा बलसा वा बाहाते गहाय रायंतेउरमणुपविसेना ४, बहिता व णं आरामगतं वा उज्जाणगतं वा १० रायंतेउरजणो सव्वतो समंता संपरिक्खिवित्ता णं निवेसेजा। इच्चेतेहिं पंचहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे जाव णातिकमति । ४१६. पंचहिं ठाणेहिमित्थी पुरिसेण सद्धिं असंवसमाणी वि गभं धरेज्जा, तंजहा—इत्थी दुवियडा दुन्निसण्णा सुक्कपोग्गले अधिडिजा, सुक्क पोग्गलसंसिढे व से वत्थे अंतो जोणीते अणुपविसेज्जा, सई व से सुक्कपोग्गले १५ अणुपंवेसेज्जा, परो व से सुक्कपोग्गले अणुपवेसेन्जा, सीओदगवियडेण वा से आयममाणीते सुक्पोग्गला अणुपविसेज्जा । इच्चेतेहिं पंचहिं ठाणेहिं जाव धरेज्जा १। पंचहिं ठाणेहिमित्थी पुरिसेण सद्धिं संवसमाणी वि गब्भं नो धरेज्जा, तं जहा-अप्पत्तजोव्वणा १, अतिकंतजोव्वणा २, जातिवंझा ३, गेंलन्नपुट्ठा ४, दोमणंसिता ५ । इच्चेतेहिं "पंचहिं ठाणेहिं जाव नो धरेज्जा २। २० पंचहिं ठाणेहिमित्थी पुरिसेण सद्धिं संवसमाणी वि गम्भं नो धरेजा, तंजहा-"निच्चोउया अणोउया वावन्नसोया वाविद्धसोया अणंगपंडिसेविणी। इच्छेतेहिं पंचहिं ठाणेहिमित्थी पुरिसेण सद्धिं संवसमाणी वि गम्भं णो धरेज्जा ३ । १. °तिमा जे० पा० ला०। “अनुद्घातिकाः”–अटी.॥ २. रातपिंडं पा०॥ ३. नगरं मु०॥ १. संचातेंति ला० । संचातेति पा०॥ ५. हरितं पा०॥ ६. इत आरभ्य एक पत्रं णगरंसि वा[पृ. १८७ पं० ९ सू० ४१७] इतिपाठपर्यन्तं नास्ति क०॥ ७. गहाते रायते' जे० । गहाय अंते मु०। ८. सई वा सा क० मु० । सयं व से ला० । “स्वयमिति पुत्रार्थिनीस्वाच्छीलरक्षकत्वाचं से त्ति सा"-अटी०॥ ९, ११.पवि° पा० ला०॥१०. व एसे जे०॥ १२. जोवणा अतिकंतजोवणा मु०॥ १३. पंचहि ठाणेहिं जाव नो धरेजा नास्ति पा० ला०॥ १४. नो गम्भं ध° जे० मु०॥ १५. निचोदुया पा०॥ १६. °डिसेवणी मु०॥ Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८७ ४१७] बीओ उहेसओ। पंचहिं ठाणेहिं इत्थी पुरिसेहिं सद्धिं संवसमाणी वि गभं नो धरेजा, तंजहा-उउम्मि णो णिगामपडिसेविणी तावि भवति, समागता वा से सुक्कपोग्गला पडिविद्धंसति, उदिन्ने वा से पित्तसोणिते, पुरा वा देवकैम्मुणा, पुत्तफले वा नो 'निविद्वे भवति । इच्चेतेहिं जाव नो धरेज्जा ४।। ४१७. पंचहिं ठाणेहिं निग्गंथा ये निग्गंधीओ य एंगतओ ठाणं वा सेनं ५ वा निसीहियं वा चेतेाणा णातिकमंति, तंजहा—अत्थेगइया निग्गंथा र्यं निग्गंथीओ य एगं महं अगामितं छिन्नावायं दीहमद्धमडविमणुपविट्ठा, तत्थेगयतो ठाणं वा सेजं वा निसीहियं वा चेतेमाणा णातिकमंति १, अत्थेगतिया णिग्गंथों य णिग्गंथीओ य गामंसि वा णगरंसि वा जीव रायहाणिंसि वा वासं उवगता, एगतिता यत्थ उवस्सयं लभंति, एगतिता णो लभंति, तत्थेगततो ठाणं वा जाव नातिकमंति २, अंत्थेगतिता १० निग्गंथा ये निग्गंथीओ य नागकुमारावासंसि वा सुवण्णकुमारावासंसि वा वासं उवगता तत्थेग येओ] जाव णातिकमंति ३, आमोसगा दीसंति, ते इच्छंति निग्गंथीओ चीवरपडिताते पंडिगाहेत्तते, तत्थेगतओ ठाणं वा जाव णातिकमंति ४, जुवाणा दीसंति ते इच्छंति निग्गंथीओ मेहुणपडिताते पंडिगाहित्तते, तत्थेगततो ठाणं वा जाव णातिकमंति ५। इच्चेतेहिं पंचहिं ठाणेहिं जाव नातिकमंति। १५ पंचहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे अँचेलए सैचेलियाहिं निग्गंथीहिं सद्धिं संवसमाणे नाइक्कमति, तंजहा— खित्तचित्ते समणे णिग्गंथे निग्गंथेहिमविजमाणेहिं अचेलए सचेलियाहिं निग्गंथीहिं सद्धिं संवसमाणे णातिक्कमति १, एवमेतेणं .................. १. उदुसि पा० ॥ २. कम्मणा मु०॥ ३. निविटे जे० । निद्दिढे मु०॥ ४, ८. य नास्ति जे० मु०॥ ५. एगंतो जे० पा० ला० । “एगयओ त्ति एकत्र"-अटी०॥ ६, ९. निसीहितं पा०॥ ७. °माणे मु०॥ १०. °माणे णातिक्कमति मु०॥ ११. णिग्गंथा २ गामंसि इति प्रतिषु पाठः ।। १२. जाव रातहा° पा० । दृश्यतां पृ० १७४ पं० १५॥ १३. उवागता मु०। “उपगता निवासं प्राप्ता इत्यर्थः"-अटी०॥ १४. जत्थ जे०। “एगइया यस्थ त्ति एकका एकतरा निर्ग्रन्था निर्ग्रन्थिका वा, चः पुनरर्थः, मत्र ग्रामादौ उपाश्रयं गृहपतिगृहादिकमिति"--अटी०॥ १५. उवसतं क०॥ १६. °गो क०॥ गतितो पा०॥ १७. “अस्थेति अथ गृहपतिगृहादिकमुपाश्रयमलब्ध्वा एगइया एके केचन नागकुमारावासाद वासमुपागताः, अथवा अत्थेति इह सम्बध्यते अस्ति सन्ति भवन्ति निवासमुपगता इति"अटी०॥ १८. या पा० । वा क० ॥ १९. उवागता मु०॥ २०. °यओ मु०मध्ये एव विद्यते॥ २१, २२. पडिग्गाहेत्तए तस्थेगो क०॥ २३. गतिता जे० पा० । दृश्यता पृ० १८७५० ५, १०॥ २४. अचेलते पा०॥ २५. सचेलिताहिं जे. पा०॥ २६. खित्तइत्ते जे. पा० ला॥ Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८८ ठाणंगगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ४१८ - गमएणं 'दित्तचित्ते जक्खातिढे उम्मायपत्ते निग्गंथीपव्वावियते समणे [णिग्गंथे] णिग्गंथेहिं अविजमाणेहिं अचेलए सचेलियाहिं णिग्गंथीहिं सद्धिं संवसमाणे णातिक्कमति । ४१८. पंच आसवदारा पन्नता, तंजहा–मिच्छत्तं अविरती पमादो ५ कसाया जोगा। पंच संवरदारा पन्नता, तंजहा—सम्मत्तं विरती अपमादो अकसातित्तमजोगित्तं। पंच दंडा पन्नता, तंजहा—अट्ठादंडे अणट्ठादंडे हिंसादंडे अॅकम्मादंडे दिट्ठीविप्परियासितादंडे। ४१९. *मिच्छदिट्ठियाणं णेरइयाणं पंच किरिताओ पन्नत्ताओ, तंजहा*आरंभिता १, पारिग्गहिता २, मातावत्तिता ३, अपञ्चक्खाणकिरिया ४, मिच्छादंसणवत्तिता "५। एवं सव्वेसिं निरंतरं जाव "मिच्छदिट्ठिताणं वेमाणिताणं, नवरं विगैलिंदिता "मिच्छदिट्ठि ण भण्णंति, सेसं तहेव। पंच "किरियातो पन्नत्ताओ, तंजहा--कातिता, अधिकरणिता, पातोसिता, १५ पारितावणिता, पाणातिवातँकिरिया। णेरैइयाणं पंच एवं चेव निरंतरं जाव वेमाणियाण १। पंच किरिताओ पन्नत्ताओ, तंजहा–आरंभिता जाव मिच्छादसणवत्तिता १८। णेरैइयाणं पंच किरिता[ओ एवं चेव] निरंतरं जाव वेमाणियाणं २। १. मु० विना-दित्ततित्ते जे० पा० ला० । दित्तइत्ते क० ॥ २. अचेलते पा० ला०॥ ३. कसाता जे. पा. ला० ॥ ४. अप्प क०॥५. अकस्सा जे०। अकम्हा मु०। अकस्सात् ला० । अकस्मात् अटी०। “अकस्माइंड त्ति मगधदेशे गोपालवालाबलादिप्रसिद्धोऽकस्मादिति शब्दः, स इह प्राकृतेऽपि तथैव प्रयुक्त इति"-अटी.॥ ६.रितासि पा० ला०॥ ७. * * एतदन्तर्गतपाठस्थाने क०ला ३ मध्ये 'मिच्छदिट्टियाणं पंच किरियाओ पं० तं० आरंभिया जाव मिच्छादसणवत्तिया। नेरइयाणं पंच किरियामओ पं० त०' इति पाठः । मु० मध्ये तु 'आरंभिया पंच किरितामो पं० त०' इति पाठः ।। ८. ताण णेरतिताणं पा०॥ ९. परि° मु०॥ १०. इतः परं मु० मध्ये 'मिच्छदिट्टियाण नेरइयाणं पंच किरियाओ पं०तं. जाव मिच्छादसणवत्तिया' इत्यधिकः पाठः ।। ११, १३. मिच्छद्दि क. मु०॥ १२. °लिंदिय मि क। "नवरं विगलिंदिएत्यादि, एक-द्वि-त्रि-चतुरिन्द्रियेषु मिथ्यादृष्टिविशेषणं न वाच्यम, तेषां सदैव सम्यक्त्वाभावेन व्यवच्छेद्याभावात् , सासादनस्य चाल्पत्वेनाविवक्षितत्वात्"-अटी.॥१४.किरितातो पा० ला०॥ १५. अधिकरिणता जे०। अहिगरिणता मु०। अहिगरगिया क०॥ १६. परियावणिया क०॥ १७. किरिता पा०॥१८.रतिताणं पा०ला०॥ १९. °णिताणं पा०॥२०. रतियाणं पा. ला॥ Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२२] बीओ उद्देसओ। पंच किरियातो पन्नत्ताओ, तंजहा–दिहिता, पुंहिता, पाडोच्चिता, सामंतोवणिवाइया, साहत्थिता। एवं णेरइयाणं जाव वेमाणियाणं ३ । पंच किरियातो पन्नत्ताओ, तंजहा—णेसत्थिता, आणवणिता, वेयारणिया, अणाभोगवत्तिता, अणवकंखवत्तित्ता। एवं जाव वेमाणियाणं ४। पंच किरियाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—पेज्जवत्तिता, दोसवत्तिया, पंओग- ५ किरिया, समुदाणकिरिया, इरियावहिया। एवं मणुस्साण वि, सेसाणं नत्थि ५। ४२०. पंचविधा परिन्ना पन्नत्ता, तंजहा-उवहिपरिन्ना, उवस्सयपरिन्ना, कसायपरिन्ना, जोगपरिन्ना, भत्तपाणपरिन्ना । ४२१. पंचविधे ववहारे पन्नत्ते, तंजहा—आगमे सुते आणा धारणा जीते। जहा से तत्थ आगमे सिता आगमेणं ववहारं पट्टवेज्जा १, णो से तत्थ आगमे १० सिया जहा से तत्थ सुते सिता सुतेणं ववहारं पट्ठवेज्जा २, णो से तत्थ सुते सिता एवं जाव जधा से तत्थ जीते सिता जीतेणं ववहारं पट्टवेज्जा ५, इच्चेतेहिं पंचहिं ववहारं पट्टवेजा, तंजहा-आगमेणं जाव जीतेणं। जधा जधा से तत्थ आगमे जाव जीते तहा तहा ववहारं पट्टवेजा। से किमाहु भंते ! आगमबलिया समणा निग्गंथा ? इच्चेतं पंचविधं ववहारं जता जता जहिं जहिं तता तता तहिं तहिं १५ अणिस्सितोवस्सितं सम्मं ववहरमाणे समणे णिग्गंथे आणाते आराधते भवति । ४२२. संजतमणुस्साणं सुत्ताणं पंच जागरा पन्नत्ता, तंजहा–सद्दा जाव फासा। संजतमणुस्साणं जागराणं पंच सुत्ता पन्नत्ता, तंजहा—सद्दा जाव फासा । असंजयमणुस्साणं सुत्ताणं वा जागराणं वा पंच जागरा पन्नत्ता, तंजहा- २० सदा जाव फासा। १. पोट्ठिया पाउच्चियाक० ॥ २. °चिता मु०॥ ३. °णिवइया क०॥ ४. णेरतिताणं जाव वेमाणिताणं पा०॥ ५. किरितातो पा० ला०॥ ६. आणमणिता भणाभो पा०॥ ७. पओम पा०॥ ८. कसातप पा०॥ ९. तुलना-भगवतीसूत्रेष्टमे शतके ऽष्टमोद्देशके। ग्यवहारसूत्रे दशमोद्देशके । १०. एवं जाव इति शब्देन 'जधा से तत्थ आणा सिता आणाए ववहारं पट्टवेजा ३, णो से तत्थ आणा सिता जधा से तत्थ धारणा सिता धारणाए ववहारं पट्टवेजा ४, णो से तत्थ धारणा सिता' इति पाठोऽत्र ग्राह्यः॥ ११. ला २,४,५ विना-जा ते आगजे. पा० ला३। जा क० मु०॥ १२. °बलिता पा० ला० ॥ Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ४२३४२३. पंचहि ठाणेहिं जीवा रेतं औदियंति, तंजहा—पाणातिवातेणं जाव परिग्गहेणं । पंचहिं ठाणेहिं जीवा रेतं वमंति, तंजहा-पाणातिवातवेरमेणेणं जाव परिग्गहवेरमणेणं। ४२४. पंचमासियं णं भिक्खुपडिमं पडिवन्नस्स अणगारस्स कप्पंति पंच दत्तीओ भोयणस्स पंडिगाहेत्तते, पंच पाणगस्स । ४२५. पंचविधे उवघाते पन्नत्ते, तंजहा–उग्गमोवघाते उप्पायणोवघाते एसणोवघाते परिकम्मोवघाते परिहरणोवघाते। पंचविधा विसोधी पन्नत्ता, तंजहा- उग्गमविसोधी उप्पायणविसोधी एसणाविसोधी परिकॅम्मणविसोधी १० परिहरणविसोधी। ४२६. पंचहिं ठाणेहिं जीवा दुल्लभबोधियत्ताए कम्मं पंगकरेंति, तंजहा-अरहंताणं अवन्नं वदमाणे, अरहंतपन्नत्तस्स धम्मस्स अवन्नं वदमाणे, आयरियउवज्झायाणं अवन्नं वदमाणे, चाउवण्णस्स संघस्स अवन्नं वयमाणे विवक्तवबंभचेराणं देवाणं अवन्नं वदमाणे । पंचहिं ठाणेहिं जीवा सुलभबोधियत्ताए कम्मं पगरेंति, तंजहाअरहंताणं वन्नं वदमाणे जाव विवक्कतवबंभचेराणं देवाणं वन्नं वदमाणे । ४२७. पंच पडिसंलीणा पन्नता, तंजहा-सोतिंदियपडिसलीणे जाव २० फासिंदियपडिसलीणे । पंच अप्पडिसंलीणा पन्नत्ता, तंजहा—सोतिंदियअप्पडिसलीणे जाव फासिंदियअप्पडि सलीणे। पंचविधे संवरे पन्नत्ते, तंजहा—सोतिंदियसंवरे जाव फासिंदियसंवरे । पंचविधे असंवरे पन्नत्ते, तंजहा-सोतिंदियअसंवरे जाव फासिंदियअसंवरे । १. रंभ जे०॥ २. आदिजति जे० मु०॥ ३. रततं पा० ला०॥ ४. मासितं पा० ला०॥ ५. भोतणस्स पा०५६. पडिग्गाक० पा० ला०॥ ७. उप्पातणो° पा० ला०॥८. कम्मणावि क०। कम्मवि मु०॥ ९. पकरेंति क० मु०॥ १०. संलीणा पा०॥ ११. अपडि क. पा०॥ १२, १४, दितअपडि° पा०। °दियअपडि° क०॥ १३. °संलीणा जे० पा०॥ १५. संलोणा पा०॥ १६, १७. °दितसं पा०॥ १८. "दित पा०॥ १९. दिता जे० पा० ला०॥ Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३३] बीओ उद्देसओ। ४२८. पंचविधे संजमे पन्नत्ते, तंजहा—सामातितसंजमे छेदोवट्ठावणियसंजमे परिहारविसुद्धितसंजमे सुहुमसंपरांयसंजमे अहक्खायंसंजमे । ४२९. एगिदिया णं जीवा असमारभमाणस्स पंचविधे संजमे कजति, तंजहा—पुढविकातितसंजमे जाव वणस्सतिकातितसंजमे । एगिदियाँ णं जीवा समारभमाणस्स पंचविहे असंजमे कजति, तंजहा-पुढविकातितअसंजमे जाव ५ वणस्सतिकातितअसंजमे । ४३०. पंचिंदिया ण जीवा असमारंभमाणस्स पंचविधे संजमे कन्नति, तंजहा--सोतिदितसंजमे जाव फासिंदितसंजमे। पंचिंदिया णं जीवा समारंभमाणस्स पंचविधे असंजमे कजति, तंजहा-- सोर्तिदियअसंजमे जाव फासिंदियअसंजमे। सव्वपाण-भूय-जीव-सत्ता णं असमारंभमाणस्स पंचविधे संजमे कजति, तंजहा---एगेंदितसंजमे जाव पंचेंदितसंजमे । सव्वपाण-भूत-जीव-सत्ता णं समारंभमाणस्स पंचविधे असंजमे कजति, तंजहा--एगेंदितअसंजमे जाव पंचेदितअसंजमे । ४३१. पंचविधा तणवणस्सतिकातिता पन्नत्ता, तंजहा--अग्गबीया १५ मूलंबीया पोरबीया खंधबीया 'बीयरुहा। . ४३२. पंचविधे आयारे पन्नत्ते, तंजहा--णाणायारे दंसणायारे चरित्तायारे तवाारे वीरियायारे। ४३३. पंचविधे आयारपकप्पे पन्नत्ते, तंजहा--मासिते उग्घातिते, मासिए अणुग्यातिए, चंउमासिए उग्घाइए, चाउम्मासिए अणुग्घातिते, २० आरोवणा। १. रागसं° क० विना ॥ २. °यचा(च-मु०)रित्तसंजमे जे० पा० मु०। “अथशब्दो यथार्थः, यथैवाकषायतयेत्यर्थः, आख्यातम् अभिहितम् अथाख्यातम् तदेव संयमः अथाख्यातसंयमः" -अटी०॥ ३. जीवा गं असमारंभ क०॥ ४. °दितापा०॥ ५. रंभ° क०॥ ६. °दिता पा०॥ ७, ११. रंभ' क० ॥ ८. रंभ पा० क० मु० ॥ ९. अस्सं° पा० ॥ १०. 'दितम पा०॥ १२. 'रंभ क० मु० ॥ १३, १४. बीता पा० ॥ १५. बीतरूहा पा• ॥ १६. आतारे पा०॥ १७, १८. तारे पा०॥ १९. "माचारप्रकल्पो निशीथाध्ययनम्”-अटी.॥ २०. चउमा क. विना॥ Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाण [सू० ४३४आरोवणा, पंचविहा पन्नत्ता, तंजहा-पंढविया, ठविया, कसिणा, अकसिणी, हाडहडा। . ४३४. जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरथिमेणं सीयाते महानदीते उत्तरेणं पंच वक्खारपन्वता पन्नत्ता, तंजहा-मालवंते चित्तकूडे पम्हकूडे गलिण५ कूडे एगसेले १। - जंबुमंदरपुरस्थिमेणं सीताते महाणदीते दाहिणेणं पंच वक्खारपव्वता पन्नत्ता, तंजहा—तिकूडे वेसमणकूडे अंजणे मातंजणे सोमणसे २। जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं सीओताते महाणदीते दाहिणेणं पंच वक्खारपव्वता पन्नता, तंजहा-विज्जुप्पभे अंकावती पम्हावती आसीविसे सुहावहे ३ । जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं सीतोताते महानंदीते उत्तरेणं पंच वक्खारपव्वता पन्नत्ता, तंजहा—चंदपव्वते सूरपवते णागपव्वते देवपव्वते गंधमादणे ४ । जंबुमदरदाहिणेणं देवकुंराए कुराए पंच महदहा पन्नत्ता, तंजहा"निसहदैहे देवकुरुदहे सूरदहे सुलसदहे विजुप्पभदहे ५। जंबुमंदरउत्तरेणं उत्तरकुराते कुराए पंच महहा पन्नत्ता, तंजहा१५ "नीलवंतदहे उत्तरकुरुदहे चंददहे एरावणदहे मालवंतदहे ६। सव्वे वि णं वक्खारपव्वया सीया-सीओयाओ महाणदीओ मंदरं वा पव्वतं तेणं पंच जोयणसताई उड्उच्चत्तेणं पंच गाउयसताइं उव्वेहेणं ७। १. ठविया पट्टविया जे० पामू०॥ २. °णा जाव हाड जे० ॥ ३. °कूडे बंभकूडे पम्ह जे० ॥ ४.अत्र प्रतिषु पाठाः-जंबुमंदरपुर सी पा० । ला० क० । जंबूदीवस्स पुर सी जे० । जंबूमंदरस्स पुरओ सी मुः। अत्र यदि संक्षिप्तः पाठः तदा जंबुमंदरपुरस्थिमेणं इति पाठः संभवति, यदि तु संकेतरूप एवायं पाठस्तर्हि जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वतस्स पुरथिमेणं इति संपूर्णः पाठः संभवतीति ध्येयम्॥ एवमग्रेऽपि सर्वत्र ज्ञेयम् ॥ ५. अत्र प्रतिषु पाठाः-जंबुमदरपञ्च सी' पा०। जंबू(चु जे०)मंदरस्स पञ्चत्थिमेणं सी जे० मु०। जंबूमंदरपन्वयस्स पञ्चित्थमेणं सी ला। जंबुमंदरपब्वयस्स सी क०। मु०मध्ये अग्रे सर्वत्र जंबू' इति पाठः ॥ ६, ७. दाए क० ॥ ८. नतीते पा०॥ ९. गंधवपन्वते गंधमादणे जे०॥ १०. "कुराते कुराते पा०॥ ११. महादहा क०॥ १२. निसढइहे क० ॥ १३. इहे क० । एवमग्रेऽपि ॥ १४. महादह जे. पा० ला०॥ १५. नेल° जे. पा० ला०॥ १६. "तेणं ति शीता-शीतोदे महानद्यौ प्रतीते लक्षणीकृत्य नदीदिशीत्यर्थः, मन्दरं वा मेरुं वा पर्वतं प्रति तद्दिशीत्यर्थः"--अटी। तुलना-समवायानसूत्रे सू० १०८॥ Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३७] बीओ उद्देसओ। १९३ धायइसंडदीवपुरस्थिमद्धे णं मंदरस्स पव्वतस्स पुरस्थिमेणं 'सीताते महाणतीते उत्तरेणं पंच वक्खारपव्वता पन्नत्ता, तंजहा-मालवंते एवं जधा जंबुद्दीवे तधा जाव पुक्खरवरदीवडपञ्चत्थिमद्धे वैक्खारा दहा य वक्खारपव्वयाणं उच्चत्तं भाणितव्वं । समयखेत्ते णं पंच भरहाई पंच एरवताई, एवं जधा चउट्ठाणे बितीयउद्देसे ५ तथा एत्थ वि भाणियव्वं जाव पंच मंदरा पंच मंदरचूलिताओ, गवरं उसुयारा गत्थि। - ४३५. उसमे णं अरहा कोसलिए पंच धणुसताइं उडूंउच्चत्तेणं होत्था १ । भरहे णं राया चाउरंतचक्कवट्टी पंच धणुसयाई उडूंउच्चत्तेणं होत्था २। बाहुबली णमणगारे एवं चेव ३, बंभी गमजा एवं चेव ४, एवं सुंदरी वि ५। १० ४३६. पंचहिं ठाणेहिं सुत्ते विबुज्झेजा, तंजहा—सद्देणं फासेणं भोयणपरिणामेणं णिदक्खएणं सुविणदंसणेणं । ___४३७. पंचहिं ठाणेहिं समणे णिग्गंथे णिग्गंथिं गिण्हमाणे वा अवलंबमाणे वा णातिकमति, तंजहा-निग्गंथिं च णं अन्नयरे पसुजातिए वा पक्खिजातिए वा 'ओहातेजा, तत्थ णिग्गंथे णिग्गंथिं गेण्हमाणे वा अवलंबमाणे वा १५ नातिक्कमति १, णिग्गंथे णिग्गंथिं दुग्गंसि वा विसमंसि वा पक्खलमाणिं वा पवडमाणिं वा गिण्हमाणे, वा अवलंबमाणे वा णातिक्कमति २, णिग्गंथे णिग्गंथिं सेतसि वा पेणगंसि वा पंकसि वा उदगंसि वा उक्कसमाणिं वा उखुज्झमाणिं वा गेण्हमाणे वा अवलंबमाणे वा णातिकमति ३, निग्गंथे निग्गंथिं नावं आरुहमाणे १. मु० विना-सीतोताए जे० पा० ला० । सीतोदाए क० ॥ २. क० विना-वक्खारदहा त उच्चत्तं जे० पा० ला०॥ वक्वारा दहा य उच्चत्तं मु०॥ ३. °णे तियउद्देसे क०। पृ० १२६ ॥४. नवरं सुयारा क० । णनरं उसुयारा जे० पा० । “उसुयार त्ति चतुःस्थानके चत्वार इषुकारपर्वता उक्तः, इह तु ते न वाच्याः, पञ्चस्थानकवादस्येति"-अटी०॥ ५. “सूत्रपञ्च माह उसमे णमित्यादि"-अटी०॥ ६. हुत्था जे० मु०॥ ७. णामजा मु०॥ ८. °जा वितं क०॥ ९. जातितेपा०॥१०.ोधातेजापा०।"मोहाएजत्ति उपहन्यात्'-अटी०॥ ११.पवलमाणिं क०॥ १२. पणगंसि वा पंकसि वा क०॥ १३, १४. °माणी जे० पा० ला०। °माणी मु० । “भपकलन्ती(न्ती B) पङ्कपनकयोः परिहसन्ती(न्ती B) अपोह्यमानां वा सेके उदके वा नीयमानाम्"--अटी०॥ १५. ला. विना-भार(रं-क.)भमाणे जे. पा. क०। भारुममाणे मु.। "मारुहमाणेत्ति आरोहयन् , ओरुहमागे त्ति अवरोहयन्नुत्तारयन्नित्यर्थः"-अटी०॥ ठा. १३ . Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९४ ठाणंगगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्टाणे सू० ४३८वा ओरुहमाणे वा णातिकमति ४, खेत्तईत्तं दित्तइत्तं जैक्खाइ8 उम्मायपत्तं उवसगपत्तं साहिगरणं सपायच्छित्तं भत्तपाणपडियातिक्खियं अट्ठजायं वा निग्गंथे निग्गंथिं गेण्हमाणे वा अवलंबमाणे वा णातिक्कमति ५। ४३८. आयरियउवज्झायस्स णं गणसि पंच अतिसेसा पन्नत्ता, तंजहा५ आयरिय उवज्झाए अंतो उवेस्सगस्स पाए 'निगिज्झिय २ पप्फोडेमाणे वा पमन्जेमाणे वा णातिक्कमति १, आयरियउवज्झाए अंतो उर्वस्सगस्स उच्चारपासवणं विगिंचमाणे वा विसोधेमाणे वा णातिकामति २, आयरियउवज्झाए पभू इच्छा वेयावडियं करेजा इच्छा णो करेजा ३, आयरियउवज्झाए अंतो उवैस्सगस्स ऍगरायं वा दुरातं वा वसमाणे णाइक्कमइ ४, आयरियउवज्झाए बाहिं उवस्सगस्स १० एगरातं वा दुरातं वा वसमाणे णातिक्कमति ५। ४३९. पंचहिं ठाणेहिं आयरियउवझौयस्स गणावक्कमणे पन्नत्ते, तंजहा-आयरियउवज्झाए गणंसि आणं वा धारणं वा नो सम्म पउंजित्ता भवति १, आयरिय उवज्झाए गणंसि अधारायणियाते कितिकम्मं वेणइयं णो सम्मं पउंजित्ता भवति २, आयरियउवज्झाए गणंसि जे सुयपज्जवजाते धारेति ते १५ काले काले नो सम्ममणुपवादेत्ता भवति ३, आयरियउवज्झाए गणंसि सगणिताते वा परगणियाते वा निग्गंथीते बँहिलेसे भवति ४, मित्ते णातिगणे वा से गणातो अवक्कमेजा तेसिं संगहोवग्गहठ्ठयाते गणावक्कमणे पन्नते ५। ४४०. पंचविहा इड्डीमंता मणुस्सा पन्नत्ता, तंजहा–अरहंता, चकवट्टी, बलदेवा, वासुदेवा, भावियप्पाणो अणगारा । ॥"पंचट्ठाणस्स बिइओ॥ १. ला ३ विना-ओरुभमाणे क० ला २, ४। ऊरुभमाणे पा० जे०। ज(ओ-मु०)रोहमाणे ला ५ मु०॥ २. °यित्तं क०॥ ३. जक्खाइद्धं क०॥ जस्खाविढे जाव भत्तपाणपडियातिक्खित्तं निग्गथे जे० पा० ला०॥ ४. क. विना तं जाव भत्त° मु०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ५. म. विना-स्सयस्स क। सग्गस्स जे. पा० ला०॥ ६. निगज्झिय २ जे. पा० ला॥ ७. ज्झाते पा० ला० । एवमग्रेऽपि॥ ८. अंते जे० पा० ला०॥ ९. उवसग्गस जे. क. पा. ला.॥१०.तिच्छा पा०॥११,१४. उवसग्गस्स क. पा० ला०॥ १२. एगं रातं पा०॥ १३. वा एगागी वसमाणे मु०। “एकरात्रं...."द्विरात्रं, तद्वा विद्यादिसाधनार्थमेकाकी एकान्ते वसनातिकामति"-अटी०॥ दृश्यतां सू० ५७० ॥ १५. ज्झाए गणा पा०॥ १६. ज्झाते पा०। एवमग्रेऽपि॥ १७. क. विना-धारिंति मु०। धारिते जे. पा० ला॥१८. बाहिलेसे क०॥ १९. पंचमट्ठाणस्स बिइमो उद्देसो मु०॥ Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९५ ४४३] तइओ उद्देसओ। [तइओ उद्देसओ] ४४१. पंच अस्थिकाया पन्नत्ता, तंजहा–धम्मत्थिकाए अधम्मत्यिकाए आगासत्थिकाए जीवत्थिकाए पोग्गलत्थिकाए । धम्मत्यिकाए अवन्ने अगंधे अरसे अफासे अरूवी अजीवे सासते अवट्टिते लोगदव्वे। से समासओ पंचविधे पन्नत्ते, तंजहा—दवओ खेत्तओ कालओ ५ भावओ गुणओ । दव्वओ णं धम्मत्थिकाए एगं दव्वं । खेत्ततो लोगपमाणमेत्ते । कालओ ण कयाति णासी, न कयाइ न भवति, ण कयाइ ण भविस्सई, भुवि चं भवति य भविस्तति य, धुवे णितिते सासते अक्खए अन्वते अवहिते णिच्चे । भावतो अवन्ने अगंधे अरसे अफासे । गुणतो गमणगुणे। अधम्मैत्थिकाए अवन्ने एवं चेव, णवरं गुणतो ठाणगुणे । __ आगासत्थिाए अवन्ने एवं चेव, णवरं खेत्तओ. लोगालोगॅपमाणमेते, गुणतो अवगाहणागुणे, सेसं तं चेव। जीवत्थिकाए णं अवन्ने एवं चेव, णवरं दव्वओ णं जीवत्थिकाए अणंताई दवाइं, ॲरूवी जीवे सासते, गुणतो उवओगगुणे, सेसं तं चेव । पोग्गलैंत्थिकाए पंचवन्ने पंचरसे दुग्गंधे अट्ठफासे रूवी अजीवे सासते १५ अवहिते जाव दव्वओ णं पोग्गलत्थिकाए अणंताई दव्वाई, खेत्तओ लोगपमाणमेत्ते, कालतो ण कयाइ णासि जाव णिचे, भावतो वनमंते गंधमंते रसमंते फासमंते, गुणतो गहणगुणे। ४४२. पंच गतीतो पन्नताओ, तंजहा–निरयगती तिरियगती मणुयगती देवगती सिद्धिगती। ४४३. पंच इंदियत्था पन्नत्ता, तंजहा–सोतिंदियत्थे जाव फासिंदियत्थे। पंच मुंडा पन्नत्ता, तंजहा-सोतिंदियमुंडे जाव फासिंदियमुंडे । १, २. काते क० विना ॥ ३, ४. काते क० जे० विना॥ ५, ६. काते पा०॥ ७. अरूवि जे. पा०॥ ८. काते जे० पा० ला०॥ ९. क. विना-इति पा०। इत्ति जे. मु० ला०॥ १०. च नास्ति मु०॥ १. त क० विना ॥ १२. गुणे य मु०॥ १३. °स्थिगाए क०॥ °स्थिगाते पा०॥ १५, १६. °काते पा०॥ १५. गप्प क० ॥ एवमग्रेऽपि ॥ १७. स्थिगाते क. विना॥ १८. मरूवि मु०॥ १९. °स्थिगाते क० विना॥ २०. काते जे० पा०॥ गाए क०॥ Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ४४४अहवा पंच मुंडा पन्नता, तंजहा–कोहमुंडे माणमुंडे मायामुंडे लोभमुंडे सिरमुंडे। ४४४. अहेलोगे णं पंच बादरा पन्नता, तंजहा-पुढविकाइया, आउ[काइया], वाउ[काइया], वणस्सतिकाइया, ओराला तसा पाणा । उड़लोगे णं पंच बादरा एते चेव । तिरियलोगे णं पंच बादरा पन्नत्ता, तंजहा—एगिदिया जाव पंचिंदिया। पंचविधा बादरतेउकाइया पन्नता, तंजहा—इंगाले जाला मुम्मुरे अच्ची अलाते। पंचविधा बादरवाउकाइया पन्नत्ता, तंजहा—पीईणवाते पडीणवाते दाहिण१० वाते उदीणवाते "विदिसंवाते। पंचविधा अचिता वाउकोइया पन्नत्ता, तंजहा-अकंते धंते पीलिते सरीराणुगते संमुच्छिमे। ४४५. पंच "नियंठा पन्नता, तंजहा-पुलाते बउसे कुसीले "णियंठे सिणाते। १५ पुलाते पंचविहे पन्नते, तंजहा—गाणपुलाते, दंसणपुलाते, चरित्तपुलाते, लिंगपुलाते, अहासुहुमपुलाते नामं पंचमे।। बउसे पंचविधे पन्नत्ते, तंजहा–आभोगब उसे, अणाभोगबउसे, संवुडबउसे, असंवुडबउसे, अहासुहुमब उसे नामं पंचमे। कुसीले पंचविधे पन्नत्ते, तंजहा—णाणकुसीले, दंसणकुसीले, चरित्तकुसीले, २० लिंगकुसीले, अहासुहुमकुसीले नामं पंचमे । १. मायमुंडे क. पा० ला०॥ २. स्सतिकातिता पा० ला०॥ °फतिकाइया जे० ॥ ३. "ओराल(ला-B)तस त्ति त्रसत्वं तेजोवायुष्वपि प्रसिद्धम् , अतस्तत्प्रतिषेधेन द्वीन्द्रियादिप्रतिपत्यर्थमोरालग्रहणम् , ओरालाः स्थूला एकेन्द्रियापेक्षयेति"-अटी०॥४. प्रतिषु पाठाःबादरा एते (एवं-ला ४) चेव पा० ला०। बादरा ते चेव क० जे०। बादरा पं० तं० एवं तं चेव मु०॥ ५. दिता जे० पा०॥ ६. 'दिता क. जे० विना॥ ७. बादरा तेउका क०॥ ८. बायरा क०॥ ९. कातिता पा०॥१०. पायीण° पा० ला०॥११. विदिसिवाते जे०। विदिलवाते ला० मु०॥ १२. °कातिता पा०। काइता जे०॥ १३. निग्गंथा मु०। “पंच नियंठेत्यादि सूत्रषट्कम्"-अटी०॥ १४. णिग्गंथे मु०॥ Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४५१] तइओ उद्देसओ। नियंठे पंचविहे पन्नते, तंजहा-पढमसमयनियंठे, अपढमसमयनियंठे, चरिमसमयनियंठे, अचरिमसमयनियंठे, अहासुहुमैनियंठे नामं पंचमे। सिणाते पंचविधे पन्नत्ते, तंजहा-अच्छवी, असबले, अकम्मसे, संसुद्धणाणदंसणधरे अरहा जिणे केवली, अपरिस्सावी। ४४६. कप्पति णिग्गंथाण वा णिग्गंथीण वा पंच वत्थाई धारित्तते वा ५ परिहरित्तते वा, तंजहा—जंगिते, भंगिते, साणते, पोत्तिते, तिरीडपट्टते णामं पंचमए। __कप्पति निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा पंच रंयहरणाइंधारित्तते वा परिहरित्तते वा, तंजहा—उण्णिए, उट्टिते, साणते, पञ्चापिच्चियते, मुंजापिचिते नामं 'पंचमे । ४४७. धम्म 'णं चरमाणस्स पंच णिस्साठाणा पन्नत्ता, तंजहा–छक्काया १० गणो रोया गाहावती सरीरं। ___४४८. पंच णिही पन्नता, तंजहा—'त्तणिही मित्तणिही सिप्पणिही धणणिही धन्नणिही। ४४९. पंचविधे सोते पन्नत्ते, तंजहा-पुढविसोते आउसोते तेउसोते मंतसोते बंभसोते। ४५०. पंच ठाणाई छउमत्थे सबभावेणं ण जाणति ण पासति, तंजहा -धम्मत्थिकातं, अधम्मत्थिकातं, आगासत्थिकाय, जीवं असरीरपडिबद्धं, परमाणुपोग्गलं। __एताणि चेत्र उप्पन्ननाणदसणधरे अरहा जिणे केवली सबभावेणं जाणति पासति धम्मत्थिकातं जाव परमाणुपोग्गलं। २० ४५१. अंधेलोगे णं पंच अणुत्तरा महतिमहालता महाणिरैया पन्नत्ता, तंजहा-काले महाकाले रोरुते महारोरुते अप्पतिट्ठाणे । १, २. मतगि पा०॥ ३. नितंठे पा०॥ ४. यसबले पा०॥ ५. °स्साती जे. पा०॥ ६. कप्पंति क० अटी० । दृश्यतां पृ० ६९ सू० १७८ । “कप्पंतीत्यादि कण्ठ्यम् , नवरं कल्पन्ते युज्यन्ते धारयितुं परिग्रहे, परिहर्तुमासेवितुमिति"-अटी०। दृश्यतां टि. ८॥७. मते पा०॥ ८. कप्पंति क०। दृश्यतां टि०६॥ ९. रतह जे. पा० ला०॥ १०. उणीए पा० । उण्णिते जे. ११. पिच्चियए क० । “पञ्चापिच्चियए(च्चिए-Bला ३) त्ति बल्वजः तृणविशेषः, तस्य पिच्चियं ति कुट्टितत्वक् , तन्मयम् , मुञ्जःशरपर्णीति"-अटी०॥ १२. पंचमए मु०॥१३. णं नास्ति मु०॥ १४. छक्काता पा०। छक्काए मु०॥ १५. राता पा०॥१६. गिहवती मु०॥ १७. °णिधी पा०॥ १८. यागति जे० पा० ला०॥ सू० ४७८ ॥ १९. अधो मु०॥ २०. रिता जे० पा० ला०॥ Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . १९८ ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ४५२ - उड़लोगे णं पंच अणुत्तरा महतिमहालता महाविमाणा पन्नत्ता, तंजहाविजये 'वेजयंते जयंते अपराजिते सव्वट्ठसिद्ध । ४५२. पंच पुरिसजाता पन्नत्ता, तंजहा-हिरिसत्ते हिरिमणसत्ते चलसत्ते थिरसत्ते उदतणसत्ते। ४५३. पंच मच्छा पन्नत्ता तंजहा-अणुसोतचारी पडिसोतचारी अंतचारी मज्झचारी सव्वचारी। एवामेव पंच भिक्खागा पन्नत्ता, तंजहाअणुसोतचारी जाव सव्वचारी। ४५४. पंच वणीमगा पन्नत्ता, तंजहा-अतिधिवणीमते 'किविणवणीमते माहणवणीमते साणवणीमते समणवणीमते। ४५५. पंचहिं ठाणेहिं अचेलए पसत्थे भवति, तंजहा--अप्पा पडिलेहा, लाघविते पसत्थे, रूवे वेसासिते, तवे अणुनाते, विउले इंदियनिग्गहे । ४५६. पंच उक्कला पन्नत्ता, तंजहा—दंडुक्कले रज्जुक्कले तेणुक्कले देसुक्कले सव्वुक्कले। ४५७. पंच समितीतो पन्नताओ, तंजहा-'इरियासमिती भासासंमिती जाव पारािहावणियासमिती। ४५८. "पंचविधा संसारसमावन्नगा जीवा पन्नत्ता, तंजहा-एगिदिता जाव पंचेंदिता १। एगिंदिया पंचगइया पंचागतिता पन्नत्ता, तंजहा-एगिदिए एगिंदितेसु उववज्जमाणे एगिदितेहिंतो वा जाव पंचेंदिएहिंतो वा उववजेज्जा, से चेव णं से एगिदिते एगिदितत्तं विप्पजहमाणे एगिदितत्ताते वा जाव पंचेंदितत्ताते वा गच्छेजा २ "बेइंदिया पंचगतिता पंचागइया एवं चेव ३। एवं जाव "पंचेंदिया। १. वेजतंते जतंते पा० ॥ २. एवमेव मु०॥३. सव्वसोयचारी मु०॥ १. अतिहि पा० विना॥ ५. किवण° ला०। किमणवणीतते पा०॥ ६. °लते पा०॥ ७. दंडकले रज्जूकले क०॥ ८.ई मु०। इरितास जे०। रितास पा०॥ ९. भासा० पारि° क. विना॥ १०. वणीया पा०॥ ११. “जीवस्वरूपप्रतिपादनाय सूत्राष्टकमाह-पंचविहेत्यादि"-अटी०॥१२.सेचेव णं से नास्ति जे०॥ १३. दित्ताते मु०॥ १४. दित्ताते जे० मु० । दिताते पा० ॥ १५. बंदिया मु०॥ १६. प्रतिषु पाठाः-पंचेंदिया २ पंचगतिता २ पा० जे०। ला ४-५ मध्येऽपि ईदृशः पाठः। पंचेंदिया पंचगइया २ क० । पचिंदिया पंचगतिता पंचागइया मु०। इदमत्र ध्येयमूक. आद्यनुसारेणात्र 'एवं जाव पंचेंदिया पंचगइया पंचागइया पन्नत्ता' इति सूत्रपाठो भवति ॥ Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६०] तइओ उद्देसओ। पंचेंदिया पंचगतिता पंचागतिता पन्नत्ता, तंजहा—पंचेंदिया जाव गच्छेजा ४-५-६। पंचविधा सम्बजीवा पन्नता, तंजहा–कोधकसायी जाव लोभकसायी अकसायी ७॥ अहवा पंचविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहानेरइया जाव देवा, ५ सिद्धा ८। ४५९. अह भंते ! कल-मसूर तिल-मुग्ग-मास-णिप्फाव-कुलत्थ-आलिसंदगसतीण-पलिमंथगाणं एतेसि णं धन्नाणं कोहाउत्ताणं जधा सालीणं जाव केवतितं कालं जोणी संचिट्ठति ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहत्तं, उक्कोसेणं पंच संवच्छराई, तेण परं जोणी पमिलायति जाव तेण परं जोणीवोच्छेदे पण्णत्ते। १० ४६०. पंच संवच्छरा पन्नत्ता, तंजहा—णक्खत्तसंवच्छरे जुगसंवच्छरे पमाणसंवच्छरे लक्खणसंवच्छरे संणिंचरसंवच्छरे । जुगसंवच्छरे पंचविहे पन्नत्ते, तंजहा-चंदे, चंदे, अभिवड़िते, चंदे, अभिवड़िते चेव। पमाणसंवच्छरे पंचविधे पन्नत्ते, तंजहा–नक्खत्ते चंदे उंऊ आदिचे १५ अभिवड़िते। लक्खणसंवच्छरे पंचविहे पन्नत्ते, तंजहा समगं नक्खत्ता जोगं 'जोयंति समगं उदू परिणमंति। गच्चुण्ह णातिसीतो बहूदतो होति नक्खत्ते ॥३७॥ ससि सगलपुण्णमासी जोतेती विसमचारिणक्खत्ते । कडुतो बहूदतो वा तमाहु संवच्छरं चंदं ॥३८॥ ला. विना-साती जे० पा० मु० । साई क०॥ २. भलि° क० । “मालिसं(सिं-मु०)दया चवलया"-अटी०॥ ३. मिथ° क. पा. ला०। “पलिमन्थाः कालचणगाः"-अटी०॥ ४. दृश्यता सू० १५४,५७२॥ ५. लातति पा०॥ ६. "पंच संवच्छ(त्स-मु० विना)रेत्यादि सूत्रचतुष्टयम्"-अटी०॥ ७. °वत्सरे पा०। प्राय एवमग्रेऽपि ॥ ८. सणिच्छर क०॥ ९. उडू क०॥ १०. जोएंती क० । जयंति जे०। “योजयन्ति कुर्वन्ति"-अटी० ॥ ११. णभुण्हं ला. मु.। न उण्इं जे०॥ १२. “अस्यां च गाथायां पञ्चमाष्टकावंशको पञ्चकलावितीयं विचित्रेति छन्दोविद्भिरुपदिश्यते, 'पबहुला विचित्त'त्ति गाथालक्षणात् पत्ति पंचकलो गण इति"-अटी०॥ १३. °चारग° मु०॥ “ विषमचारिनक्षत्रः"-अटी०॥ Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०० १५ ठाणंग सुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे विसमं पवालिगो परिणमंति अणुसु देति पुप्फफलं । वाणसम्म वासति तमाहु संवच्छरं कम्मं ॥ ३९॥ पुढे विदगाणं तु रसं पुप्फफलाणं तु देति आदिच्चो । अप्पेण त्रि वासेणं सम्मं निप्फज्जए सासं ॥ ४० ॥ आदिच्चतेयतविता खण-लव- दिवसा उऊ परिणमंति । पूँरेति य थलताईं तमाहु अभिवड्डितं जाणे ॥ ४१॥ ४६१. पंचविधे जीवस्स णिज्ज्ञाणमग्गे पन्नत्ते, तंजहा – पातेहिं, ऊँरूहिं, उरेणं, सिरेणं, सव्वंगेहिं । पाएहिं णिज्जायमाणे "निरयंगामी भवति, ऊरूहिं " णिज्जायमाणे " तिरियगामी भवति, उरेणं "निज्जायमाणे मणुयगामी भवति, सिरेणं १० णिज्जायमाणे देवगामी भवति, सव्वंगेहिं निज्जायमाणे सिद्धिगतिपज्जवसाणे पण्णत्ते । [सू० ४६१ ४६२. पंचविधे छेदणे पन्नत्ते, तंजहा — उप्पाछेदणे वियच्छेयणे "बंधणच्छेयणे पैसच्छेदणे दोधारच्छेदणे । पंचविधे आणंतरिते पन्नत्ते, तंजहा — उपायणंतरिते वियाणंतरिते पसाणंतरिते मयाणंतरिते सामण्णाणंतरिते । ४६३. पंचविधे अणंतते पन्नत्ते, तंजहा—णीमाणतते ठेवणाणतते दव्वातते गणणाणतते पदे साणंतते । "" १. अणुडू क० ॥ भणदुसु पा० ॥ २. विमागं जे० ॥ ३. सासेणं जे० ॥ ४. निप्प जे० पा० ला० ॥ ५. सस्सं मु० ॥ ६. प्रतिष्वत्र पाठाः -पूरेति त थ° जे० पा० ला०। पूरे यथ क० । पूरिंति रेणुथ' मु० । “यश्च पूरयति वायूत्खातरेणुभिः स्थलानि ” – अटी० ॥ ७. जाण मु० । “जाणे (ण – मु० ) त्ति त्वमपि शिष्य तं तथैव जानीहि ” – अटी० ॥ *० पा० क० ॥ ८. पातेहिं पा० ॥ ९, ११. जे० विना-- णिज्जाणमाणे क० मु० । णिज्जातमाणे पा० ला० । 'नियन् जीवः " - अटी० ॥ १०. निरतंगामी पा० ला०। निरयगामी क० । " निरयगामि त्ति प्राकृतत्वादनुस्वार इति निरयगामी” – अटी० ॥ १२. तिरितगामी पा० ला० ॥ १३. गिज्जातमाणे जे० पा० ला० ॥ १४. सव्वेहिं मु० । भगवतो हि सव्वंगेहिं जेसं० ॥ १५. उष्पछे' पा० ला० । उप्पायछे जे० । “ उप्प त्ति उत्पादो देवत्वादिपर्यायान्तरस्य ” – अटी० ॥ १६. बंधच्छेयणे पा० ला० क० विना । " बन्धनस्य जीत्रापेक्षया कर्मणः, स्कन्धापेक्षया तु सम्बन्धस्य छेदनं विनशनं बन्धन (बन्ध - मु० ) च्छेदनमिति ” – अटी० ॥ १७. पंथच्छेयणे अटीपा० । “ प्रदेशच्छेदनस्थाने क्वचित् पंथच्छेयणे ति पठ्यते, तत्र पथिच्छेदनं मार्गच्छेदनं मार्गातिक्रमणमित्यर्थः- अटी० ॥ १८. अणंतरिए क० । आणंतरिए मु० ॥ १९. उप्पातयणं जे० पा० मु० ॥ २० वितत क० विना ॥ २१. समताणं मु० ॥ २२. अनंते मु० ॥ २३. नाम मु० ॥ २४. ठमणा पा० ॥ Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०१ ४६८] तइओ उहेसओ। अहवा पंचविहे अणंतते पन्नत्ते, तंजहा—एगतोणंतते दुहतोणंतते देसवित्थाराणंतते सव्ववित्थाराणंतते सासयाणंतते। ४६४. पंचविहे गाणे पन्नत्ते, तंजहा—आभिणिबोहियणाणे सुयनाणे ओहिणाणे मणपज्जवणाणे केवलणाणे । पंचविहे गाणावरणिज्जे कम्मे पन्नते, तंजहा—आभिणिबोहियणाणावर- ५ णिज्जे जाव केवलनाणावरणिजे । ४६५. पंचविधे सज्झाए पन्नत्ते, तंजहा–वायणा पुच्छणा परियट्टणा अणुप्पेहा धम्मकहा। ४६६. पंचविधे पञ्चक्खाणे पन्नत्ते, तंजहा-सदहणसुद्धे विणयसुद्धे अणुभासणासुद्धे अणुपालणासुद्धे भावसुद्धे । पंचविधे पडिक्कमणे पन्नत्ते, तंजहा-आसवदारपडिक्कमणे मिच्छत्तपडिकमणे कसायपडिक्कमणे जोगपडिक्कमणे भावपडिक्कमणे । ४६७. पंचहि ठाणेहिं सुत्तं वाएजा, तंजहा-संगहट्टयाते, उवर्गहट्ठताते, णिजट्टयाते, सुते वा मे पज्जवजाते भविस्सति, सुंतस्स वा अंब्वोच्छित्तिणयट्ठयाते। पंचहिं ठाणेहिं सुत्तं सिक्खेन्ना, तंजहा—णाणट्ठताते, दंसणट्ठताते, चरित्तट्ठताते, वुग्गहविमोतणट्ठयाते, अहत्थे वा भावे जाणिस्सामीति कट्टु । ४६८. सोहम्मीसाणेसु णं कप्पेसु विमाणा पंचवण्णा पन्नत्ता, तंजहाकिण्हा जाव सुकिला। १. वित्थराणं' जे०॥ वित्यारणं° मु०॥ २. वित्थरा' जे०॥ ३. आमिणिबोधितणाणे पा०॥ ४. वातणा पा०॥ ५. वातेजा पा० ला०॥ ६. गहणठ्याते मु० । “उपप्रहार्थाय उपग्रहार्थतया वा"-अटी०॥ ७. रण? मु०। “निर्जराय"-अटी.॥ ८. सुत्ते मु०। “श्रुतं वा प्रन्थो मे मम, वाचयत इति गम्यते, पर्यवजातं जातविशेष स्फुटतया भविष्यतीति"-अटी०॥ ९. सुत्तस्स मु०। "श्रुतस्य"-अटी०॥ १०. भवो' मु०॥ ११. त्तिणतणटुताते पा०। तितयट्टयाए क.। त्तिणियिट्ठयाते जे० । त्तिणय?ताते ला०। “अव्यवच्छित्त्या नयनं श्रुतस्य कालान्तरप्रापणम् अग्यवच्छित्तिनयः, स एवार्थः, तस्मै”-अटी०॥ १२. अहिजेज्जा इति सूत्रकृताङ्गचूर्णौ पृ० १०॥ १३. पंचविधा जे०॥ १४. सुकिला मु०॥ Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०२ ठाणंगसुत्ते पंचमे अज्झयणे पंचट्ठाणे [सू० ४६९ - सोहम्मीसाणेसु णं कप्पेसु विमाणा पंच जोयणसयाई उच्उच्चत्तेणं पन्नत्ता। बंभलोग-लंततेसु णं कप्पेसु देवाणं भवधारणिज्जसरीरगा उक्कोसेणं पंचरैयणीओ उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता। *नेरइया णं पंचवन्ने पंचरसे पोग्गले बंधेसु वा बंधंति वा बंधिस्संति वा, ५ तंजहा—'किण्हे जाव सुकिले, तित्ते जाव मधुरे । एवं जाव वेमाणिता । ४६९. जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं गंगं महांनदिं पंच महानदीओ संमप्पेंति, तंजहा—जउणा सरऊ आदी कोसी मही। "जंबूमंदरस्स दाहिणेणं "सिंधुं महाणदिं पंच महानंदीओ समप्पेंति, तंजहा—संतदू वितत्था विभासा एरावती चंदभागा। १० जंबूमंदरैस्स उत्तरेणं रत्तं महानदी पंच महानदीओ समप्पंति, तंजहाकिण्हा, महाकिण्हा, नीला, महानीला, महातीरा । जंबूमंदरैस्स उत्तरेणं रत्तीवतिं महानदिं पंच महानईओ समप्पेंति, तंजहा-इंदा इंदसेणा सुसेणा वारिसेणा महाभोगा ४। । ४७०. पंच तित्थगरा कुमारवासमज्झावसित्ता "मुंडे जाव पव्वतिता, १५ तंजहा—वासुपुज्जे मल्ली अरिट्ठनेमी पासे वीरे । ४७१. चमरचंचाते णं राजधाणीते पंच संभातो पन्नत्ताओ, तंजहासभा सुधम्मा, उववातसभा, अभिसेयसभा, अलंकारितसभा, ववसातसभा। एगमेगे णं इंदट्ठाणे पंच सभाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—सभा सुहम्मा जाव ववसौतसभा। १. जोतण° पा०॥ २. रयणी उडू जे० मु०॥ ३. णेरतीया पा० ला०॥४. किण्हा जे० मु.॥ ५. सुकिल्ले मु०॥ ६. वेमाणिए क.॥ ७. जंबूदीचे जे. पा० ला०॥ ८. गंगा क० मु०॥ ९. नदी जे. पा. मु.॥ १०. समप्पंति पा० क० । “समप्पेंति त्ति समाप्नुवन्ति"-अटी०॥ ११. जंबु जे० पा० ला०॥ १२. सिंधु महाणदी क० विना ॥ १३. णतीतो जे० पा० ला०॥ १४. सत्तह पामू०, सद् पासं० ला०। सह चित्तच्छा विभासा एरा' जे०। सतह विभासा वितत्था एरा मु०॥ १५. रउत्तरेणं जे० पा० ला०॥ १६. नई ला ५ ॥ १७. महानीरा क०॥ १८. उत्तरेणं पा०॥१९. रत्तावती जे. पा. मु०॥ २०. महानदी जे. पा. क. मु०। २१. महाभागा ला०॥ २२. मुंडा मु०॥ २३. °चंचाते णं रातधाणीते पा० । °चंचाए रायहागीए मु०॥ २४. सभा ५० क० जे० मु०॥ २५. उवात क०॥ २६. °सेतसभा पा०॥ २७. 'ट्ठाणे णं पंच मु०॥ २८. °सायसभा जे. पा० ला० क०॥ Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०३ ४७४] तइओ उद्देसओ। ४७२. पंच णक्खत्ता पंचतारा पन्नत्ता, तंजहा–धणिट्ठा रोहिणी पुणव्वसू हत्थो विसाहा। ४७३. जीवा णं पंचट्ठाणणिव्वत्तिते पोग्गले पावकैम्मत्ताते चिणिंसु वा 'चिणंति वा चिणिस्संति वा, तंजहा—एगिदितनिवत्तिते जाव पंचेंदितनिव्वत्तिते, एवं चिणं उवचिण बंध उदीर वेद तध णिज्जरा चेव॥ ४७४. पंचपतेसिता खंधा अणंता पण्णता। पंचपतेसोगाढा पोग्गला अणंता पण्णत्ता जाव पंचगुणलुक्खा पोग्गला अणंता पण्णत्ता। ॥ पंचढाणं समत्तं ॥ १. टाणे जे० पा० ला०॥ २. कम्मताते चिणीसु पा०॥ ३. चिणिति पा० ला०॥ ४, ५. °तिते पा०॥ ६. तुलना सू० २३३,३८७,५४०॥ ७. गुणा लुक्खा जे०॥ ८. क० विना-पंचट्ठाणा स(सं-जे०)मत्ता जे० पा० ला०। पंचमट्ठाणस्स तईमो उद्देसो। पंचमज्झयणं समत्तं मु०॥ Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ छठें अज्झयणं 'छट्ठाणं' ४७५. छहिं ठाणेहिं संपन्ने अणगारे अरिहति गणं धारित्तते, तंजहासड़ी पुरिसज्जाते १, सच्चे पुरिसजाते २, मेहावी पुरिसजाते ३, बहुस्सुते पुरिसजाते ४, सत्तिमं ५, अप्पाधिकरणे ६ । ४७६. छहिं ठाणेहिं निग्गंथे निग्गंथिं गिण्हमाणे वा अवलंबमाणे वा नाइक्कमइ, तंजहा—खित्तचित्तं दित्तचित्तं जक्खातिद्वं उम्मातपत्तं उवसग्गपत्तं साहिकरणं। ४७७. छहिं ठाणेहिं 'निग्गंथा निग्गंथीओ य साहम्मितं कालगतं समायरमाणा णाइक्कमंति, तंजहा-अंतोहितो वा बाहिं जीणेमाणा १, बाहीहितो १० वा निब्बाहिं णीणेमाणा २, उवेहमाणा वा ३, उवासमाणा वा ४, अणुन्नवेमाणा वा ५, तुसिणीते वा संपव्वयमाणा ६। ४७८. छट्ठाणाई छउमत्थे सव्वभावणं ण जाणति ण पासति, "तंजहा–धम्मैत्थिकायमधम्मैथिकातं, ऑयासं, जीवमसरीरपडिबद्धं, परमाणुपोग्गलं, सदं। एताणि चेत्र उप्पन्ननाणदंसणधरे अरहा जिणे जाव सव्वभावेणं जाणति पासति धम्मत्थिकातं जाव सदं । ४७९. छहिं ठाणेहिं सव्वजीवाणं णत्थि इडी ति वा जुती ति वाँ जाव १. अरहति क० ॥ २. सड्ढे क० । सड्ढि पा० ला०॥ ३. वित्तचित्तं पा० ला०॥ ४. गग्ण क०॥ ५. निगंथे नि जे। निगंथा य निक। “निन्थाः साधवो निन्थ्यश्च साध्व्यः”-अटी० ॥ ६. कमंति ते अंतो' जे० पा०॥ ७. उवेहेमाणा जे. पा०॥ ८. उवसामेमाणा क. अटी पा०। “उवासमाण त्ति, पाठान्तरेण भयमाण त्ति वा रात्रिजागरणात तदुपासनां विदधानाः, उवसामेमाण त्ति पाठान्तरे क्षुद्रव्यन्तराधिष्ठितं समयप्रसिद्धविधिनोपशमयन्त इति"-अटी.॥९. भावेणं जागति पासति जे०॥१०. यागति क. पा. ला०॥ ११. तंजहा नास्ति क० जे०॥१२. स्थिगाय क०॥ १३. त्थिगायं क० ला। स्थिगातं पा०॥ १४. आगास जी क०। आयास जी° पा०॥ १५. ति तंजहा ध°मु०॥ सू० ४५०॥ १६. °स्थिगायं जे.क.पा० ला०॥१७. जुवती ति पा० । जुत्ती ति मु०। “द्युतिः प्रभा माहात्म्यमित्यर्थ:अटी०॥ १८. वा जसे इ वा बले इ वा वीरिए इ वा पुरिसक्कारपरक्कमे इ वा जे० । " यावत्करणात् जसे इ वा बले इ वा वीरिए इ वा पुरिसकारपरक्कमे इ व त्ति, इदं च व्याख्यातमनेकश इति न व्याख्यायते"-अटी.॥ २०४ Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७५-४८३] छटुं अज्झयणं 'छट्ठाणं'। २०५ परक्कमे ति वा, तंजहा—जीवं वा अजीवं करणताते १, अजीवं वा जीवं करणताते २, एगसमएणं वा दो भासातो भासित्तते ३, संयं कडं वा कम्मं वेदेमि वा मा वा वेएमि ४, परमाणुपोग्गलं वा छिदित्तते वा भिंदित्तते वा अगणिकातेण वा संमोदहित्तते ५, बहिता वा लोगंता गमणताते ६। ४८०. छजीवनिकाया पन्नत्ता, तंजहा–पुढविकाइया जाव ५ तसकांइया। ४८१. छ तारंग्गहा पन्नत्ता, तंजहा—सुक्के बुहे बहस्सति 'अंगारते सणिच्छरे केतू। ४८२. छव्विहा संसारसमावन्नगा जीवा पन्नत्ता, तंजहा—पुढविकाइया जाव तसकाइया। पुढविकाइया छगइया छागतिता पन्नत्ता, तंजहा–पुढविकातिते पुढविकॉइएसु उववजमाणे पुढविकाइएहिंतो वा जाव तसकॉईएहिंतो वो[ssगच्छेन्जा, “से चेव णं से पुढविकाइए पुढविकाइयत्तं विप्पजहमाणे पुढविकाइयत्ताते वा जाव तसकॉइयत्ताए वा गच्छेजा। आउकोइया वि छगतिता छआगतिता एवं चेव जाव तसकातिता। ४८३. छबिहा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा–आभिणिबोधियणाणी जाव केवलणाणी, अन्नाणी। १. ताते, परमाणुपोग्गले वा दुहा काउं विविहा वा संखिजव(धा ?) वा छिंदित्ता घा भिंदित्ता वा, एगसम जे०॥ २. सयं(भयं जे०)कई ता कम्मं जे० पा० । “स्वयं कृतं वा कर्म"-अटी० ॥ ३. सुहुमपोग्गलं जे. पा०। “परमाणुपुद्गलं वा छेत्तुं वा खड्गादिना द्विधाकृत्य, भेतुं वा शूच्यादिना विध्वा"- अटी० ॥ ४. सम्मोद पा० ला०। “समवदग्धुम्"-अटी०॥ ५. लोगे वा गम जे०। ६. °काता पा०॥ ७, ८. °कातिता पा०॥ ९. तारगहा पा०॥ १०. बहस्सती ला०॥ ११.ती अंगारए त ला४॥ १२. अंगारे त सनिच्छरे जे. ला। अंगारा त सणिच्छरा पा० अंगारए सणिंच्छरे क०। अंगारते सनिच्चरे मु० । “अङ्गारको मङ्गलः, सनिच्छरे त्ति शनैश्चर इति"-अटी०॥ १३. कातिता पा०॥ १४. छग्गाक०॥ १५. कातिते जे. पा. मु०॥ १६. काइतेसु पा०॥ १७. वा नास्ति क०॥ १८. कातितेहितो पा०॥ १९. वा उववज्जेजा मु०। दृश्यता पृ० १६६ सू० ३६७। अत्र वा उवागच्छेजा इत्यपि पाठः संभवेत्॥ २०. सोला. विना॥ २१. णं पुढवि जे.॥ २२. कातिते पुढविकातितत्तं जे. पा. मु.॥ २३. कातितत्ताते जे० पा० मु०॥ २४. कातितत्ताते क. विना॥ २५. कातिया मु०॥२६. वि नास्ति पा० ला०॥ २७. छग्ग क. पा०॥ २८.०धितणाणी पा०॥ Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०६ ठाणंगसुत्ते [सू० ४८४अहवा छव्विधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा—एगिदिया जांघ पंचिंदिया, अणिदिया। अहवा छविहा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा–ओरालियसरीरी वेउवियसरीरी आहारगसरीरी तेअंगसरीरी कम्मगसरीरी असरीरी । ४८४. छविहा तणवणस्सतिकाझ्या पन्नत्ता, तंजहा–अग्गबीया मूर्लंबीया पोरंबीया खंधैबीया "बीयरुहा संमुच्छिमा । ४८५. छ हाणाइं सव्वजीवाणं णो सुलभाई भवंति, तंजहा—माणुस्सए भवे १, ऑरिए खेते जम्मं २, सुकुले पञ्चायाती ३, केवलिपन्नत्तस्स धम्मस्स सँवणता ४, सुतस्स वा सद्दहणता ५, सद्दहितस्स वा पत्तितस्स वा "रोइतस्स वा सम्मं कारणं फासणता ६। ४८६. छ "इंदियत्था पन्नत्ता, तंजहा-सोतिंदियुत्थे जाव फासिंदियत्थे, नोइंदियत्थे। ४८७. छविधे संवरे पन्नत्ते, तंजहा—सोर्तिदियसंवरे जाव फासिंदिय१५ संवरे, णोइंदितसंवरे । छविहे असंवरे पन्नत्ते, तंजहा-सोतिंदियअसंवरे जाव फासिंदितअसंवरे, णोइंदितअसंवरे। ४८८. छव्विहे साते पन्नत्ते, तंजहा-सोतिदियेसाते जीव नोइंदियँसाते। छव्विहे अँसाते पन्नत्ते, तंजहा—सोतिदितअँसाते जाव नोइंदितअसाते । ४८९. छबिहे पायच्छित्ते पन्नते, तंजहा-आलोयणारिहे पडिक्कमणारिहे तदुभयारिहे विवेगारिहे "विउस्सग्गारिहे तवारिहे। १. जाव भणिदिया क०॥ २. भाणिदिता पा०॥ ३. लीय पा०॥५.न्वितस जे. पा०॥ ५. तेयसरीरी कम्मसरीरीक०॥ ६. कातिता क. ला० विना॥ ७-१०. बीता पा० ला०॥११. बीत° पा० ला०॥ १२. स्सते पा०॥ १३. क. विना-बायरिए जे. ला० मु०॥ आयरिते पा०॥ १४. समणता पा०॥ १५. सुत्तस्स जे०॥ १६. रोतितस्स वा सम्म कातेणं जे० पा०॥ १७. इंदितत्था पा०॥ “सूत्रषटुमाह, सुगमं चेदम् , नवरं छ इंदियत्थ त्ति मनस आन्तरकरणत्वेन"-अटी०॥ १८. तत्थे जाव फासेंदितत्थे नोइंदितत्थे पा०॥ १९-२२, २४. °दित° पा०॥ २३. जाव फा नोई जे०॥ २५. भस्साते क०॥ २६. अस्साते क० ॥ २७. विउसग्गा क० पा० ला०॥ Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४९३] छटुं अज्झयणं 'छट्ठाणं'। २०७ ४९०. छविहा मणुस्सा पन्नत्ता, तंजहा—जबूंदीवगा, धायइसंडदीवपुरस्थिमैद्धगा, धायइसंडदीवपच्चत्थिमद्धगा, पुक्खरवरदीवड़पुरस्थिमद्धगा, पुक्खरवरदीवड्डपञ्चत्थिमद्धगा, अंतरदीवगा। अहवा छव्विहा मणुस्सा पन्नत्ता, तंजहा—समुच्छिममणुस्सा ३–कम्मभूमगा १, अकम्मभूमगा २, अंतरदीवगा ३। गब्भवकंतियमणुस्सा ३- ५ कम्मभूमगा १, अकमभूमगा २, अंतरदीवगा ३। ४९१. छविहा इड्रीमंता मणुस्सा पन्नत्ता, तंजहा-अरहंता चक्कवट्टी बलदेवा वासुदेवा चारणा विजाधरा । छव्विहा अणिड्रीमंता मणुस्सा पन्नत्ता, तंजहा–हेमवंतगा हेरन्नवंतगा हरिवरसगा रम्मगैवस्सगा कुरुवासिणो अंतरदीवगा। ४९२. छव्विधा ओसप्पिणी पन्नता, तंजहा–सुसमसुसमा जाँव दुस्समदुसमा। छव्विहा उँसप्पिणी पन्नत्ता, तंजहा–दुस्समदुस्समा जाव सुसमसुसमा। ४९३. 'जंबुद्दीवे दीवे भरहेरवतेसु वासेसु तीताते उस्सप्पिणीते सुसमसुसमाते समाते मणुया , धणुसहस्साइं उडमुच्चत्तेणं होत्था, छैच्च अद्धपलिओवमाइं १५ परमाउं पालयित्था १, "जंबूदीवे दीवे भरहेरवतेसु वासेसु इमीसे ओसप्पिणीते सुसमसुसमाते समाते एवं चेव २, जंबू[दीवे दीवे] भरहेरवते[सु वासेसु] ऑगमेस्साते उस्सप्पिणीते सुसमसुसमाते समाए एवं चेव जाव छच अद्धपलिओव १. माणुस्सा जे०। मणुस्सगा मु०॥ २. बुद्दी क०॥ ३. महगा जे. पा०॥ ४. धाततिसंड जे० पा० ला० मु०॥ ५. समुच्छिममणुस्सा ३ गब्भवक्कमंतितमणुस्सा ३ कम्मभूमगा १ अकम्मभूमगा २ अंतरदीवगा ३ पा० ॥ “सम्मूर्छनजमनुष्यास्त्रिविधाः कर्मभूमिजादिमेदेन तथा गर्भव्युत्क्रान्तिकानिधा तथैवेति षोढा"-अटी० ॥ ६. °वकंतितम' ला। वक्कमंतितम जे० पा०॥ ७-८. भूमि मु०॥ ९, १०. °वयगा क० । °वंतगा मु०॥ ११, १२. °वंसगा क. विना॥ १३. कुमारवासिणो पा०॥ १४. क० विना-जाव दूसमदूसमा मु०। जाव दुसमा जे० पा० ला०। १५. मोस मु०॥ १६. दूसमदूसमा क०॥ १७. जंबूदीवे क० जे०॥१८. उसप्पि पा०॥ १९. छञ्चधणु मु०। "छद्धणु(छश्च धणुमु०)सहस्साई ति त्रीन् क्रोशानित्यर्थः"-अटी०॥ २०. हुत्था मु० ॥ २१. "छच्च अद्धपलिओवमाई ति त्रीणि पल्योपमानीत्यर्थः"-अटी०॥ २२. 'यित्ता क. जे०॥ २३. जंबुद्दीचे मु० ॥ २४.भागामेसागे पा०॥ २५. उस पा० क०॥ २६. समाए नास्ति पा०॥ donal Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०८ ठाणंगसुत्ते [सू० ४९४ - माई परमाउं पालतिस्संति ३, जंबुद्दीवे दीवे देवकुरुउत्तरकुरासु मणुया छैद्धणुसहस्साई उच्उच्चत्तणं पन्नत्ता, छच्च अद्धपलिओवमाइं परमाउं पालयंति ४। एवं धायइसंडदीवपुरस्थिमद्धे चत्तारि आलावगा जाव पुक्खरवरदीवड्पचत्थिमद्धे चत्तारि आलावगा। ४९४. छविहे संघयणे पन्नत्ते, तंजहा—वतिरोसभणारातसंघयणे उसमपारायसंघयणे नारायसंघयणे अद्धशारायसंघयणे खीलितासंघयणे छेवट्टसंघयणे । ४९५. छव्विहे संठाणे पन्नत्ते, तंजहा—समचउरंसे णग्गोहपरिमंडले साती खुज्जे वामणे हुंडे । ४९६. छट्ठाणा अणत्तवओ अंहिताते अँसुभाते अखमाते अनीसेसाए १० अणाणुगामितत्ताते भवंति, तंजहा—परिताते परिताले सुते तवे लाभे पूतासक्कारे । छैट्ठाणा अत्तवतो हिताते जाव आणुगामितत्ताते भवंति, तंजहा—परिताते परिताले जाव पूतासक्कारे । ४९७. छविहा जातिऑरिया मणुस्सा पन्नत्ता, तंजहा अंबट्ठा य कैलंदा, वेदेहा "वेदिगा तिता । हरिता चुंचुणा चेव, छप्पेता इब्भजातिओ ॥४२॥ छविधा कुलारिता मणुस्सा पन्नत्ता, तंजहा-उग्गा भोगा राइन्ना इक्खागा णाता कोरव्वा। ४९८. छविधा लोगद्विती पन्नत्ता, तंजहा—आगासपतिहिते वाते, १. माउ पा०॥ २. देवकुर उत्तरकुरकुरासु कुरासु पा०। अत्र देवकुर-उत्तरकुरासु कुरासु इति ला ४ पाठः समीचीनो भाति ।। ३. छधणुस्सह मु०॥ ४. पालंति जे०। पालेंति मु०॥ ५. रातसं जे० पा० ला०॥ ६, ८. °घतणे पा० ला०॥ ७. छेवट्ट मु० । “अस्थिद्वयपर्यन्तलक्षणं सेवामत सेवामागतमिति सेवात षष्ठम्”–अटी० ॥ ९. महितताते जे० ॥ १०. असुभाते जाव अणाणु क. पा० ला०। “अशुभाय पापाय असुखाय वा दुःखाय अक्षमाय असंगतत्वाय अक्षान्त्यै वा मनिःश्रेयसाय अकल्याणाय भननुगामिकत्वाय अशुभानुबन्धाय भवन्ति"---अटी०॥ ११. परियाले क०। “परियाले त्ति परिवारः"---अटी.॥ १२. पूयसक०॥ १३. छटाणाई जे०॥१४. आयरिता जे.क.। आरिता पा० ला०॥ १५. कलंदा य वे मु.। “अंबढेत्याद्यनुष्टुप्प्रतिकृतिः”–अटी०॥ १६. वेंदि पा० । वेइंदिगातिता जे०। वेदिया इय क० ॥ १७. हारिया क० ॥ Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५०१] छटुं अज्झयणं 'छट्ठाणं'। २०९ वातपंतिट्ठिए उदधी, उदधिपतिहिता पुढवी, पुढविपइट्ठिया तसा थावरा पाणा, अजीवा जीवपइट्ठिया, जीवा कम्मपतिट्ठिया। ४९९. छहिसाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—पातीणा पडीणा दाहिणा उँदीणा उड्ढा अधा। छहिं दिसाहिं जीवाणं गती पवत्तति, तंजहा--पातिणाते जाव अधाते ५ १। एवमांगती २, वकंती ३, आहारे ४, वुड्डी ५, निवुडी ६, विगुव्वणा ७, गतिपरिताते ८, समुग्याते ९, कालसंजोगे १०, दंसणाभिगमे ११, णाणाभिगमे १२, जीवाभिगमे १३, अजीवाभिगमे १४ । एवं पंचेंदियतिरिक्खजोणियाण वि मणुस्साण वि। ५००. छहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे आहारमाहारेमाणे णातिकमति, १० तंजहा वेयण-वेयावच्चे इंरियट्ठाए य संजमट्ठाए। तह पाणवैत्तियाए छटुं पुण धम्मचिंताए ॥४३॥ छहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे आहारं वोच्छिंदमाणे णातिकमति, तंजहा आतंके उवसग्गे तितिक्खणे बंभचेरगुत्तीते । पाणिदयातवहेउं सरीरवोच्छेयणट्टाए ॥४४॥ ५०१. छहिं ठाणेहिं आता उम्मायं पाउणेज्जा, तंजहा—अरहंताणमवण्ण वदमाणे १, अरहंतपन्नत्तस्स धम्मस्स अवन्नं वदमाणे २, आयरियउवझायाणमवन्नं वदमाणे ३, चाउवण्णस्स संघस्स अवन्नं वदमाणे ४, जैक्खावेसेण चेव ५, मोहणिजस्स चेव कम्मस्स उदएणं ६। २. १. °तिहिता उदधी जे० पा०॥ २. उदधी° जे० ॥ ३. भज्जीवा क० ॥ ४. उतीणा क. विना ॥ ५. पाईणाए क० मु०॥ ६. °मागतीगई जे०॥ तुलना सू० ७९, १७१, ७२० ॥ ७. 'दिततिरिक्खजोणिताण जे० पा० ला०। “एवमिति यथा छहिं दिसाहि जीवाणं गई पवत्तईत्यादिसूत्राण्युक्तानि एवं चतुर्विंशतिदण्डकचिन्तायां पंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं हि दिसाहिं गईत्यादीन्यपि वाच्यानि, तथा मनुष्यसूत्राण्यपि"-अटी०॥ ८. छहि पा०॥ ९. वेतणवेतावञ्चे पा० मु०॥ १०. ईरि° मु०॥1. "टाते जे० पा०॥ १२. °त्तिताते पा० ला०॥ १३. ताते पा०॥१४. पाणदयातव पा० ला०। पाणावहातव जे०। “प्राणिदयातपोहेतोः"- अटी०॥ १५. °वोच्छेतयणटुताते पा० । वुच्छेयणट्टयाते जे०॥ १६. “पाठान्तरेण उम्मायपमायं ति, उन्मादः सग्रहत्वम् , स एव प्रमादः उन्मादप्रमादः, अथवा उन्मादश्च प्रमादश्च अहितप्रवृत्तिहिताप्रवृत्ती"-अटी०॥१७. झाताण° पा०॥१८.मु० ला३ विना जक्खाएसेण क० । जक्खादेसेण जे० पा०ला २.५॥ "यक्षावेशेन चैव निमित्तान्तरकुपितदेवाधिष्ठितत्वेन"-अटी०॥ ठा. १४ Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१० ठाणंगसुत्ते [सू० ५०२५०२. छव्विधे पमाते पन्नत्ते, तंजहा–मज्जपमाते णिद्दपमाते विसयपमाते कसायपमाते जूतपमाते पडिलेहणोपमाए। ५०३. छविधा पमायपडिलेहा पन्नत्ता, तंजहा आरभडा, संमद्दा, वैजेतव्वा य मोसली ततिता। पप्फोडेणा चउत्थी, वक्खित्ता, वेतिया छंट्ठा ॥४५॥ छविधा अप्पमायपडिलेहाँ पन्नत्ता, तंजहा अणचावितं, अवलितं, अणाणुबंधि, अमोसलिं चेव । छप्पुरिमा नव खोडा, पाणीपाणविसोहणी ॥४६॥ ५०४. छलेसाओ पन्नत्ताओ तंजहा—कण्हलेसा जाव सुक्कलेसा । पंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं , लेसाओ पन्नत्ताओ, तंजहा-कण्हलेसा जाव सुक्कलेसा, एवं मणुस्स-देवाण वि ५०५ सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारण्णो छ अग्गमहिसीतो पन्नत्ताओ। सक्कस्स णं देविंदस्स देवरेण्णो जमस्स महारन्नो छ अग्गमहिसीओ पन्नताओ। ५०६ ईसाणस्स णं देविंदस्स मज्झिमपरिसाए देवाणं ॐ पलिओवमाई ठिती पन्नत्ता। ५०७. छ दिसाकुमारिमहत्तरितातो पन्नत्ताओ, तंजहा—सैता रूतंसा १५ १. विसतपमाते कसातप° पा० ॥ २. हणप° पा० क० ला ३॥ ३. °लेहणा पा० ला ५ मु. जे०। दृश्यतां टि. ८। “प्रमादेन उक्तलक्षणेन प्रत्युपेशा प्रमादप्रत्युपेक्षा"-अटी.॥ ४. अटी० अनुसारेण वजेतव्वा अट्ठाणवणा य इति पाठान्तरमत्र भाति, तथाहि-"वर्जनीया सदोषत्वादिति सर्वत्र सम्बन्धनीयमिति । सम्मा ...."मोसली....''तइय त्ति तृतीया प्रमादप्रत्युपेक्षणेति । क्वचिद् अट्ठाणवणा य त्ति दृश्यते, तत्र गुर्ववग्रहादिके अस्थाने प्रत्युपेक्षितोपधेः स्थापनं निक्षेपोऽस्थानस्थापना"-अटी.॥५. डणी जे० पा० ला। "प्रस्फोटना" अटी०॥ ६. “ विक्खित्त त्ति....."विक्षिप्ता"-अटी० ॥ ७. छट्ठी मु०॥ ८. लेहणा ला ५ मु० जे० । दृश्यतां टि० ३॥ ९. °बंधिममोसलि पा०॥ १०. छल्ले क०॥ ११. मणुस्साण देवाण वि जे०॥ १२. देवरणो नास्ति क०॥ १३. महिसीतो पा०॥ १४. छप्पलि° क०॥ १५. छद्दिसाकु क० । छ दिसिकु मु०॥ १६. हतरि क. विना॥ १७. रूवा रूवंसा ला० । रूया रूयंसा सुरूया रूयावई रूयकता रूयप्पभा क०। दृश्यतां सू० २५९ ॥ Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५११) छ8 अज्झयणं 'छट्ठाणं'। २११ सुरुवा रूयावती रूयकता रूतप्पभा । छ विज्जुकुमारिमहत्तरितातो पन्नत्ताओ, तंजहा—अला मक्का सतेरा सोतामणी इंदा घणविज्जुया। ५०८. धरणस्स णं नागकुमारिंदस्स नागकुमाररण्णो छ अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा-अला मैक्का सतेरा सोतामणी इंदा घणविज्जुया। भूताणंदस्स णं नागकुमारिंदस्स नागकुमाररण्णो छ अग्गमहिसीओ ५ पन्नत्ताओ, तंजहा—रता रूतंसा सुरूता रूतावती रूतकंता रूतप्पभा। जधा धरणस्स तथा सव्वेसिं दाहिणिलाणं जाव घोसस्स। जधा भूताणंदस्स तथा सव्वेसिं उत्तरिल्लाणं जाव महाघोसस्स । ५०९. धरणस्स णं नागकुमारिंदस्स नागकुमाररन्नो छ सामाणियसाहस्सीओ पण्णत्तातो, एवं भूताणंदस्स वि जाव महाघोसस्स। ५१०. छव्विहा उग्गहमती पन्नत्ता, तंजहा—खिप्पमोगिण्हति, बहुमोगिण्हति, बहुविधमोगिण्हति, धुवमोगिण्हति, अणिस्सियमोगिण्हति, अंसंदिद्धमोगिण्हति। छव्विहा ईहामती पन्नत्ता, तंजहा–खिप्पमीहति, बहुमीहति जाव असंदिद्धमीहति। छविधा अवायमती पन्नत्ता, तंजहा–खिप्पमवेति जाव असंदिद्धं अवेति । छविधा धारणा पन्नत्ता, तंजहा-बहुं धेरेति, बहुविधं धरेति, पोराणं धरेति, दुद्धरं धरेति, अणिस्सितं धरेति, असंदिद्धं धरेति। ५११. छविधे बाहिरते तवे पन्नत्ते, तंजहा—अणसणं, ओमोदरिता, भिक्खातरिता, रसपरिचाते, कायकिलेसो, पडिसंलीणता। छविधे अभंतरते तवे पन्नत्ते, तंजहा-पायच्छित्तं, "विणओ, वेयाचं, सज्झाओ, झाणं, "विउस्सग्गो। १. रूव(प-मुला४)वती ला ३ क० विना ॥ २. रूपकंता मु०॥ ३. मला मुक्का ला ३ । माला सका मु०॥४. दृश्यता भगवती.१०॥५॥ ५. प्रतिषु पाठा:-रूता रूतंसा सुरूता रूतावती रूतकता रूतप्पमा जे० पा०। रूया रूयंसा सुरूवा रूयवती रूयकता रूयप्पभा क०। रूवा रूवंसा सुरुवा स्ववती रूव(रूत-ला०)कंता स्व(रूय-ला०)प्पभामु० ला० । दृश्यता सू० २५९॥ ६. छस्सा पा० मु०॥ ७. बहुसोगि° पा०॥ ८. भस्सं जे०॥ ९. धारे° मु०। एवमग्रेऽपि सर्वत्र ॥ १०.तरिते मु०। ११. पातच्छित्तं पा० ॥ १२. विणतो जे० पा० ला०॥ १३. °वश्वं तहेव सज्झामो झाणं ला ३-५ मु०। वच्चं सज्झाओ सज्झाणं पा०॥१४. विउसग्गो क.॥ २० Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१२ ठाणंगसुत्ते [५० ५१२५१२. छविहे विवादे पन्नत्ते, तंजहा–ओसक्कतित्ता, उस्सक्कइत्ता, अणुलोमइत्ता, पडिलोमतित्ता, भइत्ता, मेलतित्ता।। ५१३. छव्विहा खुड्डा पाणा पन्नत्ता, तंजहा–बेंदिता, तेंदिता, चउरिंदिता, संमुच्छिमपंचेंदिततिरिक्खजोणिता, तेउकातिता, वाउकातिता । ५१४. छव्विधा गोयरचरिता पन्नत्ता, तंजहा—पेडा, अद्धपेडा, गोमुत्तिता, पतंगवीहिया, संबुक्कवट्टा, गंतुं पञ्चागता । ५१५. 'जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वतस्स दाहिणेणमिमीसे रतणप्पभाते पुढवीए छ अवकंतमहानिरता पन्नत्ता, तंजहा-लोले, "लोलुए, उँढे, निद्दढ़े, जरते, पजरते । १० चेंउत्थीए णं पंकप्पभाते पुढवीते छ अवकंतमहानिरता पन्नत्ता, तंजहा-आरे, वारे, मारे, रोरे, रोरुते, खाडखडे । ५१६. बंभलोगे "णं कप्पे , विमाणपत्थडा पन्नत्ता, तंजहा—अरते, विरते, णीरते, निम्मले, वितिमिरे, विसुद्धे। १. उस्सक पा० । “भोसकइत्त त्ति अवष्वक्य अपमृत्यावसरलाभाय कालहरणं कृत्वा यो विधीयते स तथोच्यते, एवं सर्वत्र, कचिच्च भोसक्कावइत्त त्ति पाठः, तत्र प्रतिपन्थिनं केनापि व्याजेनापसW अपमृतं कृत्वा पुनरवसरमवाप्य विवदते"-अटी०॥ २. "उस(उस्स!)कहत्त त्ति उत्ष्वक्य उत्सृत्य लब्धावसरतयोत्सकीभूय, उस्स(उत्सु-B)कावइत्त त्ति पाठान्तरे परमुत्सुकीकृत्य लब्धावसरो जयार्थी विवदते"-अटी०॥३. °त्ता संकामइत्ता मेलतित्ता जे०॥ ४. “भेलइत्त त्ति स्वपक्षपातिभिर्मिश्रान् कारणिकान् कृत्वेति भावः, क्वचित्तु भेयइत्त ति पाठः, तत्र भेदयित्वा केनाप्युपायेन प्रतिपन्थिनं प्रति कारणिकान् द्वेषिणो विधाय स्वपक्षप्राहिणो वेति भावः" -अटी०॥ ५. खुड्डा कूड पन्नता तंजहा बेंदिता पा०। “वाचनान्तरे तु सिंहा व्याघ्रा वृका दीपिका ऋक्षास्तरक्षा इति क्षुद्रा उक्ताः क्रूरा इत्यर्थः"-अटी० । ६. तेइंदिता मु०॥ ७. पंचेंदिया तिरि क०॥ ८. विहिया जे० पा० मु० ला ५। “पतङ्गः शलभः, तस्य वीथिका मार्गः, तद्वद् या सा तथा"-अटी. ॥ ९. संबुक्कावट्टा ला २-५ पामू. उत्तराध्ययन ३०।१९। "संबुक्कवट्ट त्ति संबुकः शङ्खः, तद्वत् शङ्खभ्रमिवदित्यर्थः, या वृत्ता सा संबुक्कवृत्तेति"-अटी० ॥ १०. जंबूदीवे क० ॥ ११. °स य दा मु०॥ १२. अवकंत° मु. अटीपा० । अवकाच क. । “भवकंत त्ति अपक्रान्ताः सर्वशुभभावेभ्योऽपगताः...भपकान्ता वा अकमनीयाः"अटी०॥ १३. लोलुते जे० पा० ला०॥ १४. उदड्ढे निदड्ढे मु० । उद्दड्ढे निदड्ढे पा. ला०॥ “उद्द(द-मु०विना)ड्ढे चेव निह(द-मु०विना)ड्ढे त्ति एतौ सीमन्तकप्रभाद् विंशतितमैकविंशाविति"-अटी.॥ १५. चउत्थीणं पं° ला ५ मु० विना। "चउत्थीए त्ति पङ्कप्रभायाम् अपक्रान्ता अपकान्ता वेत्यादि तथैव"-अटी.॥ १६. °ता महा मु०॥ १७. णं नास्ति क. ला०॥ १८. छविमा क.॥ Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१३ ५२१] छठे अज्झयणं 'छट्ठाणं'। ५१७. चंदस्स गं जोतिसिंदस्स जोतिसरन्नो छ णक्खत्ता पुव्वंभागा समखेत्ता तीसतिमुहुत्ता पन्नत्ता, तंजहा—पुव्वा भद्दवया, कत्तिता, महा, पुवा फग्गुणी, मूलो, पुव्वा आसाढा । चंदस्स णं जोतिसिंदस्स जोतिसरण्णो छ णक्खत्ता पत्तंभागा अवड्खेत्ता पन्नरसमेहुत्ता पन्नत्ता, तंजहा—सतभिसता, भरणी, अद्दा, अस्सेसा, साती, जेट्ठा। ५ चंदस्स णं जोतिसिंदस्स जोतिसरन्नो छ णक्खत्ता उभयंभागा दिवड्खेत्ता पणयालीसमुहुत्ता पन्नत्ता, तंजहा–रोहिणी, पुणव्वसू , उत्तरा फग्गुणी, विसाहा, उत्तरी आसाढा, उत्तरा भद्दवया । ५१८. अभिचंदे णं कुलकरे छ धणुसयाई उडूंउच्चत्तेणं "होत्था। ५१९. भरहे "ण राया चाउरंतचक्कवट्टी छ पुव्वसतसहस्साई महाराया १० होत्था। ५२०. पासस्स णं अरहओ पुरिसादीणियस्स छस्सता वादीणं सदेवमणुयासुराते परिसाते अपराजिताणं "संपया होत्था । वासुपुज्जे ण अरहा छहिं पुरिससतेहिं सद्धिं मुंडे जाव पॅव्वइते । चंदप्पभे णं अरहा छम्मासा छउमत्थे होत्था। ५२१. तेतिदिया णं "जीवा असमारंभमाणस्स छविधे संजमे कजति, तंजहा–घाणामातो सोक्खातो अववरोवेत्ता भवति, घाणामतेणं दुक्खेणं असंजोगेत्ता भवति, जिब्भामातो सोक्खातो अँववरोवेत्ता भवति एवं चेव, एवं फासामातो वि। तेइंदिया णं जीवा समारभमाणस्स छविहे असंजमे कन्जति, तंजहाघाणामातो सोक्खातो ववरोवेत्ता भवति, घाणामएणं दुक्खेणं संजोगेत्ता भवति, २० जाव फौसामतेणं दुक्खेणं संजोगेत्ता भवति । १. पुष्वम जे.॥ २. पुन्वफ' ला०॥ ३. पुम्वा मसाढा पा० । पुम्वासाढा मु०॥ ४. णत्तभागा क०॥ ५. महत्ता पा०॥ ६. छन्नक्खत्ता क०॥ ७. °त्ता उभयभागा पा० । °त्ता पुव्वं उभयभागा जे०॥ ८. महत्ता पा०॥ ९. रोहिणि पा०॥ १०. रा असाढा पा० । दृश्यता टि० ३। रासाढा मु०॥ ११. °याइं उच्चत्तेणं क०॥ १२. हुत्था मु० । एवमग्रेऽपि प्रायः ॥ १३. णं नास्ति क.॥ १४. दाणी ला०॥ १५. संपया होत्था नास्ति मु० विना॥ १६. पन्वतिते पा० ल० ॥ १७. छम्मासे ला ५ मु०॥ १८. जीवाणं अ° मु०॥ १९. रंभ क०॥ २०. भववरो एवं चेव । एवं फासा मु० विना। अवरोवेत्ता भवह० एवं चेव फासा मु०॥ २१. जीवाणं समु०॥ २२. रंभ क०॥ २३. फासम मु०॥ Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१४ ठाणंगसुत्ते [सू० ५२२५२२. 'जंबूदीवे दीवे छ अकम्मभूमीओ पन्नताओ, तंजहा–हेमवते, हेरण्णवते, हरिवस्से, रम्मगव॑स्से, देवकुरा, उत्तरकुरा १ । जंबूंदीवे दीवे छव्वासा पन्नत्ता, तंजहा—भैरहे, एरवते, हेमवते, हेरन्नवए, हरिवस्से, रम्मगव॑स्से २। जंबूदीवे दीवे छ वासहरपव्वत्ता पन्नत्ता, तंजहा—चुलहिमवंते, महाहिमवंते, "निसढे, 'नीलवंते, कैप्पी, सिहरी ३ । जबूंमंदरदाहिणेणं छ कूडा पन्नता, तंजहा—चुल्लहिमवंतकूडे, वेसमणकूडे, महाहिमवंतकूडे, वेरुलितकूडे, "निसढकूडे, रेयगकूडे ४ । "जंबुमंदरउत्तरेणं छ कूडा पन्नत्ता, तंजहा-नेलवंतकूडे, उवदंसणकूडे, १० रुप्पिकँडे, मणिकंचणकूडे, सिहरिकूडे, “तिगिछिकूडे ५ । - जंबुद्दीवे दीवे छ महदहा पन्नत्ता, तंजहा-पउमदहे, महापउमद्दहे, अतिगिछिदहे, केसरिदहे, महाँपोंडरीयदहे, पुंडरीयदहे ६। तत्थ णं छ देवताओ महिडियाओ जाव पलिओवमट्टितीतातो परिवसंति, तंजहा--सिरि, हिरि, धिति, कित्ति, बुद्धि, लच्छी ७। जंबुमंदरदाहिणेणं छ महानदीओ पन्नत्ताओ, तंजहा--गंगा, सिंधू, रोहिता, "रोहितंसा, हरी, हरिकंता ८ । - जंबुमंदरउत्तरेणं छ महानदीतो पन्नत्ताओ, तंजहा--नरकंता, नारिकंता, सुवन्नकूला, रुप्पकूला, रत्ता, रत्तवती ९। १. जंबुद्दीवे मु०। “वस्तुप्ररूपणाप्रकरणं जंबुद्दीवेत्यादिकं पञ्चपञ्चाशत्सूत्रप्रमाणमाह"-अटी०॥ २. एरण्ण° क० जे०॥ ३. °वासे क० ला०॥ ४. °वासे क. का. मु०॥ ५. जंबुद्दीवे . पा० ला० मु०॥ ६. भरहेरवते मु० विना। ७, ८. वासे क० ला० मु०॥ ९. जंबुद्दीवे जे० मु०॥ १०. छव्वा क०॥ ११. निसभे जे० पा०॥ १२. नेल° पा० ला०॥ १३. रुप्पि पा० ला० मु०। रुप्प जे०॥ १४. जंबू पा० ला० विना। यद्ययं संक्षिप्तः संकेतरूपः पाठस्तदा जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वतस्स दाहिणेणं इति संपूर्णः पाठोऽत्र विवक्षितः। एवमग्रेऽपि ज्ञेयम् ॥ १५. निसभकूडे जे० पा०। निसहकूडे ला०॥ १६. रुप्पग' क०॥ १७. जंबू मु०॥ एवमग्रेऽपि प्रायः॥ १८. कूडे सिहरिकूडे मणिकंचणकूडे ति क०॥ १९. सिहिरि° पा०॥ २०. तिगिच्छ जे० मु०॥ २१. जंबूदीवे क०॥ जंबूहीवे पा० ला० मु०॥ २२. महा" पा० ला०॥ २३. तिगिच्छ मु०। तिगिच्छि° क०॥ २४. पुंड° क० ॥ २५. छद्दे क० ॥ २६. रोहितासा जे०॥ Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ०१५ ५२७] छट्टे अज्झयणं 'छट्ठाणं'। जंबुमंदरपुरस्थिमेणं सीताते महानदीते उभयकूले छ अंतरनदीओ पन्नत्ताओ, तंजहा--गाहावती, देहवती, पंकवती, तत्तयला, मत्तयला, उम्मत्तयला १० । ___ जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं सीतोदाते महानदीते उभयकूले छ अंतरनदीओ पन्नताओ, तंजहा--खीरोदा, सीहसोता, अंतोवाहिणी, उम्मिमालिणी, 'फेणमालिणी, गंभीरमालिणी ११। धायइसंडदीवपुरस्थिमद्धे णं छ अकम्मभूमीओ पन्नत्ताओ, तंजहाहेमव॑ते, एवं जहा जर्बुद्दीवे जाव अंतरणदीतो २२ जाव पुक्खरवरदीवँड्ढपञ्चत्थिमद्धे भाणितव्वं ५५। ५२३. छ उंडू पन्नत्ता, तंजहा--पाउसे, वरिसारत्ते, संरए, हेमंते, वसंते, गिम्हे। ५२४. छ ओमरत्ता पन्नत्ता, तंजहा—ततिते पव्वे, सत्तमे पव्वे, एक्कारसमे पव्वे, पन्नरसमे पव्वे, एंगूणवीसतिमे पव्वे, तेवीसइमे पव्वे । छ अइरत्ता पन्नत्ता, तंजहा-चउत्थे पव्वे, अट्ठमे पव्वे, दुवालसमे पव्वे, सोलसमे पव्वे, वीसइमे पव्वे, चउवीसइमे पव्वे । ५२५ आमिणिबोधियणाणस्स णं छव्विहे अत्थोग्गहे पन्नत्ते, तंजहा-- १५ सोइंदियत्थोग्गहे जाव नोइंदियत्थोग्गहे । ५२६. छव्विहे ओहिणाणे पन्नत्ते, तंजहा—आणुगामिते, अणाणुगामिते, वडमाणते, हायमाणते, पडिवाती, अपडिवाती । __५२७ नो कप्पइ निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा इमाई छ अवतणाई वदित्तते, तंजहा–अलियवयणे, हीलियवयणे, खिसितवयणे, फरुसवयणे, २० गरित्थियवयणे, विउसवितं वा पुणो उदीरित्तते । १. दहावती मु०॥ २, ३, ४. °त्तजला मु०॥ ५. खीरोहदा पा०॥ ६. गंभीरमालिणी फेणमालिणी क०। दृश्यतां पृ० ३६ पं० ११ टि. १२॥ ७. °वते एवं जहा जंबुद्दीवे तहा जाव ला २, ४। °वए जहा जंबूदीवे जाव क० । °वए एवं जहा जंबुद्दीवे[२-मु०] तहा नदी जाव मु० ला ५॥ ८. °वद्धप मु०॥ ९. उदू मु०॥ १०. सरते हेमवंते जे० पा०॥ ११. एकूण क० ॥ १२. °धितणा पा०॥ १३, १४. °दितत्थो पा०॥ १५. हीय मु०॥ १६. स्थितव जे. पा. ला०॥ Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१६ ठाणंगमुत्ते [सू ५२८ - ५२८. छ कप्पस्स पत्थारा पन्नत्ता, तंजहा—पाणातिवातस्स वायं वयमाणे, मुसावायस्स वादं वदमाणे, अदिन्नादाणस्स वायं वयमाणे, अविरतिवायं वयमाणे, अपुरिसायं वयमाणे, दासावायं वयमाणे। इच्छेते छ कप्पस्स पत्यारे पत्थरेत्ता सम्ममपरिपूरेमाणे तट्ठाणपत्ते । ५२९. छ कप्पस्स पंलिमंथू पन्नत्ता, तंजहा—कोकुतिते संजमस्स पलिमंथू , मोहरिते सञ्चवयणस्स पलिमंथू , चक्खूलोलुते इरितावहिताते पलिमंथू, "तितिणिते एसणागोतरस्स पलिमंथू, इच्छालोमिते "मोत्तिमग्गस्स पलिमंथू , भिजाणिदाणकरणे मोक्खमग्गस्स पलिमंथू । सव्वत्थ भगवता अॅणिताणता पसत्था। ५३०. छविधा कप्पद्विती पन्नत्ता, तंजहा—सामातितकप्पद्विती, १० "छेदोवट्ठावणितकप्पद्विती, निन्विसमाणकप्पट्टिती, णिविट्ठकप्पट्टिती, जिणकप्पद्विती, 'थेरकप्पद्विती। ५३१. समणे भगवं महावीरे छ?णं भत्तेणं अँपाणएणं मुंडे जाव पव्वइए। समणस्स णं भगवओ महावीरस्स छट्टेणं भत्तेणं अँपाणएणं अणंते अणुत्तरे जाव समुप्पन्ने। १५ समणे भगवं महावीरे छद्रेणं भत्तेणं अपाणएणं सिद्धे जाव सव्वदुक्खप्पहीणे। ५३२. सणंकुमार-माहिंदेसु णं कप्पेसु विमाणा छ जोयणसयाइं उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता। सणंकुमार-मार्हिदेसु णं कप्पेसु देवाणं भवधारणिजगा सरीरगा उक्कोसेणं २० छ रतणीओ उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता। १. वातं क.। "वादं वाती वाचं वा वदति"-अटी.॥२. वातं पा० ला०। वायं वयमाणे क०॥ ३. वादं मु०॥ ४. वातं जे. पा० ला०॥ ५. °वातं क. विना॥ ६. दासवायं मु०॥ दासावातंवतमाणे पा०॥ ७. पडिपू क० ला०॥८. “परिमथ्नन्तीति परिमन्थवः, उणादित्वात्। पाठान्तरेण परिमन्था वाच्याः घातका इत्यर्थः"-अटी०॥ ९. °लोलए क०॥ "चक्खुलोल त्ति चक्षुषा लोलः चञ्चलः; चक्षुर्वा लोलं यस्य स तथा"-अटी०॥१०. ईरिता मु०। इरितावधिताते पा०॥ ११. तिंतिणए क०॥ १२. मुत्तिम क० । मोत्तियम जे०॥ १३. °णिवाण° मु० । °णदाग क०॥ १४. अणदाणया क०॥ १५. छेतोव क. विना॥ १६. थिविर मु०॥ १७, १९. अप्पाणतेणं पा० ॥ १८. भपाणतेणमणते पा० ॥ २०. णेजा क० ॥ Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५३६] छटुं अज्झयणं 'छट्ठाणं'। २१७ ५३३. छव्विहे भोयणपरिणामे पन्नत्ते, तंजहा—मणुण्णे, रसिते, 'पीणणिजे, बिहणिजे, मयणिजे, दैप्पणिजे । छविहे विसपरिणामे पन्नत्ते, तंजहा—डक्के, भुत्ते, 'निवतिते, मंसाणुसारी, सोणिताणुसारी, अट्ठिमिंजाणुसारी। ५३४. छव्विहे पट्टे पन्नत्ते, तंजहा—संसयपढे, बुग्गहपढे, अणुजोगी, ५ अणुलोमे, तहणाणे, अतहणाणे । ५३५. चमरचंचा णं रायहाणी उक्कोसेणं छम्मासा विरहिता उववातेणं । एगमेगे णं इंदट्ठाणे उक्कोसेणं छम्मासे विरहिते उववातेणं । अधेसत्तमा णं पुढवी उक्कोसेणं छम्मासा विरहिता उववातेणं । सिद्धिगती णं उक्कोसेणं छम्मासा विरहिता उववातेणं । ५३६. छविधे आंउयबंधे पन्नत्ते, तंजहा—जातिणामनिधत्ताउते, गतिणामणिधत्ताउते, ठितिनामनिवत्ताउते, ओगाहणाणामनिधत्ताउते, पैदेसणामनिधत्ताउते, अणुभावणामनिहत्ताउते। नेरतियाणं छविहे आउयबंधे पन्नत्ते, तंजहा—जातिणामनिहत्ताउते जाव अणुभाव[नाम]णिहत्ताउए । एवं जाव वेमाणियाणं। १. भोतण° पा०॥ २. ला २, ४, ५ विना-जे दप्पणिज्जे बिहणिजे मयणिजे जे० पा० । जे दप्पणेज्जे मयणेजे बीहणेज्जे क० । जे बिहणिज्जे [मयणणिजे दीवणिजे दप्पणिजे मु० । “मनोज्ञमभिलषणीयं भोजनम्...रसिकं...प्रीणनीयं...बृहणीयं...दीपनीयम्..., पाठान्तरे तु मदनीयं मदनोदयकारि, दर्पणीयं बलकरम्, उत्साहवृद्धिकरमित्यन्ये"-अटी । तुलना"सयपागेहिं सहस्सपागेहिं सुगंधवरतेल्लमादिएहिं पीणणिज्जेहिं दीवणिज्जेहिं दप्पणिज्जेहिं मदणिज्जेहिं बिहणिजे हिं...अन्भंगिए समाणे" इति ज्ञाताधर्मकथाङ्गसूत्रे प्रथमेऽध्ययने। “सयपागसहस्सपागेहिं सुगंधवरतिल्लमाइएहिं पीणणिज्जेहिं दीवणिज्जेहिं मयणिजेहिं बिहणिजेहिं दप्पणिज्जेहिं... अभंगिए समाणे” इति कल्पसूत्रे सू० ६१॥ ३. निवत्तिते जे०। निवतित्ते पा०॥ ४. “प्रश्नविभागमाह-छविहेत्यादि, प्रच्छनं प्रश्नः,...क्वचित् छविहे भट्टे इति पाठः, तत्र संशयादिभिरर्थो विशेषणीय इति"-अटी०॥ ५. चेंचा क०॥ ६. रातधाणी पा०॥ ७. हिते उव मु.। हि उव जे०॥ ८. °म्माला मु०॥ ९. माउतबंधे पा० । आतबंधे जे०॥ १०. निहित्ता क०। एवमग्रेऽपि सर्वत्र॥ ११. पतेस जे. पा० ला.॥ १२. भाग अटी०॥ १३. णेरतिताणं छविहे भाउबंधे पा० ॥ १४. मणीह जे. पा० ॥ मनिहि क० ॥ १५. भावणीह पा० । भावनिहि क० । भागणिह' ला २,४,५ अटी०॥ Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१८ पा ठाणंगसुत्ते [सू० ५३७-५४२ 'नेरइया 'णियमं छम्मासावसेसाउता परमवियाँउयं पगरेंति। “एवं असुरकुमारा वि जाव थणियकुमारा। असंखेजवासाउंयसन्निपंचेंदियतिरिक्खजोणिया "णियमं छम्मासावसेसाउया परभवियाउयं पगरेंति । असंखेजवासाउया सन्निमणुस्सा नियमं जाव पगरेंति। वाणमंतरा जोतिसिता वेमाणिता जधा णेरतिता। ५३७. छविधे भावे पन्नत्ते, तंजहा-ओदतिते, उवसमिते, खंतिते, खतोवसमिते, पारिणामिते, सन्निवाइए। ५३८. छबिहे पडिक्कमणे पन्नत्ते, तंजहा—उच्चारपडिक्कमणे, पासवणपडिक्कमणे, 'इत्तिरिते, आवकहिते, जंकिंचिमिच्छा, सोमणंतिते। ५३९. कत्तिताणक्खत्ते छतारे पण्णत्ते। अॅसिलेसाणक्खत्ते ,तारे पन्नत्ते। ५४०. जीवाणं छट्ठाणनिव्वत्तिते पोग्गले पावकम्मत्ताते "चिणिंसु वा ३, तंजहा-पुढविकाइयनिव्वैत्तिते जाव तसकाईयणिव्वैत्तिते । एवं चिण उवचिण बंध उंदीर वेय तध निजरा चेव ॥ छप्पतेसिया णं खंधा अणंता पण्णत्ता । छप्पैदेसोगाढा पोग्गला अणंता १५ पण्णत्ता । छस्समयद्वितीता पोग्गला अणंता पण्णत्ता । छग्गुणकालगा पोग्गला जाव छग्गुणलुक्खा पोग्गला अणंता पण्णत्ता । ॥ छटाणं छ?मज्झयणं समत्तं ॥> १.णेरतिता णि पा०ला० । नेरहया णं णि क०। २.णियमा क. विना। णियम पामू०, णियमा पासं० । “नियम ति अवश्यंभावादित्यर्थः"-अटी० ॥ ३. याउए पकरेंति क० ॥ ४. एवामेव मु०॥ ५. °उसनि क. पा० । °उता सन्नि मु०॥ ६. °दितति जे. पा.॥ ७. णितमं पा०॥ ८. °माणु पा०॥ ९. जोतिसवासिता मु०॥ १०. खतिते उपसमिते क० ॥ ११. ला ३ मु० विना-सन्निवाई क०। सन्निवाती जे० पा० ला०। “सन्निपातो मेलकः. तन्निवृत्तः सान्निपातिकः"-अटी०॥ १२. रप्पडि° क०॥ १३. पासमण जे० पा०॥ १४. इत्तरिते मु०॥ १५. जाव क०॥ १६. छत्तारे क० ॥ १७. अस्सिलेसा क० जे० पा०॥ १८. छत्तारे क० जे० मु०॥ १९. चिणिंसु वा ३ इत्यस्य चिणिसु वा चिणंति वा चिणिस्संति वा इत्यर्थः ॥ २०. °कातित पा०॥ २१. °निवत्तिते मु०॥ २२. °काइतणि° पा० । 'कायणि° मु०॥ २३. °वत्तिते क• मु०॥ २४. उदीरण जे० पा० । पृ० ९० पं० १२, पृ० १७२ पं०४ ॥ २५. सिता जे० पा० । अत्र पामू० क० विना-सिता गं खंधा इति °सिया णं खंधा इति वा प्रतिषु पाठः॥ २६. °प्पतेसो जे० पा० मु०॥ २७. छट्ठाणं सम्मत्तं ला ३। छटणा सम्मता ला ५। एतदन्तर्गतः पाठो मु० मध्ये एव वर्तते ॥ Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सत्तमं अज्झयणं 'सत्तट्ठाणं' ५४१. सत्तविधे गणावक्कमणे पन्नत्ते, तंजहा—सव्वधम्मा रोतेमि १, एगतिता रोएमि, एगइया णो रोऐमि २, सव्वधम्मा वितिगिच्छामि ३, एगतिता वितिगिच्छामि, एगतिता नो वितिगिच्छामि ४, सव्वधम्मा जुहुणामि ५, एगतिता जुहुणामि, एंगइया णो जुहुणामि ६, इच्छामि णं भंते ! एगल्लविहारपडिमं ५ उवसंपज्जित्ता णं विहरित्तते ७। ५४२. सत्तविधे विभंगणाणे पन्नत्ते, तंजहा—एगदिसिं लोगाभिगमे, पंचदिसि लोगांभिगमे, किरियावरणे जीवे, मुदग्गे जीवे, अमुदग्गे जीवे, रूंवी जीवे, सव्वमिणं जीवा। तत्थ खलु इमे पढमे विभंगणाणे--जया णं तहारूवस्स समणस्स वा १० माहणस्स वा विभंगणाणे समुप्पजति, से णं तेणं विभंगणाणेणं समुप्पन्नेणं पासति पांतीणं वा पडिणं वा दाहिणं वा उदीणं वा उडू वा जाव सोहम्मे कप्पे, तस्स णमेवं भवति--अस्थि णं मम अतिसेसे णाणदंसणे समुप्पन्ने एगदिसि लोगाभिगमे, "संतेगतिता समणा वा माहणा वा एवमासु पंचदिसिं लोगाभिगमे, जे ते एवमासु मिच्छं ते एवमाहंसु, पढमे "विभंगणाणे । अहावरे दोच्चे विभंगणाणे-जता णं तधारुवस्स समणस्स वा माहणस्स वा विभंगणाणे समुप्पज्जति, से णं तेणं विभंगणाणेणं समुप्पन्नेणं पासति पाँतीणं वा पडिणं वा दाहिणं वा उदीणं वा उडू जाव सोहम्मे कप्पे, तस्स णमेवं 1. “कचित् सव्वधम्मं जाणामि, एवं पि एगे अवक्कमे इत्येवं पाठः, तत्र ज्ञानी अहमिति किं गणेनेति मदादपक्रामति"-अटी०॥ २. रोतेमि पा०॥ ३. °गिच्छामि क० जे०॥ ४. गिच्छामि क. जे. पा० ला २, ४-५॥ ५. एगतिया मु०॥ ६. दिसि क० विना। “एगदिसिं ति एकस्यां दिशि एकया दिशा"-अटी० ॥ ७. लोगाअभि° क० जे० पा० ॥ ८. लोगामभि क० जे०॥ ९. रूविं जे०॥ १०. पादीणं क०॥ ११. उर्दू जाव अटी०॥ १२. संति एग क० । संतेगतिता समणा वा माहणा वा इत्यस्य स्थाने जे० मध्ये जे ते इत्येव पाठः॥ १३. विभंग क० ॥ १४. पादीणं पडीणं दाहिणं उदीणं उड़े क० ला ३। “पायीणं वेत्यादौ वाशब्दश्चकारार्थों द्रष्टव्यः, विकल्पार्थत्वे पञ्चानां दिशां पश्यत्ता न गम्यते एकस्या एव च गम्यते, तथा च प्रथम-द्वितीययोर्विभङ्गयोर्भेदो न स्यादिति। क्वचिद् वाशब्दा न दृश्यन्त एवेति"-अटी.॥ २१९ Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२० ठाणंगसुत्ते [सू० ५४२भवति-अत्थि णं मम अतिसेसे णाणदंसणे समुप्पन्ने पंचदिसिं लोगाभिगमे, संतेगतिता समणा वा माहणा वा एवमाहंसु-एगदिसिं लोगाभिगमे, जे ते एवमाहंसु मिच्छं ते एवमाइंसु, दोच्चे विभंगणाणे । अधावरे तच्चे विभंगणाणे-जया णं तँधारूवस्स समणस्स वा माहणस्स ५ वा विभंगणाणे समुप्पज्जति, से गं तेणं विभंगणाणेणं समुप्पन्नेणं पासति पाणे अतिवातेमाणे मुसं वतमाणे अदिन्नमादितमाणे मेहुणं पडिसेवमाणे परिग्गहं परिगेण्हमाणे रातिभोयणं भुंजमाणे वा, पावं च णं कम्मं कीरमाणं णो पासति, तस्स णमेवं भवति-अत्थि णं मम अतिसेसे णाणदंसणे समुप्पन्ने, किरितावरणे जीवे, संतेगतिता समणा वा माहणा वा एवमाहंसु-नो किरितावरणे जीवे, जे १० ते एवमाहंसु मिच्छं ते एवमाहंसु, तच्चे विभंगणाणे । अंधावरे चउत्थे विभंगणाणे—जया णं तधारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा जाव समुप्पज्जति, से णं तेणं विभंगणाणेणं समुप्पन्नेणं देवामेव पासति, बाहिरब्भंतरते पोग्गले परितादितित्ता पुढेगत्तं णाणत्तं फुसित्ता फुरित्ता फुडित्ता विकुन्वित्ताणं चिद्वित्तते, तस्स णमेवं भवति–अस्थि णं मम अतिसेसे णाणदंसणे १५ समुप्पन्ने, मुदग्गे जीवे, संतेगतिता समणा वा माहणा वा एवमाइंसु-अमुदग्गे जीवे, जे ते एवमाहंसु मिच्छं ते एवमाहंसु, चउत्थे विभंगनाणे । अहावरे पंचमे विभंगणाणे-जया णं तधारूवस्स समणस्स जाव समुप्प १. गमे जाव जे ते पा० ला०॥ २, ९. अहावरे क० ला० मु०॥ ३, ११. जता पा० ला०॥ ४, १२. तहारू° पा० ला० विना॥ ५. °माणा मु० । “प्राणानतिपातयमानानित्यादिषु जीवानिति गम्यते"-अटी०॥ ६. हुणं पडिसेवणे पा०। हुण पडिसेवणा जे०॥ ७. °माणे वा रातिभोतणं (राहभोयणं जे०) भुंजमाणे पावं जे० पा०। °माणे वा राइभोयणं भुंजमाणे वा पावं ला०॥ ८. मिच्छत्ते एव क. पा०॥ १०. इथे समणाण जया जे०॥ १३. वा जाव समु क. पा० ला २, ४॥ १४. समुप्पनेणं नास्ति क०॥ १५. 'तावितित्ता जे. पा०। “पर्यादाय परि समन्ताद् वैक्रियसमुद्घातेन आदाय"-अटी०॥ १६. फुसिया मु०॥ १७. फूरित्ता पा० जे०। “आत्मना स्फुरित्वा वीर्यमुल्लास्य पुद्गलान् वा स्फोरयित्वा"-अटी०॥ १८. फुट्टित्ता मु०। पुडित्ता पा०। “स्फुटित्वा प्रकाशीभूय पुद्गलान् वा स्फोटयित्वा"-अटी० । अत्र अटी० अनुसारेण फुडित्ता संवट्टित्ता निवट्टित्ता विउम्वित्ताणं इति पाठान्तरं प्रतीयते, तथाहि तत्र पाठः-"वाचनान्तरे तु पदद्वयमपरमुलभ्यते-तत्र संवयं सारानेकीकृत्य निवर्त्य असारान् पृथकृत्येति..."अथवा..."सम् एकीभावेन वर्तितं सामान्यनिष्पनं कृत्वा निर्वर्तितं कृत्वा सर्वथा परिसमाप्य, किमुक्तं भवति ? विकुर्व्य"-अटी०॥ १९. विकुग्वित्ता णं विकुन्वित्ता णं मु०॥ २०. क. विना-जथा मु०। जवा जे० पा० ला०॥ Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२१ ५४३] सत्तमं अज्झयणं 'सत्तट्टाणं'। जति, से णं तेणं विभंगणाणेणं समुप्पन्नेणं देवामेव पासति, बाहिरभंतरए पोग्गले अपरितादितित्ता पुढेगत्तं णाणत्तं जाव विकुवित्तौणं चिट्ठित्तते, तस्स णमेवं भवति-अत्थि जाव समुप्पन्ने अमुदग्गे जीवे, संतेगतिता समणा वा माहणा वा एवमाहंसु-मुदग्गे जीवे, जे ते एवमाहंसुमिच्छं ते एवमाहंसु, पंचमे विभंगणाणे। अहावरे छटे विभंगणाणे-जया णं तधारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा ५ जाव समुप्पजति, से णं तेणं विभंगणाणेणं समुप्पन्नेणं देवामेव पासति, बाहिरभंतरते पोग्गले परितादितित्ता वा अपरियाँदितित्ता वा पुढेगत्तं णाणत्तं फुसित्ता जाव विकुव्विाणं चिट्टित्तते, तस्स णमेवं भवति-अत्थि णं मम अतिसेसे णाणदंसणे समुप्पन्ने, रूवी जीवे, संतेगतिता समणा वा माहणा वा एवमाहंसुअरूवी जीवे, जे ते एवमाहंसु मिच्छं ते एवमाहंसु, छठे विभंगणाणे । १. अहावरे सत्तमे विभंगणाणे-जया णं तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा विभंगणाणे समुप्पज्जति, से णं तेणं विभंगणाणेणं समुप्पन्नेणं पासति सुहमेणं वायुकातेणं फुडं पोग्गलकायं एतंतं वेतंतं चलंतं खुन्भंतं फंदंतं घट्टतं उदीर तं तं भावं परिणमंतं, तस्स णमेवं भवति-अस्थि णं मम अतिसेसे णाणदंसणे समुप्पन्ने, सव्वमिणं जीवा, संतेगतिता समणा वा माहणा वा एवमाइंसु-जीवा १५ चेव अजीवा चेव, जे ते एवमाहंसु मिच्छं ते एवमाहंसु, तस्स णमिमे चत्तारि जीवनिकाया णो सम्ममुंवगता भवंति, तंजहा-पुढविकांइया जाव वाउकाइया, इच्चेतेहिं चउहिं जीवनिकाएहिं मिच्छादंडं पवत्तेइ, सत्तमे विभंगणाणे। ५४३. सत्तविधे जोणिसंगधे पन्नत्ते, तंजहा-'अंडजा, पोतजा जराउजा, रसजा, संसेदगा, संमुच्छिमा, उन्भिगा। २० १. प्रतिषु पाठाः-तरए पोग्गलए पा० ला २,४,५ मु० । तरपोग्गलए जे० । तर(रे-ला ३)पोग्गले क०। २. रियाइत्ता क०॥ ३. °त्ता णं चे पा० । 'त्ता चे° ला०॥४. मिच्छत्ते क.। एवमग्रेऽपि॥५. जत्तापा०॥६. तातित्तापा०म०। ७.यातितित्ताजे॥ ण नास्तिमः॥ ९. अरू िक. जे. पा०॥ १०. जता पा० ला०॥ ११. समुप्पनेणं २ पा क. पा०॥ १२. वाउ जे० पा०॥ * जीवञ्चेव अभीवञ्चेव क०॥ १३. मिच्छा ते जे० पा० ला। मिच्छत्ते क०॥ १४. काता पा०॥ १५. °मुवागता जे०। “न सम्यगुपगताः"-अटी.॥ १६. भवति जे. पा०॥ १७. काइया माउ तेउवाउ° मु०। काइया भाउकाह तेउ वाउ क०॥ १८. संगधे क० ला ३। संबंधे जे० पा० ला०२, ४,५। “योनिभिरुत्पत्तिस्थानविशेषैर्जीवानां संग्रहो योनिसंग्रहः"--अटी.॥ १९. अंडगा पोतगा जराउया रसगा क० ला३। तुलना सू० ५९५॥ २०. संसेत्तगा जे० पा० ला० । संसत्तगा मु०॥२१. उब्भिया क० ला.॥ Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२२ ठाणंगसुत्ते [सू० ५४४अंडगा सत्तगतिता सत्तागतिता पन्नत्ता, तंजहा-अंडगे अंडगेसु उववजमाणे अंडतेहिंतो वा पोतजेहिंतो वा जाव उभिएहिंतो वा उववज्जेज्जा, से चेव णं से अंडते अंडगत्तं विप्पजहमाणे अंडगत्ताते वा पोतर्गत्ताते वा जाव उब्भियत्ताते वा गच्छेजा। __ पोतगा सत्तगतिता सत्तागतिता, एवं चेव सत्तण्ह वि गतिरागती भाणियन्वा जाव उब्भिय त्ति। ५४४. आयरियउवज्झायस्स णं गणंसि सत्त संगहट्ठाणा पन्नत्ता, तंजहा -आयरियउवज्झाए गणंसि आणं वा धारणं वा सम्मं पउंजित्ता भवति १, एवं जधा पंचट्ठाणे जाव आयरियउवज्झाए गणंसि आपुच्छियचारि याँवि भवति १० नो अणापुच्छियचारि यावि भवति ५, आयरियउवज्झाए गणंसि अणुप्पन्नाई उवकरणाई सम्मं उप्पाइता भवति ६, आयरियउवज्झाए गणंसि पुव्वुप्पन्नाई उवकरणाई सम्मं सारक्खित्ता संगोवित्ता भवति, "णो असम्मं सारक्खित्ता संगोवित्ता भवति ७। आयरियउवज्झायस्स णं गणंसि सत्त असंगहट्ठाणा पन्नत्ता, तंजहा१५ आयरियउवज्झाए गणंसि आणं वा धारणं वा नो सम्मं पउंजित्ता भवति १, एवं जाव उवगरणाणं नो सम्मं सारक्खेत्ता संगोवेत्ता भवति ७। ५४५. सत्त पिंडेसणाओ पन्नत्तातो। सत्त पाणेसणातो पण्णत्तातो। सत्त उग्गहपडिमातो पन्नत्तातो" । सत्त सत्तिक्कया पण्णत्ता। १. पोतेहिंतो पा०॥ २. सच्चेव पा० ला २-५॥ ३. °गताते वा जाव उब्भितताते पा० ला०॥ ४. °ज्झाते पा० । एवमग्रेऽपि प्रायः॥ ५. दृश्यता सू० ३९९॥ ६. भाउच्छि° जे० पा० ला०॥ * °चारी क.।। ७. यावि नास्ति क०॥ ८. अणाणुपु क०॥ ९. उवगर मु०॥ १०.णोऽसम्म जे. पा०॥११. ज्झायस्स गं गणंसि क०॥ १२. एवं जाव भायरियउवज्झाए गणसि पञ्चप्पण्णाण उवगरणाणं क० ला ३॥ १३. सम्म सम्म पा०॥ १४.सा नो संगो ला ३॥ १५. “पिण्डेषणादिसूत्रषटम्"--अटी०॥ १६. अस्य सूत्रत्रयस्यार्थो विस्तरेण अटी०मध्ये वर्णितः, तदन्ते च इत्थं तत्र लिखितमस्ति-"मयं च सूत्रत्रयार्थः कचित् सूत्रपुस्तक एव दृश्यत इति"-अटी० ॥ १७. "सत्त सत्तिक्कय त्ति अनुद्देशकतयैकसरत्वेन एकका अध्ययनविशेषा भाचाराङ्गस्य द्वितीयश्रुतस्कन्धे द्वितीयचूडारूपाः, ते च समुदायतः सप्तेति कृत्वा सप्तकका अभिधीयन्ते, तेषामेकोऽपि सप्तकक इति व्यपदिश्यते, एवं च ते सप्तेति। Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२३ ५४६] सत्तमं अज्झयणं 'सत्तट्ठाणं। सत्त महज्झयणा पण्णत्ता। संत्तसत्तमिया णं भिक्खुपडिमा एकूणपण्णत्ताते रातिदिएँहिमेगेण य छण्णउतेणं भिक्खासतेणं अहासुत्तं जाँव आराहिया वि भवति । ५४६. अधेलोगे णं सत्त पुढवीओ पन्नत्ताओ, सत्त घणोदधीतो पन्नत्ता, सत्त घणवाता पण्णत्ता, सत्त तणुवाता पण्णत्ता, सत्त उवासंतरा पन्नता। एतेसु णं सत्तसु उवासंतरेसु सत्त तणुवाया पतिहिता । एतेसु णं सत्तसु तणुवातेसु सत्त घणवाता पतिहिता। एएसु णं सत्तसु घणवातेसु सत्त घणोदधी पतिहिता। एतेसु णं सत्तसु घणोदधीसु "पिंडलगपिहुलसंठाणसंठिताओ सत्त पुढवीओ पन्नत्ताओ, तंजहा-पढमा जाव सत्तमा । एतासि णं सत्तण्हं पुढवीणं सत्त णामधेजा पन्नत्ता, तंजहा-घम्मा, १० वंसा, सेला, अंजणा, रिट्ठा, मघा, माघवती। एतासि णं सत्तण्डं पुढवीणं सत्त गोत्ता पन्नता, तंजहा-रतणप्पभा, सक्करप्पभा, वालुयप्पभा, पंकप्पभा, धूमप्पभा, तमा, तमतमा । तत्र प्रथमः स्थानसप्तककः, द्वितीयो नैषेधिकीसप्तैककः, तृतीय उच्चार-प्रश्रवणविधिसप्तककः, चतुर्थः शब्दसप्तै ककः, पञ्चमो रूपसप्तैककः, षष्ठः परक्रियासप्तैककः, सप्तमोऽन्योन्यक्रियासप्तैकक इति"-अटी.॥ १. ज्झतण पा० । “सत्त महज्झयण त्ति सूत्रकृताङ्गस्य द्वितीयश्रुतस्कन्धे महान्ति प्रथमश्रुतस्कन्धाध्ययनेभ्यः सकाशाद् ग्रन्थतो बृहन्ति अध्ययनानि महाध्ययनानि, तानि च पुण्डरीकं १, क्रियास्थानम् २, आहारपरिज्ञा ३, प्रत्याख्यानक्रिया ४, अनाचारभृतम् ५, आर्द्रककुमारीयम् ६, नालन्दीयं ७ चेति"-अटी०॥ २. तुलना सू० ६४५, ६८७, ७७० ॥ ३. एकूणपनाते क. पा० । एकूणपण्णताते मु०॥ ४. दितेहि पा०॥५. छणउ° पा. क०॥ ६. अहासुत्ता पा०॥ ७. जावशब्देन 'महाभत्थं अहातचं अहामग्गं अहाकप्पं सम्मकाएणं फासिया पालिया सोहिया तीरिया किट्टिया' इति पाठोऽत्र अटी० अनुसारेण ज्ञेयः॥ ८. °या भवति क०॥ ९. एएसुणं नास्ति क० पा० ला २,४,५। तेसु घणंवातेसु पा०॥ १०. पिड° ल० । पिहुलगपिहुलगसंठाण ला ३ । अटी० अनुसारेणात्र छत्तातिच्छत्तसंठाणसंठिता इति पाठः । "तथ छत्रमतिक्रम्य छत्रं छत्रातिच्छत्रम् , तस्य संस्थानमाकारः-'अधस्तनं छत्रं महदुपरितनं कधु' इ , तेन संस्थिताः छत्रातिच्छत्रसंस्थानसंस्थिताः। इदमुक्तं भवति-सप्तमी सप्तरज्जुविस्तृता, षष्ठयादयस्तु एकैकरज्जुहीना इति। क्वचित् पाठः पिंडलगपिहुलसंठाणसंठिया, तत्र पिंडलगं पटलकं पुष्पभाजनम् , तद्वत् पृथुलसंस्थानसंस्थिता इति पटलकपृथुलसंस्थानसंस्थिताः। पृथुलपृथुलसंस्थानसंस्थिता इति क्वचित् पाठः, स च व्यक्त एव"-अटी०॥ ११. °पिहुणस मु०॥१२. एएसिक०॥ Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ રરક ठाणंगसुत्त [सू० ५४७५४७. सत्तविहा बादरवाउकाईया पन्नत्ता, तंजहा—पातीणवाते, पडीणवाते, दाहिणवाते, उदीणवाते, उठेवाते, अहेवाते, विदिसि वाते । ५४८. सत्त संठाणा पन्नत्ता, तंजहा–दीहे, रहस्से, वट्टे, तंसे, चउरंसे, पिहुले, परिमंडले। ५४९. सत्त भयट्ठाणा पन्नत्ता, तंजहा—इहलोगभते, परलोगभते आदाणभते, अकम्हाभते, 'वेयणाभते, मरणभते, असिलोग ते । ५५०. सत्तहिं ठाणेहिं छउमत्थं जाणेजा, तंजहा—पाणे अतिवातेत्ता भवति, मुसं वदित्ता भवति, अदिनमातित्ता भवति, सद्द-फरिस-रस-रूव-गंधे आसादेत्ता भवति, पूतासकारमणुव्हेत्ता भवति, इमं सावजं ति पण्णवेत्ता पंडिसेवेत्ता भवति, णो जधावादी तधाकारी यावि भवति । सत्तहिं ठाणेहिं केवली जाणेजा, तंजहा—णो पाणे अतिवातेत्ता भवति जाव जधावादी तधाकारी यावि भवति । ५५१. सत्त मूलगोत्ता पन्नत्ता, तंजहा-कासवा, "गोतमा, वच्छा, कोच्छा, कोसिता, मंडवा, वासिट्ठा । जे कासवा ते सत्तविधा पन्नचा, तंजहा—ते कासवा, ते संडिल्ला, ते 'गोला, ते वाला, ते 'मुंजतिणो, ते पव्वतिणो, ते वरिसकण्हा । जे 'गोतमा ते सत्तविधा पन्नत्ता, तंजहा ते "गोयमा, ते गग्गा, ते भारदा, ते अंगिरसा, ते सक्कराभा, ते भक्खराभा, ते उदत्ताभा । १. बातर पा० ला०॥ २. °इता पा०॥ ३. उद्धवाते अहोवाते मु०॥ ४. गंभंते परलोगंभंते मामाभते पा०॥ ५. वेयणमते पा० ला विना। "वेदना पीडा. तद्वयम"-अटी 8.७. भंते पा०॥८.मातियत्ता क०। मादित्ता मु०। "मषा वदिता भवति. अदत्तमादाता ग्रहीता भवति"-अटी०॥ ९. पडिसेवेत्ता नास्ति क०। सावा सपापमित्येवं प्रज्ञाप्य तदेव प्रतिषेविता भवति"-अटी०॥ १०. 'वाती क. विना॥ ११. "काशे भवः काश्यः-रसः, तं पीतवानिति काश्यपः, तदपत्यानि काश्यपाः"-अटी०॥ १२. गोत्तमा क०॥ १३. गोल्ला मु०॥११. मुंजयिणो क.॥ १५. प्रतिषु पाठा:-पत्थतिणो पा० ला २, ५। पवइणो क०। पव्वतिणो ला३। पच्छतिणो ला ४। पव्वपच्छतिणो जे०। पब्वपेच्छतिणो मु०॥ १६, १७. गोत्तमा क०॥ १८. मग्गा जे०॥ १९. उद्दण्णाभा क०। उदगत्तामा मु०॥ उद्दसणाभा ला३। पा० मध्ये उदन्नाभा इत्यपि कथञ्चित् पठितुं शक्यते ॥ Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५५३ ] सत्तमं अज्झयणं 'सत्तट्ठाणं' | 'जे वच्छा ते सत्तविधा पन्नत्ता, तंजहा — ते वच्छा, ते अग्गेया, ते "मित्तेया, ते सामलिणो, ते सेलतता, ते अट्ठिसेणा, ते वीयर्केण्हा । जे कोच्छा ते सत्तविधा पन्नत्ता, तंजहा - ते कोच्छा, ते मोग्गलायणा, "पंगाणा, ते कडीणो, ते मंडलिणो, ते हाँरिता, ते सोमभी । जे कोसिता ते सत्तविधा पन्नत्ता, तंजहा -- ते कोसिता, ते कच्चातणा, सोलंकातणा, ते गोलिकातणा, ते पक्खिकांतणा, ते अग्गिच्चा, ते " लोहिच्चा । जे मंडवा ते सत्तविधा पन्नता, तंजहा—- ते मंडवा, ते औरिट्ठा, ते संमुता, ते "तेला, ते एलावचा, ते कंडिल्ला, ते खारातणा । जेवासिट्ठा ते सत्तविधा पन्नत्ता, तंजा - ते वासिट्ठा, ते उंजायणा, कण्हा, ते वैग्घावच्चा, ते कोडिन्ना, ते सन्नी, ते पारासरा । तंजहा— नेगमे, संगहे, ववहारे, ५५२. सत्त मूलनँया पन्नत्ता, उज्जुसुते, सद्दे, समभिरूढे, एवंभूते । ५५३. संत सरा पन्नत्ता, तंजासज्जे, रिस, गंधारे, मज्झिम, पंचमे सरे । धेवते" चेव, णेसौदे, सरा सत्त विवाहिता ॥ ४७ ॥ एतेसि णं सत्तहं सराणं सत्त सरट्ठाणा पन्नत्ता, तंजहासज्जं तु अग्गजिब्भाते, उरेण रिसभं सरं । कंठुग्गतेण गंधारं, मज्झजिब्भाते मज्झिमं ॥ ४८ ॥ णासाते पंचमं बूया, दंतोद्वेण य रेवतं । मुद्धाणेण य णेसातं, सरट्ठाणा वियाहिता ॥ ४९ ॥ १. जे भच्छा जे० पा० । ते वच्छा क० ॥ २. मिन्तिया ते सामिलिणो मु० । मित्ता ते सामलिगो जे० । ३. सेलया क० ॥ ४. कम्हा मु० ॥ ५. पिंगातणा जे० पा० ला० । पिंगलायणा मु० ॥ ६. कोडीणा मु० ला ४ । कोडिणो क० ॥ ७. हरिता जे० । ८. सोभमी जे० । सोमब्भी क० । सोमया मु० ॥ ९. सालिंकायणा ते गोलिंकायणा क० ॥ १०. कायणा क० मु० ॥ ११. लोहिया मु० ॥ १२. मंडवा क० ॥ १३. मंडव्वा पा० ते जे० समुता मु० ॥ १५. भेला ते एलावच्चा ते कत्तेल्ला ते खायणा क० ॥ मु० ॥ १७. वग्धवच्चा क० ॥ * सत्ती क० ॥ १८. नता जे० पा० ला० ॥ आरभ्य सर्वै स्वरसूत्रं क्वचित् किञ्चित्पाठभेदैः सह अनुयोगद्वारसूत्रे [सू० २६० ] तत्र विद्यमाना अनेके पाठभेदास्तत्रैव [पृ० ११६ १२०] विलोकनीयाः । २०. गांधारे ला० । ॥ १४. अरिट्ठा १६. जारेकहा १९. इत वर्तते । ठा. १५ २२५ ५ १० १५ Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२६ [सू० ५५३ ठाणंगसुत्ते सत्त सरा जीवनिस्सिता पन्नत्ता, तंजहासजं रवति मऊरो, कुक्कुडो रिसभं सरं । हंसो णदति गंधारं, मज्झिमं तु गवेलगा ॥ ५० ॥ अह कुसुमसंभवे काले, कोइला पंचमं सरं। छटुं च सारसा कोंचा, णेसायं सत्तमं गतो ॥५१॥ सत्त सरा अजीवनिस्सिता पन्नत्ता, तंजहासजं रवति मुंइंगो, गोमुही रिसभं सरं। संखो णदति गंधारं, मज्झिमं पुण झल्लरी ॥५२॥ चउचलणपतिढाणा, गोहिया पंचमं सरं । आडंबरो रेवततं, महाभेरी ये सत्तमं ॥५३॥ एतेसि णं सत्तण्डं सराणं सत्त सरलक्खणा पन्नत्ता, तंजहासज्जेण लभति वित्ति, कतं च ण विणस्सति । गावो मित्ता य पुत्ता य, णारीणं चेव वल्लभो ॥५४॥ रिसभेणं तु एसज्जं, सेणावचं धणाणि य। वत्थगंधमलंकारं, इथिओ सयणाणि ते ॥५५॥ गंधारे पा० । “गन्धो विद्यते यत्र स गन्धारः, स एव गान्धारो गन्धवाहविशेष इत्यर्थः"अटी.॥ २१. रेवते पामू० अटीपा० ॥ रेवयते क. जे०। घेवयवते ला ३। “अभिसन्धयते अनुसन्धयति शेषस्वरानिति निरुक्तिवशाद् धैवतः...पाठान्तरेण रेवतश्चैवेति"-अटी । २२. णिसाते मु०॥ २३. कडुग्ग° जे. पा० । "कंटुग्गएणं ति कण्ठश्चासावुग्रकश्च उत्कटः कण्ठोप्रकः, तेन । कण्ठस्य वोग्रत्वं यत् तेन, कण्ठाद्वा यदुद्गतम्-उद्गतिः स्वरोद्गमलक्षणा क्रिया, तेन कण्ठोद्गतेन गन्धारम्”-अटी.॥ २४. घेवतं मु० ला ३ अटी० । रेवतं अटीपा० । “धेवतं रेवतं वेति"-अटी० ला ३॥ १. मयूरो मु०॥ २. “मह कुसुम इत्यादि के रूपकं गाथाभिधानम् , “विषमाक्षरपादं वा पादैरसमं दशधर्मवत् । तन्त्रेऽस्मिन् यदसिद्धं गाथेति तत् पण्डितै यम् ॥” इति वचनात्" -अटी० ॥ ३. कुंचा क० । कोचा पा० ला०। ४. णिसायं मु० । णसायं जे०॥ ५. गते ला।गता मु०॥ ६. स्सरा पा० ला० ॥ ७. मुतिंगो पा० ला०॥ ८. भाडंबरो य थेरवं ला ३ । “आडम्बरः पटहः"-अटी० ॥ ९. रेवतकं क० । रेवतितं मु०॥ १०. त जे० पा० ला०॥ ११. सत्तसराणं मु०॥ १२. वर्थ क०॥ १३. ला. पासं० विना-ता जे० पामू० । य क व मु०॥ Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२७ ५५३] सत्तमं अज्झयणं 'सत्तटाणं'। गंधारे गीतजुत्तिण्णा, वर्जवित्ती कलोहिया । भवंति कतिणो पण्णा, जे अन्ने सत्थपारगा ॥५६॥ मज्झिमसरसंपन्ना, भवंति सुहजीविणो। खायती 'पियती देती, मज्झिमं सरमस्सितो॥५७॥ पंचमसरसंपन्ना, भवंति पुंढवीपती । सूरा संगहकत्तारो, अणेगगणणातगा ॥५८॥ रेवतसरसंपन्ना, भवंति कलहप्पिया। साउणिता वग्गुरिता, सोयरिया मच्छबंधा य ॥५९॥ चंडाला मुट्ठिया "मेता, जे अन्ने पावकम्मिणो । गोघातगा ये जे चोरा, णेसातं सरमस्सिता ॥६॥ ऐतेसिं णं सत्तण्डं सराणं तयो गामा पण्णत्ता, तंजहा—सज्जगामे, मज्झिमगामे, गंधारगामे । सज्जामस्स णं सत्त मुच्छणातो पन्नत्ताओ, तंजहामंगी कोरव्वी या, हरी य रयणी ये सारकंता य । छट्टी य सारसी णाम, सुद्धसज्जा ये सत्तमा ॥ ६१॥ मज्झिमगामस्स णं सत्त मुच्छणातो पन्नत्ताओ, तंजहाउत्तरमंदा रैयणी, उत्तरा उत्तरासैसा । अस्सोकंता य सोवीरा, अभिरु हवति सत्तमा ॥ ६२॥ १. गीतिजु जे०। “गीत(ति-B)युक्तिज्ञाः”–अटी० ॥ २. वित्ति ला० । वितिं पा० । "वर्यवृत्तयः प्रधानजीविकाः"-अटी० । ३. °हिता जे० मु०। “कलाभिरधिकाः"-अटी०॥ ४. जे पण्णा सक०॥ ५. पितती पा०। पीयती जे० मु०। पियइ क० ॥ ६. देह क० ॥ ७. ॥ ८. धेवत° ला ३॥ ९. °प्पिता जे० पा० ला०॥ १०. मच्छसंधा जे०॥ ११. तपा० या क०॥१२. मेया क० जे० । सेया मु०॥ १३. त जे० पा० ला•॥ १४. णेसात जे जेसायं क.। णिसायं मु०॥ १५. एतेसि णं सपा० ला०। एतेसिंस क० जे० मु०॥ १६. °ग्गामस्स णं सत्त समुक०॥ “इह च मंगीप्रभृतीनामेकविंशतिमूर्च्छनानां स्वरविशेषाः पूर्वगते स्वरप्राभृते भणिताः, अधुना तु तद्विनिर्गतेभ्यो भरत-वैशाखिलादिशास्त्रेभ्यो विज्ञेया इति"-अटी०॥ १७. कोरंवी या क०जे०। कोरवी या मु० । भरतप्रणीते नाट्यशास्त्रे 'पौरवी' इति नामोपलभ्यते॥ १८. त णतणी पा० ला०॥ य रयतणी मु०॥ १९. सारकता त जे. पा. ला०॥ २०. त जे० पा० ला०॥ २१. रखणी जे० पा० ला०॥ २२. °समा Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२८ ठाणंगसुत्ते [सू० ५५३ - गंधारगामस्स णं सत्त मुच्छणातो पन्नत्ताओ, तंजहागंदी त खुद्दिमा पूरिमा य चउत्थी य सुद्धगंधारा । उत्तरगंधारा'वि त, पंचमिता हवति मुच्छा उ ॥ ६३॥ सुदुत्तरमायामा सा छट्ठी णियमसो उ णायव्वा । अह उत्तरायता कोडीमा त सा सत्तमी मुच्छा ॥ ६४॥ सत्त स्सरा कतो संभवंति १ गेयस्स का भवति जोणी १ । कतिसमता उस्सासा ? कति वा गेयस्स आगारा १ ॥६५॥ सत्त सरा णाभीतो, भवंति गीतंच रुन्नजोणीतं । पादसमता उस्सासा, तिन्नि य गीयस्स आगारा ॥६६॥ आइमिउ औरभंता, समुव्वहंता य मज्झगारंमि । अवसाणे ये खवेंता, तिन्नि य गेयस्स आगारा ॥६७॥ छ होसे अट्ठ गुणे, तिन्नि य वित्ताइं दो य भैणितीओ। जाणाहिति सो गाहिति, सुसिक्खितो रंगमज्झम्मि ॥६८॥ भीतं दुतं रहस्सं, गायतो मा त गाहि उत्तालं । काकस्सरमणुनासं च, होति गेयस्स छ दोसा ॥ ६९॥ मु०। अत्र अनुयोगद्वारसूत्रे 'उत्तरायसा' इति 'उत्तरासमा' इति च पाठद्वयं वर्तते॥ २३. प्रतिषु पाठा:-अस्सोकत्ता य क०। आसोकंता य मु०। अस्सोकंता त जे० पा० ला०॥ २४. भभिरू ला ४। मभीरू क० ला ३॥ १. विवित जे०॥ २. तर मु०॥ ३. °यत्ता पा०॥ ४. कोडिमा क. ला ३ । ५. सत्त सरा क. जे. मु०॥ ६. भवंति मु०॥ ७. “कतिसमयाः"-अटी०॥८. रुयजो° मु.। “रुदितं योनिः जातिः समानरूपतया यस्य तद् रुदितयोनिकम्"-अटी०॥ ९. पादसमता पामू० ला ४, ५। पदसमता पासं० जे० ला ३ । पा(प-पासं०)दसमा पासं. क० ला २ मु०। “पादसमया (पदसमया-Sमू०, पदासमया-S सं०, A. H., पादसमा-B) उच्छासा यावद्भिः समयैः पादो वृत्तस्य नीयते तावत्समया उच्छासा गीते भवन्तीत्यर्थः"अटी० ॥ १०. ऊसासा मु०॥ ११. आति° पा० ला० । आत° जे० ॥ आदिमउयारभंता ला३॥१२. आरंभताजे०॥१३. प्रतिषु पाठाः-य खवेत्ता क० । त ज्झवेत्ता जे० पा० ला। तज्जवितो मु० । “भवसाने च क्षपयन्तो गीतध्वनि मन्द्रीकुर्वन्तः त्रयो गीतस्याकाराः"अटी.॥१४. भणितीतो पा० ला०॥ १५. "रहस्सं ति हस्वस्वरं लघुशब्दमित्यर्थः, पाठान्तरेण उप्पिच्छं श्वासयुक्तं त्वरितं चेति"-अटी.॥ Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२९ ५५३]] सत्तमं अज्झयणं 'सत्तढाणं'। पुण्णं रत्तं च अलंकियं च, वत्तं तथा अविघुटुं । मधुरं सम सुकुमारं, अट्ठ गुणा होति गेयस्स ॥ ७० ॥ उर-कंठ-सिरपसत्थं च, गिज्जते मँउअ-रिभितपदबद्धं। समताल-पडुक्खेवं, संत्तस्सरसीभरं गेयं ॥७१॥ निदोसं सारवंतं च, हेउजुत्तमलंकियं । उवणीतं सोवयारं च, मितं मधुरमेव य ॥७२॥ सममद्धसमं चेव, सव्वत्थ विसमं च जं। "तिन्नि वित्तप्पयाराई, चउत्थं "नोपलब्भती॥७३॥ सकता पागता चेव, दुविधा भैणितीओ आहिता। सरमंडलंमि गिजंते, पसत्था इसिभासिता ॥ ७४॥ केसी गातेति मधुरं, केसी गातति खरं च रुक्खं च । केसी गायति चउरं, "केसी विलंब दुतं केसी॥ "विस्सरं पुण केरिसी १ ॥ ७५ ॥ सामा गायति मधुरं, काली गायति खरं च रुक्खं च । गोरी गातति चउरं, काण विलंबं दुतं अंधा॥ "विस्सरं पुण पिंगला ॥७६॥ १. पुरं जे०॥ २. सू(सु ला०)कुमालं पा० ला० । सूमालं क० ॥ ३. गजिते जे०। गेजते मु०। “गीयते उच्चायते, गेयमिति सम्बध्यते"-अटी०॥ ४. प्रतिषु पाठा:मउरिभिमपद मु०॥ मउरिभिजपद जे० । मउअरिभिजपद पा० । मउमरिभिपद ला•। महुररिभितपद कमू०। मउयरिभितपद' कसं० । “मृदुकं मधुरस्वरं रिभितं यत्राक्षरेषु घोलनया संचरन् स्वरो रगतीव घोलनाबहुलमित्यर्थः, पदबद्धं गेयपदेर्निबद्धमिति पदत्रयस्थ कर्मधारयः”-अटी०॥ ५. हस्तलिखितादर्शेषु डु-दु इत्यक्षरयोः समानप्रायत्वात् 'पदुक्खेवं इत्यपि पाठोऽत्र संभवितुमर्हति, पडिक्खेवं इत्यपि पाठान्तरमत्र अटी. अनुसारेण भाति, तथाहि-“समः प्रत्युत्क्षेपः प्रतिक्षेपो वा मुरजकंशिकाद्यातोद्यानां यो ध्वनिस्तलक्षणः नृत्यत्पादक्षेपलक्षणो वा यस्मिंस्तत् समप्रत्युत्क्षेपं समप्रतिक्षेपं वेति"-अटी०॥अनुयोगद्वारसूत्रे 'पदुक्खेव' इत्यपि पाठान्तरं वर्तते ॥ ६. सत्तसर क० ला ३ विना ॥ ७. °सीहरं क० विना । “सत्तसरसीभरं ति सप्त स्वराः सीभरं ति अक्षरादिभिः समा यत्र तत् सप्तस्वरसीभरम्"-अटी०॥ ८. गीयं मु०॥ ९. उवणीय मु०॥१०. तिनि य वित्तपयाहं क०। तिनि वित्तप्पयायाई ला ३-५ अटी०॥ "त्रीणि वृत्तप्रजातानि पद्यप्रकाराः"-अटी०॥ ११. नोवलब्भती ला० । नोवलम्भइ क०॥ १२. दुहा मु०। दुविधा पा० जे०॥ १३. भणियाईओ जे०॥१४. °ति त म° पा० । ति य म मु० जे०॥ १५. केसि क० विना ॥ १६. “ विस्सरं पुण केरिसि त्ति गाथाधिकम्"-अटी० ॥ १७. भामा जे०॥ १८. विस्सरं पुण पिंगला नास्ति जे०॥ Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३० ठाणंगसुत्ते [सू० ५५४'तंतिसमं तालसमं, पादसमं लयसमं गहसमं च । नीससिऊससितसमं, संचारसमा सरा सत्त ॥ ७७॥ सत्त सैरा ततो गामा, मुच्छणा एकविंसती । ताणा ऐकूणपण्णासा, संमत्तं सरमंडलं ॥ ७८ ॥ ५५४. सत्तविधे कायकिलेसे पन्नत्ते, तंजहा–ठाणातिते, उक्कुडुयासणिते, पडिमट्ठाती, वीरासँणिते, णेसज्जिते, दंडायतिए, लगंडसाती। ५५५. जंबुद्दीवे दीवे सत्त वासा पन्नत्ता, तंजहा—भैरहे, एरवते, हेमवते, हेरन्नवते, हरिवोसे, रम्मगवासे, महाविदेहे । जंबुद्दीवे दीवे सत्त वासहरपव्वता पन्नत्ता, तंजहा-चुलहिमवंते, महा१० हिमवंते, "निसढे, "नीलवंते, रुप्पी, सिहरी, मंदरे । __ 'जंबुद्दीवे दीवे सत्त महानदीओ पुरत्थाभिमुंहीओ लवणसमुई समप्पेंति, तंजहा-गंगा, रोहिता, हिरी, सीता, णरकंता, सुवण्णकूला, रत्ता। जंबुद्दीवे दीवे सत्त महानदीओ पञ्चत्थाभिमुँहीओ लवणसमुहं संमति, तंजहा—"सिंधू, रोहितंसा, हरिकंता, सीतोदा, गारिकता, रुप्पकूला, रत्तावती । १५ धायइसंडदीवपुरत्थिमद्धे णं सत्त वासा पन्नत्ता, तंजहा—भरहे जाव महाविदेहे। धायइसंडदीवपुरथिमद्धे णं सत्त वासहरपव्वता पन्नत्ता, तंजहाचुलहिमवंते जाव मंदरे । धायइसंडदीवपुरस्थिमद्धे णं सत्तमहानदोओ पुरत्थाभिमुहीओ कॉलोद२० समुदं समप्पेंति, तंजहा—गंगा जाव रत्ता । १. “इयं च गाथा स्वरप्रकरणोपान्ते तंतिसममित्यादिरधीतापि इह 'अक्षरसमम्' इत्यादि व्याख्यायते, अनुयोगद्वारटीकायामेवमेव दर्शनादिति"-अटी०॥ २. सरा य ततो मु०॥ ३. मुंछणा क०॥ ४. एगविंसति क०॥ एकवीसती मु०॥ ५. एगूण जे० मु०॥ ६. पण्णासं क०॥ ७. समत्तं मु०॥ ८. °सणीते पा०॥ ९. दंडातिते मु०। दंडाततिए जे० पा०॥ १०. भर हेरवते क० जे०॥ ११. °वंसे रम्मगवस्से जे० पा०॥ १२. जंबूदीवे क० ॥ १३. क. विना-निसमे जे. पा. मु.॥ निसहे ला०॥ १४. नेल° क०॥ १५. जंबु सस मु. विना॥ १६.हीतो जे.पा. ला०॥ १७. नलीओ म०। नदीतो पा० ला॥१८.हीतो जे०॥ १९. समु मु० ला ४॥ २०. सिंधु जे० पा०॥ २१. णारीकंता मु०॥ २२. रसवती क. ला २, ४ विना॥ २३. कालोयं समुदं २ सका । दृश्यतां पृ० २३१ पं० ४, ६॥ Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५५६] सत्तमं अज्झयणं 'सत्तट्ठाणं'। २३१ धायइसंडदीवपुरथिमद्धे णं सत्त महानदीओ पञ्चत्थाभिमुहीओ लवणसमुदं समप्पेंति, तंजहा—सिंधू जाव रत्तावती । - धायइसंडेदीवपञ्चत्थिमद्धे णं सत्त वासा एवं चेव, णवरं पुरत्थाभिमुहीओ लवणसमुदं समप्पेंति, पञ्चत्थाभिमुहीओ कालोदं, सेसं तं चेव । पुक्खरवरदीवडपुरथिमद्धे णं सत्त वासा तहेव, णवरं पुरत्थाभिमुहीओ ५ पुक्खरोदं समुदं समप्पेंति, पच्चत्थाभिमुहीतो कालोदं समुदं समप्पेंति, सेसं तं चेव। एवं पञ्चत्थिमद्धे वि, णवरं पुरत्थाभिमुहीओ कालोदं समुदं समप्पेंति, पञ्चत्थाभिमुहीओ पुक्खरोदं समुदं समप्पेंति, सव्वत्थ वासा वासहरपन्वता गदीओ ये माणितव्वाणि । ५५६. जंबुद्दीवे दीवे भारहे वासे तीताते उस्सप्पिणीते सत्त कुलकरा होत्या, तंजहा मित्तदामे सुदामे य, सुपासे य सयंपभे । विमलघोसे सुघोसे यं, महाघोसे ये सत्तमे ॥७९॥ 'जंबुद्दीवे दीवे भारहे वासे इमीसे 'ओसप्पिणीते सत्त कुलकरा होत्था, तंजहा पढमित्थ विमलवाहण, चक्खुम जसमं चउत्थमभिचंदे। तत्तो पसेणती पुण, मरुदेवे चेव नाभी य ॥८०॥ एतेसि णं सत्तण्हं कुलकराणं सत्त भाँरियाओ होत्था, तंजहाचंदजसा चंदकंता, सुरूव पडिरूव चक्खुकंता यें । सिरिकंता मेरुदेवा, कुलकरइत्थीण नामाई ॥८१॥ जंबुद्दीवे दीवे भारहे वासे आगमेसाते उस्सप्पिणीते सत्त कुलकरा २. भविस्संति, तंजहा१. रत्तवती मु०। दृश्यता पृ० २३० टि० २२॥ २. °दीवे मु०॥ ३. पञ्चत्था जे०॥ ४. णतीतो क. विना॥ ५. त जे० पा० ला०। य नास्ति क०॥ ६. जंबूदीवे जे० पा०। अस्य सुत्रस्य समवायाङ्गसूत्रेण सुला कर्तव्या॥ ७. भरहे क०॥ ८. त क. विना॥ ९. त पा०॥१०. जंबूदीवे जे० पा० क०॥ ११. भरहे क०॥ १२. उस्स पा० ला०॥ १३. मेत्थ क. पा० ला०॥ १४. चक्खुमं ला०॥ १५. तत्तो पसेणई पुण मरु क.। तत्तो य पसेणह पुण मह° मु०। तत्तो य पसेणइए मरु' जे०॥ १६. त पा० ला०॥ १७. भारितातो पा० ला०॥ १८. त पा०॥ १९. °देवी जे० ला ५ मु०॥ २०. जंबु २ भरहे पा० ला०। जंबू भरहे क०॥ २१. भागमिस्साए ला ५ मु०॥ २२, उसप्पि पा०॥ Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३२ ठाणंगसुत्ते [सू० ५५७मित्तवाहणे सुभोमे य, सुप्पभे य सयंपभे । दत्ते सुहुमे सुबंधू य, आंगमेसेण होक्खती ॥ ८२॥ विमलवाहणे णं कुलकरे सत्तविधा रुक्खा उवभोगत्ताते हव्वमागच्छिसु, तंजहा मत्तंगता त भिंगा, चित्तंगा चेव होति चित्तरसा ।। मणियंगा त अणियां, सत्तमगा कप्परुक्खा य ॥८३॥ ५५७. सत्तविधा दंडनीती पन्नत्ता, तंजहा—हक्कारे, मक्कारे, धिक्कारे, परिभासे, मंडलबंधे, चारते, छविच्छेदे । ५५८. एगमेगस्स णं रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिसं सत्त एंगिदियरतणा १० पन्नत्ता, तंजहा–चक्करतणे, छत्तरयणे, चम्मरयणे, दंडरतणे, असिरतणे, मणिरयणे, काकणिरतणे। एगमेगगस्स णं रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिस्स सत्त पंचेंदियरतणा पन्नत्ता, तंजहा—सेणावतीरतणे, गाहावंतिरतणे, वडतिरयणे, पुरोहितरयणे, इत्थिरतणे, . आसरतणे, हत्थिरयणे। ५५९. सत्तहिं ठाणेहिं ओगाढं दुस्सम जाणेजा, तंजहा-अकाले वरिसइ, काले ण वरिसइ, असाधू पुज्जति, साधू ण पुजंति, गुरूहिं जणो मिच्छं पडिवन्नो, मणोदुहता, वतिदुहता। सत्तहिं ठाणेहिं ओगाढं सुसमं जाणेज्जा, तंजहा-अकाले न वरिसइ, काले वरिसति, असाधू ण पुजंति, साधू पुंजंति, गुरूहिं जणो सम्म पडिवन्नो, २० मणोसुहता, वतिसुहता। ५६०. सत्तविधा संसारसमावन्नगा जीवा पन्नत्ता, तंजहा–नेरतिता, तिरिक्खजोणिता, तिरिक्खेंजोणिणीतो, मणुस्सा, मणुस्सीओ, देवा, देवीओ। १. मित्तप्पभे सुभोमे जे० ला ५॥ २. मेस्सेण ला० । 'मेस्सिण मु०॥ ३. गयाए क०॥ ४. “भणियण त्ति अनम कारकत्वादनमा विशिष्टवस्त्रदायिनः, संज्ञाशब्दो वायमिति"अटी० । तुलना-सू० ७६६ ॥ * परिहासे क० ॥ ५. मंडलि° ला० ॥ ६. स्स गं सत्त मु०॥ ७. एगेंदिरवणा पा० ॥ ८. कागिणि° क० ला० ॥ ९. °वईरयणे क.॥ १०-१३. पूइजति क० । दृश्यतां सू० ७६५॥ १४. °जोणिणितो मु०। जोणीतोला । जोणितो पा०। Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८३] २३३ सत्तमं अज्झयणं 'सत्तट्ठाणं'। ५६१. सत्तविधे आउभेदे पन्नत्ते, तंजहाअज्झवसाण-निमित्ते, आहारे वेयणा-पराघाते । फासे आणापाणू, सत्तविधं भिजए आउं ॥ ८४॥ ५६२. सत्तविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा—पुढविकाइया, आउकाइया, तेउकाइया, वाउकाइया, वणस्सतिकाइया, तसकाइया, अकाइया। . ५ अहवा सत्तविहा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा—कण्हलेसा जाव सुक्कलेसा, अलेसा । ५६३. बंभदत्ते णं राया चाउरंतचक्कवट्टी सत्त धणूई उच्उच्चत्तेणं सत्त यं वाससताइं परमाउं पालयित्ता कालमासे कालं किच्चा अधे सत्तमाते पुढवीते अप्पतिट्ठाणे गरए णेरतितत्ताते उववन्ने । ५६४. मल्ली णं अरहा अप्पसत्तमे मुंडे भवित्ता अगारातो अणगारियं पंव्वइए, तंजहा-मल्ली विदेहरांयवरकन्नगा, पडिबुद्धी इक्खागराया, चंदेच्छाये अंगराया, रुप्पी कुणालाधिपती, संखे कासीराया, अदीणसत्तू कुरुराया, जितसत्तू पंचालराया। ५६५. सत्तविहे दंसणे पन्नत्ते, तंजहा—सम्मदंसणे, "मिच्छदसणे, १५ सम्मामिच्छदंसणे, चक्खंदसणे, अचक्खंदसणे, ओहिदंसणे, केवैलदसणे । ५६६. छउमत्थवीयरागे णं मोहणिजवैजाओ सत्त कम्मपेयडीओ "वेदेति, तंजहा—णाणावरणिजं दैरिसणावरणिजं "वेयणिज्जं आउयं नामं गोतमंतरातितं। ५६७. सत्त ठाणाई छउमत्थे सव्वभावेणं न याणति न पासति, २० १. भाणाप्पाणू पा० ॥ २. झिजए जे० क० ॥ ३. कातिता पा०॥ ४. भाउ तेउ वाउ वणस्तति इति संक्षिप्तः प्रतिषु पाठः॥ ५ कातिता भकातिता क. ला. विना॥ ६. मु० विना-त जे. पा. ला० । य नास्ति क०॥ ७. गरते पा० ला०॥ ८. पव्वतिते पा० ला०॥ ९. रातवर पा० ला०। रायावर जे०॥ १०. कन्ना क.॥११.राता जे.॥ १२. चंदछाया क०। चंदलाए जे०॥ १३. गता क. विना० ॥ १४. राता जे० पा० ॥ १५. सम्मइंसणे पा० विना ॥ १६. मिच्छ इंसणे क. जे०॥ १७. मिच्छादसणे जे०॥ १८, १९. इंसणे क० ॥ २०. केवलि° जे० पा० ला २-४ ॥ २१. वजातो पा०॥ २२. पगडीओ क० ॥ २३. वेतेति जे० पा० ला० ॥ २४. दंसणा क. मु०। तुलना सू० ५९६ ॥ २५. वेयणियं मु०॥२६. गोयं अंत°क०॥ Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३४ ठाणंगसुत्ते [सू० ५६८तंजहा-धम्मस्थिकायं, अधम्मत्थिकायं, आगासत्थिकायं, जीवं अंसरीरपडिबद्धं, परमाणुपोग्गलं, सई, गंधं । ___ एयाणि चेव उप्पन्नणाणे जाव जाणति पासति, तंजहा-धम्मत्थिकायं जाव गंधं। ५६८. समणे भगवं महावीरे वइरोसभणारातसंघयणे समचउरंससंठाणसंठिते सत्त रयणीओ उड्डूंउच्चत्तेणं होत्था । ५६९. सत्त 'विकहाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—इत्किहा, भत्तकहा, देसकहा, रायकहा, मिउकालुणिता, दंसणभेयणी, चरित्तभेदणी। ५७०. आयरिय-उवज्झायस्स णं गणंसि सत्त अतिसेसा पन्नत्ता, तंजहा१० आयरियउवज्झाए अंतो उवस्सँगस्स पाते णिगिज्झिय णिगिज्झिय पप्फोडेमाणे वा पमज्जमाणे वा णातिकमति, एवं जधा 'पंचट्टाणे जाव बाहिं उघस्सगस्स एगरातं वा दुरातं वा वसमाणे नातिक्कमति, उवकरणातिसेसे, भत्तपाणातिसेसे । ५७१. सत्तविधे संजमे पन्नत्ते, तंजहा—पुढविकातितसंजमे जीव तसकातितसंजमे, अजीवकायसंजमे । सत्तविधे असंजमे पन्नत्ते, तंजहा-पुढविकातितअसंजमे जाव तसकातितअसंजमे, अजीवकीयअसंजमे । ___ सत्तविधे आरंभे पन्नत्ते, तंजहा-पुढविकातितआरंभे जाव अजीवकांतआरंभे । एवमणारंभे वि, एवं सारंभे वि, एवमसारंभे वि, एवं समारंभे वि, एवं असमारंभे वि जाव अजीवकीयअसमौरंभे । १. असरीरं पर पा० ला०॥ २. वेव जे० पा०॥ ३. °णाणं जे. पामू०॥ १.क. दिना कातं ला०। गातं जे. पा. मु०॥५. तणसं पा० ला०॥६. विकधातो जे० पा० ला०॥ ७.९.१०.कधा जे. पा. ला०॥ ८.कधा पा० ला०॥११. कालणिता ला २,४,५ विना। "मिउकालुणिय त्ति...."मृद्वी चासौ कारुणिकी च"-अटी०॥ १२. भेदिणी क०। भेतणी पा० ला०॥ १२. सत्ततिसेसा पा०॥ १३. ज्झाते पा० ला०॥ १४. °सयस्स क०। स्सग्गरस ला २। सग्गस्स ला ३, ४॥ १५. दृश्यतां सू० ५३८॥ १६. उवसग्गस्स क० ला ३, ४। उवस्सगस्स पा. ला २॥ १७. जाव शब्देन आउ० तेउ० वाउ. वणस्सति० इति पदानि ज्ञेयानि। एवमग्रेऽपि॥ १८. अस्सं क०॥ १९. कात° पा०। काइय क०॥२०. °काइयआरंभे क०॥२१. °कातास पा०॥ कायासक०॥ २२. रमे विक० जे० पा० ला ३, ५॥ Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३५ . ५७३] सत्तमं अज्झयणं 'सत्तट्ठाणं'। ५७२. अध भंते ! अदसि-कुसुंभ-कोदव-कंगु-रालग-वरा- कोदूसग-सणसरिसव-मूलगबीयाणं एतेसि णं धन्नाणं कोढाउत्ताणं पल्लाउत्ताणं जाव पिहिताणं केवतितं कालं जोणी संचिट्ठति ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं सत्त संवच्छराइं, तेण परं जोणी पमिलायति जाव जोणीवोच्छेदे पण्णत्ते। ५७३. बादरआउकाइयाणं उक्कोसेणं सत्त वाससहस्साई ठिती पन्नत्ता। ५ तचाए णं वालयप्पभाते पुढवीते उक्कोसेणं नेरइयाणं सत्त सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। १. °वरा । कोह° पा० ला ४ । अत्र वर-कोदू' इति °वरग-कोदू इति वा पाठः संभाव्यते। तुलना-“अह णं भंते! सालीणं वीहीणं गोधूमाणं जवाणं जवजवाणं एएसि णं धन्नाणं कोट्ठाउत्ताणं पल्लाउत्ताणं मंचाउत्ताणं मालाउत्ताणं उल्लित्ताणं लित्ताणं पिहियाणं मुदियाणं लंछियाण केवतियं कालं जोणी संचिठ्ठइ ? गोयमा! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं तिन्नि संवच्छराई, तेण परं जोणी पविद्धंसइ, तेण परं बीए अबीए भवति, तेण परं जोणीविच्छेदे पन्नत्ते समणाउसो!। अह भंते! कलाय मसूर-तिल-मुग्ग-मास-निप्फाव-कुलत्थ-आलिसंदग-सतीण-पलिपंथगमादीणं एएसि णं धन्नाणं जहा सालीणं तहा एयाण वि, नवरं पंच संवच्छराई, सेसं तं चेव। अह भंते ! अयसिकुसुंभग-कोदव-कंगु-वरग-रालग-कोदूसग-सण-सरिसव-मूलगबीयमादीणं एएसिं गं धन्नाणं० एयाणि वि तहेव, नवरं सत्त संवच्छराई, सेसं तं चेव" इति भगवतीसूत्रे षष्ठे शतके सप्तम उद्देशके । "कलाय त्ति कलायाः, वृत्तचनका इत्यन्ये। मसूर त्ति भिलङ्गाः, चनकिका इत्यन्ये। निप्फाव त्ति वल्लाः। कुलत्थ त्ति चवलिकाकाराः चिपिटिका भवन्ति। आलिसंदग त्ति चवलकप्रकाराः,चवलका एवान्ये। सईण त्ति तुवरी। पलिमंथग त्ति वृत्तचनकाः, कालचनका इत्यन्ये। भयसि त्ति भनी। कुसुभग त्ति लट्टा। वरग त्ति वरो रालग त्ति कङ्गुविशेषः। कोदूसग त्ति कोद्रवविशेषः। सण त्ति त्वक्प्रधाननालो धान्यविशेषः। सरिसव त्ति सिद्धार्थकाः। मूलगबीय त्ति शाकविशेषबीजानीत्यर्थः" इति अभयदेवसूरिविरचितायां भगवतीसूत्रवृत्तौ। “अयसी १ लट्टा २ कंगू ३ कोडूसग ४ सण५ वरदृ६ सिद्धत्था ७ । कोदवरालग ९ मूलगबीयाणं १० कोट्ठयाईसु ॥९९९॥ निक्खित्ताणं एयाणुक्कोसठिईए सत्त वरिसाई। होइ जहन्नेण पुणो अंतोमुहत्तं समग्गाणं ॥१०००॥" इति प्रवचनसारोद्धारे। “अतसी क्षुमा, लहा कसुम्भम् , कङ्गुः पीततण्डुलाः, कोडूसग त्ति कोरदूषकाः कोद्रवविशेषाः, वरट्ट त्ति धान्यविशेषः बरठीति सपादलक्षादिषु प्रसिद्धः, सिद्धार्थाः सर्षपाः, कोद्रवाः प्रतीता एव, रालकः कङ्गविशेषः, मूलकं शाकविशेषः, तस्य बीजानि मूलकबीजानि" इति सिद्धसेनाचार्यविरचितायां प्रवचनसारोद्धारटीकायाम् ॥२. क. विना-कोदूसगा ला २ मु०। कोइसगा जे० पा० ला ३-५॥ ३. मूलगबीताण पा० । मूलाबीयाणं मु० अटी०। “मूलकः शाकविशेषः, तस्य बीजानि मूलकबीजानि, ककारलोपसन्धिभ्यां मूलाबीय त्ति प्रतिपादितमिति"-अटी० ॥ दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् १ । दृश्यता भगवती० पृ० २५९, टि० ॥ ४. कोट्ट पा०॥ ५. °त्ताणं जाव क० । “यावग्रहणात् मंचाउत्ताणं मालाउत्ताणं भोलिसाणं लिसाणं लंछियाणं मुहियाणं ति द्रष्टव्यम्"-अटी० । दृश्यतां पृ० ५९ सू० १५४, पृ० १९९ सू० ४५९ ॥ ६. °त्ताणं जे० पा०॥ ७. °टुंति जे० पा०॥ ८. गोयमा नास्ति मु० विना ॥ ९. °त्तमुक्कोसं सत्त पा० ला २, ४,५॥ १०. “ यावत्करणात् पविद्धंसइ विद्धंसह, Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३६ ठाणंगसुत्ते . [सू० ५७४चउत्थीते णं पंकप्पभाते पुढवीते जहन्नेणं नेरइयाणं सत्त सागरोवमाई ठिती पन्नत्ता। ५७४. सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो वरुणस्स महारण्णो सत्त अग्गमहिसीतो पन्नत्ताओ। ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरन्नो सोमस्स महारण्णो सत्त अग्गमहिसीतो पन्नत्ताओ। ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरण्णो जमस्स महारण्णो सत्त अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ। ५७५. ईसाणस्स ण देविंदस्स देवरण्णो अभितरपरिसाते देवाणं सत्त १० पलिओवमाइं ठिती पन्नत्ता । सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो अग्गमहिसीणं देवीणं सत्त पंलिओवमाई ठिती पन्नत्ता। ___ सोहम्मे कप्पे परिग्गहियाणं देवीणं उक्कोसेणं सत्त पलिओवमाइं ठिती पन्नत्ता। ५७६. सारस्सयमाइचाणं सत्त देवा सत्त देवसता पन्नता । गद्दतोय-तुसियाणं देवाणं सत्त देवा सत्त देवसहस्सा पन्नत्ता। ५७७. सणंकुमारे कप्पे उक्कोसेणं देवाणं सत्त सागरोवमाई ठिती पन्नत्ता। से बीए भबीए भवइ, सेण पर ति दृश्यम्"-अटी० ॥ ११. याणं सत्त जे. पा० ला०॥ १२. लुगप्प जे.पा. ला०॥ १. पभाते पुढवीते जहं नेरतिताणं पा०॥ २.५० जे० पा०॥ ३. पं० जे०॥ ४, ५. पलितोव पा०॥ ६. मु. विना-कप्पे अपरिग्गहियाणं देवीणं जे० पा० ला २-५। कप्पे देवीण क०॥ "परिगहिआणिअराण य सोहम्मीसाणदेवीणं ॥११॥ पलिअं अहिअं च कमा ठिई जहन्ना ईओ य उक्कोसा। पलिआई सत्त पन्नास तह य नव पंचवन्ना य॥१२॥" इति बृहत्संग्रहण्याम् ॥ ७. "स्सयमादिचाणं पा० ला०॥ तुलना--भगवती०६।५। "सारस्सय. माइचाणमित्यादि, इह सारस्वतादित्ययोः समुदितयोः सप्त देवाः सप्त च देवशतानि परिवार इत्यक्षरानुसारेणावसीयते, एवमुत्तरत्रापि” इति भगवतीसूत्रस्य अभयदेवसूरिविरचिताया वृत्तौ॥ ८. देवा सत्त देवसत्ता जे० । देवा देवसत्ता पा०॥ Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८२] २३७ सत्तमं अज्झयणं 'सत्तट्ठाणं'। माहिंदे कप्पे उक्कोसेणं देवाणं सातिरेगाई सत्त सागरोवमाइं ठिती पन्नत्ता। बंभलोगे कप्पे जहन्नेणं देवाणं सत्त सागरोवमाई ठिती पन्नत्ता । ५७८. बंभलोयलंततेसु णं कप्पेसु विमाणा सत्त जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता। ५७९. भवणवासीणं देवाणं भवधारणिज्जा सरीरगा उक्कोसेणं सत्त रयणीओ उडूंउच्चत्तेणं, एवं वाणमंतराणं, एवं जोइसियाणं » । सोहम्मीसाणेसु णं कप्पेसु देवाणं भवधारणिज्जगा सरीरा सत्त रयणीओ उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता। ५८०. गंदिस्सरवरदीवस्स णं दीवस्स अंतो सत्त दीवा पन्नत्ता, १० तंजहा–जंबूदीवे, धायइसंडे, पोक्खरवरे, वरुणवरे, खीरवरे, घयवरे, खोयवर। गंदीसरवरदीवस्स णं दीवस्स अंतो सत्त समुद्दा पन्नत्ता, तंजहा-लवणे, कालोदे, पुक्खरोदे, वरुणोदे, खीरोदे, घओदे, खोतोदे । ५८१. सत्त सेढीओ पन्नताओ, तंजहा-उज्जुआयता, एंगतो वंका, दुहतो वंका, एगतो खहा, दुहतो खंहा, चक्कवाला, अद्धचक्कवाला । ५८२. चमरस्स णं असुरिंदस्स असुरकुमाररन्नो सत्त अणिता सत्त अणिताधिपती पन्नत्ता, तंजहा—पत्ताणिते, पीढाणिते, कुंजराणिते, महिसाणिते, रहाणिते, नट्टाणिते, गंधवाणिते । दुमे पैत्ताणिताधिपती एवं जहा "पंचट्ठाणे जाव किंनरे रधाणिताधिपती, रिढे णट्टाणियाधिपती, गीतरती गंधव्वाणिताधिपती) पलिस्स णं वइरोयर्णिदस्स वईरोयणरण्णो सत्त अणिया सत्त अणियाधिपती २० पन्नत्ता, तंजहा-पत्ताणिते जाव गंधव्वाणिते । महदुमे पत्ताणिताधिपती जाव १. जोतण° पा०॥ २. K1- एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति क०॥ ३. नंदीसर' क०॥ ४, ६. °वरस्स णं पा० ला० विना॥ ५. जंबुद्दीवे दीवे धायइसंडे दीवे जे. मु०॥ ७. कालोते क० ला० विना॥ ८. एगयओ वंका क०॥ ९, १०. खुहा मु०। “एगो खहा एकस्यां दिश्यकुशाकारा, दुहओ खहा उभयतोऽङ्कुशाकारा"---अटी० ॥ ११. पात्ता पा०। दृश्यतां पृ० १८० टि. ८॥ १२. पायताणीए मु०॥ अत्रेदमवधेयम्-अत्राग्रेऽपि च मु० ला ३ मध्ये सर्वत्र पायत्ता' इति पाठः । प्रत्यन्तरेषु तु प्राधान्येन पत्ता इति सर्वत्र पाठः ॥ १३. दृझ्यता सू० ४०४ ॥ १४, १५. वतिरो° पा० ला०॥ Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३८ ५ ठाणं सुत्त [सू० ५८३ - किंपुरिसे रधाणिताधिपती, महांरिट्ठे णट्टाणिताधिपती, गीतजसे गंधव्वाणिताधिपती । धरणस्स णं नागकुमारिंदस्स नागकुमाररण्णो सत्त अंणिता सत्त अणिताधिपती पन्नत्ता, तंजहा - पंत्ताणिते जाव गंधव्वाणिए । रुइसेणे पैत्ताणिताधिपती जाव आणंदे रधाणिताधिपती, नंदणे णट्टाणियाधिपती, तेतली गंधव्वाणियाधिपती । भूतानंदस्स सत्त अँणिया सत्त अणियाहिवई पन्नत्ता, तंजहा—पत्ताणिते जाव गंधर्व्वणिए । दक्खे पंत्ताणियाहिवती जाव णंदुत्तरे रहाणियाहिपती, रती णट्टाणियाहिवती, माणसे गंधव्वणियाहिवती । एवं जाव घोस-महाघोसाणं १० नेयव्वं । सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सत्त अणिया सत्त अणियाहिवती पन्नत्ता, तंजा - पंत्ताणिए जाव गंधव्वाणिए । हरिणेगमेसी पत्ताणियाधिपती जाव माढरे रधाणिताधिपती, सेते णट्टाणिताहिवती, तुंबुरू गंधव्त्राणिताधिपती । ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सत्त अँणिया सत्त अणिया हिई पन्नत्ता, १५ तं जहा – पत्ताणिते जाव गंधव्वाणिते । लहुपरक्कमे पैत्ताणियाहिवती जाव महासेते णणियाहिवती, णारते गंधव्वाणिताधिपती, "सेसं जधा पंचट्ठाणे, एवं जीवऽचुतस्स त्ति नेतव्वं । "" १. रिहे जे० पा० ला० ॥ २. नागकुमाररण्णो मु० ला० ३ विना नास्ति ॥ ३. अणीया पा० ला० जे० मु० ॥ ४. अत्रेदमवधेयम् — अत्र रुद्दसेणे इति नाम वर्तते, सू० ४०५ मध्ये तु भद्दसेणे इति नाम दृश्यते । जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तावपि पञ्चमे वक्षस्कारे " भदसेणो पायत्ताणी - याहिवई” इति दाहिणिलाणं पायत्ताणीयाहिवई भइसेणो” इति च पाठ उपलभ्यते, आवश्यकचूर्णौ [० १४६ ] तु जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसमानेऽस्मिन्नेव पाठे रुइसेणो इति नाम दृश्यते । प्राचीन हस्तलिखितादर्शेषु भ-रु इत्यनयोरक्षरयोः कथञ्चित् सदृशत्वात् कोऽत्र पाठः समीचीनतर इति निर्णयः कर्तुं न शक्यते ॥ ५. पाताणि पा० ३ ॥ ६. अणीया सत्त अणीया पा० ला० ॥ ७. पत्ताणीए पा० ॥ ८. व्वाणीए जे० विना ॥ ९. पायत्ताणि पा० । पायताणी जे० ला० मु० ॥ १०. 'णिताहि पा० ॥ ११. पातागि पा० ॥ १२. तंबुरू पा० । तेंवुरू क० ला० ॥ १३. अगीया पा० ला० जे० मु० ॥ १४. वईणो मु० ॥ पा० ॥ १७. नट्टाणि० रते मु० ॥ १८. “ एवं जहा पंचट्ठाणए ति अतिदेशात् सो [दा ? ] मे आसराया पीढाणीयाहिवई वेकुंथू हत्थिराया कुंजराणि ( णी - A, B ) याहिवई लोहियक्खे महिसाणियाहिवई इति द्रष्टव्यम्। एवमुत्तरसूत्रेष्वपीति "अटी० । दृश्यतां सू० ४०४, पृ० १८० पं० २॥ १९. जाव अच्यस्स त्ति ने क० । जाव अच्चुतस्स वि ने मु० ॥ १५. पाता जे० पा० ॥ १६. पं जाव Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८४] सत्तमं अज्झयणं 'सत्तट्टाणं'। २३९ ५८३. चमरस्स णं असुरिंदस्स असुरकुमाररण्णो दुमस्स पत्ताणिताहिपतिस्स सत्त कैच्छाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—पढमा कच्छा जाव सत्तमा कच्छा। चमरस्स णमसुरिंदस्स असुरकुमाररन्नो दुमस्स पैत्ताणिताधिपतिस्स पढमाएँ कच्छाए चउसद्धिं देवसहस्सा पन्नत्ता, जावतिता पढमा कच्छा तब्बिगुणा ५ दोचा कच्छा, जावइया दोचा कच्छा तब्बिगुणा तचा कच्छा, एवं जाव जावतिता छट्ठा कच्छा तब्बिगुणा सत्तमा कच्छा । एवं बलिस्स वि, णवरं महढुमे सँहि देवसाहस्सितो, सेसं तं चेव । धरणस्स एवं चेत्र, णवरमहावीसं देवसहस्सा, सेसं तं चेव । जधा धरणस्स एवं जाव महाघोसस्स, नवरं पत्ताणिताधिपती अन्ने, ते पुव्वभणिता। सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो हरिणेगमेसिस्स सत्त कच्छाओ पन्नताओ, तंजहा-ढमा कच्छा एवं जहा चमरस्स तैहा जीवऽचुतस्स, णोणतं पैताणिताधिपतीणं, ते पुषभणिता। देवपरिमाणमिमं—सक्कस्स चउराँसीर्ति देवसहस्सा, ईसाणस्स असीतिं देवसहस्सा, देवा इमाते गाथाते अणुगंतव्वा चउरासीति असीति, बावत्तरि सत्तरी य सट्ठी में । पन्ना चत्तालीसा, तीसा वीसा दस सहस्सा ॥ ८५॥ जावऽच्चुतस्स लहुपरक्कमस्स दस देवसहस्सा जाव जावतिता छट्ठा कैच्छा तब्बिगुणा सत्तमा कच्छा। ५८४. सत्तविधे वैयणविकैप्पे पन्नत्ते, तंजहा—आलावे, अणालावे, उल्लावे, अणुल्लावे, संलावे, पलावे, विप्पलावे । २० १. पाता पा०॥२. “कच्छ त्ति समूहः"-अटी०॥ ३. पाता पा०॥ ४. °माते कच्छाते पा० ला०॥५. °सट्ठि क० विना॥ ६. जावइया दोच्चा कच्छा नास्ति क० विना॥ ७. सट्ठि मु०॥ ८, १२. पाता जे० पा० ॥ ९. दृश्यतां पृ० २३८ पं० ४, ६॥ १०. तधा जे. पा०॥ *जाव अच्चुतस्स मु०॥ ११. “नाणत्तं त्ति शक्रादीनामानतप्राणतेन्द्रान्तानामेकान्तरितानां हरिणेगमेषी पादातानीकाधिपतिः, ईशानादीनामारणाच्युतेन्द्रान्तानामेकान्तरिताना लघुपराक्रम इति"अटी०॥ १३. परी° मु०॥ १४. रासिई क०। गाथेयं प्रज्ञापनासूत्रे द्वितीये पदे. जम्बूद्वीपप्रज्ञप्ती पञ्चमे वक्षस्कारे, आवश्यकचूौँ [पृ० १४६] च वर्तते॥ १५. असीती मु०॥ १६. °स्साई मु०॥ १७. या मु०॥ १८. जाव अचुतस्स मु०॥ १९. कच्छा बिगुणा जे०॥ २०. वतण° जे. पा०॥ २१. विगप्पे क०॥ २२. अणुलावे पा० अटीपा०। "क्वचित् पुनः 'अनुलापः' इति पाठः, तत्रानुलापः पौनःपुन्यभाषणम्"-अटी०॥ Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४० ठाणंगसुत्ते [सू०५८५५८५. सतविधे 'विणए पन्नते, तंजहा—णाणविणए, दंसणविणए, चरित्तविणए, मणविणए, वतिविणए, कायविणए, लोगोवैयारविणए । पसत्थमणविणए सत्तविधे पन्नत्ते, तंजहा–अपावते, असावजे, अकिरिते, निरुवकेसे, अणण्हवकरे, अच्छविकरे, अभूताभिसंकणे । अपसत्थमणविणए सत्तविधे पन्नत्ते, तंजहा—पावते, सावज्जे, सकिरिते, सउवैक्केसे, अण्हवकरे, छविकरे, भूताभिसंकणे । पसत्थर्वइविणए सत्तविधे पन्नत्ते, तंजहा—अपावते, असावज्जे, जाव अभूताभिसंकणे। अपसत्थवइविणते सत्तविधे पन्नत्ते, तंजहा—पावते जाव भूताभिसंकणे । पसत्यकातविणए सत्तविधे पन्नत्ते, तंजहा-आउत्तं गमणं, आउत्तं ठाणं, आउत्तं निसीयणं, आउत्तं तुअट्टणं, आउत्तं उलंघणं, ऑउत्तं पलंघणं, आउत्तं सव्विंदियजोगजुंजणता। अपसत्थकातविणते सत्तविधे पन्नत्ते, तंजहा-अणाउत्तं गमणं जाव अणाउत्तं सबिंदियजोगजुंजणता। लोगोवतारविणते सत्तविधे पन्नत्ते, तंजहा-अँभासवत्तितं, परछंदाणुवत्तितं, कजहेडं, कतपडिकैतिता, अत्तगवेसणता, देसकालण्णता, सव्वत्थेसु अपडिलोमता। ५८६. सत्त समुग्घाता पन्नत्ता, तंजहा-वेदणासमुग्धाते, कैसायसमु 1. विणते पा० ला० । एवमग्रेऽपि प्रायः ॥ २. °वतार° पा० ला०॥ ३. वक्कमे जे० ॥ १. अणण्हकरे क. विना। "आस्नवः आश्रवः......अनास्नवकरः"-अटी०॥ ५. कच्छवि जे० । “अक्षयिकरः प्राणिनां न क्षयेः व्यथाविशेषस्य कारकः"-अटी० ॥ ६. अभिभू जे०। अभूताभिसंकमणे मु० । “अभूताभिशङ्कनः न भूतान्यभिशङ्कन्ते बिभ्यति यस्मात् स तथा, अभयङ्कर इत्यर्थः"-अटी० ॥ ७. °वक्कसे जे० पा० ला २, ४, ५॥ ८. क० विना अण्हकरे मु०। अम्हकरे जे० पा० ला०। ९, ११. वतिवि॰ जे. पा० ला०॥ १०. अभिभू' जे०॥ १२. तणं जे. पा. ला०॥१३. तुय क.॥१४. माउत्तं पलंघणं नास्ति पा०। "प्रलवनम् अर्गलादेः"-अटी.॥ १५, १६. 'दितजो क० विना ॥ १७. भाभास जे० पा०॥ १८. कितिता मु० । किइया क० । “कृतप्रतिकृतिता, कृते भक्तादिनोपचारे प्रसन्ना गुरवः प्रतिकृति प्रत्युपकरणं सूत्रादिदानतः करिष्यन्तीति भक्तादिदानं प्रति यतितव्यमिति"-अटी० ॥ १९. लण्णुता मु०॥ २०. क० ला ५ विना सुयपडि जे० पा० ला ३ । सुयापडि मु० । सु पडि ला २,४॥ २१. कसात° पा०॥ Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८९] सत्तमं अज्झयणं 'सत्तटाणं'। २४१ ग्याते, मारणंतियंसमुग्धाते, वेउव्वियंसमुग्धाते, तेजससमुग्धाते, आहारगसमुग्घाते केवलिसमुग्घाते। मणुस्साणं सत्त समुग्धाता एवं चेव। ५८७. समणस्स णं भगवतो महावीरस्स तित्थंसि सत्त पवतणनिण्हगा पन्नत्ता, तंजहा-बहुरता, जीवपतेसिता, अव्वत्तिता, सामुच्छेइता, दोकिरिता, ५ तेरासिता, अबद्धिता। एतेसि णं सत्तण्डं पवयणनिण्हगाणं सत्त धम्मातरिता होत्था, तंजहाजमाली, तीसगुत्ते, आसाढे, आसंमित्ते, गंगे, छलुए, गोट्ठामाहिले। एतेसि णं सत्तण्हं पंवयणनिण्हगाणं सत्त उप्पत्तिनगरा होत्था, तंजहासावत्थी, उसमपुरं, सेतविता, मिहिल, उल्लुगातीरं । पुरिमंतरंजि, देसपुर, णिण्हगउप्पत्तिनगराई ॥ ८६ ॥ ५८८. सातावेयणिज्जस्स कम्मस्स सत्तविधे अणुभावे पन्नत्ते, तंजहामणुन्ना सद्दा, मणुण्णा रूवा जाव मणुन्ना फासा, मणोसुहता, वतिसुहता। असातावेयणिजस्स णं कस्मस्स सत्तविधे अणुभावे पन्नत्ते, तंजहाअमणुण्णा सदा जाव वतिदुहता। ५८९. महाणक्खत्ते सत्ततारे पन्नत्ते। अभितीयादिता सत्त णक्खता पुवदारिता पन्नत्ता, तंजहा-अमिती, संवणो, धणिट्ठा, सतभिसता, पुब्बा भद्दवता, उत्तरा भद्दवता, रेवती। अँस्सिणितादिता णं सत्त णक्खत्ता दाहिणदारिता, पन्नत्ता, तंजहाअस्सिणी, भैरणी, "कित्तिता, रोहिणी, मिंगसिर, अद्दा, पुणव्वसू ।। १. तितस जे० पा० ला०॥ २. °वितस जे० पा० ला०॥ ३. तेयगस क० ला०॥ ४. 'ता पन्नता एवं मु०॥ ५. अवत्तिक०ला ३-५ विना। अव्वत्तिया समुक०। “अव्यक्तम् अस्फुटं वस्तु अभ्युपगमतो विद्यते येषां तेऽव्यक्तिकाः"-अटी०॥ ६.अब्बद्धिता पा० । अव्वट्टिता क०। "अबद्धिकाः" अटी०॥ ७. धम्मातरिता क. विना॥ ८. जमालि मु० ॥ ९. 'मेत्ते गंगे छलुते पा० ला०॥ १०. पवतण पा० ला०॥ ११. लमु(गु-ला३)लगा जे० मु०। ल उल्लगा पा० क०॥१२. दसउर क०॥ १३. अस्सा क. पा०॥ १४.पं० त० क. जे०॥ १५. ब्वदा क०॥ १६. समणो जे०पा०॥१७. पुन्वभवया उत्तर भक०॥१८. अस्स जे. मु०॥ १९. भरिणी पा० ला०॥ २०. कत्तिता जे०॥ २१. सिरं क• ला० । सिरे मु०॥ ठा. १६ Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४२ ठाणंगसुचे [सू० ५९०-५९५ पुस्सादिता णं सत्त णक्खत्ता अवरदारिता पन्नत्ता, तंजहा—पुस्सो, असिलेसा, मघा, पुन्वा फरगुणी, उत्तरा फग्गुणी, हत्थो, चित्ता। सातितातिया णं सत्त णक्खत्ता उत्तरदारिता पन्नत्ता, तंजहा-साति, विसाहा, अणुराहा, जेट्ठा, मूलो, पुव्वा आसाढा, उत्तरा आसाढा । ५९०. जंबूदीवे दीवे सोमणसे वक्खारपव्वते सत्त कूडा पन्नत्ता, तंजहा सिद्धे सोमणसे ता, बोद्धव्वे मंगलावतीकूडे । देवकुरु विमल कंचण, विसिट्ठकूडे त बोद्धव्वे ॥ ८७॥ जंबुद्दीवे दीवे गंधर्मायणे वक्खारपव्वते सत्त कूडा पन्नत्ता, तंजहासिद्धे त गंधातण, बोधव्वे गंधिलाक्तीकूडे । उत्तरकुरु फलिहे, लोहितक्ख आणंदणे चेव ॥ ८८॥ ५९१. बेतिंदिताणं सत्त जातीकुलकोडिजोणिमुहसतसहस्सा पन्नत्ता । ५९२. जीवा णं सत्तट्ठाणनिव्वत्तिते पोग्गले पावकम्मत्ताते चिणिसु वा चिणंति वा चिणिस्संति वा, तंजहा–नेरतियनिव्वत्तिते जाव देवनिव्वत्तिते । एवं चिण जाँव णिज्जरा चेव ॥ ५९३. सत्तंपदेसिता खंधा अणंता पण्णत्ता। सत्तैपदेसोगाढा पोग्गला जाव सत्तगुणलुक्खा पोग्गला अणंता पण्णत्ता।" १. पुन्वफ जे०॥ २. पुव्वासाढा कमू०॥ पुष्वासाढा उत्तरासाढा मु०॥ ३. जंबुदी° पा०। जंबुदी ला०॥ ४. तह बो° मु०॥ ५, ७. बोधव्वे जे. क० ला ३-५॥ ६. °कुर क. पा०॥ ८. जंबूदीवे मु०॥ ९. °मातणे पा०॥ १०. °मातणे जे०॥ १. बोद्धब्वे मु०॥ १२. कूले क०॥ १३. जोणीक० विना॥ १४. निवत्ति पा०॥ दृश्यता सू० १२५॥ १५. °तितनि जे० पा० ला०॥ १६. दृश्यतां सू० २३३, ३८७, ४७३, ५४०, ५९६॥ १७,१८. पते क. विना॥ १९. छ॥७क. जे. पा०। सत्तमट्टागं सत्तमं अज्झयणं च सम्मत्तं मु.॥ Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अट्ठमं अज्झयणं 'अट्ठट्ठाणं' ५९४. अट्ठहिं ठाणेहिं संपन्ने अणगारे अरिहति एंगलविहारपडिमं उवसंपज्जित्ता णे विहरित्तते, तंजहा—सड़ी पुरिसजाते, सच्चे पुरिसजाते, मेहावी पुरिसजाते, बहुस्सुते पुरिसजाते, सत्तिम, अप्पाधिकरणे, धितिमं, वीरितसंपन्ने। ५ ५९५. अट्ठविधे जोणिसंगहे पन्नत्ते, तंजहा–अंडगा, पोतगा जाव उभिगा, उववातिता। अंडगा अट्ठगतिता अट्ठागतिता पन्नत्ता, तंजहा–अंडए अंडएसु उववजमाणे अंडएहिंतो वा पोततेहिंतो वा जाव उववातितेहिंतो वा उववजेजा, से चेव णं से अंडते अंडगत्तं विप्पजहमाणे अंडगत्ताते वा पोतगत्ताते वा जाव १० उववातितत्ताते वा गच्छेजा। एवं पोतगा वि, जराउना वि, सेसाणं गतीरागती णत्थि । ५९६. जीवा णमट्ठ कम्मपगडीतो चिणिंसु वा चिणंति वा चिणिस्संति वा, तंजहा—णाणावरणिनं, दरिसणावरणिनं, वेयणिजं, मोहणिज्जं, आउयं, नामं, "गोतं, अंतरातितं । नेरइया णं अट्ठ कम्मपगडीओ चिणिंसु वा चिणंति वा चिणिस्संति वा एवं चेव । ऐवं निरंतरं जाव वेमाणियाण । जीवा णमट्ठ कम्मपगडीओ उवचिणिंसु वो ३ एवं चेव । एवंचिण उवचिण बंध उदीर वेय तह णिज्जरा चेव ॥ एते छ चउँवीसा दंडगा भाणियव्वा । १. एकल्ल° क०॥ २. "णमित्यलङ्कारे"-अटी० ॥ ३. अप्पाहिगरणे क०॥ ४. वीवित पा०॥ ५. तुलना सू० ५४३ ॥ ६. वा जाव उववाएहितो क०॥ ७. विप्पजहमाणे २ पा० ला ३,५। विप्पहयमाणे २ क०॥ तुलना सू० ५४३ ॥ ८. गति क०॥ १. णं अट्ठ क०॥ १०. गोतं पा० ला। तुलना सू० ५६६॥ ११. एवं नास्ति क०॥ १२. वा एवं चेव पा० ला। ३. इत्यनेनात्र उवचिणिसु वा उवचिणंति वा उवचिणिस्संति वा इति सम्पूर्णः पाठो ज्ञेयः। "एवं चेव त्ति यथा चयनार्थः कालत्रयविशेषितः सामान्येन नारकादिषु चोक्तः एवमुपचयार्थोऽपीति भावः"--अटी०॥ १३ दृश्यतां सू० २३३, ३३७, ४१३, ५४०, ५९२ ॥ १४. व्वीस क०॥ २४३ Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४४ ठाणंगसुत्ते [सू० ५९७ - ५९७. अहिं ठाणेहिं माई मायं कुटु नो औलोएज्जा, नो पडिक्कमेजा जाव नो पडिवज्जेज्जा, तंजहा—करिसु वाहं १, करेमि वाहं २, करिस्सामि वाहं ३, अकित्ती वा मे सिया ४, अवण्णे वा मे सिया ५, अविणते वा मे सिया ६, कित्ती वा मे परिहातिस्सति ७, जसे वा मे परिहातिस्सति ८। अहिं ठाणेहिं माई मायं कट्ट औलोएजा जाव पडिवजेजा, तंजहामातिस्स णं अस्सि 'लोए गरहिते भवति १, उववाते गरहिते भवति २, औजाती गरहिता भवति ३, एगमवि माती मातं कट्टु नो ऑलोएजा जाव नो पँडिवजेज्जा णत्थि तस्स आराहणा ४, एगमवि मायी मौयं कट्ट आलोएजा जाव पंडिवजेजा अस्थि तस्स आराहणा ५, बहुतो वि माती मौताओ कटु नो आलोएज्जा जीव १० नत्थि तस्स आराधणा ६, बहुओ वि माती मौयाओ कटु आलोएजा जाव अस्थि तैस्स आराधणा ७, आयरियउवज्झायस्स वा मे अतिसेसे नाणदंसणे सप्पजेजा, “से य मममालोएज्जा मौती णं एसे ८। १. माती मातं जे० पा० ला०। माती मायं मु०॥ २. आलोतेज्जा क० जे० विना॥ ३. जावशब्देन नो निदेजा नो गरहेजा नो विउद्देजा नो विसोहेजा नो अकरणयाए भन्भुटेजा नो जहारिहं तवोकम्मे पायच्छित्तं इति पाठोऽत्र अटी० अनुसारेण ज्ञेयः। “जावकरणात् नो निंदेज्जा स्वसमक्षं, नो गरहेजा गुरुसमक्षं, नो विउडेजा न व्यावर्तेतातिचारात्, नो विसोहेज्जा न विशोधयेदतिचारकलङ्क शुभभावजलेन, नो .अकरणतया अपुनःकरणेनाभ्युत्तिष्ठेत् अभ्युत्थानं कुर्यात् , नो यथाहं तपःकर्म प्रायश्चितं प्रतिपद्यतेति"-अटी० ॥ ४. करिसुं क०। करेसुं ला ४-५। करेसुं वाहं करेमि वाहं करेस्लामि वाहं पा० । “करेसुं वाहं कृतवांश्वाहमपराधम् ...... करेमि (मि-Sविना) वहं (वाह-मु०)ति'...''करिष्यामि वाहमिति न युक्तमालोचनादीति"-अटी० । दृश्यता सू० १७६ ॥ ५, ६, ७. चहं क० । दृश्यतां सू० १७६ ॥ ८. सिता जे. पा० ला० । एवमग्रेऽपि ॥ ९. अवणए जे० पामू० विना। अटी. मध्येऽपि अत्र भवणए इति पाठ एव व्याख्यातः, “अपनयो वा पूजासत्कारादेरपनयनं मे स्यादिति"अटी.। किन्तु सू० १७६ मध्ये अविणते इत्येव पाठः, तत्र च "अविनयः साधुकृतो मे स्यादिति" इति अटी० मध्ये व्याख्यातम् । अतः पूर्वापरानुसारेण भविणते इति पाठोऽ. त्रास्माभिर्मूले स्थापितः ॥ १०. मे नास्ति जे०॥ ११. माती मातं पा० ला० । माती माय जे०॥ १२. आलोतेजा जे० पा०॥ १३. लोते पा०॥ १४. भविस्सति क०।१५. आताती ग° पा० ला० । आतातीता ग° जे० पामू०॥ १६. भविस्सति क०॥ १७. भालोतेजा पा०। एवमग्रेऽपि प्रायः॥ १८, २०. पडिक्कमेजा क०॥ १९. मातं पा० ला०॥ २१. मायं कटु मु०॥ २२. जाव नो पडिवजेजा नत्थि ला ५ मु०॥ २३. माया कटु जे० । मायं कद्दु मु०॥ २४. यालोतेजा पा० ॥ २५. तस्सारा° पा० ॥ २६. व पा०॥ २७. मुप पा०॥ २८. से त पा० । से तं मु० । “स च मामालोकयेत् 'माई णमेष' इत्युल्लेखेन, इत्येवं भयादालोचयति"-अटी०॥ २९. माती गं एसे माती णं एसे पा०॥ Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५९७] अट्ठमं अज्झयणं 'अट्ठाणं'। २४५ माती णं मातं कंड से जहानामए अयागरे ति वा तंबागरे ति वा तउआगरे ति वा सीसागरे ति वा रुप्पागरे ति वा सुवन्नागरे ति वा तिलागणी ति वा तुसागंणी ति वा भुसागणी ति वा णलागणी ति वा दलागणी ति वा सोंडिताँलित्थाणि वा मंडितालित्थाणि वा गोलियालित्थाणि वा कुंभारावाते ति वा कंवेलुतावाते ति वा इट्टावाते ति वा 'जंतवाडचुल्ली ति वा 'लोहारं- ५ बरिसाणि वा तत्ताणि समजोतिभूताणि किंसुकफुलसमाणाणि उक्कासहस्साइं विणिम्मुतमाणाइं २ जालासहस्साई पमुंचमाणाइं "२ इंगालसहस्साइं पविक्खिरमाणाई २ अंतो अंतो झियायंति एवामेव माती मातं कटु अंतो अंतो "झियाइ । अँदि वि त णं अन्ने केति वैदं(द )ति तं पि त णं माती जाणति ‘अहमेसे अभिसंकिज्जामि २'। __माँती णं मातं कट्ट अणालोतितपडिक्कंते कालमासे कालं किच्चा अण्णतरेसु देवलोगेसु देवत्ताते ठेववत्तारो भवंति, तंजहा–नो महिड्डीएसु जीव नो १. कटु आलोएज्जा से क० । “मायी मायां कृत्वेति इह कीदृशो भवेदुच्यत इति वाक्यशेषो द्रष्टव्यः"-अटी. ॥ २. 'नामते पा०॥ ३. माया जे० ला० । “अयआकरो लोहाकरः"अटी०॥ ४, ५. गणि इ वा क०॥ ६. बुसा मु०। “बुसं यवादीनां कडङ्गरः"अटी०॥ ७. °लिच्छाणि मु०, एवमप्रेऽपि। °लित्थाणिं क०। “सुण्डिकाः पिटकाकाराणि सुरापिष्टस्वेदनभाजनानि कव(वे-S, मु०)लयो वा सम्भाव्यन्ते, तासां लित्थाणि(लिच्छाणिप्र०, लिच्छाणि-प्र०) चुल्लीस्थानानि सम्भाव्यन्ते, उक्तं च वृद्धः-“गोलिय सोडिय-भंडियलिंस्था(लिच्छा-प्र०, लिच्छा-प्र०)णि अनेराश्रयाः" । अन्यैस्तु देशभेदरूढ्या एते पिष्टपाचकाग्न्यादिभेदा इत्युक्तम् , मयापि एतदुपजीव्यैव सम्भावितमिति। भण्डिकाः स्थाल्यः, ता एव महत्यो गोलिकाः, प्रतीतं चैतच्छब्दद्वयम् , लिंस्थानि (लिंच्छानि-प्र०,लिच्छानि-प्र०) तान्येव" अटी० ॥ ८. गोलिता पा० ला०॥ ९. कवेल्लुवावाते मु० । कवेल्लुतावाते ला ५ अटी० । "कवेल्लुकानि प्रतीतानि, तेषामापाकः प्रतीत एवेति"-अटी० ॥ १०. जनवाडचुल्लित्ति इ वा क. जंतवाडच(पु-जेल्लिं वा जे. पा० ला०॥ ११. लोआरं जे० पाम् । "लोहकारस्य अम्बरीषा भ्राष्टा आकरणानीति लोहकाराम्बरीषा इति"-अटी.॥ १२. तित्ताणि जे०॥ १३. सामाणाणि पा० ला०। समाणि उक्कासहस्साणि क.॥ १४, १६.'२' नास्ति क. मु०॥ १५. क. विना-परिकिर' मु०। परिक्खिर जे० पा० ला०। “प्रविकिरन्ति २"अटी०॥ १७. झियायइ मु०। झिताई पा० ला ५॥ १८. जति क. विना॥ १९. वंदंति पा०। वदति मु०॥ २०. अभिसिकि(क्खि जे०)जामि जे० पा० ला २॥ "अहमेसे त्ति अहमेषोऽभिशङ्कये अहमेषोऽभिशङ्कय इति, एभिरहं दोषकारितया आशङ्कये सम्भाव्ये इति"-अटी०॥ २१. "से तस्से त्यादिना, पाठान्तरेण मायी णं मायं कट्टु इत्यादिना वा, उपपातो गर्हितो भवतीति दर्श्यते"-अटी०। अटी० अनुसारेणात्र 'सेणं तस्स अणालोतितपडिक्कते' इति पाठः 'मायी णं मायं कटु अणालोतितपडिकते' इति पाठान्तरं च प्रतीयते ॥ २२. " उववत्तारो त्ति वचनव्यत्ययादुपपत्ता भवतीति"-अटी० ॥ २३. " तो महर्दिकेषु परिवारादिऋद्धया नो Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४६ ठाणंगसुत्ते [सू० ५९७ - दूरंगतितेसु नो चिरैहितीतेसु, से णं तत्थ देवे भवति णो महिडिए जाव नो चिरद्वितीते, जा वित से तत्थ बाहिरभंतरिया परिसा भवति सा वि ते णं नो आढाति नो परियाणाति णो महरिहेणमासणेणं उवनिमंतेति । भासं पि त से भासमाणस्स जाव चत्तारि पंच देवा अणुत्ता चेव अब्भुट्टेति ‘मा बहुं देवे ! ५ भांसउ २'। से णं ततो देवलोगाओ आउखैएणं भवक्खएणं ठितिक्खएणं अणंतर चयं चैइत्ता इहेव माणुस्सए भवे जाई इमाइं कुलाइं भवंति, तंजहा—अंतकुलाणि वा पंतकुलाणि वा तुच्छकुलाणि वा दरिद्दकुलाणि" वा किवणकुलाणि वा भिक्खागकुलाणि वा तहप्पगारेसु कुलेसु पुमत्ताते पचायाति, से णं तत्थ पुमे भवति दुरूवे द्वन्ने दुग्गंधे दुरसे दुफासे अणिढे अकंते अप्पिए अमणुण्णे अमणामे हीणस्सरे दीणस्सरे अणिहस्सरे अंकंतस्सरे अंपियस्सरे अमणुण्णस्सरे अमणामस्सरे अणाएज्जवैयणपञ्चायाते। जो वि त से तत्थ बाहिरब्भंतरिता परिसा भवति सा वि त णं णो आढाति णो परिताणाति नो महरिहेणं आसणेणं उवणिमंतेति, भासं महाद्युतिषु शरीराभरणादिदीप्त्या, नो महानुभागेषु वैक्रियादिशक्तितः, नो महाबलेषु प्राणवत्सु, नो महासौख्येषु नो महेशाख्येषु वा, नो दूरंगतिकेषु नो सौधर्मादिगतिषु, नो चिरस्थितिकेषु एक-द्वयादिसागपरोमस्थितिकेषु । यापि च से तस्य तत्र देवलोकेषु बाह्या......अभ्यन्तरा ......परिषत्......भवति"-अटी.। एतदनुसारेण जो महज्जुइसु णो महाणुभागेसु णो महाबलेसु णो महासोक्खेसु (णो महेसबखेसु-प्र०) इति पाठोऽत्र जावशब्देन प्राह्यः। दृश्यतां पृ. २७ टि. १३, १४॥ १. °टिइएसु क० ॥ २. 'से तत्थ देवे भवति णो महिड्ढिए जाव नो चिरट्टितीते' इति पाठस्य अटी० मध्ये व्याख्या न दृश्यते, दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् २१ । अतः अटी. कृता समक्षं पाठोऽयं न भवेदित्यपि संभाव्यते ॥ ३. ट्ठिइए जा विक० । द्वितीते जाव जे० ॥ ४. भवंति पा०॥५, ७. य क मु०॥ ६. परिताणाति पा०॥८. अन्वुत्ता क० । अवुत्ता मु०। दृश्यता पृ० २४७ पं० १, पं० १४ ॥ ९. बहु पा० । “मा बहुमित्यादि"-अटी० ॥ १०. भासउ क० विना। "मा बहुं देवे भासउ, मा बहुं देवे भासउ' इति २' इत्यस्यार्थः, दृश्यतां पृ० २४७ पं० १, २, १५, पृ०२४८ पं० ४॥ ११. १२. क्खतेणं पा०॥ १३. चइताण पा० । चहत्तागं ला०॥ १४. रसते पा० ला०॥ १५. वा भिक्खागकुलाणि वा किवणकुलाणि वा ला ५ मु०। “कृपणकुलानि"."भिक्षाककुलानि"--अटी०॥ १६. किमण° जे. पा०॥ किविण क०॥ १७. भिक्खाकुलाणि क० ॥ * दुव्वण्णे क०॥ १८. अप्पिते क. विना॥ १९. अकंत° पा० ॥२०. अपिय° पा० ला। अप्पित° जे०। अपित° मु०॥ २१. वतण पा. ला। वयणे क.। “अनादेयवचनश्चासौ प्रत्याजातश्चेति, अथवा प्रथमैकवचनलोपाद् अनादेयवचनो भवति प्रत्याजातः सन्निति"-अटी०॥ २२. चाताते पा०॥ २३. जा वि य क. मु०। जा व त जे०॥ २४. तत्थ नास्ति जे०॥ २५. ताणति जे. विना॥ Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५९७] अमं अज्झणं 'अट्ठाणं' । पित से भासमाणस्स जाव चत्तारि पंच जणा अवुत्ता चैव अब्भुट्ठेति ' मा बहुं अंज्जउत्तो ! भासउ २'। ५ माती णं मातं कट्टु आलोचितपडिक्कंते कालमासे कालं किच्चा अण्णतरेसु देवलोगेसु देवत्ताए उँववत्तारो भैवंति, तंजहा – मँहिड्डिएस जाव चिट्ठीए । से णं तत्थ देवे भवति महिड्डिते जाव चिरट्ठितीते हारविरातितवच्छे कडकडित - थंभितभुते अंगद - कुंडल-मँट्टगंडतलकन्नपीढधारी विचित्तहत्याभरणे विचित्तवत्थाभरणे विचित्तमालामउली कल्लाणगपवरवत्थपरिहिते कल्लार्णगपवरगंधमल्लाणुलेवणधरे भोसरबोंदी पलंबवणमालधरे दिव्वेणं वन्नेणं दिव्वेणं गंधेणं दिव्वेणं रसेणं दिव्वेणं फासेणं दिव्वेणं संघातेणं दिव्वेणं संठाणेणं दिव्वाते इड्डीते दिव्वाते जूतीते दिव्वाते पभाते दिव्वाते छायाते "दिव्वाते अच्चीए दिव्वेणं "तेएणं दिव्वाते लेस्साते दस "दिसाओ १० उज्जोवेमाणे पभासेमणे मध्याहृतणट्टगीतवातिततंतीतलतालतुडितघणमुर्तिगपडुप्पवातितरवेणं दिव्वाई भोगभोगाई भुंजमाणे विहरति । जाँ वि तसे तत्थ बाहिरब्भर्तेरिता परिसा भवति सा वितणमाढाति परियणाति महारिहणमासणेणं उवनिमंतेति, भासं पित से भासमाणस्स जाव चत्तारि पंच देवा वृत्ता चेव अन्भुर्डेति 'बहु देवे ! भासउ २' । से णं तैंतो देवलोगातो आउक्खएणं ३ जीव चैइत्ता इहेव १५ माणुस्सैंए भवे जाँईं इमाइं कुलाई भवंति अड्डाई जीव बहुजणस्स अपरिभूताइं १. भज्जपुत्ते क० । दृश्यतां पृ० २४६ टि० १० ॥ २. दृश्यतां पृ० २४५ टि० २२ ॥ ३. भवति पा० ॥ ४. महिड्ढितेसु पा० ॥ ५. द्वितीसु पा० जे० मु० । दृश्यतां पृ० २४६ पं० १॥ १७. जा व त जे० ॥ २१. अच्युत्ता क० । ती हारवरा क० ॥ ६. कडग क० जे० ॥ ७. 'मउडगंड' मु० ॥ ८. 'णपवर क० ॥ 'पवरमला अटी०, 'णगपवरगंधमला' अटीपा० ॥ ९. भासुर मु० । "भास्वरा दीप्रा बोन्दी शरीरं यस्य स तथा " - - अटी० ॥ १०. जुतीते ला २, ५ जुईए क० ला ३ । जुत्तीते ला ४ अटी० ॥ " युक्त्या अन्यान्यभक्तिभिस्तथाविधद्रव्ययोजनेन " - अटी० ॥ ११. दिव्वार पा० विना ॥ १२. तेतेणं पा० ॥ १३. लेसाए क० ॥। १४. दिसाए उज्जोएमाणे क० ॥ १५, १६. माणा क० ला ३-५ विना ॥ १८. 'तरता मु० ॥ १९. यति पा० क० ॥ २०. 'भास' मु० ॥ दृश्यतां पं० १, पृ० २४६ पं० ४॥ २२. बहु पा० । “ बहुमित्यादि " - अटी० । दृश्यतां पृ० २४६ टि०१० ॥ २३. तातो जे० ॥ २४. दृश्यतां पृ० २४६ पं० ६ ॥ २५. चतेत्ता जे० पा० ला०॥ २६. सते पा० ला० ॥ २७. जाइमाई पा० ॥ २८. " यावत्करणात् दित्ताई दीप्तानि प्रसिद्धानि दृप्तानि वा दर्पवन्ति । विच्छिन्नविउलभवणसयणासणजाणवाहणाई, तत्र विस्तीर्णानि विस्ता (विस्त—मु० विना) रवन्ति विपुलानि बहूनि भवनानि गृहाणि शयनानि पर्यङ्कादीनि, आसनानि सिंहासनादीनि यानानि रथादीनि, वाहनानि च वेगसरादीनि येषु कुलेषु तानि तथा, क्वचिद् वाहणान्नाई ति पाठः, तत्र विस्तीर्णविपुलैर्भवनादिभिराकीर्णानि संकीर्णानि युक्तानीत्यर्थः इति व्याख्येयम् । तथा बहुवण- बहुजायरूव-रययाई, बहु धनं गणिम-धरिमादि येषु तानि तथा २४७ Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४८ ५ ठाणं सुते [सू० ५९८ - तहप्पगारे कुसुमत्तते पञ्चाताति । से णं तत्थ पुमे भवति सुरूवे सुवन्ने सुगंधे सुरसे सुफासे इट्ठे कंते जाव मणामे अहीणस्सरे जाव मणामस्सरे आदेज्जवंतणपञ्चायते। जाविय से तत्थ बाहिरब्भंतरिता परिसा भवति सावित णं आढाति जाव ' बहुमज्जउत्ते ! भांसउ २ ' । १५ ५९८. अट्ठविधे संवरे पन्नत्ते, तंजहा—सोंतिंदिर्यैसंवरे जाव फासिंदियसंवरे, मणसंवरे, वतिसंवरे, काय संवरे । अट्ठविधे असंवरे पन्नत्ते, तंजहा -- सोतिंदियअसंवरे जाव काय असंवरे । ५९९. अट्ठ फासा पन्नत्ता, तंजहा - " कक्खडे, मउते, गरुते, लहुते, सीते, उसिणे, निद्धे, लुक्खे | ६००. अट्ठविधा लोगट्टिती पन्नत्ता, तंजहा - आगासपतिट्ठिते वाते, १० वातपतिट्ठिते उदही, एवं जधा छँट्ठाणे जाव जीवा कम्मपतिट्ठिता, अंजीवा जीवसंहिता, जीवा कम्मसंगहिता । ६०१. अडविधा गंणिसंपता पन्नत्ता, तंजहा - आचारसंपता, सुयसंपता, सरीरसंपता, वतणसंपता, वातणासंपता, मतिसंपता, पतोगसंपता, संगह परिण्णा णाम अट्ठमा । ६०२. एगमेगे णं महानिधी अट्ठचक्कवालपतिट्ठाणे अड अट्ठ जोयेंणाई उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ते । बहु जातरूपं च सुवर्ण रजतं च रूप्यं येषु तानि तथा पश्चात् कर्मधारयः । भभोगपभोगसंपत्ताई. आयोगेन द्विगुणादिलाभेन द्रव्यस्य प्रयोगः अधमर्णानां दानं तत्र सम्प्रयुक्तानि व्यापृतानि तेन वा सम्प्रयुक्तानि संगतानि यानि तानि तथा । विच्छड्डियपउरभत्तपाणा, विच्छर्दिते त्यक्ते बहुजनभोजनावशेषतया, विच्छर्दवती वा विभूतिमती विविधभक्ष्य-भोज्यचूष्य- लेह्य-पेयाद्याहार भेदयुक्ततया, प्रचुरे भक्तपाने येषु तानि तथा । बहुदासी दासगो महिलग प्पभूयाई, बहवो दासीदासा येषु तानि तथा, गावो महिष्यश्च प्रतीताः, गवेलका उरभ्राः, ते प्रभूताः प्रचुरा येषु तानि तथा, पश्चात् कर्मधारयः, अथवा बहवो दास्यादयः प्रभूता जाता येषु तानि तथा । बहुजनस्यापरिभूतानि” – अटी० ॥ १. वत पा० विना । दृश्यतां पृ० २४६ पं० १२, टि०.२१ ॥ २. च्चाताते पा० ॥ ३ दृश्यतां पृ० २४६ टि० १० ॥ ४. °दित पा० । एवमग्रेऽपि सर्वत्र ॥ ५. कक्कडे जे०पा० मु० ॥ ६. पि पा० ॥ ७. दृश्यतां सू० ४९८ पृ० २०८ ॥ ८. अज्जीवा क० ॥ ९ हीता मु० । एवमग्रेऽपि । सिद्धसेन गणिविरचितायां तत्त्वार्थभाष्यटीकायामपि उद्धृतमिदं सूत्रम्, तत्रापि हिता इति पाठः ॥ १०, गणसं जे० । गणिसंपदा क० ॥ ११. अट्ठट्ठ पा० विना ॥ १२. जोतणाइं पा० ॥ Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६०७] अट्ठमं अज्झयणं 'अट्ठाणं'। ६०३. अट्ट समितीतो पन्नत्ताओ, तंजहा–इरियासमिती, भासासमिती, एसणासमिती, आयाणभंड[मत्तनिक्खेवणासमिती],उच्चार-पा[संवण-खेल-सिंघाणगपरिट्ठावणियासमिती] मणस[मिती] वतिस[मिती] कायसमिती। ६०४. अहिं ठाणेहिं संपन्ने अणगारे अरिहति आलोतणं पडिच्छित्तत्ते, तंजहा—ऑयारवं, आहारवं, ववहारवं, ओवीलए, पँकुव्वते, अपरिस्साती, ५ 'निजवते, अवातदंसी। अट्ठहिं ठाणेहिं संपन्ने अणगारे अरिहति अत्तदोसमालोएत्तए, तंजहाजातिसंपन्ने, कुलसंपन्ने, विणयसंपन्ने, णाणसंपन्ने, दसणसंपन्ने, चरित्तसंपन्ने, खते, दंते। ६०५. अट्ठविहे पायच्छिते पन्नते, तंजहा-आलोयणारिहे, पडिक्कमणा- १० रिहे, तदुभयारिहे, विवेगारिहे, "विउस्सग्गारिहे, तवारिहे, छेदारिहे, मूलारिहे। ६०६. अट्ठ मतवाणा पन्नत्ता, तंजहा—जातिमते, कुलमते, बलमते, रूवमते, तवमते, सुतमते, लाभमते, इस्सरितमते। .. ६०७. अट्ठ अकिरियावाती पन्नत्ता, तंजहा—ऐगावाती, अणेगावाती, मितवाती, "निम्मितवाती, सायवाती, समुच्छेदवाती, णितावाती, हँसंति- १५ परलोगवाती। १. दृश्यता सू० ७११॥ “उच्चार-प्रश्रवण-खेल-सिवान-जल्लानां परिष्ठापनिकायां समितिः" -अटी०। नवस्थानके नवमेऽध्ययनेऽपि ६९३ सूत्रस्य व्याख्यायां “जाव गुत्ते त्ति कारणादिदं दृश्यम्-.........उच्चार-पासवणखेल-सिंघाण-जल्लपरिट्ठावणियासमिए' इति अटी०मध्येऽभिहितम। दृश्यतां पृ. २८२ टि० । अतः सवण-खेल-सिंघाण-जल्लपरि इति पाठोऽत्र अटी.. कृतां सम्मतः॥ २. तुलना सू० ७३२॥ ३. आलोतणा मु०॥ ४. त्तए पा० ला० विना॥ ५. आतारवं क. विना। दृश्यता सू० ७३२। “आयारवं ति ज्ञानादिपञ्चप्रकाराचारवान् ज्ञानासेवनाभ्याम् , भाहारवं ति अवधारणावान्"-अटी०॥ ६. ओवीलवं जे० । “ओवीलए त्ति'..."अपनीडकः"-अटी.॥ ७. पकुब्वेए क.। "पकुवए क्ति आलोचिते सति यः शुद्धिं प्रकर्षण कारयति स प्रकारीति"-अटी.॥ ८. निजा मु०। “निजवए त्ति..... निर्यापकः"-अटी० ॥ ९. 'लोतेत्तते जे० पा० । 'लोइसते ला० मु०॥ १०. तुलना सू० ६८८, ७३३ ॥ ११. विउसग्गा क० पा० ॥ १२. छेतारिहे पा० ला० । छेयारिहे जे० मु०॥ १३. °मदे क० । एवमग्रेऽपि सर्वत्र ॥ १४. तव सुत लाभ इति संक्षिप्तः प्रतिषु पाठः॥ १५. °वारी क० ॥ १६. एक्काबाई अगेकावाई क० ॥ १७, १९, २०. °वादी मु०॥ १८. निमित° पा०॥ २१. “नसंतिपरलोगवाइ त्ति, नेति न विद्यते शान्तिश्च मोक्षः परलोकश्च जन्मान्तरमित्येवं यो वदति स तथा"-अटी.॥ Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५० १५ ठगते [सू० ६०८ ६०८. अट्ठविधे महानिमित्ते, पन्नत्ते, तंजहा --- भोमे, उप्पाते, सुविणे, अंतलिक्खे, अंगे, सरे, लक्खणे, वंजणे । ६०९. अड्डविधा वैयणविभत्ती पन्नत्ता, तंजहा"निदे से पढमा होति, बीतिया उवतेसणे । ततिता करणम्मि कता, चउत्थी "संपदावणे ॥ ८९ ॥ पंचमी त अवाताणे, छट्ठी सस्सामिवायणे । सत्तमी संन्निहाणत्थे, अट्ठमी आमंतणी भवे ॥ ९० ॥ तत्थ पढमा विभत्ती, निद्देसे सो इमो अहं वं त्ति । "बितीता उण उवतेसे, भण कुण व "तिमं व तं वै ति ॥ ९१ ॥ ततिता करणमिकता, णीतं च कतं च तेण व मते वा । हंदि णमो साहाते, हवति चउत्थी पदाणम्मि ।। ९२ ॥ अमणे गिण्हसु तत्तो, इत्तो त्ति वा पंचमी अवादाणे । छट्ठी तस्स इमस्स व, गतस्स वा सामिसंबंधे ॥ ९३॥ हवति पुण सत्तमी तं इमम्मि धारकालभावे त । आमंतणी भवे अमी उ जह है जुवाण "त्ति ॥ ९४ ॥ सव्वभावेणं ण याणति न पासति, तं ६१०. अड्ड ठाणाई छउमेंत्थे जहा - धम्मत्थिगातं जाव गंधं, वातं । "" १. चतण पा० ला०॥ सर्वमिदं वचनविभक्तिनिरूपणम् अनुयोगद्वारसूत्रेऽपि [सू० २६१] वर्तते ॥ २. निदोसे जे० पा० ॥ ३. होती मु० ॥ ४. बिइया क० । बीतिवा जे० पा० ॥ ५. संपयावयणे क० ॥ " संपदावणे त्ति सत्कृत्य प्रदाप्यते यस्मै, उपलक्षणत्वात् सम्प्रदीयते वा यस्मै स सम्प्रदापनं सम्प्रदानं वा, तत्र चतुर्थी " - अटी० ॥ ६. वादणे क० विना। " छुट्टी सस्सामिवायणे त्ति...............स्वस्वामिवचने वायणे तीह प्राकृतत्वाद् दीर्घत्वम् ” – अटी० ॥ ७. सत्तमा जे० ॥ ८. सन्नियाणत्थे जे० पा० ला० ॥ ' सन्निधीयते क्रिया अस्मिन्निति सन्निधानम् आधारः तदेवार्थः सन्निधानार्थः, तत्र सप्तमी " अटी० ॥ ९ भट्टमाssमंतणी इति अनुयोगद्वारसूत्रे || १०. व ती पा० ला० ॥ ११. बिइया पुण उवदेसे क० ॥ १२. इमं क० ॥ १३. व ती जे० पा० ला० ॥ १४. अवणे मु० ॥ भवणेहि क० ला ३ ॥ "भवणे गाहा, - आवणे त्ति अपनय इत्यर्थः, इदं च अनुयोगद्वारानुसारेण व्याख्यातम्, आदर्शेषु तु अमणे इति दृश्यते, तत्र स्त्र्यामन्त्रणतया गमनीयम्, हे अमनस्के इत्यर्थः " अटी० ॥ १५. अचाताणे पा० ला० ॥ १६. आहार क० ला ३ विना ॥ १७. मी य जह क० ॥ १८. ती क ला ३ विना ॥ १९. त्थे णं सब्व मु० ॥ दृश्यतां सू० ४५०, ४७८ ॥ Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६१२] २५१ अट्ठमं अज्झयणं 'अट्ठठ्ठाणं'। एताणि चेव उप्पन्ननाणदंसणधरे जाव गधं, वातं। ६११. अट्ठविधे आउव्वेदे पन्नत्ते, तंजहा-कुमारभिच्चे, कायचिगिच्छा, सालाती, सल्लहत्ता, जंगोली, भूतवेज्जा, खारतंते, रसातणे । ६१२. सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो अँट्ठऽग्गमहिसीतो पन्नत्ताओ, तंजहा-पउमा, सिवा, सूती, अंजू, अमला, अच्छरा, णवमिया, रोहिणी। ५ ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरन्नो अट्टऽग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहाकण्हा, कण्हराती, रामा, रामरक्खिता, वसू , वसुगुत्ता, वसुमित्ता, वसुंधरा । सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो सोमस्स महारण्णो अट्ठऽग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ। ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरण्णो वेसमणस्स महारन्नो अट्ठऽग्गमहिसीओ १० पन्नत्ताओ। १. धरे अरहा जिणे केवली जाणइ पासइ जाव मु०॥ दृश्यता सू० ४७०, ४७८ ॥ २. तुलना-“शालाक्यं कायचिकित्सा भूततन्त्रं शल्यमगदतन्त्रं रसायनतन्त्रं बालरक्षा बीजवर्धनमिति आयुर्वेदस्य अष्टाङ्गानि"-कसायपाहुड-जयधवला टीका भागः १ पृ. १४७ । "इह खल्वायुर्वेद...कृतवान् स्वयम्भूः, ततो...भूयोऽष्टधा प्रणीतवान् , तद्यथा-शल्यं शालाक्यं कायचि कित्सा भूतविद्या कौमारभृत्यमगदतन्त्रं रसायनतन्त्रं वाजीकरणतन्त्रमिति"सुश्रुतसंहिता पृ० १॥ ३. कातविगिच्छा पा० । कायतिगिच्छा क. मु०। “कायस्य ज्वरादिरोगग्रस्तस्य चिकित्साप्रतिपादकं तन्त्रं कायचिकित्सा"-अटी०॥ ४. सालादी क०। “शलाकायाः कर्म शालाक्यं तत्प्रतिपादकं तन्त्रं शालाक्यम् , एतद्धि ऊर्ध्वजत्र(त्रु-इति सुश्रुते)गतानां रोगाणां श्रवण-वदन-घ्राणादिसंश्रितानामुपशमनार्थमिति"-अटी.॥ ५. सल्लहता पा०। सल्लहिता जे०। “शल्यस्य हत्या हननमुद्धारः शल्यहत्या, तत्प्रतिपादक तन्त्रमपि शल्यहत्ये(ते-s)त्युच्यते, तद् विविधतृण काष्ठपाषाणपांसुलोहलोष्ठास्थिनखप्रायानान्तर्गतशल्योद्धरणार्थमिति"-अटी०॥ ६. “ सक्कस्सेत्यादिसूत्रपञ्चकं सुगमम्"-अटी० ॥ ७. अट्ट भग्ग° क० ला ४ । एवमग्रेऽपि सर्वत्रास्मिन् सूत्रे॥ ८. सती ला २, ३ मु.। तुलना"सक्कस्स......अट्ठ अग्गमहिसी पन्नत्ता, तंजहा–पउमा सिवा सुयी (सूया-प्र०) अंजू अमला अच्छरा नवमिया रोहिणी" इति भगवतीस्त्रे १० । ५। "शक्रः सौधर्भ इति चोच्यते, तस्य...पद्मा शिवा सुजाता सुलसा अजूका कालिन्दी श्यामा भानुरित्येता अष्टावग्रमहिष्यः" इति तत्वार्थराजवार्तिके ४ । १९ ॥ ९. तुलना-भगवती० १० ।५ । “ऐशानो देवराजः। ...श्रीमती सुसीमा वसुमित्रा वसुन्धरा जया जयसेना अमला प्रभा चेत्यष्टावग्रमहिष्यः" इति तस्वार्थराजवार्तिके ४।१९। “किण्हा या ये पु राई रामावइ रामरक्खिदा वसुका। वसुमित्ता वसुषम्मा वसुंधरा सव्वइंदसमणामा ॥८।३०७॥"--तिलोयपण्णत्ती॥ Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५२ ठाणंगसुते - सू० ६१३___६१३. अट्ठ महग्गहा पन्नत्ता, तंजहा—चंदे, सूरे, सुक्के, बुधे, बहस्सती, 'अंगारते, सणिंचरे, केऊ। ६१४. अट्ठविधा तणवणस्सतिकोतिया पन्नत्ता, तंजहा—मूले, कंदे, खंधे, तया, साले, पवाले, पत्ते, पुप्फे। ५ ६१५. चउरिंदिया णं जीवा असमा(भमाणस्स अट्ठविधे संजमे कन्जति, तंजहा–चक्खुमातो सोक्खातो अववरोवेत्ता भवति, चक्खुमतेणं दुक्खेणं असंजोएत्ता भवति, एवं जाव फासामातो सोक्खातो अववरोवेत्ता भवति, फासामतेणं दुक्खणं असंजोगेत्ता भवति । चउरिंदिया णं जीवा समारंभमाणस्स अट्ठविधे असंजमे कजति, १० तंजहा-चक्खुमातो सोक्खातो ववरोवेत्ता भवति, चक्खुमतेणं दुक्खणं संजोगेत्ता भवति, एवं जाव फासामांतो सोक्खातो [ववरोवेत्ता भवति, फासामतेणं दुक्खेणं संजोगेत्ता भवति । ६१६ अट्ठ सुहुमा पन्नत्ता, तंजहा—पाणसुहुमे १, पणगसुहुमे २, बीयसुहुमे ३, हरितसुहुमे ४, पुप्फसुहुमे ५, अंडसुहुमे ६, लेणसुहुमे ७, १५ सिणेहसुहुमे ८॥ ६१७. भरहस्स णं रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिस्स अट्ठ पुरिसजुगाइं अणुबद्धं सिद्धाइं जाव सबदुक्खप्पहीणाई, तंजहा-आदिचजसे महाजसे अतिबले महाबले १ तेतवीरिते कैतवीरिते दंडवीरिते जलवीरिते। ६१८. पासस्स णं अरहओ पुरिसादौणितस्स अँट्ठ गणा अट्ठ गणधरा १. अंगारे जे० मु०॥ २. काईया जे०॥ ३, ७. °दिता पा० ला०॥ ४, ८. 'रंभ क०॥ ५. °मतो पा०॥ ६. असंजोतेत्त (त्ता-ला.) पा० ला०॥ ९. भस्सं' क०॥ १०. °मतो जे. पा०। दृश्यतां टि० ५॥ ११. भणुबद्ध सिद्धाइं क०। अणुहव(व-पा०)सिद्धाई जे. पा०। “अणुबद्धं सन्ततम् , यावत्करणात् बुद्धाई मुक्काइं परिनिव्वुडाई ति" -अटी०॥ १२. तेयविरिए क० । एवमग्रेऽपि सर्वत्र विरिए इति क०मध्ये पाठः॥ १३. क. ला ३ विना-कावी° पा० ला २, ४ । कण्णवी जे० ला ५। कित्तवी मु०। "एतेषां चादित्ययशःप्रभृतीनामिहोक्तकमस्यान्यथात्वमप्युपलभ्यते, तथाहि-राया आइच्चजसे महाजसे अइबले अ बलभद्दे। बलविरिय कत्तविरिए जलविरिए दंडविरिए य॥१॥' [आव० नि० ३६३] ति। इह चान्यथात्वमेकस्यापि नामान्तरभावाद् गाथानुलोम्याच सम्भाव्यत इति" --अटी०॥ १४. मरिहतो पा० ला०॥ १५. दागीयस्स ला.। "पुरिसादाणीयस्स त्ति पुरुषाणां मध्ये आदीयत इत्यादानीयः, उपादेय इत्यर्थः"-अटी०॥ १६. "गणा एकक्रिया Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२२] अ अज्झणं 'अठ्ठाणं ' । २५३ होत्या, तंजा - सुभे अज्जघोसे वसिट्ठे बंभचारी सोमे सिरिधेरे वीरिते भद्दजसे । ६१९. अट्ठविधे दंसणे पन्नत्ते, तंजा—सम्मदसणे मिच्छदंसणे सम्मामिच्छदंसणे चक्खुदंसणे जाव केवलं दंसणे सुविणदंसणे । ६२०. अट्ठविधे अद्धोवमिते पन्नत्ते, तंजहा -- पलितोवमे सागरोवमे उस्सप्पिणी ओसप्पिणी पोग्गलपॅरियट्टे तीतद्धा अणागतद्धा सव्वद्धा । ६२१. अँरहतो णं अरिट्ठनेमिस्स जाव अट्ठमातो पुरिसजुगातो जुगंतकरभूमी, दुवासपरियाते अंतमकासी । ६२२. समणेणं भगवता महावीरेणं अट्ठ रायाणो मुंडा भवेत्ता अगारातो अणगारितं पव्त्राविता, तंजहा - "वीरंगय वीरजसे संजय एणिज्जते य रायरिसी । "सेय सिवे उद्दायणे "संखे कासिवद्धणे ॥ ९५ ॥ १४ "" वाचनानां साधूनां समुदायाः, गणधरा आचार्याः भगवतः सातिशयानन्तर शिष्याः । आवश्यके तूभयेऽपि दश श्रूयन्ते - " दस नवगं गणाण माणं जिनिंदाणं ॥ " [आव० नि० २६८ ] इति वचनात्, " जावइया जस्स गणा तावश्या गणहरा तस्स ॥ [आव० नि० २६९] इति वचनाच्च । तदिहाल्पायुष्कत्वादिकं कारणमपेक्ष्य द्वयोरविवक्षणमिति सम्भाव्यते । न चाष्टस्थानकानुरोध इह समाधानं वक्तुं शक्यते, पर्युषणाकल्पेऽप्यष्टानामेवाभिधानादिति” – अटी० । ८८ पासस्स अरहओ पुरिसादाणिअस्स अट्ठ गणा अट्ठ गणहरा होत्था, तंजहा - सुभे य सुभघोसे यवसिट्ठे बंभयारि य । सोमे सिरिधरे चेव वीरभद्दे जसे इ य ॥ १ ॥” इति समवायाङ्गसूत्रे । " इदं चैतत् प्रमाणं स्थानाने पर्युषणाकल्पे च श्रूयते, केवलमावश्यकेऽन्यथा, तत्र ह्युक्तम् —' दस नवगं गणाण माणं जिनिंदाणं ॥ [आव० नि० २६८ ] ति । कोऽर्थः ? पार्श्वस्य दश गणा गणधराश्च तदिह द्वयोरल्पायुष्कत्वादिना कारणेनाविवक्षाऽनुगन्तव्येति ” इति अभयदेवसूरिविरचितायां समवायाङ्गवृत्तौ पृ० १४ । " पासस्स णं अरहओ पुरिसादाणीयस्य अट्ठ गणा अट्ठ गणहरा हुत्था, तंजहा -- सुभे य अज्जघोसे य वसिट्टे बंभयारि य । सोमे सिरिहरे चेव वीरभद्दे जसे वि य ॥ १ ॥” इति पर्युषणाकल्पसूत्रे ॥ १. धरिते मु० ॥ २, मु० ला ४ विना-चारिते पा० क० ला २, ३ । चोरिते जे० पामू० ला ५। दृश्यतां पृ० २५२ टि० १६ ॥ ३. दंसणे पा० । एवमग्रेऽपि ॥ * केवलि क० जे० ॥ ४. उसपि उस्सप्पिणी पो पा० । ओसप्पिणी उस्सप्पिणी पो ला० २,४,५ अटी० । “ अवसर्पिण्यादीनां तु सागरोपमनिष्पन्नत्वादुपमाकालत्वं भावनीयम् ” - अटी० ॥ ५. परितट्टे पा० ॥ ६. दृश्यतां पर्युषणाकल्पसूत्रे नेमिनाथचरित्रम् ॥ ७. राताणो पा० ॥ ८. मुंडे क० जे० ला ५ मु० । दृश्यतां सू० ६२८ ॥ ९. “ भवित्त त्ति अन्तर्भूतकारितार्थत्वात् 'मुण्डान् भावयित्वा' इति दृश्यम् " - अटी० ॥ १०. पव्वतिता जे० ॥ ११. वीरंगदे वीरजसे संजए एणिज् य क० । “वीरंगए इत्यादि... वीरानको वीरयशाः संजय इत्येते प्रतीताः, एणेयको गोत्रतः, स च केतकार्धजन - पदश्वेतवीनगरीराजस्य प्रदेशिनाम्नः श्रमणोपासकस्य निजकः कश्चिद् राजर्षिः ” – अटी० ॥ ". Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५४ ठाणंगसुत्ते [सू० ६२३६२३. अट्ठविध आहारे पन्नत्ते, तंजहा—मणुण्णे असणे पाणे खाइमे साइमे, अमणुण्णे असणे पाणे खाइमे साइमे। ६२४. उप्पि सणंकुमारमाहिंदाणं कप्पाणं हैट्विं बंभलोगे कप्पे "रिट्ठविमाणपत्थडे एत्थ णमक्खाडगसमचउरंससंठाणसंठितातो अट्ट कण्ह। रातीतो पन्नत्ताओ, तंजहा-पुरस्थिमेणं दो कण्हरातीतो, दाहिणणं दो कण्ह रातीतो, पचत्थिमेणं दो कण्हरातीतो, उत्तरेणं दो कण्हरातीतो। पुरत्थिमा अब्भंतरा कण्हराती दाहिणं बाहिरं कण्हराई पुट्ठा, दाहिणा अभंतरा कण्हराती पञ्चत्थिमं बाहिरं कण्हराई पुट्ठा, पञ्चत्थिमा अभंतरा कण्हराती उत्तरं बाहिरं कण्हराई पुट्ठा, उत्तरा अभंतरा कण्हराती पुरस्थिमं बाहिरं कण्हराँई पुट्ठा । पुरथिमपञ्चत्थिमिल्लाओ बाहिराओ दो कण्हरातीतो छलंसातो, उत्तरदाहिणाओ बाहिरातो दो कण्हरातीतो तंसाओ, सव्वाओ वि णं अन् तरकण्हरातीओ चउरंसाओ। एतासि णं अट्ठण्हं कण्हरातीणं अट्ठ नामधेजा पन्नत्ता, तंजहा–कण्हराती ति वा मेहराती ति वा मघा ति वा माघवती ति वा वातफलिहे ति वा वातपैलि1. क्खोभे ति वा "देवफलिहे ति वा "देवपलिक्खोमे ति वा। १२. सेते क.। "सेये आमलकल्पानगर्याः स्वामी,...तथा शिवः हस्तिनागपुरराजः" -अटी.॥१३. उदायणे क.। उद्दातणे पा० ला २, ३ । ला ४, ५ मु० मध्ये उदायणे इति पाठो वर्तत्ते, अटी० मध्येऽपि उदायन इति नामोल्लेखो दृश्यते, तथापि स्थानाङ्गस्य प्राचीनतालपत्रा. स्मकप्रत्यनुसारेण भगवतीसूत्रस्य प्राचीनप्रत्यनुसारेण च उद्दायणे इति पाठोऽत्रास्माभिर्मूले स्थापितः, दृश्यता भगवतीसूत्रे पृ०६४१ टि० ४। “उदायनः सिन्धुसौवीरादीनां षोडशानां जनपदाना... स्वामी श्रमणोपासकः"-अटी० ॥१४. तह संखे पासं० मु० । पामू० ला० प्रभृतिप्रतिष्विव अटी. कृता समक्षमपि तह इति पदं नासीत् , तथाहि-"तह संखे कासिवडणए इत्येवं चतुर्थपादे सति गाथा भवति, न चैवं दृश्यते पुस्तकेष्विति ।...तथा शङ्खः काशीवर्धनो वाणारसीनगरीसम्बन्धिजनपदवृद्धिकर इत्यर्थः, अयं च न प्रतीतः, केवलम् अलकाभिधानो राजा वाराणस्यां भगवता प्रव्राजितोऽन्तकृद्दशासु श्रूयते, स यदि परं नामान्तरेणायं भवतीति"-अटी.॥ १. खातिमे सातिमे पा० ॥ २. "सूत्रपञ्चकमाह"-अटी.। ३. हविं पा० । हेट्टि मु० । दृश्यतां सू० २०१। "हवि ति अधस्तात् ब्रह्मलोकस्य"-अटी. । दृश्यतां भगवतीसूत्रे ६। ५, पृ० २५१ पं० ७ टि० २॥ ४. रिट्ठविमाणे मु० । रिटे विमाण क० ला ३। “रिष्टाख्यो यो विमानप्रस्तटस्तस्ये(स्तो?)ति भावः"-अटी.॥ ५. 'च्छि मु०। एवमग्रेऽपि सर्वत्र ॥ ६. पञ्चस्थिमगं जे०। पञ्चच्छिमगं मु०॥ ७. राती जे. मु.। राती पा०॥ ८. दो बाहिरकण्हराईओ क० ॥ ९. वातफलहिहे ति पा० । दृश्यतां सू० २९१॥ १०. पलिखोभे क० । एवमग्रेऽपि ॥ ११. ला. विना-देवपलिहे वा मु०। देवपलेहे इ वा क० । देवफलेहि वा जे. पा०॥ १२. देवफलक्खोमे पा०॥ Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५५ ६२८] अट्ठमं अज्झयणं 'अट्ठाणं'। ६२५. एतासि णं अट्ठण्हं कण्हरातीणं अट्ठसु ओवासंतरेसु अट्ठ लोगंतितविमाणा पन्नत्ता, तंजहा—अची अचिमाली वैतिरोयणे पभंकरे चंदाभे सुराभे . सुपइट्टाभे अग्गिचाभे । एतेसु णं अहसु लोगंतितविमाणेसु अट्ठविधा लोगंतिता देवा पन्नत्ता, तंजहा सारस्सताँइच्चा वण्ही वरुणा य गद्दतोया य । तुसिता अव्वाबाहा अग्गिचा चेव बोधव्वा ॥ ९६॥ एतेसि णम?ण्हं लोगंतितदेवाणं अजहण्णमणुकोसेणं अट्ठ सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ६२६. अट्ठ धम्मत्थिगातमज्झपतेसा पन्नत्ता, अट्ठ अधम्मत्थिगातमज्झ- १० पतेसा पन्नत्ता, एव चेवं अट्ठ आगासंत्थिगातमज्झपतेसा पन्नत्ता, एवं चेव अट्ठ जीवमज्झपएमा पन्नत्ता। ६२७. अरहा णं महापउमे अट्ठ रीयाणो "मुंडा भवित्ता अगारातो अणगारितं पवावेस्सति, तंजहा- उमं पउमगुम्मं नलिणं नलिणगुम्मं पउमद्धतं धंणुद्धतं कणगरहं भैरह। ६२८. कण्हस्स णं वासुदेवस्स अट्ठ अग्गमहिसीओ अरहतो णं अरिट्ठनेमिस्स अंतितं मुंडा भवेता अगारातो अणगारितं पव्वतित्ता सिद्धाओ जाव सव्वदुक्खप्पहीणाओ, तंजहा पउमाई य गोरी, गंधारी लक्खणा सुसीमा य । जंबवती सच्चभामा, प्पिणी कण्हग्गमहिसीओ ॥९७॥ १. एयार्सि भट्टण्हं क०॥ २. उवा' पा० ला० विना ॥ ३. वतिरोतणे जे. पा०॥ ४. सारस्सतमातिचा पा० ॥ तुलना-सू० ६८४ । भगवतीसू० ६।५, भावश्यकभा० ८६ । "सारस्वतादित्यवन्यरुगगर्दतोयतुषिताव्याबाधारिष्टाश्च" इति दिगम्बरपरम्परासम्मते तत्त्वाथसूत्रे [४।२५] पाठः, “सारस्वतादित्यवन्यरुणगर्दतोयतुषिताव्याबाधमरुतोऽरिष्टाश्च" इति श्वेताम्बरपरम्परासम्मते तत्वार्थसूत्रे पाठः॥ ५. वन्हि जे. पा०। ६. हविहागं लोक० ला २-५॥ ७, ८, ९. °थिकायम क०॥ १०. रातागो पा० ॥ ११. "मुंडा भवित्त त्ति मुण्डान् भावयित्वेति"-अटी.॥ १२. भरहरहं जे०॥ १३. अंतिते जे० मु०॥ १४. पब्वतिता मु०॥ १५. वह त गोही जे. पा०। °वती गोरी मु०॥ १६. य नास्ति जे. पा. मु.॥ १७. जंबमती जे. पा. ला०॥१८. प्रतिषु पाठा:-हप्पिणि कण्हग्ग क.। रुप्पिणी कण्डमग्ग ला ३ म०। रुप्पिणी अग्ग° जे. पा. ला २,४,५॥ Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५६ ठाणंगसुत्ते सू० ६२९ - ६२९. वीरितपुव्वस्स णं अट्ठ वत्थू अट्ठ चूलवत्थू पन्नत्ता । ६३०. अट्ठ गतीतो पन्नत्ताओ, तंजहा–णिरतगती, 'तिरियगती, जाव सिद्धिगती, गुरुगती, पणोलणगती, पन्भारगती। ६३१. गंगा-सिंधुत्ता-रत्तवतिदेवीणं दीवा अट्ठ अट्ठ जोयणाई आयाम५ विक्खंभेणं पन्नत्ता। उक्कामुह-मेहमुह-विज्जुमुह-विज्जुदंतदीवा णं दीवा अट्ठ अट्ठ जोयणसयाई आयामविक्खमेणं पन्नत्ता। ६३२. कालोते णं समुद्दे अट्ठ जोयणसयसहस्साई चक्कवालविक्खंभेणं पण्णत्ते। . अभंतरपुक्खरद्धे णं अट्ठ जोयणसयसहस्साई चक्कवालविक्खंभेणं पन्नत्ते, एवं बाहिरपुक्खरद्धे वि। ६३३. एगमेगस्स णं रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिस्स अट्ठसोवण्णिते काकणिरतणे छत्तले दुवालसंसिते अट्ठकण्णिते अधिकरणिसंठिते पन्नत्ते। ६३४. मागधस्स णं जोयणस्स अट्ठ धणुसहस्साई निधत्ते पण्णत्ते। १५ . ६३५. जंबू णं सुदंसणा अट्ठ जोयणाई उडूंउचत्तेणं बहुमज्झदेसाए, अट्ठ'जोयणाई विक्खंभेणं, सातिरेगाइं अट्ठ जोयणाई सव्वग्गेणं पन्नत्ता । कूडसामली णं अट्ठ जोयणाई एवं चेव। ६३६. तिमिसगुहा णमट्ठ जोयणाई उडूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता । खंडगपवातगुहा णं अट्ट एवं चेव। १. चूलावत्थू क० । मूलवस्थू जे० पा० ला ५। चूलिभावत्थू मु० । “वीर्यप्रवादास्यस्य तृतीयपूर्वस्य वस्तूनि मूलवस्तूनि अध्ययनविशेषा आचारे ब्रह्मचर्याध्ययनवत्, चूलावस्तूनि तु आचाराग्रवदिति"-अटी.॥ २. तिरितगती पा०॥ ३. रत्तरत्तव क. पा०॥ ४. अट्ठ जो क० ला०॥ ५. आताम जे० पा०॥ ६. काकिणि मु०॥ ७. जोतणस्स पा०॥ ८. निहत्ते क. अटीपा० । निहारे अटी । “मगधेषु भवं मागधं मगधदेशव्यवहृतम, तस्य योजनस्य अध्वमानविशेषस्य अष्ट धनुःसहस्राणि निहारो निर्गमः प्रमाणमिति यावत्, निहत्ते त्ति क्वचित् पाठः, तत्र निधत्तं निकाचितं निश्चितं प्रमाणमिति गम्यते"-अटी० ॥ ९.भाते जे० पा०॥ १०. जोतणाई पा० । एवमग्रेऽपि ॥ ११. खंडप(प्प-मु०)वात क. मु०॥ १२. भट्ट जोयणाई उद्धउच्चतेणं एवं चेव मु.॥ Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६३७] अट्ठमं अन्झयणं 'अट्टहाणं'। ६३७. जंबुमंदरस्स पव्वतस्स पुरत्थिमेणं सीताते महानंतीते उभतोकूले अट्ठ वक्खारपव्वता पन्नत्ता, तंजहा—चित्तकूडे, पम्हकूडे, नलिणकूडे, एगसेले, तिकूडे, वेसमणकूडे, अंजणे, मायंजणे १। जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं 'सीतोताते महानतीते उभतोकले अट्ठ वक्खारपव्वता पन्नता, तंजहा-अंकावती पम्हावती आसीविसे सुहावहे चंदपव्वते सूरपव्वते ५ गांगपव्वते देवपव्वते २। जंबुमंदरपुरस्थिमेणं सीताते महानतीते उत्तरेणं अट्ठ चक्कवट्टिविजया पन्नत्ता, तंजहा—कच्छे सुकच्छे महाकच्छे कच्छगावती आवत्ते जांव पुक्खलावती ३। ___जंबुमंदर[पुरस्थिमेणं] सीताते महानंतीते दाहिणेणं अट्ठ चक्कवैट्टिविजया १० पन्नत्ता, तंजहा—वच्छे सुवच्छे जीव मंगलावती ४। जंबुमंदरैपञ्चत्थिमेणं "सीतोताते महानदीते दाहिणेणं अट्ठ चक्कवट्टिविजया पन्नत्ता, तंजहा--पम्हे जीव सलिलावती ५। जंबुमंदरपच्चत्थिमेणं "सीतोताए महानदीए उत्तरेणं अट्ठ चक्कवट्टिविजया पन्नत्ता, तंजहा—वप्पे सुवप्पे जाव गंधिलावती ६। जंबुमंदरपुरस्थिमेणं सीताते महानतीते उत्तरेणं अट्ठ राँयहाणीतो पन्नत्ताओ, तंजहा-खेमा खेमपुरा चेव जाव पुंडरिगिणी ७ । १. जंबू मु० । प्राय एवमग्रेऽपि । अत्र जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वतस्स पुरथिमेणं इति संपूर्णः पाठः संभाव्यते, एवमग्रेऽपि ज्ञेयम् ॥ २. नदीए क० । एवमग्रेऽपि ॥ ३. बंभकूडे क० ॥ ५. सीतोदाए क० ॥ ६. °नदीते जे० ॥ ७. सू० १०० मध्येऽत्र क्रमभेदः, दृश्यतां सू० ३०२, सू० १०० पृ. ३५ पं० २१॥ ८. 'जता जे० पा० ला०॥ ९. "जाव पुक्खलावद त्ति भणनाद् नंगलावत्ते पुक्खले त्ति द्रष्टव्यम्”–अटी० । दृश्यतां पृ० ३६ पं० १३ ॥ १०. नदीते जे०॥ ११. °वट्टी पा० ला०॥ १२. “जाव मंगलावइ त्ति करणात् महावच्छे वच्छावई रम्मे रम्मए रमणिजे इति दृश्यम्”–अटी० ॥ दृश्यतां पृ० ३६ पं० १४ ॥ १३. पश्च० क०॥ १४. सीतोदामहा क०। सीतोतामहा" जे० मु०॥ १५. "जाव सलिलावइ त्ति करणात सपम्हे महापम्हे पम्हावई संखे नलिणे कमए त्ति दृश्यम'-अटी०। दृश्यतां पृ० ३६ पं० १५॥ १६. सीतोदाए क०॥ १७. "जाव गंधिलावइ त्ति करणात् महावप्पे वप्पावई वग्गू सुवग्गू गंधिले त्ति दृश्यम्"-अटी० ॥ दृश्यता सू० ३७ पं० १॥ १८. रातधाणीतो पा० ला०॥ १९. °पुरी मु०॥" खेमपुरा चेव जाव त्ति करणात् भरिट्ठा रिट्ठावई खग्गी मंजूसा ओसहिपुरी ति दृश्यम्"-अटी० ॥ दृश्यतां पृ० ३७ पं० ४ ॥ २०. रीगिणी मु० । रिंगीणी क० । रगिणी जे०॥ ठग. १७ Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५८ ठाणंगसुत्ते [सू० ६३८ - जंबुमंदरपुरस्थिमेणं सीताए महानदीए दाहिणेणं अट्ठ रोयहाणीतो पन्नत्ताओ, तंजहा—सुसीमा कुंडला चेव जाव रतणसंचया ८। जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं सीओदाते महानतीते दाहिणेणं अट्ठ रॉयहाणीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—ऑसपुरा जाव 'वीतसोगा ९ । जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं सीतोताते महानतीते उत्तरेणं अट्ठ राँयहाणीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—विजया 'वेजयंती जाव अउज्झा १० । ६३८. जंबुमंदरपुरस्थिमेणं सीताते मेहाणदीए उत्तरेणं उक्कोसपए अट्ठ अरहंता अट्ट चक्कवट्टी अट्ट बलदेवा अट्ट वासुदेवा उप्पजंति वा उप्पजिंसु वा उप्पजिस्संति वा ११ । जंबुमंदरपुरस्थिमेणं "सीताए [महाणदीए] दाहिणेणं १० उक्कोसपए एवं चेव १२। जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं सीओदाते महाणदीए दाहिणेणं उक्कोसपए एवं चेव १३, एवं उत्तरेण वि १४ । ६३९. जंबुमंदरपुरस्थिमेणं सीताते मैहानईए उत्तरेणं अट्ट दीहवेयडा, अट्ठ तिमिसगुहाओ, अट्ठ खंडगप्पवातगुहाओ, अट्ठ कतमालगा देवा, अट्ठ णट्ट मालगा देवा, अट्ठ गंगाकुंडा, अट्ठ सिंधुकुंडा, अट्ठ गंगातो, अट्ठ "सिंधूओ, अट्ठ १५ उसभकूडा पैन्वता, अट्ट उसभकूडा देवा पन्नत्ता १५। जंबुमंदरपुरस्थिमेणं "सीताते महानतीते दाहिणेणं अट्ठ दीहवेयडा एवं चेव जाव अँड उसभकूडा देवा पन्नत्ता, नवरेमेत्य रता-रत्तावतीतो तार्सि चेव कुंडा १६। १. रातहाणीतो पा० ॥ २. "कुंडला चेव जाव ति करणात् अपराजिया पहंकरा अंकावई पम्हावई सुभ त्ति दृश्यम् "-अटी.। दृश्यतां पृ. ३७ पं० ५॥ ३. संचता पा०॥ ४. रातधाणीतो पा० ला०। रायहाणीतो जे०॥ ५. “भासपुरा जाव त्ति करणात् सीहपुरा महापुरा विजयपुरा अवराजिया अवरा असोग त्ति दृश्यम् "-अटी० । दृश्यतां पृ० ३७ पं० ६॥ ६. वीतिसोगा जे० पा०॥ ७. सीतोदाए क०॥ ८. रातधाणीओ पा० ला०॥ ९. “वेजयंती जावत्ति करणात् जयंती अवराजिया चक्कपुरा खग्गपुरा अवज्ञ त्ति दृश्यम्"-अटी०। दृश्यतां पृ०३७ पं०८॥ १०. महाणदीए नास्ति क० जे०॥ ११. °पते पा०॥ १२. उप्पजति वा उप्पजिंसु वा उप्पजिस्संति वा क०॥ १३. सीतादाहिणेणं पा०। सीतोदाहिणेणं क०॥ * महाणदीए नास्ति क० ॥ १५. उक्कोसेणं एवं चेव जे० ॥ १५. महानईए नास्ति मु० विना ॥ १६. खंडगप° क० । खंडप्प ला० ॥ १७. °गुहा अट्ट ला• विना ॥ १८. सिंधू अट्ठ पा० ॥ १९. पव्वताणं जे०॥ २०. सीतोदाए महानदीए क०॥ २१. भट्ट नास्ति क० पा०॥ २२. मेत्थंक०॥ २३. रत्तरत्ताव मु० विना। रत्तारत्तवला ३-५॥ Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५९ ६४३] अट्टमं अज्झयणं अट्ठाणं'। जबुमंदरपञ्चत्थिमेणं 'सीतोताए महानतीते दाहिणेणं अट्ठ दीहवेयड्डा, जाव अट्ठ नट्टमालगा देवा, अट्ठ गंगाकुंडा, अट्ठ सिंधुकुंडा, अट्ठ गंगातो, अट्ठ सिंधूओ, अट्ट उसभकूडा पव्वता, अट्ट उसभकुडा देवा पन्नत्ता १७। जंबुमंदरपचत्थिमेणं सीतोदाए महानतीते उत्तरेणं अट्ठ दीहवेयडा, जाव अट्ठ नट्टमालगा देवा, अट्ठ रत्ताकुंडा, अट्ठ रत्तावतिकुंडा, अट्ठ रत्ताओ, जाव अट्ट ५ उसभकूडा देवा पन्नत्ता १८।। मंदरचूलिया णं बहुमज्झदेसभाते अट्ठ जोयणाई विक्खंभेणं पन्नत्ता १९। ६४०. धायइसडेंदीवपुरस्थिमद्धे णं धायतिरुक्खे अट्ठ जोयणाई उडूंउच्चत्तेणं बहुमज्झदेसभाए, अट्ठ जोयणाइं विक्खंभेणं, साइरेगाइं अट्ठ जोयणाई सबग्गणं पन्नत्ते । एवं धायइरुक्खातो आढवेत्ता संञ्चेव जंबूदीववत्तव्वता भाणियव्वा १० जाव मंदरचुंलिय ति। एवं पञ्चत्यिमद्धे वि महाधाततिरुक्खातो आढवेत्ता जाव मंदरचुलिय त्ति । एवं पुक्खरवरदीवडूपुरस्थिमद्धे वि पउमरुक्खाओ आढवेत्ता जाव मंदरचुलिय ति। एवं पुक्खरवरदीवड़पचत्थिमद्धे वि महापउमरुक्खातो जाव मंदरचूलित ति। ६४१. "जंबूदीवे दीवे "मंदरे पन्वते भदसालवणे अट्ठ दिसाहत्थिकूडा १५ पन्नत्ता, तंजहा पउत्तरे "नीलवंते, सुहत्थिं अंजणागिरी। कुमुदे य पैलासे य, वडेंसे "रोयणागिरी ॥ ९८ ॥ ६४२. जंबूदीवस्स णं दीवस्स जगती अट्ट जोयणाई उड्उच्चत्तेणं बहुमैज्झदेसभाते, अट्ठ जोयणाई विक्खंभेणं । ६४३. जंबूदीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं महाहिमवंते वासधरपव्वते अट्ठ कूडा पन्नत्ता, तंजहा---- १. सीतोतामहा पा० । सीतोदाए महा क० ला•॥ २. कूडपव्वता जे. मु०॥ ३. सीओताते क० विना ॥ ३. °ड्ढा एवं जाव क० ॥ ४. रत्तकुंडा मु०॥ ५. °दीवे मु० ॥ ६. °त्तेणं पन्नत्ते बह मु०॥ ७. धाततिरु० जे० पा०॥८.सव्वे विजे०॥ ९. भणितयन्वा पा०॥१०. चूलित त्ति पा० ला०॥ ११. °चूलियं ति पा०॥ १२. चूलयं ति पा०॥ १३. °चूलत त्ति पा० ॥ १४. जंबुद्दीचे क० जे० ला०॥ १५. मंदरपन्वते जे०॥ १६. °त्तर पा० विना ॥ १७. नेल° क. पा० ला०॥ १८. स्थी अंजणे गिरी क०॥ १९. कुमुते त पा० ला० । कुमुते य जे० मु०॥ २०. पलासे त पा०। पलासें त जे०। पलास ते मु०। २१. रोतणा जे० पा०॥ २२. जंबुद्दीवस्स क० ला० । जंबुदीवस्स जगती पा० ॥ २३. °मज्झतेस' पा०॥२४. जंबुद्दीवे जे०॥ Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६० ठाणंगसुत्ते [सू०६४३'सिद्ध महाहिमवंते, हेमवते रोहिता हैरीकूडे । हरिकंता हरिवासे, वेरुलिते चेव कूडा उ ॥ ९९॥ जैबुमदरउत्तरेणं रुप्पिम्मि वासहरपवते अट्ठ कूडा पन्नत्ता, तंजहासिद्धे रुप्पी रम्मग, नरकंता बुद्धि रुप्पकूडे यां। "हेरण्णवते मणिकंचणे तें रुप्पिम्मि कूडा उ॥१०॥ जंबुमंदरपुरस्थिमेणं रुयगवरे पव्वते अट्ठ कूडा पन्नत्ता, तंजहा"रिट्ठ तवणिज कंचण, रयत दिसासोत्थिते पलंबे य। "अंजणे अंजणपुलते, रुयगस्स पुरथिमे कूडा ॥१०१॥ तत्थ णं अट्ठ दिसाकुमारिमहत्तरितातो महिड्रियातो जाव पलिओवमट्टिती१० तातो परिवसंति, तंजहा णंदुत्तरा ये गंदा, आँणंदा गंदिवद्धणा। “विजया ये वेजयंती, जयंती अपराजिता ॥१०२॥ जंबुमंदरदाहिणेणं रुतगवरे पव्वते अट्ठ कूडा पन्नत्ता, तंजहाकणते कंचणे पउमे, नलिणे ससि दिवागरे । वेसमणे वेरुलिते, रुयगस्स उ दाहिणे कूडा ॥१०३॥ तत्थ णं अट्ठ दिसाकुमारिमहत्तरियातो महिडियातो जाव पलिओवमद्वितीतातो परिवसंति, तंजहा१. सिद्धे महहिम मु०। २. हिमवंते मु० । “हैमवत्कूटम्"-अटी. ॥ "महाहिमवान् वेदितव्यः ।..."तस्योपरि अष्टौ कूटानि-सिद्धायतन-महाहिमवत्-हैमवत-रोहित्-हरि-हरिकान्ताहरिवर्ष-वैडूर्यकूटाभिधानानि" इति तस्वार्थराजवार्तिके ३।११। “सिद्ध महाहिमवंता हेमवदो रोहिदो य हरिणामो। हरिकंता हरिवासो वेरुलिओ अड इमे कूडा ॥ ४ । १७२४॥"तिलोयपण्णत्ती ॥ ३. हिरी ला ५। "हीकूटम्"-अटी. । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ४. जंबू मु० । एवमग्रेऽपि । अत्र जंबुद्दीवे दीवे मंदस्स पग्वयस्स उत्तरेणं इति संपूर्णः पाठः संभवति, दृश्यतां टि० ११, पृ० २५७ टि० १ । एवमग्रेऽपि ज्ञेयम् ॥ ५. सिद्धे य रु० क० मु० । “ सिद्धे रुप्पीत्यादि"-अटी०॥ ६. रुप्पि जे. पा० क०॥ ७. मुद्धि जे० पा०॥ ८.या मु०॥ ९. हिर° मु०॥ १०. त जे० पा० मु०॥ ११. जंबू मु.। "जंबूदीवेत्यादि क्षेत्राधिकाराद् रुचकाश्रितं सूत्राष्टकम्”-अटी० । एतदनुसारेण जंबूदीवे दीवे मंदरस्स पन्वयस्स पुरथिमेणं इति पाठः अटी० सम्मतो भाति ॥ १२. रिटे मु० विना ॥ १३. रतत पा० । १४. अंजणे मु०॥ १५. °स्थिमा क. ॥१६. तपा० ला०॥ १७. अणंदा पा०॥ १८. विजता जे० पा०॥ १९. यनास्ति पा० ला ४,५॥२०. कंचणए क०॥२१.गरेचेव मु०॥२२.तरितातो पा०ला०॥ Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६१ ६४३]] अट्ठमं अज्झयणं 'अट्ठाणं'। समाहारा सुप्पतिण्णा, सुप्पबुद्धा जैसोहरा । लच्छीवती सेसवती, चित्तगुत्ता वसुंधरा ॥१०४॥ जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं रुयगवरे पन्वते अट्ठ कूडा पन्नत्ता, तंजहासोत्थिते त अमोहे य, 'हिमवं मंदरे तधा । रुतगे रुतगुत्तमे चंदे, अट्ठमे त सुदंसणे ॥१०५॥ तत्थ णमट्ठ दिसाकुमारिमहत्तरियाओ महिडियातो जाव पलिओवमद्वितीताओ परिवसंति, तंजहा इलादेवी सुरादेवी, पुढवी पउमावती । एगनासा णवमिता, सीता भद्दा त अट्ठमा ॥१०६॥ जंबुमंदरउत्तररुयगवरे पव्वते अट्ठ कूडा पन्नता, तंजहा यण रतणुचते ता, सव्वरयण रयणसंचते चेव । 'विजये वेजयंते, जयंते अपराजिते ॥१०७॥ तत्थ णं अट्ठ दिसाकुमारिमहत्तरियातो महिडिताओ जाव पलिओवमद्वितीताओ परिवसंति, तंजहा अलंबुसौं मिस्सकेसी अ, पोडेरिगी त वारुणी । औसा सव्वगा चेव, सिरी हिरी चेव उत्तरतो ॥१०८॥ अँट्ट अहेलोगवत्थव्वातो दिसाकुमारिमहत्तरितातो पन्नत्ताओ, तंजहा भोगंकरा भोगवती, सुभोगा भोगमालिणी । सुवच्छा वच्छमित्ता य, वारिसेणा बलाहगा ॥१०९॥ १. मु० ला ३ विना-सुपइण्णा सुप्पबद्धा क० । सुप (प्प जे०) तिण्णा त सुप (प्प जे०) बुद्धा जे० पा० ला ५। सुपतिण्णा य सुपबुद्धा ला २, ४ ॥ २. तसो° पा० ला० ॥ ३. लच्छि जे. विना ॥ ४. हिमवंतं जे० ॥ ५. मंदिरे क० ॥ ६. °हतरिताओ पा० ला० ॥ °हयरियाओ जे० ॥ ७. °वती त एगा णासा पा० । 'वई इय एगाणसा क० । 'वती एगा भासा जे०॥ ८. रयणे ला० ५ मु० ॥ ९. विजये य वेज मु०॥ १०. °तरितातो पा०॥ ११. मितकेसी पोंडरि गीतवारुणी मु०॥ १२. पुंडरिंगी य वा क०॥ १३. आसा य समु०। "हासा सव्वप्पभा चेव" इति जम्बद्वीपप्रज्ञप्तौ पञ्चमे वक्षस्कारे पाठः॥ १४. "अट्र अहे इत्यादिपञ्चसूत्री"-अटी०॥ १५. °तरितातो पा० । °त्तरिओ क०॥ Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६२ ठाणंगसुत्ते [स० ६४४अट्ठ उडलोगवत्थव्वाओ दिसाकुमारिमहत्तैरितातो पन्नत्ताओ, तंजहा मेहंकरा मेहवती, सुमेघा मेघमालिणी । तोयधारा विचित्ता य, पुप्फमाला अणिंदिता ॥११०॥ ६४४. अट्ठ कप्पा तिरितमिस्सोववन्नगा पन्नत्ता, तंजहा—सोहम्मे ५ जाँव सहस्सारे। एतेसु णमट्ठसु कप्पेसु अट्ठ इंदा पन्नता, तंजहा–सक्के जीव सहस्सारे। एतेसि णं अट्ठण्हमिंदाणं अट्ठ परियाणिया विमाणा पन्नत्ता, तंजहापालते, पुप्फते, सोमणसे, सिरिवच्छे, गदियावत्ते, कामकमे, पीतिमणे, विमले। ६४५. अट्टहूँमिया णं भिक्खुपडिमा चउसट्टीते रातिदिएँहिं दोहि य - १० अट्ठासीतेहिं भिक्खासतेहिं अंहासुत्ता जाव अणुपालिता तावि भवति । ६४६. अद्वविधा संसारसमावन्नगा जीवा पन्नत्ता, तंजहा—पढमसमयनेरतिता, अपढमसमयनेरैतिता, एवं जाव अपढमसमयदेवा । अट्ठविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा–नेरतिता, तिरिक्खजोणिता, तिरिक्खजोणिणीओ, मणुस्सा, मणुस्सीओ, देवा, देवीओ, सिद्धा। १५ अथवा अट्ठविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा—आभिनिबोधितनाणी जाव "केवलनाणी, मतिअण्णाणी, सुतअण्णाणी, विभंगणाणी। १. "तरितातो पा० । त्तरिओ क० ॥ २. मेघकरा मेघवती मु० ला ५॥ ३. पुप्फामाला पा०॥ ४, ५. जावशब्देन 'ईसाणे सणंकुमारे माहिदे बंभलोगे लंतए महासुक्के' इति ग्राह्यम् ॥ ६. "परियायते गम्यते यैस्तानि परियानानि, तान्येव परियानिकानि, परियानं वा गमनं प्रयोजनं येषां तानि पारियानिकानि यानकारकाभियोगिकपालकादिदेवकृतानि पालाकादीन्यष्टौ क्रमेण शक्रादीनामिन्द्राणामिति"-अटी०। तुलना सू० ७६९ टि०॥ ७. गंदावत्ते मु०। गंदितावत्ते पा० ला०। पंदितावत्ते कामकामे जे०। “इमे जाणविमाणकारी देवा-पालय १, पुप्फय २, सोमणसे ३, सिरिवच्छे य ४, णंदियावत्ते ५। कामगमे ६, पीइगमे ७, मणोरमे ८, विमल ९, सव्वओभद्दे १०॥” इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तौ पञ्चमे वक्षस्कारे, मावश्यकचूौँ [पृ० १४६] च। तुलना-सू० ७६९॥ ८. मिता णं जे० पा० । मियाणं मुः। तुलना-सू० ५४५, ६८७, ७७० ॥ ९. °मागं मु०॥ १०. दितेहिं दोहित भ° जे० पा०॥ ११. अधासुत्ता पा० ला० । "अहासुत्ता महाकप्पा अहामग्गा अहातच्चा सम्म काएणं फासिया पालिया सोहिया तीरिया किट्टिया आराहिया' इति यावत्करणाद् दृश्यम् "-अटी०। दृश्यतां सू० ७७० टि०॥ १२. अणुपालिता वि पा० ला० विना। दृश्यता सू०६८७॥ १३. "अट्टविहेत्यादि सूत्रत्रयम्" -अटी०॥ १४. नेरइया नरतिरिया एवं क०॥ १५. केवलि जे०॥ १६. भसुयनाणी पा०॥ Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६४९] २६३ भट्ठमं अज्झयणं 'अट्ठाणं'। ६४७. अट्ठविधे संजमे पन्नत्ते, तंजहा—पढमसमयसुहुमसंपरागसरागसंजमे अपढमसमयसुहुमसंपरागसरागसंजमे पढमसमयबादरसंपरागसरागसंजमे अपढमसमयबादरसंपरागसरागसंजमे पढमसमयउवसंतकसायवीतरागसंजमे अपढमसमयउवसंतकसायवीतरागसंजमे पढमसमयखीणकसायवीतरागसंजमे अपढमसमयखीणकसायवीतरागसंजमे । ६४८. अट्ट पुढवीओ पन्नत्ताओ, तंजहा–रतणप्पभा जाव अहेसत्तमा, ईसिपब्भारा। ईसिपब्भाराते णं पुंढवीते बहुमज्झदेसभागे अट्ठजोयणिए खेत्ते अट्ठ जोयणाई बाहल्लेणं पन्नत्ते। ईसिपब्भाराते णं पुढवीते अट्ठ नामधेजा पन्नत्ता, तंजहा-"ईसि ति वा, १० ईसिपन्भारों ति वा, तणू ति वा, तणुतणू इ वा, सिद्धी ति वा, सिद्धालते ति वा, मुत्ती ति वा, मुत्तालते ति वा। ६४९. अट्टहिं ठाणेहिं सम्मं घडितव्वं जतितव्वं परक्कमितव्वं, अस्सिं च णं अढे णो पमातेतव्वं भवति-असुताणं धम्माणं सम्मं सुणणताते अब्भुदे॒तव्वं भवति १, सुताणं धम्माणं ओगिण्हणताते उवधारणयाते अब्भुटुंतव्वं भवति २, गवाणं कम्माणं संजमेणमकरणताते अब्भुट्टेयव्वं भवति ३, पोराणाणं कम्माणं तवसा "विगिचणताते विसोहणताते अब्भुटेतव्वं भवति ४, असंगिहीतपरितणस्स संगिण्हणताते अब्भुटेयव्वं भवति ५, सेहं आयारगोयरं गाहणताते अब्भुट्टेयव्वं भवति ६, गिलाणस्स अगिलाते वेयावच्चं करणैताए अब्भुवयव्वं १, ३. संपरागसराग नास्ति मु०॥ २. समत° पा०। एवमग्रेऽपि प्रायः॥ ४. कसात° पा०। एवमग्रेऽपि प्रायः॥ ५. “पृथिवीसूत्रत्रयम्"-अटी०॥ ६. 'सकरप्पभा वालुयप्पभा पंकप्पभा धूमप्पभा तमा' इति जावशब्देन ग्राह्यम् ॥ ७. इसि क. पा० ला ३॥ ८. ईसी मु०॥ ९. पुढवीते त ब° पा० ला०॥ १०. °णिते खेत्ते पा० ला०॥ ११. ईसी पा० ला०॥ १२. °र ति पा०॥ १३. समपडितव्वं पा०। संमं संघडितव्वं मु०। “अष्टासु स्थानेषु वस्तुषु सम्यग् घटितव्यम् अप्राप्तेषु योगः कार्यः”–अटी०॥ १४. पमातव्वं पा०॥ १५. पावाणं मु०॥ १६. विकिंच° क०॥ १७. परिणतस्स जे०॥ १८. अहं जे०॥ १९. आयारगोयरगहणताते मु०। “मायारगोयरं ति आचारः साधुसमाचारः, तस्य गोचरो विषयो व्रतषटकादि. राचारगोचरः, अथवा आचारश्च ज्ञानादिविषयः पञ्चधा गोचरश्च भिक्षाचर्या इत्याचारगोचरम् , इह विभक्तिपरिणामादाचारगोचरस्य ग्राहणतायां शिक्षणे, शैक्षमाचारगोचरं ग्राहयितु मित्यर्थः" -अटी०॥ २०. वञ्चकर क. पा. विना। "वैयावृत्थं प्रतीति शेषः"-अटी०॥ २१. °णता भन्भु पा०॥ Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६४ ठाणंगसुत्ते [सू० ६५०भवति ७, साधम्मिताणमधिकरणंसि उप्पन्नंसि तत्थ अंनिस्सितोवस्सिते अपक्खग्गाही मज्झत्थभावभूते 'केहं णु साहम्मिता अप्पसदा अप्पझंझा अप्पत्तु मा' उवसामणताते अब्भुढेयव्वं भवति ८ । ६५०. महासुक्क सहस्सारेसु णं कप्पेसु विमाणा अट्ट जोयणसताई उडूं५ उच्चत्तेणं पन्नत्ता। ६५१. अरहतो णं अरिट्ठनेमिस्स अट्ठ सया वादीणं सदेवमणुयासुराते परिसाते वादे अपराजिताणं उक्कोसिता वादिसंपता होत्था। ६५२. अट्ठसमंतिए केवलिसमुग्धाते पन्नत्ते, तंजहा–पढमे समते दंडं करेति, बीए समते कवाडं करेति, ततिए समते "मंथं करेति, चउत्थे समते लोगं १० पूरेति, पंचमे समते लोगं पडिसाहरति, छठे समते मंथं पडिसाहरति, सत्तमे समते कवाडं पडिसाहरति, अट्ठमे समते दंडं पडिसाहरति । ६५३. सैमणस्स णं भगवतो महावीरस्स अट्ठ सया अणुत्तरोववातिताणं गतिकलाणाणं जीव आगमेसिभदाणं उक्कोसिता अणुत्तरोववातितसंपता होत्था। ६५४. अट्ठविधा वाणमंतरदेवा पन्नत्ता, तंजहा–पिसाया, भूता, १५ जक्खा, रक्खसा, किन्नरा, किंपुरिसा, महोरगा, गंधव्वा । एतेसि णं अँट्टविहाणं वाणमतरदेवाणं अट्ट चेतितरुक्खा पन्नत्ता, तंजहा कलंबो 3 पिसायाणं, वडो जक्खाण चेतितं । तुलसी भूयाण भवे, रक्खसाणं च कंडओ ॥१११ ॥ असोगो किन्नराणं च, किंपुरिसाण ये चंपतो। नागरुक्खो अयंगाणं, गंधव्वाण य तेंदुओ॥११२॥ १. अनिस्सिंतोवस्सिते पा० ॥२. कह क० विना ॥ ३. अप्पसंझा क० ॥ ४. 'तुमंतुमा मु.। “अल्पतुमुतुमा विगतकोषकृतमनोविकारविशेषा भविष्यन्तीति भावयता उपशमनाय अधिकरणस्याभ्यस्थातव्यं भवतीति"-अटी०॥ ५. उवसाणमणताते पा०॥ ६. उडढउम पा०॥ ७. णमरिट्टनेमिता अट्ट पा० ॥ ८. °मतिते जे० पा० ला०॥ ९. बितीते पा० ला०॥ १०. ततिते जे० पा० ला०॥ ११. मंथु पा० । मंथानं मु०॥ १२. लोगंतं क०॥ १३. °हरेइ क० । एवमग्रेऽपि ॥ १४. “समणस्सेत्यादि सूत्रपञ्चकम्” अटी० ॥ १५. जावशब्देन ठितिकल्लाणाणं इति ग्राह्यम् ॥ १६. देवा प° मु०। ° रा प क०॥ १७. अट्टण्हं वा मु०॥ १८. मंतराणं अट्ठ क०॥ १९. य मु०॥ २०. सुलसी पा०। व्यन्तरदेवानां यानि चिह्नानि वर्तन्ते तत्र सुलसोऽपि श्रूयत इति ध्येयम् । “चैत्यवृक्षा मणिपीठिकाना. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६५ ६५९] अट्ठमं अज्झयणं 'अट्ठाणं'। ६५५. इमीसे रतणप्पभाते पुढवीते बहुसमरमणिज्जाओ भूमिभागाओ अट्ठ जोयणसते उड्डमबाहाते सूरविमाणे चारं चरति । ६५६. अट्ठ नक्खत्ता चंदेणं सद्धिं पैमई जोगं जोतेंति, तंजहाकत्तिता, रोहिणी, पुणव्वसू , महा, चित्ता, 'विसाहा, अणुराधा, जेट्ठा । ६५७. जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स दारा अट्ठ जोयणाई उडूंउच्चत्तेणं ५ पन्नत्ता। सव्वेसि पि णं दीवसमुदाणं दारा अट्ठ जोयणाई उड्डूंउच्चत्तेणं पन्नत्ता । ६५८. पुरिसवेयणिजस्स णं कम्मस्स जहन्नेणं अट्ठ संवच्छराई बंधद्विती पन्नत्ता। जसोकित्तीणामाए णं कम्मस्स जहन्नेणं अट्ठ मुहुत्ताई बंधहिती पण्णत्ता। १० उच्चागोतस्स णं कम्मस्स एवं चेव । ६५९. "तेइंदियाणमट्ट जातीकुलकोडीजोणीपमुहसतसहस्सी पन्नत्ता । मुपरिवर्तिनः...ये श्रूयन्ते त एवेति संभाव्यते, ये तु 'चिंधाई कलंब झए सुलस वडे तह य होइ खटुंगे। असोग चंपए या नागे तह तुंबरू चेव ॥१॥' [बृहत्सं० ५७] त्ति ते चिह्नभूता एतेभ्योऽन्य एवेति"-अटी.। "तत्र किन्नराः....."अशोकवृक्षध्वजाः, किंपुरुषाः....."चम्पकवृक्षध्वजाः, महोरगाः....."नागवृक्षध्वजाः, गन्धर्वाः....."तुम्बस्वृक्षध्वजाः, यक्षाः...."वटवृक्षध्वजाः, राक्षसाः...... खटाङ्गध्वजाः, भूताः...."सुलसध्वजाः, पिशाचाः....."कदम्बपक्षध्वजाः ।इत्येवंप्रकारस्वभावानि वैक्रियाणि रूपचिह्नानि व्यन्तराणां भवन्ति”–इति तत्त्वार्थभाष्ये ४। १२ । “किंणर-किंपुरिस-महोरगा य गंधव्व-जक्ख-रक्खसिया। भूद-पिसाया एवं अट्ठविहा वेंतरा होंति ॥ ६ । २५॥....."किंणर-किंपुरिसादियवेंतरदेवाण अट्ठभेयाणं। तिवियप्पणिलयपुरदो चेत्तदुमा होति एकेका ॥ ६ ॥ २७ ॥ कमसो असोय चंपय णाग हम तुंबरू य णग्गोहे। कंटयरूक्खो तुलसी कदंब विदओ त्ति ते अटुं॥ ६ ॥ २८॥"-तिलोयपण्णत्ती ॥ २१. असोओ क० विना ॥ २२. त पा० ला० । तु ला ५॥ २३. भुयगाणं पा० ॥ २४. देवरू क०॥ १. उड्ढमबाहते जे०। उड्ढं आबाहए क० । उड्ढबाहाते मु०॥ २. पमई जोगं जोतेवंति ला ४, ५। पमई जोगं जोएइ क० ला ३। पमई जोतेतंति पा०। समुई जोतेंति जे०। “पमई ति प्रमर्दः चन्द्रेण स्पृश्यमानता, तल्लक्षणं योगं च योजयन्ति आत्मनश्चन्द्रेण साध कदाचित् , न तु तमेव सदैवेति"-अटी.॥ ३. विसाधा जे० पा० ला०॥ ४. जंबूदी क० जे०। " देवनिवासभूतजम्बूद्वीपादिद्वारसूत्रद्वयम्”-अटी०॥ ५. गं दीवस्स नास्ति क०॥ ६. णं नास्ति पा० ला० विना॥ ७. णियस्स पा० । “देवत्वभाविकर्मविशेषसूत्रत्रयम्" -अटी०॥ ८. णं नास्ति क०॥ ९. नामएणं ला ४, ५ जे० मु०॥ १०. उच्च मु०॥ ११. स्स णं एवं पा०॥ १२. तेतिंदिताण' पा०ला०॥१३. स्साई क०। पत्ता नास्ति क०॥ Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६६ ठाणंगसुत्ते [सू०६६०-६६३ ६६०. जीवा णं अट्ठट्ठाणणिवंतिते पोग्गले पावकम्मत्ताते चिर्णिसु वा चिणंति वा चिणिस्संति वा, तंजहा-पढमसमयनेरतितनिव्वत्तिते जाव अपढमसमयदेवनिव्वत्तिते, एवं चिण उवचिण निज्जरा जाव चेव ॥ अट्ठपतेसिता खंधा अणंता पण्णत्ता, अट्ठपतेसोगाढा पोग्गला अणंता पण्णत्ता, जाव अट्ठगुणलुक्खा पोग्गला अणंता पण्णत्ता। ॥ अट्ठाणं सम्मत्तं ॥ १. तिते पो° पा० । त्तियपो° क० जे० । २. °चिणिति क० जे० ला० ॥ ३. समतनेरतितनिवत्तिते पा०॥ ४. दृश्यतां सू० २३३, ३३०, ४१३, ५४०, ५०२॥ ५. भट्ठाणं सम्मत्तं नास्ति जे०॥ ६. समत्तं पा०॥ Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नवमं अज्झयणं 'नवट्ठाणं' ६६१. नवहिं ठाणेहिं समणे णिग्गंथे संभोतितं विसंभोतितं करेमाणे णातिक्कमति, तंजहा-आयरियपंडिणीयं उवज्झायपडिणीयं थेरपडिणीयं कुलपडिणीयं गणपडिणीयं संघपडिणीयं नाणपडिणीयं दंसणपडिणीयं चरित्तपडिणीयं । ५ ६६२. णव बंभचेरा पन्नत्ता, तंजहा–सत्थपरिण्णा लोगविजओ जाव उवहाणसुयं महपरिण्णा। ६६३. नव बंभचेरगुत्तीतो पन्नत्ताओ, तंजहा—विवित्ताई सयणासणाई सेवेत्ता भवति, नो इत्थिसंसत्ताई नो पसुसंसत्ताइं नो पंडगसंसत्ताई १, नो इत्थीणं कहं कहेता २, नो इंत्थिग(ठा)णाई सेवेत्ता भवति ३, णो इत्थीण- १० मिंदिताई मणोहराई मणोरमाई आँलोतितं आलोतितं निज्झातेत्ता भवति ४, णो पणीतरसभोती ५, णो पाण-भोयणस्स अतिमातमाहारते सैता भवति ६, णो पुव्वरतं १. पडणीय क.। एवमग्रेऽपि सर्वत्र ॥ २. झातपडिणीतं थेरपडणीतं पा०। ३. कुल गण संघ नाण दंसण इति संक्षिप्तः प्रतिषु पाठः । कुल गण संघाय णाणव दंसण पा०॥ ४. क. विना-महापरिणं(लं पा०) जे० पा० ॥ महापरिण्णा ला० मु०। “सत्थपरिण्णा लोगविजओ सीओसणिजं सम्मत्तं। आवंती धुतं विमोहायणं उवहाणसुयं महपरिण्णा ॥१॥” इति समवायाने नवमे समवाये। आगमोदयसमित्या प्रकाशिते समवायाङ्गे पञ्चविंशतितमे समवाये तु “सत्थपरिण्णा लोगविजओ सीओसणीभ सम्म्मत्तं । आवंति धुय विमोह उवहाणसुयं महपरिण्णा ॥" इति गाथोपलभ्यते । दृश्यतामाचारागसूत्रस्य प्रस्तावनायां पृ. २१ टि. ५, पृ० २२ टि. १।। ५. “नो स्त्रीसंसक्तानि......"सेविता भवति' इति सम्बध्यते"-अटी०॥ ६. इथिणं मु०। इत्थीणं कधं कधेत्ता पा०॥ ७. इत्थिठाणाई पा० विना। "नो इत्थिगणाई तीह सूत्रं दृश्यते, केवलं नो इत्थिठाणाई ति संभाव्यते, उत्तराध्ययनेषु [अ० १६] तथाधीतत्वात् प्रक्रमानुसारित्वाचास्य इतीदमेव व्याख्यायते-नो..."स्त्रीस्थानानि..."सेविता भवति ब्रह्मचारी ....... दृश्यमानपाठाभ्युपगमे त्वेवं व्याख्या-नो स्त्रीगणानां पर्युपासको भवेदिति"-अटी० ॥८. ला ४ विना-आलोति आलोतित निझा पा० । आलोतित आलोतित निझा ला५। मालोइयं (य-ला ३) निझा क० । भालोइत्ता निज्झा (निभा जे०) जे० ला २ मु०। “आलोक्य आलोक्य निर्ध्याता दर्शनानन्तरमतिशयेन चिन्तयिता...."भवति ब्रह्मचारी"-अटी० ॥ ९. भोतणस्स पा०॥ १०. मत्तं आहा मु०। “नो पानभोजनस्य रूक्षस्यापि अतिमात्रम् 'अद्धमसणस्स सव्वंजणस्स कुजा दवस्स दो भाए। वाऊपवियारणट्ठा छब्भायं ऊणयं कुज'॥ [पिण्डनि० ६५०] त्ति एवंविधप्रमाणातिक्रमेण आहारकः अभ्यवहर्ता सदा सर्वदा भवति"अटी०॥ ११. सदा क०॥ २६७ Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६८ ठाणंगसुत्ते [सू० ६६४पुव्वकीलितं सैरेत्ता भवति ७, णो सद्दाणुवाती णो रूवाणुवाती णो सिलोगाणुवाती ८, णो सातासोक्खपडिबद्धे यावि भवति ९ । णव बंभचेरअगुत्तीओ पन्नत्ताओ, तंजहा—णो विवित्ताइं सयणासणाई सेवेत्ता भवति, इत्थिसंसत्ताई पसुसंसत्ताई पंडगसंसत्ताई १, इत्थीणं कहं कहेत्ता भवइ २, इंत्थिठाणाई सेवेत्ता भवति ३.इत्थीणं इंदियाई मणो० जाव 'निज्झाएत्ता भवति ४, पणीतरसंभोती ५, पाणभोयणस्स अइमातमाहारते सता भवति ६, पुव्वरयं पुव्वकीलितं सरेत्ता भवति ७, सद्दाणुवाती रूवाणुवाती सिलोगाणुवाती ८, सायासोक्खपडिबद्धे यावि भवति ९। ६६४ अभिणंदणाओ णं अरहातो सुमती अरहा नवहिं सागरोवमैकोडी१० सयसहस्सेहिं “वीतिकंतेहिं समुप्पन्ने । ६६५ नव सब्भावपयत्था पन्नत्ता, तंजहा—जीवा, अजीवा, पुण्णं, पावं आसवो, संवरो, निजरा, बंधो, मोक्खो। ६६६. गवविधा संसारसमावन्नगा जीवा पन्नत्ता, तंजहा—पुढविकाइया जाव वणसँइकाइया, बेइंदिया जाव पंचेंदिया १।। पुढविकाइया नवगैइया नवआँगैइया पन्नत्ता, तंजहा-पुढेविकाइए पुढविकाइएसु उववज्जमाणे पुढविकाइएहिंतो वा जाव पंचेंदियेहिंतो वा उववज्जेज्जा, से चेव णं "से पुढविकाईए पुढविकाइयत्तं विप्पजहमाणे पुढविकाइयत्ताए वा जाव पंचेंदियत्ताते वा गच्छेज्जा २। एवमाउँकाइया वि ३ जाव पंचेंदिय त्ति १०। १. पुन्वं कीलियं क० । पुव्वकालितं जे० । “पूर्वक्रीडितम्”–अटी० ॥ २. समरेत्ता मु०॥ ३. सात मु० ॥ ४. इत्थीसं° मु० ॥ ५. कधं कधेत्ता पा०॥ ६. भवइ नास्ति क. पा. ला ३॥ ७. इत्थीण ठाणाई मु०॥८. मणो नास्ति मु० ॥ ९. निज्झातित्ता पा० ला० मु०॥ १०. °भोति पा०॥११. भोत. पुन्वरतं जे० । भोत० पुव्वरत पा० । भोय. पुव्वरयं क०॥ *°वाती जाव साया मु०॥ १२. अरहओ क० ला० मु०। अरहतो जे०॥ १३. मकोडाकोडी जे. पा० ला २, ४॥ १४. वीती पा०। विइ मु०॥ १५. पावो मु०॥ १६. “ नवविहेत्यादि सूत्रपञ्चदशकम्"-अटी.॥ १७. कातिता पा० ला०। एवमग्रेऽपि पा० ला० मध्ये 'काइय' स्थाने प्रायः 'कातित' इति पाठः॥ १८. स्सतिता बेदिता जाव पंचेंदिता पा०॥ १९. पंचिंदित त्ति मु०॥ २०, २१. गतिता पा० ला० ॥ २२. पुढवी मु० । पुढविकातितेसु उववजमाणे पुढविकाइतेहिंतो वा जाव पंचेंदितेहिंतो पा० ॥ २३. सच्चेव क० ॥ २४. से नास्ति जे०॥ २५. इएसु पु क० ॥ २६. °कायत्तं मु०॥ २७. वा नास्ति पा० ला. विना॥ २८. °दित° पा०॥ एवमग्रेऽपि 'इंदिय' शब्दे पा० मध्ये 'दिय' स्थाने प्रायः सर्वत्र ‘दित' इति पाठः॥ २९. °उक्का क.। °उयका पा० ला०॥ Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६९ ६६९] नवमं अज्झयणं 'नवट्ठाणं'। णवविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा— एगिदिया 'बेइंदिया तेइंदिया चउरिंदिया नेरतिता पंचेंदियतिरिक्खजोणिया मणुया देवा सिद्धा ११ । अथवा णवविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा—पढमसमयनेरतिता, अपढमसमयनरेतिता जाव अपढमसमयदेवा, सिद्धा १२ । नवविधा जीवोगाहणा पन्नत्ता, तंजहा-पुढविकाइओगाहणा, आउकाँइ- ५ ओगाहणा, जीव वणस्सइकोइओगाहणा, बेइंदिओगाहणा, तेइंदिओगाहणा, चरिंदिओगाहणा, पंचेंदिओगाहणा १३ । जीवा णं नवहिं ठाणेहिं संसारं वत्तिंसु वा वत्तंति वा वत्तिस्संति वा, तंजहा—पुढविकाइयत्ताए जाव पंचेंदियत्ताए १४ । ६६७. णवहिं ठाणेहिं रोगुप्पत्ती "सिया, तंजहा—अचासणाते, अँहिता- १० सणाते, अतिणिदाए, अतिजागरितेणं, उच्चारनिरोघेणं, पासवणनिरोघेणं, अद्धाणगमणेणं, भोयणपडिकूलताते, इंदियत्थविकोवणताते १५ । ६६८. णवविधे दरिसणावरणिज्जे कम्मे पन्नत्ते, तंजहा--निद्दा, निद्दानिद्दा, पयला, पयलापयला, थीणगिद्धी, चक्खुदंसंणावरणे, अचक्खुदंसणावरणे, "ओहिदंसणावरणे, केवैलदसणावरणे । ६६९. अभिती "णं णक्खत्ते सातिरेगे नव मुहुत्ते चंदेण सद्धिं जोगं जोतेति। १. एगेंदिता पा० ला०। एगिदिया पुढविकाइया बे° जे०॥ २. बेंदिता तेंदिता चउरिंदिता पा० ला० । ३. जोणिता जे० पा० ला०॥ ४. मणुस्सा मु०॥ ५. अपढमसमयनेरतिता नास्ति क० जे०॥ ६. सव्वजीवो° पा० ला० विना॥ ७. °क्काइओ० तेउका. वाउकाति. वणस्सइकाइमागाहणा. बंदिओ क०॥ ८. जाव वणस्सइकाइओगाहणा नास्ति जे०॥ ९. °कायउगाहणा बेइंदियभोगाहणा तेइंदियोगाहणा चउरिदियोगाहणा मु०॥ १०. पंचिंदिओगाहणा नास्ति पामू०। पंचिंदियभो पासं० मु०॥ ११. °दितकातितत्ताए पा०। °दियकाइयत्ताए जे० ला०॥ १२. सिता जे. पा. ला०॥ अधितासणाते जे० पामू० । अहितासणयाते पासं०।१३. "अचासणयाए त्ति अत्यन्तं सततमासनम् उपवेशनं यस्य सोऽत्यासनः, तद्भावस्तत्ता, तया,..."अथवा अतिमात्रमशनमत्यशनम् , तदेव अत्यशनता, दीर्घत्वं च प्राकृतत्वात् , तथा" -अटी०॥ १४. “महियासणयाए त्ति अहितम् अननुकूलं टोलपाषाणादि आसनं यस्य स तथा, शेषं तथैव, तया, अहिताशनतया वा"-अटी०॥ १५. अतिणिदिते जे० अतिर्णिदणाए ला २,५। अतिनिदि तेजागरितेणं पा०॥ १६. °गरेणं ला २,४॥ १७. भोतर्ण° पा०॥ १८. त्थको क.। "इन्द्रियार्थविकोपनं कामविकार इत्यर्थः”–अटी०॥ १९.°णद्धी क०॥ २०.दरिसणा जे०॥ २१. अवधिदसणा मु०॥ ओहिदरिसणा जे०॥ २२. केवलि क० ॥ २३. णं नास्ति क०॥ Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७० ठाणंगसुत्ते [सू० ६७०अंभीतिआतिया णं णव नक्खतो चंदस्स उत्तरेणं जोगं जोतेंति, तंजहा-अभीती संवणो धणिट्ठा जाव भरणी। ६७०. इमीसे णं रतणप्पमाते पुढवीते बहुसमरमणिज्जातो भूमिभागाओ णव जोयणसते उड्ढं अबाहाते अवरिल्ले तारारूवे चारं चरति । ६७१. जंबूदीवे णं दीवे णव जोयणिया मच्छा पविसिंसु वा विसंति वा पंविसिस्संति वा। .६७२. 'जंबुद्दीवे दीवे भैरहे वासे इमीसे ओसप्पिणीते णव बलदेववासुदेवपितरो होत्था, "तंजहा पैयावती त बंभे, रुद्दे सोमे सिवे तित। महसीह अग्गिसीहे, दसरहे नवमे त वसुदेवे ॥११३ ॥ ऍत्तो आढत्तं जधा सैमवाये निरवसेसं जाव ऐगा से गन्भवसही, "सिज्झिहिती आगमेसेणं ॥११४॥ * अभि क० ॥ १. °यातिता पा.॥ २. 'त्ता गं चं° मु०॥ ३. समणो क. पा०॥ ४. °सताई उद्धं मुः। दृश्यतां समवायाणे नवमे समवाये॥ ५. उड्ढं बाहाते जे०। "अबाधाए त्ति अन्तरे कृत्वेति वाक्यशेषः”–अटी० ॥ ६. उवरिल्ले मु० ला ५। “वोपरौ [८1१।१०८] उपरौ उतोऽद् वा भवति। अवरि। उवरि।" इति सिद्धहेमशब्दानुशासने सवृत्तिके। “भवरिल्ले त्ति (उवरिले ति–मु०) उपरितनं तारारूपं चारं भ्रमणं चरति आचरति"-अटी । तुलना-“इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए बहुसमरमणिजाओ भूमिभागाओ नवजोयणसए उड्ढं अवाहाए उवरिल्ले तारारूवं चारं चरइ" इति समवायाङ्गसूत्रे नवमे समवाये। “अबाहाए ति अन्तरे कृत्वेति शेषः, उवरिले त्ति उपरितनं तारारूपं तारकजातीयं चारं भ्रमणं चरति करोति" इति अभयदेवसूरिविरचितायां समवायाङ्गवृत्ती पृ० १६॥ ७. जंबुद्दीवं णं दीवं क० । समवायाङ्गे नवमे समवायेऽपि 'जंबुद्दीवे णं दीवे' इत्येव पाठः॥ ८. पविस्संति क०॥ ९. पतिसि पा०॥ १०. जंबू(बु-पा०)दीवे क. पा.॥ ११. भारहे मु०॥ १२. बलदेवा पा०॥ १३. वासुदेवा जे० पा०॥ १४. तंजहा नास्ति क० जे०॥ १५. प्रतिषु पाठाः-पतावती त पम्हे रुहे पा० । पयावती बंभे रुद्दे ला। जयावती त पम्हे रोद जे०। पयावई य वम्हे रुद्दे क० । पयावती त बंभे य रोहे मु० । "पयावईत्यर्ध श्लोकस्य, उत्तरं तु गाथापश्चार्धमिति"-अटी०॥ समवायाजसूत्रे तु 'पयावती य बंभो सोमो रुद्दो सिवो महसिवो (महेसरो-प्र०) य। अग्गिसीहो य दसरहो नवमो भणिो य वसुदेवो॥” इति पाठः॥ १६. तिता मु० । इय क०॥ १७. महासीहे मु०। १८. दसरह मु. पा० ॥ १९. वसुदेवा जे०॥ २० तेत्तो पा० । तत्तो जे० । इत्तो मु० ला०॥ २१. समावाते जे० पा०। “जहा समाए त्ति समवाये चतुर्थाश"-अटी.। दृश्यतां समवायाङ्गे समाप्तौ॥ २२. एका क०॥ २३. सिज्झिस्सति आगमेस्सेणं मु०॥ “सिज्झिस्सइ भागमिस्से णं ति आगमिष्यति काले सेत्स्यति, णमिति वाक्यालकारे, तृतीया वेयमिति"-अटी.॥ Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७१ ६७३] नवमं अज्झयणं 'नवट्ठाणं'। जंबुद्दीवे दीवे भैरहे वासे आगमेस्साते उस्सप्पिणीते नव बलदेववासुदेवपितरो भविस्संति, नँव बलदेवमायरो भविस्संति, एवं जधा समाते निरवसेसं जाव महाभीमसेणे सुग्गीवे य अपच्छिमे ॥११५॥ एते खलु पडिसत्तू, कित्तीपुरिसाण वासुदेवाणं । संव्वे य चक्कजोही, हम्मीहंती सचक्केहिं ॥११६॥ ६७३. एगमेगे णं महीनिधी णव णव जोयणाई विक्खंभेणं पण्णत्ते । रन्नो णं चाउरंतचक्कवट्टिस्स नव महानिहओ पन्नत्ता, तंजहाणेसप्पे पंडुयए, पिंगलते सव्वरयण महपउमे । काले य महाकाले, माणवग महानिधी संखे ॥११७॥ णेसप्पम्मि निवेसा, गामागर-नगर-पट्टणाणं च । दोणमुह मडंबाणं, खंधाराणं गिहाणं च ॥११८॥ गणितस्स य "बीयाणं, माणुम्माणस्स जं पमाणं च । धन्नस्स य "बीयाणं, उप्पत्ती पंडुते भणिया ॥११९॥ सव्वा आभरणविही, पुरिसाणं जा यहोति महिलाणं । आसाण य हत्थीण य, पिंगलगनिहिम्मि सा भणिता ॥१२०॥ रयणाई सव्वरतणे, चोइस पवराई चक्कवट्टिस्स । उप्पनंति एगेंदियाइं पंचेंदियाइं च ॥१२१ ॥ १. जंबुदीवे पा० । २. दीवे नास्ति जे. पा०॥ ३. भारहे क. मु०॥ ४. नव बलदेव. मायरो मु० । नव बलदेवमायरो भविस्संति नास्ति पा• ला२, ४, ५॥ ५. समवाते पा० ला• विना। “एवं जहा समाये (सामाए A. H., समवाए मु०) इत्याद्यतिदेशवचन मेवमेव भावनीयम्"-अटी०॥ ६. °सेण मु०॥ ७. त जे० पा० ला०॥ १. सम्वे त पा० ला० । सम्वे वि मु०। ९. हम्मेहंती जे० मु.। "हम्मीहंति त्ति हनिष्यन्ते"-अटी। १०. निधी णं मु०॥ ११. एगमेगस्स गं रझो चाउ जे० क० ला३ मु०॥ १२. °निहीओ क०। १३. महा क० ला३ विना ॥ एते सर्वेऽपि चतुर्दश निधिश्लोकाः प्रवचनसारोद्धारेऽपि क्वचित् पाठभेदेन वर्तन्ते श्लो० १२१८-१२३१॥ १४. त पा० ला०। १५. निधी पा०॥ १६. मंडवाणं गंधाराणं पा०॥ १७. त पा० ला। बहुषु स्थलेषु पा० मध्येऽत्र सूत्रे 'य' स्थाने 'त' इति पाठोऽग्रेऽपि ज्ञेयः। ला० मध्येऽपि प्राय एवम् ॥ १८. गीयाणं जे०॥ १९. °णुस्स मु० ॥ २०. बीताण पा०॥ २१. होति पा०॥ Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७२ ठाणंगसुत्ते [सू० ६७३वत्थाण य उप्पत्ती, 'निप्फत्ती चेव सव्वभत्तीणं । रंगाण य धोव्वाण य, सव्वा एसा महापउमे ॥ १२२ ॥ काले कालण्णाणं, भव्वपुराणं च तीसु वासेसु । सिप्पसतं कम्माणि य, तिन्नि पयाए हितकराई ॥ १२३॥ लोहस्स य उप्पत्ती, होइ महाकाले आगराणं च । रुप्पस्स सुवन्नस्स य, मणि-मोत्ति-सिल-प्पवालाणं ॥१२४॥ जोधाण य उप्पत्ती, आवरणाणं च पहरणाणं च । सव्वा य जुद्धनीती, माणवते दंडनीती य ॥१२५॥ नट्टविहि नाडगविही, कव्वस्स चउँव्विहस्स उप्पत्ती। संखे महानिहिम्मी, तुडियंगाणं च सव्वेसिं ॥१२६ ॥ चक्कट्ठपतिट्ठाणा, अट्ठस्सेहा य नव य विक्खंभे । बारस दीहा मंजूससंठिता जह्नवीय मुहे ॥१२७॥ वेरुलियमणिकवाडा, कणगमया विविधरतणपडिपुण्णा। ससिसूरचक्कलक्खण, अणुसमजुगबाहुवतणा त ॥१२८॥ पलिओवमट्टितीता, णिधिसरिणामा य तेसु खलु देवा । जेसिं ते आवासा, अक्किन्जा औहिवच्चं च ॥१२९ ॥ १. निप्पत्ती मु०॥ २. रंगाण त धोवाणं त सव्वा पा०। रंगाण य धोयाण (धोवाणं ला०) य सव्वा मु० ला। रंगाणं य धोया(वा-ला ४)णं सव्वा जे० ला ४, ५। “रङ्गाणां रजवतां रक्तानामित्यर्थः धौतानां शुद्धस्वरूपाणाम्"-अटी०। रंगाण य धाऊण य-प्रवचनसा० । "राणां मजिष्ठा-कृमिराग-कुसुम्भादीनां धातूनां च लोहताम्रादीनाम् , धोव्वाण य त्ति पाठे तु सवर्षों वस्त्रादिप्रक्षालनविधीनाम्" इति प्रवचनसारोद्धारवृत्तौ पृ. ३५२॥ ३. अत्र ‘तिसु वि वसेसु, तिसु वि वासेसु, तिसु वि कालेषु' इति त्रयः पाठभेदाः प्रवचनसारोद्धारे वर्तन्ते॥ ४. कम्माणं तिन्नि पताए पा० ला०। कम्माणं तिनि य पयाए जे०। “तथा कर्माणि च कृषिवाणिज्यादीनि कालनिधाविति प्रक्रमः । एतानि च त्रीणि कालज्ञान-शिल्प-कर्माणि प्रजाया लोकस्य हितकराणि"-अटी०॥ ५. लोगस्स जे०॥ ६. नट्टविही जे० मु.। अट्टविहि नाडुगविही पा० ॥ ७. °विधस्स पा० ला०॥ ८. निहमी पा० ॥ ९. क. विना °वीत पा० । °वीते ला० । °वीइ जे०। वीई मु०॥ १०. अणुसमवयणोषवत्ती या, अणुवमवयणोववत्तीया, अणुसमयचयणोववत्तीया इति त्रयः पाठभेदाः प्रवचनसारोद्धारे॥ ११. भग्गिवा जे०। “अक्रेयाः"अटी०॥ १२. क. विना-आधिवच्च वा पा०। आहिवच्चा वा मु० ला०। आहितचा वा जे०। “माधिपत्यं च स्वामिता च तेष 'येषां देवानाम' इति प्रक्रमः" अटी०॥ आहिवच्चाय-प्रवचनसा। “आधिपत्याय आधिपत्यनिमित्तमकेयाः, न तेषामाधिपत्यं क्रयेण लभ्यमिति भावः॥ Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६८०] नवमं अज्झयणं 'नवट्ठाणं'। २७३ एते ते नव निहओ, पभूतधणरयणसंचयसमिद्धा। जे वसमुवगच्छंती, सव्वेसिं चक्कवट्टीणं ॥१३०॥ ६७४. णव विगतीतो पन्नत्ताओ तंजहा-खीरं, दधि, णवणीतं , सप्पिं, तेलं, गुलो, महुं, मजं, मंसं। ६७५. णवसोतपरिस्सवा बोंदी पण्णत्ता, तंजहा—दो सोत्ता, दो णेत्ता, ५ दो घाणा, मुंह, पोसए, पाऊ। ६७६. णवविधे पुन्ने पन्नते, तंजहा–अन्नपुन्ने, पाणपुन्ने, वत्थपुन्ने, लेणपुन्ने, सयणपुन्ने, मणपुन्ने, वतिपुन्ने, कॉयपुन्ने, नमोक्कारपुन्ने । ६७७. णव पावस्सायतणा पन्नता, तंजहा-पाणातिवाते, मुसावाते जाव परिग्गहे, कोहे, माणे, माया, लोभे । ६७८. नवविधे पावसुयपसंगे पन्नत्ते, तंजहाउप्पाते निमित्ते मंते आंतिक्खिते "तिगिच्छिते । कला आवरणे अन्नाणे, मिच्छापावतणे ति त ॥ १३१ ॥ ६७९. नव उणिता वत्थू पन्नत्ता, तंजहा"संखाणे निमित्ते कातिते, पोराणे पौरिहत्थिते । परपंडितते वाति, भूतिकम्मे "तिगिच्छिते ॥१३२ ॥ ६८०. समणस्स णं भगवतो महावीरस्स णव गणा होत्था, तंजहा १. निहतो पा० ला.। निहिणो जे०॥ २. चतस° पा०॥ ३. सोया क० ॥ ४. मुहे जे० ॥ ५. पोसहे पा०। पासे जे०। पोसे मु०। "पोसए त्ति उपस्था"-अटी.॥ ६. पायू क०॥ ७. कात जे० पा० ॥ ८. "उपाए. सिलोगो"-अटी० ॥ ९. आतिक्खित्ते पा। "माइक्खिए ति मातङ्गविद्या यदुपदेशादतीतादि कथयन्ति डोण्डयो बधिरा इति लोकप्रतीताः"-अटी.॥ १०. तिगिन्छए मु०। “चै कित्सिकम् आयुर्वेदः"-अटी० ॥ ११. नाणे मु०॥ १२. “संखाणे० सिलोगो"-अटी० ॥ १३. परहत्थिते जे० । “पारिहथिए त्ति प्रकृत्यैव दक्षः"-अटी० ॥ १४. परपंडियए धाती दूति' क० । परपंडिते वातित भतिजे. मु०। परपंडितते वातिते भूतिला० । “परः प्रकृष्टः पण्डितः परपण्डितो बहुशास्त्रज्ञः, परो वा मित्रादिः पण्डितो यस्य स तथा....."वादी वादलब्धिसम्पन्नो यः परेण न जीयते मन्त्रवादी वा धातुवादी वेति, ज्वरादिरक्षानिमित्तं भूतिदानं भूतिकर्म, तत्र निपुणः" -अटी.॥ १५. तिगिच्छते जे. मु०॥ का. १८ Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७४ ठाणंगसुत्ते .... [६८१गोदासगणे, उत्तरबलितस्सतगणे, उद्देहगणे, चारणगणे, उद्दवातितगणे, 'विस्सवातितगणे, कामिड़ितगणे, माणवगणे, कोडितगणे । । ६८१. समणणं भगवता महावीरेणं समणाणं णिग्गथाणं णवकोडिपरिसुद्धे भिक्खे पन्नत्ते, तंजहा—ण हणति, ण हणावेति, हणंतं गाणुजाणति, ५ ण पतति, ण पतावेति, पतंतं णाणुजाणति, ण किणति, ण किणावेति, किणंतं णाणुजाणति । ६८२. 'ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरण्णो वरुणस्स महारन्नो णव अग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ। ६८३. ईसाणस्स णं देविंदस्स [ देवरण्णो] अग्गमहिसीणं णव पलि१. ओवमाइं ठिती पन्नत्ता। ईसाणे कप्पे उक्कोसेणं देवीणं णव पलिओवमाई ठिती पन्नत्ता । ६८४. नैव देवनिकाया पन्नत्ता, तंजहासारस्सयमादिच्चा, वण्ही वरुणा य गद्दतोया य । तुसिता अव्वाबाधा, अग्गिचा चेव रिट्ठा ये ॥१३३॥ अव्वाबाहोणं देवाणं नव देवा नव देवसता पन्नत्ता, एवं अग्गिचा वि, एवं रिट्ठा वि। ६८५. णव गेवेजविमाणपत्थडा पन्नत्ता, तंजहा–हेडिमहेट्ठिमगेवेजविमाणपत्थडे, हेट्ठिममज्झिमगेवेजविमाणपत्थडे, हेट्ठिमउवरिमगेवेजविमाणपत्थडे, मज्झिमहेट्ठिमगेवेजविमाणपत्थडे, मज्झिममज्झिमगेवेजविमाणपत्थडे, मज्झिमउवरिमगेवेन्जविमाणपत्थडे, उवरिमहेट्ठिमगेवेजविमाणपत्थडे, उवरिममज्झिमगेवेजविमाणपत्थडे, उवरिमउवरिमगेवेन्जविमाणपत्थडे । १. बलिस्सहगणे मु० कल्पसूत्रे च । बलिस्सभगणे क० । २. उड्ढपा क० । उडुवाडियगणे इति कल्पसूत्रे पाठः॥ ३. वेसवाइयगणे क.। विणस्सवाइसगणे जे० । वेसवाडियगणे इति कल्पसूत्रे पाठः॥ ४. काम मु०॥ ५. पतिति जे०॥ ६. °जाणाति पा०॥ ७. जाणाति पा० ला० ॥ ८. "ईसाणस्सेत्यादि सूत्रनवकम्"-अटी० ॥ ९. देवरण्णो मु. विना नास्ति ॥ १०. णव णिकाता पा० । तुलना-सू० ६२५॥११. उस्सिता पा०॥१२. पा. ला०॥ आवश्यकनि० २१४॥ १३. हदेवाणं क.॥ १४.पं०तं. पा. ला० । पंन० क०॥ Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६८९] नवमं अज्झयणं 'नवट्ठाणं'। एतेसि णं णवण्हं गेवेजविमाणपत्थडाणं णव नामधिज्जा पन्नत्ता, तंजहाभद्दे सुभद्दे सुजाते, सोमणसे पितदरिसणे । सुदंसणे अमोहे य, सुप्पबुद्धे सोधरे ॥१३४ ॥ ६८६. नवविध आउपरिणामे पन्नत्ते, तंजहा-गतिपरिणामे, गतिबंधणपरिणामे, ठितिपरिणामे, ठितिबंधणपरिणामे, उडुंगारवपरिणामे, अधेगारव- ५ परिणामे, तिरितंगारवपरिणामे, दीहंगारवपरिणामे, रहस्संगारवपरिणामे । ६८७. णवणवमिता णं भिक्खुपडिमा एंगासीतीते रतिदिएहिं चउहिं य पंचुत्तरेहिं भिक्खासतेहिं अधासुत्ता जॉव आराहिता तावि भवति । ६८८. णवविधे पायच्छित्ते पन्नत्ते, तंजहा—आलोयणारिहे जाव मूलारिहे, अणवट्टप्पारिहे। ६८९. जंबुमंदरदाहिणेणं भैरहे दीहवेतड़े नव कूडा पन्नता, तंजहासिद्धे भरहे खंडग, माणी वेयड पुण्ण तिमिसगुहा । भरहे वेसमणे या ९, भरहे कूडाण णामाई ॥ १३५॥ जंबुमंदरदाहिणेणं "निसभे वासहरपन्वते णव कूडा पन्नत्ता, तंजहासिद्धे निसहे हरिवस्स, विदेहे हेरि "धिती य "सीतोदा। अवरविदेहे रुतगे ९, "निसभे कूडाण गामाई ॥१३६॥ "जंबुद्दीवे दीवे मंदरपन्वते णंदणवणे णव कूडा पन्नता, तंजहागंदणे मंदरे चेव, निसहे हेमवते रयय रुयए यें । सागरचित्ते वइरे, बलकूडे ९ चेव "बोद्धव्वे ॥१३७॥ .. भह सुभद्द क० ॥ २. जसेवरे जे० ॥ ३. ठिती जे०॥ ४. एक्कासीईराई क० । एगासीतेराति मु० । तुलना सू० ५४५, ६४५, ७७० ॥ ५. दृश्यतां सू० ६४५ ॥ ६. दृश्यतां सू० ६०५, ७३३ ।। ७. जंबू' मु०। एवमग्रेऽपि प्रायः। दृश्यतां पृ० २६० टि० ४।। ८. भरधे पा० ला०॥ ९. °मंदिर मु०॥ १०. निसहे ला० । निसढे क०॥ ११. °वास विदेह मु०॥ १२. " हीदेवीनिवासो हीकूटम्"-अटी० । दृश्यतां पृ० २६० पं० १ टि० ३। “हरिसलिलानदीमुरीकूटम्" इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिवृत्तौ । “निषधः,......"तस्योपरि नव कूटानि-सिद्धायतननिषध-हरिवर्ष-पूर्वविदेह-हरि-धृत(ति)-सीतोदा-अपरविदेह-रुचकनामानि" इति तत्त्वार्थराजवार्तिके ३ । ११॥ १३. धिति जे० ला० मु०। धीति पा० । धीती ला ५॥ १४. त जे. पा. ला०॥ १५. सीतोता क. विना॥ १६. निसहे क० ला० । निसुंभे पा०॥ १७. नामाणि मु०॥ १८. जंबुमंदर' इति प्रतिषु पाठः ॥ दृश्यता सू० ६४१॥ १९. रतत रुयते त जे० पा० ला०॥ २०. ता क.॥२१. बोधव्वे क० जे०॥ Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७६ ठाणंगसुत्ते [६८९जंबुद्दीवे दीवे मालवंते वक्खारपवते णव कूडा पन्नता, तंजहासिद्धे य मालवंते, उत्तरकुर कच्छ सागरे रयते । सीता त पुण्णणामे, हरिस्सकूडे ये बोद्धव्वे ॥१३८॥ जंबुद्दीवे दीवे कच्छे दीहवेयड़े नव कूडा पन्नत्ता, तंजहासिद्धे कच्छे खंडग, माणी वेयड़ पुन्न तिमिसगुहा । कच्छे वेसमणे याँ ९, कच्छे कूडाण णामाई ॥१३९ ॥ जंबुद्दीवे दीवे सुकच्छे दीहवेयढे णव कूडा पन्नत्ता, तंजहा'सिद्ध सुकच्छे खंडग, माणी वेयड़ पुन्न तिमिसगुहा। बँकच्छे वेसमणे ता ९, सुकच्छे कूडाण णामाई ॥१४०॥ १. एवं जीव पोक्खलावतिम्मि दीहवेयडे, एवं वच्छे दीहवेयड़े एवं जाव मंगलावतिम्मि दीहवेयड़े। जंबुद्दीवे दीवे विजुप्पभे वक्खारपवते नव कूडा पन्नत्ता, तंजहासिद्धे ये विजुणामे, “देवकुरा पम्ह कणग सोवत्थी। "सीतोदा य सयजले, हरिकूडे ९ चेव "बोद्धव्वे ॥१४१॥ जंबुद्दीवे दीवे पम्हे दीहवेयड़े णव कूडा पन्नत्ता, तंजहा सिद्धे पम्हे खंडग माणी वेयडू ॥१४२॥ ऎवं चेव, जीव सलिलावतिम्मि दीहवेयड़े। ऎवं वप्पे दीहवेयड्डे, एवं जाव गंधिलावतिम्मि दीहवेयड़े नव कूडा पन्नत्ता, तंजहा१°वंतवक्खा मु०॥ "मालवंते इत्यादि " अटी०॥ २. °कुरा जे०। कुरु क० मु०॥ ३. सीता तह पु° मु०॥ ४. हरिस्सहकूडे मु०॥ ५. त जे० पा० ला०॥ ६. बोधब्वे क. जे०॥ ७. गच्छे पा०॥ ८. वा जे० पा० ला०॥ ९. सिद्धे पा० विना॥ १०. सुकच्छा जे०॥ १.. सुकच्छि जे० मु०॥१२.जाव पुक्खक० । “जाव पुक्खलावइम्मीत्यादौ यावत्करणात् महाकच्छकच्छावती-आवर्त-मालावर्त-पुष्कलेषु सुकच्छवद् वैताढयेषु सिद्धकूटादीनि नव नव कूटानि वाच्यानि, नवरं द्वितीयाष्टमस्थानेऽधिकृतविजयनाम वाच्यमिति। एवं वच्छे त्ति शीताया दक्षिणसमुद्रासन्ने, एवं जाव मंगलावइम्मीत्यत्र यावत्करणात् सुवच्छ-महावच्छ-वच्छावती-रम्य-रम्यकरमणीयेषु प्रागिव कूटनवकं दृश्यमिति"-अटी०॥ १३. त जे० पा० ला०॥ १४. देवेकुरु वम्ह क०॥ देवकूरा पम्ह मु०॥ १५. क. विना सीतोताते सजले मु० । सीओताते सज(ज-पा०)ले जे० पा० ला०। “सीओया य सयजल" इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तौ चतुर्थे वक्षस्कारे॥ १६. बोधब्बे क० जे०॥ १७. बंभे क०॥ १८. एवं चेव इति शब्देन 'पुन ६, तिमिसगुहा ७, पम्हे ८, वेसमणे या ९, पम्हे कूडाण णामाई ॥१४२॥ इति पाठोऽत्रानुसन्धेयः॥ १९. "जाव Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७७ ६९२] नवमं अज्झयणं 'नवट्ठाणं'। सिद्धे गंधिल खंडग, माणी वेयड पुन्न तिमिसगुहा । गंधिलावति वेसमणे ९, कूडाणं होंति णामाई ॥१४३॥ एवं सव्वेसु दीहवेयरेसु दो फँडा सरिसणामगा, सेसा ते चेव । जंबुमंदरउत्तरेणं नेलवंते वासहरे पव्वते णव कूडा पन्नत्ता, तंजहा"सिद्धे नेलवंत विदेहे, सीता कित्ती त नारिकंता त । अवरविदेहे रम्मगकूडे, उवदंसणे ९ चेव ॥ १४४॥ जंबुमंदरउत्तरेणं एरवते दीहवेतड़े नव कूडा पन्नत्ता, तंजहासिद्धेश्वए खंडग, माणी वेयडू पुण्ण तिमिसगुहा । एरवते वेसमणे ९, एरवते कुंडणामाई ॥ १४५ ॥ ६९० पासे णं अरहा पुरिसादौणिए वजरिसभणारातसंघयणे समचउरंस- १० संठाणसंठिते नव रयणीओ उडुंउच्चत्तेणं होत्था। ६९१. समणस्स भगवतो महावीरस्स तित्थंसि णवहिं जीवेडिं तित्थगरणामगोत्ते कम्मे णिव्वत्तिते, "तंजहा—सेणितेणं, सुपासेणं, उदातिणा, पोट्टिलेणं अणगारेणं, दढाउणा, "संखेणं, सततेणं, सुलसाते साँवियाते, रेवतीते। ६९२. एस णं अजो! कण्हे वासुदेवे, रामे बलदेवे, उँदये पेढालपुत्ते, १५ पुट्टिले, सतते गाहावती, दारुते नितंठे, सच्चती नितंठीपुत्ते, सावितबुद्धे अंबडे सलिलावहम्मीत्यत्र यावत्करणात् सुपक्ष्म-महापक्ष्म-पक्ष्मावती-शङ्ख-नलिनी-कुमुदेषु प्रागिव नव नव कूटानि वाच्यानि"-अटी०॥ २०. “ एवमित्युक्ताभिलापेन वप्पे त्ति शीतोदाया उत्तरेण समुद्रप्रत्यासन्ने विजये, जाव गंधिलावइम्मीत्यत्र यावत्करणात् सुवप्र-महावप्र-वप्रावती-वल्गुसुवल्गु-गन्धिलेषु नव नव कूटानि प्रागिव दृश्यानीति"-अटी०॥ १. मागी चेव वेयड पा०॥ २. गंधिल वेसमणे या कू° क०॥ ३. °मण कू मु०॥ ४. कूड सरिणामगा पा०। कूडा सरिणामगा क०॥ ५. जंबुमंदरेणं ने° पा०। जंबूमंदरेणं उत्तरेणं ने जे० मु०॥ ६. हरपवते क० मु०॥ ७. सिद्ध य नेलवंते क.। सिद्धे निल° मु०॥ ८. विदेह मु०। “सिद्ध १ णीले २ पुव्वविदेहे ३ सीया य४ कित्ति५ नारी य" इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तौ चतुर्थे वक्षस्कारे। ९. रयणे क. विना॥ १०. कूडाण णामाई क०॥ ११. °दाणिते पा० ला• दाणीए जे०॥ १२. नारातणंसंघतणे समचऊरंससंठाणसंठाणसंठिते पा०॥ १३. स्स गं ला५मु०॥ १३. तंजहा नास्ति मु०॥ १५. संखेवेणं जे०॥१६. साविताते पा० मु०॥ १७. उदते जे. पा० ला०॥ १८. पोटिले क०॥ १९. दारुपातते नितंठे पा० । दारुतेते नितंठे ला० । दारुयाए (यते-ला ३) नियंठे क० । दारुतेसि नितंठे जे "दारुकोऽनगारो वासुदेवस्य पुत्रो भगवतोऽरिष्टनेमिनाथस्य शिष्योऽनुत्तरोषपातिकोतवरित इति"-अटी०॥ Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७८ ठाणंगसुत्ते [६९३परिव्वायते, अज्जा वि णे सुपासा पासावचिजा आर्गेमेस्साते उस्सप्पिणीते चाउज्जामं धम्मं पन्नवतित्ता सिज्झिहिंति जाव अंतं काहिति। - ६९३. एस णं अजो! सेणिए राया भिंभिसारे कालमासे कालं किच्चा इमीसे रतणप्पभाते पुढवीते सीमंतते नरए चउरासीतिवाससहस्सद्वितीयंसि निरयंसि 'नेरइएसु णेरैइयत्ताए उववैजिहिति, से णं तत्थ णेरैइए भविस्सति काले कालोभासे जीव परमकिण्हे वन्नेणं, से णं तत्थ "वेदणं वेदिहिती उज्जलं जाँव दुरहियासं। से णं ततो नैरतातो उव्वदे॒त्ता आगमेसाते उस्सप्पिणीते इहेव "जंबुद्दीवे दीवे भैरहे वासे वेयड्डगिरिपायमूले पुंडेसु जणवतेसु संतदुवारे णगरे संमुइस्स १. कुलकरस्स भैदाए मारियाए कुच्छिसि पुमत्ताए पञ्चायाहिती। तैए णं सा भद्दा भौरिया नवण्हं मासाणं बहुपडिपुण्णाणं अट्ठमाण य रातिदियाणं वीतिवंताणं २०." श्राविकां श्रमणोपासिकां सुलसाभिभिधानां बुद्धः सर्वज्ञधर्मे भावितेयम्' इत्यवगतवान् श्राविका वा बुद्धा ज्ञाता येन स श्राविकाबुद्धः"-अटी० ॥२१. अमडो पा० ला० । अमूढो जे०॥ १. ब्वाते पा० । ब्वायगे क० ॥ २. गं नास्ति पा० ला० । “मार्यापि आर्यिकापि सुपार्शभिधाना पार्थापत्यीया पार्श्वनाथशिष्यशिष्या"-अटी०॥ ३. °मेसाते पा० क० ॥ ४. जामगं ला०॥ ५. पनवेत्ता क०॥ ६. सेणिते राता भिंहिसारे पा०। “भिभि त्ति ढक्का, सा सारो यस्य स तथा"-अटी०॥ ७. गरते पा० ला. ८. °ट्रिइयंसि नरयसि क०॥ ९. नेरइएसु नास्तिक.मु०। “नारकेषु मध्ये"-अटी.॥१०.रतितत्ताते पा०ला०॥ ११.°जिहिती पा० ला०॥ १२. नेरतिते पा०॥ १३. “यावत्करणात् गंभीरलोमहरिसे गम्भीरो महान् लोमहर्षों भयविकारो यस्य स तथा, भीमो विकरालः, उत्तासणए उद्वेगजनकः। परमकिण्हे वनेणं ति प्रतीतम्"-अटी.॥ १४.बेतणं पा० ला०॥ १५."यावत्करणात् त्रीणि मनोवाकायबलानि उपरिमध्यमाधस्तनकायविभागान् वा तुलयतीति वितुला, ताम् , क्वचिद् विपुलामिति पाठः, तत्र विपुला शरीरव्यापिनी, ताम् , तथा प्रगाढां प्रकर्षवतीम् , कटुका कटुकरसोत्पादिताम् , कर्कशां कर्कशस्पर्शसम्पादिताम् , अथवा कटुकद्रव्यमिव कटुकाम् अनिष्टाम् , एवं कर्कशामपि, चण्डो वेगवतीं झटित्येव मूच्र्योत्पादिकाम् , वेदना हि द्विधा-सुखा दुःखा चेति, सुखाव्यवच्छेदार्थ दुःखामित्याह, दुर्गा पर्वतादिदुर्गमिव कथमपि लऋयितुमशक्याम् , दिव्यां देवनिर्मिताम् , किंबहुना ? दुरविसहा सोढमशक्यामिति"-अटी० । एतदनुसारेणात्र तिउलं (विउलं-पाठान्तरेण) पगाढं कडुयं कक्खडं चंडं दुक्खं दुग्गं दिव्वं इति पाठो जावशब्दग्राह्यः प्रतीयते ॥ १६. दुरधितासं पा० ॥ १७. नरगाओ क०॥ १८. जंबूदीचे पा० ला० । जंबुदीवे भरहे वासे पुंडेसु क० । इदमत्र ध्येयम्-इत आरभ्य पृ० २८२ पं०५ पर्यन्तं. वर्णनं भगवतीसूत्रस्य पञ्चदशे शतके गोशालकाविकारेऽपि बहुशः समानप्रायं वर्तते॥ १९. भारहे मु०॥ २०. सयहवारे कः । तसुदुधारे जे०॥२१. भद्दाते भारिताते पा०॥ २२. पुत्तत्ताए क.। "पुमत्ताए त्ति पुंस्तया"-अटी०॥ २३. तते पा०॥ २४. भारिता पा०॥ २५. दतागं जे. पा. ला०॥ २६. वीइकंक०॥ Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७९ ६९३] .. नवमं अज्झयणं 'नवटाणं'। सुकुमालपाणिपातं अहीणपडिपुन्नपंचेंदियसरीरं लक्खणवंजण जाव सुरूवं दारगं पयाहिती। जं रैयणिं च णं से दारगे पयाहिती तं रयणिं च णं संतदुवारे णगरे सम्भंतरबाहिरए भारग्गसो य कुंभग्गसो त पउमवासे त रयणवासे ते वासिहिति । तए णं तस्स दारगस्स अम्मापितरो एक्कारसमे दिवसे वीइक्वंते जीव बारसाहे दिवसे अयमेतारूवं गोणं गुणनिप्फण्णं नामधिज काहिति । जम्हा णं अम्हमिणसि ५ दौरगंसि जातंसि समाणंसि सतद्वारे नगरे सभितरबाहिरए भारग्गसो या कुंभग्गसो य पउमवासे य रतणवासे ये वासे वुढे तं "होउ णमम्हमिमस्स दारगस्स १. °दितस पा०॥ २. °वंजणगुणोववेयं माणुम्माणपमाणपडिपुण्णसुजायसव्वंगसुंदरंग ससिसोमाकारकंतपियदसणं सुरूवं-अटी० । “तथा लक्षणं पुरुषलक्षणं ..."मानोन्मानादिक पा, व्यञ्जनं मषतिलकादि, गुणाः सौभाग्यादयः, अथवा लक्षणव्यञ्जनयोर्थे गुणाः तैरुपेतो लक्षणव्यञ्जनगुणोपेतः, उववेओ ति तु प्राकृतत्वाद् वर्णागमतः, उप अपेत इति स्थिते शकन्ध्वादिदर्शनादकारलोप इत्युपपेत इति लक्षणव्यञ्जनगुणोपपेतः, तम् ,..."विशेषणान्तरमाह-माणुम्मणेत्यादि, तत्र मानं जलंद्रोणप्रमाणता......"उन्मानं तुलारोपितस्यार्धभारप्रमाणता, प्रमाणम् आत्माङलेनाष्टोत्तरशताङगुलोच्छयता....... ततश्च मानोन्मानप्रमाणैः प्रतिपूर्णाणि सुष्टु जातानि सर्वाण्यङ्गानि शिरःप्रभृतीनि यस्मिंस्तत् तथाविधं सुन्दरमङ्गं शरीरं यस्य स तथा, तं मानोन्मानप्रमाणप्रतिपूर्णसुजातसर्वाङ्गसुन्दराङ्गम् , तथा शशिवत् सौम्याकारं कान्तं कमनीयं प्रियं प्रेमावहं दर्शनं यस्य स शशिसौम्याकारकान्तप्रियदर्शनः, तम् , अत एव सुरूपमिति दारकं प्रजनिष्यति भद्रेति सम्बन्धः"-अटी० ॥ ३. सहवं पा०॥ ४. पताहिती पा०॥ ५. रतणि पा०॥ ६. पताहिती पा०॥ “से दारए पयाहिइ त्ति स दारकः प्रजनिष्यते उत्पत्स्यते इति"-अटी०॥ ७. तसुदुवारे जे०। पृ. २७८ टि. २०॥ ८. रते पा० ला। °रिए क०॥ ९. त नास्ति जे.। त वासे वासि मु.। “विंशत्या पलशतैर्भारो भवति, अथवा पुरुषोत्क्षेपणीयो भारो भारक इति यः प्रसिद्धः, अग्रं प्रमाणम् , ततो..." भाराप्रशो भारपरिमाणतः, एवं कुम्भारशः, नवरं कुम्भ आढकषष्ट्यादिप्रमाणः। पद्मवर्षश्च रत्नवर्षश्च वर्षिष्यति भविष्यतीत्यर्थः"-अटी०॥ १०.तते गं से तस्स पा० ला० । 'तए णं तस्स ..."गुणनिप्फणं' इति पाठस्य स्थाने जे० मध्ये तए गं तस्स दारगस्स अम्मापियरो तए णं से तस्स दारगस्स मधिज महापउमे इति पाठः, एवं चाशुद्धेऽपि द्विर्भूते जे० पाठे 'तए णं से तस्स' इति दृश्यत इति ध्येयम् ॥ ११. “जाव ति करणात् निष्वत्ते असुइजाइकम्मकरणे संपत्ते .त्ति दृश्यम्, तत्र निर्वृत्ते निर्वर्तित इत्यर्थः, पाठान्तरता निवत्ते वा निवृत्ते उपरते, भशुचीनाम् अमेध्यानां जातकर्मणां प्रसवव्यापाराणों करणे विधाने, सम्माते आगते बारसाहदिवसे ति द्वादशानां पूरणों द्वादशः, स एवाख्या यस्य स द्वादशाख्यः, स चासौ दिवसश्चेति विग्रहः, अथवा द्वादशं च तदहश्च द्वादशाहः, तन्नामको दिवसो द्वादशाहदिवस इति"-अटी०॥ १२. अतमे पान “अयं ति इदं वक्ष्यमाणतया प्रत्यासन्नम्" , -अटी०॥ १३. निप्पन पा०॥ १४. काहिति पा०॥ १५. दारगंसि नास्ति जे. . पा० ॥ १६. सयदुवारे क०॥ १७. 'रते पा०॥ १८. त जे० पा० ला॥ १९. छोऊ नु०॥ २०. °स मधेज महापा०॥ Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८० ठाणंगसुत्ते [६९३नामधिज्ज महापउमे महापउमे, तए णं तस्स दारगस्स अम्मापियरो नामधिज्नं काहिति–महापउमाती। तए णं तं महापउमं दारगं अम्मापितरो साँतिरेगअट्ठवासजातगं जाणित्ता महता महता राँयाभिसेएणं अभिसिंचिहिति । से णं तत्थ राँया ५ भविस्सति महता हिमवंत महंतमलयमंदर० रायवन्नतो जाव रज्जं पैसाधेमाणे १. महापउमे नास्ति मु०॥ “महापउमे महापउमे त्ति तत्पित्रोः पर्यालोचनाभिलापानुकरणम"-अटी.॥ २. दृश्यतां पृ० २८१ पं. ८ पृ. २८२ पं० ५॥ ३. मे त्ति मु०। “महापउमाइ ति महापद्म इत्येवंरूपम्"-अटी०॥ १. तं नास्ति पा० ला. विना॥ ५. सातिरेगं अटुवस्सपा(या)तगं पा०। सातिरेगं अटुवास(से जे०) जातगं पासं० ला. मु० जे०। सातिरेगमटुवासस्सजायगं क०। “सातिरेगट्टवासजायगं ति सातिरेकाणि साधिकान्यष्टौ वर्षाणि जातानि यस्य स तथा, तम्”–अटी०॥ ६. प्रतिपाठः-महता २ रा जे० पा० ला० क०। महता रा' मु०॥ ७. राताभि पा०॥ १. राता पा० ला०॥ ९. महंत नास्ति मु. विना। दृश्यतां सूत्रकृताङ्गे सू० ६४६, पृ० १२७ टि० २५, २६ । "रायवन्नओ त्ति राजवर्णको वक्तव्यः, स चायं महता हिमवंतमहंतमलय(हिमवंतमलय B)मंदरमहिंदसारे, महता गुणसमूहेन, अन्तर्भूतभावप्रत्ययत्वाद्वा महत्तया, हिमांश्च वर्षधरपर्वतविशेषः, महांश्चासौ मलयश्च-विन्ध्य इति चूर्णिकारः-महामलयः, स च मन्दरश्च मेरुः, महेन्द्रश्च शकादिः, ते इव सारः प्रधानो यः स तथा, मञ्चंतविसुखदीहरायकुलवंसप्पसूए अत्यन्तविशुद्धः सर्वथा निर्दोषः दीर्घश्च पुरुषपरम्परापेक्षया यो राज्ञा भूपालानां कुल लक्षणो वंशः सन्तानः, तत्र प्रसूतो जातो यः स तथा, निरंतरं रायलक्खणधिराइयंगुवंगे नैरन्तथैण राजलक्षणैः चक्र-स्वस्तिकादिभिर्विराजितान्यज्ञानि शिरःप्रभृतीनि उपाङ्गानि च अङ्गल्यादीनि यस्य स तथा, बहुजणबहुमाणपूइए सब्वगुणसमिद्धे खत्तिए मुदिए त्ति प्रतीतम् , मुद्धाभिसित्ते पितृपितृमहादिभिर्मूर्धन्यभिषिक्तो यः तथा, माउपिउसुजाए सुपुत्रो विनीतत्वादिनेत्यर्थः, दयप्पत्ते दयाप्राप्तो दयाकारीत्यर्थः, सीमंकरे मर्यादाकारी, सीमंधरे मर्यादा पूर्वपुरुषकृतां धारयति, नात्मनापि लोपयति यः स तथा, खेमंकरे नोपद्रवकारी, खेमंधरे क्षेमं धारयति अन्यकृतमिति यः स तथा, माणुस्सिंदे, जणवयपिया लोकपिता वत्सलत्वात् , जणवयपुरोहिए जनपदस्य पुरोधाः पुरोहितः शान्तिकारीत्यर्थः, सेतुकरे सेतुं मार्गम् आपदतानां निस्तरणोपायं करोति यः तथा, केतुकरे चिहकरोऽद्भुतकारित्वादिति, नरपवरे नरैः प्रवरः नरा वा प्रवरा यस्य स तथा, पुरिसवरे पुरुषप्रधानः, पुरिससीहे शौर्याद्यधिकतया, पुरिसभासीविसे शापसमर्थत्वात् , पुरिसपुंडरीए पूज्यत्वात् सेव्यत्वाच्च, पुरिसवरगंधहत्थी शेषराजगजविजयित्वात् , अड्ढे धनेश्वरत्वात् , दित्ते दर्पवत्त्वात् , वित्ते प्रसिद्धत्वात् , विच्छिन्नविपुलभवणसयणासणजाणवाहणाइले पूर्ववत् बहुधगबहुजायस्वरयर आओगपभोगसंपउत्ते आयोगप्रयोगा द्रव्यार्जनोपायविशेषाः सम्प्रयुक्ताः प्रवर्तिता येन स तथा, विच्छड्डियपरउभत्तपाणे बहुदासीदासगोमहिसगषेलगप्पभूए पडिपुनर्जतकोसकोट्ठागारायुहागारे, यन्त्राणि जलयन्त्रादीनि, कोशः श्रीगृहम् , कोष्ठागारं धान्यागारम् , आयुधागारं प्रहरणकोशः, बलवं हस्त्यादिसैन्ययुक्तः, दुब्बलपचामित्ते अनलपातिवेशिकराजः, ओहयकंटयं हियकंटयं मलियकंटय उद्धियटयं अकटयं एवं मोहयसत्तुं उपहता राज्यापहारात् , निहता मारणात् , मलिता मानभञ्जनात् , उद्धृता देशनिष्काशनात् , कण्टका दायादा यत्र राज्ये Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८१ ६९३] नवमं अन्झयणं 'नघटाणं'। विहरिस्सति । तते णं तस्स महापउमस्स रन्नो अन्नदा कताइ दो देवा मैहिडिया जाव महेसक्खा सेणाकम्मं काहिंति, तंजहा-पुन्नभद्दे त माणिभद्दे त । तते णं सतदुवारे नगरे बहवे रातीसर-तलवर-माडंबित-कोडुबित-इब्भ-सेट्टि-सेणावतिसत्थवाहप्पमितयो अन्नमन्नं सदावेहिंति एवं वतिस्संति—जम्हा णं देवाणुप्पिँया ! अम्हं महापउमस्स रन्नो दो देवा महिडिया जाव महेसक्खा सेणाकम्मं करेंति, ५ तंजहा-पुन्नभद्दे त माणिभद्दे य, तं होउ णमम्हं देवाणुप्पिया! महापउमस्स रण्णो दोचे वि नामधेजे देवसेणे देवसेणे । तते णं तस्स महापउमस्स रणो दोचे वि नामधेजे भविस्सइ "देवसेणाती देवसेणाती। तते णं तस्स देवसेणस्स रन्नो अन्नता कताती सेतसंखतलविमलसन्निकासे चउँदंते हत्थिरतणे समुप्पजिहिति । तए णं से देवसेणे या तं सेतं संखतल- १० विमलसन्निकासं चउँदंतं हत्थिरतणं दुरूढे समाणे सतदुवारं नगरं मज्झमज्झेणं अभिक्खणं अभिक्खणं अंतिजादि त णिजादि त। तते णं सतदुवारे णगरे तत् तथा, अत एव अकण्टकम् , एवं शत्रवोऽपि, नवरं शत्रवस्तेभ्योऽन्ये, पराइयसत्तुं विजयवत्त्वादिति, वधगयदुभिक्खं मारिभयविप्पमुक्कं खेमं सिवं सुभिक्खं पसंतडिंबडमरं, डिम्बानि विघ्नानि, डमराणि कुमारादिव्युत्थानादीनि, रज पसालेमाणे त्ति पालयन् विहरिस्सइ त्ति"-अटी.। औपपातिकसूत्रेऽपि राजवर्णको द्रष्टव्यः॥ १०. पसाहेमाणे जे० पा० विना। अटी. मध्ये औपपातिकसूत्रे च पसासेमाणे इति पाठः, दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम्। सूत्रकृताङ्गेऽपि खं १ मध्ये पसासेमाणे इति पाठः, अन्यत्र तु पसाहेमाणे इति पाठः, शीलाचार्येणापि सूत्रकृताङ्गवृत्तौ 'प्रसाधयन्' इत्येव व्याख्यातम् , दृश्यता सूत्रकृताङ्गसूत्रे पृ० १२७ टि० २६, पृ० १२८ टि० २१॥ १. कताई पा०॥ २. महिड्डिता जे० पा० ला०। महिड्ढीया क०॥ "दो देवा महिड्डिया इत्यत्र यावत्करणात् महज्जुइया महाणुभागा महायसा महाबले ति दृश्यम्" - अटी०॥ ३. सलक्खा पा०॥ ४. पुनभइते माणिभइते मु० । “पूर्णभद्रश्च......माणिभद्रश्च"- अटी.॥ ५. ते गं क०॥ ६. °हप क०॥ ७. प्पिता जे० पा०॥ ८. होऊ मु०॥ १. दोचेव पा०॥ १०. देवसेणे नास्ति मु०॥११.रण्णो नास्ति क० मु०॥ १२. प्रतिपाठः देवसेणाती २ जे० पा० ला। देवसेणाई २ क०। देवसेणेत्ति २ मु०। "देवसेणाती ति देवसेन इत्येवंरूपम"अटी० ॥ १३. °ईते मु०॥ १४. °ज्जिहीति पा० ला०॥ १५. राता जे० पा० ला०॥ १६. संकासं पा०॥१७.हृतं मु०॥ १८..श्चतिजाहि ला २। भसिज्जावी य णिज्जाही यक०। अतिजाहि य णिज्जादि य ला ३। भतिज़ाहित णिज्जाहि त अन्यत्र। प्राचीन लिप्यां ह-द इत्यक्षरयोः समानप्रायत्वात् जाहि.' स्थाने 'जादि' इति पाठोऽत्र शेयः। “अतियास्यति प्रवेक्ष्यति निर्यास्यति गमिष्यतीति, क्वचिद् वर्तमाननिर्देशो दृश्यते, सच तत्कालापेक्ष इति, एवं सर्वत्र" ----अटी। अटी० अनुसारेण भगवतीसूत्रानुसारेण च भतिजाहिति त णिज्जाहिति त इति पाठोऽत्र अभिप्रेतः, अटी०मध्ये यो वर्तमाननिर्देशः स तु ‘भतिजादि त णिजादि त' इति पाठानुसारेण ज्ञेयः॥ Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૨૮૨ ठाणंगसुत्ते [६९३बहवे रातीसरतलवर जाव अन्नमन्नं सदावेहिंति २, एवं वतिस्संति-जम्हा णं देवाणुप्पिया ! अम्हं देवसेणस्स रण्णो सेते संखतलविमलसन्निकासे चउदंते हत्थिरतणे समुप्पन्ने त होउ णं अम्हं देवाणुप्पिया! देवसेणस्स रन्नो तचे वि नामधेजे विमलवाहणे विमलवाहणे, तते णं तस्स देवसेणस्स रन्नो तच्चे विणामधेन्जे ५ भविस्सति विमलवाहणाती विमलवाहणाती। तते णं से विमलवाहणे रांया तीसं वासाई अगारवासमझे वसित्ता अम्मापितीहिं देवत्तं गतेहिं गुरुमहत्तरतेहिं अब्भणुनाते समाणे उदुम्मि सरते संबुद्धे अणुत्तरे मोक्खमग्गे <1 "पुणरवि लोगंतितेहिं जीयकप्पितेहिं देवेहिं ताहिं इटाहिं कंताहिं पियाहिं मणुन्नाहिं मणामाहिं उरालाहिं कल्लाणाहिं सिाहिं १. सदाति २ पा० ला० मुः। दृश्यतां पृ० २८१५० ४। अत्र '२' इत्यनेन भन्नमन्नं सहावेत्ता इति पाठो विवक्षितः प्रतीयते॥ २. °पिता पा०॥ ३. संनिगासे क०॥ ४. होऊ मु०॥ ५, प्पिता जे० पा०॥ ६. विमलवाहणे नास्ति मु०॥ ७. प्रतिषु पाठाः-°णाती २ जे० ला २. ४, ५। °णती २ पा० । णाईति क० । °णे २ मु० । °णे ला ३॥ ८. से महापउमे राया क०॥ ९. राता जे० पा० ॥ १०. देवत्ते जे० । देवत्त मु०॥ २१. मोक्खमझे ला० । मोक्खत्तरे पा० ला ५॥ १२. इत आरभ्य पृ० २८४ पं० १३ पर्यन्तं क० ला० ३ मु० विना Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८३ नवमं अक्षयणं 'नवट्टाणं'। धन्नाहिं मंगलाहिं सस्सिरीयाहिं वग्गूहिं अभिणंदिजमाणे ये अभित्थुवमाणे य बहिया सुभूमिभागे उजाणे एगं देवदूसमादाय मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वयाहिति, तस्स णं भगवंतस्स साइरेगाई दुवालस वासाइं निच्चं वोसट्टकाए चियत्तदेहे जे केई उवसग्गा उप्पजंति तंजहा-दिव्वा वा माणुसा वा तिरिक्खजोणिया वा ते उप्पन्ने सम्मं सहिस्सति खमिस्सति तितिक्खिस्सति अहियासिस्सइ। ५ तए णं से भगवं इरियासमिए भासासमिए जाँव गुत्तबंभयारी अममे अकिंचणे 'छिन्नगंथे निरुवलेवे "कंसपाती इव मुक्कतोए जैहा भावणाए जाव सुहुयहुयासणे विवे तेयसा जलंते। कंसे संखे जीवे गगणे वाते य सारए सलिले। पुक्खरपत्ते कुम्मे विहगे खग्गे य भारुंडे ॥१४६॥ कुंजर वसमे सीहे नगराया चेव सागरमखोमे। चंदे सूरे कणगे वसुंधरा चेव सुहुयहुते ॥१४७॥ नत्थि णं तस्स भगवंतस्स कत्थइ पडिबंधे #वति। से य पडिबंधे चउविहे १. ला ३ विना य नास्ति क० मु०॥ २. मभिथु मु०॥ ३. मु० विना पव्वाइहिद क०। पव्वाहिति ला ३॥ ४. गाई क.। "इतो वाचनान्तरमनुश्रित्य लिख्यते साइरेगाई ति अर्धसप्तमैर्मासैः द्वादश वर्षाणि यावत् ब्युत्सृष्टे काये परिकर्मवर्जनतः, त्यक्ते देहे. परीषहादिसहनतः"-अटी० ॥ ५. प्रतिषु पाठा:-जस्संती ला ३। जंती क०। जति मु०। अत्र ला ३ अनुसारेण जिस्संति इति पाठः सम्यक् संभाष्यते इति ध्येयम् । दृश्यताम् आचाराने पृ० २७३ पं० ६ टि. १८॥ ६. मु० विना 'तंजहा दिवा वा माणुसा वा तिरिक्खजोणिया वा' इति पाठो नास्ति क० ला ३॥ ७. ईरिया' मु०॥ ८. " जाव गुत्ते त्ति करणादिदं दृश्यम्-एसणासमिए मायाणभंडमत्तनिक्खेवणासमिए भाण्डमात्राया आदाने निक्षेपे च समित इत्यर्थः, उच्चारपासवणखेलसिंघाणजल्लपरिट्ठावणियासमिए, खेलो निष्ठीवनम् , सिंघाणो नासिकाश्लेष्मा, जल्लो मलः, मणगुत्ते वइगुत्ते कायगुत्ते, गुत्ते त्रिगुप्तत्वाद् गुप्तात्मेत्यर्थः, गातिदिए स्वविषयेषु रागादिना इन्द्रियाणामप्रवृत्तेः, गुत्तबंभयारी गुप्तं नवभिब्रह्मचर्यगुप्तिमी रक्षितं ब्रह्म मैथुनविरमणं चरतीति विग्रहः"-अटी०॥ ९. "क्वचित् किन्नरगंथे इति. पाठः, तत्र कीर्णः क्षिप्तः"-अटी.॥ १०. पात्री तिव ला ३। °पाई व मु०॥ ११. जहा भाषणा सहा तेला३। ला ३ अनुसारेण जहा भावणात तहा इति पाठः सम्यक संभवति। "यथा भावनायामाचारामद्वितीयश्रुतस्कन्धपञ्चदशाध्ययने तथा अयं वर्णको वाच्य इति भावः"--अटी०। दृश्यताम् भाचाराने सू० ७७१. पृ० २७४ टि० ७॥ १२. क. विना तिव ला ३ मु०॥ १३. भारंडे मु०। “भारं(र-प्र०)डे ति भारं(र-प्र०)डपक्षिणोः किलैक शरीरं पृथग्नीवं त्रिपादं च भवति तौ चात्यन्तमप्रमत्तत्यैत्र निर्वाहं लभेते इति तेनोपमेति" -अटी.॥१५. भविस्सति ला ३॥ Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८४ ठाणंगसुत्ते [६९३पन्नत्ते, तंजहा—अंडए ति वा पोयए ति वा उग्गहिए ति वा पग्गहिए ति वा, जणं जं णं दिसं इच्छति तं गं तं गं दिसं अपडिबद्धे सुचिभूए लहुभूते अणुप्पगंथे संजमेणं अप्पाणं भावेमाणे विहरिस्सइ, तस्स णं भगवंतस्स अणुत्तरेणं नाणेणं अणुत्तरेणं दंसणेणं अणुत्तरेणं चरित्तेणं एवं आलएणं विहारेणं अजवे[f] महवे[f] लाघवे[f] खंती[ए] मुत्ती[ए] गुत्ती[ए] सच्च-संजम-तवगुण-सुचरियसोचवियफलपरिनिव्वाणमग्गेणं अप्पाणं भावमाणस्स झाणंतरियाए वट्टमाणस्स अणंते अणुत्तरे निव्वाघाए जाव केवलवरणाणदंसणे समुप्पंजिहिति, तए णं से भगवं अरहा जिणे भविस्सति, केवली सव्वन्नू सव्वदरिसी सदेवमणुयासुरस्स लोगस्स परियागं जाणइ पासइ, सव्वलोए सव्वजीवाणं आगतिं गति ठिति चयणं उववायं १० तक्कं मणोमाणसियं भुत्तं कडं पडिसेवियं आवीकम्मं रहोकम्मं अरहा अरहस्सभागी तं तं कालं मणसवयसकाइए जोगे वट्टमाणाणं सव्वलोए सव्वजीवाणं सव्वभावे जाणमाणे पासमाणे "विहरिस्सइ । तए णं से भगवं तेणं अणुत्तरेणं केवलवरनाणदंसणेणं सदेवमणुयासुरलोगं अभिसमेचा समणाणं निग्गथाणं » पंच महव्वताई संभावणाई छच्च जीवनिकाये धम्मं "देसेमाणे विहरिस्सति। १. पन्नते नास्ति क०॥ २. अंडए वा पोयए वा उग्गहे इ वा मु०॥ ३. “जनं ति यां यो दिशम् , णमिति वाक्यालंकारे, तुशब्दो वा अयं तदर्थ एव"-अटी.॥ ४. मणप्प मु० अटीपा० (?)। “अणुप्पग्गथे त्ति अनुरूपतया औचित्येन विरतेः, न तु अपुण्योदयात् , अणुरपि वा सूक्ष्मोऽपि अल्पोऽपि प्रगतो ग्रन्थो धनादिर्यस्य यस्माद्वासावनुप्रग्रन्थः अपेकृत्त्यन्त. भूतत्वादणुप्रग्रन्थो वा। अथवा अणु(ण ?)प्प ति अनर्थ: अनर्पणीयः अढौकनीयः परेषामाध्यात्मिकत्वात् ग्रन्थवत् द्रव्यवत् ग्रन्थो ज्ञानादिर्यस्य सोऽनर्यग्रन्थ इति"-अटी०॥ ५. अणुवचरिएणं मु०॥ ६. "एवमिति अनुत्तरेणेति विशेषणमुत्तरत्रापि सम्बन्धनीयमित्यर्थः" -अटी०॥ ७. सोयविय क० । सोभविय ला ३। सोवचिय मु०। “सत्यं च द्वितीय महाव्रतं संयमश्च प्रथमं तपोगुणाश्च अनशनादयः सुचरितं सुष्ठ आसेवितं सोचवियं (सोयवियं --मु० विना) ति प्राकृतत्वाच्छौचं च तृतीयं महाव्रतम् , अथवा विय त्ति विच विज्ञानमिति द्वन्द्वः, ततश्चैतान्येव एता एव वा फल त्ति फलप्रधानः परिनिर्वाणमार्गों निर्वृतिनगरीपथः सत्यादिपरिनिर्वाणमार्गः, तेन"-अटी०। दृश्यतामाचारागसूत्रे पृ० २७४ टि० ॥ ८. °जिहिंति मु. ला ३॥ ९. भरह मु०। “भरह त्ति (अरहं ति-प्र०) अर्हन् "-अटी.॥ १०. ठिहं क.। ठियं मु०॥ ११. चवणं क.। "चयणं. ति वैमानिकज्योतिष्कमरणम्" --अटी। दृश्यतामाचारागसूत्रे पृ०२७४ टि०.७॥१२. विहरई मु०॥ १३. समिधा मु०॥ १४. सम्भा क०॥ १५. °मिकाया धम्म पा० जे० ला. २, ४ ! निकायधरमं मु०। "षड् जीवनिकायान् रक्षणीयतया धम्मः ति एवंरूपं चारित्रात्मकं सुगतौ जीवस्य धारणाद् धर्म श्रुतधर्म च देशयन् प्ररूपयन्निति"-अटी०॥ १६. देसमाणे क. ला ३। देसेसमाणे विहरिस्सामि ला०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम्॥ Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३] नवमं अज्झयणं 'नवट्ठाणं'। २८५ 'से जहाणामते अज्जो ! मते समणाणं निग्गंथाणं एगे आरंभट्ठाणे पण्णत्ते, एवामेव महापउमे वि अरहा समणाणं निग्गंथाणं एगं आरंभट्ठाणं पण्णवेहिति । से जहाणामते अजो मते समणाणं निग्गंथाणं दुविधे बंधणे पन्नत्ते, तंजहा-'पेजबंधणे त दोसबंधणे त, एवामेव महापउमे वि अरहा समणाणं णिग्गंथाणं दुविधं बंधणं पन्नवेहिती, तंजहा—पेजबंधणं च दोसबंधणं च। से जहानामते अजो मए समणाणं निग्गंथाणं तओ दंडा पन्नत्ता, तंजहा—मणोदंडे ३, एवामेव महापउमे वि अरहा समणाणं निग्गंथाणं ततो दंडे पण्णवेहिति, 'तंजहा–मणोदंडं ३। से जहाणामते एवमेतेणमभिलावणं चत्तारि कसाया पन्नत्ता, तंजहाकोहकैसाए ४। पंच कामगुणा पन्नता, तंजहा-'सदा ५। छज्जीवनिकाता १० पन्नता, तंजहा-पुढविकाइया जाव तसकॉइया, एवामेव जीव तसकाइया । से जहाणीमते अ[जो मए समणाणं निग्गंथाणं] संत्त भयट्ठाणा पन्नत्ता, तंजहा-एवामेव महापउमे वि अरहा समणाणं "निग्गंथाणं सत्त भैयट्ठाणे पनवेहिती, एवमट्ठ मैयट्ठाणे, णव बंभचेरगुत्तीओ, दसविधे समणधम्मे एवं जाव "तेत्तीसमासातणाउ ति। १. “से जहेत्यादि, से इति अथार्थः, अथशब्दश्च वाक्योपन्यासार्थः, यथेत्युपमानार्थः, नामए त्ति वाक्यालङ्कारे"-अटी०॥ २. भाठाणे क०॥ ३. रागबंधणे क०॥ ४. णे दोसबंधणे एवा' मु०॥ ५. °णा निग्गं° पा०॥ ६. मते मु०॥ ७. मणदंडं ३ । अत्र ३ इत्यनेन मणोदंडे वइदंडे कायदंडे इति सम्पूर्णः पाठो ज्ञेयः ॥ ८. तंजहा नास्ति क०॥ ९. अत्र ३ इत्यनेन मणोदंड वइदंडं कायदंडं इति सम्पूर्णः पाठो ज्ञेयः॥ १०. 'नामए एएणं अभि° मु०॥ ११. कसाते ४ पा० ला० । अत्र '४' इत्यनेन ‘कोहकसाए माणकसाए मायाकसाए लोहकसाए' इति सम्पूर्णः पाठो ज्ञेयः।। १२. °गुणे पं० तं० इति प्रतिषु पाठः।। १३. सहे ५ अत्र ५ इत्यनेन सद्दा रूवा गंधा रसा फासा इति पाठो ज्ञेयः ॥ १४. जावशब्देन माउकाइया तेउकाइया वाउकाइया वणस्पइकाइया इति पाठोऽत्र ज्ञेयः। १५. कातिता जे. पा०॥ १६. जावशब्देन 'महापउमे वि मरहा समणाणं णिग्गंथाणं छ जीवनिकाया पण्णवेहिति, तंजहा-पुढविकाइया भाउकाइया तेउकाइया वाउकाइया वणस्सइकाइया तसकाइया' इति पाठोऽत्र ज्ञेयः॥ १७. काय पा० ला ४ ॥ १८. प्रतिपाठः °णामते म सत्त पा० ला। °णामते सत्त जे. क०। 'णामते एएणं अभिलावणं सत्त मु०। १९. सत भत्त (सत्त भत°) पा०॥ २०. निग्गंथाणं नास्ति मु. विना॥ दृश्यतां पृ. २८६ टि. १,७,१०॥ २१. भतट्ठाणे पा०। भयाणा मु०॥ २२. वेहिति मु०॥ २३. मतहाणे जे० पा० ला०॥ २४. “शेषमावश्यके प्रायः प्रसिद्धमिति न लिखितम्"-अटी० ॥ २५. तेती° पा०॥ Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८. ठाणंगसुत्ने [६९३से जधानामते अजो! मते समणाणं 'निग्गंथाणं नग्गभावे मुंडभावे अण्हाणते अदंतवणते अच्छत्तए अणुवाहणते भूमिसेजा फलगसेन्जा कट्ठसेना केसलोए बंभचेरवासे परघरपवेसे लद्धावल वित्तीओ पण्णताओ, एवामेव महापउमे वि अरहा समणाणं "निग्गंयाणं णग्गभावं जाव लँद्धावलद्धवित्ती ५ पण्णवेहिती। से जहाणामए अज्जो ! मए समणाणं "निग्गंथाणं आधाकैम्मिए ति वा उद्देसिते ति वा "मीसजाए ति वा अज्झोयरए ति वा पूँतिए [ति वा] कीते [ति वा] पामिचे [ति वा] अच्छेजे [ति वा] अणिसट्टे [ति वा] अभिहडे ति वा कंतारभते ति वा 'दुभिक्खभत्ते ति वा गिलाणभत्ते ति वा वदलिताभत्ते ति वा पाहुणगभत्ते ति वा मूलभोयणे ति वा "कंदभोयणे ति वा फलभोयणे ति वा बीयभोयणे ति वा हरियभोयणे ति वा पडिसिद्धे, एवामेव महापउमे वि अरहा समणाणं निग्गंथाणं आधाकम्मितं वा जाव हरितभोयणं वा पडिसेधिस्सति ।। - से जहाणामते अजो! मए समणाणं पंच महब्वतिते सपडिक्कमणे अचेलते धम्मे पण्णत्ते, एवामेव महापउमे वि अरहा समणाणं णिग्गंथाणं पंच महव्वतितं १५ जाव अचेलगं धम्मं पण्णवेहिती। १,७,१० निग्गंथाणं नास्ति मु० विना। दृश्यतां टि. ७, १०, पृ. २८५ टि २० ॥ २. निग्गभावे पा० ॥ ३. अम्हाणते जे. पा.॥ . °उणते पा० । °वणे मु०॥ ५. पवेसे लद्धाव' क०। पवेसे जाव लद्धाब' मु०। “लब्धानि च सन्मानादिना अपलब्धानि च न्यक्कारपूर्वकतया यानि भक्कादीनि, तैर्वृत्तयो निर्वाहा लब्धापलब्धवृत्तयः"-भटी। दृश्यतां सूत्रकृताङ्गे पृ० १८६ पं. १ टि. १॥ ६. वित्तीमो एवा क०। °वित्ती जाव पण्णत्ताओ एवा पा०। वित्तीओ जाव पण्णत्तामओ एवा जे० ला०। १७॥ ८. लद्धावलद्धे पा०। दृश्यतां सूत्रकृताङ्गे पृ० १८६ पं. १ टि. १॥ ९. वित्तीओ प° क.। °वित्ती जाव प° जे. पा०। वित्तीओ जाव प° ला॥११. कम्मे इ वा क.। “भाधाय आश्रित्य साधून कर्म......तदावाकर्म, तदेव आधार्मिकम् ,......इह च इकारः सर्वत्र आगमिकः, इतिशब्दो वायमुपप्रदर्शनार्थपरः, वा विकल्पार्थः"-अटी.॥ १२. मीसजाए क०। मीसजायाउरपूतिकोतेपानिमन्छे प्रगिस्ले अभि' इति संक्षिप्तः पाठः पा० मध्ये॥ १३. पूति कीते क.। "पहए त्ति शुद्वमपि कर्माद्यवयवैरपवित्रीकृतं पूतिकम्"-अटी.॥१४. अणिसे अमि क० । अगिस्ले भभि पा०॥ १५. दुभिक्खभत्ते गिला मु०। दुब्भिक्खभत्ते ति वा नास्ति जे०॥ १६. गिलाणभ वद्दलिताभ पाहुणाम इति संक्षिप्तः पाठोऽत्र पा० आदिहस्तलिखितादर्शषु ॥ १७. पाहुगभत्ते मु०॥ १८. कंदभो फलभो बीयभो हरिय इति संक्षिप्तः प्रतिषु पाठः॥ १९. भोतणे पा०॥ २०. महा० समणा० माधा' इति संक्षिप्तः पाठोऽत्र पा० आदिहस्तलिखितादर्शेषु ॥ २१. पण्णत्ते नास्ति क०॥ Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६९३]. - नवमं अज्झयणं 'नवट्ठाणं'। २८७ से जधाणामते अजो! मैए सम[णाणं णिगंथाणं] पंचाणुव्वतिते सत्तसिक्खावतिते दुवालसविधे सावगधम्मे पण्णत्ते, एवामेव महापउमे वि अरहा पंचाणुव्वतितं जाव सावगधम्मं पण्णवेस्सति ।। से जधानीमए अजो! मए समणाणं निग्गंथाणं सेज्जातरपिंडे ति वा रायपिंडे ति वा पडिसिद्धे, एवामेव महापउमे वि अरहा समणाणं निग्गंथाणं ५ सेज्जातरपिंडे ति वा रायपिंडे ति वा पंडिसेधिस्सति । से जधाणामते अजो! मम णव गणा एंगारसं गणधरा, एवामेव महापउमस्स वि अरहतो णव गणा एगारस गणधरा भविस्संति । से जहाणामते अजो! अहं तीसं वासाई अगारवासमज्झे वसित्ता मुंडे भवित्ता जाव पव्वतिते दुवालस संवच्छराइं तेरस पक्खा ल उमत्थपरियागं १० पाउणिता तेरसहिं पक्खेहिं ऊणगाई तीसं वासाइं केवलिपरियागं पाउणित्ता बायालीसं वासाइं सामण्णपरियागं पाउणित्ता बावत्तरि वासाइं सव्वाउयं पालइत्ता "सिन्झिस्सं जीव दुक्खाणमंतं करेस्सं, एवामेव महापउमे वि अरहा तीसं वासाई अंगार जाव पव्वहिती, दुवालस संवच्छाराई जाव बावत्तरि वासाई सव्वाउँयं पालइत्ता सिज्झिहिती जाँव सव्वदुक्खाणमंत कोहिति १. °णामते सम पंचा' इति पा० आदिहस्तलिखितादर्शेषु संक्षिप्तोऽत्र पाठः। दृश्यतां टि. ३॥ २. यद्यपि अयं श्रावकधर्मः, तथापि 'दशविधश्रमणधर्मत आरभ्य त्रयस्त्रिंशदाशातनापर्यंत भगवता श्रमणानां प्रज्ञप्तम्' इति प्राग[पृ० २८५ पं० १४] उक्तम् , तत्र च यथा एकादश उपा. सकप्रतिमा अपि भगवता श्रमणानां प्रज्ञप्ताः तद्वदस्यापि श्रमणानां पुरतः प्रज्ञप्तत्वात् समणाणं गिरगंथाणं इति पूर्णपाठविवक्षायामत्र न दोषः। अत्र अस्वारस्ये तु अरुचौ वा सम[णोवासगाणं] इति पाठोऽत्र कल्पनीयः॥ ३. °नामए अजो मए सम० सेजा पा०। 'नामए सम० सेजा क०। दृश्यतां टि. १॥ ४. रायपिंडे ति वा नास्ति जे. ला० मु०। रातपिंडे ति वा पा०। अत्रेदं ध्येयम्-पृ० २८६ पं० १२ मध्ये यथा माधाकम्मितं वा जाव हरितभोयणं वा पडिसेघिस्सति इत्यभिहितं तद्वदत्रापि सेजातरपिंडं वा रायपिंडं वा पडिसेधिस्सति इति शोभनं प्रतीयते ॥ ५. पडिसेहति वा जे० ॥ ६. एकारस क०॥ ७.भरिहतो पा० मु०॥ ८. भवविस्संति पा०॥ ९. जाव शब्देन 'भगारामो अणगारियं' इति ग्राह्यम् ॥ १०. °परितागं पा.॥ १,१७. उतं पालतित्ता पा०॥ १२. सिज्झस्सं क.। सिज्झिस्सं ति जे। श्यता टि. १३॥ १३. जाव सम्वदुक्खा मु०॥ जावशब्देनात्र बुज्झिस्सं मुञ्चिस्सं परिणिन्वाइस्सं सन्वं इति पाठो ग्राह्यः । १४. करेस्संति जे० । दृश्यता टि. १२॥ १५. भगारं जाव क.। भगारवासमझे वसित्ता जार मु०। अत्र जावशब्देन 'वासमझे वसिता मुंडे भक्त्तिः ..रामा मणगारियं इति पाठो ग्राह्यः॥ १६. पब्ववाहिई क.। पम्वइहिती का ५। पन्वियाही ला४। पब्दिहिती मु०॥१८. दृश्यतां टि. १३॥ १९.काहिती म०॥ Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૨૮૮ ठाणंगसुत्ते [६९४जस्सीलसमायारो, अरहा तित्थंकरो महावीरो। तस्सीलसमायारो, होति उ अरहा महापउमो ॥१४८॥ ६९४. णव नक्खत्तों पच्छंभागा पन्नता, तंजहाअभिती समणो धणिट्ठा, रेवति अस्सोति मिगसिरं पूसो । हत्थो चित्ता य तधा, पच्छंभागा णव हवंति ॥ १४९॥ ६९५. आणत-पाणत-आरण-ऽच्चुतेसु कप्पेसु विमाणा णव जोयणसताई उड्उच्चत्तेणं पन्नत्ता। ६९६. विमलवाहणे णं कुलकरे णव धणुसताई उडूंउच्चत्तेणं होत्था। ६९७. उसभेणं अरहा कोसलितेणं इमीसे ओसप्पिणीए णवहिं सागरो१० वमकोडाकोडीहिं वितिकंताहिं तित्थे पवत्तिते । ६९८. घणदंत-लट्ठदंत-गूढदंत-सुद्धदंतँदीवा गं दीवा णव णव जोर्यंणसताई आयामविक्खंभेणं पण्णत्ता। ६९९. सुक्कस्स णं महागहस्स णव वीहीओ पन्नत्ताओ, तंजहाहयवीही, गतवीही, णागवीही, वसभवीही, गोवीही, जंरग्गववीही, अयवीही, १५ मितवीही, वेसाणरवीही। ७००. नवविधे नोकसायवेयणिजे कम्मे पन्नत्ते, तंजहा-इथिवेदे, पुरिस वेदे, णपुंसंगैवेदे, हाँसे, रती, अरई, भैये, सोगे, दुगुंछा। ७०१. चउरिंदियाणं णव जाइकुलकोडीजोणिपमुहसयसहस्सा पण्णत्ता । १. जंसील मु०॥ २, ३. समातारो जे० पा०॥ ४. °क्ता चंदस्स पच्छं मु.। “नक्षत्रसम्बन्धानक्षत्रसूत्रं कण्ठयं च, नवरं पच्छंभाग त्ति पश्चाद भागः चन्द्रेण भोगो येषां तानि पश्चाद्भागानि, चन्द्रोऽतिकम्य यानि भुङ्क्ते, पृष्ठं दत्त्वेत्यर्थः"-अटी०॥ ५. क. विनामस्सो मिगसिरं पामू०। अस्सिणि मिगसिरा जे० पासं०। अस्मिणि मग्ग(मिग ला०)सिर ला. मु०॥"भस्सोइ ति अश्विनी"-अटी०॥ ६. विईकं मु०॥ ७.दीवा गंदीवा णव जो जे० ला दीवा णव णव जो क.। ८. जोवण पा०॥ ९. क. विना जरग्गविही जे० पा० ला०। उरगविही मु०। “मध्यमे जरगवाख्याः"-अटी.॥ १०, ११. वेते पा० ला० मु०॥ १२. वेते ला. मु०॥ १३. हस्से पा० ला०॥ १४. भते जे० पा० ला०॥ १५. दुगुंछे मु० ॥ १६. कोडि जे. पा० ला०। कोडीजोणिप्प क०॥ Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७०३] नवमं अज्झयणं 'नवट्ठाणं'। भुयगपरिसप्पथलचरपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं नव जाइकुलकोडीलोणित. पमुइसयसहस्सा पण्णत्ता। ७०२. जीवा णं णवट्ठाणनिव्वत्तिते पोग्गले पांवकम्मत्ताते चिणिंसु वाँ ३, [तंजहा–] पुढविकॉइयनिव्वत्तिते जाव पंचेंदियनिव्वत्तिते । एवं. चिण उवचिण जाँव णिजरा चेव ॥ ७०३ णवपएसिता खंधा अणंता पैण्णत्ता जाव णवगुणलुक्खा पोग्गला अणंता पण्णत्ता। ॥ नवट्ठाणं संमत्तं ॥ १. °णिताणं जे० पा०॥ २. कोडि° पा० ला० विना ॥ ३. णिव मु०। एवमग्रेऽपि ॥ ४. अत्र '३' इत्यनेन 'चिणिंसु वा चिणंति वा चिणिस्संति वा' इति संपूर्णः पाठो ज्ञेयः॥ ५. काइ क० । काइतनिव्वतिते जाव पंचेंदित° पा०॥ ७. दृश्यतां सू० २३३ पृ. २४३ टि. १३॥ ८.५० तं० जाव पा० । पण्णत्ता नवपएसोगाढा पोग्गला अणंता पण्णत्ता जाव मु०॥९. दृश्यता सू० ४८ पृ० ९ पं० ६॥ १०. संमत्तं क०॥ ठा. १९ Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दसमं अज्झयणं ‘दसट्ठाणं' ७०४ दसविधा लोगद्विती पन्नत्ता, तंजहा–जंण्णं जीवा उद्दाइत्ता २ तत्येव २ भुजो २ पञ्चायंति, एवं पेगा लोगडिती पण्णत्ता १। जण्णं जीवाणं ५ सता समिते पावे कम्मे कजति, एवं पेगा लोगट्टिती पण्णत्ता २। जणं जीवाणं सता समितं मोहणिजे पावे कम्मे कजति, एवं पेगा लोगट्टिती पण्णत्ता ३। गं एतं भूतं वा भव्वं वा भविस्सति वा जं जीवा अजीवा भविस्संति अजीवा वा जीवा भविस्संति, एवं पेगा लोगट्टिती पण्णत्ता ४ । ण एतं भूतं वा भव्वं वा भविस्सति वा जं तसा पाणा वोच्छिजिस्संति थावरा पाणा भविस्संति, थावरा १० वा पाणा वोच्छिजिस्संति तसा पाणा भविस्संति, एवं "पेगा लोगद्विती पण्णत्ता ५। ण एतं भूतं वा भव्वं वा भविस्सति वा जं लोगे अलोगे भविस्सति अलोगे वा लोगे भविस्सति, एवं पेगा लोगडिती पण्णत्ता ६। ण एतं भूतं वा भव्वं वा भविस्सति वा जं लोए अलोए पविस्सति अलोए वा लोए पविस्सति, एवं पेगा लोगद्विती [पण्णता] ७। जाव ताव लोगे ताव ताव जीवा, जाव ताव जीवा १५ ताव ताव लोए, एवं पेगी लोगडिती [पण्णत्ता] ८। जाव ताव जीवाण त पोग्गलाण त गतिपरिताते ताव ताव लोए, जाव ताव लोगे ताव ताव जीवाण य पोग्गलाण त गतिपरिताते, एवं "पेगा लोगद्विती [पण्णत्ता] ९। सव्वेसु विणं लोगंतेसु अबद्धपासपुट्ठा पोग्गला लुक्खत्ताते कजंति, जेणं जीवा त पोग्गला त नो - "संचायति बहिता लोगंता गमणताते, एवं पेगों लोगद्विती पण्णत्ता १०॥ २० ७०५. दसविधे सद्दे पन्नत्ते, तंजहा १. नं जीवा उदाइत्ता पा० । 'यदित्युद्देशे, णमिति वाक्यालङ्कारे"-अटी० ॥२. एगा लो. मु० अटीपा० । जे लो° जे०। “मपिशब्द उत्तरवाक्यापेक्षया, अपिः क्वचिन्न दृश्यते" -अटी०॥३.समियं मु० अटी०। “समियं ति निरन्तरम्"-अटी०॥४. जीवा सया मु०॥ ५. प्पेगा क. विना॥ ६. तण एतं पा०। म एयं क०। ण एवं मु०, एवमग्रेऽपि मु० मध्ये ॥ ७. भवस्सइ क०॥ ८. प्पेगा क. विना ॥ ९. भूतं ३ जं तसा क. विना॥ १०. भविस्संति थावरा वा पाणा नास्ति मु०॥ ११. °स्संति वा मु०॥ १२, पेगा जे. पा. ला. मु०॥ १३. प्रतिपाठः-भूतं ३ जं लोगे॥ १४, प्पेगा क. विना ॥ १५. प्रतिपाठःभूतं वा ३ जं॥ १६. भवि जे०॥ १७. एवमेगा पा० ला० । एवंप्पेगा जे. मु०॥ १८, १९, २१. प्पेगा क• विना ॥ २०. संचाएंति क०॥ २९० Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९१ ७०४-७०८] दसमं अज्झयणं 'दसट्टाणं'। २९१ नीहारि पिंडिमे लुक्खे , भिन्ने जंजरिते ति त। दीहे रहस्से पुँहुत्ते त, काकणी खिंखिणिस्सरे ॥१५०॥ ७०६. दस इंदियत्था तीता पण्णत्ता, तंजहा–देसेण वि एगे सदाई सुर्णिसु, सव्वेण वि एगे सद्दाइं सुणिंसु, देसेण वि एगे रुवाइं पासिंसु, सव्वेण वि एगे रुवाइं पासिंसु, एवं गंधाई रसाई फासाइं जाव सव्वेण वि एगे फासाइं ५ पडिसंवेदसु । - दस इंदियत्था पडुप्पन्ना पन्नत्ता, तंजहा–देसेण वि एगे सद्दाइं सैंणेति, सव्वेण वि एगे सदाई Kणेति, एवं जाव फासाइं। दस इंदियत्था अणागता पन्नता, तंजहा-देसेण वि एंगे सदाइं सुणिस्सति, सव्वेण वि एगे सद्दाई सुणिसति, एवं जाव सव्वेण वि एगे फासाई १० पंडिसंवेतेस्सति । ७०७. दसहिं ठाणेहिमच्छिन्ने पोग्गले चलेजा, तंजहा-आहारेजमाणे वा चलेना, परिणामेजमाणे वा चलेजा, उस्ससिज्जमाणे वा चलेजा, निस्ससिज्जमाणे वा चलेजा, वेदेजमाणे वा चलेजा, णिजरिजमाणे वा चलेजा, विउविजमाणे वा चलेन्जा, परितारिजमाणे वा चलेजा, जक्खातिढे वा चलेजा, वातपरिगते वा चलेजा। १५ ७०८. दसहि ठाणेहिं कोधुप्पत्ती "सिया, तंजहा—मणुन्नाई मे सद्दफरिस-रस-रूव-गंधाइँमवहरिंसु १, अमणुन्नाइं मे सद्द-फरिस-रस-रूव-गंधाई उँवहरिसु २, मणुण्णाई मे सद्द-फरिस-रस-रूव-गंधाइं अवहरति ३, अमणुन्नाइं मे सद्दफरिस जाव गंधाइं उवहरति ४, मणुण्णाई मे सैद्द जाव अवहरिस्सति ५, . 1. नीहारिए पिंडिमे जे० ला० । नीहारिए। पंडिमे पा० । "नीहारी० सिलोगो, निर्हारी घोषवान् शब्दः"-अटी० ॥ २. जज्झेरिति पा०। “झर्झरितो जर्जरितो वा"-अटी० ॥ ३. इत जे० मु०। ईय क० ॥ ४. पुहुत्ते ला० मु० । पुन्वते पा० । “पुहत्ते य त्ति पृथक्त्वे अनेकत्वे" -~-अटी० ॥ ५. एगे नास्ति जे०॥ ६. °देसुं पा० ॥ ७. सुर्णेति मु०॥ ८. सुणेति जे. पा०॥ ९. इंदितत्था पा०॥ १०. एगेण पा० ला०॥ ११. सुणिस्संति क. विना ॥ १२.स्सति जे. पा. ला०। संतिम०॥ १३. पडिसंवेइस्सह क०। पडिसंवेदेस्संति मु०॥ १४. उसिज्ज° पा०॥ १५. परियारि' मु०। परियारे' क० ॥ १६. °परिग्गहे क. विना। "वातपरिगतो देहगतवायुप्रेरितः, वातपरिगते वा देहे सति बाह्यवातेन वोत्क्षिप्त इति" -अटी•॥ १७. सिता जे० पा• ला•॥ १८. °इंमव क. पा० । °ई अव ला०॥ १९. “उपहृतवान् उपनीतवान् , इह चैकवचनबहुवचनयोन विशेषः प्राकृतत्वात् "-अटी. ।। २०. सहा जे० पा०॥ Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९२ ठाणंगसुत्ते [७०९ - अमणुण्णाइं मे सद्द जाव उवहरिस्सति ६, मणुण्णाइं मे सद्द जाव गंधाइं अवहरिसु अवहरइ अवहरिस्सति ७, अमणुण्णाइं मे सद्द जाव रस-रूवगंधाई उवहरिंसु उवहरति उवहरिस्सति ८, मणुण्णामणुण्णाई में सद्द जाव अवहरिंसु अवहरति अवहरिस्सति उवहरिंसु उवहरति उवहरिस्सति ९, अहं च णं आयरियउव५ ज्झायाणं सम्मं वट्टामि ममं च णं आयरियउवज्झाया 'मिच्छं विप्पडिवन्ना १० । ७०९. दसविधे संजमे पन्नते, तंजहा–पुढविकॉइयसंज॑मे आउ[काइयसंजमे] तेउ[काइयसंजमे] वाउ[काइयसंजमे] वणस्सति[काइयसंजमे बेइंदितसंजमे तेंदितसंजमे चउरिंदितसंजमे पंचेंदितसंजमे अजीवकायसंजमे। दसविधे असंजमे पन्नत्ते, तंजहा—पुढविकाइयअसंजमे जाव अजीवकायअंसजमे। दसविधे संवरे पन्नत्ते, तंजहा-सोतिदितसंवरे जाव फासेंदितसंवरे मण[संवरे] वेइ[संवरे] काय[संवरे] उवकरणसंवरे सूचीकुसग्गसंवरे । दसविधे असंवरे पन्नत्ते, तंजहा-सोतिंदितअसंवरे जाव सूचीकुसग्ग१५ असंवरे। ७१०. दसहिं ठाणेहिं अहमंती ति थंभिज्जा, तंजहा -जातिमतेण वा कुलमएण वा जाँव इस्सरियमतेण वा ८, णागसुवन्ना वा मे अंतितं हव्वमागच्छंति ९, पुरिसधम्मातो वा मे उत्तरिते अहोधिते णाणदंसणे समुप्पन्ने १०। ७११. दसविधा समाधी पन्नत्ता, तंजहा—पाणातिवायवेरमणे मुसा१. 'सु वा अव जे. पामू० मु०॥ २. हरतिंसु उव° पा० । रिंसु वा उव मु० ॥ ३. मे नास्ति मु०॥४. मिच्छं पडि मु०। “मिच्छ ति वैपरीत्यं विशेषेण प्रतिपन्नौ विप्रतिपन्नाविति" -अटी० ॥ ५, ८. 'कातित क० ला• विना ॥ ६. संजमे जाव वणस्सतिकायसंजमे मु०॥ ७. ति(ति)दितसं° पा०। तेइंदियसं° क० ला०॥ ९. वति जे० पा० ला०॥ १०. कात जे. पा०॥ ११. उवगर' क०॥ १२. “अहमंती ति अहं अंती इति अन्तो जात्यादिप्रकर्षपर्यन्तोऽस्यास्तीत्यन्ती, अहमेव जात्यादिभिरुत्तमतया पर्यन्तवर्ती, अथवा अनुस्वारः प्राकृततयेति अहम् अति अतिशयवानिति एवंविधोल्लेखेन"-अटी०॥ १३. कुलमएण वा नास्ति पा० ला०॥ १४." यावत्करणात् बलमएण रूवमएण सुपमएण तवमएण लाभमएणेति दृश्यम्"-अटी.॥ १५.रितमतेण जे० पा० ला०॥१६. अघोधिते जे. पामू०। आहोधिते पासं०। महोवधिते ला ३, ४। दृश्यतामाचाराङ्गसूत्रे पृ० २६७ टि० ४। “अहोधिए ति नियतक्षेत्रविषयोऽवधिः"-अटी०॥ Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९३ ७१३] दस अज्झयणं 'दसटाणं'। [वायवेरमणे] अदिन्ना दाणवेरमणे] मेहुण[वेरमणे] परिग्गह[वेरमणे] 'रितासमिती भासासमिती एसणासमिती आताण[भंडमत्तणिक्खेवणासमिती] उच्चारपासवणखेलसिंघाणगपरिट्ठावणितासमिती। दसविधा असमाधी पन्नत्ता, तंजहा—पाणातिवाते जाव परिग्गहे, 'रिताऽसमिती जाव उच्चारपासवणखेलसिंघाणगपरिट्ठावणिताऽसमिती। ७१२. दसविधा पव्वजा पन्नत्ता, तंजहाछंदा रोसा परिर्जुन्ना, सुविणा पंडिस्सुता चेव । सारणिता रोगिणिता, अणाढिता देवसंन्नत्ती ॥ १५१ ॥ वैच्छाणुबंधिता। दसविधे समणधम्मे पन्नत्ते, तंजहा—खंती, मुत्ती, अजवे, मद्दवे, लाघवे, १० सच्चे, संजमे, तवे, चिंताते, बंभचेरवासे ।। दसविधे वेयावच्चे पन्नत्ते, तंजहा-आयरियवेयावच्चे, उवज्झायवेयावच्चे, थेर वेयावचे], तवस्सि[वेयावच्चे], गिलाण[वेयावच्चे], सेह[वेयावच्चे], कुल[वेयावच्चे], गण[वेयावचे], संघवे[यावचे], साधम्मियवेयावच्चे । ७१३. दसविधे जीवपरिणामे पन्नत्ते, तंजहा-गतिपरिणामे, "इंदिय- .. परिणामे, कसायपरिणामे, लेसा[परिणामे] जोगपरि[णामे], उवओग[परिणामे], ' णाण[परिणामे], दंसणपरिणामे], चरित्तपरिणामे, वेत[परिणामे] । दसविधे अंजीवपरिणामे पन्नत्ते, तंजहा–बंधणपरिणामे, गति[परिणामे], संठाणपरिणामे, भेद[परिणामे], वेण्ण[परिणामे], रस[परिणामे], गंध[परिणामे], फास[परिणामे], अगुरुलहु[परिणामे], सद्दपरिणामे। १, ३. ईरिता मु.। ॥ २. पा० ला ४ विना-°णगपारि' जे० मु० ला ३ । पारि क० । णपरि° ला ५। ४. °णगपारि° जे० ला ३ मु० । °णपरि° ला ५॥ ५. रोसा य प क०॥ ६. जुत्ता जे०॥ ७. परिस्सुया क०। पडिस्लता पा० ॥ ८. रोगिणीता मु०। रोगिणीया क०॥ “रोगिणिका"-अटी०॥ ९. °सन्नत्ता ला०। “देवसन्नत्ति त्ति देवसंज्ञप्तेः" -अटी०॥ १०. “वच्छाणुबंधीय त्ति गाथातिरिक्तम् ,......वरसानुबन्धिका वैरस्वामिमातुरिवेति"-अटी०॥ ११.मोत्ती पा० ला०॥ १२. चिंताते पा०॥ १३. चेतावञ्च पा एवमग्रेऽपि ॥ १४. ज्झातवे पा०॥ १५. कुल° नास्ति पा०॥ १६. °म्मितवे जे० पा० ला.॥ १७. इंदितपरिणामे कसावप जे० पा०॥ १८. अजीव क.॥ १९. वरुण गंध रस क. अटी.। "वर्णपरिणामः पञ्चधा, गन्धपरिणामो द्विधा, रसपरिणामः पञ्चधा" -अटी.॥ Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९४ ठाणंगसुत्त [७१४७१४. दसविधे अंतलिक्खिते असज्झाइए पन्नत्ते, तंजहा—उक्कावाते, दिसिदोघे, गन्जिते, विजुते, निग्घाते, जूवैते, जक्खालित्तते, धूमिता, महिता, युग्घाते। दसविधे ओरालिते असज्झातिते पन्नत्ते, तंजहा-अहि, मसे, सोणिते, ५ असुतिसामंते, सुसाणसामंते, चंदोवराते, सूरोवराते, पडणे, रायवुग्गहे, उंवस्सगस्स अंतो ओरालिते सरीरगे। ७१५. "पंचेंदिया णं जीवा असमारंभमाणस्स दसविधे संजमे कज्जति, तंजहा-सोतीमताओ सोक्खाओ अवरोवेत्ता भवति, सोतामतेणं दुक्खेणं असंजोगेत्ता भवति, एवं जीव फासामतेणं दुक्खेणं असंजोएत्ता भवति । एवं १० असंजमो वि भाणितव्वो। ७१६. दस सुहुमा पन्नत्ता, तंजहा—पाणसुहुमे, पणगसुहुमे जाव सिणेहसुहुमे, गणितसुहुमे, भंगसुहुमे। ७१७. "जंबुमंदरदाहिणेणं "गंगासिंधूओ महानंदीओ दस महानदीओ समप्पंति, तंजहा—जउणा, सरऊ, आती, कोसी, मही, सतद्, "वितत्था, १५ विभासा, एरावती, चंदभागा। १. दाह क०॥ २. जूयते मु० । जूयए क० । “जूयए त्ति सन्ध्याप्रभा चन्द्रप्रभा च यद् युगपद् भवतस्तत् जूयगो त्ति भणितम् , सन्ध्याप्रभा-चन्द्रप्रभयोर्मिश्रुत्वमिति भावः, तत्र चन्द्रप्रभावृता सन्ध्या अपगच्छन्ती न ज्ञायते शुक्लपक्षप्रतिपदादिषु दिनेषु, सन्ध्याच्छेदे चाज्ञायमाने कालवेलां न जानन्ति, अतस्त्रीणि दिनानि प्रादोषिककालं न गृह्णन्ति, ततः कालिकस्यास्वाध्यायः स्यादिति”–अटी०॥ ३. लित्तए क० । लित्ते मु०। "जक्खालित्तं ति यक्षादीप्तमाकाशे भवति, एतेषु स्वाध्यायं कुर्वतां क्षुद्रदेवता छलना करोति"--अटी.॥ ४. रउग्धाते जे० ला०। रउघाते क०। रतउग्धाते मु०। “रयउग्घाए त्ति विश्रसापरिणामतः समन्ताद् रेणुपतनं रजउद्घातो भण्यते"-अटी० ॥ ५. अट्ठी क०॥ ६. मंसं मु०॥ ७. "पडणे त्ति पतनं मरणं राजामात्य-सेनापति-ग्रामभोगिकादीनाम्"-अटी० ॥ ८. रावुग्गहे पा०॥ ९. उवसगस्स पा०। उवसयस्स क. ला. मु०॥ "उपाश्रयस्य वसतेरन्तः मध्ये"-अटी.॥ १०. पंचेंदिए णं जीवे अस क० । दृश्यतां सू० ५२१ पृ० २१३ ॥ ११. रंभ क० ॥ १२. सोतामातो क० ला ३ । दृश्यतां सू० ५२१, ६१४ ॥ १३. दृश्यता सू० ५२१ ॥ १४. जंबू क० । जंबूमंदिर° मु०॥ १५. गंगासिंधु(धू-ला.) महा" पा० विना ॥ १६. नतीओ जे० पा०॥ १७. आदी क० । भावी मु०॥ १८. मही सिंधू विवच्छा मु०॥ १९. क. विना विवत्था जे० पा० ला०॥ Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९५ ७२०] दसमं अज्झयणं 'दसट्टाणं'। जंबुंदरउत्तरेणं रत्ता-रत्तवतीओ महानंदीओ दस महानदीओ समप्पेंति, तंजहा—किण्हा, महाकिण्हा, नीला, महानीला, 'तीरा, महातीरा, इंदा जॉव महाभोगा। ७१८. 'जंबुद्दीवे दीवे भैरहे वासे दस राँयहाणीओ पन्नत्ताओ, तंजहाचंपा महुरा वाणारसी त सांवत्थि तह त सातेतं । हत्थि]उर "कंपिलं मिहिला कोसंबि रीयगिहं ॥१५२॥ एतासु णं देससुराँयहाणीसु दस रायाणो मुंडा भवेत्ता जीव पव्वतिता, तंजहा --भरहे, सगरे, मघवं, सणंकुमारे, संती, कुंथू, अरे, महापउमे, हरिसेणे, जयणामे । ७१९. बुद्दीवे दीवे मंदरे पव्वए दस जोJणसयाइं उन्हेणं, धरणितले १० दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं, उवीरं दस जोयणसयाई विक्खंभेणं, दस दसाई जोयणसहस्साई सव्वग्गणं पण्णते। ___७२०. जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वतस्स बहुमज्झदेसभागे इमीसे रयणप्पभाते पुढवीते उवरिमहेडिल्लेसु खुड्डगपतरेसु ऐत्थ णमट्ठपतेसिते रुयगे पण्णत्ते जओ णमिमातो दस दिसातो पैवहंति, तंजहा-पुरस्थिमा, पुरथिमदाहिणा, दाहिणा, १५ दाहिणपञ्चत्थिमा, पञ्चत्थिमा, पचत्थिमुत्तरा, उत्तरा, उत्तरपुरस्थिमा, उड्ढा, अंधा। एतासि णं दसण्हं दिसाणं दस नामधेजा पन्नत्ता, तंजहा इंदा अग्गेयी जम्मा त, णेरती वारुणी य वायव्वा । सोमा ईसाणी ता, विमला य तमा य"बोद्धव्वा ॥१५३॥ १. जंबू मु० ॥२. रत्त-रत्तव क. पा० ॥ ३. 'नदी दस म° क० । नतीतो दस महानतीमो जे. पा. ला.॥४. नीरा महानीरा क०। दृश्यतां पृ. २०२ पं० ११ टि. १७॥ ५. "यावत्करणात् इंदसेणा वारिसेण त्ति द्रष्टव्यम्"-अटी०॥ ६. जंबुदीचे जे० पा० । जंबूदीवे क०॥ ७. भरहवाले मु०॥ ८. रातहा जे. पा० ला०॥ ९. सावत्थी पा० विना ॥ १०. उरं पा. ला०॥११. कंपेल्लं महिला क०॥ १२. रातगिहं जे. पा. ला.॥ १३. दसराय मु०॥१४. रातहा पा०ला०॥ १५. 'अगाराओ अणगारियं'इति 'जाव' शब्द प्रायः पाठः॥ १६. जतनामे जे० पा० ला•॥ १७. जंबूदीये क.॥१८. जोतण° जे. पा०॥१९. उवे क०॥ २०. जोतण पा०॥ २१. जंबूदीवे क. पा. ला॥ २२. एत्थ अट्र क० ॥ २३. पहवंति क० । “पवहति त्ति प्रवहन्ति प्रभवन्तीत्यर्थः"-अटी० ॥ २४. पुरस्थिगा क०॥ २५. उद्धा मु०॥ २६. अधो ला० । अहो मुः। दृश्यता सू० १७१॥ २७. एएसिमु०॥ २८. इंदग्गेई जमा य ओरती क०। इंदा अग्गीह जमा णेरती मु०॥ २९. वातव्वा पा. ला०॥ ३०. ईसाणीतो मला जे०। ईसाणा वि य विमला य क० मु०॥ ३१. बोधग्वा क० जे०॥ Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते [७२१७२१. लवणस्स णं समुदस्स दस जोयणसहस्साई गोतित्थविरहिते खेत्ते पन्नते। __ लवणस्स णं समुदस्स दस जोयणसहस्साई उदगमाले पन्नत्ते। सव्वे वि णं महापाताला दस दसाई जोयणसहस्सौणमुव्वेहेणं पण्णत्ता, ५ मूले दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं पन्नत्ता, बहुमज्झदेसभागे एंगपएसिताते सेढीते दस दसाइं जोयणसहस्साणं विक्खंभेणं पन्नत्ता, उवरिं मुहमूले दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं पण्णत्ता। तेसि णं महापातालाणं कुड्डा सव्ववइरामता सव्वत्थ समा दस जोयणसयाई बाहलेणं पन्नत्ता। सव्वे वि णं खुद्दापाताला दस जोयणसताई उव्वेहेणं पन्नत्ता, मूले दस १० दसाई जोयाणं विक्खंभेणं पन्नत्ता, बहुमज्झदेसभागे एगपएसिताते सेढीते दस जोयणसताई विक्खंभेणं पन्नत्ता, उवरिं मुहमूले दस दसाई जोयणाणं विक्खंभेणं पन्नत्ता, तेसि णं खुद्दापातालाणं कुड्डा सव्ववइरामता सव्वत्थ समा दस जोयणाई बाहल्लेणं पण्णत्ता। ७२२. धौयतिसंडगा णं मंदरा दस जोयणसयाई उव्वेधेणं, धरणितले १५ देसूणाई दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं, उवरिं दस जोयणसयाई विक्खंभेणं पन्नत्ता । पुक्खरवरदीवडगा णं मंदरा दस जोयण एवं चेव । ७२३. सव्वे वि णं वट्टवेयडूपव्वता दस जोयणसयाई उडूंउच्चत्तेणं, दस गाउयसताईमुव्वेहेणं, सव्वत्थ समा पलंगसंठिता, दस जोयणसताई विक्खंभेणं पन्नत्ता। १. जोवण° पा०। एवमग्रेऽपि ॥ २. क. विना-स्साइं उब्वे जे० ला० मु०। °स्साई मोग्वे पा०। “दश दशकानि शतं योजनसहस्त्राणां लक्षमित्यर्थः"-अटी। दृश्यता पं० ६, १०, ११ टि. ४, ७, ११॥ ३. "मूलविष्कम्भादुभयत एकैकप्रदेशवृद्धया विस्तर गच्छता या एकप्रदेशिका श्रेणी भवति तया, अनेन प्रदेशवृद्धिरुपदर्शिता, अथवा एकप्रदेशिकायां श्रेण्याम् अत्यन्तमध्ये, ततोऽध उपरि च प्रदेशोनं लक्षमित्यर्थः"-अटी०॥ ४. °स्साई क. विना। दृश्यता पं० ४, १०, ११ टि. २, ७, ११॥५. मया पा० ला• विना॥ ६. उथे क० पा०॥ ७. णाई क. विना ॥ दृश्यतां पं० ४, ६, ११ टि० २, ४, ११॥ ८. पन्नत्ता नास्तिां मु० ॥ ९. °पतेसि पा० ला०॥ १०. उवरि क० विना ॥ ११. °णाई क० जे० विना । दृश्यत पं० ४, ६, १० टि० २, ४, ७॥ १२. खुड्डा मु०॥ १३. धातति° पा० ला० ॥ १४. उवेधेणं पा० । उहेणं क० ॥ १५: °वद्धगा मु०॥ १६. सव्वस्थ वि जे० ॥ १७. इंमोवेहेणं पा० । दृश्यता टि० २॥ °इमुवेहेणं क० ॥ १८. गसंठाणसंठिता मु०॥ .. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९७ ७२७] दसमं अज्झयणं 'दसट्टाणं'। ७२४. जंबुद्दीवे दीवे दस खेत्ता पण्णत्ता, तंजहा—भैरहे, एरवते, हेमवते, हेरन्नवते, हरिवस्से, रम्मगव॑स्से, पुव्वविदेहे, अवरविदेहे, देवकुरा, उत्तरकुरा। ७२५. माणुसुत्तरे णं पव्वते मूले दस बावीसे जोयणसते विक्खंभेणं पण्णत्ते। सव्वे वि णमंजणगपव्वता दस जोयणसयाइँमुव्वेहेणं, मूले दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं, उवरि दस जोयणसताई विक्खभेणं पण्णत्ता। ___ सव्वे वि णं दहिमुहपव्वता दस जोयणसताई उँच्वेहेणं, सव्वत्थ समा, पल्लगसंठिता, दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं पन्नत्ता । सव्वे वि णं 'रतिकरगपव्वता दस जोयणसताइं उड़उच्चत्तेणं, दस गाउत- १० सताई उव्वेहेणं, सव्वत्थ समा, झलरिसंठिता, दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं पन्नत्ता। रुयगवरे णं पव्वते दस जोयणसयोइं उव्वेहेणं, मूले दस जोयणसहस्साइं विक्खंभेणं, उवरिं दस जोयणसताई विक्खंभेणं पन्नत्ते । एवं कुंडलवरे वि। ७२६. दसविधे दैवियाणुओगे पन्नत्ते, तंजहा–दवियाणुओगे, माउया- १५ णुओगे, एगट्टियाणुओगे, करणाणुओगे, अप्पिताणप्पिते, भाविताभाविते, बाहिराबाहिरे, सासतासासते, तधणाणे, अंतधणाणे । ७२७. चमरस्स णं असुरिंदस्स असुरकुमाररन्नो “तिगिंच्छिकूडे उप्पातपव्वते मूले दस बावीसे जोयणसते विक्खंभेणं पन्नत्ते। चमरस्स णं असुरिंदस्स असुरकुमाररण्णो सोमस्स महारण्णो सोमप्प्पभे २० १. जंबूदीवे क० ॥ २. भरहेरवते क० जे० पा० ॥ ३, ४. °वासे क० ॥ ५. पन्नत्ता पा० ॥ ६. सव्वेसि क० ॥ ७. इंमोहेणं पा०, दृश्यतां पृ० २९६ टि. २, १७। इमोब्वेहेणं जे०। इमुवेहेणं क०॥ ८. उवेहेण क. पा०॥ ९. प्रतिपाठः--पल्लगसंठिताई दस जे. पा. ला० । पल्लसंठिता दस क०। पल्लगसंठाणसंठिता दस मु०॥ १०. रइकरपव्वया क० ला ३॥ ११. उवे क. पा०॥ १२. इमोवोहेणं जे. पा० । °ई उवेहेणं क० ॥१३. दविताणु पा० ला०॥ १४. हिताणु' जे० पा० ला० ॥ १५. अप्पितण मु० ॥ १६. तह पा० विना॥ १७. अतह क. मु०॥ १८. प्रतिपाठः--तिगिच्छ° पा० तिगिच्छि० जे० मु०। तेगिंच्छिक०॥ Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९८ ठाणंगसुत्ते [७२८ उप्पातपन्वते दस जोयणसताइ उड्ढउच्चत्तेणं, दस गाउयसताई उव्वेहेणं, मूले दस जोयणसयाई विक्खंभेणं पण्णत्ते । चमरस्स णमसुरिंदस्स असुरकुमाररण्णो जमस्स महारन्नो जमप्पमे उप्पातपव्वते एवं चेव, एवं वरुणस्स वि, एवं वेसमणस्स वि।। बलिस्स णं वेइरोयर्णिदस्स वैइरोयणरण्णो रुयगिंदे उप्पातपव्वते मूले दस बावीसे जोयणसते विक्खंभेणं पण्णते। बलिस्स णं वइरोयणिंदस्स वइरोयणरण्णो सोमस्स एवं चेव, जधा चमरस्स लोगपालाणं तं चेव बलिस्स वि। धरणस्स णं णागकुमारिंदस्स णागकुमाररण्णो धरणप्पभे उप्पातपव्वते दस १. जोयणसयाई उड्डंउच्चत्तेणं, दस गाउयसताई उव्वेहेणं, मूले दस जोयणसताई विक्खंभेणं । धरणस्स णं नागकुमारिंदस्स नागकुमाररण्णो कालवालस्स महारण्णो काल[वाल १]प्पभे उप्पातपव्वते दस जोयणसताई उड्ढं एवं चेव, एवं जाव संखवालस्स । एवं भूताणंदस्स वि, एवं लोगपालाणं पिसे जधा धरणस्स । एवं १५ जाव थणितकुमाराणं सलोगपालाणं भाणितव्वं, सव्वेसिं उप्पायपव्वता भाणियव्वा सरिणामगा। सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सक्कप्पभे उप्पातपव्वते दस जोयणसहस्साई उड्ढउच्चत्तेणं, दस गाउतसहस्साइं उव्वेहेणं, मूले दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं पण्णत्ते । सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारन्नो जधा सक्कस्स तधा सव्वेसिं लोगपालाणं सव्वेसिं च इंदाणं जीव अचुतस्स त्ति, सव्वेसिं पमाणमेगं । - ७२८. बाँदरवणस्सतिकातिताणं उक्कोसेणं दस जोयणसताई सरीरोगाहणा पण्णत्ता। १. ई मोवे जे. पा.। °ई उवे क० ॥ दृश्यतां पृ. २९६ टि० २, १७॥ २. वतिरो° पा० ला० ॥ ३. वतिरोतण क० विना ॥ ४. सोमस्स नास्ति जे. ला० । सोमणस्स एवं पा०। सोमस्स गं एवं क०॥ ५. उवेहेणं क. पा०॥ ६. °स्स नागकुमारिदस्स नं नाग मु०॥ ७. स्स महारणो महाकालप्पभे मु० । “कालवालस्य कालवालप्रभः" -अटी०॥ ८. दस नास्ति पा० ला० विना ॥ ९. से एवं जधा पा० ला०॥ १०. सरिसणा मु०॥ ११. °णसयाई उड्ढंउच्चत्तेणं, दस जोयणसयाई उवेहेणं क० ॥ १२. उवेघेणं पा०॥ १३. जावचुयस्स त्ति क० ॥ जाव अञ्चुत त्ति क० विना ॥ १४. “योजनसाहस्त्रिकावगाहनासूत्रत्रयम्-बादरेत्यादि"-अटी०॥ Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७३३] दसमं अज्झयणं 'दसट्ठाणं'। २९९ जलचरपंचेंदियतिरिक्खजोणिताणं उक्कोसेणं दस जोयणसताई सरीरोगाहणा पन्नत्ता, उरपरिसप्पथलचरपंचेंदिततिरिक्खजोणिताणं उक्कोसेणं एवं चेव। ७२९. संभवाओ णमरहातो अभिणंदणे अरहा दसहिं सागरोवमकोडिसतसहस्सेहिं वीतिकंतेहिं समुपन्ने। ७३०. दसविहे अणंतते पण्णत्ते, तंजहाणामाणंतते, ठवणाणंतते, ५ दव्वाणंतते, गणणाणंतते, पैएसाणंतते, एगतोणंतते, दुहतोणंतते, देसवित्थाराणंतते, सव्ववित्थाराणंतते, सासताणंतते। ७३१. उप्पायपुवस्स णं दस वत्थू पण्णत्ता । अस्थिणत्थिप्पवातपुवस्स णं दस चूलवत्थू पण्णत्ता। ७३२. दसविधा पडिसेवणा पण्णत्ता, तंजहादप्प पमादऽणाभोगे, आउरे आवतीसु त । संकिते सहसक्कारे, भय प्पयोसा य वीमंसा ॥१५४॥ दस आलोयणादोसा पण्णत्ता, तंजहाआकंपइत्ता अणुमाणइत्ता, जंदिटुं बायरं वे सुहुमं वा। छन्नं सद्दाउलगं, बहुजण अव्वत्त तस्सेवी ॥१५५॥ १५ दसहिं ठाणेहिं संपन्ने अणगारे अरिहति अत्तदोसमालोएत्तते, तंजहाजातिसंपन्ने, कुलसंपन्ने, एवं जधा अट्ठट्ठाणे जीव खंते, दंते, अमाती, अपच्छाणुतावी। दसहिं ठाणेहिं संपन्ने अणगारे अरिहति आलोयणं पडिच्छित्तत्ते, तंजहा–आयारवं, आहारवं जाव अवातदंसी, पितधम्मे, दढधम्मे । ७३३. दसविधे पायच्छित्ते पन्नत्ते, तंजहा—आलोयणारिहे जीव अणवठ्ठप्पारिहे, पारंचितारिहे। १. संभमाको पा०॥ २. पतेसा? जे. पा० ॥ ३. क. दिना-प्पमात पा० । प्पमाणत जे० । पमाय ला० मु०॥ ४. अतुरे क० मु०॥५. सहसाकारे क० । ६. भत पतोसा जे० पा० । भयप्पोसा क० । भयप्पएसा ला०॥ ७. "आकंप० गाहा"-अटी०॥ ८. वातरं पा०। ९.पा.मु०। "बायरंवत्ति बादरमेव अतिचारजातमालोचयति"-अटी०।१०. दृश्यतां सू० ६.४ पृ. २४९॥११. भवहारवं मु० अटी.। "भवहारवं ति अवधारणावान्"अटी। दृश्यता सू०६०४ पृ० २४९ टि. ५॥ १२. दृश्यता सू० ६.५, ६८८॥ Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०० ठाणंगसुत्ते [७३४ ७३४. दसविधे मिच्छत्ते पण्णत्ते, तंजहा—अधम्मे धम्मसण्णा, धम्मे अधम्मसण्णा, उम्मग्गे मग्गसण्णा, मग्गे उम्मग्गसण्णा, अजीवेसु जीवसण्णा, जीवेसु अजीवसण्णा, असाधूसु साधुसण्णा, साधूसु असाधुसण्णा, अमुत्तेसु मुत्तसण्णा, मुत्तेसु अमुत्तसण्णा। ७३५. चंदप्पभे गं अरहा दस पुव्वसतसहस्साइं सव्वाउंयं पालइत्ता सिद्धे जाँव प्पहीणे। धम्मे णमरहा दस वाससयसहस्साई संव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे जाव प्पहीणे । णमी णमरहा दस वाससहस्साई सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे जाव प्पहीणे । पुरिससीहे णं वासुदेवे दस वाँससयसहस्साई सव्वाउँयं पालइत्ता छंट्ठाते १० तमाए पुढवीए "नेरतितत्ताते उववन्ने। "णेमी ण अरहा दस धणूई उच्उच्चत्तेणं देस य वाससताई सव्वाउँयं पालइत्ता सिद्धे जाव प्पहीणे। कण्हे णं वासुदेवे दस धणूइं उच्उच्चत्तेणं दस यें वाससयाई सव्वाउँथे पालइत्ता तच्चाते वालुयप्पभाते पुढवीते नेरतितत्ताते उववन्ने । __ ७३६. दसविधा भवणवासी देवा पण्णत्ता, तंजहा—असुरकुमारा जीव थणितकुमारा। एतेसि णं दसविधाणं भवणवासीणं देवाणं दस चेतितरुक्खा पन्नत्ता, तंजहा १. °ण्णा अमग्गे मु० । ना मग्गे (मग्गा पा०) उम्मग्गसन्ना उम्मागे मग्गसना अजी' पा० ला २, ४, ५। " उन्मार्गः निर्वृतिपुरी प्रति अपन्थाः, तत्र मार्गसंज्ञा,......तथा मार्गेऽमार्गसंज्ञेति प्रतीतम्"-अटी०। अत्र अटी० अनुसारेण 'उम्मग्गे मग्गसण्णा मग्गे अमग्गसण्णा' इति पाठः प्रतीयते॥ २. असाहुसु साहुसमा साहुसु असा मु०॥ ३. °उतं पालतित्ता पा०॥ ४. जाव पहीणे पा०। एवमग्रेऽपि। “सिद्धे जाव त्ति यावत्करणात् सिद्ध बुद्धे मुत्ते अंतकडे सम्वदुक्खप्पहीणे त्ति सूत्रं द्रष्टव्यमिति"-अटी०॥ ५. सव्वा जाव पा० जे० ला० । सव्व जाव क०॥ ६. सव्वाउयं पालयिता सिद्धे जाव पा० । सन्वा जाव क०॥ ७. वाससहस्साई जे०॥ ८. उतं पालयिसा पा० ला०॥ ९. छट्टीते मु० ॥ १०. नेरतित्त ते मु०॥ ११. मी जे०॥ १२. दस वाससहस्साई जे०॥ १३. त पा० ला०॥ १४. उतं पा जे०। उतं पालयित्ता पा० ला०॥ १५. प्पहीणे सव्वकम्मपडले क.॥ १६. देवे गं दस क०॥ १७. त पा० ला०॥ १८. °उतं पालयित्ता पा० ला०॥ १९. °पभाते पा०॥ २०. जावशब्देन. 'नागकुमारा सुवण्णकुमारा विज्नुकुमारा अग्गिकुमारा दीवकुमारा उदाहिकुमारा दिसिकुमारा पवणकुमारा' इति ग्राह्यम् ॥ Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७३९] दसमं अज्झयणं 'दसट्ठाणं'। अस्सत्थ सत्तिवन्ने, सामलि उंबर सिरीस दहिवन्ने । वंजुल पलास वैप्पो(वग्यो ?) तते त कणिताररुक्खे त ॥१५६॥ ७३७. दसविधे सोक्खे पन्नत्ते, तंजहाआरोग्ग दीहमाउं, अडुजं काम भोग संतोसो। अस्थि सुहभोग निक्खम्ममेव तत्तो अणाबाधे ॥१५७॥ ७३८. दसविधे उवधाते पन्नत्ते, तंजहा—उग्गमोवघाते, उप्पायणोवघाते जंधा पंचट्ठाणे जाव परिहरणोवधाते, णाणोवधाते, दंसणोवघाते, चरित्तोवघाते, अँचियत्तोवधाते, सारक्खणोवघाते । दसविधा विसोधी पण्णत्ता, तंजहा-उग्गमविसोही, उप्पायणविसोही जांव सारक्खणविसोही। ७३९. दसविधे संकिलेसे पन्नत्ते, तंजहा–उवहिसंकिलेसे, उवस्सय १. ला २ पासं० विना-अस्सोढ पामु० क० । अस्सत्त जे. ॥ अस्सोय ला ३ । असत्य ला ४ । आसत्थ ला ५ मु०॥ २. प्रतिषु पाठा:-वप्पोतते त जे. पा. ला २, ४, ५। वप्पे तते त मु०॥ वाघायए य क० ला ३ । अत्रेदं ध्येयम्-चप्पोतते इति एकं पदं वप्पो तते इति पदद्वयं वा इत्यस्य सम्यग् निर्णयः कर्तुं न शक्यते। यदि पदद्वयं तदा तते त इत्यस्य ततश्च इत्यर्थोऽत्र भवेत्। अपि च, प्राचीनलिप्यां -घ इत्यक्षरयोः समानप्रायत्वात् ववो (ग्यो) इति पाठः, पृष्ठमात्रानुसारेण च वाघा इति वा पाठोऽप्यत्र भवेत् । वप्पो इत्यस्य वप्रशब्दस्य वृक्षवाचित्वं कोषेषु नोपलभ्यते। वग्धो इत्यस्य व्याघ्रशब्दस्य तु रक्तैरण्डवृक्षवाचित्वं करञ्जवृक्षवाचित्वं च कोषेषु दृश्यते। अतः कः पाठोऽत्र समीचीनतर इति सुधी. भिर्विचारणीयम् । दिगम्बरप्रन्थेषु भवनवासिनां चैत्यवृक्षा इत्थं वर्णिताः-“ओलगसालापुरदो चेतदुमा होति विविहरयणमया। असुरप्पहुदिकुलाणं ते चिण्हाई इमा होति ॥ ४ । १३५॥ अस्सत्थ-सत्तवण्णा संमल जंबू य वेतस-कडंबा। तह पियंगू सिर(री)सा पलास रायद्दमा कमसो॥ ३। १३६ ॥"-तिलोयपण्णत्ती। “अश्वत्थः सप्तपर्णश्च शाल्मलिश्च क्रमेण तु । जम्बूर्वेतसनामा च कदम्ब[:] प्रियकोऽपि च ॥ ७। ८६ ॥ शिरीषश्च पलाशश्च कृतमालश्च पश्चिमः। असुरादिकुमाराणामेते स्युश्चैत्यपादपाः॥ ७॥ ८७॥” इति लोकविभागे सिंहसूरर्षिविरचिते ॥ ३. य क.। त्ता जे०। त नास्ति मु०॥ ४. भारोग पा. ला० । "आरोग गाहा, आरोग्यं नीरोगता"-अटी० ॥५. अटेउं जे० । अडेजति (ज त्ति-B विना) आब्यत्वं धनपतित्वं सुखकारणत्वात् सुखम् , अथवा आढयैः क्रियमाणा इज्या पूजा आढयेज्या प्राकृतत्वादड्ढेज ति (ज त्ति-मु०)"-अटी० ॥ ६. जह मु०। दृश्यतां पृ० १९० सू०४२५॥ ७. अचित्ततोव पा०। अचित्तोव ला० । “अचियत्तोवधाए त्ति अचियत्तं अप्रीतिकम् , तेनोपघातो विनयादेः"-अटी.॥ ८. उप्पातण° पा०॥ ९. दृश्यतामुपरितनं सूत्रम् , पृ० १९० सू० ४२५ ॥ १०. उवसय° पा० ला०॥ Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०२ ठाणंगसुत्ते f७४० संकिलेसे, कसायसंकिलेसे, भत्तपाणसंकिलेसे, मणसंकिलेसे, वतिसंकिलेसे, कायसंकिलेसे, णाणसंकिलेसे, दंसणसंकिलेसे, चरित्तसंकिलेसे। दसविधे असंकिलेसे पन्नते, तंजहा-उवहिअसंकिलेसे जाव चरित्तअसंकिलेसे। ७४०. दसविधे बले पन्नत्ते, तंजहा--सोतिंदितबले जाव फासिंदितबले, णाणबले, दंसणबले, चरित्तबले, तवबले, वीरितबले । ७४१. दसविधे सच्चे पण्णत्ते, तंजहाजणवय सैम्मुति ठवणा, नामे रूवे पडुच्चसच्चे य । ववहार भाव जोगे, दैसमे ओवम्मसच्चे य ॥१५८॥ दसविधे मोसे पन्नत्ते, तंजहाकोधे माणे मायाँ, लोभे पेजे तहेव दोसे ये। हास भते अक्खातित, उर्वधाते निस्सिते दसमे ॥१५९॥ दसविधे सच्चामोसे पन्नत्ते, तंजहा–उप्पन्नमीसते, विगतमीसते, उप्पन्नविगतमीसते, जीवमीसए, अजीवमीसए, जीवाजीवमीसए, अणतमीसए, परित्तमीसए, १५ अद्धामीसते, अद्धद्धामीसँते। ७४२. दिट्ठिवांतस्स णं दस नामधेज्जा पन्नत्ता, तंजहा-दिट्ठिवाते ति वा, हेउवाते ति वा, भूतवाते ति वा, तच्चावाते ति वा, सम्मावाते ति वा, धम्मावाते ति वा, भासाविजते ति वा, पुव्वगते ति वा, अणुजोगगते ति वा, सव्वपाण-भूत-जीव-सत्तसुहावहे ति वा । . ७४३. दसविधे सत्थे पण्णत्ते, तंजहासत्थमग्गी विसं लोणं, सिणेहो खारमंबिलं । दुप्पउत्तो मणो वाया, कोयो भावो त अविरती ॥१६०॥ १. °वत पा० ला० । २. प्रतिपाठाः-संमुति पामू० । संमति पासं० जे० । समुति ला० । संमत क० । संमय मु.। "संमुइ (संमय-मु०) त्ति सम्मतं च तत् सत्यं चेति सम्मतसत्यम् , तथाहि-कुमुद-कुवलयो-त्पल-तामरसानां समाने पङ्कसम्भवे गोपालादीनामपि सम्मतमरविन्दमेव पङ्कजमिति"--अटी०॥ ३. दसवे य उवम्म जे०। ४. माता पा०॥ ५. तपा०॥ ६. प्रतिपाठा:-°घाते नि ला २ ४, ५॥ °घातो नी जे० । धातानि° पा० । °घायानि क. ला३ । °घातनि मु०। " उवघाए (उवधाय-मु०) निस्सिए त्ति उपचाते प्राणिवधे निश्रितम् Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०३ ७५४] दसमं अज्झयणं 'दसट्टाणं'। ७४४. दसविधे दोसे पन्नत्ते, तंजहातंजातदोसे मतिभंगदोसे, पैसत्थारदोसे परिहरणदोसे । सलक्खण-कारण-हेउदोसे, 'संकामणं निग्गह वेत्थुदोसे ॥१६१॥ दसविधे विसेसे पन्नत्ते, तंजहावत्थु-तज्जातदोसे त, दोसे एगट्ठिते ति त । कारणे त पडुप्पन्ने, दोसे "निच्चे हिअट्टमे ॥ अत्तणां उवणीते त, विसेसे तित ते दस ॥१६२॥ आश्रितम्"--अटी० ॥ ७, ८. °सर जे. पा. विना॥ ९. वायस्स जे. पा. विना॥ १०. पुम्वा जे॥१. वाता' पा० ला०॥ १२. काया जे० मु०। कातो पा० ला०॥ १. “तजायेत्यादि वृत्तम्"-अटी०॥ २. "प्रशास्ता अनुशासको मर्यादाकारी सभानायकः सभ्यो वा, तस्माद् द्विष्टादुपेक्षकाद्वा दोषः प्रतिवादिनो जयदानलक्षणः विस्मृतप्रमेयप्रतिवादिनः प्रमेयस्मारणादिलक्षणो वा प्रशास्तृदोषः, इह स्था शब्दो लघुश्रुतिरिति"-अटी० ॥ ३. “स्वलक्षण-कारण-हेतुदोषः, इह का शब्दः छन्दोर्य द्विर्बद्धो ध्येयः"-अटी०॥ ४. संकामणे क०॥ ५. तत्थदोसे जे० पामू० ला०॥ “वस्तु प्रकरणात् पक्षः, तस्य दोषः प्रत्यक्षनिराकृतत्वादिः" --अटी०॥ ६. दोसो पा० ला०। “दोसो त्ति पूर्वोक्तसूत्रे ये शेषा मतिभङ्गादयोऽष्टानुक्तास्ते दोषा दोषशब्देनेह संगृहीताः, ते च दोषसामान्यापेक्षया विशेषा भवन्त्येवेति दोषो विशेषः, अथवा दोसे त्ति शेषदोषविषये विशेषो भेदः, स चानेकविधः स्वयमेवाभ्यूह्यः। एगट्टिए इ यत्ति एकश्चासावर्थश्च अभिधेयः एकार्थः, स यस्यास्ति स एकार्थिकः, एकार्थवाचक इत्यर्थः, इतिः उपप्रदर्शने, चः समुच्चये। स च शब्दसामान्यापेक्षया एकाथिको नाम शब्दविशेषो भवति, यथा घट इति । तथा अनेकार्थको यथा गौः, यथोक्तम्-“दिशि १ दृशि २ वाचि ३ जले ४ भुवि ५ दिवि ६वब्रे . अंशौ ८ पशौ ९ च गोशब्दः"[ ]इति । इह एकार्थिकविशेषग्रहणेन अनेकार्थिकोऽपि गृहीतस्तद्विपरीतत्वात् , न चेहासौ गण्यते दशस्थानकानुरोधात् । अथवा कथञ्चिदेकार्थिके शब्दग्रामे यः कथञ्चिद् भेदः स विशेषः स्यादिति प्रक्रमः, इय त्ति पूरणे, यथा शक्रः पुरन्दर इत्यत्र एकार्थे शब्दद्वये शकनकाल एव शकः पूर्दारणकाल एव पुरन्दर एवंभूतनयादेशादिति। अथवा दोषशब्द इहापि सम्बध्यते, ततश्च न्यायोद्ग्रहणे शब्दान्तरापेक्षया एकाथिकः शब्दो नाम यो दोष इति अयमपि च दोषसामान्यापेक्षया विशेष इति ४"-अटी०॥ ७. निब्वे क. विना। " नित्यो दोषोऽभव्यानां मिथ्यात्वादिः......अथवा सर्वथा नित्ये वस्तुनि अभ्युपगते यो दोषो बालकुमाराद्यवस्थाऽभावापत्तिलक्षणः स दोषसामान्यापेक्षया दोषविशेष इति । तथा हियट्टमे त्ति अकारप्रश्लेषाद् अधिकं वादकाले बत्...तद दोषः।......इह आदर्शपुस्तकेषु निव्वे (निजे मु०) हियट्रमे त्ति दृष्टम् , न च तथाऽष्टौ पर्यन्त इति निच्चे इति व्याख्यातम्'-अटी०॥ ८. हितमे पा० ला०। हित अट्टमे जे०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ९. "अत्तण त्ति आत्मना ‘कृतम्'इति शेषः, तथा उपनीतं प्रापितं 'परेण' इति शेषः, वस्तुसामान्यापेक्षया आत्मकृतं च विशेषः परोपनीतं चापरो विशेष इति भावः, चकारयोर्विशेषशब्दस्य च प्रयोगो भावनावाक्ये दर्शितः। अथवा दोषशब्दानुवृत्तेरात्मना कृतो दोषः परोपनीतश्च दोष इति दोषसामान्यापेक्षया विशेषावेतो, इति एवं ते विशेषा दश भवन्तीति"-अटी० ॥ तुलना-चतुःस्थाने चतुर्थेऽध्ययने - Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते [७४७ दसविधे सुद्धावाताणुओगे पन्नत्ते, तंजहा— चंकारे, मंकारे, पिंकारे, सेतंकारे, साँतंकारे, एगत्ते, पुंधत्ते, संजूहे, संकामिते, भिन्ने । ७४५. दसविहे दाणे पण्णत्ते, तंजहाअणुकंपा संगहे चेव, भया कालुणिते ति त । लज्जाते गारवेणं चं, अंहम्मे उण सत्तमे । धम्मे त अट्ठमे वुत्ते, काही ति त कतं ति त ॥१६३॥ दसविधा गती पन्नता, तंजहा-"निरयगती, "निरयविग्गहगती, "तिरियगती, तिरियविग्गहगई, एवं जाव सिद्धिगती, "सिद्धिविग्गहगती। , ७४६. दस मुंडा पन्नत्ता, तंजहा—सोर्तिदितमुंडे जाव फासिंदितमुंडे, १० कोहमुंडे जाव लोभमुंडे, “सिरमुंडे। ७४७. दसविधे संखाणे पन्नत्ते, तंजहापरिकम्मं ववहारो, रज्जू रासी कलासवन्ने य । जावंताव ति वग्गो, घणो त तह वग्गवग्गो वि ॥१६४ ॥ कैप्पो त । त्रैव "माहरणतदोसे चउबिहे पत्नत्ते, तंजहा-अधम्मजुत्ते पडिलोमे अत्तोवणीते दुरोवणीते" [सू० ३३५ ] इति आत्मोपनीताख्य आहरणतदोषो निरूपित इत्यपि ध्येयम् ॥ १. "शुद्धा अनपेक्षितवाक्यार्था या वाक् वचनं सूत्रमित्यर्थः, तस्या अनुयोगो विचारः शुद्धवागनुयोगः, सूत्रे च अपुंवद्भावः प्राकृतत्वात्",-अटी० ॥ २. चकारे मकारे पा० । " चंकारे (चकारे-मु. विना) त्ति अत्रानुस्वारोऽलाक्षणिकः, यथा 'सुंके सणिचरे' इत्यादौ, ततश्चकार इत्यर्थः"-अटी० ॥ ३. सातकरे मु०। “सायंकारे त्ति सायमिति निपातः सत्यार्थः"अटी० ॥ ४. पुहत्ते ला० । पुहुत्ते क० । सुद्धन्ने जे० । मुधण्णे पामू ०, पुधण्णे पास, पुहत्ते पासं०। "पुहत्ते (पुहुत्ते-मु०) त्ति पृथक्त्वम्"-अटी०॥५. “ अनुकंपत्ति दानशब्दसम्बन्धादनुकम्पया कृपया दानं दीनानाथविषयमनुकम्पादानम्, अथवा अनुकम्पातो यद् दानं तदनुकम्पैव उपचारात्"-अटी०॥ ६. भये जे. मु.। भते ला २,४। भता पा०। “तथा भयात् यद् दानं तद् भयदानम् , भयनिमित्तत्वाद् वा दानमपि भयमुपचाराद्"-अटी०॥ .. ति ते पा० । ति य मु०॥ इय क०॥८.च नास्ति क. जे. पामू०॥"गारवेणं च त्ति गौरवेण"-अटी.॥ ९. महम्मे पा०॥१०. पुण क०॥११. धम्मे ते जे०॥ १२. अट्टमे य पुन्ने पा० । अधम्मे य पुण्णे जे० । १३, १४. निरत° पा० ॥ १५. तिरित एवं जाव पा०॥ १६. सिद्धवि अटीपा० ॥ १७. दसमे सिरमुंडे मु०॥ १८. कलासंपन्ने य जावतावति पा० । “कलानाम् अंशाना सवर्णनं सवर्णः सदृशीकरणं यस्मिन् सङ्ख्याने तत् कलासवर्णम् ५, जावंतावइ त्ति 'जावताव त्ति वा गुणकारो त्ति वा एगटुं' इति वचनाद् गुणकारः, तेन यत् सङ्ख्यानं तत् तथैवोच्यते"-अंटी०॥ १९. "कप्पो य त्ति गाथाधिकम्"-अटी०॥ Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७५०1 ३०५ दसमं अज्झयणं 'दसट्टाणं'। ७४८. दसविधे पञ्चक्खाणे पण्णत्ते, तंजहाअणागतमतिकंतं, कोडीसहितं 'नियंटितं चेव । सागारमणागारं, परिमाणकडं निरवसेसं । संएयग चेव अद्धाए, पञ्चक्खाणं दसविहं तु ॥१६५॥ ७४९. दसविधा सामायारी पण्णत्ता, तंजहाइच्छा मिच्छा तहक्कारो, आवस्सिता य निसीहिता । आपुच्छणा ये पडिपुच्छा, छंदणा यं निमंतणा॥ उवसंपता यँ काले, सामायारी दसविधा उ ॥१६६ ॥ ७५०. समणे भगवं महावीरे छउमत्थकालिताते अंतिमरातितंर्सि इमे । दंस महासुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धे, तंजहा एग च णं महाघोररूवदित्तधरं तालपिसायं सुमिणे पराजितं पासित्ताणं पडिबुद्धे १। एगं च णं महं सुक्किलपक्खगं पूंसकोइलगं सुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धे २। एगं च णं महं चित्तविचित्तपक्खगं पूँसकोइलं सुविणे पासित्ताणं पडिबुद्धे ३ । ___एगं च णं महं दामदुगं सव्वरतणामयं सुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धे ४ । १. निगंटितं पा० । निघंटियं ला। "नियंटियं ति नितरो यन्त्रितम्"-अटी०॥२. संकेयगं जे०। संकेयं क० मु०। “सएययं चेव त्ति केतनं केतः चिह्नमङ्गुष्ठ-मुष्टि-प्रन्थि-गृहादिकम् , स एव केतकः, सह केतकेन सकेतकं ग्रन्थ्यादिसहितमित्यर्थः"-अटी०॥ ३. तू पा० ला०॥ ४. ला० विना—आवस्सिती व नि पा० । आवस्सीता व नि° जे०। आवस्सिता नि मु०। भावसिया नि क०। " (मावासिया यत्ति अवश्यकर्तव्योगैर्निष्पना आवश्यकी, चः समुच्चये"-अटी०॥ ५, ६, ७. त पा० ला०॥ ७. उ क०॥ ८. °यारी भवे दस मु० । “काले त्ति उपक्रमणकाले उपोद्घातनियुक्त्यभिहिते सामाचारी दशविधा भवति" -अटी०॥ ९. °तंसी पा० मु०। सर्वमिदं सूत्रं भगवतीसूत्रेऽपि [१६।६] वर्तते॥ १०. दस सुमिणे जे०। “महान्तः प्रशस्ताः स्वप्नाः"-अटी.॥११. महाघोरं रूव (रूवं जे०)दित्तवरं जे० पा० । महाघोररूवंदित्तधरं ला २,४। “महाघोरम् अतिरौद्र रूपम् आकारं दीप्तं ज्वलितं हप्तं वा दर्पवद् धारयतीति महाघोररूपदीप्तधरः तद्दतघरो वा, प्राकृतत्वादुत्तरत्र विशेषणन्यासः"-अटी०। दृश्यतां पृ० ३०६ पं० ११, तदनुसारेण भगवतीसूत्रानुसारेण [१६।६] च अत्र महं घोररूवदित्तधरं इत्यपि पाठः संभवेत् ॥ १२. महं नास्ति क०॥ १३, १४. पुस मु०। “ पुंसकोकिलगं ति पुमांश्चासौ कोकिलश्च परपुष्टः पुंस्कोकिलकः, स च किल कृष्णो भवतीति शुक्लपक्ष इति विशेषितः"-अटी० ॥ १५. मतं पा० ला०॥ का.२० Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते [७५०एगं च णं महं सेतं गोवग्गं सुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धे ५। एगं च णं महं पउमसरं सव्वतो समंता कुसुमितं सुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धे ६। एगं च णं महासागरं उम्मीवीचिसहस्सकलितं भुयाहिं 'तिण्णं सुमिण ५ पासित्ताणं पडिबुद्धे ७। एगं च णं महं दिणकरं तेयसा जलंतं सुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धे ८ । ऐगं च णं महं हरिवरुलितवन्नाभेणं नियतेणमंतेणं माणुसुंत्तरं पव्वतं . सव्वतो समंता आवेढियपरिवढियं सुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धे ९। एगं च णं महं मंदरे पन्वते मंदरंचूलिताते उवीरं सीहासणवरगतमत्ताणं १. सुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धे १०॥ जणं समणे भगवं महावीरे एगं महं घोररूंवदित्तधरं तालपिसातं सुमिणे परातितं पासित्ताणं पडिबुद्धे तं णं समणेणं भगवता महावीरेणं मोहणिजे कम्मे मुंलओ उग्घातिते १। जंणं समणे भगवं महावीरे एगं महं सुक्किलपक्खगं जाव पडिबुद्धे तं गं १५ समणे भगवं महावीरे सुक्कज्झाणोवगते विहरइ २। १. समणेपा० । इत आरभ्याग्रे नवमं स्वप्नं यावत् सर्वत्र 'सुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धे' इति पाठस्थाने 'सुमिणे' इति संक्षिप्त एव पाठः सर्वेषु हस्तलिखितादर्शेषु दृश्यत इति ध्येयम् ॥ २. महं पउमसरं सागरं जे ॥ ३. ला० विना--उमीवीचि पा०। उम्मीवीची जे० मु०। उम्मीवीति° क०। “क्वचिद् वीचिशब्दो न पठ्यत एव"-अटी०, एतदनुसारेण उम्मीसहस्स' इति पाठान्तरमप्यस्ति ॥ ४. तिन्न पा०॥ ५. एगेणं च णं अटी०, एगं च णं अटीपा० । " एकेन च णमित्यलङ्कारे, महं ति महता छान्दसत्वात् , एगं च णं महं ति पाठे मानुषोत्तरस्यैते विशेषणे" -अटी०। दृश्यतां पृ०३०७ पं० १९ टि. १०॥६. हरि नास्ति जे० । “हरिवेरुलियवण्णाभेणं ति, हरिः पिङ्गो वर्णः, वैडूर्य मणिविशेषः, तस्य वर्णो नीलो वैडूर्यवर्णः, ततो द्वन्द्वः, तद्वदाभाति यत् तद् हरिवैडूर्यवर्णाभम् , तेन। अथवा हरिद् नीलम् , तच्च तद् वैडूर्य चेति, शेषं तथैव, निजकेन आत्मीयेन अन्त्रेण उदरमध्यावयवविशेषेण आवेढियं ति सकृदावेष्टितं परिवेठियं ति असकृदिति--अटी० ॥ ७. 'सोत्त क० ॥ ८. आवेढियं परिवेढियं मु०। दृश्यतां टि. ६॥ ९. °चूलियातो मु०॥ १०. °णमयम जे० । “सिंहासणवरगयं ति सिंहासनानां मध्ये यद् वरं तत सिंहासनवरम. तत्र गतो व्यवस्थितो यस्तमिति"-अटी.॥ ११. पयासीता णं पा०॥ १२. प्रतिषु प्रायः जन्नं इति पाठः, क्वचिद् जण्णं इत्यपि पाठः, एवमग्रेऽपि । “जन्ममित्यादि' -अटी० ॥ १३. रूवं दिण्णवरं जे० । स्वदिन्नवरं पा० । दृश्यतां पृ० ३०५ पं० ११टि. ११॥ १४. मूलाओ मु० । मूल उग्घा जे० । मूलओ उपातिते पा० क०॥ Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०७ ७५०] दसमं अज्झयणं 'दसट्ठाणं'। जं णं समणे भगवं महावीरे एग महं चित्तविचित्तपक्खगं जाव पडिबुद्धे तं णं समणे भगवं महावीरे ससमयपरसमयियं 'चित्तविचित्तं दुवालसंग गणिपिडगं आघवेति पण्णवेति परवेति दंसेति निदंसेति उवदंसेति, तंजहा- आयारं जाव दिढिवातं ३। जंणं समणे भगवं [महावीरे एगं] महं दामदुगं सव्वरतणा जाव पडिबुद्धे ५ तं नं समणे भगवं महावीरे दुविहं धम्मं पण्णवेति, तंजहा–अगारधम्मं च अणगारधम्मं च ४। जं णं समणे भगवं महावीरे एगं महं सेतं गोवग्गं सुमिणे जाव पडिबुद्धे तं णं समणस्स भगवओ महावीरस्स चाउवण्णाइण्णे संघे, तंजहा—समणा समणीओ सावगा साविगाओ ५। जं णं समणे भगवं महावीरे एगं महं पउमसरं जाव पडिबुद्धे तं णं समणे भगवं महावीरे चउविहे देवे पण्णवेति, तंजहा-भवणवासी वाणमंतरे जोतिसिते वेमाणिते ६। जं णं समणे भगवं महावीरे एगं महं उम्मीवीची जाव पडिबुद्धे तं णं समणेणं भगवता महावीरेणं अँणातीते अणवदग्गे दीहमद्धे चाउरते संसारकंतारे १५ तिन्ने ७। जंणं समणे भगवं महावीरे एगं महं दिणकरं जाव पडिबुद्ध तन्नं समणस्स भगवतो महावीरस्स अणंते अणुत्तरे जीव समुप्पन्ने ८ । जणं संमणे भगवं महावीरे एगणं च महं हरिवेरुलित जाव पडिबुद्धे तं णं समणस्स भगवतो महावीरस्स सदेवमणुयासुरे लोगे उराला कित्तिवन्नसद्द- २० १. चित्त नास्ति पा० ला ३ भगवतीसूत्रे च । २. दिट्ठीवायं मु० ॥ ३. महावीरे एगं नास्ति मु० विना ॥ १. इत आरभ्याग्रे समणे भगवं महावीरे इत्यस्य स्थाने 'समणे' इति 'समणे भ' इति 'सम' इत्येवं वा संक्षिप्ताः पाठा हस्तलिखितादर्शेषूपलभ्यन्ते ॥ ५. सावग जे० पा० ॥ ६. मंतरा जोइसवासी वेमाणवासी मु० ॥ ७. अणादीए भणवयग्गे क० ॥ ८. 'रंत मु०॥ ९. “यावत्करणात् निब्वाधाए निरावरणे कसिणे पडिपुण्णे केवलवरनाणदं पणे ति दृश्यमिति"अटी०॥ १०. प्रतिपाठाः समणे भगवं महावीरे] तेगेणं महं(मह पा०) जे० पा०। सम[णे भगवं महावीरे] तेगेणं महं क० ला ३, ५। सम[णे भगवं महावीरे] एगेणं च महं ला २, ४। दृश्यता पृ० ३०७ पं० ६ टि० ४॥ समणे भगवं महावीरे एग महं मु०॥ ११. उरालकित्तिवन्नस्सहा क.॥ Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०८ ठाणंगमुत्ते [७५१सिलोगा परिगुवंति ‘इति खलु समणे भगवं महावीरे, ईति खलु समणे भगवं महावीरे' ९। ___ णं समणे भगवं महावीरे मंदरे पव्वते मंदरचूलिताए उवरिं जाव पडिबुद्धे तं णं समणे भगवं महावीरे सदेवमणुयासुराते परिसाते मज्झगते केवलि५ पन्नत्तं धम्मं आघवेति पण्णवेति जाव उवदंसेति १० ॥ ७५१. दसविधे सरागसम्मईसणे पन्नत्ते, तंजहानिसग्गुवतेसरुती आणारुती सुत्त-बीतरुतिमेव । अभिगम-वित्थाररुती किरिया-संखेव-धम्मरुती ॥१६७॥ ७५२. दस सण्णाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—आहारसण्णा जाव परिग्गहसण्णा ४, कोषसण्णा जाव लोभसण्णा ८, लोगसण्णा ९, ओहसण्णा १०। नेरतिताणं दस सण्णातो एवं चेव, एवं निरंतरं जाव वेमाणियाणं । ७५३. नेरइया णं दसविधं वेयणं पच्चणुभवमाणा विहरंति, तंजहा -सीतं, उसिणं, खुधं, पिवासं, कंडं, परज्झं, भयं, सोगं, जरं, वाहि । ७५४. दस ठाणाई छउमत्थे णं सव्वभावेणं न जाणति ण पासति, १५ तंजहा-धम्मत्थिगातं जीव वातं, अयं जिणे भविस्सति वा ण वा भविस्सति, अयं सव्वदुक्खाणमंतं करेस्सति वा ण वा करेस्सति । एताणि चेव उप्पन्ननाणदंसणधरे अरहा जीव अयं सव्वदुक्खाणमंतं करेस्सति वा ण वा करेस्सति । १. प्रतिपाठाः-परिगुवंति क. पा०। परिगुवंति ला० मु०। परिमुंचंति जे० । “परिगुवं(वं-मु०)ति परिगुप्यन्ति व्याकुलीभवन्ति सततं भ्रमन्तीत्यर्थः, अथवा परिगूयन्ते गूधातोः शब्दार्थत्वात् संशब्द्यन्त इत्यर्थः, पाठान्तरतः परिभ्राम्यन्ति”—अटी। दृश्यतां भगवतीसूत्रे पृ० ७६४ टि०२॥ २. प्रतिपाठः-इति २ मु. क. विना। इति० मु०क० । “एतदेव आवत्य॑ते श्लाघाकारिणामादरख्यापनार्थमनेकत्वख्यापनार्थ चेति"-अटी०॥ ३.मंदरपन्वते जे०पा०॥ ४. दसणे पा०॥ ५. आणरुती मु०॥ ६. लोगसण्णा नास्ति ला०। ओहसण्णा लोगसण्णा . अटी.। “सामान्यावबोधक्रियेव संज्ञायतेऽनयेति ओघसंज्ञा, तथा तद्विशेषावबोधक्रियव संज्ञायतेऽनयेति लोकसंज्ञा"-अटी०॥ ७. चेव इत्यत आरभ्य गणिसंपता [पृ० ३११ पं० २] इतिपर्यन्तमेकं पत्रं क० मध्ये नास्ति॥ ८.वेतणं पा० ला०॥ ९. "परज्झं ति परतन्त्रताम्"-अटी.॥ १०. ण याणति पा० ला०। ११. दृश्यता सू० ४७८, ५६७, ६१० । १२. जाव सव्व जे० पा० ला २,४,५॥"यावत्करणात् जिणे अरहा केवली सव्वण्णू सब्वभावेणं जाणइ पासइ, तंजहा-धम्मस्थिकायमित्यादि यावद् दशमं स्थानम्”–अटी० ॥ Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७५५] ३०९ दसमं अज्झयणं 'दसट्टाणं'। ७५५. दस दसाओ पन्नत्ताओ, तंजहा—कम्मविवागदसाओ, उवासगदसाओ, अंतगडदसाओ, अणुत्तरोवोतियदसाओ, आयारदसाओ, पण्हावागरणदसाओ, बंधदसाओ, दोगिद्धिदसाओ, दीहदसाओ, संखेवितदसाओ। कम्मविवागदसाणं दस अज्झयणा पन्नत्ता, तंजहामियापुत्ते ते गोत्तासे, अंडे सगडे ति यावरे। माहणे णंदिसेणे त, सोरिय त्ति उदुंबरे । सहस्सुद्दाहे आमलते, कुमारे लेच्छती [ति] त ॥१६८॥ उवासगदसाणं दस अज्झयणा पन्नत्ता, तंजहाआणंदे कामदेवे त, गाहावति चुंलणीपिता। सुरादेवे चुलसतते, गाहावति कुंडकोलिते। सद्दालपुत्ते महासतते, "णंदिणीपिता "लेतितापिता ॥१६९॥ १. "कर्मणः अशुभस्य विपाकः फलं कर्मविपाकः, तत्प्रतिपादिका दशाध्ययनात्मकत्वादु दशाः कर्मविपाकदशाः, विपाकश्रुताख्यस्य एकादशाङ्गस्य प्रथमश्रुतस्कन्धः। द्वितीयश्रुतस्कन्धोऽप्यस्य दशाध्ययनात्मक एव, न चासाविहाभिमतः उत्तरत्र अविवरिष्यमाणत्वादिति"-अटी.॥ २. प्रतिपाठाः-°वातदसातो जे० पा० ला ५। वायदसामओ मु० । °वातियदसातो ला ३,२ अटी० । दृश्यतां पृ० ३१० पं० ५। "अनुत्तर उपपतनमुपपातो जन्मेत्यर्थः,...."सोऽस्ति येषां तेऽनुत्तरोपपातिकाः,".."तद्वक्तव्यताप्रतिबद्धा दशा दशाध्ययनोपलक्षिता अनुत्तरोपपातिकदशा नवमममिति"-अटी० ॥ ३. °दसातो जे० पा०। “बन्धदशा द्विगृद्धिदशा दीर्घदशा[:] संक्षेपिकदशाश्वस्माकमप्रतीताः" --अटी० ॥ ४. °दसातो जे० पा० ला॥ ५. “ मिगेत्यादि सार्धः श्लोकः"---अटी० ॥ ६. सूरिते त उ जे० पा०। सोरिते त उ ला । "सोरिय त्ति शौरिकनगरे शौरिकदत्तो नाम मत्स्यबन्धपुत्रः"-अटी० ॥ ७. सहसुद्दाहे मु. अटी० । सहस्सुहाहे अटीपा० । “सहसुद्दाहे त्ति सहसा अकस्मादुद्दाहः प्रकृष्टो दाहः सहसोदाहः, सहस्राणां वा लोकस्योद्दाहः सहस्रोद्दाहः। आमलए त्ति रश्रुतेलश्रुतिरिति आमरकः सामस्त्येन मारिः, एवमर्थप्रतिबद्धं नवमम् "-अटी०॥ ८. प्रतिपाठाः-लेच्छती त पा०। लेख्छती ते जे०। लेच्छती इते ला २, ५। लेच्छती इति मु०। “कुमारे लेच्छई इय त्ति कुमारा राज्यार्हाः, अथवा प्रथमवयस्थाः, तान् , लेच्छई इय त्ति लिप्सूंश्च वणिज आश्रित्य दशममध्ययनम् , इतिशब्दश्च परिसमाप्तौ भिन्नक्रमश्च"-अटी०। अटी० अनुसारेण 'कुमारे लेच्छई इय' इति पाठोऽत्र प्रतीयते॥ ९. "मानंदे. साधः श्लोकः"-अटी.। श्लोकोऽयमुपासकदशाङ्गेऽपि दृश्यते॥ १०. चूल मु०। “चूलणीपिय त्ति चुलनीपितृनाम्ना"-अटी० ॥ ११. गंदिणि° पा० ला०॥ १२. प्रतिपाठा:-लितितापिता पामू०, लेतितापिता पासं० लामू० ४ । लतितापिता ला २ । सालेतितापिता लासं० ४ । सालितितापिता जे० । सालतियापिता ला ३ मु० । उपासकदशानेऽस्मिन् श्लोके लेतियापिया, इति प्राचीनः पाठः। “लेइयापिय त्ति लेइकापितृनाम्नः Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१० [७५५ ठाणंगसुत्ते अंतकडदसाणं दस अज्झयणा पन्नत्ता, तंजहाणमि मातंगे सोमिले, रामगुत्ते सुदंसणे चेव । जमाली त भगाली त, किंकसेविल्लते ति त ॥ फोले अंबटपुत्ते त, एमेते दस आहिता ॥ १७०॥ अणुत्तरोववातितदसाणं दस अज्झयणा पन्नत्ता, तंजहाइसिदासे य धण्णे त, सुणक्खेत्ते कत्तिते ति त । संठाणे सालिभद्दे त, आणंदे तेतली ति त ॥ दसन्नभदे अतिमुत्ते, ऍमेते देस आहिया ॥१७१॥ श्रावस्तीनिवासिनो गृहमेधिनो भगवतो बोधिलाभिनोऽनन्तरं तथैव सौधर्मगामिनो वक्तव्यतानिबद्धं लेयिकापितृनामकं दशममिति"-अटी०। “तत्थ णं...लेतियापिता नाम गाहावई परिवसइ" इति उपासकदशाङ्गे दशमेऽध्ययने प्राचीनः पाठः॥ १. अंतगडद मु०। अंतकडाणं द जे०। “अंतगडेत्यादि, इह चाष्टौ वर्गाः, तत्र प्रथमवर्ग दशाध्ययनानि, तानि चामूनि-नमीत्यादि साधै रूपकम् , एतानि च नमीत्यादिकानि अन्तकृत्साधुनामानि अन्तकृद्दशाङ्गप्रथमवर्गेऽध्ययनसंग्रहे नोपलभ्यन्ते, यतस्तत्राभिधीयते-'गोयम समुद्द सागर गंभीरे चेव होइ थिमिए य। अयले कंपिल्ले खलु अक्खोभ पसेणई विण्हू ॥१॥" इति। ततो वाचनान्तरापेक्षाणीमानीति सम्भावयामः"-अटी०॥ २. किंकमे ला ३। किंकंने पल्लते ति य मु०। किंकसे चिल्लते ति य ला ५। किंकसे चिलते ति ते ला ४। अत्र टीकादिषु स्पष्टीकरणादर्शनाद् नाम्नां निर्णयो दुष्करः, किंकसे विल्लते ति त॥ 1°फाले वेत् । तुलना-"संसारस्यान्तः कृतो यैस्ते अन्तकृतः नमिमातङ्ग-सोमिल-रामपुत्र-सुदर्शन-पमलीक-वलीक-किष्कम्ब(म्ब?)ल(किष्क्रिम्विल ? किष्कम्विल १)-पाला-ऽम्बष्ठपुत्रा इत्येते दश वर्धमानतीर्थकरतीर्थे । एवमृषभादीनां त्रयोविंशतेस्तीर्थेषु ......इति भन्तकृद्दशाः” इति तत्वार्थराजवार्तिके १।२०,पृ०७३ । धवला १।१।२, पृ०१०३ ॥ ३. प्रतिपाठाः-फाले (फले जे०) अबढ़पुत्ते जे० पा० ला ५। फाले अभडपुत्ते ला २, ४। फाले अम्बट्ठपुत्ते ला ३ । फाले अंबडपुत्ते मु०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ४. “उपपादो जन्म प्रयोजनं येषां त इमे औपपादिकाः,...'अनुत्तरेषु औपपादिका अनुत्तरौपपादिकाः ऋषिदास-धन्य-सुनक्षत्र-कार्तिक-नन्द(कार्तिकेयानन्द-धवला, कार्तिकेय-नन्द-गोम्मटसारजीवकाण्डे जीवतत्त्वप्रदीपिका टीका)-नन्दन-शालिभद्र-अभय-वारिषेण-चिलातपुत्रा इत्येते दश वर्षमानतीर्थकरतीर्थे । एवमृषभादीनां त्रयोविंशतेस्तीर्थेषु..."। इत्येवमनुत्तरौपपादिका दशास्यां वर्ण्यन्त इति अनुत्तरौपपादिकदशा" इति तत्त्वार्थराजवार्तिके १।२०, पृ. ७३ । धवला १।१।२, पृ० १०४। “अणुत्तरो इत्यादि, इह च त्रयो वर्गाः, तत्र तृतीयवर्गे दृश्यमानाध्ययनैः कैश्चित् सह साम्यमस्ति, न सर्वैः, यत इहोक्तम्-इसिदासेत्यादि, तत्र तु दृश्यते'धन्ने य सुनक्खते, इसिदासे य आहिए। पेल्लए रामपुत्ते य, चंदिमा पोट्टिके इ य॥१॥ पेढालपुत्ते अणगारे, अणगारे पोहिले इ य। वेहल्ले दसमे वुत्ते, एमेए दस आहिया ॥२॥ इति। तदेवमिहापि वाचनान्तरापेक्षयाध्ययनविभाग उक्तः, न पुनरुपलभ्यमानवाचनापेक्षयेति" -अटी.॥ ५. ला २-५ विना-त्ते कात्तिते ति त पा०। ते य कात्तिते ति य जे. मु०॥ Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७५५] दसमं अज्झयणं 'दसट्टाणं'। ३११ .. आयारदेसाणं दस अज्झयणा पन्नत्ता, तंजहा-वीसं असमाधिट्ठाणा, एगवीसं सबला, तेत्तीसं आसायणातो, अट्ठविधा गणिसंपता, दस चित्तसमाधिट्ठाणा, एंगारस उवासगपडिमातो, बारस भिक्खुपडिमातो, पजोसँवणाकप्पो, तीसं मोहणिजट्ठाणा, आंजाइट्टाणं। पंण्हावागरणदसाणं दस अज्झयणा पन्नत्ता, तंजहा-उवमा, संखा, ५ इसिभासियाई, आयरियभासिताई, महावीरभांसिताई, खोमपंसिणाई, कोमलपसिणाई, अदागपसिणाई, अंगुठ्ठपसिणाई, बाहुपसिणाई। बंधदसाणं दस अज्झयणा पन्नत्ता, तंजहा-"बंधे य, मोक्खे य, "देविडि, दसारमंडले ति त, आयरियविप्पडिवत्ती, उवज्झातविप्पडिवत्ती, भावणा, "विमुत्ती, सातो, कम्मे। दोगेहिदसाणं दस अज्झयणा पन्नता, तंजहा–चाते, विवाते, उववाते, सुखते, कसिगे, बायालीसं सुमिणा, तीसं महासुमिणा, बावत्तरि सव्वसुमिणा, हारे, राँमगुत्ते त, एमेते दस आहिता। ६. सहाणे मु०। संयाले ला ३॥ ७. तितली पा०॥ ८. एवमेते जे०॥ ९. मु. विना-दस रुधिता जे. पा०। दस भाधिता ला २, ४, ५। “दस माहिया ला ३। “दस माहिय त्ति दशाध्ययनानि आख्यातानीत्यर्थः"-अटी०॥ १. °दसाणं दसाणं दस अज्झतणा पं० त० वीसमसमाधि पा०॥ २. तेतीसमासा पा०॥ ३. एकारस क०॥ ४. °समाणा' जे० पा०। “पजो इत्यादि, पर्याया ऋतुबद्धिकाः द्रव्यक्षेत्र-काल-भावसम्बन्धिन उत्सृज्यन्ते उज्झ्यन्ते यस्यां सा निरुक्तविधिना पर्योसवना, अथवा परीति सर्वतः क्रोधादिभावेभ्य उपशम्यते यस्यां सा पर्युपशमना, अथवा परिः सर्वथा एकक्षेत्रे जघन्यतः सप्तति दिनानि उत्कृष्टतः षण्मासान् वसनं निरुक्तादेव पर्युषणा, तस्याः कल्प आचारो मर्यादेत्यर्थः पर्योसवनाकल्पः पर्युपशमनाकल्पः पर्युषणाकल्पो वेति, स च ‘सक्कोस जोयणं विगइनवयं' इत्यादिकस्तत्रैव प्रसिद्धः, तदर्थमध्ययनं स एवोच्यते"-अटी०॥ ५. भजाइ जे०। आजाई पा०। “जाइट्ठाण मिति, आजनननमाजातिः, सम्मुर्छन-गर्भोपाततो जन्म, तस्याः स्थानं संसारः, तत् सनिदानस्य भवतीत्येवमर्थप्रतिपादनपरमाजातिस्थानमुच्यत इति" --अटी०॥ ६. “प्रश्नण्याकरणदशा इहोकरूपा न दृश्यन्ते, दृश्यमानास्तु पञ्चाश्रव-पञ्चसंवरात्मिकाः"-अटी०॥ ७. अज्झतणा पा०। एवमग्रेऽपि प्रायः॥ ८. मातरितभा पा०॥ ९. भासियं खो' क०॥ १०. “पसिणाई ति प्रश्नविद्या यकाभिः क्षोमकादिषु देवतावतारः क्रियत इति"-अटी०॥ ११. अहग क० । अदागो आदर्शः"-अटी० ॥ १२. बन्धदशानामपि बन्धाद्यध्ययनानि श्रौतेनार्थेन व्याख्यातव्यानि'-अटी०॥ १३. बंधे मोक्खे ॥ १४. देवद्धि मु०॥ १५. मंडलेवि त मु०॥ १६. आतरितवि पा०॥ १७. विमोती स्पसए कम्मे क०॥ १८. "द्विगृद्धिदशाश्च स्वरूपतोऽप्यनवसिताः"-अटी०॥ १९. सुक्खित्ते मु.॥ २०. रामे गुत्ते एमेते मु०॥ Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१२ ठाणंगसुत्ते [सू० ७५६- दीहेदसाणं दस अज्झयणा पन्नता, तंजहा-चंदे, सूरे त, सुंक्के त, सिरिदेवी, पभावती, दीवसमुद्दोववत्ती, बहुपुत्ती मंदरे ति ते, थेरे संभूतविजते, थेरे पम्ह, ऊसासनीसासे। संखेवितदसाणं दस अज्झयणा पन्नत्ता, तंजहा-खंड्डिया विमाणपवि५ भत्ती, महल्लिया विमाणपविभत्ती, "अंगचूंलिया, वैग्गचूलिया, "वियाहचूलिया, अरुणोदवाते, वरुणोववाए, गैरुलोववाते, वेलंधरोववाते, वेसमणोववाते । ७५६. दस सागरोवमकोडाकोडीओ कालो 'ओसप्पिणीए । दस सागरोवमकोडाकोडीओ कालो उस्सप्पिणीए । ७५७. दसविधा नेरइया पन्नता, तंजहा–अणंतरोववन्ना, परंपरोववन्ना, अणंतरोगाढा, परंपरोगाढा, अणंतराहारगा, परंपराहारगा, अणंतरपज्जत्ता, परंपरपज्जत्ता, चरिमा, अचरिमा । एवं निरंतरं जाव "वेमाणिया । चउत्थीते णं पंकप्पभाते पुढवीते दस निरतावाससतसहस्सा पन्नत्ता १ । रयणैप्पभाते पुढवीते जहन्नेणं णेरतिताणं दस वाससहस्साई ठिती पन्नत्ता २। चउत्थीते णं पंकप्पभाते पुढवीते उक्कोसेणं णेरतिताणं दस सागरोवमाइं १५ ठिती पण्णत्ता ३। १. “दीर्घदशाः स्वरूपतोऽनवगता एक, तदध्ययनानि तु कानिचिद् नरकावलिकाश्रुतस्कन्ध उपलभ्यन्ते"-अटी०॥ २. सूरते सुक्के मु०॥ ३. सुंके य क०। सुके त जे० पा०॥ ४. बहू मु०॥ ५. त नास्ति क० मु०॥ ६. वम्ह क०॥ ७. “संक्षेपितदशा अप्थनवगतस्वरूपा एव"-अटी० ॥ ८. खुहिया क० ॥ १. हमल्लिया पा० ॥ १०. अंगारचू जे० । "अङ्गस्य आचारादेचूलिका अङ्गचूलिका"-अटी०। ११. °चूलिता पा० ॥ १२. वंगचूलिता जे. पा० । वंगचूलिया क० । “घग्गचूलिय त्ति इह वर्गः अध्ययनादिसमूहः, यथा अन्तकृदशासु अष्टौ वर्गाः, तस्य चूलिका वर्गचूलिका"-अटी०॥ १३. विवाह ला २-५ । “विवाहचूलिय त्ति, व्याख्या भगवती, तस्याश्चूलिका व्याख्याचूलिका"-अटी०॥ १४. गरुलोववाते वरुणोववाते जे० । वरुणोववाते नास्ति क० ॥ १५. गरुणोव पा० ॥ १६. "दसेस्यादि सूत्रद्वयम्”–अटी० ॥ १७. उस पा० । उस्स मु०॥ १४. उस° पा० । मोस मु०॥ १९. प्रतिषु पाठाः-रोवगाढा परंपरोगाढा पा०। रोवगाढा परंपरोवगाढा जे. क. ला। रावगाढा परंपरावगाढा मु०। पा० अनुसारेण संशोध्य उभयत्र रोगाढा इति पाठोऽस्माभिराहतः॥२०. वेमाणिता पा०॥ २१. चउत्थाते णं जे. पा० । "चउत्थीएत्यादि सूत्राष्टादशकमाह"--अटी० ॥ २२. °णप° पा० ॥ Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१३ ७६०] दसमं अज्झयणं 'दसटाणं'। पंचमाते णं धूमप्पभाते पुढवीते जहन्ने] नेरइयाणं दस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता ४। असुरकुमारणं जहन्नेणं दस वाससहस्साई ठिती पण्णता, एवं जाव थणियकुमाराणं १४। बादरवणस्सतिकातिताणं उक्कोसेणं दस वाससहस्साई ठिती पन्नत्ता १५। ५ वाणमंतराणं देवाणं जहन्नेणं दस वाससहस्साई ठिती पन्नत्ता १६ । बंभलोगे कप्पे उक्कोसेणं देवाणं दस सागरोवमाइं ठिती पन्नत्ता १७ । लंतते कप्पे देवाणं जहन्नेणं दस सागरोवमाई ठिती पन्नत्ता १८। ७५८. दसहिं ठाणेहिं जीवा आगमेसिभैदगत्ताए कम्मं पकरेंति, तंजहा-अणिदाणताते, दिट्ठिसंपन्नत्ताते, जोगवाहियत्ताते, खंतिखमणताते, १० जितिंदियंताते, अमाइलताते, अपासत्थयाए, सुसामण्णताते, पवयणवच्छलयाते, पवयणउन्भावणताए। ७५९. दसविहे औससप्पओगे पन्नत्ते, तंजहा-इहलोगौसंसप्पओगे. परलोगौसंसप्पओगे, दुहतो लोगाँसंसप्पओगे, जीवितासंसप्पओगे, मरणासंसप्पओगे, कामासंसप्पओगे, भोगासंसप्पओगे, लाभासंसप्पओगे, पूयासंसप्पओगे, सक्कारा- १५ संसप्पओगे। ७६०. दसविधे धम्मे पन्नत्ते, तंजहा—गामधम्मे, नगरधम्मे, रट्ठधम्मे, १. बातर पा० ला० । बायर जे० मु०॥ २. °तरदेवाणं मु० ॥ ३. लोगकप्पे जे०॥ ४. भहगताए जे० । भत्ताए मु. । “मागमिष्यद् आगमिभवान्तरे भावि भद्रं कल्याणं...... येषां ते आगमिष्यद्भद्राः, तेषां भावः आगमिष्यद्भद्रता, तस्यै..."आगमिष्यद्भद्रतया वा"अटी०॥ ५. पगरेति पा० ला० मु०॥ ६. संपण्णत्ताए क० । संपन्नयाए जे० ला० मु० । संपत्ताते पा० ॥ ७. °वाहित्ताते क०। 'वाहिताते ला ४। वाहिययाए ला ३ ॥ “योगवाहितया"-अटी०॥ ८. दियत्ताए क०। °दियत्ताते ला०। 'दितताते पा० ॥ ९. अमातिल्ल पा० ला०॥ १०.थताते मु०॥ ११. आससपतोगे पा०। आसंसप्पभोगे क.। "आशंसनमाशंसा इच्छा, तस्याः प्रयोगो व्यापारणं करणम . आशंसैव वा प्रयोगो व्यापारः आशंसाप्रयोगः, सूत्रे च प्राकृतत्वात् माससप्पयोगे त्ति भणितम्"-अटी०॥ १२. गाससपतोगे पा० ॥ १३. गासंपतोगे पा०॥ १४. लोआसंसपतोगे पा०। लोगासंसप्पतोगे मु० । °लोयसंसप्पओगे जे० ॥ १५. क० विना प्पतोगे जे० ला० मु० । पतोगे पा०। एवमग्रेऽपि ॥ १६. कम्मासं जे०॥ Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते [७६१पासंडधम्मे, कुलधम्मे, गणधम्मे, संघधम्मे, सुतधम्मे, चरित्तधम्मे, अत्थिकायधम्मे। ७६१. दस थेरा पन्नत्ता, तंजहा—गामथेरा, नगरथेरा, रट्टथेरा, पैसत्थारथरा, कुलथेरा, गणथेरा, संघथेरा, जातिथेरा, सुतथेरा परितागथेरा । ७६२. दस पुत्ता पन्नत्ता, तंजहा–अत्तते, खेत्तते, 'दिन्नते, "विन्नते, ओरसे, मोहरे, सोडीरे, "संवुड्डे, ओववातिते, धम्मंतेवासी। ७६३. केवलिस्स णं दस अणुत्तरा पन्नत्ता, तंजहा-अणुत्तरे णाणे, अणुत्तरे दंसणे, अणुत्तरे चरित्ते, अणुत्तरे तवे, अणुत्तरे वीरिते, अणुत्तरा खंती, अणुत्तरा मुंती, अणुत्तरे अजवे, अणुत्तरे मद्दवे, अणुत्तरे लाघवे । ७६४. समतखेत्ते णं दस कुरातो पन्नत्ताओ, तंजहा—पंच देवकुरातो पंच उत्तरकुरातो। तत्थ णं दस महतिमहालया महादुमा पन्नत्ता, तंजहा-'जंबू सुदंसणा, धाततिरुक्खे, महाधाततिरुक्खे, पउमरुक्खे, महापउमरुक्खे, पंच कूडसामलीओ। तत्थ णं दस देवा महिडिता जाव परिवसति, तंजहा-अणाढिते १. मु० विना-अस्थिगायधम्मे क० जे० ला० । अस्थिगातधम्मे पा० ॥ २. थेरे कः । एवमग्रेऽपि सर्वत्र । ३. पासत्थथेरा ४,थेरथेरा ५, कुलथेरा ६,गणथेरा ७, संघथेरा ८, जातिथेरा ९, परितागथेरा १० जे० ॥ जे० मध्ये सुतथेरा इति पदं नास्ति, थेरथेरा इति चाधिकं पदं वर्तते इति ध्येयम् । “प्रशासति शिक्षयन्ति ये ते प्रशास्तारः,..."प्रशास्तृस्थविराः ४."-श्रुतस्थविराः समवायाद्यङ्गधारिणः ९"--अटी० ॥ ४. सुतथेरा नास्ति जे०। ५. परियागथेरा ला० । परितायथेरा मु० । परियायथेरे क० । “पर्यायस्थविराः विंशतिवर्षप्रमाणप्रव्रज्यापर्यायवन्तः"अटी० ॥ ६. दिण्णए क० । दित्तते पा० ला० ॥ “दिन्नए त्ति दत्तकः"-अटी० ॥ ७. वेत्तए जे० । वेतन्ने (वेनते ?) पा० । विण्णए क०। विनए त्ति विनयितः शिक्षा ग्राहितः”-अटो०॥ ८. उरसे मु० ॥९. सोंडीरे मु०॥ “शौड गर्वे २३३ ॥ तालव्यादिः॥..."उणादौ कृशपृपूगीतीरे शौडीरः” इति हैमधातुपारायणे। “सोडीरो (सोंडीरो-मु०) यः शौर्यवता शूर एवं रणकरणेन वशीकृतः पुत्रतया प्रतिपद्यते यथा कुवलयमालाकथायां महेन्द्रसिंहाभिधानो राजसुतः श्रूयते"-अटी० ॥१०. संबुद्धे ला ५ मु०। संवुडे जे० । " संवुड्ढे त्ति संवर्धितो भोजनदानादिना अनाथपुत्रकः"-अटी० ॥ ११. उवयातिते मु० । “ओववाइय (उवजाइय-मु०) त्ति उपयाचिते देवताराधने भव भोपयाचितकः, अथवा अवपातः सेवा, सा प्रयोजनमस्येति भावपातिक सेवक इति हृदयम्"-अटी० ॥ १२. मोत्ती क० पा० ला०॥ १३. उत्तरदेवकुरातो जे०॥ १४. °लता जे० पा० ला० ॥ १५. महाहमा क० ॥ १६. जंबु जे० पा० ॥ १७. महिडूढीया क० । महिद्धिया मु०॥ Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७६७] दसमं अज्झयणं 'दसट्ठाणं'। ३१५ जंबुद्दीवाधिपती, सुदंसणे, 'पियदसणे, पोंडरीते, महापोंडरीते, पंच गरुला वेणुदेवा १०। ___७६५. दसहिं ठाणेहिं ओगाढं दुस्समं जाणेज्जा, तंजहा—अकाले वरिसति, काले ण वरिसति, असाधू पुजंति, साधू ण पुजंति, गुरुसु जणो मिच्छं पडिवन्नो, अमणुण्णा सद्दा जाव फासा । दसहिं ठाणेहिं ओगाढं सुसमं जाणेज्जा, तंजहा—अकाले ण वरिसति, तं चेव विवरीत जाव मणुण्णा फासा । ७६६. सुसमसुसमाए णं समाए दसविधा रुक्खा उवभोगत्ताए हव्वमागच्छंति, तंजहा मत्तंगता त भिंगा, तुडितंगा दीव-जोति-चित्तंगा। चित्तरसा मणियंगा, गेहागारा अणितणा त ॥१७२॥ ७६७. जंबूदीवे दीवे भरहे वासे तीताते उसप्पिणीते दस कुलगरा होत्था, तंजहासँयजले सताऊ य अणंतसेणे त अजितसेणे त । ककसेणे भीमसेणे महाभीमसेणे त सत्तमे ॥१७३ ॥ दढरहे दसरहे सतरहे ॥ "जंबूदीवे दीवे भैरहे वासे आर्गेमेसाते उसप्पिणीए दस कुलगरा भविस्संति, १. जंबुदी पा० । जंबूदी क० ॥ २. पितदं जे० पा० ला० ॥ ३, ८. मोगाढ पामू० । तोगाढं पासं० ला०॥ ४. दूसमं क० ॥५, ६. पूइजति पा० ला• विना। दृश्यतां स० ५५९ । ७ गुरुहिं क० ॥ ९. सूसमं क०॥ १०. विपरीतं मु०॥ ११. अणियणा क०॥ "अणियय त्ति वस्त्रदायिनः"-अटी०। दृश्यतां सू० ४५६॥ १२. जंबुद्दीवे जे० । पा० ला०। १३, २०. उस्स ला ४,५ मु० । “तीयाए त्ति अतीतायाम् उसप्पिणीए त्ति उत्सर्पिण्याम्... आगमिस्साए त्ति आगमिष्यन्त्याम्, वर्तमाना तु अवसर्पिणी, सा च नोक्ता, तत्र हि सप्तैव कुलकराः, क्वचित पञ्चदशापि दृश्यन्त इति"-अटी०॥ २१. सयंजले ला ४ । सतंजले क० । तुलना-“जंबुद्दीवेणं दीवे भारहे वासे तीताए उसप्पिणीए दस कुलगरा होत्था, तंजहासतजले (सयंजले-मु०) सताऊ य अजितसेणे अणवसेणे य॥ कक्क(ज-प्र०)सेणे भीमसेणे महासेणे य सत्तमे ॥२॥ दढरहे दसरहे सतरहे" इति समवायाङ्गसूत्रे ॥ १५. क० ला २-५ विना-अतित जे० पा०। अमित° मु०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ १६. तकसेणे क. ला ३ ध० विना । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् १॥ १७. जंबुद्दी जे०॥ १८. भारहे मु.। १९. मेस्साते ला। मेस्साए क० । मीसाते मु० । “भागमिस्साए त्ति आगमिष्यन्त्याम्"अटी०॥ २१. कुलकरा क० ॥ Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ठाणंगसुत्ते [सू० ७६८ - तंजहा—सीमंकरे, सीमंधरे, खेमकरे, खेमंधरे, विमलवाहणे, संमुती, पडिसुते, दढधणू , दसधणू , सतधणू । ७६८. जंबूद्दीवे दीवे मंदरस्स पैव्वयस्स पुरथिमेणं सीताते महानतीते उभतो कुले दस वक्खारपव्वता पन्नत्ता, तंजहा—मालवंते, चित्तकूडे, ५ बंभकूडे जाव सोमणसे। जंबुमंदरपञ्चत्थिमेणं सीतोताते महानतीते उभतो कूले दस वक्खारपव्वता पन्नता, तंजहा—विज्जुप्पभे जाव गंधांतणे। एवं धायइसंडपुरथिमद्धे वि वक्खारा भाणियव्वा जाव पुक्खरवरदीवड्डपञ्चत्थिमद्धे । ७६९. दस कप्पा इंदाहिट्ठिया पन्नत्ता, तंजहा—सोहम्मे जाव सहस्सारे, १. पाणते, अच्चुए। एतेसु णं दससु कप्पेसु दस इंदा पन्नत्ता, तंजहा—सक्के, ईसाणे जीव अचुते। ऐतेसि णं दसण्हं इंदाणं दस पैरिजाणिता विमाणा पन्नत्ता, तंजहापालते, पुप्फते जाव विमले, वरे, सव्वतोभद्दे । १. सतधणू दसधणू क० । दृश्यतां समवायाङ्गे प्रान्तभागे ॥ २. जंबू(बु-पा०)दीवे क० पा०॥ ३. पन्वयस्स नास्ति पा० ला०॥ ४. सीयाए महानदीए उभभो क० ॥ ५. चित्तकूडे विचित्तकूडे बंभ मु०॥ ६. दृश्यतां पृ. ३५ पं० १८ टि० २२ । दिगम्बरप्रन्थेषु तु अस्य कूटस्य पउम (पद्म) इति नाम लभ्यते, दृश्यतां तिलोयपण्णत्ती ४।२२१०, लोकविभागः १।१७७ । पृ० ३५ पं० १८ इत्यत्र ला ३ मध्ये दो वम्हकूडा इति पाठः। एवं चास्य कूटस्य पम्ह, वम्ह, बंभ, पउम, पद्म इति विविधैर्नामभिरुल्लेखो दृश्यते ॥ ७. °णस्से जे० पा० ॥ ८. सीतोदाए महानदीए उभओ क० ॥ ९. °मादणे क० ॥ १०. धायतिसं° पा० ला० ॥ ११. पाणतेञ्चुए पा० । पाणए। चुते क०॥ १२. जावच्चते पा० । जावचुतेक.॥ १३. एतेसु मु०॥ १४. परियागिया विमाणा क० । परिजाणितविमाणा मु०। परियाणिया जाणविमाणा अटी। परियाणिया विमाणा अटीपा० । “परियानं देशान्तरगमनम्, तत् प्रयोजनं येषां तानि पारियानि कानि गमनप्रयोजनानीत्यर्थः, यानं शिबिकादि, तदाकाराणि विमानानि देवाश्रया यानविमानानि, न तु शाश्वतानि नगराकाराणीत्यर्थः, पुस्तकान्तरे यानशब्दो न दृश्यते"-- अटी० । दृश्यतां सू० ६४४ ॥ १५. जाव विमलवरे मु० । “पालए इत्यादीनि शकादीनां क्रमेणावगन्तव्यानीति, यावत्करणात् 'सोमणस्से ३, सिरिवच्छे ४, नंदियावत्ते ५, कामकमे ६, पीइगमे ७, मणोरमे ८' इति द्रष्टव्यमिति । आभियोगिकाश्चैते विमानीभवन्तीति"- अटी. । अत्रेदमवधेयम्-अष्टस्थानके [पृ० २६२ मध्ये ६४४ सूत्रानुसारेण विमले इति सहस्रारस्य पारिथानिक विमानम् अटी० मध्ये निर्दिष्टम्, अत्र तु मणोरमे इति निर्दिष्टम्, एवं च Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७७२] दसमं अज्झयणं 'दसट्ठाणं'। ३१७ ७७०. दसदसमिता णं भिक्खुपडिमां एगेणं रातिदियसतेणं अद्धछटेहिं य भिक्खासतेहिं अंधासुत्ता जाव आराधिता वि भवति। ७७१. दसविधा संसारसमावन्नगा जीवा पन्नत्ता, तंजहा-पढमसमयएगेंदिता, अपढमसमयएगेंदिता एवं जाव अपढमसमयपंचेंदिता। दसविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा-पुढविकातिता जाव वणस्सतिकातिता, ५ 'बेतिंदिता जाव पंचेंदिता, अणिदिता। अधवा दसविधा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा—पढमसमयनेरतिता, अपढमसमयनेरतिता जाव अपढमसमयदेवा, पढमसमयसिद्धा, अपढमसमयसिद्धा। ७७२ वाससताउयस्स णं पुरिसस्स दस दसाओ पन्नत्ताओ, तंजहाबाला "किड्डा मंदा, बला पन्ना य हायणी। 4वंचा पंन्भारा, मुंमुही सांतणी तथा ॥१७४॥ पूर्वापरविसंवादोऽत्र दृश्यते। अटी कृताऽत्र विमलवरे इति पाठअभिप्रेतो भाति । अन्यत्र "इमे जाणविमाणकारी देवा. तंजहा--पालय: पुप्फय २ सोमणसे ३ सिरिवच्छे य४ दियावत्ते ५। कामगमे ६ पीइगमे ७ मणोरमे ८ विमल ९ सम्वओभद्दे ॥ १०॥" [जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तौ पञ्चमे वक्षस्कारे, आवश्यकचूर्णौ [पृ० १४६] ईदृशपाठदर्शनादस्य सूत्रस्य व्याख्यायाम् अटी. मध्येऽयं विसंवाद आयात इति भाति । दृश्यतां सू० ६४४ पृ० २६२ टि० ७॥ 1.°मा राति पा० जे० । °मा णं एगेणं राति मु० ॥ २. महातचं अटी० । "अहासुत्तमित्यादि, अहासत्तं सूत्रानतिक्रमेण, यावत्करणाद् महामस्थं ...... अहातचं ...... महामग्गं ......अहाकप्पं......सम्यक् कायेन ...... फासिया ...... पालिया ...... शोधिता निरतिचारतया शोभिता वा ...... तीरिता... कीर्तिता ...... भाराधिता ...... भवति"-अटी० । दृश्यतां पृ० २२३ टि० ७, पृ० २६२ टि० ११ ॥ ३. आराहिया भवई क० ॥ ४. समत° पा० ॥ ५. बेइंदिया क० जे० । बेदिता मु० ॥ ६. उस्स पामू० मु०। “वर्षशतमायुर्यत्र काले मनुष्याणां स वर्षशतायुष्कः कालः, तत्र यः पुरुषः सोऽप्युपचाराद् वर्षशतायुष्कः"-अटी०॥ ७. किड्डा मंदा य ला पन्ना य हायणि पा० । किड्डामंदा बला य पन्ना य हायणि ला ५ । किड्डा मंदा य बल पन्ना य हायणि ला ४ । किड्डा मंदा बला पन्ना हायणि (पण्णा हायाणि ला ३) क० ला ३। किड्डा य मंदा य बला पन्ना य हायणी मु०। तुलना-निशीथभाष्ये गा. ३५४५ । "बाला किड्डा मंदा बला या पन्ना य हायणि पंवचा। पन्भार मम्मुही सायणी य दसमा उ कालदसा ॥ १०॥” इति दशवैकालिकनियुक्तौ ॥ ८. पवंचा वा प° ला २॥ ९. वंभा(भ जे०)रा मुं° पा० जे०। पन्भारा य मुं° मु० ॥ १०. सावणी मु० । “शाययति स्वापयति निद्रावन्तं करोति या शेते वा यस्यां सा शायनी शयनी वा"--अटी.॥ Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१८ ठाणंगसुत्ते [सू० ७७३७७३. दसविधा तणवणस्सतिकातिता पन्नत्ता, तंजहा—मूले, कंदे जांव पुप्फे, फले, बीये। ७७४. सव्वातो वि णं विजाहरसेढीओ दस दस जोयणाई विक्खंभेणं पैण्णत्तातो। सव्वातो वि णं अभिओगसेढीओ दस दस जोयणाई विक्खंभेणं पण्णत्तातो। ७७५. गेवेजगविमाणा णं दस जोयणसयाई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। ७७६. दसहि ठाणेहिं सह तेतसा भासं कुन्जा, तंजही केति तहारूवं समणं वा माहणं वा अचासौतेन्जा, से य अचासातिते समाणे परिकुँविते तस्स तेतं निसिरेज्जा, से तं परितावेति, से तं परितावेत्ता तामेव सह १० तेतसा भासं कुज्जा १। केति तधारूवं समण वो माहणं वा अचासातेजा, से य अचासातिते समाणे देवे परिकुविए तस्स तेयं निसिरेजा, से तं परितावेति, "से तं परितावेत्ता तामेव सह तेतसा भासं कुन्जा २। केति तहारूवं समणं वा माहणं वा अच्चासातेजा, से य अचासातिते १५ समाणे परिकुविते, देवे वि त परिकुविते, दुंहतो पडिण्णा तस्स तेतं निसिरेज्जा, ते तं परितावेत्ता तामेव सह तेतसा भासं कुन्जा ३। १. दृश्यतां सू० ६१३ ॥ २, १. सव्वतो मु०॥ ३. पण्णत्ता मु० ॥ ५. अभि मु० । “अभियोग आज्ञा, तया चरन्तीत्याभियोगिका देवाः"-अटी०॥ ६. जोयणाई जे०॥ ७. एतत्पर्यन्तमेव क० प्रतिरुपलभ्यते ॥ ८. इतः परमत्र जे० मध्ये ईदृशोऽधिकः पाठो वर्ततेकेति तहारूवं समणं वा माहणं वा भञ्चासातेजा, से य अचासातिते समाणे पकुन्विते, देवे वि त परिकुन्विते, दुहतो पडिण्णा, तस्य तेतं निसिरेजा, ते तं परिताति, ते तं परितावेत्ता तमेष सह तेतसा भासं कुजा-जे.॥९. °सासेजा जे०॥ १०. °कुग्विते जे० । एवमग्रेऽपि । "परिकुपितः सर्वथा कुद्धः"-अटी० ॥ ११. " तामेवेति तमेव तेजसा परितापितम् , दीर्घत्वं प्राकृतत्वात् , सहापेर्गम्यमानत्वात् तेजसापि तेजोलेश्यायुक्तमपि इत्यर्थः"-अटी० ॥ १२. वा नास्ति मु० ॥ १३. प्रतिषु से तं २ तामेव (तमेव-मु०) इति पाठः॥ १४. तं केति जे० ॥ १५. पकुविते जे०॥ १६. वि नास्ति मु० । दृश्यतां पृ० ३१९ पं० ८। १७. ते दुहतो अटी.। दृश्यतां पृ० ३१९ पं० ८। "ते दुहतो त्ति तौ द्वौ मुनि-देवौ पडिन्न त्ति उपसर्गकारिणो भस्मकरणं प्रति प्रतिज्ञायोगात् प्रतिज्ञा कृतप्रतिज्ञो, हन्तव्योऽयमित्युपगताविति यावत् , इति तृतीयम्'-अटी० ॥ १८. तमेव ला० विना। Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७७६] दसमं अज्झयणं 'दसट्ठाण । ३१९ केति तहारूवं समणं वा माहणं वा अचासादेज्जा, से य अचासातिते परिकुविते तस्स तेतं निसिरेज्जा, तत्थ फोडा संमुच्छंति, ते फोडा भिनंति, ते फोडा भिन्ना समाणा तामेव सह तेतसा भासं कुज्जा ४ । केति तहारूवं समणं वा माहणं वा अचासातेजा, से य अचासातिते देवे परिकुविते तस्स तेतं निसिरेज्जा, तत्थ फोडॉ तहेव जाव तामेव सह तेतसा भासं ५ कुज्जा ५। केति तहारूवं समणं वा माहणं वा अचासाएज्जा, से त अचासातिते परिकुविए देवे य परिकुविए, ते दुहतो पडिण्णा, ने तस्स तेतं निसिरेज्जा, तत्थ फोडा संमुच्छंति, सेसं तहेव जाव भासं कुज्जा ६। __ केति तहारूवं समणं वा माहणं वा अचासातेजा, से त अचासातिते १० परिॉविते तस्स तेतं निसिरेजा, तत्थ फोडा संमुच्छंति, ते फोडा भिजंति, तत्थ पुला संमुच्छंति, ते पुला भिज्जति, ते पुला भिन्ना समाणा तामेव सह तेयसा भासं कुज्जा ७। एते तिणि आलावगा भाणितव्वा ९। केति तहारूवं समणं वा माहणं वा अञ्चासातेमाणे तेतं निसिरेज्जा, से त तत्थ णो कैमति णो पक्कमति, "अचिंअंचिं(अंचिअंचिं?) करेति, करेत्ता १५ आताहिणपयाहिणं करेति, करेत्ता उड़ें वेहासं उप्पतति, उप्पतेत्ता से णं ततो १. भच्चसा पा० ॥ २. “स्फोटकाः समुत्पद्येरन्”-अटी० ॥ ३. भञ्चावासातिते पा० । भञ्चासादिते मु० ॥ ४. फोडा संमुच्छंति, ते फोडा भिजंति, ते फोडा भिन्ना समाणा तमेव मु०॥ ५. कुविए। त देवे पा० ला० ॥ ६. देवे परि° ला ४ । देवे वि य परि° मु.। दृश्यतां पृ० ३१८ पं० १५। ७. कुन्विते देवे तस्स जे० पा०॥ ८. तेमेव पा० ॥ ९, कम्मइ णो पकम्मइ ला ३ मु०॥ १०. अंचिं २ करेत्ति करेत्ता ला ५। जे० ला २ मध्येऽपीदृशः पाठः संभाव्यते। अंचिअंचिं करेइ करित्ता ध०। अचिं २ करेति २ करेत्ता पा० ला ४। भाचं भाच्चिं करेइकफरेत्ता ला३। अंचियं २ करेति करेत्ता मु०। “अंचिअंचि इति (ध० विना-अंचिंचिहं ति A. अंचिअंचिई ति s. अचिंअंचिअं ति H. अंचिंचिंई ति -ला ५, अचिअंचियं ति–मु०) उत्पतनिपता पार्श्वतः करोति"-अटीध। “अचिचिं करेति, अंचि० क. २ आदाहिणपयाहिणं करेति" इति भगवतीसूत्रे पञ्चदशे शतके पाठः । "अंचिअंचिं ति अञ्चिते सकृद् गते, अञ्चितेन वा सकृद् गतेन देशेन अञ्चिः पुनर्गमनम् अश्चिताञ्चिः। अथवा अञ्च्या गमनेन सह आञ्चिः आगमनम् अच्याश्चिः गमागम इत्यर्थः, तां करोति" इति भगवतीसूत्रस्य अभयदेवसूरिविरचितायां वृत्तौ। उपरिनिर्दिष्टपाठानुसारेण अत्र अंचिंचिं इति अचिअंचि इति इति वा पाठः संभाव्यते॥११. उप्पतति २ से गं प्रतिषु पाठः ॥ Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२० ठाणंगसुत्ते [सू० ७७७पडिहते पडिणियत्तति, पडिणियत्तेत्ता तमेव सरीरगमणुदहमाणे अणुदहमाणे सह तेतसा भासं कुजा जहा वा गोसालस्स मंखलिपुत्तस्स तवे तेते १० । ७७७. दस अच्छेरगा पन्नत्ता, तंजहाउवसग्ग गब्भहरणं, इत्थीतित्थं अभव्विया परिसा । कण्हस्स अवरकंका, ओतरणं चंदसूराणं ॥१७५॥ हरिवंसकुलुप्पत्ती, चमरुप्पातो व अट्ठसतसिद्धा। अस्संजतेसु पूंआ, दस वि अणतेण कालेणं ॥१७६॥ ७७८ इमीसे णं रयणप्पभाते पुढवीते रतणे कंडे दस जोयणसताई बाहल्लेणं पन्नत्ते। इमीसे णं रयणप्पभाते पुढवीते तिरे कंडे दस जोयणसताइं बाहल्लेणं पण्णत्ते। एवं वेरुलिते १, लोहितक्खे २, मसारगल्ले ३, हंसगन्भे ४, पुलते ५, सोगंधिते ६, जोतिरसे ७, अंजणे ८, अंजणपुलते ९, रतते १०, जातरूवे ११, अंके १२, फलिहे १३, रिढे १४। जहा रयणे तेहा सोलसविधा "वि भाणितव्वा। ७७९. सव्वे वि णं दीवसमुद्दा दस जोयणसताइं उन्वेहेणं पण्णत्ता। १. °णियत्तति २ त्ता तमेव पा० विना। णितत्तित्ता तमेव पा० ॥ २. °माणे २ सह प्रतिषु पाठः ॥ ३. अभाविया जेमू० मु० । अभविया जेसं० । “अभव्या अयोग्या चारित्रधर्मस्य पर्षत् तीर्थकरसमवसरणश्रोतृलोकः, श्रयते हि भगवतो वर्धमानस्य जम्भिकाग्रामनगराद् बहिरुत्पन्नकेवलस्य..."भक्तिकुतूहलाकृष्टसमायातानेकनरामरविशिष्टतिरश्चां .....' कल्पपरिपालनायैव धर्मकथा बभूव, यतो न केनापि तत्र विरतिः प्रतिपन्ना"-अटी.॥ ४. उत्सरणं मु.। “अवतरणम्"-अटी० ॥ ५. पूता पा० ला०॥ ६. तेणं कालेणं पा०। तेण कालेण मु०॥ ७. कंदे जे० पा०। एवमग्रेऽपि । “रत्नकाण्डम्"-अटी०॥ ८. "एवमन्यानि पञ्चदशापि सूत्राणि वाच्यानि, नवरं प्रथम सामान्यरत्नात्मकम् , शेषाणि तद्विशेषमयानि" अटी०॥ ९. णं नास्ति मु०॥ १०. वतरे मु०॥ ११. "चतुर्दशानामतिदेशमाह-एवमित्यादि । एवमिति पूर्वाभिलापेन सर्वाणि वाच्यानि"--अटी.॥ १२. सधा पा०॥ १३. वि नास्ति पा० विना ॥ १४. उवेहेणं पा० ॥ Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८३] दसमं अज्मयणं 'दसट्ठाणं'। ३२१ सव्वे वि णं महादहा दस जोयणाई उव्वेहेणं पण्णत्ता। सव्वे वि णं सलिलकुंडा दस जोयणाई उव्वेहेणं पण्णत्ता। सीतासीतोतातो णं महाणतीतो मुहमूले दस दस जोयणाई उव्वेहेणं पण्णत्ताओ। ७८०. कत्तियाणक्खत्ते सव्वबाहिरातो मंडलातो दसमे मंडले चारं चरति। ५ अणुराधानक्खत्ते सव्वभंतरातो मंडलातो दसमे मंडले चारं चरति । ७८१. दस णक्खत्ता णाणस्स विद्धिकरा पण्णत्ता, तंजहा'मिगसिरमद्दा पुस्सो, तिन्नि य पुव्वाइं मूलमस्सेसा । हत्थो चित्ता ये तधा, दस विड्डिकराई णाणस्स ॥१७७॥ ७८२. चउपयथलचरपंचेंदियंतिरिक्खजोणिताणं दस जातिकुलकोडि- १० जोणिपमुहसतसहस्सा पण्णत्ता। उरपरिसप्पथलचरपंचेंदियतिरिक्खजोणिताणं दस जातिकुलकोडिजोणिपमुहसतसहस्सा पण्णत्ता। ७८३. जीवा णं दसठाणनिव्वत्तिते पोग्गले पावकम्मताए चिणिंसु वा "३, तंजहा-पढमसमयएगिदियनिव्वत्तिए जीव अपढमसमयपंचेंदियनिव्वत्तिए। १५ एवं "चिण उवचिण बंध उदीर वेय तह णिज्जरा चेव। दसपतेसिता खंधा अणंता पण्णता, दसपतेसोगाढा पोग्गला अणंता पण्णता, दससमतहितीता पोग्गला अणंता पण्णत्ता, दसगुणकालगा पोग्गला १, ४. उवेहेणं पा० ॥ २. मोवेहेणं पा० । दृश्यतां पृ० २९७ टि० ७॥ ३. सियासीमोया गं महानदीमो मु०॥ ५. मग पा० ला० । “म(मि-मु०) गसिर० गाहा"-अटी०॥ ६. त पा० ॥ ७. बुद्धि पा० ला० विना ॥ ८. °प्पत मु० विना ॥ ९, १०, १३. °दित° पा० ॥ ११. चिणिंसु वा चिणंति वा चिणिस्संति वा इति सम्पूर्णपाठसूचनाय '३' इति अङ्कः॥ १२. जाव फासिंदित(दिय-मु०)निव्वत्तिते जे० मु०॥ १४. दृश्यतां पृ. ९० सू० २३३, पृ. २४३ टि. १३ ॥१५. उतीर पा०॥ १६. काल पो जे०॥ ठा.३१ Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२२ ठाणंगसुत्ते दसमं अज्झयणं 'दसटाणं'। [सू०७८३ अणंता पण्णत्ता, एवं वन्नेहिं गंधेहिं रसेहिं फासेहिं, दसगुणलुक्खा पोग्गला अणंता पण्णत्ता॥ ॥ दसट्टाणं समत्तं ॥ छ ॥ संमत्तं च ठाणमिति ॥ १. तुलना-सू० २८, १२६, ५४०॥ २. दसट्टाणं समत्तं ॥ छ॥-जे. मध्ये नास्ति ॥ ३. सम्मत्तं जे० मु०॥ ४. मिति । ग्रंथाग्रं षटत्रिंशच्छतानि किंचिदधिकानि अंकतोऽपि ३६००॥ळ॥छ॥छ॥छ ।-पा०। इतः परं पा० मध्ये लेखकप्रशस्तिर्वर्तते, अस्मिन्नेव पत्रे पङ्क्तित्रयं विद्यते, किन्तु सम्यक् पठितुं न शक्यते, केवलम् “अस्तिश्री..."सुगुरुगिरि लसल्लब्धधर्म ....." श्री अंबाभिधानः शुभफलकलितः ....." सुसाधुचरणाम्भोजद्वयी..." पङ्कजवनप्रद्योतनश्रीभृतः भार्या' इत्यादीनि कतिपयान्येव अक्षराणि पठ्यन्ते। मिति । ग्रंथानं सप्तत्रिंशच्छतानि किंचिदधिकानि, अंकतोऽपि ग्रंथाग्रं ३७५० । शुभं भवतु श्रीसंघस्य मंगलमस्तु॥ श्रीः॥ छ ।-जे० । मिति ॥ छ ॥ शुभं भवतु ॥ श्री ॥ यादृशं पुस्तकं दृष्ट्वा तादृशं लिखितं मया। यदि शुद्धमशुद्धं वा मम दोषो न दीयते ॥ १॥ संवत् १५५३ वर्षे ज्येष्ठमासे शुक्लपक्षे षष्ठम्यां तिथौ श्रीमत्तपागच्छे गच्छनायकश्रीहेमविमलसूरिप्रसादात् ज्योतिश्री पीतांबरलिखितं ॥ श्री॥-ला.। (ग्रंथामं ३७००)-मु०॥ Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पंचमगणहरभयवंसिरिसुहम्मसामिविरइयं चउत्थमंगं समवायंगसुत्तं Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॥श्रीऋषभदेवस्वामिने नमः॥ ॥श्रीशङ्खश्वरपार्श्वनाथाय नमः॥ ॥'धामा'मण्डन श्रीशान्तिनाथाय नमः॥ ॥णमोऽत्थु णं समणस्स भगवओ महइमहावीरवद्धमाणसामिस्स ॥ ॥ श्रीगौतमस्वामिने नमः॥ श्रीसद्गुरुदेवेभ्यो नमः॥ , पंचमगणहरभयवंसिरिसुहम्मसामिविरइयं चउत्थमंगं समवायंगत्तं ॥ 'ॐ नमो वीतरागाय ॥ [१] सुयं मे आउसं ! तेणं भगवता एवमक्खातं [२] * ईंह खलु समणेणं भगवता महावीरेणं आदिकरेणं तित्थकरेणं ५ सयंसंबुद्धेणं पुरिसोत्तमेणं पुरिससीहेणं पुरिसवरपुंडरीएणं पुरिसवरगंधहत्थिणा १. ॐ नमो वीतरागाय ॥ नमो सुयदेवयाए-जे० । अत्रेदमवधेयम्-अस्य समवायाङ्गसूत्रस्य संशोधनेऽस्माभिः खं० जे० हे १, २ ला १, २ इति षड् हस्तलिखिताः प्रतय उपयुक्ताः। तत्र खं० प्रतिः 'खम्भात' नगरे श्री शान्तिनाथजैनतालपत्रीयज्ञानभाण्डागारे विद्यमाना विक्रमसंवत् १३४९ वर्षे तालपत्रोपरि लिखिता अभयदेवसूरिविरचितटीकासहिता प्रतिः। जे० प्रतिः जेसलमेरदुर्गे विद्यमाना विक्रमसंवत् १४०१ वर्षे तालपत्रोपरि लिखिता प्रतिः। हे १, २ प्रतिद्वयं पाटणनगरे हेमचन्द्राचार्यज्ञानमन्दिरे विद्यते, ला १, २ प्रतिद्वयं 'लालभाई दलपतभाई भारतीयसंस्कृतिविद्यामन्दिरे' अहमदाबादनगरे विद्यते, एतच्च प्रतिचतुष्टयमपि षोडशे सप्तदशे वा वैक्रमे शतके कागजपत्रोपरि लिखितमस्ति । कागजपत्रोपरिलिखिता एका T प्रतिरप्यत्रोपयुक्ता कचित् । एका च भागमोदयसमित्या विक्रमसंवत् १९७४ वर्षे प्रकाशिता सटीकस्य समवायाङ्गस्य मु० [मुद्रिता] प्रतिरप्यत्रोपयुक्ता । हस्तलिखितादर्शषु कचिदप्यनुपलभ्यमानाः केवलं मु० मध्ये विद्यमाना बहवोऽशुद्धाः पाठाः केवलेन मु० इति संकेतेन टिप्पणेष्वस्माभिर्दशिताः। अटी. शब्देन अभयदेवरिविरचिता समवायानसूत्रटीका विज्ञेया, तस्याश्च त्रयो हस्तलिखितादर्शा अत्रोपयुक्ताः-खं० = 'खम्भात' नगरे विद्यमानस्तालपत्रोपरि लिखितः१, जे०=जेसलमेरदुर्गे विद्यमानस्तालपत्रोपरि लिखितः२, हे० ='पाटण'नगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यज्ञानमन्दिरे विद्यमानः कागजपत्रोपरि लिखितः ३, एका च आगमोदयसमित्या प्रकाशिता मु० [=मुद्रिता] प्रतिरत्रोपयुक्ता ४, इति अटी० प्रतिचतुष्टयमत्रोपयुक्तम् । मू० = मूललिखितः पाठः, सं० = पश्चात् संशोधितः ३२५ Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२६ समवायंगसुत्ते एगट्ठाणं। [सू०१लोगोत्तमेणं लोगनाहेणं लोगहितेणं लोगपईवेणं लोगपज्जोयगरेणं अभयदएणं चक्खुदएणं मग्गदएणं सरणदएणं जीवदएणं धम्मदएणं धम्मदेसएणं धम्मणायगेणं धम्मसारहिणा धम्मवरचाउरंतचक्कवट्टिणा अप्पडिहतवरणाणदंसणधरेणं विअट्टच्छउमेणं जिणेणं जाणएणं तिन्नेणं तारएणं बुद्धेणं बोहएणं मुत्तेणं मोयगेणं सव्वण्णुणा सव्वदरिसिणा सिवमयलमरुयमणंतमक्खयमव्वाबाहमपुणरावेत्तयं सिद्धिगतिणामधेयं ठाणं संपाविउकामेणं इमे दुवालसंगे गणिपिडगे पण्णत्ते, तंजहा-आयारे १, सूयगडे २, ठाणे ३, समवाए ४, विवाहपण्णत्ती ५, णायाधम्मकहाओ ६, उवासगदसातो ७, अंतगडदसातो ८, अणुत्तरोववातियदसातो ९, पण्हावागरणाइं १०, विवागसुते ११, दिट्ठिवाए १२। तत्थ णं जे से चउत्थे अंगे समवाए त्ति आहिते तस्स णं अयमढे, तंजहा-* [३] एके आता, एके अणाया। एगे दंडे, एगे अदंडे । एगा किरिया, एगा अकिरिया । पाठः। एवं च खंमू० खंसं० इत्यादिसङ्केतानामर्थो विविधादर्शप्रत्यनुसारेण ज्ञेयः। विस्तरेण त्वासां स्वरूपं प्रस्तावनातोऽवगन्तव्यम् ॥ २. माउसंतेणं अटीपा० । आवसंतेणं अटीपा० । भामुसंतेणं अटीपा० । "सुयं मे इत्यादि । श्रुतमाकर्णितं मे मया हे भायुष्मन् ! चिरजीवित जम्बूनामन् ! तेणं ति"तेन महावीरेण भगवता...एवमिति वक्ष्यमाणेन प्रकारेण आख्यातम् अभिहितम् 'आत्मादिवस्तुतत्त्वम्' इति गम्यते। अथवा उसंतेणं ति 'भगवता' इत्यस्य विशेषणम् , आयुष्मता चिरजीवितवता भगवतेति। अथवा पाठान्तरेण 'मया' इत्यस्य विशेषणमिदम् , भावसता मया गुरुकुले, भामृशता वा संस्पृशता मया विनयनिमित्तं करतलाभ्यां गुरोः क्रमकमलयुगलमिति। यद्वा भाउसंतेणं ति आजुषमाणेन वा प्रीतिप्रवणमनसेति"अटी० ॥ ३. * * अटी०कृतां समये एतच्चिह्नान्तर्गतः पाठो वाचनान्तरे नासीत् । “यदाख्यातं तदधुनोच्यते-एगे भाया इत्यादि। कस्याञ्चिद् वाचनायामपरमपि सम्बन्धसूत्रमुपलभ्यते, यथा-इह खलु समणेणं भगवया इत्यादि। तामेव च वाचना बृहत्तरत्वाद् व्याख्यास्यामः । इदं च द्वितीयसूत्रं संग्रहरूपप्रथमसूत्रस्यैव प्रपञ्चरूपमवसेयम् ।"-अटी० ॥ ४. °सोत्तिमेणं जे०। सुत्तमेणं मु०॥ ५. पोंड खं०॥ १. लोगोत्तिमेणं जे० ॥ २. लोगपतीवेणं खं० जे० ॥ ३. जावएणं हे १ लासं०१ मु०। “रागादिजयश्चास्य रागादिस्वरूपतज्जयोपायज्ञानपूर्वक एव भवतीत्येतदस्याह-जानाति छाद्मस्थिकज्ञानचतुष्टयेनेति ज्ञायकः, तेन"-अटी० ॥ ४. मोयएणं जे० ॥ ५. वित्तिसिद्धि मु० । “अपुनरावर्तकम्"-अटी० ॥ ६. पण्णत्ते नास्ति खं० ॥ ७. आयारो १ सूतगडो २ खंमू०। आयारे १ सूतगडे २ खंसं० ॥ ८. समवाते खं०॥ ९. गायधम्म जे. हे २॥ १०. रणाति १० जे० । रणं १० मु०॥ ११. °मटे पन्नत्ते तंजहा मु०॥ Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १] समवायंगसुते गट्ठाणं । एगे लोए, एगे अलोए । एगे धम्मे, एगे अधम्मे । एगे पुण्णे, एंगे पावे । एगे बंधे, एगे मोक्खे | एगे आसवे, एगे संवरे । एगा वेयणा, एगा णिज्जरा । [४] 'जंबुद्दीवे दीवे एगं जोयणसयसहस्सं आयामविक्खंभेणं पण्णत्ते । अपइट्ठाणे गैरते एगं जोयणसयसहस्सं आयामविक्खंभेणं पण्णत्ते । पालए जाणविमाणे एगं जोयणसयसहस्सं आयामविक्खंभेणं पण्णत्ते । सव्वसिद्धे महाविमाणे एगं जोयणसयसहस्सं आयामविक्खंभेणं पण्णत्ते । १० [५] अद्दाणक्खत्ते एतारे पण्णत्ते । चित्ताणक्खत्ते एगारे पण्णत्ते । सातिणक्खत्ते एतारे पण्णत्ते । पण्णत्ता । [६] इमी से रयणप्पभाए पुढवीए अंत्थेग तियाणं णेरइयाणं एगं पॅलितोवमं ठिती पण्णत्ता । ईमसे रयणप्पभाए पुढवीए णेरइयाणं उक्कोसेणं एगं सागरोवमं ठिती "" १. एगे अपुण्णे जे० । “पुण्यं शुभं कर्म, पापमशुभं कर्म ” – अटी० ॥ २. “ जम्बू इत्यादि - सूत्रसप्तकमाश्रयविशेषाणां तथा इमीसे णमित्यादि सूत्राष्टादश कमाश्रयिणां स्थित्यादिधर्माणां प्रतिपादनपरं सुबोधम् ” – अटी० । ३. चक्कवालविक्खंभेणं जे० अटीपा० । “ इह सूत्रे आयामविक्खंभेणं ति क्वचित् पाठो दृश्यते, क्वचित्तु चक्कवालविक्खंभेणं ति, तत्र प्रथमः संभवति अन्यत्रापि तथा श्रवणात्, सुगमश्च । द्वितीयस्त्वेवं व्याख्येयः - चक्रवालविष्कम्भेण वृत्तव्यासेन ' - अटी ० ॥ ४. नरए मु० ॥ ५, ८. इमीसे णं रथण मु० अटी० । दृश्यतां पृ० ३२७ टि० २ ॥ ६. अत्रेदमवधेयम् —— हस्तलिखितादर्शेषु अत्र ' अत्थेगतियाणं' इति पदं वर्तते, किन्तु त्रयस्त्रिशत्स्थानकं यावदीदृशानि सूत्राणि सन्ति, तत्र तत् क्वचिद् वर्तते, क्वचिन्न वर्तते, अतो वक्ष्यमाणेषु सूत्रेषु यत्र 'अत्थेगतियाणं' इति पदं हस्तलिखितादर्शेषु वर्तते तत्रैवास्माभिर्मूले तत् स्थापितं नान्यत्र । किञ्च वक्ष्यमाणसूत्रेषु क्वचित् 'नेरइयाणं अत्थेगतियाणं' इति पाठोऽपि हस्तलिखितादर्शेषु दृश्यते, अतो हस्तलिखितादर्शेषु यत्र तथा पाठो लभ्यते तत्र तथास्माभिरत्र निर्देक्ष्यते इति ध्येयम् ॥ ७ पलिभोवमं खं० विना । इतः परमप्रे मु० मध्ये सर्वत्र पलिभोवमं इति पाठः । जे०मध्ये क्वचित् पलितोवमं क्वचिच्च पलिभोवमं इति पाठः ॥ ३२७ १५ Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगत्ते एगट्टाणं । [सू० १ दोच्चाए णं पुढवीए रतियाणं जहण्णेणं एगं सागरोवमं ठिती पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं एगं पलितोवमं ठिती पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं उक्कोसेणं एगं सौहियं सागरोवमं ठिती पण्णत्ता । असुरकुमारिंदवज्जियाणं भोमेज्जाणं देवाणं अत्थेगतियाणं एगं पलितोवमं ५ ठिती पण्णत्ता । ३२८ १० १५ असंखेज्जवासाउयसण्णिपंचिदियतिरिक्खजोणियाणं अत्थेगतियाणं एगं पलितोवमं ठिती पण्णत्ता । * असंखेज्जवासाउयगब्भवक्कंतियसन्निमणुयाणं अत्थेगतियाणं एवं पलितो, वमं ठिती पण्णत्ता । * वाणमंतराणं देवाणं उक्कोसेणं एगं पलितोवमं ठिती पण्णत्ता । जोइसियाणं देवाणं उक्कोसेणं एगं पलिओवमं वाससय सहस्समब्भहियं ठिती पण्णत्ता । सोहम्मे कप्पे देवाणं जहणेणं एगं पलितोवमं ठिती पण्णत्ता । सोहम्मे कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं एगं सागरोवमं ठिती पण्णत्ता । ईसाणे कप्पे देवाणं जहणणेणं सातिरेगं [ēगं] पलितोवमं ठिती पण्णत्ता । ईसाणे कप्पे देवाणं अत्थेगतियांणं एगं सागरोवमं ठिती पण्णत्ता । १. अत्रेदमवधेयम् - हस्तलिखितादर्शेषु अत्र ' अ थेगतियाणं' इति पदं वर्तते, किन्तु त्रयस्त्रिंशत्स्थानकं यावदीदृशानि सूत्राणि सन्ति, तत्र तत् क्वचिद् वर्तते, क्वचिद् न वर्तते, अतो वक्ष्यमाणेषु सूत्रेषु यत्र ' अत्थेगतियाणं' इति पदं हस्तलितादर्शेषु वर्तते तत्र क्वचिच्चावश्यकं मत्वान्यत्रापि अस्माभिर्मूले तत् स्थापितं न तु सर्वत्र । किञ्च वक्ष्यमाणसूत्रेषु ' अत्थेगतियाणं देवाणं' इत्यपि पाठो हस्तलिखितादर्शेषु क्वचिद् दृश्यते, अतो हस्तलिखितादर्शेषु यत्र यथा पाठो दृश्यते तत्र तथास्माभिरत्र निर्देक्ष्यते । अपि च, इदृशेषु सूत्रेषु बहुषु स्थलेषु हस्तलिखितादर्शेषु पाठसंक्षेपः कृतोऽस्ति, केवलं संक्षिप्ताः संकेता वर्तन्ते, अतः संकेतानुसारेण आवश्यक पाठं पूरयित्वा पाठोऽत्र निर्देक्ष्यते इति ध्येयम् ॥ २. साहितं खं० ॥ ३. असुरिंद° अटी० । 'असुरिंदवज्जियाणं ति चमरबलिवर्जितानां भोमेजाणं ति भवनवासिनाम् 'तेषां चैकं १ टि० १ ॥ ४. यमणुयाणं खं० (6 ५. मु० विना जेमू० जेसं० खं० पल्योपमं मध्यमा स्थितिः " - अटी० । दृश्यतां पृ० ३३० पं० हेमू० २ ला १ । जेमू० मध्ये * * एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति ॥ हे १ ला २ मध्ये अत्येगतियाणं इति पाठो नास्ति । हे २ ला १ ६. देवाणं अत्थेगतियाणं जे०ला १ अटी० विना ।। ७. जहण्णेणं देवाणं साति' जे० है २ ॥ ८. एगं नास्ति मु० विना ॥ ९. 'याणं साग' जेसं ० मु० विना । 'याणं एवं साहियं साग खंसं० ॥ मध्ये तु एगतियाणं इति पाठः ॥ Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते बिट्टाणं। ३२९ [७] जे देवा सागरं सुसागरं सागरकंतं भवं मणुं माणुसुत्तरं लोगहियं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं एगं सागरोवमं ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा एगस्स अद्धमासस्स आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा णीससंति वा । तेसि णं देवाणं एगस्स वाससहस्सस्स आहारट्टे समुप्पजति । [८] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे एगेणं भवग्गहणेणं सिज्झिस्संति ५ बुझिस्संति मुच्चिस्संति परिणिव्वाइस्संति सव्वदुक्खाणं अंतं करिस्संति । [१] दो दंडा पण्णता, तंजहा—अट्ठादंडे चेव अणट्ठादंडे चेव । दुवे रासी पण्णत्ता, तंजहा—जीवरासी चेव अजीवरासी चेव । दुविहे बंधणे पण्णत्ते, तंजहा–रागबंधणे चेव दोसबंधणे चेव । [२] पुंवाफग्गुणीणक्खत्ते दुतारे पण्णत्ते । उत्तराफग्गुणीणक्खत्ते दुतारे पण्णत्ते । पुव्वाभवताणक्खत्ते दुतारे पण्णत्ते । उत्तराभवताणक्खत्ते दुतारे पण्णत्ते । [३] इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्यंगतियाणं रतियाणं दो १५ पलितोवमाइं ठिती पण्णता। ___ दोचाए पुढवीए "णं अत्यंगतियाणं रतियाणं दो सागरोवातिं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं दो पलितोवमाति" ठिती पण्णत्ता। १. रूवं हे । भुवं हे २ ला २॥ २. सत्तरं जे० । सोत्तरं हे १ मु० । “मानुषोत्तरम्" -अटी० ॥ ३. "अर्धमासस्य 'अन्ते' इति शेषः"-अटी० ॥ ४. हस्स आहा खं. जेमू०। “वर्षसहस्रस्य 'अन्ते' इति शेषः"-अटी.॥ ५. परिनिव्वातिस्संति खं०॥ ६. "दो दंडेत्यादि सुगममा द्विस्थानकसमाप्तेः। नवरमिह दण्ड-राशि-बन्धनार्थ सूत्राणां त्रयम् , नक्षत्रार्थ चतुष्टयम् , स्थित्यर्थे त्रयोदशकम् , उच्छ्रासाद्य त्रयम्"-अटी० ॥ ७. चेव नास्ति खं० हे १॥ ८. चेव नास्ति खं०॥ ९. रोस जे०॥ १०. पुव्वफ° जे०॥ ११. दुत्तारे खं० । एवमग्रेऽपि ॥ १२. पुवभ हे १॥ १३. °वया खं० विना। एवमग्रेऽपि ॥ १४. णं नास्ति हे १ ला २ मु०॥ १५. 'माई खं० विना। इतः परमग्रे जे. मध्ये क्वचित् 'माति कचिच्च °माई इति पाठः। मु० मध्ये तु सर्वत्र °माइं इति पाठः॥ १६. ठिती नास्ति जे०॥ Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३० १० समवायंगत्ते बिणं । [सू० २ अंसुरिंदवज्जियाणं भोभेज्जाणं देवाणं उक्कोसेणं 'देसूणातिं दो पलितोवमातिं २० ठिती पण्णत्ता । असंखेज्जवासाउयसँण्णिपचिदियतिरिक्खजोणियाणं अत्थेगतियाणं दो पलितोवमातिं ठिती पण्णत्ता । असंखेज्जवासाउयर्सेण्णिमणुस्साणं अत्थेगतियाणं दो पलितोवमातिं ठिती पण्णत्ता । सोहम्मे कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं दो पलितोवमातिं ठिती पण्णत्ता । ईसाणे कप्पे देवाणं अत्थेगतियाणं दो पलितोवमातिं ठिती पण्णत्ता सोहम्मे कप्पे देवाणं उक्कोसेणं दो सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता । ईसाणे कप्पे देवाणं उक्कोसेणं साहियातिं दो सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता । सणकुमारे कप्पे देवाणं जहण्णेणं दो सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता । माहिंदे कप्पे देवाणं जहण्णेणं साहियातिं दो सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता । [४] जे देवा सुभं सुभकंतं सुभवण्णं सुभगंधं सुभलेसं सुभफासं सोहम्मवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं दो सागरोवमातिं १५ ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा दोन्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं दोहिं वाससहस्सेहिं आहारट्ठे समुप्पज्जति । [५] अत्थेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे दोहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति बुज्झिस्संति मुच्चिस्संति परिनिव्वाइस्संति सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति । ३. [१] तंओ दंडा पण्णत्ता, तंजहा -मणदंडे व्यदंडे कायदंडे । ओ गुत्तीओ पण्णत्ताओ, तंजहा - मणगुत्ती वैयगुत्ती कायगुत्ती । १. असुर कुमारिंद मु० । दृश्यतां पृ० ३२८ पं० ४ टि० ३ ॥ २. देसूणाईं दो पलिभोवमाईं खं० जे० विना ॥ ३. सण्णी जे० ॥ ४. 'यगन्भवक्त्रं तियसण्णि खंसं० । दृश्यतां पृ० ३२८ पं० ८ ॥ ५. 'माणुस्साणं अत्थेगइयाणं देवाणं (च) दो मु० ॥ ६. अत्थेगतियाणं देवाणं हे २ मु० ॥ ७. परिनिव्वुतिस्संति हे २ मु० विना । परिणिव्वुसिस्संति जे० ॥ ८. तयो खं० ॥ ९ वतिदंडे खं० ॥ १०. ततो गुत्तीतो खं० ॥ ११. वतिगुत्ती: खं० ॥ Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३] समवायंगसुते तिट्ठाणं । तओ सल्ला पण्णत्ता, तंजहा – मायासले णं नियाणसले णं मिच्छादंसण सल्ले णं । तंओ गारवा पण्णत्ता, तंजहा - इड्ढीगांवे रसगौरवे सायागारवे । तओ विरोहणाओ पण्णत्ताओ, तंजहा - नाणविराहणा दंसणविराहणा चरितविराहणा । [२] मिगसिरणक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । *पुंस्सणक्खत्ते तितारे पण्णत्ते ।* जेाणक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । अभीइणक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । संवणणक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । अस्सिणिक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । भरणिक्खत्ते तितारे पण्णत्ते । पण्णत्ता । [३] इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं णेरतियाणं तिण्णि पलितोवमार्ति ठिती पण्णत्ता । दोare i पुढवीए णेरतियाणं उक्कोसेणं तिण्णि सागरोवमातिं ठिती १५ तचाणं पुढवी रतियाणं जहण्णेणं तिण्णि सागरोवमार्तिठिती पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं तिण्णि पलितोवमाइं ठिती पण्णत्ता । असंखेज्जवासाउयसण्णिपंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं उक्कोसेणं तिण्णि पलितोवमा ठिती पण्णत्ता । असंखेज्जवासींउयसण्णिगन्भवक्कंतियमणुस्साणं उक्कोसेणं तिण्णि पलितो - वमातिं ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं तिण्णि पलितोवमातिं ठिती पण्णत्ता । १. ततो खं० ॥ २-४. गारवे णं मु० ॥ ५. 'हणातो पं० खं० । 'हणा पं० मु० ॥ ६. पुस्से जे० । पूस T. हे २ । * * एतदन्तर्गतः पाठो खं० मध्ये नास्ति ॥ ७. अभीयण' जे० ॥ ८. समणण° जे० हे १ ला २ ॥ ९. भरणीण मु० ॥ १०. 'साउसण्णि' जे० ॥ दृश्यतां पृ० ३२८ पं० ८ ॥ ३३१ १० २० Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३२ समवायंगसुत्ते चउट्ठाणं। . [सू०३सणंकुमार-माहिंदेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं तिण्णि सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता। [४] जे देवा आभंकरं पभंकरं आभंकरपभंकरं चंदं चंदावत्तं चंदप्पभं चंदकंतं चंदवण्णं चंदलेसं चंदज्झयं चंदरूवं >> चंदसिंगं चंदसिद्धं चंदकूडं ५ चंदुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं तिण्णि सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा तिण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं तिहिं वाससहस्सेहिं आहारट्ठे समुप्पज्जति । [५] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे तिहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति १० जीव सव्वदुक्खाणमंतं करिस्सति । [१] चत्तारि कसाया पण्णत्ता, तंजहा—कोहकसाए माणकसाए मायाकसाए लोभकसाए। चत्तारि झाणा पण्णता, तंजहा—अट्टे झाणे, रुद्दे झाणे, धम्मे झाणे, १५ सुक्के झाणे। __चत्तारि विगहातो पण्णत्तातो, तंजहा-इत्थिकहा भत्तकहा रायकहा देसकहा। चत्तारि सण्णा पण्णता, तंजहा—आहारसण्णा भयसण्णा मेहुणसण्णा परिग्गहसण्णा। २० चउव्विहे बंधे पण्णत्ते, तंजहा—पगडिबंधे 'ठितिबंधे अँणुभावबंधे पदेसबंधे। चउगाउए जोयणे पण्णत्ते। १. चंदलेस्सं खं०॥ २. चंदरूवं नास्ति जे. मु. हे 1,२ ला २ अटी० ॥ ३. संवि एगतिया खं०॥ १. बुझिस्संति मुश्चिस्संति परिनिव्वाइस्संति सव्व मु०॥ ५. भट्टज्माणे रुद्दमाणे धम्ममाणे सुक्कझाणे मु०॥ अट्टे झाणे धम्मे सुके रुद्दे जे०॥ ६. ठीवि खं०॥७. अणुभाग खं० मु० अटी० विना । पएसबंधे अणुभाव(भाग-हे १ ला)बंधे र्ख० हे १ ला २॥ Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते चउट्ठाणं। [२] अणुरोहाणक्खत्ते चउतारे पण्णत्ते । पुव्वासाँढणक्खत्ते चउतारे पण्णत्ते। उत्तरासांढनक्खत्ते चउतारे पण्णत्ते । [३] इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं चत्तारि पलितोवमातिं ठिती पण्णत्ता। तच्चाए णं पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं चत्तारि सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं चत्तारि पलितोवमाँतिं ठिती पण्णत्ता। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्यंगतियाणं देवाणं चत्तारि पलितोवमाइं ठिती पण्णत्ता। सणंकुमार-माहिंदेसु कप्पेसु अत्यंगतियाणं देवाणं चत्तारि सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता। ४. जे देवा किर्हि सुकिलुि किट्ठियवित्तं किट्टिप्पभं किट्ठिजुत्तं किट्टिवण्णं किहिलेसं किट्ठियं किडिसिंग किट्ठिसिटुं किटिकूडं किटुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं चत्तारि सागरोवमातिं ठिती १५ पण्णत्ता । ते णं देवा चउण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं चउहिं वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति । ५. अत्थेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे चउहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति। २० [१] "पंच किरियातो पण्णत्तातो, तंजहा—कॉइया अहिगरणिया पाओसिया पारितावणिया पाणातिवातकिरिया। १. राह खंसं० ला १ मु. विना॥ २, ४. तारे खं०॥३, ५. °साढा मु०॥ ६. गतीयाणं जे०॥ ७. माहिं सं०॥ ८. यावणं खं०॥ ९. तेलि देवाणं खं० मु०॥ १०. स्थानाने सू.१५॥.काविया .जे। Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३४ समवायंगसुत्ते पंचट्ठाणं। [सू०५'पंच महव्वया पण्णत्ता, तंजहा—सव्वातो पाणातिवातातो वेरमणं, सव्वातो मुसावायातो वेरैमणं, सव्वातो जाव परिग्गहाओ वेरमणं । पंच कामगुणा पण्णता, तंजहा—सद्दा रूवा रसा गंधा फासा। 'पंच आसवदारा पण्णत्ता, तंजहा–मिच्छत्तं अविरति पमाए कसाए जोगा। पंच संवरदारा पण्णत्ता, तंजहा—सम्मत्तं विरति अप्पमादो अकसायया अजोगया। पंच निजरट्ठाणा पण्णत्ता, तंजहा-पाणातिवातातो वेरमणं, मुसावायातो वेरमणं, अदिण्णादाणातो वेरमणं, मेहुणातो वेरमणं, परिग्गहातो वेरमणं । "पंच समितीतो पण्णत्ताओ, तंजहा—इरियासमिती भासासमिती एसणा१० समिती आयाणभंडनिक्खेवणासमिती उच्चार-पासवण-खेलै-सिंघाण-जल्लपारिद्वावणिया समिती। "पंच अस्थिकाया पण्णता, तंजहा-धम्मत्थिकाए अधम्मत्थिकाए आगासथिकाए "जीवत्थिकाए पोग्गलत्थिकाए। [२] "रोहिणीनक्खत्ते पंचतारे पण्णत्ते । पुणव्वसू नक्खत्ते पंचतारे पण्णत्ते हत्थे नक्खत्ते पंचतारे पण्णते। विसौहानक्खत्ते पंचतारे पण्णते। धणिट्ठानक्खत्ते पंचतारे पण्णत्ते। 1. दृश्यता स्थानाङ्गे सू० ३८९॥ २. वेरमणं नास्ति खं० जे० हे २॥ ३. सव्वाओ अदत्तादागाओ वेरमणं सव्वाओ मेहुणाओ वेरमणं सव्वाओ परिग्गहाओ मु०॥ ४. वेरमगं नास्ति खं० जे० हे २॥ ५. दृश्यतां स्थानाङ्गे सू० ३९० ॥ ६. दृश्यतां स्थानाङ्गे सू० ४१८॥ ७. मिच्छत्त अविरति(त जे.) खं० जे० हे १ ला २। मिच्छतं अविरता ला १। मिच्छत्तं अविरति(अविरई-मु०) पमाया कसाया जोगा हे २ मु० ॥ ८. दृश्यता स्थानाङ्गे सू० ४१८॥ ९. अप्पमत्तदा हे २ । अप्पमत्तया अकसाया मु० ॥ १०. दृश्यता स्थानाङ्गे सू० ४५७ ॥ ११. भंडमत्तनिक्खेव० मु० अटी० । दृश्यतां पृ० ३३९, ३७४ । “मादाने ग्रहणे भाण्डमात्राया उपकरणपरिच्छेदस्य निक्षेपणेऽवस्थापने समिति: सुप्रत्युपेक्षितादिसांगत्येन प्रवृत्तिश्चतुर्थी, तथा उच्चारस्य पुरीषस्य प्रश्रवणस्य सूत्रस्य खेलस्य निष्ठीवनस्य सिंघानस्य नासिकाश्लेष्मणो जल्लस्य देहमलस्य परिष्ठापनायां परित्यागे समितिः स्थण्डिलादिदोषपरिहारतः प्रवृत्तिरिति पञ्चमी" -अटी०॥ १२. सिंघा०पंच पत्थि हे २ मु० विना ॥ १३. स्थानाओं सू० ४४१:॥ १४. जीव पोग्गलस्थिकाए मु० विना॥ १५. स्थानाने सू० ४७२॥ १६. पुणब्वसुन मु०॥ Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते पंचट्ठाणं। [३] इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं पंच पलितोवमातिं ठिती पण्णत्ता। तचाए णं पुढवीए अथेगतियाणं नेरइयाणं पंच सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं पंच पलितोवमातिं ठिती पण्णत्ता। ५ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं पंच पलितोवमातिं ठिती पण्णत्ता। सणंकुमार-माहिंदेसु कप्पेसु अत्यंगतियाणं देवाणं पंच सागरोवमातिं ठिती पण्णत्ता। [४] जे देवा वायं सुवायं वातावत्तं वातप्पभं वातकंतं वातवणं वातलेसं १० वातज्झयं वातसिंगं वातसिटुं वातकूडं वाउत्तरवडेंसगं सूरं सुसूरं सूरावत्तं सूरप्पभं सूरकंतं सूरवण्णं सूरलेसं सूरज्झयं सूरसिंगं सूरसिटुं सूरकूडं सूरुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं पंच सागरोवमाति ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा पंचण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं पंचहिं वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति। [५] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा [जे] पंचहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव अंतं करेस्संति। ६. [१] छल्लेसातो पण्णत्तातो, तंजहा—कण्हलेसा नीललेसा काउलेसा तेउलेसा पम्हलेसा सुक्कलेसा। छजीवनिकाया पण्णता, तंजहा—पुंढवीकाए आउकाए तेउकाए वाउकाए वणस्सतिकाए तसकाए। १७. हत्थन हे २ मु०॥ १८. मु० विना-विसाहन हे २। विसाह(हा-हे १ ला २) धणिट्ठाणक्खत्ते खं० जे० हे १ ला १, २॥ .. इमीसे गं रय मु० ॥ २. जे नास्ति मु० विना ॥ ३ छल्लेस्सा पं० तं० खं० । छ लेसामो पगत्ता तंजहा मु०। १. छ जीव मु० ॥ ५. पुढविकाइया भाउ तेउ वाड वणस्सति वसकाए खं० हे १ ला२॥ Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३६ १० समवायंग सुते छट्टाणं । [सू० ६छव्विहे बाहिरे तवोकम्मे पण्णत्ते, तंजहा - अणसणे ओमोदरिया वित्तीसंखेवो रसपरिच्चातो कार्य किले से संलीणया । छव्वि अन्तरए तवोकम्मे पण्णत्ते, तंजहा— पायच्छित्तं विणओ वेयावचं सज्झाओ झाणं उस्सग्गो । २० छ छाउमत्थिया समुया पण्णत्ता, तंजा – वेयणासमुग्धाते कँसायसमुग्धाते मारणंतियसमुग्धाते वेउव्वियसमुग्धाते तेयससमुग्घाते आहारसमुग्घाते । छव्विहे अत्थोग्गहे पण्णत्ते, तंजहा— सोतेंदियअत्थोग्गहे चंक्खुइंदियअत्थोग्गहे .घार्णिदियअत्थोग्गहे जिभिदियअत्थोग्गहे फासिंदिय अत्थोग्गहे दियो । [२] कंत्तियानक्खत्ते छतारे पण्णत्ते । असिलेसानक्खत्ते तारे पण्णत्ते । [३] इमीसे णं रयणपैभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरतियाणं पलिओ माई दिती पण्णत्ता । तच्चाए णं पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरतियाणं छँ सागरोवमाई ठिती १५ पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं छें पलितोवमाई ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं छे पलितोवमाई ठिती पण्णत्ता । सणकुमार - माहिंदेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं छं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । १. ऊणोयरिया मु० ॥ २. किलेस जे० । किलेसो मु० ॥ ३. अब्भंतरते तव खं० । अभितरे तवो मु० ॥ ४. विणतो खं० ॥ ५. छाउमत्थिया छ समु० खं० ॥ ६. तथा जे० ॥ ७. कसात० मारणस० वेउव्विय तेयस० आहारसमुग्धाते खं० । कसाय० मारणंति० उब्विय । २ तेयास० आहारसमुग्धाए जे० । जे० अनुसारेण तेयासमुग्धाते इति पाठो भाति, दृश्यतां पृ० ३३७ टि० ६ ॥ ८. अथुग्गहे मु० । एवमग्रेऽपि ॥ ९. चक्खु० घाण० जिब्भ० फास० नोतिंदिय० कतिया खं० जे० हे२ ॥ १०. कित्तिया T. ॥ ११,१२. छत्तारे खं० जे० ॥ १३. णं नास्ति खं० जे० ॥ १४. भाते जे० ॥ १५. छ पलि० सं० २ । छप्पलि तोवमा० जे० ॥ १६. णं नास्ति खं० ॥ १७. छस्सागरोवमा० जे० । छ सागरोवमा० खं० ॥ १८, १९ पछि जे० ॥ २०. छस्सा जे० ॥ Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते सत्तट्ठाणं। ३३७ [४] जे देवा सयंभुं संयंभुरमणं घोसं सुघोसं महाघोस किट्टियोसं वीरं सुवीरं वीरगतं वीरसेणियं वीरावत्तं वीरप्पभं वीरकंतं वीरवण्णं वीरलेसं वीरज्झयं वीरसिंग वीरसिटुं वीरकूडं वीरुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं / सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा छण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि ण देवाणं छहिं ५ वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति । [५] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे छहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जोव अंतं करेस्संति। ७ [१] सत्त भयट्ठाणा पण्णत्ता, तंजहा- इहलोगभए परलोगभए १० आदाणभए अकम्हाभए आजीवभए मरणभए असिलोगभए । सत्त समुग्धाता पण्णत्ता, तंजहा—वेयणासमुग्घाते कसायसमुग्याते मारणंतियसमैग्याते वेठब्वियसमुग्धाते तेयससमुग्धाते आहारसमुंग्याते केवलिसमुग्घाते। समणे भगवं महावीरे सत्त रयणीतो उड्उच्चत्तेणं होत्था । संत वासहरपव्वया पण्णत्ता, तंजहा-चुलहिमवंते महाहिमवंते निसढे नीलवंते रुप्पी सिहरी मंदरे । संत्त वासा पण्णत्ता, तंजहा—भरहे हेमवते हरिवासे महाविदेहे रंम्मए हेरण्णवते ऐरावते। "खीणमोहे णं भगवं मोहणिजवजातो सत्त कम्मपंगतीओ" वेदेति। २० १. सयंभु मु० ॥ २. वीरंगयं जे० । वीरगयं खं० ॥ ३. वीरसिद्धं जे० ॥ ४. छस्सा जे०॥ ५. जाव सम्वदुक्खाणमंतं मु०। जाव अंतं करेंति जे०॥ ६. कसास. मारणंतियस० वेड विय० तेयस. आहार० केवलिसमुग्घाते खं० । तुला-स्थानाङ्गे सू० ५८६ । दृश्यतामधस्तनं टिप्पणम् ॥ ७. वेउम्वियास० तेयासमु० माहार• केवलिसमुग्धाते जे० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणं तथा पृ० ३३६ टि० ७ । जे० अनुसारेण तेयासमुग्धाते इति पाठोऽभिप्रेतो भाति ॥ ८. इहेव जंबुद्दीचे दीचे त्तस मु० ९. रम्मते खं०॥ १०. एरवए मु०॥ ११. खीणमोहेणं भगवया मु०॥ १२. पगडीमो हे १ मु०॥ १३. वेएई मु०॥ स. २२ Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३८ समवायंगसुत्ते सत्तट्ठाणं। [सू०७[२] महानक्खत्ते सत्ततारे पण्णत्ते । पाठान्तरेण अभियाईया सत्त नक्खत्ताकत्तियादीया सत्त नक्खत्ता पुव्वदारिया पण्णत्ता । महादीया सत्त नक्खत्ता दाहिणदारिया पण्णत्ता। अणुराहाइया सत्त नक्खत्ता अवरदारिया पण्णत्ता। धणिट्ठाइया सत्त नक्खत्ता उत्तरदारिया पण्णत्ता। इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्यंगतियाणं नेरइयाणं सत्त पलिओवमाइं . ठिती पण्णत्ता। तबाए णं पुढवीए नेरइयाणं उक्कोसेणं सत्त सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। चउत्थीए णं पुढवीए नेरइयाणं जहण्णेणं सत्त सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं सत्त पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं सत्त पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। सणंकुमारे कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं उक्कोसेणं सत्त सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। माहिंदे कप्पे देवाणं उक्कोसेणं सातिरेगाई सत्त सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। बंभलोए कप्पे देवाणं जहण्णणं सत्त सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। १. तुग-स्थानाङ्गे सू० ५८९ ॥ २. <1- एतदन्तर्गतः पाठो जे० मध्ये नास्ति । अन्यासु प्रतिष्वेवंविधाः पाठाः-पाठान्तरेण अभियाईया सत्त नक्खत्ता पं० त० कित्तियातीया खंमू०, अभियाईया सत्त नक्खत्ता पुव्वदारिया पं.तं. पाठान्तरेण कित्तियातीया खंसं० । पाठान्तरे अभीयाईया सत्त नक्खत्ता कत्तियादीया हे २। पाठान्तरेण अभिईया सत्त नक्ख० ५०० कित्तियातीया हे १ ला २ । कत्तियाइमा सत्त नक्खत्ता पुव्वदारिमा प० [पाठान्तरेण अभियाई. (इ-मु०)या सत्त नक्खत्ता] मु. T। ३. "तथा अभिजिदादीनि सप्त नक्षत्राणि पूर्वद्वारिकाणि पूर्वदिशि येषु गच्छतः शुभं भवति, एवमश्विन्यादीनि दक्षिणद्वारिकाणि, पुष्यादीन्यपरद्वारिकाणि, स्वात्यादीन्युत्तरद्वारिकाणीति सिद्धान्तमतम् । इह तु कृत्तिकादीनि सप्त सप्त पूर्वद्वारिकादीनि भणितानि, चन्द्रप्रज्ञप्तौ तु बहुतराणि मतानि दर्शितानीहार्थ इति"-अटी०। दृश्यतां स्थानाङ्गे सू० ५८९॥ ४. देवाणं नास्ति मु० विना ॥ ५. देवागं नास्ति खं० मु० विना॥ ६. भत्थे० सत्त सागरोवमा उ०वमा० जे० ख० हे १ला २०॥ ७. देवाणं नास्ति मु०विना। ८. देवाणं-जहण्णेणं साहियाणं (साहिय-हे१ ला१,२)सत्त साग° खं०६१ला १,२। देवाणं सत्त साहिया साग°मु०॥ Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते अट्ठाणं। [३] जे देवा समं समप्पमं महापभं पभासं भासरं विमलं कंचणकूडं सणंकुमारवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं सत्त सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा सत्तण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं सत्तहिं वाससहस्सेहिं आहारट्ठे समुप्पज्जति। [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे सत्तहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति बुझिस्संति जाव अंतं करेस्संति । [१] अट्ठ मयट्ठाणा पण्णता, तंजहा—जातिमए कुलमए बलमए रूवमए तवमए सुतमए लाभमए इस्सरियमए। अट्ठ पवयणमाताओ पण्णत्ताओ, तंजहा-इरियासमिई भासासमिई एसणासमिई आयाणभंडनिक्खेवणासमिई उचार-पासवण-खेल-सिंघाण-जल्लपरिट्ठावणियासमिई मणगुत्ती वंतिगुत्ती कायगुत्ती। वाणमंतराणं देवाणं चेतियरुक्खा अट्ठ जोयणाई उड्उच्चत्तेणं पण्णत्ता। जंबू णं सुदंसणा अट्ट जोयणाई उड्डूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता । कूडसामली णं गरुलावासे अट्ठ जोयणाई उड्डूंउच्चत्तेणं पण्णते। जंबुद्दीविया णं जगती अट्ट जोयणाई उडूंउच्चत्तेणं पणत्ता। अट्ठसमइए केवलिसमुग्याते पण्णत्ते, तंजहा-पढमे समए दंड करेति, बीए समए कवाडं करेति, ततिए समए मंथं करेति, चउत्थे समए मंथंतराइं पूरेति, पंचमे समए मंथंतराइं पडिसाहरति, छठे समए मंथं पडिसाहरति, सत्तमे समए २० कवाडं पडिसाहरति, अट्ठमे समए दंडं पडिसाहरति, ततो पच्छा सरीरत्थे भवति । -- * जे णं हे २ १. तुला- स्थानाङ्गे सू० ६०६॥ २. इस्सरित्तमए जे०॥ ३. हस्तलिखितादर्शेषु °पास० इति संक्षिप्तः सूत्रपाठो वर्तते, अतोऽवशिष्टः पाठोऽस्माभिः अटी० अनुसारेण पूर्णता नीतः। स्थानाङ्ग[सू० ७११]सूत्रानुसारेण तु पासवणखेलसिंघाणगपरिट्ठावणियासमिती इति पाठोऽप्यत्र भवेत् । दृश्यतां पृ० ३३४ पं० ११ टि० ११, स्थानाङ्गे सू० ६०३ टि०१॥ ४. वयगुत्ती मुहे २॥ ५, ६. तुला-स्थानाङ्गे सू० ६३५॥ ७. जंबुद्दीवस्स णं मु०॥ तुला-स्थानाङ्गे सू० ६४२॥ ८. सामइए मु०॥ तुला-स्थानाङ्गे सू० ६५२ ॥ Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १० ३४० समवायंगसुत्ते सत्तट्ठाणं। [सू०८पासस्स णं अरहतो पुरिसादाणीयस्स अट्ठ गणा अट्ठ गणहरा होत्था, तंजहा सुभे य सुभघोसे य वसिढे बंभयारि य । सोमे 'सिरिधरे चेव, वीरभद्दे जसे इ य ॥१॥ ५ [२] अट्ठ नक्खत्ता चंदेणं सद्धिं पमई जोगं जोएंति, तंजहा—कत्तिया १, रोहिणी २, पुणव्वसू ३, महा ४, चित्ता ५, विसाहा ६, अणुराहा ७, जेट्ठा ८। [३] इमीसे णं रयणप्पहाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं अट्ठ पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। चउत्थीए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं अट्ठ सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्यंगतियाणं अट्ठ पलिओवमाई ठिती पण्णता । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं अट्ठ पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। बंभलोए कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं अट्ठ सागरोवमाई ठिती पण्णता । [४] जे देवा अच्चिं अच्चिमालिं वइरोयणं पभंकरं चंदाभं सुराभं सुपतिट्ठाभं अग्गिच्चाभं रिट्ठाभं अरुणाभं अरुणुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं अट्ठ सागरोवमाइं ठिती पणत्ता । ते णं देवा अट्टण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं अट्ठहिं वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति । [५] संतेगतिया भवसिद्धिया जाव अट्ठहिं अंतं करेस्संति । १. दाणि मु० हे २॥ २. सुंभे य सुंभघोसे य हे २ मु० अटी. विना। दृश्यतां स्थानाङ्गे सू० ६१८ टि. १६॥ ३. असुरवदे जे०॥ ४. तुला-स्थानाङ्गे सू० ६५६॥ ५. मु० मध्येऽयं पाठः। सर्वेषु हस्तलिखितादर्शषु तु इत आरभ्य 'इमीसे णं रयण मत्थे भट्ट पलि चउस्थि (चउत्थे जे०, चउत्थीए पुढवीए हे २) मत्थे अट्ठ साग असुरकुमा अट्ठ पलितो सोहम्मीसाणे अट्र पलितोव बंभलोए कप्पे अट्र सागरो' ईदृशः संक्षिप्तः पाठः वर्तते। ६. या जीवा अहिं वा जाव अंतं करेस्संति ला २। °या जीवा जे भट्ठहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति बुझिस्संति जाव अंतं करिस्संति मु०॥ Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते नवट्ठाणं। ३४१ ९ [१] नव बंभचेरगुत्तीओ पण्णत्तातो, तंजहा-नो इत्थीपसुपंडगसंसत्ताणि सेजासणाणि सेवित्ता भवति १, 'नो इत्थीणं कहं कहित्ता भवइ २, नो इत्थीणं ठाणाई सेवित्ता भवति ३, नो इत्थीणं इंदियाइं मणोहराई मणोरमाइं ऑलोएत्ता निज्झाएत्ता [भवति] ४, नो पणीयरसभोई ५, “नो पाण-भोयणस्स अँइमायं आहारइत्ता ६, नो इत्थीणं पुन्वरयाई पुव्वकीलिआई सुमरइत्ता भवइ ७, नो ५ सदाणुवाती नो रूवाणुवाती नो गंधाणुवाती नो रसाणुवाती नो फासाणुवाती नो सिलोगाणुवाती ८, नो सायासोक्खपडिबद्धे यावि भवति ९। नव बंभचेरअगुत्तीओ पण्णत्ताओ, तंजहा—इत्थीपसुपंडगसंसत्ताणं सेज्जासणाणं सेवणया जाव सायासोक्खपडिबद्धे यावि भवति । नैव बंभचेरा पण्णत्ता, तंजहा सत्थपरिण्णा लोगविजओ सीओसँणिज्जं सम्मत्तं । आवंती धुतं विमोहायणं उवहाणसुतं मैंहपरिण्णा ॥ २ ॥ पासे णं अरहा [ऍरिसादाणीए] नव रयणीओ उड्डूंउच्चत्तेणं होत्था । [२] अभीजिणक्खत्ते साइरेगे णव मुहुत्ते चंदेणं सद्धिं जोगं जोएति । अभीजियाइया णं णव णक्खत्ता चंदस्स उत्तरेणं जोगं जोएंति, तंजहा- १५ अभीजि, सवणो, जाव भरणी। १. नो इत्थीकहं खं० हे १ ला २ ॥ णो इत्थीठाणाति सेवित्ता भवति णो इत्थीणं कहं कहित्ता भवइ जे० । तुला-स्थानाङ्गे सू० ६६३ ॥ २. गणाई मु० अटी०। “नो स्त्रीगणान् स्त्रीसमुदायान् सेवयिता उपासयिता भवतीति तृतीया"-अटी० । दृश्यतां स्थानाङ्गे पृ० २६७ पं० १.टि. ७॥ ३. इंदियाणि हे २ मु० ॥ ४. मालोयत्ता जे०॥ ५. णिज्झाइत्ता को इत्थीणं पुव्वरयाति पुव्वकीलियाति सुमरइत्ता णो पणीयस्स पाणभोयणस्स अतिमातं आहारं माहारवित्ता णो सहा जे०॥ ६. भवति मु० विना नास्ति ॥ ७. नो पणीयस्स पाणभोमणस्स अतिमात आहारित्ता ला १। ८. अइमायाए मु० । दृश्यतां टि० ५। “अतिमात्रम्-अप्रमाणं यथा भवत्येवमाहारकः सदा भवतीति षष्ठी"-अटी० । “अतिमातमाहारते सता भवति" -स्थानाङ्गे सू० ६६३ ॥ ९. “नो सातसौख्यप्रतिबद्धश्चापि भवति....."इति नवमी। इदं च व्याख्यानं वाचनाद्वयानुसारेण कृतम्, प्रत्येकवाचनयोरेवंविधसूत्राभावादिति"-अटी० ॥ १०. इत्थि जे. हे २॥ ११. संसत्ताई सेज्जासणाई खं० ॥ १२. तुला स्थानाङ्गे सू०६६२ ॥ • १३. विजतो खं० हे १॥ ११. °सणिज्ज समत्तं जे०॥ १५. आवंति धुत मु०॥ १६. सुत्तं हे २॥ १७. महा जेसं.हे २॥ १८. पुरिसादाणीए इति पाठोऽयं मु० मध्ये स्थानाङ्गे च वर्तते। तुला- स्थानाङ्गे सू० ६९० ॥ १९. तुला-स्थानाङ्गे सू० ६६९ ॥ स.२ Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४२ समवायंगसुत्ते नवट्ठाणं। [सू०९इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए बहुसमरमणिज्जातो भूमिभागातो नव जोयणसते उड्ढं अबाहाते उवरिल्ले तारारूवे चारं चरति । जंबुद्दीवे णं दीवे णवजोयणिया मच्छा पविसिंसु वा ३। विजयस्स णं दारस्स एगमेगाए बाहाए णव णव भोमा पण्णत्ता । वाणमंतराणं देवाणं सभाओ सुधम्माओ णव जोयणाई उड्डंउच्चत्तेणं पण्णत्ताओ। दंसंणावरणिजस्स णं कम्मस्स णव उत्तरपगडीओ पण्णत्ताओ, तंजहाणिद्दा पयला णिहाणिद्दा पयलापयला थीणगिद्धी चक्खुदंसणावरणे अचक्खुदंसणावरणे ओहिदसणावरणे केवलदंसणावरणे । [३] इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं नव पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । चउत्थीए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं नव सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं नव पलिओवमाई ठिती पण्णता। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं नव पलिओवमाई ठिती पण्णता। बंभलोए कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं नव सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । [४] जे देवा पम्हं सुपम्हं पम्हावत्तं पम्हप्पमं पम्हकंतं पम्हवण्णं पम्हलेसं जाव पम्हुत्तरवडेंसगं सुजं सुसुजं सुज्जावत्तं सुजप्पभं सुजकंतं जाव सुजुत्तरवडेंसगं रुतिल्लं रुतिल्लावत्तं रुतिल्लप्पभं जाव रुतिल्लुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं [उक्कोसेणं?] नव सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा १. तुला-स्थानाङ्गे सू० ६७० ॥ २. स्थानाङ्गे सु. ६०१॥ ३. स्थानाङ्गे सू० ६६८॥ ४. थिणद्धी मु० ॥ ५. इत आरभ्य 'इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थे णव पलि चउत्थिय (चउत्थी अ हे २) णव साग असुरकुमारा णव पलिओवमा सोहम्मीसाणेसु णव पलिओव बंभलोय क णव साग' ईदृशः संक्षिप्तः पाठो हस्तलिखितादर्शेषु विद्यते। ६. 'जाव' शब्देन पम्हज्झयं पम्हसिंग पम्हसिटुं पम्हकूडं इति ग्राह्यम् । दृश्यतां पृ० ३३२ पं० ४ । लेसं पम्हज्झयं पम्हसिंग पम्हसिटुं पम्हकूडं पम्हुत्तर मु०॥ ७. सुजवित्तं मु० ॥ ८. दृश्यता पृ० ३३२ पं० ४ । कंतं सुजवणं सुजलेसं सुजज्झयं सुज्झसिंग सुज्झसिटुं सुजकूडं सुज्जुत्तर मु० ॥ ९. दृश्यतां पृ० ३३२ पं० ४ । °प्पभं रुइल्लकंतं रुहल्लवण्णं रुइल्ललेसं रुइल्लज्झयं रुइल्लसिंगं रुइल्लसिटुं रुइल्लकूडं रुइल्लुत्तर मु०॥ १०. रुइलुत्तर खं० ॥ Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०] समवायंगसुते दसट्टाणं । नवं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवणं नवहिं वाससहस्सेहिं आहारट्ठे समुप्पज्जति । [५] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे नवहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव सव्वदुक्खाणंमंतं करेस्संति ॥ .१०. [१] दसविहे समणधम्मे पण्णत्ते, तंजहा — खंती १, मुत्ती २, अज्जवे ३, मद्दवे ४, लाघवे ५, सच्चे ६, संजमे ७, तवे ८, चियाते ९, बंभचेरवासे १० । दस चित्तसमाहिट्ठाणा पण्णत्ता, तंजहा - धम्मचिंता वा से असमुप्पण्णपुव्वा समुपज्जेज्जा सव्वं धम्मं जाणित्तए १, सुमिणदंसणे वा से असमुप्पण्णपुव्वे समुप्पज्ज्ञेज्जा अहातचं सुमिणं पासित्तए २, सण्णिनाणे वा से असमुप्पण्णपुव्वे १० समुपज्जा पुव्वभवे सुमरित्तए ३, देवदसणे वा से असमुप्पण्णपुव्वे समुप्पज्जेज्जा दिव्वं देविडूिं दिव्वं देवजुतिं दिव्वं देवाणुभावं पात्तिए ४, असमुप्पण्णपुव्वे समुप्पज्जेज्जा ओहिणा लोगं जाणित्तए ५, असमुप्पण्णपुव्वे समुप्पज्जेज्जा ओहिणा लोगं पासित्तए ६, असमुप्पण्णपुव्वे समुप्पज्जेज्जा मणोगए भावे जाणित्तए ७, असमुप्पण्णपुव्वे समुपज्जेज्जा केवलं लोगं जाणित्तए ८, केवलदंसणे वा से असमुप्पण्णपुव्वे समुप्पज्जेज्जा केवलं लोयं पासित्तए ९, केवैलिमरणं वा मरेजा सव्वदुक्ख पहाणार १० । ओहिनाणे वा से ओहिदंसणे वा से मणपज्जवनाणे वा से केवलनाणे वा से १५ मंदरे णं पव्वते मूले र्दंस जोयणसहस्साइं विक्खंभेणं पण्णत्ते । अरहा णं अरिनेमी दस घणूइं उड्ढउच्चत्तेणं होत्था । कॅण्हे णं वासुदेवे दस धणूइं उडुंउच्चत्तेणं होत्था । रामे णं बलदेवे दस घणूइं उड्ढउच्चत्तेणं होत्था । १. अंतं खं० ॥ २. जहा हे २ ॥ ३. सुजाणं खं० हे १ ला २ । सुजाणं अटीपा० । "स्वमं स्वप्नफलमुपचारात् तं द्रष्टुं ज्ञातुम्" । क्वचित् सुजाणं ति पाठः, तत्रावितथमवश्यंभावि सुयानं सुगतिं द्रष्टुं ज्ञातुं सुज्ञानं वा भाविशुभार्थपरिच्छेदं संवेदितुमिति' - अटी ● ॥ ४. केवल हे २ विना । "केवलिमरणं वा म्रियेत कुर्यात् इत्यर्थः किमर्थम् ? अत आह— सर्वदुःखप्राणायेति” – अटी० ॥ ५. दृश्यतां स्थानाङ्गे सू० ७१९ ॥ ६. दह खं० जे० है १ ला २ ॥ ७ दृश्यतां स्थानाने सु० ७३५ ॥ ८. दृश्यतां स्थानाङ्गे सू० ७३५ ॥ " ३४३ ,, ५ २० Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुन्ते दट्ठाणं । [२] देस नक्खत्ता नाविद्धिकरा पण्णत्ता, तंजहा मिगसिर अद्दा पूसो, तिण्णि य पुंव्वाइं मूलमस्सेसा । हत्थो चित्ता य तहा, दस 'विद्धिकराई नाणस्स ॥ ३॥ अकम्मभूमियाणं मणुयाणं दसविहा रुक्खा उवभोगत्तात्ते उवत्थिया ५ पण्णत्ता, तंजा ३४४ १० १५ मत्तं गया य भिंगा, तुडियंगा दीव जोइ चित्तंगा । चित्तरसा मणिगंगा, गेहागारा अँनियणा य ॥ ४ ॥ [३] ईमीसे [णं] रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं जहण्णेणं दस वाससहस्साइं ठिती पण्णत्ता । इसे णं रयणपभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं दस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । पण्णत्ता । [सू० १० चउत्थीए पुढवीए दस निरयावास सतसहस्सा पण्णत्ता । चउत्थीए पुढवीए [नेरइयाणं ] उक्कोसेणं दस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । पंचमाए पुढवीए [नेरइयाणं ] जहण्णेणं दस सागरोवमाई ठिती असुरकुमाराणं देवाणं जहण्णेणं दस वाससहस्साइं ठिती पण्णत्ता । असुरिंदवज्जाणं भोमेज्जाणं देवाणं जहणणेणं दस वाससहस्साइं ठिती पण्णत्ता । 66 १. दृश्यर्ता स्थानाङ्गे सू० ७८१ ॥ २. बुद्धि मु० ॥ ३. पुब्वा य मु० ॥ ४. बुद्धि जे० मु० । वुड्डि° हे २ ला १ ॥ ५. भूमयाणं जे० हे २T | 'अकर्मभूमि ( म - हे ० ) कानां भोगभूमिजन्मनाम् " - अटी० ॥ ६. दृश्यतां स्थनाङ्गे सू० ७६६ ।। ७. अणिगिणा मु० । अणिगणा जे० ला १ । अनगिणा हे २ T। “अणियण (अणिगिण - मु० ) ति अननत्वं सवस्त्वम्, तद्धेतुत्वादनमा इति " - अटी० ॥ ८. इत आरभ्य ' इमीसे रयण अत्थे जहणेणं स वाससहस्सातिं ठिती पं इमीले णं रयण अरथे दस पलि चउरथी पुढवीए दस निरयावाससतसहस्सा पं चउत्थीए पुढवीए उ दस सागरोवम पंचमाए पुढवी जह दस साग असुरकुमाराणं देवाणं जह दस वाससहस्सातिं असुरिंदवज्जाणं भोमेज्जाणं देवाणं दस वाससह ज असुरकुमार अत्थे दस पलितो बादरवणप्फतिकावियाणं उ दस वाससह वाणमंतराणं जह दस बास सोहम्मीसाणेसु क अत्थे दस पलितो बंभलोए कप्पे देवाणं उ दस साग लंतए कप्पे 'देवाणं जह दस साग' ईदृशः संक्षिप्तः पाठो हस्तलिखितादर्शेषु विद्यते ॥ ९. पंचमीए मु० ॥ Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११) ३४५ समवायंगसुत्ते एक्कारसट्ठाणं। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं दस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। बादरवणप्फतिकाइयाणं उक्कोसेणं दस वाससहस्साई ठिती पण्णत्ता । वाणमंतराणं देवाणं जहण्णेणं दस वाससहस्साई ठिती पण्णत्ता। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं दस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। बंभलोए कप्पे देवाणं उक्कोसेणं दस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। लंतए कप्पे देवाणं जहण्णेणं दस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । [४] जे देवा घोस सुघोस महाघोसं नंदिघोसं सुस्सरं मणोरमं रम्म रम्मगं रमणिज मंगलावतिं बंभलोगवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं दस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा दसण्हं अद्धमा- .. साणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं दसहिं वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति । [५]. अत्थेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे दसहिं भवग्गहणेहिं जावे करेस्संति॥ २५ .११. ११ [१]. एक्कारस उवासगपडिमातो पण्णत्तातो, तंजहा–दसणसावए १, कतव्वयकम्मे २, सामातियकडे ३, पोसहोववासणिरते ४, दिया बंभयारी रतिं परिमाणकडे ५, दिआ वि राओ वि बंभयारी, अँसिणाती, विअडभोती, मोलिकडे ६, सचित्तपरिण्णाते ७, आरंभपरिण्णाते ८, पेसपरिण्णाते ६ उद्दिट्ठ- - भत्तपरिण्णाते १०, समणभूते यावि भवति समणाउसो ११ । १. सुसरं जे० मु० ॥ २. मंगलावत्तं हे २ मु०॥ ३. बंभलोग खं० T॥ ४. संगतिया मु०। दृश्यतां पृ० २३० पं० १७॥ ५. मु०मध्ये 'जाव'स्थाने 'सिज्झिस्संति बुझिस्संति मुच्चिस्संति परिनिव्वाइस्संति सव्वदुक्खाणमंत' इति पाठः॥ ६. हे २ मु. विना-राति परिमाण ला १। राति परिमाण जे० । राति परमाण खं० हे १ ला २। “रत्तिं ति (राति त्ति-हे.) ... रात्री, किमत आह-परिमाणं स्त्रीणां तद्धोगाना वा प्रमाणं कृतं येन स परिमाणकृत इति" -अटी०॥ ७. अणिसाती अटीपा० जे०। असिणाती जेसं०। अणिस्सातो(ती) ला १। "असिणाइ त्ति अस्नायी स्नानपरिवर्जकः, क्वचित् पठ्यते-अनिसाइ त्ति न निशायामत्तीति अनिशादी"-अटी० ॥ ८. “पुस्तकान्तरे त्वेवं वाचना-दसणसावए प्रथमा, कयवयकम्मे Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते एक्कारसट्ठाणं। [सू० ११[२]. लोगंताओ णं ऐक्कारसहिं एक्कारेहिं जोयणसतेहिं अबाहाए जोतिसंते पण्णत्ते। जंबुद्दीवे 'दीवे मंदरस्स पव्वतस्स ऐक्कारसहिं एकवीसेहिं जोयणसतेहिं [अबाहाए] जोतिसे चारं चरति । समणस्स णं भगवतो महावीरस्स एक्कारस गणहरा होत्था, तंजहाइंदभूती अग्गिभूती वायुभूती वियत्ते सुहम्मे मंडित मोरियपुत्ते अकंपिते अयलभाया मेतजे पभासे। मूलनक्खत्ते एक्कारसतारे पण्णत्ते । हेट्ठिमंगेवेजगाणं देवाणं एक्कारसुत्तरं गेवेजविमाणसतं भवति ति मक्खायं। मंदरे णं पव्वते धरणितलाओ सिहरतले एक्कारसभागपरिहीणे उच्चत्तेणं पण्णत्ते। द्वितीया, कयसामाइए तृतीया, पोसहोववासनिरये चतुर्थी, राइभत्तपरिणाए पञ्चमी, सचित्तपरिणाए षष्टी, बंभयारी राओ परिमाणकडे सप्तमी, दिया वि रामो वि बंभयारी असिणाणए यावि भवति वोलटकेसरोमनहे अष्टमी. भारंभपरिणाए पेसपरिणाए नवमी. उहिट्रभत्तवज्जए दशमी, समणभूए यावि भवह त्ति समणाउसो एकादशीति । क्वचित्तु आरम्भपरिज्ञात इति नवमी, प्रेष्यारम्भपरिज्ञात इति दशमी, उद्दिष्टभक्तवर्जकः श्रमणभूतश्चैकादशीति"-अटी०॥ १. "तथा जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्दरस्य पर्वतस्य एकादश एगविंसे त्ति एकविंशतियोजनाधिकानि [एकादश-खं०] योजनशतानि अबाहाए त्ति अबाधया व्यवधानेन कृत्वेति शेषः, ज्योतिष ज्योतिश्चक्र चार परिभ्रमणं चरति आचरति । तथा लोकान्तात् णमित्यलकारे, एकादश शतानि एकारे त्ति एकादशयोजनाधिकानि [एकादश योजनशतानि-खं०] अबाधया व्यवहिततया कृत्वेति शेषः जोतिसंते त्ति ज्योतिश्चक्रपर्यन्तः प्रज्ञप्त इति, इदं च वाचनान्तरं न्याख्यातम् , ...... अधिकृतवाचनायां पुनरिदमनन्तरव्याख्यातमालापकद्वयं व्यत्ययेन दृश्यते (व्याख्यातम्, ...."इदमनन्तरव्याख्यातमालापकद्वयं व्यत्ययेनापि दृश्यते- हे.)"-अटी०। “ता मंदरस्स णं पव्वयस्स केवइयं अबाहाए जोइसं चार चरइ ? ता एकारस एकवीसे अबाहाए जोइसं चारं चरइ। ता लोयंताओ णं केवइयं अबाहाए जोइसे पण्णत्ते ? ता एकारस एक्कारे जोयणसए अबाहाए जोइसे पण्णते" इति चन्द्रप्रज्ञप्तिसूत्रेऽष्टादशे प्राभृते ॥ २. अटी० अनुसारेण एकारल एक्कारे जोयणसते इति पाठः । एकारसएहिं मु०॥ ३. जोतिसपजते खं० हे १ ला २ । दृश्यतां टि. १॥ १.दीवे नास्ति हे २ मु. विना ॥ ५. एकारे एगर्विसे जोयणसते अबाहाए जोतिसे चारं चरति इति अटी. सम्मतः पाठः, चन्द्रप्रज्ञप्तिसूत्रेऽपि च ॥ ६. अगणिभूती हे १॥ ७. गेविजाणं हे १ ला २। ८. “विमाणसयं भवति त्ति मक्खायं ति, इह मकारस्यागमिकत्वादयमर्थः-विमानशतं भवतीति कृत्वा आख्यातं प्ररूपितं भगवता अन्यैश्च केवलिभिरिति सधर्मस्वामिवचनम"-अटी०॥ Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायं सुत्ते बारसट्ठाणं । [३]. इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं एक्कारस पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । पंचेमा पुढवीए [अत्थे गतियाणं नेरइयाणं ] एक्कारस सागरोवमाइं ठिती १२] पण्णत्ता । ५ असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं एक्कारस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । सोहमीसाणे कप्पे [अत्थेगतियाणं देवाणं ] एक्कारस पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । [४]. लंतए कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं एक्कारस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । जे देवा बैभं सुबंभं बंभावत्तं बंभप्पभं बंभकतं बंभवणं बंभलेसं बंभज्झयं १० बंभर्सिंग बंभसिहं बंभकूडं बंभुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं [ उक्को सेणं ? ] एक्कारस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा एकार सण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं एक्कारसहं वाससहस्साणं आहार समुप्पज्जति । [५]. संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे एक्कारसहिं भवग्गहणेहिं सिज्झि - १५ संति जाव सव्वदुक्खाणं अंत करेस्संति । ६४७ .१२. १२ [१] . बारस भिक्खुपडिमातो पण्णत्तातो, तंजहा — मासिया भिक्खुपडिमा, दोमासिया [भिक्खुपडिमा ], तेमासिया [भिक्खुपडिमा ], चौउम्मासिया [भिक्खुपडिमा ], पंचमासिया [भिक्खुपडिमा ], छम्मासिया [भिक्खुपडिमा ], २० सत्तमासिया [भिक्खुपडिमा ], पढमा सत्तारातिंदिया भिक्खुपडिमा दोच्चा सत्तरातिंदिया भिक्खुपडिमा तच्चा सत्तरातिंदिया भिक्खुपडिमा अहोरातिया भिक्खुपडिमा, एक्करातिया भिक्खुपडिमा । " १. पंचमीए मु० ॥ २. पन्हं सुपरहं वम्हावत्तं पम्हपभं पम्हकंतं पम्हवण्णं पम्हलेसं पम्हझयं खं० हे १ ला २ । 'ब्रह्मादीनि द्वादश विमाननामानि ” – अटी० ॥ ३. सिज्झिहिं ( हं-खं ० ) - ति जाव सरव खं० जे० ला २ । सिज्झिस्संति बुज्झिस्संति मुश्चिस्संति परिनिब्वाइस्संति सव्व मु० ॥ ४. चउम्मा' हे २ ला २ । चडमा जे० मु० ॥ ५. अहोरातिंदिया जे० ॥ " Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४८ समवायंगसुत्ते बारसट्ठाणं। [सू० १२ दुवालसविहे संभोगे पण्णत्ते, तंजहा उवहि सुय भत्तपोणे अंजलीपग्गहे ति य । दीयणे य निकाए य, अन्भुट्ठाणे ति यावरे ॥५॥ 'कितिकम्मस्स य करणे, वेयावच्चकरणे ति य । समोसरण सन्निसेज्जा य, कहाते य पबंधणे ॥६॥ दुवालसावत्ते कितिकम्मे पण्णते, तंजहा दुओणयं जहाजायं, कितिकम्मं बौरसावयं । चउसिरं तिगुत्तं, दुपवेसं एगनिक्खमणं ॥७॥ विजया णं रायधाणी दुवालस जोयणसहस्साई आयामविक्खंभेणं पण्णत्ता। रामे णं बलदेवे दुवालस वाससताई सव्वाउयं पालइत्ता "देवत्ति गए । मंदरस्स णं पव्वतस्स चूलिया मूले दुवालस जोयणाई विक्खंभेणं पण्णत्ता । जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स "वेतिया मूले दुवालस जोयणाई विक्खंभेणं पण्णत्ता। सव्वजहणिया राती दुवालसमुहुत्तिया पण्णत्ता । एवं दिवसो वि णायव्वो। १. “उवहीत्यादि रूपकद्वयम्”–अटी० ॥ २. °पाणंजली खं० हे १ ला २ ॥ ३. ति या खं० हे १ ला २। ति य हे २ ला १। " अंजलीपग्गहे इ यत्ति इह इतिशब्दा उपदर्शनार्थाः, चकाराः समुच्चयार्थाः"-अटी० ॥ ४. दातणे हे २ मु० विना ॥ ५. त्ति जे. हे १ ला २ विना ॥ ६. कियक हे २। किसक मु०॥ ७. समोसरणे हे १ ला २। समोसरणं मु०। “समोसरणं ति जिनस्नपनरथानुयानपटयात्रादि यत्र बहवः साधवो मिलन्ति तत् समवसरणम्-अटी०॥ ८. कहाए य पबंधणे त्ति कथा वादादिका पञ्चधा, तस्याः प्रबन्धन प्रबन्धेन करणं कथाप्रबन्धनम......इति रूपकद्वयस्य संक्षेपार्थः, विस्तरार्थस्तु निशीथपञ्चमोदेशकभाष्यादवलेय इति"-अटी०॥ ९. दुवालसावइए जे०। “दुवालसावते(सायते .) किडकम्मे ति द्वादशावते कृतिकर्म वन्दनकं प्रज्ञप्तम. द्वादशावर्ततामेवास्यानुवदन शेषांश्च तद्धर्मानभिधित्सू रूपकमाह-दुओणएत्यादि"-अटी०॥ १०. गाथेयमावश्यकनियुक्तौ अपि वर्तते १२१६॥ ११. हे २ मु. विना सायतं खं० जे० हे १ ला २। °सावत्तं ला १। "बारसावयं (साययं-जे० हे.) ति द्वादशावर्ताः......यस्मिंस्तद् द्वादशावर्तम्"-अटी०॥ १२. तिगुत्तं च दु' मु.। तिहि गुत्तं अटी०, तिसुद्धं अटीपा०। “तिहि गुत्तं ति तिसृभिर्गुप्तिभिगुप्तम् , पाठान्तरेऽपि (पाठान्तरे तु-हे०) तिसृभिः शुद्धं गुप्तिभिरेवेति" अटी० ॥ १३. °क्खवणं जे०॥ १४. °णसयसहस्साई मु०॥ दृश्यता जीवाजीवाभिगमे सू० १३४॥ १५. देवत्तं मु.। “देवत्ति गए (देवत्तिं गय जे० खं०, देवत्तं गए-मु०) त्ति देवत्वं पञ्चमदेवलोक (के०-मु०) देवत्वं गतः"-अटी०॥ १६. वेइया मु०॥ Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२] ३४९ समवायंगसुत्ते बारसट्ठाणं। सव्वट्ठसिद्धस्स णं महाविमाणस्स उवरिल्लातो थूभियग्गातो दुवालस जोयणाई उड्ढं उप्पतित्ता 'ईसिंपन्भारा नाम पुढवी पण्णत्ता। ईसिंपन्भाराए णं पुढवीए दुवालस नामधेजा पण्णत्ता, तंजहा-ईसि त्ति वा ईसिपब्भार ति वा तणू ति वा तणुयतरि त्ति वा सिद्धी ति वा सिद्धालए ति वा मुत्ती ति वा मुत्तालए ति वा बंभे ति वा बंभवडेंसगे ति वा लोकपडिपूरणे त्ति वा ५ लोगग्गचूलिआ ति वा। [२]. इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अत्यंगतिआणं नेरइआणं बारस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। पंचमाए पुढवीए अत्यंगतियाणं नेरइयाणं बारस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं बारस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं बारस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। लंतए कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं बारस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। [३]. जे देवा महिंदं महिंदज्झयं कंबुं कंबुग्गीवं पुंखं सुपुंखं महापुंखं पुंडं १५ सुपुंडं महापुंडं नरिंदं नरिंदोकंतं नरिंदुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसिं णं देवाणं उक्कोसेणं बारस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। तेणं देवा बारसण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं बारसहिं वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पजति । [४]. अंत्थेगतिया भवसिद्धिआ जीवा जे बारसहिं भवग्गहणेहिं २० सिस्सिंति जाव अंतं करेस्संति । १. उप्पतिता खं० हे २ । उप्पइआ मु० । उप्पित्तिता है । ला २ । २. ईसि खं० जे० T विना । तुला-प्रज्ञापनासूत्रे सू० २११॥ ३. ईसि जे० T विना ॥ ४. इत भारभ्य T मध्ये सर्वत्र 'ति' इति 'इ' इति वा पाठः॥ ५. वा तणूयतरि ति वा सिद्धि ति वा जे०। ६. तणुयरुत्ति हे १ ला २ ॥ ७. सिद्धि त्ति हे २ ला १ मु०॥ ८. त्ति हे २ मु०॥ ९. °वडंसिगे त्ति जे। विडेंसगे ति ला १। वडेसे त्ति खं० हे १, २ ला २॥ १०. पंचमीए मु०॥ ११. नरिंदकते हे २ मु० ॥ १२. संतेगइआ मु०॥ १३. 'रसंति बुज्झिस्संति मुच्चिस्संति परिनिव्वाइस्संति सव्वदुक्खागमतं मु०॥ Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते तेरसट्ठाणं। [सू० १३ .१३. १३ [१]. तेरस किरियट्ठाणा पण्णत्ता, तंजहा—अट्ठादंडे, अणट्ठादंडे, हिंसादंडे, अकम्हादंडे, 'दिट्ठिविपरियासियादंडे, मुसावायवत्तिए, अदिन्नादाणवत्तिए, अब्भ(ज्झ १)थिए, माणवत्तिए, मित्तदोसवत्तिए, मायावत्तिए, लोभवत्तिए, इरिआवहिए णामं तेरसमे । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु तेरस विमाणपत्थडा पण्णत्ता । सोहम्मवडेंसगे णं विमाणे णं अद्धतेरस जोयणसतसहस्साइं आयामविक्खंभेणं पण्णत्ते । एवं ईसाणवडेंसगे वि । जलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं अद्धतेरस जातिकुलकोडीजोणिपमुहसतसहस्सा पण्णत्ता। पाणाउस्स णं पुव्वस्स तेरस वत्थू पण्णत्ता । गब्भवतिअपंचेंदिअतिरिक्खजोणिआणं तेरसविहे पओगे पण्णत्ते, तंजहा -सच्चमणपओगे मोसमणपओगे संचामोसमणपओगे असच्चामोसमणपओगे सञ्चवतिपओगे मोसवतिपओगे सच्चामोसवतिपओगे असच्चामोसवतिपओगे ओरालियसरीर कायपओगे ओरालियमीससरीरकायपओगे वेउव्वियअसरीरकायपओगे वेउव्विय१५ मीससरीरकायपओगे कम्मसरीरकायपओगे। सूरमंडले जोयणेणं तेरसहिं एक्कसट्ठिभागेहिं जोयणस्स ऊणे पण्णत्ते। [२]. इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं तेरस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। पंचमाए णं पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं तेरस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं तेरस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं तेरस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। लंतए कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं तेरस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। १. दिट्ठी' खं०॥ २. अज्झथिए मु०॥ ३. सच्चमोस खं० ॥ ४. सञ्चमोसवति० असञ्चमोसवा खं०॥५. यमिस खं०हे १ला २॥ ६. दृश्यतां पृ०३५४ पं. १४ टि. ११॥ ७. इमीसे रय मु० विना ॥ Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४] समवायंगसुत्ते चोहसटाणं। [३]. जे देवा वजं सुवज वजावत्तं वजप्पमं वजकंतं वज्जवण्णं वजलेसं वंजज्झयं वनसिंग वैजसिढ वज्जकूडं वजुत्तरवडेंसगं वरं वइरावत्तं जाव वइरुत्तरवडेंसगं लोगं लोगावतं लोगप्पमं जाव लोगुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं तेरस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा तेरसहिं अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि ५ णं देवाणं तेरसहिं वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पजति । [४]. अंत्थेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे तेरसहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति । .१४. १४ [१]. चोइस भूयग्गामा पण्णत्ता, तंजहा—सुहमा अपजत्तया, १० सुहुमा पजत्तया, बादरा अपज्जत्तया, बादरा पज्जत्तया, बेइंदिया अपजत्तया, बेइंदिया पज्जत्तया, तेइंदिया अपज्जत्तया, "तेइंदिया पजत्तया, चउरिदिया अपजत्तया, चउरिदिया पजत्तया, पंचिंदिया असन्निअपज्जत्तया, पंचिंदिया असन्निपज्जत्तया, पंचिंदिया सन्निअपज्जत्तया, पंचिंदिया सन्निपजत्तया । चोदस पुव्वा पण्णत्ता, तंजहा उप्पायपुव्वमग्गेणियं च ततियं च वीरियं पुव्वं । अत्थीणस्थिपवायं तत्तो नाणप्पवायं च ॥८॥ सच्चप्पवायपुव्वं तत्तो आयप्पवायपुव्वं च । कम्मप्पवायपुव्वं पचक्खाणं भवे नवमं ॥९॥ विजाअणुप्पवायं अवंश पाणाउ बारसं पुव्वं । तत्तो किरियविसालं पुव्वं तह बिंदुसारं च ॥१०॥ १. वजरुयं हे २ ला १ विना ॥ वजरूवं मु०। दृश्यतां पृ० ३३२ पं० ४ ॥ २. वज्जसिवं खं० हे १ ला २ ॥ ३. दृश्यतां पृ० ३३२ पं० ३, पृ० ३३३ पं० १३, पृ० ३३५ पं० १०॥ °वत्तं बहरप्पमं वइरकंतं वइरवणं वहरलेसं वइररूवं वइरसिंग वइरसिटुं वइरकूडं वइरुत्तरवडिसगं लोगं लोगावतं लोगप्पभं लोगकंतं लोगवणं लोगलेसं लोगरूवं लोगसिंगं लोगसिंट्र लोगकूडं लोगुत्तरवळिसगं मु०॥ ४. संतेगइआ मु०॥ ५. °त्तगा जे०। एवमग्रेऽपि ॥ ६. बंदिया खं० ला २। एवमग्रेऽपि॥ ७. तेंदिथा खं०हे १॥८. तेंदिथा हे २ ला २॥ ९. अवजा जे० ला १। अबंभ हे १ ला २। अबंझ हे २॥ Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३५२ - समवायंगसुत्ते चोहसट्टाणं । [सू०१४अग्गेणीयस्स णं पुव्वस्स चोद्दस वत्थू पण्णत्ता। समणस्स णं भगवतो महावीरस्स चोदस समणसाहस्सीओ उक्कोसिया समणसंपदा होत्था। कम्मविसोहिमग्गणं पडुच्च चोइस जीवट्ठाणा पण्णत्ता, तंजहा५ मिच्छदिट्ठी, सासायणसम्मदिट्ठी, सम्मामिच्छदिट्ठी, अविरतसम्मपिट्ठी, विरता विरतसम्मदिट्ठी, पमत्तसंजते, अप्पमत्तसंजते, नियट्टि, अनियट्टिबायरे, सुहुमसंपराए उवसामए वा खमए वा, उवसंतमोहे, खीणमोहे, सजोगी केवली, अंजोगी केवली। भरहेरवयाओ णं जीवाओ चोदस चोदस जोयणसहस्साइं चत्तारि य एक्कुत्तरे जोयणसते छच्च ऐकूणवीसइभागे जोयणस्स आयामेणं पण्णत्ते । एगमेगस्स णं रण्णो चाउरंतचक्कवट्टिस्स चोदस रयणा पण्णत्ता, तंजहाइत्थीरयणे सेणावतिरयणे गाहावतिरयणे पुरोहितरयणे वडइरयणे आसरयणे हत्थिरयणे असिरयणे दंडरयणे चक्करयणे छत्तरयणे चम्मरयणे मणिरयणे काँगणिरयणे । जंबुद्दीवे णं दीवे चोदस महानदीओ पुव्वावरेणं लैवणं समुदं सैमप्पेंति, १५ तंजहा—गंगा सिंधू रोहिया रोहियंसा हरी हरिकंता सीता सीतोदा णरकंता णारिकता सुवण्णकूला रुप्पकूला रत्ता रत्तवती । [२]. इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अत्यंगतियाणं नेरइयाणं चोदस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। पंचमाए णं पुढवीए अत्यंगतियाणं नेरइयाणं चोस सागरोवमाई ठिती २० पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्यंगतियाणं चोदस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । १. भग्गेयणस्स जे० ॥ २. अविरयसम्मट्रिी नास्ति खंमू० हे १ ला २ ॥ ३. विरयाविरए पम मु.। “विरताविरतो देशविरतः श्रावक इत्यर्थः”-अटी० ॥ ४. निभट्टिबायरे मु.। "नियहि त्ति इह क्षपकश्रेणिमुपशमश्रेणिं वा प्रतिपन्नो जीवः क्षीणदर्शनसप्तक उपशान्तदर्शनसप्तको वा निवृत्तिबादर उच्यते"-अटी०॥ ५. उवसमए T॥ ६. खवए वा मु०। खमए वा नास्ति जे. हे २॥ ७. भजोगि खं० हे १ ला २॥ ८. एकुत्तरे हे २॥ ९. एकूणवीसे भागे हे २ मु०। एकूणवीस भागे T॥ १० वेयइ जे०॥ ११. कागिणि° मु०॥ १२. लवणसमुहं हे २ ला १॥ १३. समुप्पेंति हे २ T। समुप्पंति हे १ ला २॥ Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५ ] समवायंगसुत्ते पण्णरसट्ठाणं। . सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्यंगतियाणं देवाणं चोइस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। लंतए कप्पे देवाणं उक्कोसेणं चोदस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । महासुक्के कप्पे देवाणं जहण्णेणं चोदस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। [३]. जे देवा सिरिकंतं सिरिमहि सिरिसोमणसं लंतयं काविट्ठ महिंदं ५ महिंदोकंतं महिंदुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं चोदस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा चोदसहिं अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणंमति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं चोदसहिं वाससहस्सेहिं आहारढे समुप्पज्जति। [४]. संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे चोदसहिं भवग्गहणेहिं सिज्झि- १० स्संति जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति । ..१५. १५ [१]. पण्णरस परमाहम्मिया पण्णत्ता, तंजहा अंबे अंबरिसी चेव, सामे सबले त्ति यावरे । रुद्दोवरुद्द काले य, महाकाले ति यावरे ॥११॥ असिपत्ते धणु कुम्भे वालुए वेयरणी ति य । खरस्सरे महाघोसे एते पण्णरसाहिया॥॥१२॥ णमी णं अरहा पण्णरस धणूई उड्उच्चत्तेणं होत्था। धुंवराहू णं बहुलपक्खस्स पाडिवयं पंन्नरसतिभागं पन्नरसतिभागेणं चंदस्स "लेसं आवरेत्ता णं चिट्ठति, तंजहा—पढमाए पढमं भौगं जाव पन्नरसेसु पन्नरसमं २० १. महिंदं नास्ति मु० । “श्रीकान्तमित्यादीन्यष्टौ विमानानीति"-अटी०॥ २. महिंदकंतं मु०। महिंदोकंतं हे २॥ ३. जे नास्ति मु० विना॥ ४. स्संति बुझिस्संति मुञ्चिस्संति परिनिव्वाइस्संति सव्व मु०॥ ५. मासे खं० । सासे हे १॥ ६. चावरे जे०॥ ७. निश्चराहू लासं० १ला २ T॥८. जे० विना-पाडिवते खं० ला १हे २ । पडिवाते हे १ ला २ । पडिवए मु० । “पाडिवयं ति प्रतिपदं प्रथमतिथिमादौ कृत्वेति वाक्यशेषः"-अटी०।। ९. पारसभागं पन्नरसभागेणं मु०। “पञ्चदशभागं पञ्च दशभागेनेति वीप्सायां द्विर्वचनादि यथा 'पदं पदेन गच्छति' इत्यादिषु"-अटी० ॥ १०. लेस्सं खं० T॥ ११. भागं बीआए दुभागं तइयाए स २३ Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३५४ समवायंग सुत्ते पण्णरसट्ठाणं । [सू० १५ भागं । तं चैव सुक्कपक्खस्सं उवदंसेमाणे उवदंसेमाणे चिट्ठति, तंजहा — पढमाए 1 पढमं भागं जाव पन्नरसेसु पन्नरसमं भागं । १५ [२] . छण्णक्खत्ता पन्नर समुहुत्तसंजुत्ता पण्णत्ता, तंजहा - सतभिसय भरणि अद्दा, अँसिलेसा साइ तह य जेट्ठा य । एते छण्णक्खत्ता, पण्णरसमुहुत्तसंजुत्ता ॥ १३ ॥ चेत्तासोएर्सु मासेसु पन्नरसमुहुत्तो दिवसो भवति, सँइ पण्णरसमुहुत्ता राती भवति । अणुप्पवायस्स णं पुव्वस्स पन्नरस वत्थू पण्णत्ता । एवं मणूसाणं पण्णरसविहे पओगे पण्णत्ते, तंजहा - सच्चमणपओगे, १० मोसमणपओगे, सच्चामोसमणपओगे, असच्चामो समणपओगे, एवं सच्चवतीपओगे, मोसवतीपओगे, सच्चामोसवतीपओगे, असच्चामोसवतीपओगे, ओरालियसरीरकायपओगे, ओरालियमीस सरीरकायपओगे, वेउव्वियसरीरकायपओगे, वेउव्वियमीस सरीरकायपओगे, आहारयसरीरकायप्पओगे, आहारयमीस सरीरकायप्पओगे कैम्मय सरीरकायपओगे । [३] इमीसे णं रयणपभाए पुढवीए [ अत्थेगतियाणं नेरइआणं ] पण्णरस पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । तिभागं चउत्थीए चउभागं पञ्चमीए पञ्चभागं छट्ठीए छभागं सतमीए सत्तभागं भट्ठमीए अट्ठभागं नवमीए नवभागं दसमीए दसभागं एक्कारसीए एक्कारसभागं बारसीए बारसभागं तेरसीए तेरसभागं चउदसीए चउदसभागं पन्नरसेसु पन्नरसभागं मु० । “अनेन क्रमेण यावत् पनरसेसु ति पञ्चदशसु दिनेषु पञ्चदशं पञ्चदशं भागमावृत्य तिष्ठति” – अटी० ॥ १. स य उव' हे २ मु० ॥ २. माणे २ चि' ला १ जे० विना । 'माणे चि' जे० ला १। "उपदर्शयन्नुपदर्शयन् पञ्चदशभागतः स्वयमपसरणतः प्रकटयन् प्रकटयन् तिष्ठति " टी० ॥ ३. 'रसभागं मु० ॥ ४. असलेसा हे १ ला २ मु० ॥ ५ तध व जेट्ठा य जे० 1 तहा जेट्ठा मु० ॥ ६. सुणं मासेसु मु० ॥ " तथा चेत्तासोएसु मासेसु त्ति स्थूलन्यायमाश्रित्य चैत्रेऽश्वयुजि च मासे पञ्चदशमुहूर्ती दिवसो भवति रात्रिश्च " -- अटी० ॥ ७. सई जे० हे १ ला २ । सई नास्ति १। एवं चैव मासेसु पण्ण हे २ T। एवं चेत्तमासेसु पण्ण मु० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ८. विजाणु मु० ॥ ९ एवं नास्ति मु० । ' एवं मोस सच्चा (श्च खं० हे १ ला २)मोस असच्चामोस एवं वती ओरालियसरीरकायपओए ओरालियमीससरीर घेउन्विय वेउब्वियमीस आहारय आहारयमीस कम्मयसरीरकायपभोगे' इति हस्तलिखितादर्शेषु पाठः । १०. एवं नास्ति मु० ॥ ११. कम्मसरीर जे० । दृश्यतां पृ० ३५० पं० १५ ॥ Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते सोलसट्ठाणं। पंचमाए णं पुढवीए अत्यंगतियाणं नेरझ्याणं पण्णरस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्यंगतियाणं पण्णरस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं पण्णरस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। महासुक्के कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं पण्णरस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। [४]. जे देवा गंदं सुणंदं गंदावत्तं गंदप्पभं गंदकंतं गंदवण्णं णंदलेसं जाव णंदुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताए उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं पण्णरस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा पण्णरसण्हं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं पण्णरसहिं वाससहस्सेहिं १० आहारट्टे समुप्पजति । [५]. अत्थेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे पन्नरसहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव अंतं करिस्संति। १६ [१]. सोलस य गाहासोलसगा पण्णत्ता, तंजहा-समए १, १५ वेयालिए २, उवसग्गपरिण्णा ३, इत्थिपरिण्णा ४, निरयविभत्ती ५, महावीरथुई ६, कुसीलपरिभासिए ७, वीरिए ८, धम्मे ९, समाही १०, मग्गे ११, समोसरणे १२, अहातहिए १३, गंथे १४, जमतीते १५, गाहा १६ । सोलस कसाया पण्णत्ता, तंजहा-अणंताणुबंधी कोहे, एवं माणे, माया, लोभे। अपञ्चक्खाणकसाए कोहे, एवं माणे, माया, लोभे। पञ्चक्खाणावरणे कोहे, २० एवं माणे, माया, लोभे । संजलणे कोहे, एवं माणे, माया, लोभे। १. पृ० २३२ पं० ४ । णंदलेसं गंदज्झयं गंदसिंगं गंदसिटुं गंदकूडं गंदुत्तर मु०॥ २. °स्संति बुज्झित्संति मुच्चिस्संति परिनिव्वाइस्संति सव्वदुक्खाणमंतंमु०॥३. आहात°मु० । आहत्त जे०। "महातहिए त्ति यथा वस्तु तथा प्रतिपाद्यते यत्र तद् यथातथिकम्"-अटी०॥ ४. “प्राक्तनपञ्चदशाध्ययनार्थस्य गाना गाथा गाधा वा तत्प्रतिष्ठाभूतत्वादिति"-अटी०॥५. कोहे अणंताणुबंधी माणे भणंताणुबंधी माया भणंताणुबंधी लोभे अपञ्चक्खाणकसाए कोहे अपञ्चक्खाणकसाए माणे अपञ्चक्खाणकसाए माया अपञ्चक्खाणकसाए लोभे पञ्चक्खाणावरणे कोहे पश्चक्खाणावरणे माणे पञ्चक्खाणावरणा माया पञ्चक्खाणावरणे लोभे संजलणे कोहे संजलणे माणे संजलणे समा.. संजलणे लोभेमु०॥ Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३५६ १५ समवायंगसुत्ते सोलसट्टाणं । [सू० १६ मंदरस्स णं पव्वतस्स सोलस नामज्जा पण्णत्ता, तंजा'मंदर १ मेरु २ मणोरम ३ सुदंसण ४ सयंपभे ५ य गिरिराया ६ । रयणुच्चय ७ पियदंसण ८ मज्झे लोगस्स ९ नाभी १० य ॥ १४ ॥ २० १० पण्णत्ते । लवणे णं समुद्दे सोलस जोयणसहस्साई उस्सेहपरिवुड्डीए पण्णत्ते । इसे णं रयणप्पभा पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं सोलस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । अत्थे य ११ सूरियावत्ते १२ सूरियावरणे १३ ति य । उत्तरे य १४ दिसाई य १५ वडेंसे १६ हूँ य सोलसे ॥ १५॥ [२] . पासस्स णं अरहतो पुरिसादाणीयस्स सोलस समणसाहस्सीओ उक्कोसिया समणसंपदा होत्था । आयप्पवायस्स णं पुव्वस्स सोलस वत्थू पण्णत्ता । चमर-बलीणं ओंवारियालेणे सोलस जोयणसहस्साइं आयामविक्खंभेणं पंचमार पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं सोलस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं सोलस पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । सोहम्मी सासु कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं सोलस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । महासुक्के कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं सोलस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । [३] जे देवा आवत्तं वियावत्तं नंदियावत्तं महाणंदियावत्तं अंकुसं अंकुस पलंब भद्दं सुभद्दं महाभदं सव्वओभदं भद्दुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं सोलस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा सोलसण्डं १. मंदरे मेरू मणोरमे सुदंसणे जे० । " मेरुनामसूत्रे गाथा लोकश्च ” – अटी० ॥ २. त्ति मु० ॥ ३. ईय जे० ॥ ४. उवः रिया मु० । उवातिया जे० । “ओवारियाले (णे - मु० ) त्ति चमरचञ्चा-बलिचञ्चाभिधानराजधान्योर्मध्यभागे तद्भवनयोर्मध्योन्नतावतरत्पार्श्वपीठरूपे आ ( अ - जे० ) वतारिकलयने षोडश योजन सहस्राणि "अटी० ॥ ५. पालंबं खं० ॥ ६. सोलसहिं मु० ॥ Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७ ] समवायंगसुत्ते सत्तरसट्टाणं। ३५७ अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं सोलसहि वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति । [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे सोलसहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव अंतं करेस्संति । १० १७ [१] सत्तरसविहे असंजमे पण्णत्ते, तंजहा—पुढविकाइयअसंजमे आउकाइयअसंजमे तेउकाइयअसंजमे वाउकाइयअसंजमे वणस्सइकाइयअसंजमे बेइंदियअसंजमे तेइंदियअसंजमे चरिंदियअसंजमे पंचिंदियअसंजमे अजीवकायअसंजमे पेहाअसंजमे उपेहाअसंजमे अवहट्टुअसंजमे अपमजणाअसंजमे मणअसंजमे वतिअसंजमे कायअसंजमे। सत्तरसविहे संजमे पण्णत्ते, तंजहा—पुढवीकार्यसंजमे एवं जाव कायसंजमे । माणुसुत्तरे णं पव्वते सत्तरस एक्कवीसे जोयणसते उड्उच्चत्तेणं पण्णत्ते । सब्वेसि पि णं वेलंधर-अणुवेलंधरणागराईणं आवासपव्वया सत्तरस एकवीसाई जोयणसयाई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। लवणे णं समुद्दे सत्तरस जोयणसहस्साई सव्वग्गेणं पण्णत्ते। इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए बहुसमरमणिज्जातो भूमिभागातो सातिरेगाई सत्तरस जोयणसहस्साइं उड़े उप्पतित्ता ततो पच्छा चारणाणं तिरियं गती पवत्तती। चमरस्स णं असुरिंदस्स असुररण्णो तिगिछिकूडे उप्पातपन्वते सत्तरस एक्कवीसाई जोयणसयाइं उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ते । १. आणमंति वा ४ आहारे जाव अंतं करेंति (करेस्संति हे २ जेसं०) मु० विना॥ भाणमंति वा पाणमंति वा उस्ससंति वा नीससंति वा, तेसि णं देवाणं सोलपवाससहस्सेहिं माहारट्टे समुप्पजइ, संतेगइया भवसिद्धिा जीवा जे सोलसहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति बुझिस्संति मुच्चिस्संति परिनिब्वाइस्संति सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति मु०॥ २. कायमसं° ला १ मु०। एवमग्रेऽपि ॥ ३. बेंदियखं० ला १॥ १. मणसा. वति. खं. जे. हे १ ला २॥ ५. °संजमे भाउकायसंजमे तेउकायसंजमे वाउकायसंजभे वणस्सइकायसंजमे वेइंदिअसंजमे तेइंदिभसंजमे चरिंदिभसंजमे पंचिंदिअसंजमे अजीवकायसंजमे पेहासंजमे उवेहासंजमे भवहसंजमे पमजणासंजमे मणसंजमे वइसंजमे कायसंजमे मु०॥ ६. मावासयप जे०॥ ७. जोयणाति उर्दू जे० ॥ ८. जोणयाति उच्चत्तेणं खं० हे १ ला २ लामू. १॥ Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३५८ ц समवायंग सुत्ते सत्तरसट्ठाणं । [सू०१७बलिस्स णं असुरिंदस्स असुररण्णो रुयगिंदे उप्पातपव्वते संत्तरस जोयणसयाइं सातिरेगाइं उडूं उच्चत्तेणं पण्णत्ते । सतरसविहे मरणे पण्णत्ते, तंजहा— आवीइमरणे ओहिमरणे औयंतियमरणे वैलाऩमरणे वसट्टमरणे अंतो सल्लमरणे तब्भवमरणे बालमरणे पंडितमरणे बालपंडित - मरणे छउमत्थमरणे केवलिमरणे वेहासमरणे गैद्धपट्टमरणे भत्तपचक्खाणमरणे इंगिणिमरणे पाओ वगमणमरणे । सुहुमसंपराए णं भगवं सुहुमसंपत्यभावे वट्टमाणे सत्तरस कम्मपगडीओ णिबंधति, तंजहा – आभिणिबो हियणाणावरणे, एवं सुतोहि-मण- केवल [णाणावरणे ] 1 चक्खुदंसणावरणं, एवं अचक्खु - ओही - केवलदंसणावरणं । सायावेयणिज्जं, जसो १० कित्तिनामं, उच्चागोतं । दाणंतराइयं, एवं लाभ- भोग-उवभोग- वीरियअंतराइयं । [२] इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं सत्तर स पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । १५ पंचमाए पुढवीए नेरइयाणं उक्कोसेणं सत्तरस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । छट्ठी पुढवी नेरइयाणं जहण्णेणं सत्तरस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं सत्तरस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं सत्तरस पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । महासुके कप्पे देवाणं उक्कोसेणं सत्तरस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । सहस्सारे कप्पे देवाणं जहण्णेणं सत्तरस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । १. सत्तरस एक्कवीसाई जोयणसयाई उडंडच्चत्तेणं मु० । २. सातिरेगेणं उडूं जे० ॥ ३. हे २ मु० विना अंतितमरणे जे० । अतितंमरणे खं० । अतिंमरणे हे १ ला २ । अंतस्थमरणे ला १ । 'आयंतियमरणे ति आत्यन्तिकमरणम् ” – अटी० ॥ ४. वलाक° जे० ॥ 66 " ५. हे २ विनागढ पढमरणे जे० । गिद्ध पिट्ठमरणे मु० । गिद्धमरणे खं० । गिडिमरणे हे १ ला २ । गिद्ध यमरणे ला १ । “गृध्रस्पृष्टम्, अथवा गृध्रपृष्ठम् ” – अटी० ॥ ६. रागभावे खं० ॥ ७. वरणे एवं सुतोहि मणकेवल ( लि-खं० हे १ ला २) चक्खुदंसणावरणं (णे - हे २ ला १ ) एवं अचक्खुभ ही केवल सणावरणं मु० विना । 'वरणे सुयणाणावरणे भोहिणाणावरणे मणपज्जवाणावर केवल गाणावरणे चक्खुदंसणावरणे भचक्खुदंसणावरणे भो हीदंसणावरणे केवलसावरणे मु० ॥ ८. रायं लाभंतरायं भोगतरायं उवभोगंतरायं वीरियअंतरायं मु० ॥ Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८ ] समवायंगसुत्ते अट्ठारसहाणं। - [३] जे देवा सामाणं सुसामाणं महासामाणं पउमं महापउमं कुमुदं महाकुमुदं नलिणं महाणलिणं पोंडरीयं महापोंडरीयं सुक्कं महासुकं सीहं 'सीहोकतं सीहवियं भावियं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं सत्तरस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा सत्तरसहिं अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं सत्तरसहिं वास- ५ सहस्सेहिं आहारढे समुप्पजति । [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे सत्तरसहिं भवग्गहणेहिं 'सिज्झिस्संति जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति । .१८. . १८ [१] अट्ठारसविहे बंभे पण्णत्ते, तंजहा–ओरालिए कामभोगे णेव सयं १० । मणेणं सेवेइ, नो वि अण्णं मणेणं सेवावेइ, मणेणं सेवंतं पि अण्णं न समणुजाणइ, ओरालिए कामभोगे णेव सयं वायाए सेवति, नो वि अण्णं वायाए सेवावेइ, वायाए “सेवंतं पि अण्णं न समणुजाणइ, ओरालिए कामभोगे णेव सयं कायेणं सेवइ, णो वि अण्णं कारणं सेवावेइ, कारणं सेवंतं पि अण्णं न समणुजाणति, दिव्वे कामभोगे णेव सयं मणेणं सेवति, तह चेव णव आलावगा । अरहतो णं अरिट्टनेमिस्स अट्ठारस समणसाहस्सीओ उक्कोसिया समणसंपदा होत्था। समणेणं भगवता महावीरेणं समणाणं णिग्गंथाणं संखुड्डयवियत्ताणं अट्ठारस ठाणा पण्णत्ता, तंजहा १. सीहतं मु० ॥ २. सिझंति खं० । सिझिस्संति बुझिस्संति मुच्चिस्संति परिनिन्वाइस्संति सम्व मु०॥ ३. सेवा जाव काएणं सेवंति पि अण्णं ण समणुजाणाति जे०॥ १. मु० विना-सेवते वि अण्णे खं०हे १,२ ला १, २॥५, ८, १०. जाणाइ मु०॥६. नोवि य अण्णं खं०हे १ ला १,२॥ ७. सेवंते पि अझं ख. हे १,२॥ ९. जो वि यऽपणं मु०॥ ११. सेवति णो वि अगं मणेणं सेवावेइ, मणेणं सेवंतं पि अण्णं न समणुजागाइ, दिव्वे कामभोगे णेव संयं वायाए सेवइ, णो वि अण्णं वायाए सेवावेइ, वायाए सेवंतं पि अण्णं न समणुजागाइ, दिब्वे कामभोगे व सयं काएक सेवइ, णो वि अण्णं काएणं सेवावेइ, काएण सेवंत पि अण्णं न समणुजाणाइ मु०॥ १२. अट्ठाइस जे० ॥ १३. “सखुडुगवियत्ताणं ति सह क्षुदकैय॑तैश्च ये ते सक्षुद्रकव्यक्ताः, तेषाम् । तत्र क्षुद्रका वयसा श्रुतेन चाव्यक्ताः, व्यक्तास्तु ये वयःश्रुताभ्यां परिणताः"-अटी०॥ Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६० समवायंगसुत्ते अठ्ठारसट्ठाणं । [सू १८वयछंक ६ कायछक्कं १२, अकप्पो १३ गिहिभायणं १४। .. पलियंक १५ निसिज्जा य, १६ सिणाणं १७ सोभवजणं १८॥१६॥ आयारस्स णं भगवतो सचूलियागस्स अट्ठारस पयसहस्साई पर्यग्गणे पण्णताई। __ बंभीएं णं लिवीए अट्ठारसविहे लेखविहाणे पण्णत्ते, तंजहा-बंभी जेवणालिया दासऊरिया खरोट्टियाँ पुक्खरसाविया पहाराइया उंचत्तरिया अक्खरपुट्ठिया भोगवयता "वेयणतिया णिण्हइया अंकलिवि गणियलिवि गंधवलिवि आदंसलिवी माहेसँरलिवि दैमिडलिवि "पोलिंदि[लिवि] । अस्थिणत्थिप्पवायस्स णं पुवस्स अट्ठारस वत्थू पण्णता। धूमप्पमा णं पुढवी अट्ठारसुत्तरं जोयणसयसहस्सं बाहल्लेणं पण्णत्ता । पोसासाढेसु णं मासेसु सँइ उक्कोसेणं अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवति, सँइ उक्कोसेणं अट्ठारस मुहुत्ता रौती [भवइ । [२] इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं अट्ठारस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। छट्ठीए पुढवीए अत्यंगतियाणं नेरइयाणं अट्ठारस सागरोवमाइं ठिती १५ पण्णत्ता। 1. °छकं मु०, दशवै० ६ । ८ ॥ २. प्रतिपाठाः-ग्गेणं पं० बंभीए णं लिवीए जे० खं० विना। ग्गेणं । पं। भाए णं लिवीए जे० । ग्गेणं बंभीए णं लिपीए खं०॥ ३. तुला-"बंभीए णं लिबीए अट्ठारसविहे लेक्खविहाणे पण्णत्ते, तंजहा-बंभी १ जवणालिया २ दोसापुरिया ३ खरोट्ठी ४ पुक्खरसारिया ५ भोगवईया ६ पहराईयाओ य (पहराईया-मु०) ७ अंतक्ख रिया ८ अक्खरपुट्टिया ९ वेणइया १०णिण्हइया ११ अंकलिवी १२ गणितलिवी १३ गंधवलिवी १४ आयंसलिवी १५ माहेसरी १६ दामिली १७ पोलिंदी १८” इति प्रज्ञापनासूत्रे सू० १०७॥ ४. जवणा भिलिया दासऊरिया जे०। जवणालिया। दासाऊरिया हे २। जवणी २ लियादोसा ३ ऊरिया मु०॥ ५. खरोट्टिमा मु०॥ ६. °या क्खरसाविया जे० ला १ विना। °या खरसाहिया हे २ T॥ ७. पहराइया T॥ ८. वु(व T) अत्तरिया जे. T॥ ९. अक्खरवुद्धिया जे०॥१०. प्रतिषु पाठा:-वेयणविया खं० । वेयणणिया T। वेयणविया हे १ ला २ । वेणाइया जे० । घेणइया ला १। वेणतिया मु०। वेणणिया हे २॥ ११. गणियलिवि नास्ति खं० ॥ १२. °लिवी १५ भयलिवी आदसलिवी १६ म०॥१३. आईसलिवि भादसलिवि खं॥११. सरीलिवी १७ मु०।। १५. दामिदलिवि खं० हे १। दामिललिवी TI दामिलिवी १८ मु०। १६. जे. विना-वोलिंदि खं० हे १ ला १,२। वालेंदिलिवी हे २। बोलिदिलवी १९ मु०॥ १७, १८. सई मु. अटी। "सई ति सकृदेकदा"-अटी०॥ १९. रयणी जे० ला १॥ २०. भवइ नास्ति मु० विना ॥ Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६१ १९] समवायंगसुत्ते एगूणवीसट्टाणं। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं अट्ठारस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं अट्ठारस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। सहस्सारे कप्पे देवाणं उक्कोसेणं अट्ठारस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । आणए कप्पे देवाणं जहण्णेणं अट्ठारस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। ५ [३]. जे देवा कालं सुकालं महाकालं अंजणं रिटं सालं समाणं दुर्म महादुमं विसालं सुसालं पउमं पउमगुम्मं कुमुदं कुमुदगुम्म नलिणं नलिणगुम्म पुंडरीयं पुंडरीयगुम्मं सहस्सारवडेंसगं विमाणं देवत्ताते. उववण्णा तेसि णं देवाणं [उकोसेणं १] अट्ठारस सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा अट्ठारसहिं अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं १० देवाणं अट्ठारसहिं वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति । [४]. संतेगेतिया [भवसिद्धिया जीवा जे अट्ठारसहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति] जाव अंतं करेस्संति । .१९. १९ [१]. ऎकूणवीसं णायज्झयणा पण्णता, तंजहाउक्खितणाए १ संघाडे २, अंडे ३ कुम्मे य ४ सेलये ५। तुंबे य ६ रोहिणी ७ मल्ली ८, मागंदी ९ चंदिमा ति य १०॥१७॥ १. 'सागरो अट्ठारसहिं अद्धमासेहिं आणमंति वा ४ । अट्ठारस आहार। संतेगतिया जाव अंतं करेस्संति' इति हस्तलिखितादशॆषु पाठः॥ २. गइमा भवसिद्धिया जे अट्ठारसहिं भवग्गहणेहि सिमिस्संति बुझिस्संति मुञ्चिस्संति परिनिन्वाइस्संति सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति मु० । ३. एकूग खं० हे १ ला २ ॥ ४. " उक्खित्तेत्यादि साधै रूपकद्वयम्"-अटी० ॥ अस्य तुला मावश्यक-सूत्रचूर्णी आवश्यकसूत्रवृत्तिषु च विस्तरेण द्रष्टव्या। प्रतिक्रमणग्रन्थत्रयीमध्ये मुद्रितायां दिगम्बराचार्यप्रभाचन्द्रविरचितायां प्रतिक्रमणसूत्रटीकायां त्वीदृशः पाठो व्याख्या चोपलभ्येते-"एऊणविसाए णाहाज्झयणेसु एकोनविंशतिनाथाध्ययनेषु, तद्यथा उक्कोडणाग-कुम्मंडय-रोहिणी-सिस्स-तुंब-संघादे। मादंगिमल्लि-चंदिम-तावद्देवय-तिक-तलाय-किष्णे[य] ॥१॥ सुसुकेय अवरकंके गंदीफलमुदगणाहमंडूके। एत्तो य पुंडरीगो णाहज्झाणाणि उगुवीसं ॥२॥ एताः सर्वा धर्मकथाः। तथाहि-उक्कोडणागः श्वेतहस्ती, अस्य कथा-उत्तरापथे कनकपुरे Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६२ समवायंगसुत्ते एगूणवीसट्टाणं। [सू० १९दावद्दवे ११ उदगणाते १२ मंडुक्के १३ तेतली १४ इ य । नंदिफले १५ अवरकंका १६ आइण्णे १७ सुसमा ति य १८॥१८॥ अवरे य पुंडरीए णाए ऐगूणवीसइमे १९ । राजा कनकः कनका महाराज्ञी, पुत्रो नागकुमारः तपो गृहीत्वा विहरमाणोऽटव्या दावानलेन दह्यमानः समाधिना मृत्वाऽच्यतेन्द्रो जातः। तदर्धदग्धकलेवरं दृष्टा तभद्रो नाम तत्रत्यो भिल्लो जातपश्चातापो मृत्वा तत्रैव श्वेतगजो। जातः। सोऽच्युतेद्रेण जिनधर्म ग्राहितः। पुनर्दावानलेन दह्यमानं शशकं स्वपादतले स्थितं रक्षित्वा दह्यमानोऽपि दृढव्रतो भत्वा मृत्वा देवो जातः। कुम्म, कूर्माख्यानं यथा-कूर्मेण मुखचरणसंकोचं कृत्वाऽऽत्मनो ब्राह्मणान्मरणं निवारितं तथा मुनिभिरपि पञ्चेन्द्रियसंकुचितैमरणपरम्परा निवारयितव्या। अंडय, अण्डजकथा पञ्चप्रकारा, तद्यथा-कुक्कुटकथा १, माताऽप्येकः पिताऽप्येक इति तापसपल्लिकास्थितशुककथा २, चाणक्यव्याकरणे वेदकशुकतथा ३, अगंधनसर्पकथा ४, हंसयूथबन्धमोचनकथा ५। रोहिणी, स्वपुत्रबलदेवेन सह रोहिणी तिष्ठतीति लोकापवादं श्रुत्वा रोहिण्या तदा भणितं-यद्यहं शुद्धा तदा यमुनानदी सौरीपुरं वेष्टित्वा पूर्वाभिमुखं वहत्विति तन्माहात्म्यात् तथैव जातम् । सिस्स, शिष्यकथा यथा-चेलिनीपुत्रवारिषेणप्रतिबोधितपुष्पडालमुनिकथा। तुंब, रोषेण दत्तकटुकतुम्बकभोजनमुनिकथा। संघादे, अस्य कथा-कौशाम्बीनगर्यामिन्द्रदत्तादयो द्वात्रिंशदिभ्याः। तेषां समुद्रदत्तदयो द्वात्रिंशत् पुत्राः परस्परमित्रत्वमुपगताः सम्यग्दृष्टयः केवलिसमीपेऽतिस्वल्पं निजजीवितं ज्ञात्वा तपो गृहीत्वा यमुनातीरे पादोपयानमरणेन स्थिताः। अतिवृष्टौ जातायां जलप्रवाहेण यमुनाहदे सर्वेऽपि ते पतिताः। परमसमाधिना कालं कृत्वा स्वर्ग गताः। मादंगिमल्लि, मातंगिमल्लिकथा यथा-वज्रमुष्टिमहाभटभार्यायाः मातङ्गिनामायाः मल्लिपुष्पमालाभ्यन्तरस्थितसर्पदष्टायाः कथा। चंदिम, चन्द्रवेधकथा। तावदेवय, तावद्देवतोपद्रवदेशोत्पन्नघोटिकहरणसगरचक्रवतिकथा। तिक, मनुष्यकरोटसमुत्थितवंशत्रिकस्य करकण्डमहाराजकृतछत्रध्वजाङ्कुशदण्डकथा। तलाय, तडागपल्लयामेकवृक्षकोटरस्थिततपस्विनो गन्धर्वाराधनाकथितकथा। किण्णे, व्रीहिमर्दनस्थितकर्षकपुरुषसत्यकथा। सुसुकेय, आराधनाकथितसंसुमारइदनिक्षिप्तपाषाणकथा। अवरकंके, अवरकंकानामपत्तनोत्पन्नाजनचौरकथा। गंदीफल, अटव्या(वी.) स्थितबुभुक्षापीडितधन्वन्तरिविश्वानुलोमभृत्यानीतकिम्पाकफल कथा। उदगणाह, उदकनाथकथा यथा-राजामात्यसमक्षगडुलपानीयस्वच्छकरणकथा। मंडूके, उद्यानवनतडागसमुत्पन्नजातिस्मरणमण्डूककथा। पुंडरीगो, पुण्डरीकराजपुत्र्याः कथा। अथवा गाथा गुणजीवा पजत्ती पाणा सण्णा य मडगणाओ य । एऊणवीसा एदे णाहज्झाणा मुणेयवा॥ अथवा गाथाणव केवललद्धीओ कम्मक्खयजा हवंति दस चेव । णाहज्झाणा एदे एऊणवीसा वियाणाहि॥ कर्मक्षयजा घातिक्षयजा दशातिशयाः। एतेषामकाले पठनादौ यो दोषस्तस्य प्रतिक्रमणम् ।"पृ० ५१-५४ ॥ ५. सेलते खं०॥ ६. मल्ले जे०॥ १. याइण्णे जे०। आतिण्णे खं० । मातिने सुसुमा हे २। भातिण्णे सुसुमा ला २॥ २. एकूणविसतिमे खं० । एकूणविंशतिमे हे १ ला २। एगूणवीसमे मु०॥ Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९] ३६३ समवायंगसुत्ते एगूणवीसट्टाणं। जंबूदीवे णं दीवे सूरिया उक्कोसेणं ऐगूणवीसं जोयणसताई उड्डमहो तवति । सुक्के णं महग्गहे अवरेणं उँदिए समाणे एगूणवीसं णक्खत्ताई समं चारं चरित्ता अवरेणं अत्थमणं उवागच्छति । जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स कलाओ एगूणवीसं छेयणाओ पण्णत्ताओ। एगूणवीसं तित्थयरा अंगारमज्झावसित्ता मुंडे भंवित्ता णं अगाराओ ५ अणगारियं पव्वइया। [२]. इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं एगूणवीसं पलिओवमाई ठिती पण्णता। छट्ठीए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं एगूणवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्यंगतियाणं एगूणवीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। १० सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं एगूणवीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। आणयकप्पे देवाणं उक्कोसेणं एगूणवीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। पाणए कैप्पे देवाणं जहण्णेणं एगूणवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। [३]. जे देवा आणतं पाणतं णतं विणतं घणं सुसिरं इंदं इंदोकंतं १५ इंदुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं एगूणवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा एगूणवीसाए अद्धमासाणं आणमंति १. अत्रेदं ध्येयम् -'एगूण' स्थाने हस्तलिखितादर्शेषु प्रत्यन्तरेषु एकूण° इति एकूण° इति च पाठान्तरेऽपि उपलभ्यते॥ २. °वीस जे. मु०॥ ३. जे. ला १ विना-तवयंति खंसं. हे २ मु० । तवयंमि खंमू० । तवयम्मि हे २ ला २॥ ४. °ग्गहे गं अ° हे २ T. ॥ ५. उतीए जे. खं०॥ ६. अगारमझे वसित्ता हे २। अगारवासमझे वसित्ता मु०।" अगारमझावसित्त त्ति अगारं गेहम् अधि आधिक्येन चिरकालं राज्यपरिपालनतः आ मर्यादया नीत्या वसित्वा उषित्वा तत्र वासं विधायेति अध्योष्य प्रव्रजिताः"-अटी०॥ ७. हे २ मु० विना-भवित्ता अगाराभो मणगारियं जे० । भवित्ताणं भणगारियं खं० हेला २। भवित्ता अणगारियं ला १॥ ८. कप्पे अ० जह० जे० ला १ विना। अतो जे० ला १ विना अत्यंगतियाणं देवाणं इति पाठः ॥ ९. आणमंति वा ४ एगूणवीसाए वाससहस्सेहिं माहारट्ठे। अत्थेगतिया भव मु० विना । आणमंति वा पाणमंति वा उस्ससंति वा नीससंति वा । तेसि गं देवाणं एगूणवीसाए वाससहस्लेहिं आहारट्टे समुप्पजइ। संतेगइआ भवसिद्धिया जीवा जे एगूणवीसाए भवग्गहणेहि सिझिस्संति बुझिस्संति मुच्चिस्संति परिनिन्वाइस्संति सम्ब° मुं० ॥ Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६४ समवायंगसुत्ते वीसट्ठाणं। [सू० २०वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं एगुणवीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पजति। [४]. अत्थेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे एगूणवीसाए भवग्गहणेहि सिज्झिस्संति जाव सम्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति । .२०. [१]. वीसं असमाहिट्ठाणा पण्णत्ता, तंजहा—दवदवचारि यावि भवति १, अपमन्जितचारि यावि भवति २, दुप्पमज्जितचारि यावि भवति ३, अतिरित्तसेज्जासणिए ४, रातिणियपरिभासी ५, 'थेरोवघातिए ६, भूओवघातिए ७, संजलणे ८, कोधणे ९, 'पिट्ठिमंसिए १०, अभिक्खणं अभिक्खणं ओधारइत्ता भवति ११, णवाणं अधिकरणाणं अणुप्पण्णाणं उप्पाएत्ता भवति १२, पोराणाणं अधिकरणाणं खामितविओसवियाणं पुणो उदीरत्ता भवति १३, ससरक्खपाणिपाए १४, अकालसज्झायकारए यावि भवति १५, कलहकरे १६, सद्दकरे १७, झंझकरे १८, सूरप्पमाणभोई १९, एसणाऽसमिते यावि भवति २० । मुणिसुव्वते णं अरहा वीसं धणूई उडूंउच्चत्तेणं होत्था। सव्वे वि णं घणोदही वीसं जोयणसहस्साई बाहलेणं पण्णत्ता। पाणयस्स णं देविंदस्स देवरण्णो वीसं सामाणियसाहस्सीओ पण्णत्ताओ। णपुंसयवेयणिजस्स णं कम्मस्स वीसं सागरोवमकोडाकोडीओ बंधओ बंधट्ठिती पण्णत्ता। पञ्चक्खाणस्स णं पुवस्स वीसं वत्थू पण्णत्ता। उंसप्पिणि-ओसप्पिणिमंडले वीसं सागरोवमकोडाकोडीओ काले पण्णत्ते। [२]. इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्यंगतियाणं नेरइयाणं वीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। १. थेरोवघाए भूओवधाते खं०॥ २. संजलगकोधणे जे० ॥ ३. जे० खसं० विनापिटिमंसए खमू० हे १, २ ला १, २॥ ४. °समियाणं हे १ ला २॥ ५. पुणोदो जे० विना । पुणो उदीरत्ता जे०॥ ६. वि भणं मु०॥ ७. बंधमो नास्ति खं० हे २ लासं० १॥ "बन्धतो बन्धसमयादारभ्य बन्धस्थितिः स्थितिबन्ध इत्यर्थः"-अटी०॥ ८. भोसप्पिणीओसप्पिणीम' खं० ला २। भोसप्पिणीउस्सपिणीमंला १। उस्सप्पिणीओस्सप्पिणीमं°मु०॥ Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते एकीसट्ठाणं। ३६५ छठ्ठीए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं वीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं वीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं वीसं पलिओक्माई ठिती पण्णत्ता पाणते कप्पे देवाणं उक्कोसेणं वीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। आरणे कप्पे देवाणं जहण्णेणं वीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। [३]. जे देवा सातं विसातं सुविसायं सिद्धत्थं उप्पलं रुतिलं तिगिच्छं दिसासोवत्थियं वद्धमाणयं पलंबं पुप्फ सुपुप्फ पुप्फावत्तं पुप्फपमं पुप्फकंतं पुप्फवण्णं पुप्फलेसं पुप्फज्झयं पुप्फसिंगं पुप्फेसिटुं पुप्फकूडं पुप्फुत्तरवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं वीसं सागरोवमाइं ठिती १० पण्णत्ता। ते णं देवा वीसाए अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं वीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पजति । [४]. संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे वीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति [जाव सव्वदुक्खाणमंतं करेस्संति]। .२१. २१ [१] एकवीसं सबला पण्णता, तंजहा—हत्थकम्मं करेमाणे सबले १, मेहुणं पडिसेवमाणे सबले २, रातीभोयणं भुंजमाणे [संबले] ३, आहाकम्म भुंजमाणे [संबले]४, सागारियं पिंडं भुंजमाणे [संबले]५, उद्देसियं 'कीतमाहट्ट १. सायं मु० ॥ २. विसायं हे २ ला १ मु० ॥ ३. सुविसरं खं० ॥ ४. भित्तिल्लं रुइलं ति° T। भित्तिलं तिगिच्छं दिसासोवत्थियं पलंबं रुइलं पुष्पं मु०॥ ५.. सिद्धं पुप्फुत्तरवळिसगं मु०॥ ६. संति बजिमस्संति मञ्चिस्संति परिणिग्वाइस्संति सम्वदक्खाणमंतं करिस्संति मा ७-१. सबले नास्ति मु० विना० ॥ १०. जे० मु. विना-उद्देसित कीत° खं०। उद्दिसिय कीय हे १ ला २1 उद्देसिय कीय हे २ ला १॥ ११. कीयं आहङ् दिजमाणं भुंजमाणे सबले, अभिक्खणं पडियाइक्खेत्ता णं भुंजमाणे सबले, अंतो छण्हं मासाणं गणामो गणं संकममाणे सबले, अंतो मासस्स तओ दगलेवे करेमाणे सबले, अंतो मासस्स तओ माईठाणे सेवमाणे सबले, रायपिंड भुंजमाणे सबले, माउट्टिाए पाणाइवायं करेमाणे सबले, माउट्टिाए मुसावायं बदमाणे सबले, आउट्टिाए पदिण्णादाणं गिण्हमाणे सबले, आउट्टिमाए अणंतरहिआए पुढवीए ठाणं वा निसीहियं वा चेतेमाणे सबले, एवं माउट्टिमा चित्तमंताए पुढवीए एवं आउट्टिा चित्तताए सिलाए कोलावासंसि वा दारुए ठाणं वा सिजं वा निसीहियं वा Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६६ समवायंगसुत्ते एकवीसट्टाणं। . [सू० २१जाव अभिक्खणं अभिक्खणं सीतोदयवियडवग्धारियपाणिणा असणं वा पाणं वा खाइमं वा साइमं वा पडिगाहित्ता भुंजमाणे सबले । णियट्टिबादरस्स णं खवित सत्तयस्स मोहणिजस्स एकवीसं कैम्मंसा संतकम्म पण्णता, तंजहा—अपञ्चक्खाणकसाए कोहे, एवं माणे माया लोभे । पच्चक्खाणकसाए कोहे, एवं माणे माया लोभे । संजलणे कोधे, एवं माणे माया लोभे । इस्थिवेदे, पुमवेदे, णपुंसयवेदे, हासे, अरति, रति, भय, सोके, दुगुंछा। __एकमेक्काए णं ओसप्पिणीए पंचम-छट्ठीतो समातो एकवीसं एकवीसं वाससहस्साई कालेणं पण्णत्तातो, तंजहा-दूसमा, दूसमदूसमा य । चेतेमाणे सबले, जीवपइट्ठिए सपाणे सबीए सहरिए सउत्तिंगे पणगदगमट्टीमक्कडासंताणए तहप्पगारे ठाणं वा सिजं वा निसीहियं वा चेतेमाणे सबले, भाउट्टिाए मूलभोअणं वा कंदभोगणं वा तयाभोमणं वा पवालभोयणं वा पुप्फभोयणं वा फलभोयणं वा हरियभोयणं वा भुंजमाणे सबले, अंतो संवच्छरस्स दस दगलेवे करेमाणे सबले, अंतो संवच्छरस्स दस माइठाणाइ सेवमाणे सबले, अभिक्खणं २ मु०। “औद्देशिकं क्रीतमाहत्य दीयमानं भुञानः, उपलक्षणत्वात् पामिच्चाच्छेद्यानिसृष्टग्रहणपीह द्रष्टव्यमिति ६। यावत्करणोपात्तपदान्येवमर्थतोऽवगन्तव्यानि-अभीक्ष्णं २ प्रत्याख्याय अशनादि भुजानः । अन्तः षण्णां मासानामेकतो गणाद् गणमन्यं संक्रामन् ८। अन्तर्मासस्य त्रीनुदकलेपान् कुर्वन् , उदकलेपश्च नाभिप्रमाणजलावगाहनमिति ९। अन्तर्मासस्य त्रीणि मायास्थानानि, स्थानमिति मेदः १०। राजपिण्डं भुञ्जानः ११। आकुठ्या प्राणातिपातं कुर्वन् उपेत्य पृथिव्यादिकं हिंसन्नित्यर्थः १२। आकुट्या मृषावादं वदन् १३ । अदत्तादानं गृह्णन् १४। आकुत्यैत्र अनन्तर्हितायां पृथिव्यां स्थानं वा नैषेधिकीं वा चेतयन् , कायोत्सर्ग स्वाध्यायभूमि वा कुर्वन्नित्यर्थः १५। एवमाकुड्या सस्निग्धसरजस्कायां पृथिव्या चितवत्यां शिलायां लेष्टौ वा कोलावासे दारुणि, कोला घुणाः, तेषामावासः १६। अन्यस्मिंश्व तथाप्रकारे सप्राणे सबीजादौ स्थानादि कुर्वन् १७। आकुठ्या मूलकन्दादि भुजानः १८। अन्तः संवत्सरस्य दशोदकलेपान् कुर्वन् १९। तथाऽन्तः संवत्सरस्य दश मायास्थानानि च २०। तथा अभीक्ष्णं पौनःपुण्येन शीतोदकलक्षणं यद् विकटं जलं तेन व्यापारितो व्याप्तो यः पाणिः हस्तः स तथा तेनाशनादि प्रगृह्य भुञ्जानः शबल इत्येकविंशतितमः"-अटी.॥ १. विग्धारि जे०॥ २.स्स कम्मरस एकवीस मु०॥ ३. कम्मंसा नास्ति खं० लासं १॥ ४. कम्मा खं.हे २ मु०। “मोहनीयस्य कर्मण एकविंशतिः कर्माशा अप्रत्याख्यानादिकषायद्वादशक-नोकषायनवकरूपा उत्तरप्रकृतयः सत्कर्म सत्तावस्थं कर्म प्रज्ञप्तमिति"-अटी.॥ ५. कोहे अपञ्चक्खाणकसाए माणे अपच्चक्खाणकसाए माया अपञ्चक्खाणकसाए लोभे, पञ्चक्खाणावरणकसाए कोहे पञ्चक्खाणावरणकसाए माणे पञ्चक्खाणावरणकसाए माया पञ्चक्खाणावरणकसाए लोभे इस्थिवेदे पुंवेदे गपुंचेदे हासे भरतिरतिभयसोगदुगुंछा। एकमेक्काए गं मोसप्पिणीए पंचमछट्ठामो समाओ एकवीसं एकवीसं वाससहस्साइं कालेणं प० तं० दूसमा दूसमदूसमा, एगमेगाए गं उस्सप्पिणीए पढमबितिमाओ समाओ एकवीसं एकवीसं वाससहस्साई कालेगं प० त० दूसमदूसमाए दूसमाए य मु०॥ ६. पुंवेदे हे १ ला २। ७. छटातो ला १॥ ८. वीसं वाससहस्साई खं० जे०॥ Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२] ૨૭ समवायंगसुत्ते बावीसट्ठाणं। एगमेगाए णं उस्सप्पिणीए पढम-बितियातो समातो एकवीसं एकवीसं वाससहस्साई कालेणं पण्णत्तातो, तंजहा–दूसमदूसमा, दूसमा य । [२]. इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं एकवीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। छट्ठीए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं एकवीसं सागरोवमाइं ठिती ५ पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्यंगतियाणं एकवीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं एकवीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। आरणे कप्पे देवाणं उक्कोसेणं एकवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। १० अचुते कप्पे देवाणं जहण्णेणं एकवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णता । [३]. जे देवा सिरिवच्छं सिरिदीमगंडं मलं 'किढि चावोण्णतं औरणवडेंसंगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं एकवीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा एक्कवीसाए अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं एकवीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति। १५ [४]. संतेगतिया भवसिद्धिया [जीवा जे एकवीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति] जाव [सव्वदुक्खाणमंतं] करेस्संति ॥ .२२. २२ [१]. बावीसं परीसहा पण्णत्ता, तंजहा—दिगिंछापरीसहे १, पिवासापरीसहे २, सीतपरीसहे ३, उसिणपरीसहे ४, दंसमसगफासपरीसहे ५, २० अचेलपरीसहे ६, अरतिपरीसहे ७, इत्थिपरीसहे ८, चरियापरीसहे ९, १. सोहम्मीसाणे य एकवीसं इतिहस्तलिखितादर्शेषु संक्षिप्तः पाठः॥ दृश्यता पृ० ८ पं० ५, पृ० ९ पं० २१ ॥ २. °दामकंडं मु० । “श्रीवत्सं श्रीदामकाण्डं माल्यं कृष्टिं चापोन्नतं आरणावतंसकं चेति षड् विमानानीति"-अटी०॥ ३. किर्ट खं० हे १, २ ला २। किट्ट मु० । दृश्यतामपरितनं टिप्पणम् ॥ १. वाचोणतं खं०। चावाणतं जे०॥ ५. भरण्णवडिंसगं म०॥ ६. °सिद्धिा जीवा जे एकवीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति बुझिस्संति मुश्चिस्संति परिनिब्वाइस्संति सव्वदुक्खाणमंतं करिस्संति मु०॥ ७. गपरी° मु०॥ Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते बावीसट्ठाणं। [सू० २२णिसीहियापरीसहे १०, सेजापरीसहे ११, अक्कोसपरीसहे १२, वधपरीसहे १३, जायणपरीसहे १४, अलाभपरीसहे १५, रोगपरीसहे १६, तेणपरीसहे १७, जल्लपरीसहे १८, सक्कारपुरकारपरीसहे १९, अण्णाणपरीसहे २०, दंसणपरीसहे २१, पेण्णापरीसहे २२ । ५ दिट्ठिवायस्स णं बावीसं सुत्ताइं छिन्नछेयणयियाई ससमयसुत्तपरिवाडीए, बावीसं सुत्ताई अच्छिन्नछेयणयियाई आजीवियसुत्तपरिवाडीए, बावीसं सुत्ताई तिकणइयाई तेरासियसुत्तपरिवाडीए, बावीसं सुत्ताई चउकणइयाइं सँसमयसुत्तपरिवाडीए। बावीसतिविधे पोग्गलपरिणामे पण्णत्ते, तंजहा-कालयवण्णपरिणामे, १० नीलवण्णपरिणामे, लोहियवण्णपरिणामे, हालिद्दवण्णपरिणामे, सुक्किलवण्णपरिणामे। सुन्भिगंधपरिणामे, एवं दुब्भिगंधे वि। तित्तरसपरिणामे, एवं पंच विरसा। कक्खडफासपरिणामे, मउयफासपरिणामे, गुरुफासपरिणामे, लहुफासपरिणामे, सीतफासपरिणामे, उसिणफासपरिणामे, णिद्धफासपरिणामे, लुक्खफासपरिणामे, गैरुयलहुय परिणामे, अगरुयलहुयपरिणाम। १५ [२]. इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं बावीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। छट्ठीए पुढवीए गरइयाणं उक्कोसेणं बावीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। १. °णाप मु० ॥ २. तणफासप मु० । “तृणस्पर्शः संस्तारकाभावे तृणेषु शयानस्य"-- अटी०॥ ३. °लज जे०॥ ४. णाणप' अटी०, अण्णाणप' अटीपा० । “ज्ञानं सामान्येन मत्यादि, क्वचिदज्ञानमिति श्रूयते २०, दर्शनं सम्यग्दर्शनम्...२१, प्रज्ञा स्वयं विमर्शपूर्वको वस्तुपरिच्छेदो मतिज्ञानविशेषभूत इति २२"-अटी० ॥ ५. पण्णापरीसहे नास्ति जे० ला १। पण्णापरीसहे २० अण्णाणपरीसहे २१ दंसणपरीसहे २२ हे २ मु०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ६. तुला -नन्दीसूत्रे सू० १०८॥ ७. °णई जे० मु० विना ॥ ८. °णई खं० हे २॥ ९. °णयातिं जे.हे १ ला १,२॥ १०. समय जे० हे १ ला २ मु०। “स्वसमयेत्यादि तथैवेति" -अटी० ॥ ११. बावीसविहे मु०॥ १२. कालवण्ण° मु०॥ १३. सुकिल्ल' हे १ ला २ मु०॥ १४. णामे, दुब्भिगंधपरिणामे तित्तरसपरिणामे कडुयरसपरिणामे कसायरसपरिणामे अंबिलरसपरिणामे महुररसपरिणामे कक्खड मु०॥ १५. गरुयलहुयपरिणामे नास्ति खं० । गुरुलहुमगुरुलहुयपरिणामे हे २। भगुरुलहुफासपरिणामे गुरुलहुफासपरिणामे मु० । "परिणामो धर्मः पुद्गलपरिणामः, स च वर्णपञ्चक-गन्धद्वय-रसपञ्चक-स्पर्शाष्टकभेदाद् विंशतिधा, तथा गुरुलघु अगुरुलघु इति भेदद्वयक्षेपाद् द्वाविंशतिः, तत्र गुरुलघु द्रव्यं यत् तिर्यग्गामि वाय्वादि, अगुरुलघु यत् स्थिरं सिद्धिक्षेत्रं घण्टाकार व्यवस्थितज्योतिष्कविमानादीति"-अटी.॥ Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३] समवायंगसुत्ते तेवीसट्ठाणं । ३६९ अहेसत्तमाएं णं पुढवीए नेरइयाणं जहण्णणं बावीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्यंगतियाणं बावीस पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं बावीस पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। अच्चुते कप्पे देवाणं उक्कोसेणं बावीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । हेटिमहेट्ठिमगेवेजाणं देवाणं जहण्णेणं बावीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। [३]. जे देवा महितं विस्सुतं विमलं पभासं वणमालं अच्चुतवडेंसगं विमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं [उक्कोसेणं ?] बावीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा बावीसं अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा १० नीससंति वा। तेसि णं देवाणं बावीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पजति । [४]. संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे बावीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति ॥ .२३. २३ [१]. तेवीसं सूंयगडज्झयणा पण्णत्ता, तंजहा—समए १, वेतालिए १५ २, उवसग्गपरिण्णा ३, थीपरिण्णा ४, नरयविभत्ती ५, महावीरथुई ६, १. गं नास्ति जे०॥ २. प्रतिषु पाठाः-सोहम्मीसाणे य बावीसं खं० जे०। सोहम्मीसाणे भ बावीसं हे २ ला १। सोहम्मीसाणे बावीसं हे १ ला २। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं बावीसं मु० । दृश्यतां पृ० ५७ टि० ५॥ ३. जगाणं मु०॥ ४. विस्मृतं खं । विस्तृतं हे १ ला २। विसुतं हे २॥ ५. पभातं जे. ला १॥ ६. तेसि णं देवाणं वीसं अब जाव सम्बदक्खाणमंतं करेस्संतिम विना॥ ७. दृश्यता सूत्रकृताले पृ० ११८ टि. १८। सूत्रकृताङ्गप्रस्तावना पृ०३ टि.३॥ प्रतिक्रमणग्रन्थत्रयीमध्ये मुद्रितायां दिगम्बराचार्यप्रभाचन्द्रविरचितायां प्रतिक्रमणटीकायां त्वित्थं सूत्रकृताध्ययनानि वर्णितानि-"तेवीसाए सुइयडज्माणेसु, सूत्रकृतं द्वितीयमङ्गम् , तस्याध्ययनानि त्रयोविंशतिः, गाथा समए वेदालिंझे एत्तो उवसग्ग इस्थिपरिणामे। गिरयंतर वीरथुदी कुसीलपरिभासिए विरिए ॥१॥ धम्मो य अग्गमग्गे समोवसरणं तिकालगंथहिदे। भादा तदित्थगाथा पुंडरिको किरियठाणे य ॥२॥ आहारयपरिणामे पञ्चक्खाणाणगारगुणकित्ति। सुद भत्था जालंदे सुदयडज्झागाणि तेवीसं ॥३॥ स.२४ Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७० समवायंगसुते तेवीसट्ठाणं । [ सू० २३ कुसीलपरिभासिते ७, वीरिए ८, धम्मे ९, समाही १०, मग्गे ११, समोसंर १२, औहत्तहिए १३, गंथे १४, जमतीते १५, गाथा १६, पुंडरीए १४, "किरियट्ठाणे १८, आहारपरिण्णा १९, पैञ्चक्खाणकिरिया २०, अणगारसुतं २१, अद्दइज्जं २२, णालंदेंतिज्जं २३ । [२]. जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इमीसे ओसप्पिणीए "तेवीसाए जिणाणं सूरुग्गमणमुहुत्तंसि केवलवरनाणंदसणे समुप्पण्णे । जंबुद्दीवे णं दीव इमीसे ओसप्पिणी तेवीसं तित्थकरा पुन्वभवे एक्कारसंगिणी होत्या, तंजा - अजित संभव अभिनंदण जाव पासो वद्धमाणो य । उसमे णं अरहा कोसलिए चोदसपुव्वी होत्था । समए, समयाधिकारोऽध्ययनका लप्रतिपादनद्वारेण त्रिकालस्वरूपं प्रतिपादयति । वेदालिझे, वेदालिंझाधिकारस्त्रिवेदानां स्वरूपं प्ररूपयति । उवसग्गं, उपसर्गाधिकारश्चतुर्विधोपसर्ग निरूपयति । इपिरिणामे, स्त्री परिणामाधिकारः स्त्रीणां स्वभावं वर्णयति । णिरयंतर, नरकान्ताराधिकारो नरकादिचतुर्गतीः प्ररूपयति । वीरथुदी, वीरस्तुत्यधिकारश्चतुर्विंशतितीर्थकृतां गुणव्यावर्णनं करोति । कुपीलपरिभासिए, कुशीलपरिभाषाधिकारः कुशीला दिपञ्चपार्श्वस्थानां स्वरूपवर्णनं करोति । विरिए, वीर्याधिकारो जीवानां तारतम्येन वीर्ये वर्णयति । धम्मो य, धर्मा धिकारो धर्माधर्मयोः स्वरूपं वर्णयति । अग्ग, अग्राधिकारः श्रुताम्रपदानि वर्णयति । मग्गे, मार्गाधिकारो मोक्षस्वर्गयोः स्वरूपं कारणं च प्ररूपयति । समोवसरणं, समवसरणाधिकारश्चतुर्विंशतितीर्थकराणी समवसरणानि वर्णयति । तिकाल गंथहिदे, त्रिकालप्रन्थाधिकारस्त्रिकाल गोचराशेषपरिग्रहा शुभत्वं प्ररूपयति । भादा, आत्माधिकारो जीवस्वरूपं प्ररूपयति । तदित्थगाथा, तदित्थगाथाधिकारो वादमार्गे प्ररूपयति । पुंडरिको, पुंडरीकाधिकारः स्त्रीणां स्वर्गादिस्थानेषु स्वरूपवर्णनं करोति । किरियठाणे य, कियास्थानाधिकारस्त्रयोदशक्रियाणां स्थानानि वर्णयति । आहारयपरिणामे, आहारकपरिणामाधिकारः सर्वधान्यानां रसवीर्यविपाकं शरीरगत सप्तधातुस्वरूपं च प्ररूपयति । पञ्चकखाण, प्रत्याख्यानाधिकारः सर्वद्रव्यविषया निवृत्तयो निरूपयति । अणगार गुणकित्ति, अणगारगुणकीर्तनाधिकारो मुनीनां गुणव्यावर्णनं करोति । सुदा, श्रुताधिकारः श्रुतमाहात्म्यं वर्णयति । अत्था, अर्थाधिकारः श्रुतस्य फलं वर्णयति । णालंदे, नालन्दाधिकारो ज्योतिषां पटलं वर्णयति । सुद्दयडज्झाणाणि तेवीसं, सूत्रकृताध्ययनानि एतानि त्रयोविंशतिसंख्यानि । द्वितीयाने श्रुतवर्णनाधिकारा अन्वर्थसंज्ञा एते । ” इति प्रभाचन्द्राचार्यविरचितायां [ प्रतिक्रमणग्रन्थत्रय्यन्तर्गतायां ] प्रतिक्रमणटीकायाम्, पृ० ५६-५८॥ १. सरिणे जे० । सरिते खं० । 'सरिए हे १ ला २ ॥ २. आधत्तधिए खंमू० ला १ । अहातधिए खंसं० । अधत्तधिए जे० । अधितधेए हे १ ला २ ॥ ३. किरियट्टाणा खं० । किरियाठाणा मु० ॥ ४. अपच्च' खं० विना । सूत्रकृताङ्गेऽपि 'पञ्चक्खाणकिरिया' इत्येव नाम दृश्यते ॥ ५. दृश्यतां सूत्रकृताङ्गे पृ० २१७ टि० १॥ ६. दइज्जं मु० ॥ ७. दीवे णं भा° खं० | दीवे णं भ° जे० ॥ ८. तेवीसं जि° जे० ॥ ९ दण सुमई जाव मु० ॥ Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुते चडवीसट्टाणं । जंबुद्दीवे णं दीवे इमीसे ओसप्पिणीए तेवीसं तित्थकरा पुव्वभवे मंडलियरायाणी होत्या, तंजा -- अजित 'संभव जाव वद्धमाणो य । उसमे णं अरहा कोसलिए चक्कवट्टी होत्था । २४] इसे रयणप्पा पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं तेवीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । अहेसत्तमाए णं पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं तेवीसं सागरोवमाईं ठिती पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं तेवीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । सोह्रैम्मीसार्णैसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं तेवीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । १० हेट्ठिममज्झिमगेवेज्जाणं देवाणं जहण्णेणं तेवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता | [३]. जे देवा हेट्ठिमहेट्ठिमगेवेज्जयविमाणेसु देवत्ताते उववण्णा स देवाणं उक्कोसेणं तेवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा तेवीसाए अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं तेवीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्ठे समुप्पज्जति । [४]. संतेगतिया भवसिद्धिया [ जीवा जे तेवीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति] जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति ॥ .२४. [१] चउवीसं देवाहिदेवा पण्णत्ता, तंजहा—उसभ अँजित जाव वद्धमाणे । चुल्ल हिमवंत - सिहरीणं वा सहरपव्वयाणं जीवाओ चउवीसं चउवीसं जोयण १. संभव अभिगंदण जाव पासो वद्धमाणो य मु० ॥ २. अत्थे० इति हस्तलिखितादर्शेषु संक्षिप्तः पाठः ॥ ३. सोहम्मीसाणे २३ पलितो० इति हस्तलिखितादर्शेषु संक्षिप्तः पाठः ॥ सोहम्मीसाणाणं देवानं अत्थेगइयाणं तेवीसं पलिभोवमाइं ठिई पण्णत्ता मु० ॥ ४. हेमवे मु० ॥ ५. अद्धमासाणं मु० ॥ ६. अजित संभव-अभिनंदन - सुमह-पउमपह-सुपाल - चंदप्पहसुविधि-सी अल- सिज्जंस - वासुपुज्ज- विमल-अनंत-धम्म-संति- कुंधु-भर-मल्ली मुनिसुव्वय-नमिनेमी - पास वद्धमाणा मु० ॥ ३७१ १५ २० Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७२ समवायंगसुत्ते चउवीसट्ठाणं। [सू० २४सहस्साई णव बत्तीसे जोयणसते एगं च अट्ठत्तीसभागं जोयणस्स किंचिविसेसाहिताओ आयामेणं पण्णत्ताओ। चउवीसं देवट्ठाणा सइंदया पण्णत्ता। सेसा अहमिंदा अणिंदा अपुरोहिता। उत्तरायणगते णं सूरिए चउवीसंगुलिए पोरिसीछायं णिवत्तइत्ता णं ५ णियट्टति। गंगा-सिंधूओ णं महाणदीओ पंवहे सातिरेगे चउवीसं कोसे वित्थारेणं पण्णत्तातो। रत-रत्तवतीओ णं महाणदीओ पवहे सातिरेगे चउवीसं कोसे वित्थारेणं पण्णत्तातो। [२] इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं णेरइयाणं चउवीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। ___ अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं चउवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं चउवीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्यंगतियाणं देवाणं चउवीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। हेट्ठिमउवरिमगेवेजाणं देवाणं जहण्णेणं चउवीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। [३] जे देवा हेट्ठिममज्झिमगेवेजयविमाणेसु देवत्ताए उववण्णा तेसि णं २० देवाणं उक्कोसेणं चउवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा चउवीसाए अद्धमासाणं आणमंति वा पाणमंति वा उससंति वा णीससंति वा। तेसि णं देवाणं चउवीसाए वाससहस्साणं आहारट्टे समुप्पज्जति । [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे चउवीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति [जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति] । १. अट्टत्तीसभागं जे०। भट्टत्तीसहभागं मु०। अट्टवीसहभागं खं० ॥ २. पोरिसीयछाय निवत्तइत्ता जे०॥ ३. सिंधुओ खं०॥ ४. पवाहे मु० । “प्रवह इति यतः स्थानान्नदी प्रवहति ......न पुनर्योऽन्यत्र प्रवहशब्देन मकरमुखप्रणालनिर्गमः प्रपातकुण्डनिर्गमो वा विवक्षितः"अटी०॥ ५. रत्तारत्तवतीभो हे२ ला१मु०॥ ६. पवाहे मु०॥ Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते पणुवीसट्ठाणं। ३७३ .२५. [१] पुरिमपच्छिमंताणं तित्थगराणं पंचजामस्स पंणुवीसं भावणाओ पण्णताओ, तंजहा-इरियासमिति, मणगुत्ती, वइगुत्ती, आलोयभायणभोयणं, आदाणभंडनिक्खेवणासमिति ५, अणुवीतिभासणया, कोहविवेगे, लोभविवेगे, भयविवेगे, हासविवेगे१०, उग्गहअणुण्णवणता, उग्गहसीमजाणणता, सयमेव उग्गह- ५ अणुगेण्हणता, साहम्मिय उग्गहं अणुण्णविय परिभुंजणता, साहारणभत्तपाणं अणुण्णविय परिभुजणता१५, इत्थी-पसु-पंडगसंसत्तसयणासणवजणता, इत्थीकहविवजणया, इत्थीए इंदियाणमालोयणवजणता, पुव्वरत-पुव्वकीलियाणं अणणुसरणता, पणीताहारविवजणता२०, सोइंदियरागोवरती, एवं पंच वि इंदिया२५ । मल्ली णं अरहा पणुवीसं धणूतिं उडूंउच्चत्तेणं होत्था । सव्वे वि णं दीहवेयडूपव्वया पणुवीस पणुवीसं जोयणाणि उच्उच्चत्तेणं, पणुवीसं पणुवीसं गाउयाणि उव्वेणं पण्णत्ता। दोचाए णं पुढवीए पणुवीसं णिरयावाससयसहस्सा पण्णत्ता। आयारस्स णं भगवतो सचूलियायस्स पणुवीसं अज्झीणा पण्णत्ता। मिच्छादिद्विविगलिंदिए णं अपजत्तए संकिलिट्ठपरिणामे णामस्स कम्मस्स १५ पणुवीसं उत्तरपगडीओ णिबंधति, तंजहा—तिरियगतिणाम, वियलिंदियजातिणाम, १.मगाण मु०॥ २. पणवीसं मु०॥ ३. समिती खंसं० । समिई मु०॥ ४. मालोयणभायण° जे. हे २ ला!। “भालोकभाजनभोजनम् आलोकनपूर्व भाजने पात्रे भोजनम्"-अटी० ॥ ५. भंडमत्तनिक्खे मु०। दृश्यतां पृ. ३३४ टि. ११॥ ६. उग्गहं खं० जे० ला १ विना। "उग्गहमिति अवग्रहस्यानुग्रहणता"-अटी०॥ ७. °णविपरि° जे०॥ ८. पडिभु° खं० मु०॥ ९. पुन्धरतकीलियाणं जे०॥ १०. वरई चक्खिंदियरागोवरई घाणिदियरागोवरई जिभिदियरागोवरई फासिंदियरागोवरई मु० । “श्रोत्रेन्द्रियरागोपरत्यादिकाः पञ्चमस्य। अयमभिप्रायः-यो यत्र सजति तस्य तत् परिग्रहेऽवतरति। ततश्च शब्दादौ रागं कुर्वता ते परिगृहीता भवन्तीति परिग्रहविरतिर्विराधिता भवति, अन्यथा त्वाराधितेति। वाचनान्तरे त्वेता भावश्यकानुसारेण दृश्यन्ते"-अटी०॥ ११. धणूणि हे १ ला २। धणूइ ला १। धणु मु०। १२. °त्तेणं पण्णत्ता ५० हे २ ला १ मु०॥ १३. उवेघेणं जे०॥ १४. अज्झयणा हे २ ला १। “अज्झयणा पं० त० सस्थपरिण्णा १ लोगविजओ २ सीओसणीम ३ सम्मत्तं ४। भावंति ५ धुय ६ विमोह ७ उवहाणसुयं ८ महपरिण्णा ९॥१॥ पिंडेसण १०सिजिरिया ११-१२ भासज्मयणा य १३ वत्थ १४ पाएसा १५। उग्गहपडिमा १६ सत्तिकसत्तया २३ भावण २४ विमुत्ती २५ ॥२॥ निसीहायणं पणु(ण-मु०)वीसइमं ला १ मु०॥ १५. °त्तए णं सं° खं० हे २ ला १ मु०॥ Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगत्ते पणुवीसट्टाणं । [सू० २५ ओरालियसरीरणामं, तेयगसरीरणामं, कंम्मगसरीरणामं, हुंड संठाणणामं, ओरालियसरीरंगोवंगणामं, सेवैवसंघयणणामं, वण्णनामं, गंधणामं, रसणामं, फासणामं, तिरियाणुपुव्विणामं, अंगरुलहुनामं, उवघातणामं, तसणामं, बादरणामं, अपज्जत्तयणामं, पत्तेय सरीरणामं, अथिरणामं, असुमणामं, दुभगणामं, अणादेज्जणामं, ५ अजसोर्कितीणामं निम्माणणामं २५ । ३७४ १५ २० गंगा-सिंधूओ णं महाणदीओ पणुवीसं गाउयाणि पुहत्तेणं दुहतो घडमुहपवत्तिणं मुत्तावलिहार संठितेणं पवातेणं पवडंति । रत्ता-रत्तवतीओ णं महानदीओ पणुवीसं गाउयाणि हत्तेणं जाव पवातेणं पवति । लोगबिंदुसारस्स णं पुव्वस्स पणुवीसं वत्थू पण्णत्ता | [२] इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अत्येगतियाणं नेरइयाणं पणुवीसं पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं पणुवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं पणुवीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणे कप्पे अत्थेगतियाणं देवाणं पणुवीसं पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । मज्झिमहेट्ठिमगेवेज्जाणं देवाणं जहणणेणं पणुवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । [३] जे देवा हेडमउवरिमगे वेज्जगविमाणेसु देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं [उक्कोसेणं ?] पणुवीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा पणुवीसाए अद्धमासेहिं आणमंत वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं पणुवीसा वास सस्सेहिं आहारट्ठे समुप्पज्जति । १. कम्मणसरीरनामं हुंडगसंठाण' मु० ॥ २. छेवटू° मु० ॥ ३ प्रतिषु पाठाः - अगरुअलहुनामं खं०। अगरुयलहुयणामं जे० । अगरुयलहुणामं हे १ ला २ । अगुरुलहुनामं T हे २ मु० । अगरुलहुनामं ला १। तुला - पृ० ३७८ पं० ८ टि०८ ॥ ४. कित्ति जे० मु० ॥ ५. 'वित्ति' जे० मु० । “घडमुहपवत्तिएणं ति घटमुखादिव पञ्चविंशतिक्रोशपृथुलजिह्व कात् मकरमुखप्रणाात् प्रवृत्तेन " अटी० ॥ ६. पति मु० ॥ ७. पोहन्तेणं जे० विना । पुहुत्तेणं मकर मुहपचित्तिएण मुत्तावलिहारसंठिएणं पवातेण पडंति मु० ॥ Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७५ २६] समवायंगसुत्ते छब्बीसट्टाणं। .. [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे पणुवीसाए [भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति] जाव अंतं करेस्संति । .२६. २६. [१] छन्वीसं दस-कप्प-ववहाराणं उद्देसणकाला पण्णत्ता, तंजहा- . दस दसाणं, छ कप्पस्स, दस ववहारस्स । अभवसिद्धियाणं जीवाणं मोहणिजस्स कम्मस्स छव्वीसं कम्मंसा संतकम्मा पण्णता, तंजहा–मिच्छत्तमोहणिजं, सोलस कसाया, इत्थीवेदे, पुरिसवेदे, नपुंसकवेदे, हासं, अरति, रति, भयं, सोगो, दुगुंछा। [२] इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं छव्वीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं छब्बीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं छन्वीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं छन्वीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। मज्झिममज्झिमगेवेजयाणं देवाणं जहण्णेणं छव्वीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। [३] जे देवा मैज्झिमहेट्ठिमगेवेज्जयविमाणेसु देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं छव्वीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा छव्वीसाए अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। [तेसि णं २० । देवाणं छव्वीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति । [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे छव्वीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति] जाव अंतं करेस्संति ।। १. तुला-पृ० ३६६ पं० ३ टि० ४, पृ० ३७६ पं० ११, पृ० ३७७ पं० १८ ॥ २,३. मज्झिमगेवे खं०॥ Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७६ समवायंगसुत्ते सत्तावीसट्ठाणं। [सू० २६..२७. २७. [१] सत्तावीसं अणगारगुणा पण्णता, तंजहा-पाणातिवातवेरमणे, एवं पंच वि। सोतिंदियनिग्गहे जाव फासिंदियनिग्गहे। कोधविवेगे जाव लोभविवेगे। भावसच्चे, करणसच्चे, जोगसच्चे, खमा, विरागता, मणसमाहरणता, ५ वतिसमाहरणता, कायसमाहरणता, गाणसंपण्णया, दंसणसंपण्णया, चरित्तसंपण्णया, वेयणअधियासणता, मारणंतियअहियासणया। जंबुद्दीवे दीवे अभिइवजेहिं सत्तावीसाए णक्खत्तेहिं संववहारे वट्टति । एगमेगे णं णक्खत्तमासे सत्तावीसं रातिदियाइं रातिंदियग्गेणं पण्णत्ते । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु विमाणपुढवी सत्तावीसं जोयणसताई बाहलेणं १० पण्णता। वेयगसम्मत्तबंधोवरयस्स ण मोहणिजस्स कम्मस्स सत्तावीसं उत्तरपगडीओ संतकम्मंसा पण्णत्ता। सावणसुद्धसत्तमीए णं सूरिए सत्तावीसंगुलियं पोरिसिच्छायं णिवत्तइत्ता णं दिवसखेत्तं "निवड्ढेमाणे रयणिखेत्तं अभिणिवड्ढेमाणे चारं चरति । [३] इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं सत्तावीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । __ अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं सत्तावीसं सागरोक्माई ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं सत्तावीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। २० सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं सत्तावीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। १. पाणाइवायाओ बेरमणं मुसावायामो वेरमणं अदिनादागाओ वेरमणं मेहुणाभो वेरमणं परिग्गहामो वेरमणं सोइंदियनिग्गहे चक्खिदियनिग्गहे पाणिदियनिग्गहे जिभिदियनिग्गहे फासिंदियनिग्गहे कोहविवेगे माणविवेगे मायाविवेगे लोभविवेगे मु०॥ २. °समन्नाह अटीपा०। “मनोवाकायानां समाहरणता, पाठान्तरतः समन्वाहरणता अकुशलानां निरोधात्रयः" -अटी० ॥ ३. सत्तावीसाहिं राइंदियाहिं राइंदियग्गेणं मु० ॥ ४. णं नास्ति जे०। ५. तुला -पृ० ३६६ पं० ३ टि. ४, पृ. ३७५ ५० ६, पृ० ३७७ पं० १८॥ ६. °सत्तमीसु णं मु० ॥ ७. नियमाणे मु०। ८. अभिनिव्वड्ढेमाणे खं० । अभिनिवहमाणे मु० ॥ Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८] समवायंगसुत्ते अट्ठावीसट्टाणं । मझिमउवरिमंगेवेज्जयाणं देवाणं जहण्णेणं सत्तावीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णता। [३] जे देवा मैज्झिममज्झिमगेवेन्जयविमाणेसु देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं सत्तावीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा सत्तावीसाए अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं ५ सत्तावीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्टे समुप्पज्जति । . [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे सत्तावीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव अंतं करेस्संति । २८ [१] अट्ठावीसतिविहे ऑयारपकप्पे पण्णत्ते, तंजहा—मासिया १० आरोवणा, सपंचरायमासिया आरोवणा, सदसरातमासिया आरोवणा, सपण्णरसरातमासिया आरोवणा, सवीसतिरायमासिया आरोवणा, सपंचवीसरातमासिया आरोवणा, एवं चेव दोमासिया आरोवणा, सपंचरातदोमासिया आरोवणा, एवं तेमासिया आरोवणा, चउमासिया आरोवणा, उग्घातिया आरोवणा, अणुग्घातिया आरोवणा, कसिणा आरोवणा, अकसिणा आरोवणा । इत्ताव ताव आयार- १५ पंकप्पे, इत्ताव ताव आयरियव्वे । __ भवसिद्धियाणं जीवाणं अत्थेगतियाणं मोहणिजस्स कम्मस्स अट्ठावीसं कम्मंसा संतकम्मं पण्णता, तंजहा-सम्मत्तवेयणिज, मिच्छत्तवेयणिजं सम्ममिच्छत्तवेयणिज, सोलस कसाया, णव णोकसाया। आमिणिबोहियणाणे अट्ठावीसतिविहे पण्णत्ते, तंजहा–सोतिंदियंत्थोग्गहे, २० चक्खिदियत्थोग्गहे, पाणिंदियत्थोग्गहे, जिभिदियत्थोग्गहे, फासिंदियत्थोग्गहे, 1. गेवेजाणं खं० जे०॥ २. मज्झिमगे हे १, ला १, २ मु०॥ ३. भट्ठावीसविहे जे. मु०॥ ४. मायारकप्पे जे० ॥ ५. राई मु.॥ एवमप्रेऽपि मु० मध्ये 'राई इति राइ इति वा ॥ ६. उवघातिया खं० हे १, २ ला २। "तथा सार्धदिनद्वयस्य पक्षस्य चोद्घातनेन लघूना मासादीनां प्राचीनप्रायश्चित्ते आरोपणा औद्घातिकी आरोपणा...तथा तेषामेव सार्धदिनद्वयाद्यनुद्घातनेन गुरूणामारोपणा अनौद्घातिकी आरोपणा"-अटी० ॥ ७. अणुषघाइया मु०॥ ८. एतावता मायारपकप्पे एताव ताव मु०॥ ९. संतकम्मा मु०। दृश्यता पृ० ३७६ पं० १२ टि० ५॥ १०. °दियस्थोवग्गहे खं० हे १ ला२ । दियभत्थावग्गहे मु० । एवमग्रेऽपि ॥ Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७८ ईसाणे णं कप्पे अट्ठावीसं विमाणावाससयसहस्सा पण्णत्ता । जीवे णं देवगतिं निबंधमाणे नामस्स कम्मस्स अट्ठावीसं उत्तरपगडीओ णिबंधति, तं जहा – देवगतिनामं, पंचेंदियजातिनामं, वेउव्वियसरीरनामं, तेयैयसरीरनामं, कम्मय सरीरनामं, समचउरंस संठाणणामं, वेउव्वियसरीरंगोवंगणामं, वैण्णणामं, गंधणामं, रसणामं, फासणामं, देवाणुपुव्वीणामं, अगरुयलहुअनामं, उवघायनामं, पराघायनामं, ऊसासनामं, पसत्थविहायगइणामं, तसनामं, बायरणामं, पज्जत्तनामं, १० पंत्तेयसरीरनामं, थिरथिराणं दोन्हं अण्णयरं एगनामं णिबंधति, सुभासुभाणं दोण्हमण्णयरं एगनामं निबंधइ, सुभगणामं, सुस्सरणामं, आएज- अणाऐंजनामाणं दोहमण्णयरं एगनामं निबंधइ, जसकित्तिनामं, निम्माणनामं । एवं चेव नेरइएँ वि, णाणत्तं अपसत्थविहायगइणामं, हुंडसंठाणनामं, अथिरणामं, दुब्भगणामं, असुभनामं, दुस्सरनामं, अणादेज्जणामं, अजसोकित्तीणामं, निम्माणनामं । १५ समवायं सुत्ते अट्ठावीसट्टाणं । [सू० २८णोइंदियत्थोग्गहे, सोतिंदियवं जेणोग्गहे, घार्णिदियवंजणोग्गहे, जिब्भिदियवंजणोग्गहे, फार्सिदियवंजणोग्गहे, सोतिंदियईहाँ जाव फासिंदियईहा, गोइंदियईहा, सोतिंदियावाते णोइंदियअवाते, सोइंदियधारणा जाव णोइंदियधारणा । २० [२] इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं अट्ठावीसं पलिओ माइं ठिती पण्णत्ता । असत्तमा पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं अट्ठावीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं अट्ठावीसं पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु देवाणं अत्थेगतियाणं अट्ठावीसं पलिओ माई ठिती पण्णत्ता । १. °णोवग्गहे खं० हे १ ला२, एवमग्रेऽपि ॥ २. हा चक्खिंदियईहा घाणिदियईहा जिब्भिंदियईहा फासिंदिय मु० ॥ ३. 'वाए चक्खिंदियावाए घानिंदियावाए जिभिदियावाए फासिंदियावाए गोई दयावार सोइंदिभधारणा चक्खिंदियधारणा घाणिंदियधारणा जिब्भिंदियधारणा फासिंदियधारणा इंदि ० ॥ ४. 'गइम्मि बंधमाणे मु० ॥ ५. तेयगसरीरनामं कम्मणस मु० ॥ ६. वनादि ४ जे० ला१ ।। ७. 'पुब्वि' खं० हे १ ला२ ॥ ८. प्रतिषु पाठाः -- भगरुयलहुअनामं खं० । अगुरुयल हुयनामं हे १ ला२ । भगरुलहुयनामं हेर । अगरुलहुनामं जे० । अगुरुलहुनामं ला १ मु० । ९. पत्तेयणामं जे० ला१ ॥ १०. थिरमथिराण जे० हे२ । थिरथिराणं सुभासुभाणं आएजाणाएजाणं दोन्हं अण्णयरं एगं नामं णिबंधइ जसोकित्तिनामं निम्माणनामं मु० ॥ ११. जाणं दोन्ह' जे० हे२ ला१ ॥ १२. एवं नेर जे० ॥ १३. 'इया वि खं० हे १ ला२ मु० ॥ Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९] समवायंगसुत्ते एगूणतीसट्टाणं। उवरिमहेडिमगेवेजयाणं देवाणं जहण्णेणं अट्ठावीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णता। [३] जे देवा मज्झिमउवरिमगेवेजएसु विमाणेसु देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं अट्ठावीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा अट्ठावीसाए अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। [तेसि गं ५ देवाणं अट्ठावीसाए वाससहस्सेहिं आहारढे समुप्पजति । [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे अट्ठावीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति। २९ [१]. एगूणतीसतिविहे पावसुतपसंगे पण्णत्ते, तंजहा-भोमे, उप्पाए, १० सुमिणे, अंतलिक्खे, अंगे, सरे, वंजणे, लक्खणे । भोमे तिविहे पण्णत्ते, तंजहासुत्तं, वित्ती, वत्तिए। एवं एक्वेक्कं तिविहं। विकहाणुयोगे, विजाणुजोगे, मंताणुजोगे, जोगाणुजोगे, अण्णतिथियपवत्ताणुजोगे। आसाढे णं मासे ऍगूणतीसं रातिदियाइं रातिदियग्गेणं पण्णत्ते। भद्दवते णं मासे [एगूणतीसं रातिदियाइं रातिदियग्गेणं पण्णत्ते]। कत्तिए णं [मासे एगूणतीसं रातिदियाई रातिदियग्गेण पण्णते। पोसे णं मासे [एगूणतीसं रातिंदियाइं रातिंदियग्गेणं पण्णत्ते]। फग्गुणे णं [मासे एगूणतीसं रातिदियाइं रातिदियग्गेणं पण्णत्ते] । वइसाहे णं मासे [एगूणतीसं रातिंदियाइं रातिंदियग्गेणं पण्णत्ते । चंददिणे णं एकूणतीसं मुहुत्ते सातिरेगे मुंहुत्तग्गेणं पण्णत्ते। २० १ करेंति जे० ॥ २. खं० विना-सुत्त जे० । सुत्ते खं० जे० विना ॥ ३. °णुभोगे जे० विना। °णुजोगे मु० ॥ ४. स्ययपवत्तगाणुजोगे जे०। स्थिय' इत्यत आरभ्य महामोहं पृ० ३८३ पं० १२ इत्येतत्पर्यन्तं त्रीणि पत्राणि खं० मध्ये न सन्ति। "अन्यतीर्थिकप्रवृत्तानुयोगः"-अटी.॥ ५. तीसारात जे। तीसराइं मु०। तीसिं राति १ ला२। “एकोनत्रिंशद् रात्रिंदिवानि रात्रिदिवसपरिमाणेन भवन्ति”–अटी०॥ ६. मुहुत्तेणं हे १ ला२। “एकोनत्रिंशद् मुहूर्ता सातिरेका मुहूर्तपरिमाणेन"-अटी०॥ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८० समवायंगसुत्ते तीसट्टाणं। [सू० ३०जीवे णं पसत्यज्झवसाणजुत्ते भविए सम्मट्ठिी तित्थकरनामसहिताओ णामस्स णियमा एगूणतीसं उत्तरपगडीओ निबंधित्ता वेमाणिएसु देवेसु देवत्ताए उववजति । [२] इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं एगूणतीसं ५ पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता । अहेसत्तमाए पुढवीए अत्यंगतियाणं नेरइयाणं एगूणतीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं.देवाणं अत्यंगतियाणं एगूणतीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं एगूणतीसं पलिओवमाई १० ठिती पण्णत्ता। उवरिममज्झिमगेवेज्जयाणं देवाणं जहण्णेणं एगूणतीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। [३] जे देवा उवरिमहेट्ठिमगेवेजयविमाणेसु देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं एगूणतीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णता । ते णं देवा एगूणतीसाए १५ अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं एगूणतीसाए वाससहस्सेहिं आहारटे समुप्पज्जति । [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे एगूणतीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति [जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति]। .३०. ३० [१] तीसं मोहणिज्जठाणा पण्णता, तंजहाजे यावि तसे पाणे वारिमझे विगाहिया । उदएणकम्म मारेति महामोहं पकुव्वति ॥१९॥ १. मोहणियठाणा हे १ ला १, २। मोहणीयठाणा मु०॥ २. प्रतिपाठाः-उदयेणकम्म ला १ । उदएणकम्म हे २। उदयेणक्कम हे १ ला २ । उदएणंकिम जे० । उदएणकम्म TI उदएणकम्मा मु० । “उदकेन शस्त्रभूतेन मारयति, कथम् ? आक्रम्य पादादिना"-भटी० ॥ एते सर्वेऽपि मोहनीयस्थानसम्बन्धिनः श्लोका दशाश्रुतस्कन्धे नवम्यां दशायां वर्तन्ते ॥ ३. पकुव्वती जे.॥ Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०] समवायंगसुते तीसट्ठाणं । सीसावेढेण जे केई आवेढेति अभिक्खणं । तिव्वा सुभसमायारे महामोहं पकुव्वैति ॥ २० ॥ पौणिणा संपिहित्ताणं सोयमावरिय पाणिणं । अंतो नदंतं मारेइ महामोहं पकुव्वैइ ॥ २१ ॥ जायतेयं समारब्भ बहुं ओरुंभिया जणं । अंतोधूमेण मोरे महामोहं पकुव्व ॥ २२ ॥ सीसम्मि जे पहइ उत्तमंगम्मि चेयसा । विभज्न मत्थयं फाले महामोहं पकुव्वति ॥ २३॥ पुण पुणो पणही णित्ता उवहसे जैणं । फलेणं अंदुव दंडेणं महामोहं पकुव्व ॥ २४ ॥ गूढायारी निगूहेजा मायं मायाए छायए । असच्चाई णिण्हाई महामोहं पकुव्वइ ॥ २५ ॥ धंसे जो अभूएणं अकम्मं अत्तकम्मुणा । अदुवा तुममकासि त्ति महामोहं पकुव्वइ ॥ २६ ॥ जाणा परिसओ सच्चामोसाणि भासति । अक्खीणझंझे पुरिसे महामोहं पकुर्व्वति ॥ २७ ॥ अणायगस्स नयवं दारे तस्सेव धंसिया । विउलं विक्खोभत्ताणं किच्चा णं पडिबाहिरं ॥ २८ ॥ १. तिब्वे असुभ° जे० ला १ हे २ ॥ २. व्वती जे० हे १ ला २ ॥ ३. " यावत् ' करणात् केचित् सूत्र पुस्तकेषु शेषमोहनीयस्थानाभिधानपराः श्लोकाः सूचिताः केषुचिद् दृश्यन्त एवेति ते व्याख्यायन्ते - पाणिणा संपिहित्ताणं सोयमावरिय पाणिणं । अंतो नदंतं मारेइ महामोहं पकुवई ॥ ” – अटी० । अनया रीत्या सर्वेऽपि ३२ श्लोका अटी० मध्ये निर्दिष्टा व्याख्याताश्च ॥ ४. व्वाई अटी० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् । एवमग्रेऽपि अटी० मध्ये सर्वत्र वई इति पाठः ॥ ५. मारेई जे० मु० ॥ ६. ई जे० हे २ ॥ ७. विवज्ज जे० ॥ ८. हरिता मु० । 'हत्वा विनाश्य " अटी० ॥ ९ जणा जे० ॥ १०. अदुवा जे० अटी० विना ॥ ११. अहवा जे० ॥ १२. माणड परि जे० ॥ १३. सच्चामोसाणि अटीखं० । " सत्यमृषा किञ्चित् सत्यानि cc वस्तूनि वाक्यानि वा " - अटीखं० । वस्तूनि वाक्यानि वा " - अटी० ॥ अटी० ॥ १६. ब्वाई जे० हे २ ला " सत्यामृषा [णि हे०मु०] किञ्चित्सत्यानि बह्र सत्यानि १४. भासई जे० हे २ अटी० ॥ १५. अमीण १ ॥ ३८१ १० १५ Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८२ [सू०३० समवायंगसुत्ते तीसट्टाणं। उवगसंतं पि झंपित्ता पडिलोमाहिं वग्गूहिं । भोगभोगे वियारेति महामोहं पकुवैति ॥२९॥ अकुमारभूए जे केइ कुमारभूए 'त्ति हं वए। इत्थीहिं गिद्धे वसए महामोहं पकुव्वति ॥ ३०॥ अबंभयारी जे केइ बंभयारि ति हं वए । गद्दभे व्व गवं मज्झे विस्सरं नंदई नदं ॥३१॥ अप्पणो अंहिए बाले मायामोसं बहुं भसे । इत्थीविसयगेहीए महामोहं पकुव्वइ ॥ ३२ ॥ जं निस्सिए उव्वहती जंससा अहिगमेण वा। तस्स लुब्भइ वित्तम्मि महामोहं पकुव्वइ ॥ ३३॥ इस्सरेण अदुवा गामेणं अणिस्सरे इस्सरीकए । तस्स "संपग्गहीयस्स "सिरी अतुलमागया ॥ ३४॥ ईसादोसेणं आइडे कलुसाविलचेयसे । जे अंतरायं चेएइ महामोहं पकुवति ॥ ३५॥ सप्पी जहा अंडउडं भत्तारं जो विहिंसइ । सेणावई पैसत्थारं महामोहं पकुव्वइ ॥ ३६॥ जे नायगं व रहस्स नेयारं निगमस्स वा । १ सेट्टि बहुरवं हंता महामोहं पकुवेति ॥ ३७॥ १. भोगभोगं जे०॥ २. °वई जे०॥ ३. त्त हं अटी०॥ १. ब्वई जे०॥ ५. त हं अटी०॥ ६. गहन्भे जे०॥ ७. णंदई जे०। नयई हे १ ला २। “नदति मुञ्चति नदं नादं शब्दमित्यर्थः"-अटी०॥ ८. अहियं हे १ ला २। “अहितो न हितकारी"अटी० ॥ ९. जससाहिगमेण मु०॥ १०. ईस' हे १ ला २ मु. अटी०॥ ११. अणिसरे मु०॥ १२. ईस' हे १ ला २ मु० अटी०। इस्सरे कए जे० ला १। “ईश्वरीकृतः"अटी. ॥ १३. संपयहीणस्स मु.। "तस्य पूर्वावस्थायामनीश्वरस्य सम्प्रगृहीतस्य पुरस्कृतस्य प्रभ्वादिना"-अटी०॥ १४. सिरि जे०॥ १५. °ण आविठू मु. अटी.। °णमाइटे कलुसाउलचेतसा जे अंतराइयं चेति हे १ ला २। °ण आइहे कलुसाविलचेयसे जे अंतराइयं चेएइ ला १ । “ईऱ्यांदोषेण आविष्टो युक्तः, कलुषेण द्वेषलोभादिलक्षणपापेन माविलं गडुलम् ाकुलं वा चेतो यस्य स तथा"-अटी०॥ १६. सपत्थारं जे०॥ १७. णागयं जे०॥ १८. सेट्टिं च बहु हे १, २ ला १, २ अटी०॥ १९. ज्वई जे० हे २ ला १ मु०॥ Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०] समवायंगसुत्ते तीसट्ठाणं । बहुजणस्स णेयारं दीवं ताणं च पाणिणं । एयारिसं नरं हंता महामोहं पकुव्वति ॥ ३८॥ उवट्ठियं पडिविरयं संजयं सुतवस्सियं । वोकम्म धम्मओ भंसे महामोहं पकुव्वति ॥३९॥ तहेवाणतणाणीणं जिणाणं वरदंसिणं । तेसिं अवण्णिम बाले महामोहं पकुव्वति ॥४०॥ नेयाउयस्स मग्गस्स दुढे अवयरई बहुं । . तं तिप्पयंतो भावेति महामोहं पकुवति ॥४१॥ आयरियउवज्झाएहिं सुयं विणयं च गाहिए। ते चेव खिसती बाले महामोहं पकुव्वति ॥ ४२ ॥ आयरियउवज्झायाणं सम्मं नो पडितप्पइ। अप्पडिपूयए थद्धे महामोहं पकुवति ॥ ४३॥ अबहुस्सुए य जे "केइ सुएण पविकत्थई । सज्झायवायं वयति महामोहं पकुव्वति ॥४४॥ अवस्सिए य जे "केइ तवेण पविकत्थइ । सव्वलोयपरे तेणे महामोहं पकुव्वति ॥४५॥ १. व्वई जे० हे २ ला १॥ २. रयं जे भिक्खू जगजीवणं हे १ ला २ अटीपा० । “संयतं साधु सुतपस्विनं तपांसि कृतवन्तम् , शोभनं वा तपः श्रितम् , आश्रितम् । क्वचित् जे भिक्खू जगजीवणं ति पाठः, तत्र जगन्ति जङ्गमानि अहिंसकत्वेन जीवयतीति जगजीवनः, तं विविधैः प्रकारैरुपक्रम्य आक्रम्य व्युपक्रम्य बलादित्यर्थः ।"-अटी०॥ ३. वुक्कम्म मु०॥ ४. धम्माओ हे १ ला २॥ ५. प्रतिषु पाठाः-भंसे महा ला १ T अटी०। भंस महा जे०। भंसेति हे १,२ ला २ मु०॥ ६. जे० ला १ अटी. विना-अवण्णवं हे १,२ ला २ मु०। “अवर्णः अवर्णवादो वक्तव्यत्वेन यस्यास्ति सोऽवर्णवान्"-अटी०। दृश्यतां पृ० ३८४ टि. ११॥ ७. नेयाइभस्स मु०। "नैयायिकस्य"-अटी०॥ १. अवग्गरई जे। "अपकरोति....."बहु अत्यर्थम् , पाठान्तरेण अपहरति बहुजनं विपरिणमयतीति भावः" -अटी०॥ ९. °वई जे० हे २ ला १ मु०॥ १०. °वी इत्यत आरभ्य खीणे थी' इति [पृ० ३८६ पं० ७] यावत् एकं पत्रं जे० प्रतौ नास्ति॥ ११. केई सुएणं ला १ अटी. मु.॥ १२. कंथई खं० हे १ ला २ अटी.॥१३. °स्सिए उ जे खं० हे १ ला २॥ १४. केई मु. अटी.॥१५. तवेणं हे २ ला १ अटी.॥ १६. कंथई मु. विना ।। Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૨૮૪ १० १५ समवायं सुत्ते तीसद्वाणं । साहारणड्डा जे 'केइ गिलाणम्मि उवट्ठिए । पण कुंणई किञ्चं मज्झं पि से न कुव्वति ॥ ४६ ॥ सढे 'नियडिपण्णाणे कलुसाउलैँचेयसे । अप्पणी ये बहीए महामोहं पकुव्वति ॥ ४७ ॥ जे काहिगरणाई संपउंजे पुणो पुणो । सव्वतित्थाण भेयाय महामोहं पकुव्वति ॥ ४८ ॥ जे य आहम्मिए जोए संपउंजे पुणो पुणो । साहाहेउं सहीदेउं महामोहं पकुव्वति ॥ ४९ ॥ जे य माणुस्सर भए अदुवा पारलोइए । "तेऽतिप्पयंतो आसयति महामोहं पकुव्वति ॥ ५० ॥ इड्डी जुती जसो वण्णो देवाणं बलवीरियं । तेसिं अवण्णिमं बाले महामोहं पकुव्वति ॥ ५१ ॥ अपस्समाणो पस्सामि देवे जक्खे य गुज्झगे | अण्णाणी जिणपूयट्ठी महामोहं पकुव्वति ॥ ५२ ॥ थेरे णं मंडियपुत्ते तीसं वासाइं सामण्णपरियागं पाउणित्ता सिद्धे बुद्धे जाव सव्वदुक्खष्पहीणे । [सू० ३०. एगमेगे णं अहोरते "तसं मुहुत्ता मुहुत्तग्गेणं पण्णत्ते । एतेसि णं तीसाए मुहुत्ताणं तीसं नामधेज्जा पण्णत्ता, तंजहा — रोद्दे, १. ई हे १, २ ला १, २ मु० ।। २. कुब्वई अटी० ॥। ३. नियइप खं० हे १ ला २ ॥ ४. यसा खं० हे १ ला २ ॥ ५. उला १ ॥ ६. अबोद्दीय मु० । “अबोधिको भवान्तराप्राप्तव्यजिनधर्मकः " अटी० ॥ ७. संपउंजिय पु खं० ॥ ८. भेयाणं मु० ॥ ९. लोए खं० ॥ १०. ते अतिप्प खंभू०, अत्तिप्प खंसं० । " ते त्ति विभक्तिपरिणामात् तैः तेषु वा अतृप्यन् तृप्तिमगच्छन् आस्वदते अभिलषति भाश्रयति वा ” – अटी० ॥ ११. प्रतिपाठाः — अवण्णिमं खंमू० ला १ अटी० । अवण्णिवं संसं० । भवण्णियं हे १ ला २ । भवण्णवं हे २ मु० । दृश्यतां पृ० ३८३ टि० ६ ॥ १२. तीसमुहुत्ते मु० ॥ १३. सित्ते ला १ । सेत्ते हे २ । ससे मु० । “ एगमेगस्स णं भंते । अहोरत्तस्स कइ मुहुत्ता पण्णत्ता ? गोयमा ! तीसं मुहुत्ता पण्णत्ता, तेजहा - रुद्दे सेए मित्ते वाउ सुबीए तहेव अभिचंदे । माहिंद बलव बंमे बहुचे चेव ईसा ॥ १ ॥ तट्ठे य भावियप्पा वेसमणे वारुणे य आणंदे । विजए य वीससेणे पायावच्चे उसमे य ॥ २ ॥ गंधव्व अग्गिवेसे सयवसहे आयवे य अममे य । अणवं भोमे वस सव्वट्टे रक्खसे चेव ॥ ३ ॥” इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तौ सप्तमे वक्षस्कारे ॥ "सेते, Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०] समवायंगसुत्ते तीसट्ठाणं। मित्ते, वाऊ, सुपीए ५, अमियंदे, माहिंदे, बलवं, बंभे, सच्चे १०, आणंदे, विजए, 'वीससेणे, पायावच्चे, उवसमे १५, ईसाणे, तडे, भावियप्पा, वेसमणे, वरुणे २०, सतरिसभे, गंधव्वे, अग्गिवेसायणे, आंतवं, आवत्तं २५, तट्ठवं, भूमहं, रिसभे, सव्वट्ठसिद्धे, रक्खसे ३०। अरे णं अरहा तीसं धणूई उच्उच्चत्तेणं होत्था । सहस्सारस्स णं देविंदस्स देवरण्णी तीसं सामाणियसाहस्सीतो पण्णताओ। पास अरहा तीसं वासाई अंगारमज्झावसित्ता अगारातो अणगारियं पव्वतिते। समणे भगवं महावीरे तीसं वासाइं अंगार जाव पव्वतिते । रयणप्पभाए णं पुढवीए तीसं निरयावाससतसहस्सा पण्णत्ता । [२] इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं तीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं तीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्यंगतियाणं तीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। [सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं तीसं पलिओवमाई ठिती १५ पण्णत्ता] उवरिम[उँवरिम गेवेजयाणं देवाणं जहण्णेणं तीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। [३] जे देवा उवरिममज्झिमगेवेज्जएसु विमाणेसु देवत्ताते उववण्णा तेसि णं . देवाणं उक्कोसेणं तीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। तेणं देवा तीसाए अद्धमासेहिं २० ओणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा जाव तीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्टे [समुप्पजति]। १. अभिचंदे मु०॥ २. प्रतिपाठा:-पलवं बंभे हे १ ला २। पलंवं बंभे खं० । पलंवं बंभे हे २ । पलंबे बंभे मु० । वालवं। ते ला १। दृश्यतां ३८४ टि० १३ ॥ ३. विस्ससेणे मु०॥ १. अच्चे खं०॥ ५. भातवे आवत्ते तटवे भूमहे मु०॥ ६. अगार[वास-मु०]मझे हे २ मु० । दृश्यता पृ० ३६३ पं० ५॥ ७. भगारवासमझे वसित्ता अगारामो मणगारियं पम्वइए मु०॥८.[] एतदन्तर्गतः पाठो मु० विना नास्ति ॥ ९. माणमंति वा ४ जाव तीसाए मु. विना। भाणमंति वा पाणमंति वा उस्ससंति वा नीससंति वा तेसि गं देवाणं तीसाए मु०॥ स. २५ Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .३१. ३८६ समवायंगसुत्ते एकतीसट्ठाणं। " [सू० ३१... [४] संतेंगतिया भवसिद्धिया जीवा जे तीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव सम्बदुक्खाणं अंतं करेस्संति। .३१. ३१. [१] एकतीसं सिद्धाइगुणा पण्णत्ता, तंजहा-खीणे आभि५ णिबोहियणोणावरणे, सुयणाणावरणे, ओहिणाणावरणे, मणपज्जवणाणावरणे, खीणे केवलणाणावरणे । खीणे चक्खुदंसणावरणे, एवं अचक्खुदंसणावरणे; ओहिदसणावरणे केवलदसणावरणे, निद्दा, णिहाणिद्दा, पयला, पयलापयला, खीणे थिणगिद्धी। खीणे सातावेयणिज्जे, खीणे असायावेयणिज्जे। खीणे दंसणेमोहे, खीणे चरित्तमोहणिजे । खीणे नेरइयाउए, तिरियाउए, माणुसाउए, देवाउए। खीमे उच्चागोए, खीणे निचाँगोए, एवं सुभणामे असुमणामे। खीणे दाणंतराए, एवं लभ-भोग-उवभोगवीरियंतराए ३१ - ___ मंदरे णं पव्वते धरणितले एकतीसं जोयणसहस्साई छंच तेवीसे जोयणसते किंचिदेसूंणे परिक्खेवेणं पण्णत्ते"।. जयी सूरिए सव्वबाहिरैयं मंडलं उवसंकमित्ता णं चारं चरति तया णं १५ इहगयस्स मणूसस्स एक्कतीसाए जोयणसहस्सेहिं अट्ठहि य एकतीसेहिं जोकणसतेहिं तीसाए सट्ठिभागेहिं जोयणस्स सूरिए चक्खुफासं हव्वमागच्छति । अभिवडिएणं मासे एक्कतीसं सातिरेगाणि रातिंदियाणि रातिंदिधग्गेणं पण्णते। १. एक्कत्तीसं खं० । एवमग्रेऽपि ॥ २. प्रतिषु पाठाः-गाणावरणे १एवं सुय २ ओहि ३ मण केवलावरणे ला१। णाणावरणिजे सुतनाणे भोहिनाणे मणपजवणाणे खीणे केवलनाणावरणे खं० हे१, २ ला२। णाणावरणे खीणे सुयणाणावरणे खीणे मोहिणाणावरणे खीणे मणपज्जवणाणावरणे खीणे केवलणाणावरणे मु०॥ ३. प्रतिषु पाठाः-बल एवं भचक्खुदंसणे मोहिदसणे केवलद[सणावरणे ला१] खं० हे१ ला१, २। °वरणे एवं [मु०मध्ये एवं नास्ति] अचक्खुदंसणावरणे खीणे भोहिदसणावरणे खीणे केवलदसणावरणे हे२ मु०॥ ४. खीणे निहा खीणे निहानिद्दा खीणे पयला खीणे पयलापयला खीणे थीणद्धी मु०॥ ५. मोहणिजे मु०॥ ६. °उए खीणे तिरियाउए खीणे मणुस्साउए खीणे देवाउए मु०॥ ७. गोए खीणे सुभणामे खीणे असुभणामे खीणे दागंतराए खौणे लाभंतराए खीणे भोगंतराए खीणे उवभोगंतराए खीणे वीरिअंतराए मु०॥ ८. °त्तीसं जे० खं०॥ ९. छव मु०॥ १०. देसूगं जे०। देसूणा मु०॥ ११. इतः परं 'क(कुंथुस्स गं मरहमओ उ(ए)कतीसं जिणा(ण)सया होत्या' इत्यधिकः पाठो जे० प्रती विद्यते॥ १२. जया णं सूरिए मु० अटी०॥ १३. °रियं हे। ला१ मु०॥ १४. °मित्ता चारं मु०॥ १५. गाई मु० अटी०॥ Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२] - समवायंगमुत्ते बत्तीसंटाणं । ___ आइच्चे णं मासे एकतीसं रातिदियाणि, किंचिंविसेम॑णाणि रातिंदियग्गेणं पण्णत्ते। [२] इभीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं एकतीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। ___ अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं एकतीस सागरोवमाइं ठिती ५ पण्णत्ता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं एकतीसं पलिओवमाई.ठिती पण्णता। सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु अत्थेगतियाणं देवाणं एकतीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। विजय-वेजयंत-जयंत-अपराजिताणं देवाणं जहण्णेणं. एक्कतीसं सागरोवमाई १० ठिती पण्णत्ता। [३] जे देवा उवरिमउवरिमगेवेज्जयविमाणेसु देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं उक्कोसेणं एकतीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। ते णं देवा एकतीसाए अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा। तेसि णं देवाणं एकतीसाए वाससहस्सेहिं आहारढे समुप्पजति। . . १५ संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे एकतीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति जाव सम्बदुक्खाणं अंतं करेस्संति । . . ३२. ३२. [१] बत्तीसं जोगसंगहा पण्णत्ता, तंजहाआलोयणा १ निरवलावे २, आवतीसु दढधम्मया ३। अणिस्सितोवहाणे य ४, सिक्खा ५ निप्पडिकम्मया ६ ॥५३॥ अण्णातता ७ अलोभे य ८, तितिक्खा ९ अनवे १० सुई ११ । सम्मबिट्ठी १२ समाही य १३, आयारे १४ विणओवए १५॥५४॥ २० १. राइंदियाई मु०॥ २. °सूणाई मु. अटी०॥ ३. पलिओवमाइं मु०॥ ४. उवरिमगेथे खं• हे १ ला १, २ । उवरिमगेवेजयविजयविमाणेसु जे०॥ ५. सुती खं० जे०। “सुइ त्ति शुचिः सत्यं संयम इत्यर्थः"-अटी०॥ ६. विणतोवए खं० जे०॥ Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८८ समवायंगसुत्ते बत्तीसट्टाणं । [सू० ३२धितीमती य १६ संवेगे १७, पणिही १८ सुविहि १९ संवरे २० । अत्तदोसोवसंहारे २१, सव्वकामविरत्तया २२ ॥५५॥ पञ्चक्खाणे २३-२४ 'विओसग्गे २५, अप्पमादे २६ लवालवे २७ । झाणसंवरजोगे ये २८, उदए मारणंतिए २९॥५६॥ संगाणं च परिण्णा य ३०, पायच्छित्तकरणे ति य ३१ । आराहणा य मरणंते ३२, बत्तीसं जोगसंगहा ॥ ५७॥ बत्तीसं देविंदा पण्णत्ता, तंजहा-चमरे, बलि, धरणे, भयाणंदे जाव घोसे, महाघोसे, चंदे, सूरे, सक्के, ईसाणे, सणंकुमारे जाव पाणते, अच्चुते । कुंथुस्स णं अरहओ बत्तीसं जिणा बत्तीसं जिणसया होत्था । सोहम्मे कप्पे बत्तीसं विमाणावाससतसहस्सा पण्णत्ता । रेवतिणक्खत्ते बत्तीसतितारे पण्णत्ते । बत्तीसतिविहे णट्टे पण्णत्ते । [२] इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं बत्तीस पलिओवमाइं ठिती पण्णता। अहेसत्तमाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरइयाणं पत्तीस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। __असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेगतियाणं बत्तीसं पलिओवमाइं ठिती पण्णत्ता। १. वितोसग्गे खं० हे १ ला २। विउस्सग्गे ला १ मु०। विउसग्गे जे. हे २। 'उ-ओ' इत्यनयोरक्षरयोः हस्तलिखितेषु समानप्रायत्वात् 'विभोसग्गे' इति पाठोऽत्र खं० प्रभृत्यनुसारेण स्वीकृतः॥ इदं गाथापञ्चकम् मावश्यकनियुक्ती [गा० १२८८-१२९२] अपि वर्तते, तत्र च 'विउस्सग्गे' इति पाठ इत्यपि ध्येयम ॥ २. य नास्ति जे०॥ ३. °ण्णा पायजे°ण्णाया पाय मु०॥ ४. रणेऽवि य मु.। "पायच्छित्तकरणे इ यत्ति प्रायश्चित्तकरणं च कार्यम्" -अटी०॥ ५. बली मु०॥ ६. “इन्द्रसूत्रे यावत्करणात् वेणुदेवे वेणुदारी हरिकते हरिस्सहे अग्गिसीहे अग्गिमाणवे पुण्णे वसिट्टे जलकंते जलप्पहे अमियगई अमियवाहणे वेलंबे पहंजणे इति दृश्यम् ।"-अटी०॥ ७. “यावत्करणात् माहिंदे बंभे लंतए सुक्के सहस्सारे त्ति द्रष्टव्यम्" -अटी. ॥८. बत्तीसहिया बत्तीसं मु०॥ दृश्यतां सू० ७५ । “कुन्थुनाथस्य द्वात्रिंशदधिकानि द्वात्रिंशत् केलिशतान्यभूवन्”–अटी० ॥ ९. “.द्वात्रिंशद्विधं नाटयमभिनयवस्तुभेदाद् यथा राजप्रश्नकृताभिधानद्वितीयोपाङ्ग इति संभाव्यते। द्वात्रिंशत्पात्रप्रतिबद्धमिति केचित्"-अटी०॥ Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३] समवायंगसुत्ते ते तीसट्टाणं । सोहमीसाणे कप्पे अत्येगतियाणं देवाणं बत्तीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । [३] जे देवा विजय-जयंत- जयंत अपराजितविमाणेसु देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं अत्थेगतियाणं बत्तीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा बत्तीसाए अद्धमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । [तेसि णं देवाणं बत्तीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्ठे समुपज्जति । ५ [४] संतेगतिया भवसिद्धिया जीवा जे बत्तीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिति] जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति ३८९ . ३३ . ३३. [१] तेत्तीसं आसायणातो पण्णत्तातो, तंजहा — सेहे रातिणियस्स १० आसन्नं गंता भवति, [सायणा सेहस्स] १, सेहे राइणियस्स पुरतो गंता भवति, [सायणा सेहस्स] २, सेहे राइणियैस्स [ स ? ] पक्खं गंता भवति, आसायणा सेहस्स ३, सेहे रातिणियस्स आसन्नं ठिच्चा भवति, आसायणा सेहस्स ४, जाँव रातिणियस्स आलवमाणस्स तत्थगते 'चिय पडिसुणेति, [आसीयणा सेहस्स ] ३३, इति खलु एतातो तेत्तीसं आसायणातो । 66 १. पण्णत्ता तं० सेहे जे० ॥ २, ४, ९. [ ] एतदन्तर्गतः पाठो मु० विना नास्ति ॥ 'शैक्षः... रात्निकस्य... आसनं ... तं... गन्ता भवतीत्येत्रम् ' आशातना शैक्षस्य ' इत्येवं सर्वत्र "अटी० | दशातक तृतीयस्यां दशायां त्रयस्त्रिंशदाशात नास्वरूप मित्थं दृश्यते -- "सुयं मे आउ ! तेण भगवया एवमखायं । इह खलु थेरेहिं भगवंतेर्हि तेत्तीसं आसायणाओ पण्णत्ताओ । करा खलु ताओ थेरेहिं भगवंतेहिं तेतीसं आसायगाओ पण्णत्ताओ ? इमाओ खलु ताओ थेरेहिं भगवंतेहिं ते तीसं आसायगाओ पण्णत्ताओ, तंजहा - सेहे राइणियस्स पुरओ गंता भवइ, आसायणा सेहस्स १ । सेहे राइणियस्स सक्क्खं गंता भवइ, आसायणा सेहस्स १ । सेहे राइणियस्स आसन्नं गंता भवर, आसाणा सेहस्स ३ । सेहे राइणियस्स पुरओ चिट्ठित्ता भवइ, आसायणा सेहस्स ४ । सेहे राइणिस्स सपक्खं चिट्ठिता भवइ, आसायणा सेहस्स ५ । सेहे राइणियस्स आसन्नं चिट्ठित्ता : भवर, आसायना सेहस्स ६ । सेहे राइणियस्स पुरओ निसीहत्ता भवइ, आसायणा सेहस्स ७ । सेहे राइजियस्त सपक्वं निसीहता भवइ, आसायना सेहस्स ८ । सेहे राइणियस्स आसन्नं निसीइत्ता भगर, आसायणा सेहस्स ९। सेहे राइणिएणं सद्धिं बहिया वियारभूमिं निक्खंते समाणे तत्थ सेहे पुव्वतरागं आयमइ पच्छा राइणिए भवइ, आसायणा सेहस्स १० । सेहे राइणिएणं सद्धि बहिया वियारभूमिं वा विहारभूमिं वा निक्खंते समाणे तत्थ सेहे पुव्वतरागं आलोएइ पच्छा राइणिए भवइ, आसाणा सेहस्स ११ । केइ राइणियस्स पुव्वसंलवित्तए सिया, तं सेहे पुव्वतरागं आलवइ पच्छा राइणिए भवइ, आसायगा सेहस्स १२ । सेहे राइणियस्स राओ वा वियाले १५ Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९० समवायंगसुत्ते तेत्तीसटाणं । [सू० ३३ वा वाहरमाणस्स अजो! के सुत्ते के जागरे ? तत्थ सेहे जागरमाणे राइणियस्स अपडिमुणेत्ता भवइ, आसायणा सेहस्स १३ । सेहे असणं वा पाणं वा खाइमं वा साइमं वा पडिगाहित्ता तं पुम्वामेव सेहतरागस्स आलोएइ पच्छा राइणियस्स भवइ, आसायणा सेहस्स १४ । सेहे असणं वा पाणं वा खाइमं वा साइमं वा पडिगाहित्ता तं पुवामेव सेहतरागस्स उवदंसेइ पच्छा राइणियस्स भवइ, आसायणा सेहस्स १५। सेहे असणं वा.,....पडिगाहित्ता तं पुष्वामेव सेहतरागं उवणिमंतेइ पच्छा राइणियं भवइ, आसायणा सेहस्स १६ । सेहे राइणिएणं सद्धि असणं वा पाणं वा खाइमं साइमं वा पडिगाहित्ता तं राइणियं जगापुच्छित्ता जस्स जस्स इच्छइ तस्स तस्स खलु २ तं दलयइ, नासायणा सेहस्स १७ । सेहे असणं वा ४ पडिगाहित्ता राइणिएणं सद्धं भुंजमाणे तत्थ सेहे खद्धं खद्धं डागं डागं ऊसढं ऊसढं रसियं रसियं मणुलं मणुन्नं मणाम मणामं निद्धं निद्धं लुक्खं लुक्खं आहारिता भवइ, आसायणा सेहस्स १०. सेहे सैइणियस्स वाहर(आलव)माणस्स अडिसुणित्ता भवइ, आसायणा सेहस्स १९ । सेहे राइणियस्स वाहरमाणस्स तत्थ गए चेव पडिसुणित्ता, भवइ, आसायणा सेहस्स २० । सेहे रायणियस्स किं ति वत्ता भवइ, आसायना सेहस्स २१। सेहे राइणियं तुमं ति वत्ता भवइ, आसायणा सेहस्स २२। सेहे राइणियं खलु खद्धं वत्ता भवइ, आसायणा सेहस्स २३१ सेहे राइणियं तजाए] [२] पडिहणित्ता भवइ, आसायणा सेहस्स २४ । सेहे राइणियस्स कहं कहेमाणस्स इति एवं वत्ता भवइ, आसायणा सेहस्स २५। सेहे राइणियस्स कहं कहेमाणस्स णो सुमरसीति वत्ता भवइ, आसायणा सेहस्स २६ । सेहे राइणियस्स कहं कहेमाणस्स णो सुमणसे भवइ, आसायणा सेहस्स २७ । सेहे राइणियस्स कहं कहेमाणस्स परिसं भेत्ता भवइ, आसायणा सेहस्स २८ । सेहे राइणियस्स कहं कहेमाणस्स कहूं, अच्छिदित्ता भवइ, आसायणा सेहस्स २९ । सेहे राइणियस्स कहं कहेमाणस्स तीसे परिसाए अणुट्ठियाए अभिन्नाए अवुच्छिन्नाए अवोगडाए दोचपि तचंपि तमेव कहं कहित्ता भवइ, आसायणा सेहस्स ३० । सेहे राइणियस्स सिज्जासंथारगं पाएण संघट्टित्ता हत्थेण अणणुताविता [अणणुण्णवित्ता] गच्छइ भवइ, आसायणा सेहस्स ३१ । सेहे राइणियस्स सिजासंथारए चिट्ठित्ता वा निसीइत्ता वा तुयट्टित्ता वा भवइ, आसायणा सेहस्स ३२। सेहे राइणियस्स उच्चासणंसि वा समास'सि वा चिट्ठित्ता वा निसौइत्ता वा तुयट्टित्ता वा भवइ, आसायणा सेहस्स ३३ । एयाओ खलु ताओ थेरेहि भगवंतेहिं तेत्तीसं आसायणाओ पण्णत्ताओ॥ ३. रायणि खं० हे१ ला२॥ ५. श्यस्स सपक्खं मु०। अटी. मु० विना यस्स पक्खं इति सर्वेषु हस्तलिखितादर्शेषु पाठ उपलभ्यते। “सपक्खे त्ति (क्खन्ति) समानपक्षं समपार्श्व यथा भवति समश्रेण्या गच्छतीत्यर्थः”–अटी०। दशाश्रुतस्कन्धे 'सपक्खं' इति पाठो दृश्यते, दृश्यतां टि० २, भावश्यकसूत्रस्य प्रतिक्रमणाध्ययनस्य हारिभद्रयां वृत्तौ उद्धते दशाश्रतस्कन्धपाठे तु पक्ख त्ति पाठो लभ्यते, तथाहि-“पक्ख त्ति पक्षाभ्यामपि गन्ताऽऽशातनावानेव, अतः पक्षाभ्यामपि न गन्तव्यम् ....." असम्मोहार्थ तु दशासूत्रैरेव प्रकटाथैाख्यायन्ते, तद्यथा'पुरओ त्ति सेहे रायणियस्स पुरओ गंता भवइ, आसायणा सेहस्स १, पक्ख त्ति सेहे राइणियस्स पक्खे गंता भवइ, आसायणा सेहस्स २" इति भावश्यकसूत्रस्य हारिभद्रयां वृत्तौ पृ. ७२५॥ ६. “ यावत्करणाद् दशाश्रुतस्कन्धानुसारेणान्या इह द्रष्टव्याः ....." त्रयस्त्रिंशत्तमा तु सूत्रोक्तैवरालिकस्य अलपतस्तगत एव आसनादिस्थित एव प्रतिशणोति, आगत्य हि प्रत्युत्तरं देयमिति शैक्षस्य आशीतनेति"-अटी०॥ ७. तस्थगए चेव पडिसुणित्ता भवइ भासायणा सेहस्स ३३ । चमरस्स मु०॥ ८. 'चिय'स्थाने हस्तलिखितेषु विय' इति दृश्यते ॥ Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते तेत्तीसवाणं ।। ३९१ - चमरस्स णं असुरिंदस्स असुररण्णो चमरचंचाए रायहाणीए एक्कमेक्के बारे तेत्तीस तेत्तीसं भोभा पण्णत्ता । . महाविदेहे णं वासे तेत्तीसं जोयणसहस्साइं सातिरेगाई विक्खंभेणं पण्णत्ताई। जया णं सूरिए बाहिराणंतरं तच्चं मंडलं उवसंकमित्ता णं चारं चरति तया ५ णं इहंगतस्स सुरिसस्स तेतीसाए जोयणसहस्सेहिं किंचिविसेसूणेहिं चक्खुफासं हव्वमागच्छति । [२] इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए अत्थेगतियाणं नेरहमापं तेत्तीसं पलिओक्माई ठिती पण्णता। * अहेसत्तमाए पुढवीए कॉल-महाकालरोरुय-महारोरुएसु नेरईयाणं उक्कोसेणं १० तेत्तीस सागरोवमाई ठिती पण्णता।' अप्पतिवाणे नरए नरइयापं अजहण्णमणुक्कोसेणं तेत्तीस सागरोवमाइं ठिती पण्णता। असुरकुमाराणं देवाणं अत्थेरातियाणं तेत्तीसं पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । . सोहम्मीसाणेसु.कप्पेसु अत्यंगतियाणं देवाणं तेत्तीसं पलिओवमाई ठिती १५ 'पण्णत्ता। "विजय-वेजयंत-जयंत-अपराजितेसु विमाणेसु उक्कोसेणं तेत्तीस सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता। १. एक्कमेक्के बारे हे २। एकमेके पारे जे०। कमेके ग्गारे ला१। एक्कमेक्वाराए मु० । एक्केकमेकगारे हे। लार। २. “भौमानि नगराकाराणि, विशिष्ट स्थानानीत्यन्ये"-अटी०॥ ३. पण्णत्ताति सं०॥ ७. इहगयस्स मु०। तुला—“तया णं इहगयस्स मणुयस्स एगाहिएहिं बतीसाए जोयणसहस्तेहिं एगणपण्याए य सट्ठिभाएहिं जोयणस्स सट्ठिभागं च एगसट्ठिहा छेता तेवीसाए चुण्णिमाएहिं सूरिए चक्खुप्फासं हवमागच्छइ” इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तौ सप्तमे वक्षस्कारे। "तच द्वात्रिंशत् सहस्त्राणि, एकोत्तराणि ३२००१ अंशानामेकषष्टया भागलब्धाश्च एकोनपञ्चाशत् षष्टिभागा योजनस्य त्रयोविंशतिश्च एकषष्टिभागा योजनषष्टिभागस्य है। एतत् तृतीयमण्डले चक्षुःस्पर्शस्य प्रमाणं जम्बूद्वीपप्रज्ञप्त्यामुपलभ्यते, इह तु यदुक्तं 'त्रयस्त्रिंशत् किञ्चिन्न्यूना' तत्र सातिरेकस्य योजनस्यापि न्यूनसहस्रता विवक्षितेति सम्भाव्यते, चतुर्दशे मण्डले पुनरिदं यथोक्तमेव प्रमाणं भवति"-अटी०॥ ५. खंसं० मु. विना-"कालमहाकाले रोरुए महावरुएसु खमू० जे. हे १, ला १, २। काले महाकाले एहए महारोहएसु हे २॥ Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९२ ५ समवायंग सुत्ते चोत्तीसट्टाणं । [सू० ३३ [३] जे देवा सव्वसिद्धं महाविमाणं देवत्ताते उववण्णा तेसि णं देवाणं अजहण्णमणुक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । ते णं देवा तेत्तीसाए अदमासेहिं आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । तेसि णं देवाणं तेत्तीसाए वाससहस्सेहिं आहारट्ठे समुप्पज्जति । [४] 'संगतिया भवसिद्धिया जीवा जे तेत्तीसाए भवग्गहणेहिं सिज्झिस्संति [जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्संति ] । .३४. ३४. चोत्तीसं बुद्धातिसेसा पण्णत्ता, तंजहा - अवट्ठिते केस-मंसुरोम- १, निरामया निरुवलेवा गायलट्ठी २, गोखीरेंपंडुरे मंससोणिते ३, १० पउमुप्पलैगंधिए उस्सासनिस्सासे ४, पच्छन्ने आहारनीहारे अंदिस्से मंसचक्खुणा ५, आँगासगयं चक्कं ६, आगासगं छत्तं ७, आंगासियाओ सेयवरचामरातों ८, आगासफालियामयं सपायपीढं सीहासणं ९, अंगासगतो कुडभीसहस्सपरिमंडियाभिरामो इंदज्झओ पुरतो गच्छति १०, जत्थ जत्थ वि य णं अरहंता भगवंतो चिति वा निसीयंति वा तत्थ तत्थ वि य णं तेक्खणादेव संछन्नपत्त पुप्फपल्लव१५ समाउलो सच्छतो सज्झओ सघंटो सैंपडातो असोगवरपायवो अभिसंजायति ११, "ईसि पिट्ठओ मउडट्ठाणम्मि तेयमंडलं अभिसंजायति, अंधकारे वि य णं दस दिसातो पभासेति १२, बहुसमरमै णिज्जे भूमिभागे १३, अहोसिरा कंटया मैवंति १४, उँड्डु अविवरीया सुहफासा भवंति १५, सीतलेणं सुहफासेणं सुरभिणा मारुएणं << १. सिद्ध महाविमाणे हे २ मु० ॥ २. संति एगतिया खं० ॥ ३. 'मंसं जे० । ' श्मश्रूणि च कूर्च रोमाणि " - अटी० ॥ ४. पंडरे जे० खं० ला १ ॥ ५. गंध उस्सा जे० ॥ ६. मु० विना-भद्देसे जे० । अद्देस्ले ला १। अदिसे खं० हे १ ला २ । अद्दिसे हे २ T ॥ ७. प्रतिषु पाठाः — भागासत्थं चक्कं खं० हे १ ला २ । आगासगतं चक्कं ला १ । आगासगयं हे २ मु० । भागास तं चक्खुं (कं) जे० । "आगासयं ति आकाशगतं व्योमवर्ति भाकाशकं वा (आकाशगं वाकाशं वा – हे० जे०) प्रकाश [क - खं०] मित्यर्थः, चक्रं धर्मवरचक्रमिति षष्ठः । एवमाकाशगं छत्रं छत्रत्रयमित्यर्थ इति सप्तमः " अटी० ॥ ८. भागासगयं जे० विना । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥९. आगासगयाओ मु० । “आकाशके प्रकाशे श्वेतवरचामरे 'प्रकीर्णके इति अष्टमः " -अटी० ॥ १०. आगासकुडभी' जे० ॥ ११. जक्खा देवा सं मु० । " तक्खणादेव ति तत्क्षणमेव अकालहीनमित्यर्थः " अटी० ॥ १२. सपडागो मु० ॥ १३. ईलि हे २ मु० । "ईसि त्ति ईषद् अल्पं पिटुभ त्ति पृष्ठतः "अटी• ॥ १४. णिजभूमिभागो जे० ॥ १५. जायंति मु० ॥ १६. प्रतिपाठाः - उडु अविष सं० उडु विव' खंसं० जे० मु० विना । उऊ विव' जे० मु० | "ऋतवोऽविपरीताः, कथमित्याह - सुखस्पर्शा भवन्तीति पञ्चदशः " - अटी ० ॥ Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४] समवायंगसुत्ते चोत्तीसट्टाणं। जोयणपरिमंडलं सव्वओ समंता संपमजिजइ ति १६, जुत्तफुसिएण य मेहेण निहयरयरेणुयं कन्जति १७, जलथलयभासुरपभूतेणं विट्ठाइणा दसवण्णेणं कुसुमेणं जाणुस्सेहप्पमाणमेत्ते पुप्फोवयारे कजति १८, अमणुण्णाणं सद्द-फरिसरस-रूव-गंधाणं अवकरिसो भवति १९, मणुण्णाणं सद्द-फरिस-रस-रूव-गंधाणं पाउब्भावो भवति २०, पच्चाहरतो वि य णं हिययगमणीओ जोयणनीहारी ५ सरो २१, भगवं च णं अद्धमार्गंधाए भासाए धम्ममातिक्खति २२, सा वि य णं अद्धमागधा भासा भासिन्जमाणी तेसिं सव्वेसिं आरियमणारियाणं दुप्पय-चउप्पयमिय-पसु-पक्खि-सिरीसिवाणं अप्पप्पणो हितसिवसुहदा भासत्ताए परिणमति २३, पुव्वबद्धवेरा वि य णं देवासुर-नाग-सुवण्ण-जक्ख-रक्खस-किंनर-किपुरिस-गरुलगंधव-महोरगा अरहतो पायमूले पसंतचित्तमाणसा धम्मं निसामेंति २४, अण्ण- १० तित्थियावयणी वि य णं आगया वंदंति २५, आगया समाणा अरहओ पायमले निप्पडिवयणा भवंति २६, जतो जतो वि य णं अरहंता भगवंतो विहरति ततो 1. एणं मेहेण य निहयरयरेणूयं किज्जइ मु० ॥ २. बेंट° जे० । विंट° मु० ॥ ३. "कालागरुपवरकुंदुरुक्कतुरुक्कधूवमघमघेतगंधुद्धयाभिरामे भवइ त्ति कालागुरुश्च गन्धद्रव्यविशेषः प्रवरकुन्दुरुकं च चीडाभिधानं गन्धद्रव्यं तुरुष्कं च शिल्हकाभिधानं गन्धद्रव्यमिति द्वन्द्वः, तत एतल्लक्षणो यो धूपस्तस्य मधमघायमानो बहलसौरभ्यो यो गन्ध उद्धृत उद्भूतस्तेनाभिरामम् अभिरमणीयं यत् तत् तथा स्थानं निषदनस्थानमिति प्रक्रमः इत्येकोनविंशतितमः। तथा उभयोपासिं च णं भरहंतागं भगवंताणं दुवे जक्खा कडयतुडियथंभियभुया चामरुक्खेवं करेंति त्ति कटकानि प्रकोष्ठाभरणविशेषाः त्रुटितानि बाह्वाभरणविशेषाः, तैरतिबहुत्वेन स्तम्भिताविव स्तम्भिती भुजौ ययोस्तौ तथा यक्षौ देवाविति विंशतितमः २० । बृहद्वाचनायामनन्तरोक्तमतिशयद्वयं नाधीयते, अतस्तस्यां पूर्वेऽष्टादशैव"- अटी.॥ ४. पासिं च णं अरहंताणं भगवंताणं दुवे जक्खा कडयतुडियर्थभियभुया चामरक्खेवं करेंति त्ति T। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ५. हितयंगम खं० । हियणतयगम जे० । “हिययगमणीमो त्ति हृदयङ्गमः' -अटी.॥ ६. °णीहारो जे०॥ ७. गद्दीए मु० । “अद्धमागहाए त्ति प्राकृतादीनां षण्णां भाषाविशेषाणां मध्ये या मागधी नाम भाषा "रसोलशी मागध्याम्" इत्यादिलक्षणवती सा असमाश्रितस्वकीयसमग्रलक्षणा अर्धमागधीत्युच्यते"-अटी०॥ ८. इत आरभ्य छट्ठी॰ [पृ० ३९४ पं० १०] इत्यन्तः पाठो जे० प्रतौ नास्ति ॥ ९. °गही मु०॥ १०. मप्पणो हियसिवसुहयभासत्ताए मु०॥"मात्मन भारमन आत्मीयया आत्मीययेत्यर्थः भाषातया भाषाभावेन परिणमतीति सम्बन्धः। किम्मूताऽसौ भाषा ? इत्याह-....."हित-शिव-सुखदेति त्रयोविंशः"-अटी०॥ ११. “धर्म निशामयन्ति इति चतुर्विशः २४। बृहद्वाचनायामिदमन्यदतिशयद्वयमधीयते यदुत—अन्यतीर्थिकप्रावचनिका अपि च णं वन्दन्ते भगवन्तमिति गम्यते इति पञ्चविंशः २५, आगताः सन्तोऽर्हतः पादमूले निअतिवचना भवन्ति इति षडिशः २६, अटी० ॥ १२. अण्णउस्थियपावयणिवा वि मु०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् १३. निप्पलिव मु०॥ Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९४ १० १५ २० समवायंगसुन्त पणतीसट्ठाणं । [सू० ३४ ततो वि य णं जोयणपणुवीसाएणं ईती न भवति २७, मारी न भवति २८, सचक्कं न भवति २९, परचक्कं न भवति ३०, अतिवुड्डी न भवति ३१, अणावुट्ठी न भवति ३२, दुब्भिक्खं न भवति ३३, पुव्वुप्पण्णा वि य. 'णं उप्पातिया वाही खिप्पामेव उवसमंति ३४ । जंबुद्दीवे णं दीवे चउत्तीसं चक्कवट्टिविजया पण्णत्ता, तंजहा - बत्तीसं महाविदेहे, भैरहे, एखए । जंबुद्दीवे णं दीवे चोत्तीसं दीहवेयड्डा पण्णत्ता । जंबुद्दीवे णं दीवे उक्कोसपदे चोत्तीसं तित्थकरा समुष्पज्जंति । चमरस्सणं असुरिंदस्स असुररण्णो चोत्तीसं भवणावाससतसहस्सा पण्णत्ता । पढम - पंचम - छँट्ठी-सत्तमासु चउसु पुढवीसु चोत्तीसं निरयावा ससतसहस्सा पण्णत्ता । ३५. ३५. पणतीसं सच्चवयणाइसेसा पण्णत्ता । कुंथू णं अरहा पॅणतीसं धणूइं उडूंउच्चत्तेणं होत्था । दैत्ते णं वासुदेवे पणतीसं धणूइं उडूंउच्चत्तेणं होत्था । नंदणे णं बलदेवे पणतीसं धणूइं उडुंउच्चत्तेणं होत्या । सोहम्मे कँप्पे सभाए सोहम्माए माणवए चेतियक्खंभे हेट्ट्ठा उवरिं च अद्धतेरस अद्धतेरस जोयणाणि वज्जेत्ता मज्झे पणतीसाए जोयणेसु वतिरामएसु गोलवट्ट समुग्गतेसु जिण सकहातो पण्णत्तातो । बितिय च उत्थीसु दोसु पुढवीसु पणतीसं निरयावाससयसहस्सा पण्णत्ता । १. णं न भवइ उप्पा' हे १ ला२ ॥ २. " अत्र च पच्चाहरमो इत आरभ्य येऽभिहितास्ते प्रभामण्डलं च कर्मक्षयकृताः, शेषा भवप्रत्ययेभ्योऽन्ये देवकृता इति । एते च यदन्यथापि दृश्यन्ते तद् मतान्तरमवगन्तव्यमिति” – अटी० ॥ ३. भरहेरवते खं० ला १ । दो भरहे एरवए मु० ॥ ४ पणु खं० ॥ ५. दिंते जे० । “दुखः सप्तमवासुदेवः, नन्दनः सप्तमबलदेवः, एतयोश्च आवश्यक। भिप्रायेण षड्विंशतिर्धनुषामुच्चत्वं भवति, सुबोधं च तत्, यतोSरनाथ-मलिनाथस्वामिनोरन्तरे तावभिहितौ । इहोक्ता तु पञ्चत्रिंशत् स्यात् यदि दत्त- नन्नी कुन्थुनाथतीर्थकाले "भवतः, न चैतदेवं जिनान्तरेषु अधीर्षते इति दुरवबोधमिदमिति ” अटी० ॥ ६. कप्पे सुहम्माए सभाए माण मु० ॥ Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७] ३९५ समवायंगसुत्ते ३६-३७ टाणाइंट्ठाणं। .३६. ३६. छत्तीसं उत्तरज्झयणा पण्णत्ता, तंजहा–विणयसुयं १, परीसहा २, चाउरंगिजं ३, असंखयं ४, अकाममरणिज्ज ५, पुरिसविज्जा ६, उरन्भिज्ज ७, काविलिजं ८, नमिपव्वज्जा ९, दुमपत्तयं १०, बहुसुतपुंज्जा ११, हरितेसिज्जं १२, चित्तसंभूयं १३, उसुकारिजं १४, सेभिक्खुगं १५, ५ समाहिट्ठाणाई १६, पावसमणिज्जं १७, संजइज्ज १८, मियचारिता १९, अणाहपव्वजा २०, समुद्दपालिज २१, रहनेमिजं २२, गोतमकेसिज २३, . समितीओ २४, जण्णतिजं २५, सामायारी २६, खलुंकिजं २७, मोक्खमग्गगती २८, अप्पमातो २९, तवोमग्यो ३०, चरणविही ३१, पमायट्ठाणाई ३२, कम्मपगडि ३३, लेसज्झयणं ३४, अणगारमग्गे ३५, जीवाजीवविभत्ती य ३६। १० चमरस्स णं असुरिंदस्स असुररणो सभा सुधम्मा छत्तीसं जोयणाई उडूंउच्चत्तेणं होत्था। समणस्स णं भगवतो महावीरस्स छत्तीसं अजाणं साहस्सीतो होत्था। चेतासोएसु णं मासेसु सति छत्तीसंगुलियं सरिए पोरिसिच्छायं निव्वत्तति .३७. ३७. कुंथुस्स णं अरहओ संत्तत्तीसं गणा संवत्तीसं गणहरा होत्था । हेमवय-हेरैण्णवतियातो णं नीवातो सत्तत्तीसं सत्तत्तीसं जोयणसहस्साई छैच चोवत्तरे जोयणसते 'सोलस य एकूणवीसँइभाए जोयणस्स किंचिविसेसूणातो आयामेणं पण्णत्तातो। - सव्वासु णं विजय-वेजयंत-जयंत-अपराजितासु रायधाणीसु पागारा सत्तत्तीसं २० सत्तत्तीसं जोयणाई उच्उच्चत्तेणं पण्णत्ता । - १. भसंक्खयं खं हे १ ला २॥ २. काविलियं हे २ मु०। काविलिज्जं ति जे०॥ ३. पुज्ज ला १, उत्तराध्ययनसूत्रेऽपीदमेव नाम दृश्यते। पूजा मु०॥ ४. हरिएसिज्जं मु०॥ ५. सुभि' खं० हे १, ला 1,२॥ ६. °चारित्ता के.॥ ७. °पयडी मु०॥ ८. णिवत्तत्ति जे० ख०॥ ९. सत्ततीसं जे० हे २ ला १ मु०॥ १०. "आवश्यके तु. पञ्चत्रिंशत् श्रूयन्त इति मतान्तरम्" -अटी० ॥११. वयामो मु०॥ १२, जे० विनासोबत्तरे हे १ ला २। छच्चोवुत्तरे खं०। छच्च चउसत्तरे मु.। छञ्च चोहत्तरे ला. १ छक बावरे हे २ T॥ १३. सोलसयएगूण मु०। १४. °वीसाइ खं० हे १ ला २॥ Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९६ समवायंगसुत्ते ३८-३९ ट्ठाणाई। [सू० ३७खुड्डियाए णं विमाणप्पविभत्तीए पढमे वग्गे सत्तत्तीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता । कत्तियबहुलसत्तमीए णं सुरिए सत्तत्तीसंगुलियं पोरिसिच्छायं निव्वत्तइत्ता णं चारं चरति। .३८. ५ ३८. पासस्स णं अरहतो पुरिसादाणीयस्स अट्टत्तीसं अजिआसाहस्सीतो उक्कोसिया अज्जियासंपया होत्था। हेमवतेरण्णवतियाणं जीवाणं धणूवट्ठा अट्ठत्तीसं अट्ठत्तीसं जोयणसहस्साई सत्त य चत्ताले जोयणसते दस एगूणवीसतिभागे जोयणस्स किंचिविसेमा॑णा परिक्खेवेणं पण्णत्ता। अत्थस्स णं पव्वयरण्णो बितिए कंडे अट्टत्तीसं जोयणसहस्साई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ते । खुड्डियाए णं विमाणपविभत्तीए बितिए वग्गे अठ्ठत्तीसं उद्देसंणकाला पण्णत्ता। .३९. ३९. नमिस्स णं अरहतो एगूणचत्तालीसं आहोहियसया होत्था । समयखेत्ते 'णं एकूणचत्तालीसं कुलपव्वया पण्णता, तंजहा–तीसं वासहरा, पंच मंदरा, चत्तारि उसुकारा। दोच-चउत्थ-पंचम-छट्ठ-सत्तमासु णं पंचसु पुढवीसु एकूणचत्तालीसं निरयावाससतसहस्सा पण्णत्ता । १. "यदि अश्वयुजः पौर्णमास्यां षट्त्रिंशदङ्गुलिका पौरुषीच्छाया भवति तदा कार्तिकस्य कृष्णसप्तम्यामकुलस्य वृद्धिं गतत्वात् सप्तत्रिंशदङ्गुलिका भवतीति"-अटी० ॥ २. हेमवयएरण्ण' मु. हे २॥ ३. धणूवढे खं० हे १ ला २। धणूप(पि-मु०)हे हे २ मु० । अत्र धणूवढे इति पाठो यदि स्वीक्रियते तदाऽग्रे किंचिविसेसूणे परिक्खेवेणं पण्णत्ते इति पाठः स्वीकर्तव्यः । "धणुपट्टे ति जम्बूद्दीपलक्षणवृत्तक्षेत्रस्य हैमवत-हेरण्यवताभ्यां द्वितीयषष्ठवर्षाभ्यामवच्छिन्नस्य आरोपितज्यधनुःपृष्ठाकारे परिधिखण्डे धनुःपृष्ठे इव धनुःपृष्ठे उच्येते, तत्पर्यन्तभूते ऋजुप्रदेशपङ्की तु जीवे इव जीवे इति"-अटी.॥ ४. °सूण परि° जे०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ५. “ अत्यस्स त्ति अस्तो मेय॑तस्तेनान्तरितो रविरस्तं गत इति ध्यपदिश्यते, तस्य"-अटी० ॥ ६. °त्तेणं होत्था मु० ॥ ७. °णविभ° जे० खंमू० हे १ ला २॥ ८. बीए खं० हे १ ला २॥ ९. °सकाला जे०॥ १०. णं नास्ति मु०॥ Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२] समवायंगसुत्ते ४०-४१-४२ ट्ठाणाई । नाणावरणिज्जस्स मोहणिजस्स गोतस्स आउस्स वि एतासि णं चउण्हं कम्मपगडीणं एकूणचत्तालीसं उत्तरपगडीतो पण्णत्ताओ। .१०. ४०. अरहतो णं अरिट्टनेमिस्स चत्तालीसं अज्जियासाहस्सीतो होत्था। मंदरचूलिया णं चत्तालीसं जोयणाई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। संती अरहा चत्तालीसं धणूई उच्उच्चत्तेणं होत्था । भूयाणंदस्स णं [ोगिंदस्स१] नागरण्णो चत्तालीसं भवणावाससयसहस्सा पण्णत्ता। खुड्डियाए णं विमाणपविभत्तीएततिए वग्गे चत्तालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता। फग्गुणपुंण्णिमासिणीए णं सूरिए चत्तालीसंगुलियं पोरिसिच्छायं निव्वट्टइत्ता १० णं चारं चरति । एवं कत्तियाए वि पुण्णिमाए। महासुक्के कप्पे चत्तालीसं विमाणावाससहस्सा पण्णत्ता। .४१. ४१. नमिस्स णं अरहतो एक्कचत्तालीसं अज्जियासाहस्सओि होत्था। चउसु पुढवीसु एक्कचत्तालीसं निरयावाससयसहस्सा पण्णता, तंजहा- १५ रयणप्पभाए पंकप्पभाए तमाए तमतमाए। महल्लियाए णं विमाणपविभत्तीए पढमे वग्गे एक्कचत्तालीस उद्देसणकाला पण्णता। ४२. समणे भगवं महावीरे बायालीसं वासाई साहियाई सामण्णपरियागं २० पाउणित्ता सिद्धे जाव प्पहीणे। १.स्स गोत्तस्स मोहणियस्स जे०॥ २. गोतस्स खं०॥ ३. आउयस्स हे २। भाउयस्स एयासि मु० ॥ ४. नागकुमारस्स नागरको मु० । दृश्यतां पृ० ३९९ पं० १३ ॥ ५. ततियवग्गे खं० हे १,२ ला १,२॥ ६. “वइसाहपुण्णिमासिगीए त्ति यत् केषुचित् पुस्तकेषु दृश्यते सोऽपपाठः । फग्गुणपुष्णमासिणीए त्ति अत्राध्येयम्"- अटी० ॥ ७. पंकप्पभाए नास्ति खंमू० जे० ॥ ८. महालियाए जे. हे २ ला १ मु०॥ ९. जाव सम्वदुक्खप्पहीणे मु. अटी। " जाव त्ति करणात् बुद्ध मुत्ते अंतकडे परिनिव्वुडे त्ति दृश्यम्"-अटी.॥ Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . समक्षायंगसुते वायालीसडाणं । [सू० ४२जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स पुरथिमिल्लाओ चरिमंताओ गोथुभस्स णं .. आवासपव्वतस्स पचत्थिमिल्ले चरिमंते एस णं बांतालीसं जोयणसहस्साई अंबाहाते अंतरे पण्णते । एवं चउदिसि पि देओभासे संखे दयसीमे य । कालोए णं समुद्दे पायालीसं चंदा जोतिंसु वा जोइंति वा जोतिस्संति वा। ५ चायालीसं सूरिया पभासिंसु वा पभासिति वा पभासिस्संति वा। समुच्छिमभुयपरिसप्पाणं उक्कोसेणं बायालीसं वाससहस्साई ठिती पण्णत्ता । नामे णं कम्मे बायालीसविहे पण्णत्ते, तंजहा—गतिणामे जातिणाने सरीरणामे सरीरंगोवंगणामे सरीरबंधणणामे सरीरसंघायणणामे संघयणणामे संठाणणामे वण्णणामे गंधणाम रसनामे फासणामे अंगरुलहुयणामे उवघायणामे पराघातणामे आणुपुवी१० णामे उस्सासणामे आतवणामे उज्जोयणामे विहगगतिणामे तसणामे थावरणाम सुहुमणामे बादरणामे पजत्तणामे अपज्जत्तणामे साधारणसरीरणामे पत्तेयसरीरणामे थिरणामे अथिरणामे सुभणामे असुभणामे सुभगणामे दुब्भगणामे सुसरणामे दुस्सरणामे आदेज्जणामे अणादेजणामे जसोकित्तिणामे अजसोकित्तिणामे निम्माणणामे तित्थकरणामे। १५ . लवणे णं समुद्दे बायालीसं नागसाहस्सीओ अभिंतरियं वे धारेंति । महालियाए णं विमाणपविभत्तीए बितिए वग्गे बायालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता। एगमेगाए णं ओसप्पिणीए पंचम-छट्ठीतो समातो बायालीस वाससहस्साई कालेणं पण्णत्तातो। एगमेगाए "णं उस्सप्पिणीए पढमै-बितियातो समातो बायालीसं वाससहस्साइं कालेणं पण्णत्तातो । १. पुरथिमिल्लचरिमंतामओ-अटी० ॥ २. गोथूभस्स जे० ला १ विना। “गोस्तुभस्य" -अटी० ॥ ३. बायालीसं जे. विना॥ ४. बाबाहाते हे२। “मबाहाए त्ति (आबाहाए -अटीहे०, आबाहए-अटीखं०) व्यवधानापेक्षया"-अटी०। ५. अंतंकरे पं एवं चउदिसं पि जे०॥ ६. नामे कम्मे जे० । नामकम्मे मु०॥ ७. भगरुयल° जे० । भगुरुल° मु०। ८. °तरयं जे० ला १॥ ९. णं नास्ति खं० जे०॥ १०. णं नास्ति मु०॥ ११. उस मु. विना॥ १२. बीयाओ मु०॥ Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. समवायंगसुत्ते ४३-४४-४५ टाणाई। ३९९ ३९९ ४३. तेतालीसं कम्मविवागज्झयणा पण्णत्ता। . पढम-चउत्थ-पंचमासु तीसु पुढवीसु तेतालीसं निरयावाससयसहस्सा पण्णत्ता। जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स पुरथिमिल्लाओ चरिमंताओ.गोथुभस्स णं आवासपव्ववस्स पुरथिमिले चरिमंते एस णं तेयालीसं जोयणसहस्साइं अंबाहाए अंतरे ५ पण्णत्ते। एवं चउद्दिसि पि देओभासे संखे दयसीमे। महालियाए णं विमाणपविभत्तीए ततिए वग्गे तेतालीसं उद्देसणकाला . पण्णत्ता। .४४. ४४. चोत्तालीसं अज्झयणा इसिभासिया दियेलोगचुताभासिया पण्णत्ता। १० विमलस्स णं अरहतो चोतालीसं पुरिसजुगाई अणुपद्विसिद्धाइं जाव प्पहीणाई। धरणस्स णं नागिंदस्स नागरणी चोत्तालीसं भवणावाससयसहस्सा पण्णत्ता। महालियाए णं विमाणपविभत्तीए चउत्थे वग्गे 'चोत्तालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता। २० .४५. ४५. समयखेते णं पणतालीसं जोयणसतसहस्साइं आयामविखंभेणं पण्णत्ते। __सीमंतए णं नरए पणतालीसं जोयणसतसहस्साई आयामविक्खंभेणं पण्णत्ते। एवं उडुविमाणे पण्णते। ईसिपब्भारा णं पुढवी पण्णत्ता एवं चेव। १. माहए जे० ला १॥ २. दगभागे मु०॥ ३. °णविभ' जे०॥ ४. चोयालीसं हे २ ला १ मु०। ५. “दियलोगचुयाभासिय त्ति देवलोकाच्च्युतैः ऋषीभूतैरांभाषितानि देवलोकच्युताभाषितानि। कचित् पाठः देवलोयच्चुयाणं इसीणं चोयालीसं इसिभासियज्झयणा पण्णत्ता" -अटी०॥ ६. चउमाळीसं हे २ मु०॥ ७. अणुपिहि हे २। अणुपिट्टि मु.। “अणुपष्टुिं ति (अणुपट्टि त्ति-अट्रीहे०, अणुपुग्वि त्ति-अटीखं०) आनुपूर्व्या, भणुबंध ति पाठान्तरे तृतीयादर्शनादनुबन्धेन सातत्येन सिद्धानि। जाव त्ति करणाद् बुद्धाई मुत्ताई अंतकडाई सम्वदुक्खप्पहोणाई ति दृश्यम्"-अटी०॥ ८, १०. चोता' खं० हे २ ला १ मु०॥९. महल्लियाए अटीहे.॥ 11°माणे वि, ईसिपम्भारा णं पुढवी एवं चेव मु०॥ Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०० समवायंगमुत्ते ४५-४६-४७ डाणाई । [सू०४५धम्मे णं अरहा पणतालीसं धणई उड्डूंउच्चत्तेणं होत्था। मंदरस्स णं पव्वतस्स चउंदिसि पि पणतालीसं पणतालीसं जोयणसहस्साई अंबाधाते अंतरे पण्णते। . ... सव्वे वि णं दिवडूखेत्तिया नक्खत्ता पणतालीसं मुहुत्ते चंदेण सद्धिं जोगं जोएंसु वा जोएंति वा जोइस्संति वा तिन्नेव उत्तराई, पुणव्वसू रोहिणी विसाहा य। एते छन्नक्खत्ता, पणतालमुहुत्तसंजोगा ॥५८॥ महालियाए णं विमाणपविभत्तीए पंचमे वग्गे पणतालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता। ४६. दिट्ठिवायस्स णं छायालीसं माउयापया पण्णत्ता । बंभीए णं लिवीए छायालीसं माउयक्खरा पण्णता । पभंजणस्स णं वातकुमारिंदस्स छायालीसं भवणावाससतसहस्सा पण्णत्ता। .४७. ४७. जया णं सूरिए सव्वभंतरं मंडलं उवसंकमित्ता णं चारं चरति तया १५ णं इहगतस्स मणूसस्स सत्तचत्तालीसं जोयणसहस्सेहिं दोहि य तेवढेहिं जोयणसतेहिं एकवीसाए य सट्ठिभागेहिं जोयणस्स सूरिए चक्खुफासं हव्वमागच्छति । थेरे णं अग्गिभूती संत्तचत्तालीसं वासाई अगारमज्झावसित्ता मुंडे भवित्ता णं अगारातो अणगारियं पव्वइते। १. दिसं जे०॥ "एवं चउद्दिसि पि ति उक्तदिगन्तर्भावेन चतस्रो दिश उक्ताः, अन्यथा तिदिसि पि त्ति वाच्यं स्यात्। तत्र चैवमभिलाप:-जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स बाहिणिलामो चरिमंतामो दोभासस्स णं भावासपब्वयस्स दाहिणिल्ले चरिमंते एस गं तेयालीसं जोयणसहस्साई भबाहाए अंतरे पण्णत्ते।' एवमन्यत् सूत्रद्वयम् , नवरं पश्चिमायां शङ्ख आवासपर्वतः, उत्तरस्यां तु दकसीम इति"-अटी.॥ २. T मु. विना-आबाधाते जे. हे २ ला १। अवधाते खं० हे १ला २॥३. छ नक्खत्ता खं० विना ॥४. विभहे २ मु० विना ॥ ५. सत्तयालीसं जे० ला १॥६ मझे हे २ मु०॥ दृश्यतां पृ० ३६३ पं० ५ ॥ ७. णं नास्ति हे २ मु०॥ Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०१ समवायंगसुत्ते ४८-४९-५० ट्ठाणाई। .४८. ४८. एगमेगस्स णं रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिस्स अडयालीसं पट्टणसहस्सा पण्णत्ता। धम्मस्त णं अरहतो अंडयालीसं गणा अडयालीसं गणहरा होत्था। सूरमंडले णं अडयालीसं एकसट्ठिभागे जोयणस्स विक्खंभेणं पण्णत्ते। .४९. - ४९. सैत्तसत्तमिया णं भिक्खुपडिमा एकूणपण्णाए रातिदिएहिं छण्णउँएण भिक्खासतेणं अहासुत्तं औराहिया भवइ । देवकुरु-उत्तरकुरासु णं मणुया एकूणपण्णाए रातिदिएहिं संपत्तजोव्व॑णा भवंति। तेइंदियाणं उक्कोसेणं एकूणपण्णं रातिंदिया ठिती पण्णत्ता .५०. ५०. मुणिसुब्बयस्स णं अरहतो पंचासं अज्जियासाहस्सीतो होत्था। अणंती णं अरहा पण्णासं धणूई उडूंउच्चत्तेणं होत्था। पुरिसोत्तमे णं वासुदेवे पण्णासं धणूई उडूंउच्चत्तेणं होत्था। सव्वे वि णं दीहवेयडा मूले पण्णासं २ जोयणाणि विक्खंभेणं पण्णत्ता। १५ १. " इह अष्टचत्वारिंशद् गणा गगधराश्चोक्ताः, भावश्यके तु त्रिचत्वारिंशत् पठयन्ते, तदिदं मतान्तरमिति"-अटी०॥ २. सत्तसत्तमियाए णं भिक्खुपडिमाए मु.। “सत्तसत्तमिया णं......"सप्तसप्तमिका"-अटी.॥ ३. उइतेण य भिक्खा खं० हे १,२ ला १, २। °उएण य भिक्खा' T। °उइभिक्खा मु० । “छनउएणं भिक्खासएणं ति प्रथमे दिनसप्तके प्रतिदिनमेकोत्तरया भिक्षावृद्धया अष्टाविंशतिभिक्षा भवन्ति, एवं च सप्तस्वपि षण्णवतं भिक्षाशतं भवति, अथवा प्रतिसप्तकमेकोत्तरया वृद्धया यथोक्तं भिक्षामानं भवति"-अटी० ॥ ४. जाव आरा मु०। भाराहिया भवइ नास्ति जेमू० ला १ अटी०। “महासुत्तं ति यथासूत्रं यथागमं 'सम्यक् कायेन ('सम्यग् न्यायेन-जे. खं०) स्पृष्टा भवति' इति शेषो द्रष्टव्यः"-अटी०॥ ५. कुरुएसु मु०॥६. संपन्न मु०। "संपत्तजोव्वणा भवंति त्ति न मातापितपरिपालनामपेक्षन्त इत्यर्थः"-अटी० ॥ ७. जोवणा जे०॥ ८. °पण्णरातिं जे० हे १ ला २। °पना राई हे २ मु० ॥ ९. अगंते णं मु०। अगत्ते गं हे २। अगंतस्स गं हे १ ला २। " स्यादनन्तजिदनन्तः" इति अभिधानचिन्तामणौ श्लो. २९ ॥ स. २६ Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०२ समवायंगसुत्ते ५०-५१-५२ टाणाई। [सू० ५०लंतए कप्पे पण्णासं विमाणावाससहस्सा पण्णत्ता। . सव्वातो णं 'तिमिसगुहा-खंडगप्पवातगुहातो पण्णासं २ जोयणाई आयामेणं पण्णत्तातो। सव्वे वि णं कंचणगपव्वया सिहरतले पण्णासं २ जोयणाई विक्खंभेणं ५ पण्णत्ता। .५१. ५१. नवण्हं बंभचेराणं एकावणं उद्देसैणकाला पण्णत्ता। चमरस्स णं असुरिंदस्स असुररन्नो सभा सुधम्मा एकावण्णखंभसतसन्निविट्ठा पण्णत्ता। एवं चेव बलिस्स वि। १० सुप्पभे णं बलदेवे एकावण्णं वाससतसहस्साई परमाउं पालइत्ता सिद्धे बुद्धे जाँव प्पहीणे। दंसणावरण-नामाणं दोहं कम्माणं एकावण्णं उत्तरपगडीतो पण्णत्तातो । .५२. ५२. मोहणिजस्स णं कम्मस्स बावणं नामधेजा पंण्णत्ता, तंजहा—कोहे १५ कोवे रोसे दोसे अंखमा संजलणे कलहे चंडिक्के भंडणे विवाए १०, माणे मदे दप्पे थंभे अत्तुक्कोसे गव्वे परपरिवाए उक्कोसे अवकोसे उण्णते उण्णामे २१, माया उवही नियडी वलए गहणे णूमे कक्के कुरुते दंभे कूडे "झिम्मे "किब्बिसिए आँव १. विमिस्स मु०॥ २. हे २ मु० विना-गुहखं' खं० हे १ ला १, २। गुहखंडप्पवायागुहातो जे०॥ ३. "बंभचेराणं ति आचारप्रथमश्रुतस्कन्धाध्ययनाना शस्त्रपरिज्ञादीनाम् , तत्र प्रथमे सप्तोद्देशका इति सप्तैवोद्देशनकालाः। एवं द्वितीयादिषु क्रमेण षट् , चत्वारः, चत्वार एव, षट् , पञ्च, अष्टौ, चत्वारः, सप्त चेत्येवमेकपञ्चाशदिति"-अटी०॥ ४. °सकाला जे० ॥ ५. असुररन्नो सभा मु० । असुरसभा मु० विना। असुरासभा जे०॥ ६. “ आवश्यके तु पञ्चपञ्चाशदुच्यते तदिदं मतान्तरमिति"-अटी०॥ ७. जाव सम्वदुक्खप्पहीणे मु० ॥ ८. रकम्मपमु०॥ ९. पण्णत्ता, हे २ मु० विना नास्ति ॥ १०. अक्खमा खं० हे १ ला २॥ ११. अवक्कोसे खं० जे० विना। “उक्कोसे त्ति उत्कर्षः, अवकोसे त्ति अपकर्षः"-अटी०॥ १२. " उन्नर (उन्नय-अटीखं० अटीहे.) त्ति उन्नतः (उन्नतं-अटीखं०), पाठान्तरेण उन्नमः। उन्नामे त्ति उन्नामः"-अटी० ॥ १३. झिमे हे १, २। जिम्हे मु० । “झिमे (जिम्हे-मु०) त्ति जैह्मम्"-अटी० ॥ १४. किब्बिसे हे २ मुं०॥ १५. आयरणया गृहणया हे १ ला २। भायरणयनिग्रहणया खं० । आयारणट्ठागूढणया जे०॥ Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०३ ५२] समवायंगसुत्ते बावण्णट्ठाणं। रणया गृहणया वंचणया पलिकुंचणया सातिजोगे ३८, लोभे इच्छा मुच्छा कंखा गेही तण्हा भिजा अभिजा कामासा भोगासा जीवितासा मरणासा नंदी रागे ५२। ___गोथुभस्स णं आवासपव्वतस्स पुरथिमिलातो चरिमंतातो वलयामुहस्स महापायालस्स पञ्चस्थिमिल्ले चरिमंते एस णं बावणं जोयणसहस्साई अंबाहाते ५ अंतरे पण्णत्ते। दओभासस्स णं [आवासपव्वतस्स दाहिणिलातो चरिमंतातो] केउंगस्स [महापायालस्स उत्तरिल्ले चरिमंते एस णं बावण्णं जोयणसहस्साइं अबाहाते अंतरे पण्णत्ते। संखस्स [णं आवासपव्वतस्स पचत्थिमिल्लातो चरिमंतातो] जुयकस्स १० [महापायालस्स पुरथिमिल्ले चरिमंते एस णं बावण्णं जोयणसहस्साइं अबाहाते अंतरे पण्णत्ते । दगसीमैस्स [णं आवासपव्वतस्स उत्तरिल्लातो चरिमंतातो] ईसरस्स [महापायालस्स दाहिणिले चरिमंते एस णं बावणं जोयणसहस्साई अबाहाते अंतरे पण्णत्ते । नाणावरणिजस्स नामस्स अंतरातियस्स एतेसि "णं तिण्हं कम्मपगडीणं बावणं उत्तरपगडीतो पण्णत्तातो। सोहम्म-सणंकुमार-माहिंदेसु तिसु कप्पेसु बावण्णं विमाणवाससतसहस्सा पण्णत्ता। १. बंभणया जे० ॥ २. वलि° खं०॥ ३. "भिज्झा भभिज्झ त्ति अभिध्यानमभिध्येत्यस्य तीतं पिधानमित्यादाविव वैकल्पिके अकारलोपे भिध्या अभिध्या चेति शब्दभेदाद् नामद्वयमिति"-अटी.॥४. णदी जे०॥ ५. गोत्थु खं०। गोथू मु० । दृश्यतां पृ०३९८ पं०१॥ ६. णं नास्ति खं० हे १ ला २॥ ७. आबा जे. हे २॥ ८. अत्र सर्वेषु अपि हस्त लिखितादर्शेषु 'दओभासस्स णं केउगस्स संखस्स जुयकस्स दगसीमस्स इसरस्स' इति पाठो वर्तते, कुत्रापि 'एवं' इति पदं नास्ति। मु० मध्ये तु ‘एवं दोभासस्स गं केउगस्स संखस्स जूयगस्स दगसीमस्स इसरस्स' इति पाठो वर्तते। अतः जम्बूद्वीपप्रज्ञप्त्याद्यनुसारेण भथै परिभाव्य [ ] एतदन्तर्गतः पाठः स्पष्टतार्थमेवास्माभिरत्र परिपूरितः॥ ९. केउकस्त जे० ला १॥ १०. मयस्स जे०॥ ११. रायरस मु०॥ १२. णं नास्ति खं० हे १ ला २॥ पृ० ३९७ पं. १ मध्ये "एतासि णं" इति पाठः । Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०४ समवायंगसुत्ते ५३-५४-५५ ट्ठाणाई। [सू०५३ .५३. ५३. देवकुरु-उत्तरकुंरियातो णं जीवातो तेवण्णं २ जोयणसहस्साई साइरेगाई आयामेणं पण्णत्तातो। महाहिमवंत-रुप्पीणं वासहरपव्वयाणं जीवातो तेवण्णं २ जोयणसहस्साई ५ नव य एकतीसे जोयणसते छच्च एकूणवीसतिभाए जोयणस्स आयामेणं पण्णत्तातो। समणस्स णं भगवतो महावीरस्स तेवण्णं अणगारा संवच्छरपरियाया पंचसु अणुत्तरेसु महतिमहालएसु महाविमाणेसु देवत्ताते उववन्ना। संमुच्छिमउरगपरिसप्पाणं उक्कोसेणं तेवण्णं वाससहस्साई ठिती पण्णत्ता। .५४. ५४. भरहेरवएसु णं वासेसु एगमेगाए उस्सप्पिणीए एगमेगाए ओसप्पिणीए चउप्पण्णं २ उत्तमपुरिसा उप्पजिंसु वा उप्पज्जति वा उप्पजिस्संति वा, तंजहा-चउवीसं तित्थकरा, बारस चक्कवट्टी, णव बलदेवा, णव वासुदेवा। अरहा णं अरिट्ठनेमी चउप्पण्णं रातिदियाई छउमत्थपरियागं पाउणित्ता जिणे जाए केवली सव्वण्णू सव्वभावदरिसी। समणे भगवं महावीरे एंगदिवसेणं एगनिसेजाते चउप्पण्णं वागरणाई वागरित्था। अणंतइस्स णं अरहतो [चप्पणं गणा] चउप्पण्णं गणहरा होत्था। .५५. ५५. मल्ली णं अरहा पणपन्नं वाससहस्साई परमाउं पालइत्ता सिद्ध बुद्ध २० जाव प्पहीणे। मंदरस्स णं पन्वतस्स पञ्चत्थिमिल्लातो चरिमंतातो विजयबारस्स पञ्चत्थि १. कुरुयातो हे १, २ ला २ मु०॥ २. °त्तीसे खं०॥ ३. महतिमहालएसु नास्ति जे०॥ ४. उरपरि खंसं० मु०। उरेप्पाणं ला १॥ ५. ओस खं० जे. हे २ ल। १॥ ६. उस्सप्पि हे १,२ ला २॥ ७. चउवन्नं जे. विना॥ ८. चउपण्णं खं०॥ ९. एगंदिवसेणं खं०। एग. दियसेणं जे०॥ १०. चउप्पन्नाइं मु०॥ ११. अणंतस्स हे २ ला १ मु०॥ १२. चउवण्णं गणा चउपण्णं गणहरा खंसं०॥ [ ] एतदन्तर्गतः पाठः खंसं० विना नास्ति । १३. मल्लिस्स गं भरहतो खंमू० हे १, २ ला २ मु०॥ १४. °यदारस्स हे २ मु०॥ Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०५ ५७] समवायंगसुत्ते ५५-५६-५७ टाणाई। मिल्ले चरिमंते एस णं पणपण्णं जोयणसहस्साई अंबाहाए अंतरे पण्णत्ते। एवं चेउद्दिसिं पि वेजयंतं जयंतं अपराजियं ति। समणे भगवं महावीरे अंतिमरातियंसि पणपण्णं अज्झयणाई कल्लाणफलविवागाइं पणपण्णं अज्झयणाणि पावफलविवागाणि वागरेत्ता सिद्धे बुद्धे जाव प्पहीणे। पढम-बितियासु दोसु पुढवीसु पणपण्णं निरयावाससतसहस्सा पण्णत्ता। दंसणावरणिज-णामा-ऽऽउयाणं तिण्डं कम्मपगडीणं पणपण्णं उत्तरपगडीतो पण्णत्तातो। ५ E ५६. जंबुद्दीवे णं दीवे छप्पण्णं नक्खत्ता चंदेण सद्धिं जोगं जोएंसु वा ३ । विमलस्स णं अरहतो छप्पण्णं गणा छप्पण्णं गणहरा होत्था। .५७. ५७. तिण्हं गणिपिडगाणं आयारचूंलियवजाणं सत्तावणं अज्झीणा पण्णता, तंजहा-आयारे सूतगडे ठाणे। गोधुभस्स णं आवासपव्वतस्स पुरथिमिल्लातो चरिमंतातो वलयामुहस्स १५ महापातालस्स बहुमज्झदेसभाए एस णं सत्तावण्णं जोयणसहस्साई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। एवं देओभासस्स "केउकस्स य, संखस्स जॅयकस्स य, दयसीमस्स ईसरस्स य। १. अवहाते खं० हे १ ला २। आबाहाए हे २ ॥ २. दिसं जे० । दिसिं ला १ T॥ ३. केजयंत (तं-ला १)जयंतअपराजियंति(ते T) जे० ला १ T मु.॥ ४. °णाई मु.॥ ५. गाई मु०॥ ६. जोएंसु वा जोएंति वा जोइस्संति वा इति '३' इत्यस्यार्थः ॥ ७. छप्पण्णं गणा नास्ति जे०॥ ८. चूलियाव मु०॥ “आचारस्य श्रुतस्कन्धद्वयरूपस्य प्रथमाजस्य चूलिका सर्वान्तिममध्ययनं विमुक्त्यभिधानमाचारचूलिका, तद्वर्जानाम् । तत्राचारे प्रथमश्रुतस्कन्धे नवाध्ययनानि, द्वितीये षोडश, निशीथाध्ययनस्य प्रस्थानान्तरत्वेनेहानाश्रयणात् , षोडशानां मध्ये एकस्य आचारचूलिकेति परिहृतत्वात् , शेषाणि पञ्चदश, सूत्रकृते द्वितीयाङ्गे प्रथमश्रुतस्कन्धे षोडश, द्वितीये सप्त, स्थानाङ्गे दशेत्येवं सप्तपञ्चाशदिति”-अटी०॥ ९. अज्झयणा हे २ मु०॥ १०. गोधू' मु०॥ ११. दतोभालस्स जे. हे २ ला १। दगभासस्स मु० । दृश्यतां पृ० ४०३ पं० ७॥ १२. केउस्स खं० हे १ ला २॥ १३. स्स य जु जे० ला १ विना॥ १४. जूयगस्स ला १। जूयस्स मु०॥ १५. °सीमयस्स खं० जे० हे २। दृश्यतां पृ० ४०३ पं० १३ टि. १०॥ Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०६ समवायंगसुत्त ५७-५८-५९-६० टाणाई। [सू० ५८मल्लिस्स णं अरहतो सत्तावण्णं मणपज्जवनाणिसता होत्था। महाहिमवंत-रुप्पीणं वासधरपव्वयाणं जीवाणं धणुपट्टा सत्तावणं २ जोयणसहस्साई दोणि य तेणउते जोयणसते दस य एकूणवीसतिभाए जोयणस्स परिक्खेवेणं पण्णत्ता । .५८. ५८. पढम-दोच-पंचमासु तीसु पुढवीसु अट्ठावण्णं निरयावाससतसहस्सा पण्णत्ता। नाणावरणिजस्स वेयणिय[स्स] आउय[स्स] नाम[स्स] अंतराइयस्स य एतेसि णं पंचण्हं कम्मपगडीणं अट्ठावणं उत्तरपगडीतो पण्णत्तातो। गोथुभस्स णं आवासपव्वतस्स पचत्थिमिल्लातो चरिमंतातो वलयामुहस्स महापायालस्स बहुमज्झदेसभाए एस णं अट्ठावण्णं जोयणसहस्साई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। एवं चउदिसि पि नेतव्वं । .५९. ५९. चंदस्स णं संवच्छरस्स एगमेगे उदू एगूणसहि रातिदियाणि रातिंदियग्गेणं पण्णत्ते। संभवे णं अरहा एकूणसहि पुन्वसतसहस्साई अगारमज्झे वसित्ता मुंडे जाव पव्वतिते । मल्लिस्स णं अरहतो एगूणसलुि ओहिण्णाणिसता होत्था । .६०. ६०. एगमेगे णं मंडले सूरिए सट्ठीए सट्ठीए मुहुत्तेहिं संघाएइ । लवणस्स णं समुदस्स सटिं नागसाहस्सीओ अग्गोदयं धारेति । १. पिटुं मु०। “धणुपट्ट त्ति मण्डलखण्डाकारं क्षेत्रम्”–अटी०॥ २. य नास्ति मु०॥ ३. दृश्यतां पृ० ३९७ पं० १, पृ० ४०३ पं० १६ टि. १२॥ ४. "एवं चउद्दिास पि नेयव्वं ति अनेन सूत्रत्रयमतिदिष्टम् , तच्चैवम्-दोभासस्स णं आवासपव्वयस्स उत्तरिलाओ चरिमंताओ केउगस्स महापायालस्स बहुमज्झदेसभागे एस गं अट्ठावणं जोयणसहस्साई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते, एवं संखस्स आवासपब्वयस्स पुरस्थिमिल्लाओ चरिमंताओ जूयगस्स महापातालस्स, एवं दगसीमस्स आवासपव्वयस्स दाहिणिल्लामओ चरिमंतामो ईसरस्स महापायालस्स ति"-अटी०॥५. उदु जे०॥६. मंडले णं हे १ ला २॥ Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०७ ४०७ समवायंगसुत्ते ६०-६१-६२ टाणाई । विमले णं अरहा सट्टि धणूई उडूंउच्चत्तेणं होत्था । बलिस णं वइरोयर्णिदस्स सर्टि सामाणियसाहस्सीतो पण्णत्तातो । बंभस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सहि सामाणियसाहस्सीतो पण्णत्तातो। सोहम्मीसाणेसु दोसु कप्पेसु सद्धिं विमाणावाससतसहस्सा पण्णत्ता । ६१. पंचसंवच्छरियस्स णं जुगस्स रिदुमासेणं मिजमाणस्स एगसंहिँ उदुमासा पण्णत्ता। मंदरस्स णं पव्वतस्स पढमे कंडे एगसढि जोयणसहस्साई उच्उच्चत्तेणं पण्णत्ते। चंदमंडले णं एगसद्विविर्भागभतिए समंसे पण्णत्ते । एवं सूरस्स वि। १. ६२. पंचसंवच्छरिए णं जुगे बावढि पुण्णिमातो बावढि अमावासातो [पणत्तातो]। वासुपुज्जस्स णं अरहतो बावहिँ गणा बावहि गणहरा होत्था। सुक्कपक्खस्स णं चंदे बावहि बावहि भागे दिवसे दिवसे परिवति, ते १५ चेव बहुलपक्खे दिवसे दिवसे परिहायति । सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु पढमे पत्थडे पंढमावलियाए एगमेगाए दिसाए बावढि बावढि विमाणा पण्णत्ता। सव्वे वेमाणियाणं बावडिं विमाणपत्थडा पत्थडग्गेणं पण्णत्ता। १. सहिउदु खं० हे १ ला २॥ २. प्रतिषु पाठाः-विभागभतिए ख० हे १ ला २। विभागहाइए जे०। विभइ ला १। विभागविभइए हे २। विभागविभाइए मु०। “एगसहि त्ति योजनस्य एकषष्टितमैर्भागैः विभाजितं विभागैर्व्यवस्थापितं समांशं समविभागं प्रज्ञप्तम्"अटी०॥३. °वसातो ख० जेसं०॥४. पण्णत्तातो मु० विना नास्ति ॥५. "आवश्यके तु षट्षष्टि रुक्तेति मतान्तरमिदमपीति"--अटी०॥ ६. पढमावलिया एग° जे. हे १ ला २ अटीपा० । "पढमावलियाए त्ति.."प्रथमावलिकाकः, तत्र, अथवा प्रथमात् मूलभूताद् विमानेन्द्रकादारभ्य याऽसावावलिका विमानानुपूर्वी, तया, अथवा...."प्रथमा आद्यावलिका, तस्याम् , पढमावलिय त्ति पाठान्तरे तु...."प्रथमावलिका सा द्विषष्टिर्द्विषष्टिविमानानि प्रमाणेन प्रज्ञप्तेति"-अटी०॥ Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०८ समवायंगसुत्ते ६३-६४-६५ टाणाई । [सू० ६३ ६३. उसमे णं अरहा कोसलिए तेवढि पुव्वसतसहस्साई महारायवासमज्झावसित्ता मुंडे भक्त्तिा णं अगारातो अणगारियं पव्वंइते । हरिवास-रम्मयवासेसु मणूसा तेवट्ठीए रातिदिएहिं संपत्तजोव्वणा भवंति । निसढे णं पवते तेवहि सूरोदया पण्णत्ता । एवं नीलवंते वि । .६४. ६४. अट्टमिया णं भिक्खुपडिमा चउसट्ठीए रातिदिएहिं दोहि य अट्ठासीतेहिं भिक्खासतेहिं अहासुत्तं जाव भवति ।। चउसटिं असुरकुमारावाससतसहस्सा पण्णत्ता । चमरस्स णं रण्णो चउसहि सामाणियसाहस्सीतो पण्णत्तातो। सव्वे वि णं दधिमुहपव्वया पल्लासंठाणसंठिता सव्वत्थ समा 'विक्खंभुस्सेहेणं चउसीं चउसद्धिं जोयणसहस्साई पण्णत्ता। सोहम्मीसाणेसु बंभलोए य तीसु कप्पेसु चउसहि विमाणावाससतसहस्सा पण्णत्ता। सव्वस्स वि य णं रण्णो चाउरंतचक्कवट्टिस्स चउसट्ठीलठ्ठीए महग्धे मुत्तामणिमए हारे पण्णत्ते। ६५. जंबुद्दीवे णं दीवे पणसहि सूरमंडला पण्णत्ता। थेरे णं मोरियपुत्ते पणसर्द्धि वासाई अगारमज्झे वसित्ता मुंडे भवित्ता णं २० अगारातो अणगारियं पव्वतिते । १. जे० विना-महारायमझाव खंमू० हे १ ला २। महारायवासमझे व हे २ ला १। महारायमज्झे व मु० । मगारावासमझाव खंसं०॥ दृश्यतां पृ०३६३ पं०५॥२. णं नास्ति खं०६१ला २॥३. तेवढीराजे० । तेवट्टिराला १। ४." यावत्करणात् महाकप्पं महामग्गं फासिया पालिया सोभिया तीरिया कित्तिया सम्मं आणाए आराहिया यावि भवतीति दृश्यम्"अटी० ॥ ५. विक्खंभेणं अटी० । विक्खंभुस्सेहेणं अटीपा० । “सर्वत्र समा विष्कम्भेन, मूलादिषु दशसहस्रविष्कम्भत्वात् तेषाम् , क्वचित्तु विक्खंभुस्सेहेणं ति पाठः, तत्र तृतीय कवचनलोपदर्शनाद् विष्कम्भेनेति व्याख्येयम् , तथा उत्सेधेन उच्चत्वेन चतुःषष्टिश्चतुःषष्टिरिति”-अटी०॥ ६. सटिल° मु० । “चउसट्ठिलट्ठीए त्ति"चतुःषष्टियष्टिक:-" अटी०॥ ७. मणिए ख० हे १ ला २ ॥ Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते ६५-६६-६७ ट्ठाणाई। ४०९ सोहम्मवंडेंसयस्स णं विमाणस्स एगमेगाए बाहाए पणसद्धिं पणसद्धिं भोमा पण्णत्ता। ६६. दाहिणड्रमणुस्संखेता णं छावहि चंदा पभासिंसु वा ३, छावडिं सूरिया तैवइंसु वा ३ । उत्तरड्रमणुस्सखेत्ता णं छावहि चंदा पभासिंसु वा ३ । छावढि सूरिया तैवइंसु वा । सेजंसस्स णं अरहतो छावडिं गणा छावटैि गणहरा होत्था । आभिणिबोहियनाणस्स णं उक्कोसेणं छावहिँ सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता। .६७. १० ६७. पंचसंवच्छरियस्स णं जुगस्स नक्खत्तमासेणं मिज्जमाणस्स सत्तसद्धिं नक्खत्तमासा पण्णत्ता। हेमवतेरण्णवतियातो णं बाहातो सत्तसद्धिं सत्तसटि जोयणसताइं पणपण्णाई तिण्णि य भागा जोयणस्स आयामेणं पण्णत्तातो। मंदरस्स णं पव्वतस्स पुरथिमिल्लातो चरिमंतातो गोयमदीवस्स णं दीवस्स १५ पुरिस्थिमिले चरिमंते एस णं सत्तसहि जोयणसहस्साई अबाधाते अंतरे पण्णत्ते । 1. खेत्ते अटीपा० । “दक्षिणार्द्धमनुष्यक्षत्रम् , तत्र भवा दाक्षिणार्द्धमनुष्यक्षेत्राः, णमित्यलङ्कारे, षट्षष्टिश्चन्द्राः प्रभासितवन्तः प्रभासनीयम् , अथवा लिङ्गव्यत्ययाद् दक्षिणानि यानि मनुष्यक्षेत्राणाम नि तानि तथा, तानि प्रकाशितवन्तः, पाठान्तरे दक्षिणा मनुष्यक्षेत्रे प्रभासनीयं प्रभासितवन्तः"-अटी.॥ २, ४. 'पभासिंसु वा पभासंति वा पभासिस्संति वा' इति '३' इत्यस्यार्थः ॥ ३, ५. तविंसु ३ मु०। 'तवइंसु वा तवइंति वा तवइस्संति वा' इति '३' इत्यस्यार्थः॥ ६. "आवश्यके तु षट्सप्ततिरभिहितेतीदं मतान्तरमिति"-अटीपा०॥ ७. हेमवयएरनवयाओ मु०॥ ८. गोयमस्प गं दीवस्स पु हे १ ला २। गोयमदीवस्स पु जे. ला १ मु०। अटी. कृतां समक्षं 'दीवस्स णं दीवस्स' इति 'दीवस्स' इति वा पाठ आसीदिति भाति, तथाहि -“मेरोः पूर्वान्ताजम्बूद्वीपोऽपरस्यां दिशि जगतीबाह्यान्तपर्यवसानः पञ्चपञ्चाशद् योजनसहस्राणि तावदस्ति, ततः परं द्वादश योजनसहस्राणि अतिक्रम्य लवणसमुद्रमध्ये गौतमद्वीपाभिधानो द्वीपोऽस्ति, तमधिकृत्य सूत्रार्थः संभवति, पञ्चपञ्चाशतो द्वादशानां च सप्तषष्टित्वभावात् । यद्यपि सूत्रपुस्तकेषु गौतमशब्दो न दृश्यते तथाप्यसौ दृश्यः, जीवाभिगमादिषु लवणसमद्रे गौतम-चन्द्र-रविद्वीपान् विना द्वीपान्तरस्याश्रयमाणत्वादिति"-अटी.॥ Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१० ५. १० १५ समवायंग सुत्ते ६७-६८-६९-७० ट्ठाणाई । [सू० ६८ संव्वेसिं पिणं नक्खत्ताणं सीमाविक्खंभे णं सत्तसङ्घिभागभइते समंसे पण्णत्ते । ६८. ४ ६८. धायइसंडे णं दीवे असट्ठि चक्कवट्टिविजया अट्ठसट्ठि रायधाणीतो पण्णताओ । उक्को सैपदे अट्ठसट्ठि अरहंता समुप्पनिंसु वा ३ । एवं चक्कवट्टी बलदेवा वासुदेवा । होत्था । पुक्खरवरदीवडे णं अट्ठसट्ठि विजया एवं चैव जाव वासुदेवा । विमलस्स णं अरहतो अट्ठसट्ठि समणसाहस्सीतो उक्कोसिया समणसंपदा . ६९. ६९. समयखेत्ते णं मंदरवज्जा एकूणसत्तरिं वासा वासधरपव्वता पण्णत्ता, "तंजहा - पणतीसं वासा, तीसं वासहरा, चत्तारि उसुयारा । ―― मंदरस पव्वतस्स पच्चत्थिमिल्लातो चरिमंतातो गोतमद्दीवस्स पञ्चत्थिमिले चरिमंते एस णं एकूणसत्तरिं जोयणसहस्साइं अंबाधाए अंतरे पण्णत्ते । मोहणिज्जवज्जाणं सत्तण्हं कॅम्मपगडीणं एकूणसत्तरिं उत्तरपगडीतो पण्णत्तातो । ७०. ७०. समणे भगवं महावीरे वासाणं सवीसतिराते मासे वीतिकंते सत्तरीए रातिंदिएहिं सेसेहिं वासावासं पंजोसविते । १. सव्वेवि णं खं० । सव्वेसि णं हे १ ला २ । " सव्वेसि पि णमित्यादि, सर्वेषामपि णमित्यलङ्कारे नक्षत्राणां सीमाविष्कम्भः पूर्वापरतश्चन्द्रस्य नक्षत्रभुक्तिक्षेत्रविस्तारः नक्षत्रेणाहोरात्रभोग्यक्षेत्रस्य सप्तषष्ट्या भागैर्भाजितो विभक्तः समांशः समच्छेदः प्रज्ञप्तः " अटी० ॥ २. सत्तट्टिभागभइते ला १ । सत्ताट्ठ भागं भइए मु० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणं तथा पृ० ४०७ पं० १० टि०३॥ ३. 'सयापदे खं० हे १ ॥ ४. ' समुप्प जिंसु वा समुप्पज्जंति वा समुप्पज्जिस्संति वा' इति ' ३ ' इत्यस्यार्थः ॥ ५. तंजहा नास्ति खं० हे १ ला २ ॥ ६. भाबा° १ ला २ । आबाधा अंतरे जे० ला १ ॥ ७. कम्माणं एगूणसत्तरि कम्मप्पगडीतो जे० । दृश्यतां पृ० ४०२ पं० १२, पृ० ४०३ पं० १६, पृ० ४०५ पं० ६ । " मोहनीयवर्णानां कर्मणामे कोनसप्ततिरुत्तरप्रकृतयो भवन्ति " -- अटी० ॥ ६. पण्णत्ताओ नास्ति खं० हे १ ला २ ॥ ९. विति° जे० । वइकंते सप्तरिहिं रा Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७२] समवायंगसुते ७०-७१-७२ द्वाणाई । पासे णं अरहा पुरिसादाणीए सत्तारं वासाइं बहुपडिपुण्णाई सामण्णपरियागं पाउणत्ता सिद्धे बुद्धे जाव प्पहीणे । वासुपुज्जे णं अरहा सत्तरिं धणूंई उडूंउच्चत्तेणं होत्था । मोहणिज्जस्स णं कम्मस्स सत्तरिं सागरोवमको डीकोडीओ अबाहूणिया कम्मैती कम्मणिसे पण्णत्ते । मादिस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सत्तारं सामाणियसाहस्सीतो पण्णत्तातो । . ७१. ७१. चउत्थस्स णं चंद संवच्छरस्स हेमंताणं एक्कसत्तेरीए राइदिएहिं वी तिक्कतेहिं सव्वबाहिरातो मंडलातो सूरिए आउटिं करेति । * वीरियपुव्वस्स णं पुत्रस्स एक्वसत्तरिं पाहुडा पण्णत्ता | अजिते णं अरहा एक्कसत्तरिं पुव्वसतसहस्साइं अगारमज्झे वसित्ता मुंडे भवित्ता जाव पव्वतिते । एवं सगरे वि राया चाउरंत चक्कवट्टी एक्कसत्तारं पुव्व जाव पव्वतिते । • ७२. ७२. बावत्तरिं सुवण्णकुमारावाससतसहस्सा पण्णत्ता । लवणस्स समुदस्स बावत्तरि नागसाहस्सीतो बाहिरियं वेलं धारेंति । मु०॥ १०. पजोसवेइ मु० अटी० । पज्जवसिते हे १ ला २ । 'पज्जोसवेइ ति परिवसति सर्वथा वासं करोति, पञ्चाशति प्राक्तनेषु दिवसेषु तथाविधवसत्यभावादिकारणे स्थानान्तरमप्याश्रयति, भाद्रपद शुक्लपञ्चम्यां तु वृक्षमूलादावपि निवसतीति हृदयम् ” -अटी० ॥ " अबाह १. कोडाकोडी अबा' हे १ ला २ । 'कोडा कोडिओ सत्त वाससहस्साई अबा खं० । त्ति किमुक्तं भवति ?' बाधू लोडने' [पा० धा० ५], बाधत इति बाधा, कर्मण उदय इत्यर्थः, न बाधा अबाधा, अन्तरं कर्मोदयस्येत्यर्थः, तथा ऊनिका अबाधोनिका कर्मस्थितिः कर्मनिषेको भवतीत्येवमेके प्राहुः । अन्ये पुनराहुः - अबाधाकालेन वर्षसहस्र सप्तक लक्षणेनोना कर्मस्थितिः सप्तसहस्राधिकसप्ततिसागरोपमकोटीकोटीलक्षणा, कर्मनिषेको भवति, स च कियान् ? उच्यते - सत्तारं सागरोवम कोडाकोडीओ त्ति” – अटी० ॥ २. द्विति जे० ॥ ३. 'त्तरीराई ' जे० । 'त्तरिरातिं' ला १ ॥ ४. वीरियप्पवायरस मु० । "6 वीरियपुव्वस्स त्ति तृतीयपूर्वस्य " - अटी० ॥ ५. त्तरि जे० ला १ ॥ ६. सुपण्ण जे० ॥ ४११ १० १५ Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१२ समवायंगसुत्ते बावत्तरिट्ठाणं। [सू० ७२समणे भगवं महावीरे बावत्तरं वासाई सव्वाउयं पालयित्ता सिद्ध बुद्धे जाव प्पहीणे। थेरे णं अयलभाया बावत्तरिं वासाई सवाउयं पालयित्ता सिद्धे जाव प्पहीणे। ५ अभंतरपुक्खरद्धे णं बावत्तरि चंदा पभासिंसु वा पभासंति वा पभासिस्संति वा, बावत्तरिं सूरिया तैवइंसु वा तवइंति वा तवइस्संति वा । एगमेगस्स णं रण्णो चाउरंतचक्कवट्टिस्स बावत्तरि पुरवरसाहस्सीतो पण्णत्तातो। बावत्तरि कैलातो पण्णत्तातो, तंजहा—लेहं १, गणितं २, रूवं ३, नर्से ४, १० गीयं ५, वाइतं ६, सरगयं ७, पुक्खरगयं ८, समतालं ९, जूयं १०, जाणवयं ११, पोरेकव्वं १२, अट्ठावयं १३, दयमट्टियं १४, अण्णविधिं १५, पाणविधि १६, लेणविहिं १७, सयणविहिं १८, अजं १९, पहेलियं २०, मागधिय २१, गाधं २२, सिलोगं २३, गंधजुत्तिं २४, मधुसित्थं २५, आभरणविहिं २६, तरुणीपडिकम्मं २७, इत्थीलक्खणं २८, पुरिसलक्खणं २९, हयलक्खणं ३०, १५ गयलक्खणं ३१, गोणलक्खणं ३२, कुक्कुडलक्खणं ३३, मेंढयलक्खणं ३४, चक्कलक्खणं ३५, छत्तलक्खणं ३६, दंडलक्खणं ३७, असिलक्खणं ३८, मणिलक्खणं ३९, काकणिलक्खणं ४०, चम्मलक्खणं ४१, चंदचरियं ४२, सूरचरितं ४३, राहुचरितं ४४, गहचरितं ४५, 'सोभाकरं ४६. दोभाकरं ४७, विजागतं ४८, मंतगयं ४९, रहस्सगयं ५०, सभाव ५१, चौरं ५२, पडिचारं २० ५३, वूहं ५४, पडिवूहं ५५, खंधावारमाणं ५६, नगरमाणं ५७, वत्थुमाणं ५८, खंधावारनिवेसं ५९, नगरनिवेसं ६०, वत्थुनिवेसं ६१, ईसत्थं ६२, १. तविंसु वा ३ मु०॥ २. द्वासप्ततिः कला औपपातिकसूत्रे राजप्रश्नीयसूत्रे च दृढप्रतिज्ञस्य वर्णने उल्लिखिताः ॥ ३. कलानां पुरतः १, २, ३ आदयोऽङ्काः हस्तलिखितादर्शेषु न सन्ति, केवलमस्माभिरेव स्वकल्पनया अत्रोपन्यस्ताः। दृश्यतां पृ० ४१३ टि. ५॥ ४. जाणवायं जे० विना । जणवायं मु० । “कलाविभागो लौकिकशास्त्रेभ्योऽवसेयः"-अटी.॥ ५. पोक्ख मु०॥ ६. दगमट्टियं ला १ मु०॥ ७. अन्नविहीं पाणविहीं वत्थविहीं सयणविहीं मु०॥ ८. लोणविहिं जे०। लेहविहिं हे १, २ ला १, २। वत्थविहीं मु०॥ ९. चंदलक्खणं जे. विना॥१०. सोभागकरंदोभागकरं मु०॥११. सभासं मु०॥ १२. चरं जे०॥ १३. खंधार जे०॥१४, १५, १६. मामणं खं० हे १ ला २॥ Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१३ ७४] समवायंगसुत्ते ७२-७३-७४ हाणाई। छरुपगयं ६३, आससिक्खं ६४, हत्थिसिक्खं ६५, धेणुव्वेयं ६६, 'हिरण्णवायं, सुवण्णवायं, मणिपागं, धाउपागं ६७, बाहुजुद्धं, दंडजुद्धं, मुट्ठिजुद्धं, अटिजुद्धं, जुद्धं, निजुद्धं, जुद्धातिजुद्धं ६८, सुत्तखेड्डं, नालियाखेड्डे, वट्टखेड्डे, धम्मखेड्डे ६९, पत्तच्छेजं, कंडगच्छेलं, पत्तंगच्छेज ७०, संजीवं, निजीवं ७१, सउणरुतमिति ७२। संमुच्छिमखैहयरपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं उक्कोसेणं बावत्तरि वाससहस्साई ठिती पण्णत्ता। ७३. हैरिवस्स-रम्मयवस्सियातो णं जीवातो तेवत्तरि २ जोयणसहस्साई नव य एक्कुत्तरे जोयणसते सत्तरस य एकूणवीसतिभागे जोयणस्स अद्धभागं च १० आयामेणं पण्णत्तातो। विजये णं बलदेवे तेवत्तरि वाससयसहस्साइं सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे जाव प्पहीणे । .७४. ७४. थेरे णं अग्गिभूती चोवत्तरिं वासाइं सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे जाव १५ प्पहीणे। निसँभातो णं वासहरपवतातो"तिगिंच्छिद्दहातो णं दहातो सीतोता महानंदी चोवत्तरि जोयणसताई साहियाइं उत्तराँहुत्ती पवहित्ता वतिरामतियाए जिब्भियाए १. थरुपगयं जे० । छरुयगयं खं० हे १ ला २। छहप्पवायं मु०॥ २. धणुवेयं खं० जे० ला १ हे २। ३. हिरण्णवयं सुवण्णवयं जे० । हिरण्णपागं सुवन्न० मु०। ४. °वातं खं० हे १ ला २॥ ५. जुद्धाई जुद्धं मु०। “इह च द्विसप्ततिरिति कलासंख्योक्ता, बहुतराणि च सूत्रे तन्नामानि उपलभ्यन्ते, तत्र च कासाञ्चित् कासुचिदन्तर्भावोऽवगन्तव्य इति"-अटी.॥ ६. ला १ विना खेडु नालियाखेड़े वट्टखेडु पत्त जे०। खेडं नालियाखेडं वट्टखेडं धम्मखेड चम्मखेडं पत्त मु.। खेडं वट्टखेड्डु नालियाखेड्डु धम्मखेड्डे पत्त खं०। खे९ वट्टखेड्डु नालियाखेड्डु पत्त' हे १ ला २। °खेडं वखेड्डु णालियाखेडं णालियाखेडं पाठांतरे धम्मखेड्डे पम्हखेड्डु पत्त हे २॥ ७. वट्टखेडं पाठांतरे धम्मखेडं T॥ ८. कणग' हे १, २ ला १॥ ९. पत्तगच्छेज नास्ति मु०॥ १०. सजीवं मु० । अजीवं खं०। अजीवं हे १ ला २॥ ११. रुयं ७२ मु०॥ १२. °खहय पंचेंदियाणं तिरि जे०। १३. हरिवास खंसं० हरिवालरम्मयवासयाओ मु० । हरिवस्सरम्मयवस्सिमो जे०॥ १४. °भूती गणहरे मु०॥ १५. निसहाओ मु०॥ १६. तिगिच्छिमओ णं मु०॥ १७. णं दहातो नास्ति जे०॥ १८. नदीओ चो° मु०॥ १९. राहिमुही मु० ॥ Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१४ समवायंगसुत्ते ७४-७५-७६-७७ टाणाई। [सू० ७५चउजोयणायामाए पंण्णासजोयणविक्खंभाए वइरतले कुंडे मैहता घडमुहपवत्तिएणं मुत्तावलिहारसंठाणसंठितेणं पवातेणं महया सद्देणं पवडति । एवं सीता वि दक्खिणाहुत्ती भाणियव्वा । चउत्थवजासु छसु पुढवीसु चोवत्तरि निरयावाससयसहस्सा पण्णत्ता । .७५. ७५. सुविहिस्स णं पुप्फदंतस्स अरहतो पण्णत्तरि जिणा पण्णत्तरं जिणसता होत्था । सीतले णं अरहा पण्णत्तरि पुब्बसहस्साई अंगारमझे वसित्ता मुंडे भवित्ता जाव पव्वतिते । संती णं अरहा पण्णत्तरि वाससहस्साई अगारवासम॑ज्झावसित्ता जाव पव्वतिते । .७६. ७६. छावत्तरि विज्जुकुमारावाससतसहस्सा पण्णत्ता । एवं"दीव-दिसा-उदहीणं विज्जुकुमारिंद-थणियमग्गीणं । छण्हं पि जुगलयाणं छावत्तरि मो सतसहस्सा ॥ ५९॥ .७७. ७७. भरहे राया चाउरंतचक्कवट्टी सत्तत्तीरं पुव्वसतसहस्साइं कुमारवासमैज्झावसित्ता महरायाभिसेयं पत्ते। १. पण्णासं जो खं० हे १ ला २॥ २. “महय त्ति महाप्रमाणेन, यत् पुनः दुहमो त्ति क्वचिद् दृश्यते तदपपाठ इति मन्यते"-अटी० ॥ ३. दक्षिणहुत्ती जे० । दक्खिणाहिमुही मु०॥ ४. वाससहस्सा जे० ॥ ५. पुष्प जे० । पुष्फ खं हे १ ला २॥ ६. अरहतो पण्णत्तर जिणसता होत्था ला १ T मु० । 'पण्णत्तरं जिणा पण्णत्तरि जिणसता' इति ला १ T मु. विना सर्वासु हस्तलिखितासु प्रतिषु पाठ उपलभ्यते । दृश्यतां पृ०३८८ पं० ९टि०८॥७. अगारवासमझे मु०॥ ८. °मज्झे व हे २। मज्झे वसित्ता मुंडे भवित्ता अगाराओ भणगारियं पव्वइए मु०॥ ९. वाससहस्सा पं० एवं दीवदिसातो उदधीणं जे०॥ १०. पृ० ४५३ पं०७॥ ११. छावत्तरि सयसहस्साई मु०॥ १२. रावा खं०॥ १३. मज्झे व हे २ मु०॥ ११.०भिसिय पत्ते जे० । भिसेयं सपत्ते हे २। भिसेयं संपत्ते हे १ ला २ मु०॥ Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते ७७-७८-७२ ट्ठाणाई। अंगवंसातो णं सत्तत्तरं रायाणो मुंडे जाव पंव्वइया। गद्दतोय-तुसियाणं देवाणं सत्तत्तरि देवसहस्सा परिवारो पण्णत्ता । एगमेगे णं मुहुत्ते सत्तत्तरि लवे लवग्गेणं पण्णत्ते । ७८. सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो वेसमणे महाराया अँट्ठसत्तरीए ५ सुवण्णकुमार-दीवकुमारावाससतसहस्साणं आहेवचं पोरेवचं भट्टित्तं सामित्तं महोरायत्तं आणाईसरसेणावचं कारेमाणे पालेमाणे विहरति । थेरे णं अकंपिते अत्तरि वासाइं सव्वाउयं पालयित्ता सिद्धे जाव सव्वदुक्खप्पहीणे। उत्तरायणनियट्टे णं सूरिए पढमातो मंडलातो एगूणचत्तालीसइमे मंडले १० अट्ठत्तरि एगसट्ठिभाए दिवसखेत्तस्स निवु३त्ता रयणिखेत्तस्स अभिनिवुड़ेत्ता गं चारं चरति, एवं दक्खिणायणनियट्टे वि । ७९. वलयामुहस्स णं पातालस्स हेट्ठिल्लातो चरिमंतातो इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए हेट्ठिल्ले चरिमंते एस णं एकूणासीति जोयणसहस्साइं अबाहाए १५ अंतरे पण्णत्ते। एवं केउँस्स वि जॅययस्स वि ईसरस्स वि।। छट्ठीए णं पुढवीए बहुमज्झदेसभायाओ छट्ठस्स घणोदहिस्स हेडिल्ले चरिमंते एस णं एकूणासीतिं जोयणसहस्साइं अंबाहाए अंतरे पण्णत्ते। १. पचत्तित्ता हे १ ला २। पन्वयतिया जे० । पवित्तित्ता खं० । २. स्सपरि मु०॥ ३. परिवारा जे० विना। ४. अत्तरीए जे०॥ ५. सामित्तं भट्टितं मु०॥ ६. जाव प्पहीणे जे० ला १ विना ॥ ७. °त्तरि खं० जे०। "अट्ठत्तीरें ति अष्टसप्ततिम्"-अटी.॥ ८. निव० ख० जे० ला १ । “निवुड्वेत्त (निव्वुड्डेत्त-जे०) त्ति निवy (निर्वर्थ्य-जे०) हापयित्वेत्यर्थः। तथा रयणिखेत्तस्स त्ति रजन्या एव अभिनिवुडेत (अभिनिव्वुड़ेत्त-खं० जे०) त्ति अभिनिवर्थ्य (अभिनिर्वर्थ्य-जे०) वर्धयित्वेत्यर्थः”–अटी० ॥ ९. अभिनिव्वु' खं० जे० । अभिनिव° ला १ ॥ १०. जे० विना-एगूणासिं खं० हे १, २ ला १, २ मु.। ११. आबा जे० ला १॥ १२. केउयस्त जे०॥ १३. जूयस्स मु०। जुयस्स हे २॥ १४. एगूणसीति खं० हे १ ला २। एगूणासीति मु०॥ १५. भावा' ला १ हे २॥ Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते ७९-८०-.१ ट्ठाणाई। [सू० ८०जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स बारस्स य बारस्स य एस णं ऐगूणासीइं जोयणसहस्साई साइरेगाई अंबाहाए अंतरे पण्णत्ते । .८०. ८०. सेजंसे णं अहा असीतिं धणूई उडूंउच्चत्तेणं होत्था। 'तिविठू णं वासुदेवे असीतिं धणूई उच्उच्चत्तेणं होत्था। अयले णं बलदेवे असीतिं धणूई उडूंउच्चतेणं होत्था । तिविठू णं वासुदेवे असीतिं वाससतसहस्साई महाराया होत्था । ऑउबहुले णं कंडे असीतिं जोयणसहस्साई बाहल्लेणं पण्णत्ते। ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरण्णो असीतिं सामाणियसाहस्सीतो पण्णत्तातो । जंबुद्दीवे णं दीवे असीउत्तरं जोयणसतं ओगाहेत्ता सूरिए उत्तरकट्ठोवगते पढमं उदयं करेती। ८१. नवनवमिया णं भिक्खुपडिमा एक्कासीतिए रातिदिएहिं चउहि य पंचुत्तरेहिं भिक्खासतेहिं अहासुत्तं जाव आराहिता [यावि भवति । कुंथुस्स णं अरहतो एक्कासीतिं मणपजवणाणिसया होत्था। "वियाहपण्णत्तीए एक्कासीतिं महाजुम्मसया पण्णत्ता । १. अंगूणासीइ जो जे० । अगुणासीइं जो' ला १॥ २. आबा जे० ॥ ३. तिविढे मु० । 'अयले गं बलदेवे असीइं धणूई उ उच्चत्तेणं होत्था। तिविट्ठ णं वासुदेवे असीति धणूतिं उड़उञ्चत्तेणं होस्था' इति जे० ला १ मध्ये व्यत्ययेन सूत्रद्वयम् ॥ ४. असीतिवास' जे. मु०॥ ५. मायब जे० ॥ ६. मासी खं० जे० हे १ ला २ ॥ ७. भिक्खुयप° खं० हे १ ला २॥ ८. °सीतिराति° जे० मु०॥ .. "अहासुत्तं ति यथासूत्रं सूत्रानतिक्रमेण, जाव त्ति करणाद् यथाकल्पं यथामार्ग यथातत्त्वं सम्यक कायेन स्पृष्टा पालिता शोभिता तीरिता कीर्तिवा आज्ञया आराधितेति द्रष्टव्यम्"-अटी० ॥ १०. विवाह जे० विना। “विया(विवा-हे. मु.)हपन्नत्तीए त्ति व्याख्याप्रज्ञप्त्यामेकाशीतिर्महायुग्मशतानि प्रज्ञप्तानि, इह शतशब्देनाध्ययनानि उच्यन्ते, तानि कृतयुग्मादिलक्षणराशिविशेषविचाररूपाणि अवान्तराध्ययनस्वभावानि तदवगमावगम्यानीति"-अटी.॥१. °सीति खं० जे० ला १। °सीती हे २॥ Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४] ८२ ८२. जंबुद्दीवे दीवे बासीतं मंडलसतं जं सूरिए दुक्खुत्तो संकमित्ता णं चारं चरति, तंजहा -- निक्खममाणे य पैविसमाणे य । समघायंगसुन्ते ८२-८३-८४ ट्ठाणाई । समणे भगवं महावीरे बोसीतीए रातिंदिएहिं वीतिक्कंतेहिं गंभातो गब्भं साहरिते । a महाहिमवंतस्स णं वासहरपव्वयस्स अवरिल्लाओ चरिमंताओ सोगंधियस्स कंडस्स 'हेट्ठिल्ले चरिमंते एस णं बाँसीइं जोयणसयाई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते । एवं रुप्पिस्सव | प्पही । ८३. ८३. समणे भगवं महावीरे बाँसीतीए रातिंदिएहिं वी तिक्कंतेहिं 'तेयासीइमे १० रातिंदिए वट्टमाणे गब्भाओ गन्धं साहरिते । सीतलस्स णं अरहतो तेसीति गणा तेसीति गणधरा होत्था । थेरे णं मंडियपुत्ते 'तेसीति वासाइं सव्वाउयं पालइत्ता "सिद्धे बुद्धे जाव उसमे णं अरहा कोसलिए "तेसीतिं पुव्वसतसहस्साई अँगारवासमज्झा - १५ वसित्ता मुंडे भवित्ता णं जाव पव्वइते । भरहे णं राया चाउरंतचक्कवट्टी तेसीतिं पुव्वसतसहस्साइं अगारमैज्झावसित्ता जिणे जाते केवली सव्वण्णू सव्वभावदरिसी । . ८४. ८४. चउरासीतिं निरयावाससतसहस्सा पण्णत्ता । १. पविसतिमाणे जे० ॥ २. बासीए रा° हे २ मु० । बासीती श° ला २ ॥ ३. “ गर्भाद् गर्भाशयाद् देवानन्दाब्राह्मणीकुक्षित इत्यर्थः, गर्भं त्रिशिलाभिधानक्षत्रियाकुक्षिं संहृतो नीतो देवेन्द्रवचनकारिणा हारेनैगमेष्यभिधान देवेनेति ” – अटी० ॥ ४. उव० मु० । " अवरिल्लाओ त्ति उपरिमाच्चरमान्तात् " - अटी० । दृश्यतां स्थानाङ्गसूत्रे सू० ६७० पृ० २७० टि० ६ ॥ ५. हिट्ठिमिल्ले जे० ॥ ६. बासी जोयणसयाई भाबाहे जे० ॥ ७. बासी राई जे० ला १ ॥ ८. तेयासी (सि जे १) तीमे जे० जे १ । तेरासितीमे खं० । तेरासीतिमे हे १ ला २ ॥ ९ तेसीइं मु० ॥ १०. सिढे जाव जे० विना ॥ ११. तेसीति खं० ॥। १२. अगारवासमझे व° जे० जे १ हे २ ला १ । अगारमज्झे व मु० । पृ० ३६३ पं० ५ ।। १३. मज्झे व जे १ हे २ ला १ मु० ॥ स. २७ ४१७ २० Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते चउरासीतिट्ठाणं । [सू०८४उसमे णं अरहा कोसलिए चउरासीइं पुन्वसतसहस्साइं सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे बुद्धे जाव [प्पहीणे]। एवं भरहे बाहुबलि बंभि सुंदरि। सेजंसे णं अरहा चउरौसीइं वाससतसहस्साई सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे जाव प्पहीणे । "तिविट्ठ णं वासुदेवे चउरासीई वाससयसहस्साई परमाउयं पालयित्ता अप्पतिट्ठाणे नरए नेरइयत्ताते उववन्ने । सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो चउरांसीतिं सामाणियसाहस्सीतो पण्णत्तातो। सव्वे वि णं बाहिरया मंदरा चउरासीतिं चउरासीतिं जोयणसहस्साई १० उड्उच्चत्तेणं पण्णत्ता। सव्वे वि णं अंजणगपव्वया चउरासीतिं चउरासीतिं जोयणसहस्साई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। __ हरिवस्स-रम्मयवासियाणं जीवाणं धणुपट्ठा चउरांसीतिं चउरासीति जोयणसहस्साई सोलस जोयणाई चत्तारि य भागा जोयणस्स परिक्खेवेणं पण्णता । पंकबहुलस्स णं कंडस्स उवरिल्लातो चरिमंतातो 'हेट्ठिले चरिमंते एस णं चउराँसीतिं जोयणसहस्साई अंबाधाए अंतरे पण्णत्ते । वियाहपण्णत्तीए णं भगवतीए चउरासीतिं पदसहस्सा पदग्गेणं पण्णत्ता । चउराँसीर्ति नागकुमारावाससतसहस्सा पण्णता । चउरासीतिं पइण्णगसहस्सा पण्णत्ता। चउरासीतिं जोणिप्पमुहसतसहस्सा पण्णत्ता। १. प्पहीणे नास्ति मु० विना । प्पहीणे, एवं भरहो बाहुबली बंभी सुंदरी मु० ॥ २. हे २ मु. विना-° रासी वास' खं० जे१ जे० हे 1 ला १, २ ॥३. परमाउय ला १॥ ४. तिविढे मु० । त्ति प्रथमवासुदेवः श्रेयांसजिनकालभावीति"-अटी० ॥ ५. सव्वाउयं ला १ मु०॥ ६. °सीति सा° जे० ला १॥ ७. वासर' मु. अटी.। "हरिवासेत्यादि"-अटी.॥ ८. °सीति २ जो जे० । °सी जो° मु०॥ ९. हेट्ठिमिल्ले खं० । हेट्ठमिल्ले हे १ ला २॥ १०. °सीति जो' खं० ॥ ११. आबा जे० ला १॥ १२. विवाह हे २ मु०॥ १३. °सीति नागकुमारावाससहस्सा खं० हे १ ला २॥ Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८६] समवायंगसुत्ते ८४-८५-८६ ट्ठाणाई। पुबाइयाणं सीसपहेलियपन्जवसाणाणं सट्ठाणट्ठाणंतराणं चउरासीतीए गुणकारे पण्णत्ते। उसमस्स णं अरहतो कोसलियस्स चउरासीतिं गणा * चउराँसीतिं गणधरा होत्था । उसभस्स णं अरहतो कोसलियस्स उसभसेणपामोक्खातो * चउरासीतिं ५ समणसाहस्सीओ होत्था । चउरासीतिं विमाणावाससयसहस्सा सत्ताणउतिं च सहस्सा तेवीसं च विमाणा भवंतीति मक्खाया। ८५. आयारस्स णं भगवतो सचूलियागस्स पंचासीति उद्देसणकाला १० पण्णत्ता । धायइसंडस्स णं मंदरा पंचासीतिं जोयणसहस्साई सव्वग्गेणं पण्णत्ता । रंयए णं मंडलियपव्वए पंचासीतिं जोयणसहस्साइं सव्वग्गेणं पण्णत्ते । नंदणवणस्स णं हेडिल्लातो चरिमंतातो सोगंधियस्स कंडस्स हेट्ठिले चरिमंते एस णं पंचासीतिं जोयणसयाइं अंबाहाते अंतरे पण्णत्ते । ८६. सुविहिस्स णं पुष्पदंतस्स अरहओ छलसीतिं गणा छलसीति गणहरा होत्था । सुपासस्स णं अरहतो छलसीतिं वाइसया होत्था । १. पहेलियाप मु० ॥ २. सीते गुण हे २ मु०॥ ३. अत्र मु० मध्ये सूत्रद्वयस्थाने उसभस्स णं अरहओ चउरासीई समणसाहस्सीओ होत्था इति एकमेव सूत्रं वर्तते ॥ ४. खंमू० मध्ये * * एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति ॥ ५. भरहतो नास्ति हे २ मु०विना॥ ६. सव्वे वि चउरासीई मु०। सब्वे वि य णं चउरासीतिं हेसं० २॥ ७. मक्खायं मु.। “भवंतीति मक्खाय त्ति एतानि विमानान्येवं भवन्ति इति हेतोराख्यातानि"-अटी० ॥ ८. °सीति उ° हे १ ला २ विना॥ ९. रुप्पए खं०। रुयए जे०॥ १०. ला १ विना-पंचासी जो खं० हे १ ला २। पणसीति जो जे० । पंचाप्तीति जो हे २ मु०॥ ११. आबा जे० ला १॥ १२. पुष्प जे० ला १, २ हे १। पुष्फ° खं० हे २॥ १३. °सीति खं० हे १ ला २॥ Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२० समवायंगसुत्ते ८६-८७-८८ टाणाई। [सू० ८७दोच्चाए णं पुढवीए बहुमज्झदेसभागाओ दोच्चस्स घणोदहिस्स हेट्ठिले चरिमंते एस णं छलसीर्ति जोयणसहस्साई अंबाहाए अंतरे पण्णत्ते । .८७. ८७. मंदरस्स णं पव्वतस्स पुरथिमिल्लातो चरिमंतातो गोथुभस्स ५ आवासपव्वयस्स पचत्थिमिल्ले चरिमंते एस णं सत्तासीतिं जोयणसहस्साइं अबाहाए अंतरे पण्णत्ते । मंदरस्स [ णं पव्वयस्स] दक्खिणिलातो चरिमंतातो दओभासस्स आवासपव्वतस्स उत्तरिल्ले चरिमंते एस णं सत्तासीतिं जोयणसहस्साई अंबाहाए अंतरे पण्णत्ते । एवं मंदरस्स पञ्चत्थिमिल्लातो चरिमंतातो संखस्स आवासपव्वतस्स पुरथिमिल्ले चरिमंते एवं चेव। एवं मंदरस्स [णं पव्वतस्स] उत्तरिल्लातो चरिमंतातो १० दगसीमस्स आवासपव्वतस्स दाहिणिल्ले चरिमंते एस णं सत्तासीति जोयणसहस्साइं अंबाहाए अंतरे पण्णत्ते। छण्हं कम्मपगडीणं ऑतिमउवरिलवजाणं सत्तासीतिं उत्तरपगडीतो पण्णत्तातो। महाहिमवंतकूडस्स णं उवरिल्लातो चरिमंतातो सोगंधियस्स कंडस्स हेट्ठिले १५ चरिमंते एस णं सत्तासीतिं जोयणसयाई अबाहाते अंतरे पण्णत्ते। एवं रुप्पीकूडस्स वि। ८८. एगमेगस्स णं चंदिमसूरियस्स अट्ठासीतिं अट्ठासीतिं महग्गहा परिवारो पण्णत्तो। दिट्ठिवायस्स णं अट्ठासीति सुत्ताइं पण्णत्ताई, तंजहा—उजुसुयं, परिणतापरिणतं, एवं अट्ठासीति सुत्ताणि भाणियव्वाणि जहा गंदीए। मंदरस्स णं पव्वतस्स पुरथिमिल्लातो चरिमंतातो गोथुभस्स आवास १. आबा जे०॥ २. अबाहे खं० । अबाहेणं हे १ ला २। भाबाहाए जे०॥ ३. णं पव्वयस्स मु० विना नास्ति ॥ ४. आबा जे०॥ । खं० विना-एवं मंदरस्स जे० ला १। एवं चेव मंदरस्स हे १, २ ला २ मु. T॥ ६.भाबा जे. ला १॥ ७. आतिउव जे. हे२॥ 4. °सीति खं० जे०॥ ९. रुपि मुं० अटी०॥ Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ९० ] समवायंगस्रुत्ते ८८-८९-९० ट्ठाणाई । पव्वतस्स पुरथिमिले चरिमंते एस णं अट्ठासीतिं जोयणसहस्साइं अबाधाते अंतरे पण्णत्ते । एवं चउसु `वि दिसासु णातव्वं । बहिराओ उत्तरातो णं कट्ठातो सूरिए पढमं छम्मासं अयमीणे चोयालीस - इमे मंडलगते अट्ठासीति एकसट्टिभागे मुहुत्तस्स दिवसखेत्तस्स णिवुढेत्ता रयणिखेत्तस्स अभिणिवुडे़त्ता सूरिए चारं चरतीति । दक्खिणकट्ठातो णं सुरि ५ दोच्चं छम्मासं अंयमीणे चोयालीसतिमे मंडलगते अट्ठासीर्ति एगसट्टिभागे मुहुत्तस्स रयणिखेत्तस्स णिवुड्डेत्ता दिवसखेत्तस्म अभिणिवुट्टेत्ता णं सूरिए चारं चरति । . ८९. ८९. उसमे णं अरहा कोसलिए इमीसे ओसप्पिणीए ततियांए समाए पच्छिमे भागे एकूणणउँइए अद्धमासेहिं सेसेहिं कालगते वीतिक्कंते जाव सव्वदुक्खप्पहीणे । समणे भगवं महावीरे इमीसे ओसप्पिणीए उत्थीए समाए पच्छिमे भागे एगूणउतीए अद्धमासेहिं सेसेहिं कालगते जाव सव्वदुक्खप्पहीणे । हरिसेणे णं राया चाउरंतचक्कवट्टी एगूर्णेन उई वाससयाई महाराया होत्था । संतिस्स णं अरहतो एगूण उई अज्जासाहस्सीतो उक्कोसिया अँजासंपदा १५ होत्था । ९०. ९०. सीयले णं अरहा णउई धणूई उहुंउञ्चत्तेणं होत्था । १. आबा जे० ॥ २. वि दिसासु वि दिसासु खं० ॥ ३. नेयव्वं मु० । णेतव्वं ला १ ॥ ४. बाहिराओ नास्ति जे० अटीपा० । " बाहिराओ णमित्यादि, बाह्यायाः सर्वाभ्यन्तरमण्डलरूपाया उत्तरस्याः काष्ठायाः, क्वचित् बाहिराओ त्ति न दृश्यते " - अटी० ॥ ५. अयमाणे ४२१ 66 >> २ ला १ मु० । " अयमीणे (माणे - मु० ) त्ति आयान् " - अटी० ॥ ६. चरति हे २ मु० ॥ ७. अयमाणे हे २ ला १ मु० ॥ ८. चोयालीसतिमं जे० ॥ ९. सूरिए नास्ति जे० ला १ ॥ १०. या सुसमदूसमाए समाए प° हे २ । 'याए सुसमदूसमाए प° मु० । तइयाए समाए त्ति सुषम दुष्षमाभिधानायाः - अटी० ॥ ११. उए जेसं० ला १ मु० ॥ १२. गए जाव मु० । " जावत्ति करणात् अंतगडे सिद्धे बुद्धे मुत्ते त्ति दृश्यम् " - अटी० । 'समणे भगवं महावीरे कालगए विइवंते समुज्जाए छिन्नजाइ जरामरणबंधणे सिद्धे बुद्धे, मुत्ते अंतगडे परिनिडे सव्वदुक्खप्पहीणे' इति तु पर्युषणाकल्पसूत्रे पाठः ॥ १३. स्थाए दुसमसुसमाए समाए हे २ मु० ॥ १४. उइए हे २ मु० ॥ १५. नउई मु० । उइ खं० ॥ १६. नउई ला १ ॥ १७. अजियास मु० ॥ १० Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंग सुत्ते ९०-९१-९२-९३ ट्ठाणाई | [सू० ९१अजियस्स णं अरहओ णउई गणा नउई गणहरा होत्था । एवं संतिस्स वि । सयंभुस्स णं वासुदेवस्ल णउतिं वासाई विजए होत्था । सव्वेसि णं वट्टवेयड्डूपव्वयाणं उवरिल्लातो सिहरतलातो सोगंधियकंडस्स ५ हेट्ठिले चरिमंते एस णं नैउर्ति जोयणसयाई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते । ४२२ १० २० . ९१. ९१. ऐक्कार्णेउ परवेयावच्चकम्मपडिमातो पण्णत्तातो । कालोयणे णं समुद्दे एक्काणउतिं जोयणसयसहस्साइं सीहियाई परिक्खेवेणं पण्णत्ते । . ९२. ९२. बाणउई पडिमातो पण्णत्ताओ । थेरे णं इंदभूती बाणउर्ति वासाईं सव्वाउयं पालइत्ता सिद्धे बुद्धे [जाव १५ पहीणे ] । कुंथुस्स णं अरहतो एक्काणउर्ति आहोहियसता होत्था । आउय गोयवज्जाणं छण्हं कम्मपगडीणं एक्काणउतिं उत्तरपगडीओ पण्णत्ताओ । मंदरस्स णं पव्वतस्स बहुमज्झदेसभागातो गोथुभस्स आवासपव्वतस्स पच्चत्थिमिले चरिमंते एस णं बाणउतिं जोयणसहस्साइं अंबाहाए अंतरे पण्णत्ते । एवं च वि आवासपव्वयाणं । ९३. ९३. चंदप्पभस्स णं अरहतो तेणउर्ति गणा तेणउर्ति गणहरा होत्था । संतिस्स णं अरहतो तेणउइं चोद्दसपुव्विसया होत्था । १. सोयंधिय मु० विना ॥ २. णवुतिं खं० हे १ ला २ ॥ ३. एका जे० ला १ विना ॥ ४. उयं जे० । " एतानि च प्रतिमात्वेनाभिहितानि क्वचिदपि नोपलब्धानि केवलं विनयवैयावृत्यभेदा एते सन्ति " - अटी० ॥ ५. कालोए मु० । "कालोयणे त्ति कालोदः समुद्रः " अटी० ॥ ६. सहि मु० । साहितेणं परि° जे० ॥ ७. आबा जे० ला १ ॥ ८. ण्ह वि यावा जे० । न्ह पि भावा' ला १ । ण्डं पि आवा मु० ॥ Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२३ ९५] समवायंगसुत्ते ९३-९४-९५ ट्ठाणाई। तेणउर्तिमंडलगते णं सूरिए अतिवट्टमाणे वा नियट्टमाणे वा समं अहोरत्तं विसमं करेति । ९४. निसह-नेलवंतियाओ णं जीवातो चउणउई चउणउई जोयणसहस्साई एकं छप्पण्णं जोयणसतं दोण्णि य एकूणवीसतिभागे जोयणस्स ५ आयामेणं पण्णत्ता[तो। अजितस्स णं अरहतो चउणउतिं ओहिनाणिसया होत्था। ९५. सुपासस्स णं अरहतो पंचाणउतिं गणा पंचाणउतिं गणहरा होत्था। जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स चरिमंताओ चउद्दिसिं लवणसमुदं पंचाणउतिं १० पंचाणउतिं जोयणसहस्साइं ओगाहित्ता चत्तारि महापायाला पण्णत्ता, तंजहावलयामहे केउँए जुयते ईसरे। लवणसमुदस्स उभओपासि पि पंचाणउतिं पंचाणउतिं पैदेसा उव्वेधुस्सेधपरिहाणीए पंण्णत्ता । कुंथू णं अरहा पंचाणउतिं वाससहस्साई परमाउयं पालयित्ता सिद्ध बुद्धे १५ जाव प्पहीणे। थेरे णं मोरियपुत्ते पंचाणउतिं वासाई सव्वाउयं पालयित्ता सिद्धे बुद्ध जाव प्पहीणे। र १. °उयमंड जे० । °उईमंड मु० । “तेणउइं(ई-मु०)मंडलेत्यादि, तत्र अतिवर्तमानो वा सर्वबाह्यात् सर्वाभ्यन्तरं प्रति गच्छन् निवर्तमानो वा सर्वाभ्यन्तरात् सर्वबाह्यं प्रति गच्छन् , .. व्यत्ययो वा व्याख्येयः"-अटी०॥ २. खंसं० T मु० विना-अभियह खंमू० हे १, २ ला २। अभिवट्ट ला १ । भनिय जे० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ३. निवट्ट' हे २ मु० T॥ ४. चउणउई नास्ति जे. मु०॥ ५. एकं व (च?) छ° जे० ला १॥ ६. पण्णत्ता इति यद्यपि खं० प्रभृतिप्रतिषु पाठः तथापि पूर्वानुसारेण पण्णत्तातो इति पाठः संभाव्यते ॥ ७. पायालकलसा मु०॥ ८. केजते खं० हे १ ला २ । केऊए मु०॥ ९. जुवते खं० विना। जूयए मु०॥ १०. °पासं हे १ ला २ मु०॥ ११. पदेसा तोवहुस्सेह° खं० । पदेसा तोबहुस्सेह' हे १ ला २। पदेसा तो। वधुस्सेह जे०। पदेसाओ उब्वेहुस्सेह मु०। “पञ्चनवतिः प्रदेशा उद्वेधोत्सेधपरिहाण्यां विषये प्रज्ञप्ताः"-अटी०॥ १२. पं० जे० ला १ विना। पण्णत्ते जे० ला १। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ १३. बुद्धे नास्ति जे. हे १॥ १४. बुद्धे नास्ति खं० हे १ ला २॥ Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२४ समवायंगसुत्ते ९६-९७-२८ ट्ठाणाई । [सू०९६ ९६. एगमेगस्स णं रण्णो चाउरंतचक्कट्टिस्स छण्णउतिं छण्णउतिं गामकोडीओ होत्था । वायुकुमाराणं छण्णउई भवणावाससतसहस्सा पण्णत्ता । वावहारिए णं दंडे छण्णउतिं अंगुलाणि अंगुलपमाणेणं, एवं धणू नालिया जुगे अक्खे मुसले वि। अभंतराओ आइमुहुत्ते छण्णउतिं अंगुलच्छाये पण्णत्ते । .९७. ९७. मंदरस्स णं पव्वतस्स पञ्चत्थिमिलातो चरिमंतातो गोथुमस्स णं १० आवासपव्वयस्स पञ्चस्थिमिल्ले चरिमंते एस णं सत्ताणउतिं जोयणसहस्साई अबाधाते अंतरे पण्णत्ते । एवं चउदिसि पि । अट्ठण्हं कम्मपगडीणं सत्ताणउतिं उत्तरपगडीतो पण्णत्तातो। हरिसेणे णं राया चाउरंतचक्कवट्टी देसूणाई सत्ताणउतिं वाससयाई अगारमैज्झावसित्ता मुंडे भवित्ता णं अगारातो जाव पव्वतिते । ९८. नंदणवणस्स णं उवरिलातो चरिमंतातो पंडयवणस्स हेट्टिले चरिमंते एस णं अट्ठाणउतिं जोयणसहस्साई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते । मंदरस्स णं पव्वतस्स पञ्चत्थिमिल्लातो चरिमंतातो गोथुभस्स आवासपव्वतस्स पुरथिमिल्ले चरिमंते एस णं अट्ठाणउतिं जोयणसहस्साई अबाहाए अंतरे २० पण्णत्ते । एवं चउदिसिं पि । दाहिणभरहस्स णं धणुपट्टे अट्ठाणउतिं जोयणसयाई किंचूणाई आयामेणं पण्णत्ते। १. वायकु जे०॥ २. वव हे १, २ ला २॥ ३. अभितरो मु०॥ ४. °मझे व हे २ मु०॥ दृश्यतां पृ० ३६३ पं०५॥ ५. "वेयङ्कस्स णमित्यादिः यः केचित् पुस्तकेषु दृश्यते सोऽपपाठः। सम्यक् पाठश्चायम्-दाहिणभरहड्डस्स णं धणुपट्टे अट्ठाणउई जोयणसयाई किंचूणाई आयामेणं पण्णत्ते इति"-अटी०॥ Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२५ समवायंगसुत्ते ९८-९९ ट्ठाणाई। ___ उत्तरातो णं कट्ठातो सूरिए पढमं छम्मासं अयमीणे ऐक्कूणपन्नासतिमे मंड ल.. गते अट्ठाणउतिं एक्कसट्ठिभागे मुहुत्तस्स दिवसखेत्तस्स निवुरेत्ता रयणिखेत्तस्स अभिनिवुडुत्ता णं सूरिए चारं चरति । दक्खिणातो णं कठ्ठातो सूरिए दोचं छम्मासं अयमीणे ऐकणपन्नासतिमे मंडलगते अट्ठाणउतिं एकसहिभाए मुहुत्तस्स रयणिखेत्तस्स निवुडैता दिवस- ५ खेत्तस्स अभिनिवुड़ेता णं सूरिए चारं चरति । रेवतिपढमजेट्ठपज्जवसाणाणं एकूणवीसाए नक्खत्ताणं अट्ठाणउतिं तारातो तारग्गेणं पण्णत्तातो। ९९. मंदरे णं पव्वते णवणउतिं जोयणसहस्साइं उडूंउच्चत्तेणं पण्णते। १० नंदणवणस्स णं पुरथिमिलातो चरिमंतातो पञ्चत्थिमिले चरिमंते एस णं णवणउर्ति जोयणसताई अबाहाते अंतरे पण्णत्ते। एवं दक्खिणिलातो उत्तरे। पढमे सूरियमंडले णवणउतिं जोयणसहस्साई सातिरेगाई आयामविक्खंभेणं पंण्णते । दोचे सूरियमंडले णवणउतिं जोयणसहस्साइं साहियाइं आयामविक्खंभेणं १५ पंण्णत्ते । ततिए सूरियमंडले नवनउतिं जोयणसहस्साई साहियाइं आयामविक्खंभेणं पण्णत्ते। इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए अंजणस्स कंडस्स हेट्ठिलातो चरिमंतातो वाणमंतरभोमेजविहाराणं उंवरिमंते एस णं नवनउतिं जोयणसयाइं अबाहाए अंतरे पण्णते। २० १. भयमागे हे २ मु० ॥ २. एगणपंचासतिमं मंडल जे० । एगूणपंचासतिमंडल° ला १। दृश्यतां पृ. ४२१ पं. ३, पृ. ४२५ पं० ४ । “एक्कतालीसइमे इति केषुचित् पुस्तकेषु दृश्यते सोऽपपाठः, एगणपंचासइमे त्ति"-अटी०॥ ३. अयमाणे हे २ मु०॥४. इकृणपंचासइमं मंडलं जे०। एकूणपंचासइमंडल' ला १। दृश्यतां टि० २॥ ५. जेट्ठा मु०॥ ६. दक्खिणिल्लाओ चरमंताओ उत्तरिले चरमते एस णं णवणउइंजोयणसयाई अबाहाए अंतरे पं०, उत्तरे पढमे मु.॥ ७. पत्ते नास्ति खं० जे० हे १ ला २॥ ८. पण्णत्ते नास्ति जे० ॥ ९. 'उवरि[ले चरिमं]ते' इत्यपि पाठः कदाचित् संभवेत् ॥ Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२६ समवायंगसुत्ते १००-१५०-२००-२५० टाणाई। [सू० १०० .१००. १००. दसदसमिया णं भिक्खुपडिमा एगणं राइंदियसतेणं अद्धछडेहिं भिक्खासतेहिं अहासुत्तं जाव आराहिया यावि भवति । सयभिसयानक्खत्ते सेएकतारे पण्णत्ते । सुविधी पुप्फदंते णं अरहा एगं धणुसतं उडूंउच्चत्तेणं होत्था । पासे णं अरहा पुरिसादाणीए एकं वाससयं सव्वाउयं पालयित्ता सिद्धे जाव प्पहीणे । एवं थेरे वि अजसुहम्मे । सव्वे वि णं दीहवेयडपव्वया एगमेगं गाउयसतं उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। सव्वे वि णं चुल्लहिमवंत-सिहरिवासहरपव्वया एगमेगं जोयणसतं उड़ें १० उच्चत्तेणं, एगमेगं गाउयसतं उव्वेधेणं पण्णत्ता।। सव्वे वि णं कंचणगपव्वया एगमेगं जोयणसयं उडूंउच्चत्तेणं, एगमेगं गाउयसतं उव्वेधेणं, एगमेगं जोयणसयं मूले विक्खंभेणं पण्णत्ता। .१०१. १०१. चंदप्पभे णं अरहा दिव९ धणुसतं उड्डूंउच्चत्तेणं होत्था । आरणे कप्पे दिवडू विमाणावाससतं पण्णत्तं । एवं अचुए वि । . १०२. १०२. सुपासे णं अरहा दो धणुसयाई उडूंउच्चत्तेणं होत्था । सव्वे वि णं महाहिमवंत-रुप्पीवासहरपब्वया दो दो जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं, दो दो गाउयसताई उव्वेघेणं पण्णत्ता । जंबुद्दीवे णं दीवे दो कंचणपव्वतसया पण्णत्ता । जबुत ण दान .१०३. १०३. पउमप्पभे णं अरहा अँड्राइजाई धणुसताई उडूंउच्चत्तेणं होत्था । २० १. °हिया वि जे० मु० ॥ २. एकसयतारे मु० । एकतारे जे०॥ ३. उवेधेणं जे० । एवमग्रेऽपि ॥ ४. अड्डातिजातिं खं० हे १ ला २ । अड्डाउजाति जे० ॥ Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२७. १०६] समवायंगसुत्ते २५०-३००-३५०-४०० टाणाई। असुरकुमाराणं देवाणं पासायवडेंसगा अड्डाइजाई जोयणसयाई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। .१०४. १०४. सुमती णं अरहा तिणि धणुसयाइं उडूंउच्चत्तेणं होत्था। अरिट्ठनेमी णं अरहा तिण्णि वाससयाई कुमारमज्झावसित्ता मुंडे भवित्ता ५ जाव पव्वतिते। वेमाणियाणं देवाणं विमाणपागारा तिण्णि 'तिण्णि जोयणसताई उडूं. उच्चतेणं पण्णत्ता। समणस्स णं भगवतो महावीरस्स तिन्नि सयाणि चोदसपुवीणं होत्था । पंचधणुसतियस्स णं अंतिमसारीरियस्स सिद्धिगतस्स सातिरेगाणि तिणि १० धणुसयाणि जीवप्पदेसोगाहणा पण्णत्ता । .१०५. १०५. पासस्स णं अरहतो पुरिसादाणीयस्स अद्भुट्ठाइं सयाइं चोदसपुवीणं होत्था । अभिनंदणे णं अरहा अद्भुट्ठाई धणुसयाई उडूंउच्चत्तेणं होत्था। .१०६. १०६. संभवे णं अरहा चत्तारि धणुसताई उडूंउच्चत्तेणं होत्था । सव्वे वि णं णिसभ-नीलवंता वासहरपव्वया चत्तारि चत्तारि जोयणसताई उच्उच्चत्तेणं, चत्तारि चत्तारि गाउयसताई उव्वेधेणं पण्णत्ता। सव्वे वि यं णं वक्खारपव्वया णिसभ-नीलवंतवासहरर्पव्वयं तेणं चत्तारि २० चत्तारि जोयणसताई उइँउच्चत्तेणं, चत्तारि चत्तारि गाउयसताइ उव्वेधेणं पण्णत्ता। १. कुमारमझे व हे २ । कुमारवासमझे व मु० ॥ २. इदमेकं 'तिण्णि' इति पदं नास्ति जे. खं०॥ ३. णं नास्ति ख० जे० ॥ ४. वीणं संपया होत्था मु०॥ ५. णेलवंता जे० खमू० हे १ ला २ । नीलवंत खंसं० ॥ ६. य नास्ति मु० ॥ ७. °वंता खं० हे २ ला १॥ ८. °पव्वयए णं मुः। दृश्यतां सू० १०८ । “वक्षस्कारपर्वता एकमेरुप्रतिबद्धा विंशतिः, ते च वर्षधरासत्तौ चतुःशतोच्चाः शीतादिनदीप्रत्यासत्तो मेरुप्रत्यासत्तौ च पञ्चशतोच्चाः"-अटी०॥ Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते ४००-४५०-५०० ट्ठाणाई। [सू० १०७आणय-पाणएसु णं दोसु कप्पेसु चत्तारि विमाणसया पण्णत्ता । समणस्स णं भगवतो महावीरस्स चत्तारि सता वादीणं सदेवमणुयासुरम्मि लोगम्मि वाए अपराजिताणं उक्कोसिया वादिसंपया होत्था। '.१०७. १०७. अजिते णं अरहा अद्धपंचमाइं धणुसताइं उडूंउच्चत्तेणं होत्था । सगरे णं राया चाउरंतचक्कवट्टी अद्धपंचमाइं धणुसताई उडूंउच्चतेणं होत्था । .१०८. १०८. <1 सव्वे वि णं वक्खारपव्वया सीया-सीओयाओ महानईओ मंदरं वा पव्वयं तेणं पंच जोयणसयाई उई उच्चत्तेणं, पंच गाउयसयाई उव्वेहेणं १० पण्णत्ता । सव्वे वि णं वासहरकूडा पंच पंच जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं, मूले पंच पंच जोयणसताइं विक्खंभेणं पण्णत्ता।। उसमे णं अरहा कोसलिए पंच धणुसताई उडूंउच्चत्तेणं होत्था । भरहे णं राया चाउरंतचक्कवट्टी पंच धणुसताई उड्डूंउच्चत्तेणं होत्था । सोमणस-गंधमादण-विजुप्पभ-मालवंता णं वक्खारपव्वया णं मंदरपव्वयं तेणं पंच पंच जोयणसयाइं उड़उच्चत्तेणं, पंच पंच गाउयसताइं उन्वेधेणं पण्णत्ता। १. पण्णत्ता नास्ति खं० जे० हे १, २॥ २. एतदन्तर्गतः पाठो जे० हे २ मु० विना नास्ति। दृश्यतां पृ० ४२७ टि० ८॥ ३. मंदरपव्वयंतेणं मु०। दृश्यतां टि. २॥ ४, ५. पंच पंच मु०॥ ६. “सव्वे विणं वासेत्यादि (नास्त्ययं पाठः खं०) सव्वे वि णं वक्खारे(नास्त्ययं पाठो मु०)त्यादि, तत्र वर्षधरकूटानि शतद्वयमशीत्यधिकम्..."वक्षस्कारकूटानि वशीत्यधिकचतुःशतीसंख्यानि..... सर्वाण्येतानि पञ्चशतोच्छ्रितानि। "हरिकूटहरिसहकूटवर्जनं त्विह तयोः सहस्रोच्छयत्वात्"-अटी० ॥ इदमत्रावधेयम्-जे० मध्ये इतः परं 'सव्वे वि णं वक्खारकूडा हरिहरिस्स[ह] कूडवजा पंच जोयणसयाई उडंउच्चत्तेणं मूले पंच जोयणसयाई विक्खंभेणं पन्नत्ता। सव्वे णं गंदणकूडा बलकूडा(ड)वजा पंच जोयणसयाई विक्खंभेणं पन्नत्ता' इति पाठो वर्तते समीचीनोऽपि च भाति तथा पि ईदृशः पाठः पुनरपि जे०मध्ये इतः परम् अग्रे [पृ०४२९ पं० १-४] आयात्येव । अत एकतरः.पाठो जे०मध्येऽधिक एव ॥ ७. मंदिरेणं पब्वयंतेणं जे०॥ Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११०] समवायंगसुत्ते ५००-६००-७०० टाणाई। ४२९ सव्वे वि णं वक्खारपव्वयकूडा हरि-हरीसहकूडवजा पंच पंच जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं, मूले पंच पंच जोयणसताई आयामविक्खंभेणं पण्णत्ता । सव्वे वि णं णंदणकूडा बलकूडवजा पंच पंच जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं, मूले पंच पंच जोयणसताई आयामविक्खंभेणं पण्णत्ता। ___ सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु विमाणा पंच पंच जोयणसयाई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। ५ .१०९. १०९. सगंकुमार-माहिंदेसु कप्पेसु विमाणा छ जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। चुलहिमवंतकूडस्स णं उवरिल्लाओ चरिमंतातो चुल्लहिमवंतस्स वासहरपन्वतस्स समे धरणितले एस णं छ जोयणसताई अबाहाते अंतरे पण्णत्ते। १० एवं सिहरिकूडस्स वि। पासस्स णं अरहतो छ सता वादीणं सदेवमणुयासुरे लोए [वाए] अपराजियाणं उक्कोसा वातिसंपदा होत्था। अभिचंदे णं कुलगरे छ धणुसताई उडूंउच्चत्तेणं होत्था। वासुपुज्जे णं अरहा छहिं पुरिससतेहिं मुंडे भवित्ता णं अगारातो अण- १५ गारियं पव्वतिते । .११०. ११०. बंभ-लंतएसु कप्पेसु विमाणा सत्त सत्त जोयणसताइं उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। समणस्स णं भगवओ महावीरस्स सत्त जिणसता होत्था। समणस्स णं भगवओ महावीरस्स सत्त वेउब्वियसया होत्था । अरिट्ठनेमी णं अरहा सत्त वाससताई देसूणाई केवलपरियागं पाउणित्ता सिद्धे बुद्धे जाव प्पहीणे। १. वक्खारप कूड हरि खं० । २. वाए मु. विना नास्ति ॥ ३. उक्कोसं जे. हे २ । उक्कोसिया ला १ मु० । दृश्यतां पृ० ४२८ पं० ३॥ ४. °सएहिं सद्धिं मुंडे हे २ ला १ मु०॥ ५. णं नास्ति मु०॥ ६ केवलि°हे १ ला २॥ Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३० समवायंगसुत्ते ७००-८००-९०० टागाई [सू० १११महाहिमवंतकूडस्स णं उवरिलातो चरिमंतातो महाहिमवंतस्स वासधरपव्वयस्स समे धरणितले एस णं सत्त जोयणसताइं अबाहाते अंतरे पण्णत्ते । एवं रुप्पिकूडस्स वि। . .१११. १११. महासुक्क-सहस्सारेसु दोसु कप्पेसु विमाणा अट्ट जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए पढमे कंडे अट्ठसु जोयणसतेसु वाणमंतरभोमेज्जविहारा पण्णत्ता। समणस्स ण भगवओ महावीरस्स अट्ठ सया अणुत्तरोववातियाणं देवाणं १० गतिकल्लाणाणं ठितिकल्लाणाणं आगमेसिभदाणं उक्कोसिया अणुत्तरोववातियसंपदा होत्था। ___इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए बहुसमरमणिजातो भूमिभागातो अट्ठहिं जोयणसएहिं सूरिए चारं चरति । अरहतो ण अरिट्टनेमिस्स अट्ठ सताई वादीणं सदेवमणुयासुरम्म लोगम्मि १५ वाते अपराजियाणं उक्कोसिया वादिसंपदा होत्था । .११२. ११२. आणय-पाणय-आरण-ऽचुतेसु कप्पेसु विमाणा णैव जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। निसभकूडस्स णं उवरिल्लातो सिहरतलातो णिसभस्स वासहरपव्वतस्स २० समे धरणितले एस णं नव जोयणसताई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते। एवं नीलवंतकूडस्स वि। विमलवाहणे णं कुलगरे णव धणुसताई उडूंउच्चत्तेणं होत्था । इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए बहुसमरमणिज्जातो भूमिभागातो णवहिं जोयणसतेहिं सव्वुपरिमे तारारूवे चारं चरति । १. वादी हे २ विना ॥ २. णव गव हे २ मु० ॥ ३. निसढ मु० । एवमग्रेऽपि ॥ ४. नेल° खंमू० हे १ ला १, २ । निल' जे० ॥ ५. इमीसे गं र° मु०॥ Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११३] समवायंगसुत्ते ९००-१००० ट्ठाणाई। निसभस्स णं वासधरपव्वयस्स उवरिलातो सिहरतलातो ईमीसे रतणप्पभाए पुढवीए पढमस्स कंडस्स बहुमज्झदेसभाए एस णं णव जोयणसताई अबाहाए अंतरे पण्णत्ते । एवं नीलवंतस्स वि। .११३. ११३. सव्वे वि णं गेवेन्जविमाणा दस दस जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं ५ पण्णत्ता। _सव्वे विणं जमगपव्वया दस दस जोयणसताई उड्उच्चत्तेणं पण्णत्ता, दस दस गाउयसताई उव्वेघेणं, मूले दस दस जोयणसताई आयामविक्खंभेणं। एवं *चित्त-विचित्तकूडा वि भाणियव्वा । सव्वे 'वि णं वट्टवेयडूपव्वया दस दस जोयणसताई उडूंउचंत्तेणं, दस १० दस गाउयसताई उव्वेधेणं, मूले दस दस जोयणसताई विक्खंभेणं, सव्वत्थ समा पल्लगसंठाणसंठिया, देस दस जोयणसताई विक्खंभेणं पण्णत्ता। सव्वे वि णं हरि-हरिस्सहकूडा वक्खारफूडवजा दस दस जोयणसयाई उडूंउच्चत्तेणं, मूले दस दस जोयणसयाई विक्खंभेणं पण्णत्ता । एवं बलकूडा वि नंदणकूडवजा। औरहा वि अरिहनेमी दस वाससयाई सव्वाउयं पालइत्ता सिद्ध बुद्ध जाव प्पहीणे। पासस्स णं अरहतो दस सयाइं जिणाणं होत्था । पासस्स णं अरहतो दस अंतेवासिसयाई कालगताइंजीव सव्वदुक्खप्पहीणाई। पउमद्दह-पुंडरीयदहा दस दस जोयणसयाई आयामेणं पण्णत्ता। १. सिहरि' खं० जे० ॥ २. इमीसे गं र मु० ॥ ३. स्स णं कंडस्स जे. T॥ ४. गेल° खंमू० जे १ जे. हे १ ला १, २॥ ५. उव्वेहेणं पण्णत्ता मु०॥ ६. °विक्खंभेणं पण्णत्ता मु०॥ ७. विचित्तचित्तकूडा जे०॥ ८. वि य णं जे. मु. विना ॥ ९. °त्तेणं पण्णत्ता मु०॥ १०. उन्वेहेणं पण्णत्ता मु०॥११. विक्खंभेणं पण्णत्ता मु०॥ १२. दस दस जोयणसताई विक्खंभेणं नास्ति मु० हेसं० २॥ १३. पण्णत्ता नास्ति जे०॥ १४.वक्खारपब्वयकूड जे. ला १॥ दृश्यतां पृ. ४२८ टि० ६, पृ० ४२९ पं० १॥ १५. त्तेणं पण्णत्ता जे० ला १ मु०॥ १६. बलकूडवजा जे०॥ १७. अरिहा अरि हे २ T॥ १८. सव्वदुक्खप्पहीणे मु०॥ १९. °वासी ला १ मु०॥ २०. जाव दुक्ख जे०॥ २१. °दहा य मु०॥ Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३२ समवायंगसुत्ते ११००-२०००-९००० ट्ठाणाई [सू० ११४ .११४. ११४. अणुत्तरोववातियाणं देवाणं विमाणा एक्कारस जोयणसताई उडूंउच्चत्तेणं पण्णत्ता। पासस्स णं अरहतो एक्कारस सताई वेउवियाणं होत्था। .११५. ११५. महापउम-महापुंडरीयदहा गं दो दो जोयणसहस्साई आयामेणं पण्णत्ता। ११६. इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए वतिरकंडस्स उवरिलाओ चरिमंताओ लोहितक्खस्स कंडस्स हेडिल्ले चरिमंते एस णं तिण्णि जोयणसहस्साई १० अबाहाते अंतरे पण्णत्ते। ११७. तिगिच्छि-केसरिदहा णं दहा चत्तारि चत्तारि जोयणसहस्साई आयामेणं पण्णत्ता। ११८. धरणितले मंदरस्स णं पव्वतस्स बहुमज्झदेसभागाओ रुयगणाभीतो चउद्दिसिं पंच पंच जोयणसहस्साई अंबाहाए मंदरे पव्वते पॅण्णत्ते । ११९. सहस्सारे णं कप्पे छ विमाणावाससहस्सा पण्णत्ता । १२०. इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए रयणस्स कंडस्स उवरिल्लातो चरिमंतातो पुलगस्स कंडस्स हेडिल्ले चरिमंते एस णं सत्त जोयणसहस्साई अंबाहाए अंतरे पण्णत्ते। __ १२१. हरिवस्स-रम्मया णं वासा अट्ट जोयणसहस्साइं सातिरेगाई २० वित्थरेणं पण्णत्ता। १२२. दाहिणभरहस्स णं जीवा पाईर्णपडिणायया दुहतो समुदं पुट्ठा णव जोयणसहस्साइं आयामेणं पण्णत्ता । १. तिगिच्छि जे. मु०॥ २. रिदहा चत्तारि ला १ मु० ॥ ३. °भागं हे १ ला २ T। °भाए मु०॥ ४. चउद्दिसि पि हे २। चउदिसं पंज जोय जे०॥ ५. बाबाहाते अंतरे मंद हे २ मु०॥ ६. मंदरपब्वए जे० मु०॥ ७. पण्णत्ते नास्ति खं० हे १ ला २॥ ८. आबा जेमू०१॥ ९. °पडीणा मु०॥ Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३३] दससहस्त-पगलक्खाइदसलक्खपजंतढाणाई। ४३३ १२३. मंदरे णं पव्वते धरणितले दस जोयणसहस्साई विक्खंभेणं पण्णते। १२४. जंबूदीवे णं दीवे एगं जोयणसयसहस्सं आयामविक्खंभेणं पण्णत्ते । १२५. लवणे णं समुद्दे दो जोयणसतसहस्साई चक्कवालविक्खंभेणं ५ पण्णत्ते । १२६. पासस्स णं अरहतो तिण्णि सयसाहस्सीतो सत्तावीसं च । सहस्साई उक्कोसिया सावियासंपदा होत्था । १२७. धायइसंडे णं दीवे चत्तारि जोयणसतसहस्साई चक्कवालविक्खंभेणं पण्णत्ते । १२८. लवणस्स णं समुदस्स पुरथिमिलातो चरिमंतातो पञ्चस्थिमिले चरिमंते एस णं पंच जोयणसयसहस्साई अबाधाते अंतरे पण्णत्ते । १२९. भरहे णं राया चाउरंतचक्कवट्टी छ पुवसतसहस्साइं रायमझावसित्ता मुंडे भवित्ता णं अगारातो अणगारियं पव्वतिते । १३०. जंबूदीवस्स णं दीवस्स पुरथिमिल्लातो वेइयंतातो धायइसंड- १५ चक्कवालस्स पञ्चत्थिमिल्ले चरिमंते [एस ण] सत्त जोयणसतसहस्साई अबाधाते अंतरे पण्णत्ते । १३१. माहिंदे णं कप्पे अट्ट विमाणावाससयसहस्सा पण्णत्ता । १३२. अजियस्स णं अरहतो सातिरेगाई नव ओहिणाणिसहस्साई होत्था। १३३. पुरिससीहे णं वासुदेवे दस वाससतसहस्साई सव्वाउयं पालइत्ता पंचमाए पुढवीए णरएसु नेरइयत्ताते उववन्ने । 1. पण्णते नास्ति खं० जे१ हे १ ला २ ॥ २. ला १ मु• विना-जंबुद्दीवे एगं खं० जे१ हे १ ला २ । जंबुहीवे २ एगं जे । जंबुद्दीवे गं एग हे २॥ ३. हे २ विना-पण्णत्तात्तिं खं० जे१हे १ ला २। पन्नताई ला १। पण्णत्ते नास्ति जे. । पं. मु०॥४. मज्झे हे २ मु.। दृश्यतां पृ. ३६३ पं० ५॥ ५. “इदं च सहस्रस्थानकमपि लक्षस्थानकाधिकारे यदधीतं तत् सहस्रशब्द. साधाद् विचित्रत्वाद्वा सूत्रगतेलेखकदोषाद्वेति"-अटी. ॥ ६. णेरइएसु ला १ मु०॥ स. २८ Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३४ कोडि-कोडाकोडिट्ठाणाई दुवालसंगे 'आयार'वण्णओ य। [सू० १३४ १३४. समणे भगवं महावीरे तित्थकरभवग्गहणातो छडे 'पोट्टिलभवग्गहणे एगं वासकोडिं सामण्णपरियागं पाउणिता सहस्सारे कप्पे सव्वढे विमाणे देवताते उववन्ने । १३५. उसभसिरिस्स भगवतो चरिमस्स य महावीरवद्धमाणस्स एगा ५ सागरोचमकोडाकोडी अँबाधाए अंतरे पण्णत्ते । १३६. दुवालसंगे गणिपिडगे पण्णत्ते, तंजहा–ऑयारे सूतगडे ठाणे समवाए वियाहपण्णती णायाधम्मकहाओ उवासगदसातो अंतगडदसातो अणुतरोववातियदसातो पण्हावागरणाई विवागसुते दिट्ठिवाए। से किं तं आयारे १ आयारे णं समणाणं निग्गंथाणं आयारगोयरविणयवेणइय१० ट्ठाणगमणचंकमगपमाणजोगजुंजणभासासमितिगुत्तीसेजोवहिभत्तपाणउग्गमउप्पायण एसणाविसोहिसुद्धासुद्धग्गहणवयणियमतवोवधाणसुप्पसत्थमाहिज्जति । से समासतो पंचविहे पण्णते, तंजहा—णाणायारे दंसणायारे चरित्तायारे तवायारे वीरियायारे । आयारस्स णं परित्ता वायणा, संखेजा अणुओगदारा, संखेजातो पडिवत्तीतो, संखेजा वेढा, संखेजा सिलोगा, संखेजातो निज्जुत्तीतो । से णं अंगठ्ठयाए पढमे अंगे, दो सुतक्खंधा, पणुवीसं अज्झयणा, पंचाँसीती उद्देसणकाला, पंासीई समुद्देसणकाला, अट्ठारस पदसहस्साई पदग्गेणं पेण्णते । संखेजा अक्खरा, अणंता गमा, अणंता पजवा, परित्ता तसा, अणंता थावरा, सासया कडा णिबद्धा णिकाइता जिणपण्णत्ता भावा आघविनंति पण्णविनंति परूविजंति दंसिर्जति निदंसिजंति उवदंसिजति। "से एवं आता, एवंणाता, एवं विण्णाता । एवं चरणकरणपरूवणया १. पोटिल° जे१ हे २ मु. विना ॥ २. वड्माणस्स खं० जे. जे१॥ ३. °वम इत्यत आरभ्य पयस्था सूइज्जति [पृ० ४३५ पं० ६] इतिपर्यन्तम् एकं पत्रं खं० मध्ये नास्ति ॥ ४. आबा जे१ जे० ॥ ५. तुला-नन्दीसूत्रे सू० ८६-११८॥ ६. प्रतिपाठा:- विवाह जे. जे १ हे २ ला १ मु० । विहायप हे १ ला २ । अत्र वियाहप' इति सम्यग् भाति ॥ ७. °सीई मु.। 'सीति ला १॥ ८. हे २ विना-सीई जे१ । °सीति हे १ ला १, २ मु.। °सीति जे.॥ ९. पन्नत्ता हे २। पण्णत्ते नास्ति मु०। "अटादश पदसहस्त्राणि पदाग्रेण प्रज्ञप्तः"-अटी.। अस्मिन् सूत्रेऽग्रे च सर्वत्र पण्णत्ते इति पदं नन्दीसूत्रे नास्ति ॥ १०. स जे. ला १। से एवं नाए एवं विणाते हे १ ला २। खं० मध्ये पत्रमेकं नास्ति । दृश्यतां पृ. ४३६ पं. २ टि. २। “से एवमित्यादि, स इति आवाराप्राहको गृह्यते, एवं आय ति अस्मिन् भावतः सम्यगधीते सति एवमात्मा भवति, तदुक्तक्रियापरिणामाव्यतिरेकात् स एव भवतीत्यर्थः, इदं च सूत्रं पुस्तकेषु न दृष्टम् , नन्द्यां तु दृश्यत इतीह व्याख्यातमिति । ...."ज्ञानमधिकृत्य आह-एवं नाय ति इदमधीत्य एवं ज्ञाता भवति यथैवेहोकामति, एवं विसाय त्ति विविधो Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३७] समवायंगसुत्ते दुवालसंगे 'सूयगड'वण्णओ। आधविनंति पण्णविजति परूविजति दंसिजति निदंसिजति उवदंसिज्जति । से तं आयारे । १३७. से किं तं सूयगडे ? सूयगडे णं ससमया सूइज्जति, परसमया सूइजति, ससमय-परसमया सूइज्जति, जीवा सूइज्जति, अजीवा सूइज्जति, जीवाजीवा सूइज्जति, लोगे सूइज्जति, अलोगे सूइज्जति, लोगालोगे सूइजति । सूयगडे णं ५ जीवा-ऽजीव-पुण्ण-पावा-ऽऽसव-संवर-णिज्जेर-बंध-मोक्खावसाणा पयत्था सूइजति । समणाणं अचिरकालपव्वइयाणं कुसमयमोहमोहमतिमोहिताणं संदेहजायसहजबुद्धिपरिणामसंसइयाणं पावकरमइलमतिगुणविसोहणत्थं ऑसीतस्स किरियावादिसतस्स चउरासीतीए अकिरियावादीणं सत्तट्ठीए अण्णाणियवादीणं बत्तीसाए वेणइयवादी] तिण्हं तेसटाणं अण्णदिट्ठियसयाणं वूहं किच्चा ससमए ठाविजति । णाणादिटुंतवयण- १० णिस्सारं सुइ दरिसयंता विविहवित्थाराणुगमपरमसब्भावगुणविसिट्ठा मोक्खपहोदारगा उदारा अण्णाणतमंधकारदुग्गेसु दीवभूता सोवाणा चेव सिद्धिसुगतिघरुत्तमस्स णिक्खोभनिप्पकंपा सुत्तत्था । सूयगडस्स गं परित्ता वायणा, संखेजा अणुओगदौरा, संखेजातो पडिवत्तीतो, संखेजा वेढा, ["संखेजा] सिलोगा, [संखेजाओ] निज्जुत्तीतो। से गं अंगठ्ठताए दोचे अंगे, दो सुतक्खंधा, तेवीसं १५ अज्झयणा, तेत्तीसं उदेसणकाला, तेतीसं समुद्देसणकाला, छत्तीसं पदसहस्साई पयग्गेणं पण्णते । संखेना अक्खरा, तं चेव जाव परित्ता तसा, अणंता थावरा, विशिष्टो वा ज्ञाता विज्ञाता, एवं विज्ञाता भवति, तन्त्रान्तरीयज्ञाता भवति"-अटी० । अत्रेदमवधेयम्-एवं माया इति पाठो नन्दीचौ नास्ति, दृश्यता नन्दीसूत्रे पृ० ३४ टि० ६ ॥ १. जंतिमु । एवमग्रेऽपि सर्वत्र॥ २. रणबंध° मु०। रबंधमोक्खवसाणा य अत्था सूजे०॥ ३. खंसं. मु० अटी. विना-कुसुयमोहमतिमोहितागं खंमू० । कुसमयमोहमतिमोहितागं जे. जे हे १, २ ला २ T। कुपमयमोहिया २ मतिमोहियाणं ला १। “कुसमयमोहमोहमइमोहियागं ति कुत्सितः समयः सिद्धान्तो येषां ते कुसमयाः कुतीथिकाः, तेषां मोहः पदार्थेषु अयथावद् बोधः कुपमयमोहः, तस्माद् यो मोहः श्रोतृमनोमूढता तेन मतिर्मोहिता मूढतां नीता येषां ते कुसमयमोहमोहमतिमोहिताः"-अटी.॥४. मलिनमइगुण° मु०॥ ५. असी जे. ला १ मु० । “भासीयस्स किरियावाइसयस्त त्ति अशीत्यधिकस्य क्रियावादिशतस्य"-अटी०॥ ६. वेयणिय(यि-खं.यावादीणं खं० हे १ ला २। वेयणियायवादीणं जे१। वेणतियावादीणं जे० ॥ ७. वित्थरा हे १ ला २ मु०॥ ८. °परसभा खं० हे १ ला २॥ ९. होयारगा हे २ मु० अटी । “मोक्खपहोयारग त्ति मोक्षपथावतारको, सम्यग्दर्शनादिषु प्राणिनां प्रवर्तकावित्यर्थः" -अटी०॥ १०.णिक्खोभा निखं• जे हे १ ला २ । णिक्खोमनिकंपा जे०॥ ११. दारा जाव पडि हे २ मु• विना ॥ १२. १३. [ ] एतदन्तर्गतः पाठो हे २ मु० विना नास्ति ॥ १४. पं० इति संक्षिप्तः सर्वत्र पाठः ॥ १५. अक्खरा अगंता गमा अगता पजवा परित्ता मु०॥ Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते दुवालसंगे 'ठाण'वण्णओ। [सू० १३८सासया कडा णिबद्धा णिकाइता जिणपण्णत्ता भावा आविजंति जाव उवदंसिर्जति । से [एवं आता, १] एवं गाते (णाता?), एवं विण्णाते(ता?) जाव चरणकरणपरूवणया आघविजति [पणविजति परूविजति निदंसिजति उवदंसिजति ?] । से तं सूयगडे। १३८. से किं तं ठाणे १ ठाणे णं ससमया ठाविजंति, परसमया ठाविजंति, ससमय-परसमया [ठोविजंति], जीवा ठाविजंति, अजीवा [ठीविजंति], जीवाजीवा ठोविनंति, लोगो अलोगो लोगालोगो वा ठाविन्जति । ठाणे गं दव्व-गुण-खेत्त-काल-पजव पयत्थाणं । सेला सलिला य समुद्द सूर भवण विमाण आगरा णदीतो । णिधयो पुरिसज्जाया सरा य गोत्ता य जोतिसंचाला ॥ ६ ॥ एक्कविधवत्तव्वयं दुविह जाव दसविहवत्तव्वयं जीवाण पोग्गलाण य लोगट्ठाइं च णं परूवणया आघविजति जाव ठाणस्स णं परित्ता वायणा जाव संखेजा सिलोगा, संखेज्जातो संगहणीतो। "से तं(ण) अंगठ्ठताए ततिए अंगे, एगे सुतक्खंधे, दस अज्झयणा, एकवीसं उद्देसणकाला, एकवीसं समुद्देसणकाला, बावत्तीरें पर्यसहस्साई पदग्गेणं पण्णत्ते। संखेजा अॅक्खरा आव चरणकरणपरूवणया आपविजति । से तं ठाणे। - १. विजंति पण्णविनंति परूविजंति निदसिजति उव मु०॥ २. प्रतिषु पाठाः-से एवं भाए एवं गाए एवं विधाते जाव चरण हे २। से एवं गाया एवं विण्णाति जाव चरण ला १। स एवं णाते एवं विण्णाते जाव चरण° जे०। से तं गाते एवं विणाते जाव चरण खं० जे१ हे १ ला २ । से एवं माया एवं णाया एवं विण्णाया एवं चरण मु०। दृश्यता पृ. ४३४ टि. १०॥ ३. जंति मु० । एवमग्रेऽपि सर्वत्र ॥ ४. [ ] एतदन्तर्गतः पाठो मु. विना नास्ति । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् १॥ ५. से तं खं० जे१ हे १ ला १, २॥ ६. "स्थानेनस्थाने वा"-अटी० ॥७,८,९. ठाविजंति नास्ति मु० विना॥१०. “ठाणेणमित्यस्य पुनरुच्चारणं सामान्येन पूर्वोक्तस्यैव स्थापनीयविशेषप्रतिपादनाय वाक्यान्तरमिदमिति ज्ञापनार्थम् । तत्र दम्वगुणवेत्तकालपजव त्ति प्रथमाबहुपचनलोपाद् द्रव्यगुणक्षेत्रकालपर्थवाः पदार्थानां नीवादीनां स्थानेन स्थाप्यन्ते इति प्रक्रमः”-अटी०॥ ११. सूरा भवणविमाणा जे०॥ १२. आगर जे० मु०॥ १३. "पाठान्तरेण पुस्सजोय त्ति, उपलक्षणत्वात् पुष्यादिनक्षत्राणां चन्द्रेण सह पश्चिमाग्रिमोभयप्रमर्दादिका योगाः"-अटी० ॥ १४. "लोगटाई च णं ति लोकस्थायिनां च"-अटी० ॥ १५. जति ठाणस्स गं परित्ता वायणा संखेजा अणुओगदारा संखेज्जाओ पडिवत्तीभो संखेज्जा वेढा संखज्जा जिलोगा मु०॥ १६. से तं अंग° मु. विना सर्वत्र । से गं अंग मु.। दृश्यतां पृ० ४३४ पं० १४॥ १७. एकवीसं समुहेतणकाला Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३९] समवायंगसुत्ते 'समवाय'वण्णओ। १३९. से किं तं समवाए ? सैमवाए णं ससमया सूइज्जति, परसमया सूइज्जति, ससमय-परसमया सूइज्जति, जीवा सूइजंति, अजीवा सूइज्जंति, जीवाजीवा सूइज्जति, लोगे सूइज्जति, अलोगे सूइज्जति, लोगालोगे सूइज्जति । समवाए णं एकादियाणं एगत्थाणं एंगुत्तरिय परिवंडी य दुवालसंगस्स य गणिपिडगस्स पल्लवग्गे समगुगाइज्जति । ठाणगसयस्स बारसविहवित्थरस्स सुतणाणस्स जगजीव- ५ हितस्स भगवतो समासेणं समायारे आहिज्जति । तत्थ य णाणाविहप्पगारा जीवाजीवा य वण्णिता वित्थरेणं, अवरे वि य बहुविहा विसेसा नरगं-तिरियमणुय-सुरगणाणं आहारुस्सास-लेसं-आवास-संख-आययप्पमाण-उववाय-चवण-ओगा. हणोहि-वेयण-विहाण-उवओग-जोग-इंदिय-कसीय, विविहा य जीवजोणी, विक्खंभुस्सेहपरिरयप्पमाणं विधिविसेसा य मंदरादीणं महीधराणं, कुलगरतित्थगरगण- १० धराणं समत्तभरहाहिवाण चक्कीण चेव चक्कहर-हलहराण य, वासाण य "निग्गमा य, समाए एते अण्णे य एवौदि एत्थ वित्थरेणं अत्था समाहिज्जति । समवायस्स णं परित्ता वायणा जाव से णं अंगठ्ठताए चउत्थे अंगे, एगे अज्झयणे, एगे सुयक्खंधे, एगे उद्देसणकाले, एगे समुद्देसणकाले, एगे चोयाले पदसतसहस्से पदग्गेणं पण्णत्ते । संखेजाणि अक्खराणि जाँव से तं समवाए। १५ नास्ति मु०॥ १८. पय नास्ति मु० अटी. विना। "बावत्तर पदसहस्साई ति"-अटी.॥ १९. पं. इति संक्षिप्तः सर्वत्र पाठः ॥ २०. अक्खरा अणंता पजवा परित्ता तसा अणंता थावरा सासया कडा णिबद्धा णिकाइया जिणपण्णत्ता भावा आविजंति पण्णविनंति परूविजंति निदंसिर्जति उवदंलिजंति से एवं भाया एवं णाया एवं विण्णाया एवं चरण मु०॥ १. समाये अटी० । “अथ कोऽसौ समवायः ? सूत्रे तु प्राकृतत्वेन वकारलोपात् समाये इत्युक्तम्"-अटी० ॥ २. समाए णं हे १ ला २॥ ३. प्रतिषु पाठा:--ससमया सूतिजति २ समवाए णं खं० जे० हे १ ला २। समया सूतिजति ३ समवाए णं ला १। ससमया सूहजति परसमया सूहजति [ससमयपरसमया सूरजति मु.] जाव लोगालोगा(गो हे २) सूइजति मु० हे २॥ ४. “एगुत्तरिय त्ति..."एकोत्तरिका, इह च प्राकृतत्वाद् इस्वत्वम्" -अटी० ॥ ५. °वुड्ढी मु० अटी० ॥ ६. स्स य खं० हे १ ला २। “ठाणगसयस्स त्ति स्थानकशतस्य एकादीनां शतान्तानां संख्यास्थानानां [च-खं० जे०] तद्विशेषितात्मादिपदार्थानामित्यर्थः”–अटी० ॥ ७, समोयारे मु० ॥ ८. °तिरिमणु खं० हे १ ला २॥ ९. °लेसा म०॥ १०. आयप्पमा जे.॥११. °चवणउग्गाहणोवहिवेयण मु०॥ १२. "कषायशब्दात् प्रथमाबहवचनलोपो द्रष्टव्यः"-अटी.॥ १३, निगमा मु०। निग्गमा स समाए खं। “निर्गमाः पूर्वेभ्य उत्तरेषाम् आधिक्यानि"-अटी०॥ १४. °मादित्थ वित्थरेणं जे०॥ १५. “समाश्रीयन्ते......"बुद्धयाऽङ्गीक्रियन्ते इत्यर्थः, अथवा समस्यन्ते कुप्ररूपणाभ्यः सम्यक् प्ररूपणायां क्षिप्यन्ते"-अटी०॥ १६. चडयाले पदसहस्से मु०॥ १७. जाव चरणकरणरूवणया आधविजंति से त्तं मु०॥ १८. समाए खं० जे०॥ Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंग सुत्ते 'वियाह 'वण्णओ । [सू० १४०१४० से किं तं वियाहे ? वियाहे णं संसमया विआहिज्जंति, परसमया विआहिज्जंति, ससमय-परसमया विआहिजंति, जीवा विआहिजंति, अजीवा विआहिज्जंति, जीवाजीवा विआहिज्जंति, लोए विआहिज्जति, अलोए वियाहिज्जति, लोगालोगे विआहिज्जति । वियाहे णं नाणाविहसुरनरिंदरायरिसिविविर्हसंसइयपुच्छियाणं जिणेण वित्थरेण भासियाणं दव्वगुणखेत्तकालपज्जवपदेसपरिणामजर्हत्थिभाव अणुगमनिक्खेवणयप्पमाणसुनिउणोवक्कम विविहप्पकारपागडपर्यंसियाणं लोगालोगप्पगासियाणं संसारसमुद्दरुंदउत्तरणसमत्थाणं सुरवतिसंपूजियाणं भवियजणपयहिययाभिनंदियाणं तमरयविद्धंसणण सुदिट्ठदीवभूयईहामतिबुद्धिवद्धणाणं छत्तीससहस्समणूणयाणं वागरणाण दंसणाओ सुयत्थबहुविहप्पगारा सीसहितत्थाय १० गुणहत्था । वियाहस्स णं परित्ता वयणा जाव अंगट्ठताए पंचमे अंगे, एगे सुतक्खंधे, एगे साइरेगे अज्झयणसते, दस उद्देसग सहस्साई, दस समुद्दे सगस हस्साई, छत्तीसं वागरणसहस्साईं, चउरासीति पयसहस्साइं पयग्गेणं पण्णत्ते । संखेज्जाई अक्खराई, अनंता गंमा जाव सासया कडा णिबद्धा [णिकाइया जिणपण्णत्ता भावा] आयँविज्जंति जाव एवं चरणकरणपरूवणया आघविजति । " से तं वियाहे । १४१. से किं तं णायाधम्मकहाओ ? णायाधम्मकहासु णं णायाणं ४३८ १५ १. मु० विना - ससमया विभाहिज्नंति ३ जीवा विया० लोए विआहिज्जति ३ जे० ॥ ससमया विभाहिजंति ३ जीवा तिआ ३ लोए ला १ ॥ ससमया विभाहिज्वंति जीवा इया ३ लोए वियाहिज्जइ खं० ॥ ससमया विभाहिज्जंति परसमय परसमया । जीवा विभा ३ । लोगे ३ विमाहिज्जइ हे २ | ससमया विभाहिजेति हे १ ला २ ॥ २. संसइपुच्छि ' जे० । संसयपुब्वि ला १ । ३. वित्था (त्थ - ला १ ) रभासियाणं जे० ला १ ॥ ४. जहत्थियभाव' खं० हे १, २ ला २ । जहच्छिट्टियभाव मु० । 'द्रव्य-गुण-क्षेत्र - काल-प्रदेशपरिणामानां यथास्तिभावोऽनुगम निक्षेपनयप्रमाण सुनिपुणोपक्रमैर्विविधप्रकारैः प्रकटः प्रदर्शितो यैर्व्याकरणैस्तानि तथा तेषाम् " अटी० ॥ ५. पयासि मु० ॥ ६. णाणं सुदिट्ठी खं० हे १, २ ला २ मु० अटीपा० ॥ " तमोरजोविध्वंसज्ञान सुदृष्टदीपभूतेहामतिबुद्धिवर्धनानाम् अथवा तमोरजोविध्वंसनानामिति पृथगेव पदं पाठान्तरेण सुदृष्टदीपभूतानामिति च " अटी० ॥ ७. "छत्तीससहस्समणूणयाणं ति अन्यूनकानि षट्त्रिंशत् सहस्राणि येषां तानि तथा, इह मकारोऽन्यथा पदनिपातश्च प्राकृतत्वादनवद्य इति " - अटी० ॥ ८. दंसणा सुयत्थ जे० ला १ अटीपा० ॥ ९ गुणमहत्या जे० अटी० विना । ८. 'गुणहस्ता गुण एवार्थप्राप्त्यादिलक्षणो हस्त इव हस्तः प्रधानावयवो येषां ते तथा "अटी० ॥ १०. वायणा संखेज्जा अणुभोगद्वारा संखेज्जाभो पडिवत्तीओ संखेजा वेढा संखेजा सिलोगा संखेनाभो निज्जुत्तीओ से णं अंग मु० ॥ ११. पं० इति संक्षिप्तः सर्वत्र पाठः ॥ १२. गमा अनंता पज्जवा परित्ता तसा अनंता थावग सासया मु० ॥ १३. विनंति पण्णविनंति परुविज्जंति निदंसिजति उवदंसिज्जंति, से एवं आया से एवं णाया एवं विष्णाया एवं चरण मु० ॥ दृश्यतां पृ० ४३४ पं० १८ ॥ १४. से तं खं० हे १ ला १, २ ॥ Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३९ १४०] समवायंगसुत्ते ‘णायाधम्मक हा'वण्णओ। णगराई, उज्जाणाई, चेतियाई, वणसंडा, रायाणो, अम्मापितरो, समोसरणाई, धम्मायरिया, धम्मकहातो, इहलोइया पारलोइया इड्रिविसेसा, भोगपरिचाया, पव्वज्जातो, सुतपरिग्गहा, तवोवहाणाई, परियागा, संलेहणातो, भत्तपञ्चक्खाणाई, पाओवगमणाई, देवलोगगमणाई, सुकुलपञ्चायाती, पुण बोहिलाभो, अंतकिरियातो य औषविजंति जाव नायाधम्मकहासु णं पव्वइयाणं "विणयकरणजिणसामि- ५ सासणवरे संजमपंतिण्णापालणधिइमतिववसायदुब्बलाणं तवनियमतवोवहाणरणदुद्धरभरभग्गाणिसहाणिसट्टाणं घोरपरीसहपराजियासहप(पा ?)रद्धरुद्धसिद्धालयमग्गनिग्गयाणं विसयसुहतुच्छआसावसदोसमुच्छियाणं विराहियचरित्तणाणदंसणजतिगुणविविहप्पगारणिस्सारसुन्नयाणं संसारअपारदुक्खदुग्गतिभवविविहपरंपरापवंचा, धीराण य जियपरीसहकसायसेण्णधितिधणियसंजमउच्छाहनिच्छियाणं १० आराहियणाणदंसणचरित्तजोगणिस्सलसुद्धसिद्धालयमग्गमभिमुहाणं सुरभवणविमाणसोक्खाइं अणोवमाइं भोत्तण चिरं च भोगभोगाणि ताणि दिव्वाणि महरिहाणि १. वणखंडा मु० ॥ २. खं० विना—इहलोतिया पर° हे १ ला २। इहलोइयपर' जे० ला १ हे २। इहलोइयपरलोइभइड्डी मु० ॥ ३. "आघविजंति, इह यावत्करणादन्यानि पञ्च पदानि दृश्यानि यावदयं सूत्रावयवों यथा नायाधम्मेत्यादि"—अटी० ॥ ४. “प्रबजितानाम् , क्व? विनयकरणजिनस्वामिशासनवरे ...... पाठान्तरेण समणाणं विणयकरणजिणसासणम्मि पवरे"-अटी० ॥ ५. प्रतिपाठाः-पतिण्णापायालधिइ खं० । पतिण्णापालणधिइ हे १, २ ला २ अटीपा० । पइण्णपालगधिति' जे. ला १ मु० । 'पइण्णापायालधिहमतिववसायदुल्लभाणं अटी०। “संयमप्रतिज्ञा संयमाभ्युपगमः, सैव ....."पातालमिव पातालम् , तत्र धृतिमतिव्यवसाया दुर्लभा येषां ते तथा. पाठान्तरेण संयमप्रतिज्ञापालने ये धृतिमतिव्यवसायास्तेष दुर्बला ये ते तथा, तेषाम्”-अटी.॥ ६. भग्गाणिस्सहाणिस्सहाणिसण्णाणं खं० ला २। भग्गाणिस्सहाणिसजाणं हे १। भग्गाणं णिसहाणिसटाणं जे० । भग्गाणिसटाणं ला १। भग्गयणिस्सहयणिसिट्ठाणं मु०। भग्गाणिसहाणिविट्ठाणं अटीपा०॥ "भग्ना इति भग्नकाः पराङ्मुखीभूताः, तथा निसहानिसहाणं ति निःसहा नितरामशक्ताः, ते एव निःसहका निसृष्टाश्च निसृष्टाङ्गा मुक्ताङ्गा ये ते तपोनियमतपउपधानरणदुर्धरभरभनकनिःसहकनिसृष्टाः, पाठान्तरेण निःसहकनिविष्टाः, तेषाम् । इह च प्राकृतत्वेन ककारलोपसन्धिकरणाभ्यां भग्ना इत्यादी दीर्घत्वमवसेयम्"-अटी० ॥ ७. °जियाणं सहपारद्धरुद्ध हे २ मु० । जियाणं सहपरुद्धरुद्ध अटीपा०। “घोरपरीसहैः पराजिताश्चासहाच असमर्थाः सन्तः प्रारब्धाश्च परीषहैरेव वशीकर्तुं रुद्धाश्च मोक्षमार्गगमने ये ते घोरपरीषहपराजितासहप्रारब्धरुद्धाः....."। पाठान्तरेण घोरपरीषहपराजितानां तथा सह युगपदेव परीषहैर्विशिष्टगुणश्रेणिमारोहन्तः प्रद्धरुद्धाः अतिरुद्धाः"-अटी०॥ ८. विसयसुहमहिच्छातुच्छ° अटीपा०। “पाठान्तरेण विषयसुखे या महेच्छा कस्यांचिदवस्थायां या चावस्थान्तरे तुच्छाशा"-अटी०॥ ९. "णिच्छित्तायं खं० हे १ ला २॥ १०. °णिसण्ण खं० । णिसत्त' हे १। णिसन्न ला २। णीसल्ल. जे. ला १॥ Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४० समवायंगसुत्ते ‘णायाधम्मकहा-उवासगदसा'वण्णओ। [सू० १४२ ततो य कालक्कमचुयाणं जह य पुणो लद्धसिद्धिमग्गाणं अंतकिरिया, चलियाण य सदेवमाणुसधीरकरणकारणाणि 'बोधणअणुसासणाणि गुणदोसदरिसणाणि, दिद्रुते पच्चये य सोऊण लोगमुणिणो जैह य ट्ठिय सासणम्मि जरमरणणासणकरे, आराहित संजमा य सुरलोगपडिनियत्ता उति जह सासतं सिवं सब्वदुक्खमोक्खं, एते ५ अण्णे य एवमादित्थ वित्थरेण य। णायाधम्मकहासु णं परित्ता वायणा, संखेज्जा अणुओगदारा जाव संखेजातो संगहणीतो। से णं अंगठ्ठताए छठे अंगे, दो सुतक्खंधा, एकूणवीसं अज्झयणा, ते समासतो दुविहा पण्णत्ता, तंजहा-चरिता य कंडता य। दस धम्मकहाणं वग्गा, तत्थ णं एगमेगाए धम्मकहाए पंच पंच अक्खाइयंसताई, एगमेगाए अक्खाइयाए पंच पंच उवक्खाइयसताई, एगमेगाए उवक्खाइयाए पंच पंच अक्खाईयउक्क्खाईयसताई, एवामेव सपुत्वावरेणं अद्भुट्ठातो अक्खाईयकोडीओ भवंतीति मक्खायाओ। एगूणतीसं उद्देसणकाला, एगूणतीसं समुद्देसणकाला, संखेन्जाइं पेयसतसहस्साई पयग्गेणं पण्णत्ते । संखेजा अक्खरा जाँव चरणकरणपरूवणया आधविजति । "से तं णायाधम्मकहातो। १४२. से किं तं उवासगदसातो? उवासगदसासु णं उवासयाणं णगराई, १५ उजाणाई, चेतियाइं, वणसंडा, रायाणो, अम्मापितरो, समोसरणाइं, धम्मायरिया, धम्मकहाओ, इहलोइया पारलोइया इडिविसेसा, उवासयाणं च सीलव्वयवेरमणगुणपच्चक्खाणपोसहोववासडिवजणतातो, सुयपरिग्गहा, तवोवहीणाई, पडिमातो, १. अत्र हस्तलिखितादर्शेषु खं० जे० हे १ ला २ मध्ये ‘वलियाण' इति पाठो भाति, टीकादशेषु "चलितानां च" इति अत्र व्याख्यातं दृश्यते, पुनश्च "आराहितसंजम ति एत एव लौकिकमुनयः संयमवलिताश्च जिनप्रवचनं प्रपन्नाः" इति पाठष्टीकायां दृश्यते, अतो व-चकारयोः समानप्रायत्वादत्र 'वलियाण-चलियाण' इति पाठये कतरः पाठः समीचीनतर इति सुधीभिः स्वयमेव विचारणीयम् ॥ २. बोधणुसासणाणि ला १ । बोधणसासणाणि जे० ॥ ३. जहटिय सगाणंमि जे० । जहटियासणंसि ला १ । जहट्ठियसासणंमि हे २ मु० । “ यथा च येन च प्रकारेण स्थिताः शासने"-अटी. ॥ ४. एवमाइअत्था मु०। “एवमादित्य त्ति, एवमादयः आदिशब्दस्य प्रकारार्थत्वादेवंप्रकारा अर्थाः पदार्था विस्थरेण यत्ति विस्तरेण, चशब्दात ...संक्षेपेणः” अटी० ॥ ५. कप्पिया य हे २ मु० । ६. °इयास ला १ मु०। ७. इयास हे २ मु०। ८. °इया' ला १॥ ९. °इया मु०॥ १०. एवमेव मु०॥ ११. °इयाकोडिओ मु०॥ १२. पयसहस्साई मु०॥ १३. पं० जे० । पूर्वानुसारेणात्र पण्णत्ते इति सम्यग् भाति। पण्णता जे० विना। दृश्यतां पृ० ४३४ पं० १६ टि. ९, पृ० ४४२ टि० ९॥ १४. दृश्यता पृ० ४३४ पं० १६ ॥ १५. से तं मु०॥ १६. इहपारलोइ डि जे० ला १। इहपरलोयइड्डि खं० हे १ ला २। इहपरइड्डि हे २। इहलोइयपरलोइयइडि मु०॥ १७. च नास्ति मु०॥ १८. "प्रतिपदनताः प्रतिपत्तयः”–अटी० ॥ १९. °हाणा पडि° मु० ॥ Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४३] समवायंगसुत्ते 'उवासगदसा - अंतगडदसा 'वण्णओ । उवसग्गा, संलेहणातो, भत्तपञ्चकखागाईं, पाओवगमणाईं, देवलोगगमणाईं, सुकुलपञ्चायती, पुण बोहिलाभो, अंतकिरियातो य आघविज्जंति । उवासगदसासु णं उवासयाणं रिद्धिविसेसा, परिसा, वित्थरधम्मसवणाणि, बोहिलाभ, अभिगमणं, सम्मत्तविसुद्धता, थिरत्तं मूलगुणुत्तरगुणातियारा, ठितिविसेसा य बहुविसेसा, पडिमा भिग्गहगहणपालणा, उवसग्गाहियासणा, णिरुवसग्गा य, तवा य चित्ता, सीलव्यगुणवेरमणपञ्चकखाण पो सहो ववासा, अपच्छिममारणंतियाय संलेहणाज्झोसहिं अप्पाणं जह य भावइत्ता बहूणि भत्ताणि अणसणाए य छेयइत्ता उववण्णा कप्पवर विमाणुत्तमे जह अणुभवंति सुरवरविमाणवरपोंडरीएसु सोक्खाईं अणोवमाई कमेण भोत्तूण उत्तमाईं, तओ आउक्खएणं चुया समाणा जह जिणमयम्मि बोहिं लडूणय संजमुत्तमं तमरयोधविप्पमुक्का उवेंति जह अक्खयं सव्वर्दुक्ख - १० मोक्खं, एते अन्ने य एवमादी [अंस्था वित्थरेण य ] । उवासयदसासु णं परित्ता वायणा, संखेना अणु[ओगदारा ] जाव संखेज्जातो संगहणीतो । से णं अंगट्टयाए सत्तमे अंगे, एगे सुतक्खंधे, दस अज्झयणा, दस उद्देसणकाला, दस समुसकाला, संखे जाईं पयसय सहस्साइं पयग्गेणं पण्णत्ते । संखेज्जाई अक्खराई जीव एवं चरणकरणपरूवणया आघविज्जति । से" तं उवासगदसातो । १४३. से किं तं अंतगडेदेसातो १ अंतगडदसासु णं अंतगडाणं णगराई, उज्जाणारं, चेतियाई, वणसंडा, रायाणो, अम्मापितरो, समोसरणाई, धम्मायरिया, धम्मक हातो, इहलोइया पारलोइया इड्डिविसेसा, भोगपरिच्चाया, पव्वज्जातो, १. याया पुणो बोहिलाभा अंतकिरियाओ आघ मु० ॥ २. प्रतिषु पाठाः - लाभ अभिगमणं संमत्तविसुद्धता खं० हे १ ला २ । लाभा अभिगमसम्मत्तं विसुद्धता ला १। 'लाभ अभिगमसम्मत्तं विसुद्धता हे २ मु० अटी० । लाभ अभिगमत्त विसुद्धता जे० । “बोधिलाभः, अभिगमः, सम्यक्त्वस्य विशुद्धता, स्थिरत्वम् " अटी० ॥ ३. T हे २ मु० विना'हिवासनिरुवसग्गा तवा खं० हे १ ला २ । 'हितासणनिरुवसग्गा य तवा जे °हितासणनिरुवसग्गया य तवा ला १। “ उपसगीधिसहनानि निरुपसर्गं च उपसर्गाभावश्चेत्यर्थः तपांसि च चित्राणि " - अटी० ॥ ४. छेड़त्ता खं० हे १ ला २ ॥ ५. उवेंति जाव अक्खयं खं० हे १ ला २ । 'उपयन्ति यथा अक्षयम् " - अटी० ॥ ६. दुक्खाण मोक्खं ला १ ॥ ७. एवमाइ मु० ॥ . [ ] एतदन्तर्गतः पाठो मु० विना नास्ति । दृश्यतां पृ० ४३७ पं० १२, पृ० ४४० पं० ५ ॥ ९. पण्णत्ते इत्यस्य स्थाने जे० मध्ये पं० इति वर्तते । दृश्यतां पृ० ४४० पं० १२ टि० १३ ॥ १०. दृश्यतां पृ० ४३४ पं० १९ ॥ ११. से तं खं० हे १ ला १, २ ॥ १२. दसातो २ अंतगड' खं० ला २ ॥ १३. उज्जा चेति व रा अम्मा समो धम्मा धम्मक इह भोग पव्वज्जातो सुत तवो पडिमातो ईदृशः संक्षितः पाठो हस्तलिखिता दर्शेषु दृश्यते । अम्मा खं० हे १ ला २ मध्ये नास्ति ॥ << ४४१ १५ Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'अंतगडदसा - अणुत्तरोववातियदसा 'वण्णओ । [सू० १४४ मद्दवं च, सुतपरिग्गहा, तवोवहाणाई, पडिमातो बहुविहातो, खमा, अज्जवं सोयं च सच्चसहियं, सत्तरसविहो य संजमो, उत्तमं च बंभ, आकिंचणिया, तवो, चियातो, किरियातो, समितिगुत्तीओ चेव, तह अप्पमायजोगो, सज्झायज्झणाण य उत्तमाणं दोन्हं पि लक्खणाई, पत्ताण य संजमुत्तमं जियपरीसहाणं चउव्विहकम्मक्खयम्मि जह केवलस्स लंभो, परियाओ जत्तिओ य जह पालिओ मुणी, पायोवगतोय जो जहिं जत्तियाणि मत्ताणि छेयइत्ता अंतगडो मुणिवरो तमरयोघविप्पॅमुक्को, मोक्खसुहमणुत्तरं च पत्ता, एते अन्ने य एवमादी अत्था परू[विज्नंति] जाव से णं अंगट्टयाए अट्ठमे अंगे, एगे सुतक्खंधे, दस अज्झयणा, सत्त वग्गा, दस उद्देसणकाला, दस समुद्देसणकाला, संखेज्जाइं पयसतसहस्साई १० पंयग्गेणं । संखेज्जा अक्खरा जाव एवं चरणकरणपरूवणया आघविज्जति । " से तं अंतगडदसातो । ४४२ ५. १५ १४४. से किं तं अणुत्तरोववातियदसातो ? अणुत्तरोववातियदसासु अणुत्तरोववातियाणं णगराई, उज्जाणाई, चेतियाई, वणसंडा, रायाणो, अम्मापितरो, समोसरणाई, धम्मायरिया, धम्मकहातो, इहलोइया पारलोइया इड्डिविसेसा, भोगपरिच्चाया,पव्वज्जाओ,सुतपरिग्गहा, तवोवहाणाई, पेंडिमातो, संलेहणातो, भैत्तपच्चक्खाणाई पाओवगमणाई, अणुत्तरोर्वर्वेत्ति, सुकुलपच्चायाती, पुण बौहिलाभों, "अंतकिरिया [तो] १. सोयं च सहियं जे० ॥ २. 'चणया हे २ मु० । “ भाचिणिय त्ति आकिञ्चन्यम्' अटी० ॥ ३. चियातो नास्ति खं० हे १, २ ला १, २ । “ तपस्याग इति आगमोक्तं दानम्, समितयो गुप्तयश्चैव ” – अटी० ॥ ४. किरियातो नास्ति मु० अटी० । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ५. ज्झाणेण मु० ॥ ६. जत्तिओ जह खं० हे १ ला २ । ७. मुक्का खं० हे १ ला २ । “ तमोरजओघविप्रमुक्तः (क्ताः - अटीखं सं ० ) ” – अटी० । दृश्यतां पृ० ४५० पं० २ ॥ ८. प्रतिषु पाठाः - एवमातियत्था परुवि जाव ला १। एवमादी अत्था परू जाव जे० । एवमा तित्था परु जाव खं० हे १ ला २ । एवमाइत्था परूवेदं जाव हे २ । एवमाइत्था विधारणं परूवेई अंतगडदसासु णं परित्ता वायणा संखेज्जा अणुभोगदारा जाव संखेज्जाओ संगहणीओ जाव मु० । दृश्यतां पृ० ४३७ पं० १२, पृ० ४४० पं० ५, पृ० ४४१ पं० ११ ॥ ९ पयग्गेणं पण्णत्ता संखेज्जा मु० । दृश्यतां पृ० ४३५ पं० १६, पृ० ४३६ पं० १५, पृ० ४३७ पं० १५, पृ० ४३८ पं० १२, पृ० ४४० ०१२, पृ० ४४१ पं० १४ : पृ० ४४४ पं० ३, पृ० ४४५ पं०३, पृ० ४४७ पं० ४ ॥ १०. से त्तं हे २ मु० ॥ ११. उज्जा चेति वण रा अम्मा समो धम्मा धम्मक इहलोग पार भोगप पव्व सुय तवो पडि संले भन्त पातो अणुत्तरो ईदृशः संक्षिप्तः पाठो हस्तलिखितादर्शेषु दृश्यते । दृश्यतां पृ० ४३९ पं० १॥ १२. परियागो पडि मु० ॥ १३. भत्तपाणप मु० ॥ १४. 'ववाओ सुकुलपच्चायाया पुणो मु० ॥ १५. अंतकिरिया य मु० । अंतकिरिया य मु० विना । दृश्यतां पृ० ४३९ पं० ४॥ Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४३ १४४] समवायंगसुत्ते 'अणुत्तरोववातियदसा'वण्णओ। य आवविजंति । अणुत्तरोववातियदसासु णं तित्थकरसमोसरणाई परममंगलजगहिताणि, जिणातिसेसा य बहुविसेसा, जिणसीसाणं चेव समणगणपवरगंधहत्थीणं थिरजसाणं परिसहसेण्णरिखुबलपमद्दणाणं तदित्तचरित्त-णाणसम्मत्तसारविविहप्पगारवित्थरपसत्थगुणसंजुयाणं अणगारमहरिसीणं अणगारगुणाण वण्णओ उत्तमवरतवविसिट्ठणाणजोगजुत्ताणं, जह य जगहियं भगवओ, जॉरिसा य रिद्धिविसेसा देवासुरमाणुसाण। परिसाणं पाउब्भावा य जिणसमीवं, जह य उवासंति जिणवरं, जह य परिकहेंति धम्मं लोगगुरु अमर-नंराऽसुरगणाणं, सोऊण य तस्स भासियं अवसेसकम्मा विसयविरत्ता नरा जहाँ अब्भुति "धम्मं ओरालं संजमं तवं चावि बहुविहप्पगारं जह बहूणि वासाणि अणुचरित्ता आराहियनाणदसणचरित्तजोगा जिणवयणमणुगयमहियभासिता जिण- १० वराण हिययेणमणुणेत्ता जे य जहिं जत्तियाणि भत्ताणि छेयइत्ता लैंभ्रूण य समाहिमुत्तमं झाणजोगजुत्ता उववन्ना मुंणिवरुत्तमा जह अणुत्तरेसु पावंति जह अणुत्तरं तत्थ विसयसोक्खं तत्तो य चुया कमेण काहिंति संजया जह य अंतकिरियं, एते अन्ने य एवमादित्थ जाव परित्ता वायणा, संखेज्जा अणुओगदारा, १. °दसा णं खं० जे० हे१ ला२॥ २. परमंग° मु०॥ ३. °बलमद्दणाणं जे०॥ ४. दवदित्त अटी.। तवदित्त अटीपा०॥ “दववद् दावाग्निरिव दीप्तानि उज्ज्वलानि, पाठान्तरेण तपोदीप्तानि"-अटी०॥ ५. °गुणशयाणं हे १ ला२ अटीपा० । “क्षमादयो गुणाः, तैः संयुतानाम् , क्वचित्तु गुणध्वजानामिति पाठः”-अटी०॥ ६. उत्तमतववरविसि जे०॥ ७. जारिसा इडिवि मु०॥ ८. गुरु खं० जे० हे१ ला१, २॥ ९. °नरसुर° खं० हे१, २ लार मु०। “अमरनरासुरगणानाम्"-अटी०॥ १०. कम्मविसय हे २ मु. अटी०। “अवशेषाणि क्षीणप्रायाणि कर्माणि येषां ते तथा, ते च ते विषयविरक्ताश्चेति अवशेषकर्मविषयविरक्ताः"अटी०॥ ११. जधं अन्भु जे० । जधमभन्भु खं० । जधम्मभब्भु हे १ ला २॥ १२. धम्म तोरालं ख• हे १ ला २। धम्ममुरालं मु०॥१३. °महियभासित्ता जे०। महियं भासित्ता मु.। “जिगवयणमणुगयमहियभासिय त्ति जिनवचनम् आचारादि, अनुगतं सम्बद्धं नार्दवितर्दमित्यर्थः, महितं पूजितमधिकं वा भाषितं थैरध्यापनादिना ते तथा, पाठान्तरे जिनवचनमनुगत्या आनुकूल्येन मुष्ठ भाषितं यैस्ते जिनवचनानुगतिसुभाषिताः"-अटी.। एतदनुसारेण जिणवयणाणुगइसुभासिता इति जिगवयगमगुगइसुभासिता इति वा अटी०संमतं पाठान्तरं भाति॥ १४. मणुप्रणेत्ता मु० । “जिगवराण हियएणमणुगेत्त त्ति षष्ठी द्वितीयार्थे, तेन जिनवरान् हृदयेन मनसा अनुनीय प्राप्य ध्यात्वेति यावत् "-अटी० ॥ १५. लद्धण समाहिं उत्तमझाण खं० हे १ ला २। लभ्रूण य समाहिमुत्तमझाण° ला १ मु०। लक्ष्ण य समाहियत्तमं झाण' जे०। “लब्ध्वा च समाधिमुत्तमं ध्यानयोगयुक्ताः उपपन्ना मुनिवरोत्तमाः "-अटी०॥ १६. मुणिपवर जे०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ १७. °माइमथा वित्थरेण अणुत्तरोववाइयदसासु णं. परित्ता मु०। दृश्यता पृ० ४३७ पं० १२, पृ० ४४० पं०५, पृ० ४४१ पं० ११, पृ० ४४२ पं०७॥ Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४३ समवायंगसुत्ते 'पण्हावागरण 'बण्णओ। [सू० १४५[जाव] संखेजातो संगहणीतो। से णं अंगट्ठयाए नवमे अंगे, एगे सुयक्खंधे, दस अज्झयणा, तिन्नि वग्गा, दस उद्देसणकाला, दस समुद्देसणकाला, संखेनाई पयसयसहस्साई पयग्गेणं पंण्णते। संखेजाणि अक्खराणि जाव एवं चरणकरणपरूवणया आघविजति । से तं अणुत्तरोववातियदसातो। १४५. से किं तं पण्हावागरणाणि ? पण्हावागरणेसु अद्दुत्तरं पसिणसतं, अट्टत्तरं अपसिणसतं, अत्तरं पसिणापसिणसतं, विजातिसया, नागसुपण्णेहिं सद्धिं दिव्वा संवाया आघविजंति। पण्हावागरणदसासु णं ससमय-परसमयपण्णवयपत्तेयबुद्धविविधत्थभासाभासियाणं अतिसय गुणउवसमणाणपगारआयरियभासियाणं वित्थरेणं वीरमहेसीहिं विविहविरिभासियाणं च जगहिताणं अदांगंगुट्ठबाहु१० असिमणिखोमआइञ्चमातियाणं विविहमहापसिणविजामणपसिणविज्जादइवयपयोग पाहण्णगुणप्पगासियाणं सब्भूयबिगुणप्पभावनरगणमतिविम्हयकैरीणं अतिसयमतीतकालसमये दमतित्थकरुत्तमस्स "थितिकरणकारणाणं दुरभिगमरोवगाहस्स सव्वसवण्णुसम्मतस्साबुधजणविबोहकरस्स 'पंचक्खयप्पैञ्चयकरीणं पण्हाणं विविहगुणमहत्था जिणवरप्पणीया आघविति। पण्हावागरणेसु णं परित्ता वायणा, "संखेज्जा १. दृश्यतां पृ० ४३४ पं० १३, पृ० ४३५ पं० १४, पृ० ४३६ पं० १३, पृ० ४४० पं० ६, पृ० ४४१ पं० १२, पृ० ४४५ पं० १, पृ० ४४७ पं० २॥ ३. संखेजगुणा संग जे०॥ ३.५० इति सर्वासु प्रतिषु पाठः। दृश्यतां पृ० ४४२ टि० ९॥ “संख्यातानि पदसयसहस्साई पदग्गेणं ति किल षट्चत्वारिंशल्लक्षाणि अष्टौ च सहस्राणि"--अटी०॥ ४. तीसया जे०॥ ५. सुव जे. विना। "नागसुपर्णैश्च सह"-अटी०॥ ६.पण्णवया पत्तेयबद्धिवि खं० हे १ ला २॥ ७. थिर खं० हे १ ला २। "स्थिरमहर्षिभिः, पाठान्तरे वीरमहर्षिभिः"-अटी.॥ ८. वित्थर मु० । “विविहविस्था (त्थ-अटीहे.)रभासियागं च त्ति विविधविस्तरेण भाषितानां च”–अटी.॥ ९. गंगोटबाहू' खं० हे १ ला २॥ १०. यदुगुण मु० । “द्विगुणेन उपलक्षणत्वात्... "बहुगुणेन; पाठान्तरे विविधगुणेन प्रभावेन"-अटी.। हस्तलिखितादर्शेषु बि-वि इत्यनयोः समानप्रायत्वात् 'बिगुण' इति 'विगुण' इति पाठद्वयमत्र अटी. कृता व्याख्यातं भाति ॥ ११. कराणं जे०। “विस्मयकर्यः चमत्कारहेतवो याः प्रश्नाः, ताः"-अटी.॥ १२. °समए दमसमतित्थ हे २ । समयदमसमतित्थ मु०॥ १३. ठितिकरण हे २ ला १ मु० । थिरकरण खं हे १ला २। “स्थितिकरणं स्थापनम्"-अटी०॥ १४. प्रतिपाठाः -दुरोव खं० जे०। दुराव हे १ ला २। दुरव हे २ ला १ मु०॥ १५. सव्वण्णु जे० ला १। “सर्वसर्वज्ञसम्मतम्..."तस्य"—अटी० ॥ १६. °स्स अबुह° मु०। स्स बुध जे० ला १ हे २॥ १७. °हणक मु० । “अबुधजनविबोधकरस्य"-अटी०॥ १८. पञ्चक्खय° नास्ति खंमू० हे १ ला २॥ १९. पञ्चय नास्ति हे २॥ २०. हे २ विना-°कारीणं खं० । काराणं हे १ ला २। कराणं जे० ला १ मु.। “प्रत्यक्षकप्रत्ययकरीणां प्रत्यक्षताप्रत्ययकरीणां वा"-अटी.॥ २१. संखेज्जा अणुभोगदारा जाव मु० । दृश्यतां टि०:१॥ Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४६] समवायंगमुत्ते 'विवागसुत्त'वण्णओ। जाव संखेजातो संगहणीतो। से णं अंगठ्ठताए दसमे अंगे, एगे सुतक्खंधे, [पणतालीसं अज्झयणा,] पणतालीसं उद्देसणकाला, पणतालीसं समुद्देसणकाला, संखेजाणि पयसयसहस्साणि पयग्गेणं पेण्णत्ते, संखेज्जा अक्खरा, अणंता गमा जाव चरणकरणपरूवणया आघविजति । से तं पण्हावागरणाणि। १४६. से किं तं विवागसुते? विवागसुए णं सुकडदुक्कडाणं कम्माणं ५ फलविवागे आघविजति । से समासओ दुविहे पण्णत्ते, तंजहा-दुहविवागे चेव सुहविवागे चेव, तत्थ णं दह दुहविवागाणि, दह सुहविवागाणि । से किं तं दुहविवागाणि ? दुहविवागेसु णं दुहविवागाणं] णगराई, चेतिया, उज्जाणाई, वणसंडा, रायाणो, अम्मापितरो, समोसरणाइं, धम्मायरिया, धम्मकहातो, नरगगमणाई, संसारपवंचदुहपरंपराओ य आपविजंति, से तं दुहविवागाणि। से किं तं सुह- १० विवागाणि ? सुइविवागेसु सुहविवागाणं णगराई जाव धम्मकहातो, इहलोइयपारलोइया इडिविसेसा, भोगपरिचाया, पव्वजाओ, सुयपरिग्गहा, तवोवहाणाई, पंडिमातो, संलेहणातो, भत्तपञ्चक्खाणाई, पाओवगमणाई देवलोगगमणाई, सुकुलपच्चायाती, पुणे बोहिलाभो, अंतकिरियातो य आघविनंति । दुहविवागेसुणं पाणातिवायअलियवयण-चोरिक्ककरण-परदारमेहुण-ससंगताए मंहतिव्वकसाय-इंदिय-प्पमाय- १५ पावप्पओय-असुहज्झवसाणसंचियाणं कम्माणं पावगाणं पावअणुभागफलविवागा णिरयगति-तिरिक्खजोणिबहुविहवसणसयपरंपरीपबद्धाणं मणुयत्ते "वि आगताणं १. पूर्वापरानुसारेण नन्दीसूत्रानुसारेण च पणतालीसं अज्झयणा इति पाठोऽत्र पूरितः ॥ २. पं. इति सर्वास प्रतिष पाठः। दृश्यतां प्र० ४४२ पं० १० टि० ५। "संखेजागि पयसयसहस्साणि पयग्गेणं ति, तानि च किल द्विनवतिर्लक्षाणि षोडश च सहस्राणीति"-अटी.॥ ३.हे २ विना-चरणकरणा माधविनंति जे. जे १ खं० हे १ ला १,२। चरणकरणपरूवणया माधविनंति मु० । दृश्यतां पृ० ४३५ पं० १॥ ४. विवागाणि २ दुहविवागेसु इति सर्वेषु हस्तलिखितादर्शेषु पाठः ॥ ५. दृश्यतां पं० ११ । नन्दीसूत्रे सू० ९७ ॥ ६. राई उजाणाई चेइयाई मु०॥ ७. गर जेमू०१ हे २ मु० अटी० ॥ ८. संसारबंधे दुह° खं० जे१ हे १ ला २ । संसारपबंधे दुह मु० । संसारपवंचे दुह° इत्यपि पाठोऽत्र संभवेत् । तुला-“दुहपरंपराओ संसारभवपवंचा दुकुलपञ्चायाईओ" इति नन्दीसूत्रे सू० ९७ ॥ ९. राई जाव धम्म इहलोग भोग पन्व मु० विना। राई उजाणाई चेइयाई वणखंडा रायाणो अम्मापियरो समोसरणाई धम्मायरिया धम्मकहाओइहलोइयपरलोइय इद्धिविसेसा भोगपरिचाया पव्वज्जाओ मु० । दृश्यतां पृ० ४३९ पं० १॥१०. परि० संले० इति संक्षिप्तः पाठः; जे० ला १। जे० ला १ विना पडि० संले. इति पाठः। मु० मध्ये तु परियागा पडिमाओ संलेहणाओ इति पाठः । दृश्यतां पृ० ४३९ पं०३॥ ११. पुणो हे १ ला २॥ १२. चोरिकपरदार° खं० जे१ हे १ ला २॥ १३. महाति ला १॥ १४.प्पमादा पाव खं० जे१ हे १ ला २॥ १५. जोणियविधिह खं० जेहे १ला २॥ १६.राबद्धाणं खं० हे १,२ला २॥ १७.वियागताणं खं० जे१। विवागत्ताणं हे १ला २॥ Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४६ समवायंगसुत्ते 'विवागसुत्त'वण्णओ। [सू० १४६जह पावकम्मसेसेण पावगा होंति फलविवागा वह-वसणविणास-णांस-कण्णोद्वंगुट्ठकर-चरण-नहच्छेयण-जिब्भच्छेयण-अंजण-कडग्गिदाहण-गयचलणमलण-फालणउँलंबण-सूल-लता-लउड-लट्ठिभंजण-तउ-सीसग - तत्ततेल्लकलकलअभिसिंचण - कुंभिपाग-कंपण-थिरबंधण-वेह-वज्झकत्तण-पतिभयकरकरपलीवणादिदारुणाणि दुक्खाणि अणोवमाणि, बहुविविहपरंपराणुबद्धा ण मुंचंति पावकम्मवल्लीए, अवेयइत्ता हु णस्थि मोक्खो, तवेण घितिधणियबद्धकच्छेण सोहणं तस्स वा वि होजा । एत्तो य सुभविवागेसु सील-संजम-णियम-गुण-तवोवहाणेसु साहुसु सुविहिएसु अणुकंपासयप्पयोगतिकालमतिविसुद्धभत्तपाणाई पययमणसा हितसुहनीसेसतिन्वपरिणामनिच्छियमती पयच्छिऊणं पयोगसुद्धाइं जह य निव्वत्तेंति उ बोहिलाभं जह य परित्तीकरेंति णर-णिरय-तिरिय-सुरगतिगमणविपुलपरियट्ट-अरति-भय-विसाय-सोकमिच्छत्तसेलसंकडं अण्णाणतमंधकारैचिक्खल्लसैंदुत्तारं जर-मरण-जोणिसंखुभितचक्कवालं सोलसकसायसावयपयंडचंडं अणातियं अणवयग्गं संसारसागरमिणं, जह य णिबंधति आउगं सुरगणेसु, जह ये अणुभवंति सुरगणविमाणसोक्खाणि अणोवमाणि, ततो य कालंतरे चुयाणं इहेव नरलोगमागयाणं आउ-वपु-वण्णरूव-जाति-कुल-जम्म-आरोग्ग-बुद्धि-मेहाविसेसा मित्तजण-सयण-धणधण्णविभवसमिद्धिसारसमुदयविसेसा बहुविहकामभोगुब्भवाण सोक्खाण सुहविवागुत्तमेसु, अणुवरयपरंपराणुबद्धा असुभाणं सुभाणं चेव कम्माणं भासिया बहुविहा विवागा विवागसुयम्मि भगवता जिणवरेण संवेगकारणत्था, अन्ने वि य एवमादिया, बहुविहा १. विसण खंसं० । “वृषणविनाशो वर्धितककरणम्”-अटी०॥ २. °नासा मु० ॥३. गो?' खं० जे १ हे १ ला २॥ ४. उलं° खं० जे१ हे १ ला २॥ ५. °लताउल° खंमू० हे १ ला २। लतालउल' खंसं जे १॥ ६. बहुविह' हे १ ला १, २॥ ७. मुंचंति खं० हे १ ला २॥ ८. °गेसु णं सील हे २ मु०॥ ९. साहूसु मु०॥ १०. तेक्काल° खं० जे१ हे १ ला २ । तेकाल° जे० । ११. पतयमाणसा खं०जे१जे० ला १, २॥ १२. °सुरगमण हे २ मु० । ""सुरगतिषु यजीवानां गमनं परिभ्रमणं स एव विपुलो विस्तीर्णः परिवर्तः''-अटी० ॥ १३. °चिक्खिल्ल' हे, ला २ मु०॥ १४. सुदुत्तारं खं•। सुत्तदुत्तारं ला ।। १५. भणवतग्गं जे १ हे १ ला २ । अणतवगं खंमू०, अणदवग्गं खंसं०॥१६. य नास्ति खंजे १ हे १ ला २॥ १७. वपुपुण्ण मु०॥ १८. भोगब्भ खं० जे०॥ १९. एवमादि बहुखं• जे१ हे १ ला २ । “ “अन्येऽपि चैवमादिका 'आख्यायन्ते' इति पूर्वोक्तक्रियया वचनपरिणामाद्वा उत्तरक्रियया योगः। एवं बहुविधा विस्तरेणार्थप्ररूपणता भाख्यायत इति”-अटी० ॥ Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४७] समवायंगसुत्त 'दिट्टिवाय'वण्णभो। 'वित्थरेणं अत्थपरूवणया आविजति । विवागसुयस्स णं परित्ता वायणा, संखेजा जाव संखेजातो संगहणीतो। से णं अंगठ्ठताए एक्कारसमे अंगे, वीसं अज्झयणा, वीसं उद्देसणकाला, वीसं समुद्देसणकाला, संखेन्जाइं पयसयसहस्साइं पयग्गेणं पण्णते, संखेजाणि अक्खराणि, जाव एवं चरणकरणपरूवणया आपविजति । से तं विवागसुए। १४७. से किं तं दिट्ठिवाए ? दिट्ठिवाए णं सव्वभावपरूवणया आघविजति । से समासतो पंचविहे पण्णते, तेंजहा—परिकम्मं सुत्ताई पुव्वगयं अणुओगो चूलिया। से किं तं परिकम्मे १ परिकम्मे सत्तविहे पण्णत्ते, तंजहा—सिद्धसेणियापरिकम्मे मगुस्ससेणियापरिकम्मे पुट्ठसेणियापरिकम्मे ओगाहणसेणियापरिकम्मे १० उवसंपजणसेणियापरिकम्मे विप्पजहणसेणियापरिकम्मे चुताचुतसेणियापरिकम्मे । से किं तं सिद्धसेणियापरिकम्मे १ सिद्धसेणियापरिकम्मे चोदसविहे पण्णत्ते, तंजहा -माउयापदाणि १, ऍगट्टितातिं २, पाढो ३, अट्ठपयाणि ४, (अट्ठपयाणि ३, पाढो ४,) आगासपदाणि ५, केउँभूयं ६, रासिबद्धं ७, एगगुणं ८, दुगुणं ९, तिगुणं १०, "केउभूतपडिग्गहो ११, संसारपडिग्गहो १२, नंदावतं १३, १५ सिद्धावतं १४, से तं सिद्धसेणियापरिकम्मे । से किं तं मणुस्ससेणियापरिकम्मे ? मणुस्ससेणियापरिकम्मे चोदसविहे पण्णत्ते, तंजहा-ताई चेव माउयापयाई जाव नंदावतं मणुस्सावत्तं, से तं मणुस्ससेणियापरिकम्मे । अवसेसाई परिकम्माइं पाढाइयाइं एक्कारसविहाणि पन्नत्ताई। इच्चेताई सत्त परिकम्माई, छ ससमइयाणि, सत्त १.वित्थारेणं खं० जे हे १ ला २ । विस्थेणंजे०॥२. विजंति खं० जे० हे १ ला २ मु. । दृश्यतां पृ० ४४६ टि. १९॥ ३. संखेजा अणुओगदारा जाव मु०। दृश्यतां पृ० ४४४ पं० १४॥ ४. पयसहस्साई जे. हे १ ला १, २। “संख्यातानि पदशतसहस्राणि पदाग्रेणेति, तत्र किल एका पदकोटी चतुरशीतिश्च लक्षाणि द्वात्रिंशच्च सहस्राणीति"-अटी०॥ ५. पं० इति प्रतिष पाठः॥ ६. अक्खराणि अणंता गमा अणंता पजवा जाव मु०॥ ७. सेत्तं हे २ मु०॥ ८. जंति जे. मु. । दृश्यतां पृ० ४३५ पं० १ टि० १॥ ९. तंजहा नास्ति खं० हे १ ला २। पण्णत्ते तंजहा नास्ति जे०॥ १०. एगट्ठियपयाइं हे २। एगट्ठियपयाणि मु० ॥ ११. “अट्ठापयाई ३, पाढो ४” इति नन्दीसूत्रे वर्तते, तदनुसारेणात्र 'अट्ठपयाणि ३, पाढो ४' इति पाठ एव समीचीनः। “अवसेसाई परिकम्माई पाढाइयाई एक्कारसविहाणि" [पं० १८] इति वक्ष्यमाणमपि तथैव संगच्छते॥ १२. के उच्चयं खं० हे १ ला २॥ १३. केउभूतं खं० जे १ हे १ ला २ मु० । केउभूये हे २॥ १४. T हे २ विना सिद्धावुद्धं ला १ । सिद्धावद्धं खं० जे० । सिद्धावह जे हेला २। सिद्धबद्धं मु०॥ १५. °स्सावढे जे० । स्सावद्धं खं० जे१ हे १ ला२। स्साबद्धं ला 11 °स्सबद्धं हे २ मु०॥ १६. अवि खं० । अवसेसं(स जे १)परि' हे १ ला २ जे १॥ Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४८ समवायंगसुत्ते 'दिठिवाय 'वण्णओ। [सू० १४७आजीवियाणि । छ चउक्कणइयाणि, सत्त तेरासियाणि । एवामेव सपुव्वावरेण सत्त परिकम्माई तेसीर्ति भवंतीति मक्खायाति । से तं परिकम्माई । से किं तं सुत्ताई १ सुत्ताइ अट्ठासीतिं भवतीति मक्खायाति, तंजहाउज्जगं परिणयापरिणयं बहुभंगियं विपञ्चवियं अणंतरपरंपरं सोमाणं संजूहं भिन्नं ५ आहव्वायं सोवत्थितं 'घटं गंदावतं बहुलं पुंट्टापुढे वियावत्तं एवंभूतं दुयावत्तं वत्तमाणुप्पयं समभिरूढं सव्वतोभदं पणसं दुपडिग्गहं २२। ईचेताई बावीसं सुत्ताई छिण्णच्छेपण याणि ससमयसुत्तपरिवाडीए, इचेताई बावीसं सुत्ताई अच्छिन्नच्छेयनइयाणि आजीवियसुत्तपरिवाडीए, इचेताई बावीसं सुत्ताइं तिकणझ्याणि तेरा सियसुत्तपरिवाडीए, ईंचेताई बावीसं सुत्ताइं चउक्कणयाणि ससमयसुत्तपरिवाडीए। १० एवामेव सपुव्वावरेणं अट्ठीसीती सुत्ताई भवंतीति मक्खायाइं। से तं सुत्ताई। से किं तं पुव्वगए ? पुब्बगए चोदसविहे पण्णत्ते, तंजहा–उप्पायपुव्वं अग्गेणियं वीरियं अत्थिणत्थिप्पवायं णाणप्पवायं सच्चप्पवायं आतप्पवायं कम्मप्पवायं पंचक्खाणं अणुप्पवायं अवंझं पाणाउं किरियाविसालं लोगबिंदुसारं १४ । उप्पायपुव्वस्स णं दस वत्थू, चत्तारि चूलियावत्थू पण्णत्ता। अग्गेणियस्स णं १५ पुवस्स चोदस वत्थू , बारस चुलियावत्थू पण्णत्ता। वीरियपुवस्स अट्ट वत्थू , १. तेसीतिं नास्ति खं० जे. जे१ हे १ ला २ । २. उजुगं हे २ मु० । नन्दोसूत्रे द्वाविंशतिसूत्रनाम्नां विविधप्रतिषु विद्यमानाः पाठभेदाः तत्र [पृ० ४४] निर्दिष्टात् कोष्ठकाज्ज्ञातव्याः ॥ ३. विपब्वियं १ ला २। विप्पञ्चहयं मु०। विनयपव्वतियं हे २॥ १. प्रतिषु पाठा:-अणंतरपरंपरं खं० जे हे १, २ ला १,२। भगंतरपरं जे०। अणंतरं परंपरं मु०॥ ५. समाणं ला १ मु.॥ ६. सजूहं खं० जे१ हे1, २ ला २॥७. संभिलं मु० ॥८. आहवायं खं० । महब्वायं हे २ अहव्वोयं ला १। अहच्चयं मु०॥ ९. घंटा गंदा हे १ ला २ ॥१०. पुढे विया खं०। पुट्टा विया हे १ ला २ । पुढपुढे विया' जे० ॥ ११. भूत दुया जे० ॥ १२. °माणप्पयं मु०॥ १३. पसणं जे०। पणामं ला १ मु०। पण्णासं हे २। नन्दीसूत्रे सर्वप्रतिषु पण्णासं इति पाठः ॥ १४. इच्छेइयाई हे २॥ १५. °इआई मु. अटी० । एवमग्रेऽपि ॥ १६. इच्छयाई ला १॥ १७. इच्चेइयाइं खं० हे २॥ १८. इच्चेइयाई खं० हे २॥ १९. °इयाई खं० हे १ ला २ मु०॥२०. °सीई खं० । °सीइ जे १ हे १ ला २ मु०॥ २१. सुत्ताणि भवंति त्ति मक्खायाणि जे० ला १॥ २२. से तं खं० जे ॥२३. पुव्वगयं २ चोइस खंमू० जे१ हे १ ला २ । अत्र 'से किं तं पुधगयं? पुन्वगए चोदस' इत्यपि पाठ एतदनुसारेण भवेत् । पुब्वगयं? पुन्वगर्य चोइसविहं पण्णत्तं मु०। “से कि तं पुव्वगएत्यादि"-अटी० ॥ २४. °णत्थीप खं० जे१ जे० हे १ ला १, २॥ २५. पञ्चक्खा गप्पवायं विजाणुप्पवाय हे २ मु०। पञ्चक्खाणप्पवायं विजप्पवाय हे १ ला २। पचखाणं विजाणुप्पवायं ला १॥ २६. पाणाउ खं०हे १ला २॥ पाणाऊ मु०॥ Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४७] समवायंगसुत्ते ‘दिट्टिवाय 'वण्णओ। ४४९ अट्ट चूलियावत्थू पण्णता । अत्थिणंत्थिप्पवायस्स णं पुवस्स अट्ठारस वत्थू , दस चूलियावत्थू पण्णत्ता । णाणप्पवायस्स णं पुवस्स बारस वत्थू पण्णत्ता। सच्चप्पवायस्स णं पुन्वस्स दो वत्थू पण्णत्ता। आतप्पवायस्स णं पुव्वस्स सोलस वत्थू पण्णत्ता। कम्मप्पवायस्स गं पुवस्स तीसं वत्थू पण्णत्ता । पञ्चक्खाणस्स णं पुव्वस्स वीसं वत्थू पण्णत्ता। अणुप्पवायस्स णं पुन्वस्स पण्णरस वत्थू पण्णत्ता। ५ अवंझस्स णं पुव्वस्स बारस वत्थू पण्णत्ता। पाणाउस्स णं पुवस्स तेरस वत्थू पण्णत्ता। किरियाविसालस्स णं पुव्वस्स तीसं वत्थू पण्णत्ता। लोगबिंदुसारस्स णं पुव्वस्स पणुवीसं वत्थू पण्णत्ता। दस चोइस अट्ठऽहारसेव बारस दुवे य वत्थूणि । सोलस तीसा वीसा पण्णरस अणुप्पवायम्मि ॥६१॥ बारस एक्कारसमे बारसमे तेरसेव वत्थूणि । तीसा पुण तेरसमे चोदसमे पण्णवीसाओ ॥ ६२॥ चत्तारि दुवालस अट्ठ चेव दस चेव चूलवत्थूणि । आतिल्लाण चउण्हं सेसाणं चूलिया णत्थि ॥ ६३॥ से तं पुव्वगतं । से किं तं अणुओगे ? अणुओगे दुविहे पण्णत्ते, तंजहा—मूलपढमाणुओगे य गंडियाणुओगे य। से किं तं मूलपढमाणुओगे ? मूलपढमाणुओगे एत्थ णं अरहंताणं भगवंताणं पुव्वभवा, देवलोगगमणाणि, आउं, चयणाणि, जम्मणाणि य, अभिसेया, रायवरसिरीओ, सीयाओ, पव्वज्जाओ, तवा य, भत्ता, केवलणाणुप्पाता, तित्थपवत्तणाणि य, संघयणं, संठाणं, उच्चत्तं, आउँ, वण्णविभौगो, सीसा, २. गणा, गणहरा य, अज्जा, पवत्तिणीओ, संघस्स चउब्विहस्स जं वा वि परिमाणं, १. °णत्थी जे० ला १॥ २. विज्जाणुप्प हे २ मु०॥ दृश्यतां पृ० ३५१ पं० २०, पृ० ४४८ पं० १३ टि. २५॥ ३.चउद्दसमे हे २ मु०॥४. य नास्ति खं० हे १ ला २॥ ५. प नास्ति जे० ॥ ६. प्रतिपाठाः-ओगे एत्थ णं अर' हे २ मु०॥°ओगे २ एत्थं भर खं० हे १ ला २। भोगे २ एत्थ णं अर' जे० ला १। एतदनुसारेणात्र ‘से किं तं मूलपढमाणुभोगे? मूलपढमाणुमओगे एस्थ गं' इति पाठो भाति। नन्दीसूत्रे तु ‘से किं तं मूलपढमाणुभोगे ? मूलपढमाणुओगे गं' इति पाठः॥ ७. चवणाणि खंमू० मु०॥ ८. °प्पयता तित्थ° खं० । प्पतया तित्थ हे १ ला २। °प्पायता तित्थ हे २। पाया य तित्थ मु.। "केवलनाणुप्पयाओ तित्थपवत्तणाणि य" इति नन्दीसूत्रे पाठः ॥ ९. आउयं खं० हे १ ला २॥१०.विभातो खं० जे० हे १ ला १, २॥ ११. पवित्ति खं०॥ स.२९ Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायँग सुत्ते 'दिट्टिवाय 'वण्णओ । [सू० १४७ 'जिणा, मणर्पज्जव-ओहिणाणि - समत्त सुयणाणिणो य वादी अणुत्तरगती यै जत्तिया, जत्तिया सिद्धा, पाँतोवगतो य जो जहिं जत्तियाई भत्ताइं छेयइत्ता अंतगडो मुणिवरुत्तमो, तमरतोघविप्पर्मुक्का सिद्धिपहमणुत्तरं च पत्ता, एते अन्ने य एवंमादी भावा पेंढमाणुओगे कहिया आघविज्जंति पण्णविज्जंति परूविज्जंति ["दंसिज्जंति निदंसिज्जंत्ति उवदंसिज्जंति] । " से त्तं मूलपढमाणुओगे । से किं तं गंडियाणुओगे ? गंडियाणुओगे अणेगविहे पण्णत्ते, तंजहा -कुलकरगंडियाओ तित्थकरगंडियाओ गणधरगंडियाओ चैक्कवट्टिगंडियाओ दसारगंडियाओ बलदेवगंडियाओ सुदेवगंडियाओ हरिवंसगंडियाओ भद्दबाहुगंडियाओ तवोकम्मगंडियाओ चित्तंतरगंडियाओ 'ओसप्पिणिगंडियाओ उस्सप्पिणिगंडियाओ अमर-नर- तिरिय-निरयगति१० गमणविविहपरियट्टणाणुयोगे, एवमातियातो गंडियातो आघविज्जंति पण्णविनंति परूविज्ज्ञंति [दंसिज्जंति निदंसिज्जंति उवदंसिज्जंति ] | से" त्तं गंडियाणुओगे । ४५० ५. से किं तं चूँलियाओ ? जणं आइलाणं चउण्हं पुव्वाणं चुँलियाओ, सेसाई पुव्वाइं अचूलियाई । " से त्तं चूलियाओ । दिट्टिवायरस णं परित्ता वायणा, संखेज्जा अणुओगदरा जाव संखेज्जातो १५ निज्जत्तीओ। सेणं अंगट्ठताए बारसमे अंगे, एगे सुतक्खंधे, चोइस पुव्वाई, संखेज्जा वत्थू, संखेज्जा चैलवत्थू, संखेन्ना पाहुडा, संखेज्जा पाहुडपाहुडा, संखेज्जातो पाहुडियातो, सखेजातो पाहुडपाहुडियातो, संखेनाणि पयसयसहस्साणि पैंदग्गेणं, संखेज्जा अक्खरा, अणंता गमा, अणंता पज्जवा, परिता तसा, अणंता “ ६. पाओवगया य जे मु० । १. जिणमण मु० नन्दी सूत्रे च ॥ २. पज्जय' जे० ला १ ॥ ३. 'तोहि खं० जे० हे १ ला १, २ ॥ ४. सम्मत' हे २ मु० । समत्तसुयणाणिणो ” - नन्दीसूत्रे सू० १११ ॥ ५. य नास्ति जे० ॥ दृश्यतां पृ० ४४२ पं० ६ ॥ ७. गडा मुणिवरुत्तमा मु० ॥ ८. मुक्काय सि' हे १ ला २ । दृश्यतां पृ० ४४२ पं० ७ टि० ७ ॥ ९. माइया भावा मु० ॥ १०. मूलपढमा हेसं० २ मु० ॥ ११, १५ दृश्यतां पृ० ४३४ पं० १८, पृ० ४३५ पं० १ ॥ १२. से तं खं० हे १ ला १, २ ॥ १३. चक्करगं' हे२ मु० ॥ १४. उस्सपिणिगंडियाओ ओसपिगं हे १ ला२ मु० ॥ १६. से तं खं० हे १ ला२ ॥ १७. चूलियाणुभगे २ जणं तिल्लाणं खं ० है १ ला२ । चूलियातो भइल्लाणं जे० ला१ । “से किं तं चूलियाभो ? चूलियाभो आइल्लाणं चउण्हं पुब्वाणं चूलिया " इति नन्दीसूत्रे पाठः सू० ११३ ॥ १८. चूलियाओ नास्तिं जे० ॥ १९. से तं खं० हे १ ला १, २ ॥ २०. दारा संखेज्जाओ पडिवत्तीओ संखेनाओ निज्जुत्तीभो संखेजा सिलोगा संखेजाओ संगहणीओ से णं मु० । दृश्यतां पृ० ४३४ पं० १३ ॥ २१. चूल खंसं० । 'चुल्ल' खंमू० हे १, २ ला२ ॥ २२. जे० मु० विना - पाहुडिपाहुडियातो खं० हे १ ला१, २ पाहुडियपाहुडियाओ हे२ T. ॥ २३. पयग्गेणं पत्ता, संखेज्जा मु० । दृश्यतां पृ० ४३४ पं० १६ टि० ९, पृ० ४४२ पं० १० टि०९ ॥ Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४८] समवायंगसुत्ते दुवालसंगगणिपिडगवण्णओ। थावरा, सासता कडा णिबद्धा णिकाइया जिणपण्णत्ता भावा आपविजंति पण्णविनंति परूविजंति दंसिर्जति निदंसिर्जति उवदंसिर्जति । 'एवं णाते, एवं विण्णाते, एवं चरणकरणपरूवेणा आघविलति । से तं दिट्टिवाते । “से तं दुवालसंगे गणिपिडगे। १४८. इच्चेतं दुवालसंगं गणिपिडगं अतीते काले अणंता जीवा आणाए ५ विराहेत्ता चाउँरंतं संसारकंतारं अणुपरियटिंसु, इच्चेतं दुवालसंगं गणिपिडगं पडुप्पन्ने काले परित्ता जीवा आणाए विराहेत्ता चाउरतं संसारकंतारं अणुपरियटुंति, इचेतं दुवालसंग गणिपिडगं अणागते काले अणंता जीवा आणाए विराहेत्ता चाउरतं संसारकंतारं अणुपरियट्टिस्संति। इच्चेतं दुवालसंगं गणिपिडगं अतीते काले अणंता जीवा आणाए आराहेत्ता चाउरंतं संसारकंतारं "वितिवर्तिसु, एवं पडुपण्णे वि, १० अणागते वि। दुवालसंगे णं गणिपिडगे णं कयाति ण आसी, ण कयाति णत्थि, ण कयाति ण भविस्सइ, भुविं च भवति य भविस्सति य, धुवे "णितिए सासते अक्खए अव्बए अवट्टिते "णिचे। से जहाणामए पंच अँत्थिकाया ण कयाइ ण आसि, ण कयाइ गत्थी, ण कयाइ ण भविस्संति, भुविं च भवंति य भविस्संति य, धुवा "णितिया जाव णिचा, एवामेव दुवालसंगे गणिपिडगे ण कयाति ण आसि, १५ ण कयाति णैत्थी, ण कयाति ण भविस्सति, भुवि च भवति [य] भविस्सइ य, जाव अद्विते णिचे। एत्थ णं दुवालसंगे गणिपिडगे अणंता भावा, अणंता अभावा, अणंता हेऊ, अणंता अहेऊ, अगंता कारणा, अणंता अकारणा, अणंता जीवा, अणंता अजीवा, अणंता भवसिद्धिया, अणंता अभवसिद्धिया, अणंता सिद्धा, १. एवं णाया एवं विण्णाया मु०। दृश्यतां पृ०.४३४ पं० १९ टि० १०, पृ० ४३६ पं० २ टि. २॥ से एवं आए एवं नाए एवं विनाते हे२। २. वणया आधविज्जति हे२ मु०। दृश्यतां पृ. ४३४ पं० १९, पृ. ४३५ पं० १॥ ३, ४. से तं खं. हे१ ला१, २॥ ५. संगे गं गणि° जे०॥ ६. इच्छइयं मु०। एवमग्रेऽपि ॥ ७. अतीतकाले जे० मु०॥ ८. रंतसंसा जे० मु०॥ ९. रंतसंसा जे० ला १ मु०। एवमग्रेऽपि॥ १०. विईवइंसु जे०। विइवाईसु ला १। विइवतिंसु खं०। ११. ण कयाति णात्थि न कयाइ नासि खं० हे १ ला २। ण कयावि गल्थि ण कयाइ णासी मु०॥ १२. णीतीए खंमू०, णितेए खसं० । णीतेए हे १ ला २॥ १३. णिचए जे०। णिच्चे य ला १ हे २॥ ११. अत्थी' जे. ला १॥ १५. कयाई खं० हे १ ला २॥ १६. णस्थि मु०॥ १७, १९. स्सति ला १ हे २ मु०॥ १८. भवति जे० हे २ विना ॥ २०. य नास्ति खं० हे १ ला २॥ २१. णितिया सासया अक्खया अव्वया भवा?या णिचा मु०॥ २२. णस्थि मु०॥ २३. प्रतिषु पाठा:-- च भवति भविस्सह य जाव खं० हे १ ला२। च भवति भविस्सह जाव हे २ च ण भवति जाव जे०। च भवति ति जाव ला १ च भवति य भविस्सह य धुवे जाव मु०॥ * Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४५२ समवायंगसुत्ते जीवाजीवरासि-णिरयावासवण्णओ। [सू० १४९ अणंता असिद्धा आधविनंति पण्णविनंति परूविजंति दंसिर्जति निदंसिर्जति उवदंसिर्जति । १४९. दुवे रासी पण्णत्ता, तंजहा—जीवरासी य अजीवरासी य। अजीवरासी दुविहा पण्णता, तंजहा—विअजीवरासी ये अरूविअजीवरासी ५ य। से किं तं अरूविअजीवरासी? अरूविअजीवरासी दसविहा पण्णत्ता, तंजहा-धम्मत्थिकाए जाव अद्धासमए, जाव से किं तं अणुत्तरोववातिया ? अणुत्तरोववातिया पंचविहा पण्णत्ता, तंजहा—विजय-वेजयंत-जयंत-अपराजियसव्वट्ठसिद्धया, से तं अणुत्तरोववातिया, से तं पंचेंदियसंसारसमावण्णजीवरासी। दुविहा णेरइया पण्णता, तंजहा–पज्जत्ता य अपजत्ता य, एवं दंडओ भाणियव्वो १. जाव वेमाणिय त्ति। इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए केवइयं ओगाहेत्ता केवइया णिरया पण्णता ? गोयमा ! इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए आसीउत्तरजोयणसयसहस्सबाहल्लाए उवार एग जोयणसहस्सं ओगाहेत्ता हेट्ठा चेगं जोयणसहस्सं वजेत्ता मज्झे अट्टहत्तरे जोयणसयसहस्से एत्थ णं रयणप्पभाए पुढवीए णेरइयाणं तीसं निरयावाससयसहस्सा भवंतीति मक्खाया। ते णं णरया अंतो वट्टा, बाहिं चउरंसा, जाव अँसुभा निरया असुभातो णरएसु वेयणातो । एवं सत्त वि भाणियव्वाओ जं जासु जुज्जति १. मु० विना हस्तलिखितप्रतिषु पाठाः-विजंति परू. पण्ण० देसि खं० हे १, २ ला १, २ । विजंति परू. दंसि जे०। पूर्वपाठानुरोधेन मु० निर्दिष्टः क्रमोऽत्रास्माभिरादृतः, दृश्यतां पृ०४३४ पं० १८,पृ० ४३५ पं० १॥२. जंति एवं दुवालसंगं गणिपिडगं इति मु०॥ ३. प्रतिषु पाठाः -रासि य अजी जे०। रासी अजी जे. विना ॥ ४. रूबी जे० ला १ विना। ५. य नास्ति हे १ ला२ मु०। ६. अरूवी जे० ला १ विना। एवमग्रेऽपि॥ ७. हे २ विना-काए अद्धासमए जाव से किं तं खं० हे १ ला १,२। गाए जाव से किं तं जे०। काए जाच भद्धासमए, रुवी अजीवरासी अणेगविहा प० जाव से किं तं मु०॥ दृश्यता प्रज्ञापमासूत्रे प्रथमपदम् ॥ ८. जियासव्वट्ठसिद्धया खं० हे १ ला २। °जियासव्वट्ठसिद्धिया ला १। °जियासब्वट्टसिद्धिा मु०। °जियासव्वसिद्धिया हे २॥ ९. से तं खं० हे १ ला १, २॥ १०. केवइयं खेत्तं ओग्गाहेत्ता केवइया णिरयावासा पण्णत्ता मु०॥ ११. असी हे २ ला १ मु०॥ १२. अट्ठसत्तत्तरे हे १ ला २ । भट्टसत्तरि मु०॥ १३. नरया खं० हे १ ला २॥ १४. मक्खायं हे १, २ ला २ T.॥ १५. गिरयावासा मु०। “ते गं णिरता इत्यादि"-अटी•॥ १६. "यावत्करणादिदं दृश्यं यदुत अधः क्षुरप्रसंस्थानसंस्थिताः......निश्चंधयारतमसा ववगयगहचंदसूरनक्खत्तजोइसप्पहा मेयवसापूयरुहिरमंसचिक्खललित्ताणुलेवणतला असुई वीसा परमदुब्भिगंधा काऊअगणिवण्णाभा कक्खडफासा दुरहियासा इति"-अटी०॥ दृश्यतां सूत्रकृताङ्गे पृ. १८१॥ १७. “अत एव अशुभा नरका अत एव च अशुभा नरकेषु वेदना इति"-अटी०॥ Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४९] समवायंग सुत्ते आवाससंखा । ओसीयं बत्तीसं अट्ठावीसं तहेव वीसं च । अट्ठारस सोलसगं अट्टुत्तरमेव बाहलं ॥ ६४ ॥ तीसा य पण्णवीसा पण्णरस दसेव सयसहस्साइं । तिण्णेगं पंचूर्ण पंचेव अणुत्तरा नरगा ॥ ६५ ॥ चउसट्ठी असुराणं चउरासीतिं च 'होति नागाणं । बौवत्तरं सुवण्णाण वउकुमाराण छण्णउतिं ॥ ६६ ॥ दीव - दिसा- उदधीणं विज्जुकुमारिंद-थणिय-मग्गीणं । छहं पि जैवलगाणं छावत्तरि मो सतसहस्सा ॥ ६७॥ बत्तीसऽट्ठावीसा बॉरस अट्ठ चउरो सतसहस्सा । पण्णा चत्तालीसा छच्च सहस्सा सहस्सारे ॥ ६८ ॥ आणय-पाणयकप्पे चत्तारि सयाऽऽरणचुते तिन्नि । सत्त विमाणसताई चउर्सु वि एएसु कप्पेसु ॥ ६९॥ एक्कारसुत्तरं ट्टिमे सत्तुत्तरं च मज्झिमए । सयमेगं उवरिमए पंचेव अणुत्तर विमाणा ॥ ७० ॥ ३. त्तरि मु० ॥ १. तुला - प्रज्ञापनासूत्रे द्वितीयपदे सू० १७४ – २०९ ॥ २. होंति खं० ॥ ४. वायु° जे० हे १ ला २ । वाय' हे २ ला १ ॥ ५ जुयलयाणं हे १ला२ ॥ ६. मोय स मु० ॥ दृश्यतां पृ० ४१४ पं० १५ ॥ ७. बारसट्ट खं० हे १ ला २ । बारस भटू य चउरो हे २ । बारस भड चउरो य सय सहस्सा मु० ॥ ८ ] एतदन्तर्गतः पाठो हस्त लिखितादर्शेषु नास्ति, एवमग्रेऽपि ॥ १०. णं नास्ति मु० ॥ ११. 'स्साई बा' मु० ॥ १२. महालया नास्ति खं० हे १ ला २ ॥ १३. णाम पंचमते खं० हे १ ला२ ॥ १४. प्रतिषु पाठाः - वट्टो य खं० । वट्टे य हे १, २ ला २ मु० । वट्टा य जे० ला१ । “ वट्टे य तंसो य त्ति मध्यमो वृत्तः शेषास्त्र्यत्राः इति ” – अटी ० ॥ स वि जे० ॥ ९ [ दोच्चाए णं पुढवीए तच्चाए णं पुढवीए चउत्थी [ए णं पुढवीए ] पंचमी - १५ [ए णं पुढवीए ] छट्ठी [ए णं पुढवीए ] सत्तमी [ए णं पुढवीएं ] गाहाहिं भाणियव्वा । सत्तमाए 'णं पुढवीए पुच्छा, गोतमा ! सत्तमाए पुढवीए अट्ठत्तरजोयणसतसहस्सबाहल्लाए उवरिं अद्धतेवण्णं जोयणसहस्साईं ओगाहेत्ता हेट्ठा वि अद्धतेवणं जोयणसहस्साहं वज्जेत्ता मज्झे तिसु जोयणसहस्सेसु एत्थ णं सत्तमाए पुढवीए नेरइयाणं पंच अणुत्तरा महतिमहालया महानिरया पण्णत्ता, तंजा - २० काले, महाकाले, रोरुते, महारोरुते, अपतिट्ठाणे णीमं पंचमए । ते णं निरया वट्टे ४५३ १० Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सगवायंगसुत्ते आवासवण्णओ। [सू० १५०य तंसा य, अधे खुरप्पसंठाणसंठिता जाव असुभा नरगा असुभाओ नरएसु वेयणातो। १५०. केवतिया णं भंते! असुरकुमारावासा पण्णत्ता ? गोतमा ! ईमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए असीउत्तरजोयणसयसहस्सबाहल्लाए उवरिं एगं जोयण५ सहस्सं ओगाहेत्ता हेट्टा चेगं जोयणसहस्सं वजेता मज्झे अट्ठहत्तरे जोयणसत सहस्से एत्थ णं रयणप्पभाए पुंढवीए चउसद्धिं असुरकुमारावाससतसहस्सा पण्णत्ता। ते णं भवणा बाहिं वट्टा, अंतो चउरंसा, अहे पोक्खरकणियासंठाणसंठिता, उक्किण्णंतरविपुलगंभीरखातफलिहा अट्टालयचरियदारगोउरकवाडतोरण पडिदुवारदेसभागा जंतमुसलमुसंढिसतग्धिपरिवारिता अउज्झा अडयालकोट्ठय१० रइया अडयालकतवणमाला लाउल्लोइयमहिया गोसीससरसरत्तचंदणदद्दरदिण्णपंच गुलितला कालागुरुपवरकुंदुरुक्कतुरुक्कडझंत वर्मघमतगंधुदुराभिरामा सुगंधवरगंधगंधिया गंधवट्टिभूता अच्छा सण्हा लण्हा घट्टा मट्ठा नीरया णिम्मला वितिमिरा विसुद्धा सप्पमा समिरीया सउज्जोया पासादीया दरिसणिज्जा अभिरूवा पडिरूवा । एवं जैस्स जं कमती तं तस्स जं जं गाहाहिं भणियं तह चेव वण्णओ। केवतिया णं भंते ! पुढविकाइयावासा पण्णता ? गोतमा ! असंखेजा पुढविकाइयावासा पण्णता । एवं जाव मणूस ति। केवतिया णं भंते ! वाणमंतरावासा पण्णता ? गोतमा ! इमीसे णं रतणप्पभाए पुढवीए रयणामयस्स कंडस्स जोयणसहस्सबाहल्लस्स उवरिं एगं जोयणसतं ओगाहेत्ता हेट्ठा चेगं जोयणसतं वजेत्ता मज्झे अट्ठसु जोयणसतेसु एत्थ णं १. खुरुप्प जे० ला१। खुरसं° खं०॥ २. तिमीसे खं० जे० ला१॥ ३. हत्तरि जो मु०॥४. पुढवीए नास्ति खं० जे० हे १ ला२॥ ५. चउरय हे १ ला२ अटीपा० । “चारिका नगरप्राकार. योरन्तरमष्टहस्तो मार्गः, पाठान्तरेण चतुरय त्ति चतुरकाः सभाविशेषा प्रामप्रसिद्धाः"-अटी०। ६. “दारगोउर ति गोपुरद्वाराणि प्रतोल्यो नगरस्येव कपाटानि प्रतीतानि"-अटी०॥ ७. °कोटरइया मु०॥ ८. धूवमघ जे० विना। "तेषां यो धूमः, मघमघेत ति अनुकरणशब्दोऽयं मघमघायमानो बहलगन्ध इत्यर्थः, तेन उद्धराणि उत्कटानि अभिरामाणि...... तथा सुगन्धयः सुरभयो ये वरगन्धाः प्रधानवासाः तेषां गन्ध आमोदो येष्वस्ति तानि सुगन्धिवरगन्धगन्धिकानि"-अटी०॥ ९. मघमघमघेत° खं०॥ १०. द्धयाभि' हे १ ला२॥ ११. गंधिया जे० ला १ मु०। गंधहत्थिया हे१ ला२॥ १२. सस्सिरीया खं० । “समिरीय त्ति समरीचीनि सकिरणानि"-अटी.॥ १३. जं जस्स हे२ मु०॥ "एवमिति तथा यद भवनादिपरिमाणं यस्य नागकुमारादिनिकायस्य क्रमते घटते"-अटी०॥ १४. मणुस्स मु०॥ Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५०] समवायंगसुत्ते आवासवण्णओ। ४५५ वाणमंतराणं देवाणं तिरियमसंखेज्जा भोमेजणगरावाससतसहस्सा पण्णता। ते णं भोमेजा नगरा बाहिं वट्टा अंतो चउरंसा, एवं जहा भवणवासीणं तहेव णेयव्वा, णवरं पडागमालाउला सुरम्मा पासादीया [दरिसणिज्जा अभिरूवा पडिरूवा । - केवतिया णं भंते ! जोतिसियावासा पण्णत्ता १ गोयमा ! इमीसे गं रयणप्पभाए पुढवीए बहुसमरमणिज्जाओ भूमिभागाओ सत्तनउयाई जोयणसयाइं ५ उडू उत्पतित्ता एत्थ णं दसुत्तरजोयणसतबाहल्ले तिरियं जोतिसविसए जोतिसियाणं देवाणं असंखज्जा जोतिसियविमाणावासा पण्णत्ता। ते णं जोतिसियविमाणावासा अब्भुग्गयमूसियपहसिया विविहमणिरयणभत्तिचित्ता वाउछुतविजयवेजयंतीपडागच्छत्तातिच्छत्तकलिया तुंगा गगणतलमणुलिहंतसिहरा जालंतररयणपंजरुम्मिलित व मणिकणगथूभियांगा "विगसितसतवत्तपुंडरीयतिलयरयणद्धचंदचित्ता अंतो १० बेहिं च संण्हा तवणिज्जवालुगापत्थडा सुहफासा सस्सिरीयरूवा पासादीया दरिसणिज्जा अभिरूवा पडिरूवा । केवइया णं भंते ! वेमाणियावासा पण्णत्ता ? गोयमा ! इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए बहुसमरमणिज्जाओ भूमिभागाओ उडूं चंदिमसूरियगहगणनक्खत्ततारारूवा णं वीतिवइत्ता बहणि जोयणाणि बहणि जोयणसताणि [बहणि] १५ जोयणसहस्साणि [बहूणि] जोयणसयसहस्साणि [बहुगीतो] जोयणकोडीतो बहुगीतो] जोयणकोडाकोडीतो असंखेजाओ जोयणकोडाकोडीतो उडं दुरं वीइवइत्ता एत्थ णं वेमाणियाणं देवाणं सोहम्मीसाण-सणंकुमार-माहिंद-बंभ १. भोमेजा नग मु०॥ २. णवरि खं० जे॥ ३. [ ] एतदन्तर्गतः पाठो मु० विना नास्ति ॥ ४. जोइसिया विमाणा(ण हे २)वासा हे २ मु० अटी०॥ ५. “जालान्तरेषु जालकमध्यभागेषु रत्नानि येषां ते जालान्तररत्नाः, इह प्रथमाबहुवचनलोपो द्रष्टव्यः"-अटी० ॥ ६. °यगा जे०॥ ७. वियसियसयपत्त हे २ मु०॥ ८. डचंद हे २। डूयंद' जे०। द्धयंद खं० जे० हे १ ला २॥ ९, बाहिं हे २ मु०॥ १०. सण्हतवणिज अटीपा० । “पाठान्तरे तु सहशब्दस्य वालुकाविशेषणत्वात् लक्षणतपनीयवालुकाप्रस्तटा इति व्याख्येयम्”-अटी०॥ ११. पत्थडा य सुह खं० हे १ ला २॥ १२. प्रतिषु पाठः-बहूणि जोयणाणि बहूणि जोयणसयाणि सयसहस्साणि जोयणकोडीतो जोयणकोडाकोडीतो जे० ला १। बहूणि जोयणाणि बहूणि जोयणसयाणि जोयणसयसहस्साणि जोयणकोडाकोडीतो हे २। बहूणि जोयणसताणि सयसहस्साणि जोयणकोडाकोडीओ खं० हे १। बहूणि जोयणसताणि सयसहस्साणि जोयणकोडीओ जोयणकोडाकोडीमो ला २। बहूणि जोयणाणि बहूणि जोपणसयाणि बहूणि जोयणसहस्साणि बहूणि जोयणसयसहस्साणि बहुइओ जोयणकोडीओ बहुइओ जोयणकोडाकोडीओ मु०॥ १३. [ ] एतदन्तर्गतः पाठः प्रज्ञापनासूत्रे द्वितीयपदे विद्यते सू० १९६ ॥ Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते विमाणावासा ठिती य। [सू० १५१लंतग-सुक्क-सहस्सार-आणय-पाणय-आरण-ऽच्चुएसु गेवेजमणुत्तरेसु य चेउरासीति विमाणावाससयसहस्सा सत्ताणउतिं च सहस्सा तेवीसं च विमाणा भवंतीति मक्खाया। ते णं विमाणा अच्चिमालिप्पभा भासरासिवण्णाभा अरया नीरया णिम्मला वितिमिरा विसुद्धा सव्वरयणामया अच्छा सण्हा लण्हा घट्ठा मट्ठा णिप्पंका णिकंकडच्छाया सप्पभा समिरिया सउज्जोया पासादीया दरिसणिज्जा अभिरूवा पंडिरूवा। सोहम्मे णं भंते ! कप्पे केवतिया विमाणावासा पण्णता १ गोयमा ! बत्तीस विमाणावाससयसहस्सा पण्णत्ता । एवं ईसाणाइसु २८ । १२। ८।४ । एयाई सयसहस्साई, ५०। ४० । ६। एयाइं सहस्साइं, आँणए पाणए चत्तारि, आरणच्चुए तिण्णि, एयाणि सयाणि, एवं गांहाहिं भाणियव्वं । १५१. नेरइयाणं भंते! केवतियं कालं ठिती पण्णत्ता? गोयमा! जहन्नणं दस वाससहस्साई, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । अपज्जत्तगाणं भंते ! नेरइयाणं केवइयं कालं ठिती पण्णता ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेण वि अंतोमुहुत्तं । पजत्तगाणं जहन्नेणं दस वाससहस्साई अंतोमुहुत्तूणाई, उक्कोसेणं तेत्तीसं १५ सागरोवमाई अंतोमुहुत्तणाई । इमीसे णं रयणप्पभाए पुढवीए एवं जाव विजय-वेजयंत-जयंत-अपराजियाणं देवाणं केवइयं कालं ठिती पण्णत्ता ? गोयमा ! जहन्नेणं बत्तीसं सागरोवमाई, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाणि । सवढे अजहण्णमणुक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई ठिती पण्णता। १. चुलसीइ विजे०॥ *च नास्ति जे०॥ २. मक्खायं हे १ ला॥ ३.जे. विनाससिरीया खं० हे १,२ T. ला २। सस्सिरिया ला १। दृश्यतां पृ० ४५४ टि. १२। समरीया मु०। "समरीचीनि सकिरणानीत्यर्थः"-अटी०॥ ४. पडिरूवा सुरूवा जे० ला १॥ ५. विमाणवासा जे. हे १,२ ला २॥ ६. णवा' हे १, २ ला २॥ ७. ईसाणेसु जे०। ईसाणाइसु अट्ठावीस बारस अट्ट चत्तारि एयाई सयसहस्साई पण्णासं चत्तालीसं छ एयाई सहस्साई मु०॥ ८. माणए २०० पाणए २०० रणच्चुए तिण्णि जे० ला १॥ ९. दृश्यतां पृ. ४५३ पं. ९॥ “ एवं गाहाहि भाणियव्वं ति 'बत्तीस अट्ठवीसा' इत्यादिकाभिः पूर्वोक्तगाथाभिः तदनुसारेणेत्यर्थः"-अटी०॥ १०. गाणं नेरइयाणं भंते मु०॥ ११. " एवमिति यथा प्रज्ञापनायाम्"-अटी०॥ १२, °वमाई मु०। "वमाईणि हे १ ला २॥ १३. सम्वट्ठसिरे T। सब्बड़े सिद्धे हे २॥ Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५२] समवायंगसुत्ते सरीरवण्णओ। ४५७ १५२. कति णं भंते ! सरीरा पण्णता? गोतमा ! पंच सरीरा पण्णता, तंजहा-ओरालिए जाव कम्मए । ओरालियसरीरे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? गोयमा ! पंचविहे पण्णत्ते, तंजहा-एगिदियओरालियसरीरे जीव गमवक्कंतियमणुस्सपंचिंदियओरालियसरीरे य। ओरालियसरीरस्स णं भंते! केमहालिया सरीरोगाहणा पण्णता १ गोयमा ! ५ जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेजतिभागं, उक्कोसेणं सातिरेगं जोयणसहस्सं । एवं जहा ओगाहणसंठाणे ओरालियपमाणं तहा निरवसेसं, एवं जाव मणुस्से उक्कोसेणं तिण्णि गाउयाई। कतिविहे णं भंते ! वेउब्वियसरीरे पण्णते १ गोयमा ! दविहे पण्णत्ते, तंजहा-एगिंदियवेउव्वियसरीरे य पंचिंदियवेउव्वियसरीरे य। एवं जाव सणं- १० कुमारे आढत्तं जाव अणुत्तरा भवधारणिज्जा जा तेसिं रयणी रयणी परिहायति । आहारयसरीरे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते १ गोयमा ! एगाकारे पण्णत्ते । जइ एगाकारे पण्णत्ते किं मणुस्सआहारयसरीरे अमणुस्सआहारयसरीरे १ गोयमा ! मणुस्साहारगसरीरे, णो अमणूसाहारगसरीरे। ऐवं जति मणूस० किं गब्भवक्कंतिय० १. °ए वेउब्विए आहारए तेयए कम्मए मु०॥ २. “ यावत्करणाद् द्वित्रिचतुष्पञ्चेन्द्रियौदारिकशरीराणि पृथिव्यायेकेन्द्रियजलचरादिपञ्चेन्द्रियमेदेन प्रागुपदर्शितजीवराशिकमेण वाच्यानि" -अटी०॥३. अंगुलभसं° खं० हे १ ला २ मु०॥ ४. जहा ओगाहणसंठाणे जहा मो० ख०। मोगाहणसंटाणे जहा मो. जे०॥ ५. °स्से ति उक्को' खं० हे २ मु०। स्से ति उक्को' हे १ ला २॥ "एवं जाव मणुस्से ति इह एवं यावत्करणाद् अवगाहनासंस्थानाभिधानप्रज्ञापनै कविंशतितमपदाभिहितग्रन्थोऽर्थतोऽयमनुसरणीयः"-अटी०॥ ६. तंजहा नास्ति खं० १ हे १, २ ला २ मु० अटी०। “अनन्तरोक्तं सूत्रत एवाह-एवं जाव सणकुमारेत्यादि । एवमिति दुविहे पण्णत्ते एगिदिएत्यादिना पूर्वदर्शितक्रमेण प्रज्ञापनोक्तं वैक्रियावगाहनामानसूत्रं वाच्यम् , किय इरमित्याह-यावत् सनत्कुमारे भारब्धं भवधारणीयवैक्रियशरीरपरिहाणमिति गम्यम् , ततोऽपि यावदनुत्तराणि अनुत्तरसुरसम्बन्धीनि भवधारणीयानि शरीराणि यानि भवन्ति तेषां रत्नी रस्निः परिहीयत इति, एतदर्थसूत्रं तावदिति। पुस्तकान्तरे त्विदं वाक्यमन्यथापि दृश्यते, तत्रापि अक्षरघटना एतदनुसारेण कार्येति"-अटी.॥ ७. सराणं भवधारणिज्जा जाव तेर्सि मु०। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ८. रयाण रयणी खं० हे १ ला२। रयणी परिहीयति ला १॥ ९. “एवमिति यथा पूर्वम् आलापकः परिपूर्ण उच्चारित एवमुत्तरत्रापि, तथाहि-जइ मणुस्स त्ति 'जइ मणुस्साहारगसरीरे किं गब्भवतियमणुस्साहारगसरीरे सम्मुच्छिममणुस्साहारगसरीरे? गोयमा ! गब्भवतियमणुस्साहारगसरीरे,नो सम्मुच्छिममणुस्साहारगसरीरे। जइ गब्भवतिय.' इत्यादि सर्वमूह्यं यावत् 'जइ पमत्तसंजयसम्मद्दिट्ठिपजत्तयसंखेजवासाउयकम्मभूमगगब्भवकंतियमणुस्साहारगसरीरे किं इडिपत्तपमत्तसंजयसम्मदिट्ठिपजत्तयसंखेजवासाउयकम्मभूमगगम्भवतियमणुस्साहारगसरीरे अणिढिपत्तपमत्तसंजयसम्मदिट्ठिपज्जत्तयसंखेजवासाउय Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४५८ समवायंगसुत्त सरीरवण्णओ। [सू० १५२समुच्छिम०१ गोयमा ! गम्भवक्कंतिय०, नो संमुच्छिम० । जइ गब्भवतिय० किं कम्मभूमग० अकम्मभूमग०१ गोयमा! कम्मभूमग०, नो अकम्मभूमग० । जइ कम्मभूमग० किं संखेजवासाउय० असंखेजवासाउय० ? गोयमा ! संखेजवासाउय०, नो असंखेजवासाउय० । जइ संखेन्जवासाउय० किं पजत्तय० अपजत्तय० १ गोयमा ! पजत्तय०, नो अपजत्तय० । जइ पजत्तय० किं सम्मद्दिट्ठी० मिच्छदिट्ठी० सम्मामिच्छदिट्ठी०१ गोयमा ! सम्मदिट्टि०, नो मिच्छदिट्टि नो सम्मामिच्छदिट्टि। जइ सम्मदिहि० किं संजत० असंजत० संजतासंजत०१ गोयमा! संजत०, नो असंजत० नो संजतासंजत० । जइ संजत० किं पमत्तसंजत० अपमत्तसंजत ? गोयमा ! पमत्तसंजत०, नो १. अपमत्तसंजत। जइ पमत्तसंजत० किं इड्रिपत्त० अणिड्रिपत्त० १ गोयमा ! इडिपत्त०, नो अणिडिपत्त। वयणा वि भणियव्वा । आहारयसरीरे समचउरंससंठाणसंठिते। आहार यसरीरस्स केमहालिया सरीरोगाहणा पन्नत्ता ? गोयमा !] जहन्नेणं देसूणा रैयणि, उक्कोसेणं पडिपुण्णा रयणी। तेयासरीरे णं भंते ! कतिविहे पण्णते? गोयमा ! पंचविहे पण्णत्ते, १५ तंजहा-एगिदियतेयसरीरे य बेइंदियतेयसरीरे य तेइंदियतेयसरीरे य चउरि दियतयसरीरे य पंचिंदियतेयसरीरे य एवं जाव गेवेजयस्स णं भंते ! देवस्स मारणंतियसमुग्धातेणं समोहतस्स समाणस्स [तयासरीरस्स] केमहालिया सरीरोगाहणा पण्णता ? गोयमा ! सरीरप्पमाणमत्ता विक्खंभबाहल्लेणं, आयामेणं जहन्नेणं अहे जाव कम्मभूमगगब्भवतियमणुस्साहारगसरीरे ? गोयमा!' द्वितीयस्य निषेधः प्रथमस्य चानुज्ञा वाच्या। एतदेवाह-वयगा वि भणियन्य त्ति सूचितवचनान्यपि उक्तन्यायेन सर्वाणि भणनीयानि, विभागेन पूर्णान्युच्चारणीयानीत्यर्थः"-अटी.॥ १. भाणियव्वा ला १ हे २ मु० । भतियध्या खं० हे १ ला २। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ २. माहारयसरीरे हे २ ला १। आहारसरीरे जे०॥ "माहार त्ति, ‘आहारगसरीरस्स केमहालिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता गोयमा!' इत्येतत् सूचितम्"-अटी०॥ ३. रयणि हे १ ला २ रयणी मु०॥४. गोयमा! पंचविहे पण्णते नास्ति जे०॥ ५, तंजहा नास्ति जे. विना॥ ६. प्रतिपाठाः-बे० ते. च. पांचं खं० हे १ ला २। बे० ते.च. पंच० जे०। बि.ति. चउ.पंच० हे २ का १ मु०॥ ७. गेवेजस्स खं० विना ॥ ८.हे २ मु. विना-मेत्ती खं. जे हे १ ला १, २॥ ९. जहन्नेणं विजा जे० अटी.। “प्रैवेयका-ऽनुत्तरोपपातिकदेवानां जघन्यतो विद्याधरश्रेणी यावत् , उत्कर्षतोऽधोऽधोलोकप्रामान् , तिर्थम् मनुष्यक्षेत्रम् , ऊर्ध्व तद्विमानान्येवेति"-अटी०। “आयामेणं जहण्णेणं विजाहरसेढीओ, उक्कोसेणं जाव अहेलोइयगामा, तिरियं जाव मणूसखेत्ते, उर्दू जाव सगाई विमाणाई, अणुत्तरोववाइयस्स वि एवं चेव।"-प्रज्ञापनासू० सू० १५५१ । Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५३] समवायंगसुत्ते ओहि-वेयणा-लेसाओ। विजाहरसेढीओ, उक्कोसेणं अहे जाव अहोलोइया गामा, उड़े जाव सयाई घिमाणाई, तिरियं जाव मणुस्सखेतं, एवं जाव अणुत्तरोववाइयाँ वि। एवं कम्मयसरीरं पि भाणियव्वं । भेदे विसय संठाणे अभंतर बाहिरे य देसोधी। ओहिस्स वडि हाणी पँडिवाती चेव अपडिवाती ॥ ७१॥ १५३. कतिविहे णं भंते ! ओही पण्णत्ते ? गोयमा ! दुविहे पण्णत्तेभवपच्चइए य खओवसमिए य । एवं सव्वं ओहिपदं भाणियव्वं । सीता य दव्व सारीर सात तह वेयणा भवे दुक्खा । अब्भुवैगमुवक्किमिया "णिताई चेव अणिदाति ॥७२॥ नेरइया णं भंते ! किं "सीतवेदणं वेयंति, उसिणवेयणं वेयंति, सीतोसिण- १. वेयणं वेयंति १ गोयमा ! "नेरइया० एवं चेव "वेयणापदं भाणियव्वं । कति णं भंते ! लेसातो पण्णत्तातो १ गोयमा ! छल्लेसातो पण्णत्तातो, तंजहाकिण्हलेसा नीललेसा काउलेसा तेउलेसा पम्हलेसा सुक्कलेसा । एवं लेसापदं भाणियव्वं । अणंतरा य आहारे आहाराभोयणा "वि य । पोग्गला "नेव जाणंति अज्झवसौंणा य सम्मत्ते ॥७३॥ १. खं० हे २ विना-सेढी उक्कोसेणं अहे अहोलोतिया गामा जे० ला १ । °सेढीमो उकोसेणं जाव अहेलोतिया गामा हे १ ला २ । °सेढिमो उक्कोसेणं जाव भहोलोइयग्गामामो मु०। दृश्यतां पृ० ४५८ टि०९॥ २. मणूस खं० हे १ ला २॥ ३. प्रज्ञापनासूत्रे सू० १५५१ [१०] 'जाव' इति पदं नास्ति, दृश्यतां पृ० ४५८ टि० ९॥ ४. °या, एवं कम्मयसरीरं भाणि' मु०॥५. गाथेयं नास्ति मु०॥ ६. अभि खं० हे १, २ ला २॥ ७. पडिवत्ती घेवऽपडिवत्ती खं० । पडिवती चेव पडिवत्ती हे १ ला २॥ ८. प्रज्ञापनासूत्रे त्रयस्त्रिशत्तमम् 'मोहि'पदम्॥ ९. साया मु०॥ १०. गमोव खं० हे १॥११. प्रतिषु पाठा:-णिताई चेव अणिदाति खं० हे १ ला २५ णिताई चेव भणिदाती जे० । णियाइए चेव अणिदाए हे २। णियवाइ तहा चेव अणिदाति ला १। णीयाए चेव अणियाए मु० अटी.। “णीयाए चेव अणियाए त्ति द्विविधा वेदना, तत्र निदया आभोगतः अनिदया त्वनाभोगतः"-अटी0। “णिदा य अणिदा यणायव्वा"-प्रज्ञापनासू० सू० २०५४। १२. सीतं खं० ला १ मु०॥ १३. उसिणं खं० मु०॥ १४. रतिया णं एवं चेव जे०॥ १५. प्रज्ञापनासूत्रे पञ्चत्रिंशत्तमं वेयणापदम् ॥ १६. भासियव्वं खं०॥ १७. इय मु.। "तथा आहारस्याभोगना 'मपि च' इति वचनादनाभोगना च वाच्या, तथा पुद्गलान् न जानन्त्येव...तथा अध्यवसानानि सम्यक्त्वं च वाच्यमिति"-अटी०। दृश्यता पृ० ४६० टि. १॥ १८. मेव मु. विना । दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ १९. °साणे हे २ मु० । दृश्यता टि. १७॥ “अजमवसाणा य ति दारं"-अटी.॥ Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६० समवायं सुत्ते आउगबंध-विरह- आग रिसा [सू० १५४नेरइया णं भंते! अणंतराहारा ततो निव्वत्तणया ततो परियातियणता ततो परिणामणता ततो परियारणया ततो पच्छा विकुव्वणया ? हंता गोयमा ! एवं आहारपदं भाणियव्वं । १५४. केतिविहे णं भंते! आउगबंधे पण्णत्ते १ गोयमा ! छव्विहे ५ आउगबंधे पण्णत्ते, तंजहा – जातिनामनिधत्ताउए, एवं गतिनाम० ठितिनाम ० पदेसनाम० अणुभाग० ओगाहणानाम० । ܐ नेरइयाणं भंते ! कतिविहे आउगबंधे पन्नत्ते ?, गोयमा ! छव्विहे पन्नत्ते, तंजहा – जातिनाम० जाव ओगाहणानाम० । एवं जाव वैमाणिय त्ति । निरयगती णं भंते! केवतियं कालं विरहिता उक्वाएणं पण्णत्ता १ * गोयमा ! जहन्नेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं बारस मुहुत्ते, एवं तिरियगति मणुस्स[गति] 'देव[गति]। सिद्धिगती णं भंते! केवइयं कालं विरहिया "सिज्झणयाए पण्णत्ता ? * गोयमा ! जहन्नेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं छम्मासे । एवं सिद्धिवज्जा उव्वणा । इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए नेरइया केवइयं कालं विरहिया १५ उववाएणं १ एवं उववायदंडओ भाणियव्वो उव्वट्टणादंडओ य । नेरइयाणं भंते! जातिनामनिधत्ताउगं कतिहि आगरिसेहिं पगरेंति ? गो० ! सिय १, सिय २ | ३ | ४|५|६|७, सिय अट्ठहिं, नो चेव णं नवहिं । एवं सेसाण वि आउगाणि जाव वेमाणिय त्ति । १५५. कइविहे णं भंते! संघयणे पण्णत्ते १ गोयमा ! छव्विहे संघयणे 9. " एवमाहारपयं भाणियव्वं ति यथा आद्यद्वारस्य प्रश्न उक्तस्तथा तदुत्तरं शेषद्वाराणि च भणद्भिः प्रज्ञापनायाश्चतुस्त्रिंशत्तमं परिचारणापदाख्यं पदमिह भणितव्यमिति । इदं चात्राहारविचारप्रधानतया आहारपदमुक्तमिति, तत् पुनरेवमर्थतः -- तत्र आहाराभोगणाइ यत्ति एतस्य विवरणम् – नारकाणां किमाभोगनिर्वर्तित आहारोऽनाभोगनिर्वर्तितो वा ? उभयथापीति निर्वचनम् ” – अटी० ॥ २. तुला - प्रज्ञापनासूत्रे षष्ठे पदे सू० ६८४-६८६ ॥ ३. प्रतिपाठाः - " मणियति मु० विना । वेमाणियाणं मु० । प्रज्ञापनासूत्रे च सू० ६८६ ॥ ४. तुला — प्रज्ञापनासूत्रे षष्ठे पदे ॥ * * एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति जे० ॥ ५. तिरियगई मणुस्साई देवगई मु० ॥ ६. देवे हे २ ला १ । देवा खं० ॥ ७. सिज्झयणाए खं० हे १ ला २ ॥ ८. तुला प्रज्ञापनासूत्रे षष्ठे पदे सू० ६८८ ॥ Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५५] समवायंगसुत्ते संघयण-संठाणाई। पण्णते, तंजहा–वइरोसभनारायसंघयणे 'रिसभनारायसंघयणे नारायसंघयणे अद्धनारायसंघयणे खीलियासंघयणे छेवट्ठसंघयणे । __ नेरइया णं भंते ! किंसंघयणी [पण्णत्ता] १ गोयमा ! छण्डं संघयणाणं असंघयणी, 'णेवट्ठी णेव छिराणवि हारू, जे पोग्गला अणिट्ठा अकंता अप्पिया अमणुण्णा अमणावा ते तेसिं असंघयणत्ताए परिणमंति । __ असुरकुमारा णं [भंते !] किंसंघयणी पण्णत्ता १ गोयमा ! छण्हं संघयणाणं असंघयणी, "णेवट्ठी णे छिरा जाव जे पोग्गला इट्ठा कंता पिया मणुण्णा मेणामा मणाभिरामा ते "तेसिं असंघयणत्ताए परिणमंति। एवं जाव थणियकुमार त्ति । पुढवि[काइया णं भंते ! किंसंघयणी पन्नत्ता ? गोयमा !] सेवट्टसंघयणी पण्णत्ता, एवं जाव संमुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणिय ति। गब्भववंतिया छव्विह- १० संघयणी। संमुच्छिममणुस्सा णं सेवट्टसंघयणी। गन्भवतियमणूसा छविहे संघयणे पण्णत्ता । जहा असुरकुमारा तहा वाणमंतरा जोतिसिया वेमाणिया । कतिविहे णं भंते ! संठाणे पण्णते ? गोयमा ! छव्विहे संठाणे पण्णत्ते, तंजहा-समचउरंसे, णग्गोहपरिमंडले, साति, खुजे, वामणे, हुंडे । णेरइया णं भंते ! किं[संठाणी पण्णत्ता १] गोयमा ! हुंडंसंठाणी पण्णत्ता। १५. १. उसभ जे० ला १ हे २॥ २. कीलियासं हे २ मु० ॥ खीलियायसं खं० ॥ ३. चेवट्ठ हे १ ला २ । छेवट्ट' ला १। “स्नेहपानादीनां नित्यपरिशीलना सेवा, तया ऋतं प्राप्त सेवार्तमिति षष्ठम्"-अटी० ॥ ४. णेव छिरा जेमू० ला १॥ ५. प्रतिपाठाः-णवि पहारू (हारू हे २) खंमू० हे १, २ ला १, २। णेव वि पहारू खंसं० । व हारू मु०। “नैव स्नायूनीति कृत्वा"-अटी.॥ ६. अप्पिया अणाएज्जा असुभा अमणुण्णा अमणामा [भमणाभिरामा हे २ मु०] खं० हे १ ला १ हे २ मु० । “अप्रिया द्वेष्याः सर्वेषामेव, तथा अशुभाः प्रकृत्यसुन्दरतया, तथा अमनोज्ञा अमनोरमाः कथयापि, तथा अमनापाः न मनःप्रियाश्चिन्तयापि, ते एवंभूताः पुद्गलाः तेषां नारकाणाम्।"-अटी० ॥ ७. भमणामा ला १। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ ८. संब° जेमू । असंघ जेसं० ।। ९. भंते मु० विना नास्ति ॥ भंते किंसंवयणा मु० ॥ १०. वट्ठी नास्ति हे २ मु० विना। णेवट्ठी व छिरा व पहारू जे पोग्गला मु०॥ ११. मणामाभिरामा जे०। दृश्यतां टि० ६ ॥ १२. तेसिं संघ खं० हे १ ला० २ । दृश्यता टि० ८॥ १३. °कुमाराणं, पुढवीकाइया णं भंते किंसंघयणी पन्नत्ता ? गोयमा। छेवट्ठ मु०॥ कुमार त्ति पुढवि किंसंघयणी सेवट्ट (सेवढ़ खं०) मु. विना ॥ १४. °मणुस्सा छेव? हे २ मु० ॥ १५. °मणुस्सा मु०॥ पूर्वापरसन्दर्भानुसारेणात्र 'मणूसाणं छव्विहे संघयणे' इति पाठः 'मणूसा छब्विहसंघयणी' इति वा पाठः समीचीनो भाति ॥ १६. °णिया य हे २ मु०॥ १७. किंसंठाणा हे २॥१८. संठाणे जे० । संठाणा हे २॥ Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६२ समवायंगत्ते संठाण - वेयवण्णओ । [सू० १५६ असुंरकुमारा [णं भते!] किं[संठाणी पण्णत्ता ? ] गोयमा ! समचउरंससंठाणसंठिया पण्णत्ता जाव थणिय त्ति | पुढवि[काइया ] मसूरयसंठाणा पण्णत्ता । आँऊ [काइया ] थिबुयसंठाणा पण्णत्ता । तेऊ [काइया ] सूइकलावसंठाणा पण्णत्ता । वाऊ[काइया ] पैडातिया५ संठाणा पण्णत्ता । वणप्फति [काइया ] णाणासंठाणसंठिता पण्णत्ता । १० बेंतिया तेंतिया चउरिंदिया सम्मुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणिया हुंडठाणा पण्णत्ता । गग्भवक्कंतिया छव्विहसंठाणा [ पण्णत्ता ] | सम्मुच्छिममणूसा हुंडठाणसंठिता पण्णत्ता । गन्भवक्कंतियाणं [मणूसाणं ] छव्विा संठाणा [पण्णत्ता ] । जहा असुरकुमारा तहा वाणमंतरा जोतिसिया वेमाणियों । १५६. कतिविहे णं भंते! वेए पण्णत्ते ? गोयमा ! तिविहे वेए पण्णत्ते, तंजहा—इत्थवेदे पुरिसवेदे णपुंसगवेदे । णेरतियाणं भंते! किं इत्थवेए पुरिसवेए णपुंसगवेए पण्णत्ते १ गोयमा ! णो इत्थि [ वेदे ], णो पुंवेदे, णपुंसगवेदे [पण्णत्ते ] | असुरकुमा[राणं भंते! ] किं [ इत्थिवेए पुरिसवेए णपुसंगवेए पण्णत्ते ] १ गोयमा ! १५ इत्थि[वेए, ] पुमं[वेए,] णो णपुंसग [वेए ] जाव थणिय त्ति | पुढवि वण[प्फति काइया ] [काइया ] आउ[काइया ] तेउ [काइया ] वाउ [काइया ] बे [ इंदिया ] ते[ इंदिया] चउ[रिंदिया ] संमुच्छिमपंचेंदियतिरिक्ख [जोणिया ] संमुच्छिममणूसा णपुंसगवेया । गब्भक्कंतियमणूसा पंचेंदियतिरिया तिवेया । जहा असुरकुमारा ता वाणमंतरा जोतिसिया वेमाणियां | १. असुरकुमाराति समचउ खं० । असुरकुमारा वि समचउ' हे १ ला २ । असुरकुमाराति समचउरंसंठाणसंठिया पण्णत्ता जाव थणिय त्ति इति खं० पाठोऽपि समीचीन एव, असुरकुमाराति इत्यस्य 'असुर कुमारादयः' इत्यर्थः ॥ २. आउ' खं० हे १ ला २ । ३. पडागासं मु० । पडी' ला १ । ४. प्रतिषु पाठाः – बेंति तेंति चउरिंदि संमुच्छिमपंचेंद्रिय तिर हुंड° खं० । बेंति बेंति चरिं संमुच्छिमपंचेंदितिरिय हुंड जे० । बेदि तेंदिया समुच्छिम पंचेंदियति रियहुंड' ला ० १ । तेंति तेंतिं उचरि संमुच्छिमापं पचिंदिय तिरि हुंड' हे १ ला० २ या । बेतिं तेविचरिं संमुमि पंचेंद्रियतिरिय हुंड हे २ । अत्र हे २ अनुसारेण बेतिंदिया तेतिंदिया इति पाठः प्रतीयते । ५. °णिया वि हे २ मु० ॥ ६. वेया ३ पं० गो० सं० हे २ । 'वेया पं० गो० हे १ ला २ । एतदनुसारेण 'णेरतिया णं भंते ? किं इस्थिवेया पुरिसवेया णपुंसगवेया पण्णत्ता' इति पाठः स्यात् ॥ ७ कंतियमणूसा पंचेंद्रिय तिन्नि वेया खं० । 'क्के तियमणूसा [पं- ला २] पंचिंदिय तिवेया हे १ ला २ ॥ ८. या य हे २ । 'या वि मु० ॥ Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५७] समवायंगसुत्ते कुलकरवण्णओ। १५७. तेणं' कालेणं तेणं समएणं कैप्पस्स समोसरणं णेतव्वं जाव गणहरा सावचा णिरवच्चा वोच्छिन्ना । जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे तीताए उस्सप्पिणीते सत्त कुलकरा होत्था, तंजहा मित्तदामे सुदामे य, सुपासे य सयंपभे। विमलघोसे सुघोसे य, महाघोसे य सत्तमे ॥७४॥ जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे तीताए उस्सप्पिणीए दस कुलकरा होत्या, तंजहा सतजले सताऊ य, अजितसेणे अणंतसेणे य । कंकसेणे भीमसेणे, महासेणे य सत्तमे ॥ ७५॥ दढरहे दसरहे सतरहे। जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इमीसे ओसप्पिणीए समाते सत्त कुलगरा होत्था, तंजहा पढमेत्थ विमलवाहण० [चक्खुम जसमं चउत्थमभिचंदे । तत्तो पसेणईए मरुदेवे चेव नाभी य ॥ ७६ ॥] गौहा। १. "इह गंकारौ वाक्यालङ्कारार्थो”–अटी० ॥ २. “कप्पस्स समोसरणं नेयव्वं ति इहावसरे कल्पभाष्योतक्रमेण समवसरणवक्तव्यताऽध्येया, सा चावश्यकोक्ताया न व्यतिरिच्यते। वाचनान्तरे तु पर्युषणाकल्पोक्तक्रमेणंत्यभिहितम्"-अटी०॥ ३. दृश्यता-स्थानाङ्गे सू० ५५६ ॥ ४. भरहे खं० जे० हे १ ला २॥ ५. उस्स मु० । ओस मु. विना। इदमत्रावधेयम्अत्र वक्ष्यमाणायो दशकुलकरवक्तव्यतायां च ओस इति पाठो हस्तलिखितादर्शेषु वर्तते, तथापि स्थानाङ्गसूत्रानुसारेण अत्र अग्रे च उस्स' इति पाठोऽस्माभिरादृतः। दृश्यतां स्थानाङ्गे सू० ५५६, ७६७, पृ०३१५ टि. १३ । अस्य समवायानसूत्रस्य प्रान्तभागेऽपि कुलकरवक्तव्यतायां द्रष्टव्यम् ॥ ६. विम्हल° खं० हे १ ला २॥ ७. दृश्यता टि० ५॥ ८. सयंजले मु.। सतंजले हे २। दृश्यतां स्थानाङ्गे सू० ७६७ ॥ ९. कजसेणे खं० हे१, २ ला २ मु.॥ १०. भरहे खं० जे.हे १ ला १,२॥११. तिमीसे खं.हे १ ला २॥ १२. [ ] एतदन्तर्गतः पाठः अटी• अनुसारेणात्र निर्दिष्टः। दृश्यतां स्थानाने सू० ५५६, भावश्यकनियुक्तौ गा० १५५, १५९ ॥ एवमग्रेऽपि सर्वत्र ज्ञेयम् ॥ १३. अत्रेदमवधेयम-अत्राग्रे च वक्ष्यमाणानां च बहूनां गाथानामाद्यांशमात्रं निर्दिश्य गाहा इति अभिहितम त्राग्रे च संक्षेपाय, किन्तु अटी. मध्ये आवश्यकनियुक्ती आवश्यकभाष्ये वा संपूर्णा गाथाः सन्ति । तदनुसारेण अवशिष्टोऽशः [ ] एतादृशे कोटके मूल एव पूरितोऽस्माभिः सर्वत्र ॥ Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६४ समवायंगसुत्ते कुलकरभारिया-तित्थकरपिउ-माउवण्णओ [सू० १५७-। एतेसि णं सत्तण्हं कुलगराणं सत्त भारियातो होत्या, तंजहा चंदजस चंद०[कंता सुरूव पडिरूव चक्खुकंता य । सिरिकंता मरुदेवी कुलगरपत्तीण णामाई ॥ ७७॥] गाहा। जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इमीसे णं ओसप्पिणीए चउँवीसं तित्थकराण ५ पितरो होत्था, तंजहा णाभी जियसत्तू यॉ० [जियारी संवरे इ य । मेहे धरे पइट्टे य महसेणे य खत्तिए ॥ ७८॥ सुग्गीवे दढरहे विण्हू वसुपुजे य खत्तिए। कयवम्मा सीहसेणे य भाणू विस्ससेणे इ य ॥ ७९ ॥ सूरे सुदंसणे कुंभे सुमित्तविजए समुद्दविजये य। राया य आससेणे सिद्धत्थे चिय खत्तिए ॥८०॥] गाहा । उदितोदितकुलवंसा विसुद्धवंसा गुणेहिं उववेया। तित्थप्पवत्तयाणं एते पितरो जिणवराणं ॥८१॥ जंबुद्दीवे एवं मातरो मॅरुदेवा० [विजय सेणा सिद्धत्था मंगला सुसीमा य । पुहई लक्खण रामा नंदा विण्हू जया सामा ॥ ८२॥ सुजसा सुव्वय अइरा सिरि देवी य पभावई । पउमावती य वप्पा सिव वम्मा तिसिला इ य॥८३॥] गाहातो। १. [ ] एतदन्तर्गतः पाठो अटी० अनुसारेणात्र निर्दिष्टः । दृश्यता स्थानाङ्गे सू०५५६, आवश्यकनियुक्तौ गा० १५५, १५९ ॥ एवमग्रेऽपि सर्वत्र ज्ञेयम् ॥ अत्रेदमवधेयम्-अत्राने वक्ष्यमाणानां च बहूनां गाथानामाद्यांशमात्र निर्दिश्य गाहा इति अभिहितमत्राग्रे च संक्षेपाय, किन्तु अटी. मध्ये आवश्यकनियुक्तौ आवश्यकभाष्ये वा संपूर्ण गाथाः सन्ति । तदनुसारेण अवशिष्टोंऽशः [ ] एतादृशे कोष्टके मूल एव पूरितोऽस्माभिः सर्वत्र ॥ २. आवश्यकनियुक्तौ गा० १५९ । इत्थीण इति स्थानाङ्गे सू० ५५६ ॥ ३. भरहे खं० जेमू० हे १ ला २॥ ४. वीसं खं० हे १ ला २॥ ५. य खं०। या नास्ति हे १ ला २॥ आवश्यकनियुक्ती गा० ३८७-३८९॥ ६. जंबुद्दीवे २ एवं हे २। जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इमीसे मोसप्पिणीए चउवीसं तित्थयराणं मायरो होत्था मरुदेवा० गाहातो। तं० इति मु० मध्ये पाठः॥ ७. अटी०मध्ये आवश्यक निर्युक्तौ च मरुदेवि इति पाठो गाथासु वर्तते, तथापि मूलादर्शानुसारेण मरुदेवा इति पाठोऽस्माभिर्निर्दिष्टः, अवशिष्टश्च पाठो अटी स्थितगाथानुसारेण परिपूरित इति ज्ञेयम् ॥ मावश्यकनियुक्तौ गा० ३८५-३८६ ॥ Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तित्थयराणं पुव्वभवियणामाई सीआओ य । जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे ईमीसे ओसप्पिणीए चउवीसं तित्थकरा होत्था, तंजहा—उसभ १ अंजित २ जाव वद्धमाणो २४ य । एतेर्सि चउवीसाए तित्थकराणं चउवीसं पुव्वभविया णामघेज्जा होत्था, १५७ ] तंजहा पढमेत्थ वतिरणाभे विमले तह विमलवाहणे चेव । तत्तो धम्मसी सुमित्त तह धम्ममित्ते य ॥ ८४ ॥ सुंदर बाहू तह दीहबाहु जुगबाहु लट्ठबाहू य । दिण्णे य इंददिण्णे सुंदर मोहिंदरे चैव ॥ ८५ ॥ सीहरहे मेहर हे रुप्पी य सुदंसणे य बोधव्वे । तत्तो य णंदणे खलु सीहगिरी चेव वीसत्तिमे ॥ ८६ ॥ अँद्दीणसत्तु संखे सुदंसणे णंदणे य बोधव्वे । ओसँप्पिणीए एते तित्थकराणं तु पुव्वभवा ॥ ८७ ॥ एतेसि णं चउवीसाए तित्थयराणं चउवीसं 'सीयाओ होत्था, तंजहा सीया सुदंसणा सुप्पभा य सिद्धत्थ सुप्पसिद्धा य । विजयाय वेजयंती जयंती अपराजियां ॥ ८८ ॥ अरुण पैभ सूरप्पभ सुकप्पभ अग्गि सप्पभा चैव । विमला य पंचवण्णा सागरैदत्ता तह णागदत्ता य ॥ ८९ ॥ अभयकर णिव्वुतिकरी मणोरमा तह मणोहरा चैव । देवकुरु उत्तरकुरा विर्सील चंदप्पभा "सीया ॥ ९० ॥ १. भरहे जे १ हे २ ला १ मु० विना ॥ २. इमीसे नास्ति हे २ मु० विना ॥ ३. अजिय २ संभव ३ अभिनंदण ४ सुमइ ५ पउमप्पह ६ सुपास ७ चंदप्पभ ८ सुविहि पुप्फदंत ९ सीयल १० सिजंस ११ वासुपूज्ज १२ विमल १३ अनंत १४ धम्म १५ संति १६ कुंथु १७ छार १८ मल्लि १९ मुणिसुब्वय २० मि २१ मि २२ पास २३ वडमाणो २४ य मु० ॥ ४. सीसे सुमित्ते तह धम्ममित्ते या जे१ ॥ ५. महिमंदरे जे० ॥ ६. अदीण खं० ॥ ७. प्पणीय जे० ॥ ८. सीता होव्था खं० जे१ ॥ ९. चाप जे१ ॥ १०. या चेव ॥ मु० ॥ ११. भ सूरप्पभ सुंदरप्पभ अग्गि° खं० हे १ ला २ । पभ सूरप्पभ चंदप्पभ अग्गि है २ । प्पभ चंदप्पभ सूरप्पभ अग्गि मु० ॥ १२. 'रदत्ता य नाग हे २ मु० । 'दत्ता नाग जे० । र तह दत्ता नागदत्ता । अभयकरा ला १ ॥ १३. ला २ ॥ १४. विसाला जे० ॥ १५. तीया हे २ मु० विना । सीय हे २ ॥ कुरु खं० १ स. ३० ४६५ १० १५ Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६६ ५ १० समवायंगसूत्ते सीयादवण्णओ । एतातो सीयातो सव्वेसिं चेव जिणवरिंदाणं । सव्वजगवच्छलाणं सव्वोतुकसुभाए छायाए ॥ ९१ ॥ पुवि उक्खित्ता माणुसेर्हि सा हट्ठरोमकूवेहिं । पच्छा वहति सीयं असुरिंद-सुरिंद - नागिंदा ॥ ९२॥ चैलचवलकुंडलधरा सच्छंद विउब्वियाभरणधारी । सुर-असुरवंदियाणं वहंति सीयं जिर्णिदाणं ॥ ९३ ॥ पुरतो वहंति देवा नागा पुण दाहिणम्मि पासम्मि | पञ्च्चत्थिमेण असुरा गरुला पुण उत्तरे पासे ॥ ९४॥ उसभो य "विणीताए बारवंतीए अरिट्ठवरणेमी । अवसेसा तित्थकरा णिक्खंता जम्मभूमीसु ॥ ९५ ॥ सव्वे वि एगदूसेण [णिग्गया जिणवरा चउव्वीसं । ग य णाम अण्णलिंगे णं य गिहिलिंगे कुलिंगे य ॥ ९६ ॥ ] गाहा । [सू० १५७ एक्को भगवं वीरो पासो मल्ली [य तिहिं तिहिं सएहिं । भगवं पि वासुपूज्जो छहिं पुरिससएहिं निक्खंतो ॥ ९७ ॥ ] गाधा । उग्गाणं भोगाणं रातिण्णा [णं च खत्तियाणं च । उहिं सहस्सेहिं उसभो सेसा उ सहस्सपरिवारा ॥ ९८ ॥ ] गाहा । सुमतित्थ चित्ते [णिग्गओ वासुपुज्जो जिणो चउत्थेणं । पासो मल्ली वि य अट्ठमेण सेसा उ छद्वेणं ॥ ९९ ॥ ] गाहा । एतेसि णं चउवीसाए तित्थकराणं चउवीसं पढभिक्खादेया होत्या, २० तंजहा १. गाथेयम् आचाराङ्गसूत्रे [सू० ७६०] अपि किञ्चिद्भेदेन वर्तते । आवश्यकमूलभाष्ये [गा० ९८] अपि वर्तते ॥ २. गाथेयम् आवश्यकमूलभाष्ये [गा० ९९] अपि वर्तते ॥ ३. तुला - आचाराङ्गे सू० ७६१ ॥ ४. भावश्यकनिर्युक्तौ गा० २२९ ॥ ५. विणीयातो बरईए ला १ । वीणियातो बारवतीतो जे० । विणीयातो बारवतीतो मु० ॥ ६. 'वतीए य मरि' हे २ | वतीतो य अरि मु० ॥ ७. 'नो गिहिलिंगे कुलिंगे वा' इति आवश्यक निर्युक्तौ गा० २२७ ॥ ८. ‘भयवं च' इति भावश्यकनिर्युक्तौ गा० २२४ ॥ ९. 'स्सेहुभो इति आवश्यक निर्युक्तौ गा० २२५ ॥। १०. आवश्यक निर्युक्तौ गा० २२८ ॥ ११. प्रतिपाठाः - भिक्खादेया खं० जे १ हे १ ला २ । भिक्खया जे० । भिक्खदायारो ला १ । भिक्खादायारो हे २ मु० ॥ Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . १५७] तित्थयराणं पढमभिक्खादायाराइवण्णओ। सेजंस बंभदैत्ते सुरिंददत्ते य इंददत्ते य । तत्तो य धम्मसीहे सुमिते तह धम्ममित्ते य ॥१०॥ पुस्से पुणव्वसू पुण णंदे सुणंदे जए य विजए य। पउमे य सोमदेवे महिंददत्ते य सोमदत्ते य ॥१०१ ॥ अपरातिय वीससेणे वीसतिमे होति उसमसेणे य । दिण्णे वरदत्ते धन्ने बहुले य आणुपुवीए ॥ १०२॥ एते विसुद्धलेसा जिणवरभंतीय पंजलिउडाओ। तं कालं तं समयं पडिला ती जिणवरिंदे ॥१०३॥ "संवच्छरेण भिक्खा० [लद्धा उसभेण लोगणाहेण । सेसेहिं बीयदिवसे लद्धाओ पढमभिक्खाओ ॥१०४॥] गाहा। १० उसभस्स पढमभिक्खा० [खोयरसो आसि लोगणाहस्स । सेसाणं परमण्णं अमयरसरसोवमं आसि ॥ १०५॥] गाहा । सव्वेसि पि जिणाणं जहियं लद्धातो पढमभिक्खातो। तहियं वसुधारातो सरीरमेत्तीओ वुट्ठातो ॥१०६॥ . एतेसि णं चउवीसाए तित्थकराणं चउवीसं चेतियरुक्खा होत्था, तंजहा- १५ णग्गोह सत्तिवण्णे साले "पियते पियंगु छत्तोहे। सिरिसे य णागरुक्खे माली य "पिटुक्खुरुक्खे य॥१०७॥ १. मु० मध्ये 'सेजंस बंभदत्ते सुरिंददत्ते य इंददत्ते य । पउमे य सोमदेवे माहिदे तह सोमदत्ते य॥ पुस्से पुणध्वसू पुण णंद सुणंद जए य विजए य। तत्तो य धम्मसीहे सुमित्ते तह वग्गसीहे य॥' इति क्रमभेदेनेदं गाथाद्वयं दृश्यते। मावश्यकनियुक्तावपि तथैव गा० ३२७-३२८ ॥ २. दत्ते य सु° खं० ला २ ॥ ३. वह वग्गसीहे य मु० । 'तह वग्घसीहे .' इति आवश्यकनियुक्तौ ॥ ४. गंद जे० मु०॥ ५. महिंददत्ते सोम जे०। मा(म-हे २)हिंदे तह सोम हे २ मु०॥ ६. अपराति वीसलेणे खं० हे १ । अपरातिय वीससिणे जे० ॥ भावश्यकनियुक्ती गा० ३२९ ॥ ७. धम्मे जे. हे २ । धणे मु.॥ ८. तुला आवश्यकनियुक्ती गा० ३२९॥ १. भत्तीह मु०। भत्तीए हे २॥ १०. उडातो जे० ला १। पुडा य हे १ ला २। उडा उ हे २ मु०। ११. लाभेई मु०। लाभेती हे २॥ १२. आवश्यकनियुक्तो गा० ३१९ ॥ १३. तुला-मावश्यकनियुक्ती गा० ३२० ॥ १४. तुला-आवश्यकनियुक्तौ गा० ३३१॥ १५. विचारसारेऽपि इमा गाथा दृश्यन्ते गा० १४८-१५०॥ १६. पियाले जे०॥ १७. छत्ताहे हे १,२ ला १, २ मु०॥ १८. मालि जे०। साले हे २॥ १९. पिलुंख° जे०। पिलंक्खु हे १, ला २ मु.। पिलखु ला १ हे २॥ Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६८ तित्थयराणं चेतियरुक्ख-पढमसीसनामाई। [सू० १५७'तेंदुग पांडलि जंबू आँसोत्थे खलु तहेव दधिवण्णे । णंदीरुक्खे 'तिलए अंबगरुक्खे असोगे य॥१०८॥ चंपय बउले य तहा वेडसरुक्खे तँहा य धायईरुक्खे । साले य वद्धमाणस्स चेतियरुक्खा जिणवराणं ॥१०९॥ बत्तीसतिं धंणूई चेतियरुक्खो उ वद्धमाणस्स । णिचोउगो असोगो ओच्छन्नो सालरुक्खणं ॥११०॥ तिण्णेव गाउयाई चेतियरुक्खो जिणस्स उसभस्स। सेसाणं पुण रुक्खा सरीरतो बारसगुणा उ ॥१११॥ सच्छत्ता सपडागा सवेइया तोरणेहिं उववेया। सुरअसुरगरुलमहियाण चेतियरुक्खा जिणवराणं ॥११२॥ एतेसि णं चउवीसाए तित्थकराणं चउवीसं पढमसीसा होत्था, तंजहा पढमेत्थ उसभसेणे बितिए पुण होइ सीहसेणे उ। चारू य वजणाभे चमरे तह सुव्वय विदब्भे ॥११३॥ दिण्णे वाराहे पुण आणंदे गोत्थुभे सुहम्मे य । "मंदर जैसे अरिद्वे चक्काउह सयंभु कुंभे य ॥११४॥ *भिसए य इंद कुंभे वरदत्ते दिण्ण इंदभूती य । उदितोदितकुलवंसा विसुद्धवंसा गुणेहिं उववेया । "तित्थप्पवत्तयाणं पढमा सिस्सा जिणवराणं ॥११५॥ १. तंदुग खं० हे १, ला १, २॥ २. पाडल जे. हे २ ला १ मु० ॥ ३. मासेठे खं० । भासेट्ठी हे १ ला २। भासित्थे हे २। आसत्थे मु०॥ ४. तिलए य खं० हे १, २ ला १,२॥ ५. अंवंरुक्खे ख०। अवरुक्खे हे १ ला २। अवंगरुक्खे जे०॥ ६. वेडसिरुक्खे जे. हे १ ला २। वेडरुक्खे ला १॥ ७. तहा नास्ति मु०। तहा धवलक्खे जे०। तहा य धवरुक्खे ला १ तहाइ धवरुक्खे हे २॥ ८. बत्तीसं हे २ मु०॥ ९. धणूति खमू० । धणूयाति खंसं० । १०यागं चे खं० । °या चे हे २ मु०॥ ११. चारु हे२ मु. विना ॥ १२. सुन्वते ला१। सुजते जे०। सुजय खं० हे१ ला२॥ विचारसारप्रकरणे (गा० १७४] 'सुजोय' इति नाम दृश्यते॥ १३. वाराहे याणदे पुण गो जे०। वाराहे पुण भाणंदे पुण गोला१॥१४. मंदिर जे. ला१।१५. जसे यरिटे जे०॥ १६. 'भिसए य इंद कुंभे' इत्यस्य स्थाने 'इंदे कुंभे य सुभे' इति मु० मध्ये पाठः॥ १७. तिथणिवत्तयाणं जे.॥ Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५७] तित्थयराणं पढमसिस्सिणीणामाई चक्कवट्टि षण्णओ य। ४६९ एतेसि णं चउवीसाए तित्थकराणं चउवीसं पढमसिस्सिंणीओ होत्या, तंजहा बंभी फग्गू सम्मा अतिराणी कासवी रती सोमा । सुमणा वारुणि सुलसा धारणि धेरणी य धरणिधरा ॥११६॥ पउमा सिवा सुयी अंजू भावितप्पा य रक्खिया । बंधू पुप्फवती चेव अजा वणिला य आहिया ॥११७॥ जक्खिणी पुप्फचूला य चंदणज्जा य आहिता ॥ उदितोदितकुलवंसा विसुद्धवंसा गुणेहिं उववेया । 'तित्थप्पवत्तयाणं पढमा सिस्सी जिणवराणं ॥११८॥ १५८. जंबुद्दीवे णं दीवे भारहे वासे इंमीसे ओसप्पिणीए बारस चक्क- १० वट्टीपितरो होत्था, तंजहा उँसभे सुमित्तविजए समुद्दविजए य "विस्ससेणे य । सूंरिते सुदंसणे पउमुत्तर कत्तवीरिए चेव ॥११९॥ महाहरी य विजए यं पउमे राया तहेव य । "बंभे बारसमे वुत्ते पिउनामा चक्कवट्टीणं ॥१२० ॥ जंबुद्दीवे णं दीवे भैरहे वाँसे ईमाए ओसप्पिणीए बारस चक्कवट्टिमायरो होत्था, तंजहा १. °णी होत्था खं० हे १ ला २॥ २. वम्ही खं० हे १ ला २। बंभी य फग्गु सामा अजिया कासवी रई मु०॥३. वरुणि जे०। वारुणी य खं० हे १ ला २॥४. धरिणी खं०॥ ५. सुयी तह अंजू या भावियप्पा य रक्खी य बंधुवती पुष्फवती अजा अमिला य मु०॥ ६.माहियवा जे०॥ ७.वंदणिज्जा जे०॥ ८.मु० विना-तित्थपवत्तणयाणं ला १। तित्यपवत्तयाणं खं० जे० हे तित्थपवत्तययागं हे १ ला२॥ ९. तिमीसे खं० जे०॥ १०. उसमे समित्ते विजए समुद्दविजए य आससेणे य। विस्ससेणे य सूरे सुदंसणे कत्तवीरिए य ॥ पउमुत्तरे महाहरी विजए राया तहेव य। बंभे बारसमे उत्ते पिउनामा चक्कवठ्ठीणं ॥ इति मु० मध्ये पाठः । तुला"उसमे सुमित्तविजए समुहविजए म अस्ससेणे य। तह वीससेण सूरे सुदंसणे कत्तवीरिए भ ॥ ३९९॥ पउमुत्तरे महाहरि विजए राया तहेव बंभे य। भोसप्पिणी इमीसे पिउनामा चक्कवट्टीणं ॥४००॥” इति मावश्यकनियुक्तौ ॥ ११. अस्ससेणे य हे २। अस्ससेणे य विस्ससेणे य ला १॥ १२. सूरित जे०। सूरेत ला १। 'सूरे त' इत्यपि पाठोऽत्र भवेत् ॥ १३. °वीरिए य ला १॥ १४. य नास्ति जे० ला १॥ १५. तह य हे १ ला २॥ १६. धम्हे खं० हे १ ला २॥ १७. भारहे हे २ मु०॥ १८. वासे नास्ति ला १ मु० विना ॥ १९. तिमाए खं. हे १ ला २। इमीसे मु०॥ Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चक्कवट्टि-बलदेव-वासुदेवपरिवारो। [सू० १५८सुमंगला जसवती भद्दा सहदेवा अतिरा सिरि देवी। जाला तारा मेरा वप्पा चुलणी यं अपच्छिमा। जंबुद्दीवे णं दीवे भैरहे वासे इमाए ओसप्पिणीए बारस चक्कवट्टी होत्या तंजहा भरहे सगरे मघवं० [संणकुमारो य रायसङ्लो । संती कुंथू य अरो हवइ सुभूमो य कोरव्वो ॥ १२१॥ नवमो य महापउमो हरिसेणो चेव रायसङ्कलो । जयनामो य नरवई बारसमो बंभदत्तो य ॥१२२॥] गाधातो। एतेसि णं बारसण्हं चक्कवट्टीणं बारस इस्थिरयणा होत्था, तंजहा पढमा होइ सुभद्दा, भद्दा सुणंदा जया य विजया य । कण्हसिरी सूरसिरी, पउमसिरी वसुंधरा देवी। लच्छिमती कुरुमती, इत्थीरतणाण नामाई ॥१२३॥ जंबुद्दीवे णं दीवे भैरहे वासे इँमाए ओसप्पिणीए नव बलदेव-वासुदेवपितरो होत्था, तंजहा पयावती य बंभे [रुद्दे सोमे सिवे ति त। महसीह अग्गिसीहे, दसरहे नवमे त वसुदेवे ॥१२४॥] गाहा । जंबुद्दीवे णं दीवे भरहे वासे ईमीसे ओसप्पिणीए णव वासुदेवमातरो होत्या, तंजहा मियावती उमा चेव, पुढवी सीया य अम्मया। लच्छिमती सेसमती, केकई "देवई ई य ॥१२५॥ १. तुला-मावश्यकनियुक्तौ गा० ३९८ ॥ २. देवि हे २ ला १। °देवी मु०॥ ३. तारा जाला मेरा मु० । आवश्यकनियुक्तौ च ॥ ४. य नास्ति हे १, २ ला २ मु०॥ ५. भारहे हे २ ला १॥ ६. मावश्यकनियुक्तौ गा० ३७४-३७५॥ ७. भारहे हे २॥ ८. इमीसे जे० ॥ ९. [ ] एतदन्तर्गतः पाठः स्थानाङ्गे नवस्थानके ६७२ सूत्रे यः समवायाङ्गपाठो निर्दिष्टस्तदनुसारेणात्र पूरितः। अटी० मध्ये तु “सोमो रुद्दो सिवो महसिवो य। अग्गिसीहो य दसरहो नवमो भणिो य वसुदेवो॥” इति पाठः। भावश्यकनिर्युक्तौ तु " हवइ पयावई बंभो रुद्दो लोमो सिवो महसिवो य। अग्गिसीहे अ दसरहे नवमे भणिए म वसुदेवे ॥ ४११॥” इति गाथा ॥ १.. इमाए हे २ मु०॥ ११. पुहई खं० । पहुओ हे १ ला २॥ १०. देवई तहा मु०॥ ११. इया वासुदेवमातरो य खं० । इय वासुदेवमातरो या हे १ ला २। इय वासुदेवमातरो हे २॥ Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७१ १५८] समवायंगसुत्ते बलदेव-वासुदेववण्णओ। जंबुद्दीवे णं दीवे भरहे वासे इमाए ओसप्पिणीए णव बलदेवमायरो होत्था, तंजहा भंदा सुभद्दा य सुप्पभा सुदंसणा विजया य वेजयंती । जयंती अपरातिया णवमिया य रोहिणी बलदेवाणं मातरो ॥१२६॥ जंबुद्दीवे णं दीवे भरहे वासे इमीसे ओसप्पिणीए नव दसारमंडला होत्था, ५ तंजहा-उत्तमपुरिसा मज्झिमपुरिसा पहाणपुरिसा ओयंसी तेयंसी वचंसी जसंसी छायंसी कंता सोमा सुभगा पियदंसणा सुरूवा सुहसील-सुहाभिगम-सव्वजणणयणकंता ओहबला अतिबला महाबला अणिहता अपरातिया सत्तुमद्दणा रिपुसहस्समाणमधणा साणुक्कोसा अमच्छरा अचवला अचंडा 'मितमंजुपलावहँसित-गंभीरमधुरपडिपुण्णसच्चवयणा अब्भुवगयवच्छला सरण्णा लक्खणवंजणगुणोववेता १० माणुम्माणपमाणपडिपुण्णसुजातसव्वंगसुंदरंगा ससिसोमागारकंतपियदंसणा अमसणा पयंडदंडप्पैयारगंभीरदरिसणिज्जा तौलद्धयोव्विद्धगरुलकेऊ महाधणुविकड्या महासत्तसागरा दुद्धरा धणुद्धरा धीरपुरिसा जुद्धकित्तिपुरिसा विपुलकुलसमुभवा १. भद्दा तह सुभद्दा य सुप्पभा य सुदंसणा। विजया वेजयंती य जयंती अपराजिया ॥५२॥ णवमीया रोहिणी य बलदेवाणं मायरो॥-मु०। “भद्द सुभद्दा सुप्पभ सुदंसणा विजय वजयता अ। तह य जयंती अपराजि य तह रोहिणी चेव ॥४१०॥” इति आवश्यकनियुक्ती गाथा ॥ २. हा सुप्पभा य हे २॥ ३. जयंति जे०॥४. य नास्ति जे. हे २ ला १॥ ५. मंडणा खं० ला १ अटीपा० । "दसारमंडल त्ति दशाराणां वासुदेवानां मण्डलानि ......."केचित्त दसारमंडणा इति पठन्ति, तत्र दशाराणां वासुदेवकुलीनप्रजानां मण्डनाः शोभाकारिणो दशारमण्डना उत्तमपुरुषा इति"- अटी.॥ ६. °सीला खं० हे १, २ ला २ मु०। "पदत्रयस्य कर्मधारयः"-अटी.॥७. तोहयला जे०। तोहब्बला ला १। ८. मद्दणा जे०॥ ९. मितमंजुलाव खंमू०, मितमंजुपलाव खंसं०। मितमजुलाव हे १ ला २। मिजुवला जे। मितमंजुलपलाव मु०। “मिते परिमिते मजुनी कोमले प्रलापश्चालापो हसितं च येषां ते मितम प्रलापहसिताः"--अटी०॥ १०. हसिया मु०। “पदद्वयस्थ कर्मधारयः"-अटी.॥ ११. अमसिणा हे २। असमणा जे०। अमरिसणा मु०। “अमसण त्ति अमसृणाः प्रयोजनेष्वनलसाः, अमर्षणा वा अपराधिष्वकृतक्षमाः"-अटी०॥ १२. °प्पयारा खं०। 'प्पभारा मु०। “प्रकाण्ड उत्कटो दण्डप्रकार आज्ञाविशेषो नीतिभेदविशेषो वा येषां ते तथा, अथवा प्रचण्डो दुःसाध्यसाधकत्वाद् दण्डप्रचारः सैन्यविचरणं येषां ते तथा। गम्भीरा......"दृश्यन्ते ये ते तथा गम्भीरदर्शनीयाः, ततः पदद्वयस्य कर्मधारयः। प्रचण्डदण्डप्रचारेण वा ये गम्भीरा दृश्यन्ते"-अटी० ॥ १३. तालुद्धउन्विद्ध जे०। तालद्धउम्विद्ध हे २। तालद्धयोविद्ध' ख०। “तालध्वजोद्विद्धगरुडकेतवः"-अटी०॥ १४. महाधणुयकट्टगा जे० ला १। “महाधनुर्विकर्षकाः महाप्राणत्वात्"-अटी० ॥ १५. दुद्धरा महाबला धणु खं० । दुरंद्धरा महाबला वीरपुरिसा जे०॥ Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते बलदेव-वासुदेववाणओ। [सू० १५८महारयणविहाडगा अद्धभरहसामी सोमा रायकुलवंसतिलया अजिया अजितरहा हल-मुसल-कणगपाणी संख-चक्क-गय-सत्ति-गंदगधरा पवरुज्जलसुकंतविमलगोत्थुभतिरीडधारी कुंडलढजोवियाणणा पुंडरीयणयणा एकावलिकंठलइतवच्छा 'सिरि वच्छसुलंछणा वरजसा सव्वोउयसुरभिकुसुमसुरचितपलंबसोभंतकंतविकसंतचित्त५ वरमालरइयवच्छा अट्ठसयविभत्तलक्खणपसत्थसुंदरविरतियंगमंगा मत्तगयवरिंद ललियविक्कमविलसियगती सारतनवथणियमधुरगंभीरकोंचनिग्घोसदुंदुभिसरा कडिसुत्तगनीलपीयकोसेजवाससा पवरदित्ततेया नरसीहा नरवती नरिंदा नरवसहा मरुयवसभकप्पा अब्भहियं रायतेयलच्छीए दिप्पमाणा नीलग-पीतगवसणा दुवे दुवे रामकेसवा भायरो होत्था, तंजहा "तिविट्ठ य जाव कण्हे ॥१२७॥ अयले वि० जाव रोमे यावि अपच्छिमे ॥१२८॥ एतेसि णं णवण्डं बलदेव-वासुदेवाणं पुव्वभविया नैव नामधेजा होत्था, तंजहा "विस्सभूती पव्वयए धणदत्त समुदत्त सेवाले । पियमित ललियमिते पुणवसू गंगदत्ते य॥१२९ ॥ १. महारणविहाडगा अटीपा०। “पाठान्तरेण तु महारणविघटकाः"-अटी०॥ २. सुंकत' जे०। सुकंत? हे २ मु.। "सुकान्तः कान्तियोगात्, पाठान्तरे सुकृतः सुपरिकर्मितत्वात्" -अटी०॥ ३. उज्जोइया मु०॥ ४. “श्रीवृक्षाभिधानं सुष्ठु लाञ्छनं..."येषां ते श्रीवृक्षलाञ्छनाः”-अटी०॥ ५. °मरचित हे २ मु०। “कुसुमानि, तैः सुरचिता कृता या प्रलम्बा आप्रपदीना..."माला'"वक्षसि येषां ते सर्वर्तुकसुरभिकुसुमसुरचितप्रलम्बशोभमान कान्तविकसचित्रवरमालारचितवक्षसः”–अटी०॥ ६. विततियं जे०। विरइयं मु०॥ ७. तिविट्ठ जाव कण्हे अयले जाव मु.। “तिविट्ठ य, यावत्करणात् दुविट्ट य सयंभु पुरिसुत्तमे पुरिससीहे। तह पुरिसपुंडरीए दत्ते नारायणे कण्हे ॥ त्ति। अयले विजये भहे सुप्पभे य सुदंसणे। आनंदे नंदणे पउमे रामे आवि अपच्छिमे(य पच्छिमे-अटीखं०)॥ त्ति"-अटी.। “तिविट्ठ अ दुविठ्ठ सयंभु पुरिसुत्तमे पुरिससीहे। तह पुरिसपुंडरीए दत्ते नारायणे कण्हे ॥४०॥ अयले विजए भद्दे सुप्पभे अ सुदंसणे। आणंदे गंदणे पउमे रामे आवि अपच्छिमे ॥४१॥” इति आवश्यकमूलभाष्ये गाथाद्वयमिदं वर्तते ॥ ८. अयले य जाव हे १ ला२॥ ९. रामे या भपच्छिमे जे० ख० हे १ ला१, २॥ १०. नव २ णाम जे०। एवं च जे० अनुसारेण नव नव णामधेजा इति पाठः॥ ११. आवश्यकमूलभाष्येऽपि एताः सप्त गाथा दृश्यन्ते ॥ १२. दत्ते य सेवाले हे । दत्त इसिवाले मु०॥ १३. मित्ते खं० हे१, २ ला२॥ १४. ध्वसुगंग खं० हे १ लार । व्वसूय गंग हे २॥ Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५८ ] तंजहा - समवायंगसुते बलदेव - वासुदेववण्णओ । ताई नामाइं पुव्वभवे आसि वासुदेवाणं । एत्तो बलदेवाणं जहक्कमं कित्तइस्सामि ॥ १३० ॥ एतेसिं णं णवं बलदेववासुदेवाणं पुव्वभविया नव धम्मायरिया होत्था, 'विस्सनंदी सुबंधू य सागरदत्ते असोग ललिए य । वाराह धम्मसे अपराइय रायललिए य ॥ १३१ ॥ "संभूत सुभद्द सुदंसणे य सेयंस कण्ह गंगदत्ते य । सागर समुद्दनामे दुमसेणे य णवम ॥ १३२ ॥ एते धम्मायरिया कित्तीपुरिसाण वासुदेवाणं । पुव्वभवे सिहं जत्थ निदाणाई कौसीय ॥ १३३॥ एतेसिं णं णवण्हं वासुदेवाणं पुव्वभवे णव णिदाणभूमीत होत्था, तंजहामैहुरा जाव हथिणपुरं च ॥ १३४॥ एतेसि णं णवण्हं वासुदेवाणं नव णिदाणकारणा होत्था, तंजहा - गाँवी जुए जाव मातुका ति य ॥ १३५ ॥ ऍतेसि णं णवण्हं वासुदेवाणं णव पडिसत्तू होत्या, तंजहा - अस्सग्गीवे जाव जरासंधे ॥ १३६ ॥ एते खलु पडिसत्तू जाव सचक्केहिं ॥ १३७॥ " १. विसनंदी य सुबन्धू मु० ॥ २. संभूते सुभद्दे सुदंसणे य सेयंसे हे२ ला १ । ३. आसिन्ह जे० हे१ ला२। एक्षासिं मु० । ' आसीभा' इति आवश्यकमूलभाष्ये पाठः ॥ ४. कालितया खं०] हे १ ला२ ॥ ५. महुरा य° हथिणा उरं च मु० । “महुरा य कणगवत्थू सावत्थी पोयणं च रायगि। कार्यदी कोसंबी मिहिलपुरी हत्थिणपुरं च ॥” इति सम्पूर्णा गाथा अटी०मध्ये विद्यते । भावश्यक मूलभाष्ये तु । कार्यदो मिहिला वि य वाणारसी हरिथणपुरं च ॥ इति पाठभेदेन सह वर्तते ॥ ६. गावी जुवे० मु० । “गावी जुए य संगामे तह इत्थी पराइको रंगे । भजाणुराग गोट्ठी परइड्ढी माउया इय ॥” इति सम्पूर्णा गाथा अटी० मध्ये आवश्यकमूलभाष्ये च वर्तते ॥ ७. माउका ति एय खं० हे १, २ ला २ ॥ ८. एतेसं नवण्हं खं० हें १, २ ला२ । एसि णं नवण्डं ला १ ॥ ९. “ अस्सग्गीवे तारए मेरए महुकेढवे निसुंभे य । बलि पहराए तह रावणे य नवमे जरासंधे ॥ ति । एए खलु पडिसत्तू कित्तीपुरिसाण वासुदेवाणं सव्वे विचकजोही सव्वे विहया सचक्केहिं ॥” इति सम्पूर्ण गाथाद्वयम् अटी० मध्ये वर्तते । आवश्यकमूल भाष्येऽपि [ गा० ४०-४१] वर्तते ॥ ४७३ ५ १० १५ Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायंगसुत्ते एरवए वासे तित्थयरा। [सू०१५८एक्को य सत्तमाए पंच य छट्ठीए पँचमा एको । एक्को य चउत्थीए कण्हो पुण तच्चपुढवीए ॥१३८॥ अणिदाणकडा रामा० [सव्वे वि य केसवा नियाणकडा । उडुंगामी रामा केसव सव्वे अहोगामी ॥१३९॥] गाहा । अटुंतकडा रामा, एगो पुण बंभलोयकप्पम्मि । एक्का से गब्भवसही, सिज्झिस्सति आगमिस्सेणं ॥ १४०॥ जंबुद्दीवे णं दीवे एरवते वासे इमीसे ओसप्पिणीए चउवीसं तित्थगरा होत्था, तंजहा चंदाणणं सुचंदं अग्गिसेणं च नंदिसेणं च । इसिदिण्णं वयहारिं वंदिमो सामचंदं च ॥१४१॥ वंदामि जुत्तिसेणं अजितसेणं तहेव सिवसेणं । बुद्धं च देवसम्म सययं निक्खित्तसत्थं च ॥१४२॥ १. इदं गाथात्रयम् भावश्यकनियुक्तौ वर्तते गा० ४१३-४१५॥ २. सत्तमीए मु.॥ ३. हे २ मु. विना-पंचम छट्ठीए जे० हे १ ला २। पंच य छट्ठी य खं०। पंच य छट्ठा य ला १॥ ४. पंचमी मु०॥ ५. [ ] एतदन्तर्गतः पाठ आवश्यकनिर्युक्त्यनुसारेण अटी. अनुसारेण चास्माभिः परिपूरितः॥ ६. एकस्स गब्भ मु.। गाथेयं स्थानाङ्गेऽपि [सू०६७ प्र० २७०1 वर्तते॥७. मस्सेणं जे०। मेसाणं खं० हे २ ला १ अटीपा। "आगमिस्सेणं ति आगमिष्यता कालेन, आगमेस्साणं ति पाठान्तरे आगमिष्यतां भविष्यता मध्ये सेत्स्यन्ति" अटी.॥८. सुचंदं च अग्गि जे. हे २ ला १।"चंदाणणं० गाहा। चन्द्राननं १ सुचन्द्र च २ अग्निसेनं च ३ नन्दिषेणं च ४। क्वचिद् आत्मसेनोऽयं दृश्यते। ऋषिदिनं च ५ व्रतधारिणं च ६ वन्दामहे श्यामचन्द्रं च ७ ॥ वंदामि० गाहा। वन्दे युक्तिसेनम् , क्वचिदयं दीर्घबाहुीघसेनो वोच्यते ८। अजितसेनम् , क्वचिदयं शतायुरुच्यते ९। तथैव शिवसेनम्, कचिदयं सत्यसेनोऽभिधीयते सत्यकिश्चेति १० बुद्धं चावगततत्त्वं च देवशर्माणं देवसेनापरनामक सततं सदा 'वन्दे' इति प्रकृत्तम्। निक्षिप्तशस्त्रं च नामान्तरतः श्रेयांसम् १२॥ असं मस्संअटीहे. )जल० गाहा। असंज्वलं (अस्वंजलं-अटीहे.) जिनवृषभम् , पाठान्तरेण भस्वयंज्वलं (जलं-मु० अटीहे.) १३ वन्दे अनन्तजितममितज्ञानिनं सर्वज्ञमित्यर्थः, नामान्तरेणायं सिंहसेन इति १४ । उपशान्तं च उपशान्तसं धूतरजसं १५ वन्दे खलु गुप्तिसेनं च १६॥ अइपासं० गाहा। अतिपाद्यं च १७ सुपार्श्व १८ देवेश्वरवन्दितं च मरुदेवम् १९ निर्वाणगतं च धरं 'धर' संज्ञं २०, क्षीणदुःखं श्यामकोष्ठं च २१॥ जिय• गाहा। जितरागमग्निसेनं महासेनापरनाम २२ वन्दे श्रीणरजसमग्निपत्रं च २३ व्यवकष्टप्रेमद्वेषं च वारिषेणं २४ गतं सिद्धिमिति। स्थानान्तरे किञ्चिदन्यथापि आनुपूर्वी नाम्नामुपलभ्यते"-अटी.॥ ९. ववहारिं वंदिमो सोम° मु० ॥ १०. देवसेणं ला १ । दृश्यतां टि० ८॥ Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५८] समवायंगसुत्ते कुलगरणामाई । अस्संजलं जिणवसभं वंदे य अनंतयं अमियणाणिं । उवसंतं च यरयं वंदे खलु गुत्तिसेणं च ॥ १४३ ॥ अतिपासं च सुपासं "देवीसरवंदियं च मरुदेवं । निव्वाणगयं च धरं खीणदुहं सामकोट्टं च ॥ १४४ ॥ जियरागमग्गिणं वंदे खीणरयमग्गिउत्तं च । 'वो कसिय पेज्जदोसं चं वारिसेणं गतं सिद्धिं ॥ १४५ ॥ जंबुद्दीवे दीवे रहे वासे आगमेसाते उस्सप्पिणीए सत्त कुलगरा भविस्संति, तंजा— "मित्तवाहणे सुभूमे य सुँप्पभे य सयंपभे । दत्ते सुँहुमे सुबंधू य ऑगमेसाणं " होक्खति ॥ १४६॥ जंबुद्दीवे णं दीवे [भरहे वासे ] आगमेसाते उस्सप्पिणीते दस कुलकरा भविस्संति, तंजहा — विमलवाहणे सीमंकरे सीमंधरे खेमंकरे खेमंधरे दढघणू दस सयधणू पडसुई सम्मुईति । जंबुद्दीवे णं दीवे भैरहे वासे आगमेसाए उस्सप्पिणीए चउवीसं "तित्थकरा भविस्संति, तंजहा १. अस्संजल जे० । असंजलं मु० । असंजल अटी०, अस्संजल अटीपा० । दृश्यतां पृ० ४७४ टि०८ ॥ २. अनंतयं ला १ विना । दृश्यतां पृ० ४७४ टि० ८ ॥ ३. अमियणाणी जे० खं० हे १ ला २ । अमियणाणि ला १ । ४. धुवरयं खं० हे १, २ ला १,२ ॥ ५. देवेसर मु०॥ ६. वरं मु० ॥ ७. 'राय' मु० । दृश्यतां पृ० ४७४ टि० ८ ॥ ८. वोक्क मु० ॥ ९ च नास्ति ला १ मु० । १०. भा° हे १ ॥ ११. प्रतिषु पाठाः- -भोस खं० जे० । उस° हे १, २ ला २ । उस्स ला १ मु० । अत्र उस्स' इति ओस' इति पाठयोः कतरः पाठः समीचीनतर इत्यत्रास्माकं सन्देहः । दृश्यतां पृ० ४६३ पं० ३, ७ टि० ५ । दृश्यतां टि० १७ ॥ १२. मियवा मु० । गाथेयं स्थानाङ्गेऽपि वर्तते सू० ५५६ ॥ १३. पुप्फसेया सयंपभे खं० हे १ ला २ । सुप्पमेय नास्ति जे० ॥ १४. सुहमे हे १, २ ला २ । सुमुहे जे० ला १ ॥ १५. आगमिस्साण मु० ॥ १६. होक्खंति ला १ । होति खं० हे १, २ ला २ । १७. प्रतिषु पाठाः - भोस खं० जे० हे १ ला २। उस° ला १ । उस्स' हे २ मु० । दृश्यतां टि० ११ । उसप्पिणीए एरवए वाले दस मु० ॥ १८. प्रतिषु पाठाः -- संमुई त्ति खं० हे १ ला २ । समुत्ति जे० । सुमुत्ति ला१ । सुमतित्ति रहे मु० । दृश्यतां स्थानाङ्गे सू० ७६७ ॥ १९. भारहे मु० ॥ २०. ओस जे० । उस ला १ ।। २१. तित्थंकरा खं० ॥ ४७५ १० १५ Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७६ समवायंगसुत्ते तित्थयराणं नामाई। [सू० १५८महापउमे १ सुरादेवे २ सुपासे य ३ सयंपभे ४ । सव्वाणुभूती ५ अरहा देवउत्ते य होक्खती ६॥१४७॥ उदए ७ पेढालपुत्ते य ८ पोट्टिले ९ संतए ति य १० । मुणिसुव्वते य अरहा ११ सवभावविदू जिणे १२॥१४८॥ अममे १३ णिक्कसाए य १४, निप्पुलाए य १५ निम्ममे १६ । चित्तउत्ते१७ समाही य १८ आगमिस्सेण होक्खई ॥१४९॥ संवरे १९ अणियट्टी य २०, 'विवाए २१ विमले ति य २२ । देवोववाए अरहा २३ अणंतविजए ति य २४ ॥१५०॥ एते वुत्ता चउव्वीसं भरहे वासम्मि केवली । ऑगमिस्साण होक्खंति धम्मतित्थस्स देसगा ॥१५१॥ एतेसि णं चउवीसाए तित्थकराणं पुन्वभविया चउवीसं नामधेजा भविस्संति, जिंहा सेणिय सुपास उदए, “पोट्टिल अंणगारे तेह दढाऊ य । कैत्तिय संखे य तहा, "णंद सैंणंदे सतए य बोधव्वा ॥१५२॥ "देवई चेव सच्चति तह वासुदेवे बलदेवे । रोहिणि सुलसा चेव य तत्तो खलु रेवती चेव ॥१५३॥ तत्तो हवति "मिगाली बोधव्वे खलु तहा भैयाली य। दीवायणे य कण्हे तत्तो खलु नारए चेव ॥१५४॥ १, ८. तुलना-प्रवचनसारोद्वारे गा० २९३-२९५, ४५७-४७० ॥ *सुरदेवे हे २ । सूरदेवे ला १ मु० ॥ २. देवस्सुए मु०॥ ३. होक्खत्ति खं० जे० हे १ ला २॥ ४. पोटिले खं० जे०॥ ५. ससतिए ति य जे०। सतकित्ति य मु०। ६. विजए मु०॥ ७. आगमेसाण जे० विना॥ ९. सेणिए खं० हे १ ला २॥ १०. पोट्ठिले जे०। पोट्ठिले खं०। पोट्टिले हे १ ला २॥ ११. अणगार जे. मु.॥ १२. तहा दढाऊ य हे २। तहाऊ य खं० हे १ ला २॥ १३. कत्तिए खं० हे १ ला २॥ १४. प्रवचनसारोद्धारे गा० ४६ १] 'आणंद' इति नामोल्लेखो दृश्यते ॥ १५. सुनंदे सए य बोधव्वा हे २। सुनंदे सए त बोधवा जे०। सुनंदे य सतए य ॥७७ ॥ बोधव्वा मु०। सुनंदे य सतए य सस्था॥ धव्या ला १॥ १६. देवई वेव सञ्चति तह हे २। देविइ सञ्चइ तह जे० । दोवइ वेवा सञ्चति तहा ला १॥ १७. वासुदेव जे० ला १ मु०॥ १८. य नास्ति जे० ला १ हे २ मु०॥ १९. मिमाली जे०। सयाली मु०॥ २०. रुपाली हे १॥ Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७७ १५८] चकवट्टि-बलदेव-वासुदेवपरिवारो। अंमडे दारुमडे या सातीबुद्धे ये होति बोधव्वे । उस्सप्पिणि आर्गमेसाए तित्थकराणं तु पुव्वभवा ॥१५५॥ एतेसि णं चउवीसं तित्थकराणं चंउवीसं पितरो भविस्संति, चउवीस मातरो भविस्संति, चउवीसं पढमसीसा भविस्संति, चउवीसं पढमसिस्सिणीतो भविस्संति, चंउवीसं पंढमभिक्खादा भविस्संति, चउवीसं चेतियरुक्खा ५ भविस्संति। जंबुद्दीवे णं दीवे भैरहे वासे आर्गेमेसाए उँसप्पिणीए बारस चक्कवट्टी भविस्संति, तंजहा भरहे य दीहदंते गूढदंते य सुद्धदंते य। सिरिउत्ते सिरिभूती सिरिसोमे य सत्तमे ॥१५६॥ पउमे य महापउमे विमलवाहणे विपुलवाहणे चेव। "रिटे बारसमे वुत्ते ऑगमेसा भरहाहिवा ॥१५७॥ एतेसि णं बारसण्हं चक्कवट्टीणं बारस पितरो मॅविस्संति, बारस मातरो भविस्संति, बारस इत्थीरयणा #विस्संति । जंबुद्दीवे णं दीवे भैरहे वासे आगमेसाए उस्सप्पिणीए णव बलदेव-वासु- १५ १. अंबडे दारुपडे या हे २ ला १॥ तत्तो दारूपडिया जे० ॥ २. त होती जे० । ज होती खं. हे १ ला २॥३. भोसपिणि खं० । ओसपिणी हे १ला २। उस्सपिणी ला १॥ अत्र मु० मध्ये तु "भावीतित्थगराणं णामाई पुग्वभवियाई” इति उत्तरार्ध दृश्यते ॥ ४. मेस्साए हे २ ला १॥ ५,७,८,९,११चउवीसं इत्यस्य स्थाने हस्तलिखितादर्शषु सर्वत्र २४ इति पाठो विद्यते ॥ ६. मु. विना-अत्र चउवीसं इत्यस्य स्थाने हे २ मध्ये २४ इति विद्यते। खं० जे० मध्ये ॥छ। इति विद्यते, अन्यासु हस्तलिखितप्रतिषु तु किमपि न लिखितमस्ति । १०. प्रतिपाठाः -पढमभिक्खादारु खंमू० हे १ ला २। पढमभिक्खादाय खंसं० । पढमं भिक्खा जे०। पढमा भिक्खादा हे २ । पढमभिक्खादायगा ला १ मु० । अत्रेदं षोध्यम्-खं० हे १ ला २ मध्ये भविस्संति इति पाठो नास्ति, किन्तु 'रु-भ' इत्यनयोरक्षरयोः प्राचीनलिप्या समानप्रायत्वात् 'दा रु' इत्यत्र रुस्थाने भकल्पनया भशब्दो भविस्संति इत्यस्य संक्षेपरूपः, अतो भिक्खादा इति पाठोऽत्र आहतोऽस्माभिः। दृश्यतां टि० २० ॥ १२. भारहे हे २ मु०॥ १३. °मिस्साए हे २॥ १४. मोस' खं• हे। ला२। उस्स मु०॥ १५. °वट्टिणो मु०॥ १६. वरिटे मु०॥ १७. भागमेस खं० हे१ ला२। भागमेसि हे २ ला१। आगमिसा मु०॥ १८. भवति जे०॥ १९. भवति जे०॥ २०. भविस्संति इत्यस्य स्थाने हस्तलिखितादर्शषु भ इति संक्षिप्तः पाठः॥ २१. भारहे हे २ मु.॥ : Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७८ १० १५ समवायंग सुत्ते बलदेव - वासुदेववण्णओ । [सू० १५८ देवपितरो भविस्संति, * णंव वासुदेवमातरो भविस्संति, णव बलदेवमातरो भविस्संति * णव दसारमंडला भविस्संति, तंजहा - उत्तिमपुरिसा मज्झिमपुरिसा पहाणपुरिसौं ओयंसी एवं सो चेव वण्णतो भाणियव्वो जाव नीलगपीतगवसणा दुवे दुवे रामकेसवा भातरो भविस्संति, तंजहा— णंदे य १ दमित्ते २ दीहबाहू ३ तहा महाबाहू ४ | अइबले ५ महब्बले ६ बलभद्दे य सत्तमे ७ ॥ १५८ ॥ टुँविट्ठू य ८ तिविडू य ९ ऑगमेसाणं वण्हिणो । जयंते 'विज भद्दे सुपभे य सुदंसणे ॥ आणंदे णंदणे पउमे संकरिसणे य अपच्छिमे ॥ १५९ ॥ एतेसि णं नवण्हं बलदेव-वासुदेवाणं पुव्वभविया णव नामज्जा भविस्संति, व धम्मायरिया भविस्संति, णव नियाणभूमीओ भविस्संति, णव नियाणकारणा भविस्संति, णव पडिसत्तू भविस्संति, तंजहा तिलए य लोहजंघे वइरजंघे य केसरी यं पहराए । अपराजिये य " भीमे महाभीमसेणे य सुग्गीवे यँ अपच्छिमे ॥ १६० ॥ ऐँते खलु पडिसत्तू कित्तीपुरिसाण वासुदेवाणं । सव्वे य चक्कजोही हैम्मिहिंति संचक्केहिं ॥ १६१ ॥ जंबुद्दीवे णं दीवे एरवते वासे आगमेसाए उस्सप्पिणीए चउवीसं तित्थकरा भविस्संति, तंजा १. जे० मु० विना ** एतदन्तर्गतः पाठो नास्ति खं० हे १ ला२ । * * एतदन्तर्गतपाठस्थाने नव बलदेववासुदेवमायरो भविस्संति हे२, णव वासुदेवमायरो भविस्संति ला १ ॥ २. हे २ विना - ° सा ओयंसी तेयंसी एवं सो चेव मु० । ओयंसी एवं चेव ला १। सा भोसप्पिणी सप्पिणी एवं सो चेव जे० ॥ ३. नंदि हे १, ॥ एवं सो चेव खं० हे १ ला २ । सा उ ४ २ ला २ ॥ ४. अवइले खं० हे १ ला २ ५. महाबले ला १ मु० । महम्बले नास्ति जे० ॥ ६. दुवियहू तिवियहू य हे १ ला २ ॥ ७. भागमेसेण ला १। भगसिस्साण मु० ॥ ८. विजय भय सु जे० ॥ ९. य नास्ति खं० जे० विना ॥ १०. अपरातिए जे० विना ॥ ११. भीमे महा' नास्ति ला १ ॥ १२. महाभीमे सुग्गीवे हे २ । महाभीमसेणे नास्ति जे० । स्थानाङ्गसूत्रे [सू० ६७२] " महाभीमसेणे सुग्गीवे य अपच्छिमे” इति पाठः ॥ १३. य अपच्छिमे नास्ति मु० ॥ १४. गाथेयं स्थानाङ्गसूत्रेऽपि [सू० ६७२] निर्दिष्टा ॥ १५. सच्चे वि मु० । १६. हमिहिंति खं० | हमीहंती जे० । हंभियंति हे १ ला २। हमेहिंति है २ ॥ १७. सचक्केणं खं जे० हे १ ला २ ॥ १८. ओस खं० । उस जे० ला १ ॥ Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५८] ४७९ समवायंगसुत्त एरवए वासे तित्थकरणामाई। सुमंगले अत्थसिद्धे य, णेव्वाणे य महाजसे । धम्मज्झए य अरहा, आगमेसोण होक्खति ॥ १६२॥ 'सिरिचंदे पुप्फकेऊ य, महाचंदे य केवली । सुयसागरे य अरहा, आगमेसाण होक्खती ॥१६३॥ 'सिद्धत्थे पुण्णघोसे य, महाघोसे य केवली । संचसेणे य अरहा, अणंतविजए इ य ॥१६४॥ सूरसेणे महासेणे, देवसेणे य केवली । सव्वाणंदे य अरहा, 'देवउत्ते य "होक्खती ॥ १६५ ॥ सुपासे सुव्वते अरहा, महासुक्खे य कोसले । * "देवाणंदे अरहा णं विजये विमल उत्तरे ॥ १६६ ॥ अरहा अरहा य महायसे । देवोववाए * अरहा ऑगमेस्साण होक्खती ॥ १६७ ॥ एए वुत्ता चेउव्वीसं, ऐरेवतवासम्मि केवली । ऑगमेसाण होक्खंति, धम्मतित्थस्स देसगा ॥ १६८॥ बारस चक्कवट्टिपितरो मातरो चक्कवट्टिइत्थीरयणा भविस्संति, नव १५ १. अथिसिद्ध य जे० । अ सिद्धत्थे मु.॥ * या जे१॥ २,५. मेस्साण जे०॥ ३. इत आरभ्य देवउत्ते य होक्खती इतिपर्यन्तः पाठः ख० मध्ये द्विर्भूतः ॥ ४. या खं• हे १ ला २। य नास्ति मु०॥ ६. खं० मध्ये प्रथमे पाठे सिद्धत्थे इति, द्वितीये तु सिद्धे य इति पाठः । दृश्यतां टि. ३॥ ७. खं० मध्ये प्रथमे पाठे सञ्चसेणे इति द्वितीये तु सव्वसेणे इति पाठः । सव्वसेणे जे. जे१ हे १ ला १, २ । दृश्यतां टि. ३ । प्रवचनसारोद्धारे [गा.३.१] सव्वसेणे इति पाठः, तद्वृत्तौ तु सत्यसेन इति व्याख्यातम् ॥ ८. अरहा आगमिस्साण होक्खई ॥ ८९॥ सूरसेणे य अरहा महासेणे य केवली मु०॥ * देवसेणे नास्ति जे१॥ ९. देवहुत्ते हे २ । देवदत्ते हे १ ला २॥ १०. खं० मध्ये प्रथमे पाठे होक्खति इति, द्वितीये तु होक्खती इति। दृश्यतां टि. ३ ॥ ११. जे० विना अरहा महासुक्के य य सुकोसले खं० । अरहा महासुक्के य कोसले हे २ । अरहा अरहा य सुकोसले ला १। अरहा अरहे य सुकोसले मु०। अरहा य सुकोसले जे१ हे १ ला २॥ १२. * * एतदन्तर्गतपाठस्थाने-देवाणंदे [य हे २] अरहा अणंतविजए ति य। विमले उत्तरे अरहा अरहा य महाबले। देवोववाए जे० विना। अरहा अणंतविजए आगमिस्सेण होक्खई ॥ ९१ ॥ विमले उत्तरे भरहा अरहा य महाबले। देवाणंदे य मु०॥ १३. मेसाण खं० जे१ हे १ ला २ । मिस्सेण मु०॥ १४. अत्र विभिन्नेषु पाठेषु चतुर्विंशतिसंख्यायां भूयान् विसंवादो वर्तते, अष्टमे परिशिष्टे द्रष्टव्यम् ॥ १५. एरवयम्मि मु.॥ १६. मेसाणं जे० । °मिस्साण मु.॥ १७. हस्तलिखितादर्शेषु क्वचिदप्यनुपलभ्यमान ईदृशः Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८० समवायंगसुत्ते एरवर वाले बलदेवाइवण्णओ। [सू० १५९बलदेव-वासुदेवपितरो मातरो णव दसारमंडला भविस्संति, तंजहा-उत्तिमपुरिसा जाव रामकेसवा भायरो भविस्संति, नामा, पडिसत्तू, पुन्वभवणामधेजाणि, धम्मायरिया, णिदाणभूमीओ, णिदाणकारणा, आयाए, एरवते आगमसा भाणियव्वा, एवं दोसु वि आगमेसा भाणियव्वा ।। १५९. इच्चेतं एवमाहिजेति, तंजहा—कुलगरवंसे ति य एवं तित्थगरवंसे ति य चक्कवट्टिवंसे ति य देसारवंसे ति य गणधरवंसे ति य इसिवंसे ति य जतिवंसे ति य मुणिवंसे ति य सुते ति वा सुतंगे ति वा सुतसमासे ति वा सुतखंधे ति वा समाए ति वा संखेति वा । संमत्तमंगमक्खायं, अज्झंयणं ति ति बेमि ॥ ॥ समवाओ चउत्थमंगं सम्मत्तं ॥ "ग्रं० १६६७ ॥ पाठो मु०मध्ये दृश्यते-बारस चकवहिणो भविस्संति, बारस चक्कवििपयरो भविस्संति, बारस मायरो भविस्संति, बारस इत्थीरयणा भविस्संति नव बलदेववासुदेव पियरो भविस्संति णव वासुदेवमायरो भविस्संति, णव बलदेवमायरो भविस्संति, णव दसारमंडला भविस्संति, उत्तमपुरिसा मज्झिमपुरिसा पहाणपुरिसा जाव दुवे दुवे रामकेसवा भायरो भविस्संति, नव पुवभवणामधेजा णव धम्मायरिया णव गियाणभूमीओ णव णियाणकारणा, आयाए एरवए आगमिस्साए भाणियव्वा एवं दोसुवि आगमिस्साए भाणियन्वा मु०॥ १. तंजहा नास्ति खंजे१ हे १ ला २॥ २. “सर्व सुगम ग्रन्थसमाप्तिं यावत् , नवरम् आयाए त्ति बलदेवादेरायातम् , देवलोकादेश्च्युतस्य मनुष्येषूत्पादः सिद्धिश्च यथा रामस्येति । एवं दोसु वित्ति भरतैरावतयोरागमिष्यन्तो वासुदेवादयो भणितव्याः "-अटी.॥ ३. मेसाणं भा हे २॥ ४.आगमेसा भाणियध्वा नास्ति खंजे १ हे १ ला२॥५. जंति खं० हे १ ला २॥ ६. दसारवंसे ति यनास्ति मु०॥ ७.समवाए मु०॥ ८. संमत्त जेमू१हे १ ला २ मु०। “समस्तं परिपूर्ण तदेतदङ्गमाख्यातं भगवता, नेह श्रुतस्कन्धद्वयादिखण्डनेन आचारादाविवाङ्गतेति भावः। तथा भज्झयणं ति त्ति समस्तमेतदध्ययनमिति आख्यातम् , नेहोद्देशकादिखण्डनास्ति शस्त्रपरिज्ञादिष्विवेति भावः । इतिशब्दः समाप्तौ, बेमि त्ति किल सुधर्मस्वामी जम्बूस्वामिनं प्रत्याह स्म, ब्रवीमि प्रतिपादयामि एतत् श्रीमन्महावीरवर्धमानस्वामिनः समीपे यदवधारितमिति"-अटी०॥ ९. मक्खायं ति अज्झ ला १। मक्खायति अज्झ जे.॥१०.यणं ति बेमि मु.॥११. सम्मत्तं समवायांगसूत्रं पुस्तकं ॥छ ॥ श्री ॥-हे २ ॥ १२. ग्रं० १६६७ नास्ति हे १, २ ला २ । खं०मध्ये इतः परं समवायाङ्गवृत्तिलिखितास्ति, तदन्ते तु 'संवत् १३४९ वर्षे माघशुदि १३ अद्येह श्रे० होना श्रे० कुमरसीह सोमप्रभृतिसंघसमवायसमारब्धभाण्डागारे ले० सीहाकेन श्रीसमवायवृत्तिपुस्तकं लिखितम् ॥' इत्युल्लेखो दृश्यते। जे० मध्येऽपि इतः परं समवायाङ्गसूत्रवृत्तिलिखितास्ति, तदन्ते च'शुभं भवतु ॥छ । संवत् १४०१ वर्षे माघशुक्ल......। श्रीसमवायाङ्गसूत्रवृत्तिपुस्तकं सा० रउलासुश्रावकेण मूल्येन गृहीत्वा श्रीखरतरगच्छे श्रीजिनपद्मसूरिपट्टालंकारश्रीजिन[चन्द्र ?]सुरिसुगुरुभ्यः प्रादायि । आचन्दाकं नन्दतात् । छ।' इत्युल्लेखो दृश्यते। ला १ मध्ये 'अंकतोऽपि ग्रन्थाग्रं १६६७ प्रमाणम् । शुभं भवतु । कल्याणमस्तु । साधुसाध्वीपठनार्थम् ॥ छ॥ संवत् १५८२ वर्षे आषाढमासे कृष्णपक्षे ९ शुक्रे लेषक हरनाथलक्षतं ॥ श्रीपत्तनमध्ये ॥' इत्युल्लेखो दृश्यते ॥ Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रथमं परिशिष्टम् स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः अंडजा ५९५ ५४३ ६१६ ७५५ ११८, २३५ ५९७ ३९६ ३५०,४५३ ७७८ - 2WK विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः अइपंडुकंबलसिला अंडगा अइयार १९८ अइरत्ता ५२४ अंडसुहुम अउअंगा १०६ अंडे अउआ. १०६ अंतकिरिया अउज्झा १००, ६३७ अंतकुल अंकावईओ १०० अंतगडदसा अंकावती १००, २९९, ४३४, ६३७ अंतचरते अंकुसा ३०७ अंतचारी अंके अंतजीवी अंग ६०८ अंतर अंगचूलिया अंतरणतीतो अंगद-कुंडल-मट्ठ-गंडतलकन्नपीढधारी ५९७ अंतरणदी अंगपविट्टे अंतरदीवगा अंगबाहिरे अंतरदीवा अंगबाहिरियातो २७७ अंतरदीविगाओ अंगराया ५६४ अंतराइतं अंगारते ४८१,६१३ अंतरातितं अंगिरसा ५५१ अंतलिक्ख अंगुठ्ठपसिण ७५५ अंतलिक्खिते अंचिंअंचिं ७७६ अंताहार अंचिते अंतिमरातितंसि अंजण २५७, २९९, ६३७, ६४३ अंतिमसारीरियाणं अंजणगपव्वत ३०७, ७२५ अंते अंजणपुलते ६४३, ७७८ अंतेणं अंजणा १००, ५४६ अंतेवासी अंजणागिरी ६४१ अंतोदुढे अंजणे ४३४, ७७८ अंतोवणीते अंजु ३०७, ६१२ अंतोवाहिणी अंडए अंतोसल्ल ठा.३१ ४८१ १९९ १३९, ४९०,४९१ ३०१ १३९ २६८ ५६६ . . لي و . ३२० ३४४ ३३५ १००, १९९, ५२२ ३४४ Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८२ सूत्राङ्काः । सूत्राङ्काः १९५ ५८५ १९३ ३४५ १८८ ०८ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः अकित्ती १०६, २९१, ३३८ भकिरि ५५३ अकिरिते अकिरिया ४९७ अकिरियावाती २४२ अकिरियावादी २४२ अकूअणता ७४३,३८ अकिज्जा ३९६ अकोसति ५९७ अकंते अक्खममाण ૧૮૮ अक्खमाते १७५ अक्खरसंबद्ध अक्खाडगसमचउरंससंठाणसंठिता अक्खातपव्वजा १२९ अक्खातित अक्खाडगा अक्खेवणी ४९० अक्खममाण अखमाते अखेत्तवासी १९९, २९९ अखेमरूव ४१८ अखेमे ३२५ ૧૮૮ ६२४ १७५ १७५ विशिष्टशब्दाः अंतोहितो अंधगार अंधा अंबठ्ठपुत्त अंबट्टा अंबपलंबकोरव अंबपलंबकोरवसमाणे अंबिल अकंड्यते अकंतस्सरे अकते भककरणता अकजमाणकडं अकटु अकडा अकतिसंचिता अकन्नदीव अकम्मंसे अकम्मभूमगा अकम्मभूमथा अकम्मभूमियाओ अकम्मभूमी अकम्मादंडे अकमहाभते अकयण्णुता अकरणताते भकरणयाए अकरिंसु अकलुसं अकसायी अकसिणा अकामणिजरा अकालवासी अकाले अकिंचण अकिंचणता अकिचं १६५, ३५५ ७४१ ३०१ ४४५ २८२ ४०९ १३९ ३९० ३४६ २८९ २८९ अगंता ३७० अगंधे १६८ ४४१ १०६ ४७९ १७६ س ३६० ४१७ ४३३ ما अगडा अगणिकातेण अगतिसमावनगा अगत्थी अगामितं अगारचरित्तधम्म अगारधम्म अगारया अगारवास अगारसामाइए अगिज्झा भगिलाते ७५० ३७३ ३४६ ७६५ ३२५ ३१० १७५ Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्का ७१३ २७३, ३०७, ६२५ ४४४ १०५, ७६९ ४६० ३०७, ६१२ ५८५ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः अगुत्तदुवारा अच्चासणाते अगुत्ता २७५ अच्चासातिते अगुतिंदिता २७५ अच्चासातेज्जा अगुत्ती अचिमाली अगुत्ते २७५ अच्ची अगुरूलहु[परिणाम अचुए (अञ्चुते) अग्गजिभा अच्चुण्ड अग्गबीया २४४, ४३१, ४८४ अचुते अग्गमहिसी १४२, २७३, ३०७, अच्छत्तए ४०३, ५०५, ५७४, ६१२, अच्छरा ६२८ अच्छविकरे अग्गिकुमारा ७२ अच्छवी अग्गिकुमारिंदा १०५ अच्छा अग्गिच्चा ५५१, ६८४, ६२५ अच्छिदति अग्गिश्चाभ ६२५ अच्छिन्ने अग्गिमाणव २५७ अच्छेज अग्गिसिह १०५, २५७, २८९, ६७२ अच्छेरगा अग्गिल्ला ९५ अच्छिदित्ता अग्गी ७४३ अजइत्ता अग्गेया ५५१ अजहन्नुक्कसगुणकालगाणं अग्गेयी अजरन्नुकस्सगुणलुक्खाणं अचक्खुदंसण ५६५ अजहन्नुकस्सद्वितीयाणं अचक्खुदंसणावरण ६६८ अजहन्नुक्कस्सपतेसियाण भचक्खुदंसणी अजहन्नुक्कसोगाणगाणं अचरिमसमयउवसंतकसायवीतरागसंजम अजाणू अचरिमसमयनियंठे ४४५ अजिणाणं अचरिमसमयबादरसंपरायसरागसंजम अजितसेण अचरिमसमयसजोगिभवत्थकेवलणाणे अजीव अचरिमसमयसयंबुद्धछउमस्थखीण अजीवअपच्चक्खाणकिरिया कसायवीयरागसंजमे अजीवआरंभिया अचरिमसमयसहुमसंपरायसरागसंजमे अजीवकातआरंभ अचरिमा ७५७ अजीवकाय असंजम अचिद्वित्ता १६८ अजीवकायसेंजम अचित्ता २१४, ४४४ अजीवकाया भचियत्तोवघात अजीवकिरिया अचेलए ४१७, ४५५ अजीवदिट्टिया अबेलते ६९३ । अजीवनिस्सिता ३०७ ४०९ १४६ १७३,६९३ ७७७ १६८ و اس اس سي اس ام २१८ २३०, ३८१ ४४१ ७१ ६९, ५७१ ७३८ Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अजे अट्टा ३१९ ४८४ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः अजीवपरिणाम ७१३ अजसेवी २८० अजीवपाओसिया अजा अजीवपाडुच्चिया अजीवमीसए ७४१ अज्झवसाण ५६१ अजीवरासी १०६ अज्झावसित्ता ४७० अजीवसण्णा ७३४ अज्झोयरए ६९३ अजीवसाहत्थिया अज्झोवजणा २१८ अजीवा १०६, ६६५ अज्झोववजति अजीवाभिगम १७१, ४९९ अज्झोववन्न १८३, ३२३ अजुज्झित्ता १६८ अगा १०६ अजुत्त १०६ अजुत्तपरिणत ३१९ अट्टे २४७ अजुत्तरूव ३१९ अटै १८३, ३२३ अजोगिकेवलिखीणकसायवीतरागसंजमे अट्ठकणिते अजोगिभवत्थकेवलणाणे अट्ठकर अजोगी ३६५ अट्ठगतिता अजोणिय अट्ठगुणलुक्खा अनओभासी अट्ठचक्कवालपतिट्ठाण अजघोस ६१८ अट्ठजायं अजजाती अट्ठमिया अजदिट्ठी अट्ठाणणिव्वत्तिते अजपन्ने अट्ठपतेसिता ६६०, ७२० अजपरक्कम २८० अट्ठपतेसोगाठा अजपरिणते अट्ठफासा ३९५, ४४१ अजपरियाए अट्टमभत्तिय १८८ अजपरियाले अट्ठमी अज्जभावे अट्ठसतसिद्धा ७७७ अजभासी अट्ठसमतिए ६५२ अजमणे २८० अट्ठसोवणित ६३३ अजमा अट्ठागतिता ५९५ अज्जरूवे अट्ठादंडे ५८,४१८ अजव २४७, ३७२, अट्ठारसवंजणाउलं अजवट्ठाणा ४०० अट्ठि ७१४ अजववहार अट्ठिथंभ २९३ अज्जवित्ती २८० अट्ठि-मंस-सोणितबद्ध अजसंकप्पे २८० अट्ठि-मंस-सोणिय-हारू-छिराबद्ध अजसीलाचार अद्विमिंजा २०९ २८० ":42 २८० २८० २८० २८० २८० २८० २८० ३९६ १८० Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ४८५ सूत्राका १९५ ५८५ २०९ ०८ अडू س ३२५ ३१४ ४१९ ૧૮૮ २०३ ६८८, ७३३ १४४, ७५० विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः अद्विमिजाणुसारी अणण्हते अट्रिसेणा ५५१ अणण्हवकरे अट्ठी अणत्तवओ अडज्झा १७३ अणत्ता अडविं ४१७ अणद्धा ५९७ अणधितासेमाण अडभरहप्पमाणमेतं ३४१ अणधियासेमाण अडे ७३७ अणपन्निदा अणंगपडिसेविणी अणभिभगहियमिच्छादसणे अणंत ४११ अणभिलसमाण अणंतगुणकालगाणं अणवकंखमाण अणंतगुणलुक्खाणं ४३ अणवकंखवत्तिता अणंतजिण ४११ अणवखवत्तिया अणंतते ४६३ अणवज्झाणया अणंतमीसए अणवठ्ठप्पा अणंतरं ५९७ अणवठ्ठप्पारिह अणंतरपज्जत्ता अणवदग्गं अणंतरसमुदाणकिरिया १९३ अणवयग्गं अणंतरसिद्धकेवलणाणे अणसण अणंतराहारगा अणाउत्तआइयणता अणंतरोगाढगा अणाउत्तं अणंतरोगाढा ७५७ अणाउत्तपमज्जणता अणंतरोववन्ना ७५७ अणाउय अणंतवत्तियाणुप्पेहा २४७ अणाएजवयणपच्चायाते अणंतसंसरिता अणागंता अणंतसमयसिद्ध ४२ अणागत अणंतसेण अणागतद्धा अणंताणुबंधि अणागथवयण अणगार ३१५, ३१७, ४२४, ४४० अणागार अणाढिता अणगारचरित्तधम्मे अणादीयं अणगारधम्म अणाणुगामितत्ताते अणगारसामाइए अणाणुगामियत्ताए अणच्चावितं ५०३ अणाणुगामिते अणजभावे २८० अणाणुबंधि अणज्झोववन्न ३२३ अणातीते अणट्ठादंडे ५८, ४१८ | अणादीयं ५११ ५० ७. ५९७ १६८ १९७, ७४८ ६२० १९८ ७४८ ८२, ७१२, ७६४ २४९ of VO Mr ७५० १४४ Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८६ विशिष्ट शब्दाः अापुच्छितचारी अणाबाध अण्णाभोग अणाभोगणिव्वत्तिते terभोग उसे eterभोगवत्तिता अणायार अणायावी अणारंभ अाराध अणारितेहिं अणालावे अणालोतितपडिक्कते भणाहारगा अणिदित्ता अनिंदिय अणिक्कट्टप्पा अणिकट्ठे अणिचाणुप्पेहा अणिट्ठ अणिटुसरे अणितणा अणिता अणिताणता अणिताधिवती अणिदाणताते अणिदाणयाए अणियट्टी अणियणा अणियाधिवती अणिसट्ठे अणिस्सितोवस्सितं अणिस्सेसा अणुकंपं अणुकंपा अणुगाह प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः ३९९, ५४४ ७३७ ७३२ २४९ ४४५ ५०, ४१९ १९८ ३२१ ५७१ ३२१ ४१२ ५८४ ५९७ ६९ ६४३ ४९, ११२, ४८३, ६९ ३५२ ३५२ २४७ ७५, ५९७ ५९७ ४९१ ७६६ ४०४ ५२९ ४०४ ७५८ १४४ ९५, २४७ ५५६ १४२ ६९३ ४२१ १८८, ३९० २०८ ७४५ १९४ विशिष्टशब्दाः अणुग्घातिए अणुग्घातिता अणुग्धातिमा अणुजाते अणुजोगगते अणुजोगी अणुजोगे अणुवित्त अणुत्तरा अणुत्तरे अणुत्तरोववातितसंपता अणुत्तरोववातिताणं अणुत्तरोववातियदसाओ अणुत्तरोववातिया अणुत्ता अणुदहमाण अणुनासं अणुन्नवणी अणुन माणा अणुन्ना अणुपवाइत्ता अणुपवादेत्ता अणुविट्ठा अणुपविसमा अणुपवेसेना अणुपालणासुद्धे अणुपालिता पुजा दीह गूलो agri अणुपपन्नार्ण अणुप्पवातेत्ता अणुपेहा अणुबध्धं अणुभाव अप्पाबहुए अणुभाव उदीरणोवक्कम अणुभावसामणोवकम अणुभावकम्म सूत्राङ्काः ४३३ ४१४ २०३ २४० ७४२ ५३४ २६२ १९६ ७६३, ४१०, ४५१ ४११ ६५३ ६५३ ७५५ ४६ ५९७ ७७६ ५५३ २३७ ४७७ ૧૮૦ ३९९ ४३९ ४१७ ४१५ ४१६ ४६६ ६४५ २८१ ६९३ ३३९ ३९९ २४७, ४६५ ६१७ २९६ २९६ २९६ ७९, ३६२ Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः ४१६ १९८ ६९३ १०६ अणुभावणामनिहत्ताउते अणुभावणिगातित अणुभावणिधत्त अणुभावबंधणोवक्कम अणुभावबंध अणुभावविप्परिणामणोवक्कम अणुभावसंकम अणुभासणासुद्धे अणुमाण अणुमाणइत्ता अणुराधा अणुराधानक्खत्ते अणुराहा अणुलोम अणुलोमइत्ता अणुल्लावे अणुवरयकायकिरिया अणुवसंते अणुवाहणते अणुवृहेत्ता अणुव्वता अणुसट्ठी अणुसमजुगबाहुवतणा अणुसिट्ठी अणुसोतचारी अणेकपरंपरसिद्धकेवलणाणे अणेकसिद्ध अणेगगणणातगा भणेगावाती अणेसणिजेणं अणोउया अण्णाणियवादी अण्हवकरे अण्हाणते भतषणाणे अतहणाणे क्षतिकाए(य) स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः ५३६ अतिवंतं २९६ भतिकंतजोव्वणा अतिक्कम २९६ अतिजागरितेणं २९६ अतिजाते २९६ अतिजादि २९६ अतिणिदाए अतिताणकहा २८२ ३३६ अतिताणगिहा ७३२ अतितिक्खेमाण ३२५, ४०९ अतित्थसिद्धा ३८६, ७८० अतिदुक्कर-दुक्करकारगे १८३ ५८९, ९५ अतिदुक्कर-दुक्करकारते ३२३ ५३४ अतिधिवणीमते ४५४ ५१२ अतिपंडकंबलसिला १०० ५८४ अतिबल ६१७ अतिमुत्त ७५५ २४९ अतियचिय ३९८ अतियाणिड्ढी २१४ ५५० अतिरत्तकंबलसिला ००, २९९ ३८९ अतिसीतो १९४ अतिसेसा २८४, ४३८, ५७०, ५९७ [अ]तीत ३३५ [अतीतवयण १९८ ४५३, ३५० अत्तगवेसणता ५८५ अत्तणा उवणीते ७४४ ४२ अत्तते ७६२ ५५३ अत्तदोस ६०४, ७३२ ६०७ अत्तवतो ४९६ १३३ अत्ता ४१६ अत्ताणं ७५० ३४५ अत्तुकोस ५८५ अत्थकहा १९४ अत्थजोणी १९१ ७२६ अत्थणिउरा १०६ अत्थणिकुरंगा १०६ १०५, २७३ । अत्यधरे १७७, २५६ ४६० १९७ Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८८ विशिष्टशब्दाः अथपडणीते अत्थमितोदते अत्थमियत्थमिते अत्थविणिच्छते अत्थसुयधम्म अस्थि अस्थिकाए अत्थकायधम्म अत्थकाया अस्थि स्थिप्पवातपुव्व अत्थे अत्थेrइया अत्थोग्गहे अदंतवण अदच्चा अदसि अदिती अविभादाण अदिना [दाणवेरमण] अवीण [परकम]. अदी परिणत अदीसत्तू अदुट्ठे अड्डा अागपरिण अद्दागसमाण अक्खते अद्धकाल अद्धचंदसं ठाणसंठित्ता अद्धचक्कवाला अद्धणारायसंघयण अद्धद्वामीसते अद्धपलिओम अपलितंका अपेडा अद्धकुंभिक अद्धसमं प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः २०८ ३१५ ३१५ १९४ ६१ ७३७ ३३३ १९४, ७६०. २५२, ४४१ ७३१ १९१ ४१७ ६०, ५२५ ६९३ १६८ ५७२ ९५ २६६, ३८९ ७११ २७९ २७९ ५६४ २०४ ५२७, ५८९, ७८१ ७५५ ३२२ ४७ २६४ ८५, ३८३ ५८१ ४९४ ७४१ ४९३ ४०० ५१४ ३०७ ५५३ विशिष्टशब्दाः अद्धाउए अद्धाणगमण अद्धामीसते अद्धोमिए (ते) अधम्म अधम्मस्थिका अधम्मत्थिगात मज्झपतेसा अधम्मजुत्ते अधम्मसण्णा अधम्मिए अधम्मित अधा अध उणिव्वत्तिकाल अधारायणिया अधासंथड अधिकरणिता अधिकरणिसंठित अधिट्ठिज्जा अधियासेज्जा अधिया माणं अधेगाव परिणाम अधेलोग अधेसत्तमा अनिस्सितोवस्सित अनीसेसाए अनीहारि अन्नइलायचरए अन्नउत्थिता अन्नधम्मियाणं अन्नपुन्न अन्नमन्नं अन्नयर अन्नाण अन्ना किरिया अन्नादोसे अन्नाणमरणं सूत्राङ्काः ७९, ११६, ७४८ ६६७ ७४१ ११०, ६२० ६४९ २५२, ३३३, ३३४, ४४१,४५०, ४७८, ५६७ ६२६ ३३५ ७३४ १९१, २१६ १९४ ४९९ २६४ ४३९ १९६ ४१९ ६३३ ४१६ ४०९ ३२५, ४०९ ६८६ ७०, ४५१, ५४६ ५३५ ६४९ ४९६ ११३ ३९६ १७५ २०३ ६७६ २०३ ४३७ १९३, ६७८ १९३ २४७ ४१० Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४२ my ३९० 0 ५८५ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः अन्नाणी ४८३ अपत्तितमाण ३२५ अन्नातचरते ३९६ अपराजित ९५, १००, २७३, ३००, ३०४, अपएसा १७३ ३०७, ४५१, ६४३, ६५१, अपक्खग्गाही अपच्चक्खाणकिरिया ३६९, ४१९ अपरिणता अपञ्चक्खाणकोध २४९ अपरिण्णाता अपच्छाणुतावी ७३२ अपरिपूरमाणे ५२८ अपच्छिममारणंतितसंलेहणाझूसणाझूसितं ६६, अपरिभूत २१०, ३१४ अपरियाणित्ता अपनत्तगा ६३, ६९, १७० अपरियादित्ता १२८ अपडिकम्म ११३ अपरियादितिता अपडिबद्धा ३५५, ६९३ अपरिस्साई अपडिलोमता अपरिस्साती ६०४ अपडिवाति अपरिस्सावी ४४५ अपडिवाती ५२६ अपसत्थकातविणते अपडिसंलीणा २७८ अपसत्थमणविणए अपढमसमयउवसंतकसाय अपसत्थवइविणते ५८५ वीतरागसंजम अपाणएणं ५३१ अपढमसमयएगेंदिता ७७२ अपाणगेणं ૧૮૮ अपढमसमयखीणकसाय अपावं वीतरागसंजम ६४७ अपावते अपढमसमयनियंठे ४४५ अपासत्थयाए ७५८ अपढमसमयपंचेंदिता ७७१ अपियस्सरे अपढमसमयपंचेंदियनिव्वत्तिए ७८३ अपीतिकारतेणं १३३ अपढमसमयबादरसंपराग अपुरिसवाय ५२८ सरागसंजम ६४७ अपोग्गला अपढमसमयबादरसंपराय अप्पकम्मपञ्चायाते २३५ सरागसंजम अप्पकम्मे ३२१ अपढमसमयबुद्धबोधियछउमत्थ अप्पकिरिते खीणकसायवीयरागसंजम अप्पझंज्ञा ६४९ अपढमसमयसंजोगीभवत्थकेवलणाणे अप्पडिकुटाई ११३ अपढमसमयसयंबुद्धछउमत्थखीण अप्पडिवाती २४७ कसायवीयरागसंजम ६२ अप्पडिसंलीणा ४२७ अपढमसमयसुहमसंपरागसरागसंजम ६४७ अप्पणो अपढमसमयसुहमसंपराय अप्पत्तजोव्वणा ४१६ सरागसंजम अप्पतिट्ठाणे १२३, १५६, १५८, ३३०, अपतिट्ठिए ४५१ ni Mathilihuuhilubadili ४९ ३२१ २४९ । Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४९० विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः ३९८, ३९९ १०७ ३२५ ४१,६५ ५०३ ७७४ २८४, ३९८ ४१० ७५१ da प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः अब्भुटेत्ता ३१२ अब्भोवगमिता ३९४ अब्भोवगमिओवक्कमियं १७४ अभवसिद्धिय अभठिवया अभासगा ૧૮૨ अभिई २२१ अभिओगसेढी ६४९ अभिक्खणं अभिगच्छति १८३, ३२३ अभिगम १३३ अभिगमसम्मइंसणे ४७५, ५९४ अभिगहियमिच्छादसणे अभिगिज्झ ५९७ अभिचंद ७२६ अभिजुंजिय १३३ अभिणंदण ४४१ अभिणंदिजमाणे १७५ अभिणते ७०४ अभिती अभितीणक्खते १५४ अभितीयादिता अभित्थुवमाणे ३५२ अभिन्ना १४३ अभिभवइ अभिभवति ५२२ अभिभावपुरिसे २०२,४०५ अभिभूतं ६३२ अभिरू ३९६ अभिलसति ૧૮૨ अभिलसमाण ३७६ अभिवा ते ३७०,५८५ अभिसंकिजामि अभिसमन्नागता २५६ अभिसमागम २५६ अभिसमेच्च १४२, १७६ अभिसेगसिलाओ ५१८,५५६ १३०, २२३ ६६४, ७२९ अप्पतुमुतुमा अप्पत्तिय अप्पभूतं अप्पमाद अप्पमायपडिलेहा अप्पवुढिगाते अप्पवुट्ठीकाए अप्पसत्थाओ अप्पसद्दा अप्पा अप्पाउया अप्पाउयत्ताए अप्पाधिकरण अप्पाबहुए अप्पिए अप्पिताणप्पिते अफासुएणं अफासे अफुसं अबद्धपासपुट्ठा अबद्धिता अबीए अबुतित्ता अबुहे भब्भंगेत्ता अब्भंतरगे अब्भतरते अब्भंतरपरिसाते अभंतरपुक्खरद्ध अब्भणुनाताई अभवद्दलगं अब्भसंथहा अब्भासवत्तितं अभितरपरिसाते अब्भुट्ठावेति अब्भुटेइ अब्भुटेजा ८ ३७४ ५८९,६६९, ६९४ ० २२७ ५८९ ६९३ २२३ २२३ १४३ ५५३ ३२५ ३२५ ४६० ५९५ १८३, ३२३ २१३ ५५ २९९ Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दा: अभियसमा अभिडे अभीति अभुंजिता अभूताभिसंक अमेजा अमच्छरितता सूत्राङ्काः ४७१ ६९३ ६६९ १६८ ५८५ १७३ ३७३ १७३ ५९७ ५९७ अमणुण्ण १३३, २२१, २४७, ५९७, ६२३ ५९७ २४७ अमज्झा अमणामस्सरे अमणामे अणुष्णसरे अमणुन्नसं प ओग संपउत्ते अमणे अमम अमला अमाइला अमाती अमितगती अमितवाहण अमिते अमियगती अमुच्छित अमूढ अमुक्त अमुत्तसण्णा अमुदग्गे अमोस लि अमोह अम्माfपउणो अम्मापितरो अम्मापतिसमाण अम्मापती हं अयकरगा अयगोल समाणे अयगोले स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः १८१, ६०९ ६९३ ३०७, ६१२ ७५८ ३२६, ७३२ २५७ १०५, २५७ ३६६ १०५ ३२३ २०४ * ३६६ ७३४ ५४२ ५०३ ३०७, ६४३, ६८५ १४३ १४३, ३४६ ३२२ ६९३ ९५ ३५० ३५० विशिष्टशब्दाः अयणा अयवीही अया अयागरे अयोमुहदीव अर अरई ४९१ सूत्राङ्काः १०६ ६९९ ९५ ५९७ ३०१ ४११, ७१८ ७०० ३६४ ३९ ५१६ ९५, १०० ५२० ३२४, ३५४, ५०१, ४२६, ६३८ १४२, ३२४, ३५४, ४२६, ५०१ ९३, १५२ ९३, १४२, १३७, १४८, १५२, २६६, २९९, ३१७, ४४०, ४९१ ६२१, ६५१ २२०, २२८, ४११, ४३५, ४४५, ४५०, ४७८, ५६४, ६६४, ६९०, ६९३, ७२९ ३९६ ३९६ भरंजरोदगसमाणा अरतिरती अरते अरया अरहो अरहंत अरहंतपन्नत्त अरहंतवंसा अरहंता अरहतो अरहा अरसजीवी अरसाहार अरसे अरहस्सभागी अर अरिहति अरुणप्पभ अरुणा अरुणाभ अरुणोaard अरूवि अरूवी अरो ४४१ ६९३ ११९, ३८१, ४७०, ६२१, ६२८, ६५१ ४७५ ३०२ ९५, १००, २९९ ३२२ ७५५ ४९ ४४१ २३१ Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राङ्काः २९३ १०६ १०६ ६४३ ० ० २८९ ० ६०४, ७३२ ३२६ ३३५ २०४ ३६४, ५१० २४७ ४९२ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः विशिष्टशब्दाः अरोएमाण ३२५ अवलेहणिताकेतणते अरोगा ३२५ अवलेहणितासमाणा अलंकार ३७४, ५५३ अववंगा अलंकारितसभा ४७१ अववा अलंकियं ५५३ अवसाणे अलबुसा अवहरति अलभित्ता १६८ अवहरिसु अलमंथू अवहसति अला ५०७, ५०८ अवाउडते अलाते अवातदंसी अलियवयण ३७३, ५२७ अवातणिज्जा अलेसा ५६२ अवाताण अलोअ अवाते अवकंतमहानिरता ५१५ अवायणिज्जा अवगाहणागुणे ४४१ अवायमती अवच्चलेणसारक्खणया ३६१ अवायविजते अवजाते २४० अवायाणुप्पेहा अवज्झाओ १०० अविउन्वितेणं अवज्झाणता ૧૮૮ अविओसवितपाहुडे अवट्ठिता १८६, ४४१ अविघुटुं अवडखेत्ता ५१७ अविजमाण अवण्ण १७६, ५९७ अविणए अवतणाई अविणते अवत्तव्वगसंचिता १२९ अविणीते अवदले अवितथ अवद्धंसे ३५४ अवित अवनं ३५४,४२६,४४१ अवितीपडिबद्ध अवमाणित्ता १३३ अविप्पओगसतिसमण्णागते अवयणे १८१ अविप्पतोगेणं अवरकंका अविभातिमा अवरदारिता ५८९ अविमुत्तयाए अवरविदेह ९४, १००, २९९, ६८९, अवियारी अवराजिता अविरतिवायं अवरिल ६७० अविरती अवलंबमाण अविसंवायणाजोगे अवलिंबा १०६ अविसुद्धा अवलितं ५०३ । अवुग्गहट्टाणा २४७ २०४, ३२६ ५५३ ४१७ १७६, १९३ ५९७ २०४, ३२६ २३० ३२६ २४७ ३३९ १७३ ३५६ २४७ ५२८ ७४३ २५४ २२१ १०० ३९९ Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ४९३ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ५८७ २२३ ३२५, ४०९ ४३ ५८५ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः अवुग्गाहिते २०४ अवेदगा अवेयगा अव्वत्त ७३२ अन्वत्तिता अव्ववसितस्स अव्वहे २४७ अव्वाबाधा अन्वाबाहा ६२५ अव्वोच्छित्तिणयट्टयाते ४६७ असंकिलिट्ठा १४०, २२१ असंकिलेस १९८, ७३९ असंखेजगुणकालगाणं असंखेज पदेसोगाढाणं असंखेज्जवासाउयसन्नि- । पंचेदियतिरिक्खजोणिया असंखेजसमयद्वितियाणं असंगहढाणा ५४४ असंगिहीतपरितण ६४९ असंजता ३६५ असंजम ५७१, असंजयमणुस्स ४२२ असंवरे ४२७,४८७, ७०९ असंवसमाणी ४१६ असंवुडबउसे ४४५ असंसारसमावन्नगा असच्चमोसं २३८ असच्चे २४१ असज्झारए ७१४ असज्झातिते ७१४ असणी २७३ असमारंभ ५७१ असमारभमाण ३६८, ४२९, ४३०,५२१ असमिते ३२१ असमोहतेणं असम्मोहे असरणाणुप्पेहा २४७ असरीरपडिबद्ध ४५०, ४७८, ५६७ असरीरी ११२, ४८३ असहमाण असातावेयणिजे असाते असाधुसण्णा असाधू असारंभ असावजे असासया असिद्धा ११२ असिपत्त ३५० असिपत्तसमाणे ३५० असिरत्तण ५५८ असिलेसा ५८९ असिलेसाणक्खत्ते असिलोगभते असुई २४१ असुतनिस्सिते असुतित्ता १६८ असुतिसामंते ७१४ असुद्धे २३९ असुभ असुभणामे ११६ असुभविवाग ३६२ असुभदीहाउयत्ताए १३३ असुभाणुप्पेहा २४७ असुभाते १८८,३९०,४९६ असुर ३०७ असुरकुमार ३१६, ३१९ अमरकुमाररन्नो २७३, ४०३ असणे ३४० असन्नि असबले असमसंवाह असमाधिटाणा असमाधी ४४५ ३९४ ७५५ ७११ Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः ७७७ ५८९ भसुरकुमरिंद असुरदार असुरिंद असुरी असोग असोगवण असोगा अस्स अस्संजत अस्सत्थ अस्सलेसा अस्सिणि अस्सिणी अस्सिणितादिता अस्सेसा अस्सोकंता अस्सोति अहंता अहक्खायसंजम अहत्थे अहमंती अहम्म अहम्मपडिमा महा अहाभूते अहारिहं अहासुतं अहासुत्ता अहासुहुमकुसील अहासहुमनियंठे अहासहुमबउसे अहिताते अहितासणाते अहियाते अहियासिस्सइ अहियासेमाण अहियासेमि प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः १०५ अहीणपडिपुन्नपंचेंदियसरीरं अहीणस्सरे ५९७ १२७, २७३ अहुणोववन्न १८३, २४५, ३२३ ३५३ अहेलोग ३३१, ३३८, ४४४ ६५४ अहेलोगवत्थव्वा ३०७ अहेवाते ५४७ ९५, १००, २७३ अहेसत्तमा ६४८ अहोधिते ७१० अहोरत्त १०६, १९७ अहोलोग १६१ आइच्चा ६२५ आइन्न ३२८ २२७,५८९ आइमिउ ५५३ आउ [काइय] ३१६, ३१९, ३३४, ३३१ ५१७, ७८१ आउक्खएणं ५९७ ५५३ आउजसद्दे आउते २९४ १६८ आउत्तं ५८५ ४२८ आउपरिणाम ४६७ आउयं २६८,५६६,५९६ आउयबंध आउरे ३४२, ७३२ आउव्वेद ६११ आउसं आउसोते आऊ आकंपइत्ता आगंता आगती १७, १७१, ४९९ ३३६, ४२१ आगम ४४५ ३९०,४९६ आगमणगिहंसि आगमबलिया ૧૮૮ आगमेसिभद्द ६५३ ६९३ आगमेसिभद्दगत्ताए ७५८ आगर १०५, ३९४ ३२५ । आगामिपहं ११६ ७१० १७१ ६४५ १६८ १९६ ४२१ Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३५२ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः आगासपतिट्टिते १७१, १९२, २८६, आताणुकंपते ४९८,६०० आताते १८० आगासत्थिकाय २५२, ४४१, ४५०,५६७ आतावणताते १८८ आगासत्थिगातमज्झपतेसा ६२६ आतावते आगासे आतावी ३२१ आघवइत्ता १४३ आताहिणपयाहिणं आघवेति ७५० आतिक्खंति १७५ आचारसंपता आतिक्खिते ૬૭૮ आजाइट्ठाणं आतिन्नत्ताते ३२८ आजाती ५९७ आती ७१७ भाजीवे ४०७ आतोवक्कम १९४ आडंबर ५५३ आदाणभते ५४९ आढाति १८३, ३२३ आदिच ४६०,६८४ आणंतरिते आदिच्चजस आणंद ४०४, ५८२, ७५५ आदिचतेयतविता आणंदणे आदियंति ४२३ आणंदा ३०७, ६४३ आदी आणय आदेजवतणपच्चायाते ५९७ आणवणिता ५०,४१९ आदेससव्वते २९७ आणा ३९९, ४२१, ४३९ आघवतित्ता ३४४ आणापाणू १०६, १९७, ५६१ आधाकम्मिए आणारूई २४७, ७५१ आधारकालभावे ६०९ आणाविजते २४७ आधारातिणियाते ३९९ आणुगामितत्ताए १८८, ३९०, ४९६ आधिकरणिया आणुगामिते १९१,५२६ आपुच्छणा आतंक आपुच्छियचारी ३९९, आतंकसंपओगसंपउत्ते २४७ आभंकरा आतंतम २८७ आभरण आतंभर ३२७ आभरणविही ६७३ भाततिगिच्छते ३४२ आभरणालंकार आतपतिट्टिते २४९ आभासितदीव ३०१ आतरक्खा १४२ आभासिता ३०१ आतवा १०६ आभिओग ३५४ आतवेतावञ्चकर ३१९ आभिओग्गत्ताते आतसंचेयणिज्जा ३६१ आभिणिबोधियणाण ५४, ४६४, ५२५ आयसरीरसंवेगणी २८२ आभिणिबोधियणाणी ४८३, ६४६ आताण[भंडमत्तणिक्खेवणासमिती] ७११ आभिणिबोहियणाणावरणिज्ज ४६४ ४६९ ३७४ Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४९६ विशिष्ट शब्दाः आभोगणिव्वत्तिते आभोग उसे आम आमंतणी आममहुर आममहुरफलसमाण आमरणंत दोस आमलगमहुर आमलगमहुरफलसमाण आमलत आमिसावत्त आसामिवत्तसमाण आमोसग आयतकर आदम आयंबिलते समुद आयरक्खा आयपतिट्ठित आयभाववकणता आयममाणी आयरिए आयरियउवज्झाय आयरियत्ताते आयरियपडिणीते आयरियपरिणीय आयरियभासित आयरियविप्पडिवत्ती आयरिवेयावच्च आयसरीरअणवकं खवत्तिया आया आयाणभंड [ मत्तनिक्खेवणासमिती ] आयाती आयामते आयाम - विक्खंभ - संठाण-परिणाह प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः २४९ ४४५ २५३ ६०९ २८७ ३९६ ३०१ १८० १११, १९२ ५० ४१६ १८३, ३२०, ३२३ ३५४, ३९९, ४२६, ४३८, ४३९, ५०१, ५४४, ५९७ १८० २०८ ६६१ ७५५ ७५५ ३९७, ७१२ ५० २, १७६ ६०३ ७९, १६९ १८८ .. २५३ २५३ २४७ ३१९ ३१९ ७५५ ३८५ ३८५ ४१७ २८७ विशिष्टशब्दाः आयार आयारकप्प आया रक्खेवणी आयारगोयरं आयारदसा आयारवं आयास आर आरंभ आरंभकरण आरंभकहा आरंभट्ठाण आरंभिता आरंभता आरण आरभडा आराम आरामगत आराहणा आराहते आराहिया आरिए आरिट्ठा आ रय आरुहमाण आरोग्ग आरोवणा आरोवणापायच्छित्त आलंबणा आलवमाण आलाव आलिसंदगसतीण आलोइत्तए आलोएजा आलोचित पडिक्कते आलोतेति आलोतेत्ता सूत्राङ्काः ४३२, ७५० ४३३ २८२ ६४९ ७५५ ६०४, ७३२ ४७८ ५१५ ५४ १३२ २८२ ६९३ ५०, ३६९, ४१९ ५५३ १५९ ३७४, ५०३ १०६ ४१५ ११८, ५९७ ३२१ ५४५ १८४, ४८५ ५५१ १४३ ४३७ ७३७ ४३३ २६३ २४७ २९० ५८४ ४५९ ६६ १७६ ५९७ ५९७ ३९८ ३९८ Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४९७ स्थानागसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राकाः । विशिष्टशब्दाः विशिष्टशब्दाः आलोयणादोसा आलोयणारिह १९८,६८८, ४८९, । आसाढ ५८७ आसाढपाडिवत २८५ आसाढा ९५, ३८६, ४११ आसातणा ६९३, ७५५ आसादेत्ता ५५० आसासणा आसासा ३१४ आसिणि ४११ आसीविस १००, २९९, ३४१, ४३४, ६३७ आसुर ३५३, ३५४ आसुरत्ताते आहरण आहरणतद्देसे ३३५ आहरणतहोस ३३५ आहार __७९, १७१, १८५, २९५, ३४०, ४९९, ५६१, ३३५ ७४९ ३३२ आवकधाते ३१४ आवकहिते ५३८ आवजंति आवती ७३२ आवत्त १००, २५७, ३८५, ६३७ आवरण आवरित्ता २९१ आवलिया १९७ आवस्स आवस्सयवतिरित्ते आवस्सिता आवातभद्दते २५६ आवावकहा २८२ आवासपव्वता ३०२ आवीकम्म ६९३ आवेढियपरिवेढियं ७५० आस ६७३ आसकन्नदीव ३०१ आसक्खंधगसरिस आसगंसि ૧૮૮ आसपुरा १००, ६३७ आसम आसमित्त आसमुहदीव आसरतण ५५८ आसराता ४०४ आसराया ४०४ भासव ६६५ आसवदार ४१८ आसवदारपडिक्वंमण आससप्पओग ७५९ आसा आसाएमाण ३२५ आसाएति ३२५ ठा. ३२ ५८६ ૪૮૩ ४३३३३३३३६१४४१३:१६:55513:१४ ६०४, ७३२ ३५६, ७५२ ३६१ ७०७ ० आहारए आहारग आहारगसमुग्घात आहारगसरीरी आहारवं आहारसण्णा आहारहे आहारेजमाण आहारेति आहारेयव्व आहिवच आहुणिया इंगाल इंगालग इंगालसहस्स इंगालोवम ० ६७३ ४४४ २७३ ५९७ ३४० इंदग्गी इंदट्ठाण ४७१, ५३५ Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ इंदा १०५ ७१० ४९८ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः इंदमहपाडिवत इंदसेणा इन्भजातिओ ४९७ ९५, ४६९,५०७,५०८, इयहि १८३, ३२३ ७१७ इरियट्ठाए ५०० इंदियअपडिसंलीण २७८ इरियावहिया इंदियत्थ ३३४, ४४३, ४८६, ७०६ इरियासमिए इंदियत्थविकोवणता ६६७ इरियासमिती इंदियनिग्गह इलादेवी इंदियपडिसंलीण २७८ इसि १०५ इंदियपरिणाम ७१३ इसिदासे ७५५ इक्खाग ४९७ इसिभासिता इक्खागराया ५६४ इसेभासियाई इच्छा ४३८, ७४९ इसिपन्भारा १५६ इच्छापरिमाण ३८९ इसिवाइंदा १०५ इच्छालोभित ५२९ इसिवालए इटावाते इस्सरितमत ७५, ५९७ इस्सरे १४१ इहत्थ ३२७ इड्ढि-रस-सायगरुएणं १८४ इहलोइए १९१ २१४, ४७९ २८२ इड्डीगारव २१५ इहलोगपडिणीए २०८ इड्डीमंता ४४०, ४९१ इहलोगपडिबद्धा १६५, १८४, ३५५ ५३८ इहलोगभते इत्थि इहलोगसंवेगणी २८२ इथिकहा २८१, २८४, ५६९ इहलोगासंसप्पओगे इत्थिग(ठा)णाई इहलोगित-परलोगिते १९१ इत्थिणिव्वत्तिते २३३ ईरियावहिया इत्थित्ताते ईसरे ३०२ इत्थिरतण इत्थिवयण ईसाण १०५, २५७, २६०, २७३, २९१, इत्थिवेद ३०७, ४०५, ४०४, ६८२, ७६९ इत्थिवेयग ३६५ ईसाणीता ७२० इत्थिसंसत्त ६६३ ईसि ६४८ इत्थी १३९, १७०, २८९ ईसिपब्भारा ३३०, ६४८ इत्थीओयसमाओग ईहामती ३६४, ५२० इत्थीतित्थं ७७७ उंछ २८४ इत्थीरयण १४८ । उंछजीविसंपन्न १०५ इडि इहलोग इत्तिरिते ४१९ ईसा Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः ४३७ ४३ ७१४ ३७४ ५२३ ० ० स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः उच्चारपासवणखेलसिंघाणगपरिट्ठावणिया(ता)समिती ६०३, ७११ उच्चावतं ३२५ उजल उज्जाणगत ४१५ ४३ उजाणगिहा १०६ उज्जाणा १०६ उज्जुआयता ५८१ ६३१ उज्जुमति ३०१ उज्जुसुत्त(त) १९२, ५५२ २३६, २८९ उज्जोवेमाण ५९७ उहिते ४४६ उतॄत्ता १८० ३९६, ५५४ उडुविमाण ३३० ४०० १८० उडूंगारवपरिणाम २३० उलोग ७०, १६१, ३३१, ३३८, ४४४ ३०९ उडलोगवत्थव्वाओ ४२५, ७३८ उड्डा १७१, ४९९ १९८, ४२५, ७३८ उड्डेवाते ५४५ उडोववन्नगा ३६४,५२० उण्णिए ४४६ १८८, ६९३ उत्तमपुरिसा १३७ १३७, ४९७ उत्तमा २७३ ४३३, ७५० उत्तरकुर उत्तरकुरमहद्दमवासी ३१८ उत्तरकुरमहद्दुमा १०. २७१ उत्तरकुरा ९४, १०३, १९९, २९९, ३९४ ३०७,५२२, ७२४, ७६४ ३९४ उत्तरकुरु २९९, ५९० ३९४ उत्तरकुरुदह ११६, ६५८ उत्तरदारिता ५८९ ३१४ उत्तरबलितस्सतगण उत्तरमंदा उत्तरा उत्तराआसाढा ५२७, ५८९ 'उजायणा उंबर उक्कलिते उक्कस्सगुणकालग उक्कसमाणि उक्कस्सट्ठितियाणं उक्कसपतेसियाणं उक्कस्सोगाहणगाणं उक्कामुह उक्कामुहदीव उक्कावात उक्कासहस्स उक्खित्तए उक्खित्तचरते उक्कुडुआसणिते उकुडती उक्कोसा उक्कोसिया उग्गतव उग्गमविसोधी उग्गमोवघात उग्गहपडिमा उग्गहमती उग्गहिते उग्गा उग्धातिते उच्च उच्चछंद उच्चत्तभयते उच्छन्नगोत्तागार उच्छन्नसामियाई उच्छन्नसेउयाई उच्चागोत उच्चार उच्चारनिरोध उच्चारपडिक्कमण उच्चारपासवण ० ४ ७० . ३१८ ५५३ Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५०० प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः उदीर १२१, ५१७, ५८९ १२१, ५१७,५८९ ५५३ २३३, ३८७, ४७३, ५४०, ५९६, ७८३ उत्तराफग्गुणी उत्तराभद्दवता उत्तरायता उत्तराससा उत्तरिते उत्तरित्तए उत्तरिल्ल उत्ताणहिदए उदीरणोवक्कम उदीरिंसु उदीरित्तते उदीरेंतं उदीरेति उदुंबरे उदू २५० ५२७ ५४२ २५६ ७५५ ७१० ४१२ ३०७, ४०४ ३५८ ३५८ ३५८ ३५८ ३५८ उत्ताणे or Voro ५५३ WAKA. ३२० ३२० १८२ ७२१ ६८० उत्ताणोदए उत्ताणोदही उत्ताणोभासी उत्तालं उदकगब्भा उदगंसि उदगजोणिया उदगपोग्गलं उदगमाले उदगरस उदगरातिसमाण उदगराती उदगा उदग्गधीरो उदतणसत्ते उदत्ताभा उदधिपतिट्रिता उदधी उदये उदहिकुमारिंदा उदही उदातिणा उदितत्थमिते उदितोदिते उदिन्न उदिन्नकम्मे उदीणवाते उदीणा १५७ ३११ ३११ ३११, ३५८ २८१ ४५२ उद्दवातितगण उद्दवेइ उद्दाइत्ता उद्दायण उद्दिटाओ उद्देसणंतेवासी उद्देसणायरिए उद्देसिते उद्देहगण उन्नतपरिणते उन्नतमणे उन्नतरूवे उन्नतावत्ते उन्नते उन्नत्तावत्तसमाणे उप्पतति उम्पत्तिता उप्पत्तिनगरा उप्पत्ती उप्पधजाती उप्पन्ननाणदंसणधर २३६ ३८५ २३६ ५५१ ३८५ १७१, २८६, ४९८ ७७६ २८६ ५८७ ६९२ १०५ १०६ ६९१ ३१५ ३१५ ४०९ ४०९ ४४४, ५४७ ४९९ २१२, २६८, ४५०, ४७८,६१०, ७५४ ७४१ उप्पन्नमीसते उप्पन्नविगतमीसते उप्पल उप्पलंगा उप्पा १०६, २७३ Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः उप्पाछेदणे उप्पात उपातपव्वते उपायणंतरिते उपायणविसोधी उपायणोवघात उप्पाय पुष्व उप्फेसिं उब्भिगा उभयं भागा उम्मदेसणाए उम्मग्गसण्णा उम्मज णिमज्जियं उम्मत्तगभूते उम्मत्तजला उम्मत्तयला उम्माए उम्माणा उम्मातपत्त उम्माय उम्मायपत्त उम्मिमालिणी उम्मीवीचीसहस्सकलित उर उरकंठसिर पत्थ उरगजाति आसी विस उरपरिसप्पा उराल ठरूहिं उल्लंघण उल्लावे उल्लुगातीर उरपरिसप्पथलचर पंचेदित (य) - तिरिक्खजोणिता ओग [परिणाम] उओगगुण उवकरण स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गत विशिष्टशब्द सूचिः विशिष्टशब्दाः उवकरणअकिंचणता उवकरणचियात उवकरण दुप्पणिहाण सूत्राङ्काः ૪૬૨ ६०८, ६७८ ७२७ ४६२ ४२५, ७३८ १९८, ४२५, ७३८ ३७८, ७३१ ४०८ ५४३, ५९५ ५२७ ३५४ ७३४ २०० ४०९ १००, १९९ ५२२ ५७ १०६ ४७६ १८८, ५०१ ४१७, ४३७ १००, १९९, ५२२ ७५० ४६१, ५५३ ५५३ ३४१ ७२८, ७८२ १३८ २००, ३२५, ३३१, ७५० ४६१ ५८५ ५८४ ५८७ ७१३ ४४१ ५४४ उवकरणपणिधाण उवकरण संजम उवकरणसंवर उवकरणाति से से उवकरणामोयरिया उवकम उवक्कमिता उarasसंपन्न वक्खर संपन्न उवगरणसुप्पणिहाण उहा उवघात उवचिण उवचि ंति उवचिर्णिसु उवचिणिस्संति उवज्झाए उवज्झातविप्पडिवत्ती उवज्झायत्ताते उवज्झायपडिणीत उवज्झायवेयावच उagaणवासी उagaणायरित उद्वावित्तए उवणीतं उवतेसण उवदंसणकूड उवदंसणे उवदंसेति उवधारणयाते उवधी उवनिमंते उवनिहिते ५७० १८८ १९४, २९६ १०७ २९५ २९५ २५५ ४६७ ४२५, ७३८, ७४१ २३३, ३८७, ४७३, ५४०, ५९६, ७०२, ७८३ ५०१ सूत्राङ्काः ३१० ३१० २५५ २५५ ३१० ७०९ २५०, ३८७ २५०, ३८७, ५९६ २५०, ३८७ १८३, ३२३ ७५५ ૧૮૦ २०८, ६६१ ३९७, ७१२ ३२० ३२० ६६, २०४ ५५३ ६०९ ८७, १००, ५२२ ६८९ ७५० ६४९ १४६ ५.९७ ३९६ Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५०२ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः उवन्नासोवणते उवमा ७५५ उवरि ७२९ उवरिमगेवेजविमाणपत्थडे २३२ उवरिममज्झिमगेवेजविमाणपत्थडे २३२ उवरिमहेट्ठिमगेवेजविमाणपत्थडे २३२ उवरिल्ला ૨૮૩ उववजति १४८, १८२ उववात १८, ७९, १६९, १७६, ५९७, ७५५ उववातसभा ४७१ उववातिता उवसंकमंति १७४ उवसंकमित्ता १७४ उवसंतकसायवीयरागसंजमे उवसंते २४९ उवसंपजामितेगा २८८ उवसंपता उवसंपदा १८० उक्सग्ग ३६१,५००, ७७७ उवसग्गपत्त उवसमिते उवसमेण १०९ उवसामणताते उवसामणोवक्कम उवसामेति २५६ उवस्सग ४३८ उवस्सय ४१७ उवस्सयपरिमा ४२० उवस्सयसंकिलेस ७३९ उवहडे १८८ उवहरिसु ७०८ उवहाणपडिमा २५१ उवहाणवं २३५ उवहाणसुयं ६६२ उवहि २४९ उवहिअसंकिलेस ७३९ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः उवहिपरिन्ना ४२० उवहिसंकिलेस उवातिणित्तते उवाते उवालंभ १९४, ३३५ उवासंतरा १०६, ५४६ उवासगदसाओ ७५५ उवासगपडिमा ७५५ उवासमाणा उवुज्झमाणिं ४३७ उवेहमाणा ४७७ उठवणा उन्वेग उज्वेयणिताते १८५ उसभ उसभकूड उसभणारायसंघयण उसभपुर उसभा उसभाणिए ४०४ उसभाणिताधिपती ४०४ उसप्पिणी उसिण ५९९, ७५३ उसिणा १४८, ३७६ उसिणवेयणा १५५ उसुगारपव्वता १०० उसुथारा उस्सकइत्ता ५१२ उस्सप्पिणी __ ४०, १०६, १४५, ४९३, २८१ ४९२ ४३४ ६२० ७०७ ३७६ उस्ससिज्जमाण उस्सा उस्सासगा उस्सासा उस्सेतिम ५५३ १८८ ऊऊ ऊणाइरित्तमिच्छादसणवत्तिया Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः उसासनीसासे एइए एकलविहार पडिमं एकतीस एक्कपरंपरसिद्ध केवलणाण एक सिद्ध एक्का एक्काणं तर सिद्ध केवलणाण एकारसमे एगजीव एगंतसो एगखुरा एगगुणकालगा एगगुणलुक्खा एगचक्खू एगजडी जुगे एग गाणुओग एगतओ तारे एगतो हा एतोत गोणत एगतोका एगत वित एगते एगदिसिं एगदुक्खे एगदुबारा एगनासा एगपदेसोगाढा एगरातियं एगरायं एगल विहार डिमं एगवती एगवयण स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः ७५५ २०० २१० ३०७ ६० ४२ २९७ ६० ६९३ ३३४ ३२५, ४०९ ३५१ ४८ ४८ २१२ ९५ ९३ ७४४ ७२६ ४१७ ४७ ५८१ ७३० ४६३ ५८१ २४७ ७४४ ५४२ २८ १८६ ६४३ ४३, ४८ १८८ ४३८ ५४२, ५९४ ७१७ १९८ विशिष्टशब्दाः एगसम एणं एगसमय एगसमयद्वितिया एगसेल orget गावाती गाहियपरूढा एगिंदितनिव्वत्ति एगिंदियरतणा एगिंदिया एगूरुता एंगूरुयदीव एगेंदित असंजम एगेंदित संजम एजमा एणिजते एतंतं एरंडपरियाए एरंडरियाल एरंडमज्झयार एरंडे एरण्णवए एरवत एरवय एरावण एरावणदह एरावती एलावश्चा एवंभूत एसजं सणावसोधी एसणासमिती एसणिज एसो घात ओगाढं ओगाढरुई ५०३ सूत्राङ्काः ४७९ ९३ ४३,४८ १००, २९९, ४३४, ६३७ २४७ ६०७ ११० ४७३ ५५८ ४५८ ३९० ३०१ ४३० ४३० ४१२ ६२२ ५४२ ३४९ ३४९ ९९, १००, १८९, १९९, ४३४, ५२२, ५५५, ६८९, ७२४ ३०६ ४०४ ३४९ ३४९ १९९ ४३४ ४१२, ४६९ ५५१ ५५२ ५५३ ४२५ ६०३, ७११ ૨૮૪ १९८, ४२५ ५५९, ७६५ २४७ Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५०४ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः सूत्राकाः ४३७ १८८, ४६४, ५२६ २२० ३९४,५६५ १८८ ७७७ ५३७ विशिष्टशब्दाः ओहातेजा ओहिणाण ओहिणाणजिण ओहिदसण ओहिदसणावरण ओहिदसणी ओहिनाणं ओहिनाणअरहा ओहिनाणकेवली ककोवम कंखित ओगाहणा ओगाहणाणामनिधत्ताउते ओगिण्हणताते ओगिण्हति ओतरणं ओदतिते ओभासद ओभासा ओमकोढताते ओमरत्ता ओमरातिणिते भोमाणा ओमोदरिता ओमोयरिया ३६५ ५४ २२० २२० ३४० ३२५ ५७२ ५२४ ३२१ १०६ ५११ ૧૮૮ कंगु ६४३ ओय कंचण कंठुग्गत कंडओ कंडिल्ला कंडं कड ५५३ ६५४ ५५१ ७५३ 6 ४४४ २०७, ३३२ कंत १४३ ७१४ ४८३ ४३७ ३२८ ६१४, ७७३ २४७ १५४ ओरसे ओराल ओरालिए ओरालिगे ओरालिते ओरालियसरीरी ओरोहमाणे ओलित्ताणं ओवम्म ओवम्मसच्च भोववातिते ओवातपव्वज्जा ओवासंतर ओवासंतरपइट्ठिता भोवीलए भोसक्कतित्ता ओसण्णदोस भोसधाई ओसधीओ ओसप्पिणी कतार कतारभत्त कंथगा कंद कंदणता कंदभोयण कंदिंदा कंबलं कंबलकडसमाण कंबलकड़ कंपिल्लं १०५ १६५, ३५५ ६२५ १८६ ३५० ३५० ७१८ ५१२ २४७ ३४२ कंसपाती कंसवन्ना कंसवन्नाभा ककंधा ककरणता ककसेण १०० ४०, १०६, १४५, १९७, ४९२, ४९३, ६२० SSS १८८ ओहसण्णा Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८५ कट्टु १२९ २४३ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५०५ विशिष्टशब्दाः .. सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ककोडए कण्हराती ३०७, ६१२, ६२४ कक्खड ३८, ५९९ कण्हलेसा ४१, १४०, ३१९, ५०४, कच्चातणा ५६२ १००, ५८३, ६३७, ६८९ कण्हा ३०७, ६१२, ६९२, ७३५ कच्छगावती कतं ७४५ कच्छावती १०. कतपडिकतिता ३७०,५८५ कजति १७५ कतमालगा कज्जमाणकड १७५ कताती कजहे ३७०,५८५ कतिणो ५५३ कजोवगा कतियपाडिवत ४६७ कतिसंचिता कटुंतर २७० कतिसमता ५५३ कटुंतरसमाण कती २९७ कट्ठक्खात कत्तवीरिते ६१७ कट्ठक्खायसमाण २४३ कत्तिता ५१७, ६५६ कट्ठसिला १९६ कत्तिताणक्खत्ते कट्ठसेजा ६९३ कत्तिते कत्तिय ९५, ३०३, ४११ कडकडितथंभितभुते कद्दमरागरत्त २९३ कडजुम्म ३१६ कद्दमरागरत्तवत्थसमाण २९३ कडा १७५, ३५० कद्दमोदए कडुए कद्दमोदगसमाण ३११ कंदर ३९४ कडयभासिणी ३६० कन्नपाउरणदीव ३०१ कणकणगा ९५ कप्पद्विती २०६, ५३० कणग ९५, २७३, ६८९, ६९३ कप्परुक्खगं १८५ कणगमया ६७३ कप्परुक्खा ५५६ कणगरहं कत्तियाणक्खत्ते ७८० कणगलता ३७९,६९३ कणगविताणगा कप्पविमाणावासा कणगसंताणगा कप्पविमाणोववत्तिया ११८ कणते कप्पा १०६, ३८३,७४७ कणा कप्पित्थियाओ १२४ कणिताररुक्ख कप्पोववन्नगा कण्ह ६२८ कब्बड १०६, ३९४ कण्हग्गमहिसी ६२८ कब्बडगा ९५ कण्हपक्खिया कब्बालभयते २७१ ३११ कडुतो ६२७ २७३ ९५ .९५ Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५०६ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्द : सूत्राकाः कल २७३ ३६२ २२६, २६८ ,३३२ ३२५ ५५३ २५० .८, ६०० ३६० G ४९० १३९ १३९ १८९ ७५५ कमति कमलप्पभा कमला कम्म कम्मंसा कम्मए कम्मक्खयकरण कम्मगसरीर कम्मपगडी कम्मपतिट्ठिता कम्मपरिग्गहे... कम्मपुरिसा... कम्मभूमगा... कम्मभूमया... कम्मभूमियाओ... कम्मभूमी कम्मया कम्मविवाग कम्मविवागदसाओ कम्मसंगहिता कम्मा कम्माजीवे कम्मुम्मीसगा कम्मे कम्मोवही कयमालए कयाति करंडगा करकरिगा करण करणताते करणाणुओग करणे करपत्त करिसु करिस्सामि करेमि ४५९ कलंदा ४९७ कलंब ६५४ कलंबचीरितापत्तसमाण ३५० कलमलजंबालाते १८५ कलहप्पिया कला ६७८ कलासवन्न ७४७ कलाहिया ५५३ कलिओए ३१६ कलुणा ३५७ कलुसमय कलुससमावन्न ३२५ कलेवरा ३९५ कल्लसरीर १८४, ३२५ कल्लाण १३३, १८३, ३२५ कल्लाणगपवरगंधमल्लाणुलेवणधरे कल्लाणगपवरवत्थपरिहिते ५९७ कवार्ड कवेलुतावाते कन्व ३७९, ६७३ कसाए ३० कसाय ११२ कसायकुसीले कसायपडिक्कमण कसायपमात कसायपरिणाम कसायपरिमा कसायसंकिलेस कंसायसमुग्थात ३८०,५८६ कसाया २४९, ६९३ कसिणा ४३३ कसिणे ४११, ७५५ कहा १९४, २८२ काइया ५० काउजुयया २५४ काउलेसा ४१, १४०,३१९ २८२ ४०७ ३३२ १६६ ७५५ १४६ W ४४१ ३४८ ४७९ ७२६ १३२, २१६ ३५० १७६, ५९७ १७६, ५९७ । Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः ४४१ काए काक काकणिरतण काकणी काकस्सरं काण कातित काम कामकमे कामकहा कामगुणा कामदेव कामभोग कामविणिच्छते कामा कामासंसप्पओगे कामिडितगण कामे काय कायअकिंचणता कायअगुत्ती कायअणुज्जुयता कायअसंवर कायकरणे कायकिलेस कायगुत्ती कायचिगिच्छा कायचियात कायजोगी कायजोगे कायद्विती कायदंड कायदुप्पणिहाण कायपओग कायपओगकिरिया कायपडिसंलीण कायपणिधाण स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५०७ सूत्राकाः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ११२ कायपरितारणा कायपरियारगा १२४ ५५८, ६३३ कायपुण्ण ७०५ कायवायामे १३, ३३ ५५३ कायविणए ५८५ कायस २१० ४१९,६७९ कायसंकिलेस ७३९ कायसंजम ३१० कायसंवर ५९८ १९४ काथसमिती ६०३ ३९०, ६९३ कायसुप्पणिहाण १४७ ७५५ कारण ७४४ १८३,३२३ काल ५, १९७, २५७, २६४, १९४ २७३, ३०२, ३१५, ४५१, ३५० ३५४, ७५९ कालओ कालगत ४७७ १९१ कालण्णाण ६७३ कालधम्मुणा १८३, ३२३ ३१० कालपाल १३४ काल[वाल?]प्पमे २५४ कालप्पमाण २५८ कालमासे १४३, १५८, ५९७, ६९३ १३२ कालवाल २७३ ५११,५५४ कालवासी १३४ कालसंजोग कालसंसार २६१ ३१० काला ९५ कालिते १३२ काली ४०३, ५५३ कालुणिते १३४ कालोगाहणा १४७ कालोत ६३२ १३२ कालोद १५७, ५८० १९३ कालोभासे ६९३ २७८ कासवा ५५१ १४७, २५५ कासा ७४३ २५७ Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५०८ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः कासिवद्धण ६२२ कुंजराणिते ४०४,५८२ कासीराया कुंडकोलिते ७५५ काही ७४५ कुंडलवर २०५, ७२५ किंकसे विश्लते कुंडला १००, ६३० किंनरिंद १०५, २७३ कुंथु २३१, ४११, ७१८ किंपुरिस ७२, १०५, २७३, ४०४, कुंथुरासिभूतं ५८२, ६५४ कुंभग्गसो किंपुरिसरन्नो २७३ कुंभा ३६० किंपुरिसिंद १०५, २७३ कुंभारावाते किमंग ३२५ कुंभिका ३०७ किंमन्ने किंसुकफुल्लसमाणाणि ५९७ कुञ्छिसि किडा ७७२ कुड्डा ७२१ किण्हा ३८, ३९०, ४६९, ७१७ कुणालाधिपती ५६४ कितिकम्म कुणिमाहार ३७३ कित्ति ५२२ कुभंडिंदा १०५ कित्तिता कुमारभिच्च ६११ कित्तिबन्नसद्दसिलोगा कुमारवास कित्ती ८८, १७६, १९९, ५९७, ६८९ कुमुद १००, ३०७,६४१ कित्तीपुरिस कुम्म किन्नर ७२, १०५, २७३, ४०४, ५८२, कुम्मुन्नता १४८ कुरातो ७६४ किमिरागरत्त २९३ कुरुराया ५६४ किमिरागरत्तवत्थसमाण २९३ कुरुवासिणो ४९१ किरितावरण ५४२ कुल ३९८ किरिया ४, १७५, ३६९, ७५१ कुलकर ५१८, ६९३, ६९६ किरियावरण ५४२ कुलकहा २८२ किरियावादी कुलगरा ७६७ किवणकुल कुलत्थ किविणवणीमते ४५४ कुलथेरा किस २८३ कुलधम्म किससरीर २८३ कुलपडिणीते किसी कुलपडिणीय कीते कुलमए कीवे २०४ कुलमत कुंजर ६९३ । कुलवेयावच ३९७, ७१२ कुंजराणिताधिपती ४०४ । कुलसंपन्न २८१, ३१९,३२८, ६०४, ७३२ . . ३५५ Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५०९ सूत्राङ्काः कुलाजीवे ४१० ५८६, ६५२ ४४५, ४५० २२० २०९ ८८, १९९, ५२२ ३७४ ५५३ ३५४ ५५१ १५४, ४५९,५७२ ६८० स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः ४०७ केवलिपरियागं कुलारिता ४९७ केवलिमरणं कुलिंगाले २४० केवलिसमुग्धात कुसील केवली कुसीलपडिसेवणया ३६१ केस-मंसु-रोम-नहे कुसुंभ ५७२ केसरिदह कुसुमसंभव ५५३ केसलोए कुसुमितं ७५० केसालंकार कूअणता ૧૮૮ केसी कूडतुलकूडमाण कोउयकरण कूडसामली ८२, ९९, १०३, ६३५, ७६४ कोंच कूडा १०६ कोकुतिते कूडागार १०६, २७५ कोच्छा कूडागारसाला २७५ कोट्ठाउत्ताणं केउत ३०२ कोडितगण कोडिन्ना केतणा २९३ कोडीणो केतुमती २७३ कोडीसहितं ४८१ कोडंबित ३०२ कोडंबी केवलकप्प ७०, २०० कोदूसग केवलणाण १८८, ४६४ कोदव केवलणाणजिण २२० कोध केवलणाणावरणिजे ४६४ कोधकसायी केवलणाणी ૪૮૩ कोधपडिसलीण केवलदसण - ५६५, ६१९ कोधविवेग केवलदसणावरण कोधसण्णा केवलदसणी ३६५ कोधसीलता केवलनाण कोधुप्पत्ती केवलनाणअरहा २२० कोमलपसिण केवलनाणकेवली २२० कोरवा केवलनाणी कोरव्वा केवलवरनाणदंसणे ३९४,४११ कोरवी ४१० कोलपाल केवलिआराहणा ११८ कोसंबि केवलिखीणकसायवीयरागसंजम कोसकोट्ठागारकहा केवलिपनत्त १८८,४८५, ७५० । कोसलिए ७४८ केतू केलास १५८ ३७०, ७४१ ४५८ ५४ ७५२ ३५४ २४९, ७०८ ७५५ २४२ केवलि ५५३ २५७ २८२ ४३५ Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५१० विशिष्टशब्दाः कोस लितेणं कोसिता कोसी को हकसाए कोहनिव्वत्तिए कोहमुंड खंजणरागरत खंजणरागरत्तवत्थसमाण खंजोद खंजगोदगस माण खंडग खंडवातगुहा खंडगप्पवाय गुहा खंडमहुर खंडमहुरफलसमाण खंतिखमणताते खं तिखमाते खंतिसूर खंती खंते खंध खंधबीया खंधार खग्ग खग्गपुराओ खग्गीतो खण खतिते खतेण खतोवसमिते खभातेजा खममाण खमाते खमामि खमिस्सति खमेजा खर कंटयसमाण प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः ६९७ ५५१ ४६९, ७१७ २४९ ३७१ ४४३, ७४६ २९३ २९३ ३११ ३११ ६८९ ६३६, ६३९ ८६ ३१९ ३१९ ७५८ १८८ ३१७ २४७, ३७२, ३९६ ६०४, ७३२ ६१४ २४४, ४३१, ४८४ ६७३ ४०८, ६९३ १०० १०० १०६, ४६० ५३७ १०९ ५३७ ३९४ ४०९ १८८ ३२५ ६९३ ४०९ ३२२ विशिष्टशब्दाः खरावत्तसमाणे खरावत्ते खवेंता खहचरा खहचरी खाडखडे खाणुसमाण खार खारतंते खारातणा खारोदा खारोयाओ खिखिणीस्सरे खिसितवयण खिसित्ता खिजंति खित्तचित्त खिप्पगती खीण कसायवीतरागसंजम खीणमोह खीर खीरमहुर वीरवर खीरोदा खीलितासंघयण खुजे खुड्डगपतर खुड्डा खुड्डिया खुद्द पाणा खुद्दापाताला खुद्दमा खुधं खुब्भंत खुरपत्त खुलंक खुलुंकता सूत्राङ्काः ३८५ ३८५ ५५३ १३९ १३९ ५१५ ३२२ ७४३ ६११ ५५१ १९९ १०० ७०५ ५२७ १३३ २२६ ४०९, ४१७, ४७६ २५७ ६२ २२६ २७४, ६७४ ३१९ ५८० ३८४, ५२२, ५८० ४९४ ४९५ ७२० ५१३ ७७, २५१, ७५५ ३५१ ७२१ ५५३ ७५३ ५४२ ३५० ३२८ ३२८ Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः विशिष्ट शब्दाः सूत्राङ्काः २४९ ५८२ खेड खेत्त खेत्तइत्तं खेत्तओ खेत्तते खेत्तप्पमाण खेत्तवासी ४४१ ७६२ २५८ ३४६ २६१ खेत्तसंसार १०५, २७३ ३१९ ५५३ ५५३ ६२८ २९९ १०० ८४, १०० १००, ६८० १००, ६३७, ६८९ खेत्तोगाहणा खेमंकर खेमंधर गंधव्वा गंधव्वाणिताधिपती गंधवाणिते गंधव्विद गंधसंपन्न गंधार गंधारगाम गंधारी गंधावई गंधावतिवासी गंधावती गंधिल गंधिलावती गंधिलावतीकूड गंभीर गंभीरमालिणी गंभीरहिदए गंभीरोदए गंभीरोदही गंभीरोभासी गगण गग्गा ७६७ खेमपुरा १००, ६३७ खेमरूव २८९ खेमा खोडा ५०३ खोतोद खोभपसिण खोमिते १७८ खोयवर ५८० ५८७ गंगप्पवायदहा १०० गंगा ९१, १९९, ४१२, ४६९, ५२२, ८३५ १००, १९९,५२२ ३५८ ३५८ ३५८ ३५८ गंग गच्छ ३२३ ३७९ ७१४ गंडीपदा गज गजित गज्जित्ता गढित गण चेयावच्च गंगाकुंड गंगा-सिंधु-रत्तारत्तवतिदेवीणं ६३१ ३५१ गंता १६८ गंतुं पञ्चागता ५१४ गंथिमे ३७४ ३८,५६७, ६१० गंधट्टएणं १४३ गंध[ परिणाम] २६५ । ७१३ गंधमंते ३४०, ४४१ गंधमातण ५९०, ७६८ गंधमादण गंधमायण १००, २९९,५९० ३४६ १८३, ३२३ ३९८, ४३८, ४३९, ४७५, ३१९ ४६३, ७३० गंध गणटुकर गणणाणत गणथेर गणधम्म गणधर गणपडिणीत गणवेयावच्चं गणसंगहकर १८३, ३२३, ६१८, ६९३ २०८, ६६१ ३९७, ०१२ ३१९ Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५१२ प्रथमं परिशिष्टन् ४७९ ૧૮૩ ५१ गणी ४४१ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः गणसंथिति ३१९ गब्भहरणं गणसोभकर ३१९ गमणं गणसोहिकर ३१९ गमणगुणे ४४१ गणा ६१८ गमणताते गणावक्कमणे गय ३१९, ४१५ गणावच्छेदिए गयकन्न ३०१ गणावच्छेतिते गयकन्नदीव ३०१ गणिड्ढी २१४ गरहा १३५, २८८ गणित ४१२,६७३ गरहित्तए गणितसुहुम गरहित्ता १३३, १६८, १६९, ५९७ गणित्ताते १८० गरहेजा १७६ गणिपिडग ७५० गरिहा गणिसंपता ६०१, ७५५ गरते ५९९ १८३, ३२३ गरुला ८२, ९९, १०३, ७६४ गणो ४४७ गरुलोववाते ७५५ गतवीही गवेसित्ता २८४ गतसूमाले २३५ गहणगुणे गति गहसम ५५३ गतिअभाव ३३४ गहा गतिणामणिवत्ताउते गातब्भंग ३२५ गतिकल्लाण ६५३ गातुच्छोलणा ३२५ गतिपडिहा ४०६ गाम १०६, ३९४, ४१७,५५३ गतिपवाते ४९९ गामधम्म गतिपरिणाम ६८६, ७१३ गामथेरा गतिपरियाए गामागर-नगर-पट्टण गतिपरियाते १७१ गामाणुगाम ४१३ गतिबंधणपरिणाम ६८६ गारत्थियवयण ५२७ गतिरतिया गारव २१५, ७४५ गतिसमावन्नगा गाहणताते ६४९ गतो ५५३ गाहावतिकरंडते ३४८ गती १५, ४४२, ४९९, ७४५ गाहावतिकरंडगसमाणे ३४८ गहतोय ५७६, ६२५, ६८४ गाहावतिरतण ५५८ गब्भ ४१६ गाहावती १००, १९९, ४४७, ५२२, गब्भत्थ गब्भवतियमणुस्सा ४९० गिज्झंति ३९० गन्भवती गिण्हमाण गम्भवसहीते १८५ गिद्ध १८३, ३२३ २०० . Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५१३ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ६८५ गिरि ३०१ गेवेजविमाणपत्थडा गेहागारा गोकन्नदीव गोकन्ना गोघातगा गोट्ठामाहिल गोणं ५५३ गोतं गीत गिद्धपढे ११३ गिम्हे ५२३ ३९४ गिरिपडणे ११३ गिलाणपडिणीए २०८ गिलाणभत्ते गिलाणवेयावच्च ३९७, ७१२ गिलायंति १७४ गिलायमाण १८० ५९७ गीतजसे गीतजुत्तिण्णा गीतरति १०५, २७३, ५८२ गीयजस १०५, २७३ गीयरति-गीयजसाणं १६२ गुण ३७०,४४१,५५३ गुणनिप्फण्ण ६९३ गुत्तदुवारा २७५, ४१५ गुत्तबंभयारी गुत्ता २७५ गुत्तिंदिता २७५ गुत्ती १३४, १४१, २७५, ४१५ गुप्पेज्जा २०० २०८ गुरुगती गुरुमहत्तरतेहिं २६८,५६६,५४६, ५९६ गोतमा १७४, ५५१ गोतित्थविरहित ७२१ गोत्तासे ७५५ गोथूभ ३०२,३०७ गोदासगण ६८० गोदोहिता ४०० गोधूम १५४ गोपुच्छसंठाणसंठिता ३०७ गोप्पतं ३५९ गोमुत्तिकेतणते २९३ गोमुत्तिता ५१४ गोमुहदीव ३०१ गोमुही गोयमा १५४, ४५९, ५५१, ५७२ गोयरचरिता ५१४ गोरसविगती २७४ गोरी ५५३, ६२८ गोला ३५०, ५५१ गोलिकातणा ५५१ गोलियालित्था गोवग्गं ७५० गोवीही गोसाल ७७६ ५५३ गुरुं गुलो गुविते २०० ३०१,६९८ गूढदंत गूढदंतदीव गूढावत्तसमाणा गूढावत्ते गेए गोहिया ३८५ ३८५ ३७४ ३७९ ४१६ २३२ घओद घट्टतं ३६१ गेलन्नपुट्ठा गेविजविमाणपत्थडा गेवेजगविमाणा ठा.३३ घट्टणता घडितव्वं Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ سه م م ३०७ ५८० ६७. ५१४ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः घण ७३,३७४, ५९७, ७४७ चउपतिहिते २४९ घणदंत ३०१, ६९८ चउपदेसिया ૨૮૮ घणदंतदीव ३०१ चउपदेसोगाढा घणवात २००, चउप्पओआरे घणवातपइठिया १८६ चउप्पदोयारे घणवातवलएणं २२४ चउप्पयथलचरपंचेंदिय- । घणविजुया ५०७,५०८ तिरिक्खजोणिताणं ७८२ घणोदधिपतिहिता ૧૮૬ चउप्पया ३५१ घणोदधिवलएणं २२४ चउमासिए घणोदधी ५४६ चउमुह घतोदे ३८४ चउरंस ३८,५४८, ६२४ घम्मा चउरासीति घय २७४ चउरासीतिवाससहस्सट्रिती ६९३ घयवर चरिंदिया ३१६ घाणा चउवण्णा घाणामतेणं ५२१ चउवीसा घाणामातो ५२१ चठवीसादडओ ४१, ५८ पाणिंदियत्थ ३३४ चउसद्धिं ३०७ घुणा २४३ चउसमयद्वितीया ३८८ घोरतव ३०९ चउहत्थवित्थार २४६ घोररूवदित्तधरं ७५० चंकारे ७४४ घोस १०५, १०६, २५७, २७३ चंडा १६२ चइत्ता चंडाला ५५३ चउआगइया १०५, १६२, २७३, ३०३, चउक ३९४ ३३८, ४०१, ४६०, ६१३, चउगइया ६४३, ६९३, ७५५ चउगुणकालगा ૨૮૮ चंदकंता चउगुणलुक्खा ३८८ चंदगोरा ११९ चउचलणपतिढाणा चंदजसा चउट्ठाणनिव्वत्तिते ३७१, ३८७ चंददहे ४३४ चउतारे ३८६ चंदपडिमा चउत्थभत्तित ૧૮૮ चंदपन्नती १६०, २७७ चउत्थी ६०९ चंदपव्वता १००, २९९, ४३४, ६३७ चउदंत चंदप्पभ २७३, ७३५, ५२०, ११९ चउदुवारा १८६ चंदभागा ४६९, ७१७ चउदसपुव्विसंपया २३० चंदसूराणं ७७७ चउदसपुवी चंदाणणा ३०७ ५९७ चंद Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गत विशिष्टशब्द सूचिः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः विशिष्ट शब्दाः चरमाण ६२५ ७१४ चंदाभ चंदोवराते चंपगवणं चंपा चक्कजोही चकराओ चरित्त ३०७ चरित्तअसं किलेस ६५४, ७१८ चरित्त कुसील चरितम्म चरित्तधम्माराहणा ६७२ १०० ५५८ ६७३ चरितताते चरित पडिणीए चकरतण चक्कपतिट्ठाणा चक्कवट्टिवसा ९३, १५२ चक्कवहिविजया १५०, ६३७ चक्कवट्टी १२३, १३७, १४८, १५२, २३१, २९९, ४४०, ४९१६३८ चरित्तपायच्छित्त ३०५, ३०७, ६३२ चरित्तपडिणीयं चरित्तपन्नवणा चरित परिणाम चक्कवालविक्खंभ चक्कवाला B चक्खुकता चक्खुदंसण चक्खुद सणावरण चक्खदंसणी चक्खुम चमतेणं चक्खमातो चखलोलुते चरित्र ५८१ चरितला ५५६ चरितबल ५६५, ६१९ चरितबुद्धा ६६८ चरितबोधी ३६५ चरितभेदणी ५५६ चरितमोहणिज ६१५ चरितविणए ६१५ चरितलोग ५२९ चरित संकिलेस चक्खू चच्चर चतियव्वं चमर २१२ चरित संपन्न ३९४ चरित्तसम्मे १८५ चरिताया रे १०५, १६२, २७३, २५७, ४०४, ४०३ चरितातिकम चरिताराहणा चरित्तिंद चमरचचाते ७७७ चरित्तिड्डी ३५० चरिमतित्थगर ३५१ ५५८ चमरुप्पातो चम्मकडे चम्पक्खी चम्मरयण वयं चयणे चयंति चरण चरिमसमय नियंठे ५९७ १८, ७९ १४८, १८२, ३२३ ५३ ६२ चरमसमयसुहुम संप रायसरागसंजमे ५३५ ५१५ सूत्राङ्काः ४४७ ३५, १८४ ७३९ ४४५ ६१, ७६०, १९४ ११८ १७६, ४१३, ४६७ २०८ ६६१ १९८ ७१३ २०३, २६३ १३७ ४४५ चरिमसमयउवसंत कसायवीतरागसंजम ५८५ १६१ १९८, ७३९ ३१९, ६०४ १९८ ७४० १६४ १६४ ५६९ ११६ ७६, ४३२ १९८ १९८ १२७ २१४ चरिमसमयबादर संपरायसरागसंजम चरिमसमयबुद्धबोधियछ उमत्थखीण कसाय वीयराय संजम चरिमसमयसजोगि भवत्थकेवलणाणे ४५ ६२ ४४५ ६२ ६२ ६० Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५१६ विशिष्टशब्दाः चरिमसमय सयंबुद्धछउ मत्थखीणक सायवीय रायसंजम ६२ ६९, ११२, ७५७ ५४२ २८१ ३३१, ४५२ १४१, १४६, २०० ७३८ २८५ २६६, ६९२ ३१४ ४३३ १४४, ७५५ चाउरंतचक्कवट्टी २३५, ३१५, ४३५, ५१९, ६१७, ६३३, ६७३ ५३ १८८ ३५४, ४२६, ५०१ ७५० चरिमा चलंतं चल बहल विसमचम्मो चलसत्ते चलेजा चरित्तोवघात चाउकाल चाउज्जामं चाद्दसमुद्दिपुन्नमासिणी चाउम्मासिए चाउरंत चाउरंत संसारकंतारं चाउलधोवण चाउवण्ण चावण्णाइणे चारद्वितीया चारणठाण चारणा चारत प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः चारोववन्नगा चिंधपुरिसे चिट्ठित्त चिण ५५७ ६७ १३७ १६८ २३३, ३८७, ४७३, ५४०, ५७६, ७०२, ७८३ २५०, ३८७ २५०, ३८७ २५०, ३८७ ३५६ ३१० २५७ ५५६, ७६६ २५९ १००, २९९, ४३४, ६३७, ७६८ चिणंति चिणिस्संति चिणिसु चितमंससोणिययाए चितात चित्त चित्तंगा चित्तकणगा चित्तकूड ६७ ६८० ४९१ विशिष्टशब्दाः चित्तगुत्ता चित्तरसा चित्तविचित्तं चित्तविचित्तपक्खगं चित्तसमाधिठाणा चित्तपक्ख चित्ता चित्ताणक्खत्ते चियत्तदेहे चियत्तोव हिसातिजणता चीवर पडिता ते चुंचुणा चुलणी पिता चुल्लसतते चुल्ल हिमवंत चुल्ल हिमवंतकूड चुल्ल हिमवंता चूतवर्ण चूलवत्थू चूलितंगा चूलिता चेयं चेतितं चेतितथूभा चेतितरूक्खा सूत्राङ्काः २७३, ६४३ ५५६, ७६६ ७५० ७५० ७५५ २५७ ९५, २५९, २७३, ३९६, ४११, ५८९, ६५६, ६९४, ७८१ ४७ ६९३ १८८ ४१७ ४९७ ७५५ ७५५ ८३, १९९, ३०१, ५२२, ५५५ १००, ५२२ १०० ३०७ ६२९, ७३१ १०६ चेत्त चेलक्खेवं चोसव्वी छआगतिता छउमत्थ छउमत्थमरणं छउमत्थे छउमत्थपरियागं छउमत्थकालिताते छउमत्थखीणकसायवीतरागसंजम १०६ १८३ १३३ ३०७ १४२, ३०७, ६५४, ७३६ ३७६ १४२ ३८१ ४८२ ६१०, ७५४ ६९३ ७५० ६२ ४१० २१२, ४०९, ४५० Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः छंदणा छंदा छकाया छगइया छजीवनिकाता छट्ठभत्तित छट्ठाणनिव्वत्तिते छट्ठाते छट्ठी १८८ ० छत्तं ० जंबू जंबूदीव स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५१७ सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ७४९ छयणे २४ ७१२ छेवसंघयणे ४९४ ४४७ जइत्ता १६८ ४८२ जउगोले ३५० जउण ७१७ जउणा ४१२, ४६९ जकिंचिमिच्छा ५३८ जंकिंचिमिच्छामीतेगा २८८ जंगिते १७८,४४६ जंगोली ६११ जंतवाडचुल्ली ६३३ जदि, ७३२ ७३२ जंबवती ६२८ जंबुद्दीवाधिपती ७६४ ७६४ ५८७ २४३ जंबूदीवगआवस्सगं २४३ जंबृदीवगा ४९. ५८५ जंबूदीवते २०५ जंबूदीवपन्नती जक्खरन्नो २७३ ५५७ जक्खा १८२, ६५४ २४८ जक्खाइ8 २४८ जक्खातिद्वं ४०९, ४१७, ४७६ ३१३ जक्खालित्तते ७१४ १०६ जक्खावेस ५७,५०१ ३१३ जक्खिद १०५, २७३ ४७९ जज्जरिए ३६० १६८ जजरिते जजुवेद १९१ जडियाइल्ला ४१७ जणतित्ता जणवतेसु ६९३ जणवय ७४१ ५३० जतितव्वं ६४९ जतित्ता २९२ ४२८ । जत्ताभयते २७१ छत्तरयण छत्तले छन्नं छम्मासावसेसाउता छलंसा छलुए छल्लिक्खायसमाण छल्लिक्खाते छविकरे छविच्छेतं छविपव्वा छविच्छेद छवी छवीते छातोवारूक्खसामाण छाया छायोवए छिंदित्तते छिदित्ता छिद्दप्पेही छिन्नगंथ छिन्नावार्य छेदणे छेदारिहे छेदोवट्ठावणितकप्पद्विती छेदोवट्ठावणियकप्पद्विती छेदोवट्ठावणियसंजम २७७ ,७०७ ७०५ ६०५ Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः जधावादी जहन्नगुणकालग जम २५७, २७३, ३०३, ५०५, ५७४ जहन्नद्वितियाणं जमप्पभ ७२७ जहन्नपतेसियाणं जमाली ५८७, ७५५ जहन्न जम्म ४८५ जहन्नपुरिसा जम्मा ७२० जहन्नोगाहणग ४३ जयणामे ७१८ जहानामए ५९७ जयंत ३००,३०४, ४५१, ६४३ जह्नवीय जयंती १००, २७३, ३०७, ६४३ जाइकहा २८२ जयति २९२ जाइकुलकोडी ७०१ जयसंपन्न ३२८ जाइकुलकोडीजोणिपमुहसयसहस्सा ७०१ जरं... जागर जरग्गववीही... जागरतित्ता जरते... जाणति जराउजा... ५४३, ५९५ जाणविमाण ३३० जल २५७ जाणा ३१९ जलंत ७५० जाणू अलकंत . १०५, २५७ जातरूवे जलरत २५७ जातिआजीवे ४०७ जलवरपंचेंदियतिरिक्खजोणित ७२८ जातिआरिया जलचर १३९ जातिणामनिधत्ताउते ५३६ जलचरी १३९ जातिथेरा १६७, ७६१ जलणप्पवेस ११३ जातिमत ६०६, ७१० जलप्पभ १०५, २५७ जातिवंझा जलप्पवेस ११३ जातिसंपन्न २८१, ३१९, ३२८, ६०४, जलवीरिते ६१७ जव १५४ जातीकुलकोडीजोणीपमुहसतसहस्सा जवजव १५४ जवमज्झा ७७, २५१ जामा १६३ जवोदए १८८ जायतेज १४१, १७६, ५९७ जायमाण ३२४ जसमं जायणी २३७ जसोकित्तीणामाए ६५८ जाया १६२ जसोधर ४०४, ६८५ जारुकण्हा जसोहरा ६४३ जाला जस्सीलसमायारो जालासहस्स ५९७ जहति ३१९ जावंताव ७४७ ५९१, ३२४ जस ४४४ Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः जावज्जीवं जाव ताव जावते जिण सूत्राङ्काः १४३ ७०४ ३३६ २२०, ३९६, ४४५, ४५०, ४७८, ६९३, ७५४ २०६, ५३० जिणकप्पद्विती जिणपडिमा जिण संकास जितसत्तू जिर्तिदियता जिभाम जिब्भामयातो जिब्भामातो जिब्भिदियत्थ जिब्भिदियपडि संलीणता जीत जीयकम्पित जीव जीव अपचक्खाणकिरिया ७५८ ३६८ ३६८ ५२१ ३३४ ३०९ ४२१ ६९३ १०६, १७५, ४७८, ६६५, ६९३ ५० ५० ५० २५२, ३३३, ४४१ जीवआरंभिया जीवकिरिया जीवत्थकाए जीवदिट्टिया जीवनिकाय जीवनिस्सिता जीवपइट्ठिया जीवपतोसिता जीवपरिणाम जीवपाओसिया जीवपाडुच्चिया जीवफुडा जीवमज्झएसा जीवमीसए जीवरासी स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गत विशिष्टशब्द सूचिः विशिष्टशब्दाः जीवाजीवमीसए जीवाभिगम जीवसंगहिता जीवसण्णा जीवसाहत्थिया ३०७ २३०, ३८१ ५६४ ५० २२३, ६९३ ५५३ ४९८ ५८७ ७१३ ५० ५० ३३२ ६२६ ७४१ १०६ ६०० ७३४ जीवितासंसप्पओग जीवो गाहणा जीहा जुगत कर भूमी जुगवं जुगसंवच्छर जुगा जुग्गारिता जुज्झित्ता जुती जुत्त जुत्तपरिणत जुत्तरूव जुत्तसोभ जुद्धनीती जुद्धसूर जुम्मा जुवाण जुहु जूतपमाते जूवए (ते) जेठ्ठा जो सिय जोग जोगपडिकमण जोगपरि [णाम ] जोगपरिन्ना जोगवाहियत्ताते जोगवाहियाए जोणिसंगंधे जोणिसंगह जोणी जोणीवोच्छेद जोति जोतिर से ५१९ सूत्राङ्काः ७४१ १७१, ४९९ ७५९ ६६६ ३६० २२९, ६२१ २२६ ४६० १०६ ३१९ १६८ ४७९ ३१९ ३१९ ३१९ ३१९ ६७३ ३१७ ३१६ ४१७, ६०९ ५४१ ५०२ ३०२, ७१४ ९५, २२७, ५१७, ५८९, ६५६ ५७९ ११२, १३२, ७४१ ४६६ ७१३ ४२० ७५८ १४४ ५४३ ५९५ ४५९ १५४, ४५९, ५७२ ७६६ ७७८ Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५२० विशिष्टशब्दाः जोतिसरन्नो जोतिसिंद जोतिसिते जोतिसिया जोती जोतीबल जोतीबलपलज्जण जोध जोयणवित्थिन्नं जोयणसतं जोयावइत्ता झल्लरि संद्वाणसंठिता झल्लरिसंठिता झल्लरी झाण झाणंतरियाए झिम्मे झियायंति झुसिर ठवणपुरिस ठवणसच्च ठवण सव्वए ठवणा ठवणाकम्म ठवणाणत ठवणालोग Barfi ठविया ठाण ठाणगुण ठाणपडिमा ठाण समवायधरे ठाणातिते ठावड़ता ठावतित्ता ठिपकप्प ठितलेस्स प्रथमं परिशिष्टम सूत्राङ्काः १६२, २७३ १६२, २७३ ७५० २५७, ४०१ ३२७, ३३८ ३२७ ३२७ ६७३ ११० ३०७ ३१९ ३०७ ७२५ ५५३ २४७, ५११ ६९३ ३४७ ५९७ ७३, ३७४ १३७ ३०८ २९७ ७४१ ३३५ ४६३, ७३० १६१ १२७ ४३३ ५८५ ४४१ ३३१ १६७ ३९६, ५५४ १४३ २८२ १८३, ३९८ २२२ विशिष्ट शब्दाः ठितिअप्पा बहुए ठितउवसामणोवक्कम ठितिक्खएणं ठितिणामनिधत्ताउते ठितिणिगातित ठितिणिधत्त ठितिपगप्प ठितिपडिहा ठितिपरिणाम ठितिबंधणपरिणाम ठितिबंधणोवक्कम ठितीकम्म ठितीबंध ठितीविष्परिणामणो वक्कम ठितीसंकम डक्क उअंगा गउआ मंगलावत्ता गंगोलियादीव गंगोलिया णदणवणा णंदा दिणीपिता णंदियावत्त दिवद्धणा दिसेण दिस्सरवरदीव णंदी णंदीसरवर दुत्तरा णक्खत्त संवच्छर णगर नगर णिद्धमण गोहपरिमंडल ह णहमालगा सूत्राङ्काः २९६ २९६ ५९७ ५३६ २९६ २९६ ३२३ ४०६ ६८६ ६८६ २९६ ३६२ २९६ २९६ २६९ ५३३ १०६ १०६ १०० ३०१ ३०१ १०० ३०७, ६४३ ७५५ २५७, ६४४ ३०७, ६४३ ३०७, ७५५ ५८० ५५३ ३०७ ३०७, ५८२, ६४३ ४६० १०६, ३९४, ४१७ ३९४ ४९५ ५९७ ६३९ Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः णहाणियाधिपती णत्तंभागा दी पुंसकवदेगा पुंसगणिव्यत्तिते पुंसत्ता पुंगवेदे णमंसामि णमि णमी परकंता रदेव णलागणी लिगंगा लिणा कूड णवगुणलुक्खा वाणनिव्वत्तिते णवणवमित्ता णवणीत raपए सिता णवमिता raमिया संतिपरलो गवाती वसोत परिस्सवा नागकुमार urगकुमाररनो नागकुमारावासं नागकुमारिंद णागदार नागपव्वत णागवीही णागसुवन्ना णागा णाण णाणकुसील जाणता स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः ५८२ ५१७ १०६ ३६५ २३३ ३७७ ७०० १८३ ४११, ७५५ ७३५ ८९, ५५५ ४०१ ५९७ १०६ १००, १०६ २९९, ४३४ ७०३ ७०२ ६८७ २७४, ६७४ ७०३ २७३, ३०७, ६४३ ६१२ ६०७ ६७५ ७२ २७३ ३१४ १०५, २७३ ३०७ १००, २९९, ४३४, ६३७ ६९९ २००, ७१० १८२ १९५ ४४५ १७६, ४१३, ४६७ विशिष्टशब्दाः दंसण पडणी णाणपन्नवणा [परिणाम] पायच्छित्त पाणफले णाणबल णाणबुद्धा बोधी णाणलोग णाणविणए णाणसं किलेस णाण संपन्न णाणातिकम णाणाभिगम णाणायार णाणाराहणा णाणावर णिज्जं णाणिदे ड णाणी णापयमहिमा orgaओगाहार raघात णाता णातिगण णाभीतो णामं णामत णामधेजा णामलोग णामसच्च णामात णामिंदे णारते णारी कंतप्पवायद्दह ५२१ सूत्राङ्काः २८३ २०८ १९८ ७१३ २०३, २६३ ४४५ १९५ ૪. ११५, १६४ ११५, १६४ १६१ ५८५ ७३९ ६०४ १९८ १७१, ४९९ ७६, ४३२ १९८ २६८, ४६४, ५६६, ५९६ १२७ २१४ ३२३ १४२, ३२४ ११२ ૦૨૮ ३३५, ४९७ ४३९ ५५३ २६८ ४६३ ५४६ १६१ ३०८ ७३० १२७ ५८२ ९० Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राङ्काः ११३ ४०३ ६३० २४५ १४३ २४५ णिकट्ठ ४११ ३३४ ३५२ २०० १७१ णिव्वता १५८ ५२२ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः णारीकंता ५५५ णियाणमरण णासाते णिर्रभा जिंदिता(ता) १३३, ३५५ णिरतगती शिंदेजा १७६ णिरयपाल णिकंखित ३२५ णिरयवेयणिज्ज णिकंतारं णिरयाउअंसि ३५२ णिरावरण णिकट्टप्पा ३५२ णिरूवग्गहताते णिग्गंथी ३२१ णिवतित्ता णिग्गंथे १७४, २१० णिवतेजा णिगातित २९६ णिवुड़ी णिगामपडिसेविणी ४१६ णिग्गुण १६९ णिवत्तणाधिकरणिया णिच्चुजोता णिव्वाण णिच्छोडेति ४०९ णिव्वाघात णिजरठ्याते णिवावकहा णिजरा २३३, ४०९, ४७३, ५९६, णिविट्ठकप्पद्विती ७०२, ७८३ णिव्विसति णिजरिजमाण णि वेगणी णिजरेंति २५० णिसग्गरुई णिजाति १०८ णिसग्गसम्मइंसण णिण्हगउप्पत्तिनगर ५८७ णिसढ णिताणं पगरेति ३२३ णिसितित्ता णितावाती णिस्सरणणंदी णिदाणसल्ल ૧૮૮ णिस्साठाणा णिहक्खएणं णिस्सील णिद्दपमाते ५०२ णिस्सेसाते णिद्धण्हाओ २२१ णिसुंभा णिधत्त २९६ णिही णिप्पचक्खाणपोसहोववास १५८, १६९ णीणेमाणा णिपफाव णीतछंद णिप्पभाई १८५ णीयागोते णिब्भच्छेति ४०९ णीरते णिम्मवतित्ता ३४६ णीललेसा णिम्मेर १६९ णीलवंत णियंठा १६६, ४४५ णीला णियडिल्लताते णीलोभासा १९५ ४११ २८२ २०६, ५३० ३९८ २८२ २४७ ८३, १९९, २९९ १६८ २९२ ४४७ १५८, १६९ १८८ ४०३ ४४८ ३१८ ११६ ५१६ ३१९ ८३, १९९, २९९ ३८, ९५, ३७५ - ९५ Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । सूत्राकाः ११३ ६९७ १९२ विशिष्टशब्दाः तंती तंबगोले तंबागरे तंस ५९७. ३५० ५९७ ३८,५४८, ६२४ १६२ ५८२ ३१६ ६५४ १९ ७४२ ७४४ ३९६ १४९, २४४, و णीहारिमे णेउणिता णेगम णेत्ता णेमी णेरइयदुग्गती णेरतितदुग्गता णेरतिता णेरतिताउते णेरतितावासा णेरतियसंसार णेरती णेवत्थकहा णेसजिते णेसत्थिता णेसत्थिया णेसप्पे णेसाद णोअमणे णोअवयणे णोआउजसद्द णोइंदितअसंवर णोइंदितसंवर णोउस्सासगा जोतदन्नमणे णोतदनवयणे णोतम्मणे णोतव्वयणे णो दुम्मणे णोऽपजत्तगा णो पजत्तगा णो भासासद्दे णो सण्णोवउत्ता णो सुमणे तउभागरे ७३५ तुंबा १८७, २६७ तुंबुरु १८७ तेंदिया १०६ तेंदुओ २९४ तका १०६ तचाते २९४ तच्चावाते तजातदोस २८२ तज्जातसंसट्ठकप्पिते ३९६, ५५४ तट्ठा ४१९ तणवणस्सतिकाइया तणवणस्सतिकातिता तणवणस्सतिकातिया तणुओ १८१ तणुतग्गीवो १८१ तणुतणू तणुयततो ४८७ तणुयदंत-णह-वालो ४८७ तणुया तणुवाता १८१ तणुवायवलएणं १८१ १८१ ततिता १६८ तत्तजला १७० तत्तयला १७० तत्थुश्विग्गो तत्ताणि १६६ तदट्ठोवओगेणं १६८ तदद्धउच्चत्तपमाणमेत्त तदन्नमणे ३५० तदन्नवत्थुते ५५३ । तदन्नवयणे ६१४ २८१ २८१ ६४८ २८१ २८१ ३०७ ५४६ तणू २२४ ६४८ ७३, ३७४ तत १८१ م १००, १९९ ५२२ ७३ २८१ ५९७ ३५६ ३०७ ૧૮૧ ३५५ १८१ तउगोले तंतिसमं Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२५ ५२४ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः तदुभयपडिणीते २०८ तवायारे ७६, ४३२ तदुभयपतिट्टिते. २४९ तवारिहे ४८९,६०५ तदुभयधरे १७७ तसकातितअसंजम ५७१ तदुभयसंसट्ठ १८५ तसकातितसंजम ५७१ तदुभयसमुदाणकिरिया १९३ तसकायनिव्वत्तिते तदुभयारिह १९८, ४८९,६०५ तसा १७२, २८६ तदुभयोवक्कम १९४ तस्सीलसमायारो ६९३ तधणाणे तस्सेवी तधाकारी ५५० तवोकम्म ६६, १७६, १८८, ३२५ तप्पढमयाते १८५ तव्वइरित्तमिच्छादसणवत्तिया तम्भवमरणे ११३ तव्वत्थुते ३३५ तब्भववेयणिजे ४०९ तव्वयणे १८१ तम २९१, ३२७ तवस्सिपडिणीए २०८ तमतमा तवस्सिवेयावच्च ३९७, ७१२ तमबल तवस्सी २३५, ३२३ तमबलपलजण ३२७ तहकार तमा ५४६, ७२०, ७३५ तहणाणे तमुक्कात २९१ तहारूवं १९५ तमुक्काय २९१ तहे २८७ तम्मणे १८१ ताणा तयक्खाते २४३ तामेव तयक्खायसमाणे २४३ तायत्तीसगा १४२ तया ६१४ तारगा तरगा तारग्गहा तरूपडणे तारा तल तारारूव १४१,६७० तलवर ताल ५९७ तलागा १०६ तालपलबकोरवसमाणे २४२ तव १९५, ३०९, ३९६, ४५५, ४९६, तालपलंबकोरवे २४२ ५११ तालपिसायं ७५० तवणिज तालसद्दे तवतंति तालसमं तवतिंसु तासी २८१ तवतिस्संति . तितिणिते तवबल ७४० तिकूड १००, २९९, ४३४, ६३७ तवमत तिक्खुतो तवसूर ३१७ । तिग ३९४ ३५९ २७३ ४८१ ११३ ४०१ ५९७ ३०३ ५२९ ४१२ Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः तिर्गिच्छिकूड तिर्गिच्छिदह तिगिच्छगा तिमिच्छा तिगिच्छिते तिगुणलुक्खा तिचक्खू तिट्ठाण तिद्वाणणिव्यत्तिते तिणिसलताथंभ तिणिसलताथंभसमाण तिण तिता तितारे तितिक्खणे तितिक्खिस्सति तितिक् तितिक्खमाणं तितिक्खेमि तित्ते तित्थं तित्थगरणामगोत्ते तित्थगरा तित्थयरा तित्थसिद्धा तिदुवारा तिपते सिता स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः ८७, १००, ५२२, ७२७ ८८, १९९, ५२२ ३४२ ३४२ ६७८, ६७९ २३४ २१२ ३२४ २३३ २९३ २९३ तिप्पणता तिमिसगुहा तिरिक्खजोणितदुग्गता तिरिक्खजेणिय दुग्गता तिरिक्खजोणिय दुग्गती तिरिक्खजोणियपुरिसा तिरिक्खजोणिया तिरितंगारवपरिणाम तिरितमिस्सोववन्नगा तिरियगती ७५० ३९० २२७ ५०० ६९३ ४०९ ४०९ ३२५ ३८ ५८७, ६९१ ६९१ ११९, ४७० २३१ ४२ १८६ २३४ २४७ ८६, ६३६, ६३९, ६८९ १८७ २६७ १,७, २६७ १३९ १३९, ३६१ ६८६. ६.४४ ४४२, ६३०, ७४५ ५२५ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः तिरियगामी ४६१ तिरियलोग ७०, १६१, ३३१, ३३८, ४४४ तिरियविग्गहगई ७४५ १७१ ४४६ ९५, ४५९ ९५ ५९७ १८८ २२५ ३०७ २४६ ६२० १९८ ४९३ २३५ ७१७ ५८७ तिरिया तिडपट्टते तिल तिलपुष्वण्णा तिलागणी तिलोदए तिसमइएणं तिसोवाणपडिरूवगा तिहत्थवित्थार तीतद्धा [अ] तीतवण तीताते तीरट्ठी तीरा तीसगुत्त तीस तिमुहुत्ता तुअट्टणं तुच्छ तुच्छकुल तुच्छरूवे तुच्छोभासी तुडतंगा तुडियंग तुडिया तुयावइत्ता तुरियगती तुलसी तुलभावे तुसागणी तुसिणीत तुसिता तुसिय सोद ५१७ ५८५ ३६० ५९७ ३६० ३६० ५९७ ७६६ १०६, ६७३ १०६, १६२ १६५, ३५५ २५७ ६५४ ३७७ ५९७ १८०, ४७७ ६२५, ६८४ ५७६ ૧૮૮ Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५२६ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ३२५ ૪૮૩ २५७ तुस्सति तेअगसरीरी तेउकंत तेउ[काइयाण] तेउप्पम तेउलेसा तेउसिह तेउसोते तेऊ[काइयाणं] तेजससमुग्घात २५७ ४१, १४०,३१९ २५७ ४४९ २५७, ३३४ ५८६ २०३ २४७ थूल तेणं तेणाणुबंधि तेणुक्कले विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः थावरकाताधिपती थावरकायनिन्वत्तिते १२५ थावरकाया ३९३ थिरसत्त ३३९, ४५२ थीणगिद्धी थुल्लसिरो २८१ थूभाभिमुही ३०७ ૨૮૧ थूलएण २८१ थूलणह-दंत-वालो २८१ थेर १८३, ३२३,३९८, ७६१ थेरकप्पद्विती २०६,५३० थेरपडिणीते २०८ थेरपडिणीयं ६६१ थेरभूमी १६७ थेर[वेयावच्च ३९७, ७१२ थोवा १०६,१९७ दओघंसि ४१२ दओभास ३०२. ३, १३४, १९१,४१८, ६५२ दंडनीती ६९३ दंडरतण ५५८ दंडवीरिते दंडायतिए ५५४ दंडायतिते दंडुक्कले दंत ६०४, ७३२ तेतं ६१७ ५८२, ७५५ तेतवीरिते तेतली तेतसा तेत्तीस तेमासितं तेयए तेयोए तेरासिता तेला १८८ २०७, ३३२ ३१६ ५८७ ५५१ २७४, ६७४ ६४३ १०६, ३०७ ३६१ तेल्ल तोयधारा तोरणा थंभणता थंभा २९३ दंतो? ३५, १९०,५६५, ६१९ ४४५ थणियकुमार थणियकुमारिंदा थणियसद्द थलचर थलचरी ३१६, ३१९ दसण १०५ दंसणकुसील १४१ दंसण?ताते १३९ दसणपडिणीए दंसणपडिणीय ४६० दसणपन्नवणा १४३ दसण [परिणाम ३३६ दसणपायच्छित्त १७२, २८६ । दसणपुरिस थलताई थालीपागसुद्धं १७६, ४१३, ४६७ २०८ ६६१ १९८ ७१३ २०३, २६३ १३७ थावते थावर Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः दत्तचित्त दसणपुलाते दंसणबल दंसणबुद्धा दंसणबोधी दसणाभिगम दंसणमेयणी दसणमोहणिज दसणलोग दंसणविणए दंसणसंकिलेस दंसणसंपन्न दंसणसम्म दसणातिकम दसणाभिगम दंसणायार दंसणाराहणा दसणावरणिज्जं दंसणिंदे सणिढी दंसणोवघात दंसेति दक्ख दगगब्भा दगपंचवन्ना दगसीम ४४५ ७४० ११५, १६४ ११५, १६४ १७१ ५६९ ११६ १६१ ५८५ १९८, ७३९ ६०४ १९८ १९८ ४१७ १८८, ४२४ ६७४ ३०७ १४३ ११६, ५६६, ५९६ ५९७ १४३ २०३, २९० दधि दधिमुहगपन्वत दरिद्द दरिसणावरणिज्जे दरिद्दकुल दरिद्दीहूते दलयमाण दलागणी दवावेमाण दविए एकते दवितकती दवियाणुओग दव्वओ दव्वपमाण दव्वपुरिस दव्वलोग दव्वसंसार दव्वसच्च दव्वाणंत दव्वाणंतते ७६, ४३२ १९८ २६८ १२७ २१४ ७३८ ७५० ५८२ २९० २९७ २९७ ७२६ ४४१ २५८ १३७ १६१ २६१ ३०८ ७३० ४६३ १२७ २७६ ૭૮૩ ૭૮૩ दग्विदे ९५ ३०२ दगा दचा १६८ २८३ ३१९, ७३२ १६२ दव्वोगाहणा दसगुणकालगा दसगुणलुक्खा दसठाणनिव्वत्तिते दसदसमिता दसधणू दसन्नभद्द दसपतेसिता दसपतेसोगाढा दसपुर दसरह दससमतद्वितीता दसा दसारमंडल दढधणू दढधम्म दढरधा ददरह दढसरीर दढाउणा दप्प दप्पणिज्जे दत्त ૭૮૩ ७८३ २८३ ६७२, ७६७ ५३३ ५५६ । ७५५ ७५५ Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५२८ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः ३५० ६९२ दसारवंसा दहवती दहा दहि दहिमुहपव्वत्ता दहिवन्ने दाण दाणसूर दामड्डी दामदुर्ग दारा दारुगोले दारुते नितंठे दारुथंभ दारुपाद दावरजुम्म दासा दासावायं दाहिण दाहिणदारिता दाहिणवात दाहिणावत्त दाहिणिंदलोगपाल दाहिणिल्ल दिटुंतिते दिट्ठलाभिते दिट्ठिता दिट्ठिया दिट्ठिवात दिद्विवातअक्खेवणी दिद्विसंपन्नत्ताते दिद्विसंपन्नयाए दिट्टी दिट्टीविप्परियासितादंडे दिणकरें दित्तइत्त दित्तचित्त सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ९३, १५२ दिन्नते ७६२ १००, १९९, ५२२ दिवड्डखेत्ता १०६ दिवसभयते २७१ २७४ दिवसा ७२५ दिवागर ७३६ दिव्व ३२३, ३५३, ३६१, ५९७ ७४५ दिसा १७१ ३१७ दिसाकुमारिंदा १०५ ४०४ दिसाकुमारिमहत्तरिता ५०७, ६४३ दिसाकुमारिमहत्तरिया २५९ १०६, ६५७ दिसासोत्थिते ६४३ दिसाहत्थिकूडा दिसिदावे ७१४ २९३ दीण २७९ १७८ दीणजाती २७९ ३१६ दीणदिट्ठी २७९ १३७ दीणपन्ने २७९ ५२८ दीणपरक्कम २८९, ४९९ दीणपरिणत २७९ ५८९ दीणपरियाए २७९ ५४७ दीणपरियाले २७९ २८९ दीणभासी २७९ दीणमण ३०७, ४०४ दीणरूवे दीणववहार दीणवित्ती ४१९ दीणसंकप्प दीणसीलाचार ७४२, ७५० दीणसेवी ૨૮૨ दीणस्सरे ५९७ ७५८ दीणोभासी १४४ १०६, ७६६ २३६ दीवकुमारिंदा १०५ ४१८ दीवसमुद्द ७५० दीवसमुद्दोववती ४३७ दीवसागरपन्नती १६०, २७७ ४०९, ४७६ दीवेना २७९ ३७४ २७९ २६२, २७९ दीव ६५७, ७७९ Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५२९ विशिष्टशब्दाः सूत्राका दीह ४१६ १२६ दीहं १२६ १८८ २२१ दीहंगारवपरिणाम दीहकालिए दीहकालियं दौहदसाओ दीहमद्धं दीहमद्धे दीहमाउं दीहवेत ३८ ७४३ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राकाः विशिष्टशब्दाः ३८,५४८,७०५ दुन्निसण्णा दुपएसिता दुपओआरं १४३ दुपदेसोगाढा दुपस्सं ७५५ दुब्भिगंधाओ दुब्भिसद्दे दुप्पउत्त ७३७ दुप्पउत्तकायकिरिया ६८९ दुप्पडिताणंदे ६३९ दुप्पडियारं १३३ दुप्पणिहाण ९५ दुफासे दुब्भिक्ख दुब्भिक्खभत्ते १७४ दुब्भिगंध ४१२ दुब्भिसद्द ३५१ दुम ३९५ दुमराया दुम्मणे १७९ दुरणुचरं १२६ दुरभिगम दीहवेयड्ड दीहाउयत्ताए ३२७ १४३ १४७, २५५ ३९६ १४३, ४१२ दुंदुभगा दुआइक्खं दुक्खक्सवे दुक्खभया दुक्खुत्तो दुखुरा दुगंधा दुगुंछा दुगुंछावत्तियं दुगुणलुक्खा दुग्गए ३८,२२१ ३८ ४०४,५८२, ५८३ ३४९ १६८ २१३ ५९७ दुरस दुग्गंधे ४४१, ५९७ दुरहियासं दुरात ४३८ ३८, ५९७ दुग्गसि दुग्गतिंगते दुग्गता दुग्गतिगमणाए दुग्गतिगामी दुग्गती दुच्चिन्ना दुजडी ४२६ दुरुढे १८७, २६७ दुरूव दुरोवणीत ३२७ दुल्लभबोधियत्ताए १८७, २६७ दुल्लभबोधिया २८२ दुवन्न ९५ दुवयण २०३, २०४,४१५ दुवालसंग दुवालसंसिते ५५३ दुवालसविध दुवासपरियाते ३९६ । दुव्वए १५ १२५ दुट्टाणणिव्वत्तिते दुत ७५० ६३३ ६९३ दुतारे १२१ ३२७ दुतितिक्खं ठा. ३४ Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४९२ ६९३ ६८४ ७३० ४६३ ६२४ देववूह प्रथम परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः दुश्विभज्ज देवतमस २९१ दुग्वियडा ४१६ देवत्तं १८३ दुसन्नप्पा २०४ देवदार दुस्सम ७६५ देवदुग्गई २६७ दुस्समदुस्समा देवदुग्गता दुहओलोगपडिणीए २०८ देवदूस दुहतो खहा ५८१ देवनिकाया दुहतोणंत देवपज्जलणे २४८ दुहतोणंतते देवपलिक्खोभ दुहतो पडिण्णा देवपव्वत २९९. ४३४, ६३७ दुहतो पडिबद्धा १६५, ३५५ देवपव्वया १०० दुहतोलोगपडिबद्धा ३५५ देवपुरिसा १३९ दुहतो लोगासंसप्पओग ७५९ देवपुरोहित २४८ दुहतो वंका ५८१ देवफलिह ६२४ दुहत्थवित्थारं देवभव २९४ दुहफलविवागसंजुत्ता देवरन्न १६२, २९१ दुहविमोयतराए २९१ दुहवेयतराए देवसंनिवाए १४२ दुहसेज्जा ३२५ देवसंनिवात ३२४ दूसमदुसमा ४० देवसंसार २९४ देवंधगार १४२, २९१, ३२४ देवसत्ता देवकम्मुणा ४१६ देवसन्नत्ती ७१२ देवकहकहए १४२ देवसहस्स देवकहकहते ३२४ देवसिणाते २४८ देवकिब्बिस २०१, ३५४ देवसुग्गता देवकिब्बिसियत्ता देवसुरगती १८७ देवकुरमहद्दुमवासी १०० देवसेणाती ६९३ देवकुरमहद्दमा १०० देवसेणे देवकुरा ९४, १००, १०३, १९९, २९९, देवसोग्गती २६७ ३०७,५२२, ६८९, ७२४, देवा १८२, २४८, ३०७, ३३८, ३५३, ७६४ ४०१,४५८ देवकुरु ५९० देवाउते २९४ देवकुरुदह ४३४ देवाणुप्पिया १७४, ६९३ देवगती ४४२ देवाणुभावे १८३ देवगामी देवातिदेवा ४०१ देवजुती १८३, ३२३ देवासुरसंगाम २०० १३३ । देविंद १२७, ३२४ १८७ देवतं Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानागसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५३१ सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः देविडि देविड्डी देवित्थीओ ७५५ १८३, २१४, ३२३ देवी ३३८, ३५३ १४२, ३२४ १४२, ३२४ २८२, २८४,५६९ ४९३ २८२ ११६ १९३ ७ ४६३, ७३० २८२ देवुक्कलिता देवुज्जोत देसकहा देसकालण्णता देसच्चाती देसच्छंदकहा देसणाणावरणिज देसण्णाण देसनेवत्थकहा देसमाण देसविकप्पकहा देसवित्थाराणत देसविहिकहा देसाधिवती देसावगासित देसुक्कले दोकिरिता दोगिद्विदसा दोग्गति दोग्गतिगामिणी । दोणमुह दोधारच्छेदण दोमणसिता देविंद दोस दोसनिव्वत्तिए दोसबंध दोसबंधण दोसवत्तिता दोसवत्तिया दोसिणा दोसिणाभा धंते ३१४ ४५६ ५८७ ७५५ ३९१ २२१ १०६, ३९४, ६७३ ४६२ ४१६ १६२ ३९, ५५३, ७४१, ७४४ धणणिही धणाणि ५५३ धणिट्ठा ९५, ४७२, ५८९, ६६९, ६९४ घणुद्धतं धणुसहस्स धण्ण ७५५ धन्न धन्नणिही ४४८ धन्नपुंजितसमाणा ३५५ धन्नविक्खित्तसमाणा ३५५ धनविरल्लितसमाणा ३५५ धन्नसंकवितसमाणा ३५५ १९१, २२८, २४७, ३१९, ४११, ४२६, ४८५, ६४९, ७३५, ७४५ धम्मंतेवासी ३२०, ७६२ धम्मकहा १९४, ४६५ धम्मचिंता धम्मजागरितं २८४ धम्मत्थिकाए २५२, ३३३, ३३४, ४४१ धम्मत्थिकात ४५० धम्मत्थिकाय ४७८, ५६६ धम्मत्थिगात ६१०, ७५४ धम्मत्थिगातमज्झपतेसा ६२६ धम्मदारा धम्मदेवा ४०१ धम्मपडिमा धम्मपुरिसा धम्मरुती ७५१ धम्मविणिच्छते १९४ धम्मसण्णा ७३४ धम्मातरिता ५८७ धम्मायरिए १४३, ३२० धम्मावात ७४२ धम्मित १९१, १९४, २१६ १३७ १०७ ६९३ ११७, ४१९ ५० १०६ ४४४ Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५३२ प्रथमं परिशिष्टन् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः धाते ५८२ ३५५ १९८ १३९, १७० १७४ १३३, १७४ ६७६ ५२२, ६४३ ६२७, ६४३ १००, ६३७ ६२७ ६८१ धम्मिताधम्मित १९४, २१६ नग्गभावे धम्मिताराहणा ११८ नट्ट धम्मिय १४३ नहमालए घम्मियाधम्मिते १९१ नविहि धरण १०५, १६२, २५७, २७३, ४०४ नहाणिते धरणप्पभ ७२७ नडखइया धाततिरूक्ख ७६४ नपुंसगवयण १०५ नपुंसगा धायइरूक्ख नमसंति धायइसंड १८९,५८० नमंसित्ता धायइसंडदीवपचत्थिमद्धगा ४९० नमोक्कारपुण्ण धायइसंडदीवपञ्चस्थिमद्धे ५५५ नरकंतप्पवायह धायइसंडदीवपुरस्थिमद्धगा ४९० नरकंता धायइसंडदीवपुरत्थिमद्धे १९९,४३४, नलिण नलिणकूड धायतिरुक्ख नलिणगुम्म धायतिसंडग ७२२ नवआगइया धारण ३९९, ४२१, ४३९, ५१० नवकोडिपरिसुद्ध धारणामती ३६४ नवगइया धारित्तते नागकुमारावासं धिक्कार नागरुक्ख धिति ८८, १९९, ५२२, ६८९ नागा धितिमं ५९४ नाडगविही धूमकेऊ नाण धूमप्पभा १५५, ५४६, ७५७ नाणदंसणे धूमसिहाओ २८९ नाणपडिणीयं धूमिता ७१४ नाणपुरिसे धेवत ५५३ नाणसंकिलेस धोव्वाण ६७३ नाणसम्मे नंदण ५८२, ६९८ नाणापेजदोसे नंदणवण २९९,६८९ नाभी नंदुत्तरे ४०४ नाम नक्खत्ता ४६० नामधिजं नगर ४१५ नामधेजा नगरथेरा ७६१ नामपुरिसे नगरधम्म नामसव्वते नगराया ६९३ । नारायसंघयण ४१७ ६५४ ६७३ ३५ ६६१ १९८ १९८ १९३ ५५६ ५६६, ५९६, ७४१ ४०१,४५० २९७ Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राङ्काः ५१६ १५८ ७४८ ३२५ ७५० ९५ १८३ ११० २९४ ४६१ ४४२, ७४५ ७४५ ४१६ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः नारिकता ८९, ५२२, ६८९ निम्मल नासेजा निम्मितवाती निंदित्तए निम्मेरा निक्खम्म नियंटितं निक्खित्तचरते नियंठा निगमा १०६ नियच्छति निग्गंथ ३२१, ३२५ नियतेणं निग्गंथीपवावियते ४१७ नियल्ला निग्गह ७४४ नियाण निग्गुणा १५८ निरंतरणिचितं निग्घाते ७१४ निरतभव निगिज्झिय ४३८ निरयंगामी निच्चालोगा ९५ निरयगती निच्चे निरयविग्गहगती निच्चोउया निरवसेसं निजरा १०, ४९, ३२५, ३८७, ५४०, निरवसेससव्वते निरुवक्केसे निजरिस्संति निरुद्धणं निजरेति ७१ निरालंबणता निजरेंसु २५० निरीती निजवते ६०४ निवतिते निज्जाणकहा २८२ निवुडी निजाणिड्डी २१४ निम्वदृतित्ताणं निजादि निव्वय निट्ठाणकहा २८२ निव्वाघाए निदंसेति ७५० निव्वाणफला ५१५ निव्वाहि ६६८ निन्विटे निद्दा-निद्दा ६६८ निव्वितिगिच्छिए निद्देस निविते निहोस ५५३ निव्विसमाणकप्पद्विती निद्ध निव्वेगणी निधत्ते निसग्गुवतेसस्ती निप्फत्ती ६७३ निसढ निमंतणा ७४९ निसढकूड निमित्त ५६१, ६७८, ६७९ निसह निमित्ताजीवताते ३५४ निसहदह ६६५ २५० २९७ ५८५ २३५ १९३ ९५ ५३३ ७९, ४९९ १०८ निद्दडू निद्दा १९५ ४७७ ४१६ ३२५ ३९६ २०६, ५३० २८२ ५२२, ५५५ ८७, १००, ५२२ १००, ६८९ ४३४ Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५३४ विशिष्टशब्दाः निसिजा निसिरेज्जा निसीयणं निसीहिता निस्संकित निस्ससिज्जमाण निस्सावयणे निस्सित निस्सील निहओ नीलकंठ नीललेसा नीलवंत नीलवंत कूड नीलवंतदह नीला नीलुप्पलसामा नीससिऊस सितसमं नीहारि नेगम नेमि इयदुग्गता नेरइया नेलवंत लवंत कूड नोअक्खर संबद्धे नोआगासे नोइंदितअसते नोइंदियत्थे नोइंदियो इंदिया नोकसाय वेणि नोचरितायारे नोदसणारे नोनाणायारे नोबद्ध पासा प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः ४०० ७७६ ५८५ ७४९ ३२५ ७०७ ३३५ ७४१ १६८ ६९३ ४०४ ४१, १४० १००, ५२२, ५५५, ६४१ ८७, १०० ૪૩૪ ३९०, ४६९, ७१७ ११९ ५५३ ७०५ ५५२ ४११ २६७ ४५८ ६८९ ५२२ ७३ ४९. ૪૮૮ ४८६ ५२५ ૪૮૮ ७०० ७६ २८७ ७६ ७६ ७५ विशिष्टशब्दाः भूसणस नोभेrरधम्मा पइला परंजित्ता परंजेत्ता पतंगा पडता पउम पउमंगा पउमगुम्म पउमगोरा पउमदह पउमद्दहा पउमद्धत पउमप्पभ पउम पह पउमरुक्ख पउमवास पउमसरं पउमावई पउमावती पउमुत्तर पएस पसरण पसच्छेद एसणिगातित पणिधत्त पएस संक्रम पसाणत पओग पओगकिरिया पओगपरिणता पओसा पंकसि पंकप्पभा पंकप्पभाते सूत्राङ्काः ७३ ७५ ९५ ३९८, ४३९, ५४४ ३९९ १०६ १०६ १०३, १०६, २७३, २९९, ३०७, ६१२, ६२७, ६४३ १०६ ६२७ ११९ १९९ ८८, १००, ५२२ ६२७ ४११ ११९ १०३, ६४०, ७६४ ६९३ ७५० ६२८ ६४३ ६४१ ३६ ३३४ ४६२ २९६ २९६ २९६ ७३० १३२, १९० १९३, ४१९ १९२ ३६१ ४३७ ५४६ ५७३, ७५७ Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः पंकवती पंचगइया पंचगुणलुक्खा पंचचित्ते पंचट्टाणणिव्वत्तिते पंचतारा पंचदिसिं पंचपतेसिता पंचपतेसोगाढा 2 पंचम ४११ ३९५, ४४१ १००, १९९, ५२२ पंतचरते ३९६ ४५८ पंतजीवी ३९६ ४७४ पंताहार ३९६ ४११ पंथजाती ३१९ पकंथक ३२८ ४७२ पकुव्वते ६०४ ५४२ पक्कमति ४७४ पक्कमहुर २५३ ४७४ पक्खलमाणिं ४३७ ५५३ पक्खा १०६ पक्खिकातणा ५५१ पक्खिजातिए ४२४ पक्खिवति ૧૮૮ पक्खी १३८, ३१२, ३५१, ३५.२ पगडीकम्म ३६२ पगतिअप्पाबहुए २९६ ३७६ पगतिउदीरणोवक्कम २९६ ३९५,४४१, ४६८ पगतिउवसामणोवकम ४५८ पगतिणिगातित २९६ पगतिणिधत्त पगतिबंध ५६४ पगतिबंधणोवक्कम २९६ ३१६,३६७ पगतिभद्दता पगतिविणीयता ७०२ पगतिविप्परिणामणोवक्कम २९६ पगतिसंकम पगतीते ४३० पग्गहिए ४३० पम्गहिताई ४५८ पच्चक्ख ६०, १९१, ३३६ २०४ पच्चक्खाण ५२, १३६, १९५, ४६६, ७४८ १००, २९९ पच्चक्खाणावरण २४९ ६६३ पञ्चतिते १९१ २२२ पच्चत्थाभिमुहीओ १००, २९९ पच्चत्थिमिल्ल ३०७ ६७३ पच्चप्पिणमाणे ४१५ ५९७ । पच्चापिच्चियते ४४६ पंचमहव्वतित पंचमाते पंचमासियं पंचमी पंचमूले पंचरसा पंचरूविता पंचवण्णा पंचागतिता पंचाणउई पंचाणुव्वति पंचालराया पंचिंदियतिरिक्खजोणिया पंचेंदितनिव्वत्तिते । पंचेंदियनिव्वत्तिते पंचेंदियरतणा पंचेंदियवह पंचेदितअसंजमे पंचेदितसंजमे पंचेदिया पंडए पंडगवण पंडगसंसत्त पंडियमरण पंडुकंबलसिला पंडुयए पंतकुल २९६ १५७ Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५३६ विशिष्टशब्दाः पच्चायाती पच्चायाहिती पच्छंभागा पच्छन्नपडिसेवी पज्ज पज्जत्तगा पजरते पज्जवकती पज्जवजाए पज्जवजातलेस्स पज्जवजाते जवे एक जुन्ने पज्जुवास पज्जुवासमाण पज्जुवासामि पज्जुवासेत्ता पोसवणाकप्पो जोसविताण पट्टण पट्ठविया पटुवेजा पवेति पट्टे पडणे पडागसमाण पडिकम्मं पडिकूले पडिक्कमण पडिकमणारह पक्किमित्त ए पडिक्कमेज्जा डिग्ग पडिचोत्ता पडिचोयणाते पडिच्छइ पडिच्छति प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः ४८५ ६९३ ६९४ २७२, २९२ ३७९ ६३, ६९, १७० ५१५ २९७ ३० २२२ ४६७ २९७ ३४७ ३२३ १९५ १८३ १३३ ७५५ ४१३ १०६, ३९४ ४३३ ४२१ ३९८ ५३४ ७१४ ३२२ ३३७ ३२३ ४६६ १९८, ४८९, ६०५ ६६ १७६, ५९७ ४०९ १८० १८० ३१९ २५६ विशिष्टशब्दाः पणिवा ते पडिणिभे पडिणियत्तति पडिणीता पडिनिवेस डिपुच्छणा पडपुच्छा पडिपुन्न पढिपुन्नचंद संठाणसंठिता पडिबंध बुद्ध पबुद्धी डिमाती पडिमा पडिमा पडिवन्न पडरूव पडिला भेत्ता पडिलेहणापमाए पडिलेहा पडिलोम पडिलोमतित्ता पडिखो पडिवज्जेज्जा पडिवाति पडिवाती पडिलीणता पडसंलीणा पडसंवेदेंसु पडसत्तू पडसाहरति पडिसुत पडसेवणा पडवणा पडि सेवणापायच्छित्त पडिसेवियं पडि सेवेत्ता पडिसोतचारी सूत्राङ्काः ५४७ ३३५ ७७६ २०८ ३७० २४७ ७४९ ४११ ३८३ ६९३ ७५० ५६४ ३९६, ५५४ २५१, ३९२ १९६, २३७ १९५, २७३, ३०७, ५५६ १३३ ५०२ ४५५ ३२३, ३३५ ५१२ २३६ १७६, ५९७ ६२ ५२६ ५११ २७८, ४२७ ७०६ ६७२ ६५२ ३२३, ७६७ ७३२ १६६ २६३ ६९३ ३९८ ३५०, ४५३ Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५३७ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः १४७ २५५ ४०६ पणिधाणे पणिहाण पणीसरसभोती पणोल्लणगती पण्णवेति पण्हावागरणदसाओ पतइंदा ६३० ७५० ७५५ १०५ पतए १०५ ४६२ ६०१ पडिस्सुता ७१२ पडिहते पडिहम्मेजा २११ पडिहा पडीणवाते ४४४ पढीणा ४९९ पडुच्चसच्च ७४१ पडुप्पन्न पडप्पननंदी २९२ पडुप्पन्नवयण १९८ पडप्पन्नविणासिए ११६ पडप्पन्नविणासी ३३५ पडुप्पवातित पढमपाउस ४१३ पढमसमयउवसंतकसायवीतरागसंजम ६२, ६४७ पढमसमयएगिंदियनिव्वत्तिए पढमसमयएगेंदिता ७७१ पढमसमयखीणकसायवीतरागसंजम पढमसमयजिण २६८ पढमसमयनियंठे ४४५ पढमसमयबादरसंपरायसरागसंजम ६२, ६४७ पढमसमयबुद्धबोधियछउमत्थ खीणकसायवीयरागसंजम पढमसमयसजोगिभवत्थकेवलणाणे पढमसमयसयंबुद्धछउमत्थ खीणकसायवीयरागसंजम पढमसमयसिद्ध ४२, २६८ पढमसमयसुहुमसंपरागसरागसंजम पढमसमयमुहमसंपरायसरागसंजम पढमा ६०९ पणग पणगसुहम ७१६ पणतपरिणते २३६ पणते पणपनिंदा १०५ पणयालीसमुहुत्ता ५२७ । ५८२ पतंगवीहिया ५१४ पतयवई १०५ पतेसअप्पाबहुते २९६ पतेसविप्परिणामणोवक्कम २९६ पतेसाणंतरिते पंतेसुवसामणोवक्कम २९६ पतोगसंपता पत्त १८३, ३२३, ३५०, ६१४ पत्तए ३७४ पत्तत्ताए पत्ताणिताधिपती ५८२ पत्ताणिते पत्तितमाण पत्तितस्स पत्तियं पत्तियति पत्तेयरसा ३८४ पत्तोवए ३१३ पत्तोवते १३७ पत्तोवारुक्खसामाण १३७, ३१३ पत्थरंतर २७० पत्थरंतसमाणे २७० पत्थारा ५२८ पत्थेति पदाणम्मि ६०९ पदेस १७३ पदेसउदीरणोवक्कम पदेसणामनिधत्ताउते ५३६ पदेसबंध Sm" m mmm ४३७ ३२५ Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५३८ विशिष्टशब्दाः पदे बंधणोवकम पदेसात ते पदोसकम्म पदोसा पधाण पन्नत्तिक्खेवणी पन्नत्ती पन्नत्तेगा पन्नर समुहुत्ता पन्नवइत्ता पन्नवेंति पन्ना पफोडणा पफोडेमाणे पब्भारा पन्भारगती भकंत पभंकरा पभंजण प्रभावती प्रभावेण प्रभासंति पभासति पभासा पभासिं पभासिस्संति पभासेमाण पभू पमाणकाल पमाणसं वच्छर पभूतधणरयणसंचय समिद्धा पमज्जेमाण पमत्ते महं पमाण पमा तव्व पमाद प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः २९६ ४६३ ७९, ३६२ ३६१ २८७ २८२ १६०, २७७ २८८ ५२७ १४३ १७५ २३६, ७७२ ५०३ ૪૮ ७७२ ६३० २५७ ९५, १००, २७३, ६२५ १०५, २५७, ३०२ ७५५ १८३ ३०३ ७१, ३०३ ८४, १००, १५०, २९९ ३०३ ३०३ ५९७ २५७, ३४१, ४३८ ६७३ ४३८ २०३ ६५६ २५८ २६४ ४६० ६४९ १७४ विशिष्ट शब्दाः पापडा पमारं पमिलायति पहुंचमाण पमुहा पम्ह पम्हंतर पम्हंतर समाणे पम्हकूड पम्हगावती पम्हलेसा पहावई पम्हावती पयताई पयला पयलापयला पयावती परंतकर परंतम परंदम परंपराहारगा परंपरोगाढगा परंपरो गाढा परंपरोववन्ना परंपरपजत्ता परंपरसमुदाण किरिया परंपरसिद्ध केवलणाण परंभर परक्कम परक्कमितव्वं परघरपवेस परच्छंदाणुवत्तितं परज्झं परति गच्छते परत्थ परपइट्टिए परपतिट्ठिए सूत्राङ्काः ५०३ ४०९ १५४, ४५९, ५७२ ५९७ ९५ १००, ६३७, ६८९, ७५५ २७० २७० १००, २९९, ४३४, ६३७ १०० १४० १०० १००, २९९, ४३४, ६३७ ३२५ ६६८ ६६८ ९५, ६७२ २८७ २८७ २८७ ७५७ १९३ ६० ७५७ ६३ ७५७ ७५७ ३२७ २३६, ४७९ ६४९ ६९३ ३७०, ५८५ ७५३ ૩૪૨ ३२७ १११ २४९ Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः परपरिवात परपरिवाय परभाव कणता परम किन्हे परमाउं परमाणु परमाणुपोग्गल परलोग पर लोगपडिणी पर लोगपढिबद्धा पर लोगपरं मुह पर लोगभते पर लोगसंवेगणी पर लोगा सम्पओग परलोगि परवेतावचकर पर समयं परसरीरअणवकं खवत्तिया परसरीरसंवेगणी परहत्थपारियावणिया परस्स पराधात पराजिणति पराजिणित्ता पराजितं पराणुकंप परिकम्म परिकम्मविसोधी परिकम्मोवघाते परिकुविते परिगुवंति परिग्गह परिग्गह [वेरमण] परिग्गहसण्णा परिग्गहसन्ना परिग्गहिता स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गत विशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः ३५४ ३९ ५० ६९३ १५१, ४९३ ३६, १७३ ४३, २११, ४५०, ४७८, ४७९, ५६७ २८२ २०८ १६५, ३५५ १८४ ५४९ २८२ ७५९ १९१ ३१९ २८२ ५० २८२ २८९ ५० ५६१ २९२ १६८, २९२ ७५० ३५२ २६२, ७४७ ४२५ ४२५ ७७६ ७५० ३९, ५४, १४६ ३९, ७११ ७५२ ३५६ ३६९ परिचत्तकामभोगा परिचार परिजाणिता परिजुन्ना परिजुसितकामभोग - संपओगसंपत्त परिजुसित संपन्न परिवेति परिद्वावणियासमिती परिणत परिणमंति परिणामेज्जमाण परिणामेति परिणिदिता परिणिव्वाति परिणिव्वते परितागथेरा परितात परितादितिता परितारण परितारिजमाण परिताले परितावेति परितावेत्ता परित्तमीस परित्तसंसारिता परित्ता परिदेवणता परिजातकम्म परिनागिहावास परिन्नातसन्न परिनिव्वाणमहिमा परिनिव्वाणे परिनिव्वडे परिपंडित परिपडंति परिपुयावइत्ता परिभावतित्ता ५३९ सूत्राङ्काः १५८ ३४२ १८६, ७६९ ७१२ २४७ २९५ ३१४ ६०३ ६३, १८२, २३९ ४६० ७०७ ७१ ३५५ २३५ ४११ ७६१ २३५, ४९६ ५४२ ४०२ ७०७ ४९६ ७७६ ७७६ ७४१ ६९ १७० २४७ ३२७ ३२७ ३२७ ३२४ ३७ ३७ ६७९ ७४ ३५५ ३४४ 6 w. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः १७५ १९४ ७४८ २४७, ४६५ ५८४ ६४१, ७३६ ६९३ १०६ १८३, ३२३, ६४४ १२८ १६७ १३० २१४ ६२० ४५९ १४१ २१८ ३५२ ५८५ ३०७ ७२३, ७२५ १५४, ५७२ ७७२ परिभास परिमंडले परिमद्दण परिमाणकडं परिमितपिंडवातिते परियट्टणा परियागं परियाणाति परियाणिया परियातित्ता परियायथेरे परियारणा परियारणिडी परियारेति परियारेमाणे परियावज्जणा परिवतित्ता परिवाविया परिसडंति परिसा परिसाते परिसोववन्नगा परिस्साई परिस्सहा परिस्सहोवसग्गे परिहरणदोस परिहरणविसोधी परिहरणोवघात परिहरित्तते परिहातिस्सति परिहातेमाणा परिहायमाणिं परिहाथिस्सति परिहारविसुद्धितसंजम परिसहवत्तियं परूवइत्ता परूवेति परूवेंति परोक्खे परोवक्कम पलंब पलंबवणमालधरे पलावे पृलास पलिउंचणापायच्छित्त पलिओवमा पलितंका पलितोवम पलिमंथग पलिम) पल्लंघणं पल्लगसंठाणसंठिता पल्लगसंठिता पल्लाउत्ताणं पवंचा पवडमाणिं पवडणता पवतणनिण्हगा पवत्ती पवयणउब्भावणताए पवयणवच्छल्लयाते पवातद्दहा पवाल पवालत्ताए पवालिणो पविक्खिरमाण पवित्ती पविद्धंसति पविसंति पविसिंसु पविसिस्संति पविस्सति पव्वज्जा पव्वतंतेणं १८३ ७५८ ७५८ १४२ ३६० २२३ ४०९ ७४४ ४२५ ४२५, ४४६ ९१ ६१४ ३४४ १८५ १५४ ६७१ ६७१ ४२८ १७९ १४३ ७०४ १६५, ३५५, ७१२ Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः ३२४ ६७६ ५८५ पव्वता पव्वतिणो पव्वतित्ता पव्वयमाण पवयराती पव्वयाहिति पवरातिसमाण पम्वहेज पन्चा पव्वावणंतेवासी पव्वावणायरित पव्वाविता पव्वावेस्सति पसत्थ पसत्थकातविणए पसत्थमणविणए पसत्थवइविणए पसत्थारथेरा पसत्थारदोस पसत्यारो पसप्पगा पसाधेमाणे पसिणाततणाई पसुजातिए पसुसंसत्त पसेणती पहरण पहीणगोत्तागाराई पहीणसामिताई पहीणसेतुकाई पाईणवाते पाउन्भवामि पाउसे पाऊ पाओवगत पाओवगमण पाओसिया स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्का: पागडेमाणे २१० पागता ५५३ ६२८ पागारपरिक्खित्ता १८६ पाजावच्चे ३९३ ३११ पाडंसुते ३७४ पाडिक्क ३११ पाडिहारितं ४१५ ४१२ पाडुच्चिया ५० १६२ पाडोच्चिता ४१९ ३२० पाणग १८८, ४२४ ३२० पाणत १०५, १५९, ७६९ ६२२ पाणपुष्णे ६२७ पाणवत्तियाए १६९, २२१, ३९६, ४५५ पाणमंसोवमे ३४० पाणसहुम पाणा १७५, २८६, ५१३ ५८५ पाणातिपातकिरिया ४१९ पाणातिवात २६६, ३८९ ७४४ पाणातिवाय १५८ पाणातिवायवेरमण ३९, ७११ पाणिदयातवहे ५०० पाणीपाणविसोहणी ३९८ पाणे १३३ ४३७ पाणेसणातो ६६३ पातीणवाते ५४७ ५५६ पातीणा पातेहिं ३९४ पातोसिता (५०) ४१९ ३९४ पादसमें ५५३ ३९४ पादसमता ५५३ ४४४ पामिच्चे १८३ पायच्छित्त ६६, १७६, १९८, २०३, २६३, ५२३ ४८९, ५११, ६०५, ६८८, ५०३ 0 ६६, २१०, ३१४ पायत्ताणिताधिवती ११३ पायत्ताणिते ५०, (४१९) । पायपुंछणं ४०४ ४०४ ४०९ Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः ६७३ ५४६ ७०५ ५३७ ५४५ ४१९ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः पारंचित २०३, ३९० पारंचितारिह ७३३ पारासरा पारिग्गहिता ४१९ पारिग्गहिया ५० पारिट्ठावणियासमिती पारिणामिते पारिणामिया ३६४ पारितावणिता पारियावणिया पारिहत्थित ६७९ पालते ३३०, ६४४, ७६९ ८, ४९, ६६५ पावंसे ३४४ पावकम्मत्ताए १२५, ४७३ पावकम्मिणो पावते पावयणं ३२५ पावसुयपसंग ६७८ पावस्सायतणा पास ११९, ४११,४७०, ५२०, ६१८, م पाव विशिष्टशब्दाः पिंगलगनिहि पिंगलते पिंगला पिंगायणा पिंडलगपिहुलसंठाणसंठिताओ पिंडिमे पिंडेसणा पिनवत्तिया पिट्ठिवडेंसियाए पितदरिसण पितधम्मे . पितियंगा पित्तसोणिते पित्तिते पियंगुसमा पिय? पियदसणे पियधम्म पिया पिवइत्ता पिवास पिसाइंदा पिसातिंद पिसायरण्णो पिसायरन्नो पिहजण पिहिताणं पिहुले पीढफलगसेज्जासंथारगं पीडाणिते पीढाणियाधिवती पीणणिज पीतिकारएणं पीतिमण पीती पीलिते पीहेजा २०९ ४१६ ३४२ ११९ ३६० ९९, ७६४ ३१९ १८३, ३२३ ४१० १६८ ७५३ १०५, १६२ २७३ १६२ २७३ १४८ १५४, ५७२ ३८, ५४८ ४१५ ४०४,५८२ ४०४ ३१४ ६६७ पासंडधम्म पासंतु पासति पासवणं पासवणनिरोध पासवणपडिक्कमणे पासावच्चिज्जा पासेत्ता पाहणाओ पाहुडसीलताते पाहुणगभत्ते पाहुणिया पिउसुक्कं पिंकारे ५३८ ४०८ ३५४ ६४४ ७४४ ४४४ १८४ Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६९३ س م ० م س ४९० ३६० स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५४३ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः पीहेति ३२५ पुढविपतिहिता १९२ पुंडरिगिणी १००, ६३७ पुढविरातिसमाण ३११ पुंडरीए १०३ पुढविराती ३११ पुंडरीयद्दह ८, १००, ५२२ पुढविसिला १९६ पुंडरीयद्दहवासिणी १०० पुढविसोते ४४९ पुंडेसु पुढवी १०६, २७३, २८६,५५३, पुक्खरकन्नियासंठाणसंठिता ६४३, ६४८ पुक्खरणी पुढोवेमातापुक्खरपत्त पुणवसू ९५, ४७२, ५१७, ५८९, पुक्खरवरदीवड्डगा ७२२ पुक्खरवरदीवडपञ्चत्थिमद्धे १८९, पुण्ण ८, ४९, ३६०,५५३, ६६५, ६८९ पुक्खरवरदीवड़पञ्चत्थिमद्धगा पुण्णणाम ६८९ पुक्खरवरदीवडपुरत्थिमद्धगा ४९० पुण्णभद्द २७३ पुक्खरोद १५७, ५८० पुण्णोभासी पुक्खलसंवद्यते ३४७ पुत्तणिही ४४८ पुक्खला १०० पुत्तफले ४१६ पुक्खलावती १००, ६३७ पुत्तमंसोवमे पुच्छति १७५ पुत्ता २७३, ७६२ पुच्छणा पुधत्ते ७४४ पुन्न १०५, २५७, ६७६ पुच्छति २५६ पुन्नभद्दे १०५, ६९३ २९० पुन्नरूवे ३६० ३३५ ६१४, ७७३ पुटिल पुप्फकेतू पुट्ठलाभिते पुप्फताए ३४४ पुट्ठस्स वागरणी २३५ ३३४ पुप्फदंत ११९, ४०४, ४११ पुट्ठिता ४१९ पुप्फफलं पुट्ठिया पुप्फमाला ६४३ पुढविं पुप्फवती २७३ पुढविकाइयनिव्वत्तिते पुप्फसुहुम ६१६ पुढविकाइया ३१६, ३१९, ३३१, ३३४ पुप्फा ३१९ पुढविकातितअसंजम पुप्फोवए ३१३ पुढविकातितआरंभ ५७१ १३७ पुढविकातितसंजम ४२९,५७१ पुप्फोवारुक्खसामाण १३७, ३१३ पुढविपइट्ठिया १९२, २८६, ४९८ । पुमत्ताए पुच्छणी पुच्छमाण पुच्छा पुण्फ ३९६ पुप्फते पुट्ठा ३९४ पुप्फोवते Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः पुन्वगए २६२ १९८ पुव्वगते १४२, ३२४, ७४२ पुव्वदारिता ५८९ १६५, ३५५ पुव्वरतं ३५५ पुन्वरत्तावरत्तकालसमय २८४ पुव्वविदेह ९४, १००, २९९, ७२४ १०६, ३८६, ४११ १८९ पुव्वा आसाढा ३०७ पुव्वा फग्गुणी १२१,५१७,५८९ ५८७ पुव्वा भद्दवता ५८९ ३९६ पुव्वा भद्दवया पुव्वाभद्दवयाणक्खत्ते १२१ पुव्वुप्पन्न ३३९, ५४४ पुवा पुस्सा पुमत्ताते पुमवयण पुमे पुयावइत्ता पुरओ पडिबद्धा पुरतो पडिबद्धा पुरत्थाभिमुहीओ पुरथिमद्धे पुरित्थिमिल्ल पुरिमंतरंजि पुरिमड़िते पुरिमपच्छिमगा पुरिमपच्छिमवजा पुरिमा पुरिसक्कारपरक्कम पुरिसगारपरक्कम पुरिसजाते पुरिसजुग पुरिसजुगाई पुरिसणिव्वत्तिते पुरिसत्ताते पुरिसवेद पुरिसवेदगा पुरिसवेयणिज पुरिससीह पुरिसा पुरिसादाणिए पुरिसादाणित पुरिसादाणिय पुरोहितरयण पुस्सो ५८९ ५८९, ७८१ २५६ ४९६, ५५० S ६५२ २०० पुस्सादिता १४१ पुहत्तक्तिके ६२१ ६१७ २३३ पूतासक्कार ३७७ पूतिए प्रयासंसप्पओग ३६५ पूरिमा पूरेति पूसमाणगा १३९, १७० पूसे ६९० पूसो ६१८ पेएण पेच्छाघरमंडव ५५८ पेज पेजबंध पेजबंधण ४४५ पेजवत्तिता १९७ ५१७ पेढालपुत्त पेमे ६६३ । पेम्मे २२७ ९५, ४११, ६९४ २८१ ३०७ ७४१ १०७ पुलते पुला पुलाते पुव्वंग पेडा पुव्वंभागा ११७, ४१९ ५१४ ६९२ ३२३ १८३ पुव्व पुव्वकीलितं Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६४३ ७६४ ५४२ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्रकाः पोंडरिगिणी ३०७ फासपरिणाम २६५, ७१३ पोडरिगी फासपरितारणा ४०२ पोंडरीते फासपरियारगा १२४ पोंडरीयदह १९९ फासमंते ३४०,४४१ पोक्खरणीओ ३०७ फासामतेणं ५२१, ६१५ पोक्खरवर ५८० फासामयातो ३६८ पोक्खलावति ६८९ फासामातो ५२१,६१५ पोग्गल १४६, २०० फासिंदितअसंवर ४८७ पोग्गलकार्य फासिंदितबल ७४. पोग्गलत्थिकाए २५२, ३३३, ४४१ फासिंदितमुंड ७४६ पोग्गलपडिघाते २११ फासिंदितसंजम ४३० पोग्गलपरिणाम २६५ फासिंदियअप्पडिसलीण ४२७ पोग्गलपरियह १९७, ६२० फासिंदियअसंजम ४३० पोट्टिल फासिंदियअसंवर ४२७ पोतगा ५९५ फासिंदियत्थ ३३४,४४३, ४८६ पोतजा ५४३ फासिंदियपडिसंलीण ४१७ पोत्तिते ४४६ फासिदियमुंड ४४३ पोयए फासिंदियसंवर ४२७, ४८७, ५९८ पोरबीया २४४, ३९४, ४३१, ४८४, ६७९ फासिते १८४ पोसए फासुतेसणिजेणं पोसह ३१४ फामुय फंदंतं ५४२ फुडं २७३ फग्गुणीओ फुडित्ताणं १०८ फरुसवयण ५२७ फुरित्ताणं १०८ फुसिताणं फलगसेना फेणमालिणी १००, १९९, ५२२ फलत्ताए फोडा फलभोयण १६६, ४४५ फलिओवहडे ૧૮૮ बंध २३३, २९६, ३८७, ४७३, ५४०, फलिह ५९०, ७७८ ५९६, ६६५, ७४९, ७५५, फलोवए ३१३ ७८३ फलोवते १३७ बंधंति फलोवारुक्खसामाण १३७, ३१३ बंधद्विती ६५८ फाले बंधण फास ३८, ९५, ५६१ बंधणच्छेयण फासणता ४८५ बंधणपडिहा ठा.३५ १०८ ३४४ बउसे Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राका २६६ ४३९ २४७ बंधंसु ७५५ बंभ १५७ ३०७ ६१८ ६६२ २७३ १९८ ३०७, ६७० ४७५, ५९४ ३०२ प्रथमं परिशिष्टम विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः बंधणपरिणाम ७१३ बहिद्धादाणातो बंधणोवक्कम २९६ बहिल्लेसे बंधति ४०९ बहुजण बंधदसा ७५५ बहुदोसे बंधिंसु २५० बहुपडिपुण्णा बंधिस्सति ४६८ बहुपुत्तिता ४६८ बहुपुत्ती १०५, ३९३, ६७२ बहुमच्छकच्छभाइण्णा बंभकूड ७६८ बहुमज्झदेसभाग बंभचारी बहुरता बंभचेर बहुरूवा बंभचेरगुत्ती ५००, ६६३, ६९३ बहुवयण बंभचेरवास बहुसमरमणिज बंभदत्त १२३, ३१५, ५६३ बहुस्सुत बंभलोए २०५ बहूदतो बंभलोग १५९, ४६८, ५७७, ५७८ बातालीसं बंभसोते ४४९ बादरआउकाइया बंभी ४३५ बादरकातेहिं बद्धपासपुट्ठा बादरतेउकाइया ९५ बादरबोंदिधरा बल १४१, ७४० बादरवणस्सतिकातिताणं बलकूड ६८९ बादरसंपरायसरागसंजम पलदेव ९३, १४८, १५२, २९९, ४४०, बादर ४९१, ६३८, ६७२, ६९२ बादरवाउकाइया बलदेवमायरो ६७२ बायर बलमत बारसाहे बलवाहणकहा २८२ बालतवोकम्म बल-वाहण-कोस-कोट्ठागारिड्डी २१४ बालपंडियमरण बल-वीरित-पुरिसयार-परक्कमपडिहा बालमरण बलसंपन्न २८१, ३१९, ३२८ बाला बलसा ४१५ बावटै बला ७७२ बावीस बलाहगा बाहाते १०५, २५७, २७३, ४०३, ४०४ बाहिंदुढे बलिया ३२५ बाहिंसल्ले बहस्सति , ४८१,६१३ बाहिरगे बहिता ३०६ । बाहिरते ३३३ ४४४ ३९५ ७२८ ४४४ ४४४ ६३, ७३२ ३७३ २२२ २२२ ३०७ ४१५ ३४४ ३४४ Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५४७ गंते बिंद भगा ३४० बीए विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः बाहिरपरिसाते २०२ बोंदि ३४१ बाहिरपुक्खरद्ध ६३२ बोंदी बाहिरब्भंतरए ५४२ बोधी १६४ बाहिरब्भंतरिया ५९७ भइत्ता ५१२ बाहिरभंडमत्तपरिग्गह १४६ भंगसहुम ७१६ बाहिरभंडमतोवही १४६ भंगिते १७८,४४६ बाहिराबाहिरे ७२६ ५७२ बाहिरिल्लाओ ३०२ भक्खरामा ५५१ बाहीहितो ४७७ भक्खे ૮૧ बाहुपसिण भगवं १, ४५, १८३, ३२२, ३२३, बाहुबली ३९६, ५६८, ५८७, ६२२, ६५३, ६८०, ६८१, ६९२ बिंबताते ९५ बिहणिजे ५३३ भगाली ७५५ बिचक्खू २१२ भहिस्स १४३ बिलोवमे भडखइथा ३५५. बिसरीरा ३३१ भणितीओ ५५३ १५४ भता ३६१ बीतिया ६०९ भते ७४१ बीभच्छा ३५७ २८२ बीय ६७३, ७७३ भत्तकहं २८२, २८४,५६९ बीयभोयणे भत्तपच्चक्खाणे बीयरुहा ४३१, ४८४ भत्तपाणपडितातिक्खिते ६१६ भत्तपाणपडियाइक्खित्त बुआवइत्ता भत्तपाणपडियातिक्खियं बुज्झति २३५, ४१० भत्तपाणपरिन्ना बुतिताई ३९६ भत्तपाणसंकिलेस ७३९ बुतित्ता १६८ भत्तपाणातिसेसे ५७० बुध ६१३ भत्तपाणोमोदरिता १८८ बुधहियए ३५२ भद्द ७७, २५१, २८१, ३०७, ३९२, बुद्धबोधियखीणकसाय ६४३, ६८५, ६९३ वीयरागसंजम भद्दजस ६१८ बुद्ध १६४ भद्दमणे २८१ बुद्धि ८८, १९९, ३६४, ५२२, ६४३ भद्दवया ३५२, ४८१ भद्दसालवण १००, २९९, ६४१ बेइंदिया ४५८ भद्दसेणे ४०४ बदिताणं ३१६भ | भद्दुत्तरपडिमा ३९२ भत्त ११३ ३१४ बीयसुहुम २१० ४२० बुह Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૪૮ विशिष्टशब्दाः भय भयगा भयद्वाणा भयवेयणिज भयसन्ना भरणी भरह भरवते भव भवक्खएणं भवद्विती भवण गिद्द भवणवासी भवत्थ केवलनाणे भवधारणिजगा भवधार णिज्जसरीरगा भवधारणिज्जा भवपच्चइए भवसिद्धिए भवाउए भवितदव्वदेवा भविया भवे भव्वपुर भसोले प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः ४१२, ७००, ७३२, ७४५, ७५३ १३७ ५४९, ६९३ ३५६ ३५६ ९५, २२७, ३०३, ४११, ५२७, ५८९, ६६९ ९९, १००, १८९, १९९, २३५, ३१५, ४३४, ४३५, ५१९, ५२२, ५५५, ६१७, ६२७, ६८९, ७१८, ७२४ २६६, ४९३ २९४ भातिलगा भातिसमाण भारं भारग्गसो भारद्दा भारियाए भारुंड भाव ५९७ ७९ ३९४ २५७, ५७९, ७३६, ७५० ६० ५३२ १५९, ४६८ ३७५, ५७९ ६० ४१, ६५ ७९, ११६ ४०१ १७० ४८५ ६७३ ३७४ १३७ ३२२ ३१४ ६९३ ५५१ ६९३ ६९३ २०८, ७४१, ७४३ विशिष्टशब्दाः भास अणुज्जुयता भावओ भावकेड भावणा भावण्णाण भावदेवा भावपडिकमण भावप्पमाण भावसंसार भावसच्च भावसुद्धे भाविताभाविते भाविप्पाणो भावज्जुयता भावोगाहणा भावोमोदरिता भासअणुज्जु यता भासं भासंति भासग भासज्जातं भासति भासरबोंदी भासरासी भासा भासाजाता भासातो भासाविजते भासा सद्दे भासासमिए भासासमिती भासित्ता भासेत्ता भासुज्जुयया भिंगा भिदति भिदित्तते सूत्राङ्काः २५४ ४४१ ९५, २७३, ३०३ ६९३, ७५५ १९३ ४०१ ४६६ २५८ २६१ ३०८ ४६६ ७२६ ૪૪૦ २५४ २७६ १८८ २५४ ७७६ १७५ ६९, ११२ २३८ ७१ ५९७ ९५ ९५, २३७ २३८ ४७९ ७४२ ७३ ६९३ ४५७, ६०३, ७११ १६८ २६९ २५४ ५५६, ७६६ ४०९ ४७९ Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः भिभिसारे भिन्ने भिक्खागकुल भिक्खागा भिक्खातरिता भिक्खासतेणं भिक्खु भिक्खुपडिमा भिज्जंता भिज्जंति भिज्जाणिदाणकरणे भिज्झानियाणकरण भिन्नपिंडवातिते भिन्ना भिन्ने भीत भीम भीमसेण भीमाते भीरू भुंजतो भुंजमाण भुंजित्ता भुजपरिसप्पा भुत्त भुयंग भुयगवती भुयगा भुयाहिं भुवि भुसागणी भूइंदा भूतवडेंसा भूतरन्नो स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः भुयगपरिसप्पथलचरपंचेदियतिरिक्ख सूत्राङ्काः ६९३ भूतवाइंदा ३६० ५९७ २४३, ३५२, ४५३ ५११ ५४५ १८८ १८८, ४२४, ५४५, ६४५, ६८७, ७५५, ७७० ७३ ७७६ ५२९ ३५४ ३९६ ७५ ७०५, ७४४ ५५३ १०५, २७३ ७६७ १८५ २८१ ५५१ ४१४, ५९७ १६८ १३८ ५३३, ६९३ ६५४ २७३ जोणियाण ७०१ २७३ विशिष्टशब्दाः ७५० ४४१ भूतवात भूतवेज्जा भूता भूताणंद भूताभिसंक भूर्तिद भूतिकम्म भूमिभागा भूमिसेज्जा भूया भूयाणंद भूसणस मेरधम्मा भेद भेद[परिणाम] मेदाते भेयणे भेयसमावन्न मेलतित्ता भोग भोगकरा भोपा भोगपुरिसा भोग भोगाई भोगमालिणी भोगवती भोगा भोगासंसगिद्धेणं भोगा सप्पओगे भोम भोयण भोयणपडिकूलता भोयणपरिणाम मउभरिभितपदबद्धं ५९७ १०५ ३०७ मउते २७३ मऊरो ५४९ सूत्राङ्काः १०५ ७४२ ६११ १८२, ३०७, ६५४ २५७, २७३ ५८५ २७३ ३५४, ६७९ ३०७ ६९३ १७५, ६५४ १०५, ४०४ ७३ ७५ १९१ ७१३ ३९८ २५ ३२५ ५१२ ७३७ ૬૪૨ ४०६ १३७ ५९७ ६४३ ६४३ १३७, ४९७ १८४ ७५९ ६०८ ૪૨૪ ६६७ ४३६, ५३३ ५५३ ५९९ ५५३ Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राङ्काः । १६५ मघवं ५५३ و س ५५० प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः मंकारे ७४४ मरगतो पडिबद्धा मंखलिपुत्त मग्गसण्णा ७३४ मंगल १३३, १८३ ७१८ मंगलावती १००,६३७,६८९ मघा ५४६, ५८९, ६२४ मंगलावतीकूड मच्छबंधा ५५३ मंगल्लाहिं मच्छा १३८, ३५०, ४५३ मंगी. ५५३ मज २७४, ६७४ मंगुल ३४९ मज्जति २८१ मंगुलसीसे मजपमाते मंचाउत्ताणं १५४ मज्झगार ५५३ मंजूससंठिता मज्झचारी ३५०, ४५३ मंजूसाओ १०० मज्झजिब्भाते मंडलबध ५५७ मज्झत्थभावभूत ६४९ मंडलिणो ५५१ मज्झिम १८०, २६६,५५३ मंडलिया १५८, २०५ मज्झिमउवरिमगेवेजविमाणपत्थडे २३२ मंडवा ५५१ मज्झिमगा ३९६ -मंडितालित्थाणि मज्झिमगाम मंडुक्कजाइआसीविसे ३४१ मज्झिमगेवेन्जविमाणपत्थडे २३२ मज्झिमपरिसा २६०, ५०६ मंतसोते ४४९ मज्झिमपुरिसा . १३७ ६५२ मज्झिममज्झिमगेवेन्जविमाणपत्थडे २३२ मंदए मज्झिमहेहिमगेवेन्जविमाणपत्थडे २३२ मंदमणे २८१ मज्झिल्ला ३८३ मंदर १००, २०५, ३०६, ४३४, मट्टियागोले ३५० __ ५५५, ६४३, ६८९, ६९३, मट्टियापादे १७८ ७५५ मडंब १०६, ३९४, ६७३ मंदरचूलिआओ मण १३, ३१, ३२५, ७४३ मंदरचूलिता ४३४, ७५० मणअकिंचणता ३१० मंदरचूलिया २९९, ६३९, ६४० मणअगुत्ती १३४ मंदा २८१, ७७२ मणअपडिसंलीण २७८ मंस २०९, २७४, ६७४, ७१४ मणकरणे मंसाणुसारी ५३३ मणगुत्ती मक्का ५०७, ५०८ मणचियात ३१० मक्कार ५५७ मणजोगी मगसिर ९५, २२७ मणजोगे १३२ मग्गंतराएणं ३५४ मणदंड १३४ मग्गओ ३५५ मणदुप्पणिहाण १४७, २५५ मंते मंथ १३२ Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राकाः १८७, २६७ १३९ १८७ १८७ १२७ . ३५३ ३७७ ६९३ ५५९ १२४ ३०७ ५५९,५८८ ३०२ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः मणपओग १३२ मणुस्सदुग्गता मणपओगकिरिया १९३ मणुस्सपुरिसा मणपज्जवनाण ५४, १८८, ४६४ मणुस्ससुग्गता मणपजवनाणअरहा २२० मणुस्ससुरगती मणपजवनाणकेवली २२० मणुस्सिंदे मणपज्जवणाणजिण २२० मणुस्सित्थी मणपडिसंलीण २७८ मणुस्सीए मणपणिधाण २५५ मणुस्सीगब्भा मणपणिहाण १४७ मणोदंड मणपरितारणा ४०२ मणोदुहता मणपरियारगा मणोमाणसियं मणपुन्न मणोरमा मणविणए ५८५ मणोसुहता मणस २१० मणोसिलाते मणसंकिलेस मणोहर मणसंवर ५९८ मण्णत्ति मणसंजम ३१० मतिअण्णाणी मणसमिती मतिअन्नाणकिरिया मणसवयसकाइए ६९३ मतिभंगदोस मणसुप्पणिहाण १४७, २५५ मतिसंपता मणामस्सरे ५९७ मतीते मणाम ७५, ५९७ मत्तंगता मणिकंचण मत्तजला मणिकंचणकूड ८७, १००, ५२२ मत्तयला मणिपेदिता ३०७ मत्थुलुंगे मणि-मोत्ति-सिल-प्पवाल मदणा मणियंगा मद्दव मणिरयण मधुगुलियपिंगलक्खो मणी ३३८ मधुरं मणुण्ण(न) ७५, १३३, २२१, ५३३, ६२३ मधुरभासिणी मणुन्नसंपओगसंपउत्ते २४७ मधुरा मणुयगती ४४२ मधुसित्थगोल मणुयगामी ४६१ मधुसिस्थगोलसमाणे मणुयसोग्गती २६७ मनोरम मणुस्स मन्ना मणुस्सजातिआसीविस ३४१ मयणा मणुरसदुग्गई १८७,२६७ । मयणिज्जे १९३ ६०१ ३५६ ५५६, ७६६ १००, १९९ .५२२ २०९ ४०३ २४७, ३७२, ३९६ ૨૮૧ ५५३ ३६० ३९० ३५० ३५० ३१६, ४४० २१ २७३ ५३३ Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५५२ विशिष्टशब्दाः मरण मरणकाल मरणभते मरणासंसप्पओग मरुदेवा मरुया मलय ७५० मल मलालंकार मल्ली मसारगल्ले मसूर ३२५ महं २९१ महंतमलयमंदर महंधगार महग्गह महच्चे महज्झयणा महण्णवातो महतिमहालता महतिमहालया महद्दम महपउम महपरिण्णा महयाहत महलिया महव्वत महसीह महा महाकदिंदा महाकच्छ महाकम्म महाकम्मपच्चायाते महाकाए महाकाय महाकाल प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्का: ७९, २२२ महाकालगा ९५ २६४ महाकिण्हा ४६९, ७१७ महाकिरिए ३२१ ७५९ महाघोस १०५, २५७, २७३, ५५६ महाघोररूवदित्तधरं महाजस ६१७ ६९३ महाणंदियावत्त २५७ महाणक्खत्ते ५८९ ३७४ महाणदी १९९, ४१२, ४३४ ११९, २२९, ४७०, ५६४ महाणिरया ४५१ महाणुभागाई महातीरा ४६९, ७१७ ४१७, ७५० महादहा ६९३ महादामडी ४०४ महादुमा ७६४ २७३, ६१३ महाधाततिरुक्ख ६४०, ७६४ १४३ महाधायईरुक्ख ५४५ महानदी ४१२ महानिज्जरे २१०, ३९७ ३०२, ३९४, ४५१ महानिधी ६०२, ६७३ २०५, ३९४, ७६४ महानिमित्त ६०८ ४०४, ५८२ महानिहाण ३९४ महानीला ४६९, ७१७ महापउम ६२७, ६७३, ६९३, ७१८ महापउमरूक्ख १०३, ६४०, ७६४ ७७, २५१, ७५५ महापउमाती ६९३ २२३, ३८९, ६९३ महापउमदह ८८, १००, १९९, ५२२ महापउमद्दहवासिणी ९५, ५१७, ६५६ महापज्जवसाणे १०५ महापम्हा १०. २७३, ६३७ महापरिग्गहताते ३७३ ३२१ महापहपह ३९४ २३५ महापाडिवत १०५ गहापाताला ७२१ २७३ महापायाला १०५, २५७, २७३, महापुंडरीयदहे ८८ ३०२, ४५१, ६७३ । महापुराओ १०० له سه Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. ७६७ ३०२ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गत विशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः महापुरिस १०५, २७३ महासोतासे महापोंडरीते महाहिमवंत ८३, १००, १९९, ५२२, महापोंडरीयदह १९९, ५२२ ५५५, ६४३ महाबल ६१७ महाहिमवंतकूड ८७, १००, ५२२ महाभद्दा २५१, ३९२ महिंदज्झया महाभीम , २७३ महिडीए २०० महाभीमसेण महिडिय ८२, ३९४, ६९३ महामेरी महिता ७१४ महाभोगा ४६९, ७१७ महिया ३७६ महामाढरे ४०४ महिला ६७३ महामेहे महिसाणिताधिपती ४०४ महारंमताते महिसाणिते ४०४, ५८२ महारंभा १५८ महिस्सरे १०५ महाराया मही ४१२, ४६९, ७१७ महारिट्ठ ५८२ मह २७४, ६७४ महारोरुते ४५१ महुकुंभ ३६० महालंजरसंठाणसंठिता महप्पिहाण महालोहियक्ख ४०४ महुर ३८,७१८ महावच्छा १०० महेसक्खा २००, ३९४, ६९३ महावप्पा १०० महोरगसरीरं महावाऊ ४०४ महोरगा महाविगती २७४ महोरगिंद १०५, २७३ महाविदेह १८९, २६६, ५५५ महोरते २०० महाविमाण १५६, ३३०,४५१ माइल्लताते महावीर ४५, ११३, १७४, २२९, ३२२, माई ५९७ ३८२, ३९६, ४११, ५६८, माउए एक्कते २९७ ५८७, ६२२, ६५३, ६८०, माउयंगा ६८१, ६९१, ६९३, ७५० माउयकती महावीरभासिता माउयाणुओग महावुट्ठीकाते १८२ मागध महासतते ७५५ मागह १५० महासागर ७५० माघवती ५४६, ६२४ महासुक्क १०५,३७५ मातंजण १००, २९९,४३४ महासुमिण ७५०, ७५५ माता १८३, ३२३ महासेए माताते ३०७ महासेते ५८२ मातावत्तिता ४१९ महासोक्खा मातावत्तिया ३७३ ७२६ १०५ Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३३ ४५४ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राका मातुओयं १८५ मालाउत्ताणं १५४ माडंबित मास ४५९ माढरे ४०४, ५८२ मासिते माण ७४१ माह माणकर ३१९ माहणं १३३, ७७५, ७७६ माणकसाए माहणवणीमते माणपडिसंलीण २७८ माहिंद १०५, २९१, ३७५, २, ५७७ माणमुंडे ४४३ मिउकालुणिता माणवग ९५, ६७३ मिगसिर ५८९, ६९४, ७८१ माणवगण मिच्छत्त १९३, ७३४ माणसे ५८२ मिच्छत्तकिरिया माणिभद्द १०५, २७३, ६९३ मिच्छत्तपडिक्कमणे माणी मिच्छत्ताभिनिवेस ३७० माणुम्माण मिच्छदंसण १९०, ५६५, ६१९ माणुस ३५३, ३६१ मिच्छदिट्ठी १७० माणुसुत्तर २०५, २९८, ७२५, ७५० मिच्छदिट्ठीयाणं माणुस्सए ३२३, ४८५ मिच्छपओग १९० माय ५९७ मिच्छरुती १९० मायंजण ६३७ मिच्छा ७४९ माया ७४१ मिच्छादसणवत्तिता ४१९ मायाकसाए २४९ मिच्छादसणवत्तिया मायापडिसंलीण २७८ मिच्छादसणसल्ल ३९, १८८ मायामुंडे ४४३ मिच्छादसणसल्लविवेग मायामोस मिच्छादिट्टी ૧૮૭ मायावत्तिया मिच्छापावतण ६७८ मायासल्ल ૧૮૮ मिच्छावातं मायी १७६, ३२६ २८१ मारणंतियसमुग्धात ३८०,५८६ मितं ५५३ ५१५ मितवाती मालंकारे ४०४ मितवीही मालवंत ८५, १००, २९९, ४३४, मित्तगा २७३ ६८९ ७६८ मित्तणिही ४४८ मालवंतदह मित्तदाम मालवंतपरिताते मित्तरूवे मालवंतपरियाए मित्तवाहण मालवंतपरियागवासी मित्तसमाण ३२२ मालवंतपरियात्रा मित्ता ५० २८२ मित मारे Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः ३२३, ३६६, ४३९ मुम्मुरे ५५१ मुम्मुरोवमे २८१ मुसावादाओ मुसावाय मुसावायवेरमण सूत्राङ्काः ४४४ ३४० ६३३ मुसं मित्ते मित्तेया मियमणे मियापुत्ते मिलायमाणं मिहिल मिस्सकेसी मीसाए मीसापरिणता मीसिता २६६ ३८९ ७११ मुह ६९३ मुहुत्त १९२ २१४ ५५३ ७७२ मुइंगो मुंमुही मुक्कतोए मुग्ग मुंडभावे मुंडा २१०, ४४३, ७४६ मूलो ६६ मुंडावित्तए मुंडावेत्तए २०४ २३५ मुच्चति मुच्छंति मुहमंडवा ३०७ १०६, १८३, १९७, ३२३ मूढ १६४, २०४ मूल ४११,६१४, ७७३, ७८१ मूलगबीयाणं ५७२ मूलबीया २४४, ४३१, ४८४ मूलभोयण मूलारिहे ६०५, ६८८ ९५, ४११, ५१७, ५८९ मेंढमुहदीव मेंढविसाणकेतणते मेंढविसाणकोरव • २४२ मेंढविसाणकोरवविसाणे २४२ मेघमालिणी मेहंकरा ६४३ मेहमुह ६३१ मेहमुहदीव मेहराती ६२४ मेहवती ६४३ ३४६, ३४७, ४०३ मेहावी मेहुण[वेरमण] १३१, २०३, ७११ मेहुणसन्ना ३५६ मोक्ख ६६५, ७४९, ७५५ मोग्गलायणा ५५१ मोणचरते मोयपडिमा मोयावइत्ता ३५५ मोस २३८, ७४१ ५०३ ३०१ ३९० मुच्छणा ५५३ मुच्छा ११७ मुच्छिते १८३, ३२३ मुंजापिचिते मुट्ठिया ५५३ मुणिसुव्वत्त ४११ मुणेतब्वे ३४९ मुर्तिग ५९७ मुत्तरूवे ३६६ मुत्तसण्णा मुत्तादामा ३०७ ६४८ मुत्ती २४७, ३६६, ३७२, ३९६, ६४८ मुदग्गे ५४२ मुदितामहुर ३१९ मुद्दियाणं १५४ मेहा ७३४ मुत्तालते - मोसली Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः मोसाणुबंधि मोह मोहरे मोहणिज मोहणिजटाणा मोहरिते रंग रंगमज्झम्मि रंभा रक्खसरनो रक्खसा रक्खसिंद रक्खसीए रक्खसे रजंति रज्जुक्कले रजू प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राकाः । विशिष्टशब्दाः মুম্বাক্কা २४७ रत्ता ९१, १९९, ५२२, ५५५, ६३९ रत्ताकुंडा ७६२ रत्तावइप्पवातहहे २६८, ३५६, ५९६, ७५० रत्तावतिं ४६९ ७५५ रत्तावतिकुंडा ६३९ ५२९ रत्तावतिप्पवातदहा रत्तावती ५५३ रधाणिताधिपती ४०४, ५८२ रम्मग ६४३ २७३ रम्मगड ६८९ ६५४ रम्मगवस्स २९९, ५२२ १०५, २७३ रम्मगवस्सगा ४९१ ३५३ रम्मगवास १००, १९९, ५५५ ३५३ रम्मगा १०० ३९० रम्मा १०० ४५६ रमणिज्जा ३३७, ७४७ रयण २९८, ३०७, ६४३, ६७३ रयणगोले रयणप्पभा ७५७ ४२३ रयणवास २७३, ५४६, ६४८, ६५५, रयणसंचते ६४३ रयणसंचया २९८, ३०७, ६३७ रयणी २७३, ४६८, ५५३ ३७५, ४०३, ५३२ रयत ६४३, ६८९ २९८, ३०७, ६४३ रयय ७७८ रयुग्घाते ७१४ रव रसगारव २१५ ३०७, ७२५ रसजा २७३ रसणिज्जूहणता २७३ रसपरिचाते ५११ रसपरिणाम २६५, ७१३ ४६९,५५३ रसमंते ३४०, ४४१ १००, २९९ रसा ३९० रसातणे ६११ १९९,५२२ रसिते ३७७ । रसे ३५० रटुथेरा र?धम्म रतं रतणप्पमा १०० रतणसंचया रतणी रतणुच्चत रतणे रतते रति ५४३ रतिकरगपव्वता रतिप्पभा रतिसेणा रती ५८२ रत्तकंबलसिला रत्तप्पवायहहे रत्तवती रत्तसुक्काण ३८ Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः रहस्स रहस्संगारवपरिणाम रहाणिते रहोकम्म ड इणि राइना राग निव्वत्तिए राजधाणीते रातककुधा रातिणिया राती राती भोयणं रातीसर रामगुत्त रामरक्खिता रामक्खिया रामा रायंतेडरं रायंते उरजणो रायकरंड समाणे रायकरंडते रायकहा रायग्गला राय हिं रायणित राय पिंड रायरिसी रायवन्नतो रायवुग्गह रायहाणि रायहाणी राया रायाभिसेएणं रालग रासी राहू स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्द सूचिः विशिष्ट शब्दाः रिट्ठ रिट्ठपुराओ रिविमापत्थडे सूत्राङ्काः ३८, ५१, ५५३, ७०५ ६८६ ४०४, ५८२ ६९३ २१४ ३२१ १३७, ४९७ ६५ ४७१ ४०८ ३२१ २७३, ३११, ४०३ २०३, ४१४ ६९३ ७५५ ६१२ ३०७ ३०७, ६१२, ६९२ ४१५ ४१५ ३४८ ३४८ २८२, २८४, ५६९ ९५ ७१८ ३२१ ४१४, ६९३ ६२२ ६९३ ७१४ ४१७ १०६, ३०७, ५३५, ६३७ १५८, ३४६, ४४७ ६९३ ५७२ ३३७, ७४७ ९५ रिट्ठा रितासमिती रिभित्त रिव्वेदे रिसम संभति रुक्खा क्खमूलगिहंसि रुक्खविगुव्वणा रुत रुतंस रुतग रुतकंत रुतगुत्तम रुतप्पभ इतसंपन्न रुती रुद्द रुहसेण रुद्दा रुन्नजोणीत रुप रुप्पि रुप्पा गरे रुप्पी रुप्पिकूडा रुपकूलप्पवायद्दह रुपकूला रुपकूलातो रुप्पाभासा रुथए हयग रुयगकूडा ५५७ सूत्राङ्काः २५७, ५८२, ६४३ १०० ६२४ १००, ५४६, ६८४, ७७८ ७११ ३७४, ५५३ १९१ ३०७, ५५३ ४०९ १३७, २३६, ३१३, ३४९ १९६ ३४४ २५७ २५७ ६४३, ६८९ २५७ ६४३ २५७ ३१२ १९० ६७२ ५८२ ९५ ५५३ ६७३ ६२८ ५९७ ८३, ९५, १००, १९९, ५२२, ५५५, ५६४, ६४३ ८७, १००, ५२२, ६४३ ९० ८९, ५२२, ५५५ १०० ९५ ६८९ ७२० ८७, १००, ५२२ Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५५८ विशिष्टशब्दाः स्थगवर रुयगिंदे रूतंसा रूतर्कता रूतप्पभा रूता रुतावती रूयंसा रूयकता रूया रूयावती रूवं रुवकहा रूवपरियारगा रूवपरितारणा रूवमंत रूववती रूव संपन्न रूवाणुवाती रूवी रूवे रेवति रेवती रोइत स रोएइ रोगातंक रोगिणिता रोगुप्पत्ती रोतेमाण रोते मि रो रोयणागिरी रोरुते रोरे रोविंदए रोसा रोहिणि प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः २०५, ७२५ ७२७ ५०८ ५०८ ५०७, ५०८ ५०७, ५०८ ५०८ २५९ ५०७ २५९ २५९, ५०७ ३८, २३९, ३१९, ७४१ २८२ १२४ ४०२ ६०६ २७३ २८१, ३१९, ३२८ ६६३ ४४१ ४५५ ४११,६९४ ९५, ४११, ५८९, ६९१ ४८५ ३२५ १४३, १८८ ७१२ ६६७ ३२५ ५४२ २४७, ३५७ ६४१ ४५१, ५१५ ५१५ ३७४ ७१२ ९५ विशिष्टशब्दाः रोहिणी रोहितंसा रोहिता रोहिय रोहियंपवात रोहियप्पवात रोहिया लछियाणं लंतए लंतत लक्खण लक्खणवंजण लक्खणसं वच्छरे लगंडसाती लच्छी लच्छी देवी लच्छीवती लज्जाते लट्ठदंत लट्ठदंतदीय लत्तियासद्द लद्धा लद्धावलद्धवित्ती लभित्ता लयसमं लव लवण लवतसमुद्द लवणोदे हु लहुपरक्कम हुभू लाउयपादे लाघव लाघविते लाभ सूत्राङ्काः २७३, ३०७, ४७२, ५१७, ५८९, ६१२, ६५६ १९९, ५२२, ५५३ ५२२, ५५५, ६४५ ८९ ९० ९० १०० १५४ १०५, १५९ ४६८, ५७८ २४७, ६०८, ६२८ ६९३ ४६० ३९६, ५५४ १९९, ५२२ १०० ६४३ ७४५ ३०१, ६९८ ३०१ ७३ १८३, ३२३ ६९३ १६८ ५५३ १०६, १९७, ४६० ९७, ९८, ५८० ३०१ ૩૮૪ ५९९ ४०४, ५८२, ५८३ ६९३ १७८ ३९६ ४५५ ३२५, ४९६ Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ५४२ १९१ १४२ ५८५ ५८५ ४०७ १५४ लोणं ७४३ ७४१ २४९ ४५८ ३७१ २७८ ४४३, ७४६ ७५५ ३५६ ७५२ ३५१ ६१६ ७५५ लोलुए स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः लाभमत लोगाभिगम लाभासंसप्पओग लोगालोगपमाणमेत्ते लिंगकुसीले ४४५ लोगिते लिंगपुलाते ४४५ लोगुज्जोते लिंगाजीवे लोगोवतारविणते लित्ताणं लोगोक्यारविणए लुक्ख ३८, ५९९, ७०५ लुक्खताते ३३४ लोभ लुक्खत्ताते २११ लोभकसाए लुसते ३३६ लोभकसायी लूहचरते लोभनिव्वतिए लहजीवी ३९६ लोभपडिसंलीण २३५ लोभमुंड लेच्छती लोभवेयणिज लेणपुण्ण ६७६ लोभसण्णा लेणसुहुम लोमपक्खी लेतितापिता लेसणता ३६१ लोले लेसा ११२ लेसा[परिणाम] ७१३ लोहंतर लोउजोते ३२४ लोहंतरसमाणे . लोगंता २११, २१९, ३३४, ४७९, ७०४ लोहारंबरिसाणि लोगंतितविमाणा ६२५ लोहिच्चा लोगंतिता ३२४, ६९३ लोहितक्खा लोगंतिया १४२ लोहिता लोगंधगार २९१,३२४ वइअगुत्ती लोगंधयार १४२ वइजोगी लोगद्विती १७१, २८६, ४९८, वइदंडे लोगतमस २९१ वइदुप्पणिहाण लोगदव्व ४४१ वइपओगकिरिया लोगपमाणमेत्ते वइपणिधाण लोगपाला १४२, २५७ वइपणिहाण लोगमज्झावसिते ३७४ वइर लोगविजओ वइरगोलसमाणे लोगसण्णा ७५२ वइरमज्झा लोगागास ३३४ वइरामता लोगाणुभाव ३३४ । वइरामया ५१५ लोह MSSSS ५९७ ५५१ १५, ४०४, ५९०, ७७८ ३८, ३७५, ३९० १३४ ७०४ १३४ १४७ १९३ २५५ १४७ ४४१ ६६२ ३५० ७७, २५१ Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५६० प्रथम परिशिष्टम् वंक २७३ वडेंसे वड्डमाणते वंदति वंसा ३४३ २९३ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राका वइरोयणरण्णो ५८२ वजवित्ती ५५३ वइरोयणिंद ५८२ वद्यमाणंसि २०० वइरोसभणारातसंघयणे ५६८ वट्टवेयपव्वता ८४, २९९, ७२३ वइसुप्पणिहाणे १४७ ५४८ २८९ वडेंसा वंजण ६०८ ६४१ वंजणोग्गहे वडति ३२७ वंजुल ७३६ वडतिरयण ५५८ वंदंति १७४ ५२६ २५६ वणकर ३४३ वंदामि १८३, ३२३ वणपरिमासी ३४३ वंदावेति वणसंडा १०६, २८९,३०७ वंदित्ता १३३, १७४ वणसारक्खी ३४३ १५२, ५४६ वणसारोही वसीमूलकेतणते वणस्सइकाइयाणं ३१६,३१९, ३३१, ३३४ वंसीमूलकेतणांसमाणा वणस्सतिकातितअसंजम .. ४२९ वंसीवत्तिया १४८ वणस्सतिकातितसंजम ४२९ वकंती १७१, ४९९ वकमंति १४८, १८२ वणीमगा वक्खारपव्वत ८५, २९९, ४३४, ५९०, वणीमते ६३७, ६८९, ७६८ ३९० वक्खारपव्वय वण्ण [परिणाम ७१३ वक्खित्ता ५०३ वण्ही ६२५, ६८४ वग्गचूलिया वतणसंपत्ता ६०१ वग्गणा ४१ वतिअकिंचणता वग्गवग्गो वतिकरणे १३२ वग्गुरिता वतिक्कम १९८ वग्गू १००, ६९३ वतिगुत्ती १३४ वग्गो वतिचियात ३१० वग्धमुहदीव ३०१ वतिजोगे १३२ वग्यावच्चा ५५१ वतिदुहता ५५९,५८८ वच्छगावती १०० वतिपओग १३२ वच्छमित्ता वतिपडिसंलीण २७८ वच्छा १००, ५५१, ६३७, ६८९ वतिपुण्ण वच्छाणुबंधिता ७१२ वतिरे २५६, ३७४ वतिरोतणरनो ४०३ वजरिसभणारातसंघयण ६९० । वंतिरोतणिंद ४०३ वणा ४५४ वण्ण ४३४ ३१० ७४७ ५५३ ६७६ Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः २७३ २७३ ४९४ वतिरोयण वतिरोयणरन्नो वतिरोयणिंद वतिरोसभणारातसंघयणे वतिविणए वतिसंकिलेस वतिसंजम वतिसंवर वतिसमिती वतिसाहे वतिसुहता वतिस्संति वयस वया वयी वरदामे वरा वरिसकण्हा वरिसारत्ते वरुण २१० १६३ १३ १५० ५७२ ५५१ ५२३ ९५, २५७, २७३, ५७४, ६२५, ६८२, ६८४ ७३९ ३१० ५९८ ६०३ ५५९, ५८८ वरुणवर वरुणोद वरुणोववाए ३८४, ५८० ७५५ ६९३ वती वरे वते वत्त वत्थ वत्थगंधं वत्थपडिमा वत्थपुन्न वत्थालंकार वत्थु वत्थुदोस वदमाण वदलिताभत्ते वद्धमाण वद्धमाणगा वनपरिणाम वनमंते वन्निता वप्पगावती वप्पा AN १६३ वलएहिं २२४ ५५३ वलतमरणे ११३ २३९, ४०९, ६७३ वलता ५५३ वलतामुह ३०२ ३३१ वल्लिपलंबकोरव २४२ वल्लिपलबकोरवसमाणे २४२ ववसाते १९१ २४९, ६२९, ६७९, ७४४ ववसातसभा ४७१ ७४४ ववसियस्स २२३ ३५४, ४२६ ववहरमाणे ४२१ ६९३ ववहार १९२, २३६, ३३५, ४२१, ५५२, ७४७ ववहारक्खेवणी २८२ २६५ ववहारवं ६०४ ३४०, ४४१ वसहमरणे ११३ वसंत २८१,५२३ वसते १०० वसभ वसभवीही ६९९ ७३६ वसमाण ४३८ ४२३ वसा २७४ ५८४ वसिट्ठ १०५, ६१८ वसियव्वं १८५ ३५० । वसुंधरा २७३, ३०७, ६१२, ६४३, ६९३ १०० वप्पे वप्पो(वग्घो) वमंति वयणविकप्प वयणविभत्ती वयरगोले ठा. ३६ Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५६२ विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः २८९ ४९५ २८९ २८९ २८९ ३२० २४७, ४६५ ३२० ७२० ७४३ ५४२ प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राकाः विशिष्टशब्दाः ३०७, ६१२ वाम ६७२ वामणे २७३ वामा ३०७, ६१२ वामावत्त ९५, ३०७, ६१२ वामावत्ता ३१४ वायणंतेवासी १८२ वायणा ३१६ वायणायरिए २५७ वायमंडलिया ९५, ४०४ वायव्वा २५६ वाया २३०,३८१ वायुकातेणं २५६ वायुकुमारा २५७, ३१९, ५७९, ७५० वारिसेणा वारुणी ६५४ वारे ७१८ वालग्गकोडी २८६, ६१०, ६९३, ७५४ बालवीयणि वाला वालुओदए ६०१ वालुओदगसमाण ३२६ वालुयप्पभा १७१, २८६, ४९८ वालुयप्पभात वालुयरातिसमाण वालुयराती ६२४ वावत्ती २९१, ६२४ वावन्नसोया २९१ वाविता २०४ वाविद्धसोया वावी वासकोडी वासधरपव्वत वाससतसहस्स वाससता ३८२ वाससहस्सा ३४५ वासहरपव्वत ३८२ । वासा वसुगुत्ता वसुदेव वसुमती वसुमित्ता वसू वहमाण वाउआते वाउ[काइयाणं] वाउकुमारा वाऊ वाएइ वागरमाण वागरेति वाणमंतर वाणमंतरजोइसिया वाणमंतरदेवा वाणारसी वात वातकुमारिंदा वातखंधा वातणासंपता वातणिज्जा वातपतिट्ठिए वातपतिहिते वातपरिगते वातपलिक्खोभ वातफलिह वातफलिहखोभ वातिए वातित वाते वात्ति वात्तिते वादिसंपता वादिसंपया वादिसमोसरणा वादी ६४३, ७२० ५१५ ११० ४०८ ५५१ ३११ ३११ १५५, ५४६ ५७३ ३११ ३११ २१८ ४१६ ३५५ ४१६ १०६ १०६ १०६, ६४३ १०६, १९५ १०६ १९९, २९९, ६८९ १०६, १९९ . Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राकाः स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः । विशिष्टशब्दाः वासावासं ४१३ विगिंचमाण ४३८ वासिट्ठा विगुव्वणा , ७९, ४१९ वासितुकाम १८२ विगुठवणिडी २१४ वासित्ता ३४६ विग्गहगतिसमावनगा वासुदेव ९३, १३७, १४८, १५२, २९९, विग्गहा १०६ ३१७, ४४०, ४९१, ६२८, विग्गहेणं २२५ ६३८, ६९२, ७३५ विचित्त २५७, ६४३ वासुदेवपितर विचित्तमालामउली ५९७ वासुपुज्ज ४७०, ५२० विचित्तवत्थाभरणे ५९७ वाहिं ७५३ विचित्तहत्थाभरणे ५९७ वाही ३४२ विच्छिदति विउक्कमंति १८२ विच्छुतजाइआसीविसे ३४१ विउट्टित्तए विजय ३००, ६४३ विउज्जा १७६ विजयदूसा ३०७ विउल ३२५ विजयपुर १०. विउलभोगसमितिसमन्नागते १४३ विजया १००, १०६, २७३, ३०४, विउविजमाण ३०७, ४५१, ६३७, ६४३ विउन्वित विजहणा विउसवितं ५२७ विजोयावइत्ता विउसग्ग २८४ विजा विउसग्गपडिमा बिज्जाधरा विउस्सग २४७ विजाहरसेढी ७७४ विउस्सगपडिमा २५१ विज्जुकुमारिंदा १०५ विउस्सग्गारिहे ४८९, ६०५ विजुकुमारिमहत्तरिया २५९ विउस्सग्गो ५११ विजुजिब्भ ३०२ विओसवियपाहुडे विजुणाम विकहा २८२, ५६९ विजुता विकुव्वणा १२८ विजुतारं १४१ विकुव्वति विजुते विकुन्त्रमाण १४१ विजुदंतदीव ३०१, ६३१ विक्खेवणी २८२ विजुप्पभ ८५, १००, २९९,४३४, विगतमीसते ७४१ ६८९, ७६८ विगतसोगा विजुप्पभद्दह ४३४ विगतीतो ६७४ विजुमुह ६३१ विगतीपडिबद्ध २०४ विजमुहदीव ३०१ विगयसोग १०० विजुयाइत्ता ३४६ विगिंचणता विजू २७३, ४०३ १८० ३१९ ४९१ १८ २७३ १५ Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रथम परिशिष्टम् २२ ५११ १९३ विशिष्टशब्दाः. विडिकराई विणए विणओ विणयसंपन्न विणयसुद्ध विणिघात विणिघायं विणिच्छते विणिम्मुतमाण विणीत विण्णाणफले विण्हू वितंजितातो वितत विततपक्खी वितत्ता वितत्था वितिगिच्छा वितिगिच्छामित्तेगा वितिगिंच्छित वितिगिच्छामि वितिमिरे वितोसवितपाहुड वित्त वित्तप्पयार वित्थाररूती वित्थिन्ना विदलकडे विदिसंवाते विदिसिवाते विदेह विदेहरायवरकनगा विद्धंसंति विद्धिकरा विधाते विनते विनाण सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ७८१ विन्नू ५८५ विप्पओगसतिसमण्णागते २४७ विप्पजहमाणे ६८ ६०४ विप्परिणामणोवक्कम २९६ ४६६ विप्परिणामाणुप्पेहा २४७ ३२५ विप्पलावे ५८४ ३९० विबुज्झेजा १९४ विभंगअन्नाणकिरिया विभंगणाणी ६४६ २०४, ३२६ विभंगणाणे ५४२ १९५ विभासा ४६९, ७१७ विमल ___९५, २७३, ४११, ५९०, ६४४, ४१२ ७२०, ७६९ ७३, ३७४ विमलघोस ३५१ विमलवाहण ५५६, ६९३, ६९६, ७६७ विमलवाहणाती ९५, ४६९, ७१७ विमाणपत्थडा २१८ विमाणपविभत्ती ७५५ २८८ विमाणवासी २५७ ३२५ विमाणा १८६,३३८, ३७५, ४६८ ५४१ विमाणाभरणा १८५ ५१६ विमाणिडी २१४ ३२६ विमागोववन्नगा ५५३ विमुत्ती ७५५ ५५३ विमुहा ७५१ विचित्तपक्ख २५७ ३०७ वियच्चा वियच्छेयणे ४४४ वियडगिहसि १९६ ५४७ वियडदत्तीओ १८० वियडा ९५, १४८ ५६४ वियडावई ७४ वियडावतिवासी १०० ७८१ वियडावती ८४, १०. १०५ वियति ७६२ वियत्तकिच्चे १९५ वियरोदगसमाणा ३६४ १६ ६८९ १५ २६३ Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राका २५७ १८४, २२१, ५१६ ७४४ ७३८ ४३८ ६६ ३६. ६८० ६९३ ३५५ ३१४ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः विणाणंतरिते ४६२ विसिट्ठ वियालगा विसिटकूड वियावत २५७ विसीतति वियाहचूलिया ७५५ विसुज्झमाणते विरते ५१६ विसुद्ध विरसजीवी ३९६ विसेसे विरसाहार ३९६ विसोधी विवकतवबंभचेर ४२६ विसोधेमाण विवागविजते २४७ विसोहणताते विवात ७५५ विसोहित्तए विवाद ५१२ विसोहेजा विवित्ता विस्संदति विविद्धी विस्सवातितगण विविधरतणपडिपुण्णा ६७३ विस्सा विवेग २४७, २८४ विहग विवेगपडिमा ७७, २५१ विहगगइपव्वज्जा विवेगारिहे ४८९, ६०५ विहरति विसए ३४१ वीईपडिबद्ध विसं ७४३ वीतसोगा विसंधी वीतीवतेज्जा विसंभोगियं १८० वीमंसा विसंभोतितं ३९८, ६६१ वीयकण्हा विसंवादणा जोगे २५४ वीयरागसंजम विसकुंभ ३६० वीरंगय विसहमाणिं ३४३ वीरजस विसठ्ठताए ३४१ वीरासणिए विसपरिणतं ३४१ वीरासणिते विसपरिणाम ५३३ वीरित विसप्पिहाण वीरितपुव्व विसभक्खण ११३ वीरितबल विसम ४३७, ५५३ वीरितसंपन्न विसमचारिणक्खत्ते ४६० वीरियं विसयतिसितेणं १८४ वीरियायार विसयपमाते ५०२ वीरे विसाखा ५१७ वीरो विसाला १५, १०५, ३०७ वीसवासपरियाए विसाहा ९५, ४११, ४७२, ५८९, ६५६ । वीससापरिणता ३२६ ९५ १४४ ३६१, ७३२ ६२२ ६२२ ३९६ ५५४ ६१८ ७४० १४१ ४११ १९२ Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५६६ प्रथमं परिशिष्टम् वेदे ३९९ २५० वुग्गहपट्टे ७१ वेय ३७४ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः वीसुंभेजा ४१३ वेदियंतातो ३०२ वीहीणं १५४ ११२ चुग्गहट्ठाणा वेदेंसु वेदेजमाण ७०७ बुग्गहविमोतणठ्ठयाते ४६७ वेदेति बुग्गाहिते २०४ वेदेमि वुड्डी ७९, १७१, ४९९ वेदेहा वेउविए ६५, २०७, ३३२ वेमाणिते वेउव्विता १८६ वेमाणिया १०६, ३१६ वेउव्वियसमुग्घात ३८०,५८६ वेमाणियावासा १०६ वेउब्वियसरीरी ४८३ ५४०, ५९६, ७८३ वेकुंथू ४०४ वेयड वेजयंत ३००, ३०४, ६४३ वेयगिरिपायमूले ६९३ वेजयंती १००, २७३, ३०७, ६३७, ६४३ वेयंते २१९ वेजयंते ४५१ वेयणा १०, २३, ४९, ५६१, ६०० वेजो ३४२ वेयणाभते वेडिमे वेयणासमुग्धात वेणइयं ४३९ वेयणिज ५६६, ५९६ वेणइयवादी ३४५ वेयारणिया वेणतित ३६४, ३९९ वेयावच्च १९४, ५२२, ६००, ६४९, ७१२ वेणुदालि ४०४, २५७ वेयावडियं वेणुदाली १०५ वेरुलित ६४३, ७७८ वेणुदेव ९९,१०३, १०४, २५७, वेरुलितकूड ४०४, ७६४ वेरुलियकूड ८७, १०० वेरुलियमणिकवाडा वेतंतं ५४२ वेलंधरनागराईणं ३०२ वेत [परिणाम ७१३ वेलंधरोववाते ७५५ वेतारणिया वलंब १०५, २५७, ३०२ वेतिता १०६, १९१ वेला १०६ वेतितापरिक्खित्ता १८६ वेसमण २५७, २७३, ३१७, ६४३, ६८९ वेतिया ५०३ वेसमणकूड १००, २९९, ४३४, ५२२, २३३, ४७३ वेदणं ६९३ वेसमणोववाते ७५५ वेदणासमुरघात ५८६ वेसाणरवीही वेदणिज २६८ वेसाणित ३०१ वेदपुरिसे १३७ वेसाणितदीव वेदिगातिता वेसासिते वेत ५० वेद ३०१ . For Private &Personal Use Only Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः वेसिता करंड गस माणे वेसिताकरंडते वेहाणसे वेहासं वोच्छिजमाण वोच्छिजिस्संति वोच्छिन्ने वोदाणे वो का सदिया सणं सएयगं संकंते संकप्प संकम संकममाण संकामणं संकामिते संकित संकिन्न सं किन्नमणे संकिलिट्ठ संकिलट्ठलेस्स संकिलेस संकिलेस माण संख संखवन्ना संखवन्नाभा संखवाल संखा संखाण संखादत्तिते संखावत्ता संखित्तविउलतेउलेस्स संखित्ता संखेव स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्द सुचिः सूत्राङ्काः ૩૪૮ ૩૪૮ ११३ ७७६ ३२४ ७०४ ३२३ १९५ ६९३ ४९, ६९, ११२ ३२५ ७४८ १८३, ३२३ २३६ २९६ १४१ ७४४ ७४४ ३२५, ७३२ २८१ २८१ १४०, २२१ २२२ १९८, ७३९ ६२ ६९३ ९५ ९५ २५७, २७३ ९५, १००, ३०२, ५५३, ५६४, ६२२, ६७३, ६९१, ७५५ ३३७, ६७९, ७४७ ३९६ १४८ १८८ ३०७ ७५१ विशिष्टशब्दाः संखे वितदसा संगह संगहकती संग कतार संगहा गाणा संगपरिणा संग एक संगहो गया संगामंसि संगामिता संगार संगारपव्वज्जा संगिण्हणता संगवित्ता संघ संघथेरा संघधम्म संघपडिणीते संघपडिणी यं संघयण संघवेयावच्च संघाडीओ संघातिमे संचाएंति संचातेंति संचातेति संचायति संचारसमा संचिgति संजतमणुस्स संजता संजता जता संजम संजमट्ठाए संजम बहु ५६७ सूत्राङ्काः ७५५ १९२, ५५२, ७४५ २९७ ५५३ ४६७ ५४४ ६०१ २९७ ४३९ २०० ४०४ ३२३ १६५, ३५५ ६४९ ५४४ ३६३, ४२६, ५०१ ७६१ ७६० २०८ ६६१ ४९४ ३९७, ७१२ २४६ ३७४ ४१५ ३३४ २४५, ३२३ ७०४ ५५३ १५४ ४२२ ३६५ ३६५ १९५, ३१०, ३९६, ४२८, ५७१, ६४७, ७०९ ५०० २३५ Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५६८ प्रथमं परिशिष्टम् संझा संमोह ३५४ ७३७ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः संजमासंजम संभोतत संजय ६२२ संमद्दा संजलण २४९ संमुइस्स संजूहे ७४४ संमुच्छंति संजोयणाधिकरणिया ५० संमुच्छिमा ४४४, ४८४ संजोयणापायच्छित्त २६३ संमुता ५५१ २८५ संमुती संठाण ४९५, ५४८, ७५५ संठाणपरिणाम ७१३ संरंभकरण १३२ संठाणविजते २४७ संलवमाण २९० संडिल्ला ५५१ संलाव ५८४ संतरित्तए ४१२ संवच्छर १०६, १५४, ४६०, ५७२ ६५८ संती २२८, २३१, ४११ ७१८ संवकृतित्ताणं संतोस संवर ९, ४९, ४२७, ४८७, ६६५, ७०९ संनिक्वित्त ३९४ संवरदारा ४१८ संनिवातिते संवरबहुल २३५ संनिवेसा संवसमाणी ४१६, ४१७ संनिहिए संवसित्तए संपओगसंपउत्ते संवास २४८, ३५३ संपत्तीए ३४१ संवासभइते संपदावण ६०९ संवासित्तते संपन्न संवाहण संपराइगा संवुड १४८ संपरिक्खित्ता ३०७ संवुडबउसे ४४५ संपलिवंकणिसन्ना ३०७ संवुडवियडा संपव्वयमाणा संवुड्ड संपागपडिसेवी २९२ संवेगणी संबाहा १०६ संसट्ठकप्पिते संबुक्क २८९ संसट्ठोवहडे १८८ संबुक्कवट्टा ५१४ संसत्ततवोकम्म ३५४ संबोहेतव्व ३२३ संसयपढे ५३४ संभरेत्ता २६९ संसार २६१, २९४ संभव संसारकंतार १४४, ७५० संभुंजित्तए संसारसमावन्नगा ४९, ११२, १७०, संभुंजेत्तए २०४ ३६५, ४५८, ५६०, ६४६, संभूतविजते ७५५ संभोगियं १८० । संसाराणुप्पेहा २४७ १०५ २४७ ل لم اس १४८ ७६२ २८२ Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९० २८५ सड़ी स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः संसुद्ध २७ सजोगिभवत्थकेवलणाण संसुद्धणाणदंसणधरे ४४५ सजोणिय ४९ संसेतिम १८८ सज्ज ५५३ संसेदगा ५४३ सजेति सकप्पभ ७२७ सज्जगाम ५५३ सकिरित ५८५ सज्झाए ४६५ सकिरितट्ठाणं ३९८ सज्झाओ ५११ सक १०५, १६२, २५७, २६०, २७३, सज्झाय ३०७, ४०४, ४०५, ६४४, ७६९ सज्झायं समुद्दिसित्तए सकता सज्झायमणुजाणित्तए सकरप्पभा १५५ सज्झायमुद्दिसित्तए सकराभा सहिवासजाए सकारासंसप्पओग ७५९ सङ्क १८० सकारेति २५६ ४७५, ५९४ सक्कारेमि १८३ सणंकुमार १०५, २३५, २९१, ३७५, सक्कारेत्ता १३३ ५३२, ५७७, ७१८ सक्कुलिकन्न ३०१ सणंकुमारमाहिंदाणं ६२४ सक्कलिकन्नदीव सणप्फदा ३५१ सगडे ७५५ सणसरिसव सगति ३२३ सणिंचर ६१३ सगर ७१८ सणिंचरसंवच्छर ४६० सगलपुण्णमासी सणिच्छरे ૪૮૧ सगुण १५८, १६९ सणिप्पवाता १०६ सचक्केहिं ६७२ सतते गाहावती ६९२ सचित्ता २१४ सतदुवारे ६९३ सचेलियाहिं ४१७ सतद्द सच २३८, २४१, २५४, ३०८, ३९६, सतधणू ७६७ ४७५, ५९४, ७४१ सतभिसता ५१७, ५८९ सच्चती ६९२ सतरह सच्चप्पवायपुव्व १२० सताऊ सच्चभामा ६२८ सतेरा २५९, ५०७, ५०८ सच्चमोसं २३८ सत्तगतिता ५४३ सञ्चसंजमतवगुणसुचरियसोचविय सत्तगुणलुक्खा ५९३ फलपरिनिव्वाणमग्ग ६९३ सत्तट्ठाणनिव्वत्तिते ५९२ सच्चामोस ७४१ सत्ततारे ५८९ सजोगिकेवलिखीणकसायवीतराग सत्ततेणं संजमे सत्तपदेसिता Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५७० प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः মুয়াক্কা ५९३ सन्नि ५५३ ६९३ १७५ सत्तपदेसोगाढा सत्तमी सत्तवण्णवणं सत्तसत्तमिया सत्तसरसीभरं सत्तसिक्खावतिते सत्ता सत्तागतिता सत्तिकया सत्तिम सत्तिवन्ने सत्थ सत्थपरिणा सत्थपारगा सत्थवाह सत्थोवाडणे सदारसंतोस सदेवमणुयासुर सदेवमणुयासुरलोग ५४५ ४७५, ५९४ ७३६ ११३ ७४३ ६६२ ५५३ ४९ ११३ ३८२, ७५० सन्ना ६९, १७० सन्निवाइए ५३७ सन्निवेस सन्निहाणत्थ सन्नी ५५१ सपक्खिं १५६, ३३० सपच्चक्खाणपोसहोववास १५८, १६९ सपडिक्कमणे ६९३ सपडिकम्मे सपडिदिसिं १५६,३३० सपागडपडिसेवी २७२ सपायच्छित्तं ४३७ सपोग्गला सप्पि ६७४ सप्पि २०४ सप्पी सप्पुरिस १०५, २७३ सबला सब्भावपयत्था सभातो ४७१ सभावणाई सभावसंपन्न २९५ समए ३६, १९७ ५५३समंता ३०७ समखेत्ता समगं समचउरंस ४९५ समचउरंससंठाणसंठित ५६८, ६९० समजोतिभूतानि समण ___४५, १३३, १७४, २१०, ३०७, ३२२, ३६३, ३९६, ५६८, ५८७, ६२२, ६५३, ६८०, ६८१, ६९१, ६९४, ७५०, ७७६ समणधम्म ६९३, ७१२ ३८, ४७८, ५५२, ५६७ १९२ ७१३ ४०२ १२४ ४६६ ३२५ ३२५ ४८५ ७३२ समं - 2 सद्दणय सहपरिणाम सहपरितारणा सद्दपरियारगा सद्दहणसुद्धे सदहति सद्दहमाण सद्दहित सद्दाउलगं सदाणुवाती सद्दालपुत्ते सद्दावई सद्दावती सद्दावेहिति सद्दद्देसते सद्दप्पाते सन्ति ०. ७५५ ८४, १०० ३९४ Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः ० ० 2 22 ० ० समणमाहण समणवणीमते समणाउसो समणी समणुन्ना समणोवासगा समणोवासते समणोवासियाओ समतखेत्त समतालपडुक्खेवं समपायपुता समति समभिरूढ समय समयंते समयखेत्त समयाणंतरिते समवाय समाओ समाते समाधी समायरमाणा समारंभ समारंभकरणे समारभमाण समाहारा समाहिपडिमा समाहिबहुले समितं समिता स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः ४१५ समुच्छेदवाती ४५४ समुट्ठितं १८२ १४३, १७४, १९५, २१३ समुदाणकिरिया १९३, ४१९ ३२१, ३६३, ७५० समुद्द १०६, २०५, ३५९ १८० समुप्पजिउकाम २८४, ३९४ ३२१ समुप्पजिहिति २१० समुप्पजेजा ३२१ समुन्भूयं २४५ समुव्वहंता ५५३ ५५३ समूह २०८ ४०० समेरा १५८, १६९ समोदहित्तते ५५२ समोहतासमोहतेणं १०६, १७३ समोहतेणं २१९ सम्मत्तकिरिया ५० १५६, ३३०, ४३४ सम्मदंसण १९०,५६५, ६१९ सम्मदिट्ठीयाणं ४१, १७० ६७२ सम्मपओग १९० सम्ममाराहिता सम्ममिच्छदिट्ठीयाणं ४१ ७११ सम्मरूती १९० ४७७ सम्माणेति २५६ सम्माणेत्ता १३३ १३२ सम्माणेमि १८३ ३६८, ४२९, ४३०, ५२१ सम्मादिट्ठी १८७ ६४३ सम्मामिच्छदिट्ठी १७०, १८७ २५१ सम्मामिच्छदंसण १९०,५६५, ६१९ २३५ सम्मामिच्छपओग १९० सम्मामिच्छरुती १९० १६२ सम्मावात २८२, ७४२ ३२१ सम्मुती ३९३, ७४१ १४३ सम्मोहत्ताते ३५४ ७९, १७१, ३८०, ४९९ सयंपभा ९५, ५५६ ५८६ सयंबुद्धछउमत्थखीणवसायवीयराग२४७ संजमे सयंभुरमण १५७, २०५ सयजले ६८९ १८२ ७७, समिते समुक्कसेजा समुग्धात समुग्घाय समुच्छिन्नकिरिए समुच्छिममणुस्सा समुच्छिमा Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५७२ प्रथमं परिशिष्टम् विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः ५५३ ६६३ १४३ सवणे सयजले सयण सयणपुन्न सयणासण सयपागसहस्सपागेहिं सयभिसया सर सरऊ सरए सरट्ठाणा सरते सरपंतिता सरमंडल सरलक्खणा सरस्सती ४१२, ४६९, ७१७ ५२३ सरा ५५३ २७३ १०६, ५५३ ६२, ३७३ ७५१ सरागसंजम सरागसम्मइंसण सरिसणामगा सरीरं सरीरगा सरीरपरिग्गह सरीरवोच्छेयणट्ठाए सरीरसंपता सरीराणुगते सरीरुप्पत्ती सरीरोवही सरुवि सवण सवणता ४८५ सवणताते १०९ सवणफला १९५ १९५, २२७ सवणो ४११,५८९,६६९ सवत्तिसमाण ३२२ सविता सवियारी २४७ सवेयगा सव्वअंजणमया ३०७ सव्वंगसमाधितो २८१ सव्वंगेहि ४६१ सव्वकाल २८१ सव्वक्खरसन्निवातीण २३०, ३८१ सव्वगा सव्वचारी ४५३ सव्वजीवा ११२, ३६५, ४५८, ४७९, ६४६, ६६६, ७७१ सव्वट्ठसिद्ध १५६, १५८, ३३०, ४५१ सव्वण्णाण १९३ सव्वणाणावरणिज ११६ सव्वता १५८ सव्वतो सव्वतोभद्द ७७, २५१, ३९२, ७६९ सम्वत्थेसु ५८५ सव्वदुक्खप्पहीण ६१७, ६२८ सव्वद्धा सव्वधम्मा ५४१ सव्वाण भूत-जीव-सत्तसुहावह ७४२ सव्वपाणभूयजीवसत्ता ४३० सव्वभत्ती सव्वभाव ४५०, ४७८,६१०, ७५४ सव्वय १६९ सम्वरतण ३०७,६७३ सव्वरतणामईतो सव्वरतणामयं २४९, ४४७ २०७, ३३२, ३९५ १४६ ५०० ६०१ ४४४ , ३७१ । १४६ ६२० ७४४ सरोदगसमाणा सलक्खणकारण सलिल सलिलकुंडा सलिलावती सल्ल १००, ६३७,६८९ १८८ ६११ १६९ सल्लहत्ता ससील Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५७३ ७५५ ७४४ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः ___ सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः सव्वरयण २९८, ६४३, ६७३ सागरोदगसमाणा सव्वरयणामता ३०७ सागरोवमकोडाकोडी २९९, ७५६, सव्ववइरामता ७२१ सागरोवमा ०६, ६२० सव्ववासी ३४६ सागार ७४८ सम्ववित्थाराणंत ४६३, ७३० सागारितपिंड ४१४ सव्वसुमिणा साणते ४४६ सव्वसोयचारी साणवणीमते ४५४ सव्वा २९७ साणुक्कोसता ३७३ सव्वाधिवती सातंकारे सवालंकारविभूसियं १४३ सातगारव २१५ सन्विदियजोगजुंजणता ५८५ सातणी ७७२ सव्वुक्कले ४५६ सातावेयणिज ११६,५८८ ससमय २८२ सातासोक्खपडिबद्ध ससमयारसमयिय साति ५८९ ससरीरी ११२ सातितातिया ५८९ ससि ४६०, ६४३ सातिमे ३४० ससिसूरचक्कलक्खण ६७३ सातिरेगअट्ठवासजातगं ससीला १५८ साती ८४, ९५, २९९, ४९५, सस्सामिवायण ६०९ सातीणक्खते सस्सिरीयाहिं साते ૪૮૮ सहत्थपारियावणिया सातेतं ७१८ सहमाण ४०९ सातो सहसकार ७३२ साधम्मियवेयावच सहसा ४१५ साधुअजवं सहस्स ५४८ साधुखंती सहस्सार १०५, ३७५, ६४४, ७६९ साधुमहवं सहस्सुद्दाहे ७५५ साधुमुत्ती ३२३ साधुलाघवं सहामि ३२५ साधुसण्णा सहिया ९५ १९१ सहिस्सति ६९३ सामंतोवणिवाइया ५०, ४१९ सही ३२३ सामंतोवातणिते ३७४ सहेना ४०९ सामण्णपरियागं साउणिता ५५३ सामण्णाणंतरिते ४६२ साउथ ४९ सामतिते १९१ सागर ६८९, ६९३ सामन्नपरिताते १८४ सागरचित्ते ७३६ ७५५ ८ ० . ० ० ० १ ० ० ० ० सहा ० ० । ७३४ सामं सामलि Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५७४ प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राकाः । विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्क: साले विशिष्टशब्दाः सामलिणो सामवेद सामा सामाइयकप्पद्विती सामाणिय सामाणियअग्गमहिसी सामाणे सामातितं सामातितकप्पठिती सामातितसंजमे सामायारी सामुग्गपक्खी सामुच्छेइता सामुदाणिय सायवाती सारए सारंभ सारकता सारक्खणविसोही सारक्खणाणुबंधि सारक्खणोवधात सारक्खात सारक्खातसमाणे सारक्खित्ता सारणिता सारथी सारवंतं सारस सारसय सारसी सारस्सतं सारस्सयमाइच्चाणं साल सालंकातणा सालदुममज्झयारे सालपरियाते सालपरियाले साला १९१ सालाती ६११ ५५३ सालिभद्द ७५५ सालिसए ३४४ १४२ सालिणं १५४ ३४९ १०५ सावगधम्म ६९३ ३१४ सावगा ३६३, ७५० ५३० सावज ५८५ ४२८ सावत्थी ५८७, ७१८ ७४९ साविगा ३५१ सावितबुद्धे ५८७ सावियाते २८४ सासतासासते सासताणंत सासते ४४१ सासया ४९, ११४ ५५३ सासयाणंतते ४६३ ७३८ साहत्थिता २४७ साहत्थिया ७३८ साहन्नंताण २४३ साहम्मितं साहम्मिय १८०, २०३ ५४४ साहम्मियवेयावचं ७१२ साहरति १८८, ३१४ ३१९ साहाते ६०९ ५५३ साहिकरणं ४७६ ५५३ साहिगरणं ६८४ सिंगारा ३५७ ५५३ सिंघाडग ६२५ सिंघाडगसंठाणसंठिता १८६ ५७६ सिंधुं ६१४ सिंधुकुंडा ५५१ सिंधू ९१, १९९, ५२२, ५५५, ६३९ ३४९ सिभिते ३४२ सिक्खावित्तए ३४९ । सिक्खावेत्तए २०४ २४३ ३९४ Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिणाते सिव . ८ सीत २६७ स्थानागसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५७५ विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः सिज्झति सिलोगाणुवाती ६६३ ६२२, ६७२ सिणेह ७४३ सिवए सिणेहविगती २७४ सिवा ३०७, ६१२ सिणेहसुहुम सिहरिकूड ८७, १००, ५२२ सिता ५५५ सिहरी ८३, १००, १९९, ३०१, सिद्ध ३७, ५९०, ६१७, ६२८, ६४३, ५२२, ५५५ ६८९ सीओदगवियडेण ४१६ सिद्धकेवलणाण सीओदाए सिद्धसुग्गता १८७ सीओताते ४३४ सिद्धसुग्गती १८७ सीओसिणा १४८ सिद्धसोग्गता ५९९, ७५३ सिद्धसोग्गती सीतल ३४०, ४११ सिद्धा ११२, ४५८ सीतलुक्खाओ २२१ सिद्धाययणा ३०७ सीता , १४८, २९९, ३७६, ६३७, सिद्धालते ६४८ सिद्धिगइगमणपज्जवसाणफले सीताते सिद्धिगतिपज्जवसाणे सीतोतच्चेव सिद्धिगती ४४२,५३५, ६३०, ७४५ सीतोताते ६३७ सिद्धिविग्गहगती सीतोदा ५५५, ६८९ सिद्धी ૬૪૮ सीतोसिणा सिप्पणिही ४४८ सीमंकर सिप्पसतं ६७३ सीमंतए १५६, ३३० सिप्पाजीवे सीमंतते सिप्पे ३९३ सीमंधर ६७ सियालखइया ३५५ सीया-सीओयाओ ४३४ सियालत्ताए सालिसते ३४४ सिरमुंड ४४३, ७४६ सीलवंत १६८ सिरि सील-व्वत गुणवत-वेरमण सिरिकता पच्चक्खाण पोसहोववासाई ३१४ सिरिदेवी सीलसंपन्न ३१९ सिरिधर ६१८ सीलाचार २३६ सिरिवच्छ सीसगोल ३५० सिरी सीसगोलसमाणे ३५०. सिरीदेवी सीसपहेलियंगा १०६ सिरीस ७३६ सीसपहेलिया सिरेणं ४६१ सीसागरे ५९७ ४३४ ३७६ ४०७ ६९३ ७५५ ६४४ १०० १०६ Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५७६ विशिष्ट शब्दाः सीह सीहखइया सीहगती सीहणातं सीहताते सीहपुर सीमुदीव सहविकमती सीहासणवरगतं सीहासणा सीहसोता सीहसोया अधिज्जि सुआ तिक्खं सुंठक समाणे सुंठकडे सुंदर सुंदरसीसे सुंदरी सुंभा सुकच्छा सुकुमारं सुकुमालपाणिपात सुकुल सुकुल पच्चायाति सुकुल पच्चायाया सुक्क सुक्कज्झाणोवगत पक्खिया सुक्कपोग्गल सुक्कपोग्गलसं सिट्ठ सुकलेसा सुक्क सोणितसंभवा सुकिला सुखते सुगंध प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः ६९३ ३५५ २५७ १४२ ३२९ १०० ३०१ २५७ ७५० ३०७ सुचिन्ना सुचिभूए सुजात सुजाता सुज्झातिते सुठुत्तरमायामा १००, ५२२ १९९ २१७ ३९६ ३५० ३५० ३४९ ३४९ ४३५ ४०३ १००, ६३७, ६८९ ५५३ ६९३ ४८५ १८४, २६७ २६७ ९५, २४७, ३७७, ४८१, ६१३, ७५५ ७५० ४१, ६९ ४१६ ४१६ १४०, ५०४, ५६२ ७९ ३८, १०५, ३७५, ३९० ७५५ ५९७ विशिष्टशब्दाः सुगतिं गते सुगतिगमणाए सुगतिगामी म्हपावित सुग्गता सुग्गती सुग्गते सुग्गीव घोसा सुदा सुणक्खत्ते सुता सुहा सुत सुतअण्णाणी सुतअन्ना किरिया सुक्खा सुतरा सुतधम्म सुतधम्माराहणा सुतनिस्सित सुतपजवजा सुतमत सुतवस्सिते सुता सुतितिक्खं सुतित्ता सुती सु सुत्त सूत्राङ्काः ३२७ ३९० ३२७ २८५ १८७ १८७ ३२७ ४०४, ६७२ २७३, ५५६ २८२ ६९३ ६८५ २७३ २१७ ५५३ २७३ ७५५ ६४९ २६९ १८३, ३२३ २०८, ४२१ ६४६ १९३ २१७ १६७, ७६१ ७६० ११८ ६० ३९९ ६०६ २१७ २४० ३९६ १६८ २४१, ३०७ ४९६ ४२२ Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः विशिष्टशब्दाः मुत्तधरे सुत्तपडिणीते सुत्त-बीतरुति सुत्तराई सुत्तमुयधम्म सुत्ता सुदंसण सुदंसणा सुदंसणे ५५३ १०० ३०१ २३९ सूत्राङ्काः । विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः १७७, २५६ सुप्पभकंत २५७ २०८ सुप्पभा २७३ ७५१ सुफास ५९७ २४७ सुबंधू ६१ सुब्भिगंध ३८, २२१ २६२, ४२२ सुब्भिसद्द ३८ सुभ ३६२, ६१८ सुभगा ८२, २७३, ३०७, ६३५, सुभणामे ११६ सुभदीहाउअत्ताए १३३ सुभद्दा ७७, २५१, २७३, ३९२,६८५ ५५६ सुभविवाग ३६२ सुभाओ ६९८ सुभाते ३९० ३०१ सुभिक्खं १४३ सुभूम १२३ सुभोगा १८८ सुभोम सुमणा २७३ ७४४ सुमणे २३९ सुमती ३९६ सुमिणा ७५५ १८८ सुमेघा ४७१ सुयणाण ४६४ ३९४ सुयधम्म ६१, १९४ सुयनाण १०० सुयपज्जवजाते ४३९ सुयसंपता ६०१ सुयसंपन्न ३१९ ५५६, ६९१, ६९२ सुरणुचरं सुरस ५९७ १४३ सुरादेव ७५५ सुरादेवी सुरूता ६४३ सुरूवा ३८, १०५, २५९, २७३, ५०७, ६४३, ६८५ ५५६, ५९४ २५७, ५५६ । लभबोधियत्ताए ४१६ सुदाम सुद्धगंधारा सुद्धदंत सुद्धदंतदीव सुद्धदंता सुद्धमणे सुद्धवियडे सुद्धसज्जा सुद्धावाताणुओग सुद्धे सुद्धसेणिते सुद्धोवहडे सुधम्मा सुन्नागार सुपट्टाभ सुपम्हा सुपरिन्नाता सुपरसं सुपास सुप्पडिताणंदे सुप्पडितारं सुप्पणिधाण सुप्पणिहाण सुप्पतिण्णा सुप्पबुद्ध अप्पभ का. १७ १६८ ३९० ३९६ ३२७ Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५७८ विशिष्टशब्दाः सुलभबोधिया सुलभाई सुलसद सुलसाते सुवग्गू सुवच्छ सुवण्ण सुवणकुमारावासं सुवण्णकूला सुवन्न सुवन्नकुमार सुवन्नकुमार रन्नो सुवन्नकुमारावासं सुवन्नकुमारिंदा सुवन्नकूला सुवन्नकूलप्पवायद्दहे सुवन्नगोले सुवन्नदार सुवन्नागर सुवनिंद सुवप्पा सुवणं सुविकमे सुविण सुविणदंसण सुविभज्जं सुव्वता सुन्वते सुसन्नप्पा सुसम सुसम सुसमा सुसाण सुसाणसामंत सुसामण्णता ते सुसिक्खितो सुसीमा सुसेणा प्रथमं परिशिष्टम सूत्राङ्काः ६९ ४८५ ४३४ ६९२ १०० १००, १०५, ६३७, ६४३ ३०७ ४१७ ५५५ ५९७, ६७३ ७२ ४०४ ३१४ १०५ १९९, ५२२ ९० ३५० ३०७ ५९७ ४०४ १००, ६३७ १४३ ४०४ ६०८, ७१२ ४३६, ६१९ ३९६ ९५ ३२७ २०४ ५५९, ७६५ ४०, १४५, ४९२, ७६६ ३९४ ७१४ ७५८ ५५३ १००, ६२८, ६३७ ४६९ विशिष्टशब्दाः सुस्सरा सुत्थि सुहफल विवागसंजुत्ता सुभोग सुहविमोयतराए सुहवेयतराए सुहसेजा सुहाते सुहावह सुही सुहुम सुहुहुते सुहुहुया सण सूचीकुसग्ग असंवर सूचीकुसग्गसंवर सुती सूर हुम संपरायसं जम सुहुमसंपरायसरागसंजम , सूरदह सूरपन्नती सूरपव्वत सूरप्पभा सूरविमाण सुराभ सूरिता सूरोवराते से सेजसे सेजपडिमा सेज्जातर पिंड सेहि सेठी सूत्राङ्काः २७३ ६४१ २८२ ७३७ ५७ ५७ ३२५ १८८ १००, २९९, ४३४, ६३७ ३२३ ६३, १७०, ५५६, ६१६, ७१६, ७३२ २४७ ४२८ ६२ ६९३ ६९३ ७०९ ७०९ ६१२ १०५, १६२, २७३, ३१७, ३३८, ४०१, ५५३, ६१३, ६९३, ७५५ ४३४ १६०, २७७ १००, २९९, ४३४, ६३७ २७३ ६५५ ६२५ ३०३ ७१४ १०५ ३४४ ३३१ ६९३ ६९३ ५८१ Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विशिष्टशब्दाः सूत्राकाः सेणा सेणावच्चं सेणावति सेणावती सेणावतीरतण सेणिए सेणितेणं सेतं सेतंकारे सेतंसि सेतविता सेतसंखतलविमलसन्निकासे v४०४: सेते सेय ४४३ सेयंकरा सेयंसे सेयकंठे सेलतता सेलथंभ सेलथंभसमाण सेलवाल सेला स्थानास्पान्तर्गतविशिशब्दसचिः सूत्राङ्कः विशिष्टशब्दाः २९२ सोग्गता २६७ सोच्च ५५ सोडीरे १५८ सोणित २०९, ७१४ ५५८ सोणिताणुसारी ५३३ ६९३ सोतणता २४७ ६९१ सोतामणी २५९, ५०७,५०८ ७५० सोतामताओ ७४४ सोतामतेणं ४३७ सोतिंदितअसाते सोतिंदितबल ६९३ सोतिदितमुंड ५८२ सोतिदितसंजमे ६२२ सोतिंदियमुंड ९५ सोतिदियअप्पडिसंलीण ४२७ ३४४ सोतिंदियअसंजम ४३० ४०४ सोतिदियअसंवर ४२७, ५९८,४८७ ५५१ सोतिंदियत्थ ३३४, ४४३, ४८६ २९३ सोतिदियपडिसलीण ४२७ २९३ सोतिदियसंवर ४२७, ४८७,५९८ २५७ सोर्तिदियसाते ૪૮૮ ५४६ ४४९ ३११ सोत्ता ६७५ ३११ सोत्थिते सोत्थिया ६४३ सोधम्म २९१, ३२२ सोदासे ४०४ १६७ सोम २५७, २७३, ५०५, ५७४, ३९७,७१२ ६१८, ६७२, ७२०, ७२७ ५२५ सोमणंतिते ५३८ ५९७ सोमणस ८५, १००, २९९, ३०७, ४३४, ७३७ ५९०,६४४, ६८५, ७६८ ७५३ सोमणसवण १००, २९९ ७७८ सोमप्पभ ७२७ ३९१ सोममी ५५१ २२१ सोमा सोमिल सोते सेलोदए सेलोदगसमाण सेलोवठ्ठाण ३९४ २०८ सेसवती सेहपडिणीए सेहभूमी सेहवेयावच्च सोइंदियत्थोग्गहे सोंडितालित्थाणि सोक्ख सोग सोगंधिते सोगति सोगतिणामिणी सोग्गई Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८० विशिष्ट शब्दाः सोय रिए सोयरिया सोरिय सोवत्थिया सोवत्थी सोवयारं सोवागकरंड गस माण सोवाग करंडते सोवीरते सोवीरा सोहम्म सोहम्मीसाण हंदि हंसगभे हकार हट्ठा हत हत्थक्रम्मं हत्थाकम्मं हत्थातालं हत्थकन्नदीब हथिणउर हमुदीव हस्थिरतण हत्थरयण हस्थिराता हत्थराया हत्थी इत्युत्तरे हत्थो हम्मीहंती हयन्नदीव हयकन्ना हयत्रीही हया हरि हरिकल प्रथमं परिशिष्टम् सूत्राङ्काः ३१५ ५५३ ७५५ ९५ २८७, ६८९ ५५३ ३४८ ३४८ १८८ ५५३ ६४४, ७६९ ४६८, ५७९ ६०९ ७७८ ५५७ ३२५ ४१५ २०२ ४१४ २०३ ३०१ ७१८ ३०१ ६९३ ५५८ ४०४ ४०४ २८१, ६७३ ४११ ९५, ४७२, ५८९, ६९४, ७८१ ६७२ ३०१ ३०१ ६९९ ३१९ ८९,९५, १०५, २५७, ६८९ ८९, ५१२, ५५५ ६४३ विशिष्टशब्दाः हरिकंत पवातद्दह हरिकूड हरिणेगमेसी हरि हुम हरिता हरितेसबल हरिवाह हरिपिंगललोयणो हरियभोयणे हरिवंसकुलुप्पत्ती हरिवस्स हरिवरसगा हरिवास हरिवेरुलितवन्नाभेणं हरिसह हरिसेण हरिस्सकूड हरी हलिद्दरागरत्तवत्थसमाण हलद्दारागरत हव्व हव्वमागच्छित्तए हव्वमागच्छत्तते हव्वि हस्सरती से हाडहडा हायणी हायति हायमाणते हारविशतितवच्छे हारिता हा हालिद्दा हास हासुप्पत्ती हिभइने सूत्राङ्काः ९० ६४३, ६८९ ४०४,५८२ ६१६ ४९७ ३१५ ९० २८१ ६९३ ७७७ २९९, ५२२, ६८९, ७२४ ४९१ १००, १९९, ५५५, ६४३ ७५० १०५, २५७ ७१८ ६८९ ५२२, ५५३ २९३ २९३ २४५ १८३ ३२३ २०१, ६२४ १०५ १०५ ४३३ ७७२ ३२७ ५२६ ५९७ ५५१ ७५५ ३८, १०५, ३७५, ३९० ३६१, ७००, ७४१ २६९ ૪ Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ५८१ सूत्राङ्काः विशिष्टशब्दाः सूत्राङ्काः १०६ ५५३ ७४४ ३९८ २४७ ४१८ ६७३ १८८, ३९०, ४९६ ७४२ हूहूया उजु दोस हेउवात हेऊ ६४३ हेमिउवरिमवेज्ज विमाणपत्थडे हेट्ठिमगेवेज्जविमाणपत्थडे मिमज्झिमवेज्जविमाणपत्थडे मिट्ठमगे वेज्ज विमाणपत्थडे ३३६, ४१० २३२ २३२ ३४० ३६० ३५० ३५० २३२ २३२ H ३८३ हेडला हेतू ५२२ ૮૮ ३३५ २८१,५२३ हेमंत ३३१, ४५२ ३७६ १९९ १७९ हेमवए ३३१, ४५२ हेमवत ९४, १००, १९९, २९९, ५२२, १००, १९९, २७३, ५५५, ६४३ ५५५, ६४३, ६८९, ७२४ ३५६ हेमवतगा ४९१ ५२२, ६४३ ५९७ रणव १३३ हेरन्नव ५२२ ५२७ हेरन्नवत ९४, १००, १९९, २९९, ४९५ १०६ ५५५, ७२४ ४९१ हेरन्नवता विशिष्टशब्दाः हिंसप्पेही हिंसाणुबंधि हिंसादंड हितकर हिता हिमवं हिमसीतले हिययं हिरण्णगोल हिरण्णगोलसमा हिरि हिरिचेव हिरिमणसत्ते हिरिवत्तियं हि रिसत्ते हि हीणसत्तताते हसरे हीलित्ता हीलियवयणे हुंडे हूहूयंगा Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृष्ठाका २०९ २०० ३०५ २५० २१० ३०१ २६१ २९५ १७० द्वितीयं परिशिष्टम् स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतानां गाथार्धानामकारादिक्रमः गाथार्धम् पृष्ठाङ्क | गाथार्धम् अंजणे अंजणपुलते २६० आणंदे कामदेवे त अंबट्ठा य कलंदा २०८ आतंके उवसग्गे अज्झवसाण-निमित्ते २३३ आदिच्चतेयतविता अणचावितं, अवलितं २१० आपुच्छणा य पडिपुच्छा अणण्हते तवे चेव आमंतणी भवे भट्ठमी उ अणागतमतिकतं ३०५ आरभडा, संमद्दा अणुकंपा संगहे चेव ३०४ आरोग्ग दीहमाउं अत्तणा उवणीते त ३०३ आसाण य हत्थीण य अत्थि सुहभोग निकखम्ममेव आसा सव्वगा चेव अप्पं ओयं बहुं सुकं इंदा अग्गेयी जम्मा त अप्पं सुकं बहुं ओयं इच्छा मिच्छा तहकारो अप्पेण वि वासेणं २०० इत्थीओयसमाओगे अभिई, सवण, धणिट्ठा इय मंगुल आयरिए अभिगम-वित्थाररुती ३०८ इय मंगुल आयरिए अभिती समणो धणिट्ठा २८८ इय सुंदर आयरिए अमणे गिण्हसु तत्तो २५० इय सुंदर आयरिए अलंबुसा मिस्सकेसी अ २६१ इलादेवी सुरादेवी अवरविदेहे रम्मगकूडे २७७ इसिदासे य धण्णे त अवरविदेहे रुतगे ९ २७५ उत्तरकुरु फलिहे अवरेण चंपगवणं १२८ उत्तरगंधारा वित अवसाणे य खता २२८ उत्तरमंदा रयणी असोगो किन्नराणं च २६४ उप्पजंति एगेंदियाई अस्संजतेसु पूआ ३२० उप्पाते निमित्त मंते अस्सत्थ सत्तिवन्ने ३०१ उर-कंठ-सिरपसत्थं च अस्सोकता य सोवीरा २२७ उवणीतं सोवयारं च अह उत्तरायता कोडीमा २२८ उवसंपता थ काले अह कुसुमसंभवे काले २२६ उवसग्ग गब्भहरणं आइमिउ आरभता २२८ एगनासा णवमिता आकंपइत्ता अणुमाणइत्ता २९९ एगा से गब्भवसही आडंबरो रेवततं २२६ । एते खलु पडिसत्तू १५६ १५६ १५५ १५६ ३१० २४२ २२८ २२७ २७१ २७३ २२९ ३०५ ३२० २६१ २७० २०१ Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १११ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतानां गाथार्धानामकारादिक्रमः ५८३ थागार्धम् पृष्ठाङ्कः । गा थार्धम् पृष्ठाङ्क: एते ते नव निहओ २७३ चंदे सूरे कणगे २८३ एतेसिं पल्लाण चंपा महुरा वाणारसी एतेसिं हत्थिणं थोवं थोवं तु १११ चउचलणपतिढाणा २२६ एरंडमज्झयारे एरंडे १५६ चउरासीति असीति २३९ एरंडमज्झयारे जह १५६ चक्कट्ठपतिट्ठाणा २७२ एरवते वेसमणे ९ २७७ चलबहलविसमचम्मो कंठुग्गतेण गंधारं २२५ चिट्ठित्तमचिहित्ता ६४ कसे संखे जीवे २८३ चिण उवचिण बंध उदीर ९०, १७२, ककसेणे भीमसेणे ३१५ २०३, २१८, २४२, २४३, कच्छे वेसमणे या ९ २६६, २८९, ३२१. कडतो बहूदतो वा १९९ चित्तरसा मणियंगा ३१५ कणते कंचणे पउमे २६० छंदा रोसा परिजुन्ना २९३ कण्हस्स अवरकंका ३२० छटुं च सारसा कोंचा २२६ कतिसमता उस्सासा? २२८ छट्ठी तस्स इमस्स व २५० कत्तिय रोहिणि मगसिर छट्टी य सारसी णाम २२७ कलंबो उ पिसायाणं छ होसे अट्ठ गुणे २२८ कला आवरणे अन्नाणे २७३ छन्नं सद्दाउलग काकस्सरमणुनासं च २२८ छप्पुरिमा नव खोडा २१० कारणे त पडुपन्ने ३०३ जइत्ता अजइत्ता य ६५ काले कालण्णाणं २७२ जं जोयणवित्थिन्नं ४२ काले य महाकाले २७१ जंबवती सच्चभामा २५५ कुंजर वसमे सीहे २८३ जंबूदीवगआवस्संग तु १२३ कुंथुस्स कत्तियाओ १८४ जं हिययं कलुसमय जीहा १६४ कुमुदे य पलासे य २५९ जं हिययं कलुसमयं जीहा १६४ केसी गातति मधुरं २२९ जणवय सम्मुति ठवणा ३०२ केसी गायती चउरं २२९ जमाली त भगाली त कोधे माणे माया ३०२ जम्मि पुरिसम्मि विजति १६४ खायती पियती देती २२७ जम्मि पुरिसम्मि विज्जति १६४ गंता य अगंता य ६४ जम्मि पुरिसम्मि विजति गंधारे गीतजुत्तिण्णा २२७ जम्मि पुरिसम्मि विज्जति गंधिलावति वेसमणे ९ २७७ जस्सीलसमायारो गणितस्स य बीयाणं २७१ जाणाहिति सो गाहिति गावो मित्ता य पुत्ता य २२६ जावंताव ति वग्गो गोधातगा य जे चोरा २२७ जेट्ठा मूलो पुव्वा य गोरी गातति चउरं २२९ जे वसमुवगच्छंती १७३ चंडाला मुट्ठिया मेता २२७ जेसिं ते आवासा २७२ चंदजसा चंदकंता २३१ । जोधाण य उप्पत्ती २७२ २९९ ३१० १६४ Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८४ द्वितीयं परिशिष्टम पृष्ठाकः ३०४ १२३ २२५ २७२ २६४ २५० २२९ २७१ २३० ३०३ २९१ १८४ २५५ २५९ ३३ नाथार्धम् णंदणे मंदरे चेव णंदी त खुद्दिमा पूरिमा य णंदुत्तरा य गंदा णच्चुण्ह णातिसीतो णमि मातंगे सोमिले णाणुवओगाहारे णासाते पंचमं बूया णेसप्पम्मि निवेसा सप्पे पंडुयए तंतिसमं तालसमं तं सागरोक्मस्स उ तज्जातदोसे मतिभंगदोसे तणुओ तणुतग्गीवो ततिता करणम्मि कता ततिता करणम्मि कता तत्तो पसेणती पुण तत्तो वि अस्सलेसा तत्थ पढमा विभत्ती तस्सीलसमायारो तह पाणवत्तियाए ताणा एकूणपण्णासा तिन्नि वित्तप्पयाराई तुलसी भूयाण भवे तुसिता अव्वाबाधा तुसिता अव्वाबाहा तोयधारा विचित्ता य थूलणह-दंत-वालो दच्चा य अदचा य दत्ते सहुमे सुबंधू य दप्प प्पमादऽणाभोगे दसन्नभद्दे अतिमुत्ते दीहे रहस्से पुहुत्ते त दुप्पउत्तो मणो वाया देवकुरु विमल कंचण दोणमुह-मडंबाणं दोण्हं पि रत्तसुक्काणं धन्नस्स य वीयाणं ० पृष्ठाङ्कः । गाथार्धम् धम्मे त अट्ठमे वुत्ते २२८ धायइसंडे पुक्खरवरे य धेवते चेव, णेसादे १९९ नट्टविहि नाडगविही ३१० नागरुक्खो भुयंगाणं ४३ निद्देसे पढमा होति २२५ निदोसं सारवंतं च २७१ निसग्गुवतेसरुती आणारुती निस्सीलस्स गरहिता २३० नीससिऊससितसम ४२ नीहारि पिंडिमे लुक्खे पउमप्पभस्स चित्ता १११ पउमावई य गोरी २५० पउमुत्तरे नीलवंते २५० पंचमसरसंपन्ना पंचमी त अवाताणे पढमित्थ विमलवाहण पन्ना चत्तालीसा पप्फोडणा चउत्थी पयावती त बंमे परपंडितते वाति २२९ परिकम्मं ववहारो २६४ पलिओवमद्वितीता २७४ पवंचा पब्भारा २५५ पाणिदयातवहे २६२ पादसमता उस्सासा १११ पासस्स विसाहाओ पुक्खरपत्ते कुम्मे विहगे २३२ पुढविदगाणं तु रसं २९९ पुण्णं रत्तं च अलंकियं च पुरओ उदग्गधीरो २९१ पुरिमंतरंजि दसपुर ३०२ पुव्वा य आसाढा सीतलस्स २४२ पुव्वेणं असोगवणं २७१ पूरेति य थलताई १७० फाले अंबठ्ठपुत्ते त २७१ । फासे आणापाणू २२७ २५० २३१ २३९ २१० vor २७० २७३ ३०४ २७२ ३१७ २२८ १८४ २८३ २०० २२९ ३१० १११ २४१ १८४ १२८ २०० ३१० २३३ Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृष्ठाङ्कः ។។។ २२७ १८४ २६१ ३०४ २२७ २७२ ३०१ २६१ ३०३ . २३२ ११५ स्थानाङ्गसूत्रान्तर्गतानां गाथार्धानामकारादिक्रमः गाथार्धम् पृष्ठाङ्कः । गाथार्धम् बारस दीहा मंजूससंठिता २७२ रूवेण व सीलेण व बाला किड्डा मंदा ३१७ रेवतसरसंपन्ना बितीता उण उवतेसे २५० रेवति, अस्सिणि, भरणी बुत्तिता अबुतित्ता रेवतित अणंतजिणो भद्दे सुभद्दे सुजाते २७५ लच्छीवती सेसवती भद्दो मजति सरए मंदो १११ लज्जाते गारवेणं च भरहे वेसमणे या ९ लभित्ता अलभित्ता य भवंति कतिणो पण्णा लोहस्स य उप्पत्ती भीतं दुत रहस्सं २२८ वंजुल पलास वप्पो (वग्घो?) भीरू तत्थुव्विग्गो १११ वत्थगंधमलंकारं भोगकरा भोगवती वत्थाण य उप्पत्ती मंगी कोरव्वी या वत्थु-तजातदोसे त मज्झिमसरसंपन्ना ववहार भाव जोगे मणियंगा त अणियणा वासं ण सम्म वासति मत्तंगता त भिंगा बाससते वाससते मत्तंगता त भिंगा विजया य वेजयंती मधुगुलियपिंगलक्खो विजये वेजयंते मधुरं सम सुकुमार २२९ विमलघोसे सुघोसे य महसीह अग्गिसीहे २७० विसमं पवालिणो परिणमंति महाभीमसेणे सुग्गीवे य २७१ विस्सरं पुण केरिसी? माहणे गंदिसेणे त विस्सरं पुण पिंगला माहे तु हेमगा गब्भा वीरंगय वीरजसे संजय मिओ मजति हेमंते वेयण वेयावच्चे मिगसिरमद्दा पुस्सो तिन्नि य ३२१ वेरुलियमणिकवाडा मित्तदामे सुदामे य वेसमणे वेरुलिते मित्तवाहणे सुभोमे य सएयगं चेव अद्धाए मियापुत्ते त गोत्तासे संकिते सहसक्कारे मुणिसुव्वतस्स सवणो १८४ संखाणे निमित्ते कातिते मुद्धाणेण य णेसातं संखे महानिहिम्मी मेहंकरा मेहवती संखो णदति गंधारं रंगाण य धोव्वाण य संठाणे सालिभद्दे त रयण रतणुचते ता सकता पागता चेव रयणाई सव्वरतणे सज्जं तु अग्गजिब्भाते रिट्ठ तवणिज कंचण सज्जं रवति मऊरो रिसभेणं तु एसज्ज सज्जं रवति मुइंगो रुतगे रुतगुत्तमे चंदे २६१ सजेण लभति वित्तिं रुप्पस्स सुवनस्स य २७२ । सजे, रिसभे, गंधारे २६१ २३१ २०० २२९ २२९ २५३ १७० १११ २०९ २७२ २६० ३०५ २३१ २७२ २२६ २७२ ३१० २२९ २२५ २२६ २२६ २२६ २२५ Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ द्वितीयं परिशिष्टम् गाथार्धम् اسم २७६ २७५ المس لم MO. २७६ २७६ اس २६० ل س ૨૪૨ २७७ २७२ २३१ २७६ २७६ १७० २७६ २२८ م २२९ २७१ सत्तमी सन्निहाणत्थे सत्त सरा णाभीतो सत्त सरा ततो गामा सत्त स्सरा कतो संभवंति? सत्थमग्गी विसं लोणं सद्दा, रूवा, गंधा सद्दालपुत्ते महासतते समग नक्खत्ता जोगं समताल-पडुक्खेवं सममद्धसमं चेव समाहारा सुप्पतिण्णा सम्मदिहि परित्ता सयनले सताऊ य सरमंडलंमि गिज्जते सलक्खण-कारण-हेउदोसे सवणे णाणे य विन्नाणे सव्वा आभरणविही सव्वा य जुद्धनीती सव्वे य चक्कजोही ससि सगलपुण्णमासी ससिसूरचकलक्खण सहस्सुद्दाहे आमलते साउणिता वग्गुरिता सागरचित्ते वइरे सागारमणागारं सामा गायति मधुरं सारणिता रोगिणिता सारस्सतमाइच्चा सारस्सयमादिच्चा सालदुममज्झयारे एरंडे सालदुममज्झयारे जह सावत्थी उसभपुरं सिद्ध महाहिमवंते सिद्ध सइंदिय-काए सिद्ध सुकच्छे खंडग सिद्धे कच्छे खंडग सिद्धे गंधिल खंडग सिद्धे त गंधमातण सिद्धेनिसहे हरिवस्स सिद्धे नेलवंत विदेहे पृष्ठाङ्कः गाथार्धम् २५० सिद्धे पम्हे खंडग २२८ सिद्धे भरहे खंडग सिद्धे य मालवंते सिद्धे य विज्जुणामे सिद्धे रुप्पी रम्मग सिद्धे सोमणसे ता ३०९ सिद्धेरवए खंडग १९९ सिप्पसतं कम्माणि य २२९ सिरिकता मरुदेवा २२९ सीता त पुण्णणामे २६१ सीतोदा य सयजले १७० सीतोसिणा उ चेत्ते ३१३ सुकच्छे वेसमणे ता ३०३ सुटुत्तरमायामा सा छट्ठी सुत्तित्ता असुत्तिता य २७१ सुर्दसणे अमोहे य २७२ सुरादेवे चुल्लसतते . सुवच्छा वच्छमित्ता य सूरा संगहकत्तारो सेय सिवे उद्दायणे सो कालो बोधव्वो २२७ सोत्थिते त अमोहे य २७५ सोमा ईसाणी ता ३०५ हंता य अहंता य २२९ हंदि णमो साहाते २९३ हंसो णदति गंधारं २५५ हत्थिणउर कपिल्लं मिहिला २७८ हत्थो चित्ता य तथा दस १५६ हत्थो चित्ता य तधा पच्छंभागा १५५ हत्थो चित्ता साती य २४१ हरिकंता हरिवासे २६० हरिता चुंचुणा चेव हरिवंसकुलुप्पत्ती २७६ हवति पुण सत्तमी तं २७६ हासभत्ते अक्खातित २७७ हिययमपावमकलुसं जीहा वि य कडुय २४२ हिययमपावमलुसं जीहा वि य मधुर २७५ हेरण्णवते मणिकंचणे २७७ । होज निरंतरणिचितं २७५ ३०९ २६१ २२७ २५३ १९९ २७२ २६१ २९५ ६४ २५० २२६ २९५ ३१९ २८८ ३३ २६ २०८ ३२० २५० ३०२ १६४ १६४ २६० Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तृतीयं परिशिष्टम् स्थानाङ्ग - समवायाङ्गसूत्राणां परस्परं तुला । [स्थानाङ्गे समवायाङ्गे च सन्ति अनेकानि सूत्राणि यानि सर्वथा प्रायो वा परस्परं समानानि । तेषां सूत्राणां परस्परं तुलोपदर्शनार्थमिदं परिशिष्टमारभ्यते । स्थासू० = स्थानाङ्गसूत्राङ्कः, सस्था० = समवायाङ्गस्थानाङ्कः, पृ० = पृष्ठाङ्कः, पं० = पङ्क्त्यङ्कः, इति सङ्केतस्पष्टीकरणम् ] स्थासू० १ २ ३ ९ १० ५८ ६९ ९७ १०६ १०७ १३४ १८८ २१५ २३० २४९ २८२ २९६ २९९ ३०२ ३०५ पृ० १ " "" "" ފ 33 33 "" " १४ २१ ૪ ४१ ४१ ५० ७५ ८६ ८९ ९७ १११ ११९ १२२ १२४ १२६ पं० ९ १ २ ७ १८ ११ १२ १ १ १९ १७ ६ १४ ११ १ २१ ७ सस्था० १ " ލ, دو " دو "" "" " "" J २ १४९ १२५ ३ १४९ २ ३ د. " १०४ ४ "" 33 १०६ ९५ १२७ पृ० ३२५ ३२६ "" " ३२७ 33 "" "" "3 "" ३१९ ४५२ ४३३ ३२९ ४५२ ३२९ ३३० ३३१ "" ४२७ ३३२ "" "" ४२७ ४२३ ४३३ पं० ४ १२ १३ १४ १ ४ ३ १० २.१ १ १२ १६ २० १८ १० १० Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८८ तृतीयं परिशिष्टम् स्थासू० पृ० सस्था० पृ० اس १६१ จง ३८२ dr km and سم १७३ ४१८ ૧૮૮ . سه ه ه ه ه م ه م م م . ४१९ १२ ० ४२८ ४३४ ४३५ ४४१ १९३ ० ४२० १९५ १९८ .2 ० १०८ ० ४२९ ३३५ ४६० ३३५ ० KA م م م م م ه م نه ...... ५११ . ३५४ ४२९ . ५१८ ५२० m ५२५ ५३२ .. " २१६ २१७ -66 ده م به ، م . ५४५ ५५५ ४६० ४०१ ३३७ ० ११-१४ ३५२ १३-१६ १७-१९ २०-२१ १-२ १२-१५ १-३ ४६४ ४७५ ५ . २३२ २३२ ३५२ ० ५५८ ५६८ ५७८ ५८६ २३७ २४० २४९ ४२९ ३३७ ३३९ Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्ग-समवायाङ्गसूत्राणां परस्परं तुला। ة स्थासू० सस्था० पृ० ة १११ ६५१ ६५२ و م ه م م ه ه ه ४३. س ३४१ २६७ ي ३४२ س ६६८ - ३४१ ३४१ م م . ८ 40 م ه ه ه ه م م ६७२ م ४७७ ६८७ ६९५ २८८ ११२ :06 ७१२ ७१९ २९३ २९५ ७२३ २९६ ११३ ७२५ ३४३ 6. Gsna22 ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه م ه م م ، م م ४२६ ७७० Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चतुर्थं परिशिष्टम् बौद्धपालित्रिपिटकतुला। [बौद्धपरम्परानुसारेण भगवतो बुद्धस्य निर्वाणानन्तरं तच्छिष्यैः बुद्धस्य उपदेशः, बुद्धस्य जीवनवृत्तम् , बुद्धेन प्रवर्तिता विधि-निषेधनियमाश्च विनयपिटक-सूत्रपिटक-अभिधर्मपिटकाख्येषु त्रिषु पिटकेषु पालिभाषायां ग्रन्थरूपेण संगृहीताः। पालिभाषा मागधीभाषायाः प्रकारविशेष एव । त्रिपिटके निम्नलिखिता ग्रन्था वर्तन्ते तिपिटक विनयपिटकं सुत्तपिटकं अभिधम्मपिटकं १ महावग्गो २ चुल्लवग्गो ३ पाचित्तिय ४पाराजिकं ५ परिवारो १ दीघनिकायो २ मज्झिमनिकायो ३ संयुत्तनिकायो ४ अगुत्तरनिकायो ५ खुद्दकनिकायो १ धम्मसंगणि २ विभङ्गो ३ धातुकथा ४ पुग्गलपञत्ति ५ कथावत्थु ६ यमकं ७ पट्टानं १ खुद्दकपाठो २ धम्मपदं ३ उदानं ४ इतिवृत्तकं ५ सुत्तनिपातो ६ विमानवत्थु ७ पेतवत्थु ८ थेरगाथा ९ थेरीगाथा १० जातकं ११ निद्देसो १२ पटिसम्भिदामगो १३ अपदानं १४ बुद्धवंसो १५ चरियापिटकं Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालिप्रिपिटकतुला। ५९१ एतेषां त्रिपिटकग्रन्थानां व्याख्यारूपा पालिभाषायां विविधर्बोद्ध विद्वद्भिर्विरचिताः अटकथा अपि वर्तन्ते। __स्थानाङ्ग-सूत्रे समवायाङ्गसूत्रे च सन्ति कतिपयानि सूत्राणि येषां शब्दतः अर्थतो वा कथञ्चित् तुला त्रिपिटकान्तर्गतेन अंगुत्तरनिकायेन [अङ्कोत्तरनिकायेन] पुग्गलपञ्जत्तिना [= पुद्गलप्रज्ञप्त्या] दीघनिकायादिना च ज्ञातव्या वर्तते, अतस्तत्तलार्थ तेभ्यः पाठा उद्धत्यात्रोपन्यस्यन्ते। एतच्च पालित्रिपिटक बिहारराजकीयेन पालिप्रकाशनमण्डलेन नालन्दादेवनागरीपालिग्रन्थमालायां विक्रमसंवत् २०१७ वर्षे 'दिल्ही' नगरे 'मोतीलाल बनारसीदास' द्वारा प्रकाशितमस्ति, अतस्तदनुसारेण सूत्राङ्कपृष्ठाङ्कादिकमत्र ज्ञेयम् । पृ. २ पं. ८ एगा उप्पा। एगा वियती। तुला- “तीणिमानि, भिक्खवे, सङ्खतस्स सङ्खतलक्खणानि। कतमानि तीणी? उप्पादो पचायति, वयो पञ्जायति, ठितस्स अञथत्तं पायति । इमानि खो भिक्खवे, तीणि सङ्घतस्स सङ्घतलक्खणानी ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ३१५/७ पृ० १३९॥ पृ० ६ पं० ३५ एगा कण्हलेसाणं...। पृ० २१० पं० ९ छ लेसाभो...। तुला-"एक समयं भगवा राजगहे विहरति गिज्झकूटे पब्बते। अथ खो आयस्मा आनन्दो येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा आनन्दो भगवन्तं एतदवोच-" पूरणेन, भन्ते कस्सपेन छळभिजातियो पञत्ता,-कण्हाभिजाति पञत्ता, नीलाभिजाति पञ्अत्ता, लोहिताभिजाति पत्ता, हलिद्दाभिजाति पञ्चत्ता, सुक्काभिजाति पञत्ता, परमसुक्काभिजाति पञता। तत्रिदं, भन्ते, पूरणेन कस्सपेन कण्हाभिजाति पञत्ता, ओरम्भिका सूकरिका साकुणिका मागविका लुद्दा मच्छवातका चोरा चोरघातका बन्धनागारिका ये वा पनऊ पि केचि कुरूरकम्मन्ता। तत्रिदं, भन्ते, पूरणेन कस्सपेन नीलाभिजाति पञत्ता, भिक्खू कण्टकवुत्तिका ये वा पनऊ पि केचि कम्मवादा किरियवादा। तत्रिदं, भन्ते, पूरणेन कस्सपेन लोहिताभिजाति पञत्ता, निगण्ठा एकसाटका। तत्रिदं, भन्ते, पूरणेन कस्सपेन हलिद्दाभिजाति पञत्ता, गिही ओदातवसना अचेलकसावका । तत्रिदं, भन्ते पूरणेन कस्सपेन मुक्काभिजाति पञत्ता, आजीवका भाजीवकिनियो। तत्रिदं, भन्ते, पूरणेन कस्सपेन परमसुक्काभिजाति पञता, नन्दो वच्छो किसो सदिच्चो मक्खलि गोसालो। पूरणेन, भन्ते कस्सपेन इमा छळभिजातियो पञत्ता ति। किं पनानन्द, पूरणस्स कस्सपस्स सब्बो लोको एतदब्भनुजानाति इमा छळभिजातियो पापेतुं ति ? नो हेतं, भन्ते। सेय्यथापि, आनन्द, पुरिसो दलिद्दो अस्सको अनाळिहको तस्स अकामकस्स बिलं ओलग्गेय्यु'इदं ते, अम्भो पुरिस, मंसं च खादितब्ब, मूलं च अनुप्पदातब्बं ' ति। एवमेव खो, आनन्द, पूरणेन कस्सपेन अप्पटिञाय एतेसं समणब्राह्मणानं इमा छळभिजातियो पञत्ता, यथा तं बालेन अब्यत्तेन अखेत्तञ्जना अकुसलेन। ___ अहं खो पनानन्द, छळभिजातियो पापेमि। तं सुणाहि, साधुकं मनसि करोहि; भासिस्सामी ति। “एवं, भन्ते" ति खो आयस्मा आनन्दो भगवतो पच्चस्सोसि। भगवा एतदवोच-"कतमा चानन्द, छळ भिजातियो? इधानन्द, एकच्चो कण्हाभिजातियो समानो कण्हं धम्मं अभिजायति। इध पनानन्द, एकच्चो कण्हाभिजातियो समानो सुकं धम्म अभिजायति। इध पनानन्द, एकच्चो कण्हाभिजातियो सामानो अकण्हं निब्बानं अभिजायति। इध पनानन्द एकचो सुक्काभिजातियो समानो कण्हं Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५१२ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् धम्म अभिजायति। इध पनानन्द, एकच्चो सुक्काभिजातियो समानो सुकं धम्मं अभिजायति। इध पनानन्द, एकच्चो सुक्काभिजातियो समानो अकण्हं असुकं निब्बान अभिजायति। ___ कथं चानन्द, कण्हाभिजातियो समानो कण्हं धम्म अभिजायति ? इधानन्द, एकचो नीचे कुले पच्चाजातो होति-चण्डालकुले वा नेसादकुले वा वेनकुले वा रथकारकुले वा पुक्कुसकुले वा दलिद्दे अप्पन्नपानभोजये कसिखुत्तिके, यत्थ कसिरेन पासच्छादो लब्भति। सो च होति दुब्बष्णो दुद्दसिको ओकोटिमको बन्हाबाधो काणो वा कुणी वा खञ्जो वा पक्खहतो वा, न लाभी अन्नस्स पानस्स वत्थस्स . यानस्स मालागन्धविलेपनस्स सेय्वावसथपदीपेय्यस्स। सो कायेन दुचरितं चरति, वाचाय दुचरितं चरति, मनसा दुच्चरितं चरति। सो कायेन दुच्चरितं चरित्वा वाचाय दुचरितं चरित्वा, मनसा सुचरितं चरित्वा कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपजति। एवं खो, आनन्द, कण्हाभिजातियो समानो कण्हं धम्मं अभिजायति । कथं चानन्द, कण्हाभिजातियो समानो सुकं धम्म अभिजायति ? इधानन्द, एकच्चो नीचे कुले पच्चाजातो होति-चण्डालकले वा...पे०...सेय्यावसथपदीपेय्यस्स। सो कायेन सचरितं चरति वाचाय सुचरितं चरति, मनसा सुचरितं चरति। सो कायेन सुचरितं चरित्वा, वाचाय सुचरितं चरित्वा मनसा दुचरितं चरित्वा; कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपजति । एवं खो, आनन्द, कण्हाभिजातियो समानो सुकं धम्म अभिजायति। कथं, चानन्द, कण्हाभिजातियो समानो अकण्हं असुकं निब्बानं अभिजायति १ इधानन्द, एकच्चो नीचे कुले पचाजातो होति–चण्डालकुले वा...पे०...। सो च होति दुब्बण्णो दुद्दसिको ओकोटिमको । सो केसमस्सुं ओहारेत्वा कासायानि वत्थानि अच्छादेत्वा अगारस्मा अनगारियं पब्बजति। सो एवं पब्बजितो समानो पञ्च नीवरणे पहाय चेतसो उपक्किलेसे पाय दुब्बलीकरणे, चतूसु सतिपहानेसु सुप्पतिहितचित्तो, सत्त बोज्झङ्गे यथाभूतं भावेत्वा अकण्हं असुकं निब्बानं अभिजायति। एवं खो, आनन्द, कण्हाभिजातियो समानो अकण्हं असुकं निब्बानं अभिजायति । __ कथं, चानन्द, सुक्काभिजातियो समानो कण्हं धम्म अभिजायति ? इधानन्द, एकच्चो उच्चे कुले पच्चाजातो होति-खत्तियमहासालकुले वा ब्राह्मणमहासालकुले वा गहपतिमहासालकुले वा, अड्डे महद्धने महाभोगे पहुतजातरूपरजते पहुतवित्तपकरणे पहूतधनध । सो च होति अभिरूपो दस्सनीयो पासादिको परमाय वण्णपोक्खरताय समन्नागतो, लाभी अन्नस्स पानस्स वत्थस्स यानस्स मालागन्धविलेपनस्स सेय्यावसथपदीपेय्यस्स । सो कायेन दुच्चरितं चरति, वाचाय दुच्चरितं चरति, मनसा, दुचरितं चरति । सो कायेन दुचरितं चरित्वा, वाचाय दुचरितं चरित्वा, मनसा दुचरितं चरित्वा कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपजति। एवं खो, आनन्द, सुक्काभिजातियो समानो कण्हं धम्म अभिजायति । कथं, चानन्द, सुक्काभिजातियो समानो सुकं धम्मं अभिजायति ? इधानन्द, एकच्चो उच्चे कुले पञ्चाजातो होती-खत्तियमहासालकुले वा... पे०...सेय्यावसथपदीपेय्यस्स । सो कायेन सुचरितं चरति, वाचाय सुचरितं चरति, मनसा सुचरितं चरति । सो कायेन सुचरितं चरित्वा, वाचाय सुचरितं चरित्वा, मनसा सुचरितं चरित्वा कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जति। एवं खो, आनन्द, सुक्काभिजातियो समानो सुकं धम्मं अभिजायति । कथं, चानन्द, सुक्काभिजातियो समानो अकण्हें असुकं निब्बानं अभिजायति ? इधानन्द, एकच्चो उच्चे कुले पञ्चाजातो होति-खत्तियमहासालकुले वा ब्राह्मणमहासालकुले वा गहपतिमहासालकुले वा, अङ्के महद्धने महाभोगे पहूतजातरूपरजते पहूतवित्तपकरणे पहूतधनध । सो च होति अभिरूपो दस्सनीयों पासाविको परमाय षण्णपोक्खरताय समन्नागतो, लाभी अनस्स पानस बस्थस्स यानस्स मालगन्ध Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ५९३ विलेपनस्स सेय्यावसथपदीपेय्यस्स । सो केसमस्सुं ओहारेत्वा कासायानि वत्थानि अच्छादेत्वा अगारस्मा अनगारियं पब्बजति । सो एवं पब्बजितो समानो पञ्च नीवरणे पहाय चेतसो उपक्किलेसे पाय दुबलीकरणे, चतूसु सतिपट्टानेसु सुप्पतिहितचित्तो, सत्त बोज्झङ्गे यथाभूतं भावेत्वा अकण्हं असुकं निब्बानं अभिजायति । एवं खो, आनन्द, सुक्काभिजातियो समानो अकण्हं असुक्कं निब्बानं अभिजायति । इमा खो, आनन्द छळभिजातियो ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ६।६।३। पृ० ९३-९६॥ पृ. १३ पं०५ दोहिं ठाणेहि......विजाए चेव चरणेण चेव। तुला--"द्वीहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु अञ्चन्तनिट्ठो होति अच्चन्तयोगक्खेमी अञ्चन्तब्रह्मचारी अञ्चन्तपरियोसानो सेट्ठो देवमनुस्सानं। कतमेहि द्वीहि ? विजाय, चरणेन-इमेहि खो, भिक्खवे, द्वीहि धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु अञ्चन्तनिट्ठो होति अच्चन्तयोगक्खेमी अञ्चन्तब्रह्मचारी अञ्चन्तपरियोसानो सेट्ठो देवमनुस्सानं । ब्रह्मना पेसा, भिक्खवे, सनकुमारेन गाथा भासिता 'खत्तियो सेट्ठो जनेतस्मिं, ये गोत्तपटिसारिनो। विजाचरणसम्पन्नो, सो सेट्ठो देवमानुसे' ॥ ति। सा खो पनेसा, भिक्खवे, सनकुमारेन गाथा भासिता सुभासिता, नो दुब्भासिता; अस्थसंहिता, नो अनस्थसंहिता; अनुमता मया। अहं पि, भिक्खवे, एवं वदामि___ 'खत्तियो सेट्ठो जनेतस्मिं, ये गोत्तपटिसारिनो। विज्जाचरणसम्पन्नो, सो सेट्ठो देवमानुसे'। ति।" इति अङ्गत्तरनिकाये ११११।१०। पृ० ३७१ ॥ ___“अथ खो आयस्मा उपवाणो येनायस्मा सारिपुत्तो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मता सारिपुत्तेन सद्धिं सम्मोदि। सम्मोदनीयं कथ सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा उपवाणो आयस्मन्तं सारिपुत्तं एतदवोच-" किं नु खो, आवुसो सारिपुत्त, विजायन्तकरो होती" ति ? नो हिदं, आवुसो। किं पनासो सारिपुत्त, चरणेनन्तकरो होती ति ? नो हिदं, आवुसो। किं पनावुसो सारिपुत्त, विजाचरणेनन्तकरो होती ति ? नो हिदं, आवुसो। किं पनावुसो सारिपुत्त अअत्र विजाचरणेनन्तकरो होती ति ? नो हिदं आवुसो। 'किं नु खो, आवुसो सारिपुत्त, विजायन्तकरो होती' ति, इति पुट्ठो समानो–'नो हिदं, आवुसो' ति वदेसि । 'किं पनावुसो सारिपुत्त, चरणेनन्तकरो होती' ति, इति पुट्ठो समानो-'नो हिंद, आवुसो' ति वदेसि । 'किं पनावुसो सारिपुत्त, विजाचरणेनन्तकरो होती' ति, इति पुट्ठो समानो–'नो हिद, आवुसो' ति वदेसि । 'किं पनावुसो सारिपुत्त, अत्र विज्जाचरणेनन्तकरो होती' ति, इति पुट्ठो समानो–'नो हिदं, आवुसो' ति वदेसि । यथा कथं पनावुसो, अन्तकरो होती" ति? विजाय चे, आवुसो, अन्तकरो अभविस्स, सउपादानो व समानो अन्तकरो अभविस्स । चरणेन चे, आवुसो, अन्तकरो अभविस्स, सउपादानो व समानो अन्तकरो अभविस्स । विजाचरणेन चे, आवुसो, अन्तकरो अभविस्स, सउपादानो व समानो अन्तकरो अभविस्स । अत्र विज्जाचरणेन चे, आवुसो, अन्तकरो अभविस्स, पुथुजनो अन्तकरो अमविस्स । पुथुजनो हि, आवुसो, अञ्जन विजाचरणेन । चरणविपन्नो खो, आवुसो, यथाभूतं न जानाति न पस्सति । चरणसम्पन्नो यथाभूतं जानाति पस्सति । यथाभूतं जानं पस्सं अन्तकरो होती ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।१८।५। पृ. १७३-१७४ ॥ __ पृ० ३२ पं० १ चकवहिवंसा...। तुला-"अट्ठानमेतं, भिक्खवे, अनवकासो यं एकिस्सा ठा. १८ Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् लोकधातुया द्वे राजानो चकात्ती अपुब्बं अचरिम उप्पजेव्यु । नेतं ठानं विजति । ठानं च खो एतं, भिक्खवे, विजति यं एकिस्सा लोकधातुया एको राजा चक्कवत्ती उप्पजेय्य । ठानमेत विज्जती ति।" इति अङ्गुत्तरनिकाये १११५।२। पृ० २८॥ पृ. ४१ पं० १३ दोहिं ठाणेहिं पावं कम्मं बधेति...."। तुला-"तीणिमानि, भिक्खवे, निदानानि कम्मानं समुदयाय। कतमानि तीणि ? लोभो निदानं कम्मानं समुदयाय, दोसो निदानं कम्मानं समुदयाय, मोहो निदानं कम्मानं समुदयाय। यं, भिक्खवे, लोभपकतं कम्मं लोभ लोभनिदानं लोभसमुदयं, तं कम्मं अकुसलं तं कम्मं सावजं तं कम्मं दुक्खविपाक, तं कम्मं कम्मसमुदयाय संवचति, न तं कम्मं कम्मनिरोधाय संवत्तति। य, भिक्खवे, दोसपकतं कम्मं दोसजं दोसनिदानं दोससमुदय, तं कम्म अकुसलं तं कम्मं सावजं तं कम्मं दुक्खविपाक, तं कम्मं कम्मसमुदयाय संवत्तति, न त कम्म कम्मनिरोधाय संवत्तति । य, भिक्खवे, मोहपकतं कम्मं मोहजं मोहनिदानं मोहसमुदयं, तं कर्म अकुसलं तं कम्मं सावज्जं तं कम्मं दुक्खविपाक, तं कम्मं कम्मसमुदयाय संवत्तति, न तं कम्मं कम्मनिरोधाय संवत्तति । इमानि खो, भिक्खवे, तीणि निदानानि कम्मानं समुदयाय।" इति भङ्गुत्तरनिकाये ३।११।९। पृ. २४४॥ तथा दृश्यतां ३।४।४। पृ० १२४-१२५), ६।४।९। पृ. ५४॥ पृ० ६२ पं० १२ तिविहा बुद्धा | तुला-"कतमो च पुग्गलो सीलसम्पन्नो? तत्थ कतमा सीलसम्पदा ? कायिको अवीतिकमो वाचसिको अवीतिक्कमो कायिकवाचसिको अवीतिकमो-अयं वुच्चति 'सीलसम्पदा'। सब्बो पि सीलसंवरो सीलसम्पदा। इमाय सीलसम्पदाय समनागतो पुग्गलो "सीलसम्पन्नो"। कतमो च पुग्गलो दिट्ठिसम्पन्नो? तत्थ कतमा दिद्विसम्पदा ? “अस्थि दिन्नं, अस्थि यिटुं, अस्थि हुतं, अस्थि सुकतदुक्कटानं कम्मानं फलं विपाको, अस्थि भयं लोको, अत्थि परो लोको, अस्थि माता, अस्थि पिता, अत्थि सत्ता ओपपातिका, अत्यि लोके समणब्राह्मणा सम्ममाता सम्मापटिपन्ना ये इमं च लोकं परं च लोकं सयं अभिजा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती" ति। या एवरूपा पञा पजानना...पे०...अमोहो धम्मविचयो सम्मादिहि-अयं वुञ्चति 'दिद्विसम्पदा'। सन्बा पि सम्मादिहि दिद्विसम्पदा। इमाय दिट्ठिसम्पदाय समन्नागतो पुग्गलो “दिद्विसम्पन्नो"।”—पुग्गलपअत्ति २।३७-३८ । पृ.४१-४२॥ __ पृ० ६२ पं० १३ एवं मोहे, मूढा। तुला-"कतमो च पुगलो सीलविपनो ? तत्थ कतमा सीलविपत्ति ? कायिको वीतिक्कमो वाचसिको वीतिक्कमो कायिकवाचसिको वीतिकम्मो-अयं बुच्चति सीलविपत्ति। सब्ब पि दुस्सील्यं सीलविपत्ति। इमाय सीलविपचिया समन्नागतो पुगगलो " सीलविपन्नो"। __कतमो च पुग्गलो दिद्विविपन्नो ? तत्थ कतमा दिट्ठिविपत्ति ? नत्थि दिन्नं, नत्थि यिटुं, नत्थ हुतं, नत्थि सुकतदुक्कटानं कम्मानं फलं विपाको, नत्थि अयं लोको, नत्थि परो लोको, नत्यि माता, नथि पिता, नत्थि सत्ता ओपपातिका, नत्थ लोके समणब्राह्मणा सम्ममाता सम्मापटिपन्ना ये इमं च लोकं परं च लोकं सयं अभिजा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती ति—या एवरूपा दिहि दिद्विगतं दिद्विगहनं दिटिकन्तारो दिठिविसूकायिकं दिद्विविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पटिग्गाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मम्गो मिच्छापयो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो-अयं वुञ्चति 'दिट्ठिविपत्ति। सब्बा पि मिच्छादिहि दिठिविपत्ति। इमाय दिद्विविपत्तिया समन्नागतो पुग्गलो “दिट्ठिविपन्नो"।–पुग्गलपमन्ति। २। १७-१८। पृ. ३४-३५॥ पृ. ६४ पं० १ ततो पुरिखजाता "सुमणे दुम्मणे । तुला-"कतमो च पुगलो निरासो ? इधेकचो पुग्गलो दुस्सीलो होति पापधम्मो असुचि सङ्कस्सरसमाचारो पटिन्छनकम्मन्तो अस्समणो समणपटियो अब्रह्मचारी ब्रह्मचारिपटिओ अन्तोपूति अवस्सुतो कसम्बुजातो। सो सुणाति-" इत्थनामो Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ५९५ किर भिक्खु आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पाविमुत्तिं दिहेव धम्मे सयं अभिज्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज विहरती" ति। तस्स न एवं होति-"कुदास्सु नामाहं पि आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्ञाविमुत्तिं दिढेव धम्मे सयं अभिजा सच्छिकत्वा उपसम्पज विहरिस्सामी" ति । अयं वुच्चति पुग्गलो “निरासो"। कतमो च पुग्गलो आसंसो १ इधेकच्चो पुगगलो सीलवा होति कल्याणधम्मो। सो सुणाति"इत्थन्नामो किर भिक्खु आसवानं खया अनासवं घेतोविमुत्तिं पञ्आविमुत्तिं दिखेव धम्मे सयं अभिआ सच्छिकत्वा उपसम्पज विहरती" ति । तस्स एवं होति-"कुदास्सु नामाहं पि आसवानं खया अनासवं चेतोविमति पाविमति दिदेव धम्मे सयं अभिजा सच्छिकत्वा उपसम्पज विहरिस्सामी" ति । अयं वुच्चति पुग्गलो "आसंसो"। ___ कतमो च पुगगलो विगतासो ? इधेकच्चो पुग्गलो आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पाविमुति दिढेव धम्मे सयं अभिज्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज विहरति । सो सुणाति-" इत्थन्नामो किर भिक्खु आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञाविमुत्तिं दिढेव धम्मे सयं अभिज्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज विहरती" ति । तस्स न एवं होति-"कुदास्सु नामाहं पि आसवानं खया अनासवं घेतोविमुत्तिं पञ्चाविमुत्तिं दिढेव धम्मे सयं अभिजा सच्छिकत्वा उपसम्पज विहरिस्सामी" ति। तं किस्स हेतु ! या हिस्स पुब्बे अविमुत्तस्स विमुत्तासा, सा पटिप्पस्सद्धा। अयं वुच्चति पुग्गलो “विगतासो"।"पुग्गलपअत्ति ३३१। पृ० ४४-४५॥ पृ० ५४ पं० ८ तिण्हं दुप्पडियारं...। तुला-"द्विन्नाई, भिक्खवे, न सुप्पतिकारं वदामि । कतमेस द्विनं १ मातु च पितु च। एकेन, भिक्खवे, असेन मातरं परिहरेय्य, एकेन अंसेन पितरं परिहरेय्य वस्ससतायुको वस्ससतजीवी सो च नेसं उच्छादनपरिमद्दनन्हापनसम्बाहनेन। ते च तत्थेव मुत्तकरीसं चजेय्यु। न त्वेव, मिक्खवे, मातापितूनं कतं वा होति पटिकतं वा। इमिस्सा च, भिक्खवे, महापथविया पहूतरत्तरतनाय मातापितरो इस्सराधिपचे रज्जे पतिद्वापेय्य, न त्वेष, भिक्खवे, मातापितूनं कतं वा होति पटिकतं वा। तं किस्स हेतु १ बहुकारा, भिक्खवे, मातापितरो पुत्तानं आपादका पोसका इमस्स लोकस्स दस्सेतारो। यो च खो, भिक्खवे, मातापितरो अस्सद्धे सद्धासम्पदाय समादपेति निवेसेति पतिद्वापेति, दुस्सीले सीलसम्पदाय समादपेति निवेसेति पतिद्वापेति, मच्छरी चागसम्पदाय समादपेति निवेसेति पतिहाति, दुप्पञ्झे पञासम्पदाय समादपेति निवेसेति पतिढापेति, एतावता खो, भिक्खवे, मातापितूनं कतं च होति पटिकतं चा ति।" इति अन्तरनिकाये २।४।२। पृ. ५९॥ पृ० ६७ पं० १३ दुक्खे केण कडे ? जीवेणं कडे पमादेण। तुला-"अप्पमत्तिका एसा, भिक्खवे, वुद्धि यदिदं यसोवुद्धि । एतदगं, भिक्खवे, वुद्धीनं यदिदं पञ्जावुद्धि । तस्मातिह, भिक्खवे, एवं सिक्खितब्ब-'पञ्जावुद्धिया वद्धिस्सामा' ति । एवं हि वो, भिक्खवे, सिक्खितब्ब ति । नाहं, भिक्खवे, अझं एकधम्मं पि समनुपस्सामि यो एवं महतो अनत्थाय संवत्तति यथयिदं, भिक्खवे, पमादो। पमादो, भिक्खवे, महतो अनत्थाय संवत्ततीति। नाह, मिक्खवे, अझं एकधम्म पि समनुपस्सामि यो एवं महतो अस्थाय संवत्तति यथयिदं, भिक्खवे. अप्पमादो। अप्पमादो. भिक्खवे. महतो अस्थाय संवत्ततीति। ..... कोसर्ज, भिक्खवे, महतो अनत्थाय संवत्ततीति ।...."विरियारम्भो, भिक्खवे, महतो अस्थाय संवत्ततीति ।..... __ ....."महिच्छता, भिक्खवे, महतो अनत्थाय संवत्ततीति।..." अप्पिच्छता, भिक्खवे, महतो अस्थाय संवत्ततीति ।.." असन्तुहिता, भिक्खवे, महतो अनत्थाय संवत्ततीति ।""सन्तुहिता, भिक्खवे, महतो अस्थाय संवत्ततीति । ..... अयोनिसो मनसिकारो, भिक्खवे, महतो अनत्याय Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् संवत्ततीति।...... योनिसो मनसिकारो, भिक्खवे, महतो अस्थाय संवत्ततीति।"..."असम्पजनं, भिक्खवे. महतो अनत्थाय संवत्ततीति।......सम्पजनं. भिक्खवे. महतो अत्थाय संवत्ततीति।...... पापमित्तता, भिक्खवे, महतो अनत्थाय संवत्ततीति।..." कल्याणमित्तता, भिक्खवे, महतो अस्थाय संवत्ततीति ।..." अनुयोगो, भिक्खवे, अकुसलानं धम्मानं, अननुयोगो कुसलानं धम्मानं महतो अनत्थाय संवत्ततीति।... " अनुयोगो, भिक्खवे, कुसलानं धम्मानं, अननुयोगो अकुसलानं धम्मानं महतो अत्थाय संवत्ततीति।" इति अंगुत्तरनिकाये १।९।१-१७। पृ० १५-१७॥ पृ०६७५०१५ अन्नउस्थिता......। तुला-"तीणिमानि, भिक्खवे, तित्थायतनानि यानि पण्डितेहि समनुयुञ्जियमानानि समनुगाहियमानानि समनुभासियमानानि परं पिगन्त्वा अकिरियाय सण्ठहन्ति । कतमानि तीणि ? सन्ति, भिक्खवे, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिहिनो-'यं किं चायं पुरिसपुग्गलो पटिसंवेदेति सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा सब्बं तं पुब्बेकतहेतू' ति। सन्ति, भिक्खवे, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिटिनो--'यं किं चायं पुरिसपुग्गलो पटिसंवेदेति सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा सब्बं तं इस्सरनिम्मानहेतू' ति। सन्ति, भिक्खवे, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिहिनो-'यं किं चायं पुरिसपुग्गलो पटिसंवेदेति सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा सब्बं तं अहेतु-अप्पच्चया'ति। "तत्र, भिक्खवे, ये ते समगब्राझगा एवंवादिनो एवंदिठ्ठिनो-'यं किं चायं पुरिसपुग्गलो पटि संवेदेति सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा सब्ब तं पुब्बेकतहेतू' ति, त्याहं उपसङ्कमित्वा एवं पदामि-'सच्चं किर तुम्हे आयस्मन्तो एवंवादिनो एवंदिहिनो-यं किं चायं पुरिसपुग्गलो पटिसंवेदेति सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वां सब्बं तं पुब्बेकतहेतू' ति ? ते च मे एवं पुट्ठा 'आमा' ति पटिजानन्ति। त्याहं एवं वदामि-'तेनहायस्मन्तो पाणातिपातिनो भविस्सन्ति पुब्बेकतहेतु, अदिनादायिनो भविस्सन्ति पुन्बेकतहेतु, अब्रह्मचारिनो भविस्सन्ति पुब्बेकतहेतु, मुसावादिनो भविस्सन्ति पुन्बेकतहेतु, पिसुगवाचा भविस्सन्ति पुब्बेकतहेतु, फरुसवाचा भविस्सन्ति पुब्बेकतहेतु, सम्पप्पलापिनो भविस्सन्ति पुब्पेकतहेतु, अभिजमालुनो भविस्सन्ति पुन्बेकतहेतु, ब्यापनचित्ता भविस्सन्ति पुब्बेकतहेतु, मिच्छादिटिका भविस्सन्ति पुब्बेकतहेतु। पुब्बेकतं खो पन, भिक्खवे, सारतो पञ्चागच्छतं न होति छन्दो वा वायामो वा इदं वा करणीयं इदं वा अकरणीयं ति । इति करणीयाकरणीये खो पन सच्चतो थेततो अनुपलब्भियमाने मुट्ठस्सतीनं अनारक्खानं विहरतं न होति पच्चतं सहधम्मिको समणवादो। अयं खो मे, भिक्खवे, तेसु समणब्राह्मणेसु एवंवादीसु एवदिट्ठीसु पठमो सहधम्मिको निग्गहो होति।" इति अङ्गत्तरनिकाये ३७१११ पृ० १६०-१६१॥ "एक समयं भगवा सक्कसु विहरति कपिलवत्थुरिम निग्रोधारामे। अथ खो वप्पो सस्को निगण्ठसावको येनायस्मा महामोगल्लानो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमिवा आयस्मन्तं महामोग्गल्लानं अभिवादेवा एकमन्तं निसीदि । एकमन्तं निसिनं खो वप्पं सक्कं निगण्ठसावकं आयस्मा महामोगगलानो एतदवोच इधस्स, वप्प, कायेन संवुतो वाचाय संवुतो मनसा संवुतो अविज्जाविरागा विज्जुप्पादा। पस्ससि नो स्वं, वप्प, तं ठानं यतोनिदानं पुरिसं दुक्खवेदनिया आसवा अस्सवेय्यु अभिसम्पराय ति ? पस्सामहं, भन्ते, तं ठानं । इधस्स, भन्ते, पुब्बे पापकम्म कतं अविपक्कविपाकं । ततोनिदानं पुरिसं दुक्खवेदनिया आसवा अस्सवेय्यु अभिसम्परायं ति। अयं चेव खो पन आयस्मतो महामोग्गल्लानस्स वप्पेन सक्केन निगण्ठसावकेन सद्धिं अन्तराकथा विप्पकता होति; अथ खो भगवा सायन्हसमयं पटिसल्लाना वुहितो येन उपट्टानसाला तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा पञत्ते आसने निसीदि । निसज्ज खो भगवा आयस्मन्तं महामोग्गल्लानं एतदवोच काय नुत्थ, मोग्गल्लान, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना; का च पन वो अन्तराकथा विप्पकता ति ? Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालि त्रिपिटकतुला । ५९७ इधाहं, भन्ते, वप्पं सक्कं निगण्ठसावकं एतदवोचं - 'इधस्स, वप्प, कायेन संवुतो वाचाय संतो मनसा संवृतो अविज्जाविरागा विज्जुप्पादा । पस्सासि नो त्वं, वप्प, तं ठानं यतोनिदानं पुरिसं दुक्खवेदनिया आसवा अस्सवेय्युं अभिसम्परायं' ति १ एवं वुत्ते, भन्ते, वप्पो सक्को निगण्ठसाबको मं एतदबोच - ' पस्सामहं, भन्ते, तं ठानं । इधस्स, भन्ते, पुब्बे पापकम्मं कतं अविपक्कविपाकं । ततोनिदान पुरसं दुक्खवेदनिया आसवा अस्सवेय्युं अभिसम्परायं' ति । अयं खो नो, भन्ते, वप्पेन सक्न नगण्ठसावकेन सद्धिं अन्तराकथा विप्पकता; अथ भगवा अनुप्पत्तो ति । अथ खो भगवा वप्पं सकं निगण्ठसावकं एतदवोच – “सचे मे त्वं, वप्प, अनुज्ञेय्यं चेव अनुजानेय्यासि, पटिक्कोसितब्बं च पटिक्कोसेय्यासि, यस्स च मे भासितस्स अत्थं न जानेय्यासि ममेवेत्थ उत्तरि पटिपुच्छेय्यासि – 'इदं भन्ते, कथं, इमस्स को अस्थो' ति, सिया नो एत्थ कथासल्लापो ति । अनुज्ञेय्यं चैवाहं, भन्ते, भगवतो अनुजानिस्सामि, पटिक्कोसितब्बं च पटिकोसिस्वामि, यस्स चाह भगवतो भासितस्स अत्थं न जानिस्सामि भगवन्तं येवेत्थ उत्तरि पटिपुच्छिस्सामि -' इदं भन्ते, कथं, इमरस को अत्थो' ति १ होतु नो एत्थ कथासल्लापो ति । तं किं मञ्ञति, वप्प, ये कायसमारम्भपच्चया उप्पज्जन्ति आसवा विघातपरिळाहा, कायसमारम्भा पटिविरतस्स एवंस ते आसवा विघातपरिळाहा न होन्ति । सो नवं च कम्मं न करोति, पुराणं च कम्मं फुस्स फुस्स व्यन्तीकरोति, सन्दिडिका निजरा अकालिका एहिपस्सिका ओपनेय्यिका पञ्चत्तं वेदितब्बा विब्रूहि । परससि नो त्वं, वप्प, तं ठानं यतोनिदानं पुरिसं दुक्खवेदनिया आसवा अस्सवेय्युं अभिसम्परायं ति ? नोतं, भन्ते । तं किं मञ्ञसि, वप्प ये वचीसमारम्भपच्चया उप्पज्जन्ति आसवा विघातपरिळाहा, वचीसमारम्भा पटिविरतस्स एवंस ते आसवा विघातपरिळाहा न होन्ति । सो नवं च कम्मं न करोति, पुराणं च कम्मं फुस्स फुस्स व्यन्तीकरोति । सन्दिद्विका निज्जरा अकालिका एहिपस्सिका अपनेय्यिका पञ्चत्तं वेदितब्बा विहि । पश्यसि नो त्वं, वप्प, तं ठानं यतोनिदानं पुरिसं दुक्खवेदनिया आसवा अस्सवेय्युं अभिसम्परायं ति १ नो हेतं, भन्ते । तं किं मसि, वप्प, ये मनोसमारम्भपच्चया उप्पज्जन्ति आसवा विघातपरिळाहा, मनोसमारम्भा पटिविरतस्स एवंस ते आसवा विघातपरिळाहा न होन्ति । सो नवं च कम्मं न करोति, पुराणं च कम्मं फुस्स फुस्स व्यन्तीकरोति । सन्दिठ्ठिका निज्जरा अकालिका एहिपस्सिका ओपनेय्यिका पच्चत्तं वेदितब्बा विहि । पसिनो त्वं, वप्प, तं ठानं यतोनिदानं पुरिसं दुक्खवेदनिया आसवा अस्सवेय्युं अभिसम्पराय ति १ नोतं, भन्ते । तं किं मञ्ञसि, वप्प, ये अविज्जापच्चया उप्पज्जन्ति आसवा विघातपरिळाहा, अविज्जाविरागा विज्जुप्पादा एवंस ते आसवा विघातपरिळाहा न होन्ति । खो नवं च कम्मं न करोति, पुराणं च कम्मं फुस्स फुस्स ब्यन्तीकरोति । सन्दिट्टिका निज्जरा अकालिका एहिपस्सिका ओपनेय्यिका पच्चत्तं वेदितब्बा विहि । पस्ससिनो त्वं, वप्प, तं ठानं यतोनिदानं पुरिसं दुक्खवेदनिया आसवा अस्सवेय्युं अभिसम्परायं ति १ तं, भन्ते । एवं सम्माविमुत्तचित्तस्स खो, वप्प, भिक्खुनो छ सततविहारा अधिगता होन्ति । सो चक्खुना रूपं दिस्वा नेव सुमनो होति न दुम्मनो; उपेक्खको विहरति सतो सम्पजानो । सोतेन सद्दं सुखा... पे०... air गन्धं घायित्वा... पे०... जिव्हाय रसं सायित्वा... पे०... कायेन फोटुब्बं फुसित्वा... पे०...मनसा Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५९८ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् धम्म विआय नेव सुमनो होति न दुम्मनो; उपेक्खको विहरति सतो सम्पजानो। सो कायपरियन्तिकं वेदनं वेदियमानो 'कायपरियन्तिकं वेदनं वेदियामी' ति पजानाति, जीवितपरियन्तिकं वेदनं वेदियमानो 'जीवितपरियन्तिकं वेदनं वेदियामी' ति पजानाति, 'कायस्स भेदा उद्धं जीवितपरियादाना इधेव सबवेदयितानि अनभिनन्दितानि सीती भविस्सन्ती' ति पजानाति। ___ सेय्यथापि, वप्प, थूणं पटिच्च छाया पायति । अथ पुरिसो आगच्छेय्य कुदालपिटकं आदाय । सो तं थूणं मूले छिन्देय्य; मूले छिन्दित्वा पलिखणेय्य; पलिखणित्वा मूलानि उद्धरेय्य, अन्तमसो उसीरनाळिमत्तानि पि । सो तं थूणं खण्डाखण्डिकं छिन्देय्य । खण्डाखण्डिक छेत्वा फालेय्य । फालेत्वा सकलिक सकलिक करेय्य । सकलिकं सकलिकं कत्वा वातातपे विसोसेय्य । वाततपे विसोसेत्वा अग्गिना डहेय्य । अग्गिना डहेत्वा मसिं करेय्य । मसिं करित्वा महावाते वा ओफुणेय्य नदिया वा सीघसोताय पवाहेय्य । एवं हिस्स, वप्प, या थूणं पटिच्च छाया सा उच्छिन्नमूला तालावरथुकता अनभावङ्कता आयतिं अनुप्पादधम्मा। एवमेव खो, वप्प, एवं सम्मा विमुत्तचित्तस्स भिक्खुनो छ सततविहारा अधिगता होन्ति । सो चक्खुना रूपं दिस्वा नेव सुमनो होति न दुम्मनो; उपेक्खको विहरति सतो सम्पजानो। सोतेन सई सुत्वा...पे०...घानेन गन्धं घायित्वा...पे०...जिव्हाय रस सायित्वा...पे....कायेन फोटुब्बं फुसित्वा ...पे०...मनसा धर्म विज्ञाय नेव सुमनो होति न दुम्मनो; उपेक्खको विहरति सतो सम्पजानो। सो कायपरियन्तिकं वेदनं वेदियमानो 'कायपरियन्तिकं वेदनं वेदियामी' ति पजानाति, जीविपरियन्तिकं वेदनं वेदियमानो 'जीवितपरियन्तिक वेदनं वेदियामी' ति पजानाति, 'कायस्स भेदा उद्धं जीवितपरियादाना इधेव सब्बवेदयितानि अनभिनन्दितानि सीती भविस्सन्ती' ति पजानाति । ' एवं वुत्ते वप्पो सक्को निगण्ठसावको भगवन्तं एतदवोच-" सेय्यथापि, भन्ते, पुरिसो उदयस्थिको अस्सपणियं पोसेय्य। सो उदयं चेव नाधिगच्छेय्य, उत्तरं च किलमथस्स विघातस्स भागी अस्स। एवमेव खो अहं, भन्ते, उदयस्थिको वाले निगण्ठे पयिरुपासिं। स्वाहं उदयं चेव नाधिगच्छि, उत्तरं च किलमथस्स विघातस्स भागी अहोसि। एसाह, भन्ते, अज्जतग्गे यो मे बालेसु निगण्ठेसु पसादो तं महावाते वा ओफुणामि नदिया वा सीघसोताय पवाहेमि। अभिकन्तं, भन्ते...पे०...उपासकं मं, भन्ते, भगवा धारेतु अजतग्गे पाणुपेतं सरणं गतं ति ।" इति अङ्गुत्तरनिकाये ४।२०५। पृ० २१०-२१३ ॥ पृ० ७४ पं. ३ ततो सुग्गता...। तुला-"भाजीवसावको गहपति आयस्मन्तं मानन्द एतदवोचकेसं नो, भन्ते आनन्द, धम्मो स्वाक्खातो? के लोके सुप्पटिपन्ना ? के लोके सुकता ति ? तेन हि, गहपति, त वेत्थ पटिपुच्छिस्सामि, यथा ते खमेय्य तथा नं ब्याकरेय्यासि । तं किं मञ्जसि, गहपति, ये रागस्स पहानाय धर्म देसेन्ति दोसस्स पहानाय धम्म देसेन्ति मोहस्स पहानाय धम्मं देसेन्ति, तेसं धम्मो स्वाक्खातो नो वा १ कथं वा ते एत्थ होती ति ? ये, भन्ते, रागस्स पहानाय धम्म देसेन्ति दोसस्स पहानाय धम्म देसेन्ति मोहस्स पहानाय धम्म देसेन्ति, तेस धम्मो स्वाक्खातो। एवं मे एत्थ होती ति । तं किं मसि, गहपति, ये रागस्स पहानाय पटिपन्ना दोसस्सः पहानाय पटिपन्ना मोहस्स पहानाय पटिपन्ना, ते लोके सुप्पटिपन्ना नो वा १ कथं वा ते एत्थ होती ति ? ये, भन्ते, रागस्स पहानाय पटिपन्ना दोसस्स पहानाय पटिपन्ना मोहस्स पहानाय पटिपन्ना, ते लोके सुप्पटिपन्ना। एवं मे एत्थ होती ति। तं किं मसि, गहपति, येसं रागो पहीनो उच्छिन्नमूलो तालावत्थुकतो अनभावङ्कतो आयतिं अनुप्पादधम्मो, येसं दोसो पहीनो उच्छिन्नमूलो तालावत्थुकतो अनभावङ्कतो आयति अनुप्पादधम्मो, येसं Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। मोहो पहीनो उच्छिन्नमूलो तालावस्थुकतो अनभावतो आयतिं अनुप्पादधम्मो, ते लोके सुकता नो वा ? कथं वा ते एत्थ होती ति ? - येस, भन्ते, रागो पहीनो उच्छिन्नमूलो तालावत्थुकतो अनभावतो आयति अनुप्पादधम्मो, येस दोसो पहीनो...पे०...येसे मोहो पहीनो उच्छिन्नमूलो तालावत्थुकतो अनभावङ्कतो आयति अनुप्पादधम्मो ते लोके सुकता । एवं मे एत्थ होती ति ।" इति मङ्गुत्तरनिकाये ३।८।२। पृ० २०१-२०२॥ पृ० ७८ पं० २ तवे चेव। तुला-"अभयो लिच्छवि आयस्मन्तं आनन्दं एतदवोच-'निगण्ठो, भन्ते, नाटपुत्तो सम्वने सम्वदस्सावी अपरिसेसे आणदस्सनं पटिजानाति 'चरतो च मे तिठ्ठतो च सुत्तस्स च जागरस्त च सततं समितं आणदस्सनं पच्चुपट्टितं ति। सो पुराणानं कम्मानं तपसा न्यन्तीभावं पञआपेति नवानं कम्मानं अकरणा सेतुघातं । इति कम्मक्खया दुक्खक्खयो, दुक्खक्खया वेदनाक्खयो, वेदनाक्खया सब्बं दुक्खं निजिण्णं भविस्सति-एवमेतिस्सा सन्दिटिकाय निजराय विसुद्धिया समतिक्कमो होति । इध, भन्ते, भगवा किमाहा"ति ? __“तिस्सो खो इमा, अभय, निजरा विसुद्धियो तेन भगवता जानता पस्सता अरहता सम्मासम्बुद्धन सम्मदस्खाता सत्तानं विसुद्धिया सोकेपरिदेवानं समतिकमाय दुक्खदोमनस्सानं अत्यङ्गमाय जायस्स अधिगमाय निब्बानस्स सच्छिकिरियाय। कतमा तिस्सो १ इध, अभय, भिक्खु सीलवा होति...... पे०...."समादाय सिक्खति सिक्खापदेसु । सो नवं च कम्मं न करोति, पुराणं च कम्मं फुस्स फुस्स न्यन्तीकरोति। सन्दिट्टिका निजरा अकालिका एहिपस्सिका ओपनेय्यिका पञ्चत्तं बेदितब्वा। विजूही ति । __“स खो. सो, अभय, भिक्खु एवं सीलसम्पन्नो विविच्चेव कामेहि..."पे०....."चतुत्थं झानं उपसम्पज विहरति। सो नवं च कम्मं न करोति, पुराणं च कम्मं फुस्स फुस्स ब्यन्तीकरोति। सन्दिटिका निजरा अकालिका एहिपस्सिका ओपनेय्यिका पञ्चत्तं वेदितब्बा विझूही ति। ___ स खो सो, अभय, भिक्खु एवं समाधिसम्पन्नो आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पाविमुत्ति विटेव धम्मे सयं अभिजा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहरति। सो नवं च कम्मं न करोति, पुराणं च कम्मं फुस्स फुस्स ब्यन्तीकरोति । सन्दिटिका निजरा अकालिका एहिपस्सिका ओपनेय्यिका पच्चत्तं वेदितब्बा विजूही ति। इमा खो, अभय, तिस्सो निजरा विसुद्धियो तेन भगवता जानता पस्सता अरहता सम्मासम्बुद्धेन सम्मदक्खाता सत्चानं विसुद्धिया सोकपरिदेवानं समतिकमाय दुक्खदोमनस्सानं अत्थङ्गमाय आयस्स अधिगमाय निब्बानस्स सच्छिकिरियाया"ति। एवं वुत्ते पण्डितकुमारको लिच्छविं अभयं लिच्छवि एतदवोच-'किंपन त्वं, सम्म अभय, आयस्मतो आनन्दस्स सुभासितं सुभासिततो नाब्भनुमोदसी" ति ? _क्याहं, सम्म पण्डितकुमारक, आयस्मतो आनन्दस्स सुभासितं सुभासिततो नाब्भनुमोदिस्सामि । मुद्धा पि तस्स विपतेय्य यो आयस्मतो आनन्दस्स सुभासितं सुभासिततो नान्भनुमोदेय्या ति" । इति अंगुत्तरनिकाये ३१८४ पृ० २०४-२०५॥ पृ० ७९६० ७ विविधै सम्मे...। तुला-"अपरेहि पि, भिक्खवे, तीहि धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु अञ्चन्तनिट्ठो होति अच्चन्तयोगक्खेमी अच्चन्तब्रह्मचारी अच्चन्तपरियोसानो सेहो देवमनुस्सानं । कतमेहि तीहि ? सम्मादिट्ठिया, सम्मात्राणेन, सम्माविमुत्तिया-इमेहि खो, भिक्खवे, तीहि धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु अञ्चन्तनिट्ठो होति अच्चन्तयोगक्खेमी अच्चन्तब्रह्मचारी अञ्चन्तपरियोसानो सेट्ठो देवमनुस्सान।" इति अंगुतरनिकाये ।११।१।१०। पृ० ३७०॥ "सन्ति, भन्ते, एके समणब्राह्मणा द्वयेन ओघस्स नित्थरणं पञपेन्ति–सीलविसुद्धिहेतु च तपो. जिगुच्छाहेतु च। इध, भन्ते, भगवा किमाहा ति ? सीलविसुद्धिं खो अहं, साळह, अञतरं सामनङ्गं ति वदामि। ये ते, साळह, समणब्राह्मणा तपोजि Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६०० स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् गुच्छावादा तपोजिगुच्छासारा तपोजिगुच्छाअल्लीना विहरन्ति, अभब्बा ते ओघस्स नित्थरणाय । ये पि ते, साळ्ह, समणब्राह्मणा अपरिसुद्धकायसमाचारा अपरिसुद्धवचीसमाचारा अपरिसुद्धमनोसमाचारा अपरिसुद्धाजीवा, अभब्बा ते जाणदस्सनाय अनुत्तराय सम्बोधाय। सेय्यथापि, साळह, पुरिसो नदि तरितुकामो तिण्हं कुठारि आदाय वनं पविसेय्य । सो तत्थ पस्सेय्य महति साललहिँ उजु नवं अकुक्कुच्चकजातं । तमेनं मूले छिन्देय्य; मूले छेत्वा अग्गे छिन्देय्य; अग्गे छत्वा साखापलासे सुविसोधितं विसोधेय्य; साखापलासं सुविसोधितं विसोधेत्वा कुठारीहि तच्छेय्यः कुठारीहि तच्छेत्वा वासीहि तच्छेय्य; वासीहि तच्छेत्वा लेखणिया लिखेय्य; लेखणिया लिखित्वा पासाणगुळेन धोवेय्य; पासाणगुळेन धोवेवा नदि पतारेय्य । तं किं मअसि, साळुह, भन्बो नु खो सो पुरिसो नदि तरितुं ति? नो हेतं, भन्ते। तं किस्स हेतु असु हि, भन्ते, साललट्ठि बहिद्धा सुपरिकम्मकता अन्तो अविसुद्धा । तस्सेतं पाटिकच-साललट्ठि संसीदिस्सति, पुरिसो अनयब्यसनं आपज्जिस्सती ति।। एवमेव खो, साह, ये ते समणब्राह्मणा तपोजिगुच्छावादा तपोजिगुच्छासारा तपोजिगुच्छाअल्लीना विहरन्ति, अभब्बा ते ओघस्स निस्थरणाय । ये पि ते, साळह, समणब्राह्मणा अपरिसुद्धकायसमाचारा अपरिसुद्धवचीसमाचारा अपरिसुद्धमनोसमाचारा अपरिसुद्धाजीवा, अभब्बा ते आणदस्सनाय अनुत्तराय सम्बोधाय। ये च खो ते, साळह, समणब्राह्मणा न तपोजिगुच्छावादा न तपोजिगुच्छासारा न तपोजिगुच्छाअल्लीना विहरन्ति, भब्बा ते ओषस्त नित्थरणाय । ये पिते, साह, समणब्राह्मणा परिसुद्धकायसमाचारा परिसुद्धवचीसमाचारा परिसुद्धमनोसमाचारा परिसुद्धाजीवा, भब्बा ते आणदस्सनाय अनुत्तराय सम्बोधाय । सेय्यथापि, साळ्ह, पुरिसो नदि तरितुकामो तिण्हं कुठारि आदाय बनं पविसेय्य । सो तत्थ पस्सेय्य महति साललहिँ उजु नवं अकुक्कुच्चकजातं । तमेनं मूले छिन्देय्य; मूले छिन्दित्वा अग्गे छिन्देय्य; अग्गे छिन्दित्वा साखापलासं सुविसोधितं विसोधेय्य; साखापलासं सुविसोधितं विसोधेत्वा कुठारीहि तच्छेय्य; कुठारीहि तच्छेत्वा वासीहि तच्छेय्य; वासीहि तच्छेत्वा निखादनं आदाय अन्तो सुविसोधितं विसोधेय्य; अन्तो सुविसोधितं विसोधेत्वा लेखणिया लिखेय्य; लेखणिया लिखित्वा पासाणगुळेन धोवेय्य; पासाणगुळेन धोवेत्वा नावं करेय्य; नावं कत्वा फियारित्तं बन्धेय्य; फियारित्तं बन्धित्वा नदि पतारेय्य । तं किं मञ्जसि, साळह, भब्बो नु खो सो पुरिसो नदि तरितुं ति ? एवं, भन्ते। तं किस्स हेतु ? असु हि, भन्ते, साललहि बहिद्धा सुपरिकम्मकता। अन्तो सुविसुद्धा नावा कता फियारित्तबद्धा। तस्सेतं पाटिकच-"नावा न संसीदिस्सति, पुरिसो सोत्थिना पारं गमिस्सती ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४/२०१६। पृ० २१४-२१५ ॥ ___“अथ खो वज्जियमाहितो गहपति येन ते अतिथिया परिब्बाजका तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तेहि अतित्थियेहि परिब्बाजकेहि सद्धिं सम्मोदि । सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदि । एकमन्तं निसिन्नं खो वज्जियमाहितं गहपति ते अतिथिया परिब्बाजका एतदवोचुं"सच्चं किर, गहपति, समणो गोतमो सब्बं तपं गरहति, सब्बं तपस्सि लूखाजीवि एकसेन उपक्कोसति उपवदती" ति? न खो, भन्ते, भगवा सब्बं तपं गरहति न पि सब्जे तपस्सि लूखाजीवि एकंसेन उपक्कोसति उपवदति । Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ६०१ गारय्हं खो भन्ते, भगवा गरहति, पसंसितम्ब पसंसति। गारव्हं खो पन, भन्ते, भगवा गरहन्तो पसंसितब्बं पसंसन्तो विभजवादो भगवा। न सो भगवा एत्थ एकंसवादो ति। एवं वुत्ते अञतरो परिब्बाजको वजियमाहितं गहपति एतदवोच-"आगमेहि स्वं, गहपति, यस्स त्वं समणस्स गोतमस्स वणं भासति, समणो गोतमो वेनयिको अप्पअत्तिको" ति ? एस्थ पाहं, भन्ते, आयस्मन्ते वक्खामि सहधम्मेन-'इदं कुसलं' ति, भन्ते, भगवता पञ्जतं; 'इदं अकुसलं' ति, भन्ते, भगवता पञ्चत्तं । इति कुसलाकुसलं भगवा पापयमानो सपञत्तिको भगवा; न सो भगवा वेनयिको अप्पत्तिको ति। __एवं वुत्ते ते परिब्बाजका तुण्हीभूता मङ्कुभूता पत्तक्खन्धा अधोमुखा पज्झायन्ता अप्पटिमाना निसीदिंसु। अथ खो वजियमाहितो गहपति ते परिब्बाजके तुण्हीभूते मङ्कुमुते पतक्खन्धे अधोमुखे पज्झायन्ते अप्पटिभाने विदित्वा उट्ठायासना येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो वञ्जियमाहितो गहपति यावतको अहोसि तेहि अञतित्थियेहि परिब्बाजकेहि सद्धिं कथासल्लापो तं सब्बं भगवतो आरोचेसि। साधु साधु, गहपति! एवं खो ते, गहपति, मोषपुरिसा कालेन कालं सहधम्मेन सुनिग्गहितं निग्गहेतब्बा। नाहं, गहपति, सब्बं तपं तपितब्बं ति वदामि; न च पनाहं, गहपति, सब्बं तपं न तपितब्बं ति वदामि; नाहं, गहपति, सब्बं समादानं समादितब्ब ति वदामि; न पनाहं, गहपति, सब्ब समादानं न समादितब्बं ति वदामि; नाहं गहपति, सब्बं पधानं पदहितब्बं ति वदामि; न पनाहं, गहपति, सब्बं पधानं न पदहितब्बं ति वदामि; नाहं, गहपति, सब्बो पटिनिस्सग्गो पटिनिस्सज्जितब्बो ति वदामि । न पनाहं, गहपति सम्बो पटिनिसग्गो न पटिनिस्सज्जितब्बो ति वदामि: नाहं गहपति, सब्बा विमुत्ति विमुच्चितब्बा ति वदामि; न पनाहं, गहपति, सब्बा विमुत्ति न विमुच्चितब्बा ति वदामि ।। यं हि गहपति. तपं तपतो अकसला धम्मा अभिवडन्ति, कसला धम्मा परिहायन्ति, एवरूपं तपं न तपितब्बं ति वदामि । यं च ख्वास्स गहपति, तपं तपतो अकुसला धम्मा परिहायन्ति, कुसला धम्मा अभिवडन्ति, एवरूपं तयं तपितब्बं ति वदामि ।" इति अंगुत्तरनिकाये १०।१०।४। पृ० २५३-२५४ ।। पृ०७९ पं०१३ तिविधे संकिलेसे... । तुला-"चत्तारोमे, भिक्खवे, चन्दिमसुरियानं उपकिलेसा, येहि उपक्किलेसेहि उपक्किलिट्ठा चन्दिमसुरिया न तपन्ति न भासन्ति न विरोचन्ति । कतमे चत्तारो? अब्भा, भिक्खवे, चन्दिमसुरियानं उपक्किलेसा येन उपक्किलेसेन उपक्किलिट्ठा चन्दिमसुरिया न तपन्ति न भासन्ति न विरोचन्ति । महिका, भिक्खवे, चन्दिमसुरियानं उपक्किलेसा... । धूमो रजो, भिक्खवे, चन्दिमसुरियानं उपक्किलेसो......। राहु, भिक्खवे, असुरिन्दो चन्दिमसुरियानं उपक्किलेसो......।। एवमेव खो, भिक्खवे, चत्तारोमे समणब्राह्मणानं उपक्किलेसा, येहि उपक्किलेसेहि उपक्किलिट्ठा एके समणब्राह्मणा न तपन्ति न भासन्ति न विरोचन्ति । कतमे चत्तारो सन्ति, भिक्खवे, एके समणब्राह्मणा सुरं पिबन्ति मेरयं, सुरामेरयपाना अप्पटिविरता। अयं, भिक्खवे, पठमो समणब्राह्मणानं उपक्किलेसो. ... | सन्ति, भिक्खवे, एके समणब्राह्यणा मेथुनं धम्म पटिसेवन्ति, मेथुनस्मा धम्मा अप्पटिविरता । अयं, भिक्खवे, दुतियो समगब्राह्मणानं उरकिलेसो..."। सन्ति, भिक्खवे, एके समणब्राह्मणा जातरूपरजतं सादियन्ति, जातरूपरजतपटिगहणा अप्पटिविरता। अयं, भिक्खवे, ततियो समणब्राह्मणानं उपक्किलेसो ....... | सन्ति, भिक्खवे, एके समगब्राह्मणा मिच्छाजीवेन जीवन्ति, मिच्छाजीवा अप्पटिविरता। अयं भिक्खवे, चतुत्थो समणब्राह्मणानं उपक्किलेसो, येन उपक्किलेसेन उपक्किलिट्ठा एके समणब्राह्मणा न तपन्ति न भासन्ति न विरोचन्ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।५।१०११-८०५५-५६॥ पृ० ८१ पं० १० तिहिं ठाणेहिं देसे पुढवीते चलेज्जा...। तुला-“अढिमे, आनन्द, हेतू, अट्ठ पञ्चया महतो भूमिचालस्स पातुभावाय । कतमे अट्ठ ? अयं, आनन्द, महापथवी उदके पतिहिता; Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६०२ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् उदकं वाते पतिहितं; वातो आकासट्टो होति । सो, आनन्द, समयो यं महावाता वायन्ति; महावाता वायन्ता उदकं कम्पन्ति; उदकं कम्पितं पथविं कम्पेति। अर्थ, आनन्द, पठमो हेतु, पठमो पच्चयो महतो भूमिचालस्स पातुभावाय। पुन च परं, भानन्द, समणो वा ब्राह्मणो वा इद्धिमा चेतोवसिप्पत्तो देवता वा महिद्धिका महानुभावा। तस्स परिचा पथवीसना भाविता होति, अप्पमाणा आपोसञ्जा। सो इमं पथविं कम्पति सङ्कम्पेति सम्पकम्पेति सम्पवेधेति। अयं आनन्द, दुतियो हेतु, दुतियो पच्चयो महतो भूमिचालस्स पातुभावाय। पुन च परं, आनंद यदा बोधिसत्तो तुसिता काया चवित्वा सतो सम्पजानो मातुकुच्छि ओक्कमति, तदाय पथवी कम्पति सङ्कमति सम्पकम्पति सम्पवेधति। अयं, आनन्द, ततियो हेतु, ततियो पञ्चयो महतो भूमिचालस्स पातुभावाय। पुन च परं, आनन्द, यदा बोधिसत्तो सतो सम्पजानो मातुकुच्छिस्मा निक्खमति, तदाय पथवी कम्पति सङ्कम्पति सम्पकम्पति सम्पवेषति। अयं, आनन्द, चतुत्थो हेतु, चतुत्यो पच्चयो महतो भूमिचालस्स पातुभावाय।। पुन च परं, आनन्द, यदा तथागतो अनुत्तरं सम्मासम्बोधि अभिसम्बुज्मति, तदायं पथवी कम्पति सङ्कम्पति सम्पकम्पति सम्पवेधति । अयं, आनन्द, पञ्चमो हेतु, पञ्चमो पच्चयो महतो भूमिचालस्स पातुभावाय। पुन च परं, आनन्द, यदा तथागतो अनुत्तरं धम्मचकं पवत्तति, तदायं पथवी कम्पति सङ्कम्पति सम्पकम्पति सम्पवेधति । अयं, आनन्द, छटो हेतु, छटो पच्चयो महतो भूमिचालस्स पातुभावाय । पुन च परं, आनन्द, यदा तथागतो सतो सम्पजानो आयुसङ्खारं ओस्सज्जति, तदायं पथवी कम्पति सङ्कम्पति सम्पकम्पति सम्पवेधति । अयं, आनन्द, सत्तमो हेतु, सत्तमो पच्चयो महतो भूमिचालस्स पातुभावाय। पुन च परं, आनन्द, यदा तथागतो अनुपादिसेसाय निब्बानधातुया परिनिब्बायति, तदायं पथवी कम्पति सङ्कम्पति सम्पकमति सम्पवेधति । अयं, आनन्द, अट्ठमो हेतु, अट्ठमो पच्चयो महतो भूमिचालस्स पातुभावाय । इमे खो, आनन्द, अट्ट हेतू, अट्ठ पच्चया महतो भूमिचालस्स पातुभावाया ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ८७१० पृ० ४००-४०१॥ पृ० ८६ पं०४ तिविहे चक्खू... तुला-"तयोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि कतमे तयो ? अन्धो, एकचक्खु, द्विचक्खु । कतमो च, भिक्खवे, पुगलो अन्धो ? इध भिक्खवे, एकच्चस्स पुग्गलस्स तथारूपं चक्खु न होति यथारूपेन चक्खुना अनधिगतं वा भोगं अधिगच्छेय्य अधिगतं वा भोगं फाति करेय्य, तथारूपं पिस्स चक्खु न होति यथारूपेन चक्खुना कुसलाकुसले धम्मे जानेय्य, सावज्जानवज्जे धम्मे जानेय्य, हीनप्पणीते धम्मे जानेय्य, कण्हसुक्कसप्पटिभागे धम्मे जानेय्य। अयं वुच्चति, मिक्खवे, पुग्गलो अन्धो। ___ कतमो च, भिक्खवे, पुगलो एकचक्खु ? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुग्गलस्स तथारूपं चक्खु होति, यथारूपेन चक्खुना अनधिगतं वा भोग अधिगच्छेय्य अधिगतं वा भोगं फाति करेय्य; तथारूपं पनस्स चक्खु न होति यथारूपेन चक्खुना कुसलाकुसले धम्मे जानेय्य, सावज्जानवज्जे धम्मे जानेय्य, हीनप्पणीते धम्मे जानेय्य, कण्हसुक्कसप्पटिभागे धम्मे जानेय्य । अयं वुच्चति, भिक्खवे, पुग्गलो एक्कचक्छु। कतमो च, भिक्खवे, पुग्गलो द्विचक्खु ? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुगलस्स तथारूपं चक्खु होति यथारूपेन चक्खुना अनधिगतं वा भोगं अधिगच्छेय्य, अधिगतं वा भोगं फाति करेय्य, तथारूपं पिस्स Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ६०३ चक्खु होति यथारूपेन चक्खुना कुसलाकुसले धम्मे जानेय्य, सावज्जानवज्जे धम्मे जानेय्य, हीनप्पणीते धम्मे जानेय्य, कण्हसुक्सप्पटिभागे धम्मे जानेय्य । अयं वुच्चति, भिक्खवे, पुग्गलो द्विचक्खु। इमे खो, भिक्खवे, तयो पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि ति । न चेव भोगा तथारूपा, न च पुञानि कुन्वति । उभयत्थ कलिग्गाहो, अन्धस्स हतचक्खुनो। अथापरायं अक्खातो, एकचक्खु च पुग्गलो । धम्माधम्मेन सठोसो, भोगानि परियेसति ॥ थेय्येन कूटकम्मेन, मुसावादेन चूभयं । कुसलो होति सङ्घातुं, कामभोगी च मानवो ॥ इतो सो निरयं गन्वा, एकचक्खु विहचति ॥ द्विचक्खु पन अक्खातो, सेटो पुरिसपुम्गलो । धम्मलद्धेहि भोगेहि, उट्टानाधिगतं धनं ॥ ददाति सेट्ठसङ्कप्पो, अन्यम्गमानसो नरो। उपेति भद्दकं ठानं, यत्थ गन्त्वा न सोचति ॥ अन्धं च एकचक्टुं च, आरका परिवजये । द्विच पन सेवेथ, सेह्र पुरिसपुग्गलं ॥ति ॥" इति अङ्गुत्तरनिकाये ३।३।९) पृ० ११८-११९॥ पृ० ९२ पं० ५ चत्तारि रुक्खा...उन्नते णाममेगे उन्नते...। तुला-"१. चत्तारोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो ? ओणतोणतो, ओणतुण्णतो, उण्णतोणतो, उण्णतुण्णतो। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।९।६। पृ० ९१॥ पृ० ९७ पं० ३ चउबिधे संवासे...। तुला–“२. चत्तारोमे, गहपतयो, संवासा। कतमे चत्तारो छवो छवाय सद्धिं संवसति, छवो देविया सद्धिं संवसति, देवो छ्वाय सद्धिं संवसति, देवो देविया सद्धिं संवसति। ३. "कथं च, गहपतयो, छवो छवाय सद्धिं संवसति ? इध, गहपतयो, सामिको होति पाणातिपाती अदिन्नादायी कामेसुमिच्छाचारी मुसावादी सुरामेरयमज्जपमादट्ठायी दुस्सीलो पापधम्मो मच्छेरमलपरियुहितेन चेतसा अगारं अज्झावसति अक्कोसकपरिभासको समणब्राह्मणानं; भरिया पिस्स होति पाणातिपातिनी अदिनादायिनी कामसुमिच्छाचारिनी मुसावादिनी सुरामेरयमजपमादट्ठायिनी दुस्सीला पापधम्मा मच्छेरमलपरियुहितेन चेतसा अगारं अज्झावसति अक्कोसिकपरिभासिका समणब्राह्मणानं । एवं खो, गहपतयो, छवो छवाय सद्धिं संवसति । ४. "कथं च, गहपतयो, छवो देविया सद्धिं संवसति ? इध, गहपतयो, सामिको होति पाणातिपाती अदिनादायी कामेसुमिच्छाचारी मुसावादी सुरामेरयमजपमादट्ठायी दुस्सीलो पापधम्मो मच्छेरमलपरियुट्टितेन चेतसा अगारं अज्झावसति अक्कोसकपरिभासको समणब्राह्मणानं; भरिया ख्वस्स होति पाणातिपाता पटिविरता अदिन्नादाना पटिविरता कामेसु मिच्छाचारा पटिविरता मुसावादा पटिविरता सुरामेश्यमज्जपमादहाना पटिविरता सीलवती कल्याणधम्मा विगतमलमच्छरेन चेतसा अगारं अज्झावसति अनक्कोसिकपरिभासिका समणब्राह्मणानं। एवं खो, गहपतयो, छवो देविया सद्धिं संवसति। ५. "कथं च, गहपतयो, देवो छवाय सद्धि संवसति ? इध, गहपतयो, सामिको होति पाणातिपाता पटिविरतो अदिन्नादाना पटिविरतो कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो मुसावादा पटिविरतो सुरामेरयमज्ज Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६०४ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् पमादट्ठाना पटिविरतो सीलवा कल्याणधम्मो विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति अनकोसकपरिभासको समणब्राह्मगानं; भरिया ख्वस्स होति पाणातिपातिनी...पे०...सुरामेरयमज्जपमादट्ठायिनी दुस्सीला पापधम्मा मच्छरमलपरियुट्ठितेन चेतसा अगारं अज्झावसति अक्कोसिकपरिभासिका समणब्राह्मणानं । एवं खो, गहपतयो, देवो छवाय सद्धिं संवसति । ६. "कथं च, गहपतयो, देवो देविया सद्धिं संवसति ? इध, गहपतयो, सामिको होति पाणातिपाता पटिविरतो...पे०...सीलवा कल्याणधम्मो विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति अनक्कोसकपरिभासको समणब्राह्मणानं: भरिया पिस्स होति पाणातिपाता पटिविरता...पे०...सरामेश्यमज्जपमादाना पटिविरता सीलवती कल्याणधम्मा विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति अनक्कोसिकपरिभासिका समणब्राह्मणानं । एवं खो, गहपतयो, देवो देविया सद्धिं संवसति । इमे खो गहपतयो चत्तारो संवासा ति । "उभो च होन्ति दुस्सीला, कदरिया परिभासका । ते होन्ति जानिपतयो, छवा संवासमागता ।। “सामिको होति दुस्सीलो, कदरियो परिभासको। भरिया सीलवती होति, वद्ञ वीतमच्छरा। सा पि देवी संवसति, छवेन पतिना सह ।। "सामिको सीलवा होति, वदने वीतमच्छरो। भरिया होति दुस्सीला, कदरिया परिमासिका । सा पिछवा संवसति, देवेन पतिना सह ॥ "उभो सद्धा वदञ्जू च, सञता धम्मजीविनो। ते होन्ति जानिपतयो, अञमनं पियंवदा ॥ "अत्थासं पचुरा होन्ति, फासुकं उपजायति । अमित्ता दुम्मना होन्ति, उभिन्नं समसीलिनं ॥ "इध धम्म चरित्वान, समसीलब्बता उभो । नन्दिनो देवलोकस्मि, मोदन्ति कामकामिनो" ति॥ इति अंगुत्तरनिकाये पठमसंवाससुत्ते ४।६।३।२-६। पृ० ६१-६२ । दुतियसंवाससुत्तेऽपि ईदृश एव पाठः किञ्चिद् भेदेन वर्तते, तथाहि-" मुसावादी पिसुणवाचो फरुपवाचो सम्फप्पलापी अभिज्झालु ब्यापन्नचित्तो मिच्छादिट्टिको दुस्सीलो.........मुसावादिनी पिसुणवाचा फरुसवाचा सम्फप्पलापिनी अभिज्झालुनी ब्यापनचित्ता मिच्छादिटिका दुस्सीला...... मुसावादा पटिविरता पिसुणाय वाचाय पटिविरता फरुसाय वाचाय पटिविरता सम्फप्पलापा पटिविरता अनभिज्झालुनी अब्यापन्नचित्ता सम्मादिटिका सीलवती......मुसावादा पटिविरतो पिसुणाय वाचाय पटिविरतो फहसाय वाचाय पटिविरतो सम्फप्पलापा पटिविरतो अनभिज्झालु अन्यापन्नचित्तो सम्मादिट्टिको सीलवा...................मिच्छादिटिका दुस्सीला.........पे०......सम्मादिट्टिका सीलवती......" इति अंगुत्तरनिकाये दुतियसंवाससुत्ते ४।६।४।१-५। पृ० ६३-६४ ॥ पृ० ९८ पं० ८ चत्तारि फला"। तुला-"१. चत्तारिमानि, भिक्खवे, अम्बानि । कतमानि चत्तारि? आमं पक्कवण्णि, पकं आमवण्णि, आम आमवण्णि, पकं पक्कवण्णि-इमानि खो, भिक्खवे, चत्तारि अम्बानि। एवमेव खो, भिक्खवे, चत्तारो अम्बूपमा पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मि। कतमे चत्तारो? आमो पक्कवण्णी पको आमवण्णी आमो आमवण्णी, पक्को पक्कवण्णी। २. कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो आमो होति पक्कवण्णी ? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुग्गलस्स पासादिकं होति अभिकन्तं पटिक्कन्तं आलोकितं विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं सङ्घाटिपत्तचीवरधारणं । सो 'इदं दुक्ख' ति यथाभूतं नप्पजानाति "पे...."अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं नप्पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो आमो होति पकवण्णी । सेय्यथापि तं, भिक्खवे, अम्बं आम पक्कवण्णि; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि।। ३. "कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो पक्को होति आमवण्णी ? इध भिक्खवे, एकच्चस्स पुगालस्स न पासादिक होति अभिकन्तं पटिकन्तं आलोकितं विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारित सङ्घाटिपत्तचीवरधारणं । सो 'इदं दुक्खं' ति यथाभूतं पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ६०५ पनानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो पक्को होति आमवण्णी। सेय्यथापि तं, भिक्खवे, अम्बं पकं आमवण्णि; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। ४. कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो आमो होति आमवण्णी ? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुगालस्स न पासादिकं होति अभिक्कन्तं पटिक्कन्तं आलोकितं विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं सङ्घाटिपत्तचीवर धारणं । सो 'इदं दुक्खं ' ति यथाभूतं नप्पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं नप्पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो आमो होति आमवण्णी। सेय्यथापि तं, भिक्खवे, अम्ब आम आमवण्णि; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। ___५. कथं च भिक्खवे, पुग्गलो पक्को होति पक्कवण्णी ? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुग्गलस्स पासादिकं होति अभिवन्तं पटिक्कातं आलोकितं विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं सङ्घाटिपत्तचीवरधारणं। सो 'इदं दुक्खं' ति यथाभूतं पजानाति...पे०... अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो पक्को होति पक्कवणी। सेथ्यथापि तं, भिक्खवे, अम्बं पक्कं पक्कवण्णि; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो अम्बूपमा पुग्गला सन्तो संविज्ज माना लोकस्मिं ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ४|११| ५-६ । पृ० १११-११३ । दृश्यतां पुग्गलपञ्जत्ती ६८-१०।। पृ० ९९ पं० १. चत्तारि पुरिसजाता...। तुला-" चतूहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो असप्पुरिसो वेदितब्बो। कतमेहि चतूहि ? इध, भिक्खवे, असप्पुरिसो यो होति परस्स अवण्णो तं अपुट्ठो पि पातु करोति, को पन वादो पुढस्स ? पुट्ठो खो पन पञ्हाभिनीतो अहापेत्वा अलम्बित्वा परिपूर वित्थारेन परस्स अवणं भासिता होति । वेदितब्बमेतं, भिक्खवे, असप्पुरिसो अयं भवं ति। पुन च परं, भिक्खवे, असप्पुरिसो यो होति परस्स वण्णो तं पुट्ठो पि न पातु करोति, को पन वादो अपटस्स १ पटो खोपन पहाभिनीतो हापेत्वा लम्बित्वा अपरिपरं अवित्थारेन परस्स वणं भासिता होति । वेदितब्बमेतं, मिक्खवे, असप्पुरिसो अयं भवं ति। पुन च परं, भिक्खवे, असप्पुरिसो यो होति अत्तनो अवण्णो तं पुट्ठो पि न पातु करोति, को पन बादो अपुट्ठस्स ? पुट्ठो खो पन पञ्हाभिनीतो हापेत्वा लम्बित्वा अपरिपूरं अविस्थारेन अत्तनो अवण्णं भासिता होति । वेदितब्बमेतं, भिक्खवे, असप्पुरिसो अयं भवं ति। पुन च परं, भिक्खवे, असप्पुरिसो यो होति अत्तनो वण्णो तं अपुट्ठो पि पातु करोति, को पन वादो पुट्ठस्स ? पुट्ठो खो पन पञ्हाभिनीतो अहापेत्वा अलम्बित्वा परिपूरं वित्थारेन अत्तनो वणं भासिता होति । वेदितब्बमेतं, भिक्खवे, असप्पुरिसो अयं भवं ति । इमेहि खो, भिक्खवे, चतूहि धम्मेहि समन्नागतो असप्पुरिसो वेदितब्बो। चहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो सप्पुरिसो वेदितब्बो। कतमेहि चतुहि ? इध, भिक्खवे, सप्पुरिसो यो होति परस्स अवण्णो तं पुट्ठो पि न पातु करोति, को पन वादो अपुटुस्सपुट्ठो खो पन पञ्हाभिनीतो हापेत्वा लम्बित्वा अपरिपूरं अवित्थारेन परस्स अवण्णं भासिता होति। वेदितब्बमेतं, भिक्खवे, सप्पुरिसो अयं भवं ति। पुन च परं, भिक्खवे, सप्पुरिसो यो होति परस्स वण्णो अपुट्ठो पि पातु करोति, को पन वादो पुट्ठस्स ? पुट्ठो खो पन पञ्हाभिनीतो अहापेत्वा अलम्बित्वा परिपूरं वित्थारेन परस्स वण्णं भासिता होति। वेदितब्बमेतं, भिक्खवे, सप्पुरिसो अयं भवं ति। पुन च परं, भिक्खवे, सप्पुरिसो यो होति अत्तनो अवण्णो तं अपुट्ठो पि पातु करोति, को पन वादो पुट्ठस्स ? पुट्ठो खो पन पञ्हाभिनीतो अहापेत्वा अलम्बित्वा परिपूरं वित्थारेन अत्तनो अवणं भासिता होति । बेदितब्बमेतं, भिक्खवे, सप्पुरिसो भयं भवं ति । Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६०६ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् पुन च परं, भिक्खवे, सप्पुरिसो यो होति अत्तनो वण्णो तं पुट्ठो पि न पातु करोति, को पन वादो अपुट्ठस्स! पुट्ठो खो पन पञ्हाभिनीतो हापेवा लम्बित्वा अपरिपूरं अवित्थारेन अत्तनो वणं भासिता होति । वेदितब्बमेतं, भिक्खवे, सप्पुरिसो अयं भवं ति । इमेहि खो, भिक्खवे, चतूहि धम्मेहि समन्नागतो सप्पुरिसो वेदितब्बो।" इति अंगुत्तरनिकाये ।।८।३।पृ० ८१-८२ ॥ _पृ० ९९५० १० अप्पणो णामेगे वर्ज पासति .....। तुला" चत्तारोमे, पोतलिय, पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो? इध, पोतलिय एकच्चो पुग्गलो अवण्णारहस्स अवण्णं भासिता होति भूतं तच्छं कालेन, नो च खो वण्णारहस्स वणं भासिता होति भूतं तच्छं कालेन। इध पन, पोतलिय, एकच्चो पुग्गलो वण्णारहस्स वण्णं भासिता होति भूतं तच्छं कालेन, नो च खो अवण्णारहस्स अवण्णं भासिता होति भूतं तच्छ कालेन। इध पन, पोतलिय, एकच्चो पुमालो नेव अवण्णारहस्स अवष्णं भासिता होति भूतं तच्छं कालेन, नो च वण्णारहस्स वणं भासिता होति भूतं तच्छं कालेन । इध पन, पोतलिय, एकचो पुग्गलो अवण्णारहस्स च अवणं भासिता होति भूतं तच्छं कालेन, वण्णारहस्स च वणं भासिता होति भूतं तच्छं कालेन ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।१०।१०। पृ० १०५॥ - पृ० १०० ५० ४ सुत्तधरे णामेगे जो अत्यधरे...। तुला-"चत्तारोमे, भिक्खवे, वादी। कतमे चत्तारो ? अस्थि, भिक्खवे, वादी अस्थतो परियादानं गच्छति, नो ब्यञ्जनतो; अत्थि, मिक्खवे, वादी व्यञ्जनतो परियादानं गच्छति, नो अत्यतो; अस्थि, भिक्खवे, वादी अस्थतो च ब्यञ्जनतो च परियादानं गच्छति; अत्थि, भिक्खवे, वादी नेवत्थतो नो ब्यञ्जनतो परियादानं गच्छति । इमे खो, भिक्खवे, चचारो वादी। अट्ठानमेतं, भिक्खवे, अनवकासो यं चहि पटिसम्भिदाहि समन्नागतो अस्थतो वा ब्यञ्जनतो वा परियादानं गच्छेय्या ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।१४।१०। पृ० १४६ ॥ __पृ० १०१ पं० १२ चउव्विहा देवा....."। तुला-"पुनं च परं, महानाम, अरियसावको देवतानुस्सतिं भावेति-'सन्ति देवा चातुमहाराजिका, सन्ति देवा तावतिंसा, सन्ति देवा यामा, सन्ति देवा तुसिता, सन्ति देवा निम्मानरतिनो, सन्ति देवा परनिम्मितवसवत्तिनो, सन्ति देवा ब्रह्मकायिका, सन्ति देवा तदुत्तरि ।" इति अंगुत्तरनिकाये ६।१।१०। पृ० १०॥ ___ "नवयिमे, भिक्खवे, सत्तावासा। कतमे नव ? सन्ति, भिक्खवे, सत्ता नानत्तकाया नानत्तसञिनो, सेय्यथापि मनुस्सा, एकच्चे च देवा, एकच्चे च विनिपातिका । अयं पठमो सत्तावासो। सन्ति, भिक्खवे, सत्ता नानत्तकाया एकत्तसचिनो, सेय्यथापि देवा ब्रह्मकायिका पठमाभिनिब्बत्ता । अयं दुतियो सत्तावासो। सन्ति, भिक्खवे, सत्ता एकत्तकाया नानत्तसचिनो, सेय्यथापि देवा आभस्सरा । अयं ततियो सत्तावासो। सन्ति, भिक्खवे, सत्ता एकत्तकाया एकत्तसचिनो, सेय्यथापि देवा सुभकिण्हा। अयं चतुत्थो सत्तावासो। सन्ति, भिक्खवे, सत्ता असचिनो अप्पटिसवेदिनो, सेय्यथापि देवा असञसत्ता। अयं पञ्चमो सत्तावासो। सन्ति, भिस्खवे, सत्ता सब्बसो रूपसानं समतिकमा पटिघसानं अस्थङ्गमा नानत्तसञआनं अमनसिकारा 'अनन्तो आकासो' ति आकासानञ्चायतनूपगा। अयं छटो सत्तावासो। सन्ति, भिक्खवे, सत्ता सब्बसो आकासानञ्चायतनं समतिक्कम्म 'अनन्तं विज्ञाणं' ति विआणञ्चायतनूपगा। अयं सत्तमो सत्तावासो।। __ सन्ति, भिक्खवे, सत्ता सब्बसो विआणञ्चायतनं समतिक्कम्म 'नत्थि किञ्ची ति आकिञ्चयतनूपगा। अयं अट्ठमो सत्तावासो। Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालि त्रिपिटक तुला । ६०७ सन्ति, भिक्खवे, सत्ता सन्त्रसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिकम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनूपगा । अयं नवमो सत्तावासो। इमे खो, भिक्खवे, नव सत्तावाद्या ति ॥” इति मङ्गुत्तरनिकाये ९|३|४| पृ० ४२ ॥ पृ० १०९० ४ अज्जववहारे । तुला - " चत्तारोमे, भिक्खवे, अनरियवोहारा । कतमे चचारो १ अदि दिवादिता, असुते सुतवादिता, अमुते मुतवादिता, अविज्ञाते विञ्ञातवादिता - इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो अनरियवोहारा ति । चारोमे, भिक्खवे, अरियवोहारा । कतमे चत्तारो ? अदिट्ठे अदिट्ठवादिता, असुते असुतवादिता, अमुते अमुतवादिता, अविज्ञाते अविज्ञातवादिता – इमे खो, भिक्खवे चत्तारो अरियवोहारा ति । चत्तारोमे, भिक्खवे, अनरियवोहारा । कतमे चत्तारो १ दिट्ठे अदिट्ठवादिता, सुते असुतवादिता, ते अमुतवादिता, विज्ञाते अविज्ञातवादिता इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो अनरियवोहारा ति । चत्तारोमे, भिक्खवे, अरियवोहारा । कतमे चत्तारो ! दिट्ठे दिट्ठवादिता, सुते सुतवादिता, मुते मुतवादिता, विज्ञाते विञ्ञातवादिता - इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो अरियबोहारा ति । ” इति अंगुत्तरनिकाये ४।२५।८-११। पृ० २६०-२६१ ॥ पृ० १०९ पं० चत्तारि उसभा " • । तुला - " १. चत्तारोमे भिक्खवे बलीबद्दा । कतमे चत्तारो ? सगवचण्डो नो परगवचण्डो, परगवचण्डो नो सगवचण्डो, सगबचण्डो च परगवचण्डो 'च, नेव सगवचण्डो नो परगवचण्डो – इमे खो, भिक्खवे, चतारो वलीवद्दा । एवमेव खो, भिक्खवे, चत्तारो वलीबद्दपमा पुम्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि । कत्तमे चत्तारो १ सगवचण्डो नो परगवचण्डो, परगवचण्डो नो सगवचण्डो, सगवचण्डो च परगवचण्डो च, नेव सगवचण्डो नो परगवचण्डो । २. “ कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो सगवचण्डो होति, नो परगवचण्डो ? इध भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो सकपरिसं उब्बेजेता होति, नो परपरिसं । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो सगवचण्डो होति, नो परगवचण्डो। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, बलीवद्दो सगवचण्डो, नो परगवचण्डो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । ३. कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो परगवचण्डो होति, नो सगवचण्डो ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो परपरिसं उब्बेजेता होति, नो सकपरिसं । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो परगवचण्डो होति, नो सगवचण्डो । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, वलीवद्दो परगवचण्डो, नो सगवचण्डो, तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । ४. " कथं च भिक्खवे, पुग्गलो सगवचण्डो च होति परगवचण्डो चं ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुगग्लो सकपरिसं उब्बेजेता होति परपरिसं च । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो सगवचण्डो च होति परगवचण्डो । च। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, बलीबद्दो सगवचण्डो च परगवचण्डो च; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुलं वदामि । ५. " कथं च भिक्खवे, पुग्गलो नेव सगवचण्डो होति नो परगवचण्डो ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गल नेव सकपरिसं उब्बेजेता होति, नो परपरिसं च । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो नेव सगवचण्डो होति, नो परगवचण्डी । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, बलीवद्दो नेव सगवचण्डो, नो परगवचण्डो, तथूपमाई, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो वलीबदूपमा पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि ति । " इति अंगुत्तरनिकाये ४।१११८| पृ० ११४ - ११५ ॥ पृ० १११ पं० १३ चत्तारि विकहाओ। तुला - " एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे । तेन खो पन समयेन सम्बहुला भिक्खू पच्छाभत्तं पिण्डपातपटिक्कन्ता उपट्ठानसालायं सन्निखिन्ना सन्निपतिता अनेकविहितं तिरच्छानकथं कथं अनुयुत्ता विहरन्ति, सेय्यथीदं— राजकथं चोरकथं महामत्तकथं सेनाकथं भयकथं युद्धकथं अन्नकथं पानकथं वत्थकथं सयनकथं मालाकथं Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६०८ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् गन्धकथं सयनकथं आतिकथं यानकथं गामकयं निगमकथं नगरकथं जनपदकथं इत्यिकथं सूरफथं विसिखाकथं कुम्भट्ठानकथं पुब्बपेतकथं नानत्तकथं लोकक्खायिकं समुद्दक्खायिक इतिभवाभवकथं इति वा ति। अथ खो भगवा सायन्हसमयं पटिसल्लाना वुट्टितो येन उपट्टानसाला तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा पञते आसने निसीदि। निसज खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि—'काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना सन्निपतिता, का च पन वो अन्तराकथा विप्पकता' ति। . इध मयं, भन्ते,........."तिरच्छानकथं अनुयुत्ता विहराम, सेय्यथीदं राजकथ........। न खो पनेतं, भिक्खवे, तुम्हाकं पतिरूपं कुलपुत्तानं सद्धाय अगारस्मा अनगारियं पब्बजितानं, यं तुम्हे अनेकविहितं तिरच्छानकथं अनुयुत्ता विहरेय्याथ, सेय्यथीदं-राजकथं चोरकथं......। दसयिमानि, भिक्खवे, कथावत्थूनि । कतमानि दस ? अप्पिच्छकथा, सन्तुष्टिकथा, पविवेककथा, असंसग्गकथा, विरियारम्भकथा, सीलकथा, समाधिकथा, पञ्जाकथा, विमुत्तिकथा, विमुत्तिाणदस्सनकथा ति । इमानि खो, भिक्खवे, दस कथावत्थूनि । इमेस चे तुम्हे, भिक्खवे, दसन्नं कथावत्थून उपादायुपादाय कथं कथेय्याथ, इमेस पि चन्दिमसूरियानं एवंमहिद्धिकानं एवंमहानुभावानं तेजसा तेज परियादियेय्याथ, को पन अतित्थियानं परिब्बाजकानं ति।" इति अंगुत्तरनिकाये १.७।९।१-४। पृ. २०१-२०२। अल्पेच्छकथादीनां दशानामपि कथानां विस्तरेण स्वरूपम् अंगुत्तरनिकाये इतोऽनन्तरे एव दुतियकथावत्थुसुत्ते वर्तते पृ० २०२२०४॥ पृ० ११६ पं० १० चत्तारि इत्थीओ...। तुला-" सत्त खो इमा, सुजाते, पुरिसस्स भरियायो । कतमा सत्त? वधकसमा, चोरीसमा, अय्यसमा, मातासमा, भगिनीसमा, सखीसमा, दासीसमाइमा खो, सुजाते, सत्त पुरिसस्स भरियायो । तास त्वं कतमा ति। न खो अहं, भन्ते इमस्स भगवता सङित्तेन भासितस्स वित्थारेन अत्थं आजानामि । साधु मे, भन्ते भगवा तथा धम्म देसेतु यथाहं इमस्स भगवता सङ्कित्तेन भासितस्स वित्थारेन अस्थं जानेय्यं ति। तेन हि, सुजाते, सुणाहि, साधुकं मनसि करोहि; भासिस्सामी ति। एवं, भन्ते ति खो सुजाता घरसुण्हा भगवतो पच्चस्सोसि । भगवा एतदवोच पदुट्ठचित्ता अहितानुकम्पिनी, अजेसु रता अतिमञ्जते पति । धनेन कीतस्स वधाय उस्सुका, या एवरूपा पुरिसस्स भरिया। 'वधा च भरिया' तिच सा पवुच्चति॥ यं इत्थिया विन्दति सामिको धनं, सिप्पं वणिज्जं च कसिं अधिट्ठहं । अप्पं पि तस्स अपहातुमिच्छति, या एवरूपा पुरिसस्स भरिया। 'चोरी च भरिया' ति च सा पवुच्चति ॥ अकम्मकामा अलसा महग्घसा, फरसा च चण्डी दुरुत्तवादिनी। उद्यायकानं अभिभुय्य वत्तति, या एवरूपा पुरिसस्स भरिया । 'अय्या च भरिया' ति च सा पवुच्चति ॥ या सब्बदा होति हितानुकम्पिनी, माता व पत्तं अनुरक्खते पतिं । ततो धनं सम्भतमस्स रक्खति, या एवरूपा पुरिसस्स भरिया। 'माता च भरिया' ति च सा पवुच्चति॥ यथा पि जेट्ठा भगिनी कनिट्ठका, सगारखा होति सकम्हि सामिके। हिरीमना भत्तुवसानुवत्तिनी, या एवरूपा पुरिसस्स भरिया। 'भगिनी च भरिया' ति च सा पवुच्चति ॥ Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ६०९ ६०९ या चीघ दिस्वान पति पमोदति, सखी सखारं व चिरस्समागतं । कोलेय्यका सीलवती पतिब्बता, या एवरूपा पुरिसस्स भरिया। 'सखी च भरिया' ति च सा पवुञ्चति ॥ अक्कुद्धसन्ता वधदण्डतज्जिता, अदुद्दचित्ता पतिनो तितिक्खति । अकोधना भतुवसानुवत्तिनी, या एवरूपा पुरिसस्स भरिया। 'दासी च भरिया' ति च सा पवुच्चति ॥ 'या चीध भरिया वधका' ति वुच्चति, 'चोरी च अय्या' ति च या पवुच्चति । दुस्सीलरूपा फरुसा अनादरा, कायस्स भेदा निरयं वजन्ति ता॥ 'या चीध माता भगिनी सखी' ति च, 'दासी च भरिया' ति च सा पवुच्चति । सीले ठितत्ता चिररत्तसंवुता, कायस्स भेदा सुगतिं वजन्ति ता ति ॥ इमा खो, सुजाते, सत्त पुरिसस्स भरियायो । तासं त्वं कतमा ति ? अज्जतग्गे मं, भन्ते, भगवा दासीसम सामिकस्स भरियं धारेत् ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ७६.१० पृ. २२३-२२५॥ पृ० १३१ पं. ५ चत्तारि रातीओ। तुला-"तयोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मि। कतमे तयो १ पासाणलेखूपमो पुग्गलो, पथविलेखूपमो पुग्गलो, उदकलेखूपमो पुग्गलो। कतमो च, भिक्खवे, पासाणलेखूपमो पुगालो ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो अभिण्हं कुज्झति। सो च ख्वस्स कोधो दीघरत्तं अनुसेति। सेय्यथापि, भिक्खवे, पासाणे लेखा न खिप्पं लुजति वातेन वा उदकेन वा, चिरट्ठितिका होति; एवमेव खो, भिक्खवे, इधेकच्चो पुग्गलो अभिण्हं कुज्झति। सो च ख्वस्स कोधो दीघरतं अनुसेति। अयं वुच्चति, भिक्खवे, पासाणलेखूपमो पुग्गलो। ___ कतमो च, भिक्खवे, पथविलेखूपमो पुग्गलो? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो अभिण्हं कुज्झति। सो च ख्वस्स कोधो न दीपरत्तं अनुसेति। सेय्यथापि, भिक्खवे, पथविया लेखा खिप्पं लुजति वातेन वा उदकेन वा, न चिरद्वितिका होति; एवमेव खो, भिक्खवे, इधेकच्चो, पुग्गलो अभिण्हं कुज्झति । सो च स्वस्स कोधो न दीपरत्तं अनुसेति। अयं वुच्चति, भिक्खवे, पथविलेखूपमो पुग्गलो। ___ कतमो च भिक्खवे, उदकलेखूपमो पुग्गलो ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो आगाळ्हेन पि वुच्चमानो फरसेन पि वुञ्चमानो अमनापेन पि वुच्चमानो सन्धियतिमेव संसन्दतिमेव सम्मोदतिमेव। सेय्यथापि, मिक्खवे, उदके लेखा खिप्पंयेव पटिविगच्छति, न चिरद्वितिका होति; एवमेव खो, भिक्खवे, इधेकच्चो पुग्गलो आगाळ्हेन पि बुच्चमानो फरुसेन पि वुच्चमानो अमनापेन पि वुच्चमानो सन्धियतिमेव संसन्दतिमेव सम्मोदतिमेव। अयं वुच्चति, भिक्खवे, उदकलेखूपमो पुग्गलो। इमे खो, भिक्खवे, तयो पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि ति ।” इति अंगुत्तरनिकाये ३।१३।१०। पृ० २६३-२६४ ॥ __ "चचारोमे, भिक्खवे, आसीविसा। कतमे चत्तारो। आगतविसो न घोरविसो, घोरविसो न आगतविसो. आगतविसोच घोरविसो च.नेवागतविसोन घोरविसो-इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो आसीविसा। एवमेव खो, भिक्खवे, चत्तारो आसीविसूपमा पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो? आगतविसो न घोरविसो, घोरविसो न आगतविसो, आगतविसो च घोरविसो च, नेवागतविसो न घोरविसो। कथं च, मिक्खवे, पुग्गलो आगतविसो होति, न घोरविसो? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो अभिण्हं कुज्मति। सो च रब्वस्स कोधो न दीपरत्तं अनुसेति। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो आगतविसो होति न घोरविसो। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, आसीविसो आगतविसो, न घोरविसो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुमगलं वदामि। म. ३९ Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् कयं च, भिक्खवे, पुमगलो घोरविसो होति, न आगतविसो १ इध, भिक्खवे, एकचो पुग्गलो न हेव खो अभिण्हं कुज्झति । सो च ख्वस्स कोधो दीघरतं अनुसेति। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो घोरविसो होति, न आगतविसो। सेय्ययापि सो, भिक्खवे, आसीविसो घोर विसो न आगतविसो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। कथं च, भिक्खवे, पुगलो आगतविसो च होति घोरविसो च? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो अभिण्हं कुज्झति । सो च ख्वस्स कोधो दीपरत्तं अनुसेति। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो आगतविसो च होति घोरविसो च। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, आसीविसो आगतविसो च घोरविसो च; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । कयं च, भिक्खवे, पुग्गलो नेवागतविसो होति न घोरविसो १ इध, मिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो न हेव खो अभिण्हं कुज्झति । सो च ख्वस्स कोधो न दीघरत्तं अनुसेति। एवं खो, भिक्खवे, पुमगलो नेवागतविसो होति, न घोरविसो। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, आसीविसो नेवागतविसो न घोरविसो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुमालं वदामि। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो आसीविसूपमा पुगगला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मिं ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ४१११।१०। पृ. ११६-११७॥ पृ० १३२ पं० १९ पोसह... तुला-"एवं मे सुतं। एक समयं भगवा सावस्थिथं विहरति पुब्बारामे मिगारमातुपासादे। अथ खो विसाखा मिगारमाता तदहुपोसथे येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेवा एकमन्तं निसीदि । एकमन्तं निसिन्नं खो विसाखं मिगारमातरं भगवा एतदवोचहन्द कुतो नु त्वं, विसाखे, आगच्छसि दिवा दिवस्सा ति? उपोसथाहं, भन्ते, अज उपवसामी ति। तयो खोमे, विसाखे, उपोसथा। कतमे तयो ? गोपालकुपोसयो, निगण्ठपोसयो, अरियुपोसथो। कथं च, विसाखे, गोपालकुपोसथो होति ? सेय्यथापि, विसाखे, गोपालको सायन्हसमये सामिकानं गावो निय्यातेत्वा इति पटिसश्चिक्खति-'अज खो गावो अमुकरिम च अमुकरिम च पदेसे चरिंसु, अमुकस्मि च अमुकस्मि च पदेसे पानीयानि पिविंस: स्वे दानि गावो अमुकम्मिच अमुकस्मि च पदेसे चरिस्सन्ति, अमुकस्मि च अमुकस्मिं च पदेसे पानीयानि पिविस्सन्तिी' ति; एवमेव खो, विसाखे, इधेकच्चो उपोसथिको इति पटिसञ्चिक्खति–'अहं ख्वज्ज इदं चिदं च खादनीयं खादि, इदं चिदं च भोजनीयं भुझिं; स्वे दानाहं इदं चिदं च खादनीयं खादिस्सामि, इदं चिदं च भोजनीयं भुञ्जिस्सामी' ति। सो तेन अभिज्यासहगतेन चेतसा दिवसं अतिनामेति । एवं विसाखे, गोपालकुपोसथो होति। एवं उपवुत्यो खो, विसाखे, गोपालकुपोसथो न महप्फलो होति न महानिसंसो न महाजुतिको न महाविप्फारो। कथं च, विसाखे, निगण्ठपोसथो होति ? अस्थि, विसाखे, निगण्ठा नाम समणजातिका। ते सावक एवं समादपेन्ति–'एहि त्वं, अम्भो पुरिस, ये पुरत्यिमाय दिसाय पाणा परं योजनसतं तेसु दण्डं निक्खिपाहि; ये पच्छिमाय दिसाय पाणा परं योजनसतं तेसु दण्डं निक्खिपाहि; ये उत्तराय दिसाय पाणा परं योजनसतं तेसु दण्डं निक्खिपाहि; ये दक्षिणाय दिसाय पाणा परं योजनसतं तेसु दण्डं निक्खिपाही' ति। इति एकच्चानं पाणानं अनुद्दयाय अनुकम्पाय समादपेन्ति, एकच्चानं पाणानं नानुद्दयाय नानुकम्पाय समादपेन्ति। ते तदहुपोसथे सावकं एवं समादपेन्ति-एहि त्वं अम्भो पुरिस, सब्बलानि निक्खिपित्वा एवं वदेहि-नाहं क्वनि कस्सचि किञ्चनतस्मि, न च मम क्वचनि कत्थचि किञ्चनतत्थी' ति । जानन्ति खो पनस्स मातापितरो-'अयं अम्हाकं पुत्तो' ति; सो पि जानाति-'इमे महं मातापितरो' ति। जानाति खो पनस्स पुत्तदारो-'अयं मय्हं भत्ता' ति, सो पि जानाति-'अयं महं पुत्तदारो' ति । जानन्ति खो पनस्स दासकम्मकरपोरिसा-अयं अम्हाकं अय्यो' ति; सो पि जानाति-'इमे महं दासकम्मकरपोरिसा' ति । इति यस्मि समये सच्चे समादपेतब्बा मुसावादे तस्मि समये समादपेन्ति । इदं Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ६११ तस्स मुसावादस्मिं वदामि । सो तस्सा रचिया अच्चयेन भोगे अदिन्नं येव परिभुञ्जति । इदं तस्स अदिनादानस्मि वदामि । एवं खो, विसाखे, निगण्ठपोसथो होति । एवं उपवुत्थो खो, विसाखे, निगण्ठपोसथो न महप्फलो होति न महानिसंसो न महाजुतिको न महाविप्फारो। कथं च, विसाखे, अरियुपोसयो होति ? उपक्किलिट्ठस्स, विसाखे, चित्तस्स उपक्कमेन परियोदपना होति । कथं च, विसाखे, उपक्किलिठुस्स चित्तस्स; उपक्कमेन परियोदपना होति ? इध, विसाखे, अरियसावको तथागतं अनुस्सरति-' इति पि सो भगवा अरहं सम्मासम्बुद्धो विजाचरणसम्पन्नो सुगतो लोकविदू अनुत्तरो पुरिसदम्मसारथि सस्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवा ति । तस्स तथागतं अनुस्सरतो चित्तं पसीदति, पामोज उप्पजति। ये चित्तस्स उपक्किलेसा ते पहीयन्ति, सेय्यथापि, विसाखे, उपक्किलिट्ठस्स सीसस्स उपक्कमेन परियोदपना होति।' इति अगुत्तरनिकाये ३।७१०। पृ० १९०-१९१॥ पृ० १३६ पं० ८ रूवसंपन्ने...। तुला-" चत्तारोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो ? रूपप्पमाणो रूपप्पसन्नो, घोसप्पमाणो घोसप्पसन्नो, लूखप्पमाणो लूखप्पसन्नो, धम्मप्पमाणो धम्मप्पसन्नो-इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुमाला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मिं ति। ये च रूपे पमाणिंसु, ये च घोसेन अन्वगू। छन्दरागवसूपेता, नाभिजानन्ति ते जना॥ अज्झत्तं च न जानाति, बहिद्धा च न पस्सति । समन्तावरणो बालो, स वे घोसेन वुटहति ॥ अज्झत्तं च न जानाति, बहिद्धा च विपस्सति । बहिद्धा फलदस्तावि, सो पि घोसेन वुय्हति ॥ अज्झत्तं च पजानाति, बहिद्धा च विपस्सति । विनीवरणदस्सावी, न सो घोसेन वुय्हती ति॥" इति अंगुत्तरनिकाये ४।७।५। पृ० ७५ ॥ पृ० १४१ पं० ४ चउहिं ठाणेहिं लोउजोते...। तुला- “एकपुम्गलो, भिक्खवे, लोके उप्पज्जमानो उपज्जति बहुजनहिताय बहुजनसुखाय लोकानुकम्पाय अत्थाय हिताय सुखाय देवमनुस्सानं । कतमो एकपुगग्गलो तथागतो अरहं सम्मासम्बुद्धो। अयं खो, भिक्खवे, एकपुग्गलो लोके उप्पज्जमानो उपज्जति बहुजनहिताय बहुजनसुखाय लोकानुकम्पाय अस्थाय हिताय सुखाय देवमनुस्सानं ति। एकपुग्गलस्स, भिक्खवे, पातुभावो दुल्लभो लोकस्मिं । कतमस्स एकपुग्गलस्स १ तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स । इमस्स खो, भिक्खवे, एकपुग्गलस्स पातुभावो दुल्लभो लोकस्मिं ति । एकपुग्गलो, भिक्खवे, लोके उप्पज्जमानो उप्पज्जति अच्छरियमनुस्तो। कतमो एकपुरगलो ? तथागतो अरहं सम्मासम्बुद्धो । अयं खो, भिक्खवे, एकपुम्गलो लोके उप्पज्जमानो उप्पज्जति अच्छरिय मनुस्सो ति । एकपुग्गलस्स, भिक्खवे, कालकिरिया बहुनो जनस्स अनुतप्पा होति । कतमस्स एकपुगलस्स ? तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स । इमस्स खो, भिक्सवे, एकपुग्गलस्स कालकिरिया बहुनो जनस्स अनुतप्पा होती ति। __ एकपुग्गलो, भिक्खवे, लोके उप्पज्जमानो उप्पज्जति अदुतियो असहायो अप्पटिमो अप्पटिसमो अप्पटिभागो अप्पटिपुग्गलो असमो असमसमो द्विपदानं अग्गो। कतमो एकपुग्गलो १ तथागतो अरहं सम्मासम्बुद्धो। अयं खो, भिक्खवे, एकपुग्गलो लोके उप्पज्जमानो उप्पज्जति अदुतियो असहायो अप्पटिमो अप्पटिसमो अप्पटिभागो अप्पटिपुग्गलो असमो असमसमो द्विपदानं अम्गो ति। __ एकपुग्गलस्स, भिक्खवे, पातुभावा महतो चक्खुस्स पातुभावो होति, महतो आलोकस्स पातुभावो होति, महतो ओभासस्स पातुभावो होति, छन्नं अनुचरियानं पातुभावो होति, चतुन्नं पटिसम्भिदानं सच्छिकिरिया होति, अनेकधातुपटिवेधो होति, नानाधातुपटिवेधो होति, विजाविमुत्तिफलसच्छिकिरिया होति, सीतापत्ति कलसच्छिकिरिया होति, सकदागामिफलसच्छिकिरिया होति, अनागामिफलसच्छिकिरिया होति, अरहत्तफलसच्छिकिरिया होति । कतमस्स एकपुमालस्स १ तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स।" इति अगुत्तरनिकाये १११३११-१७/ पृ० २२-२३॥ Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम ___“द्वेमे, भिक्खवे, पुग्गला लोके उप्पजमाना उप्पजन्ति बहुजनहिताय बहुजनसुखाय बहुनो जनस्स अस्थाय हिताय सुखाय देवमनुस्सान। कतमे द्वे ? तथागतो च अरहं सम्मासम्बुद्धो, राजा च चक्कवत्ती। इमे खो, भिक्खवे, द्वे पुग्गला लोके उप्पज्जमाना उप्पजन्ति बहुजनहिताय बहुजनसुखाय, बहुनो बनस्स अस्थाय हिताय सुखाय देवमनुस्सानं ति। __ द्वेमे, भिक्खवे, पुग्गला लोके उप्पज्जमाना उप्पज्जन्ति अच्छरियमनुस्सा। कतमे द्वे १ तथागतो च अरहं सम्मासम्बुद्धो, राजा च चकवत्ती। इमे खो, भिक्खवे, द्वे पुग्गला लोके उप्पजमाना उप्पजन्ति अच्छरियमनुस्सा ति। द्विन्नं, भिक्खवे, पुग्गलानं कालकिरिया बहुनो जनस्स अनुतप्पा होति । कतमेसं द्विनं १ तथागतस्स च अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स, रञो च चक्कवत्तिस्स। इमेस खो, भिक्खवे, द्विन्नं पुरगलानं कालकिरिया बहुनो जनस्स अनुतप्पा होती ति। द्वेमे भिक्खवे थूपारहा। कतमे द्वे १ तथागतो च अरहं सम्मासम्बुद्धो राजा च चक्कवत्ती। इमे खो, भिक्खवे, द्वे थूपारहा ति। द्वेमे, भिक्खवे, बुद्धा। कतमे द्वे १ तथागतो च अरहं सम्मासम्बुद्धो, पञ्चेकबुद्धो च। इमे खो, भिक्खवे, द्वे बुद्धा ति।" इति अंगुत्तरनिकाये २।६।२-५। पृ०७१-७२।। "तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभावा चत्तारो अच्छरिया अन्भुता धम्मा पातुभवन्ति। कतमे चत्तारो ? यदा भिक्खवे, बोधिसत्तो तुसिता काया चवित्वा सतो सम्पजानो मातुकुच्छि ओक्कमति, अथ सदेवके लोके समारके सब्रह्मके सस्समणब्राह्मणिया पजाय सदेवमनुस्साय अप्पमाणो उळारो ओभासो पातुभवति अतिक्कम्मेव देवानं देवानुभावं। या पि ता लोकन्तरिका अघा असंवुता अन्धकारा अन्धकारतिमिसा यत्थपिमेसं चन्दिमसुरियानं एवं महिद्धिकानं एवं महानुभावानं आमा नानुभोन्ति, तत्थ पि अप्पमाणो उळारो ओभासो पातुभवति अतिक्कम्मेव देवानं देवानुभावं। ये पि तस्य सत्ता उपपन्ना ते पि तेनोभासेन अञमङ सञ्जानन्ति–'अञ्ज पि किर, भो सन्ति सत्ता इधूपपन्ना' ति। तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभावा अयं पठमो अच्छरियो अन्भुतो धम्मो पातुभवति। पुन च परं भिक्खवे, यदा बोधिसत्तो सतो सम्पजानो मातुकुच्छिम्हा निक्खमति, अथ सदेवके... .........अयं दुतियो अच्छरियो अब्भुतो धम्मो पातुभवति । पुन च पर, भिक्खवे, यदा तथागतो अनुत्तरं सम्मासम्बोधि अभिसम्बुज्झति, अथ सदेवके...... ......अयं ततियो अच्छरियो अन्भुतो धम्मो पातुभवति। पुन च परं, भिक्खवे, यदा तथागतो अनुत्तरं धम्मचकं पवत्तेति, अथ सदेवके............अयं चतुत्थो अच्छरियो अब्भुतो धम्मो पातुभवति । तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभाषा इमे चत्तारो अच्छरिया अब्भुता धम्मा पातुभवन्ती ति।। तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभावा चत्तारो अच्छरिया अब्भुता धम्मा पातुभवन्ति। कतमे चत्तारो ? आलयारामा, भिक्खवे, पजा आलयरता आलयसम्मुदिता; सा तथागतेन अनालये धम्मे देसियमाने सुस्सूसति सोतं ओदहति अञा चित्रं उपट्टपेति। तथागतस्स, मिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभावा अयं पठमो अच्छरियो अन्भुतो धम्मो पातुभवति। मानारामा, भिक्खवे, पजा मानरता मानसम्मुदिता। सा तथागतेन मानविनये धम्मे देसियमाने सुस्सूसति सोतं ओदहति अञा चित्तं उपट्ठन्ति। तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभावा अयं दुतियो अच्छरियो अन्भुतो धम्मो पातुभवति। अनुपसमारामा, भिक्खवे, पजा अनुपसमरता अनुपसमसम्मुदिता। सा तथागतेन ओपसमिके धम्मे Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। देसियमाने सुस्सूसति सोतं ओदहति अा चित्तं उपट्ठपेति। तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभावा अयं ततियो अच्छरियो अन्भुतो धम्मो पातुभवति । ___ अविज्जागता, भिक्खवे, पजा अण्डभूता परियोनद्धा। सा तथागतेन अविजाविनये धम्मे देसियमाने सुस्सूसति सोतं ओदहति अआ चित्तं उपट्ठपेति। तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभावा अयं चतुत्यो अच्छरियो अब्भुतो धम्मो पातुभवति। तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभावा इमे चचारो अच्छरिया अब्भुता धम्मा पातुभवन्ती ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ११३१७-८ । पृ० १३६-१३९॥ "पञ्चहि, भिक्खवे, अझेहि समन्नागतो राजा चक्कवत्ती धम्मेनेव चक्कं वत्तेति; तं होति चक्कं अप्पटिवत्तियं केनचि मनुस्सभूतेन पच्चत्थिकेन पाणिना। कतमेहि पञ्चहि ? इध भिक्खवे, राजा चस्कवत्ती अत्यञ्जू च होति, धम्मञ्जू च, मत्तञ्जू च, कालभू च, परिसञ्जू च । इमेहि खो, भिक्खवे, पञ्चहि अङ्गेहि समनागतो राजा चक्काची धम्मेनेव चक्कं पवत्तेति; तं होति चक्कं अप्पटिवत्तियं केनचि मनुस्सभूतेन पच्चत्यिकेन पाणिना। एवमेव खो, भिक्खवे, पञ्चहि धम्मेहि समन्नागतो तथागतो अरहं सम्मासम्बुद्धो धम्मेनेव अनुत्तरं धम्मचक्कं पवत्तेति; तं होति चक्कं अप्पटिवत्तियं समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मना वा केनचि वा लोकस्मि। कतमेहि पञ्चहि ? इध, भिक्खवे, तथागतो अरहं सम्मासम्बुद्धो अस्थञ्जू, धम्मञ्जू,मत्त, काल,परिसफ़े। इमेहि खो, भिक्खवे, पञ्चहि धम्मेहि समन्नागतो तथागतो अरहं सम्मासम्बुद्धो धम्मेनेव अनुत्तरं धम्मचकं पवत्तेति; तं होति धम्मचक्कं अप्पटिवत्तियं समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मना वा केनचि वा लोकस्मि ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ५।१४।१। पृ० ४०२॥ पृ० १४१५० १० चत्तारि दुहसेजाओ..."। तुला-“गहपति वा गहपतिपुत्तो वा रागजेहि परिळाहेहि परिडरहमानो दुक्खं सयेग्य। सो रागो तथागतस्स पहीनो उच्छिन्नमूलो तालावत्थुकतो अनभावतो आयति अनुप्पादधम्मो। तस्माहं सुखमसयित्थं।..." गहपति वा गहपतिपुत्तो वा दोसजेहि परिळाहेहि परिडरहमानो दुक्खं सयेय्य। सो दोसो तथागतस्स पहीनो..."। तस्माहं सुखमसयित्थं।...... गहपति वा गहपतिपुत्तो वा मोहजेहि परिळाहेहि परिडरहमानो दुक्खं सयेय्य। सो दोसो तथागतरस पहीनो.."। तस्माहं सुखमसयित्थं ति।। सन्वदा वे सुखं सेति ब्राह्मणो परिनिबुतो। यो न लिम्पति कामेसु सीतिभूतो निरूपधि ॥ सन्चा आसत्तियो छेत्वा विनेय्य हदये दरं। उपसन्तो सुखं सेति सन्ति पप्पुय्य चेतसो॥ ति॥" इति अंगुत्तरनिकाये ३।४।५। पृ० १२७-१२८॥ "चतस्सो इमा, भिक्खवे, सेरया। कतमा चतस्सो ? पेतसेय्या, कामभोगिसेय्या, सीहसेय्या, तथागतसेय्या।......पेता उत्ताना सेन्ति......"कामभोगी वामेन पस्सेन सेन्ति......। सीहो मिगराजा अत्तमनो होति..... । तथागतो विविच्चेव कामेहि..."पे०..."चतुत्थं झानं उपसम्पज विहरति ।" -इति अंगुत्तरनिकाये ४।२५।४। पृ० २५९॥ पृ० १४२ पं० ११ चत्तारि सुहसेज्जामओ... । तुला-"सन्वदा वे सुखं सेति, ब्राह्मणो परिनिबुतो। यो न लिम्पति कामेस, सीतिभूतो निरूपधि ॥ “सब्बा आसत्तियो छेत्वा, विनेय्य हदये दरं । उपसन्तो सुखं सेति, सन्ति पप्पुय्य चेतसो ति ॥” इति अंगुत्तरनिकाये ३।४।५। पृ० १२८॥ पृ० १४३ पं० १८ आतंभरे..."। तुला-" चत्तारोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मि। कतमे चचारो। अत्तहिताय पटिपन्नो नो परहिताय, परहिताय पटिपन्नो नो अचहिताय, नेवतहिताय पटिपनो नो परहिताय, अत्तहिताय व पटिपनो परहिताय च । Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६१४ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो अत्तहिताय पटिपन्नो होति नो परहिताय ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो अतना रागविनयाय पटिपन्नो होति, नो परं रागविनयाय समादपेति; अत्तना दोसविनयाय पटिपन्नो होति, नो परं दोसविनयाय समादपेति; अतना मोहविनयाय पटिपन्नो होति, नो परं मोहविनयाय समादपेति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो अन्तहिताय पटिपन्नो होति नो परहिताय । कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो परहिताय पटिपन्नो होति, नो अतहिताय ? इष, भिक्खवे, एकबो पुग्गलो अत्तना न रागविनयाय पटिपन्नो होति, परं रागविनयाय समादपेति; अत्तना न दोसविनयाय पटिपन्नो होति, परं दोसविनयाय समादपेति; अत्तना न मोहविनयाय पटिपन्नो होति, परं मोहविनयाय समादपेति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो परहिताय पटिपन्नो होति, नो अत्तहिताय । कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो नेवत्तहिताय पटिपन्नो होति, नो परहिताय ! इध, भिक्खवे, एकचो पुग्गलो अत्तना न रागविनयाय पटिपन्नो होति, नो परं रागविनयाय समादपेति; अत्तना न दोसविनयाय पटिपन्न होति, नो परं दोसविनयाय समादपेति; अत्तना न मोहविनयाय पटिपन्नो होति, नो परं मोहविनयाय समादपेति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो नेवन्तहिताय पटिपन्नो होति, नो परहिताय । कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो अत्तहिताय चेव पटिपन्नो होति परहिताय च १ इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो अत्तना च रागविनयाय पटिपन्नो होति, परं च रागविनयाय समादपेति; अत्तना च दोसविनयाय पटिपन्नो होति, परं च दोसविनयाय समादपेति; अतना च मोहविनयाय पटिपन्नो होति, परं च मोहविन - या समादपेति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो अन्तहिताय वेव पटिपन्नो होति परहिताय च । इमे खो, भिक्खवे, चचारो पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मिति । चचारोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो ? अत्तहिताय पटिपन्नो नो परहिताय, परहिताय पटिपन्नो नो अन्तहिताय, नेवत्तहिताय पटिपन्नो नो परहिताय, अन्तहिताय जेव पटिपन्नो परहिताय च । कथं च, भिक्खवे, पुग्गो अत्तहिताय पटिपन्नो होति, नो परहिताय ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो खिप्पनिसन्ती च होति कुसलेसु घम्मेसु सुतानं च धम्मानं धारकजातिको होति, धातानं च धम्मानं अत्थूपपरिक्खी होति अस्थमञ्ञाय धम्ममञ्ञाय, धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो होति; नो च कल्याणवाचो होति कल्याणवाक्करणो पोरिया वाचाय समन्नागतो विस्सहाय अनेलगलाय अत्थस्स विज्ञापनिया, नो च सन्दस्सको होति समादपको समुत्तेजको सम्पहंसको सब्रह्मचारीनं । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो अहिताय पटिपन्नो होति, नो परहिताय । कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो परहिताय पटिपन्नो होति, नो अतहिताय ? इध, भिक्खवे, एकच्चो garलो न व खो खिप्पनिसन्ती होति कुसलेसु धम्मेसु, नो च सुतानं धम्मानं धारकजातिको होति, न च धातानं धम्मानं अत्थूपपरिक्खी होति, नो च अत्थमञ्ञाय धम्ममञ्ञाय धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो होति कल्याणवाचो च होति कल्याणवाक्करणो पोरिया वाचाय समन्नागतो विस्सद्वाय अनेलगलाय अत्थस्स विज्ञापनिया, सन्दस्सको च होति समादपको समुत्तेजको सम्पहंसको सब्रह्मचारीनं । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गल परहिताय पटिपन्नो होति, नो अत्तहिताय । कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो नेवत्तहिताय पटिपन्नो होति, नो परहिताय १ इध, भिक्खवे, एकच्चो गलो न देव खो खिप्पनिसन्ती होति कुसलेसु धम्मेसु, नो च सुतानं धम्मानं धारकजातिको होति, नो व घातानं धम्मानं अत्थूपपरिक्खी होति, नो च अत्थमञ्ञाय धम्ममञ्ञाय धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो होति; नो च कल्याणवाचो होति कल्याणवाक्करणो पोरिया वाचाय सम्मन्नागतो विस्सङ्काय अनेलगलाय अत्थस्स विज्ञापनिया, नो च सन्दस्सको होति समादपको समुत्तेजको सम्पहंसको सब्रह्मचारीनं । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गल नेवहिताय पटिपन्नो होति, नो परहिताय । Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ६१५ · कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो अचहिताय व पटिपन्नो होति परहिताय च ? इध, भिक्खवे, एकचो पुगगलो खिप्पनिसन्ती च होति कुसलेसु धम्मेसु, सुतानं च धम्मानं धारकजातिको होति, धातानं च धम्मानं अस्थूपपरिक्खी होति अत्थमाय धम्ममाय, धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो होति; कल्याणवाचो च होति कल्याणवाक्करणो पोरिया वाचाय समन्नागतो विस्सट्ठाय अनेलागलाय अत्थस्स विपनिया सन्दस्सको च होति समादपको समुत्तेजको सम्पहंसको सब्रह्मचारीनं। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो अत्तहिताय व पटिपन्नो होति परहिताय च। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मि ति। __ चत्तारोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मि। कतमे चत्तारो ? अत्तहिताय पटिपन्नो नो परहिताय, परहिताय पटिपन्नो नो अत्तहिताय, नेवत्तहिताय पटिपन्नो नो परहिताय, अत्तहिताय व पटिपन्नो परहिताय च। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकरिम ति। चचारोमे, भिक्खवे, पुगाला सन्तो संविजमाना लोकस्मि। कतमे चत्तारो १ अचहिताय पटिपन्नो नो परहिताय, परहिताय पटिपन्नो नो अचहिताय, नेवत्तहिताय पटिपन्नो नो परहिताय, अत्तहिताय व पटिपन्नो परहिताय च। __कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो अचहिताय पटिपन्नो होति, नो परहिताय ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो अत्तना पाणातिपाता पटिविरतो होति, नो परं पाणातिपाता वेरमणिया समादपेति; अचना अदिन्नादाना पटिविरतो होति, नो परं अदिन्नादाना वेरमणिया समादपेति; अत्तना कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति, नो परं कामेसुमिच्छाचारा वेरमणिया समादपेति; अतना मुसावादा पटिविरतो होति, नो परं मुसावादा वेरमणिया समादपेति; अत्तना सुरामेरयमज्जपमादद्याना पटिविरतो होति, नो परं सुरामेश्यमज्जपमादवाना वेरमणिया समादपेति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो अत्तहिताय पटिपन्नो होति, नो परहिताय। कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो परहिताय पटिपन्नो होति, नो अत्तहिताय ? इध, भिक्खवे, एकञ्चो पुग्गलो अत्तना पाणातिपाता अप्पटिविरतो होति, परं पाणातिपाता वेरमणिया समादपेति; अत्तना अदिनादाना अप्पटिविरतो होति, परं अदिन्नादाना वेरमणिया समादपेति; अत्तना कामेसुमिच्छाचारा अप्पटिविरतो होति, परं कामेसुमिच्छाचारा वेरमणिया समादपेति; अत्तना मुसावादा अप्पटिविरतो होति, परं मुसावादा वेरमणिया समादपेति; अत्तना सुरामेरयमज्जपमादठाना अप्पटिविरतो होति, परं सुरामेरयमज्जपमादहाना वेरमणिया समादपेति । एवं खो, भिक्खवे, पुम्गलो परहिताय पटिपन्नो होति नो अत्तहिताय । कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो नेवत्तहिताय पटिपन्नो होति नो परहिताय ? इध, भिक्खवे, एकचो पुग्गलो अत्तना पाणातिपाता अप्पटिविरतो होति, नो परं पाणातिपाता वेरमणिया समादपेति...पे.... अचना सुरामेरयमज्जपमादवाना अप्पटिविरतो होति, नो परं सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना वेरमणिया समादपेति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो नेवत्तहिताय पटिपन्नो होति, नो परहिताय। __ कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो अचहिताय व पटिपन्नो होति परहिताय च १ इध, भिक्खवे, एकचो पुग्गलो अत्तना च पाणातिपाता पटिविरतो होति, परं च पाणातिपाता वेरमणिया समादपेति...पे०... अत्तना च सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना पटिविरतो होति, परं च सुरामेरयमजपमादद्वाना वेरमणिया समादपेति। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो अत्तहिताय चेव पटिपन्नो होति परहिताय च । इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मिं ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।१०६-९। पृ० १००-१०४॥ पृ० १४४ पं० १३ चत्तारि पुरिसजाता...."तमे नाममेगे तमे....."। तुला-“१. चत्तारोमे, भिक्खवे, पुगला सन्तो संविज्जमाना लोकरिम । कतमे चचारो ? तमो तमपरायणो, तमो जोतिपरायणो, जोति तमपरायणो, जोति जोतिपरायणो। Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् २. "कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो तमो होति तमपरायणो? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुगलो नीचे कले पञ्चाजातो होति-चण्डालकले वा वेनकले वा नेसादकले वा रथकारकले वा पुक्कर दलिद्दे अप्पन्नपानभोजने कसिरवुत्तिके, यत्थ कसिरेन घासच्छादो लम्भति। सो च होति दुन्बष्णो दुद्दसिको ओकोटिमको बन्हाबाधो काणो वा कुणी वा खञो वा पक्खहतो वा, न लाभी अन्नस्स पानस्स वत्थस्स यानस्स मालागन्धविलेपनस्स सेय्यावसथपदीपेय्यस्स। सो कायेन दुचरितं चरति, वाचाय दुच्चरितं चरति, मनसा दुच्चरितं चरति। सो कायेन दुचरितं चरित्वा, वाचाय दुच्चरितं चरित्वा, मनसा दुच्चरितं चरित्वा कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गति विनिपातं निरयं उपपजति। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो तमो होति तमपरायणो। .३. "कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो तमो होति जोतिपरायणो ? इध, मिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो नीचे कुले पञ्चाजातो होति-चण्डालकुले वा वेनकुले वा नेसादकुले वा स्थकारकुले वा पुक्कुसकुले वा दलिद्दे अप्पन्नपानभोजने कसिरवृत्तिके, यत्थ कसिरेन घासच्छादो लब्भति, सो च होति दुन्बष्णो दुद्दसिको ओकोटिमको बब्हाबाधो काणो वा कुणी वा खजो वा पक्खहतो वा न लाभी अन्नस्स पानस्स वत्थस्स यानस्स मालागन्धविलेपनस्स सेय्यावसथपदीपेय्यस्स। सो कायेन सुचरितं चरति, वाचाय सुचरितं चरति, मनसा सुचरितं चरति। सो कायेन सुचरितं चरित्वा, वाचाय सुचरितं चरित्वा, मनसा सुचरितं चरित्वा कायस्स मेदा परं मरणा सुगतिं सग्ग लोकं उपपज्जति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो तमो होति जोतिपरायणो। .. ४. कथं च, भिक्खवे, पुगगलो जोति होति तमपरायणो? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुगगलो उच्चे कुले पच्चाजातो होति-खत्तियमहासालकुले वा ब्राह्मणमहासालकुले वा गहपतिमहासालकुले वा अड़े महद्धने महाभोगे पहूतजातरूपरजते पहुतवित्तपकरणे पहूतधनधभे; सो च होति अभिरूपो दस्सनीयों पासादिको परमाय वण्णपोक्खरताय समन्नागतो, लाभी अन्नस्स पानस्स वत्थस्स यानस्स मालागन्धविलेपनस्स सेय्यावसथपदीपेय्यस्स। सो कायेन दुचरितं चरति, वाचाय दुश्चरितं चरति, मनसा दुश्चरितं चरति। सो कायेन दुचरितं चरित्वा, वाचाय दुचरितं चरित्वा, मनसा दुच्चरितं चरित्वा कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो जोति होति तमपरायणो। ५. कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो जोति होति जोतिपरायणो ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उच्चे कुले पचाजातो होति-खत्तियमहामालकुले वा ब्राह्मणमहासालकुले वा गहपतिमहासालकुले वा अड्ढे महदने महाभोगे पहूतजातरूपरजते पहूतवित्तपकरणे पहूतधनधों; सो च होति अभिरूपो दस्सनीयो पासादिको परमाय वण्णपोक्खरताय समन्नागतो, लाभी अन्नस्स पानस्स वत्थस्स यानस्स मालागन्धविलेपनस्स सेय्यावसथपदीपेय्यस्स। सो कायेन सुचरितं चरति, वाचाय सुचरितं चरति, मनसा सुचरितं चरति। सो कायेन सुचरितं चरित्वा, वाचाय सुचरितं चरित्वा, मनसा सुचरितं चरित्वा कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सगं लोकं उपपज्जति। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो जोति होति जोतिपरायणो। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मिं ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।९।५। पृ० ८९-९१ ॥ __ पृ० १४५ पं० १२ चत्तारि पकंथका...। तुला-“तयो च, भिक्खवे, अस्सखळुके देसेस्सामि तयो च पुरिसखळुके। तं सुणाथ, साधुकं मनसि करोथ; भासिस्सामी "ति। "एवं भन्ते" ति खो ते भिक्ख भगवतो पच्चस्सोसुं। भगवा एतदवोच "कतमे च भिक्खवे, तयो अस्सखलङ्का ? इध, भिक्खवे, एकच्चो अस्सखळुको जवसम्पनो होति; न वण्णसम्पन्नो, न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। इध पन, भिक्खवे, एकच्चो अस्सखळुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च न आरोहपरिणाहसम्पनो। इध-पन भिक्खवे, एकच्चो अस्सखळुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च आरोहपरिणाहसम्पन्नो च। इमे खो, भिक्खवे, तयो अस्सखलुका। Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६५७ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। "कतमे च, भिक्खवे, तयो पुरिसखलुङ्का ? इध, मिक्खवे, एकचो पुरिसखळुकों जवसम्पन्नो होति; न वण्णसम्पन्नो, न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। इध पन, भिक्खवे, एकचो पुरिसखलुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पनो च; न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। इध पन, मिक्खवे, एकचो पुरिसखळुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च आरोहपरिणाहसम्पन्नो च। "कथं च, भिक्खवे, पुरिसखलुको जवसम्पन्नो होति; न वण्णसम्पन्नो न आरोहपरिणाहसम्पन्नो ? इध, भिक्खवे, भिक्खु “इदं दुक्खं" ति यथाभूतं पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । इदमस्त जवस्मिं वदामि। अभिधम्मे खो पन अभिविनये पञ्हं पुट्ठो संसादेति, नो विस्सजेति । इदमस्स न वण्ण स्मिं वदामि। न खो पन लाभी होति चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पञ्चयभेसज्जपरिक्खारानं। इदमस्स न आरोहपरिणाहस्मि वदामि। एवं खो, भिक्खवे, पुरिसखळुको जवसम्पन्नो होति; न वण्णसम्पन्नो, न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। __ "कथं च, भिक्खवे, पुरिसखळुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च; न आरोहपरिणाहसम्पन्नो ? इध, मिक्खवे, भिक्खु 'इदं दुक्खं ति यथाभूतं पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । इदमस्स जवस्मि वदामि। अभिधम्मे खो पन अभिविनये पहं पुटो विस्सज्जेति, नो संसादेति। इदमस्स वणस्मिं वदामि। न पन लाभी होति चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पञ्चयमेसजपरिक्खारानं । इदमस्स न आरोहपरिणाहस्मिं वदामि। एवं खो, मिक्खवे, पुरिसखलुक्को जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च; न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। __ "कथं च, भिक्सवे, पुरिसखळुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च आरोहपरिणाहसम्पन्नो च ? इध, भिक्खवे, भिक्खु "इदं दुक्खं" ति यथाभूतं पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति। इदमस्स जवस्मिं वदामि। अभिधम्मे खो पन अभिविनये पहं पुट्ठो विस्सजेति, नो संसादेति। इदमस्स वण्णस्मिं वदामि। लाभी खो पन होति चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयमेसज्जपरिक्खारानं। इदमस्स आरोहपरिणाहस्मिं वदामि। एवं खो, भिक्खवे, पुरिसखलुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पनो च आरोहपरिणाहसम्पन्नो च। इमे खो, भिक्खवे, तयो पुरिसखलुङ्का ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ३।१४।८। पृ० २६७-२६९।। १. अट्ठ च, भिक्खवे, अस्सखळुके देसेस्साभि अट्ठ च अस्सदोसे, अट्ठ च पुरिसखळुङ्के अट्ठ च परिसदोसे । तं सुणाथ, साधुकं मनसि करोथ: भासिस्सामी" ति । “एवं भन्ते" ति खो ते भिक्ख भगवतो पच्चसोसुं । भगवा एतदवोच २. "कतमे च, भिक्खवे, अट्ठ अस्सखळुङ्का अट्ठ च अस्सदोसा १ इध, भिस्खवे, एकच्चो अस्सखलुको 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना पच्छतो पटिक्कमति, पिठितो रथं पवत्तेति । एवरूपो पि, भिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखळुको होति । अयं, भिक्खवे, पठमो अस्सदोसो। ३. "पुन च परं, भिक्खवे, इधकेच्चो अस्सखलुङ्को 'पेही' ति वुत्तो विद्धो समानो चोदितो सारथिना पच्छा लङ्घति, कुब्बरं हनति, तिदण्डं भञ्जति । एवरूपो पि, भिक्खवे, इधेकच्चो अस्तखलुको होति । अयं मिक्खवे, दुतियो अस्सदोसो।। ४. "पुनं च परं, इधेकच्चो 'अस्सखलको 'पेही ति वृत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना रथीसाय सत्यिं उस्सज्जित्वा रथीसंयेव अज्झोमद्दति । एवरूपो पि, भिक्खवे, इकच्चो अस्सखलुको होति । अयं, भिक्खवे, ततियो अस्सदोसो। ५. पुन च परं, भिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखळुको 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना उम्मगं गण्हति, उबटुमं रथं करोति । एवरूपो पि, मिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखलुङ्को होती। अयं, भिक्खवे, चतुस्यो अस्सदोसो। Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६५८ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् ६. "पुन च पर, भिक्खवे, इकच्चो अस्सखलुको 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना लङ्घति पुरिमकार्य परगण्हति पुरिमे पादे । एवरूपो पि, भिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखलुको होति । अयं भिक्खवे, पञ्चमो अस्सदोसो । ७. "पुन च परं, भिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखलुको 'पेही' ति बुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना अनादियित्वा सारथिं अनादियित्वा पतोदलडिं दन्तेहि मुखाधानं विधसित्वा येन कामं पक्कमति। एवरूपो पि, भिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखलुको होति । अयं, भिक्खवे, छट्ठो अस्सदोसो। ८. "पुन च परं, भिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखलुको 'पेही ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिन नेव अभिक्कमति नो पटिक्कमति तत्थेव सीलठ्ठायी ठितो होति । एवरूपो पि, भिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखळुङ्को होति । अयं, भिक्खवे, सत्तमो अस्सदोसो।। ९. "पुन च परं, भिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखळुको 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना पुरिमे च पादे संहरित्वा पच्छिमे च पादे संहरित्वा तथैव चत्तारो पादे अभिनिसीदति । एवरूपो पि. भिक्खवे, इधेकच्चो अस्सखलुको होति । अयं, भिक्खवे, अट्ठमो अस्सदोसो। इमे खो, भिक्खवे, अट्ठ अस्सखलुका अट्ट च अस्सदोसा। १०. "कतमे च, भिक्खबे, अट्ठ पुरिसखलुका अट्ठ च पुरिसदोसा १ इध भिक्खवे, भिक्खू भिक्खं आपत्तिया चोदेन्ति । सो भिक्खु भिक्खूहि आपत्तिया चोदियमानो 'न सरामी' ति असतिया निब्बेठेति । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, अस्सखलुङ्को 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना पच्छतो पटिक्कमति, पिट्टितो रथं वत्तेति, तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । एवरूपो पि, भिक्खवे, इधेकच्चो पुरिसखळुङ्को होति । अयं, भिक्खवे, पठमो पुरिसदोसो। ११. "पुन च परं, भिक्खवे, भिक्खू भिक्खुं आपत्तिया चोदेन्ति । सो भिक्खु भिक्खूहि आपत्तिया चोदियमानो चोदकंयेव पटिप्फरति-'किं नु खो' तुहं बालस्स अन्यत्तस्स भणितेन! त्वं पि नाम भणितब्ब मञ्ञसी' ति। सेय्यथापि सो, मिक्खवे, अस्सखलुको 'पेही' ति युत्तो विद्धो समानो चोदितो सारथिना पच्छा लङ्घति, कुब्बरं हनति, तिदण्ड भञ्जति; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। एवरूनो पि, भिक्ववे, इवेकचो पुरिसखलुको होति। अयं, भिक्खवे, दुतियो पुरिसदोसो।। १२. "पुन च परं, भिक्खवे, भिक्खू भिक्खुं आपत्तिया चोदेन्ति। सो भिक्खु भिक्खूहि आपचिया, चोदियमानो चोदकस्सेव पचारोपेति-त्वं खोसि इत्थनामं आपत्तिं आपन्नो, त्वं ताव पठमं पटिकरोही ति । सेय्यधापि सो, भिक्खवे, अस्सखलुको 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना रथीसाय सत्य उस्सजित्वा रथीसंयेव अज्झोमद्दति; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । एवरूपो पि, मिक्खवे, इधे कच्चो पुरिसखळुको होति । अयं भिक्खवे, ततियो पुरिसदोसो। १३. "पुन च परं भिक्खवे, भिक्खू भिक्खं आपत्तिया चोदेन्ति । सो भिक्खु भिक्खूहि आपचिया चोदियमानो अनानं पटिचरति, बहिद्धा कथं अपनामेति, कोपं च दोसे च अप्पच्ययं च पातुकरोति । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, अस्सखलुको 'पेही' तिवुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना उम्मग्गं गण्हति, उम्बटुमं रथं करोति; तथूपमाहं भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। एवरूपो पि, भिक्खवे, इधेकच्चो पुरिस. खळुङ्को होति । अयं, भिक्खवे, चतुत्यो पुरिसदोसो। १४. "पुन च परं, भिक्खवे, भिक्खू भिक्खुं आपत्तिया चोदेन्ति । सो भिक्खु भिक्खूहि आपत्तिया चोदियमानो सङ्घमझे बाहुविक्खेपं करोति । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, अस्सखळुङ्को 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना लङ्घति, पुरिमकार्य पग्गण्हति पुरिमे पादे; तथूपमाहं, भिक्खवे, इम पुग्गलं वदामि । एवरूो पि, भिक्खवे, इधकेच्चो पुरिसखळुको होति । अयं, भिक्खवे, पञ्चमो पुरिसदोसो। १५. “पुन च परं, भिक्खवे, भिक्खू भिक्खं आपत्तिया चोदेन्ति । सो भिक्खु भिक्खूहि आपत्तिया Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। चोदियमानो अनादियित्वा सङ्घ अनादियित्वा चोदकं सापत्तिको व येन कामं पक्कमति । सेय्यथापि सो भिक्खवे, अस्सखळुको 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना अनादियित्वा सारथि अनादियित्वा पतोदलहिं दन्तेहि मुखाधानं विधंसित्वा येन काम पक्कमति; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । एवरूपो पि, भिक्खवे, इधेकच्चो पुरिसखळुङ्को होति । अयं, भिक्खवे, छटो पुरिसदोसो। १६. “पुन च परं, भिक्खवे, भिक्खू भिक्खं आपत्तिया चोदेन्ति । सो भिक्खु भिक्खूहि आपत्तिया चोदियमानो 'नेवाहं आपनोम्हि, न पनाहं आपन्नोम्ही' ति सो तुण्हीभावेन सङ्घ विहेढेति । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, अस्सखळुको 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना नेव अभिक्कमति नो पटिक्कमति तत्थेव खीलट्ठायी ठितो होति; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । एवरूपो पि, भिक्खवे इधेकच्चो पुरिसखळुको होति । अयं भिक्खवे, सत्तमो पुरिसदोसो।। १७. पुन च परं, भिक्खवे, भिक्खू भिक्खुं आपत्तिया चोदेन्ति । सो भिक्खु भिक्खूहि आपत्तिया चोदियमानो एवमाह-"किं नु खो तुम्हे आयस्मन्तो अतिबाळ्हं मयि न्यावटा याव इदानाहं सिक्खं पञ्चक्खाय हीनायावत्तिस्सामी'ति । सो सिक्खं पच्चक्खाय हीनायावत्तित्वा एवमाह-'इदानि खो तुम्हे आयस्मन्मतो अत्तमना होथा' ति ? सेय्यथापि सो, भिक्खवे, अस्सखलुको 'पेही' ति वुत्तो, विद्धो समानो चोदितो सारथिना पुरिमे च पादे संहरित्वा पच्छिमे च पादे संहरित्वा तत्येव चत्तारो पादे अभिनिसीदति; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुगगलं वदामि । एवरूपो पि, भिक्खवे, इधेकच्चो पुरिसखळुको होति । अयं, भिक्खवे, अट्ठमो, पुरिसदोसो। इमे खो, भिक्खवे, अट्ठ पुरिसखलुका अट्ठ च पुरिसदोसा ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ८।२।४) पृ० ३०१-३०४॥ ___“कतमे च, भिक्खवे, तयो अस्सखल्लुङ्का १ इध, भिक्खवे, एकच्चो अस्सखळुको जवसम्पन्नो होतिन वण्णसम्पन्नो, न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। इध पन, भिक्खवे, एकच्चो अस्सखळुको जवसम्पन्नो च होति, वण्णसम्पन्नो च, न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। इध पन, भिक्खवे, एकच्चो अस्सखलुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च आरोहपरिणाहसम्पन्नो च । इमे खो, भिक्खवे, तयो अस्सखळुङ्का।। कतमे च, भिक्खवे, तयो पुरिसखलुङ्का ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुरिसखळुको जवसम्पन्नो होति, न वण्णसम्पन्नो, न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। इध पन, भिक्खवे, एकच्चो पुरिसखळुको जवसम्पन्नो च होति वणसम्पन्नो च, न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। इध पन, मिक्खवे, एकच्चो पुरिसखलुको जबसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च आरोहपरिणाहसम्पन्नो च। ___ कथं च, भिक्खवे, पुरिसखळुको जवसम्पन्नो होति, न वण्णसम्पन्नो न आरोहपरिणाहसम्पन्नो? इध भिक्खवे, भिक्खु 'इदं दुक्खं' ति यथाभूतं पजानाति, 'अयं दुक्खसमुदयो' ति यथाभूतं पजानाति, 'अयं दुक्खनिरोधो' ति यथाभूतं पजानाति, 'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति इदमस्त जवस्मि वदामि । अभिधम्मे खो पन अभिविनये पञ्हं पुट्ठो संसादेति, नो विस्सज्जेति । इदमस्स न वण्णस्मि वदामि। न खो पन लाभी होति चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयमेसज्जपरिक्खारानं । इदमस्स न आरोहपरिणाहस्मि वदामि। एवं खो, भिक्खवे, पुरिसखळुङ्को जवसम्पन्नो होति, न वण्णसम्पन्नो न आरोहपरिणाहसम्पन्नो। __ कथं च, भिक्खवे, पुरिसखळुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च, न आरोहपरिणाहसम्पन्नो ? इध, भिक्खवे, भिक्खु 'इदं दुक्खं' ति यथाभूतं पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति। इदमस्स जवस्मिं वदामि । अभिधम्मे खो पन अभिविनये पहं पुट्ठो विस्सजेति, नो संसादेति । इदमस्स वणस्मिं वदामि । न खो पन लाभी होति चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयमेसज्जपरिक्खारानं । इदमस्स न आरोहपरिणाहस्मिं वदामि । एवं खो, भिक्खवे, पुरिसखलुको जवसम्पन्नो च होवि वण्णसम्पनो च, न आरोहपरिणाहसम्पन्नो । Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२० स्थानागसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् कथ च, भिक्खवे, पुरिसखळुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च आरोहपरिणाहसम्पन्नो च? इध, मिक्खवे, भिक्खु 'इदं दुक्खं ति यथाभूतं पजानाति...पे...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । इदमस्स जवस्मिं वदामि । अभिधम्मे खो पन अभिविनये पहं पुट्ठो विस्सजेति, नो संसादेति । इदमस्स वण्णस्मिं वदामि । लोभी खो पन होति चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयमेसजपरिक्खारानं । इदमस्स आरोहपरिणाहस्मिं वदामि । एवं खो, भिक्खवे, पुरिसखलुको जवसम्पन्नो च होति वण्णसम्पन्नो च आरोहपरिणाहसम्पन्नो च । इमे खो, भिक्खवे, तयो पुरिसखलुका।" इति भगुत्तरनिकाये ९।३।२। पृ० ३९-४०॥ पृ० १४६ पं०६, ९, १२ जातिसंपले....."बलसम्पने..."रूवसम्पने...."जयसम्पमे। तुला "१. चतूहि, भिक्खवे, अङ्गेहि समन्नागतो रञ्जो भद्रो अस्साजानीयो राजारहो होति राजभोग्गो, रओ अङ्गं तेव सङ्कं गच्छति । कतमेहि चतूहि ? इध, भिक्खवे, रो भद्रो अस्साजानीयो वण्णसम्पन्नो च होति, बलसम्पन्नो च, जबसम्पन्नो च, आरोहपरिणाहसम्पन्नो च । इमेहि खो, भिक्खवे, , चतूहि अहि समन्नागतो रओ भद्रो अस्साजानीयो राजारहो होति राजभोग्गो, रओ अङ्गं तेव सङ्गं गच्छति । २. "एवमेव खो, भिक्खवे, चतूहि धम्मेहि समनागतो भिक्खु आहुनेय्यो होति...पे०...अनुत्तरं पुञक्खेत्तं लोकस्स । कतमेहि चतूहि ? इध, भिक्खवे, भिक्खु वण्णसम्पन्नो च होति, बलसम्पन्नो च, जवसम्पन्नो च, आरोहपरिणाहसम्पन्नो च। ३. "कथं च, भिक्खवे, भिक्खु वण्णसम्पन्नो होति ? दूध, भिक्खवे, भिक्खु सीलवा होति...पे०... समादाय सिक्खति सिक्खापदेसु । एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु वण्णसम्पन्नो होति ।। - ४. "कथं च, भिक्खवे, भिक्खु बलसम्पनो होति ? इध, भिक्खवे, भिक्खु आरद्धविरियो विहरति अकुसलानं धम्मानं पहानाय, कुसलानं धम्मानं उपसम्पदाय, थामवा दन्हपरकमो अनिक्खित्तधुरो कुसलेसु धम्मसु । एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु बलसम्पन्नो होति । ५. कथं च, मिक्खवे, भिक्खु जवसम्पन्नो होति ? इध, भिक्खवे, भिक्खु आसवानं खया...पे०... सच्छिकस्वा उपसम्पज विहरति । एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु जवसम्पन्नो होति । ६. "कथं च, भिक्खवे, भिक्खु आरोहपरिणाहसम्पन्नो होति १ इध, भिक्खवे, भिक्खु लामी होति चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयमेसज्जपरिक्खारानं । एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु आरोहपरिणाहसम्पनी होति । ७. "इमेहि खो, भिक्खवे, चतूहि धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु आहुनेय्यो होति...पे०...अनुत्तरं पुञक्खेत्तं लोकस्सा ति" । इति अंगुत्तरनिकाये ४१२६।७ पृ० २६५-२६६ ॥ पृ० १४९५० १० चत्तारि उज्जोतं करेंति...! तुला-चतस्सो इमा, भिक्खवे, आभा। कतमा चतस्सो? चन्दाभा, सुरियाभा, अग्गामा, पाभा-इमा खो, भिक्खवे, चतस्सो आभा। एतदग्गं, भिक्खवे, इमासं चतस्सन्नं आभानं यदिदं पञआभा ति। चतस्सो इमा, भिक्खवे, पभा। कतमा चतस्सो? चन्दप्पभा, सुरियप्पभा, अग्गिप्पभा, पञ्ञापमाइमा खो, भिक्खवे, चतस्सो पभा । एतदग्ग, भिक्खबे, इमासं चतस्सन्नं पभानं यदिदं पञ्आपमा ति। चत्तारोमे. भिक्खवे. आलोका। कतमे चत्वारो? चन्दालोको, सुरियालोको, अगालोको, पञ्जालोको-इमे खो, भिक्खवे, चत्वारो आलोका । एतदग्गं, भिक्खवे, इमेसं चतुन्नं आलोकानं यदिदं पञ्आलोको ति। चचारोमे, भिक्खवे, ओभासा । कतमे चत्तारो! 'चन्दोभासो, सुरियोभासो, अग्गोमासो, पञ्ओभासो। इमे खो, भिक्सवे, चत्तारो ओभासा। एतदमा, मिक्खवे, इमेस चतुम्नं ओभासानं यदिदं पओमासो ति। Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ६२१ चत्वारोमे, भिक्खवे, पजोता। कतमे चत्तारो? चन्दपजोतो, सुरियपज्जोतो, अग्गिपज्जोतो, पापज्जोतो इमे खो, भिक्खवे, चत्वारो पजोता। एतदग्गं, भिक्खवे, इमेसं चतुन्नं पज्जोतानं यदिदं पञआपज्जोतो ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४ । १५। १-५ । पृ० १४७-१४८ ॥ पृ. १५३ पं० ६ चत्तारि मेहा......। तुला-"२. चतारोमे, भिक्खवे, वलाहका। कतमे चत्वारो? गजिता नो वस्सिता, वस्सिता नो गजिता, नेव गजिता नो वस्सिता, गजिता च वस्सिता च । इभे खो, भिक्खवे, चतारो वलाहका। एवमेव खो, मिक्खवे, चचारो वलाहकूपमा पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो? गजिता नो वस्सिता, वस्सिता नो गजिता, नेव गजिता नो वस्सिता, गजिता च वस्सिता च ।। ३. "कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो गजिता होति नो वस्सिता १ इध, भिक्खवे, एकच्चो पुम्गलो भासिता होति, नो कत्ता। एवं खो, भिक्खवे पुग्गलो गजिता होति नो वस्सिता। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, बलाहको गजिता नो वस्सिता; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुमगलं वदामि । ४. "कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो वस्सिता होति, नो गजिता? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुगलो कत्ता होति, नो भासिता। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो वस्सिता होति, नो गजिता। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, बलाहको वस्सिता, नो गजिता; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। __५. "कथं च, भिक्खवे, पुरंगलो नेव गजिता होति, नो वस्सिता ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुम्गलो नेव भासिता होति, नो कत्ता । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो नेव गजिता होति, नो वस्सिता। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, वलाहको नेव गज्जिता, नो वस्सिता; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। ६. "कथं च, भिक्खवे, पुगगलो गज्जिता च होति वस्सिता च १ इध, भिक्खवे, एकच्चो पुमालो भासिता च होति कत्ता च। एवं खो भिक्खवे, पुग्गलो गज्जिता च होति बस्सिता च। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, बलाहको गज्जिता च वस्सिता च; तथूपमाई, मिस्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। इमे खो, भिक्खवे, चतारो बलाहकपमा पुगला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मिं ति।" इति अंगुत्तरनिकाये पठमबलाहकसुत्ते ४।११।१३ पृ. १०७-१०८॥ १. "चचारोमे, भिक्खवे, बलाहका । कतमे चत्तारो ? गजिता नो वस्सिता, वस्सिता नो गजिता, नेव गजिता नो वस्सिता, गजिता च वस्सिता च । इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो बलाहका । एवमेव खों, भिक्खवे, चत्तारो बलाहकूपमा पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो? गजिता नो वस्सिता, वस्सिता नो गजिता, नेव गजिता नो वरिसता, गजिता च वस्सिता च । २. “कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो गजिता होति, नो वस्सिता ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुम्गलो धम्म परियापुणाति-मुत्तं, गेय्य, वेय्याकरणं, गार्थ, उदानं, इतिवृत्तकं, जातकं, अन्भूतधम्म, वेदल्लं । सो 'इदं दुक्ख' ति यथाभूतं नप्पजानाति, 'अयं दुक्खसमुदयो' ति यथाभूतं नप्पजानाति, 'अयं दुक्खनिरोधो' यथाभूतं नवजानाति, 'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं नप्पजानाति । एवं खो भिक्खवे, पुग्गलो गजिता होति, नो वस्सिता । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, बलाहको गजिता नो वरिसता; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। ३. "कथं च, भिक्खवे, पुगलो वस्सिता होति, नो गज्जिता ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो धम्मं न परियापुणाति सुत्तं, गेय्यं, वेय्याकरणं, गार्थ, उदानं, इतिवृत्तकं, जातकं, अन्भूतधम्म, वेदलं। सो 'इदं दुक्खं' ति यथाभूतं पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो वस्सिता होति, नो गज्जिता । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, बलाहको वस्सिता, नो गज्जिता; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुमालं वदामि। ४. "कथं च, मिक्खवे, पुग्गलो नेव गज्जिता होति, नो वस्सिता ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुमालो Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२२ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम नेव धम्म परियापुणाति-सुत्तं, गेय्यं, वेय्याकरणं, गार्थ, उदानं, इतिवृत्तक, जातकं, अन्भूतधम्म, वेदल्लं। सो 'इदं दुक्ख' ति यथाभूतं नप्पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं नप्पजानाति। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो नेव गज्जिता होति, नो वस्सिता। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, वलाहको नेव गज्जिता, नो वस्सिता; तथूपमाह, मिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि।। ५. "कथं च, भिक्खवे, पुपालो गजिता च होति वस्सिता च ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुपालो धम्म परियापुणाति-सुतं, गेय्यं, वेय्याकरणं, गार्थ, उदानं, इतिवृत्तकं, जातकं, अब्भूतधर्म, वेदलं । सो "इदं दुक्खं"ति यथाभूतं पजानाति...पे०... अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो गजिता च होति वस्सिता च । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, वलाहको गजिता च वस्सिता च; तथूपमाह, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो वलाहकूपमा पुमाला सन्तो संविजमाना लोकस्मि' ति।" इति अंगुत्तरनिकाये दुतियबलाहकसुत्ते ॥११॥२॥ पृ० १०८-१०९॥ पृ० १५५ पं० ८ चत्तारि रुक्खा...। तुला-“१. चत्तारोमे, भिक्खबे, रुक्खा। कतमे चचारो? फेग्गु फेग्गुपरिवारो, फेग्गु सारपरिवारो, सारो फेगुपरिवारो, सारो सारपरिवारो इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो रुक्खा। एवमेव खो, भिक्खवे, चचारो, रुक्खूपमा पुमाला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि। कतमे चत्तारो? फेग्गु फेग्गुपरिवारो, फेग्गु सारपरिवारो, सारो फेग्गुपरिवारो, सारो सारपरिवारो। २ "कथं च, भिक्खवे. पुग्गलो फेग्गु होति फेन्गुपरिवारो ? इध, भिक्खवे, एकन्चो पुग्गलो दुस्सीलो होति पापधम्मो; परिसा पिस्स होति दुस्सीला पापधम्मा। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो फेग्गु होति फेगु परिवारो। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, रुक्खो फेग्गु फेग्गुपरिवारो; तथूपमाहं, मिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। ३ "कथं च भिक्खवे, पुग्गलो फेगु होति सारपरिवारो १ इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो दुस्सीलो होति पापधम्मो; परिसा च ख्वस्स होति सीलवती कल्याणधम्मा । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो फेगु होति सारपरिवारो। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, रुक्खो फेग्गु सारपरिवारो, तथूपमाहं, मिक्खवे, इमं पुगगलं वदामि । ४. "कयं च, भिक्खवे, पुग्गलो सारो होति फेग्गुपरिवारो ? इध, मिक्खवे, एकच्चो पुमालो सीलवा होति कल्याणधम्मो परिसा च ख्वस्स होति दुस्सीला पापधम्मा। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो सारो होति फेगुपरिवारो । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, रुक्खो, सारो फेगुपरिवारो; तथूपमाह, मिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । ५. “कथं च, भिक्खवे, पुमालो सारो होति सारपरिवारो ? इध भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो सीलवा होति कल्याणधम्मो; परिसा पिस्स होति सीलवती कल्याणधम्मा। एवं खो, भिक्खवे, पुगलो सारो होति सारपरिवारो । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, रुक्खो सारो सारपरिवारो, तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो रुक्खूपमा पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।११।९। पृ० ११५-११६ । दृश्यतां पुग्गलपअत्ति पृ० ८१ । "१. चत्तारोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो? असुरो असुरपरिवारो, असुरो देवपरिवारो, देवो असुरपरिवारो, देवो देवपरिवारो। २. "कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो असुरो होति असुरपरिवारो? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो दुस्सीलो होति पापधम्मो, परिसा पिस्स होति दुस्सीला पापधम्मा। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो असुरो होति असुरपरिवारो। ३. "कथं च, मिक्खवे, पुग्गलो असुरो होति देवपरिवारो। इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो दुस्सीलो Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालि त्रिपिटक तुला । ६२३ होति पापधम्मो, परिसा च ख्वस्स होति सीलवती कल्याणधम्मा । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो असुरो होति देवपरिवारो । ४. " कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो देवो होति असुरपरिवारो १ इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो सीलवा होति कल्याणधम्मो, परिसा च ख्वस्स होति दुस्सीला पापधम्मा । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो देवो होति असुरपरिवारो । ५. " कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो देवो होति देवपरिवारो १ इध, भिक्खवे, एकच्चो पुगलो सीलवा होति कल्याणधम्मो, परिसा पिस्स होति सीलवती कल्याणधम्मा । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो देवो होति, देवपरिवारो । इमे खो भिक्खवे, चत्तारो पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मिं ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४|१०|१| पृ. ९६ ॥ पृ० १५६ पं० ७ अणुसोतचारी । तुला - " चत्तारोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो ? अनुसोतगामी पुग्गलो, पटिसोतगामी पुग्गलो, ठितत्तो पुग्गलो, तिष्णो पारङ्गतो थले तिट्ठति ब्राह्मणो । कतमो च, भिक्खवे, अनुसोतगामी पुग्गलो? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुगलो कामे च पटिसेवति, पापं च कम्मं करोति । अयं वुच्चति, भिक्खवे, अनुसोतगामी पुग्गलो | कतमो च, भिक्खवे, पटिसोतगामी पुग्गलो ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो कामे च नप्पटिसेवति, पापं च कम्मं न करोति, सहा पि दुक्खेन सहा पि दोमनरसेन अस्सुमुखो पि रुदमानो परिपुण्णं परिसुद्ध ब्रह्मचरियं चरति । अयं वुच्चति, भिक्खवे, पटिसोतगामी पुग्गलो । कतमो च, भिक्खवे, ठितत्तो पुग्गलो ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो पञ्चनं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया ओपपातिको होति, तत्थ परिनिब्बायी, अनावत्तिधम्मो तस्मा लोका । अयं वुञ्चति, भिक्खवे, ठितत्तो पुग्गलो । कतमो च, भिक्खवे, पुग्गलो तिष्णो पारङ्गतो थले तिट्ठति बाह्मणो ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो आसवानं खया अनासवं येतोविमुत्तिं पञ्ञाविमुति दिद्वेव धम्मे सयं अभिज्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पन विहरति । अयं वुच्चति, भिक्खवे, पुग्गलो तिष्णो पारङ्गतो थले तिद्वति ब्राह्मणो । इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकमि ति । ये केचि कामेसु असता जना अवीतरागा इध कामभोगिनो । पुनपुनं जातिजरूपगामि ते, तण्हाधिपन्ना अनुसोतगामिनो ॥ तस्मा हि धीरो इधुपट्ठितस्सती, कामे च पापे च असेवमानो । सहा पि दुक्खेन जय्य कामे, पटिसोतगामी ति तमाहु पुग्गलं ! यो वे किसान पहाय पञ्च, परिपुष्णसेखो अपरिहानधम्मो । तोवसिप्पत्तौ समाहितिन्द्रियो, स वे ठितत्तो ति नरो पवुच्चति ॥ परोपरा यस्स समेच्च धम्मा, विधूपिता अत्थगता न सन्ति । सवे मुनि वुसितब्रह्मचरियो, लोकन्तगू पारगतो ति वुच्चतीति ॥ " इति अंगुत्तरनिकाये ४ | १ | ५ | पृ० ७-८॥ पृ० १५७ पं० १३ णिक्कट्ठे... । तुला - " १ चत्तारोमे, भिक्खवे, पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि । कतमे चत्तारो ? निकटुकायो अनिकट्ठचित्तो, अनिकटुकायो निकट्ठचित्तो, अनिकटुकायो च अनिकटुचित्तो च, निकटुकायो च निकटुचित्तो च । २ " कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो निकटुकायो होति अनिकट्ठचित्तो ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो अञवनपत्थानि पन्तानि सेनासनानि पटिसेवति । सो तत्थ कामवितक्कं पि वितक्केति ब्यापादवितकं पि वितक्केति विहिंसावितक्कं पि बितक्केति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो निकटुकायो होति अनिकट्ठचित्तो । Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२४ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् ३ "कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो अनिकट्ठकायो होति निकचित्तो? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो न हेव खो अरञ्जवनपस्थानि पन्तानि सेनासनानि पटिसेवति । सो तत्थ नेक्खम्मवितक्कं पि वितकेति अब्यापादवितक्कं पि वितकेति अविहिंसावितक पि वितकेति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो अनिकट्ठकायो होति निकट्ठचित्तो। ४ "कथं च, भिक्खवे अनिकट्ठकायो च होति अनिकट्ठचित्तो च? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुगलो न हेव खो अरञवनपत्थानि पन्तानि सेनासनानि पटिसेवति। सो तत्थ कामवितकं पि वितकेति ब्यापादवितकं पि वितकेति विहिंसावितकं पि वितकेति। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो अनिकटकायो च होति अनिकट्ठचित्तो च। ५. "कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो निकटकायो च होति निकट्ठचित्तो च? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो अरञ्जवनपत्यानि पन्तानि सेनासनानि पटिसेवति। सो तत्थ नेक्खम्मवितकं पि वितकेति अन्यापादवितक्कं पि वितक्केति अहिंसावितक्क ति वितक्केति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो निकटकायो च होति निकट्ठचित्तो च । इमे खो, भिक्खवे, पुगलो निकटकायो च होति निकटचित्तो च। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुगला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।१६।८। पृ० १४४-१४५॥ पृ० १६२ पं० १४ चत्तारि वरगा। तुला-"सत्तिमे, भिक्खवे, उदकूपमा पुगला सन्तो संविजमाना लोकस्मि । कतमे सत्त? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो सकिं निमुगो निमुग्गो व होति; इध पन, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुजित्वा निमुजति; इध पन, भिक्खवे, एकच्चो पुमालो उम्मुजित्वा ठितो होति; इध पन, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुज्जित्वा विपस्सति विलोकेति; इध पन, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुजित्वा पतरति; इध पन, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुजित्वा पतिगाधप्पत्तो होति; इध पन, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुज्जित्वा तिण्णो होति पारङ्गतो थले तिट्ठति ब्राह्मणो। कयं च, भिक्खवे, पुग्गलो सकिं निमुग्गो निमुग्गो व होति ? इध पन, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो समन्नागतो होति एकन्तकाळकेहि अकुसलेहि धम्मेहि। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो सकिं निमुग्गो निमुग्गो व होति । __ कयं च, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुज्जित्वा निमुजति ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुजति साधु सद्धा कुसलेसु धम्मेसु, साधु हिरी...पे०...साधु ओत्तप्पं...साधु विरियं...साधु पञ्जा कुसलेसु धम्मेसू ति । तस्स सा सद्धा नेव तिट्ठति नो वड्दति हायतियेव, तस्स सा हिरी...पे०...तस्स तं ओत्तप्पं...तस्स तं विरियं...तस्स सा पञ्ञा नेव तिहति नो वदति हायतियेव । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुजित्वा निमुजति ।। कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुजित्वा ठितो होति ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुजति साधु सद्धा कुसलेसु धम्मेसु, साधु हिरी...पे....साधु ओत्तप्पं...साधु विरियं...साधु पञआ कुसलेसु धग्मेसू ति । तस्स सा सद्धा नेव हायति नो वड्ढति ठिता होति, तस्स सा हिरी...पे०...तस्स तं ओतप्पं... तस्स तं विरियं...तस्स सा पञ्जा नेव हायति नो वडति ठिता होति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुजित्वा ठितो होति । ___ कयं च, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुजित्वा विपस्सति विलोकेति ? इध भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुन्नति साधु सद्धा कुसलेसु धम्मेसु, साधु हिरी...पे....साधु ओत्तप्पं...साधु विरियं...साधु पञआ कुसलेसु धम्मेसू ति । सो तिग्ग संयोजनानं परिक्खया सोतापनो होति अविनिपातधम्मो नियतो सम्बोधिपरायणो । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुजित्वा विपस्सति विलोकेति । Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला | ६२५ कथं च, भिक्खवे, पुगालो उम्मुजित्वा पतरति ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुजति साधु सद्धा कुसले धम्मे, साधु हिरी... पे०... साधु अत्तप्पं ... साधु विरियं... साधु पञ्ञा कुसलेसु धम्मेसू ति । सो तिण्णं संयोजनानं परिक्खया रागदोसमोहानं तनुत्ता सकदागामी होति, सकिदेव इमं लोकं आगन्त्वा दुक्ख सन्तकरोति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुजित्वा पतरति । कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुज्जित्वा पतिगाधप्पत्ती होति ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पुग्गलो उम्मुज्जति साधु सद्धा कुसलेसु धम्मेसु, साधु हिरी... पे०... साधु ओत्तप्पं ... साधु विरियं...साधु पञ्ञा कुसले धम्मेति । सो पञ्चन्नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया ओपपातिको होति तत्थ परिनिब्बायी अवत्तिम्भो तस्मा लोका । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुजित्वा पतिगाधप्पत्ती होति । कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुजित्वा तिष्णो होति पारङ्गतो थले तिट्ठति ब्राह्मणो । इध, भिक्खवे एकच पुग्गलो उम्मुज्जति साधु सद्धा कुसलेसु धम्मेसु, साधु हिरी... पे०... साधु ओतप्पं ... साधु विरियं... साधु पञ्ञा कुसलेसु धम्मेस् ति । सो आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिज्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहरति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो उम्मुजित्वा तिष्णो होति पारङ्गतो थले तिट्ठति ब्राह्मणो । इमे खो, भिक्खवे, सत्त उदकूपमा पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मिं ति । " इति अंगुत्तरनिकाये ७/२/५। पृ० १५९-१६० ॥ पृ० १६२ पं० १ चत्तारि उदगा । तुला - “ १. चत्तारोमे, भिक्खवे, उदकरहदा । कतमे चत्तारो ? उत्तानो गम्भीरोभासो, गम्भीरो उत्तानोभासो, उत्तानो उत्तानोभासो, गम्भीरो गम्भीरोभासो – इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो उदकरहदा । एवमेव खो, भिक्खवे, चत्तारो उदकरहदूपमा पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि। कतमे चतारो ? उत्तानो गम्भीरोमासो, गम्भीरो उत्तानो भासो, उत्तानो उत्तानोभासो, गम्भीरो गम्भीरोभासो । २. कथं च, भिक्खने, पुग्गलो उत्तानो होति गम्भीरोभासो ? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुग्गलस्स पासादिकं होति अभिक्कन्तं पटिक्कन्तं आलोकितं विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं सङ्घाटिपत्तचीवरधारणं । सो' इदं दुक्खं 'ति यथाभूतं नप्पजानाति ... पे०... 'अयं दुक्ख निरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं नप्पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो उत्तानो होति गम्भीरोभासो । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, उदकरहदो उत्तानो गम्भीरोभासो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । ३ कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो गम्भीरो होति उत्तानोभासो १ इध, भिक्खवे, एकचस्स पुग्गलस्स न पासादिकं होति अभिकन्तं पटिकन्तं आलोकितं विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं सङ्घा टिपत्तचीवरधारणं । सो' इदं दुक्खं 'ति यथाभूतं पजानाति १०...' अयं दुक्ख निरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो गम्भीरो होति उत्तानोभासो । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, उदकरहदो गम्भीरो उत्तानोभासो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । ४ कथं च, भिक्लवे, पुग्गलो उत्तानो होति उत्तानोभासो ? इध, भिक्खवे, एकच्चरस पुम्गलस्स न पासादिकं होति अभिकन्तं पटिकन्तं आलोकितं विलोकितं सम्भिञ्जितं पसारितं सङ्घा टिपत्तचीवरधारणं । सो 'इदं दुक्खं ' ति यथाभूतं नप्पजानाति ... पे०...' अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं नप्पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो उत्तानो होति उत्तानोभासो । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, उदकरहदो उत्तानो उत्तानोभासो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । ५. कथं च भिक्खवे, पुग्गलो गम्भीरो होति गम्भीरोभासो १ इध भिक्खवे, एकच्चस्स पुग्गलस्स पासादिकं होति अभिकन्तं पटिक्कन्तं आलोकितं विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं सङ्घाटिपत्तचीवरधारणं । सो 'इदं दुक्खं ' ति यथाभूतं पजानाति ... पे०...' अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं ठा. ४० Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२६ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् पजानाति । एवं खो, मिक्खवे, पुग्गलो गम्भीरो होति गम्भीरोभासो। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, उदकरहदो गम्भीरो गम्भीरोभासो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुगगलं वदामि । इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो उदकरहदूपमा पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकस्मि ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।११।४। पृ० ११०१११ । दृश्यतां पुग्गलपञ्जत्ति ७१-७२॥ पृ० १६३ पं० १ चत्तारि कुम्भा... तुला-“१. चत्तारोमे, भिक्खवे, कुम्भा। कतमे चत्तारो? तुच्छो पिहितो, पूरो विवटो, तुच्छो विवटो, पूरो पिहितो-इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो कुम्भा। एवमेव खो, भिक्खवे, चत्तारो कुम्भूपमा पुग्गला सन्तो संविजमाना लोकस्मिं । कतमे चत्तारो? तुच्छो पिहितो, पूरो विवटो, तुच्छो विवटो, पूरो पिहितो। २ कथं च, भिक्खवे, पुगलो तुच्छो होति पिहितो? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुग्गलस्स पासादिकं होति अभिकन्तं पटिक्कतं आलोकितं विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं संघाटिपत्तचीवरधारणं । सो 'इदं दुक्खं' ति यथाभूतं नपजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं नप्पजानाति । एवं खो, भिक्ववे, पुगगलो तुच्छो होति पिहितो । सेय्यथापि सो, भिक्खवे, कुम्भो तुच्छो पिहितो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। ३ कथं च, भिक्खवे, पुग्गलो पूरो होति विवटो ? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुग्गलस्स न पासादिकं होति अभिकन्तं, पटिकतं आलोकित विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं सङ्घाटिपत्तचीवरधारणं। सो 'इदं दुक्वं' ति यथाभूतं पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो पूरो होति विवटो। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, कुम्भो पूरो विवटो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। ४. “कथं च, भिक्खवे, पुगलो तुच्छो होति विक्टो? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुग्गलस्स न पासादिकं होति अभिक्कन्तं पटिक्कन्तं आलोकितं विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं सङ्घाटिपत्तचीवरधारण। सो 'इदं दुक्खं' ति यथाभूतं नप्पजानाति...पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं नप्पजानाति। एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो तुच्छो होति विवटो। सेय्यथापि सो भिक्खवे, कुम्भो तुच्छो विवटो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि। ५. “कथं च, भिक्खचे, पुगलो पूरो होति पिहितो? इध, भिक्खवे, एकच्चस्स पुगलस्स पासादिकं होति अभिक्कन्तं पटिक्कन्तं आलोकित विलोकितं सम्मिञ्जितं पसारितं संघाटिपत्तचीवरधारणं। सो 'इदं दुक्ख' ति यथाभूतं पजानाति ..पे०...'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । एवं खो, भिक्खवे, पुग्गलो पूरो होति पिहितो। सेय्यथापि सो, भिक्खवे, कुम्भो पूरो पिहितो; तथूपमाहं, भिक्खवे, इमं पुग्गलं वदामि । इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो कुम्भूपमा पुग्गला सन्तो संविज्जमाना लोकरिम ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।११।३। पृ० ११०। दृश्यतां पुग्गलपञ्जत्ति पृ० ७०-७१॥ पृ० १६३ पं० १८ चत्तारि कुंभा"। तुला-"कतमो च पुग्गलो गूथभाणी ? इधेकच्चो पुग्गलो मुसावादी होति । सभग्गतो वा परिसरगतो वा आतिमझगतो वा पूगमज्झगतो वा राजकुलमज्झगतो वा अभिनीतो सक्खिपुट्ठो-“एहम्भो, पुरिस, यं जानासि तं वदेही" ति, सो अजानं वा आह"जानामी"ति, जानं वा आह–“न जानामी" ति, अपस्सं वा आह-"परसामी" ति, पस्सं वा आह--"न पस्सामी" ति । इति अत्तहेतु वा परहेतु वा आमिसकिञ्चिक्खहेतु वा सम्पजानमुसा भासिता होति । अयं वुच्चति पुग्गलो “गूथभाणी"। ___ कतमो च पुग्गलो पुप्फभाणी ? इथे कचो पुग्गलो मुसावादं पहाय मुसावादा पटिविरतो होति, सभगतो वा परिसरगतो वा जातिमज्झगतो वा पूगमज्झगतो वा राजकुलमज्झगतो वा अभिनीतो सक्खिपुट्ठो"एहम्भो, पुरिस, यं जानासि तं वदेही" ति, सो अजानं वा आह-"न जानामी" ति, जानं वा Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला ६२७ आह-"जानामी" ति, अपस्सं वा आह-"न पस्सामी" ति, पस्सं वा आह-"पस्सामी" ति । इति अत्तहेतु वा परहेतु वा आमिसकिश्चिक्खहेतु वा न समजानमुसा भासिता होति । अयं वुच्चति पुगलो "पुप्फभाणी"। कतमो च पुग्गलो मधुभाणी? इवेकच्चो पुग्गलो या सा वाचा नेला कण्णसुखा पेमनिया हृदयङ्गमा पोरी बहुजनकन्ता बहुजनमनापा, तथारूपिं वाचं भासिता होति । अयं वुच्चति पुगलो “मधुभाणी"।"पुग्गलपनत्ति ३।४।८-१० पृ० ४७ । पृ० १६५ पं. १ चउविहे कम्मे...। तुला-" चत्तारिमानि, भिक्खवे, कम्मानि मया सयं अभिजा सच्छिकत्वा पवेदितानि । कतमानि चत्तारि ? अस्थि, भिक्खवे, कम्मं कण्हं कण्हविपाकं; अस्थि, भिक्खवे, कम्मं सुकं सुकविपाक अस्थि, भिक्सवे, कम्मं कण्हसुक्कं कण्हसुक्कविपाकं; अत्थि, भिक्खवे, कम्म. अकण्हं असुक अकण्हअसुकविपाकं कम्मक्खयाय संवत्तति । कतमंच, भिक्खवे, कम्मं कण्हं कण्हविपाकं ? इध, भिक्खवे, एकचो सब्याबज्झं कायसङ्खारं अभिसङ्घरोति, सब्याबझं वचीसङ्खारं अभिसङ्खरोति, सब्याबझं मनोसङ्खारं अभिसङ्खरोति। सो सब्यावज्झं कायसङ्खारं अभिसङ्खरित्वा, सब्याबज्झं वचीसङ्खार अभिसङ्खरित्वा, सब्याबझं मनोसङ्घारं अभिसङ्खरित्वा सब्याबज्झं लोकं उपपजति। तमेनं सब्याबज्झं लोकं उपपन्नं समानं सब्यावज्झा फस्सा फुसन्ति । सो सब्याबन्झेहि फस्सेहि फुट्ठो समानो सब्याबज्झं वेदनं वेदयति एकन्तदुक्खं, सेय्यथापि सत्ता नेरयिका। इदं वुच्चति, भिक्खवे, कम्मं कण्हं कण्हविपाकं ।। कतम च, मिक्खवे, कम्म सुक्क सुक्कविपाक ? इध, भिक्खवे, एकच्चो अब्यावझं कायसङ्खारं अभिसङ्घरोति, अब्याबज्झं ववीसङ्खारं अभिसङ्घरोति, अब्यावज्झं मनोसङ्खारं अभिसङ्घरोति । सो अब्याबझं कायसङ्खारं अभिसङ्खरित्वा, अब्यावझं वचीसङ्खारं अभिसङ्खरित्वा, अब्याबझं मनोसङ्खारं अभिसङ्खरित्वा अब्याबझं लोकं उपपजति। तमेनं अव्याबझं लोकं उपपन्नंसमान अब्याबज्झा फस्सा फुसन्ति। सो अव्यावज्झेहि फरसेहि फुट्ठो समानो अब्याबझं वेदनं वेदयति एकन्तसुखं, सेय्यथापि देवा सुभकिण्हा। इदं वुच्चति, भिक्खवे, कम्म सुक्क सुक्कविपाक। कतमं च, भिक्खवे, कम्मं कण्हसुक्कं कण्हसुक्कविपाकं ? इध, भिक्खवे, एकचो सब्याबज्झं पि अब्याबझं पि कायसङ्खारं अभिसङ्खरोति, सब्याबझं पि अब्याबझं पि वचीसङ्खारं अभिसङ्घरोति, सन्याबझं पि अब्याबज्झं पि मनोसङ्खारं अभिसङ्खरोति। सो सब्याबझं पि अब्याबझं पि कायसङ्घारं अभिसङ्घारित्वा, सब्यावज्झं पि अब्याबज्झं पि ववीसङ्खारं अभिसङ्खरित्वा, सब्याबज्झं पि अब्याबझं पि मनोसङ्घारं अभिसङ्करित्वा सब्याबज्झं पि अब्याबझं पि लोकं उपपज्जति। तमेनं सब्याबझं पि अब्यावझं पिलोकं उपपन्नं समानं सब्याबज्झा पि अब्याबज्झा पि फस्सा फुसन्ति। सो सब्याबज्झेहि पि अन्याबज्झेहि पि फस्सेहि फुट्ठो समानो सब्यानज्झं पि अन्याबज्झं पि वेदनं वेदयति वोकिण्णसुखदुक्खं, सेय्यथापी मनुस्सा एकच्चे च देवा एकच्चे च विनिपातिका। इदं वुच्चति, भिक्खवे, कम्मं कण्हसुक्कं कण्हसुक्कविपाकं । कतमंच, भिक्खवे, कम्मं अकण्हं असुक्कं अकण्हअसुक्कविपाकं कम्मक्खयाय संवत्तति ? तत्र, भिक्खवे, यमिदं कम्मं कण्हं कण्हविपाकं तस्स पहानाय या चेतना, यमिदं कम्म सुक्क सुक्कविपाकं तस्स पहानाय या चेतना, यमिदं कम्मं कण्हसुकं कण्हसुक्कविपाकं तस्स पहानाय या चेतना-इदं वुच्चति, भिक्खवे, कम्मं अकण्हं असुक्कं अकण्ह असुस्कविपाकं कम्मक्खयाय संवत्तति। इमानि खो, भिक्खवे, चत्तारि कम्मानि मया सयं अभिजा सच्छिकत्वा पवेदितानी ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।२४।२ पृ० २४५-२४७ ॥ पृ० १६५ पं०५ चउब्बिहे कम्मे । तुला-“कम्म, भिक्खवे, वेदितब्ब, कम्मानं निदानसम्भवो Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२८ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् वेदितब्बो, कम्मानं वेमत्तता वेदितव्बा, कम्मानं विपाको वेदितब्बो, कम्मनिरोधो वेदितब्बो, कम्मनिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बा ति, इति खो पनेतं वुत्तं, कि घेतं पटिच वुत्तं? चेतनाह, भिक्खवे, कम्म घेतयित्वा कम्मं करोति कायेन वाचाय मनसा। कतभो च, भिक्खवे, कम्मानं निदानसम्भवो ? फस्सो, भिक्खवे, कम्मानं निदानसम्भवो । कतमा च भिक्खवे, कम्मान वेमत्तता ? अस्थि, भिक्खवे, कम्म निरयवेदनीयं, अस्थि कम्मं तिरच्छानयोनिवेदनीय, अस्थि कम्मं पेत्तिविसयवेदनीय, अस्थि कम्मं मनुस्सलोकनीयं, अत्थि कम्मं देवलोकवेदनीयं । अयं वुच्चति, भिक्खवे, कम्मानं वेमत्तता। कतमो च, भिक्खवे, कम्मानं विपाको ? तिविधाहं भिक्खवे, कम्मानं विपाकं वदामि-दिट्टेव धम्मे उपपजे वा अपरे वा परियाये। अयं वुच्चति, भिक्खवे, कम्मानं विपाको। कतमो च, भिक्खवे, कम्मनिरोधो १ फस्सनिरोधो, भिक्खवे, कम्मनिरोधो। अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो कम्मनिरोधगामिनी पटिपदा सेय्यथीदं-सम्मादिहि...पे०...सम्मासमाधि। __ यतो खो, भिक्खवे, अरियसावको एवं कम्मं पजानाति, एयं कम्मानं निदानसम्भवं पजानाति, एवं कम्मानं वेमत्तं पजानाति, एवं कम्मानं विपाकं पजानाति, एवं कम्मनिरोधं पजानाति एवं कम्मनिरोधगामिनी पटिपदं पजानाति, सो इमं निब्बेधिकं ब्रह्मचरियं पजानाति कम्मनिरोधं । कम्म, भिक्खवे, वेदितबं...पे०...कम्मनिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बा ति, इति यं तं वुत्तं इदमेतं पटिच्च वुत्तं।" इति अंगुत्तरनिकाये ६।६।९। पृ० १२० ॥ पृ० १७३ ५०४ पंचाणुन्वता......। तुला-"महानामो सक्को भगवन्तं एतदवोच-कित्तावता नु खो, भन्ते, उपासको होती ति ? यतो खो, महानाम, बुद्धं सरणं गतो होति, धम्म सरणं गतो होति, सङ्घ सरणं गतो होति; एतावता खो, महानाम, उपासको होती ति । कित्तावता पन, भन्ते, उपासको सीलवा होती ति? यतो खो, महानाम, उपासको पाणातिपाता पटिविरतो होति, अदिन्नादाना पटिविरतो होति, कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति, मुसावादा पटिवरतो होति, सुरामेरयमजरमादहाना पटिविरतो होति; एतावता खो, महानाम, आसको सीलवा होती ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ८।३।५। पृ० ३२४॥ ___ "पश्चिमा, भिक्खवे, वणिजा उपासकेन अकरणीया। कतमा पञ्च ? सत्यवणिजा, सत्तवणिज्जा, मंसवणिज्जा, मजवणिज्जा, विसवणिज्जा-इमा खो, भिक्खवे, पञ्च वणिज्जा उपासकेन अकरणीया ति।"-इति अंगुत्तरनिकाये ५।१८।७। पृ० ४५४ ॥ पृ० १७३ पं० २२ दोग्गतिं गच्छंति......। तुला-"तीहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। कतमेहि तीहि ? अकुसलेन कायकम्मेन, अकुसलेन वचीकम्मेन, अकुसलेन मनोकम्मेन-इमेहि खो, भिक्खवे, तीहि धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। __ तीहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे । कतमेहि तीहि ? कुसलेन कायकम्मेन, कुसलेन वचीकम्मेन, कुसलेन मनोकम्मेन-इमेहि खो, भिक्खवे, तीहि धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे ति। तीहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। कतमेहि तीहि ? सावज्जेन कायकम्मेन, सावज्जेन वचीकम्मेन, सावज्जेन मनोकम्मेन-इमेहि खो, भिक्खवे, तीहि धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। तीहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे। कतमेहि तीहि १ अनवज्जेन कायकम्मेन, अनवज्जेन वचीकम्मेन, अनवज्जेन मनोकम्मेन-इमेहि खो, भिक्खवे...पे०...एवं सग्गे ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ३ । १५ । १-२ । पृ० २७२-२७३ ॥ Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ६२९ "तीहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये । कतमेहि तीहि ? अत्तना च पाणातिपाती होति. परं च पाणातिपाते समादपेति पाणातिपाते च समनुओ होति। इमेहि खो, भिक्खवे, तीहि धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खितो एवं निरये।। तीहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे। कतमेहि तीहि ? अचना च पागातिपाता पटिविरतो होति, परं च पाणातिपाता वेरमणिया समादपेति, पाणातिपाता वेरमणिया च समनुञो होति...एवं सग्गे। अत्तना च अदिन्नादायी होति, परं च अदिन्नादाने समादपेति, अदिन्नादाने च समनुजओ होति... एवं निरये। अत्तना च अदिन्नादाना पटिविरतो होति, परं च अदिन्नादाना वेरमणिया समादपेति, अदिनादान, वेरमणिया च समनुओ होति...एवं सग्गे। . अत्तना च कामेसुमिच्छाचारी होति, परं च कामेसुमिच्छाचारे समादपेति, कामेसुमिच्छाचारे च समनुज्ञो होति...एवं निरये। अत्तना च कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति, परं च कामेसुमिच्छाचारा वेरमणिया समादपेति, कामेसुमिच्छाचारा वेरमणिया च समनुञो होति...एवं सगे। अत्तना च मुसावादी होति, परं च मुसावादे समादपेति, मुसावादे च समनुओ होति...एवं निरये । अतना च मुसावादा पटिविरतो होति, परं च मुसावादा वेरमणिया समादपेति, मुसावादा वेरमणिया च समनुो होति...एवं सग्गे। अचना च पिसुगवाचो होति, परं च पिसुणाय वाचाय समादपेति, पिसुणाय वाचाय च समनुञो होति...एवं निरये। अत्तनाच पिसुगा य वाचाय पटिविरतो होति, परं च पिसुगाय वाचाय वेरमणिया समादपेति, पिसुणाय वाचाय वेरमणिया च समनुओ होति...एवं सग्गे। __ अत्तता च फरुसवाचो होति, परं च फरसाय वाचाय समादपेति, फरुसाय वाचाय च समनुओ होति...एवं निरये। अचना च फरुसाय वाचाय पटिविरतो होति, परं च फसाय वाचाय वेरमणिया समादपेति, फरसाय वाचाय वेरमणिया च समनुञो होति...एवं सग्गे। अत्तना च सम्फप्पलापी होति, परं च सम्पप्पलापे समादपेति, सम्पप्पलापे च समनुज्ञो होति... एवं निरये। अत्तना च सम्फप्पलापा पटिविरतो होति, परं च सम्पप्पलापा वेरमणिया समादपेति, सम्फप्पलापा वेरमणिया च समनुो होति...एवं सग्गे। अत्तना च अभिज्झालु होति, परं च अभिज्झाय समादपेति, अभिज्झाय च समनुजओ होति...एवं निरये। अत्तता च अनभिज्झाल होति, परं च अनभिज्झाय समादपेति, अनभिज्झाय च समनुजओ होति... एवं सग्गे। अत्तना च ब्यापन्नचित्तो होति, परं च ब्यापादे समादपेति, ब्यापादे च समनुज्ञो होति...एवं निरये। अत्तना च अन्यारन्नचितो होति, परं च अब्यापादे समादपेति, अन्यापादे च समनुओ होति...एवं सग्गे। अत्तता च निन्छादिहि को होति, परं च मिन्छादिदिया समादपेति, मिच्छादिट्ठिया च समनुञो होति...एवं निरये। Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६३० स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् अत्तना च सम्मादिट्ठिको होति, परं च सम्मादिट्ठिया समादपेति, सम्मादिट्ठिया च समनुज्ञो होति । इमेहि खो, भिक्खवे, तीहि धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे ति । पाणं अदिन्नमिच्छा च मुसावादी च पिसुणा । फरसा सम्फप्पलापो च, अभिज्झा व्यापाददिट्ठि च । कम्मपथे पेय्या, तिककेन नियोजये ति ॥ इति अंगुत्तरनिकाये ३ । १७ । १ । पृ० २७७-२७९ ॥ पृ० १८२ पं० १३ तिहिं ठाणेहिं अप्पवुट्टिकाए सिता । तुला - " पञ्चिमे, भिक्खवे, वस्सस्स अन्तराया, यं नेमित्ता न जानन्ति, यत्थ नेमित्तानं चक्खु न कमति । कतमे पञ्च १ उपरि, भिक्खवे, आकासे तेजोधातु पकुप्पति । तेन उप्पन्ना मेवा पटिविगच्छन्ति । अयं, भिक्खवे, पठमो वस्सस्स अन्तरायो, यं नेमित्ता न जानन्ति, यत्थ नेमित्तानं चक्खु न कमति । पुन च परं, भिक्खवे, उपरि आकासे वायोधातु पकुप्पति । तेन उप्पन्ना मेषा पटिविगच्छन्ति । अयं, भिक्खवे, दुतियो वस्सस्स अन्तरायो, यं नेमित्ता न जानन्ति, यत्थ नेमित्तानं चक्खु न कमति । पुन च परं, भिक्खवे, राहु असुरिन्दो पाणिना उदकं सम्पटिच्छित्वा महासमुद्दे छड्डेति । अयं भिक्खवे, ततियो वस्सस्स अन्तरायो, यं नेमित्ता न जानन्ति, यत्थ नेमित्तानं चक्खु न कमति । पुन च परं, भिक्खवे, वस्सवलाहका देवा पमत्ता होन्ति । अयं भिक्खवे, चतुत्थो वस्सस्स अन्तरायो, यं मत्ता न जानन्ति, यस्थ नेमित्तानं चक्खु न कमति । पुन च परं, भिक्खवे, मनुस्सा अधम्मिका होन्ति । अयं, भिक्खवे, पञ्चमो वस्सस्स अन्तरायो, यं नेमित्ता न जानन्ति यत्थ नेमित्तानं चक्खु न कमति । इमे खो, भिक्खवे, पञ्च वस्सस्स अन्तराया, यं मत्ता न जानन्ति यत्थ नेमित्तानं चक्खु न कमती ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ५|२०|७| पृ० ४८२-४८३ ।। पृ० १८४ पं० १८ समणे भगवं महावीरे' । तुला- " चत्तारिमानि, भिक्खवे, सद्धस्स कुलपुत्तस्स दस्सनीयानि संवेजनीयानि ठानानि । कतमानि चत्तारि ? इध तथागतो जातो ति, भिक्खवे, सद्धस्स कुलपुत्तस्स दस्सनीयं संवेजनीयं ठानं । इध तथागतो अनुत्तरं सम्मासम्बोधिं अभिसम्बुद्धो ति, भिक्खवे, सद्धस्स कुलपुत्तस्स दस्सनीयं संवेजनीयं ठानं । इध तथागतो अनुत्तरं धम्मचक्कं पवत्तेसी ति, भिक्खवे, सद्धस्स कुलपुत्तस्स दस्सनीयं संवेजनीयं ठानं । इध तथागतो अनुपादिसेसाय निब्बानधातुया परिनिब्बुतो ति भिक्खवे, सद्धस्स कुलपुत्तस्स दस्सनीयं संवेजनीयं ठानं । इमानि खो, भिक्खवे, चत्तारि सद्धस्स कुलपुत्तस्स दस्सनीयानि संवेजनीयानि ठानानी ति । " इति अङ्गुत्तरनिकाये ४|१२|८| पृ० १२६-१२७ ॥ पृ० १८८ पं० ४ पंच भासवदारा। तुला - " सो एवं समाहिते चित्ते आसवानं खयञाणाय चित्तं अभिनिन्नामेति । सो ' इदं दुक्खं ' ति यथाभूतं जानाति, 'अयं दुक्खसमुदयो' ि यथाभूतं पजानाति, 'अयं दुक्खनिरोधो ' ति यथाभूतं पजानाति, 'अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा' ति यथाभूतं जानाति । ' इमे आसवा' ति यथाभूतं पजानाति, 'अयं आसवसमुदायो' ति यथाभूतं पजानाति, 'अयं आसवनिरोधो' ति यथाभूतं पजानाति, 'अयं आसवनिरोधपटिपदा' ति यथाभूतं पजानाति । तस्स एवं जानतो परसतो कामासबा पि चित्तं विमुञ्चति, भवासवा पि चित्तं विमुच्चति, अविनासवा पिचित्तं विमुञ्चति । " इति अंगुत्तरनिकाये ३ | ६ | ८ | पृ० १५२ ।। "आसवा, भिक्खवे, वेदितब्बा, आसवानं निदानसम्भवो वेदितब्बो, आसवानं वेमत्तता वेदितब्बा, आसवानं विपाको वेदितव्त्रो, आसवनिरोधो घेदितन्त्रो, आसवनिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बा ति, इति ख़ो पनेतं वृत्तं, किं येतं पदिन् श्रुतं? तयोमे, भिक्खवे, आसवा - कामासो भवासवो अविज्जास वो । ...... Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला । ६३१ कतमो च, भिक्खवे, आसवानं निदानसम्भवो ? अविज्जा, भिक्खवे, आसवानं निदानसम्भवो । तमाच, भिक्खवे, आसवानं वेमचता ? अत्थि, भिक्खवे, आसवा निरगमनीया, अस्थि आसवा तिरच्छानयो निगमनीया, अत्थि आसवा पेत्तिविसयगमनीया, अस्थि आसवा मनुस्सलोकगमनीया, अत्थि आसवा देवलोकगमनीया । अयं वुच्चति, भिक्खवे, आसवानं वेमतता । कतमो च, भिक्खवे, आसवानं विपाको ? यं खो, भिक्खवे, अविज्जागतो तज्जं तज्जं अत्तभावं अभिब्बिति पुञ्ञभागियं वा अपुञ्ञभागियं वा, अयं वुच्चति, भिक्खवे, आसवानं विपाको । कतमो च, भिक्खवे; आसवनिरोधो ? अविज्जानिरोधो, भिक्खवे, आसवनिरोधो । अयमेव अरियो अङ्गको मग्गो आसवनिरोधगामिनी पटिपदा, सेय्यथीदं - सम्मादिडि... पे .... सम्मासमाधि । यतो खो, भिक्खवे, अरियसावको एवं आसवे पजानाति, एवं आसवानं निदानसम्भवं पजानाति एवं आसवानं मत्तां पजानाति, एवं आसवानं विपाकं पजानाति, एवं आसवानं निरोधं पजानाति, एवं आसवानं निरोधगामिनिं पटिपदं पजानाति, सो इमं निब्बेधिकं ब्रह्मचरियं पजानाति आसवनिरोधं । आसवा, भिक्खवे, वेदितन्त्रा... पे०... आसवनिरोधगामीनी पटिपदा वेदितब्बा ति इति यं तं वृत्तं इदमेतं पटिच्च वृत्तं । ” इति अंगुत्तरनिकाये ६ । ६ । ९ । पृ० ११९ ॥ पृ० १८८ पं० ६ पंच संवरदारा... । तुला - "छहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु आहुय्यो होति पाहुनेथ्यो दक्खिणेय्यो अञ्जलिकरणीयो अनुत्तरं पुञ्ञक्खेत्तं लोकस्स । कतमेहि छहि १ इध, भिक्खवे, भिक्खुनो ये आसवा संवरा पहातब्धा ते संवरेन पहीना होन्ति, ये आसवा पटिसेवना पहातब्बा ते पटिसेवनाय पहीना होन्ति ये आसवा अधिवासना पहातब्बा ते अधिवासनाय पहीना होन्ति, ये आसवा परिवजना पहातब्बा ते परिवज्जनाय पहीना होन्ति, ये आसवा विनोदना पहातब्बा ते विनोदनाय पहीना होन्ति, ये आसवा भावना पहातब्बा ते भावनाय पहीना होन्ति । कतमे च भिक्खवे, आसवा संवरा पहातब्बा ये संवरेन पहीना होन्ति १ इधं, भिक्खवे, भिक्खु पटिसङ्खा योनिसो चक्खुन्द्रियसंवरसंवुतो विहरति । यं हिस्स, भिक्खवे, चक्खुन्द्रियसंवरं असंवुतस्स विहरतो उप्पज्जेय्युं आसवा विघातपरिळाहा, चक्खुन्द्रियसंवरं संवुतस्स विहरतो एवं स ते आसवा विघातपरिळाहा न होन्ति । पटिसङ्घा योनिसो सोतिन्द्रिय... पे०... घानिन्द्रिय... जिव्हिन्द्रिय... कायिन्द्रिय... मनिन्द्रियसंवरसंवुतो विहरति । यं हिस्स, भिक्खवे, मनिन्द्रियसंवरं असंवुतस्स विहरतो उपजेयुं आसवा विघातपरिळा हा, मनिन्द्रियसंवरं संवुतस्स विहरतो एवं स ते आसवा विघातपरिळाहा न होति । इमे वुच्चन्ति, भिक्खवे, आसवा संवरा पहातब्बा ये संवरेन पहीना होन्ति । कतमे च, भिक्खवे, आसवा पटिसेवना पहातब्बा ये पटिसेवनाय पहीना होन्ति ? इध भिक्खवे, भिक्खु पटिसङ्खा योनिसो चीवरं पटिसेवति 'यावदेव सीतस्स पटिघाताय, उण्हस्स पटिबाताय, डंसमकसवातातपसिरिंसपसम्फस्सानं परिघातायं यावदेव हिरिकोपीनपटिच्छादनत्थं । पटिसङ्खायोनिसो पिण्डापातं पटिसेवति – 'नेव दवाय न मदाय न मण्डनाय न विभूसनाय, यावदेव इमस्स कायस्स ठितिया यापनाय, विहिं सूपरतिया ब्रह्मचरियानुग्गहाय, इति पुराणं च वेदनं पटिहङ्खामि, नवं च वेदनं न उप्पादेस्सामि, यात्रा च मे भविस्सति अनवजता च फासविहारो 'च' । पटिसङ्खा योनिसो सेनासनं पटिसेवति'यावदेव सीतस्स पटियाताय, उण्हस्स पटिवाताय, डंसमकसवातातपसिरिसपसम्फस्सानं पटियाताय, यावदेव उपरिस्यविनोदनपटिसल्लानारामत्थं । पटिसङ्खा योनिसो मिलानपच्चयमेसजपरिक्खारं पटिसेवति-" यावदेव उपपन्नानं वेय्याबाधिकानं वेदनानं पटिवाताय, अब्यापज्झपरमताया' ति । यं हिस्स भिक्खवे, अप्पटिसेवतो उप्पजेय्युं आसवा विघातपरिळाहा, पटिसेवतो एवं स ते आसवा विघातपरिळाहा होन्ति । इमे वुच्चन्ति, भिक्खवे, आसवा पटिसेवना पहातब्बा ये पटिसेवनाय पहीना होन्ति । क़तमे च, भिक्ववे, आसत्रा अधिवासना पहाता ये अधिवासनाय पहीना होन्ति ? इध, भिक्खवे, Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६३२ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम भिक्खु पटिसङ्खा योनिसो खमो होति सीतस्स उण्हस्स जिघच्छाय पिपासाय। डंसमकसवातातपसिरिसपसम्फस्सानं, दुरुत्तानं दुरागतानं वचनपथानं उप्पन्नानं सारीरिकानं वेदनानं दुक्खानं तिब्बानं खरानं कटुकानं असातानं अमनापानं पाणहरानं अधिवासकजातिको होति । यं हिस्स, भिक्खवे, अनधिवासको उप्पजेय्युं आसवा विधातपरिळाहा, अधिवासतो एवं स ते आसवा विघातपरिळाहा न होन्ति । इमे खुच्चन्ति, भिक्खवे, आसवा अधिवासना पहातब्बा ये अधिवासनाय पहीना होन्ति। __कतमे च, भिक्खवे, आसवा परिवज्जना पहातब्बा ये परिवज्जनाय पहीना होन्ति? इध, भिक्खवे, भिक्ख पटिसका योनिसो चण्डं हत्थि परिवज्जेतिचण्डं अस्सं परिवज्जेति. चण्डं गोणं परिवज्जेति. चण्डं फुफ्फुरं परिवज्जेति, अहिं खाणुं कण्टकट्टानं सोभं पपातं चन्दनिकं ओळिगल्लं यथारूपे अनासने निसिन्नं यथारूपे अगोचरे चरन्तं यथारूपे पापके मिचे भजन्तं विजू सब्रह्मचारी पापकेसु ठानेसु ओकप्पेय्यु, सो तं च अनासनं तं च अगोचरं ते च पापके मित्ते पटिसङ्खा योनिसो परिवज्जेति । यं हिस्स, भिक्खवे, अपरिवज्जयतो उप्पजेय्युं आसवा विघातपरिळाहा, परिवजयतो एवं स ते आसवा विघातपरिळाहा न होन्ति । इमे वुच्चति, भिक्खवे, आसवा परिवजना पहातब्बा ये परिवजनाय पहीना होन्ति । कतमे च, भिक्खवे, आसवा विनोदना पहातब्बा ये विनोदनाय पहीना होन्ति ? इध, भिक्खवे, भिक्खु पटिसङ्खा योनिसो उप्पन्नं कामवितकं नाधिवासेति पजहति विनोदेति व्यन्तीकरोति अनभावं गमेति, पटिसङ्खा योनिसो उप्पन्नं ब्यापादवितकं...पे०...उप्पन्नं विहिंसावितक्कं...उप्पन्नप्पन्ने पापके अकुसले धम्मे नाधिवासेति पजहति ब्यन्तीकरोति अनभावं गमेति । यं हिस्स, भिक्खवे, अविनोदयतो उप्पजेव्यु आसवा विघातपरिळाहा, विनोदयतो एवं स ते आसवा विघातपरिळाहा न होन्ति । इमे वुच्चन्ति, भिक्खवे, आसवा विनोदना पहातब्बा ये विनोदनाय पहीना होन्ति । कतमे च, भिक्खवे, आसवा भावना पहातब्बा ये भावनाय पहीना होन्ति ? इध, भिक्खवे, भिक्खु पटिसला योनिसो सतिसम्बोज्झङ्गं भावेति विवेकनिस्सितं विरागनिस्सितं निरोधनिस्सितं बोस्समगपरिणामि, पटिसङ्खा योनिसो धम्मविचयसम्बोज्झङ्गं भावेति...विरियसम्बोज्झङ्गं भावेति...पीतिसम्बोझङ्गं भावेति...पस्सद्धिसम्बोज्झझं भावेति...समाधिसम्बोज्झङ्गं भावेति...उपेक्षासम्बोज्झङ्ग भावेति विवेकनिस्सितं विरागनिस्सितं निरोधनिस्सितं वोस्सग्गपरिणामि । यं हिस्स, भिक्खवे, अभावयतो उप्पज्जेय्यु आसवा विघातपरिळाहा, भावयतो एवं स ते आसवा विघातपरिळाहा न होन्ति । इमे बुच्चन्ति, भिक्खवे, आसवा भावना पहातब्बा ये भावनाय पहीना होन्ति । इमेहि खो, भिक्खवे, छहि धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु आहुनेय्यो होति पाहुनेय्यो दक्खिणेय्यो अञ्जलिकरणीयो अनुत्तरं पुञ्जक्खेत्तं लोकस्सा ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ६।६।४। पृ० ९६-९९। पृ० २०९५० १० छहिं ठणेहिं समणे णिग्गंथे आहारमाहारेमाणे...। तुला-" आहारसम्भूतो अय, भगिनि, कायो आहारं निस्साय । आहारो पहातब्बो। तण्हासम्भूतो अयं, भगिनि, कायो तण्हं निस्साय । तण्हा पहातब्बा। मानसम्भूतो अयं, भगिनि, कायो मानं निस्साय । मानो पहातब्बो । मेथुनसम्भूतो अयं, भगिनि, कायो। मेथुने च सेतुषातो वुत्तो भगवता। 'आहारसम्भूतो अयं, भगिनि, कायो आहारं निस्साय । आहारो पहातब्बो' ति, इति खो पनेत वुत्तं । किञ्चेतं पटिच्च वुत्तं ? इध, भगिनि, भिक्खु, पटिसङ्खा योनिसो आहारं आहारेति-'नेव दवाय न मदाय न मण्डनाय न विभूसनाय, यावदेव इमस्स कायस्स ठितिया यापनाय विहिंसूपरतिया ब्रह्मचरियानुग्गहाय। इति पुराणं च वेदनं पटिहङ्खामि, नवं च वेदनं न उप्पादेस्सामि। यात्रा च मे भविस्सति अनवजता च फासुविहारो चा' ति । सो अपरेन समयेन आहारं निस्साय आहारं पजहति । 'आहारसम्भूतो अयं, भगिनि, कायो आहारं निस्साय । आहारो पहातब्बो' ति, इति यं तं वृत्तं इदमेतं पटिच्च वृत्तं । Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। ६३३ तहासम्मूतो अयं, भगिनि, कायो तण्हं निस्साय। तण्हा पहातब्बा, ति, इति खो पनेतं वुत्तं । किञ्चेतं पटिच्च वुत्तं ? इध, भगिनि, भिक्खु सुणाति-इत्थन्नामो किर भिक्खु भासवानं खया अनासवं चेतोविमुत्ति पञ्चाविमुत्तिं दिखेव धम्मे सयं अभिजा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहरती' ति । तस्स एवं होति—'कुदास्सु नाम अहं पि आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञआविमुत्तिं दिढेव धम्मे सयं अभिजा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहरिस्सामी' ति । सो अपरेन समयेन तण्हं निस्साय तण्डं पजइति । 'तहासम्भूतो अयं, भगिनि, कायो तण्डं निस्साय । तण्हा पहातब्बा' ति, इति यं तं वुत्तं इदमेतं पटिच्च वुत्तं। मानसम्भूतो अयं, भगिनि, कायो मानं निस्साय । मानो पहातब्बो ति, इति खो पनेतं वुत्तं । किञ्चेतं पटिच्च वृत्तं ? इध, भगिनि, भिक्खु सुणाति-' इत्यनामो किर भिक्खु आसवानं खया अनासर्व चेतोविमुत्तिं पञआविमुत्तिं दिद्वेव धम्मे सयं अभिजा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहरतीति । तस्स एवं होति-'सो हि नाम आयस्मा आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पाविमुत्तिं दिढेव धम्मे सयं अभिजा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहरिस्सति, किमङ्गं पनाह' ति । सो अपरेन समयेन मानं निस्साय मानं पजहति । 'मानसम्भूतो अयं, भगिनि, कायो मानं निस्साय । मानो पहातब्बो' ति, इति यं तं वुत्तं इदमेतं पटिच्च वुत्तं । मेथुनसम्भूतो अयं भगिनि, कायो । मेथुने च सेतुघातो वुत्तो भगवता ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।१६।९। पृ० १५३-१५४ ॥ पृ० २०९५० १७ उम्मायं पाउणेजा...."। तुला-"चत्तारिमानि, भिक्खवे, अचिन्तेय्यानि, न चिन्तेतब्बानि, यानि चिन्तेन्तो उम्मादस्स विघातस्स भागी अस्स । कतमानि चत्तारि ? बुद्धानं, भिक्खवे, बुद्धविसयो अचिन्तेय्यो न चिन्तेतब्बो, यं चिन्तेन्तो उम्मादस्स विघातस्स भागी अस्स । झायिस्स, भिक्खवे, झानविसयो अचिन्तेय्यो, न चिन्तेतब्बो,..."। कम्मविपाको, भिक्खवे, अचिन्तेय्यो, अचिन्तेतब्बो..."। लोकचिन्ता, मिक्खवे, अचिन्तेय्या, अचिन्तेतब्बा, यं चिन्तेन्तो उम्मादस्स विघातस्स भागी अस्स।" इति अंगुत्तरनिकाये ४८1७1० ८४ ॥ पृ० २१५ पं० १९ नो कप्पइ छ अवतणाई वदित्तते। तुला-"पञ्चहि, भिक्खवे, अङ्गेहि समन्नागता वाचा सुभासिता होति, नो दुब्भासिता, अनवज्जा च अननुवज्जा च विझूनं । कतमेहि पञ्चहि ? कालेन च भासिता होति, सच्चा च भासिता होति, सण्हा च भासिता होती, अस्थसंहिता च भासिता होति, मेत्तचित्तेन च भासिता होति । इमेहि खो, भिक्खवे, पञ्चहि अङ्गेहि समन्नागता वाचा सुभासिता होति, नो दुम्भासिता, अनवज्जा च अननुवज्जा च विझूनं ति।” इति अंगुत्तरनिकाये ५।२०1८1 पृ०४८३॥ पृ० २२४ पं० ५ सत्त भयहाणा... तुला-"चत्तारिमानि, भिक्खवे, भयानि । कतमानि चत्तारि? जातिभयं जराभयं ब्याधिभयं मरणभयं । इमानि खो, भिक्खवे, चत्तारि भयानीति । चत्तारिमानि, भिक्खवे, भयानि । कतमानि चत्तारि १ अग्गिभयं, उदकभयं, राजभयं, चोरभयं । इमानि, खो, भिक्खवे, चत्तारि भयानी ति ।.........चत्तारिमानि, भिक्खवे, भयानि । कतमानि चत्तारि ? अत्तानुवादभयं, परानुवादभयं, दण्डभयं दुग्गतिभयं ।। ___ कतमं च, भिक्खवे, अत्तानुवादभयं ? इध, भिक्खवे, एकच्चो इति पटिसञ्चिक्खति-'अहं चेव खो पन कायेन दुच्चरितं चरेय्यं, वाचाय दुचरितं चरेय्य, मनसा दुच्चरितं चरेय्यं, किञ्च तं यं मं अचा सीलतो न उपवदेय्या' ति। सो अत्तानुवादभयस्स भीतो कायदुच्चरितं पहाय कायसुचरितं भावेति, वचीदुच्चरितं पहाय वचीसुचरितं भावेति, मनोदुचरितं पहाय मनोसुचरितं भावेति, सुद्धं अत्तानं परिहरति । इदं बुच्चति, भिक्खवे, अत्तानुवादभयं । Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् कतमं च, भिक्खवे, परानुवादभयं ! इध भिक्खवे, एकच्चो इति पटिसञ्चिक्खति-'अहं चेव खो पन कायेन दुच्चरितं चरेय्यं, वाचायं दुचरितं चरेय्य, मनसा दुच्चरितं चरेय्यं, किञ्च तं कम्म परे सीलतो न उपवदेय्यु' ति! सो परानुवादमयस्स भीतो कायदुच्चरितं पहाय कायसुचरितं भावेति, वचीदुच्चरितं पहाय वचीसुचरितं भावेति, मनोदुचरित पहाय मनोसुचरितं भावेति, सुद्धं अत्तानं परिहरति । इदं वुच्चति, भिक्खवे, परानुवादभयं । कतमं च, भिक्खवे, दण्डभयं ? इध, भिक्खवे, एकच्चो पस्सति चोरं आगुचारिं, राजानो गहेत्वा विविधा कम्मकरणा कारेन्ते, कसाहि पि ताळेन्ते, वेत्तेहि पि ताळेन्ते, अद्धदण्डकेहि पि ताळेन्ते, हत्थं पि छिन्दन्ते, पादं पि छिन्दन्ते, हत्थपादं पि छिन्दन्ते, कण्णं पि छिन्दन्ते, नासं पि छिन्दन्ते, कण्णनासं पि छिन्दन्ते, बिलङ्गथालिकं पि करोन्ते, सङ्खमुण्डिकं पि करोन्ते, राहुमुखं पि करोन्ते, जोतिमालिकं पि करोन्ते, हत्थपजोतिकं पि करोन्ते, एरकवत्तिकं पि करोन्ते, चीरकवासिकं पि करोन्ते, एणेय्यकं पि करोन्ते, बलिसमंसिकं पि करोन्ते, कहापगकं पि करोन्ते, खारापतच्छिक पि करोन्ते, पलिघपरिवत्तिकं पि करोन्ते, पलालपीठकं पि करोन्ते, तत्तेन पि तेलेन ओसिञ्चन्ते, सुनखेहि पि खादापेन्ते, जीवन्तं पि सूले उत्तासेन्ते, असिना पि सीसं छिन्दन्ते । तस्स एवं होति-'यथारूपानं खो पापकानं कम्मान हेतु चोरं आगुचारि राजानो गहेत्वा विविधा कम्मकरणा कारेन्ति, कसाहि पि ताळेन्ति...पे०...असिना पि सीसं छिन्दन्ति, अहं चेव खो पन एवरूपं पापकम्मं करेय्यं, मं पि राजानो गहेत्वा एवरूपा विविधा कम्मकरणा कारेय्यु ...असिना पि सीसं छिन्देय्यु' ति । सो दण्डभयस्स भीतो न परेसं पामतं विलुम्पन्तो चरति । कायदुचरितं पहाय...पे०...सुद्धं अत्तानं परिहरति । इदं वुचति, भिक्खवे, दण्डभयं । कतमं च, भिक्खवे, दुग्गतिभयं ? इध, भिक्खवे, एकच्चो इति पटिसञ्चिक्खति-कायदुच्चरितस्स खो पापको विपाको अभिसम्परायं, वचीदुच्चरितस्स पापको विपाको अभिसम्पराय, मनोदुच्चरितस्स पापको विपाको अभिसम्परायं। अहं चेव खो पन कायेन दुचरितं चरेय्यं, वाचाय दुचरितं चरेय्यं, मनसा दुच्चरितं चरेय्यं, किञ्च तं याहं न कायस्स मेदा परं मरणा अपायं दुग्गति विनिपातं निरयं उपपज्जेय्यं' ति। सो दुग्गतिभयस्स भीतो कायदुचरितं पहाय कायसुचरितं भावेति, वचीदुच्चरितं पहाय वचीसुचरितं भावेति, मनोदुचरितं पहाय मनोसुचरितं भावेति, सुद्धं अत्तानं परिहरति । इदं वुच्चति, भिक्खवे, दुम्गतिभयं। इनानि खो, भिक्खवे, चत्तारि भयानी ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।१३।१।पृ०१२७-१२९॥ पृ. २३२ पं० ९ रन्नो चाउरंतचक्कवहिस्स..." । तुला-"राजा, आनन्द, महासुदस्सनो सत्तहि रतनेहि समन्नागतो अहोसि चतूहि च इद्धीहि । कतमेहि सत्चहि ? इधानन्द, रञो महासुदस्सनस्स तदहुपोसये पन्नरसे सीसंन्हातस्स उपोसथिकस्स उपरिपासादवरगतस्स दिब्बं चक्करतनं पातुरहोसि सहस्सारं सनेमिकं सनाभिक सब्बाकारपरिपूरं । दिस्वा रो महासुदस्सनस्स एतदहोसि—सुतं खो पनेतं-यस्स रओ खत्तियस्स मुद्धावसित्तस्स तदहुपोसथे पन्नरसे सीसंन्हातस्स उपोसथिकस्स उपरिपासादवरगतस्स दिब्बं । चक्करतनं पातुभवति सहस्सारं सनेमिकं सनाभिकं सब्बाकारपरिपूरं, सो होति राजा चक्कवत्ती ति । अस्सं नु खो अहं राजा चक्कवत्ती' ति। ___ अथ खो, आनन्द, राजा महासुदस्सनो उठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा, वामेन हत्थेन सुवण्णाभिङ्कारं गहेत्वा, दक्खिणेन हत्थेन चक्करतनं अब्भुक्किरि -'पवत्ततु भवं चक्करतनं, अभिविजिनातु भवं चक्करतनं' ति । अथ खो तं, आनन्द, चक्करतनं पुरस्थिमं दिसं पवत्ति, अन्वदेव राजा महासुदस्सनो सद्धिं चतुरङ्गिनिया सेनाय । यस्मि खो पनानन्द, पदेसे चक्करतनं पतिठ्ठासि तत्थ राजा महासुदस्सनो वासं उपगच्छि सद्धिं चतुरङ्गिनिया सेनाय । ये खो पनानन्द, पुरस्थिमाय दिसाय पटिराजानो ते राजानं महासुदस्सनं उपसङ्कमित्वा एवमाहंसु-'एहि खो, महाराज; स्वागतं ते, महाराज; सकं ते, महाराजा Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बाद्धपालिविपिटकतुला अनुसास, महाराजा' ति । राजा महासुदस्सनो एवमाह-'पाणो न हन्तब्बो, अदिन्नं न आदातब्ब, कामेसु मिच्छा न चरितब्बा, मुसा न भणितब्बा, मजं न पातब्ब। यथाभुत्तं च भुञ्जथा' ति। ये खो पनानन्द, पुरथिमाय दिसाय पटिराजानो ते रो महासुदस्सनस्स अनुयन्ता अहेसुं। अथ खो तं, आनन्द, चक्करतनं पुरथिमं समुदं अज्झोगाहेत्वा पच्चुत्तरित्वा दक्षिणं दिसं पवत्ति"०"दक्खिणं समुदं अझोगाहेत्वा पच्चुत्तरित्वा पच्छिमं दिसं पवत्ति "पे०"पच्छिमं समुदं अज्झोगाहेत्वा पच्चुत्तरित्वा उत्तरं दिसं पवत्ति, अन्वदेव राजा महासुदस्सनो सद्धिं चतुरङ्गिनिया सेनाय । यरिंम खो पनानन्द, पदेसे चक्करतनं पतिहासि तत्थ राजा महासुदसन्नो वासं उपगच्छि सद्धिं चतुरङ्गिनिया सेनाय। ये खो पनानन्द, उत्तराय दिसाय पटिराजानो ते राजानं महासुदस्सनं उपसङ्कमित्वा एवमाहंसु-'एहि खो, महाराज; स्वागतं ते महाराज; सकं ते, महाराज; अनुसास, महाराजा' ति। राजा महासुदस्सनो एवमाह-'पाणो न हन्तब्बो, अदिन्नं न आदातब्ध, कामेसु मिच्छा न चरितब्बा, मुसा न भणितब्बा, मज्जं न पातब्बं । यथाभूत्तं च भुजथा' ति। ये खो पनानन्द, उत्तराय दिसाय पटिराजानो ते रो महासुदस्सनस्स अनुयन्ता अहेसुं। अथ खो तं, आनन्द, चक्करतनं समुद्दपरियन्तं पथविं अभिविजिनित्वा, कुसावतिं राजधानि पञ्चागन्त्वा, रओ महासुदस्सनस्स अन्तेपुरद्वारे अत्थकरणपमुखे अक्खाहतं मछे अट्टासि, रो महामुदस्सनस्स अन्तेपुरं उपसोभयमानं । रो, आनन्द, महासुदस्सनस्स एवरूपं चक्करतनं पातुरहोसि । पुन च परं, आनन्द, रञो महासुदस्सनस्स हस्थिरतनं पातुरहोसि सब्बसेतो सत्तप्पतिट्टो इद्धिमा वेहासङ्गमो उपोसथो नाम नागराजा । तं दिवा रो महासुदस्सनस्स चित्तं पसीदि-'भद्दकं वत भो हत्थियानं, सये दमथं उपेय्या' ति । अथ खो तं, आनन्द, हस्थिरतनं-सेय्यथापि नाम भद्दो हत्थाजानियो दीवरत्तं सुपरिदन्तो एवमेव-दमयं उपगच्छि । भूतपुब्ब, आनन्द, राजा महासुदस्सनो तमेव हत्थिरतनं वीमंसमानो पुब्बण्हसमयं अभिरुहित्वा समुद्दपरियन्तं पथविं अनुयायित्वा, कुसावति राजधानि पच्चागन्वा पातरासमकासि । रओ, आनन्द, महासुदस्सनस्स एवरूपं हत्थिरतनं पातुरहोसि ।। पुन च परं, आनन्द, रञो महासुदस्सनस्स अस्सरतनं पातुरहोसि सब्बसेतो काळसीसो मुञ्जकेसो इद्धिमा वेहासङ्गमो वलाहको नाम अस्सराजा। तं दिस्वा रओ महासुदस्सनस्स चित्तं पसीदि-भद्दकं वत भो हत्थियानं, सचे दमथं उपेय्या' ति । अथ खो तं, आनन्द, हस्थिरतनं–सेय्यथापि नाम भद्दो हत्थाजानियो दीपरत्तं सुपरिदन्तो एवमेव-दमयं उपगच्छि । भूतपुब्ध, आनन्द, राजा महासुदस्सनो तमेव हस्थिरतनं वीमंसमानो पुब्बण्हसमयं अभिरुहित्वा समुद्दपरियन्तं पथविं अनुयायित्वा, कुसावति राजधानि पञ्चागन्स्वा पातरासमकासि । रजओ, आनन्द, महासुदस्सनस्स एवरूपं हस्थिरतनं पातुरहोसि । पुन च परं, आनन्द, रओ महासुदस्सनस्स अस्सरतनं पातुरहोसि सबसेतो काळसीसो मुञ्जकेसो इद्धिमा वेहासङ्गमो वलाहको नाम अस्सराजा । तं दिस्वा रो महासुदस्सनस्स चित्तं पसीदि-'भद्दकं वत भो अस्सयानं, सचे दमथं उपेय्या' ति । अथ खो तं, आनन्द, अस्सरतनं-सेय्यथापि नाम भद्दो अस्साजानियो दीपरत्तं सुपरिदन्तो एवमेव-दमयं उपगच्छि। भूतपुब्ध, आनन्द, राजा महासुदस्सनो तमेव अस्सरतनं वीमसमानो पुब्बण्हसमयं अभिरुहित्वा समुद्दपरियन्तं पथविं अनुयायित्वा कुसावतिं राजधानि पञ्चागन्त्वा पातरासमकासि । रजओ, आनन्द महासुदस्सनस्स एवरूपं अस्सरतनं पातुरहोसि । पुन च परं, आनन्द, रजओ महासुदस्सनस्स मणिरतनं पातुरहोसि । सो अहोसि मणि वेळुरियो सुभो जातिमा अटुंसो सुपरिकम्मकतो अच्छो विप्पसन्नो सब्बाकारसम्मन्नो । तस्स खो पनानन्द, मणिरतनस्स आभासमन्ता योजनं फुठा अहोसि । भूतपुब्ब, आनन्द, राजा महासुदस्सनो तमेव मणिरतनं वीमंसमानो चतुरङ्गिनि सेनं सन्नरिहत्वा मणिं धजगं आरोपेत्वा रतन्धकारतिमिसाय पायासि । ये खो पनानन्द, Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६३६ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् समन्ता गामा अहेसुं ते तेनोभासेन कम्मन्ते पयोजेसु दिवा ति मञमाना । रो, आनन्द, महासुदस्सनस्स एवरूपं मणिरतनं पातुरहोसि ।। पुन च परं, आनन्द, रओ महासुदसनस्स इस्थिरतनं पातुरहोसि अभिरूपा दस्सनीया पासादिका परमाय वण्णपोक्खरताय समन्नागता नातिदीषा नातिरस्सा नातिकिसा नातिथूला नातिकाळिका नाच्चोदाता अतिक्कन्ता मानुसिवण्णं अप्पत्ता दिब्बवण्णं । तस्स खो पनानन्द, इस्थिरतनस्स एवरूपो कायसम्फरसो होति, सेय्यथापि नाम तूलपिचुनो वा कप्पासपिचुनो वा। तस्स खो पनानन्द, इस्थिरतनस्स सीते उण्हानि गत्तानि होन्ति, उण्हे सीतानि । तस्स खो पनानन्द, इत्थिरतनस्स कायतो चन्दनगन्धो वायति, मुखतो उप्पलगन्धो। तं खो पनानन्द, इत्थिरतनं रओ महासुदस्सनस्स पुब्बठ्ठायिनी अहोसि पच्छानिपातिनी किारपटिस्साविनी मनापचारिनी पियवादिनी। तं खो पनानन्द, इस्थिरतनं राजानं महासुदस्सनं मनसा पि नो अतिचरि, कुतो पन कायेन । रञो, आनन्द, महासुदस्सनस्स एवरूपं इत्थिरतनं पातुरहोसि । पुन च परं, आनन्द, रो महासुदस्सनस्स गहपतिरतनं पातुरहोसि । तस्स कम्मविपाक दिब्बचाखु पातुरहोसि, येन निधि पस्सति सस्सामिकं पि अस्सामिकं पि। सो राजानं महासुदस्सनं उपसङ्कमित्वा एवमाह-'अप्पोस्सुक्को त्वं, देव, होहि। अहं ते धनेन धनकरणीयं करिस्सामी' ति। भूतपुब्बं, आनन्द, राजा महासुदस्सनो तमेव गहपतिरतनं वीमंसमानो नावं अभिरुहित्वा मज्झे गाय नदिया सोतं ओगाहित्वा गहपतिरतनं एतदवोच-'अत्थो मे, गहपति, हिरञ्जसुवण्णेना' ति। 'तेन हि, महाराज, एकं तीरं नावं उपेत् ति। 'इधेव मे, गहपति, अत्थो हिरञ्जसुवण्णेना'ति । अथ खो तं, आनन्द, गहपतिरतनं उभोहि हत्थेहि उदकं ओमसित्वा पूरं हिरञ्जसुवण्णस्स कुम्भि उद्धरित्वा राजानं महासुदस्सनं एतदवोच-'अलमेत्तावता, महाराज; कतमेत्तावता, महाराज; पूजितमेत्तावता, महाराजा'ति । राजा महासुदस्सनो एवमाह-'अलमत्तावता, गहपति। कतमेत्तावता, गहपति । पूजितमेत्तावता, गहपती'ति । रञो, आनन्द, महासुदस्सनस्स एवरूपं गहपतिरतनं पातुरहोसि। पुन च परं, आनन्द, रो महासुदस्सनस्स परिणायकरतनं पातुरहोसि पण्डितो वियत्तो मेधावी पटिबलो, राजानं महासुदस्सनं उपयापेतब्बं उपयापेतुं, अपयापेतब्बं अपयापेतुं ठपेतब्बं ठपेतुं। सो राजानं महासुदस्सनं उपसङ्कमित्वा एवमाह-'अप्पोस्सुक्को वं, देव, होहि। अहमनुसासिस्सामी' ति । रो, आनन्द, महासुदस्सनस्स एवरूपं परिणायकरतनं पातुरहोसि। राजा, आनन्द, महासुदस्सनो इमेहि सत्तहि रतनेहि समन्नागतो अहोसि । राजा, आनन्द, महासुदस्सनो चतूहि इद्धीहि समन्नागतो अहोसि । कतमाहि चतूहि इद्धीहि ? इधानन्द, राजा महासुदस्सनो अभिरूपो अहोसि दस्सनीयो पासादिको परमाय वण्णपोक्खरताय समन्नागतो अतिविय अञहि मनुस्सेहि । राजा, आनन्द, महासुदस्सनो इमाय पठमाय इद्धिया समन्नागतो अहोसि । पुन च परं, आनन्द, राजा महासुदस्सनो दीघायुको अहोसि चिरहितिको अतिविय अहि मनुस्सेहि । राजा, आनन्द, महासुदस्सनो इमाय दुतियाय इद्धिया समन्नागतो अहोसि । पुन च पर, आनन्द, राजा महासुदस्सनो अप्पाबाधो अहोसि अप्यातङ्को, समवेपाकिनिया गहणिया समन्नागतो नातिसीताय नाच्चुण्हाय अतिविय अओहि मनुस्सेहि । राजा, आनन्द, महासुदस्सनो इमाय ततियाय इद्धिया समन्नागतो अहोसि ।। पुन च परं, आनन्द, राजा महासुदस्सनो ब्राह्मणगहपतिकानं पियो अहोसि मनापो। सेय्यथापि, आनन्द, पिता पुत्तानं पियो होति मनापो; एवमेव खो, आनन्द, राजा महासुदस्सनो ब्राह्मणगहपतिकानं पियो अहोसि मनापो। रओ पि, आनन्द, महासुदस्सनस्स ब्राह्मणगहपतिका पिया अहेसु मनापा। सेय्यथापि, आनन्द, पितु पुत्ता पिया होन्ति मनापा, एवमेव खो, आनन्द, रो पि महासुदस्सनस्स ब्राह्मणगहपतिका पिया अहेसु मनापा । Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला ६३७ भूत पुब्बं आनन्द, राजा महासुदस्सनो चतुरङ्गिनिया सेनाय उय्यानभूमि निय्यासि । अथ खो, आनन्द, ब्राह्मगगहपतिका राजानं महामुदस्सनं उपसङ्कमित्वा एवमाहंसु –'अतरमानो, देव, याहि, यथा तं मयं चिरंतरं पस्सेय्यामा' ति । राजा पि, आनन्द, महासुदस्सनो सारथिं आमन्तेसि-'अतरमानो, सारथि, रथं पेसेहि यथा अहं ब्राह्मणगहपतिके चिरतरं पस्सेय्यं' ति। राजा, आनन्द, महासुदस्सनो इमाय चतुत्थिया इद्धिया समन्नागतो अहोसि । राजा, आनन्द, महासुदस्सनो इमाहि चतूहि इद्धीहि समन्नागतो अहोसि ।" इति दीघनिकाये। ४ । २-९ । ३-१२ | पृ० १३२-१३६ ॥ पृ. २४९ पं० १२ भट्ट मतढाणा.....। तुला-"तयोमे, भिक्खवे, मदा। कतमे तयो ? योब्बनमदो, आरोग्यमदो, जीवितमदो। योब्बनमदमत्तो वा, भिक्खवे, अस्सुतवा पुथुज्जनो कायेन दुचरितं चरति, वाचाय दुच्चरितं चरति, मनसा दुचरितं चरति । सो कायेन दुश्चरितं चरित्वा, वाचाय दुश्चरितं चरित्वा, मनसा दुचरितं चरित्वा कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपजति । आरोग्यमदमत्तो वा, भिक्खवे, अस्सुतवा पुथुज्जनो...पे०...जीवितमदमत्तो वा, भिक्खवे, अस्सुतवा पुथुज्जनो कायेन दुचरितं चरति, वाचाय दुच्चरितं चरति, मनसा दुच्चरितं चरति । सो कायेन दुच्चरितं चरित्वा, वाचाय दुञ्चरितं चरित्वा, मनसा दुच्चरितं चरित्वा कायस्स भेदा परं मरणा अपाय दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जति । योब्बनमदमत्तो वा, भिक्खवे, भिक्खु सिक्खं पच्चक्खाय हीनायावत्तति । आरोग्यमदमत्तो वा, भिखवे भिक्खु...पे०...जीवितमदमत्तो वा, भिक्खवे, भिक्खु सिक्खं पच्चक्खाय हीनायावत्तती ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ३।४।९। पृ० १३५॥ पृ० २६८ पं० ३ णव बंभचेरअगुत्तीओ। तुला-“अथ खो जाणुस्सोणि ब्राह्मणो येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवता सद्धिं सम्मोदि। सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसी दि एकमन्तं निसिन्नो खो जाणुस्सोणि ब्राह्मणो भगवन्तं एतदवोच-"भवं पि नो गोतमो ब्रह्मचारी पटिजानाती"ति? ___ यं हि तं, ब्राह्मण, सम्मा वदमानो वदेय्य-'अखण्डं अच्छिदं असबलं अकम्मास परिपुण्णं परिसुद्धं ब्रह्मचरियं चरती' ति, ममेव तं, ब्राह्मण, सम्मा वदमानो वदेय्य–'अहं हि, ब्राह्मण, अखण्डं अच्छिदं असबलं अकम्मासं परिपुण्णं परिसुद्धं ब्रह्मचरियं चरामी" ति।। किं पन, भो गोतम, ब्रह्मचरियस्स खण्ड पि छिदं पि सबलं पि कम्मासं पी ति ? इध, ब्राह्मण, एकच्चो समणो वा ब्राह्मणो वा सम्मा ब्रह्मचारी पटिजानमानो न हेव खो मातुगामेन सद्धिं द्वयंद्वयसमापत्तिं समापजति; अपि च खो मातुगामस्स उच्छादन-परिमद्दन-न्हापन-सम्बाहनं सादियति । सो तं अस्सादेति, तं निकामेति, तेन च वित्तिं आपजति । इदं पि खो, ब्राह्मण, ब्रह्मचरियस्स खण्डं पि छिदं पि सबलं पि कम्मासं पि । अयं वुच्चति, ब्राह्मण, अपरिसुद्धं ब्रह्मचरियं चरति, संयुतो मेथुनेन संयोगेन न परिमुच्चति जातिया जराय मरणेन सोकेहि परिदेवेहि दुक्खेहि दोमनस्सेहि उपायासेहि, न परिमुच्चति दुक्खस्मा ति वदामि । पुन च परं, ब्राह्मण, इवेकच्चो समणो वा ब्राह्मणो वा सम्मा ब्रह्मचारी पटिजानमानो न हेव खो मातुगामेन सद्धिं द्वयद्वयसमापत्तिं समापज्जति, न पि मातुगामस्स उच्छादन-परिमद्दन-न्हापन-सम्बाहनं सादियति; अपि च खो मातुगामेन सद्धिं सजग्पति सङ्कीळति सङ्केलायति''पे०."। न पि मातुगामेन सद्धिं सञ्जग्यति सङ्कीळति सङ्केलायति; अपि च खो मातुगामस्स चक्खुना चक्खं उपनिज्झायति पेक्खति ..."पे०"। न पि मातुगामस्स चक्खुना चक्टुं उपनिज्झायति पेक्खति; अपि च खो मातुगामस्स सई सुणाति तिरोकुटुं वा तिरोपाकारं वा हसन्तिया वा भणन्तिया वा गायन्तिया वा रोदन्तिया वा "पे०...। न पि मातुगामस्स सदं सुणाति तिरोकुटुं वा तिरोपाकारं वा हसन्तिया वा भणन्तिया वा गायन्तिया वा रोदन्तिया वा; अपि च खो यानिस्स तानि पुब्बे मातुगामेन सद्धिं हसितलपितकीळितानि तानि Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्ग सूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् अनुसरति...पे.... । न पियानिस्स तानि पुब्बे मातुगामेन सद्धिं हसितलपितकीळितानि तानि अनुसरति; अपि च खो पस्सति गहपतिं वा गहपतिपुत्तं वा पञ्चहि कामगुणेहि समप्पितं समझीभूतं परिचारयमानं पे० । न पि परसति गहपतिं वा गहपतिपुत्तं वा पञ्चहि कामगुणेहि समप्पितं समङ्गभूतं परिवारयमानं; अपि च खो अञ्ञतरं देवनिकायं पणिधाय ब्रह्मचरियं चरति इमिनाहं सीलेन वा वतेन वा तपेन वा ब्रह्मचरियेन वा देवो वा भविस्यामि देवञ्ञतरो वा ति । सो तं अस्सादेति, ફટ निकामेति, तेन च वित्ति आपज्जति । इदं पि खो, ब्राह्मण, ब्रह्मचरियस्स खण्डं पि छिद्दं पि सबलं पि कम्मासं पि । अयं वुच्चति, ब्राह्मण, अपरिसुद्धं ब्रह्मचरियं चरति संयुत्तो मेथुनेन संयोगेन, न परिमुच्चति जातिया जराय मरणेन सोकेहि परिदेवेहि दुक्खेहि दोमनस्सेहि उपायासेहि, न परिमुच्चति दुक्खरमा ति वदामि । यावकीवञ्चाहं, ब्राह्मण, इमेसं सत्तनं मेथुनसंयोगानं अञ्ञतरज्ञतरमेथुनसंयोगं अत्तनि अप्पहीनं समनुपसि, नेव तावाहं, ब्राह्मण सदेवके लोके समारके सब्रह्मके सस्समणब्राह्मणिया पजाय सदेवमनुसाय अनुत्तरं सम्मासम्बोधिं अभिसम्बुद्धो ति पच्चञ्ञासिं । यतो च खोहं, ब्राह्मण, इमेस सत्तन्नं मेथुनसंयोगान अञ्ञतरज्ञतरमेथुनसंयोगं अत्तनि अप्पहीनं न समनुपसि, अथाहं, ब्राह्मण, सदेवके लोके समारके सब्रह्मके सस्समणब्राह्मणिया पजाय सदेवमनुस्साय अनुत्तरं सम्मासम्बोधिं अभिसम्बुद्धो ति पच्चञ्ञासिं । 'जाणं च पन मे दस्सनं उदपादि, अकुप्या मे विमुत्ति, अयमन्तिमा जाति, नत्थि दानि पुनब्भवो 'ति । एवं वृत्ते जाणुस्सोणि ब्राह्मणो भगवन्तं एतदवोच-' अभिक्कन्तं, भो गोतमो; अभिक्कन्तं भो गोतम ...पे०... उपासकं मं भवं गोतमो धारेतु अज्जतग्गे पाणुपेतं सरणं गतं ति । ” इति अंगुत्तरनिकाये ७ । ५ । ७ । पृ० १९४-१९६ ॥ पृ० २७३ पं० ७ अन्नपुन्ने......। तुला - "द्वेमानि, भिक्खवे, दानानि । कतमानि द्वे ? आमिसदानं च धम्मदानं च । इमानि खो, भिक्खवे, द्वे दानानि । एतदग्गं, भिक्खवे, इमेसं द्विन्न दानानं यदिदं धम्मदानं ति ।” इति अंगुत्तरनिकाये २ | १३|१| पृ० ८४ । " एकं समयं भगवा वेसालियं विहरति महावने कूटागारसालायं । अथ खो सी हो सेनापति येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि । एकमन्तं निसिनो खो सीहो सेनापति भगवन्तं एतदवोच - "सक्का नु खो, भन्ते, भगवा सन्दिट्ठिकं दानफलं पञ्ञापेतुं " ति ? सक्का, सीहा, ति भगवा अवोच-दायको, सीह, दानपति बहुनो जनस्स पियो होति मनापो । पि, सीह, दायको दानपति बहुनो जनस्स पियो होति मनापो, इदं पि सन्दिट्ठिकं दानफलं । पुन च परं, सीह, दायकं दानपतिं सन्तो सप्पुरिसा भजन्ति । यं पि, सीह, दायकं दानपति सन्तो सप्पुरिसा भजन्ति इदं पि सन्दिद्विकं दानफलं । पुन च परं, सीह, दायकस्स दानपतिनो कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गच्छति । यं पि, सीह, दायकस्स दानपतिनो कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गच्छति, इदं पि सन्दिद्विकं दानफलं । न च परं, सीह दायको दानपति यं यदेव परिसं उपसङ्कमति -- यदि खत्तियपरिसं यदि ब्राह्मणपरिसं यदि गहपतिपरिसं यदि समणपरिसं— विसारदो उपसङ्कमति अमङ्कुभूतो । यं पि, सीह दायको दानपति यं यदेव परिसं उपसङ्कमति -- यदि खत्तियपरिसं यदि ब्राह्मणपरिसं यदि गहपतिपरिसं यदि समणपरिसं— विसारदो उपसङ्कनति अमङ्कुभूतो, इदं पि सन्दिट्ठिकं दानफलं । पुन च परं, सीह, दायको पानपति कायस्त भेदा परं मरणा सुगतिं सगं लोकं उपपजति । यं पि सीह, दायको दानपति कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सगं लोकं उपपज्जति, इदं पि सम्परायिकं दानफलं ति । ......... Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। पश्चिमे, भिक्खवे, दाने आनिसंसा। कतमे पञ्च १ बहुनो जनस्स पियो होति मानापो; सन्तो सप्पुरिसा भजन्ति; कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गच्छति गिहिधम्मा अनपगतो होति; कायस्स भेदा परं मरणा सुगति सगं लोकं उपपजति । इमे खो, भिक्खवे, पञ्च दाने आनिसंसा ति। ददमानो पियो होति, सतं धम्म अनुक्कम। सन्तो नं सदा भजन्ति, सञता ब्रह्मचारयो॥ ते तस्स धम्म देसेन्ति, सब्बदुक्खापनूदनं । यं सो धम्म इधआय, परिनिब्बाति अनासवो ति। पञ्चिमानि, भिक्खवे, कालदानानि । कतमानि पञ्च ? आगन्तुकस्स दानं देति; गमिकस्स दानं देति; गिलानस्स दानं देति; दुभिक्खे दानं देति; यानि तानि नवसस्सानि नवफलानि तानि पठमं सीलवन्तेसु पतिद्वापेति । इमानि खो, भिक्खवे, पञ्च कालदानानी ति। काले ददन्ति सप्पञ्जा, वदसू वीतमच्छरा। कालेन दिन्नं अरियेसु, उजुभूतेसु तादिसु ॥ विप्पसन्नमना तस्स, विपुला होति दक्षिणा । ये तत्थ अनुमोदन्ति, वेय्यावचं करोन्ति वा । न तेन दक्षिणा ऊना, ते पि पुञस्स भागिनो॥ तस्मा ददे अप्पटिवानचित्तो, यत्थ दिन्नं महप्फलं । पुञ्ञानि परलोकरिम, पतिठा होन्ति पाणिनं ति ॥ भोजनं, भिक्खवे, ददमानो दायको पटिग्गाहकानं पञ्च ठानानि देति । कतमानि पञ्च ? आयु देति, वणं देति, सुखं देति, बलं देति, पटिभानं देति। आयुं खो पन दत्वा आयुस्स भागी होति दिब्बस्स वा मानुसस्स वा; वण्णं दत्त्वा वणस्स भागो होति दिब्बस्स वा मानुसस्स वा; सुखं दत्वा सुखस्स भागी होति दिब्बस्स वा मानुसस्स वा; बलं दत्वा बलस्स भागी होति दिब्बस्स वा मानुसस्स वा; पटिभानं दत्वा पटिभानस्स भागी होति दिब्बस्स वा मानुसस्स वा। भोजनं भिक्खवे, ददमानो दायको पटिग्गाहकानं इमानि पञ्च ठानानि देती ति । आयुदो बलदो धीरो, वण्णदो पटिभानदो । सुखस्स दाता मेधावी, सुखं सो अधिगच्छति ॥ आयुं दत्वा बलं वण्णं, सुखं च पटिभानकं । दीघायु यसवा होति, यत्थ यत्थूपपजती ति ॥" इति अंगुत्तरनिकाये ५४४-७। पृ० ३०४-३०८॥ “भोजनं, गहपति, ददमानो अरियसावको पटिग्गाहकानं चत्तारि ठानानि देति । कतमानि चत्तारि ? आयुं देति, वणं देति, सुखं देति, बलं देति । आयुं खो पन दत्वा आयुस्स भागी होति दिब्बस्स वा मानुस्सस्स वा । वण्णं दत्वा...सुखं दत्वा...बलं दत्वा बलस्स भागी होति दिब्बस्स वा मानुसस्स वा । भोजनं, गहपति, ददमानो अरियसाहको पटिग्गाहकानं इमानि चचारि ठानानि देती ति। यो सञतानं परदत्तभोजिनं, कालेन सक्कच्च ददाति भोजनं । चत्तारि ठानानि अनुप्पवेच्छति, आयुं च वण्णं च सुखं बलं च ॥ "सो आयुदायी वण्णदायी, सुखं बलं ददो नरो। दीघायु यसवा होति, यत्थ यत्थूपपज्जती ति॥" इति अंगुत्तरनिकाये ४।६।८। पृ० ६७ ॥ . पृ० २९५ पं० ८ अरे । तुला- “भूतपुब्ब, भिक्खवे, सुनेत्तो नाम सत्था अहोसि तित्थकरो कामसु वीतरागो। सुनेत्तस्स खो पन, भिक्खवे, सत्थुनो अनेकानि सावकसतानि अहेसुं। सुनेत्तो सत्था सावकानं ब्रह्मलोकसहब्यताय धम्म देसेसि । ये खो पन, भिक्खवे, सुनेत्तस्स सत्थुनो ब्रह्मलोकसहब्यताय धम्म देसेन्तस्स चित्तानि नप्पसादेसु ते कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपात निरयं उपप जिंसु । ये खो पन, भिक्खवे, सुनेत्तस्स सत्थुनो ब्रह्मलोकसहब्यताय धम्म देसेन्तस्स चित्ताति पसादसुं ते कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपजिंसु । Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् भूतपुब्ब, भिस्खवे, मूंगपक्खो नाम सस्था अहोसि...पे०...भरनेमि नाम सत्या अहोसि...पे०... कुहालको नाम सत्था अहोसि...पे....हत्यिपालो नाम सत्था अहोसि...पे०...जोतिपालो नाम सत्था अहोसि...पे०...अरको नाम सत्था अहोसि तित्थकरो कामेसु वीतरागो। अरकस्त खो पन, भिक्खधे, साथुनो अनेकानि सावकसतानि अहेसु । अरको नाम सत्था सावकानं ब्रह्मलोकसहब्यताय धम्म देसेसि । ये खो पन, भिक्खवे, अरकस्स सत्थुनो ब्रह्मलोकसहब्यताझ धम्म देसेन्तत्स चित्तानि नप्पसादेसु, ते कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपज्जिसु । ये खो पन, भिक्खवे, अरकस्स सत्थुनो ब्रह्मलोकसहन्यताय धम्म देसेन्तस्स चित्तानि पसादेसुं, ते कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपग्जिसु। तं किं मनथ, भिक्खवे, यो इमे सत्त सत्थारे तित्थकरे कामे वीतरागे अनेकसतपरिवारे ससावकसङ्घ पदुद्दचित्तो अक्कोसेय्यं परिभासेय्य, बहुं सो अपुझं पसवेय्या ति? एवं भन्ते। यो, भिक्खवे, इमे सत्त सत्त सत्थारे तिस्थकरे कामेसु वीतरागे अनेकसतपरिवारे ससावकसङ्घ पदुट्ठचित्तो अक्कोसेय्य परिभासेय्य, बहुं सो अप्पुझं पसवेय्य । यो एक दिहिसम्पन्नं पुगलं पदुट्ठचित्तो अक्फोसति परिभासति अयं ततो बहुतरं अपुज पसवति । तं किस्स हेतु ? नाहं, भिक्खवे इतो बहिद्धा एवरूपिं खन्ति वदामि या मं सब्रह्मचारीसु । । तस्मातिह, भिक्खमे, एवं सिक्खितब्ब - “न नो सब्रह्मचारीसु चित्तानि पदुट्ठानि भविस्सन्ती' ति । एवं हि वो, भिक्खवे, सिक्खितब्बं ति।" इति अंगुत्तरनिकाये ७।७।९। पृ० २५६ -२५७ ॥ पृ० ३०१ पं० ३ दसविहे सोक्खे...। तुला-"द्वेमानि, भिक्खवे, सुखानि । कतमानि द्वे? गिहिसुखं च पब्बजितसुखं च । इमानि खो, भिक्खवे, द्वे सुखानि । एतदग्गं, भिक्खवे, इमेसं द्विन्नं सुखानं यदिदं पन्बजितसुखं" ति । द्वेमानी, भिक्खवे, सुखानि । कतमानि द्वे ? कामसुखं च नेक्खम्मसुखं च । इमानि खो, भिक्खवे, द्वे सुखानि । एतदग्गं, भिक्खवे, इमेसं द्विन्नं सुखानं यदिदं नेक्खम्मसुखं ति।" ...उपधिसुखं च निरुपधिसुखं च । ...सासवसुखं च अनासवसुखं च । ...सामिसं च सुखं निरामिसे च सुखं । ...अरियसुखं च अनरियसुखं च । ...कायिकं च सुखं चेतसिकं च सुखं । ...सप्पीतिकं च सुखं निप्पीतिकं च सुखं । ...सातसुखं च उपपेक्खासुखं च । ...समाधिसुखं च असमाधिसुखं च । ...सप्पीतिकारम्भणं च सुखं निप्पीतिकारम्भणं च सुखं । ...सातारम्भणं च सुखं उपेक्खारम्भणं च सुखं । ...रूपारम्भणं च सुखं अरूपारम्भणं च सुखं ।" इति अंगुत्तरनिकाये २७११, २१ पृ०७४-१५॥ "चत्तारिमानि, गहपति, सुखानि अधिगमनीयानि गिहिना कामभोगिना कालेन कालं समयेन समयं उपादाय । कतमानि चत्तारि ? अस्थिसुखं भोगमुखं आनण्यसुखं अनवजसुखं । कतमं च, गहपति, अस्थिसुखं १ इध, गहपति, कुलपुत्तस्स भोगा होन्ति उठानविरियाधिगता बाहाबलपरिचिता सेदावक्खित्ता धम्मिका धम्मलद्धा । सो 'भोगा मे अस्थि उद्यानविरियाधिगता बाहाबलपरिचिता सेदावक्खित्ता धम्मिका धम्मलद्धा' ति अधिगच्छति सुखं, अधिगच्छति सोमनस । इदं धुच्चति, गहपति, अस्थिसुखं ।। कतमं च, गहपति, भोगसुखं ? इध, गहपति, कुलपुत्तो उद्यानविरियाधिगतेहि भोगेहि बाहाबलपरिचितेहि सेदावक्खित्तेहि धम्मिकेहि धम्मलद्धेहि परिभुञ्जति पुआनि च करोति । सो उद्यानविरियाधिगतेहि Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बाद्धपालित्रिपिटकतुला। ६४१ भोगेहि बाहाबलपरिचितेहि सेदावक्खित्तेहि धम्मिकेहि धम्मलद्धेहि परिभुञ्जामि पुआनि च करोमी ति अधिगच्छति सुखं, अधिगच्छति सोमनस्सं । इदं वुच्चति, गहपति भोगसुखं । ___ कतम च, गहपति, आनण्यसुखं १ इध, गहपति, कुलपुत्तो न कस्सचि किञ्चि धारेति अप्पं वा बहुं वा। सो न कस्सचि किञ्चि धारेमि अप्पं वा बहुं वा ति अधिगच्छति सुखं, अधिगच्छति सोमनस्सं । इदं वुच्चति, गहपति आनण्यसुखं । कतमंच, गहपति, अनवजसुखं ? इध, गहपति, अरियसावको अनवज्जेन कायकम्मेन समन्नागतो होति, अनवज्जेन वचीम्मेन समन्नागतो होति, अनवज्जेन मनोकम्मेन समन्नागतो होति। सो अनवज्जेनझि कायकम्मेन समन्नागतो, अनवज्जेन वचीकम्मेन समन्नागतो ति अधिगच्छति सोमनस्सं । इदं बुच्चति, गहपति, अनवज्जमुखं । इमानि खो, गहपति, चत्वारि सुखानि अधिगमनीयानि गिहिना कामभोगिना कालेन कालं समयेन समयं उपादाया ति।। आनण्यसुखं ञत्वान, अथो अत्यिसुखं परं । भुजं भोगसुखं मच्चो, ततो पञ्ा विपस्सति ॥ विपस्समानो जानाति, उभो भोगे सुमेधसो । अनवजसुखस्सेतं, कलं नाग्धति सोळसि ॥ ति ।" -इति अंगुत्तरनिकाये ४।७।२-६ । पृ० ७३-७४ । पृ. ३०४ पं० ३ दसविहे दाणे"। तुला-"अहिमानि, मिक्खवे, दानानि। कतमानि अट्ठ? सज दानं देति, 'अदासि मे' ति दानं देति, 'दस्सति मे' ति दानं देति, 'साहु दानं' ति दानं 'अहं पचामि, इमे न पचन्ति; तारहामि पचन्तो अपचन्तानं दानं अदातुं' ति दानं देति, 'इमं मे दानं ददतो कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गच्छती' ति दानं देति, चिचालङ्कारचित्तपरिक्खारत्थं दानं देति । इमानि खो, भिक्खवे, अट्ठ दानानी ति। सद्धा हिरियं कुसलं च दान, धम्मा एते सप्पुरिसानुयाता। एतं हि मां दिवियं वदन्ति, एतेन हि गच्छति देवलोकं ति ॥ अटिमानि, भिक्खवे, दानवत्थूनि । कतमानि अट्ट ? छन्दा दानं देति, दोसा दानं देति, मोहा दानं देति, भया दानं देति, 'दिन्नपुन्छ कतपुब्बं पितुपितामहेहि, नारहामि पोराणं कुलवंसं हापेतुं' ति दानं देति, 'इमाहं दानं दत्वा कायस्स मेदा परं मरणा सुगति सगं लोकं उपपजिस्सामो' ति दानं देति, 'इमं मे दानं ददतो चित्तं पसीदति, अत्तमनता सोमनस्सं उपजायती' ति दानं देति, चिचालङ्कारचित्तपरिक्खारत्थं दानं देति । इमानि खो, भिक्खवे, अट्ट दानवत्थूनी ति।" इवि अंगुत्तरनिकाये ८।४।१-३। पृ० ३३६-३३७॥ पृ० ३०५ पं० ९ समणे भगवं महावीरे...दस महासुभिणे पासित्ताणं पडिबुद्ध...। तुला"तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो पञ्च महासुपिना पातुरहेसुं। कतमे पञ्च तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो अयं महापथवी महासयनं अहोसि, हिमवा पब्बतराजा बिब्बोहनं अहोसि, पुरस्थिमे समुद्दे वामो हत्यो ओहितो अहोसि, पच्छिमे समुद्दे दक्खिणो हत्थो ओहितो अहोसि, दक्खिणे समुद्दे उभो पादा ओहिता अहेसुं । तथागतस्स भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुन्बेव सम्बोषा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो अयं पठमो महासुपिनो पातुरहोसि। पुनं च परं, भिक्खवे, तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुन्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्त्स्सेव सतो तिरिया नाम तिणजाति नाभिया उग्गन्त्वा नभं आहच्च ठिता अहोसि । तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो अयं दुतियो महासुपिनो पातुरहोसि। पुन च परं, भिक्खवे, तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुन्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स का.४१ Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६४२ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थ परिशिष्टम् बोधिसत्तस्सेव सतो सेता किमी कण्हसीसा पादेहि उत्सक्कित्वा अग्गनखतो यावे जाणुमण्डला पटिच्छादेसुं। तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो अयं ततियो महासुपिनो पातुरहोसि । पुन च परं मिक्खवे तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सत्तो चचारो सकुणा नानावण्णा चतूहि दिसाहि आगन्त्वा पादमूले निपतित्वा सब्बसेता सम्पजिंसु । तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुन्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो अयं चतुत्थो महासुपिनो पातुरहोसि । पुन च परं, भिक्खवे, तथागतो अरहं सम्मासम्सुद्धो पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धो बोधिसत्तो व समानो महतो मीळ्हपब्बतस्स उपरूपरि चङ्कमति अलिप्पमानो मीळ्हेन। तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो अयं पञ्चमो महासुपिनो पातुरहोसि। यम्पि, मिक्खवे, तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो अयं महापथवी महासयनं अहोसि, हिमवा पब्बतराजा बिब्बोहनं अहोसि, पुरत्यिमे समुद्दे वामो हत्थो ओहितो अहोसि, पच्छिमे समुद्दे दक्खिणो हत्यो ओहितो अहोसि, दक्खिणे समुद्दे उभो पादा ओहिता अहेसुं; तथागतेन, भिक्खधे, अरहता सम्मासम्बुद्धेन अनुत्तरा सम्मासम्बोधि अभिसम्बुद्धा । तस्सा अमिम्बोधाय अयं पठमो महासुपिनो पातुरहोसि।। "यम्पि, भिक्खवे, तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो तिरिया नाम तिणजाति नामिया उग्गन्त्वा नम आहच्च ठिता अहोसि; तथागतेन, मिक्खवे, अरहता सम्मासम्बुद्धेन अरियो अङ्गिको मग्गो अभिसम्बुज्झित्वा याव देवमनुस्सेहि सुप्पकासितो। तस्स अभिसम्बोधाय अयं दुतियो महासुपिनो पातुरहोसि । ___यम्पि, मिक्खवे, तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनमिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो सेता किमी कण्हसीसा पादेहि उस्सक्कित्वा याव जाणुमण्डला पटिच्छादेसुं; बहू , भिक्खवे, गिही ओदातवसना तथागतं पाणुपेता, सरणं गता। तस्स अभिसम्बोधाय अयं ततियो महासुपिनो पातुरहोसि। यम्पि, भिक्खवे, तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो चत्तारो सकुणा नानावण्णा चहि दिसाहि आगन्त्वा पादमूले निपतित्वा सब्बसेता सम्पजिंसु चत्तारोमे, भिक्खवे, वण्णा खत्तिया ब्राह्मणा वेस्सा सुद्दा ते तथागतप्पवेदिते धम्मविनये अगारस्मा भनगारियं पन्बजित्वा अनुत्तरं विमुत्तिं सच्छिकरोन्ति। तस्स अभिसम्बोधाय अयं चतुत्थो महासुपिनो पातुरहोसि। यम्पि, भिक्खवे, तथागतो अरहं सम्मासम्बुद्धो पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धो बोधिसत्तो व समानो महतो मीहपब्बतस्स उपरूपरि चङ्कमति अलिप्पमानो मीळ्हेन; लाभी, भिक्खवे, तथागतो चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयभेसज्जपरिक्खारानं, तं तथागतो अगथितो अमुच्छितो अनझोपनो आदीनवदस्सावी निस्सरणपओ परिभुजति । तस्स अभिसम्बोधाय अयं पञ्चमो महासुपिनो पातुरहोसि । तथागतस्स, भिक्खवे, अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पुब्बेव सम्बोधा अनभिसम्बुद्धस्स बोधिसत्तस्सेव सतो इमे पञ्च महासुपिना पातुरहेसु ति" इति अंगुत्तरनिकाये ५/२०१६ । पृ० ४८०-४८२ ।। पृ. ३१० ५० ५ दसविधे बले. "तुला-" सत्तिमानि, भिक्खवे, बलानि। कतमानि सत्त ? सद्धाबलं विरियबलं ओत्तप्पबलं सतिबलं समाधिबलं पञ्जाबलं । कतमं च, मिक्खवे, सद्धाबलं ? इध, भिक्खवे, अरियसावको सद्धो होति, सद्दहति तथागतस्स Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्धपालित्रिपिटकतुला। बोधि—'इति पि सो भगवा अरहं सम्मासम्बुद्धो विजाचरणसम्पन्नो सुगतो लोकविदू अनुत्तरो पुरिसदम्मसारथि सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवा' ति। इदं वुच्चति, भिक्खवे, सद्धाबलं । कतम च, भिक्खवे, विरियबलं ? इध, मिक्खवे, अरियसावको आरद्धविरियो विहरति अकुसलानं धम्मानं पहानाय कुसलानं धम्मानं उपसम्पदाय, थामवा दळ्हपरकमो अनिक्खित्तधुरो कुसलेसु धम्मेसु । इदं वुच्चति, भिक्खवे, विरियबलं । कतमं च भिक्खवे, हिरीबलं १ इध, भिक्खवे, अरियसावको हिरीमा होति, हिरीयति कायदुचरितेन वचीदुचरितेन मनोदुचरितेन, हिरीयति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया । इदं वुच्चति, भिक्खवे, हिरीबलं। कतमं च, भिक्खवे, ओतप्पबलं १ इध, मिक्खवे, अरियसावको ओतप्पी होति, ओत्तप्पति कायदुचरितेन वचीदुच्चरितेन मनोदुच्चरितेन, ओत्तप्पति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया। इदं बुच्चति, भिक्खवे, ओतप्पबलं। कतमं च, भिक्खबे, सतिबलं ? इध भिक्खवे, अरियसावको सतिमा होति परमेन सतिनेपक्केन समन्नागतो चिरकतं पि चिरभासितं पि सरिता अनुस्सरिता । इदं, वुच्चति, भिक्खवे, सतिबलं । कतमं च, भिक्खवे, समाधिबलं ? इध, भिक्खवे, अरियसावको विविच्चेव कामेहि...पे०...चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति । इदं वुच्चति, भिक्खवे, समाधिबलं । कतमं च, भिक्खवे, पञ्जाबलं ? इध, भिक्खवे, अरियसावको पञवा होति उदयस्थगामिनिया पञआय समन्नागतो अरियाय -निब्बेधिकाय सम्मा दुक्खक्खयगामिनिया। इदं वुच्चति, भिक्खवे पञआबलं । इमानि खो भिक्खवे, सत्त बलानी ति।। सद्धाबलं विरियं च, हिरी ओत्तप्पियं बलं । सतिबलं समाधि च, पञ्जा वे सत्तमं बलं॥ एतेहि बलवा भिक्खु, सुखं जीवति पण्डितो । योनिसो विचिने धम्म, पञआयत्यं विपस्सति ॥ पज्जोतरसेव निब्बानं, विमोक्खो होति चेतसो ति ॥” इति अंगुत्तरनिकाये ७१।४ पृ० १५३-१५२॥ __ "भगवा ते लिच्छवी एतदवोच-"काय नुत्थ, लिच्छवी, एतरहि कथाय सनिसिना, का च पन वो अन्तराकथा विप्पकता"ति? __ इध, भन्ते, अम्हाकं सन्निसिन्नानं सन्निपतितानं अयमन्तराकथा उदपादि-'पञ्चन्नं रतनानं पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि । कतमेस पञ्चन्नं १ हत्थिरतनस्स पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि, अस्सरतनस्स पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि, मणिरतनस्स पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि, इस्थिरतनस्स पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि, गहपतिरतनस्स पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि । इमेसे पञ्चनं रतनानं पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि' ति। कामाधिमुत्तानं वत, भो, लिच्छवीनं कामयेव आरम्भ अन्तराकया उदपादि । पञ्चनं, लिच्छवी, रतनानं पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि । कसमेस पञ्चन्नं १ तथागतस्स अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स पातुभावो दुल्लभो लोकरिम, तथागतप्पवेदितस्स धम्मविनयस्स देसेता पुग्गलो दुल्लभो लोकस्मि, तथागतप्पवेदितस्स धम्मविनयस्स देसितस्स विज्ञाता पुग्गलो दुल्लभो लोकस्मिं, तथागतप्पवेदितस्स धम्मविनयस्स देसितस्स विनाता धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो पुग्गलो दुल्लभो लोकस्मि, कतञ्जु कतवेदी पुग्गलो दुल्लभो लोकरिम । इमेस खो, लिच्छवी, पञ्चनं रतनानं पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि ति ।" इति अंगुत्तरनिकाये ५११५ ३। पृ०४२०॥ पृ० ३२० ५० ४ इत्थीतित्थं । तुला-"२ 'अट्ठानमेत, भिक्खवे, अनवकासो यं इत्थी भरहं अस्स सम्मासम्बुद्धो । नेतं ठानं विज्जति । ठानं च खो, एतं, भिक्खवे, विजति यं पुरिसो भरहं अस्स सम्मासम्बुद्धो । ठानमेतं विजती ति । ३ अट्ठानमेतं, भिक्खवे, अनवकासो यं इत्थी राजा अस्त Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्थानाङ्गसूत्रस्य चतुर्थे परिशिष्टम् चकवत्ती। नेतं ठानं विजति । ठानं च खो एतं, भिक्खवे, विजति यं पुरिसो राजा अस्स चकवत्ती। ठानमेतं विजतीति ।" इति भङ्गुत्तरनिकाये १ । १५।२। पृ० २९॥ पृ० ३९२ पं०८ बुद्धातिसेसा । तुला-"चत्तारोमे, भिक्खवे, अच्छरिया अन्भुता धम्मा राजे चक्कवत्तिम्हि । कत्तमे चत्तारो? सचे भिक्खवे, खत्तियपरिसा राजानं चक्कबत्तिं दस्सनाय उपसङ्कमति, दस्सनेन पि सा अत्तमना होति । तत्र चे राजा चक्कवत्ती भासति, भासितेन पि सा अत्तमना होति । अतित्ता व, भिक्खवे, खत्तियपरिसा होति, अथ राजा चक्कवत्ती तुण्ही भवति । सचे, भिक्खवे, ब्राह्मणपरिसा राजानं चक्कवत्तिं दस्सनाय उपसङ्कमति, दस्सनेन पि सा अत्तमना होति ।...... __ सचे, भिक्खवे, गहपतिपरिसा राजानं चक्कवत्ति दस्सनाय उपसङ्कमति, दस्सनेन पि सा अत्तमना होति ।...... सबे, भिक्खवे, समणपरिसा राजानं चक्कवत्ति दस्सनाय उपसङ्कमति, दस्सनेन पि सा अचमना होति ।......इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो अच्छरिया अन्भुता धम्मा रज्ञ चक्कवत्तिम्हि।" इति अंगुत्तरनिकाये ४।१३।१०।पृ० १३९-१४०॥ पृ० ३९३ पं० ५ जोयणनीहारी सरो...। तुला-"आयस्मा आनन्दो भगवन्तं एतदवोचसम्मुखामेतं, भन्ते, भगवतो सुतं सम्मुखा पटिग्गहितं-'भगवतो, आनन्द सिखिस्स अभिभू नाम साबको ब्रह्मलोके ठितो सहस्सिलोकधातुं सरेन विज्ञापेसी' ति। भगवा पन, भन्ते, अरहं सम्मासम्बुद्धो कीवतकं पहोति सरेन विज्ञापेतुं ति ? सुता ते, आनन्द, सहस्सी चूळनिका लोकधात् ति ? एतस्स, भगवा, कालो; एतस्स, सुगत, कालो! यं भगवा भासेय्य । भगवतो सुत्वा भिक्ख धारेस्सन्ती ति। तेनेहानन्द, सुगाहि, साधुकं मनसि करोहि; भासिस्सामी ति । “एवं, भन्ते" ति खो आयस्मा आनन्दो भगवतो पचस्सोसि । भगवा एतदवोच-यावता, आनन्द, चन्दिमसुरिया परिहरन्ति, दिसा भन्ति विरोचना, ताव सहस्सधा लोको। तस्मि सहस्सधा लोके सहस्सं चन्दानं, सहस्सं सुरियानं, सहस्स सिनेरुपबतराजानं, सहस्सं जम्बुदीपानं, सहस्सं अपरगोयानानं, सहस्सं उत्तरकुरूनं, सहसं पुब्बविदेहानं, चत्वारि महासमुद्दसहस्सानि, चतारि महाराजसहस्सानि, सहस्सं चातुमहाराजिकानं, सहसं तावतिसानं, सहस्से यामानं, सहस्सं तुसितानं, सहस्सं निम्मानरतीनं, सहस्सं परनिम्मितवसवत्तीनं, सहस्से ब्रह्मलोकान-अयं बुञ्चतानन्द, सहस्सी चूळनिका लोकधातु।। .. यावतानन्द, सहस्सी चूळनिका लोकधातु ताव सहस्सधा लोको। अयं वुच्चतानन्द, द्विसहस्सी मज्झिमिका लोकधातु। यावतानन्द, द्विसहस्सी मज्झिमिका लोकधातु ताव सहस्सधा लोको। अयं वुच्चतानन्द, तिसहस्सी महासहस्सी लोकधातु। __ आकलमानो, आनन्द, तथागतो तिसहस्सिमहासहस्सिलोकधातुं सरेन विज्ञापेय्य, यावता पन आकलेय्या ति। ___ यथा कथं पन, भन्ते, भगवा तिसहस्सिमहासहस्सिलोकधातुं सरेन विआपेय्य, यावता पन आकलेय्या ति ? इधानन्द, तथागतो तिसहस्सिमहासहस्सिलोकधातुं ओभासेन फरेय्य । यदा ते सत्ता तं आलोकं सञ्जानेय्युं, अथ तथागतो घोस करेय्य सद्दमनुस्सावेय्य । एवं खो, आनन्द, तथागतो तिसहस्सिमहा. सहस्सिलोकधातुं सरेन विआपेय्य, यावता पन आकङ्ग्रेच्या ति। Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बौद्ध पालित्रिपिटकतुला । ६४५ एवं वृत्ते आयस्मा आनन्दो आयस्मन्तं उदायिं एतदवोच - " लाभा वत मे, सुलद्धं वत मे, यस्स मे सत्था एवं महिद्धिको एवंमहानुभावो " ति । एवं वुत्ते आयस्मा उदायी आयस्मन्तं आनन्दं एतदवोच " किं तुम्हेत्थ, आवुसो आनन्द, यदि ते सत्था एवंमहिद्धिको एवंमहानुभावो" ति ? एवं वृत्ते भगवा आयस्मन्तं उदायिं एतदवोच - "मा हेवं, उदायि, मा हेवं, उदायि । सचे, उदायि, आनन्दो अवीतरागो कालं करेय्य, तेन चित्तप्पसादेन सत्तक्खत्तुं देवेसु देवरज्जं कारेय्य, सत्तक्खत्तुं इमस्मियेव जम्बुदीपे महारनं कारेय्य । अपि च, उदायि, आनन्दो दिछेव धम्मे परिनिब्बायिस्सती ति । ” इति अंगुप्तरनिकाये ३|८|१०| पृ० २१०-२११ ॥ पृ० ६२ पं० १२ तिविहा बुद्धा । तुला - "द्वेमे, भिक्खवे, बुद्धा । कतमे द्वे १ तथागतो च अरहं सम्मासम्बुद्धो, पचेकबुद्धो च । इमे खो, भिक्खवे, द्वे बुद्धा " ति । " इति अङ्गुत्तरनिकाये २२६|५|पृ० ७२ ॥ पृ० १७३ पं० ४ पंचाणुव्वता । तुला - " यतो खो, महानाम, उपासको पाणातिवाता पटिविरतो होति, आदिन्नादाना पटिविरतो होति, कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति, मुसावादा पटिविरतो होति, सुरामेरयमज्जपमादाना पटिविरतो होति, एतावता खो, महानाम, उपासको सीलवा होती” ति" इति अन्तरनिकाये ८|३|५| पृ० ३२४ ॥ पृ० १९५ पं० १९ पंच गतीतो...। तुला - “पञ्च खो इमा, सारिपुत्त, गतियो । कतमा पञ्च १ निरयो, तिरच्छानयोनि, पेत्तिविसयो, मनुस्सा, देवा । निरयं चाहं, सारिपुत, पजानामि, निरयगामिं च मगं, निरयगामिनि च पटिपदं, यथा पपटिन्नो च कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपजति तं च पजानामि । तिरच्छानयोनिं चाहं, सारिपुत्त, पनानामि, तिरच्छानयोनिगामिं च मग्गं, तिरच्छानयोनिगामिनिं च पटिपदं, यथा पटिपन्नो च कायस्स भेदा परं मरणा तिरच्छानयोनिं उपपजति तं च पजानामि । पेत्तिविषयं चाहं, सारिपुत्त, पजानामि, पेत्तिविसयगामि च मगं, पेत्तिविसयगामिनं च पटिपदं, यथा पटिपन्नो च कायस्स भेदा परं मरणा पेत्तिविसयं उपपज्जति तं च पजानामि । मनुस्से चाहें, सारिपुत्त, पजानामि, मनुस्वलोकगामिं च मग्गं, मनुस्सलोकगामिनिं च पटिपदं, यथा पटिपन्नो च काय भेदा परं मरणा मनुस्सेसु उपपज्जति तं च पजानामि । देवे चाहं, सारिपुत्त, पजानामि, देवलोक - गामं च मग्गं, देवलोकगामिनिं च पटिपदं, यथा पटिपन्नो च कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सगं लोकं उपपजति तं च पजानामि । निब्बानं चाहें, सारिपुत्त, पजानामि, निब्बानगामिं च मां निब्बानगामिनिं च पटिपदं, यथा पटिपन्नो च आसवानं खया अनासवं बेतोविमुत्तिं पञ्ञाविमुति दिद्वेव धम्मे सया अभिज्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पन विहरति तं च पजानामि ।" इति मज्झिमनिकाये १२|६| १३ | पृ० १०४ ॥ Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पञ्चमं परिशिष्टम् श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राकः | ५२ शब्दः शब्दः सूत्राः अंतलिक्खे २९ [१] अइबल १५८ पृ. ४७८ पं. ६ अंतराइय अइरा १५७ पृ. ४६४ पं. १७ अंतरातिय अउज्झा १५० पृ. ४५४ पं. ९ अंतराय ३० [१] पृ. ३८२ पं. १४ अंकलिवि १८ [१] अंतिमसारीरियं अंकुसं अंतेवासिसयाई ११३ अंकुसपलंब अंतोधूमेण ३० [१] पृ. ३८१ पं. ६ अंगवंसातो अंतोसल्लमरण १७ [१] अंगुल ९६ अंधकार ३४ [१] अंगुलच्छाय अंब १५ [१] अंगुलपमाण अंबगरुक्खे १५७ पृ. ४६८ पं० २ अंगे १३६ पृ. ४३४ पं. १५, २९ [१] अंबरिसी १५ [१] अंजण ९९, १८ [३], १४६ अंमड १५८ पृ. ४७७ पं. १ पृ. ४४६ पं. २ अर्कता १५५ पृ. ४६१ पं. ४ अंजणगपव्वया अकंपित ११ [२], ७८ अंजलीपग्गहे १२ [१] १८ [१] अंजू १५७ पृ. ४६९ पं. ५ अकर्म ३० [१] पृ. ३८१ पं. १३ अंडउड ३० [१] पृ. ३८२ पं. १५ अकम्मभूमियाणं १. [२] १९ [१] अकम्हादंडे १३ [१] १[८] अकम्हाभए अंतकिरियातो १४१ पृ. ४३९ पं. ४ अकसायया १४२ पृ. ४४१ पं. २ अकसिणा १४४ पृ.४४२ पं.१६ अकाममरणिज्जं ३६ १४६ पृ.४४५पं.१४ अकारणा १४८ पृ. ४५१ पं. १७ अंतगडदसा अकालसज्झायकारए २० अकिरिया १ [३] १४३ पृ. ४४२ पं. १६ । अकिरियावादी ११७ पृ. ४३५ पं. ९ अकप्पो अंडे अंतं १. सामान्यतः सूत्राइ एव केवकः सर्वत्रास्माभिर्शितः। किन्तु बन सूत्रमति महद् वर्तते तत्र सूत्राथेन सह पूछ-पकस्यहोऽपि निदहोड़न॥ Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६४७ शब्द: सूत्राक. । शब्दः सूत्राः अकुमारभूए ३० [१] पृ. ३८२ पं. ३ अचक्खु-ओही केवलदसणावरण १७ [१] अक्कोसपरीसह २२ [१] अचक्खुदंसणावरण ९ [२]; ३१ [१] अक्ख अचवला १५८ पृ. ४७१ पं. ९ अक्खए . १४८ पृ. ४५१ पं. १२ अचिरकालपम्वइयाण १३७, पृ. ४३५ पं. ७ अक्खयं १ [२] अचेलपरीसह २२ [१] अक्खर अच्चुत १३६, पृ. ४३४ पं. १६, १३७, २१ [२]; २२ [२] अच्छा १५०, पृ. ४५४ पं. १२; १५० पृ. ४३५ पं. १७, १४० पृ. ४३८ पृ. ४५६ पं. ३ पं. १३, १४४, पृ. ४४४ पं. ३ अचिं अक्खरपुट्टिया १८ [१] अच्चिमालिं ८[४] अक्खाइयउवक्खाइयसताई १४१, पृ. ४४० अचिमालिप्पभा १५०, पृ. ४५६ पं. २ पं. १० अञ्चुए १०१ अक्खाइयकोडीओ १४१, पृ. ४४० पं. ११ अच्चुत ३२ [१] अक्खाइयसताई १४१ पृ. ४४० पं.९ अच्चुतवडेंसगं २२ [३] अक्खीणझंझे ३० [१]. पृ. ३८१ पं. १६ अच्छिन्नछेयणयियाई २२ [१] अखमा अछिन्नछेयनइयाणि १४७, पृ. ४४८ पं. ७ अगश्यलहुअनामं २८ [१] अजसोकित्तिणाम ४२ अगरुयलहुयपरिणाम २२ [१] अजसोकित्तीणाम २५ [१]; २८ [१] अगलहुनाम २५ [१] अजित २४ [१]; ७१; १४१०७, १५७ अगरुलहुयणाम पृ. ४६५, पं. २ अगार १९ [१]; ३० [१] पृ. ३८५ पं. ४, अजितरहा १५८, पृ. ४७२ पं. १ ४७, ८३, ९७ अजितसेण १५७, पृ. ४६१ पं. ९, १५८ अगारमज्झे ५९; ६५, ७१; ७५ पृ. ४७४ पं. ११ अगारवा अजिय ९०, १३२, १५८, पृ. ४७२ पं." अग्गि १५७ पृ. ४६५ पं. १६ अजीव १३७, पृ. ४३५ पं. ४; १३८ पृ. अग्गिउत्तं १५८, पृ. ४७५ पं. ५ ४३६ पं. ६, १३९ पृ. ४३७ अग्गिच्चाभं ८ [४] पं. २, १४०, पृ. ४३८ पं. २, अग्गिभूती ११ [२]; ४७, ७४ १४८, पृ. ४५१ पं. १८ अग्गिवेसायणे ३० [१] पृ. ३८५ पं. ३ अजीवकायअसंजम अग्गिसीह १५८ पृ. ४७० पं. १५ अजीवरासी २ [१]; १४९, पृ. ४५२ पं. ३ अग्गिसेणं १५८ पृ. ४७४ पं. ९, १५८ अजोगया ५ [१] पृ. ४७५ पं. ५ अजोगी १४ [1] अग्गीणं ७६; १४९ पृ. ४५३ पं. ७ अजं अग्गेणियं १४ [१], १४७ पृ. ४४८ पं. १२ अजव १०, [१], ३२ [१]; १४३, पृ. अग्गेणीय १४ [१] ४४२ पं.. अग्गोदा अजसुहम्म अचंडा १५८ पृ. ४७१ पं. १ मजा Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६४८ शब्दः अजा संपदा अजा साहस्सी तो अजय साहसीतो अज्झत्थिए ४० १३ [१] अज्झयण ४४, १३६, पृ. ४३४ पं. १५, अज्झयणसते अज्झवसाणा अमावसत्ता अज्झीणा अट्ट १३८, पृ. ४३६ पं. १४, १३९, पृ. ४३७, पं. १४, १४२, पृ. ४४१ पं. १३, १४३, पृ. ४४२ पं. ८, १४४, पृ. ४४४ पं. २, १४५, पृ. ४४५ पं. २; १४६, पृ. ४४७ पं. २; १५९, पृ. ४८० पं. ८ ११ अट्ठ अमिया अडतीसं अत्तरि अट्ठपयाणि अट्ठसहि अट्ठसत्तरीए अट्ठसमइए पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राङ्कः ८९ ८९ अहालयचरियदारगोउरकवाडतोरणपडिदुवारदेसभागा १५० पृ. ४५४ पं. ८ ८ [१] ६४ ३८ अट्ठारसमुहुत्त अट्ठारसविह १४०, पृ. ४३८ पं. १५३, पृ. ४५९ पं. १५ १९ [१] ३० [१], पृ. ३८५ पं. ७ ४७; ६३; ७५; ७७; ८३; ९७ १०४ अट्ठसयविभत्तलक्खणपसत्थसुंदरविरतियंगमंगा अट्ठाणउति अट्ठादंडे अट्ठारस ५७ ४ [१] ७८ १४७ पृ. ४४७ पं. १३ ६८ ૮ < [9] १५८, पृ. ४७२ पं. ५ ९८ २ [१]; १३ [१] १८ [१] १८ [१] १८ [१] शब्दः अट्ठावयं अट्ठावीसं अट्ठावीसतिविहे अट्ठासीति अद्विजुद्धं ७२ अडयालकतवणमाला १५०, पृ. ४५४ पं. १० अडयालकोट्र्यरइया १५०, पृ. ४५४ पं. ९ अडयालीसं re अणत १ [२] अणतई १५८, पृ. ४७५ पं. १ अतइस्स अनंतर परंपरं अनंतरा अतराहारा अणतविजए अणंतसेण अणताणुबंधी अणती अणगारगुणा अणगारमग्गे अणगार महरिसीणं अणगारसुतं अट्ठादंडे अणणुसरणता अणसण अणसणाए अणाएज अणादेजणाम अणायगस्स अणाया अणावुट्ठी अणाहपव्वज्जा अनिंदा अणिट्ठा अणदा कडा सूत्राङ्गः ૧ २८ [१] २८ [१] ५४ १४७, पृ. ४४८ पं. ४ १५३, पृ. ४५९ पं. १४ १५३, प्र. ४६० पं. १ १५८, पृ. ४७६ पं. ८ १५८, पृ. ४७९ पं. ६; १५८, पृ. ४७९ पं. १० १५७, पृ, ४६३ पं. ९ १६ [१] ५० २७ [१] ३६ १४४, पृ. ४४३ पं. ४ २३ [१] २ [१]; १३ [१] २५ [१] ६ [१] १४२, पृ. ४४१ पं. ७ २८ [१] २५ [१]; २८ [१]; ४२ ३० [१], पृ. ३८१ पं. १७ १ [३] ૨૪ ३६ २४ [१] १५५, पृ. ४६१ पं. ४ १५८, पृ. ४७४ पं. ३ Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः शब्द सूत्राः | शब्दः भणिदाति १५३, पृ. ४५९ पं. ९ अण्णलिंगे १५७, पृ.४६६ पं. १२ अणियट्टी १५८ पृ. ४७६ पं. ७ अण्णविधि अणिस्सरे ३० [१], पृ. ३८२ पं. ११ अण्णाणतमंधकारचिक्खल्लसुदुत्तारं १४६, भणिस्सितोबहाणे ३२ [१] पृ. ४४६ पं. ११ अणिहता १५८, पृ. ४७१, पं. ८; अण्णाणतमंधकारदुग्गेसु १३७, पृ. ४३५ अणुओगदारा १३६, पृ. ४३४ पं. १३; पं. १२ १४१ पृ. ४४० पं. ६; १४४ अण्णाणपरीसह . २२ [१] पृ. ४४३ पं. १४ अण्णाणियवादी १३७, पृ. ४३५ पं. ९ अणुओगो १४७ पृ. ४४७ पं. ७, अण्णाणी ३० [१], पृ. ३८४ पं. १४ अणुकंपासयप्पयोगतिकालमतिविसुद्धभत्तपाणाई अण्णातता १४६ पृ. ४४६ पं. ७, अणुण्णविय २५ [१] अणुत्तरगती १४७, पृ. ४५० पं. १ अतवस्सिए ३० [१], पृ. ३८३ पं. १५ अणुत्तरा १४९, पृ. ४५३ पं. २० अतिपासं १५८, पृ. ४७५ पं. ३ अणुत्तरोववत्ति १४४, पृ. ४४२ पं. १६ भतिबला १५८, पृ. ४७१ पं. ८ अणुत्तवरोवातिय १११, ११४, १४९ पृ. अतिरा १५८, पृ. ४७० पं., ४५२ पं. ६ अतिराणी १५७, पृ. ४६९ पं.३ भणुत्तरोववातियदसा १ [२], १३६ पृ. अतिरित्तसेज्जासणिए २० [१] ४३४ पं. ७, १४४, पृ. ४४२ अतिवमाण पं. १२ अतिवुट्ठी अणुत्तरोववातियसंपदा १११ अतिसयगुणवसमणाणअणुग्घातिया २८ [१] पगारआयरियभासियाणं १४५, पृ.४४४ पं.८ अणुपरियति १४८, पृ. ४५१ पं. ६ अतिसयमतीतकालसमये १४५, पृ. ४४४ पं." अणुपरियटिंसु १४८, पृ. ४५१ पं.५ अत्तकम्मुणा ३० [१] पृ. ३८१ पं. १३ अणुपरियहिस्संति १४८, पृ. ४५१ पं.८ भत्तदोसोवसंहारे ३२ [१] अणुभावबंध ४ [१] अत्तुकोस अणुवरयपरंपराणुबद्धा १४६ पृ. ४४६ पं. १७ अत्थ अणुराहा अस्थमणं १९ [१] अणुराहाइया अत्थसिद्ध १५८, पृ. ४७९ पं.१ अणुराहाणक्खत्त अस्थिकाय ५[१]; १४८, पृ. ४५९ पं. १३ अणुपट्ठिसिद्धाई अत्थिणत्थिप्पवाय १८[१], १४७, पृ. ४४८ अणुप्पवाय १५ [२], १४७ पृ. ४४८ पं. १३ पं. १२ अणुवीतिभासणया २५ [१] अत्थीणत्थिपवायं १४[१] अणुवेलंघर १७ [१] अत्थे अण्णतित्थियपवत्ताणुजोगे २९ [१] अत्थेगतियाणं १ [१] अण्णतित्थियपावयणी ३४ अत्योग्गह ६[१] अण्णदिट्ठियसयाणं १३७, पृ. ४३५ पं. १० | अथिरणाम २५ [१]; २८ [१]; ४२ अण्णयर [२८ १] | अदंडे Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६५० शब्दः अदिण्णादाणातो अदिन्न दाणवत्तिए अदिसे अदुव श्रद्दजं अद्दा अद्दागंगुबाहु असिमणिखोमआइचमा तियाणं अाणख अद्दीणसत्तु अद्धनारायसंघयण अद्धभरह सामी अद्धमागधा अद्धमास श्रद्धासमए अधम्म अपज्जतए अप्पज्जत्तग अपज्जत्तणाम अपजत्तयणाम अपज्जत्तया अपडिवाती अपतट्ठाण पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राङ्कः ५ [१] १३ [१] ३४ ३० [१], पृ. ३८१ पं. १० २३ [१] १० [२], १५ [२] अपमज्जणाभसंजम अपमजितचारि अधम्मत्थिकाय अधिकरण अनियट्टिबायर अनियणा अपइट्ठाण अपच्चक्खाण कसाए अपच्छिममारणं तियाय संलेहणाज्झोसणा हिं १४५, पृ. ४४४ पं. ९ 9[4] १५७, पृ. ४६५ पं. ११ १५५, पृ. ४६१ पं. १ १५८, पृ. ४७२ पं. १ ३४ 9[6[ १४९, पृ. ४५२ पं. ६ १ [३] [9] २० [१] १४ [१] १० [२] १ [४] १६ [१]; २१ [१] ४२ २५ [१] १४ [१] १५२, पृ. ४५९ पं. ५ १४९, पृ. ४५३ पं. २१ १७ [१] २० [१] अपराइय १५८, पृ. ४७३ पं. ४ अपराजित ३१ [२] ; ३२ [३]; ३३ [२]; ३७ अपराजिय ५५, १५७, पृ. ४६५ पं. १५, १४९, पृ. ४५२, पं. ७, १५१, १४२, पृ. ४४१ पं. ६ २५ [१] १५१, पृ. ४५६ पं. १२ शब्दः अपरातिय सूत्राङ्गः पृ. ४५६ पं. १६, १५८, पृ. ४७८ पं. १४ १५७, पृ. ४६७, पं. पृ. ४७१ पं. ४; अपसत्थविहायग इणामं अपसिणसतं अपस्समाणो अपुणरावत्तयं अपुरोहिता Prese अप्पणो अप्पतिट्ठाण अप्पप्पणी अप्पमत्त संजत अप्पमात अप्पमाद अप्पमाय जोगो अप्पिया अभयारी अप्पsिहतवरणाणदंसणधर २८ [१] १४५, पृ. ४४४ पं. ६ ३० [१], पृ. ३८४ पं. १३ १ [२] २४ [१] ३० [१], पृ. ३८३ पं. १२ १ [२] ३० [१], पृ. ३८२ पं. ७ ३३ [२], ८४ ३४ ५, १५८, १५८, पृ. ४७१ पं. ८ अब्भुवगमुवक्कमिया अब्भुवगथवच्छला अभंतर पुक्खरद्ध अमहियं रायते यलच्छीए १५५, पृ. ४६१ पं. ४ अबहुस्सुए ३० [१], पृ. ३८२ पं. ५ ३० [१]; पृ. ३८३ पं. १३ ९ [२] अबादा ७० अबाहूणिया अब्भंतर ६ [१]; ९६; १५२, पृ. ४५९. पं. ४ ७२ १५८ पृ. ४७२ पं. ८ अब्भुग्गयमूसिय पहसिया १५० पृ. ४५५ पं. ८ अब्भुट्ठाण १२ [१] १५३, पृ. ४५९ पं. ९ १५८ पृ. ४७१ पं. १० १५७, पृ. ४६५ पं. १८ १ [२] अभवसिद्धिया २६ [१] १४८, पृ. ४५१ अभयकर अभयदय पं. १५ १४ [१] ३६ ५ [१]; ३२ [१] १४३, पृ. ४४२ पं. ३ Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६५१ शब्दः सूत्राङ्कः शब्द: सूत्राका अभावा १४८, पृ. ४५१ पं. १७ अर ३० [१] पृ. ३८५पं. ५, १५८, पृ. ४७० अभिइवजेहिं २७ [१] अभिचंद ३० [१], पृ. ३८५ पं. १; १०९; अरति २१ [१], २६ [१] १५७, पृ.४६३ पं. १४ अरतिपरीसह २२ [१] अभिजा अरया . १५०, पृ. ४५६ पं. ३ अभीजि ९ [२] अरहंता अभिणिवड्डमाण २७ [१] अरहतो(ओ) ८ [१], १६ [२], १८ [१], अभिनंदण १०५ ३२ [१], ३४, ३८, ३९, अभिनिवुड्ढेत्ता ७८, ९८ ४१, ४४, ४८, ५०, ५४, अभियाईया ७ [२] ५७, ५९, ६२, ६६, ६८, अभिरूवा १५०, पृ. ४५४ पं. १३ ७५, ८०, ८१, ८३, ८४, अभिवढिए ३१ [१] ८६, ९०, ९१, ९३, ९४, अभिसंजायति ९५, १००, १०५, १०९, अभिसेया १४७, पृ. ४४९ पं. १८ १११, ११३, ११४, १२६, अभीइणक्खत्ते ३ [२] अभीजिणक्खत्त ९ [२] । अरहा ९ [१]; १० [१]; १५ [१]; २३ अभीजियाइया [२]; २५ [१]; ३० [१], अभूएणं ३० [१] पृ. ३८१ पं. १३ पृ. ३८५ पं. ५, ३० [१], भमच्छरा १५८, पृ. ४७१ पं. ९ पृ. ३८५ पं. ७; ३५, ४५; भमणावा १५५, पृ. ४६१ पं. ५ ५०; ५४, ५५, ५९; ६०; ६३; अमणुण्णा १५५, पृ. ४६१ पं. ५ ७०; ७१; ७५; ८०; ८३, ८४; अमणुस्सआहारयसरीर १५२, पृ.४५७ पं.१३ ८९, ९०, ९५, १०१, १०२, अमम १५८, पृ. ४७६ पं. ५ १०३, १०४; १०५, १०६; अमयरसरसोवमं १५७, पृ. ४६७ पं. १२ १०७, १०८; १०९; ११० अमर-नर-तिरिय-निरयगतिगमणविविह ११३ परियट्टणाणुयोगे १४७, पृ. ४५० पं. ९ अरिट्ठ १५७, पृ. ४६८ पं. १५ अमसणा १५८, पृ. ४७१ पं. ११ अरिहुनेमी १० [१]; १८ [१]; ५४; ४०; अमावासा १०४; ११०; १११, ११३ अम्मया १५८, पृ. ४७० पं. १८ अरिटुवरणेमी १५७, पृ. ४६६ पं. ९ अम्मापितरो १४१, पृ. ४३९ पं. १ अरुणप्पभ १५७, पृ. ४६५ पं. १६ १४२, पृ. ४४० पं. १५ अरुणाभं ८ [-] १४३, पृ. ४४१ पं. १७ अरुणुत्तरवडेंसगं ८ [४] १४४, पृ. ४४२ पं. १३ अत्यं १ [२] १४६, पृ. ४४५ पं. ९ | अरूविअजीवरासी १४९, पृ. ४५२ पं. ४ अयमीणे ८८, ९० अलाभपरीसह २२ [१] भयल १२,८०, १५८, पृ. ४७२ पं. ११ | अलियवयण १४६, पृ. ४४५ पं. १५ भरलभाचा [२], १ । भलोए . ] १४., पृ. १८ पं. १ Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६५२ पञ्चमं परिशिष्टम् ८२ सन्दः सूत्राका अलोग १३७, पृ. ४३५ पं. ५, १३८, पृ. ४३६ पं. ७; १३९, पृ. ४३७ पं. ३ अलोभ ३२ [१] अवंझ १४ [१]; १४७, पृ. ४४८ पं. १३ अवकरिसो अवकोसे अवट्टिते ३४; १४८, पृ. ४५१ पं. १२ अवणिमं ३० [१], पृ. ३८३ पं. ६ अवरकंका १९ [१] अवरदारिया अवरिलाओ अवसेसकम्मा १४४, पृ. ४४३ ५८ अवहटुअसंजम १७ [१] अविरतसम्मविट्ठी १४ [१] अविरति ५ [१] अविवरीया अन्वए १४८, पृ. ४५१ पं. १२ भव्वाबाई १ [२] असंखयं असंखेजवासाउय १ [६], २ [३]; ३ [३] असंघयणत्ताए १५५, पृ. ४६१ पं. ५ भसञ्चवाई ३० [१], पृ. ३८१ पं. १२ असच्चामोसमणपओग १३ [१], १५ [२] असच्चामोसवतिपओगे १३ [१] असचामोसवतीपओग १५ [२] असनिअपज्जत्तया १४[१] असभिपजत्तया असमाहिहाणा २० [१] असमुप्पण्णपुव्वा १० [१] असायावेयणिज ३१ [१] असिणाती ११ [१] असिद्धा १४८, पृ. ४५२ पं. १ असिपत्त १५ [१] असिरयण १४ [१] असिलक्खणं असिसा १५ [२] शब्दः असिलेसानक्खत्त असिलोगभए असभणाम २५ [१]; ३१ [१]; ४२ असुभनाम २८ [१] असुर १४९, पृ. ४५३ पं. ५; १५७, पृ. ४६६ पं. ८ असुरकुमार १ [६]; २ [३]; ३ [३]; ४ [३]; ५ [३]; ६ [३]; ७ [२]; ९ [३]; १० [३]; ११ [३]; १२ [२]; १३ [२]; १४ [२]; १५ [३]: १६ [२]; १७ [२]; १८ [२] १९ [२]; २० [२]; २१ [२]; २२ [२]; २३ [२], २५ [२]; २६ [२]; २७ [२]; २८ [२]; २९ [२]; ३० [२], पृ. ३८५ पं. १४; ३१ [२]; ३२ [२]; ३३ [२]; १०३, १५५, पृ. ४६१ पं. ६ असुरकुमारावास ६४; १५०, पृ. ४५४ पं. ३ असुरकुमारिंदवज्जियाणं १[६] असुररण्णो असुरिंद १७ [१]; १५७, पृ. ४६६ पं. ४ असुरिंदवजाणं १. [३] असुरिंदवज्जियाणं २ [३] असुहझवसाणसंचियाणं १४६, पृ. ४५५ असोग १५७, पृ. ४६८ पं. २; १५७, पृ. ४६८ पं. ६; १५८, पृ. ४७३ पं.३ असोगवरपायव अस्संजल १५८, पृ. ४७५ पं. १ अस्सग्गीवे १५८, पृ. ४७३ पं. १६ अस्सिणिणक्खत्त भस्सेसा १० [२] अहमिंदा २४ [१] अहातचं अहातहिए ०।११ १६ [] Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ३४ शब्दः सूत्राः शब्द: अहिए ३. [१], पृ. ३८२ पं. ७ आगासगं महिगमेण ३० [१], पृ. ३८२ पं. ९ आगासगतो महिगरणिया आगासगयं महेऊ १४८, पृ. ४५१ पं. १७ भागासस्थिकाय अहेसत्तमाए २२ [२], २३ [२], २५ [२], आगासपदाणि १४७, पृ. ४४७ पं. १३ २६ [२], २७ [२], २८ [२], आगासफालियामयं २९ [२]; ३० [२] पृ. ३८५ आगासियाभो पं. १३, ३१ [२], ३२ [२], भापविनंति १३७, पृ. ४३४ पं. १८, १३७, ३३ [२] पृ. ४३५ पं. १ महोगामी १५८, पृ. ४७४ पं. ४ आघविनति १३६, पृ. ४३६ पं. ३, १३८, अहोरत्तं ३० [१], पृ. ३८४ पं. १७, ९३ पृ. ४३६ पं. १६ अहोरातिया १२ [१] आजीवभए अहोलोइया १५२, पृ. ४५९ पं. १ आजीवियत्तपरिवाडीए २२ [१]; १४७, पृ. भहोसिरा ४४८ पं. ८ भाइच ३१ [१] आढतं १५२, पृ. ४५७ पं. ११ भाइटे ३० [१], पृ. ३८२ पं. १३ आणए १८ [२] भाइण्णे १९ [१] आणंद ३० [१] पृ. ३८५ पं. १, १५७, पृ. आइमुहुत्त ४६८ पं. १४; १५८, पृ. ४७८ आउ ३९, १४७, पृ. ४४९ पं. १८, १४७ पृ. ४४९ पं. २० आणतं १९ [३] भाउकाइयअसंजम १७ [१] आणमंति [0]; ४ [४]; ५ [४] आउकाए आणयकप्पे आउक्खएणं १४२, पृ. ४४१ पं. ९ आणय-पाणएसु १०६ भाउगबंधे १५४, पृ. ४६० पं. ७ आणय-पाणय-आरण-ऽचुतेसु ११२ आउटिं आणाइसरसेणावचं आउबहुले आणुपुवीणाम ४२ भाउथ आतप्पवायं १४७, पृ. ४४८ पं. १२ आउय-गोय आतवं ३० [१], पृ.३८५ पं.३ आउ-वपु-वण्ण-रूप-जाति-कुल-जम्म. आतवणाम आरोग्ग-बुद्धि-मेहाविसेसा १४६, पृ. ४४६ आता १ [३]; १३६, पृ. ४३४ पं. १९ पं. १४ आदंसलिवी १८ [१] आउस १ [१] आदाणभए पाएन २८ [१] आदाणभंडनिक्खेवणासमिति भाकिंचणिया १४३, पृ. ४४२ पं. २ आदिकर आगमेसिभहाणं १११ आदेजणाम आगरा १३८, पृ. ४३६ पं. ९ आभंकर भागरिसेहि १५४, पृ. ४६. पं. १६ । भाभंकरपंभकर १९ [२] 2 ४ V . 5 ७ REEEE Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६५४ पञ्चमं परिशिष्टम् शब्द: सूत्राङ्कः २८ १० आभरणविहिं आभिणिबोहियणाण आभिणिबोहियणाणावरण १७ [१]; ३१ [१] आभिणिबोहियनाण आयंतिमरण १७ [१] आयप्पवाय १६ [२] आयप्पवायपुव्वं १४ [१] आयरियउवज्झाएहिं ३० [१], पृ. ३८३ ४२, ८८ १ [३] आयरियव्व २८ [१] आयाए १५८, पृ. ४८० पं. ३ आयाणभंडनिक्खेवणासमिई आयाणभंडनिक्खेवणासमिती ५ [१] आयामविक्खंभ १ [४] आयार १ [२]; १८ [१]; २५ [१], ३२ [१]; ५७, ८५; १३६, पृ. ४३४ पं. ६ आयारपकप्प २८ [१] आयारगोयरविणयवेणइयट्ठाणगमण चंकमणपमाणजोगजुंजणभासासमितिगुत्तीसेजोवहिभत्तपाणउग्गमउप्पायणएसणाविसोहिसुद्धासुद्धग्गहणवयणियमतवोवधाणसुप्पसत्थं १३६, पृ. ४३४ पं. ९ आयारचूलियवज्ज आरंभपरिण्णाते ११ [१] आरण २० [२], २१ [२], १०१ आरणवडेंसंगं . २१ [३] आराहणा ३२ [१] आराहितसंजमा १४१, पृ. ४४० पं. ३ आराहियणाणदंसणचरित्तजोगणिस्सल सुद्धसिद्धालयमग्गमभिमुहाण १४१, पृ. ४३९ पं. ११ भाराहियनाणदंसणचरित्तजोगा १४४,पृ. ४४३ पं. १० आरोवणा २८ [१] आलबमाण ३३ [१] शब्दः सूत्राका आलावगा आलोयणवजणता आलोयणा आलोयभायणभोयणं २५ [१] आवंती आवतीसु दढधम्मया ३२ [१] आवत्तं १६ [३], ३० [१], पृ. ३८५ पं. ३ आवरणया आवरेत्ता १५ [१] आवासपव्वत आवासपव्वय आवीइमरण १७ [१] आवेदेति ३० [१] पृ. ३८१ पं. १ आसन्नं ३३ [१] आसयति ३० [१], पृ. ३८४ पं. १० आसरयण १४ [१] आसव आसवदारा आससिक्खं आससेण १५७, पृ. ४६४ पं. ११ आसाढ २९ [१] आसायणा ३३ [१] आसीउत्तरजोयणसयसहस्सबाहल्लाए १४९, पृ. ४५२ पं. १२ आसीतस्स १३७, पृ. ४३५ पं. ८ आसोत्थे १५७, पृ. ४६८ पं. १ आह१ २१ [१] आहत्तहिए २३ [१] आहम्मिए ३० [१]; पृ. ३८४ पं. ७ आहव्वायं १४७, पृ. ४४८ पं. ५ आहाकम्म २१ [१] आहारइत्ता ९ [१] आहारटे आहारनीहारे आहारपदं १५३, पृ. ४६० पं. ३ आहारपरिण्णा २३ [१] आहारभोयणा . . १५३, पृ. ४५९ पं. १४ Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः शब्द: सूत्राः शब्दः सूत्राङ्कः आहारयमीससरीरकायप्यओग १५ [२] इत्थीवेद २६ [१] आहारसण्णा ४ [१] इत्थीरयण १४ [१] १५८, पृ. ४७० आहारयसरीर १५२, पृ. ४५७ पं. १२ आहारयसरीरकायप्पभोग १५ [२] इत्थीलक्खणं आहारसमुग्घात ६ [१]; ७ [१] इत्थीविसयगेहीए ३० [१], पृ. ३८२ पं. ८ आहारुस्सास-लेस-आवास-संख इत्थीहिं ३० [१], पृ. ३८२ पं. ४ आययप्पमाण १३९, पृ. ४३७ पं. ८ इरिआवहिए १३ [१] आहेवच्चं इरियासमिई ८ [१] आहोहियसता इरियासमिति ५ [१], २५ [१] आहोहियसया इसिदिण्णं १५८, पृ. ४७४ पं. १० इंगिणिमरण १७ [१] इसिभासिया ४४ इंद १९ [३]; १५७, पृ. ४६८ पं. १६ इसिवंस १५९, पृ. ४८० पं. ६ इंदज्झओ इस्सरियमए ८ [१] इंददत्त १५७, पृ. ४६७ पं. १ इस्सरीकए ३० [१], पृ. ३८२ पं. ११ इंददिण्णे १५७, पृ. ४६५ पं. ८ इस्सरेण ३. [१], पृ. ३८२ पं. ११ इंदभूती ११ [२]; ९२, १५७, पृ. ४६८ इहंगतस्स ३३ [१] पं. १६ इहगत इंदिय १४६, पृ. ४४५पं. १५ इहलोइया १४१, पृ. ४३९ पं. २; १४२, पृ. इंदुत्तरवडेंसर्ग १९ [३] ४४० पं. १६; १४३, पृ. ४४१ इंदोकतं १९ [३] पं. १८; १४४, पृ. ४४२ पं. इच्छा १४; १४६, पृ. ४४५ पं. ११ इट्ठा १५५, पृ. ४६१ पं. ७, इहलोगभय इडिविसेसा १४१, पृ. ४३९ पं. २; १४२, ईती पृ. ४४० पं. १६, १४३, पृ. ईसत्थं ४४१ पं. १८; १४४, पृ. ४४२ ५२, ५७, ७९, ९५ पं. १४; १४६, ४४५ पं. १२; ईसाण १[६], २ [३], २८ [१], ३० [१], इड्डीगारव ३ [१] पृ. ३८५ पं. २, ३२ [१], ८० इत्ताव २८ [१] ईसादोसेण ३० [१], पृ. ३८२ पं. १३ इत्थिकहा ४ [१] १२ [१] इत्थिपरिण्णा ईसिपब्भार १२ [१], ४५ इस्थिपरीसह [१] उक्किण्णंतरविपुलगंभीरखातफलिहा १५०, पृ. इत्थिवेद २१ [१]; १५६, पृ. ४६२ ४५४ पं. ८ पं. १२ उक्खित्तणाए १९ [१] इत्थीकहविवजणया २५ [१] उक्कोस १६], ५२ इत्थीपसुपंडगसंसत्त ९ [१] उक्कोसिया इत्थी-पसु-पंडगसंसत्तसयणासण उगगहअणुगेण्हणता २५ [१] वजणता २५ [१] उग्गहअणुण्णवणता २५ [१] ईसर १६ [१] Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६५६ शब्दः उग्गहसीमजाणणता उग्गाणं उग्वातिया उच्चतं उच्चत्तरिया उच्चागोए उच्चागतं उजगं उज्जाणाई उपचार- पासवण खेल-सिंघाण जलपरिद्वावणियासमिई उच्चार- पासवण खेल-सिंघाणजलपरिद्वावणियासमिती उज्जुस उज्जोयणाम ठड उडुविमाण उगामी उष्णते उष्णामे उत्तमंगम्मि उत्तर उत्तर कोara उत्तरकुरा उत्तरायणा पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राङ्कः शब्दः उत्तरा फग्गुणीणक्खत्त २५ [१] १५७, पृ. ४६६ पं. १५ २८ [१] उत्तराभवताणक्खत्त १४७, पृ. ४४९ पं. २० १८ [१] ३१ [१] १७ [१] < [9] ५ [१] १४७, पृ. ४४८ पं. ४ उत्तमवरतवविसिटुण्णाणजोगजुत्ताणं १४४, पृ. ४४३ पं. ५ १६ [१] उत्तराई उत्तरातो १४१, पृ. ४३९ पं. १, १४२, पृ. ४४० पं. १५, १४३, पृ. ४४१ पं. पृ. ४४२ पं. १७, १४४, १३, १४६, पृ. ४४५ पं. ८ ૯. ४२ ३४ ४५ १५८, पृ. ४७४ पं. ४ ५२ ५२ ३० [१], पृ. ३८१ पं. ७ उत्तरमा ६६ उत्तरदारिया [3] उत्तरपगडी ९ [२], २५ [१], ३९, ५१, ५२, ५५, ५८, ६९, ८७, ९७ ४५ - ૮. १५७, पृ. ४६५ पं. १९ ३६ ७ उत्तरायणग उत्तरायणनियट्टे उत्तरासाढनक्खत्त उत्तराहुत्ती उत्तिम पुरिसा उदए उदएणकम्म उदगा उदधी उदय उदही उदारा उदितोदितकुलवंसा उदीरेत्ता उदुमासा उदू उद्देसगसहस् उद्देसणकाल भत्तपरिणा ५४, १५८, पृ. ४७१ पं. ६, १५८, पृ. ४७८ पं. २, १५८, पृ. ४८०, पं. १ ३२ [१], १५८, पृ. ४७६ पं. १३ ३०[१], पृ. ३८० पं. २२ १९ [१] १४९, पृ. ४५३ पं. ७ १५८, पृ. ४७६ पं. ३ उद्देसियं उपेहाअसंजम उप्पलं उप्पाए उप्पातपव्वत सूत्राङ्गः २ [२] २ [२] २४ [१] ७८ . ४ [२] ૪ ७६ १३७, पृ. ४३५ पं. १२ १५७, पृ. ४६४ पं. १२ १५७, पृ. ४६८ पं. १७ २० [१] ६१ ५९ 99[9] १४०, पृ. ४३८ पं. ११ २६ [१], ८५, १३६, पृ. ४३४ पं. १५, १३७, पृ. ४३५ पं. १६, १३८, पृ. ४३६ पं. १४, १३९, पृ. ४३७ पं. १४, १४१, पृ. ४४० पं. ११, १४२, पृ. ४४१ पं. १३, १४३, पृ. ४४२पं. ९, १४४, पृ. ४४४ पं. २, १४५, पृ. ४४५ पं. २, १४६, पृ. ४४७ पं. ३ २१ [१] १७ [१] २० [३] २९ [१] १७. [१] Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दः उप्पातिया उपायपु उभओपासिं उमा उरब्भिज्जं उलंबण उवक्खाइयसताईं उवगसंतं उवघातणामं उवघायणाम उवघायनाम उवट्टियं उत्थिया उवदंसिज्जंति उवदंसेमाणे उवभोगत्ताते सूत्राङ्कः ३४ १४ [१], १४७, पृ. ४४८ पं. ११ उववाय उववायदंडओ उवरिमउवरिमगेवेज्जय उवरिमंते उवरिममज्झिमगेवेज्जय उवरिमहे हिमवेज्जय उवरिल्ले उवरुद्द उवसंकमित्ता उवसग्ग उवसग्गपरिणा उवसग्गाहिया सणा उवसम उवसमंति ठा. ४२ ३६ १४६, पृ. ४४६ पं. २ १४१, पृ. ४४० पं. ९ ३० [१], पृ. श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्द सूचिः ९५ १५८, पृ. ४७० पं. १८ २८ [१] ३० [१], पृ. ३८३ पं. ३ उवसंतं उवसंतमो उवसंपजणसे णियापरिकम्भे ३८२ पं. १ २५ [१] ४२ १०] [२] १३६, पृ. ४३४ पं. १९ १५ [१] १० [२] १३९, पृ. ४३७ पं. ८ १५४, पृ. ४६० पं. १५ ३१ [३], ३० [२], पृ. ३८५ पं. १७ ९९ २९ [२], ३० [३], पृ. ३८५ पं. १९ २८ [२] २९ [३] s [2] १५ [१] ३१ [१] १५८, पृ. ४७५ पं. २ १४ [१] १४७, पृ. ४४७ पं. ११ १४२, पृ. ४४१ पं. १ १६ [१], २३ [१] १४२, पृ. ४४१ पं. ५ ३० [१], पृ. ३८५ पं. २ ३४ शब्दः उवसामए उवहसे उवासगदसा उवासगद सातो उवास पडिमा उवाणसुतं उहि उव्वहणा उदंडओ उव्वहती Todधुस्सेधपरिहाणी उसप्पिणि ओसप्पिणिमंडल उसभ उसभ सिरि उसभसेण उणिवेयणं उसुकारा उसुकारिजं उसभसेणपामोक्खातो उसि परीसह उसिणफासपरिणाम उसुथारा उस्सग्गो ६५७ सूत्राकः १४ [१] ३० [१], पृ. ३८१ पं. ९ १] [२], १३६, पृ. ४३४, पं. ७ १४२, पृ. ४४० पं. १४ ११ [१] 3 [9] १२ [१], ५२ १५४, पृ. ४६० पं. १३ १५४, पृ. ४६० पं. १५ ३० [१], पृ. ३८२ पं. ९ ९५ २० [१] २३ [२], २४ [१], ६३, ८३, ८४, ८९, १०८, १५७, पृ. ४६५ पं. २, १५७, पृ. ४६८ पं. ७, १५७, पृ. ४६७ पं. ९, १५७, पृ. ४६७ पं. ११, १५७, पृ. ४६६ पं. १६, १५८, पृ. ४६९ पं. १२ १३५ १५७, पृ. ४६७ पं. ५, १५७, पृ. ४६८ पं. १२ उस्सप्पिणिगंडियाओ उस्सप्पिणी उस्सासणाम उस्सास निस्सासे ऊणे ऊस संति ८४ २२ [१] २२ [१] १५३, पृ. ४५९ पं. १० ३९ ३६ ६९ ६ [१] १४७, पृ. ४५० पं. ९ २१ [१], ४२ ४२ ३४ १३ [१] १ [७], ४ [४], ५ [४] Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६५८ पञ्चमं परिशिष्टम् शब्दः सूत्राङ्कः ऊसासनामं २८ [१] एकविधवत्तव्वयं १३८, पृ. ४३६ पं. ११ एकसट्ठिभाग १३ [१] एकादियाणं १३९, पृ. ४३७ पं. ४ एकावणं एकावण्णखंभसतसन्निविट्ठा एकावलिकंठलइतवच्छा १५८, पृ. ४७२ पं. ३ एकूणणउइए एकूणतीसं २९ [१] एकूणपण्णाए एकूणवीसं १९ [१] एकूणसत्तर एकूणासीति एके एकचत्तालीसं एकतीसं एकरातिया एकवीस १७ [१], एक्कसत्तरि एकाणउई एक्कारस ११ [१] एक्कारसंगिणो २३ [२] एक्कारसभागपरिहीणे ११ [२] एक्कारसतारे ११ [२] एक्कारेहि ११ [२] एगगुणं १४७, पृ. ४४७ पं. १४ । एगट्ठिताति १४७, पृ. ४४७ पं. १३ एगतारे एगत्थाणं १३९, पृ. ४३७ पं. ४ एगदिवसेणं एगदूसेण १५७, पृ. ४६६ पं. ११ २८ [१] एगनिक्खमणं १२ [१] एगनिसेजाते एगमेगाए ९ [२] एगसट्ठिविभागभतिए एगा १ [३] । शब्दः सूत्राङ्कः एगाकारे १५२, पृ. ४५७ पं. १२ एगिदियओरालियसरीर १५२, पृ. ४१७ पं. ४ एगिंदियतेयसरीर १५२. प्र. ४५८ पं. १५ एगिदियवेउव्वियसरीर १५२,पृ.४५७ पं.१० . एगुत्तरिय १३९, पृ. ४३७ पं. ४ एगूणचत्तालीसइमे एगूणचत्तालीस ३९ एगूणतीसतिविहे २९[१] एगूणवीस १९१] एरवत १५८, पृ. ४७४ पं. ७ एरवय ७[१]; ३४; १५८, पृ. ४८० पं. ३ एवंभूतं १४७, पृ. ४४८ पं. ५ एसणासमिई एसणासमिती ५[१] एसणाऽसमिते २०[१] ओगाहणसंठाण १५२, पृ. ४५७ पं. ७ ओगाहणसेणियापरिकम्म १४७, पृ. ४४७ पं. १० ओगाहणोहि १३९, पृ. ४३७ पं. ८ ओच्छन्नो १५७, पृ. ४६८ पं. ६ ओधारइत्ता २०[१] ओमोदरिया ओयंसी १५८, पृ. ४७१ पं. ६, १५८, पृ. ४७८ पं. ३ ओरालिए १८[१]; १५२, पृ. ४५७ पं. २ ओरालियमीससरीरकायपओग १३[१], १ [३] FEE: __ १५[२] एगनाम ओलियरासरीर १५२, पृ. ४५७ पं. ३ ओरालियसरीरंगोवंगणामं २५ [१] ओरालियसरीरकायपओग १३[१], १५[२] ओरालियसरीरणाम २५ [१] ओलंभिया ३.[१], पृ. ३८१ पं. ५ ओवारियालेणे १६ [२] ओसप्पिणिगंडियाओ १४७, पृ. ४५० पं. ८ ओसप्पिणीए २१ [१], ४२ ओहबला १५८, पृ. ४७१ पं. ८ ओहिणा १० [१] Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६५९ शब्दः सूत्राङ्कः कतव्वयकम्म ११ [१] कत्तवीरिए १५८, पृ. ४६९ पं. १३ कत्तिय ८ [२]; २९ [१]; १५८, पृ. ४७६ पं. १४ कत्तियबहुलसत्तमी कत्तियादीया ७ [२] कत्तियानक्खत्त कप्प १[६], २[३], ३[३], २६ [१], ३५, १५७, पृ. ४६३ पं. १ कप्पवरविमाणुत्तमेसु १४२, पृ. ४४१ पं. ८ कमती १५०, पृ. ४५४ पं. १४ कम्मए १५२, पृ. ४५७ पं. २ कम्मंसा ___२१[१], २६ [१], २८[१] कम्मगसरीरणाम २५[१] कम्महिती कम्मणिसेग कम्मपगडी ३६, ३९, ५२, ५८, ६९, १०२ शब्दः सूत्राङ्कः ओहिणाण १० [१] भोहिणाणावरण ३१ [१] ओहिणाणि १४७, पृ. ४५० पं. १ ओहिणाणिसहस्स १३२ ओहिण्णाणिसता ओहिदंसण १० [१] ओहिदंसणावरण ९ [२], ३१ [१] ओहिनाणिसया ९४ ओहिपदं १५३, पृ. ४५९ पं. ७ ओहिमरण १७ [१] ओही १५३, पृ. ४५९ पं. ६ कंखा कंड ३८, ६१, ८०, ८२, ८४, ८५, ८७, ९९, ११२, १२० कंचणकूडं ७ [३] कंचणपव्वतसया कंचणगपव्वया ५०,१०० कंटया कंता १५५, पृ. ४६१, पं. ७, १५८, पृ. ४७१ पं. ७ कंबु १२ [३] कंबुग्गीवं १२ [३] कक्कसेण १५७, पृ. ४६३ पं. १० कक्के कक्खडफासपरिणाम २२ [१] कट्ठातो ८८, ९८ कडगच्छेज कडग्गिदाहण १४६, पृ. ४४६ पं. २ कडा १३६, पृ. ४३४ पं. १७, १३७, पृ. ४३६ पं. १, १४०, पृ. ४३८ पं. १३ कडिसुत्तगनीलपीयकोसेजवाससा १५८, पृ. ४७२ पं. ७ कणगपाणी १५८, पृ. ४७२, पं. २ कण्ह १० [१], १५८, पृ. ४७२ पं. १० १५८, पृ. ४७३ पं. ७ कण्हलेसा कण्हसिरी १५८, पृ. ४७० पं. १० । २८[१] कम्मपगतीओ ७[१] कम्मप्पवाय १४७, पृ. ४४८ पं. १२ कम्मप्पवायपुव्वं १४[१] कम्मयसरीरकायपओग १५[२] कम्मयसरीरनाम कम्मविवागज्झयणा ४३ कम्मविसोहिमग्गणं १४[१] कम्मसरीरकायपओग १३ [१]] कयवम्मा १५७, पृ. ४६४ पं. ९ करणसच्चे २७[१] करिस्संति १[-] कलह २० [१] कलाओ -- १९[१] कलुसाउलचेयसे ३०[१], पृ. ३८४ पं. ३ ३०[१], पृ. ३८२ पं. १३ कल्लाणफलविवाग कवाडं कसाय ५[१] कलहकरे Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६६० शब्द: कसायसमुग्धात कसाया कसिणा कहाते कहाहिगरणाई २८ [१] १२ [१] ३० [१], पृ. ३८४ पं. ५ काइया 49 [9] काउलेसा ६ [१]; १५३, पृ. ४५९ पं. १३ काकणिलक्खणं कागणिरयण कामगुणा कामभोग कामासा काय असंजम काय किलेस कायगुत्ती कायछक्क कायदंड कायसंजम कायसमाहरणता कारणा कारेमाणे काल कालकमचुयाणं कालवण परिणाम पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राङ्कः शब्दः ६ [१]; ७ [१] किद्विघोसं ४] [१]; २८ [१] कित्ि किज्झि किट्टप्प काले कालोए कालोयण काविट्ठ कावि लिज्ज कासवी किसंघयणी किं [ संठाणी ] किडिं किटिकूड ७२ १४ [१] ५ [१] १८ [१] ५२ कालागुरुपवर कुंदुरुक्कतुरुक्कडत धूवमघम घेतगंधुद्धुराभिरामा १७ [१] ६ [१] ३ [१]; ८ [१] १८ [१] ३ [१] १७ [१] २७ [१] १४८, पृ. ४५१ पं. १७ ७८ [२] १५ [१]; १८ [३]; ३३ १४१, पृ. ४४० पं. १ २२[१] १५०, पृ. ४५४ पं. ११ १४९, पृ. ४५३ पं. २१ ४२ ९१ १४[३] ३६ १५७, पृ. ४६९ पं. ३ १५५, पृ. ४६१ पं. ३ १५५, पृ. ४६१ पं. १५ ४ [४]; २१ [३] [४] किट्टयावत्तं किडलेसं किट्टवणं कट्टिसिंगं कट्टिसि किट्टुत्तरवडेंस किहलेसा कितिकम्म कित्तीपुरस किब्बिसिए किरियाणा किरिथविसाल किरिया किरियावा दिसतस्स किरिया विसालं १३[१]; २३[१] १४ [१] १[३]; ५[१]; १४३, पृ.४४२ पं. ३ १३७, पृ. ४३५ पं. ८ १४७, पृ. ४४८ पं. १३ कीतं २१ [१] कुंडल उज्जोवियाणणा १५८, पृ. ४७२ पं. ३ ३२[१]; ३५; ३७; ८१; ९१; कुंथु कुंभ ९५ १५८, पृ. ४७०. पं. ५ १५७, पृ. ४६८ पं. १५; १५७, पृ. ४६४ पं. १०; १५७, पृ. ४६८ पं १६ १४६, पृ. ४४६ पं. ३ कुमारं कुमारभूए कुमारवा कुमुदं कुमुदगुम्मं कुम्भ सूत्राङ्कः ६ [४] ४ [४] ४ [४] ४ [४] ४ [४] [४] ४[४] ४[४] x[x] ४[४] १५३, पृ. ४५९, पं. १३ १२ [१] १५८, पृ. ४७३ पं ९, १५८, पू. ४७८ पं. १५ ५२ कुंभिपाग कंपण कुक्कुडलक्खणं कुडभीसहस्स परिमंडियाभिरामो ७२ ३४ १०४ ३०[१], पृ. ३८२ पं. ३ ७७ १७[३]; १८[३] १८[३] १९[१]; २५[१] Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६६१ सूत्राङ्क २४[१] .८४ १०[१] शब्दः सूत्राङ्कः । शब्दः कुरुते केस-मंसु-रोम-णहे ३४[१] कुरुमती १५८, पृ. ४७० पं. ११ केसरी १५८, पृ. ४७८ पं. १३ कुलकर १५७, पृ. ४६३ पं. ३ केसवा १५८, पृ. ४७४ पं. ३ कुलकरगंडियाओ १४७, पृ. ४५० पं. ६ कोधणे २०[१] कुलगर १०९; ११२; १५८, पृ. ४७५, कोधविवेग २७[१] कोव कुलगरतित्थगरगणधर १३९, पृ. ४३७ पं १० कोस कुलगरपत्तीण १५७, पृ. ४६४ पं. ३ कोसलिए २३ [२]; ६३; ८३, ८४; कुलगरवंस १५९, पृ. ४८० पं. ५ ८९; १०८ कुलपव्वया कोसलिय कुलमए ८[१] कोह कुलिंगे १५७, पृ. ४६६ पं. १२ कोहकसाय ४[१] कुसमयमोहमोहमतिमोहिताणं कोहविवेग २५[१] पृ. ४३५ पं. ७ खओवसमिए १५३, पृ. ४५९ पं. ७ कुसीलपरिभासिए १६ [१] खंडगप्पवातगुहा कुसीलपरिभासिते २३[१] खंती कुसुमेणं खंधावारनिवेसं खंधावारमाणं ७२ कूडसामली ८[१] खत्तियाणं १५७, पृ. ४६६ पं. १५ ७९; ९५ खमए १४[१] केउक खमा २७[१]; १४३, पृ. ४४२ पं. १ ५२ खरस्सरे १५[१] केउभूतपडिग्गहो १४७, पृ. ४४७ पं. १४ खरोट्ठिया १८[१]] केउभूयं १४७, पृ. ४४७ पं. १३ खलुंकिजं केकई १५८, पृ. ४७० पं. १९ खवितसत्तय २१[१] केमहालिया १५२, पृ. ४५८ पं. १७ खामितविओसवियाण २०[१] केवलं १०[१] खिंसती ३०[१], पृ. ३८३ पं. १० केवलणाणावरण ३१[१] खीणमोह ___७[१]; १४ [१] केवलणाणुप्पात १४७, पृ. ४४९, पं. १९ खीलियासंघयण १५५, पृ. ४६१ पं. २ केवलदंसण १०[१] १५५, पृ. ४६१ पं. १४ केवलदसणावरण ९[२]; ३१[१] खुड्डियाए ३७, ३८४० केवलनाण १०[१] खुरप्पसंठाणसंठित १४९, पृ. ४५४ पं. १ केवलपरियागं ११० खेमंकर १५८, पृ. ४७५ पं. १२ केवलवरनाणदंसणे २३ [२] खेमंधर १५८, पृ. ४७५ पं. १२ केवलिमरणं १० [१]; १७[१] खोयरसो १५७, पृ. ४६७ पं. ११ केवलिसमुग्घात [१]; ८[१] गंगदत्त १५८, पृ. ४७३, पं. ७; १५८, केवली १४[१]; ५४ पृ. ४७२ पं. १५ केउ केउग खुज Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ गमा ७२ ५२ ७२ ६६२ पञ्चमं परिशिष्टम् शब्द: सूत्राङ्कः । शब्दः सूत्राङ्कः गंगा १४[१] गब्भवतियसन्निमणुयाण गंगा-सिंधू २४[१]; २५[१] गब्भवसही १५८, पृ. ४७४ पं. ६ . गंथे १६ [१] २३[१] १३६, पृ. ४३४ पं. १७ गंधजुत्तिं १४०, पृ. ४३८ पं. १३ गंधणाम २५[१६; २८[१]; ४२ गयचलणमलण १४६ पृ. ४४६ पं. २ गंधमादण १०८ गयलक्खणं गंधवधिभूता १५०, पृ. ४५४ पं. १२ गरुयलहुयपरिणाम २२ [१] गंधव्व ३० [१], पृ. ३८५ पं. ३ गरुला १५७, पृ. ४६६ पं. ८ गंधव्वलिवि १८[१] गरुलावास ८[१] गंधा ५[१] गवं ३० [१], पृ. ३८२ पं. ६ गंधाणुवाती ९[१] गव्व गंभीरदरिसणिजा १५८, पृ. ४७१ पं. १२ गहचरितं गंभीरमधुरपडिपुण्णसञ्चवयणा १५८, पृ. ४७१ गहण गाथा २३ [१] गगणतलमणुलिहंतसिहरा १५०, पृ. ४५५ पं. ९ गाधं गणधरगंडियाभो १४७, पृ. ४५० पं. ६ गामकोडी गणधरवंस १५९, पृ. ४८० पं. ६ गामेण ३० [१], पृ. ३८२ पं. ११ गणहरा ८ [१]; ११ [२]; ३७, ४८, ५४; गायलट्टी ६६, ८३, ८६, ९०, ९३; ९५; गारवा ३ [१] १४७, पृ. ४४९ पं. २०; १५७, गावी १५८, पृ. ४७३ पं. १४ पृ. ४६३ पं. २ गाहा १६ [१] ८[१]; ३७, ४८, ५४; ६६; ८३, गाहावतिरयण १४ [१] ८६; ९०; ९३, ९५, १४७, गाहासोलसगा १६ [१] पृ. ४४९ पं. २० गिद्धे ३० [१], पृ. ३८२ पं. ४ गणितं गिरिराया १६ [१] गणिपिडग १ [२]; ५७; १३६, पृ. ४३४ गिलाणम्मि ३० [१], पृ. ३८४ पं. १ पं. ६; १३९, पृ. ४३७ पं. ४ । गिहिभायणं १८ [१] १४८, पृ. ४५१ पं. ४ । गिहिलिंगे १५७, पृ. ४६६ पं. १२ गणियलिवि १८ [१] गीयं गतिकल्लाण १११ गुज्झगे ३० [१], पृ. ३८४ पं. १३ गतिणाम ४२ गुणकार गद्दतोय-तुसियाणं गुणदोसदरिसणाणि १४१, पृ. ४४० पं. २ ३० [१], पृ. ३८२ पं. ६ गुणहत्था १४०, पृ. ४३८ पं. १० गद्धपट्टमरण १७ [१] गुत्तिसेणं १५८, पृ. ४७५ पं. २ गब्भवतिअपंचेंदिअतिरिक्खजोणिआणं १३ [१] गुत्ती ३ [१] गम्भवतियमणुस्सपंचिंदिय गुरुफासपरिणाम __२२ [१] ओरालियसरीर १५२, पृ. ४५७ पं. ४ । गूढदंत १५८, पृ. ४७७ पं. ९ गणा गद्दमे Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६६३ सूत्राङ्कः । ३० [1], पृ. ३८१ पं. ११ शब्दः गूढायारी गृहणया गेवेजविमाणसतं गेवेज्जविमाणा गेहागारा ११ [२] ११३ गेही ८४ गोत्थुम शब्दः सूत्राङ्क: चउत्थ १ [२] चउत्थी ७ [२]; ९ [३]; १० [३]; १४९, पृ. ४५३ पं. १५ चउम्पय ३४; ५४ चउमासिया २८ [१] चउरंसा १४९, पृ. ४५२ पं. १५ चउरासीई चउरासीति ८४ चउरासीतीए १३७, पृ. ४३५ पं. ९ चउरिदिथ १४ [१] चउरिदियअसंजम १७ [१] चउरिदियतेयसरीर १५२, पृ. ४५८ पं. १५ चउवीसं २४ [१] चउवीसंगुलिए २४ [१] चउव्विहकम्मक्खय १४३, पृ. ४४२ पं. ५ चउसट्ठि चउसट्ठीलट्ठीए चउसिरं १२ [१] चंडिक्के चंद ३ [४]; ३२ [१]; ५९, ६२, ७२ चंदकंत ३ [४] १५७, पृ. ४६४ पं. २ चंदकूडं ३ [४] चंदचरितं चंदजस १५७, पृ. ४६४ पं. २ चंदज्झयं चंदणज्जा १५७, पृ. ४६९ पं. ७ चंददिणे चंदप्पभ ३ [४]; ९३, १०१, १५७, पृ. ४६५ पं. १९ चंदमंडले चंदरूवं चंदलेसं चंदवण्ण चंदसंवच्छर चंदसिट्ठ चंदसिंग चंदा गोखीरपंडुरे गोणलक्खणं गोतमकेसिज गोतमदीव गोत्त गोत्ता १३८, पृ. ४३६ पं. १० १५७, पृ. ४६८ पं. १४ गोत्थूभ ५२, ५७, ५८, ४२; ४३; ८७; ८८, ९२ गोयमदीव गोलवसमुग्गतेसु गोसीससरसरत्तचंदणददरदिण्णपंचंगुलितला १५०, पृ. ४५४ पं. १० १४७, पृ. ४४८ पं. ५ घट्ठा १५०, पृ. ४५४ पं. १२ १५०, पृ. ४५६ पं. ३ घडमुहपवत्तिएणं २५ [१],७४ घणं १९ [३] घणोदहि २० [१]; ७९; ८६ घाणिदियअत्थोग्गह घाणिदियत्थोग्गह पाणिदियवंजणोग्गह २८ [१] घोरपरीसहपरायियास हप(पा) रद्धरुद्धसिद्धालयमग्गनिग्गयाणं १४१, पृ. ४३९ पं. ७. घोस ६ [४]; १० [४]; ३२ [१] चउक्कणइयाई चउगाउए चउणउई चउतारे चउत्तीसं घंट २८ [१] ___ २९ [१] س س س २२ [१] ४ [१] 03ESER س س ४ [२] Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सूत्राङ्कः ३३ [१] १४[१] १४७, पृ. ४४९ पं. १८ १३६, पृ. ४३४, पं १९; १३७, पृ. ४३६, पं. ३; १३८, पृ. ४३६ ५ १५, १४०, पृ. ४३८ पं १४; १४१, पृ. ४४० पं. ३, १४२, पृ. ४४१ पं. १५; १४३, पृ. ४४२ पं. १०; १४४, पृ. ४४४ पं. ३ १४७, पृ. ४५१ पं. २ ३४ ६६४ पञ्चमं परिशिष्टम शब्दः सूत्राङ्कः । शब्दः चंदाणणं १५८, पृ. ४७४ पं. ९ चमरचंचाए चंदाभ ८ [४] चम्मरयण चंदावतं ३ [४] चम्मलक्खणं चंदिमसूरियगणनकखत्तताररूवा १५०, पृ. चयणाणि ४५५, पं. १४ चरणकरणपरूवणया चंदिमा १९ [१] चंदिमसूरिय चंदुत्तरवडेंसगं .. ३ [४] चंदेणं ८ [२] चंपय १५७, पृ. ४६८, पं. ३ चक्कं चक्कजोही १५८, पृ. ४७८, पं. १६ चकरयण १४ [१] चरणकरणपरूवणा चकलक्खण चरणविही चकवट्टिइत्थीरयणा १५८, पृ. ४७९, पं. १५ चरति चक्कवट्टिगंडियाओ १४७, पृ. ४५० पं. ६ चरित्तमोहणिज चक्ककट्टिपितरो १५८, पृ. ४७९ पं. १५ चरित्तविराहणा चक्कवहिवंस १५९, पृ. ४८०, पं. ६ चरित्तसंपण्णया चकवट्टिविजया ३४, ६८ चरित्तायार चकवट्टी २३ [२]; ५४; ६८; १५८, चरियापरीसह पृ. ४७० पं. ३ चलचवलकुंडलधरा चक्कहर-हलहर १३९, पं. ४३७ पं. ११ चवण चक्काउह १५७, पृ. ४६८ पं. १५ चाउम्मासिया चक्कीण १३९, पृ. ४३७, पं. ११ चाउरंगिज चक्खिदियत्थोग्गह २८[१] चाउरंत चक्खुइंदियअत्थोग्गह ६[१] चाउरंतचक्कवट्टि चक्खुकता १५७, पृ. ४६४ पं. २ चक्खुदय १[२] चक्खुदसणावरण ९[२]; १७[१]; ३१[१] चक्खुम १५७, पृ. ४६३ पं १४ चारं चत्तारि ४[१] चारणाणं चत्तालीसं चारू चत्तालीसंगुलियं चावोण्णतं चोवत्तरे चमर १६[२]; १७[१]; ३२[१]; चित्तउत्त ३३ [१]; ३४, ३६, ५१; चित्तंगा १५७, पृ. ४६८ पं. १३ । चित्तरगंडियाओ ९[२] ३१[१] ३[१] २७[१] १३६, पृ. ४३४ पं. १२ २२[१] १५७, पृ. ४६६ पं. ५ १३९, पृ. ४३७ पं. ८ १२ [१] १४८, पृ. ४५१ पं. ५ १४ [१]; ४८; ७१; ७२; ७७, ८३, ८९; ९६, ९७ १०७ __ १०८; १२९ ९ [२]; ७२ १७ [१] १५७, पृ. ४६८ पं. १३ २१ [३] चत्ताले १५८, पृ. ४७६ पं. ६ १० [२] १४७, पृ. ४५० पं. ८ Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चुलणी श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः शब्दः सूत्राङ्कः शब्दः सूत्राङ्कः चित्तरसा १० [२] छज्जीवनिकाय ६[१] चित्तसंभूयं छट्ठीए १७ [२]; १८[२]; १९[२]; चित्तसमाहिटाणा १० [१] २०[२]; २१[२]; २२[२]; चित्ता ८ [२]; १० [२] १४९, पृ. ४५३, पं. १६ चित्ताणक्खत्त छण्णउई चियाते १० [१] छत्तारे ६[२] चियातो १४३, पृ. ४४२ पं. ३ छत्तं ३४[१] चुताचुतसेणियापरिकम्मे १४७, पृ. ४४७ छत्तरथण १४[१] पं. ११ छत्तलक्खणं ७२ १५८, पृ. ४७० पं. २ छत्तीसं चुल्लहिमवंत ७ [१]; २४. [१]; १०० छत्तीसंगुलियं चुलहिमवंतकूड छत्तीससहस्समणूणयाणं १४०, पृ. ४३८ चूलिया १२ [१]; १४७, पृ. ४४७ पं. ८; १४७, पृ. ४५० पं. १२ छत्तोहे १५७, पृ. ४६७ पं. १६ चूलियावत्थू १४७, पृ. ४४८ पं. १४ छम्मासिया १२ [१] चेएइ ३० [१], पृ. ३८२ पं. १४ छरूपगयं चेतासोएसु १५ [२]; ३६ छलसीति चेतियक्खमे छल्लेसा ६ [१] चेतियरुक्खा ८ [१]; १५८, पृ. ४७७ पं ५ छविहे ६ [१] १५७, पृ. ४६७ पं. १५ छन्वीसं २६ [१] चेतियाई १४१, पृ. ४३९ पं. १; छाउमत्थिया १४२, पृ. ४४० पं. १५; छायए ३० [१], पृ. ३८१ पं. ११ १४३, पृ. ४४१ पं. १७; छायंसी १५८,पृ. ४७१ पं. ७ १४४, पृ. ४४२ पं. १३: छायालीसं १४६, पृ. ४४५ पं. ८ छावडिं चोतालीसं ४४ छिण्णछेयणइयाणि १४७, पृ. ४४८ पं. ७ चोत्तीसं ३४ छिन्नछेयणयियाई २२ [१] चोइस १४[१] छिरा १५५, पृ. ४६१ पं. ४ चोइसपुव्विसया छेयणाओ १९ [१] चोइसपुव्वी २३[२]; १०४; १०५ छेवट्ठसंघयण १५५, पृ. ४६१ पं. २ चोयालीसतिमे ८८ जए १५७ पृ. ४६७ पं. ३ चोयाले १३९, पृ. ४३७ पं. १४ जंतमुसलमुसं ढिसतग्घीपरिवारिता १५०, चोरिककरण १४६, पृ. ४४५ पं. १५ पृ. ४५४ पं. ९ चोवत्तरिं जंबुद्दीव १ [४]; ९ [२]; ११ [२]; ६[१] - १२ [१]; १९ [१]; २३ [२]; छउमत्थपरियागं २७ [१]; ३४; ४३; ५६; ६५; छउमत्थमरण १७[१] ७९, ८०, ८२, ९५, १०२; Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६६६ पञ्चमं परिशिष्टम् शब्द जसे जय सूत्राङ्क: शब्दः सूत्राङ्क: १३०: १५७, पृ. ४६३ पं. १२; १५.७, पृ. ४६८ पं. १५ १५८, पृ. ४६९ पं. १० जसोकित्तिणा[नाम ४२; १७ [१] जंबू ८ [१]; १५७, पृ. ४६८ पं.१ जहण्ण जंबूदीव १२४; जंबूद्दीविया ८ [१] जहाजायं १२ [१] जक्ख ३० [१]; पृ. ३८४ पं. १३ जहाणामए १४८, पृ. ४५१ पं. १२ जक्खिणी १५७, पृ. ४६९ पं. . जाणएणं १ [२] जगजीवहित १३९, पृ. ४३७ पं. ६ जाणमाणो ३० [१], पृ. ३८१ पं. १५ जगती ८ [१] जाणवयं जण्णतिनं जाणविमाण जतिवंस १५९, पृ. ४८० पं. ६ जाणुस्सेहप्पमाणमेत्ते ३४ जमगपव्वया ११३ जातिकुलकोडीजोणिपमुहसतसहस्सा १३ [१] जमतीते १६ [१]; २३ [१] जातिणाम जम्मणाणि १४७, पृ. ४४१ पं. १८ जातिनामनिधत्ताउगं १५४, पृ. ४६० पं. १६ जम्मभूमीसु १५७, पृ. ४६६, पं. १० जातिमए ८ [१] १५८, पृ. ४७० पं. ७ जायणपरीसह २२ [१] जयंत ३१ [१]; ३२ [३]; ३३ [२]; जायतेयं ३० [१], पृ. ३८१ पं. ५ ३७; ५५, १४९, पृ. ४५२ पं. जालंतररयणपंजरुम्मिलित १७०,पृ. ४५५पं. ९ ७; १५१, पृ. ४५६ पं. १६ जाला १५८, पृ. ४७० पं. २ १५८, पृ.४७८ पं.८ जिण १ [२]; ७५, ३० [१], पृ. ३८३ पं.५ जयंती १५७, पृ. ४६५. पं. १५, १५८, जिणपण्णत्त १३६, पृ. ४३४ पं. १८ पृ. ४७१ पं.४ जिणपूयट्ठी ३० [१], पृ. ३८४ पं. १४ जया १५७, पृ. ४६४ पं. १६ १५८, जिणवयणमणुगयमहियभासिता १४४, पृ. पृ. ४७० पं. ९ ४४३ पं. 10 जर-मरण-जोणिसंखुभितचक्कवालं जिणवरप्पणीया १४५, पृ. ४४४ पं. १४ १४६, पृ. ४४६ पं. ११ जिणवरभत्तीय १५७, पृ. ४६७ पं. ७ जरमरणसासणकरे १४१, पृ. ४४० पं. ३ जिणसकहा जरासंध १५८, पृ. ४७३ पं. १६ जिणसता जलथलयभासुरपभूत ३४ जिणसमीव १४४, पृ. ४४३ पं. ६ जलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणि १३ [१] जिणातिसेसा १४४, पृ. ४४३ पं. २ जल्लपरीसह २२ [१]] जिब्मछेयण १४६, पृ. ४४६ पं. २ जवणालिया १८ [१] जिभिदियअत्थोग्गह ६ [१] जस ८ [१] जिभिदियत्थोग्गह २८ [१] जसंसी १५८, पृ. ४७१ पं. ६ जिभिदियवंजणोग्गह २८ [१] जसकित्तिनाम २८ [१] ७४ जसम १५७, पृ. ४.६३ पं. १४ । जियपरीसहकसायसेण्णधितिजसवती १५८, पृ. ४७० पं. १ धणियसंजमउच्छाहनिच्छियाणं १४१, पृ. जससा ३० [१]; पृ.३८२ पं. ९ । ४३९ पं. १० जिभियावसायसेण्णधितियाण १४१२ Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दः जयसत्तू जियारी जीव जीवजोणि जीवद्वाणा १४ [१] जीवत्थिकाय ५ [१] १ [२] जीवदय जीवदेसोगाहणा १०४ जीवरासी २ [१]; १४९, पृ. ४५२ पं. ३ जीवा १४ [१]; २४ [१]; १२२; ३७; १४८, पृ. ४५१ पं. १८ जीवा ऽजीव- पुण्ण- पावा-Ssसव-संवर णिज्जर-बंध मोक्ख १३७, पृ. ४३५ पं. ६ जीवाजीव विभत्ती जीवाजीवा जीवितासा जुए जुग जुगबाहु जुगलयाण जुत्तफुसिएण जुत्तिसेणं जुद्धं जुद्ध कत्तिपुरिसा जुद्धातिजुद्धं जयक जयते ५३; ५७; ८४; ९४; १३७, पृ. ४३५ पं. ४; १३८, पृ. ४३६ पं. ६; १३८, पृ. ४३६ पं. ११; १३९, पृ. ४३७ पं. २; १४०, पृ. ४३८ पं. २ १३९, पृ. ४३७ पं. ९ जुयय जुवल गाणं जूयं श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गत विशिष्टशब्द सूचिः सूत्राङ्कः १५७, पृ. ४६४ पं. ६ १५७, पृ. ४६४ पं. ६ ३६ १३७, पृ. ४३५ पं. ४; १३८, पृ. ४३६ पं. ७; १३९, पृ. ४३७ पं. २; १४०, पृ. ४३८ पं. ३ १५८, पृ. ४७३ पं. ५२ १४ ६१; ६२; ६७; ९६ १५७, पृ. ४६५ पं. ७ ७६ ३४ १५८, पृ. ४७४ पं. ११ ७२ १५८, पृ. ४७१ पं. १३ ७२ ५२; ५७ ९५ ७९ १४९, पृ. ४५३ पं. ८ ७२ शब्दः जेहा जोइ जो सिय जोइस्संति जोए जोएंति जोएंसु जोगं जोगसंगहा जोगसच्चे जोगा जोगाणुजोग जोणिप्पमुहसतसहस्सा जोति संचाला जोतिसंते जोतिसियविमाणवासा जोतिसियावासा जोतिसे Satara जोयकोडीतो जोयनीहारी जोयणपरिमंडलं जोयणसत जोयणसताणि जोयणसय सहस्साणि सहसं जोयणसहस्सा इं जोयणसहस्साणि झंझकरे झंपित्ता झाण झाणजोगजुत्ता झाणसंवरजोग झिम्म ठाण ठाणगसय ६६७ सूत्राङ्कः ३ [२] ८ [२]; १५ [२] १० [२] १ [६] ४५ ३०[१], पृ. ३८४ प. ७ ४५ ४५ <[3] ३२[१] २७[१] 4[9] २९ [१] ૮૪ १३८, पृ. ४३६ पं. १० ११[२] १५०, पृ. ४५५ पं. ७ १५०, पृ. ४५५ पं. ४ ११[२] १५०, पृ. ४५५ पं. १६ १५०, पृ. ४५५ पं. १६ ३४ ३४ [2] १५०, पृ. ४५५ पं. १५ १५०, पृ. ४५५, पं. १६ १[४] ८४, पृ० ४१८ पं. १६ १५०, पृ. ४५५ पं. १५ २० [१] ३०[१], पृ. ३८२, पं. १ ४[१], ६[१] १४४, पृ. ४४३ पं. १२ ३२[१] ५२ १] [२]; ५७; १३६ पृ. ४३४ पं. ६; १३८, पृ. ४३६ पं. ५ १३९, पृ. ४३७ पं. ५ Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६६८ पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राङ्क णंद णाभी शब्द: सूत्राङ्कः शब्दः ठितिकल्लाणाणं १११ णवजोयणिया ९ [२] ठितिबंध ४ [१] णवणउर्ति णउई णाए १९ [१] १५ [४]; १५७, पृ. ४६७ पं.३; णागदत्ता १५७, पृ. ४६५ पं. १७ १५८, पृ० ४७६ पं. १४; णागरुक्खे १५७ पृ. ४६७ पं. १७ १५८, पृ. ४७८ पं. ५ णाणप्पवायं १४७, पृ. ४४८ पं. १२ णंदकंतं १५ [४] णाणसंपण्णया २७ [१]] णंदण १५७,पृ. ४६५पं.१० १५७, पृ.४६५ णाणादिटुंतवयणिस्सारं १३७, पृ. ४३५ पं. १० पं. ११, १५८, पृ. ४७८ पं. ९ णाणायार १३६, पृ. ४३४, पं. १२ णंदणकूडा णाणासंठाणसंठिता १५५ पृ. ४६२ पं. ५ णंदप्पभं १५ [४] णाता १३६, पृ. ४३४, पं. १९ णंदमित्त १५८, पृ. ४७८ पं. ५ णाते १३७, पृ. ४३६ पं. २ णंदलेसं १५ [४] १५७, पृ. ४६४ पं. ६ णंदवणं १५ [४] णामधेजा १५७, पृ. ४६५ पं. ३ णंदावत्तं १५ [४]; १४७, पृ. ४४८ पं. ५ णायज्झयणा १९ [१] गंदी णायाधम्मकहा १ [२]; णंदुत्तरवडेंसगं १५ [४] १३६, पृ. ४३४ पं. ७ णंदीरुक्खे १५७, पृ. ४६८, पं. २ १४१, पृ. ४३८ पं. १५ णक्खत्तभासे २७ [१] । णारिकता १४ [१] णगराई १४१, पृ. ४३९ पं. १ १४२,, णालंदतिजं २३ [१]] पृ. ४४० पं. १४ १४३, पृ. ४४१ णास-कण्णोद्वंगुटकर-चरणपं. १६ १४४, पृ. ४४२ पं. १३ नहच्छेयण १४६, पृ. ४४६ पं. १ १४६, पृ. ४४५ पं. ८ १४६, णिकाइता १३६, पृ. ४३४, पं. १७ पृ. ४४५ पं ११ १३७, पृ. ४३६, पं. १ णग्गोह १५७, पृ. ४६७ पं. १६ णिकंकडच्छाया १५०, पृ. ४५६ पं. ४ . णग्गोहपरिमंडल १५५, पृ. ४६१, पं १४ । णिकसाय १५८, पृ. ४७६ पं. ५ ण ३२ [१] णिक्खोभनिप्पकंपा १३७, पृ. ४३५ पं. १३ णतं १९ [३] णिग्गंथ १८ [१] णदीतो १३८, पृ. ४३६, पं. ९ णिच्चभत्तण १५७, पृ. ४६६, पं. १७ णपुंसगवेद १५६, पृ. ४६२, पं. १२ १४८, पृ. ४५१ पं. १२ णपुंसयवेद २१ [१] णिच्चोउगो १५७, पृ. ४६८, पं. ६ णपुंसयवेयणिज्ज २० [१] णिजरा १ [३] णरकता १४ [१] णिण्हइया १८ [१] गर-णिरय-तिरिय-सुरगतिगमण णिण्हाई ३० [१] पृ० ३८१, पं० १२ विपुलपरियट्ट-अरति-भय १५३, पृ० ४५९ पं०९ विसाय-सोक-मिच्छत्तसेलसंकडं णितिए १४८, पृ०४५१ पं० ११ पृ. ४४६ पं. १० । णिहा णिच्चे णिताई Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ४१ शब्दः सूत्राङ्कः शब्द: सूत्राङ्कः णिद्दाणिद्दा ९ [२] ३१ [१] तणुयतरि १२[१] णिद्धफासपरिणाम २२ [१] तणू १२[१] णिधयो १३८, पृ. ४३६ पं. १० तण्हा णिप्पंका १५०, पृ. ४५६ पं. ४ तट्ठवं ३० [१], पृ. ३८५ पं. ३ णिबंधति २८ [१] ३०[१], पृ. ३८५ पं. २ णिबद्धा १३६, पृ. ४३४, पं. १७ तणपरीसह २२[१] १३७, पृ. ४३६, पं. १ १४० तत्ततेल्लकलकलअभिसिंचण १४६, पृ. ४४६ ४३८ पं. १३ पं.३ णिम्मला १५० पृ. ४५४ पं. १२ १५० पृ. तत्थगते ३३ [१]] ४५६ पं. ३ तब्भवमरण १७[१]] णियहति २४ [१] तमतमा णियहिबादर २१ [१] तमरतोघविप्पमुक्का १४७, पृ. ४५० पं. २ णियाणकारणा १५८, पृ. ४८० पं. ३ | तमरयविद्धंसणाणसुदिट्ठदीवभूयणियाणभूमी १५८, पृ. ४८० पं. ३ । __ ईहामतिबुद्धिवद्धणाणं १४०, पृ. ४३ ८ पं. ८ णिरयगति १४६, पृ. ४४५ पं. १७ । तमरयोपविप्पमुक्का १४२, पृ. ४४१ पं. १० णिरवच्चा १५७ पृ. ४६३ पं. २ १४३, पृ. ४४२ पं. ७ णिव्वइत्ता २४ [१] तमा णिव्युतिकरी १५७, पृ. ४६५ पं. १८ तरुणीपडिकम्म ७२ णिसभ ११२ तव १०[१] णिसभ-नीलवंतवासहरपव्वयं १०६ तवइंसु णिसभ-नीलवंता तवणिजवालुगापत्थडा १५०, पृ. ४५५ पं. ११ णिसीहियापरीसह २२ [१] तवदित्तचरित्त-णाण-सम्मतसारणिस्सारं १३७ पृ. ४३५ पं. ११ विविहप्पगारवित्थरपसत्थगुणसंजुय १४४ णीससंति १[] पृ. ४४३ पं. ३ तवनियमतवोवहाणरणदुद्धरभरभग्गाणेयारे ३० [१] पृ. ३८३ पं. १ _णिसहाणिसट्ठाणं १४१, पृ. ४३९ पं. ६ णेव्वाणे १५८ पृ. ४७९ पं. १ तवमए ८[१] णोइंदियअवाते २८[१] तवा १४७, पृ. ४४९ पं. १९ णोइंदियईहा २८[१] तवायार १३६, पृ. ४३४ पं. १२ णोइंदियत्थोग्गह २८[१] तवो १४३, पृ. ४४२ पं. ३ णोइंदियधारणा २८[१] तवोकम्म ६ [१] णोकसाया २८[१] तवोकम्मगंडियाओ १४७, पृ. ४५० पं. ८ १५५, पृ. ४६१ पं. ४ तवोमग्गो तउ १४६, पृ. ४४६ पं. ३ तवोवहाणाई १४१, पृ. ४३९ पं. ३, १४२; तओ ३[१] पृ. ४४० पं. १७; १४३, पृ. तच्चा ३ [३]; ४[३]; ५[३]; ६ [३]; ४४२ पं. १; १४४, पृ. ४४२ ७[२]; १४९, पृ. ४५३ पं. १५ पं. १५, १४६, पृ. ४४५ पं. १२ णूमे ५२ Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६७० शब्दः तस तसकाए तसणाम ताणं तारएण तारगेणं तारा तारारूव तालद्वयोव्विद्धगरुल के ऊ तिगिच्छिद्दहा तिर्गिछिकूड तिकणइयाई तिर्गिच्छि केसरिहा तिगिच्छं तिगुणं तिगुत्तं तिन्हं तेसद्वाणं तितारे तितिक्खा पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राङ्कः ३० [१], पृ. ३८० पं. २१; १३६, पृ. ४३४ पं. १७ १३७, पृ. ४३५ पं. १७ ६ [१] २५ [१], ४२; २८ [१] ३० [१], पृ. ३८३ पं. १ १ [२] ९८ ९८ १५८, पृ. ४७० पं. २ तिनेणं तिप्पयंतो तिमिसगुहा तिरिक्खजोणि तिरियगतिणामं तित्थकर गंडियाओ तित्थकरणाम तित्थकर नामसहिता तित्थकर समोसरण तित्थगरवंस तित्थपवत्तणाणि तित्थप्पवत्तयाणं ९ [२], ११२ १५८, पृ. ४७१ पं. १२ २२ [१] ११७ २० [३] ७४ १७ [१] १४७, पृ. ४४७ पं. १४ तित्तर सपरिणाम २२ [१] तित्थकर १ [२]; १९ [१]; २५ [१]; ३४, ५४; १५८, पृ. ४७५ पं. १४ १४७ पृ. ४५० पं. ६ ४२ २९ [१] १४४, पृ. ४४३ पं. १ १५९, पृ. ४८० पं. ५ १२ [१] १३७, पृ. ४३५ पं. १० ३ [२] ३२ [१] १४७, पृ. ४४९ पं. १९ १५७, पृ. ४६८ पं. १८ १ [२] ३० [१]; पृ. ३८३ पं. ८ ५० १४६, पृ. ४४५ पं. १७ २५ [१] सूत्राङ्कः ३१ [१] तिरियाणुपुव्विणामं २५ [१] तिलए १५७, पृ. ४६८ पं. २, १५८, पृ. ४७८ पं. १३ तिविट्ठ ८०; ८४; १५८, पृ. ४७२ पं. १० शब्दः तिरियाउ तिवेया तिव्वा सुभसमाचार तिसिला तीसं तुंगा बे तुडियंगा तेइंदिय तेइंदियअसंजम इंदियतेयसरीर ते काय असं जम का तेउलेसा तेंतिया तेंदुग तेणउतिमंडलगते तेणे तेतली तेतालीसं तेतीसं तेमासिया तेयंसी तेयगसरीरणाम तेयमंडल तेययसरीरनाम यससमुग्धात १९ [१] १० [२] १४ [१]; ४९ १७ [१] १५२, पृ. ४५८ पं. १५ १७ [१] ६ [१] ६[१]; १५३, पृ. ४५९, पं. १३ १५५, पृ. ४६२ पं. ६ १५७, पृ. ४६८ पं १ १५८, पृ. ४७८ पं. ७ १५६, पृ. ४६२ पं. १८ ३० [१]; पृ. ३८१ पं. २ १५७, पृ. ४६४ पं. १८ ३० [१], पृ. ३८० पं. २० १५०, पृ. ४५५ पं. ९ ९३ ३० [१], पृ. ३८३ पं. १६ 93[9] यासर तेयासीइमे तेरस तेरासियमुत्तपरिवाडीए ४३ ३३ [१] १२[१]; २८[१] १५८, पृ. ४७१ पं. ६ २५ [१] ३४ २८ [१] ६ [१]; ७ [१] १५२, पृ. ४५८ पं. १४ ८३ १३ [१] २२[१]; १४७, पृ. ४४८ पं. ८ Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६७१ शब्दः सूत्राङ्कः शब्दः ५३ २३ [१] तेवण्ण तेवीस तेवत्तरि तेसीति तोरणेहि ८३ १५७, पृ. ४६८ पं. ९ २२[१] थंभ सूत्राङ्क दंसणायार १३६, पृ. ४३४ पं. १२ दंसणावरण-नामाणं दसणावरणिज्ज दंसणावरणिज-णामा-ssउयाणं दंसमसगफासपरीसह दंसिजति १३६, पृ. ४३४ पं. १८ दओभास ४२, ४३, ५२, ५७, ८७ दक्षिणकट्ठातो दक्षिणायणनिय? दक्खिणाहुत्ती ७४ दक्खिणिल्ल ९९ दगसीम ५२; ८७ दढधणू १५८, पृ. ४७५ पं. १२ १५७, पृ. ४६३ पं. ११; १५७, पृ. ४६४ पं. ८ दढाऊ १५८, पृ. ४७६ पं. १३ दत्त ३५; १५८, पृ. ४७५ पं. १० दधिमुहपव्वय दधिवण्ण १५७, पृ. ४६८ पं. १ दढरह थणियं ७६; १४९, पृ. ४५३ पं. ७ थणियकुमार १५५, पृ. ४६१ पं. ८ थद्धे ३० [१] पृ. ३८३ पं. ६२ थावर १३६, पृ. ४३४ पं. १७ १३७, पृ. ४३५ पं. १७ थावरणाम थिणगिद्धी ३१ [१] थितिकरणकारणाणं १४५, पृ. ४४४ पं. १२ थिबुयसंठाण १५५, पृ. ४६२ ५३ थिरजस १४४, पृ. ४४३ पं. ३ थिरणाम ४२ थिरबंधण १४६, पृ. ४४६ पं. ४ थिराथिराणं २८ [१] थीणगिद्धी थीपरिण्णा २३ [१] थूभियग्गातो १२ [१] थेरे ३० [१], पृ. ३८४ पं. १५; ४७; ६५, ७२, ७४, ७८, ८३, ९२, ९५ २० [१] दंड १ [३]; २ [१]; ३ [१]; ३० [१], पृ. ३८१, पं. १०; ९६ दंडजुद्ध दंडरयण १४ [१] दंडलक्खण दप्प थेरोवघातिए mul. 1. nalill दमतित्थकरुत्तमस्स १४५, पृ. ४४४ पं. १२ दमिडलिवि १८[१] दयमट्टियं दयसीम ४२, ४३, ५७ दवदवचारि २०[१] दव्व १५३, पृ. ४५९ पं. ८ दव्व-गुण-खेत्त-काल-पजव १३८, पृ. ४३६ पं.८ दव्वगुणखेत्तकालपजवदेसपरिणाम जहत्थिभावअणुगमनिक्खेवणयप्पमाणसुनिउणोवक्कमविविहप्पकारपागडपयंसियाणं १४०, पृ. ४३८ दंमे. दरिसणिज्जा दंसण दसणपरीसह दसणमोह दसणविराहणा दसणसंपण्णया दंसणसावए १४०, पृ. ४३८ पं. ९ २२[१] ३१[१] ३[१] २७[१] ११[१] | दस १५०, पृ. ४५४ पं. १३ १० [१] २६ [१] १०० दस-कप्प-ववहार दसदसमिया Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६७२ पञ्चमं परिशिष्टम् दीवभूता दीहबाहु दीहवेयड्ड दारे दुगुंछा शब्दः सूत्राङ्कः शब्दः सूत्राङ्क: दसवण्णेणं दिव्वं १० [१] दसधणू १५८, पृ. ४७५ पं. १२ दिसा १६ [१]; ७६; १४९; पृ. ४५३ दसरह १५७, पृ. ४६३ पं. ११ १५८, पं. ७ पृ. ४७० पं.१५ दिसासोवत्थियं २० [३] दसविह १० [१] दीव १० [२]; २३ [२]; ३० [१], दसविहवत्तव्वयं १३८, पृ. ४३६ पं. ११ पृ. ३८३ पं. १ दसारगंडियाओ १४७, पृ. ४५० पं. ७ ७६; १४९, पृ. ४५३ पं. ७ दसारमंडला १५८, पृ. ४७१ पं. ५, १५८, १३७, पृ. ४३५ पं. १२ पृ. ४८० पं. १ दीवायण १५८, पृ. ४७६ पं. १८ दसारवंस १५९, पृ. ४८० पं. ६ दीहदंत १५८, पृ. ४७७ पं. ९ दाणंतराइयं १७ [१] १५७, पृ. ४६५ पं. ७; दाणंतराए ३१ [१] १५८, पृ. ४७८ पं. ५ दायणे १२ [१] दारुमडे १५८, पृ. ४७७ पं. १ दीहवेयडपव्वय २५ [१]; १०० ३० [१]; पृ. ३८१ पं. १७ दुओणयं १२ [१] दावद्दवे १९ [१]] २१ [१]; २६ [१] दासऊरिया १८ [१] दुगुणं १४७, पृ. ४४७ पं. १४ दाहिणभरह १२२ २ [२] दाहिणड्डमणुस्सखेत्ता दुद्धरा १५८ पृ. ४७१ पं. १३ दाहिणदारिया ७ [२] दुपडिग्गहं १४७, पृ. ४४८ पं.६ दाहिणभरहड्ड दुपमजितचारि दिगिंछापरीसह २२ [१] दुपवेसं १२ [१] दिठिवाए १ [२]; १४७, पृ. ४४७ पं. ६ दुप्पय दिहिवाते १४७, पृ. ४५१ पं. २ दुभगणाम २५ [१]; २८ [१]; ४२ दिट्ठिवाय ४६, ८८, १३६, पृ. ४३४ पं. ८ दुब्भिक्ख दिडिविपरियासियादंडे १३ [१] दुब्भिगंध दिण्ण १५७, पृ. ४६८ पं. १६ दिण्णे १५७, पृ. ४६५ पं. ८; १५७, दुमपत्तय पृ. ४६७ पं. ६; १५७, पृ. ४६८ दुमसेण १५८, पृ. ४७३ पं. ८ पं. १४ दुयावत्तं १४७, पृ. ४४८ पं. ५ दिप्पमाणा १५८, पृ. ४७२ पं. ८ दुरभिगमदुरोवगाह १४५, पृ. ४४४ पं. १२ दियलोगचुताभासिया दुवालसंग १[२]; १३६, पृ. ४३४ दिया बंभयारी ११ [१] पं. ६; १३९, पृ. ४३७ दिवडू १०१ पं. ४, १४८, पृ. ४५१ दिवड्डखेत्तिया पं. ४ दिवस १२ [१] दुवालसमुहुत्तिया १२ [१] दिवसखेत्त २७ [१]; ७८; ९८ । दुवालसविह १२[१] दुतारे २० [१] १८ [३] Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दः दुवालसावत्ते दुबिट्टू दुसरनामं दुहविवाग दूसम दूसमदूसमा देवई देवउत्त देवकुरु देवकुरु - उत्तरकुरिया देवकुरु- उत्तरकुरु देवगति देवगतिनाम देवजुर्ति देवाण देवदसण देवलोगगमण देवासुरमाणुस देवाहिदेव देविंद देविडि देवी ठा. ४३ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्कः १२[१] १५८, पृ. ४७८ पं. ७ २८[१]; ४२. १४६, पृ. ४४५ पं. ६ २१[१] २१ [१] १५८, पृ. ४७० पं. १९; १५८, पृ. ४७६ पं. १५ १५८, पृ. ४७६ पं. २; १५८, पृ. ४७९ पं. ८ १५७, पृ. ४६५ पं. १९ ५३ ४९ २८ [१] २८ [१] 90[9] २४[१] देवसम्म देव सहस्स देवसेण देवाउए देवानंद देवावीणामं देवाणुभावं देवासुर - नाग- सुवण्ण-जक्ख- रक्खस किंनर - किंपुरिस - गरुल - गंधव्वमहोरगा १० [१] १४१, पृ. ४३९ पं. ४; १४२, पृ. ४४१ पं. १; १४६, पृ. ४४५ पं. १३; १४७, पृ. ४४९ पं. १८ १५८, पृ. ४७४ पं. १२ ७७ १५८, पृ. ४७९ पं. ७ ३१[१] १५८, पृ. ४७९ पं. १० २८[१] १० [१] ३४ १४४, पृ. ४४३ पं. ६ २४ [१] ३२ [१]; ६०; ७० 90 [9] १५७, पृ. ४६४ पं. १७, १५८, शब्दः देवे देवोaare देसकहा देसोधी दो दोच्च चउत्थ-पंचम-छट्ट-सत्तमासु दोच्चा १ [६]; २ [३]; ३ [३]; २५ [१], ८६; १४९, पृ. ४५३ पं. १५ दोभाकरं दोमासिया दोस दोसबंधण धंसिया धंसेई धणदत्त धणिट्ठाइया धणिट्ठानखत्त धणु धणुद्धरा धणुपट्टा धन्वेयं धणुसत धणूवट्ठा धन्ने धम्म धम्मकहा धम्मखे ६७३ सूत्राङ्कः पृ. ४७० पं. १; १५८, पृ. ४७० पं. १० ३० [१], पृ. ३८४ पं. १३ १५८, पृ. ४७६, पं. ८; १५८, पृ. ४७९ पं. १२ 8 [9] १५२, पृ. ४५९ पं. ४ २ [१] ३९ ७२ १२ [१]; २८ [१] ५२ २ [१] ३० [१], पृ. ३८१ पं. १७ ३० [१], पृ. ३८१ पं. १३ १५८, पृ. ४७२ पं. १४ ७ [२] [२] ५ १० [१]; १५ [१]; ९६ १५८, पृ. ४७२ पं. १३ ५७ ८४ ९८ ७२ १०८ ३८ १५७, पृ. ४६७ पं. ६ १ [३]; ४ [१]; १६ [१] २३ [१]; ४५; ४८ १४१, पृ. ४३९ पं. २; १४१, पृ. ४४० पं. ८; १४२, पृ. ४४० पं. १६; १४३, पृ. ४४१ पं. १८; १४४, पृ. ४४२ पं. १४; १४६, पृ. ४४५ पं. ९ १४६, पृ. ४४५ पं. ११ ७२ Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ धूवे नंदण नंदा नगरमाणं ६७४ पञ्चमं परिशिष्टम् शब्द सूत्राङ्कः शब्दः सूत्राङ्कः धम्मचिंता १० [१] १४८, पृ. ४५१ पं. ११ धम्मज्झए १५८, पृ. ४७९ पं. २ धूमप्पभा १८ [१] धम्मत्थिकाए १४९ पृ. ४५२ पं. ६ ३५, ९८ धम्मत्थिकाय नंदणकूडवजा ११३ धम्मदय १ [२] नंदणवण धम्मदेसएणं १ [२] १५७, पृ. ४६४ पं. १६ धम्मनायग १ [२] नंदावत्तं १४७, पृ. ४४७ पं. १४ धम्ममित्त १५७, पृ. ४६५ पं. ६; नंदिघोसं १० [४] पृ. ४६७ पं. २ नंदिफले १९ [१] धम्मवरचाउरंतचक्कवट्टि १ [२] नंदियावत्तं १६ [३] धम्मसारहि १ [२] नंदिसेणं १५८, पृ. ४७४ पं. ९ धम्मसीह १५५, पृ. ४६७ पं. २; नंदी ५२ पृ. ४६५ पं. ६ नक्खत्त ९८; १०० धम्मसेण १५८, पृ. ४७३, पं. ४ नक्खत्तमासा धम्मायरिया १४१, पृ. ४३९ पं. २, नक्खत्ता ७[२]; <[२]; १० [२] १४२, पृ. ४४० पं. १५; नगरनिवेसं १४३, पृ. ४४१ पं. १७ १४४, पृ. ४४२ पं. १४; नई १४६, पृ. ४४५ पं. ९; नदई ३० [१], पृ. ३८२ पं. ६ १५८, पृ. ४७३ पं. ५, नदं ३०[१], पृ. ३८२ पं. ६ पृ. ४७३, पं. ९; पृ. ४८० पं.३ नंदतं ३० [१], पृ. ३८१ पं. ४ धर १५७, पृ. ४६४ पं. ५, १५८, पृ. ४७५ नपुंसकवेद २६[१] पं. ४ नमि ३९; ४१ धरण ३२ [१]; ४४ नमिपव्वजा १५७, पृ. ४६९ पं. ४ ३० [१], पृ. ३८१ पं. १७ धरणितल ११ [२]; ३१ [१] ११८; १२३ नरय धरणिधरा १५७, पृ. ४६९ पं. ४ नरगगमण १४६, पृ. ४४५ पं. ९ धाउपागं नरयविभत्ती २३ [१] धायइसंड ६८; ८५; १२७ नरवती १५८, पृ. ४७२ पं. ७ धायईरुक्ख १५७, पृ. ४६८ पं. ३ नरवसहा १५८, पृ. ४७२ पं. ७ धारणि १५७, पृ. ४६९ पं. ४ नरसीहा १५८, पृ. ४७२ पं. ७ धारेति नरिंद १२[३]; १५८, पृ. ४७२ पं. ७ धितिधणियबद्धकच्छ १४६, पृ. ४४६ पं. ६ नरिंदुत्तरवडेंसगं १२[३] धितिमती ३२ [१] नरिंदोकंतं १२[३] धीरपुरिस १५८, पृ. ४७१ पं. १३ नलिणं १७[३]; १८[३] धुतं ९ [१] नलिणगुम्म १८[३] धुवराहू २५ [१] ९[१] धरणि नयवं नव Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६७५ ३२ [१] शब्दः सूत्राङ्कः । शब्दः सूत्राङ्क: नवनवमिया ८१ निप्पडिवयणा नाग १४९, पृ. ४५३ पं. ५ निबंधमाण २८ [१] नागकुमारावास निप्पुलाए १५८, पृ. ४७६ पं. ५ नागरण्णो ४० निम्मम १५८, पृ. ४७६ पं. ५ नागसाहस्सी ४२; ६०; ७२ निम्माणणाम २५ [१]; ४२ नागसुपण्ण १४५, पृ. ४४४ पं. ६ निम्माणनाम २८ [१] नागिंद ४४; १५७, पृ. ४६६ पं. ४ ।। नियट्टमाण नाणप्पवायं __१४ [१] नियट्टि १४ [१] नाणविद्धिकरा १० [२] नियडिपण्णाणे ३० [१], पृ. ३८४ पं. ३ नाणविराहणा नियडी नाणावरणिज ३९, ५२, ५८ नियाणकडा १५८, पृ. ४७४ पं. ३ नाणाविहसुरनरिंदरायरिसिविविह नियाणभूमी १५८, पृ. ४७३ पं. ११ संसइयपुच्छियाण १४०, पृ. ४३८ पं. ४ नियाणसल्ल ३ [१] नाभी १६ [१]; १५७, पृ. ४६३ पं. १५ निरयगती १५४, पृ. ४६० पं. ९ नाम ५२, ५८ निरयविभत्ती १६ [१] नामवेजा १२ [१] निरयावास ३४; ८४ नायगं ३० [१], पृ. ३८२ पं. १७ निरवलाव नारए १५८, पृ. ४७६ पं. १८ निरामया नारायसंघयण १५५, पृ. ४६१ पं. १ निरुवलेवा नालिया निवड्डेमाण २७ [१] नालियाखेडे निवुवेत्ता ७८, ९८ निवाए १२ [१] निव्वदृइत्ता निक्खममाणे निव्वत्तणया १५३, पृ. ४६० पं. १ निक्खित्तसत्थं १५८, पृ. ४७४ पं. १२ निसढ [१] ६३ निगमस्स ३० [१], पृ. ३८२ पं. १७ निसभ ७४; ११२ निगृहेजा ३० [१], पृ. ३८१ पं. ११ निसभकूड ११२ निग्गमा १३९, पृ. ४३७ पं. ११ निसह-नेलवंतियाओ निच्चागोए ३१ [१] निसिज्जा १८ [१] निजुद्धं ७२ निस्सिए ३० [१], पृ. ३८२ पं. ९ निजराणा नियरयरेणुयं निजीव नीरया १५०, पृ. ४५४ पं. १२ निजुत्ती १३६, पृ. ४३४ पं. १४ १५०, पृ. ४५६ पं. ३ निज्झाएत्ता ९ [१] नीलगपीतगवसणा १५८, पृ. ४७८ पं. ३ निदंसिर्जति १३६, पृ. ४३४ पं. १८ १५८, पृ. ४७२ पं. ८ निदाणकारणा १५८, पृ. ४७३ पं. १३ नीललेसा ६ [१]; १५३; पृ. ४५९ पं. १३ निद्दा ३१ [१] नीलवंत ७ [१]; ६३, ११२ निप्पडिकम्मया ३२ [१] नीलवण्णपरिणाम ___ २२ [१] ४० Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६७६ पञ्चमं परिशिष्टम् शब्दः सूत्राङ्कः । আন্তু नीससंति ४ [४]; ५ [४] पंचसंवच्छरिय नेयाउथ ३० [१], पृ. ३८३ पं. ७ पंचाणउतिं नेयारं ३. [१], पृ. ३८२ पं. १७ पंचासं नेरइया १५३, पृ. ४५९ पं. १० पंचिंदिय १४ [१] १५३, पृ. ४६० पं. १ पंचिंदियअसंजम १७ [१] नेरइयाउए ३१ [१] पंचिंदियतेयसरीर १५२, पृ. ४५८ पं. १६ नेरइयाणं १५१, पृ. ४५६ पं. १० पंचिंदियवेउव्वियसरीर १५२, पृ. ४५७ १५४, पृ. ४६० पं. ७ प. १७ नोइंदियअत्थोग्गह ६ [१] पंचेंदियजातिनाम २८ [१] पइट्ठ १५७, पृ. ४६४ पं. ७ पंचेंदियसंसारसमावण्णजीवरासी १४९, पइण्णगसहस्सा पृ. ४५२ पं. ८ पउम १७ [३] १८ [३]; १५७, पंजलिउडाओ १५७, पृ. ४६७ प.७ पृ. ४६७ पं. ४; १५७, पृ. ४६९ प.५; पंडयवण १५८, पृ. ४७७ पं. ११; १५८, पंडितमरण १७ [१] पृ. ४७८ पं. ९, पकुव्वति ३० [१], पृ. ३८० पं. २२ १५८, पृ. ४६९ प. १४ पक्खं ३३ [१] पउमगुम्म १८ [३] पगडिबंध पउमद्दह-पुंडरीयदहा ११३ पच्चक्खयप्पच्चयकरीणं १४५, पृ. ४४४ पं. १३ पउमप्पभ १०३ पच्चक्खाण १४ [१], २० [१], ३२ [१], पउमसिरी १५८, पृ. ४७० पं. १० १४७, पृ. ४४८ पं. १३ पउमावती १५७, पृ. ४६४ पं. १८ पच्चक्खाणकसाए २१ [१] पउमुत्तर १५८, पृ. ४६९ पं. १३ पच्चक्खाणकिरिया २३ [१] पउमुप्पलगंधिए ३४ पञ्चक्खाणावरण १६ [१] पंकबहुल पच्चाहरतो पंकप्पभा पच्छन्ने पंच पच्छा ८ [१] पंचजामस्स पजत्तगाणं १५१, पृ. ४५६ पं. १४ पंचतारे पज्जत्तणाम पंचधणुसतिय १०४ पजत्तनाम २८ [१] पंचम-छट्ठीतो पजत्तया १४ [१] पंचमाए १० [३]; ११ [३]; १२ [२]; पजवा १३६, पृ. ४३४ पं. १७ १३ [२]; १४ [२]; १५ [३]; पजोसविते १६ [२]; १७ [२] पट्टणसहस्सा . ४८ पंचमासिया १२ [१] पडागमालाउला १५०, पृ. ४५५ पं. ३ पंचमीए १४९, पृ. ४५३ पं. १५ पडातियासंठाणा १५५, पृ. ४६२ पं. ४ पंचवण्णा १५७, पृ. ४६५ पं. १७ पडिचारं ७२ पंचसंवच्छरिए पडिबाहिरं ३० [१], पृ. ३८१ पं. १८ ८४ ४२ Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दः पडिमा पडिमाभिग्गहगहण पालणा पडिलव पडिलो माहि पडिवत्तीतो पडिवाती पडिविरयं पडसाहरति पसुई पडणेति पडि सेवमाणे सूत्राङ्कः ९२; १४२, पृ. ४४० पं. १७; १४४, पृ. ४४२ पं. १५; १४६ पृ. ४४५ पं. १२ पडिवू पडिसत्तू १५८, पृ. ४७३ पं. १५; १५८, पृ. ४७३ पं. १७९ १५८, पृ. ४८० पं. २ < [9] १५८, पृ. ४७५ पं. १३ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्द सूचिः १५०, पृ, ४५४ पं. १४; १५७ पृ. ४६४ पं. २ ३० [१], पृ. ३८२ पं. १ १३६, पृ. ४३४ पं. १३ १५२, पृ. ४५९ पं. ५ ३० [१], पृ. ३८३ पं. ३ ७२ पडुच पढम चउत्थ-पंचमासु पढम - पंचम - छट्ठी-सत्तमासु पढम- बितिया पढमभिक्खा पढमभिक्खादा पदमभिक्खादेय पढमसिस्सिणी पढमावलियाए पणतालमुहुत्तसंजोगा पणतालीसं पणतीसं पण सं पणीताहारविवज्जणता पणिही पणीयरस भोई १४२, पृ. ४४१ पं. ५ ३३ [१] २१ [१] १४ [१] ४३ ३४ ४२; ५५ १५७, पृ. ४६७ पं. ११, १५७, पृ. ४६७ पं. १० १५८, पृ. ४७७ पं. ५ १५७, पृ. ४६६ पं. १९ १५७, पृ. ४६९ पं. १ १५८, पृ. ४७७ पं. ४ ६२ ४५ ४५ ३५ १४७, पृ. ४४८ पं. ६ २५ [१] ३२ [१] s [9] शब्दः पणुवीसं पण्णत्तरिं पण्णरस पण्णरसमुहुत्त पण्णविनंति पणासह पण्णासं पहाण पण्हावागरण पण्हावागरणदसा पतिभयकरकरपलीवणा पत्तगच्छेजं पत्तच्छेजं पत्तेयसरीरणाम पत्तेयसरीरनामं पत्थरगेण पत्थडे पदग्ग पदसतसहस्स पदसहरस पदेसंबंध पदेसा पन्नरसतिभागं पन्नरसमुहुत्त पन्नर समुहुत्त संजुता पबंधणे प करं पभंजण प्रभावई पभास पभासिं पभू ६७७ सूत्राङ्क: २५ [१] ७५ १५ [१] १५ [२] १३६, पृ. ४३४ पं. १८ २२ [१] ५० १४५, पृ. ४४४ पं. १३ १] [२]; १३६, पृ. ४३४ पं. ८; १४५ पृ. ४४४ पं. ५ १४५, पृ. ४४४ पं. ७ १४६, पृ. ४४६ पं. ४ ७२ ७२ २५ [१], ४२ २८ [१] ६२ ६२ १३६, पृ. ४३४ पं. १६; १३८, पृ. ४३६ पं. १५; १३९, पृ. ४३७ पं. १५ १३९, पृ. ४३७ पं. १५ १३६, पृ. ४३४ पं. १६; १३७, पृ. ४३५ पं. १६ ४ [१] ९५ १५ [१] १५ [२] १५ [२] १२ [१] ३ [४]; ८ [४] ४६ १५७, पृ. ४६४ पं. १७ ७ [३]; ११ [२]; २२ [३] ६६; ७२ ३० [१], पृ. ३८४ पं. २ Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६७८ पञ्चमं परिशिष्टम् १४ [१] ૮૮ ३४ शब्दः सूत्राङ्कः । शब्दः सूत्राङ्कः पमत्तसंजते परसमय १३७, पृ. ४३५ पं. ३, १३८ पृ. पमई • ४३६, पं. ५; १३९, पृ. ४३७ पमाद ५ [१] पं. १; १४०, पृ. ४३८ पं. १ पमायट्ठाण पराघातणाम पम्हं [४] पराघायनाम २८ [१] पम्हकंतं [४] परिकम्म १४७, पृ. ४४७ पं. ७ पम्हप्पों ९ [४] परिग्गह पम्हलेसा ६ [१]; ९ [४] ; १५३, परिग्गहसण्णा ४ [१] पृ. ४५९, पं. १३ परिणतापरिणतं पम्हवणं परिणमति पम्हावत्तं परिणयापरिणय १४७, पृ. ४४८ पं. ४ पम्हुत्तरवडेंसगं ९ [४] परिणामणता १५३, पृ. ४६० पं. २ पयंडदंडप्पथार १५८, पृ. ४७१ पं. १२ परिणिव्वाइस्संति पयग्ग १३७, पृ. ४३५ पं. १७, १४०, परिण्णा ३२ [१] पृ. ४३८ पं. १२; १४२, परित्ता १३६, पृ. ४३४ पं. १३ पृ. ४४१ पं. १४; १४३ पृ. परिभुंजणता २५ [१] ४४२ पं. १०; १४४, पृ. ४४४ परियागा १४१, पृ. ४३९ पं. ३ पं. ३ परियातियणता १५३, पृ. ४६० पं. १ पययमणसा १४६, पृ. ४४६ पं. ८ परियारणया १५३, पृ. ४६० पं. २ पयला ___ ९ [२]; ३१ [१] पयलापयला ९ [२]; ३१ [१] परिवठ्ठी १३९, पृ. ४३७ पं. ४ पयसतसहस्स १४३, पृ. ४४२ पं. ९ परिवार पयसयसहस्स १४२, पृ. ४४१ पं. १४; परिसओ ३० [१], पृ. ३८१ पं. १५ १४४, पृ. ४४४ पं. ३, १४७, परिसहसेण्णरिखुबलपमद्दणाणं १४४, पृ. ४४३ पृ. ४५० पं. १७ पं. ३ पयसहस्स १३८, पृ. ४३६ पं. १५; १४०, परिहायति पृ. ४३८ पं. १२ परीसहा पथावती १५८, पृ. ४७० पं. १४ परूविज्जति १३६, पृ. ४३४ पं. १८ पयोगसुद्धाई १४६, पृ. ४४६ पं. ९ २० [३] परचक पलिकुंचणया परदारमेहुण १४६, पृ. ४४५ पं. १५ पलितोवमं परपरिवाए पलियंक १८ [१] परमण्णं १५७, पृ. ४६७ पं. १२ पल्लगसंठाणसंठिया ११३ परममंगल्लजगहिताणि १४४, पृ. ४४३ पं. २ पल्लवग्गे १३९, पृ. ४३७ पं. ५ परमाउयं पल्लासंठाणसंठिता परलोगभय ७ [१] पवडंति २५ [१] परवेयावच्चकम्मपडिमा पवत्तिणीओ १४७, पृ. ४४९ पं. २० परिववृति पलंब Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६७९ शब्दः सूत्राङ्कः । शब्दः सूत्राङ्कः पवयणमाता ८ [१] पाओवगमणमरण १७ [१] पवरदित्ततेया १५८, पृ. ४७२ पं. ७ पाओसिया ५ [१] पवरुजलसुकंतविमलगोत्थुभतिरीडधारी पागारा १५८, पृ. ४७२ पं. २ पाठान्तर ७ [२] पवहे २४ [१] पाठो १४७, पृ. ४४७ पं. १३ पवात २५ [१]; ७४ पाडलि १५७, पृ. ४६८ पं. १ पविकत्थई ३० [१], पृ. ३८३ पं. १३ पाणए १९ [२] पविसमाण पाणत __ १९ [३]; ३२ [१]; २० [२] पविसिंसु पाण-भोयण पव्वजा १४१, पृ. ४३९ पं. ३, १४३, पाणमंति १ [७]; ४ [४]; ५ [४] पृ. ४४१ पं. १८; १४४, पृ. ४४२ पाणय २० [१] पं. १५; १४६, पृ. ४४५ पं. १२; पाणविधि १४७, पृ. ४४९ पं. १९ पाणाउ १३ [१]; १४ [१]; १४७, पन्वत १० [१] पृ. ४४८ पं. १३ पव्वय १५८, पृ. ४७२ पं. १४ पाणातिवात ५ [१] पव्वयंतेणं १०८ पाणातिवात किरिया पव्वयरणो पाणातिवातवेरमण २७ [१] पसंतचित्तमाणसा ३४ पाणातिवाय १४६, पृ. ४४५ पं. १४ पसत्थज्झवसाणजुत्ते २९ [१] पाणिणा ३० [१], पृ. ३८१ पं. ३ पसत्थविहायगइणाम २८ [१] पाणे ३० [१], पृ. ३८० पं. २१ पसत्थारं ३० [१], पृ. ३८२ पं. १६ पातोवगतो १४७, पृ. ४५० पं. १ पसिणसतं १४५, पृ. ४४४ ६५ पायच्छित पसिणापसिणसतं १४५ पृ. ४४४ पं. ६ पायच्छित्तकरण ३२ [१] पसेणईए १५७, पृ. ४६३ पं. १५ पायमूले पस्सामि ३० [१], पृ. ३८४ पं. १३ पायावच्चे ३० [१], पृ. ३८५ पं. २ पहराए १५८, पृ. ४७८ पं. १३ पायोवगतो १४३, पं. ४४२ पं. ६ पहाणपुरिसा १५८, पृ. ४७१ पं. ६ पारलोइय ३० [१], पृ. ३८४ पं. ९; १५८, पृ. ४७८ पं. ३ १४१, पृ. ४३९ पं. २; १४२, पहाराइया १८ [१] पृ. ४४० पं.१६; १४३, पृ. ४४१ पहेलियं पं. १८; १४४,पृ. ४४२ पं. १४; पाईणपडिणायया १२२ १४६, पृ. ४४५ पं. १२ पाउणित्ता पारितावणिया पाउब्भावो पालए १ [४] पाओवगमण १४१, पृ. ४३९ पं. ४; पालेमाणे १४२, पृ. ४४१, पं. १; पाव १ [३] १४४, पृ. ४४२ पं. १६: पावअणुभागफलविवागा १४६, पृ. ४४५ १४६, पृ. ४४५ पं. १३ ७२ __पं. १६ Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पञ्चमं परिशिष्टम् शब्द: सूत्राङ्क: पुढापुढे १४७, पृ. ४४८ पं. ५ पुढविकाइयअसंजम १७ [१] पुढविकाइयावासा १५०, पृ. ४५४ पं. १५ पुठविकायसंजम १७ [१] पुढवी १ [६]; १५८, पृ. ४७० पं. १८ पुढवीकाय पुणव्वसू ५ [२]; ८ [२]; ४५; १५७, पृ. ४६७ पं. ३, १५८, पृ. ४७२ पं. १५ पुण्ण शब्द: सूत्राङ्क: पावकम्मवल्ली १४६, पृ. ४४६ पं. ५ पावकरमइलमतिगुणविसोहणत्थं १३७, पृ. ४३५ पं. ८ पावप्पओय १४६, पृ. ४४५ पं. १६ पावफलविवाग पावसमणिज पावसुतपसंगे ___ २९ [१] पास ८ [१]; ९ [१]; १६ [२]; ३० [१], पृ. ३८५ पं. ७.३८, ७०, १००, १०५, १०९, ११३, ११४, १२६, १५७, पृ. ४६६, पं. १३; १५७, पृ. ४६६ पं. १८ पासादीया १५०, पृ. ४५४ पं. १३ पासायवडेंसगा १०३ पासित्तए १० [१] पाहुड १४७, पृ. ४५० पं. १६ पाहुडपाहुडा १४७, पृ. ४५० पं. १६ पाहुडपाहुडियातो १४७, पृ. ४५० पं. १७ पाहुडियातो १४७, पृ. ४५० पं. १७ ___ २१ [१] पिट्ठओ पियंगु १५७, पृ. ४६७ पं. १६ पियते १५७, पृ. ४६७ पं. १६ पियदंसण १६ [१], १५८, पृ. ४७१ पं. ७ पियमित्त १५८, पृ. ४७२ पं. १५ पिया १५५, पृ. ४६१ पं. ७ पिलुंखुरुक्खे १५७, पृ. ४६७ पं. १७ पिवासापरीसह २२ [१] पुंखं १२ [३] १२ [३] पुंडरीय १८ [३], १९ [१], २३ [१] पुंडरीयगुम्म १८ [३] पुंडरीयणयणा १५८, पृ. ४७२ पं. ३ पुक्खरगयं पुक्खरवरदीवड्ड पुक्खरसाविया १८ [१] पुट्ठसेणियापरिकम्म १४७, पृ. ४४७ पं. १० पुण्णघोस पुणिमा पुप्फ पुप्फकंत पुप्फकूड पुप्फकेऊ पुप्फचूला पुप्फज्झय पुष्फदंत पुप्फपभ पुप्फवण्ण पुप्फवती १५८, पृ. ४७९ पं. ५ ४०, ६२ २० [३] २० [३] २० [३] १५८, पृ. ४७९ पं. ३ १५७, पृ. ४६९ पं. ७ २० [३] ७५, ८६; १०० _____ २० [३] ___ २० [३] १५७, पृ. ४६९ पं. ६ २० [३] पिंड पुप्फलेसं पुप्फसिंग २० [३] पुप्फसिट्ठ पुप्फावत्त पुप्फुत्तरवडेंसगं पुप्फोवयार पुमवेद पुरतो पुरवरसाहस्सी २५ [१] ४४ १३८, पृ. ४३६ पं. १० पुरिमपच्छिमताणं पुरिसजुगाई पुरिसज्जाया पुरिसलक्खणं पुरिसवरगंधहत्थिणा पुरिसवरपुंडरीएणं १ [२] १ [२] Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६८१ पुलग पुव्व शब्दः सूत्राङ्कः पुरिसविजा पुरिसवेद २६ [१]; १५६, पृ. ४६२ प. १२ पुरिससएहिं १५७, पृ. ४६६ पं. १४ पुरिससीह १ [२]; १३३ पुरिसादाणी पुरिसादाणीय ८ [१]; १६ [२]; ३८; १००; १०५ पुरिसोत्तम १ [२]; ५० पुरोहितरयण १४ [१] १२० १३ [१]; १४ [१] पुश्वकीलिआई ९ [१] पुव्वगए १४७, पृ. ४४८ पं. ११ पुव्वगय १४७, पृ. ४४७ पं. ७ पुव्वदारिया पुव्वबद्धवेरा ३४ पुव्वभव १० [१]; १४७, पृ. ४४९ पं. १८ पुव्वभवनामधेजाणि १५८, पृ. ४८० पं. २ पुव्वभविया १५७, पृ. ४६५ पं. ३; १५८, पृ. ४७३ पं. ५ पुष्वरत-पुव्वकीलियाणं २५ [१] पुन्वरय पुव्वसतसहस्स पुव्वाई १० [२] पुव्वाफग्गुणीणक्खत्त २ [२] पुव्वाभद्दवताणक्खत्त २ [२] पुष्वासाढणक्खत्त पुव्वुप्पण्णा पुस्स १५७, पृ. ४६७ पं. ३ पुस्सणक्खत्त ३ [२] पुहई १५७, पृ. ४६४ पं. १६ ८ [१] पूसो १० [२] पेढालपुक्त १५८, पृ. ४७६ पं. ३ पेसपरिणाते ११ [१] पहाअसंजम १७ [१] । शब्दः सूत्राङ्क: पोंडरीयं १७ [३] पोक्खरकण्णियासंठाणसंठिता १५०, पृ. ४५४ पं. ७ पोग्गल १३८, पृ. ४३६ पं. ११ पोग्गलत्थिकाय पोग्गलपरिणाम २२ [१] पोटिल १५८, पृ. ४७६ पं. ३; १५८, पृ. ४७६ पं. १३ पोट्टिलभवग्गहण १३४ पोराणाणं २० [१] पोरिसिच्छायं २७ [१]; ३६ पोरिसीछायं २४ [१] पोरेकव्वं पोरेवचं पोलिंदि [लिवि १८ [१] पोसहोववासणिरत ११ [१] पोसासाढेसु १८ [१] पोसे २९ [१] प्पमाय १४६, पृ. ४४५ पं. १५ फग्गु १५७, पृ. ४६९ पं. ३ फरगुणे फग्गुणपुणिमासिणी फलविवाग १४६, पृ. ४४५ पं. ६ फलेणं ३० [१], पृ. ३८१ पं. १० फालण १४६, पृ. ४४६ पं. २ फाले ३० [१], पृ. ३८१ पं. ८ फासणाम २५ [१], २८ [१], ४२ फासा फासाणुवाती फासिंदियअत्थोग्गह फासिंदियईहा २८ [१] फसिंदियत्थोग्गह २८ [१] फासिंदियनिग्गह २७ [१] फासिंदियवंजणोग्गह २८ [१] बउले १५७, पृ. ४६८ पं. ३ बंध १ [३], ४ [१] बंधओ २० [१] ९ [१]] १२९ ECEE पूरेति . Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૬૮૨ पञ्चमं परिशिष्टम् बंधू बलि बहु शब्दः सूत्राङ्कः बंधद्विती २० [१] बंधण २ [१] १५७, पृ. ४६९ पं. ६ बंभ ११ [४]; १२ [१]; १८ [१]; ६०, १५८, पृ. ४७० पं. १४ बंभकत ११ [४] बंभकूड ११ [४] बंभचेर ९ [१); ५१ बंभचेरअगुत्तीी बंभचेरगुत्ती ९ [१] बंभचेरवास १० [१] बंभज्झयं ११ [४] बंभदत्त १५७, पृ. ४६७ पं. १; १५८, पृ. ४७० पं. ७ बंभप्पभं ११ [४] बंभयारि ८ [१]; ३० [१]; पृ. ३८२ पं. ५ बंभलोगवडेंसगं १० [४]; १२ [१] बंभवण्णं ११ [४] बंभ-लंतएसु ११० बंभलेसं ११ [४] बंभलीए ७ [२]; ८ [३]; ९ [३]; १० [३]; ६४ बंभलोयकप्प १५८ पृ. ४७४ पं. ५ बंभसिंग ११ [४] बंभसिटुं ११ [४] बंभावत्तं ___ ११ [४] बंभी १८ [१]; ४६; ८४; १५७, पृ. ४६९ पं. ३ बंभुत्तरवडेंसगं ११ [४] ३० [१], पृ. ३८५ पं. १; १५८, पृ. ४६९ पं. १५ बत्तीसं ३२ [१] बत्तीसतितारे ३२ [१] बत्तीसतिविहे ३२ [१] बत्तीसा १३७, पृ. ४३५ पं. ९ बलकूड ११३ बलकूडवज्जा शब्दः सूत्राङ्कः बलदेव १० [१]; १२ [१]; ३५ ५१, ५४६६८, ७३, ८०; १५८, पृ. ४७२ पं. १२ १५८, पृ. ४७६ पं. १५ बलदेवगंडियाओ १४७, पृ. ४५० पं. ७ बलदेवमायरो १५८, पृ. ४७१ पं. १ बलदेव-वासुदेवपितरो १५८, पृ. ४७० पं. १२; १५८, पृ. ४८० पं. १ बलभद्द १५८, पृ. ४.८ पं. ६ बलमए ८ [१] बलवं ३० [१], पृ. ३८५ पं. १ १६ [२] ३२ [१]; ६० ३० [१] पृ. ३८२ पं. ७ बहुजण ३० [१], पृ. ३८३ पं. १ बहुपडिपुण्ण बहुभंगियं १४७, पृ. ४४८ पं. ४ बहुरवं ३० [१], पृ. ३८२ पं. १८ बहुलं १४७, पृ. ४४८ पं. ५, १५७, पृ. ४६७ पं. ६ बहुलपक्ख १५ [१]; ६२ बहुविहकामभोगुब्भवाण १४६, पृ. ४४६ पं. १६ बहविहपरंपराणुबद्धा १४६, पृ. ४४६ पं. ५ बहुविहवसणसयपरंपरापबद्धाण १४६, पृ. ४४५ पं. १७ बहुसमरमणिज्जातो ९ [२] बहुसुतपुजा बाणउई बादर १४ [१] बादरणाम २५ [१]; ४२ बादरवणप्फतिकाइय १० [३] बायरणाम २८ [१] बायालीसं बारवतीए १५७, पृ. ४६६ पं. ९ बारस १२ [१] बारसगुणा १५७, पृ. ४६८ पं. ८ बंमे Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६८३ बाले २२ [१] ७२ शब्दः सूत्राङ्कः बारसविहवित्थर १३९, पृ. ४३७ पं. ५ बारसावयं १२ [१] बालपंडितमरण १७ [१] बालमरण १७ [१] ३० [१], पृ. ३४२ पं. ७ बावण्ण बावत्तरिं बावीसं बावीसतिविधे २२ [१] बासीतं बासीतीए बाहा ९ [२]; ६५, ६७ बाहिरया बाहिराओ बाहिराणंतरं ३३ [१] बाहिरियं बाहिरे ६ [१]; १५२, पृ. ४५९ पं. ४ बाहुजुद्धं बाहुबलि ८४ बिंदुसार १४ [१] बितिए ३८ बितिय-चउत्थीसु ३५ बुज्झिस्संति १ [८] बुद्धातिसेसा बेइंदिय १४ [१] बेइंदियअसंजम १७ [१] बेइंदियतेयसरीर १५२, पृ. ४५८ पं. १५ १५५, पृ. ४६२ पं. ६ बोधणअणुसासण १४१, पृ. ४४० पं. २ बोहएणं १ [२] बोहिलाभ १४१, पृ. ४३९ पं. ४; १४२, पृ. ४४१ पं. २; १४४, पृ. ४४२ पं. १६; १४६, पृ. ४४५ पं. १४ ३० [१], पृ. ३८४ पं. ४ भगवं ७ [१]; ३० [१], पृ. ३८५ पं. ९ ४२, ५४, ५५, ७०; ७२; ८२; ८३, ८९; १३४ शब्दः सूत्राङ्क: भगवंतो भगवओ ११०; १११ भगवता १ [२]; १८ [१] भगवतीए ८४ भगवतो ११ [२]; १४ [१]; १८ [१]; ३६; ५३; १०४; १०६ भट्टित्तं भंडणे भत्तकहा . ४ [१] भत्तपच्चक्खाण १४१, पृ. ४३९ पं. ३, १४२ पृ. ४४१ पं. १; १४४, पृ. ४४२ पं. १५; १४६, पृ. ४४५ पं. १३ भत्तपच्चक्खाणमरण १७ [१] भत्तपाण १२ [१]] भत्ता १४७, पृ. ४४९ पं. १९ भत्तारं ३० [१], पृ. ३८२ पं. १५ भद्द १६ [३]; १५८, पं. ४७८ पं. ८ भद्दबाहुगंडियाओ १४७, पृ. ४५० पं. ७ भद्दवते २९ [१] भद्दा १५८, पृ. ४७० पं. १; १५८, पृ. ४७० ___ पं. ९; १५८, पृ. ४७१ पं. ३ भइत्तरवडेंसगं भय २१ [१]; २६ [१] भयट्ठाण भयविवेग भयसण्णा ४ [१] भयाली १५८, पृ. ४७६ पं. १७ भरणि ___९ [२]; १५ [२] भरणिणक्खत्त भरह ७ [१]; ३४; ७७; ८३, ८४; १०८; १२९, १५८, पृ. ४७० __ पं. ४, १५८, पृ. ४७७ पं. ९ भरहेरवय १४ [१]; ५४ भवं १ [] भवग्गहण १ [-] भवण १३८, पृ. ४३६ पं. ९ भवणावास १६ [३] २५ [१] बैंतिया । भंसे Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६८४ पञ्चमं परिशिष्टम् भसे शब्दः सूत्राङ्कः भवणावाससतसहस्सा भवणावाससयसहस्सा ४०; ४४ भवधारणिजा १५२, पृ. ४५७ पं. ११ भवपच्चइए १५३, पृ. ४५९ पं. ७ भवसिद्धिया १ [८]; २८ [१]; १४८, पृ. ४५१ पं. १८ भविए २९ [१] भवियजणपयहिययाभिनंदियाणं १४०, पृ. ४३८ पं. ७ ३० [१], पृ. ३८२ पं. ७ भाणू १९७, पृ. ४६४ पं. ९ भावणा २५ [१] भावसच्चे २७ [१] भावा १४८, पृ. ४५१ पं. १६ भावियप्पा ३० [१], पृ. ३८५ पं. २ भावियं १७ [३] १० [१] भासत्ताए भासरं ७ [३] भासरासिवण्णाभा १५०, पृ. ४५६ पं. २ भासा भासासमिई ८ [१] भासासमिती ५ [१] भासिज्जमाणी ३४ भिंगा १० [२] भिक्खासतेहिं ८१; १०० भिक्खुपडिमा १२ [१]; ४९; ६४; ८१; भावे शब्दः सूत्राङ्कः भूयग्गामा १४ [१] भूयाणंद ३२ [१]; ४० मेदे १५२, पृ. ४५९ पं. ४ भोगपरिचाया १४१, पृ. ४३९ पं. २; १४३, पृ. ४४१ पं. १८; १४४, पृ. ४४२ पं. १४; १४६, पृ. ४४५ पं. १२ भोगभोग ३० [१] पृ. ३८२ पं. २; १४१, पृ. ४३९ पं. १२ भोगवयता __ १८ [१] भोगाणं १५७, पृ. ४६६ पं. १५ भोगासा भोमा ९ [२]; २९ [१]; ३३ [१]; ६५ भोमेज १ [६]; २ [३]; १० [३] भोमेजणगणरावाससतसहस्सा १५०, पृ. ४५५ पं. १ मउडट्ठाणम्मि ३४ [१] मउयफासपरिणाम २२ [१] मंगला १५७, पृ. ४६४ पं. १५ मंगलावति मंडलगते मंडलसतं मंडलातो मंडलियपव्वए मंडलियरायाणो मंडल ३१ [१], ६० मंडियपुत्ते ११ [२]; ३० [१] पृ. ३८४ पं. १५; ८३ मंडुके १९ [१] मंतगयं मंताणुजोग २९ [१] मंथंतराई ८ [१] मंदर ___७ [१]; १० [१]; ११ [२]; १६ [१]; ३१ [१]; ४५, ५५; ६१; ६९; ८७, ८८, ९२: ९७; ९८ ९९; १२३, १५७, पृ. ४६८ पं. १५ १०० भिज्जा भिन्न भिसए भीस भीमसेण भुंजमाणे भूओवघातिए १४७, पृ. ४४८ पं. ४ १५७, पृ. ४६८ पं. १६ १५८, पृ. ४७८ पं. १४ १५७, पृ. ४६३ पं. १० २१ [१] २० [१] ३० [१], पृ. ३८५ पं. ३ ९ [२] भूमहं भूमिभागातो Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दः मंदर चूलिया मंदरवजा मंदरादीनं मंचखुणा मंस सोणिते मक्खायं मग्गदय मग्गे मघवं मच्छा मज्झिमउवरिमगेवेज्ज मज्झिमउवरिमगेवेज्जय मज्झिमझिम गेवेज्ज मज्झिमझिम गेवेजय मज्झिमम वेज महेट्ठिमगेवेजय मज्झे मझे लोगस्स मट्ठा मणअसंजम मणगुत्ती मणदंड मणपज्जव मणपज्जवनाण २७ [२] मज्झिमपुरिसा १५८, पृ. ४७१ पं. ६; १५८ पृ. ४७८ पं. २ मणपज्जवणाणावरण मणपज्जवनाणिसता मणपज्जवनाणिसया मणसमाहरणता मणाभिरामा मणामा श्री समवायाङ्ग सूत्रान्तर्गत विशिष्टशब्द सूचिः ४० ६९ १३९, पृ. ४३७, पं. १० ३४ [८] ३४ मणिकणगभियागा मणिपागं मणियंगा मणिरयण सूत्राङ्कः ११ [२] १ [२] १६ [१], २३ [१] १५८, पृ. ४७० पं. ४ १५०, पृ. ४५४ पं. [2] २८ [३] २६ [२] २७ [३] २५ [२] २६ [३] ३० [१], पृ. ३८२ पं. ६ १६ [१] १२; १५०, पृ. ४५६ पं. ३ १७ [१] ३ [१]; ८ [१]; २५ [१] ३ [१] १४७, पृ. ४४९ पं. २१ [१०] [१] ३१ ५७ ८१ २७ [१] १५५, पृ. ४६१ पं. ८ १५५, पृ. ४६१ पं. ७ १५०, पृ. ४५५ पं. १० ७२ १०] [२] १४ [१] ६८५ सूत्राङ्कः ७२ १ [७] ३४; १५५, पृ. ४६१ पं. ७ १५२, पृ. ४५७ पं. १३ १४७, पृ. ४४७ पं. १० १४७, पृ. ४४७ पं. १७ १० [१] १० [४]; १६ [१]; १५७, पृ. ४६५ प. १८ १५७, पृ. ४६५ पं. १८ १० [२] मत्तगयवरिंदललियविक्कमविल सियगती १५८, पृ. ४७२ पं. ५ ३० [१], पृ. ३८१ पं. ८ शब्दः मणिक्खणं मणु मणुण्णा मस्स आहार यसरीर मस्स सेणियापरिकम्मे मणुस्साबत्त मो मणोरम मणोरहा मत्तगय मत्थयं मद मद्दव मधुसित्थ मयट्ठाण मरते मरणासा मरणभय मरुदेव ५२ १० [१]; १४३, पृ. ४४२ पं. १ ७२ < [9] ३२ [१] मरुदेवी मरुयवसभकप्पा मलं मल्ली मसूरथसंठाणा महग्गह महग्घ ५२ ७ [9] १५७, पृ. ४६३ पं. १५; १५८, पृ. ४७५ पं. ३; १५७, पृ. ४६४ पं. १५ १५७, पृ. ४६४ पं. ३ १५८, पृ. ४७२ पं. ८ २१ [३] १९ [१]; २५ [१]; ५५; ५७ ५९, १५७, पृ. ४६६ पं. १३; १५७, पृ. ४६६ पं. १८ १५५, पृ. ४६२ पं. ३ १९ [१]; ८८ ૪ महतिमहालया ५३; १४९, पृ. ४५३ पं. २० महतव्वसाव १४६, पृ. ४४५ पं. १५ महपरिणा 3 [9] Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६८६ पञ्चमं परिशिष्टम् महा शब्दः सूत्राङ्कः । शब्दः सूत्राङ्क महब्बल १५८, पृ. ४७८ पं. ६ महाभीमसेण १५८, पृ. ४७८ पं. १४ महारायाभिसेय महामोहं ३० [१], पृ. ३८० पं. २२ महरिहाणि १४१, पृ. ४३९, पं. १२ महारयणविहाडगा १५८, पृ. ४७२ पं. १ महल्लियाए महारायत्तं महन्वया ५ [१] महारायवास महसीह १५८, पृ. ४७० पं. १५ महाराया ७८, ८० महसेण १५७, पृ. ४६४ पं. ७ महारोरुएसु ३३ [२] महाकाल १५ [१]; १८ [३] ; ३३ [२]; महारोरुते १४९, पृ. ४५३ पं. २१ १४९, पृ. ४५३ पं. २१ महालियाए ४२, ४३, ४४, ४५ महाकुमुदं महाविमाण १ [४], १२ [१], ३३ [३], महाघोस ६ [४]; १० [४]; १५ [१]; ३२ [१]; १५७, पृ. ४६३ पं. ६, महाविदेहे ७ [१], ३३ [१], ३४ १५८, पृ. ४७९ पं. ५ ८ [२] महाचंद १५८, पृ. ४७९ पं. ३ महावीर १ [२], ७ [१], ११ [२], महाजुम्मसया १४ [१], १८ [१], ३० [१], महाणंदियावत्तं १६ [३] पृ. ३८५ पं. ९, ३६, ४२, ५३, महाणदी २४ [१]; २५ [१] ५४, ५५, ७०, ७२, ८२, ८३, महाणलिणं १७ [३] ८९, १०४, १०६, ११०, महादीया १११, १३४ महादुमं १८ [३] महावीरधुई १६ [१], २३ [१] महाधणुविकड्या १५८, पृ. ४७१ पं. १२ महावीरवद्धमाण १३५ महानक्खत्त महासत्तसागरा १५८, पृ. ४७१ पं. १३ महानिरया १४९, पृ. ४५३ पं. २० महासामाणं __ १७ [३] महापउम १७ [३]; ११५; १५८, । महासुक्क १४ [२], १५ [३], १६ [२], पृ. ४७० पं. ६; १५८, पृ. ४७६ १७ [२], १७ [३], ४०, पं. १, १५८, पृ. ४७७ पं. ११ १५८, पृ. ४७९ पं. ९ महाप, ७ [३] महासुक्क-सहस्सार १११ महापाताल महासेण १५७, पृ. ४६३ पं. १०, महापायाल ५८, ९५ १५८, पृ. ४७९ पं. ७ महापुंडं १२ [३] महाहरी १५८, पृ. ४६९ पं. १४ महापुंडरीयदहा ११५ महाहिमवंत ७ [१], ५३, ५७, ८२, १०२ महापुखं १२ [३] महाहिमवंतकूड ८७, ११० महापोडरीयं १७ [३] महितं २२ [३] महाबल १५८, पृ. ४७१ पं. ८; महिंदं १२ [३]. १४ [३] १५८, पृ. ४७९ पं. ११ महिंदज्झयं १२ [३] महाबाहू १५८, पृ. ४७८ पं. ५ महिंददत्त १५७, पृ. ४६७ पं. ४ महाभई १६ [३] | महिंदुत्तरवडेंसगं १४ [३] ७ [२] Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६८७ ३ [१] मित शब्दः सूत्राङ्कः । शब्दः . सूत्राङ्कः महिंदोकतं १४ [३] माहिंदर १५७, पृ. ४६५ पं. ८ महीधर १३९, पृ. ४३७ पं. १० माहेसरलिवि १८ [१] महुरा १५८, पृ. ४७३ पं. १२ मिगसिर १० [२] माउयक्खरा मिगसिरणक्खत्त ३ [२] माउयापदाणि १४७, पृ. ४४७ पं. १३ मिगाली १५८, पृ. ४७६ पं. १७ माउयापया मिच्छत्तं ५ [१], मागंदी १९ [१] मिच्छत्तमोहणिज २६ [१] मागघिय ७२ मिच्छत्तवेयणिज्ज २८ [१] माण मिच्छदिट्टी १४ [१] माणुम्माणपमाणपडिपुण्णसुजातस मिच्छादिद्विविगलिंदिए २५ [१] व्वगसुदरंगा १५८, पृ. ४७१ पं. ११ मिच्छादसणसल्ल माणकसाय ४ [१] मिजमाण माणवए ३० [१] पृ. ३८५ पं. १ माणवत्तिए १३ [१] मितमंजुपलावहासित १५८, पृ. ४७१ पं. ९ माणुसाउए ३१ [१] मित्तजण-सयण-धणधण्णाविभवमाणुसुत्तरं समिद्धिसारसमुदयविसेसा १४६, पृ. ४४६ माणुस्सए ३० [१], पृ. ३८४ पं. ९ प. १५ मातुका १५८, पृ. ४७३ पं. १४ मित्तदाम १५७, पृ. ४६३, पं. ५ माया मित्तदोसवत्तिए १३ [१] मायाकसाय ४ [१] मित्तवाहणे १५८, पृ. ४७५ पं. ९ मायामोसं ३० [१], पृ. ३८२ पं. ७ मियचारिता मायावत्तिए १३ [१] मिय-पसु-पक्खि-सिरीसिवाणं मायासक ३ [१] मियावती १५८, पृ. ४७० पं. १८ मारणंतिअसमुरघात ६ [१] मुच्चिस्संति १[-] मारणंतिए ३२ [१] मुच्छा मारणंतियअहियासणया २७ [१] मुट्ठिजुद्धं मारणंतियसमुग्घात ७ [१]: १५२, पृ. ४५८ मुणिवंस १५९ पृ. ४८. पं. ७ पं. १७ मुणिवरुत्तम १४४, पृ. ४४३ पं. १२; मारी १४७, पृ. ४५० पं. २ मारुएणं मुणिसुव्वत २० [१]: ५०, १५८, मारेति ३० [१], पृ. ३८० पं. २२ पृ. ४७६ पं. ४ मालवंत १०८ मुत्तार्माणमए माली १५७, पृ. ४६७ पं. १७ मुत्तालए १२ [१] मास २९ [१]; ३१ [१] मुत्तावलिहारसंठाणसंठितेणं ७४ मासिया १२ [१]; २८ [१] मुत्तावलिहारसंठितेणं २५ [१] माहिंद २ [३]; ७ [२]] ३० [१], १० [१]; १२[१] पृ.३८५पं. १, ७०, १३१ । मुत्तण १ [२] ३४ मुत्ती Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६८८ पञ्चमं परिशिष्टम् रम्म मेरा मेरू मेह मेहरह मो शब्दः सूत्राङ्कः शब्दः सूत्राङ्कः मुसल ९६; १५८, पृ. ४७२ पं. २ रत्तिं परिमाणकडे ११[१] मुसावायवत्तिए १३ [१] रमणिज १० [४] मुसावायातो १० [४] मुहुत्त २९ [१]; ७७ रम्मए मुहुत्तग्गेणं २९ [१] रम्मगं १० [४] मूलं १० [२] रम्मयवास मूलगुणुत्तरगुणातियारा १४२, पृ. ४४१ पं. ४ रयण १२० मूलनक्खत्त ११ [२] रयणप्पभा १ [६]; २ [३], ३ [३], ४ [३], मेंढयलक्खणं ४ [३],५ [३], ६ [३], ७[२], मेत्तज ११ [२] ९ [२], ९ [३], १० [३], मुत्तामणिमए ११ [३], १२ [२], १३ [२], १५८, पृ. ४७० पं. २ १४ [२], १५ [३], १६ [२], १६ [१] १७ [१], १७ [२], १८ [२], १५७, पृ. ४६४ पं. ७ १९ २], २० [२], २१ [२] १५७, पृ. ४६५ पं. ९ २२ [२], २३ [२], २५ [२], मेहुण ५ [१]; २१ [१] २६ [२], २७ [२], २८ [२], २९ [२], ३० [१], पृ. ३८५ मेहुणसण्णा पं. १०, ३१ [२], ३३ [२], ७६ ४१, ९९, १११, ११२, ११६, मोक्ख १ [३] १४९, पृ. ४५२ पं. ११, १५० मोक्खपहोयारगा १३७, पृ. ४३५ पं. ११ पृ० ४५४ पं. ४, १५१, पृ. मोक्खमग्गगती ४५६ पं. १६, १५४, पं. ४६० मोयगेणं १ [२] प.१४ मोरियपुत्त ११ [२]; ६५; ९५ रयणिखेत्त २७ [१], ७८, ९८ मोलिकडे ११ [१] रयणी ७ [१], ९ [१] मोसमणपओग १३ [१]; १५ [२] रथणुचय १६ [१] मोसवतिपओग १३ [१]; १५ [२] रसगारव मोहणिज २१ [१], २६ [१], ३९, ७० रसणाम २५ [१]; २८ [१]; ४२ मोहणिजठाणा ३० [१], पृ. ३८० पं. २० रसपरिच्चातो मोहणिजवज ___ [१], ६९ ५ [१] रक्खसे ३० [१], पृ. ३८५ पं. ४ रसाणुवाती ९ [१] रक्खिया १५७, पृ. ४६९ पं. ५ रहनेमिज रहस्स ३० [१], पृ. ३८२ पं. १७ रहस्सगयं रति २१ [१], २६ [१], राग . १५७, पृ. ४६९ पं. ३ रागबंधण २ [१] रत्तवती १४ [१] रातिदिय २९ [१] रत्ता १४ [१] रातिदियग्गेणं २९ [१] रत्ता-रत्तवती २४ [१], २५ [१] । रातिणिय ३३ [१] ३ [१ रसा Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२ [१] श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६८९ शब्दः सूत्रायः । शब्दः सूत्राङ्क: रातिणियपरिभासी २० [१] रुतिल्लुत्तरवडेंसगं ९ [४] रातिण्ण १५७, पृ. ४६६ पं. १५ ४ [१]; १५ [१]; १५८, पृ. राती १२ [१] ४७० पं. १४ रातीभोयण २१ [१] रुप्पकूला १४ [१] राम १० [१]; १२ [१]; १५७, पृ. ४६४ रुप्पी ७ [१]; ५३; ५७, ८२; १०२; पं. १६: १५८.प्र. ४७२६.११ १५७, पृ. ४६५ पं. ९ रामकेसवा १५८, पृ. ४७२ पं. ९, १५८, रुप्पीकूड पृ. ४७८ पं.४, १५८, पृ. ४८० रुयए पं. २ रुयगणाभी ११८ रायकहा रुयगिंद १७ [१] रायकुलवंसतिलया १५८, पृ. ४७२ पं. १ रूवं रायवाणी रूवमए ८ [१] रायललिए १५८, पृ.४७३ पं. ४ रूवा रायवरसिरी १४७, पृ. ४४९ पं. १८ रूवाणुवाती ९ [१] रायहाणी ३२ [१] रूविअजीवरासी १४९, पृ. ४५२ पं. ४ राया ७७, ८३; ९५; १०७, १०८; १४१, रेवतिणक्खत्त पृ.४३९ पं. १; १४२, पृ. ४४० रेवतिपढमजेट्टपजवसाण पं. १५; १४३, पृ. ४४१ रेवती १५८, पृ. ४७६ पं. १६ पं. १७, १४४, पृ. ४४२ रोगपरीसह २२ [१] पं. १३; १४६, पृ. ४४५ पं. ९ __३० [१], पृ. ३८४ पं. १८ रासिबद्ध १४७, पृ. ४४७ पं. १३ रोयंस १५८, पृ. ४७३ पं. ७ रासी २[१]; १४९, पृ. ४५२ पं. ३ रोहते १४९, पृ. ४५३ पं. २१ राहुचरितं ३३ [२] रिट्ठ १८ [३]; १५८, पृ. ४७७ पं. १२ रोस रिटाभ रोहिणी ८ [२]; १९ [१] ४५, रिदमासेणं १५८, पृ. ४७१ पं. ४, रिद्धिविसेसा १४२, पृ. ४४१ पं. [३] १५८, पृ. ४७६ पं. १६ १४४, पृ. ४४३ पं. ६ रोहिणीनक्खत्त रिपुसहस्समाणमधणा १५८, पृ. ४७१ रोहियंसा १४ [१] पं. ८ रोहिया १४ [१] ३० [१] पृ. ३८५ पं. ३ लउड १४६, पृ. ४४६ पं. ३ रिसभनारायसंघयण १५५, पृ. ४६१ पं. १ १० [३]; ११ [४]; १२ [२]; सक्खा १३ [२]; १४ [२]; १४ [३]; ५० सतिलं लक्षण २९ [१]; सतिलं १५७, पृ. ४६४ पं. १६ रुतिल्लप्प लक्षणवंजणगुणोववेता १५८, पृ. ४७१ हतिल्लावंत पं. १० ठा.४४ रोख्य रिसभ लंतए CEEEE Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राः १५७, पृ. ४६७ पं. ११ १ [२] शब्द: लोगणाह लोगनाह लोगपईव लोगपज्जोयगर लोगप्पभ लोगबिंदुसार लोगविजओ लोगहित लोगहियं लोगालोग १ [२] १३ [३] २५ [१]; १४७, पृ. ४४८ पं. १३ ___९ [१] १ [२] १ [७] १३७, पृ. ४३५ पं. ५ १३८, पृ. ४३६ पं. ७ १३९, पृ. ४३७ पं. ३; १४०, पृ. ४३८ पं. ४ १३ [३] १३ [३] लोगावतं लोगुत्तरवडेंसगं लोगोत्तम लोभ _५२ शब्दः सूत्राङ्कः । लच्छिमती १५८, पृ. ४७० पं. ११, १५८, पृ. ४७० पं. १९ लट्ठबाहू १५७, पृ. ४६५ पं. ७ लटिभंजण १४६, पृ. ४४६ पं. ३ लण्हा १५०, पृ. ४५४ पं. १२ लता १४६, पृ. ४४६ पं. ३ लद्धसिद्धिमग्गाणं १४१, पृ. ४४० पं. १ ललिए १५८, पृ. ४७३ पं. ३ ललियमित्त १५८, पृ. ४७२ पं. १५ लव लवग्गेणं लवण १६ [२]; १७ [१]; ६०, ७२, ९५, १२५, १२८ लवालवे ३२ [१] लहुफासपरिणाम २२ [१] लाउल्लोइयमहिया १५०, पृ. ४५४ पं. १० लाघव १० [१] लाभमए ८ [१] लाभ-भोग-उवभोग-वीरियअंतराइयं १७ [१] लिवीए लुक्खफासपरिणाम २२ [१] लुब्भइ ३० [१], पृ. ३८२ पं. १० लेणविहिं १५ [१] लेसज्झयणं लेसा १५३, पृ. ४५९ पं. १२ लेसापदं १५३, पृ. ४५९ पं. १३ लेहं लोए १ [३]; १४०, पृ. ४३८ पं. ३ लोकपडिपूरणे १२ [१] लोग १० [१]; १३ [३]; १३७, पृ. ४३५ पं.५,१३८, पृ. ४३६ पं. ७; १३९, पृ. ४३७ पं. ३ लोगंत ११ [२] लोगगुरू १४४, पृ. ४४३ पं. ७ लोगग्ग-चूलिआ १२ [१] लोगट्ठाई १३८, पृ. ४३६ पं. १२ । ४ [१] लोभविवेग २५ [१]; २७ [१] लोभकसाय लोभवत्तिए १३ [१] लोहबंधे १५८, पृ. ४७८ पं. १३ लोगमुणिणो १४१, पृ. ४४० पं. ३ लोहितक्ख ११६ लोहियवण्णपरिणाम २२ [१] घरं १३ [३] वइगुत्ती २५ [१] वइरतल वइरजंधे १५८, पृ. ४७८ पं. १३ वइरावत्तं १३ [३] वइरुत्तरवडेंसगं १३ [३] वइरोयणं ८ [४] वइरोयणिंद वइरोसभनारायसंघयण १५५ पृ. ४६१ पं. १ वइसाहे २९ [१] वंचणया वंजण Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६९१ शब्दः सूत्राः वक्खारकूडवजा ११३ वक्खारपव्वय १०६, १०८ वक्खारपञ्चयकूडा १०८ वग्गूहिं ३० [१], पृ. ३८२ पं. १ वग्गे ३७, ३८, ४०, ४१, ४२ वचंसी १५८, पृ. ४७१ पं.६ वजं १३ [३] वजकतं १३ [३] वजकूड १३ [३] वजज्झयं १३ [३] वजणाभ १५७, पृ. ४६८ पं. १३ वजप्पभं १३ [३] वजलेसं १३ [३] वजवणं १३ [३] वजसिंग १३ [३] वजसिटुं १३ [३] वजावत १३ [३] वजुत्तरवडेंसगं १३ [३] वज्झकत्तण १४६, पृ. ४४६ पं. ४ वखेड़ वहमाण वट्टवेयड्डपब्वय ९०, ११३ १४९, पृ. ४५२ पं. १५ वडेंसे १६ [१] वडूइरयण १४ [१] वडि १५२, पृ. ४५९ पं. ५ वणमालं २२ [३] वणसंडा १४१, पृ. ४३९ पं. १, १४२, पृ. ४४० पं. १५, १४३, पृ. ४४१ पं. १७, १४४, पृ. ४४२ पं. १३ १४६, पृ. ४४५ पं. ८ वणस्सइकाइयअसंजम १७ [१] वणस्सतिकाए वणिला १५७, पृ. ४६९ पं. ६ वण्णणाम २५ [१]; २८ [१]; ४२ वण्णविभाग १४७, पृ. ४४९ पं. २० । शब्द: सूत्राङ्कः वतिअसंजम १७ [१] वतिगुत्ती ८ [१] वतिरकंड __ ११६ वतिरणाभ १५७, पृ. ४६५ पं. ५ वतिरामतियाए ७४ वतिसमाहरणता २७ [१] वत्तमाणुप्पयं १४७, पृ. ४४८ पं. ६ वत्तिए . २९ [१] वत्थु १४७, पृ. ४४८ पं. १४ वत्थुनिवेसं वत्थुमाणं वद्धमाण २४ [१]; १५७, पृ. ४६५ पं. २ १५७, पृ. ४६८ पं. ४ वद्धमाणयं २० [३] वधपरीसह २२ [१] वप्पा १५७, पृ. ४६४ पं. १८; १५८, पृ. ४७० प. २ वम्मा १५७, पृ. ४६४ पं. १८ वयगुत्ती ३ [१] वयछक्क १८ [१] वयदंड वयहारि १५८, पृ. ४७४ पं. १० वरजसा १५८, पृ. ४७२ पं. ४ वरदसिणं ३० [१], पृ. ३८३ पं. ५ वरदत्त १५७, पृ. ४६७ पं. ६ १५७, पृ. ४६८ पं. १६ वरुण ३० [१], पृ. ३८५ पं. २ वलए वलयामुह ५२, ५७, ५८, ७९, ९५ वलातमरण १. [१] ववहार __२६ [१] वसए ३० [१], पृ. ३८२ पं. ४ वसट्टमरण १७ [१] वसणविणास १४६, पृ. ४४६ पं. १ वसिट्ठ ८ [१] वसुंधरा १५८, पृ. ४७० पं. १० वसुदेव १५८, पृ. ४७० पं. १५ वद्या Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६९२ पञ्चमं परिशिष्टम् वाराह वाइतं शब्दः सूत्राङ्कः शब्द: सूत्राङ्क: वसुधारातो , १५७, पृ. ४६७ पं. १४ वायुकुमार वसुपुज १५७, पृ. ४६४ पं. ८ । वायुभूती ११ [२] वह १४६, पृ. ४४६ पं. १ १५७ पृ. ४६८ पं. १४ १५८, पृ. ४७३ पं. ४ वाइसया वारिमज्झे ३० [१] पृ. ३८० पं. २१ वाउकाइयअसंजम १७ [१] वारिसेणं १५८, पृ. ४७५ पं. ६ वाउकाए ६ [१] वारुणि १५७, पृ. ४६७ पं. ४ वाउकुमार १४९, पृ. ४५३ पं. ६ वालुए २५ [१] वाउत्तरवडेंसगं वावहारिए वाउछुतविजयवेजयंतीपडाग वासकोडिं १३४ च्छत्तातिच्छत्तकलिया १५०, पृ. ४५५ वासधरपव्वय पं. ८ वासहर ३९, ६९ वाऊ ३० [१], पृ. ३८५ पं. १ वासहर-कूडा १०८ वागरण ५४; १४०, पृ. ४३८ पं. ९ वासहरपव्वय ७ [१]; २४ [१] ७४; ८२ वागरणसहस्स १४०, पृ. ४३८ पं. १२ वासा ७ [१]; ६९, १२१; १३९, वागरित्था ५४ पृ. ४३७ पं. ११ वागरेत्ता वासावासं वाणमंतर १ [६]; ८ [१]; ९ [२] वासुदेव १० [१]; ३५, ५०, १० [३] ५४, ६८, ८० ८४, ९०, १३३, वाणमंतरभोमेजविहार ९९, १११ १५८, पृ. ४७२ पं. १२ १५८ वाणमंतरावासा १५०, पृ. ४५४ पं. १७ पृ. ४७६ पं. १५ वातकंत वासुदेवगंडियाओ १४७, पृ. ४५० पं. . वातकुमारिंद वासुदेवमातरो १५८, पृ. ४७० प. १६ वातकूई वासुपुज्ज ६२, ७०, १०९; वातज्झयं १५७, पृ. ४६६ पं. १४; वातप्पभं १५७, पृ. ४६६ पं. १७ वाही वातसिंग विअच्छउम १ [२] वातसिटुं विअडभोती ११ [१] वातावत्तं विआहिज्जति १४०, पृ. ४३८ पं. १ वादिसंपया १०६ विओसग्गे ३२ [१] वादी १०६, १०९, १४७, पृ. ४५० पं. १ विट्ठाइणा वामण १५५, पृ. ४६१, पं. १४ विकहाणुयोग २९ [१] विकुष्वणया १५३, पृ, ४६.पं. २ वायणा १३६, पृ. ४३४ पं. १३ विक्खंभुस्सेह १३९ पृ. ४३७ पं. १३ । विक्खंभुस्सेहपरिरयप्पमाणं १४४, पृ. ४३ ५ १४ । १३९, पृ. ४३७ पं. . ک वातलेसं و و و و و و و ५ [४] ५ [४] वायं Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ६९३ शब्दा सूत्रातः शब्दः सूत्राङ्क: विक्खोभइत्ताणं ३० [१], पृ.३८१ पं. १८ वितिमिरा १५०, पृ. ४५४ पं. १३ विगहा ४ [१] १५०, पृ. ४५६ पं. ३ विगसितसतवत्तपुंडरीयतिलयरयणद्ध वित्तम्मि ३० [१], पृ. ३८२ पं. १० चंदचित्ता १५०, पृ. ४५५ पं. १० वित्ती २९ [१] विगाहिया ३० [१], पृ. ३८० पं. २१ वित्तीसंखेवो ६ [१] विजय ९ [२] १२ [१]; ३० [१] वित्थरधम्मसवण १४२, पृ. ४४१ पं. ३ पृ. ३८५ पं. १; ३१ [२]; विदब्भ १५७, पृ. ४६८ पं. १३ ३२ [३]; ३३ [२]; ३७; विधिविसेस १३९, पृ. ४३७ पं. १० ६८, ७३, १४९, पृ. ४५२ विद्धिकराई १० [२] पं. ७; १५१, पृ. ४५६ विपञ्चवियं १४७, पृ. ४४८ पं. ४ पं. १६; १५७, पृ. ४६४ विपुलकुलसमुब्भवा १५८, पृ. ४७१ पं. १३ पं. १०; १५७, पृ. ४६४ विपुलवाहण १५८, पृ. ४७७ पं. ११ पं. १५; १५७, पृ. ४६५ विप्पजहणसेणियापरिकम्मे पं. १५; १५७, पृ. ४६७ १४७, पृ. ४४७ पं. ११ पं. ३, १५८, पृ. ४६९ विभज्ज ३० [१], पृ. ३८१ पं. ८ पं. १४; १५८, पृ. ४७० विमल ७ [३]; २२ [३] ४४, ५६; पं. ९, १५८ पृ. ४७१ पं. ३; ६०, ६८; १५७, पृ. ४६५ १५८, पृ. ४७८ प. ८ पं.५; १५७, पृ. ४६५ पं. १५; विजयबारस्स १५८, पृ. ४७६ प.७ १५८, विजाअणुप्पवायं १४ [१] पृ. ४७९ पं. ११ विजागतं विमलघोस १५७, पृ. ४६३ पं. ६ विजाणुजोग २९ [१] विमलवाहण ११२, १५७, पृ. ४६३ पं. विजातिसया १४५, पृ. ४४४ पं.६ १४, १५७, पृ. ४६५ पं.५ विज्जाहरसेढी १५२, पृ. ४५९ पं. १ १५८, पृ. ४७५ पं. १२ विजुकुमारावास १५८, पृ. ४७७ पं. ११ विजुकुमारिंद ७६; १४९, पृ. ४५३ पं. ७ विमाणपत्थडा विजुप्पभ १०८ विमाणपविभत्ती ३७,३८, ४०, ४१, ४२; विणओ ४३, ४४, ४५ विणभोवए ३२ [१] विमाणपागारा १०४ विणतं १९ [३] विमाणपुढवी २७[१] विणयकरणजिणसामिसासणवरे विमाणावास ८४; १५०, पृ. ४५६ पं. ६ १४१, पृ. ४३९ पं. ५ विमोहायणं विणथसुयं वियत्त ११[२] विणीता १५७, पृ. ४६६ पं. ९ वियलिंदियजातिणाम विण्णात १३६, पृ. ४३४ पं. १९; वियारेति ३०[१], ३८२ पं. २ १३७, पृ. ४३६ पं. २ | वियावत्तं १६[३]; १४७, पृ. ४४८ पं. ५ १५७, पृ. ४६४ पं. ८, १६ । वियाह १४०, पृ. ४३८ पं. १ विह Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६९४ शब्दः वियाहपण्णत्ती विरताविरतसम्म दिट्ठी विरति विरहिया विरागता विराहणा विवाए विवागत विराहियचरित्तणाणदंसणज तिगुणविविहप्पगार णिस्सार सुन्नयाणं पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राङ्कः ८१ ८४; १३६, पृ. ४३४ पं. ७ १४[१] ५ [१] १५४. पृ. ४६० पं. ११ विसमं विसय विसयविरक्ता विवाहपण्णत्ती १ [२] विविहगुण महत्था १४५, पृ. ४४४ पं. १४ विविहमणिरयणभत्तिचित्ता १५०, पृ. ४५५ पं. ८ विविहमहापसिणविजामणपसिण विज्जादइवयपयोगपाहण्णगुणप्प १४१, पृ. ४३९ पं. ८ ५२; १५८, पृ. ४७६ पं. ७ १[२]; १३६, पृ. ४३४ पं. ८; १४६, पृ. ४४५ पं. ५ गासियाणं १४५, पृ. ४४४ पं. १० विविहवित्थार भासियाणं १४५, पृ. ४४४ पं. ९ विविहवित्थाराणुगम परमसम्भाव गुणविसा १३७, पृ. ४३५ पं. ११ ९३ १५२, पृ. ४५९ पं. ४ १४४, पृ. ४४३ पं. ८ विसाहानक्खत्त विसुद्ध सा विसुद्धवंसा विसुद्धा २७[१] ३ [१] विसयसुहतुच्छआसावसदोसमुच्छियाणं १४१, पृ. ४३९ पं. ८ विसातं २०[३] विसाल १८[३]; १५७, पृ. ४६५ पं. १९ विसाहा ८[२]; ४५ ५ [२] १५७, पृ. ४६७ पं. ७ १५७, पृ. ४६४ पं. १२, १५७, पृ. ४६८ पं. १७ १५०, पृ. ४५४ पं. १३; १५०, पृ. ४५६ पं. ३ शब्दः विस्सनंदी विस्सभूती विस्सरं विस्स सेण विस्तं विहगगतिणाम विहरति विहिंसइ वीतिकं हिं वीर वीरकंतं वीरकूडं वीरगतं वीरज्झयं वीरप्पभं वीरभद्द वीरमहेसी हिं वीरलेसं वीरवण्णं वीर सिंग वीरसिहं वीर सेणियं वीरावत्तं वीरिय वीरपुव्व वी रियायार वीरुत्तरवडेंसगं वीसं वीससेण वहं सूत्राङ्कः १५८, पृ. ४७३ पं. ३ १५८, पृ. ४७२ पं. १४ ३०[१], पृ. ३८२ पं. ६ १५७, पृ. ४६४ पं. ९, १५८, पृ. ४६९ पं. १२ २२[३] ४२ ३४ ३० [१], पृ. ३८२ पं. १५ ८२ ६[४]; १५७, पृ. ४६६ पं. १३ ६ [४] ६ [४] ६ [४] ६ [४] ६ [४] <[9] १४५, पृ. ४४४ पं. ९. ७२; १३७, वेव्वियसरीरकायपओग वेव्वियमीस सरीरकायपओग उव्वयसमुग्धात ६ [४] ६ [४] ६ [४] ६ [४] ६ [४] ६ [४] १४[१]; १६ [१]; २३ [१]; १४७, पृ. ४४८ पं. १२ ७१; १४७, पृ. ४४८ पं. १५ १३६, पृ. ४३४ पं. १२ ६ [४] २० [१] ३० [१], पृ. ३८५ पं. २; १५७ पृ. ४६७ पं. ५ पृ. ४३५ पं. १० १३[१], १५[२] १३[१]; १५[२] ६ [१]; ७[१] Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दः asव्वयसरीर वेडव्वियसरीरंगो वंगणामं वेव्वयसरीरनाम वे जयंत वेजयंती asard वेढा वादी वेतिया वेमाणियावास वेगसम्मत्तबंधोवरय वेयणअधियासणता वेयणतिया वेणा सूत्राङ्गः १५२, पृ. ४५७ पं. ९ २८ [१] २८ [१] १५६, पृ. ४६२ पं. ११ ३१[२]; ३२[३]; ३३[२]; ३७, ५५; १४९, पृ. ४५२ पं. ७ १५१, पृ. ४५६ पं. १६ १५७, पृ. ४६५ पं. १५; १५८, पृ. ४७१ पं. ३ १५७, पृ. ४६८ पं. ३ १३६, पृ. ४३४ पं. १४ १३७, पृ. ४३५ पं. ९ वेयण-विहाण-उवओग-जोग इंदिय कसाय वेयणासमुग्धात वेयणिय वेयरणी वेयालिए वेयावच्च वेरमणं वेलं वेलंधर वेसमण वेह वेहासमरण वोकम्म वोच्छिन्ना सइ सइंदया सउज्जोय श्री समवायाङ्ग सूत्रान्तर्गत विशिष्टशब्द सूचिः १२[१] १५०, पृ. ४५५ पं. १३ २७ [१] २७ [१] १८ [१] १३९, पृ. ४३७ पं. ९ १ [३]; १५३, पृ. ४५९ पं. ८ ६ [१]; ७ [१] ५८ १५ [१] १६ [१]; २३ [१] ६ [१]; १२ [१] ५ [१] ७२ १७ [१] ७८ ३० [१], पृ. ३८५ पं. २ १४६, पृ. ४४६ पं. ४ १७ [१] ३० [१], पृ. ३८३ पं. ४ १५७, पृ. ४६३ पं. २ १८ [१] २४ [१] १५०, पृ. ४५४ पं. १३ १५०, पृ. ४५६ पं. ४ शब्द: सउणरुतं एकतारे संकमित्ता संकरिसण संकि लिट्ठपरिणाम संख संगणी संख-चक्क-गय-सत्ति-णंदगधरा संगाणं संघयण संघयणणाम संघाएइ संघाडे दुब्बलाणं संछन्नपत्त पुप्फ पल्लव समाउलो संजइज संजम संजयं संजलण २५[१] ४२; ४३; ५२; ५७; ८७; १५७, पृ. ४६५ पं. ११; १५८, पृ. ४७६ पं. १४; १५९, पृ. ४८० पं. ८ संजमपतिष्णापालणधिइमतिववसाय संजू हं संठाण १०० સ્ १५८, पृ. ४७८ पं. ९ संठाणणाम संतकम्म संतकम्मंसा संती ६९५ सूत्राङ्गः ७२ १५८, पृ. ४७२ पं. २ १४१, पृ. ४४० पं. ६; १४४, पृ. ४४४ पं. १; १४६, पृ. ४४७ पं. २ ३२ [१] १४७, पृ. ४४९ पं. १९, १५५, पृ. ४६० पं. १९ ४२ ६९ १९[१] ३४ ३६ 90[9] १४१, पृ. ४३९ पं. ६ ३०[१], पृ. ३८३ पं. ३ १६[१]; २०[१]: २१ [१]; ५२ १४७, पृ. ४४८ पं. ४ १४७, पृ. ४४९ पं. १९; १५२, पृ. ४५९ पं. ४; १५५, पृ. ४६१ पं. १३ ४२ २१ [१]; २६ [१]; २८ [१] २७ [१] ४०; ७५; ८९; ९३; १५८, पृ. ४७० पं. ५ Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६९६ शब्दः संगतिया संदेहजासहजबुद्धिपरिणामसंसइयाण संपग्गहीयस संपत्तजोन्वणा संपमज्जिज्जइ संपाविजकामेणं संपिहित्ताणं संभव संभूत संभोग जोणियाणं संलीणया संलेहणा संमुच्छिम उरगपरिसप्प संमुच्छिमखहयरपंचेंदियतिरिक्ख संवच्छर संवच्छरपरियाय संवर संवरदारा संवेग सक १३७, पृ. ४३५ पं. ७ ३०[१], पृ. ३८२ पं. १२ ४९ ६३ सक्कारपुरक्कारपरी सह सखयवियत्त सगर सघंटो पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राङ्कः 9[<] ३४ 9[3] ३०[१], पृ. ३८१ पं. ३ संसारअपारदुक्खदुग्गतिभववि विह परंपरापवंचा ५९; १०६ १५८, पृ. ४७३ पं. ७ १२ [१] ५३ ७२ ६ [१] १४१, पृ. ४३९ पं. ३; १४२, पृ. ४४१ पं. १; १४४, पृ. ४४२ पं १५; १४६, पृ. ४४५ पं. १३ ५९ ५३ १[३] ३२[१]; १५७, पृ. ४६४ पं. ६; १५८, पृ. ४७६ पं. ७ संसारकंतार संसार १४७, पृ. ४४७ पं. १४ संसार पर्वच दुइपरंपरा १४६, पृ. ४४५ पं. १० संसारसमुद्दरुंदउत्तरणसमत्थ ५ [१] ३२ [१] १४१, पृ. ४३९ पं. ९ १४८, पृ. ४५१ पं. ५ १४०, पृ. ४३८ पं. ७ ३२[१]; ७८; ८४ २२[१] १८ [१] ७१ १०७ १५८, पृ. ४७० पं. ४ ३४ शब्दः सचकं सचित्तपरिण्णात सचूलियाग सचूलिया सच्च सच्चति सूत्राङ्कः ३४; १५८, पृ. ४७३, पं. १७ 99[9] १८[१], ८५ २५ [१] १० [१]; ३० [१], पृ. ३८५ पं. १ १५८, पृ. ४७६ पं. ५५ १४७, पृ. ४४८ पं. १२ सच्चप्पवायं सचप्पवाय पुण्वं सचमणपओग सच्चवतिपओग सच्चयणाइसेसा सच्च सहिथं सच्चसेण सच्चामोसा सच्चामोसमणपओग सच्चामोसवतिपओग सच्छंदविउब्वियाभरणधारी सच्छत्ता सजोगी सज्जीवं सज्झाओ सज्झायवायं सट्टाद्वाणंतराणं सढे सकुमार सकुमार माहिं दे सणकुमारवडेंसगं सण्णा सहा १४ [१] १३[१]; १५[२] १३[१]; १५[२] ३५ १४३, पृ. ४४२ पं. २ १५८, पृ. ४७९ पं. ६ ३० [१], पृ. ३८१ पं. १५ १३ [१]; १५ [२] [१३[१]; १५[२] १५७, पृ. ४६६ पं. ५ ३४; १५७, पृ. ४६८ पं. ९ १४ [१] ७२ समा सण्णिगब्भवकंतियमणुस्स सण्णिनाणे सण्णिपंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं ६ [१]; ३४ ३० [१], पृ. ३८३ पं. १४ ३०[१], पृ. ३८४ पं. ३ २[३]; ७[२], ३२[१; ३[३]; ४[३] ५[३]; ६ [३] [३] [१] ३ [३] २][३]; ३[३] २ [३] १५०, पृ. ४५४ पं. १२; १५०, पृ. ४५६ पं. ३ १० [१] १[६]; Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दः सतए सतजले सतभिसय सतरह सतरिसभे सताऊ सत्त सत्तचत्तालीसं सत्तट्टीए सत्ततारे सत्तत्तीसं सत्तत्तीसंगुलियं सत्तमाए सत्तमासिया सत्तमीए सत्तरस सत्तरसविह सत्तरातिंदिया सत्तरं सत्तसट्ठि सर्द्विभागइते सत्तसत्तमिया साउ सत्तावण्णं सत्तावीसं सत्तावीसंगुलियं सत्तासीतं सत्तिवण्णे सत्तुमद्दणा सत्यपरिणा सदसरात मासिया सद्दक सद्दा सद्दाणुवाती श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्क: १५८, पृ. ४७६ पं. ३, १४ १५७, पृ. ४६३ पं. ९ १५[२] १५७, पृ. ४६३ पं. ११ ३०[१], पृ. ३८५ पं. ३ १५७, पृ. ४६३ पं. ९ ७ [१] ४७ १३७, पृ. ४३५ पं. ९ ७[२] ३७ ३७ १४९, पृ. ४५३ पं. १७ १२ [१] १४९, पृ. ४५३ पं. १६ १७ [१] १७[१] १२[१] ७० ६७ ६७ सदेवमणुयासुर सदेवमाणुसधीर करणकारणाणि २७ [१] २७ [१] ૮૭ १५७, पृ. ४६७ पं. १६ १५८, पृ. ४७१ पं. ८ 3[9] २८ [१] १०६ १४१, पृ. ४४० पं. २ २० [१] ५ [१] [9] शब्दः सद्धि सन्निअपज्जत्तया सन्निपज्जत्तथा सन्निसेज्जा सपंचरातदोमासिया सपंचराय मासिया सपंचवीसरात मासिया सपडागा सपडातो सपण्णरसरात मासिया सपायपीढं सप्पभा ३४ २८ [१] ३४ १५०, पृ. ४५४ पं. १३; १५०, पृ. ४५६ पं. ५; १५७, पृ. ४६५ पं. १६ ३० [१], पृ. ३८२ पं. १५ सप्पी सबल १५ [१]; २१ [१] सन्भूय बिगुणप्पभावनरगणमतिविम्यकरीणं १४५, पृ. ४४४ पं. ११ ९ [२] ७२ सभा सभावं सभिक्खुगं समए समं समंसे समचउरंस समचउरंससंठाणणामं समचउरंस संठाणसंठिते समण ६९७ सूत्राङ्कः ८ [२] १४ [१] १४ [१] १२ [१] २८ [१] २८ [१] २८ [१] १५७, पृ. ४६८ पं. ९ ३६ १६ [१]; २३ [१] [३]; ९३ ६१; ६७ १५५, पृ. ४६१ पं. १४ २८ [१] १५२, पृ. ४५८ पं. ११ १[२]; ७[१]; ११[२]; १४[१]; १८[१]; ३० [१]; पृ. ३८५ पं. ९; ३६; ४२; ५३; ५४ ५५; ७०; ७२, ८२; ८३ ८९; १०४; १०६; ११०; १११; १३४ 90[9] 99[9] समणधम्म समणभूते समणसंपदा १४ [१]; १६ [२]; १८[१]; ६८ Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६९८ पञ्चमं परिशिष्टम् vihndi शब्दः सूत्राङ्कः । समणसाहस्सीओ १४[१] समणाउसो ११[१] समतालं समत्तभरहाहिवाण १३९, पृ. ४३७ पं. ११ समत्तसुयणाणि १४७, पृ. ४४९ पं. २१ समप्पभं समभिरूढं १४७, पृ. ४४८ पं.६ समयखेत्त ३९,४५, ६९, समवाय १[२]; १३६, पृ. ४३४ पं. ७, १३९, पृ. ४३७ पं. १, १३९, पृ. ४३७ पं. १५ समाए १३९, पृ. ४३७ पं. १२, १५९, पृ. ४८० पं. ८ समाणं १८[३] । समायारे १३९, पृ. ४३७ पं. ६ । समाहि १६ [१], २३ [१], ३२[१], १५८, पृ. ४७६ पं. ६ समाहिहाण समिति ५[१]; ३६ समितिगुत्ती १४३, पृ. ४४२ पं. ३ समिरीया १५०, पृ. ४५४ पं. १३: १५०, पृ. ४५६ पं. ४ समुग्धाय ६[१]; [१] समुच्छिमभुयपरिसप्प ४२; १३८, पृ. ४३६ पं. ९ समुद्ददत्त १५८, पृ. ४७२ पं. १४ समुद्दनाम १५८, पृ. ४७३ पं.८ समुद्दपालिज समुद्दविजय १५७, पृ. ४६४ पं. १०; १५८, पृ. ४६९ पं. १२ समुद्देसगसहस्स १४०, पृ. ४३८ पं. ११ समुद्देसणकाला १३६, पृ. ४३४ पं. १६; १३७, पृ. ४३५ पं. १६; १३८, पृ. ४३६ पं. १४; १३९, पृ. ४३७ पं. १४; १४१, पृ. ४४० पं.१२,१४२,पृ.४४१ पं. १३; १४३, पृ. ४४२ पं. ९; १४४, | शब्दः सूत्राङ्कः पृ.४४४ पं. २; १४५, पृ. ४४५ पं. २; १४६, पृ. ४४७ पं. ३ समोसरण १२[१]; १६ [१]; २३ [१], १४१, पृ. ४३९ पं. १, १४२, पृ. ४४० पं. १५, १४३, पृ. ४४१ पं. १७; १४४, पृ. ४४२ पं. १४; १४६, पृ. ४४५ पं. ९; १५७, पृ. ४६३ पं. १ सम्मत्त ५ [१]; ९ [१]; १५३, पृ. ४५९ पं. १५ सम्मत्तविसुद्धता १४२, पृ. ४४१ प. ४ सम्मत्तवेयणिज २८ [१] सम्मद्दिट्ठी २९ [१]; ३२ [१] सम्ममिच्छत्तवेयणिजं २८ [१] सम्मा १५७, पृ. ४६९ पं. ३ सम्मामिच्छदिट्ठी १४ [१] सम्मुई १५८, पृ. ४७५ पं. १३ सम्मुच्छिममणूसा १५५, पृ. ४६२ पं. ८ सयंपभ १६[१] १५७, पृ. ४६३ ५५, १५८, पृ. ४७५ पं. ९, १५८, पृ. ४७६ पं. १ सयंभु ६[४]; ९०; १५७, पृ. ४६८ पं. १५ सयंभुरमणं सयंसबुद्धं १[२]] सयणविहिं ७२ सयधणू १५८, पृ. ४७५ पं. १२ सयमिसया सयारब्भ ३०[१], पृ. ३८१ पं. ५ सर २९[१]; ३४; १३८,पृ. ४३६ पं. १० सरगयं सरणदय सरण्णा १५८, पृ. ४७१ पं. १० सरीर १५२, पृ. ४५७ पं. १ सरीरंगोवंगणाम ४२ सरीरणाम ४२ सरीरत्थ ८[१] सरीरपमाणमेत्ता १५२, पृ. ४५८ पं. १८. १[२] Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः सूत्राङ्क: ४२ १५७, पृ. ४६७ प. १४ शब्दः सरीरबंधणणाम सरीरमेत्तीओ. सरीरसंघायणणाम सरीरोगाहणा सलिला सल्ला सवण सवणणक्खत्त सवीसतिराते सवीसतिरायमासिया सवेइया १५२, पृ. ४५८ पं. १७ १३८, पृ. ४३६ पं. ९ ३ [१] ९[२] ३[२] २८[१] १५७, पृ. ४६८ पं. ९ सव्व ५[१] सव्वओभई १६ [३]] सव्वओ समंता सम्वकामविरत्तया ३२[१] सव्वजगवच्छल १५७, पृ. ४६६ पं. २ सव्वजणणयणकंता १५८, पृ. ४७१ पं. ७ सव्वजहणिया १२[१] सव्वट्ठसिद्ध १[४]; १२[१]; ३०[१], पृ. ३८५ पं. ४, ३३ [३] सम्वट्ठसिद्धया १४९, पृ. ४५२ पं. ८ सव्वण्णु १[२]; ५४; ८३ सम्वतित्थाण ३० [१], पृ. ३८४ पं. ६ सव्वतोभदं १४७, पृ. ४४८ पं. ६ सव्वदरिसि सव्वदुक्ख १[८] सव्वदुक्खप्पहाण सव्वबाहिरय ३१[१] सव्वबाहिरा सम्वब्भंतर सव्वभावदरिसी ५४; ८३ सव्वभावविदू १५८, पृ. ४७६ पं. ४ सव्वरयणामया १५०, पृ. ४५६ पं. ३ सब्वलोयपरे - ३० [१], पृ. ३८३ पं. १६ सव्वसव्वण्णुसम्मतस्साबुध जणविबोहकरस्स १४५, पृ. ४४४ पं. १२ सव्वाउयं शब्दः सूत्राङ्क: सव्वाणंद १५८, पृ. ४७९ पं. ८ सव्वाणुभूती १५८, पृ. ४७६ पं. २ सव्वुपरिमे ११२ सव्वोउयसुरभिकुसुमसुरचित पलंबसोभंतकतविकसंतचित्त वरमालरइयवच्छा १५८, पृ. ४७२ पं. ४ सव्वोत्तुकसुभाए १५७, पृ. ४६६ पं. २ ससंगताए १४६, पृ. ४४५ पं. १५ ससमय १३७, पृ. ४३५ पं. ३, १३८, पृ. ४३६ पं. ५ १३९, पृ. ४३७ पं. १, १४०, पृ. ४३८ पं. १ ससमय-परसमयपण्णवयपत्तेयबुद्धविविधत्थ भासाभासियाणं १४५, पृ. ४४४ पं. ७ ससमय-परसमया १३७, पृ. ४३५ पं. ४, १३८, पृ. ४३६ पं. ६; १३९, पृ. ४३७ पं. २; १४०, पृ. ४३८ पं. २ ससमयसुत्तपरिवाडीए २२ [१]; १४७, पृ. ४४८ पं. ७ ससरक्खपाणिपाए २० [१] ससिसोमागारकंतपियदंसणा १५८, पृ. ४७१ पं. ११ सस्सिरीयरूवा १५०, पृ. ४५५ पं. ११ सहदेव १५०, पृ. ४७० पं. १ सहस्सपरिवार १५७, पृ. ४६६ पं. १६ सहस्सार १७ [२]; १८ [२]; ३० [१]; पृ. ३८५ पं. ६; ११९ सहस्सारवडेंसगं १८ [३] सहीहेडं ३० [१], पृ. ३८४ पं. ८ १५[२] सागर १[७]; १५८, पृ. ४७३ पं. ८ सागरफत १[] सागरदत्त १५७, पृ. ४६५ पं. १७, १५८, पृ. ४७३ पं.३ सागरोवम सागरोवमकोडाकोडी २०[१]; १३५ १०[१] साइ Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७०० पञ्चमं परिशिष्टम् साति सिंधू सिद्ध सूत्राङ्क: सागारियं २१[१] साणुकोसा १५८, पृ. ४७१ पं. ९ सात २० [३]; १५३, पृ. ४५९ पं. ८ सातावेयणिज्ज ३१[1] १५५ पृ. ४६१ पं. १४ सातिजोग सातिणक्खत्त सातिरेग सातीबुद्धे १५८, पृ. ४७७ पं. १ साधारणसरीरणाम साम १५[१]: सामकोढें १५८, पृ. ४७५ पं. ४ सामचंदं १५८, पृ. ४७४ पं. १० सामण्णपरियागं ४२, ७०; १३४ सामा १५७, पृ. ४६४ ५ १६ सामाणं १७[३], १४७, पृ. ४४८ पं. ४ सामाणिय ६०; ८४ सामातियकडे ११[१] सामायारी सामित्तं सायागारव ३[१] सायावेयणिज १७[१] सायासोक्खपडिबद्ध ९[१] सारतनवथणियमधुरगंभीरकोंच निग्घोसदुंदुभिसरा १५८, पृ. ४७२ पं. ६ सारीर १५३, पृ. ४५९ पं. ८ साल १८[३]; १५७, पृ. ४६७ पं. १६; १५७, पृ. ४६८ पं. ४ सालरुक्ख १५७, पृ. ४६८ पं. ६ सावच्चा १५७, पृ. ४६३ पं.२ सावणसुद्धसत्तमी सासते १४८, पृ. ४५१ पं. १२ सासया १३६, पृ. ४३४ पं. १७ १३५, पृ. ४३६ पं. १; १४० पृ. ४३८ पं. १३ सासायणसम्मदिट्ठी १४[१] साहम्मियउग्गह २५[१] । शब्द: साहारणट्ठा ३०[१], पृ. ३८४ पं. १ साहारणभत्तपाणं २५[१] साहाहेलं ३० [१], पृ. ३८४ पं. ८ साहियाई १४[१] सिक्खा ३२[१] सिज्झणयाए १५४, पृ. ४६. पं. १८ सिज्झिस्संति १[८] सिणाण १८[१] ४२; १४८, पृ. ४५१ पं. १] सिद्धत्थ २०[३]; १५७, पृ. ४६४ पं. ११; १५७, पृ. ४६४ पं. १५; १५७, पृ. ४६५ पं. १४ सिद्धसेणियापरकम्म १४७, पृ. ४४७ पं. ९ सिद्धाइगुणा ३१[१] सिद्धालए १२[१] सिद्धावत्तं १४७, पृ. ४४७ पं. १४ सिद्धिगत १०४ सिद्धिगतिणामधेयं सिद्धिवज्जा १५४, पृ. ४६० पं. १२ सिद्धिपह १४७, पृ. ४५० पं. २ सिद्धिसुगतिघरुत्तम १३७, पृ. ४३५ पं. १२ सिद्धी १२[१] सिरि १५७, पृ. ४६४ पं. १७, १५८, पृ. ४७० पं. १ सिरिउत्त १५८, पृ. ४७७ पं. १० सिरिकत १४[३]; १५७, पृ. ४६४ पं. ३ सिरिचंद १५८,पृ. ४७९ पं. ३ सिरिदामगंड २१[३] सिरिधर [१] सिरिभूती १५८, पृ. ४७७ पं. १० सिरिमहिअं १४[३] सिरिवच्छं २१[३] सिरिवच्छसुलंछण १५८, पृ. ४७२ पं. ३ सिरिसे १५७, पृ. ४६७ पं. १७ सिरिसोम १५८, पृ. ४७७ पं. १० सिरिसोमणसं १४[३] Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समर्षायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ७०१ शब्द: सूत्राङ्कः । शब्दः सूत्राङ्क: सिरी ३०[१], पृ. ३८२ पं. १२ सीसम्मि ३. [१], पृ. ३८१ पं. ७ सिलोग ___७२; १३६, पृ. ४३४ पं. १४ सीसहितत्थाय १४०, पृ. ४३८ पं. ९ सिलोगाणुवाती ९[१] सीसा १४७, पृ. ४४९ पं. २० सिव [२]; १५७, पृ. ४६४ पं. १८; सीसावेढेण ३० [१] पृ. ३८१ पं. १ १५७, पृ. ४६९ पं. ५, सीहं १७ [३] १५८, पृ. ४७० पं. १४ सीहगिरी १५७, पृ. ४६५ पं. १० सिवसेण १५८, पृ. ४७४ पं. ११ सीहरह १५७, पृ. ४६५ पं. ९ सिहरतल ११.२] ५०७९०७११२ सीहवियं १७ [३] सिहरी __७[१]; २४[१]; १०० सीहसेण १५७, पृ. ४६४ पं. ९ सीआ-सीओआओ १०८ १५७, पृ. ४६८ पं. १२ सीओसणिज्जं ९[१] सीहासणं सीतपरीसह २२[१] सीहोकतं १७ [३] सीतफासपरिणाम २२[१] ३२ [१] सीतल ३४; ७५, ८३ सुंदर १५७, पृ. ४६५ पं. ८ सीतवेदणं १५३, पृ. ४५९ पं. १० सुंदरबाहू १५७, पृ. ४६५ पं. ७ सीता १४[१]; १५३, पृ. ४५९ पं. ८ सुसमा १९[१] सीतोता सकडदुक्कडाणं १४६ पृ. ४४५ पं. ५ सीतोदयवियडवग्धारियपाणि २१ [१] सुकालं सीतोदा १४ [१] सुकिडिं ४[४] सीतोसिणवेयणं १५३, पृ. ४५९ पं. १० सुकुलपच्चायाती १४१, पृ. ४३९ पं. ४, सीमंकर १५८, पृ. ४७५ पं. १२ १४२, पृ. ४४१ पं. १ सीमंतए १४४, पृ. ४४२ पं. १६; सीमंधर १५८, पृ. ४७५ पं. १२ १४६, पृ. ४४५ पं. १३ सीमाविक्खंभ सुक्क ४[१]; १७[३]; १९[१] सीयल सुक्कपक्ख १५[१]; ६२ सीया १५८, पृ. ४७० पं. १८ सुक्कलेसा ६[१]; १५३, पृ. ४५९ पं. १३ सीयाओ १४७, पृ. ४४९ पं. १९. सुकिलवण्णपरिणाम २२[१] १५७, पृ. ४६५ पं. १३ सुगंधवरगंधगंधिया १५०, पृ. ४५४ पं. ११; सीलवयगुणवेरमणपचक्खाण सुग्गीव १५७, पृ. ४६४ पं. ८,१५८, पोसहोववासा १४२, पृ. ४४१ पं. ६ पृ. ४७८ पं. १४ सीलव्वयवेरमणगुणपञ्चक्खाण सुघोस ६[४]; १० [४]; १५७, पोसहोववासपडिवजणतातो १४२, पृ. ४४० पृ. ४६३ पं. ६ पं. १६ सुचंदं १५८, पृ. ४७४ पं. ९ सील-संजम-णियम-गुण-तवोवहाणेसु १४६, सुजसा १५७, पृ. ४६४ पं. १७ पृ. ४४६ पं. ७ S[४] सीसग १४६, पृ. ४४६ पं. ३ सुजकंत ९[४] सीसपहेलिय सुजप्प १८[३] सुज Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७०२ शब्दः सुजावत्तं सुज्जुत्तरवडेंसगं सुद सुत सुतंग सुतक्खंध सुतणाण सुतपरिग्गहा सुन्तत्था सुदंसणा सुंदर पभ सुंदरि सुदाम पञ्चमं परिशिष्टम् सूत्राङ्कः 3[x] [४] १५[४]; १५७, पृ. ४६७ पं. ३ १५८, पृ. ४७० पं. ९ १५८, पृ. ४७६ पं. १४ १५९, पृ. ४८० पं. ७ १५९, पृ. ४८० पं. ७ १३६, पृ. ४३४ पं. १५, १३८, पृ. ४३६ पं. १४१४०, पृ. ४३८ पं. ११; १४२, पृ. ४४१ पं. १३; १४३, पृ. सुतमए सुतवस्सियं सुतसमास सुतोहि-मण- केवल [णाणावरण] सुत्तं सुतखेडुं ४४२ पं. ८; १४५, पृ. ४४५ पं. १; १४७, पृ. ४५० पं. १५ १५९, पृ. ४८० पं. ७ १३९, पृ. ४३७ पं. ५ १४१, पृ. ४३९ पं. ३ १४३, पृ. ४४२ पं. १; १४४, पृ. ४४२ पं. १५ <[1] ३० [१], पृ. ३८३ पं. ३ १५९, पृ. ४८० पं. ७ १७[१] २९[१], १४७, पृ. ४४७ पं. ७ ७२ १३७, पृ. ४३५ पं. १३ ८ [१]; १६[१]; १५७, पृ. ४६४ पं. १०; १५७, पृ. ४६५ पं. ९ १५७ पृ. ४६५ पं. ११, १५७, पृ. ४६५ पं. १४; १५८, पृ. ४६९ पं. १३; १५८, पृ. ४७१ पं. ३; १५८, पृ. ४७३ पं. ७, १५८, पृ. ४७८ पं. ८ १५७, पृ. ४६५ पं. १६ ૮૪ १५७, पृ. ४६३ पं. ५ सुदिदीवभूयईहामतिबुद्धिवदणाण १४०, पृ. ४३८ पं. ८ शब्दः सुद्धदंत सुधम्मा सुपतिट्ठाभ सुहं सुपास सुपीए सुपुंड सुपुंखं सुपुप्फं सुप्पभ सुपसिद्धा सुबंधू सुभ सुभकतं सुबंभं सुब्भिगंधपरिणाम सुभग सुभगंध सुभगणाम सुभघोस सुभणाम सुभवण्णं सुभफास सुभद्द सुभलेसं सुभासुभाणं सुभविवाग ८६ ९५; १०२; १५७, पृ. ४६३ पं. ५ १५८, पृ. ४७५ पं. ३; १५८, पृ. ४७६ पं. १; १५८, पृ. ४७६ पं. १३; १५८, पृ. ४७९ पं. ९ ३०[१], पृ. ३८५ पं. १ १२[३] १२[३] २०[३] सूत्राङ्कः १५८, पृ. ४७७ पं. ९ [2] <[x] [४] ५१; १५७, पृ. ४६५ पं. १४; १५८, पृ. ४७५ पं. ९ १५८, पृ. ४७१ पं. ३; १५८, पृ. ४७८ पं. ८ १५७, पृ. ४६५ पं १४ १५८, पृ. ४७३ पं. ३; १५८, पृ. ४७५ पं. १० ११[४] २२[५] २ [४]; ८ [१] २ [४] १५८, पृ. ४७१ पं. ७ २ [४] २८ [१], ४२ <[9] ३१[१]; ४२ २[४] २ [४] १६[३]; १५८ पृ. ४७० पं. ९, १५८, पृ. ४७१ पं.३; १५८, पृ. ४७३ पं. ७ २[४] २८ [१] १४६, पृ. ४४६ पं. ७ Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ७०३ सुवज सुवण्ण सुमति सुसालं शब्दः सूत्राङ्कः । शब्दः सूत्राङ्क: सुभूम १५८,पृ. ४७० पं. ५; १५८, सुलसा १५७, पृ, ४६९ पं. ४, पृ. ४७५ पं. ९ १५८, पृ. ४७६ पं. १६ सुमंगला १५८, पृ. ४७० पं. १, १३[३] १५८, पृ. ४७९ पं. १ १४९, पृ. ४५३ पं. ६ सुमणा १५७, पृ. ४६९ पं.४ सुवण्णकुमार-दीवकुमार १०४ सुवण्णकुमारावास सुमतित्थ १५७, पृ. ४६६ पं. १७ सुवण्णकूला १४[१] सुमरइत्ता ९[१] सुवण्णवायं सुमरित्तए १०[१] सुवायं ५[४] सुमिण १०[१], २९[१] सुविसायं २० [३] सुमिणदंसण १०[१] सुविधी १०० सुमित्त १५७, पृ. ४६४ पं. १०; १५७, सुविहि ३२[१]; ७५, ८६ पृ. ४६५ पं. ६; १५७, सुवीरं पृ. ४६७ पं. २ सुव्वय १५७, पृ. ४६४ पं. १७; १५७, सुमित्तविजए १५८, पृ. ४६९ पं. १२ पृ. ४६८ पं. १३ सुथ १२[१] सुसागरं १[५] सुथक्खंध १३९, पृ. ४३७ पं. १४; सुसामाणं १७[३] १४४,पृ. ४४४ पं. १ १८[३] सुयणाणावरण ३१[१] सुसिरे १९[३] सुयत्थबहविहप्पगारा १४०, प्र. ४३८ पं. ९ सुसीमा १५७, पृ. ४६४ पं. १५ सुयपरिग्गहा सुसुज्ज १४६, पृ. ४४५ पं. १२ सुयसागर सुसूरं १५८, पृ. ४७९ पं. ४ ५[४] सुस्सरं १५७, पृ.४६९ पं. ५ १०[४] सुस्सरणाम सुरअसुरगरुलमहियाण १५७, पृ. ४६८ पं. १० २८[१]; ४२ सुहफासा ३४; १५०, पृ. ४५५ पं. ११ सुरभवणविमाणसोक्ख १४१, पृ. ४३९ पं.११ सुहम्म ११[२]; १५७, पृ.४६८ पं. १४ सुरभिणा सुहविवाग १४६, पृ. ४४५ पं. ७ १५०, पृ. ४५५ पं. ३ सुहसील १५८, पृ. ४७१ पं. ७ सुरलोगपडिनियत्ता १४१, पृ. ४४० पं. ४ सुहाभिगम १५८, पृ. ४७१ पं. ७ सुरवतिसंपूजियाणं १४०, पृ. ४३८ पं. ७ सुहुम १४[१]; १५८, पृ. ४७५ पं. १० सुरवरविमाणवरपोंडरीएसु सुहुमणाम १४२, पृ. ४४१ पं. ८ सुहुमसंपराए १४[१]; १७[१] [४] सुहुमसंपरायभावे १७[१] १५७, पृ. ४६६ पं. ४ सूइकलावसंठाण १५५, पृ. ४६२ पं. ४ सुरिंददत्त १५७, पृ. ४६७ पं. १ सूतगड ५७; १३६, पृ. ४३४ पं. ६ १५७, पृ. ४६४ पं. २; सूयगड १[२]; १३७, पृ. ४३५ पं. ३ १५८, पृ. ४७१ पं. ७ । सूयगडज्झयणा सुयी सुरम्मा सुराभं सुरिंद सरूव २३[१] Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७०४ पञ्चमं परिशिष्टम् सेला २५[१] सूरकंत सूरदेव २८[१] सूरवणं सूरसिंग २८[१] शब्दः सूत्रातः शब्दः सूत्रा सूयपरिग्गहा १४२, पृ. ४४० पं. १७ सेलये १९[१] सूर ५[४]; ३२[१]; १३८, पृ. ४३६ १३८, पृ. ४३६ पं. ९ पं.५; १५७, पृ. ४६४ पं. १० सेवसंघयणणाम सेवणया [१] ५[४] सेवाल १५८, पृ. ४७२ पं. १४ सूरचरितं सेसमती १५८, पृ. ४७० पं. १९ सूरज्झयं सेहे ३३[१] १५८ पृ. ४७६ पं. १ सोइंदियधारणा सूरप्पभ ५[४]; १५७, पृ. ४६५ पं. १६ सोइंदियरागोवरती २५[१] सूरप्पमाणभोई २०[१] सोक २१[१] सूरमंडल १३[१]; ४८; ६५ सोग २६[१]] सूरलेसं सोगंधिय ८२, ८५, ८७ ५[४] सोगंधियकंड सोतिंदियईहा सूरसिटुं सोतिंदियत्थोग्गह २८[१]] सूरसिरी १५८, पृ. ४७० पं. १० सोतिदियनिग्गह . २७[१] सूरसेण १५८, पृ. ४७९ पं. ७ सोर्तिदियवंजणोग्गह २८[१] सूरावत्तं ५[४] सोतिंदियावाते सुरिए ६०; ७८ सोतेंदियअत्थोग्गह सूरिते १५८, पृ. ४६९ पं. १३ सोभवजणं १८[१] सूरियावत्ते १६ [१] सोभाकरं सरियावरण १६[१] सोम ८[१]; १५८, पृ. ४७० पं. १४; सूरुग्गमणमुहुत्तंसि २३[२] १५८ पृ. ४७१ पं. ७; १५८, सुरुत्तरवडेंसगं पृ. ४७२ पं. १ सूरोदया सोमणस १०८ सूल १४६, पृ. ४४६ पं. ३ सोमदत्त १५७, पृ. ४६७ पं. ४ सेज सोमदेव १५७, पृ. ४६७ पं. ४ सेजस ८०,८४; १५७, पृ. ४६७ पं. १ सोमा १५७, पृ. ४६९ पं. ३ सेजापरीसह २२[१] सोय १४३, पृ. ४४२ ५२ सेजासण सोलस १६[१] ३०[१], पृ. ३८२ पं. १८ सोलसकसायसावयपयंडचंड १४६, पृ. ४४६ १५७, पृ. ४६४ पं. १५ पं. १२ सेणावई ३०[१], पृ. ३८२ पं. १६ सोवत्थितं १४७, पृ. ४४८ पं. ५ सेणावतिरयण १४[१] सोवाणा १३७, पृ. ४३५ पं. १२ सेणिय १५८, पृ. ४७६ पं. १३ सोहम्म १[६]; २[३]; ३२[१]; ३५, सेते ३०[१], पृ. ३८४ पं.१ १५०, पृ. ४५६ पं. ६ सेयवरचामरातो ३४ । सोहम्मवसर्ग २[0]; १३[1] सेडिं सेणा Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतविशिष्टशब्दसूचिः ७०५ ११३ हंता शब्द: सूत्राङ्कः सोहम्मवडेंसय सोहम्म-सणंकुमार-माहिदेसु सोहम्मीसाणेसु ३[३]; ४[३]; ५[३]; ६ [३]; ७ [२]; - [३] ९[३]; १० [३]; ११[३]; १२ [२]; १३[२]; १४[२]; १५[३]; १६ [२]; १७[२]; १८[२]; १९[२]; २०[२]; २१[२]; २२[२]; २३[२]; २५[२]; २६ [२]; २७[१]; २७[२]; २८[२]; २९[२]; ३० [२]; पृ. ३८५ पं. १५; ३१ [२]; ३२[२]; ३३ [२] ६०, ६२, ६४. ३०[१], पृ. ३८२ पं. १८ हट्ठरोमकूव १५७ पृ. ४६६ ५३ हणित्ता ३०[१], पृ. ३८१ पं. ९ हत्थ ५[२]; १०[२] २१[१] हत्थिणपुरं १५८, पृ. ४७३ पं. १२ हत्थिरयण १४[१] हत्थिसिक्खं हयलक्खणं ७२ हरिकंता १४[१] हरितेसिजं हरिवंसगडियाओ १४७, पृ. ४५० पं. ७ हरिवस्स-रम्मय १२१ हरिवस्स-रम्मयवस्सियातो हरिवस्स-रम्मयवासियाणं हरिवास ७[१]; ६३ हरिसेण ८९,९५, १५८, पृ. ४७० पं. ६ शब्दः सूत्राङ्कः हरि-हरिस्सहकूडा १४[१] १५८, पृ. ४७२ पं. २ हाणी , १५२, पृ. ४५९ पं. ५ हार हालिहवण्णपरिणाम २२[१] हास २१[१], २६ [१] हासविवेग २५[१] हिंसादंड १३[१] हितसिवसुहदा हितसुहनीसेसतिव्वपरिणाम निच्छियमती १४६, पृ. ४४६ पं. ८ हिययगमणीओ हिरण्णवायं १५५, पृ. ४६१ पं. १५ हुंडसंठाणणाम २५[१], २८[१] हुंडसंठाणी १५५, पृ. ४६१ पं. १६ १४८, पृ. ४५१ पं. १७ हेट्ठिमउवरिमगेवेज २४[२] हेहिमउवरिमगेवेनग २५[३] हेडिमगेवेज ११[२] हेटिममज्झिमगेवेज २३ [२] हेटिममज्झिमगेवेजय २४[३] हेटिमहेहिमगेवेज २२[२] हेट्टिमहेट्ठिमगेवेजय २३[३] हेमवत ७[१] हेमवतेरण्णवतियाणं ३८, ६७ हेमवय-हेरण्णवतियातो हेरण्णवत ७[१] हत्थकम्म हेऊ Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ षष्ठं परिशिष्टम् . समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतानां गाथार्धानामकारादिक्रमः। पृष्ठाङ्कः ४६५ ३८१ गाथार्धम् अइबले ५ महब्बले ६ अंतोधूमेण मारेइ अंतो नदंतं मारेइ अंबे अंबरिसी चेव अंमडे दारुमडे या अकुमारभूए जे केइ अक्खीणझंझे पुरिसे अटुंतकडा रामा अट्ठारस सोलसगं अणंतराय आहारे अणागयस्स नयवं अणिस्सितोवहाणे य ४ अण्णाणी जिणपूयट्ठी अण्णातता ७ अलोमे य ८ अंतवस्सिए य जेकेइ अतिपासं च सुपासं अत्तदोसोवसंहारे २१ अत्थीणत्थिपवाय अत्थे य ११ सूरियावत्ते १२ अद्दीणसत्तु संखे अदुवा तुममकासित्ति अपराजिये य भीमे अपरातिय वीससेणे अपस्समाणो पस्सामि अप्पडिपूयए थध्धे अप्पणो अहिएँ बाले अप्पणो ये अबोहीए अभयारी जे केइ अबहुस्सुए य जे केई अब्भुवगमवक्कमिया पृष्ठाङ्कः । गाथार्धम् ४७८ अभयकर णिव्युतिकरी ३८१ अममे णिकसाए ३८१ अयले वि जाव ३५३ अरुणप्पभ सूरप्पभ अवसेसा तित्थकरा असञ्चवाई णिण्हाई ३८१ असिपत्ते धणुकुम्भे अस्संजल जिणवसभं अस्सग्गीवे जाव ४५९ आगमिस्साण होक्खंति आगमेसाण होक्खंति आणंदे णंदणे पउमे ३८४ आणय-पाणयकप्पे आतिल्लाण चउण्डं आयरियउवज्झाएहिं आयरियउवज्झायाणं ३८८ आराहणा य मरणते ३५१ आराहणा १ निरवलावे २ आवंती धुतं विमोहायणं आसीयं बत्तीसं ३८१ इड्डी जुती जसो वण्णो ४७८ इत्थीविसयगेहीए इत्थीहिं गिद्धे वसए ३८४ इसिदिण्णं वयहारि इस्सरेण अदुवा गामेण ३८२ ईसादोसेण आइडे ३८४ उक्खितणाए १ संघाडे २ ३८२ उग्गाणं भोगाणं ३८३ उडुंगामी रामा केसव उत्तरे य २४ दिसाई य २५ ४७३ ४६५ ४६६ ३८१ ३५३ ४७५ ४७३ ४७६ ४७६ ४७८ ४५३ ४४९ ३८३ ३८३ ३८८ ३८७ ३४१ ४५३ ३८४ ३८२ GAM ३८२ ४८४ ३८३ ३८२ ३८२ ३६१ ४७४ ३५६ so Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७०७ पृष्ठाङ्कः ४६९ ३५३ ३८२ ४७३ ३८१ ४६४ ४७४ ४६८ ३४८ ४६६ ४६८ ४७६ ४७४ समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतानां गाथार्धानामकारादिक्रमः । गाथार्धम् पृष्ठाङ्कः । गाथार्धम् उदएणक्कम्म मारेति ३८० कयवम्मा सीहसेणे य. उदए ७ पेढालपुत्ते य८ ४७६ कितिकम्मस्स य करणे उदितोदितकुलवंसा ४६४ खरस्सरे महाघोसे गद्दमे व्व गवं मज्झे गावी जुए जाव उप्पायपुवमग्गेणियं गूढायारी निगृहेजा उवगसंतं पि झंपित्ता ३८२ चंदजस चंद[कंता उवट्रिय पडिविरयं ३८३ चंदाणणं सुचंदं उवसंतं च धुयरयं ४७५ चंपय बउले य तहा उवहि सुय भत्तपाणे ३४८ चउसट्ठी असुराणं उसभस्स पढमभिक्खा ४६७ चउसिरं तिगुत्तं उसमे सुमित्तविजये चउहिं सहस्सेहि उसभो य विणीत्ताए ४६६ चत्तारि दुवालस अट्ठ उस्सप्पिणि आगमेसाए ४७७ चलचवलकुंडलधरा एए वुत्ता चउव्वीसं ४७९ चारु य वनणामे एक्का से गब्भवसही चित्तउत्ते १७ समाही य एक्कारसुत्तरं हेटिमेसु ४५३ चित्तरसा मणियंगा एक्को भगवं वीरो पासो ४६६ छण्हं पि जुगलयाणं एक्को य चउत्थीए ४७४ छण्हं पि जुवलयाणं एक्को य सत्तमाए ४७४ जं निस्सिए उव्वहती एताई नामाई ४७३ जक्खिणी पुप्फचूला य एतातो सीयातो सव्वेसिं ४६६ जयंती अपरातिया णवमिया एते खलु पडिसत्तू ४७३ जयंते विजए भद्दे ४७८ जयनामो य नरवई एते छण्णक्खत्ता ३५४ जाणमाणो परिसओ एते छन्नक्खत्ता ४०० जायतेयं समारब्भ एते धम्मायरिया जियरागमग्गिसेणं वंदे एते विसुद्धलेसा जे अंतरायं चेएइ एते वुत्ता चउव्वीस ४७६ जे कहाहिगरणाई एत्तो बलदेवाण ४७३ जे नायगं व रटुस्स एयारिसं नरं हंता ३८३ जे य आहम्मिए जोए ओसप्पिणीए एते ४६५ जे य माणुस्सए भोए ओहिस्स वड़ी हाणी जे यावि तसे पाणे कक्कसेणे भीमसेणे ४६३ झाणसंवर जोगे य कण्हसिरी सूरसिरी णंदिरुक्खे तिलए कत्तिय संखे य तहा णंदे य १ गंदमित्ते २ कम्मापवायपुव्वं ३५१ । ण य णाम अण्णलिंगे ४२४ ४५३ ३८२ ४७१ ४७८ ४७० ३८१ ३८१ ४७५ س ४६७ س " س س " س سه . ३८८ ४६८ ४७८ Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७०८ षष्ठं परिशिष्टम् पृष्ठाः ४६५ ४६८ गाथार्धम् णग्गोहे सत्तिवण्णे साले णाभी जियसत्तू या णिच्चोउगो असोगो णिधयो पुरिसज्जाया तं कालं तं समय तं तिप्पयंतो भावेति तत्तो किरियविसालं तत्तो पसेणईए तत्तो य णंदणे खलु तत्तो य धम्मसीहे ४१४ ४७६ ३४८ ४७८ तत्तो हवति मिगाली तस्स लुब्भइ वित्तम्मि तस्स संपगहीयस्स तहियं वसुधारातो तहेवाणतणाणीणं तित्थप्पवत्तयाणं एते तित्थप्पवत्तयाणं पढमा ४७९ ३८१ ४७९ ૨૮૮ ३६२ पृष्ठाङ्क: गाथार्धम् ४६७ दिण्णे य इंददिण्णे ४६४ दिण्णे वरदत्ते धन्ने ४६८ दिण्णे वाराहे पुण ४३६ दीव-दिसा-उदधीणं दीव-दिसा-उदहीणं ३८३ दीवायणे य कण्हे ३५१ दुओणय जहाजायं दुविठू य८ तिविठू य ९ देवई चेवं सञ्चति ४६५ देवकुर उत्तरकुरा ४६७ देवाणंदे य अरहा देवोववाए अरहा २३ ३८२ देवोववाए अरहा ३८२ धंसेई जो अभूयेणं ४६७ धम्मज्झए य अरहा ३८३ धितीमती य १६ संवेगे १७ ४६४ नंदिफले १५ अवरकंका १६ ।। ४६८ नवमो य महापउमो नेयाउयस्स मग्गस्स ४५३ निव्वाणगयं च धरं पउमा सिवा सुयी पउमावती य वप्पा ४७८ पउमे य महापउमे ४७२ पउमे य सोमदेवे ३८१ पच्चक्खाणे २३-२४ विओसग्गो २५ ४४९ पचत्थिमेण असुरा पच्छा वहंति सीयं ३६१ पढमा होइ सुभदा ४६८ पढमेत्थ उसभसेणे ३८३ पढमेत्थ वतिरणामे ३८४ पढमेत्थ विमलवाहण पण्णा चत्तालीसा छच्च ३८४ पभू ण कुणइ किच्चं पयावती य बंभे ४४९ पलियंक १५ निसिज्जा य १६ ३४८ पाणिणा संपहित्ताणं ३६२ । पासो मल्ली वि य अट्टमेण ३८३ ४७५ ४६८ ४६९ ४०० ४६४ ४६७ ૨૮૮ तिण्णेगे पंचूर्ण तिण्णेव गाउयाई तिन्नेव उत्तराई तिलए य लोहजंघे तिविठू य जाव तिव्वासुभ समायरे तीसा पुण तेरसमे तीसा य पण्णवीसा तुंबे अ६ रोहिणी ७ मल्ली ८ तेंदुग पाडलि जंबू ते चेव खिंसती बाले तेऽतिप्पयंतो आसयति तेसिं अवणिम बाले ४६८ ४६५ ४६३ ४५३ ३८४ दत्ते सुहुमे सुबंधू य दस चोद्दस अट्ठऽट्ठारसेव दायणे य निकाए य दावहवे ११ उदगणाते १२ ૨૮૧ Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७०९ पृष्ठाङ्कः ४६४ ३५६ ४६४ ४७७ ४७६ ४७४ ४६९ ४७३ ३८१ ३५१ ४५३ ३८३ ३४१ ४६३ समवायाङ्गसूत्रान्तर्गतानां गाथार्धानामकारादिक्रमः । गाथार्धम् पृष्ठाङ्क: गाथार्धम् पियमित्त ललियमित्ते ४७२ मुणिसुव्वते य अरहा ११ पुणो पुणो पणिहीए ३८१ मेहे धरे पइटे य पुरतो वहंति देवा रयणुच्चय ७ पियदसण ८ पुव्वभवे आसिहं ४७३ राया य आससेणे पुट्विं उक्खित्ता ४६६ रिटे बारसमे वुत्ते पुस्से पुण्णव्वसू पुण वंदे ४६७ रुद्दोवरुद्द काले य पुहई लक्खण रामो ४६४ रोहिणी सुलसा चेव य पोग्गला नेव जाणंति ४५९ लच्छिमती कुरु ती फलेणं अदुव दंडेणं ३८१ लच्छिमती सेसमती बंधू पुप्फवती चेव ४६९ वंदामि जुत्तिसेण बंभी फग्गू सम्मा ४६९ वयछक्कं ६ कायछक्कं १२ बंमे बारसमे वुत्ते वाराह धम्मसेणे बत्तीसतिं धण्इं ४६८ विउलं विक्खोभइत्ताणं बत्तीसऽट्ठावीसा बारस विजा अणुप्पवायं बहुजणस्स णेयारं विजया य वेजयंती बारस एक्कारसमे विभज मत्थयं फाले बावत्तरि सुवण्णाण ४५३ विमलघोसे सुघोसे य बुद्धं च देवसम्म ४७४ विमला य पंचवण्णा भगवं पि वासुपुजो ४६६ विमले उत्तरे अरहा भद्दा सुभद्दा य सुप्पभा विस्सनंदी सुबंधू य भरहे य दीहदंते विस्सभूती पव्वयए भरहे सगरे मघवं ४७० वोकम्म धम्मओ भंसे मिसए य इंद कुंमे ४६८ वोकसियपेज्नदोसं य मेदे विसय संठाणे संगाणं च परिणाय भोगभोगे वियारेति ३८२ संती कुंथू य अरो मंदर जसे अरिटे ४६८ संभूत सुभद्द सुदंसणे मंदर १ मेरु २ मणोरम ३ ३५६ संवच्छरेण भिक्खा मत्तगया य भिंगा संवरे १९ अणियट्टी य २० मरुदेवा विजयसेणा ४६४ सच्चप्पवायपुव्वं महसीह अग्गिसीहे ४७० सच्चसेणे य अरहा महापउमे १ सुरादेवे २ ४७६ सच्छत्ता सपडागा महाहरी य विजए य सज्झायवायं वयति महुरा जाव हत्थिणपुरं सढे नियडीपण्णाणे मिगसिर अद्दा पूसो सतजले सताऊ य मित्तदामे सुदामे य ४६३ सत्तभिसय भरणि अद्दा मित्तवाहणे सुभूमे य ४७५ सत्त विमाणसताई मियावती उमा चेव ४७० सत्थपरिण्णा लोगविजओ ४७९ ४७९ ४७२ ३८३ ४७५ ३८८ ४७० ४७३ ४६७ ३५१ ४७९ ४६८ ३८३ ४६९ ३८४ ३४४ ३५४ ३४१ Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७१० पृष्ठाङ्कः ४६५ ४६४ ३४० षष्ठं परिशिष्टम् पृष्ठाङ्कः गाथार्धम् सुंदरबाहू तह दीहबाहु ३४८ सुग्गीवे दढरहे सुजसा सुव्वथ अइरा ४५३ सुपासे सुव्वते अरहा ४५३ सुमे य सुभघोसे य सुमंगले अत्थ सिद्धे य ३८३ सुमणा वारुणि सुलसा ४७६ सुमतित्थ णिचभत्तेण सुयसागरे य अरहा सुर-असुरवंदियाणं सुरअसुरगरुलमहियाण सूरसेणे महासेणे सरिते सुदंसणे पउमुत्तर ३८४ सूरे सुदसणे कुंभे सेजंस बभदत्ते सेटिं बहुरवं हंता ४७७ सेणावई पसत्थारं सेणिय सुपास उदए ४६७ सेला सलिला य समुद्द ४५९ सेसाणं परमण्णं ४६५ सेसाणं पुण सक्खा ३८१ सोमे सिरिधरे चेव ३८१ सोलस तीसा वीसा ४६५ । हत्थो चित्ता य तहा गाथार्धम् सप्पी जहा अंडउडं समोसरण सन्निसेन्जा य सम्मदिट्ठी १२ समाही य १३ सयमेगं उवरिमए सव्वजगवच्छलाणं सव्वतित्थाण मेयाय सव्वलोयपरे तेणे सव्वाणंदे य अरहा सव्वे य चक्कजोही सव्वे वि एगदूसेण सव्वेंसिं पिजिणाणं सागर समुद्द नामे साले य वद्धमाणस्स साहारणट्ठा जे केइ साहाहेउं सहीहे सिद्धत्थे पुण्णघोसे य सिरिउत्ते सिरिभूती सिरिता मरुदेवी सिरिचंदे पुप्फकेऊ य सिरिसेय जागरुक्खे सीता य दव्व सारीर सीया सुदंसणा सुप्पभा य सीसम्मि जे पहणइ सीसावेढेण जे केइ सीहरहे मेहरहे ४६७ ४६९ ३८२ ३८२ ४७६ ४६७ ४६८ ३४० Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सप्तमं परिशिष्टम् स्थानाङ्ग-समवायाङ्गसूत्राणां परस्परम् आगमादिकतिपयशास्त्रान्तरैश्च तुला [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला स्थानाङ्ग समवायाङ्गसूत्राणां यैः शास्त्रैः सह तुला अस्मिन् परिशिष्टे प्रदर्शिता तेषां सङ्केतानां स्पष्टी - करणमित्थं ज्ञेयम् — आचा० = आचाराङ्गसूत्रम्, सूत्र ० = सूत्रकृताङ्गसूत्रम्, स्था० = स्थानाङ्गसूत्रम्, सम० = समवायानसूत्रम्, तित्थोगाली ० = तित्थो गालीप्रकीर्णकम् एते च सर्वेऽपि ग्रन्थाः श्रीमहावीरजैन विद्यालय[मुम्बई] प्रकाशिता अत्र ज्ञेयाः । तदनुसारेण सूत्राङ्कादि निर्दिष्टमत्र । 9= ·= भग० = = भगवतीसूत्रम्, ज्ञाता० = ज्ञाताधर्मकथाङ्गसूत्रम्, उपासक० = उपासकदशाङ्गसूत्रम्, औप० औपपातिकसूत्रम्, राजप्र० = राजप्रश्नीयसूत्रम्, जीवा० = जीवाभिगमसूत्रम्, प्रज्ञा० = प्रज्ञापनासूत्रम्, जम्बू ० = जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रम्, चन्द्र ० = चन्द्रप्रज्ञप्तिसूत्रम्, सूर्य० = सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रम्, उत्तरा० = उत्तराध्ययन सूत्रम्, नन्दी ० - नन्दीसूत्रम्, अनु० अनुयोगद्वारसूत्रम्, आव० = आवश्यकसूत्रम्, कल्प० = कल्पसूत्रम्, कल्पसूत्रसामा० = कल्पसूत्रसामाचारी, कल्पसूत्रस्थ ० = कल्पसूत्रस्थविरावली आव०नि० = आवश्यक निर्युक्तिः, भोघनि० = ओघनिर्युक्तिः, पिण्डनि० = पिण्डनि० = पिण्डनिर्युक्तिः, एते च सर्वेऽपि प्रन्थाः श्रीहर्षपुष्पामृत - जैनग्रन्थमाला [लाखाबावल, सौराष्ट्र] प्रकाशिते आगमसुधासिन्धौ विविधविभागेषु विद्यमाना अत्र ज्ञेयाः । तदनुसारेण सूत्र-गाथाङ्कादि निर्दिष्टमत्र । निशीथ ० = निशीथसूत्रम्, बृहत्कल्प० १० = बृहत्कल्पसूत्रम्, बृहत्कल्पभा० = बृहत्कल्पभाष्यम्, निशीथ भा० = निशीथभाष्यम्, दशा ० = दशाश्रुतस्कन्धः, व्यव० = व्यवहारसूत्रम्, ऋषि० = ऋषिभाषितानि [इसिभासियाई], आवश्यकचू० = आवश्यकचूर्णिः, दशवै ० = दशवैकालिकसूत्रम्, दशवै• नि० = दशवैकालिकनिर्युक्तिः, आचा०नि० = आचाराङ्गनिर्युक्तिः, तस्वार्थ० = तत्त्वार्थ सूत्रम्, प्रशम० = प्रशमरतिः । षट्खण्डागमधवला टीका, तत्त्वार्थराज० = तत्त्वार्थराजवार्तिकम्, भगवती आराधना, भगवतीआराधनाटीका विजयोदया, तिलोयपण्णत्ती, मूलाचारः, एते षडपि ग्रन्था दिगम्बर जैन संस्थातः प्रकाशिताः । तदनुसारेण गाथाङ्कादि ज्ञेयम् । पं० पृ० १ १ २ ४ ९-१७ . १४ ९ ९ ५ ६ ४ १ ३ आचा० ११, सूत्र० २ १, २, ३, ४, सम० १[१] सम० १[३] प्रज्ञा० ११४ जम्बू० प्रज्ञा० ३६ । ३४४ ३ कल्प० १४७ प्रज्ञा० १1३, सम० १ [४], १२४, आप० ४२ । ४, जीवा० १।३।१२४ । १, २१।२७२।१६, जीवा० १।३।२१३।१२ ७११ Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सप्तमं परिशिष्टम् १४ ५ सम० १[५], चन्द्र०१०।९।४२, जम्बू० ६.१५९ स्था० १२६, २३४,३८८, ४७४, ५४०, ५९३, ६६०,७०३, ७८३, १० ४ उत्तरा० ३६।२ १० १३-। सूत्र० २।२, भगवती १।२।२१, ३।३।१५०, ८१४।३२७, प्रज्ञा० २२, १२ १५ । तत्त्वार्थसूत्र ६।६, जीवा० ३।२।१०४ १२ १६-। १३ ४ स्था• १३५-१३६ । स्था० १४४ जम्बू० २।१८।१ भग० १४।२।५०४।१ सम० २[१] १४ १६-१ नन्दी. १५ १६ ) १७ १३-१६ प्रज्ञा० ११११-१९, जीवा० १।१।११-१२, १६-१९, २३-२६ जम्बू० २।१८1१ २० १ स्था० ३६७,४५८,४८२, ५४३, ५९५, ६६६ २५ १-५ स्था० २५१,३९२, आव०नि० ४९६ २५ ७ व्यव० ९, स्था० २५१,३९२ व्यव० १०, स्था० २५१ २५ १६ स्था० १७१, ४९९ २६ १५ भग०१४।४०१२ २६ १९-। जम्बू०१-४ ३२ १४ । ३२ १२ चन्द्र० ८।२९।५१, भग. २०१८।६७५ ३२ १५ जम्बू. १२७, चन्द्र० १०॥२२॥६०, १९/१०१। २, जीवा० १।३।१५३ ३३ १-७ जम्बू० ॥१५६, चन्द्र० १०॥२२॥६०, अनु० १३०।१९ जम्बू० ७।१५८, अनु० १३०१२०, चन्द्र०१०।१२।४६ ३३ १४-। चन्द्र० २०११०७ ३४ १६ । ३४ १७ जम्बू० ११४, सम० १२५, चन्द्र० १९/१० ११५ १८ जीवा० ११३।१५४१३ जीवा० १।३१५४।५ ३४ २० जीवा० ११३।१७४ ३७ १५ ) ३७ १६ जीवा० १।३।१७५ mmmm जीवा० ११३।१७६ Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला । ७१३ पृ० पं० ३८ १० प्रज्ञा० २०४६-५३ , ४० २० १-१५ ४१ ११ : " १२ १४ ४२ ५-१२ जीवा० १।३।२१३१२ जीवा० १।३।२१३११२, प्रज्ञा० २१।२७२।१६ भग० ६/७२४७, अनु० १३७, चन्द्र० ८।२९।३७, ४९, जम्बू० २।१० भग० १।१।१९।२, ५।।२१९/७, ८१९१३४७, निशीथभा० १२१७५५,७५३ सम० २ [१], १४९ सम० २ [१] भग० १।४।४०।३ स्था० ६२०, अनु० १३८, जम्बू० २।१९, तित्थोगाली० ११-१३ जीवा० १।१।९, २।१।२४४-२४९ भग० २।११९१।१८ जा०२३१२९३ र आव०नि० ३७६ नन्दी४६, सम० १४७ सम० २ [२], चन्द्र० १०९।४२, जम्बू० ६.१५९ आव०नि०४०१, तित्थोगाली० ३३९, ३४१-३४८ प्रज्ञा० ४, अनु. १३९, उत्तरा० ३६ प्रज्ञा० ३४।३२२ प्रज्ञा० १७१२।२१५ प्रज्ञा० ३४॥३२३, तत्त्वार्थ०४।८-९ भग० १।३।२८, स्था० २३३, ३८५, ४७३, ५४०, ५९२, ६६०, ७०२, ८-१९ ७-१०- १२-१३ ४५ ६-११ ४५ १४ , १५ , १९ : : : :: : ७-१२ ७८३ :: १५ भग० २०।१०।६८७, षट्खण्डागमे वेदनाखण्डे 'कृति'अनुयोगद्वारे १७ भग० २१५।१००, दशा०१०, स्था० ४८, २३४, ३८८, ४७४, ५४० ५९३, ६६०, ७०३, ७८३ ४८ ११-१४ प्रज्ञा० १६, तत्त्वार्थ० ६।१, भग० १९।८।६५९।२५ , १५ भग० १९१९१६६० ४९ ३-२० भग० ८।६।२३२ सम० ३ [१] ८-१४ स्था० ५१-५२ स्था० ३१३ भग० २०८१६८२ । प्रज्ञा० १, जीवा० १।२।४४-५८ ५२ १० । :: १५ Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७१४ सप्तमं परिशिष्टम् पृ० पं० ५२ ११-१९ प्रज्ञा० १७०२ ५३ ६- । स्था० ३२४ ५४ ८ ५५ १२ ५६ ६-२० १-१२ १५ ११ م م س م م प्रशमरति० ७१ स्था० ५३ भग० १८१७६३३, स्था० २५५ प्रज्ञा० ८ जम्बू० ३१४३-४९,६।१२६६-७ जम्बू० २।२६-२७ जम्बू० २०२५ जम्बू० २१३४ प्रज्ञा० ४।२१, जीवा० १।१।२४, अनु० १३९, उत्तरा० ३६ प्रज्ञा० ४।३०, जीवा० १११।२६ स्था० ४५९, ५७२, भग० ६२४६ प्रज्ञा० ४१७, १०, अनु० १३९, उत्तरा०३६, जीवा० ११३१९० प्रज्ञा० २।५, भग० १।५।४३, जीवा० १।३।८१ प्रज्ञा० ३५ सम० १[४] सम० ४५ जीवा० ११३।१८७१८ जीवा० १३.१८८११ जीवा. १।३।२१३।२ जीवा० १।३।२१३।१२, प्रज्ञा० २१।२७२।१६ नन्दी० ३१, कसायपाहुई भग० ३।१०।१७१, जीवा० ११३।११८ जीवा० १।३।१२११४ १३ ५९ १६ ६० १३ ६० १५ स्था० ३५५, ७१२ ६१ १९६२ ३ ६२ १४ । ६३ ७-११ ६५ ११ ६५ १७ ६६ १-३ स्था० ३५५, ७१२ भग० २५।६।७७५ व्यव० १० जीवा० १।२।४४ जीवा० २।२।२५० जीवा० २।२।२५१-२५५ स्था० २८६, ४९८, ६००, भग० १।६।५४ स्था० ४९९, ७९ उत्तरा० ३६।१०८, जीवा० १११।२२, तत्त्वार्थ० २।१४ ६६ १२ Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला १५ पृ० पं० ६७ १५-1 उत्तरा० ३६।७०, जीवा० १।१।१०, तत्त्वार्थ० २।१३ भग० १।१०।८० ६८ ८- । स्था० ५९७ ६९ ११ ॥ १३ स्था० ४४६, आचा० २।५।१, बृहत्कल्पभाष्ये ३६६१-३६६३ निशीथ भाष्ये ७६० आचा० २।६।१ आचा० ८७, भगवतीआराधना विजयोदयाटीका ४२३ निशीथ० १९६५ स्था० ३९८,६६१ ७१ ५ स्था० २४५, ३२३, राजप्र० १६८, १७० जीवा० ११३१२१२ ७३ १३ जीवा० १।३।२०९ प्रज्ञा० १९ ७३ १८-२१ स्था० २६७ ७४ ४-९ दशा० ८, कल्पसूत्रसामा० ७४ १०-१२ व्यव० ९ ७४ १३-१६ औप० १९१७-११, भग० २५.७।८०२१७-११ सम० ३ [१], आव० ४, उत्तरा० ३१ भग० १५।५४३१८ दशा० ७, व्यव० १० ६-१३ दशा० ७ जीवा० १।३।११३ स्था० ५६५,६१९ भग० ८1१।३०९ ७७ भग० २।५।११२ ७५ १६ :: :: : १४ तक ७-१२ : १० , १३ दशा० ७ स्था० ४२५, ७३८ भग० ८।१०।३५५।१-२ स्था० ७३८ स्था० २०३, २६३, ४८९, ६०५, ६८८, ७३३, भग० २५।७८०१ जम्बू० ३, ४, ६ जीवा० ११३।२०८।३, ७ स्था० २६३ ७९ २१-। ८१ ६ । ८२ १२ س لم Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७१६ पृ० ८२ ૮૪ "" ८७ "" ८५ ८६ १९ १३ १ ३ ु ८९ 33 33 : "" 37 ވ " "" ९० "" ઢ "" ९५ "" "" ९८ دو पं० १८ १० १-४ " ५-८ ९-२० १-३ ९९ १०० १०१ ५ "" ९ ३ ५ ९३ ७ ९४ ९ ११ १३ १५ १७ २०. १-८ ९ १३ ९५ ९६ १८ ९७ ६-२४ १८ २० १० १२ १३- । २० १ ५ १२-१५ १ ५ ११ सप्तमं परिशिष्टम् बृहत्कल्प ० ४।११०-११६, स्था० ४१४ बृहत्कल्प ० ६।२०५ प्रज्ञा० १२/२-३ भग० ८/८/३३९, स्था० ६६१ भग० १/७/६१।८-९ सम० ३ [१] प्रज्ञा० १७।४।२२८ भग० २।१।९१।१८, १३।७ ४९६ जीवा० १|२|७२।५-८ भग० १४।१।५०१ सम० ३ [२], चन्द्र० १०/९/४२, जम्बू० ६/१५९ कल्प० १९१ कल्प० १४६ ज्ञाता० १/८/८४ कल्प० १३८ आव० नि० २२३, तित्थोगाली० ३८८ प्रज्ञा० २।१५७ स्था० १२५, ३८७, ४७३, ५४०, ५९२, ६६०, ७०२, ७८३ स्था० ४८, १२६, ३८८, ४७४, ५४०, ५९३, ६६०, ७०३, ७८३ दशा० ७, प्रज्ञा० ११।१६५ आचा० २|४|१, प्रज्ञा० ११ १६७, भग० १३।७।४९३ दशवै० ७ दशवै ० ० ४, स्था० ४३१, ४८४, ६१४, ७७३ स्था० १८३, ३२३, राजप्र० १६८, १७० आचा० २/५/१ सम० ४ [१], भग० २५/७/८०३, औप० २०।१८-२९, तश्वार्थ० ९, भगवती आराधना १६९४-१६९८ भग० २५।७।८०३, औप० २०११८-२९ प्रज्ञा० १४।१८६-१९० स्था० ५९६ स्था० ७७, ३९२, आव० नि० ४९६ भग० ७।१०।३०५/३ भग० ८।९।३५१।११-१२, प्रशमरति० १७४ स्था० १४७, भग० १८/७/६३३ भग० ३।८।१६९ Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला ७२७ पृ. ५० १०१ १२ भग० १३।२।४७३, जीवा० १६४२, ३।११४, प्रज्ञा० २०३८ १०२ १ अनु० १३१ जम्बू० ५।११५।, तित्थोगाली. १६३, १६५ जीवा० ११३३२०८१३, ७ स्था० २९४ नन्दी० ४३, सम० १४७ स्था० २०३ १०३ ३ भग० ११११३।४२४ भग० ८1१०1३५६ १०३ ६-१२ भग० २०१८१६७६ १०३ १३-१६ स्था. १८७ १०५ १ भग० १०॥५॥४०६।१ १०५ ४ भग० १०॥५॥४०६३५ भग० १०।५।४०६।९ १०५ १०-१३ भग० १०॥५/४०६।११ १०५ १५-। । भग० १०१५।४०६११२-१९ १०६ १० । १०६ ११-१५ भग० १०५/४०६।२०-२१ १०७ १ भग० १०१५।४०६।२३, स्था० ५०५, ६१२ १०७ ३ भग० १०॥५॥४०६।२५, स्था० ६१२ १०७ १८ नन्दी० ३१ १०८ १-७ औप० १९।१५, १७, भग० २५।७।८०२।१५, १७ १११ १३ सम० ४, दशवै० नि० २०६-२१२ ११२ ५- । दशवै० नि० १९३-२०५, मूलाराधना ६५४-६५६, षट्खण्डागमे प्रथमखण्डे ११३६ प्र० १०४-१०५ ११४ ६ आव०नि० १३५२, निशीथभाष्ये ६०६५ ११४ ९ आव० नि० १३५१ ११४ १३ स्था० १७१, ४९८,७०४, भग० १।६।५४ ११७ ४-९ भग० ६।५।२४१।१७ ११७ १० भग०६५।२४१४ ११९ ४ स्था० २६१ ११९ ८ स्था० ३४०, ६२३ ११९ ११ सम० ४ १२० १ षट्खण्डागमे प्रथमे खण्डे दशवै०नि० २१८ जम्बू० २११९ Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सप्तमं परिशिष्टम् पृ० पं० जम्बू०४ १२२ १७ " २० १२३ १ जम्बू० ७।१७६।१-२ जम्बू०४।१०४।२ जम्बू०४।१०८ जम्बू० ४।१०७ जम्बू० १७, जीवा० ३।१२८-१२९, १३४, १४४ जीवा० १।३।१०४-११२ १२-। १२४ २१ १२५ ५-१४ " १५ २६ ३ जीवा० ११३११५६१-४ जीवा० ११३११५९-१६० जीवा० १।३।१५५ जीवा. १।३।१५४ जीवा० १।३।१७४ जीवा० १॥३॥१८३ १२१२९ १३२ ७ १३३ १९ १३६ १४ स्था० १३७ भग० १८१४।६२४ प्रज्ञा० १७।२।२१५ भग० ८1१०1३५४ व्यव० १० १३८ ११- भग० ४९।३०४, ११॥ १२॥४३५, १८७६३४ स्था० १८३, २४५, राजप्र० १६८, १७० स्था० १८३ १४० २० १४१ १-९ १४७ ४ १४७ ११ १४७ १३-१४ १४७ १८ १४८ १११४९ १५० ८ १५१ १ १५३ १ १५६ २२ १५७ ३ स्था० १४२ सम० १[४] स्था० ४५२ आचा० २।२।३, २०५।१, २।६।१, २१८ भग० २।१०।१२३ दशवै० नि० ५३-८८ भग० ८।२।३१६ भग० १८।१०।६४६।१० सूत्र. १।१२।१, भग० ३०१८२४।१ भग० १३३९।४९८१३ भग० १५।५५९।१८, प्रज्ञा० ११३४, जीवा० १।११३६ Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृ० १५७ १५९ १६१ २ १६१ ३ १६५ १५ १६६ १ ३ ५. "" " १७० 2 " " १६७ २ १६७ १४ १६८ ६-१३ १४ " १७१ १६९ १ "" در " " " पं० " ५ १७४ १४ ७ " १५ १७८ १७२ ५ १७३ ३ १ १५ १७ १९ ३ ५-१० ११ १९ २१ ३ १७५ ११ १७६ ७ १० १७७ ४ १७७ ६- १ ५-१२ १३ ३ १७९ ७ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला भग० १५/५५९/१५, प्रज्ञा० ११३६, जीवा० १।१।३६ स्था० १६५, ७१२ सम० ४ [१], प्रज्ञा० ८ जीवा० १।३।६५ जीवा० १/३/२५७/१ जीवा० १।३।२५८/१ जीवा० १।३।२५९/१ जीवा० १।३।२६०।१ स्था० ६८, ४५८, ४८२, ५४३, ५९५, ६६६ स्था० ४२९, ४३०५२१, ६१५, ७१५ भग० २५/७/८०२।३८, औप० १९/१५ - २२ भग० ८।९।३५०।७-१०, औप० ३४ भग० ५।४।१८५, जीवा० ३।१४१, राजप्र० ८५, जम्बू० ५।१२२/५ जीवा० १।३।१४१।१०, ३११४२ २ - ३, राजप्र० ८६-८८, जम्बू० ५।१२२ जीवा० १।३।२१३।२ जीवा० १।३।२१३।१२, प्रज्ञा० २१ २७२।१५ नन्दी ० ४६, सम० १४७ प्रज्ञा० ३६ कल्प० १८० कल्प० १४३ प्रज्ञा० २१५२-५३ जीवा ० १।३।१८७ सम० ४ [२], चन्द्र० १० १९४२, जम्बू० ६ । १५९ स्था० १२५, २३३, ४७३, ५४०, ५९२, ६६०, ७०२, ७८३ स्था० ४८, १२६, २३४, ४७४, ५४०, ५९३, ६६०, ७०३, ७८३ सम० ५ [१], आव० ४, ५ प्रज्ञा० ११४ सम० ५ [१], आव ० ४ स्था० ७७, २५१ प्रज्ञा० १२।१७६, २१/२६७, भग० १६४१। ५६५।१, अनु० १४२ औप० १९।१२- १४, भग० २५/७/१२-१४ औप० २०।१६, भग० २५/७/२० स्था० ६६१, १८० स्था० ५४४ प्रज्ञा० १|३८|४ ७१९ Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७२० पृ. १७९ १७९ १७९ ९ ११ १३ १५ १७ " १८१ १६ १८३ १० १८४ २ १८४ ३ ૧૮૪ १८ १८५ ६ १८६ १ १८८ ފ "3 " "" १८९ ༢༠ "9 ލމ २ " १९१ १९१ "" މ १९२ १९२ = पं० "" ४-७ १० १४ १७ १-६ " ९ " ५ ७-१० ११ १९ २३ 0 १ ३-१४ १५ "" १९३ . - १९ १ ३-१५ १६ १९४ ४-१० १३ भग० १२/९/४६१ प्रज्ञा० ३४ | ३२३/१ भग० १० | ५ |४०५/३ भग० १०।५।४०६४ स्था० ५८२ जीवा० १।३।२०८१३, ७ भग० ५।७।२२० स्था० ७६३ कल्प ० २ सप्तमं परिशिष्टम् बृहत्क० ४।१३४ स्था० सम० ५ [१] २०३, बृहत्क० ४।११० ११-१७ स्था० ५४१ १८ १९५ १-१८ २१ प्रज्ञा० २२| भग० १।२।२१।७ सम० ५ [१], प्रज्ञा० २२, भग० ३।३।१५०/२, भगवती आराधना ८०१ भग० १।२।२१ स्था० ५० भग० ८|८|३४०, व्यव० १० दशा ० ७ स्था० १९८, ७३८ स्था० ५०१ औप० १९।१६, भग० २५/७/१६ स्था० ४८७, ५९८, ७०९ भग० २५/७/७८६ स्था० ३६८, ५२१, ५७१, ६१५, ७१५ दशवै० ४ स्था० २४४, ४८४, ६१४, ७७३ निशीथ० निशीथ ० २० जम्बू ० ४ जम्बू० ४।८७ जम्बू ० २।३३ स्था० ४७६, बृहत्करूप० ६।१९८- २०३ व्यव० ६, स्था० ५७० प्रज्ञा० १।३७१५ भग० २।१०।११८ भग० ३।१०।१७०, जीवा० ३।१९१, स्था० ४८६, ३३४ Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला ७२१ पृ० पं. १९६ ७-१० स्था० ५४७, प्रज्ञा० १।१७-१८, जीवा० १।१।२५,२६ पिण्डनि०४० १९६ १३- 1 १९७ ५ " १६-२० १९७ २१ १९८ १ १९८ ३ १९८ १२ १९८ १४ १९८ १६ १९८ १८ १९९ ३ भग० २५।६।७५१ स्था० १७८, आचा० २।५।१, बृहत्कल्प० २।७७, बृहत्कल्पभा० ३६६१-६३, निशीथभा० ७६० बृहत्कल्प० २।७८, बृहत्कल्पभा० ३६७३-३६७९, निशीथभा० ८१९-८२० स्था० ४७८, ५६७, ६१०, ७५४, भग० ८।२।३१७ भग० १३।१।४७०।१५, प्रज्ञा० २१४३१७, जीवा० ११३८९४९ भग०६।६।२४४, प्रज्ञा० २१५३११४ स्था० ३३१ ऋषिभाषित० २० सम०५[१], उत्तरा० २४ जीवा० १।४।२२४ स्था० ६८, ३६७, ४८२, ५४३, ५९५, ६६६ जीवा० १।४।२६१ जीवा. १।४।२६२ स्था० १५४, ५७२, भग० ६।७।२४६ चन्द्र० १०।२०।५४-५८, जम्बू० ६।१५२ १९९ २००६ २०० १ २०१ ३ २०१ ५ २०१ २०१ २०१ १८ २०२ १ २०२ २ २०२ १४ स्था० ७३० भग०८।२।३१८।१,नंदी०१, राजप्र० १६५ प्रज्ञा० २३।२९३१२ औप० २०११७, भग० २५111८२।४०, उत्तरा० ३०१३४ स्था० ५३८ जीवा० १।३।२१३१२ जीवा० १।३।२११ जीवा० १।३।२१३१२, अनु० १३३१४५ आव० २२०-२२१, तित्थोगाली०३८६-३८७ सम०५[२], चन्द्र. १०।९।४२, जम्बू० ६.१५९ स्था० १२५, २३३, ३८७, ५४०, ५९२, ६६०, ७०२, ७८३, स्था० ४८, १२६, २३४, ३८८, ५४०, ५९३, ६६०, ७०३, ७८३ स्था० ५९४ बृहत्कल्प० ६।२०१-२०३, स्था० ४३७ स्था०४५०, ५६७, ७५४, भग० ८।२।३१७ स्था० ६१३, प्रज्ञा० २।५०।३ जीवा० १।५।२२६ २०३ ३ २०३ ७ २०४ ३ २०४ ५ २०४ १२ २०५ ९ ठा. ४६ Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७२२ पृ० पं० ११ १६ २०५ २०५ २०६ १ २०६ ३ २०६ ५ २०६ १२ २०६ १४ २०६ २० २०७ १ २०७ ३ २०७ ૭ २०७ ११ २०७ १४ २०८ ५ २०८ २०८ १३-१७ २०८ १८ २०९ ३ २०९ १० २०९ १४ ७ २०९ १७ २१० ३ २१० ६ २१० ९ २१० १२ २१० १५ २१० १७ २११ ३ २११ ५-८ २११ ९ २११ २११ ११-१८ १९ २११ २१ २१२ ५ २१३ १-८ सप्तमं परिशिष्टम् स्था० ६८, ४५८, ३६७, ५४३, ५९५, ६६६ जीवा० २/५/२६३ जीवा० १/५/२६३।१० जीवा ० १/५/२६४/१ स्था० १४९, २४४, ४३१, ६१४, ७७३, दशवै० ४ स्था० ३३४, ४४३, भग० ३।१०।१७०, जीवा० १।३।१९१ स्था० ४२७, ५९८, ७०९, स्था० १९८, २०३, २६३, ६०५, ६८८, ७३३ भग० २५/७१८०१ प्रज्ञा० १।३७ प्रज्ञा० १।३७, जीवा ० १।३।१०५ - १०७ प्रज्ञा० १।३७ जम्बू० २।१८, तित्थोगाली० १६ - १९ जम्बू० २।२१, २२५ प्रज्ञा० २३।२।२२ प्रज्ञा० २३।२।२३ प्रज्ञा० १।३६।८-९ स्था० १७१, २८६, ७०४ भग० १।६/५४ स्था० १७१, ७९ ओघनि० ५७९ - ५८०, पिण्डनि० ६६१-६६२, उत्तरा० २६।३३ ओघनि० ५८१, ओघनि० भा० २९२, पिण्डनि० ६६५-६६६, उत्तरा० २६/३४-३५ स्था० ४२६ ओधनि० २६६, उत्तरा० २६/२६ ओघनि० २६५, उत्तरा० २६।१५ प्रज्ञा० १७।२।२१५ भग० जीवा० १।३।२०७६ १०/५/४०७/२३, स्था० २७३, ६१२ स्था० २५९, जम्बू ० ५।११५/६ भग० १०/५/४०६/६ भग० १०।५।४०६।१०-११ भग० ३।१।१२९/२ दशा० २, तत्त्वार्थ • १।१७ भग० २५/७/८०२/२, औप० १९/१, उत्तरा०, ३०१८, सम० ६ [१] भगवती आराधना २१० भग० २५।७।८०२।२१, औप० २०1१, उत्तरा० ३०।३०, सम० ६ [१] उत्तरा० ३०।१९, दशा० ७।१५८, भगवती आराधना २२० चन्द्र० १० ३।३५, १०/४/३६, Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला ७२३ पृ० पं० २१३ २१६ २१३ सम० १०९, आव०नि० १५६ २१३ १० सम० १२९, जम्बू० ३७१ १२ सम० १०९, कल्प० १६६ २१३ १४ सम० १०९, आव०नि० २२४ २१३ १५ आव०नि० २३८ २१३ १६-२१ स्था० ३६८, ४२९, ४३०, ६१५, ७१५ २१४ १-१८ जम्बू. ६,४ २१५ १-५ जम्बू०४।९५-९७, १०३ २१५ ९ चन्द्र० १२।७५, सूर्य. १२।७५ २१५ ११ चन्द्र० १२।७५, सूर्य० १२१७५ २१५ १५ सम०६ [१], नन्दी० १७ २१५ १७ नन्दी . ५ २१५ १९ बृहत्कल्प०६।१९२ २१६ १ बृहस्कल्प० ६.१९३ बृहत्कल्प० ६।२०४ २१६ ९ बृहत्कल्प०६।२०५ २१६ १२ कल्प० ११६ कल्प १२० २१६ १५ कल्प० १४७ २१६ १७ जीवा० ११३१२११ २१६ १९ जीवा० १।३।२१३।१२, प्रज्ञा० २११२७२।१५ २१७ ८ भग०८1८।३४४, जीवा० १।३।१७९१६, जम्बू०६।१४२ २१७ ९-१० प्रज्ञा० ६।१२२-१२३ २१७ ११-१५ प्रज्ञा० ६.१४५ २१८ १ प्रज्ञा०६।१४४ २१८ ६ अनु० १२६ २१८८ स्था० ४६६ २१८ १० सम० ६ [२], चन्द्र० १०।९।४२ २१८ ११ स्था० १२५, २३३, ३८७, ४७३, ५४०, ५८२, ६६०, ७०३, ७८३ २१८ १४ स्था० ४८, १२६, २३४, ३८८, ४७४, ५४०, ५९३,६६०, ७०२, ७८३ २२१ १९ स्था० ५९५ २२२ १-६ स्था० ६८, ३६७, ४५८, ४८२, ५९५, ६६६ २२२ -१६ स्था० ३९९ २२२ १७-१८ आचा० २११।११ २२२ १९ आचा० २।७।२ २२२ २० आचा० २।८-१४ १२३ १ सूत्र० २४१-७ Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सप्तमं परिशिष्टम् २२३ २ २२३ ४ पृ० पं. व्यव० ९।२६१, स्था० ६४५, ६८७, ७७०, सम० ४९ जीवा० ११३८१, ६५-८० २२३ १०-१३ जीवा० १।३।६७ २२४ १ स्था०४४४, प्रज्ञा० १११८, जीवा० १११।२६ २२४ ५ सम० [१], आव० ४, उत्तरा० ३१ २२५ ११ अनु० १५२ २२५ १३-1 अनु० १२७ २३० ४ । २३० ५ औप० १९/१४, भग० २५/७१८०२।१४ २३० २३१ ८ जम्बू° ५११२६ २३१ ९-१२ सम० १५७ पृ० ४६३ २३१ १३-१९ सम० १५७ पृ. ४६३, जम्बू० २।२८, आव० नि० १५५, १५९, तित्थोगाली २३१ २० सम० १५७ पृ. ४७५ २३२ ५ सम० १०[२], स्था० ७६६, जम्बू० २।२०, जीवा० १।३।१११, तित्थो गाली० ४६, ५६-५९, ११६३-११६६ २३२ ७ जम्बू० २।२९, आव० नि० १६७, आव०नि० भाष्ये ३ २३२ ९-१४ जम्बू० ३।६७,६९, सम० १४ २३२ १५-२० स्था० ७६५ २३२ २१ जीवा १।६।२४० २३३ १-३ आव०नि० ७२४ २३३ ४ जीवा० २।६।२६५ २३३ ६ जीवा० २१७॥२६६ आव०नि० ३९३, ३९६, ४२१ २३३ ३१ ज्ञाता० ८१७२ २३३ १५ स्था० ६१९, १९० २३३ २ स्था० ४५०, ४७८,५६७, ७५४, भग० ८।२।३१७ २३४ ४ २३४ ५ आव० नि० ३८०, सम० ७, औप० १० २३४ ७ स्था० २८२, सम० ४, दशवै०नि० २०६-२१२ २३४ ९ स्था० ४३८ २३४ १३-१६ स्था० ४२९-४३०, ३६८, ५२१, ६१५, ७१५ २३५ १ स्था० १५४, ४५९, भग०६७।२४६ २३५ ५ प्रज्ञा० ४।९६।१४, जीवा० १४१।१७॥२, अनु. १३९।२३, उत्तरा० ३६ प्रज्ञा०४।९४।१०, अनु० १३९/७उत्तरा० ३६ प्रज्ञा० ४।९४।१३, अनु० १३९।८ उत्तरा० ३६ Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला ७२५ २३६ २३६ २३६ ९ १३ १५-१६ स्था० २७३, ५०५, भग० १०॥५॥४०६। २४-२५ जीवा० ११३१२०८१६ प्रज्ञा० ४।१०२।१५ अनु० १३९४११० भग० ६।५।२४३१७ प्रज्ञा० ४११०२१३३, अनु० १३९।११५ प्रज्ञा० ४।१०२१३४, अनु० १३९।११६ प्रज्ञा० ४।१०२।३९, अनु. १३९।११७ जीवा० १।३।२११ जीवा० १११।४२१४, अनु० १३३॥३३, ४४ जीवा० १।३।२१३।१२, १।१।४२१४, अनु० १३३१४५ जीवा० १२३ भग०३४।११८५० २३७ २३७ ३ ४ २३७ ८ २३७ १०-१३ २३७ १४ २३७ १६२३८ १७ २४० १-१७ स्था० ४०४ ليس २४० १८ २४१ ४ २४१ १० २४१ १२-१५ २४१ १६ २४१ १० ل لم २४२ भग० २५/७/८०२, औप० २०१३-१५ प्रज्ञा० ३६ आव० नि० ७७८, ७७९, औप० ४१।५ आव० नि० ७८१ प्रज्ञा० २३११।२४२।३-४ सम० ७ [२], चन्द्र० १०।९।४२, जम्बू०६।१५९ सम० ७ [२], चन्द्र० १०॥२११५९ जम्बू०४।९८ जम्बू०४।८७ जीवा० १।३।९७४१९ स्था० १२५, २३३, ३८७, ४७३, ५४०,५९२,६६०, ७०२, ७८३ स्था०४८, १२६, २३४, ३८८, ४७४, ५४०, ५९३, ६६०, ७०३, ७८३ स्था०४७५ स्था० ५४३ स्था०६८,३६७, ४५८,४८२, ५४३, ६६६ स्था० २५०, प्रज्ञा० १४ , ; - ܟ ܬ > ' - - - - ܀ ܀ ܨ ܐ ܕ ܬ : , ; ' : ܕ २४२ २४२ १२ २४२ १३ २४२ १६ स्था० १७६ २४३ ६ २४३ ७-१२ २४३ १३ २४४ ३-। ૨૪૮ ૪ ) २४५ १ २४८ ५ २४८ ७ २४८ ९ जीवा० १।३।८९/१२ स्था० ४२७, ४८७, ७०९ प्रज्ञा० ११६, स्था० १७१,२८६, ४९८, ७०४, भग० १६।५४ Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७२६ पृ० २४८ २४८ २४९ १ २४९ ४-९ २४९ १० पं० १२ १५ २४९ २५० १ २५० ३-१५ २५० १६ २५१ २ २५१ ४-७ २५१ ८-९ २५१ १० २५२ १ २५२ ३ २५२ ५ २५२ १३ २५२ १६ २५२ १९ २५३ २ २५३ ४ २५३ ६ २५४ १ २५४ २५५ १ २५५ ६ १२ ३-१५ २५६ १ २५६ ४ २५६ ६ २५६ २५६ १० २५६ १२ २५६ १५ २५६ ૧૬ · सप्तमं परिशिष्टम् दशा० २ जम्बू० ३।६६।३ सम० ८ [१], उत्तरा ० २४ स्था० ७३२, भगवती आराधना ४१९-४२०, भग० २५/७ / ७९९ स्था० १९८, २०३, २६३, ४८९, ६८८, ७३३, भग० २५/७/८०१, औप० २०१२ सम० ८ [१], आव० ४, उत्तरा० ३१ सम० २९ [१] अनु० १२८ स्था० ४५०, ४७८, ५६७, ७५४, भग० ८।२।३१७ कषायपाहुडे पृ० १४७, सुश्रुतसंहिता पृ० १ भग० १०।५।४०६ । २२, २४, तत्त्वार्थराजवा० ४।१९, तिलोयपण्णत्ती ८।३०७ स्था० २७३, ५०५, भग० १०।५।४०६।२३ स्था० २७३, ६१२, भग० १०/५/४०६/२५ स्था० ४८१, प्रज्ञा० २।५०१३ स्था० १४९,२४४,४३१, ४८४, ७७३, दशवै० ४ स्था० ३६८, ४२९, ४३०, ५२१, ७१५ स्था० ७१६, दशा० ८ कल्पसूत्रसामा ० आव० नि० ३६३ सम०८ [१], कल्प ० १६० स्था० ५६५, १९० अनु० १३८, जम्बू० २।१९ कल्प० १८२ स्था० २९५, ३४०, भग० ६।५।२४२ भग० ६।५।२४३ स्था० ६८४, भग० ६/५/२४३, आव० नि०२१४, आव० भा० ८६, तत्त्वार्थ० ४।२५ नन्दी० ४६, सम० १४७, पृ० ४४८ पं० १५ जम्बू० ४/७५/९ जीवा ० १।३।११३८ जीवा० १।३।१७५/२ नीवा० १।३।१७६८ जम्बू० ३।६३ जम्बू० ४।९११४, ४ १०१ जीवा० १।३।१५१/६ जम्बू० १|१२|८ Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला ७२७ पृ० पं० २५७ १ जम्बू० ४ २५९ ६ २५९ ७ जम्बू० ४।१०७।३ २५९ १५ जम्बू० ४११०४।१४ २५९ १९ जम्बू० १।४।२, जीवा० १।३।१२४१३ २५९ २१-। जम्बू० ४।८२।२, तत्त्वार्थराजवा० ३।११, तिलोयपण्णत्ती ४।१७२४ २६० २ । २६० ३-५ जम्बू० ४।११२६ २६० ९-१२ जम्बू० ५।११५।१, तित्थोगाली. १५३ २६० १६-। - जम्बू० ५।११५।२। तित्थोगाली० १५५-१५६ २६१ २ । २६१ ६-९ जम्बू ५।११५६३, तित्थोगाली. १५७ २६१ १३.-१७ जम्बू० ५.११५१४। तित्थोगाली. १५९ २६१ १६-१९ जम्बू० ५।११३।१, तित्थोगाली. १४४ २६२ १-३ जम्बू० ५।११४।१, तित्थोगाली. १४७ २६२ ७ . स्था० ७६९, जम्बू० ५। ११९१५, आवश्यकचू० पृ० १४६ २६२ ९ व्यव०९।२६२, सम०६४, स्था०५४५,६८७, ७७० २६२ ११ जीवा० १।८।२४१ २६२ १३-१६ जीवा० २१७॥२६८, २६७ प्रज्ञा० २।३९, १०।१५४ २६३ ८-१२ प्रज्ञा० २।५४, औप० ४३।११ जीवा० १।३।२११, सम० १११ कल्प० १८१, सम० १११ सम० ८[१], औप० ४२। १०, प्रज्ञा० ३६।३४७ २६४ १२ कल्प० १४५, सम० १११ २६४ १४ प्रज्ञा० ११३८।३ २६४ १६ तत्त्वार्थभा०४।१२, तिलोयपणत्ती ६।२५-२८, जीवा० १।३।१३७।१६ २६५ १ जीवा० १।३।१९५६३ २६५ ३ सम०८[२], चन्द्र० १०॥ ११।४४, जम्बू० ६.१५७ २६५ ५-७ जीवा० १।३।१२९,१४४, १५४, १७४ २६५ ८-११ प्रज्ञा० २३।२।११, ४७,५० २६५ १२ जीवा० १।३।९७११८ स्था० १२५, २३३, ३८७. ४७३, ५४०, ५९२, ७०२, ७८२ २६६ ५ स्था०४८, १२६, २३४, ३८८, ४७४, ५४०,५९३, ७०२, ७८३ २६७ १ स्था० १८०,२०८,३६८, ६६१, भग०८८३३९ आचा० १ सम० ९, उत्तरा० ३१, आव० ४ २६४ Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७२८ सप्तमं परिशिष्टम् सम०९[१], उत्तरा० ३१, आव० ४ २६८ ८ २६८ १३ २६८ १५ २६९ ३ २६९ १३ २६९ १६ २७० १ २७० ३ ७-१३ । २७१ ७ २७१ ८- २७३ २ २७१ ९ २७३ ३ कल्प० २०१-२०२, तित्थोगाली. ५०१ जीवा० १।८।२४२।१ स्था० ६८, ३६७, ४५८, ४८२, ५४३, ५९५ जीवा० २।८।२६९।१ जीवा० २।८।२७०११ प्रज्ञा० २३।२।२९३१३ सम०९[२], चन्द्र०१०। २२।६०१७, जम्बू० ६.१६१ सम०९[२],चन्द्र. १०१११४४॥२, जम्बू०६।१५७१२ सम० ११३, जीवा० १। ३।१९५।४, जम्बू० ७१६५।३ सम० ९[२] सम० १५८ पृ० ४७० पं० १२-१५–पृ० ४७४ पं०६ आव०नि० ४११ सम० १५८ पृ० ४७९ पं० १५-पृ० ४७८ पं० १६ जम्ब० ३।६६ जम्बू० ३।६६॥३, तित्थोगाली० ११३१-११४० तित्थोगाली०३०३ कल्पसूत्रसामा० १७, दशा०८, निशीथ भा० ३१६९, भगवती आराधना २१५, २१७ सम० २९ [१] कल्पसूत्र स्थ०७ दशवै० नि० २४० स्था० २७३, ६१२, भग० १०.५४०६।२५ प्रज्ञा० ४।१०२।२५ स्था० ६२५, भग० ६।५।२४३।४। आव०नि० २१४, तित्थोगाली १०६५ तस्वार्थ४१२५ भग० ६।५।२४३१७ प्रज्ञा० ११३८८ व्यव० ९२६३, स्था० ५४५, ६४५, ७७०, सम० ८१ स्था० १९८, २०३, २६३, ४८९, ६०५, ७३३, भग० २५/७७८०१ जम्बू १।१२।२३ जम्बू० ४/८५४९ जम्बू ४।१०५।३ जम्बू०४।९२१२ जम्बू० ४।९४६ २७३ ११ २७३ १७ २७४ ३ २७४ ७ २७४ ८-१० २७४ १३ २७४ १५ २७४ १७ २७५ ७ २७५ ११ २७५ १४ २७५ १७ २७६ १ २७६ ४ Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पं० पृ० २७६ ७ २७६ १२ २७६ १५ २७७ ३ २७७ ४ २७७ ७ २७७ १० २७८ ८ २८२ २८२ २८४ २८३ ६ २८४ ३ ५ ६ १४ २८४ ७ २८६ १-५ २८६ ६ २८७ ९ ૨૮૮ ३ २८८ ६ २८८ . २८८ ९ २८८ ११ २८८ १६ २८८ १८ २८९ १ २८९ ३ २८९ ६ २९० १ २९२ ६ २९२ १२ २९३ ६ २९३ १० २९३ ११ २९३ २९४ १-६ २९४ २९४ १४-१९ ७-१० ११ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला जम्बू० ४।९६/१ जम्बू ० ४।१०२।३ जम्बू ४।१०३।१--६ जम्बू० ४।१११।४ जम्बू० ४।११२।१५ आव० नि० ३८० भग० १५।१।५५९/२-८, तित्थोगाली० १०१८ - ११०० कल्प० ११०, ११५, ११६११७, ११८, आचा० २।१५, जम्बू० २/३०-३१ सूत्र० २।२ राजप्र० २१५ राजप्र० २१५ औप० ४०।१७, राजप्र० २१५ औप० ४०।१८, सूत्र० २|२| भग० १/९/७६ ९, राजप्र० २१५ औप० ४० ६, भग० ९। ३३ । ३८४ । १२ कल्प० १४७ चन्द्र० १० | ४ | ३६ जीवा० १।३।२११ आव० १५६ जम्बू० २।१८, २५-३० जीवा ० १।३।११२/९ प्रज्ञा० २३।२।१३ जीवा० १/३/९७|१७ जीवा० १।३।९७/१२ स्था० १२५, २३३, ३८७, ४७३, ५४०, ५९२, ६६०, ७८२ स्था० ४८, १२६, २३४, ३८८, ४७४, ५४०, ५९३, ६६०, ७८३ स्था० १७१, २८६, ४९८, भग० १।६।५४ स्था० ३१०, ४२९, ४३०, ५७१, ६४७ स्था० ४२७, ४८७ स्था० १६५, ३५५ स्था० ३९६, मूलाचारे ८/६२, तित्थोगाली० १२०७ भग० २५।७।८०२।३९, औप० २०।१६ प्रज्ञा० १३।१८२, १८४ आव० नि० १३३५- १४३१ स्था० ३६८, ४२९,४३०, ५२१, ६१५ स्था० ६१६, दशा० ८, कल्पसूत्रसामा ० ७२९ Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७३० पृ० पं ० २९४ १३ २९५ ३ २९५ १० २९५ १३ २९५ १५-१९ २९६ १-३ २९६ ४-१३ २९६ १७ २९७ १ २९७ ४ २९७ ६-९ २९७ १३ २९७ ૧૮ २९८ ५ २९८ २९९ १ २९९ ३ २९९ ५ २९९ ८ २९९ २९९ २१ १० १३ २९९ १६-२० २९९ १९ २९९ २१ ३०० ५-७ ३०० ९ ३०० ११ ३०० १३ ३०० १५ ३०१ ६-१० ३०१ ११ ३०२ ४ ३०२ ७ ३०२ १० ३०२ १३ स्था० ४६९ जम्बू० ४।१०४ भग० १३/४/४७९ सप्तमं परिशिष्टम् मग० १०।१।३९४।३-४ जीवा० १।३।१७१ जीवा० १।३।१५६ जम्बू० ४१७८/२ जम्बू० ६।१२६ जीवा० १।३।१७८ जीवा० १।३।१८३१४, १५ जीवा० १।३।१८५/१५,९ भग० २।८।११६ भग० १६।९।५८७ प्रज्ञा० २१।१६९/५ प्रज्ञा० २१।२६९/९, १० कल्प० २०२-२०३, तित्थोगाली० ५०० स्था० ४६३ सम० १४७ पृ० ४४८ पं० १४, नन्दी ० ४६ भग० २५/७१७९९ भग० २५।७।७९९, भगवती आराधना ५६४ भग० २५/७ / ७९९, स्था० ६०४ भगवती आराधना ४१९-४२० स्था० १९८, २०३ २६३, ४८९, ६०४, ६८८, भग० २५/७/७९९, औप० २०१२ आव० नि० ३०३-३०५ आव० नि० ४०५ आव० नि० ३८०, ३०५ आव० नि० ४०३, ४०५ प्रज्ञा० ११३८ २, भग० ८।१।३१०।१६, जीवा० १।३।११५ स्था० १९८, ४२५ स्था० १९८ स्था० २५४, ३०८, दशवै० नि० २७३, भगवती आराधना ११८७ स्था० २५४, दशवै० नि० २७४ दशवै ० ० २७५ Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१] स्थानाङ्गसूत्राणां तुला ७३१ पृ. ५० ३०२ २० ३०४ १ ३०४ तुला-आचा०नि० ३६ भग० ७।२।२७२।६, आव०नि० १५७८-१५७९, मूलाचारे १४०-१४१ भग०२५/७/८००, आव०नि०६६६-६६७, उत्तरा० २६१२-४, मूलाचारे १२५ भग० १६६।५७९ ३०८ ३०८ ६ ३०८ १२ ३०८ १४ ३१० १-८ ३११ १ ३१२ ७ ३१२ १२ ३१२ १३ ३१२ १४ ३१३ १ ३१३ ३ اسم प्रज्ञा० ११३७११५, उत्तरा० २८।१६ प्रज्ञा० ८1१४७ भग० ७८२९६ स्था० ४५०,४७८,५६७, ६१०, भग० ८।२।३१७ उपासक० ११२ तत्त्वार्थराजवा० १२०, षट्खण्डागमधवला १/१२ दशा. १-१० जम्बू० २११९ प्रज्ञा० २।४३।४ प्रज्ञा ४/९४।४, अनु० १३९, उत्तरा० ३६ प्रज्ञा० ४।९४।१३, अनु० १३९, उत्तरा०.३६ प्रज्ञा० ४।९।१६, अनु० १३९, उत्तरा० ३६ प्रज्ञा० ४।९५।१३, अनु० १३९, उत्तरा० ३६ प्रज्ञा० ४।९६।३७, अनु० १३९, उत्तरा० ३६ प्रज्ञा० ४।१००।१, अनु० १३९, उत्तरा० ३६ प्रज्ञा०४।१०२।३९, अनु० १३९, उत्तरा० ३६ प्रज्ञा० ४।१०२।४०, अनु० १३९, उत्तरा० ३६ स्था० ४१० स्था० ५५९ स्था० ५५६, जम्बू० २। २०, जीवा० १।३।१११, सम० १० [२], तित्थो गाली. ४६, ५६-५९, ११६३ स्था० ५५६ पृ. २३१ पं० ९ स्था० ५५६ पृ० २३१ पं० २० जम्बू०४ स्था० ६४४, जम्बू० ५।११९१५, आवश्यक चू० पृ० १४६ स्था० ५४५, ६४५, ६८७, व्यव० ९/२६४, सम० १०० जीवा० १।९२४३ जीवा० २।९।२७१ जीवा० २।९।२७२ दशवै० नि० १० स्था० १४९, २४४, ४३१, ४८४, ६१४, दशवै० ४ जम्ब० १।१२।१० سه سه ३१५ ३१५ ६ ८ ३१५ १२ ३१५ २० ३१६ १३ ३१७ १ ३१७ ३ ३१७ ५ ३१७ ९ ३१८ १ ३१८ ३ Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सप्तमं परिशिष्टम् ३१९ १४ ३२० ४ ३२० ८.१५ ३२० १६ ३२१ १ ३२१ २ ३२१ ३ जम्ब० १११२।१६ जीवा० १।३१२११।३ भग० १५५५३१७ तित्थोगाली. ८८८-८८९ जीवा० १।२।७२ जीवा० ११३११७२ जग्बू० ४।७४।१ जम्बू० ४।७५१२ जम्बू० ४।८५८ सम० १० [२] जीवा० ११३९७१५ जीवा० ११३१९७१३ स्था० १२५, २३३, ३८७ ४७३, ५४०,५९२, ६६०, ७०२ स्था० ४८, १२६, २३४, ३८८, ४७४,५४०, ५९३, ६६०, ७०३ १० ३२१ १२ ३२१ १४ ३२१ १८ [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला आचा० ११, सूत्र० २।१, २, ३, ४, स्था० १ भग. ११४ सम० १३६, नन्दी० ३१ स्था० २--९ पृ० पं० ३२५ ४ ३२६ ५ ३२६ ६ ३२६ १ ३२७ ६ ३२७ ७ ३२७ ७-१० ३२७ १३ ३२७ १ ३२८ ३२९ ३ ३२९ ८ स्था० ४४, जम्बूबु ० ११३ स्था० ३३० स्था० ४७ सूर्य० १०।९।४२, जम्बू० ६.१५ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ प्रज्ञा० ७, २८ स्था० ५८ स्था० १०६ ३२९ १० स्था० १०७, आव० ४ ३२९ ११-१४ स्था० १२१, सूर्य० १०।९।४२, जम्बू० ६।१५९ Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृ० पं० ३२९ ३३० ३३० ३३० ३३१ १ ३३१ ३ ३३१ * ३३१ ३३१ ३३२ ३३२ ६-८ ३३२ १२ ३३२ १४ ३३२ १६ ३३२ ૧૮ ३३३ १-३ ३३३ ३३३ ३३३ २१ ३३४ १ ३३४ ३ ३३४ ४-५ ३३४ ९ ३३४ ३३४ ३३५ ३३५ १५ १२ १५-१६ २०-२१ ६-१२ १३ २ ४-१२ १६-१७ १२ १४-१८ १-९ १४-१५ ३३५ १९ ३३५ २१ ३३६ ३३६ ३३६ ७ ३३६ १० ३३६ ३३७ ३३७ १-४ १२-२० ४-६ १० [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ प्रज्ञा० ७, २८ स्था० १३४, आव० ४, उत्तरा० ३१ स्था० १८८, आव० ४ स्था० २१५, आव०४, स्था० १९८, आव०४ स्था० २२७, सूर्य० १० | ९|४२ प्रज्ञा ०४, अनु० १३९ प्रज्ञा० ७, २८ स्था० २४९, प्रज्ञा० १४ स्था० २४७, औप० २०१८, भग० २५/७/८०३ स्था० २८२, आव० ४, प्रज्ञा० ५, उत्तरा० ३१ स्था० ३५६, प्रश्न०५, आव ४, उत्तरा० ३१० स्था० ३८६, सूर्य० १०/९ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ प्रज्ञा० ७, २८ स्था० ४१९, आव० ४, प्रश्न० ५, उत्तरा० ३१ प्रज्ञा० २२ स्था० ३८९, प्रश्न० ५, आव० ४, उत्तरा० ३१ स्था० ३९०, प्रश्न०५, आव० ४, उत्तरा० ३१ स्था० ४१८ स्था० ४५७, उत्तरा० २४ स्था० ४४१, भग० २।१०।११८ स्था० ४७२, सूर्य० १० ९ ४२, जम्बू० ६ । १५९ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ प्रज्ञा० ७, २८ स्था० ५०४, प्रज्ञा० १७, आव० ४, उत्तरा० ३१; ३४ स्था० ४८०, आचा० १।१, दशवै० ४, प्रज्ञा० १, जीवा० १/५/२२६, आव० ४, उत्तरा० ३१ स्था० ५११, भग० २५।७८०२, औप० १८ - २०, उत्तरा० ३० भग० १३/१०, प्रज्ञा० ३६ । ३४१ स्था० ५२५, नन्दी ० १७ स्था० ५३९, सूर्य० १० | ९| ४२, जम्बू ६।१५९ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ प्रज्ञा० ७,२८ स्था० ५४९, आव० ४, उत्तरा० ३१ ७३३ Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ৩২৪ सप्तमं परिशिष्टम् पृ० पं० ३३७ १२ स्था०५८६, भग०२/२, प्रज्ञा० ३६ ३३७ १५ स्था० ५६८, औप १० ३३७ १६-१९ स्था० ५५५; जम्बू० ६.१२६ ३३७ २० स्था० ५६६ ३३८ १-६ स्था० ५८९, सूर्य० १०।९।४२, जम्बू० ६।१५९ ३३८ ७-१८ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३३९ ३-४ प्रज्ञा० ७, २८, ३३९ ९ स्था०६०६, आव०४, उत्तरा० ३१ ३३९ ११ .स्था० ६०३, उत्तरा० २४ ३३९ १५-१६ स्था० ६३५, जम्बू० ४/९१,१०१ ३३९ १७ स्था० ६४२, जम्बू० ११४ ३३९ १८० स्था ६५२, औप० ४२, प्रज्ञा० ३६३।४७ ३४० १ स्था० ६१८, कल्प० १६० ३४० ५ स्था० ६५६, सूर्य० १०।११।४४ ३४० ८-१५ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३४० १९-२० प्रज्ञा० ७, २८ स्था० ६६३, उत्तरा०३१, आव० ४ ३४१ १० स्था० ६६२, आचा० १-९ . ३४१ १३ स्था० ६९०, आव. नि० ३८० १४ स्था० ६६९, सूर्य० १०।२२, जम्बू० ६.१६१ ३४१ १५ स्था० ६६९, सूर्य. १०,११ जम्बू० ६,१५७ ३४२ १ स्था० ६७०, सूर्य० १८८९ ३४२ ३ स्था० ६७१ जीवा० १।३।१३२ ३४२ ७ प्रज्ञा० २३, उत्तरा० ३३ ३४२ १२-१५ प्रज्ञ० ४, अनु० १३९ ३४३ १-२ प्रज्ञा० ७,२८ स्था० ३९६, ७१२, उत्तरा० ३१ ३४३ ८ दशाश्रुत०५ स्था० ७१९, जम्बू० ४११०४ स्था० ७३५, आव०नि० ३८० ३४३ २१ स्था० ७३५, आव. नि० ४०३ आव०नि७४०३ स्था० ७८१ स्था० ५५६, ७६६, जम्बू० २।२०, जीवा० १।३।१११, तित्थोगाली. ४६, ५६-५९, ११६३-११६६ Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला पृ० ५० ३४४ - प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३४५ ११-१३ प्रज्ञा० ७, २८ दशाश्रत०६, उत्तरा०३१, आव०४ जम्बू० ७।१६६, सूर्य० १८९२ कल्पसूत्रस्थ० १ ३४६ ८ सूर्य० १०९ प्रज्ञा० २ ३४६ १० जम्बू० ४, १०३ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३४७ १२-१४ प्रज्ञा० ७, २८ । ३४७ १८ दशाश्रुत० ७, उत्तरा० ३१, आव.४ आव०नि० १२१६ जीवा० ३।१३५ ३४८ १० आव०नि० ४०७ जम्बू० ४।१०७ ३४८ १२ जम्बू० ११४ ३४८ १३ सूर्य० १११।११ ३४९ १-६ औप० ४३, प्रज्ञा० २०५४ ३४९ ७-१४ प्रज्ञा० ४ अनु० १३९ ३४९ १७-१८ प्रज्ञा० ७, २८ ३५० १ सूत्र. २१२ ३५० ८ जीवा० ३।९७ ३५० १० नन्दी० ४६ ३५० ११-१४ प्रज्ञा० १६ जम्बू० ७॥१३० ३५० १७-२४ प्रज्ञा० ४, अनु०. १३९ ३५१ ४-७ प्रज्ञा० ७, २८ ३५१ ११ भग० २५।१।७१७ .. ३५१ १५- नन्दी० ४६ .. कल्प० १३४ जम्बू० १११६ जम्बू० ३१६७ जम्बू० ६११२६ ३५२ १० ३५२ १४ ३५२ १७ ., प्रज्ञा०४, अनु० १३९ Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सप्तमं परिशिष्टम् '७३६ पृ. पं० ३५३ १३ ३५३ १८ ३५३ १९ ३५४ ३ प्रज्ञा० ७, २८ भग० ३१७११६६ आव०नि० ३९३ भग० १२१६।४५३, चन्द्र० २११०३ चन्द्र० १०॥२२॥६०, जम्बू० ६११६१ भग० ११११११४२५ नन्दी० ४६ प्रज्ञा० १६।२०३, भग० २५/११७१९ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३५४ ३५४ ८ ३५४ ९ ३५४ १५ ३५५ ८-१० प्रज्ञा० ७,२८ ३५५ १६ सूत्र. १1१-१६ ३५५ १९ प्रज्ञा० १४।१८६, १८८ ३५६ १ जम्बू० ४।११० ३५६ ६ कल्प० १६१ ३५६ ८ नन्दी० ४६ ३५६ ९ भग० २।८।११६ ३५६ ११ जीवा० ३.१७० ३५६ १२-१९ प्रज्ञा०४, अनु० १३९ ३५७ १-२ प्रज्ञा० ७, २८ ३५७ ४ आव० ४, उत्तरा० ३१ ३५७ १२ जीवा० ३११७८ जीवा० १६३११५९ ३५७ १५ जीवा० १३।१७२ भग० २०१९ ३५७ १८ भग० २१८ ३५८ ३ भग० १३१७४९६ ३५८ ११-१९ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३५९ ४-६ प्रज्ञा० ७, २८ ३५९ १० आव० ४, उत्तरा० ३१ ३५९ कल्प० १७६ ३६० दशवै०६ ३६० ३ नन्दी० ३२ प्रज्ञा० ११३७ ३६० नन्दी० ४६ ३६० १० जीवा० ३१६८ ३६० ११ भग० ११११११४२५, चन्द्र १५/१६ Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला ७३७ पृ० ३६० ५० ११-1 प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३६१ ९-११ प्रज्ञा० ७, २८ ज्ञाता०, उत्तरा० ३१, आव० ४ भग० ८५८१३४४, जम्बू० ६।१४०, चन्द्र० ४।२५ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ प्रज्ञा० ७, २८ दशाश्रुत०१ आव०नि० ३७९ जीवा० २०७२ प्रज्ञा० २०५३ प्रज्ञा० २३१२९४ नन्दी० ४६ भग० ६।१२४७, जम्बू० २११९ ३६४ १४ ३६४ १५ ३६४ २० ६४ २१-। प्रज्ञा०४, अनु० १३९ ३६५ ११-१२ प्रज्ञा० ७, २८ ३६५ १६ दशाश्रुत० २ ३६६ ७-। भग०६१७२४७, जम्बू०२।१९,३५-३७ ३६७ ३-११ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३६७ १४-१५ प्रज्ञा० ७, २८ उत्तरा० २, भग० ८1८1३४३, आव० ४ ३६८ ५-८॥ नन्दी० ४५ ४४८ ६ । ३६८ भग ८1१०1३५६ ३६८ १५-। प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३६९ ७ । ३६९ १०-११ प्रज्ञा० ७, २८ ३६९ १५ सूत्र०, आव० ४, उत्तरा० ३१ ३७० ५- । आव०नि० २५३, २३६, २२३, तित्थोगाली० ४०३, ३९०-३९१ ३७१ ३ । ३७१ ४-११ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३७१ १४-१५ प्रज्ञा० ७, २८ ३७१ २१ जम्बू० ४।७३, ११२ ३७२ ३ जीवा० ३२२०८ Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७३८ सप्तमं परिशिष्टम् पृ० पं० ३७२ ४ उत्तरा० २६, चन्द्र० १०।१०।४३ जम्ब० ४।७५, ११२ ३७२ १०-२० प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३७२ २१-२२ प्रज्ञा० ७, २८ ३७३ २-९ आचा० २।१५, आव० ४, उत्तरा० ३१ ३७३ १० ज्ञाता०८ आव०नि०३७९ जम्बू० १११२ ३७३ १३ जीवा० ११३१७०, प्रज्ञा० २।४३ ३७३ १४ नन्दी० ३२ जम्बृ० ४।७५ ३७४ १० नन्दी० ४६ ३७४ ११-१९ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३७४ २० प्रज्ञा० ७, २८ आव० ४, उत्तरा० ३१ चन्द्र० १२१७२ जीवा० १1३।२१० ३७६ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३७७ २० ३७८ ४ ३७८ प्रज्ञा० ७, २८ स्था० ५२५, नन्दी०१७, राज० १६५, भग० ८।२।३१८ प्रज्ञा० २०५३ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३७९ ३७९ ३७९ ४-६ १० १४-१९ प्रज्ञा० ७, २८ ४ आव० , उत्तरा० ३१, स्था० ६७८ उत्तरा० २६ चन्द्र० १२।७२ प्रज्ञा ४, अनु० १३९. प्रज्ञा० ७, २८ दशाश्रुत०९, उत्तरा०३१, आव० ४ आव०नि० ६५०-६५६ जम्बू. १५३ चन्द्र० १०॥१३१४७ ३८० १५-१६ ३८० २० ३८४ १५ ३८४ १५-1 ३८५ ४ ३८३ ५ ३८३ ६ ३८३ ७ ३८३ ९ आव० नि० ३७९ प्रज्ञा० २ कल्प० १६८, आव०नि० २९९ कल्प० १४७, आव०नि० २९९, भग०१५।५४०, आचा० २०१५ Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला ७३९ पं० प्रज्ञा० २०४३ ३८३ ११-२० प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३८३ २१-२२ प्रज्ञा० ७, २८ आचा० ११५।६,आव०४, उत्तरा० ३१ ३८६ १२ जम्बू० ४।१०४ ३८६ १४ जम्बू० १३४ ३८६ १७-। चन्द्र० १२।७२ س ३८७ ३-१३ प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३८७ १४-१५ प्रज्ञा० ७, २८ ३८७ १९ आव० ४, उत्तरा० ३१ ૨૮૮ ૭ भग० ३1८1१६९ ३८८ प्रज्ञा० २०५२ ३८८ ११ चन्द्र० १०॥९ ३८८ १२ राज० १३६ ३८८ १५-1 प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३८९ ५ प्रज्ञा०७, २८ दशाश्रुत०३, आव० ३, ४, उत्तरा० ३१ ३९१ १ भग० [वृत्ति०] २।८।११६ ३९१ ३ जम्ज्ञ० ४१८६ ३९१ ५ जम्ज्ञ० ६११३४ ३९१ ८- । प्रज्ञा० ४, अनु० १३९ ३९२ २ ३९२ ३-४ प्रज्ञा० ७, २८ औप० १० ३९४ ५ जम्बू० ४।९६-९७, ६।१२६ ३९४ ७ जम्बू०६।१२६ ३९४ ८ जम्बू० ७१७६ ३९४ ९-१० प्रज्ञा० २,भग० १।५४३, जीवा० ११३८१ ३९४ १३ औप. १० ३९४ १४ आव०नि० ३७९ ३९४ १५-१६ आव०नि० ४०३ ३९४ १७ भग० १५।५।४०५ ३९४ २० प्रज्ञा० २, भग०१५।४३, जीवा० ११३८१ ३९५ २ उत्तरा० १-३६ ३९५ ११ भग० २१८ Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७४० सप्तमं परिशिष्टम् ३९५ १३ ३९६ ५ ३९६ १७ ३९७ ४ कल्प० १३५ ३९५ १४ चन्द्र० १०।१०।४३, उत्तरा० २६११३-१४ आव०नि० २६८-२६९ १७ जम्ज्ञ० ४।७७ ३९५ २० जीवा० ३.१३५ चन्द्र० १०।१०।४३, उत्तरा० २६११३-१४ . कल्प० १६२ जम्बू० ४।११२ ३९६ १० जग्बू० ४।१०९ ३९६ १५ जम्बू० ६११२६ प्रज्ञा० २, जीवा० ३२८१, भग० १५/२४३, ३९७ १ प्रज्ञा० २३ कल्प. १७७ जम्बू० ४।१०७ ३९७ ६ आव०नि०३७९ प्रज्ञा० २११३९ ३९७ १० चन्द्र० १०।१०।४३, उत्तरा० २६।१३-१४ ३९७ १२ प्रज्ञा० २०५३ ३९७ १४ आव०नि० २६३ ३९७ १५ प्रज्ञा० २, भग०१५।४३, जीवा० ११३८१ २० कल्प० १४६ ३९८ १ स्था० ३०२ ३९८ ४ जीवा० १।३।१७५ प्रज्ञा० ४१९८१४२ प्रज्ञा० २३१२९३४१५ ३९८ १५ जीवा० १।३।१५८ ३९८ १८-२१ भग०६॥२४७ ३९९ ३ प्रज्ञा० २, जीवा० १।३१८१, भग० ११५६४३ स्था० ३०५ ३९९ १० ऋषि ३९९ १३ प्रज्ञा० २।४६।१०, जीवा० ११३३८१, भग० ११५।४३ ३९९ १७ स्था० ३३०, सूर्य० १९१००।२९ ३९९ २० प्रज्ञा० २०५४, औप० ४३ ४०० १ आव० नि० ३७९ ४०० २ जम्बू० ४।१०४ ४०० ४ चन्द्र० १०॥३॥३५, जम्बू० ६.१६१ ४०० १३ प्रज्ञा० २०४६।१४१ Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२] स्वमवायाङ्गसूत्राणां तुला पृ० पं० ४०० १४ ४०. १ १७ ४०१ ४०१ ३ ४ ००१ ४०१ ८ ४०१ १० ४०१ ४०१ १३ ४०१ १४ ४०१ १५ ४०२ १ ४०२ १० ४०२ १२ ४०२ १४ ४०३ १२ ४०३ १६ ४०३ १० जम्बू० ॥१३४१२ आव०नि० ६५० जम्बू० ३१७० आव०नि० २६७ जम्बू० १३१ दशाश्रुत० ७, व्यव० ९ जम्बू० २०२५ प्रज्ञा० ४/९७१६, उत्तरा० ३६ आव०नि० २६३ आव०नि० ३७९ आव० नि० ४०३ जम्बू० १।१२ प्रज्ञा० २।१५४१५ जम्बू १।१२।८ जीवा० १।३।१५० आव०नि० ४०६ प्रज्ञा० २३ भग० १२१६४४९ स्था० ३०२ प्रज्ञा० २३ प्रज्ञा० २।५२-५३ जम्बू०४८८ जम्बू० ४।८० प्रज्ञा० ४।९८१३३ जम्बू० ७.१७६ कल्प० १७४, १८३ आव०नि० २६७ ज्ञाता. १८८५, आव०नि० ३०५ जीवा० ११३।१२८-१२९, जम्बू. १७-८ कल्प० १४७ प्रज्ञा० २, भग० ११५॥ ४३, जीवा० १।३।८१ प्रज्ञा० २३ चन्द्र. १०।२२१६० आव०नि० २६७ ज्ञाता० १५८८५ जम्बू० ४।८० प्रज्ञा० २, भग० १.५।४३, जीवा० ११३१८१ my Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७४२ सप्तमं परिशिष्टम् पृ० पं० ४ २.३ १२ ९१० ११ प्रज्ञा० २३ चन्द्र० १२१७२ आव०नि० २७९ ज्ञाता० १८८५ जीवा० ३.१५८ आव. नि० ३७९ प्रज्ञा० २ प्रज्ञा०२,भग०१।५।४३, चन्द्र० १२।७४ जम्बू० ४।१०९ चन्द्र० १३१८० आव०नि० २६७ जम्बू० ६।१३५ कल्प० २११, २२८, जम्बू० २०३० दशाश्रुत० ७, व्यव० ९ प्रज्ञा० २, जीवा० १।३। ११७, ११९ जीवा० ११३१८१ प्रज्ञा० २ जम्बू० १२८ आव.नि. ६५० जीवा० ११३१७७ आव. नि० २६७ प्रज्ञा० १८१२४१, भग० ८।२।३२३ चन्द्र० १२१७४ जम्बू० ४१७७ जीबा० १।३.१६१ चन्द्र० १०॥२२॥६१ आव०नि० २६२ प्रज्ञा० २३ कल्पसूत्रस्थ. कल्प० १६८ आव०नि० ३७९ प्रज्ञा० २३, उत्तरा० ३३ प्रज्ञा० २ आव.नि. २७८ आव०नि० ३९५ प्रज्ञा० २१४६ ४.७ ४१० १८ ४११ १ , ११ __ १५ Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पं० पृ० ४११ १६ ४१२ १ ३ " 22 " در ४१३ "7 "" در ور :::::: "" "" "" ४१५ ४१४ ४ 33 ," ४१६ " " رو 33 "" ४१७ "" "" " "" در " ७ १० १३ " ६ در ९ "" 2 5 2 x १२ १५ १० १४ १७ २ ३ ५ १ મ ५-६ . ९ - m २ ४, १० १२ १३ १५ ४१८ १ ३ ५ १७ २० [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला जीवा० १।३।१५८ कल्प० १४७ आव० नि० ६५६ सूर्य० १९/१००/२६ जम्बू० ३।७० औप० ४० ११, राजप्र० २११, जम्बू० २।३० प्रज्ञा० ४।९८१४९ जम्बू ० ४।८३ आव० नि० ४०५ आव० नि० ६५५ जम्बू १।४।८५ प्रज्ञा० २, भग० १।५/४३, जीवा० १।३।८१ आव० नि० २८६ आव० नि० २९२ प्रज्ञा० २।४६।१३९, भग० १/५/४३ जम्बू० ३।७२ भग० ६।५।२४३ जम्बू० २।१८, अनु० १३७, भग० ६।७।२४७ भग० ३।७।१६८ आव० नि० ६५६ जम्बू० ११९ आव० नि० ३७९ आव० नि० ४०३ जीवा ० १।३।७२ प्रज्ञा० २/५३ सूर्य० १/५/१७, दशाश्रुत० ७, व्यव ०९ जम्बू ६।१३५ कल्प ० २९ आव० नि० २६७ आव० नि० ६५५ कल्प० २११, जम्बू २/३०, ३३ जम्बू० ३।७१ प्रज्ञा० २, भग० १/५/४३, जीवा० १।३।८१ कल्प० २२७, जम्बू २ । ३३ आव० नि० ३०४ आव० नि० ४०५ ७४३ Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७४४ पृ० ४१८ " " در 33 33 "" ४१९ "" "" " " "" ४२० " " "" ४२१ رو "" " " ४२२ " ور " " " " RRR " د. पं० , Fm 5 2 vo " ७ ११ १३ १५ १७ १८ १९ ४२३ १ ૪ ९ १ ३ ७ १० १४ १६ १ १२ १७ २० ३ १२ १५ १७ १ ११ १४ २० १० १३ १५ १७ "" ४२४ २ x प्रज्ञा० २।५२ जीवा ० १।३।१८३ जम्बू ० ४ ८३ जीवा० १।३।७९ सप्तमं परिशिष्टम् सम० १४०, नन्दी० ३६ प्रज्ञा० २२४६८, भग० १।५।४३, जीवा० १।३।१२० नन्दी० ३१ जम्बू० २।१८ कल्प ० २१३ - २१४, जम्बू० २।३१।८-९ प्रज्ञा० २।५१।१ नन्दी ० ३२, सम० १३६ जम्बू ० ४११०९ आव० नि० २६७ जीवा० १।३।७९ प्रज्ञा० २३ जम्बू० ७।१२७, जीवा० १।३।१९४, सूर्य ० १८/९१ नन्दी० ४५ सूर्य ० १1१199 कल्प ० २२८, जम्बू० २।३३ कल्प० १४७ आव० नि० २६२ भाव० नि० ३७९ आव० नि० २६६ जीवा० १।३।१७५/२ प्रज्ञा० २३ आव० नि० ६५५ आव० नि० २६६ जम्बू ० ७/१३५ जम्बू० ४ ८४, १११ आव० नि० २६६ जीवा० १।३।१५६।१ जीवा० १।३।१७० आव० नि० ३०५ आव० नि० ६५५ जम्बू० ३।७० प्रज्ञा० २१४६, भग० १/५/४३ जम्बू० २1१९/५, भग० ६।७।२४७, अनु० १३३ Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला ७४५ १४ 2 प्रज्ञा० २३ जम्बू० ४।१०५-१०७ जम्बू० १११ सूर्य० ११११११ सूर्य० १०।९।४२ जम्बू० ४।१०४ जम्बू० ४११०५ जम्बू०६।१३३ दशाश्रुत० ७, व्यव० ९ सूर्य० १०१९४२ आव०नि० ३७८ कल्प० १६८, आव० नि० ३०५ आव० नि० ६५५ जम्बू० १११२ जम्बू० ४।७३ जीवा० १।३।१५० आव०नि० ३७८ प्रज्ञा० २।५३१९, भग० १५।४३ आव०नि० ३७८ जम्बू० ४।८० जम्बू० ६।१२६ आव०नि० ३७८ आव०नि० ३७८ कल्प० १७२, आव०नि० २९८ कल्प० १३८ औप० ४३, उत्तरा० ३६१६५, प्रज्ञा० २।५४ कल्प० १६५ आव०नि०३७८ जम्बू० ४।८४, १११ जम्बू० ४।८७ प्रज्ञा० २।५३.८ कल्प. १४३ आव०नि० ३७८ आव. नि. ३९२ जम्बू० ४।८७-१०३ जम्बू० ४।७६ जम्बू० २।३३, आव०नि० ३७८ :2 » १८ २० 5 ,, ८-१० - Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७४६ पृ० पं० ४२८ ૯૨૬ ૧ ३ ५-७ 232 233 33 "" ४३० 33 " 33 "" " " "" >> "" ४३१ ARRA " " " 22 "" 23 १४ 23 १५ ९ १२ १४ १५ १८ २० २१ २२ १ ५ ७ ९ १२ १४ १६ १९ २२ २३ १ ७ ४३२ १ ३ ६ ८ ९ १० १३ १६ २० ११ आव० नि० ३९२ जम्बू ० ४।८७, ९२, ९८, १०२ जम्बू ० ४।७५-१०३, ९३, १०३ जम्बू० ४।१०५ जीवा० १।३।२११ जम्बू० ४।७३, ७६ कल्प० १६६, स्था० ५२० आव० नि० १५६, स्था० ५१८ आव० नि० २२४, स्था० ५२० जीवा० १।३।२११ कल्प० १४० कल्प० १४१ कल्प० १८३ जम्बू० ४।८०, ८२ जीवा ० १।३।२११ प्रज्ञा० २।४७।१ कल्प० १४५ जीवा० १।३।१९५ सप्तमं परिशिष्टम् कल्प० १८१ जीवा० १।३।२११ १७-१८ कल्प० १६६ जम्बू ० ४।७४ जीवा० १।३।२११ कल्प० १६६ जम्बू० ४।८१ जीवा० १।३।६९, ७२ जम्बू० ४ ८४, १११ जम्बू० ४ ८४, ८५ आव० नि० १५६ जीवा० १।३।१९५/४ जम्बू ० ४।८४ जीवा० १।३।२११ जम्बू ० ४१८९ जम्बू० ४/९९ जम्बू० ४।७८ जम्बू० ४/९३, १०३, १०५ कल्प० १८३ Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला ७४७ १९ २१ , ३, ११ जम्बू० ४।१०४ प्रज्ञा० २।५३१७ जम्बू० ४।८४,१११ जम्बू० ४।८३, ११२ जम्बू० १११११३ जम्बू० ४।१०४ जम्बू० ७।१७७ जीवा० १।३।१५४३ कल्प० १६४ जीवा० १।३।१७४।२ जम्बू. ३१७१, स्था० ५१९ प्रज्ञा० २०५३।३ आव०नि० ४०५ कल्प० २२८ १८ २१ ४३४ ४ ४३४ ६- । ४५२ २ । ४५२ ३-१० ४५२ ११-। नन्दी० ३१-५१ प्रज्ञा० १ प्रज्ञा० २, भग०१५।४३,जीवा० ३1८१,११६-१२२ प्रज्ञा० ४, उत्तरा० ३६ ४५६ ४५७ ४५९ ४५९ १०-१९ १- । ३ । ४ प्रज्ञा० १२ , , १२ १४ प्रज्ञा० ३३ प्रज्ञा० ३५ प्रज्ञा० १७ प्रज्ञा० ३४ प्रज्ञा०६।१४५, स्था० ५३६ प्रज्ञा० ६।१४५, स्था० ५३५ " ९-१८ ४६० १९-। ४६२ १० ४६१ ३ प्रज्ञा० २१, २३।२। २२-२३ भग० ११५/४५/५ जीवा० १।३।४२, ३।२१४ कल्प० स्था० १५६ स्था० ७६७ स्था० ५५६, जम्बू० २।२८, आव०नि० १५५ स्था० ५५६, आव०नि० १५९ ६४ १-३ Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सप्तमं परिशिष्टम् पृ० पं० ४६४६ आव० नि० ३८७-३८९, प्रवचनसारोद्धारे ३२२-३२४, अभिधानचिन्तामणौ " १५ आव०नि० ३८५-३८६, प्रवचनसारोद्धारे ३२०-३२१, अभिधानचिन्तामणौ ३९-४१ आचा. २०१५/७६०, तित्थोगाली. १०७८ आवश्यकमूलभाष्ये ९९, तित्थोगाली० १०७९ आचा० २११५/७६१ आव. नि. २२९, तित्थोगाली. ३९२ आव०नि० २२७ आव०नि० २२४-२२५, तित्थोगाली० ३९४-३९५ आव०नि० २२८, तित्थोगाली० ४००, प्रवचनसारोद्धारे ४५४ आव. नि. ३२७-३३० आव०नि० ३१९-३२०, तित्थोगाली० ४०१-४०२ आव०नि० ३३१, तित्थोगाली० ५७०-५७१ ,, ११ १३-१६ ४६७ १-८ ९-१२ तित्थोगाली० ४०९.४११ ४६७ १५-। ४६८ ४ । ४६८ ५-८ ४६८ ११ तित्थोगाली. ४०८ तित्थोगाली०४५२-४७०, प्रवचनसारोद्धारे ३०४-३०९ ४७० ५-८ , १४ . १४-। आव.नि. ३७४-३७५ स्था० ६७२, आव.नि. ४११ तित्थोगाली०६०२.६०४ ४७२ १०-११ आवश्यकमूलभाष्ये ४०-४१, तित्थोगाली. ५७७-५७८ ४७२ १४ तित्थोगाली०६.२६१७ ४७४ ४७३ १२ आवश्यकमूलभाष्ये प्रक्षिप्ता गाथा ६ " १४ आवश्यकमूलभाष्ये प्रक्षिप्ता गाथा . आवश्यकमूलभाष्ये गाथा ४२-४३ ४७४ १-६ आव०नि०४१३-४१५ स्था० ६७२, आव. नि. ४१५ ४७४ - । तित्थोगाली० ३१३-३३७, प्रवचनसारोद्धारे २९६-२९८ ४७५ ६ । ४७५ ७-१० स्था० ५५६, ७६७, त्रिषष्टिशलाका पुरुषचरिते दशमे पर्वणि १३।१८१-१८२ स्था० ७६७, तित्थोगाली. १००५ ४७५ १४-। तित्थोगाली० १११५-१११९, प्रवचनसारोद्धारे २९३-२९५, अभिधान४७६ १० चिन्तामगौ ५३-५६, त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते दशमपर्वणि १३।१८८-२०० Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२] समवायाङ्गसूत्राणां तुला ७४९ पृ० पं० प्रवचनसारोद्धारे ४५७-४७०, त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते दशमपर्वणि १३॥ १८८-२०० तित्थोगाली० ११२८-११२९, त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते दशमे पर्वणि १३।२०१-२०२ तित्थोगाली० ११४७-११४८, त्रिषष्टिः दशमे पर्वणि १३१२०३-२०५ ४७८ १३-१४ तित्थोगाली. ११५०-११५१, त्रिषष्टि० दशमे पर्वणि १३।२०६-२०७ , १४-१६ स्था० ६७२ ४७८ १५-1 ४७९ १४ । । तित्योगाली० ११२०-११२६, प्रवचनसारोद्धारे २९९-३०२ Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अष्टमं परिशिष्टम् कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि । पृ० १९५० ७ जूसणाझसिताणं। अत्र भूसणाझूसिताणं इति जे० ला० १-५ पाठः समीचीनः। दृश्यतामग्रेतनं टिप्पणम् ॥ पृ० १९५० २३ जूसण त्ति...जूसियाणं ति। अत्र 'झूसण ति...झूसियागं ति' इति जेसलमेरादिस्थेषु हस्तलिखितादर्शषु पाठः। स च समीचीनः। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ पृ० २४ पं० १ परिप(पा?)डिजति। एतन्मुद्रणानन्तरं पत्तननगरे श्री हेमचन्द्राचार्यज्ञानमन्दिरे विद्यमाने कागदोपरि लिखिते एकस्मिन् स्थानाङ्गसूत्रस्य हस्तलिखितादर्श परिपाडिजंति इति पाठोऽस्माभिः दृष्ट एव। स च शुद्धः। __ पृ० २४ पं० १ विद्धंसंति। अत्र विद्धस्संति इति जे० पा० ला. पाठ एव 'विध्वस्यन्ते' इति अटी० अनुसारेण समीचीनः । दृश्यतां पृ० २३ टि. १०। पृ० ५४ पं०८, १३, १५, पृ० ५५ पं० २, ४, ९, ११ दुप्पडियारं...। अत्र जेसलमेरादिस्थेषु हस्तलिखिताशेषु अटी०मध्ये "दुःखेन कृच्छ्रेण प्रतिक्रियते...इति खल्प्रत्यये सति दुःप्रतिकरम्'... अम्बापितुर्दुष्प्रतिकरम्...सुपडियरं ति सुखेन प्रतिक्रियत प्रत्युपक्रियत इति सुप्रतिकरम् , भावसाधनोऽयम्...सर्वस्वदायकेनापि वा दुःप्रतिकरमेवेति" इति पाठो दृश्यते, अतस्तदनुसारेण पृ. ५४ पं०८, १३ मध्ये दुप्पडियरं, पृ० ५४ ५ १५ मध्ये सुपडियरं, पृ० ५५ पं० २ मध्ये दुप्पडियरं, पृ० ५५ ५० ४ मध्ये सुपडियरं, पृ० ५५ पं० ९ मध्ये दुप्पडियरं, पृ० ५५ पं० ११ मध्ये च सुपडियरं इति पाठः अटीकृतां सम्मतः समीचीनश्चेति प्रतिभाति। पृ०६९ पं० १७ तिहिं ठाणेहिं वत्थं ...। तुला-" जस्स वि अवभिचारी दोसो तिहाणिगो विहारम्मि । सो वि हु संथारगदो गेण्हेजोस्सुग्गियं लिंग ॥ ७७॥"-भगवती भाराधना ॥ पृ० १०१ पं० ११ वाउकुमारा । जे० पा० ला २, ३ मध्येऽत्र 'वायकुमारा' इति पाठो दृश्यते, भगवतीसूत्रे पीदृशः पाठः सप्तदशे शतके षोडशे उद्देशके उपलभ्यते, अतः समीचीनतरोऽयं पाठः। पृ० ११८ पं० ४ चत्तारि केतणा.....। “वाचनान्तरे तु पूर्व क्रोध मानसूत्राणि, ततो मायासूत्राणि । तत्र क्रोधसूत्राणि 'चत्तारि राइओ पन्नताओ, तंजहा-पवयराई पुढविराई रेणुराई जलराई, एवामेव चउब्विहे कोहे' इत्यादि मायासूत्राणीवाधीतानीति।" इति अटी०मध्ये दर्शनाद् वाचनान्तरानुसारेणात्र एवंविधः पाठः सम्भाव्यते १. चत्तारि राइमो पत्नत्तामो, जहा-पवयराई पुढविराई रेणुराई जलराई। एवामेव चउविहे कोहे पन्नत्ते तंजहा-पस्वयराइसमाणे जाव जलराइसमाणे। पव्वयराइसमाणं कोहमणुपविटे जीवे कालं करेति रइयेसु उववजति, पुढविराइसमाणं कोहमणुपविढे जीवे कालं करेति तिरिक्खजोणितेसु उववजति, रेणुराहसमाणं कोहमणुपविटे जीवे कालं करेति मणुस्सेसु उववजति, जलराइसमाणं कोहमणुपविढे जीवे कालं करेति देवेसु उवधजति। २. चत्तारि थंभा पन्नता, तंजहा-सेलथंभे अद्विथंभे दारुथंभे तिणिसलतार्थभे। एवामेव चउम्विधे माणे पन्नते, तंजहा-सेलथंभसमाणे जाव तिमिसलतार्थभसमाणे। सेलयंभसमाणं माणं अणु ७५० Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ७५१ पविटे जीवे कालं करेति नेरतिएसु उववजति, एवं जाव तिणिमलतार्थभसमागं माणं अणुपविटे जीवे कालं करेति देवेसु उववजति। ३. चत्तारि केतगा पनत्ता, तंजहा-सीमूलकेतगते मेंढविसाणकेतणते गोमुत्तिकेतणते अवलेहणिताकेत गते। एवामेव चउविधा माया पन्नत्ता, तंजहा-सीमूलकेतणासमाणा जाव अवलेहणितासमाणा। वंसीमूलकेतणा समाणं मायं भगुपविटे जीवे कालं करेति णेरइएसु उववजति, मेंढविसाणकेतणासमा मायमणुपविटे जीवे कालं करेति तिरिक्खजोणितेसु उववजति, अवलेहणिता जाव देवेसु उववजति, गोमुत्ति जान कालं करेति मणुस्सेसु उववजति, अवलेहणिता जाव देवेसु उववजति।। [४] चत्तारि वस्था पत्नत्ता, तंजहा-किमिरागरत्ते कद्दमरागरत्ते खंजणरागरत्ते हलिद्दारागरत्ते'...। पृ० १९८५०५ अवलेहणिताकेतणते इति शुद्धः पाठोऽत्र ज्ञेयः। पृ० ११८ पं० ६, ८ अत्र पा० मध्ये 'वंसीमूलकेतणासामाणा....''मेंढविसाणकेतणासामाणं' इति पाठः। पृ० ११८५० २४ गोमुत्तित जाव । जे० मध्येऽप्ययमेव पाठः॥ पृ० १३५ पं० २६ पथियायी। जेसलमेरस्थे प्राचीने हस्तलिखितादर्श पथयायी इति पाठः॥ पृ० १४८ पं० १७ अंतोवणीते । अत्र अत्तोवणीते इति शुद्धः पाठः॥ पृ० १५६ पं० २२ सुंठकडे। यद्यपि भगवतीसूत्रे [१३।९।४९८ मध्ये] आगमोदयसमितिमुद्रिते स्थानाङ्गसूत्रे च 'सुंब' इति पाठो दृश्यते तथापि अस्मत्समीपे विद्यमानेषु सर्वेष्वपि प्राचीनेषु हस्तलिखितादशेषु मूलसूत्रे अटी० मध्ये च 'सुंठकडे' इत्येव पाठः स्पष्टं दृश्यते, अतोऽस्माभिरत्र सुंठकडे इति पाठ आहत इति ध्येयम्॥ पृ० १७९५० १८ संगामिता अणिताधिवती। अत्र संगामिताणिताधिवती इति हस्तलिखितादर्शस्थः पाठः शुद्धः॥ पृ० १८० ५० ५ पायत्ताणिते । अत्र पा० मध्ये पत्ताणिते इति पाठः॥ पृ० १९२ पं० २८ 'प्रति, ते लक्षणीकृत्य' इति जेसलमेरादिस्थे हस्तलिखितादर्श शुद्ध पाठः। पृ० २४९ पं० ५ भायारवं...। " इमे य एत्थ पंचमे सुत्ते आलोयणारिहा भाणियब्वामायारवं आहारवं, ववहारोब्वीलए पकुम्वी य। णिजवगवायदंसी, अपरिस्सावी य अट्ठमए ॥ पंचविहं आयारं जो मुगइ आयरइ वा सम्मं सो आयारवं । आलोइजमाण जो सभेदं सव्वं अवधारेति सो आहारवं। पंचविहं आगमादिववहारं जो मुणइ सम्म सो ववहारवं। आलोययं गृहंतं जो महरादिवयणपयोगेहिं तहा भणइ जहा सम्मं आलोएति सो उव्वीलगो। आलोइए जो पच्छित्तं कारवेति सो पकुची। जहा णिव्वहइ तहा पायच्छितं कारवेति सो णिज्जवगो। अणालोएंतस्स पलिउंचंतस्स वा पच्छित्तं च अकरेंतस्स संसारे जम्मणमरणादी दुल्लभबोहीयत्तं परलोगावाए दरिसेति इहलोगे च ओमाऽसिवादी, सो अवायदंसी। आलोइयं जो ण परिस्सवति अण्णस्स ण कहेति ति वुत्तं भवति सो अपरिस्सावी। एरिसो आलोयणारिहो।" इति ६५७७ निशीथभाष्यगाथाया निशीथचूर्णौ । "मायारवं च माधारवं च ववहारवं पकुव्वी य। आयावायविदंसी तहेव उप्पीलगो चेव ॥ १९॥ अपरिस्साई णिव्वावमओ य णिज्जावओ पहिदकित्ती। णिज्जवणगुणोवेदो एरिसो होइ आयरिभो ॥ ४२०॥” इति भगवती आराधनायाम् । तत्रैव अस्य विस्तरेण व्याख्या ५०९ गाथापर्यन्तं वर्तते ।। पृ०२८६ पं०१५ अचेलगं...। तुला-"तथा नवस्थाने यदुक्त यथा हमचेलो तथा होउ पा इदि होक्खदि ति तेन विरोधः" इति भगवतीआराधनाया विजयोदयाटीकायाम् [गा० ४२३] ॥ १. अवशिष्टं सूत्रं यथात्र मुद्रितं तथैव ज्ञेयम् ॥ Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७५२ अष्टमं परिशिष्टम् पृ० २९८ पं. ७ बलिस्स णं...। अटी. मध्ये "बलिस्सेत्यादि । बईत्यादि सूत्रसूचा। एवं दृश्यम्-वहरोयणिदस्स वइरोयणरनो सोमस्स य महारनो एवं चेव त्ति अतिदेशः।" इति दृश्यते । अतो जे० मध्ये बलिस्स गं वइरोयणिंदस्स एवं चेव इति यः संक्षिप्तः पाठो दृश्यते सः अटीकृतां समक्षमासीदिति भाति । पृ० २९९ पं० १४ माकंपइत्ता...। गाथेयं भगवतीसूत्रे २५/७१७९९ सूत्रेऽपि वर्तते, ६५७७ निशीथभाष्यगाथाया निशीथचूर्णावपि उद्धृता। दिगम्बरग्रन्थेषु मूलाचारे भगवती-आराधनायां [गा० ५६४] च दृश्यते, रत्नकरण्डकश्रावकाचारस्य प्रभाचन्द्राचार्यविरचितायां टीकायामपि चोद्धृता। "इमे आलोयगस आलोयणा दोसा-आगंपइत्ता अणुमाणइत्ता, जं दिटुं बायरं च सुहुमं वा। छण्णं सहाउलगं बहुजण अन्वत्त तस्सेवी ॥ ॥ वेयावच्चकरणेहिं आयरियं आराहेत्ता आलोयण देंति-चरम योवं एस पच्छित्तं दाहिति ण वा दाहिति॥१॥ पुवामेव आयरियं अणुणेति-'दुब्बलो हं योवं मे पच्छित्तं देज्जह' ॥२॥ जो अतियारो अण्णेणं कज्जमाणो दिवो तं आलोएति, इयरं नो आलोएति ॥३॥ 'बायरं' महंता अवराहा, ते आलोएति, सुहुमा णो॥४॥ अहवा-सुहुमे आलोएति, नो बायरे। जो सुहुमे आलोएति सो कहं बायरे ण आलोएति, जो वा बायरे स कहं सुहुमे नालोएति ॥५॥'छण्णं 'ति, तहा अवराहे अप्पसद्देण उच्चरइ जहा अप्पणा चैव सुणेति, णो गुरु ।६। 'सहाकुलं' ति, महंतेण सद्देण वा आलोएति जहा अगीयातिणो वि सुगंति ।७। बहुजणमझे वा आलोएति, अहवा एक्करत आलोएति पुणो अण्णेसिं आलोएति । ८1 'अव्वत्तो' अगीयत्थो तस्म आलोएति । ९। 'तस्सेवित्ति, जो आयरिओ तेहिं व अवराहपदेहिं वति तस्सालोएति, 'एस मे अतियारतुल्ले, ण दाहिति, ण वा मे खरंटेहिति'।१०। ति ॥६५७७॥” इति निशीयचूर्णौ । भगवतीमाराधनायां ५६५ त आरभ्य ६०८ गाथापर्यन्तमस्या अतिविस्तरेण व्याख्या उपलभ्यते। सा तत्रैव विलोकनीया। "माकंपिय अणुमाणिय जं दिटुं बादरं च सुहुमं च । छण्णं सहाउलयं बहुजण भव्वत्त तस्सेवी॥ ५६४ ॥ भाकंपिय अनुकम्पामात्मनि सम्पाद्य आलोचना। अणुमाणिय गुरोरभिप्रायमुपायेन शात्वाऽऽलोचना। जं विटुं यद् दृष्टं दोषजातं परैस्तस्यालोचना । बादरं च यत्स्थूलमतिचारजातं तस्यालोचना । 'सुहुमंच' यत्सूक्ष्ममतिचार जातं तस्यालोचना। छण्णं प्रच्छन्नं अदृष्टालोचना । 'सहाउलयं' शब्दा आकुला यस्यां आलोचनायां सा शब्दाकुला। बहुजनशब्दः सामान्यविषयोऽपीह गुरुजनबाहुल्ये वर्तते । गुरोरालोचनायाः प्रस्तुतत्वाद् बहूनां गुरुणां आलोचना क्रियते सा बहुजनशब्देनोच्यते। 'अम्वत्ता' अव्यक्तस्य क्रियमाणा आलोचना। 'तस्सेवी' तानात्मचरितान् दोषान् यः सेवते स तत्सेवी, तस्य आलोचना। इदं सूत्रम् । अस्य व्याख्यानायोत्तरप्रवन्धः ॥ ५६४ ॥” इति भगवतीमाराधनाया विजयोदयायां टीकायाम्।। पृ० २५३ पं० ११ उद्दायणे। श्वेताम्बरग्रन्थेषु यद्यपि 'उदायनः' इति नाम्नः प्रसिद्धिः, तथापि दिगम्बरग्रन्थेषु'उद्दायनः' इति नाम उपलभ्यते। तथाहि-"तावदञ्जनचौरोऽङ्गे ततोऽनन्तमतिः स्मृता। उहायनस्तृतीयेऽपि तुरीये रेवती मता ॥१९॥” इति रत्नाकरण्डकश्रावकाचारे। “एकदा सौधर्मेन्द्रेण निजसभायां सम्यक्त्वगुणं व्यावर्णयता भरते वत्सदेशे गैरकपुरे उहायनमहाराजस्य निर्विचिकित्सितगुणः प्रशंसितः। तं परीक्षितुं वासवदेव उदुम्बरकुष्ठकुथितं मुनिरूपं विकृत्य तस्यैव हस्तेन विधिना स्थित्वा सर्वमाहारं जलं च मायया भक्षयित्वाऽतिदुर्गन्धं बहु वमनं कृतवान् । दुर्गन्धभयाद् नष्टे परिजने प्रतीच्छतो राज्ञस्तद्देव्याश्च प्रभावत्या उपरि छदितम् । हा हा विरुद्ध आहारो दत्तो मया इत्यात्मानं निन्दयतस्तं च प्रक्षालयतः मायां परिहत्य प्रकटीकृत्य पूर्ववृत्तान्तं कथयित्वा प्रशस्य तं स्वर्ग गतः। उद्दायनमहाराजो वर्धमानस्वामिपादमूले तपो गृहीत्वा मुक्तिं गतः। प्रभावती च तपसा ब्रह्मस्वर्गे देवो बभूव" इति रस्नकरण्डकश्रावकाचारटीकायाम् ॥ Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ७५३ पृ० ३२६ पं० ८ पण्हावागरणाई । अत्र जे १ मध्ये 'पण्ह' इति पाठः । तुला - " जं तमंगपविट्ठ तं बारसविहं— आयारो सूदयदं ठाणं समवाओ वियाहपण्णत्ती नाहधम्म कहा उवाखयज्झयणं अंतयडदसा अणुत्तरोववादियदसा पण्हवायरणं विवायसुतं दिट्टिवादो वेदि " इति कषायप्राभृतस्य जयधवलायां टीकायाम्, पृ० २६ । अत्रेदं ध्येयम् — जेसलमेरमध्ये समवायाङ्गसूत्रस्य सवृत्तिकस्य आदर्शद्वयमुपलभ्यते, पूज्यपादमुनिराजश्री पुण्यविजयजीमहाराजसंकलिता 'जेसलमेर दुर्गस्थहस्तप्रति संग्रहगतानां संस्कृत - प्राकृतभाषानिबद्धानां ग्रन्थानां नूतना सूची' प्रकाशिता वर्तते, तदनुसारेण ' क्रमाङ्क ८ - क्रमाङ्क ९१ मध्ये तालपत्रोपरिलिखितम् इदमादर्शद्वयं वर्तते । तत्र ' क्रमाङ्क ८' मध्ये समवायाङ्गसूत्रं १-४५ पत्रेषु वर्तते, ततः परम् अभयदेवसूरिविरचिता टीका ४६ - १३४ पत्रेषु वर्तते, सर्वमिदं विक्रमसंवत् १४८७ वर्षे लिखितम्। ' क्रमाङ्क ९ ' मध्ये १-६४ पत्रेषु समवायानसूत्रं वर्तते, ततः परं ६५ - २१५ पत्रेषु अभयदेवसूरिविरचिता टीका वर्तते, एतत् पुस्तकं 'विक्रमसंवत् १४०१ वर्षे मूल्येन गृहीत्वा रउलाश्रावकेग श्रीजिन चन्द्रसूरिसुगुरोः प्रादायि' इति तत्र प्रान्ते लिखितमस्ति । समवायाङ्गसूत्रस्य संशोधनसमये अस्माकं पुरतः केवलं 'क्रमाङ्क ९ ' मध्ये निर्दिष्टं १-६४ पत्रात्मकं मूलमात्रं समवायानसूत्रमेव आसीत्, तस्यैव च पाठाः जे० इति संकेतेनास्माभिः सर्वत्र निर्दिष्टाः । सम्प्रति तु अस्माकं पुरतः सम्पूर्ण 'क्रमाङ्क ८ क्रमाङ्क ९ द्वयं वर्तते । इतः परं समवायाङ्गस्य टिप्पणेषु ये विशिष्टाः पाठभेदा अस्माभिरुपदर्शयिष्यन्ते तेषु ' क्रमाङ्क ८ ' मध्ये वर्तमानाः पाठाः जे १ इति संकेतेन ज्ञेयाः, ' क्रमाङ्क ९' मध्ये विद्यमानास्तु जे० इति जे २ इति वा संकेतेन ज्ञेयाः । पृ० ३३० पं० १३ सुभं सुभकतं... । तुला - " सौधर्मे कल्पे प्रथमे प्रस्तटे जघन्या स्थितिः पल्योपमम्... त्रयोदशे प्रस्तटे शुभकान्त-शुभवर्ण- शुभगन्ध-शुभलेश्य- शुभस्पर्श - सौधर्मावतंसकप्रभृतिषु विमानेषु द्वे परिपूर्णे सागरोपमे उत्कृष्टा स्थितिः । ” इति बृहत्संग्रहण्या [गा० २१] मलयगिरिसूरिविरचितायां टीकायाम् ॥ पृ० ३३२ पं० ४ चंदलेसं चंदक्षयं चंदरूत्रं Do चंदसिंगं । जेसलमेरमध्ये समवायाङ्गस्य तालपत्रोपरिलिखितं प्राचीनं प्रतिद्वयं वर्तते, तत्र जे १ मध्ये खं० मध्ये च ' चंदलेस्सं चंदरूवं चंदसिंग' इत्येव पाठः । जे २ मु० अटी० प्रभृतिषु तु 'चंदलेसं चंदज्ज्ञयं चंदसिंगं' इत्येव पाठः ॥ पृ० ३३९ पं० १ समं समप्पभं... । तुला - " सनत्कुमारस्य प्रथमे प्रस्तटे जघन्या स्थितिद्वै सागरोपमे... । द्वादशे प्रस्तटे संपूर्णानि सप्त सागरोपमाणि उत्कृष्टा स्थितिः । तानि च सम-समप्रभप्रभात भास्वर-त्रिमल-काञ्चनकूट- सनत्कुमारावतंसकप्रभृतिविमानेषु द्रष्टव्यानि । उक्तं च- जे देवा समं समप्प पभासं भासुरं विमलं कं चणकूडं सणकुमारवर्डिसगविमाणं देवत्ताए उवबन्ना तेसि णं देवानं उक्कोण सत्त सागरोवमाइं ठिई पत्ता [समवायाङ्गे सू० ७] इति । ” इति बृहत्संग्रहण्या [गा० २४] मलयगिरिसुरिविरचितायां टीकायाम् ॥ पृ० ३४२ पं० १६, पृ० ३४५ पं० ८. जे देवा अचिं... जे देवा पन्हं सुषम्हं... जे देवा घोसं सुघोसं... । तुला - " ब्रह्मलोके... द्वितीये प्रस्तटे उत्कृष्टा स्थितिरष्टौ सागरोपमाणि । तानि अर्चिरचिर्मालि-वैरोचन-प्रभङ्गर-चन्द्राभ- सूर्याभ- रिष्टाभा-रुणाभानु (sरुणो) त्तरावतसंकप्रभृतिषु विमानेषु । ... चतुर्थे प्रस्तटे नव सागरोपमाणि । तानि ब्रह्म- सुब्रह्म ब्रह्मावर्त ब्रह्मप्रभ-ब्रह्मकान्त ब्रह्मवर्ण ब्रह्मलेश्यब्रह्मोत्तरावतंसक-सूर्य-सूर्यावर्त - सूर्यप्रभ सूर्यकान्त - सूर्योत्तरावतंसकप्रभृतिषु विमानेषु । ... षष्ठे प्रतरे दश अतराणि सागरोपमाणि । तानि च घोष - सुघोष - महाघोष - नन्दिघोष - सुस्वर - मनोरम- रम्य - रम्यकरमणीयब्रह्मलोकावतंसकादिषु विमानेषु । ” इति बृहत्संग्रहण्या [ गा० २६ ] मलयगिरिसूरिविरचितायां टीकायाम् ॥ पृ० ३४२ पं० १६ जे देवा म्हं सुपरहं "सु सुसुमं सुजावतं । इदमत्रावधेयम् - ठा. ४० Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७५४ अष्टमं परिशिष्टम् अत्र जे १ खं० मध्ये 'पम्हं सुपम्हं पम्हावत्तं पम्हपहं वम्हकंतं बंभवण्णं वम्हलेसं जाव बम्भु(लंबु जे १)त्तरवडेंसगं सुजं सुजावत्तं' इति पाठः। जे २ मध्ये तु ‘वम्हं वम्हावत्तं बंभष्पहं बंभकंतं बंभवणं बंभलेसं जाव वम्हुत्तरवडेंसगं सुजं [सुसुजं जे २ मध्ये पश्चात् पूरितं] सुजावत्तं' इति पाठः। अत्र नवस्थाने 'पम्हं' इत्यादिपाठमनुसृत्य “पक्ष्मादीनि द्वादश, सूर्यादीन्यपि द्वादशैव, रुचिरादीन्येकादश च विमाननामानि" इति अटी०मध्ये व्याख्यातम्। 'वह' इत्यादिपाठं त्वनुसृत्य मलयगिरिसूरिभिबृहत्संग्रहण्याः [गा० २६] टीकायां "ब्रह्मलोके...."चतुर्थे प्रस्तटे नव सागरोपमाणि। तानि ब्रह्मसुब्रह्म-ब्रह्मावर्त-ब्रह्मप्रभ-ब्रह्मकान्त-ब्रह्मवर्ण-ब्रह्मलेश्य-ब्रह्मोत्तरावतंसक-सूर्य-सूर्यावर्त-सूर्यप्रभ-सूर्यकान्तसूर्योत्तरावतंसकप्रभृतिषु विमानेषु" इत्यभिहितम्। द्वादशस्थानेऽपि [पृ० ३४७ पं० १०] जे १ खं० प्रभृतिहस्तलिखितादर्शेषु 'पम्हं सुपम्हं' इत्यादिपाठो विद्यते तथापि तत्र जे २ आदिहस्तलिखितादर्शेषु विद्यमानं 'बंभं सुबंभं' इत्यादिपाठमनुसृत्य " ब्रह्मादीनि द्वादश विमाननामानि" इति अटी०मध्ये व्याख्यातम् ।। पृ० ३४२ पं० १८ रुतिल्लं । अत्र जे १ खं०मध्ये 'रुतिल्लं रुविल्लावत्तं रुइलप्पभं जाव रुइलुत्तरवडेंसगं' इति पाठः। जे २ मध्ये 'रुत्तिलं रुइल्लावत्तं रुयलप्पभं जाव रुयलुत्तरवडेंसगं' इति पाठः॥ पृ० ३४४ पं०४-५ उवस्थिया पण्णत्ता, तंजहा। अत्र 'पण्णत्ता' इति पदं तालपत्रप्रतिषु कुत्रापि नास्ति। प्राचीनेषु हस्तलिखितादर्शेषु कुत्राप्यभावात् 'उवस्थिया, तंजहा' इत्येव शोभन: पाठोऽत्र ज्ञेयः। " उवभोगत्ताए ति उपभोग्यत्वाय उवन्थिय त्ति उपस्थिताः, उपनता इत्यर्थः ।"-अटी० ॥ पृ० ३४६ पं० १ अवाहाए। अत्र जे १ मध्ये भावाहाए इति पाठः। दिगम्बरग्रन्थेषु आवाधाशब्दस्य प्रयोगस्तत्र तत्र दृश्यत इति ध्येयम्। “कम्मसरूवेणागयदव्वं ण य एइ उदयरूवेण । रूवेणुदीरणस्स व आबाहा जाव ताव हवे॥ १५५॥” इति गोम्मटसारे कर्मकाण्डे ॥ पृ० ३४६ पं० १९-२० 'एकादश एक्वारे त्ति' इति हस्तलिखितादर्शस्थः पाठः शुद्धः॥ पृ० ३४८ पं० ८ चउसिरं तिगुत्तं, दुपवेस। अत्र जे १ मध्ये 'चउसिरं विगुत्तं च, दुपवेसं' इति पाठः, आवश्यकनियुक्तावपि अयमेव पाठः, अतः 'तिगुत्तं च' इति समीचीनतरः पाठो भाति । अटी०मध्ये 'तिहिं गुत्तं' इति पाठः, 'तिहि सुद्धं' इति च पाठान्तरम् ॥ पृ० ३५० पं० ३ अब्भ(ज्झ ?)थिए। अत्र हस्तलिखितादर्शेषु 'अज्झथिए' इत्येव पाठः, स एव च शुद्धपाठः। अतः पृ० ३५० पं० २५ मध्ये विद्यमानं '२ अज्झस्थिए मु०॥' इति टिप्पणं निरर्थकत्वानिष्कासनीयम्॥ पृ० ३५० पं० १४ वेउब्वियसरीरकायपयोगे इति शुद्धः पाठः॥ पृ० ३५२ पं० ४ चोद्दस जीवट्ठाणा। तुला-"जेहिं दु लक्खिज्जते उदयादिसु संभवेहिं भावहिं। जीवा ते गुणसण्णा णिहिट्ठा सव्वदरसीहिं ।। ८॥ मिच्छो सासण मिस्सो अविरदसम्मो य देसविरदो य। विरदा पमत्त इदरो अपुव्व अणियहि सुहमो य॥९॥ उवसंत खीणमोहो सजोगकेवलिजिणो अजोगी य। चउदस जीवसमासा कमेण सिद्धा य णादव्वा ॥१०॥” इति गोम्मटसारे जीवकाण्डे । “जीवसमास इति किम् ? जीवाः सम्यगासतेऽस्मिन्निति जीवसमासः। क्वासते ? गुणेषु । के गुणाः १ औदयिकौपशमिकक्षायिक-क्षायोपशमिक-पारिणामिका इति गुणाः। गुणसहचरितत्वादात्मापि गुणसंज्ञां प्रतिलभते" इति षट्खण्डागमधवलाटीकायां प्रथमे खण्डे पृ० १६१-१६२॥ पृ० ३५८ पं० ३ भायंतियमरणे। जे १ मध्येऽत्र अंतितमरणे इति पाठः। तदनुसारेण अतितमरणे इति पाठोऽप्यत्र संभवेत् ॥ १ सुसुजं खं० जे१ जेमू०२ मध्ये नास्ति। बृहत्संग्रहण्याष्टीकायां मलयगिरिसूरिभिरपि न निर्दिष्टमिति ध्येयम् ॥ Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ७५५ पृ० ३६० पं० ५ अट्ठारसविहे लेखविहाणे । जे १ मध्येऽत्र ईदृशः पाठः - बंभी जवणालिया दीसेपिया खरोट्टिया क्खरसाविया पहाराइया अच्चत्तरिया अक्खरपुट्टिया भोगवयता वेयणतिया froster अंकवि [गणियलिवि ?] गंधव्वलिवि भादंसलिवि माहेसरलिवि दामिलि बोलिदि । तुला - “ पुणो भगवया बेभीए दरिसिया अक्खरलिवी । तीए लिवीए पढमं बंभीर दरिसिय ति काऊ बंभी व नामं जायें । तओ पच्छा बंभी भिईओ अट्ठारस लिवीओ जायाओ, तंजहा - बंभी 1 १, हंसी २, उड्डी ३, दोमिली ४, जक्खी ५, खसाणिया ६, आयरिसी ७, भूयलिवी ८, गंधवी ९, डीयरा १०, सण्णामत्ता ११, परकम्मी १२, बब्बरी १३, खरोट्ठी १४, खडवियडा १५, जवणि १६, पोक्खरी १७, लोयपयास १८त्ती (ति) ।” इति चउप्पन्न महापुरिसचरिये पृ० ३८ । " लिपिविधान लिपिभेदो ज्ञातम् । तच्चाष्टादशधा - 'हंसलिवी भूयलिवी जक्खी तह रक्खसी य बोधव्वा । उड्डी जवणी फुडुक्की कीडी दविडीय सिंघविया ॥ १ ॥ मालविणी नडी नागरि लाडलिवी पारसी य बोद्धव्वा । तह अणिमत्ता या चाणक्की मूलदेवी य ॥ २ ॥ तद्देशप्रसिद्धाश्चैताः" इति उपदेशपदस्य नवगाथाया मुनिचन्द्रसूरिविरचितायाम् उपदेशपट्टीकायाम् पृ० ८१ ॥ ८८ 'दरुशन माडलन्याचार्य वान्ग्मय । परियलि ब्राह्मियु व य दे । हिरियळादुदरिन्द मोदलिन १ लिपियंक | नेदु २ यवनांक || १४६ ।। म्रळिद ३ दोषउपरिका मू । वराटिका नाल्कने ४ अंक । सर्वजे खरसापिका लिपि अइदंक ५ । वर प्रभारात्रिका आरुम् ६ || १४७ || सर उच्चतारिका एळुम् ७ ॥ १४८ ॥ सर पुस्तिकाक्षर एन्टु ८ ॥ १४९ ॥ वरद भोगयवत्ता नवमा ९ ॥ १५० ॥ सर वेदनतिका हत्तु १० ॥ १५१ ॥ सिरि निन्हतिका हन्मोंदु ११ ॥ १५२ ॥ सर माले अंक हनेरडु १२ ॥ १५३ ॥ परम गणित हदमूरु १३ || १५४ || सर हर्दिनाल्कु १४ गान्धवं ॥ १५५ ॥ सरि हदिनय्दु १५ आदर्श || १५६ || वर माहेश्वरि हदिनारु १६ || १५७ ॥ बरुव दामा हदिनेछु १७ ॥ १५८ ॥ गुरुवु बोलिंदि हदिनेन्दु १८ ॥ १५९ ॥ इरुविवेल्लत्रु अंकलिपियु || १६० ॥” इति कन्नड भाषानिबद्धे कुमुदेन्दुविरचिते भूवलये [१० ७७ ] पञ्चमेऽध्याये । “६ × ३ = १८ । १८x ३ = ५४ कावुदु हंसद लिपियम् १ ॥ १०१ ॥ नावरियद भूत लिपियु २ ॥ १०२ ॥ शूरो वीर यक्षिय लिपियु ३ य १०३ || ठाविन राक्षसि लिपियु ४ ॥ १०४ ॥ तावल्लि ऊहिया लिपियु ५ || १०५ || कावे यवनानि य लिपियु ६ || १०६ ॥ कावद तुर्किय लिपियु ७ ॥ १०७ ॥ पावक द्रमिळर लिपियु ८ ॥ १०८ ॥ पावेय सइन्धव लिपियु ९ ॥ १०९ ॥ ताव मालवणिय लिपियु १० ॥ ११० ॥ श्रीविध कीरीय लिपियु ११ ॥ १११ ॥ पावन नाडिन लिपियु १२ ॥ ११२ ॥ देवनागरियाद लिपियु १३ ॥ ११३ ॥ वयविध्य लाडद लिपियु १४ ॥ ११४ ॥ काविन पारशि लिपियु १५ ॥ ११५ ॥ का आमत्रिक लिपियु १६ ॥ ११६ ॥ भूवलयद चाणाक्य १७ ॥ ११७ ॥ देवि ब्राह्मियु मूलदेवि १८ ॥ ११८ ॥ श्रीवीरवाणि भूवलय ।। ११९ ॥” इति भूवलये पञ्चमेऽध्याये । “अथ बोधिसत्त्व उरगखारचन्दनमयं लिपिफलकमादाय दिव्यार्षसुवर्णतिरकं समन्तान्मणिरत्नप्रत्युतं विश्वामित्रमाचार्यमेवमाह — कतमां मे भो उपाध्याय लिपिं शिक्षापयसि । ब्राह्मीखरोष्टी पुष्करसारिं अङ्गलिपिं वङ्गलिपिं मगधलिपिं मङ्गल्यलिपिं अङ्गुलीयलिपिं शकारिलिपिं ब्रह्मवलिलिपिं पारुष्यलिपिं द्राविडलिपिं किरातलिपि दाक्षिण्यलिपिं उग्रलिपिं संख्यालिपिं अनुलोमलिपिं अवमूर्धलिपिं दरदलिपिं खाप्यलिपिं चीनलिपिं लूनलिपिं हूणलिपिं मध्याक्षरविस्तरलिपिं पुष्पलिपिं देवलिपि नागलिपिं यक्षलिविं गन्धर्वलिपिं किन्नरलिपिं महोरगलिपिं असुरलिपिं गरुडलिपिं मृगचक्रलिपिं वायसरुतलिपिं भौमदेवलिपिं अन्तरीक्ष देवलिपि उत्तरकुरुद्वीपलिपिं अपरगोडानी लिपिं पूर्वविदेहलिपिं उत्क्षेपलिपिं निक्षेपलिपिं विक्षेप १ मृगलिपिं चक्रलिपिं R. ॥ Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७५६ अष्टमं परिशिष्टम् लिपि प्रक्षेपलिपि सागरलिपिं वज्रलिपि लेखप्रतिलेखलिपि अनुद्रुतलिपि शास्त्रावर्ती गणनावर्तलिपि उक्षेपावर्तलिपि निक्षेपावर्तलिपि पादलिखितलिपि द्विरुत्तरपदसंधिलिपिं यावद्दशोत्तरपदसंधिलिपि मध्याहारिणीलिपि सर्वरुतसंग्रहणीलिपिं विद्यौनुलोमाविमिश्रितलिपि ऋषितपस्तप्तां रोचमानां धरणीप्रेक्षिणीलिपि गगनप्रेक्षिणीलिपि सर्वोषधिनिष्यन्दा सर्वसारसंग्रहणी सर्वभूतरुतग्रहणीम्। आसां भो उपाध्याय चतुष्षष्टीलिपीनां कतमां त्वं शिष्यापयिष्यसि ?" इति ललितविस्तरे दशमे लिपिशालासंदर्शनपरिवर्ते पृ० ८८॥ पृ० ३६५ पं०७ सातं विसातं....."। अत्र द्वाविंशतिनामानि पठितानि, किन्तु “सातादीनि चैकविंशतिर्विमाननामानीति" इति अटी०मध्ये व्याख्यातम्। हस्तलिखितादशेषु खं० प्रभृतिषु द्वाविंशतिर्नामानि दृश्यन्ते । जे १ मध्ये 'सायं विसातं सुविस(सा?)तं सिद्धार्थ उप्पलं तिगिच्छं दिसासोवस्थियं पद्धमाणयं पलंबं पुष्पं सुपुष्फ पुप्फावत्तं पुप्फपभं पुष्फकंतं पुप्फवण्णं पुष्फलेसं पुप्फज्झयं पुप्फसिंग पुप्फविद्धं पुप्फुत्तरवडेंसगं' इति विंशतिर्नामानि दृश्यन्ते । जे २ मध्ये तु 'सातं विसातं सुविसायं सिद्धत्यं उप्पलं रुतिलं तिगिच्छं दिसासोवत्थियं वद्धमाणयं पलंबं पुष्फ पुप्फावत्तं पुप्फपभं पुप्फकंतं पुप्फवण्णं पुप्फलेसं पुष्फज्झयं पुप्फसिंग पुप्फसिटुं पुप्फकूडं पुप्फत्तरवडेंसगं' इति एकविंशतिनामानि दृश्यन्ते । अतोऽयमेव पाठः अभयदेवसूरिभिः टीकायामनुसृतो भाति। अतोऽयमेवात्र मूले स्थापयितुमुचित इति प्रतिभाति॥ पृ० ३६८६०२ जायणापरीसहे इति जे १ मध्ये पाठः॥ पृ० ३७८ पं० ७ वेउब्वियसरीरंगोवंगणाम। अत्र वेउब्वियंगोवंगणाम इति जे २ मध्ये पाठः। सोऽपि समीचीन एव॥ पृ० ३८१ पं० १६ मक्खीणझंझे। अत्र हस्तलिखितादर्शेषु 'अज्झीणझंझे' इति पाठः। स एव समीचीनतरः। पृ० ३८५ पं० १ 'अभियंदे' इति पाठोऽत्र शुद्धः॥ पृ० ३९२ पं०८ चोत्तीसं बुद्धातिसेसा...। एते चतुस्त्रिंशदतिशया बृहद्वाचनानुसारेण। लघुवाचनायां तु अत्र वर्णितं २५-२६ इत्यतिशयद्वयं नासीत्, किन्तु १८ अतिशयानन्तरमपरमतिशयद्वयमधिकं तत्रासीदिति अन्येन प्रकारेण तत्र चतुस्त्रिंशदतिशयाः। दृश्यतां पृ० ३९३ टि० ३, ११। प्रवचनसारोद्धारादिषु तु चतुस्त्रिंशदतिशया एवं दृश्यन्ते-- "रय-रोय-सेयरहिओ देहो १ धवलाई मंस-रुहिराई २। आहारा नीहारा अदिस्सा ३ सुरहिणो सासा ४ ॥४४१ ।। जम्माउ इमे चउरो एक्कारसकम्मखयभवा इण्हि । खेत्ते जोयणमेचे तिजयजणो माइ बहुओऽवि ५॥ ४४२॥ नियमासाए नर-तिरि-सुराण धम्माऽवबोहया वाणी ६। पुन्वभवा रोगा उवसमंति ७ न य हुंति वेराई ८॥४३॥ दुब्भिक्ख ९ डमर १० दुम्मारि ११ ईई १२ अइवुट्ठि १३ अणभिवुट्ठीओ। हुंति न १४ जियबहुतरणी पसरइ भामंडलुज्जोओ १५ ॥४४४॥ सुररइयाणिगुवीसा मणिमयसीहासणं सपयवीढं १६। छत्तत्तय १७ इंदद्धय १८ सियचामर १९ धम्मचक्काई २०॥४४५॥ सह जगगुरुणा गयणट्ठियाई पंच वि इमाई वियरंति । पाउन्भवइ असोओ २१ चिट्ठइ जत्थ प्पहू तत्थ ॥४४६॥ चउमुहमुचिचउकं २२ मणि-कंचण-ताररइयसालतिगं २३ । नव कणयपंकयाई २४ अहोमुहा कंटया हुंति २५ ॥४४७॥ निच्चमवट्ठियमिता पहुणो चिट्ठति केस-रोम-नहा २६ । इंदियअत्था पंच वि मणोरमा २७ हुंति छप्पि रिऊ २८ ॥४४८॥ गंधोदयस्स वुडी २९ वुट्ठी कुसुमाण पंचवन्नाण ३०। डिंति पयाहिण सठणा ३१ पहुणो पवणोऽवि अणुकूलो ३२ ॥ ४४९॥ पणमंति दुमा ३३ वज्जति दुंदुहीओ गहीरघोसाओ ३४। चउतीसाइसयाण सव्वजिणिंदाण हुंति इमा ॥ ४५० ॥” इति प्रवचनसारोद्धारे। १ अध्यहारिणिं R.॥ २ विद्यानुलोमलिपि विमिश्रितलिपि R.॥ Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ७५७ " तेषां च देहोऽद्भुतरूपगन्धो, निरामयः स्वेदमलोज्झितश्च १ | श्वासोऽब्जगन्धो २ रुधिरामिषन्तु, गोक्षीरधाराघवलं ह्यविस्रम् ३ || ५७ | आहारनीहारविधिस्त्वदृश्य ४ श्वत्वार एतेऽतिशयाः सहोत्थाः । क्षेत्रे स्थितिर्योजनमात्रकेऽपि, नृदेव तिर्य्यग्जन कोटिकोटेः ५ ॥ ५८ ॥ वाणी नृतिर्य्यक्सुरलोकभाषासंवादिनी योजनगामिनी च ६ । भामण्डलं चारु च मौलिपृष्ठे, विडम्बिताहपतिमण्डलश्रि ७ ॥ ५९ ॥ साग्रे च गव्यूतिशतद्वये रुजा वैरेतयो मार्य्यतिवृष्टयवृष्टयः ८-१३ । दुर्भिक्षमन्यस्वकचक्रतो भयं १४-१५ स्यान्नैत एकादश कर्म्मघातजाः ॥ ६० ॥ खे धर्मचक्रं १६ चमराः १७ सपादपीठं मृगेन्द्रासनमुज्ज्वलञ्च १८ । . छत्रत्रयं १९ रत्नमयो ध्वजो २० ऽङ्घ्रिन्यासे च चामीकरपङ्कजानि २१ ॥ ६१ ॥ वप्रत्रयं चारु २२ चतुर्मुखाङ्गता २३ वैश्यद्रुमो २४ घोवदनाश्च कण्टकाः २५ । द्रुमानति २६ र्दुन्दुभिनाद उच्चकै २७ तोsनुकूलः २८ शकुनाः प्रदक्षिणाः २९ ॥ ६२ ॥ गन्धाम्बुवर्षे ३० बहुवर्णपुष्पवृष्टिः ३१ कचश्मश्रुनखाप्रवृद्धिः ३२ । चतुर्विधामर्त्यनिकायको टिर्जघन्यभावादपि पार्श्वदेशे ३३ ॥ ६३ ॥ ऋतूनामिन्द्रियार्थानामनुकूलत्वमित्यमी ३४ । एकोनविंशतिर्देव्याश्चतुस्त्रिंशच्च मीलिताः || ६४ ||" इति अभिधानचिन्तामणैौ । केचिद् योगशास्त्रे एकादशप्रकाशे, वीतरागस्तोत्रस्य द्वितीये तृतीये चतुर्थे च प्रकाशे एत एव चतुस्त्रिंशदतिशया अभिधानचिन्तामणिनिर्दिष्टरूपेण वर्णिता आचार्यश्री हेमचन्द्रसूरिभिः ॥ पृ० ३९३ पं० १० अण्णतिस्थिय... २५, आगया... २६ । अत्र वर्णितं "बृहद्वाचनायामिदमन्यदतियद्वयमधीयते यदुत - अन्यतीर्थकप्रावचनिका अपि च णं वन्दन्ते 'भगवन्तम्' इति गम्यते इति पञ्चविंशः २५, आगताः सन्तोऽर्हतः पादमूले निष्प्रतिवचना भवन्ति इति षड्विंशः २६ " इति अटी० वचनात् लघुवाचनायामेतदतिशयद्वयं नासीदिति स्पष्टं प्रतीयते, किन्तु अत्रवर्णिताष्टादशातिशयानन्तरं लघुवाचनायामपरमतिशयद्वयमासीदिति चतुस्त्रिंशदतिशयसंख्या लघुवाचनायामपि पूर्यते, तथाहि – “ तथा कालागुरुपवरकुंदुरुक्कतुरुक्कधूव मघमघंतगंधुद्धयाभिरामे भवइ त्ति कालागुरुश्च गन्धद्रव्यविशेषः प्रवरकुन्दुरुक्कं च चीडाभिधानं गन्धद्रव्यं तुरुक्कं च शिल्हकाभिधानं गन्धद्रव्यमिति द्वन्द्वः, तत एतलक्षणो यो धूपस्तस्य म मधायमानो बहुलसौरभ्यो यो गन्ध उद्भुत उद्भूतस्तेनाभिरामम् अभिरमणीयं यत् तत् तथा, स्थानं निषीदनस्थानमिति प्रक्रम इत्येकोनविंशतितमः १९, तथा उभयोपासि च णं अरहंताणं भगवंताणं दुवे जक्खा कडयतुडियथंभियभुया वामरुक्खेवणं करंति त्ति कटकानि प्रकोष्ठाभरणविशेषाः, त्रुटितानि बाहा - भरणविशेषाः, तैरतिबहुत्वेन स्तम्भिताविव स्तम्भितौ भुजौ ययोस्तौ तथा यक्षौ देवाविति विंशतितमः २०, बृहद्वाचनायामनन्तरोक्तमतिशयद्वयं नाधीयते, अतस्तस्यां पूर्वेऽष्टादशैव" इति अटी० वचनादेतदतिशयद्वयं लघुवाचनायामेवासीत् । एवं च अत्र वर्णिताः ३४ अतिशया बृहद्वाचनानुसारेण शेयाः । दिगम्बराणां मतेन चतुस्त्रिंशदतिशयाः किञ्चिद् भिन्नाः, तथाहि " णिस्सेदत्तं १ णिम्मलगत्चत्तं २ दुद्धधवलरुहिरत्तं ३ | आदिमसंहडणतं ४ समचउरस्संगसंठाणं ५ ॥ ८९६ ॥ अणुवमरूवत्तं ६ णवचंपयवरसुरहिगंधधारितं ७ | अद्भुत्तरवरलक्खणसहस्सधरणं ८ अनंतबलविरियं ९ ॥ ८९७ ॥ मिद हिदमधुरालाओ १० साभावियअदिसयं च दसभेदं । एदं तित्थयराणं म्हणादि उप्पण्णं || ८९८ ॥ जोयणसदमजादं सुभिक्खदा चउदिसासु नियराणा ११ । णहगमणाणमहिंसा १२ - १३ भोयणउवसग्गपरिहीणा १४-१५ ।। ८९९ ॥ सव्वाहिमुहट्ठियत्तं १६ अच्छायत्तं १७ अपहदित्तं १८ । विज्जाणं ईसत्तं १९ समणहरोमत्तणं सजीवम्हि २० ॥ ९०० ॥ अट्ठरस महाभासा खुल्लभासासयाईं सत्त तहा। अक्खरअणक्खरप्पय सण्णीजीवाण सयलभासाओ ।। ९०९ ॥ एदासुं भासा तालुवदंतोडकंठवावारे । परिहरिय एककालं भव्वजणे दिव्वभासितं ॥ ९०२ ॥ पगदीए अक्खलिओ संत्तिदयम्मि णव मुहुत्ताणि । णिस्सरदि णिरुवमाणो दिव्वझुणी जाव जोयणयं ॥ ९०३ ॥ सेसेसुं समएसुं गणहरदेविंदचकवट्टीणं । पण्हाणुरूवमत्थं दिव्वझुणी अ सत्तभंगीहिं ॥ ९०४ ॥ छद्दव्व णवपयत्थे पंचट्ठीकाय सत्ततच्चाणि । णाणाविहद्देदूहिं दिग्वणी भणइ भव्वाणं २९ ॥ ९०५ ॥ घादिकखण Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७५८ अष्टमं परिशिष्टम् जादा एक्कारस अदिसया महच्छरिया। एदे तिस्थयराणं केवलणाणम्मि उप्पण्णे ॥९०६॥ माहप्पेण जिगाणं संखेज्जेसु च जोयणेसु वणं । पल्लवकुसुमफलद्वीभरिदं जायदि अकालम्मि २२ ॥९०७॥ कंटयसक्करपहुदि अवर्णतो वादि सुक्खदो वाऊ २३ । मोत्तूण पुन्ववेरं जीवा वहृति मेत्तीसु २४ ॥९०८।। दप्पणतलसारिच्छा रयणमई होदि तेत्तिया भूमी २५। गंधोदकाइ वरिसइ मेघकुमारो य सक्कआणाए २६ ॥९०९॥ फलभारणमिदसालीजवादिसस्सं सुरा विकुव्वंति २७। सवाणं जीवाणं उम्पजदि णिच्चमाणंदं २८॥९१० वायदि विकिरियाए वाउकुमारो य सीयलो पवणो २९। कवतडायादीणि णिम्मलसलिलेण पुण्णाणि ३० ॥९११॥ धूमुक्कपडणपहुदी हिं विरहिदं होदि णिम्मलं गयणं ३१ । रोगादीणं बाधा ण होंति सयलाण जीवाणं ३२॥९१२॥ जखिदमत्थएK किरणुजलदिव्वधम्मचक्काणि दळूण संठियाई चचारि जणस्स अच्छरिया ३३ ॥९१३ ।। छप्पण चउद्दिसासुं कंचणकमलाणि तित्थकत्ताणं। एक्कं च पायपीढं अच्चणदव्वाणि दिव्वविविधाणि ३४॥९१४।। चोत्तीस अइसया समत्ता।"तिलोयपण्णत्ती ४१८९६-९१४॥ पृ०३९८ पं०२ अबाहाते। अत्र जेमध्ये आबाहाते इति पाठः, दृश्यतां पृ० ७५४ पं० १८ ॥ पृ. ४०० पं० ३, पृ० ४०९ पं० १६ अबाधाते। अत्र जेपमध्ये आबाधाते इति पाठः। दृश्यतामुपरितनं टिप्पणम् ॥ पृ० ४०१ पं० १३ 'अणंतती गं' इति जे १ जे २ खं० प्रभृतिप्रतिस्थः पाठ एव शुद्धः॥ पृ० ४०६ पं० ११ अबाहाए। अत्र जे १ मध्ये आवाहाए इति पाठः। दृश्यतां पृ० ७५४ पं० १८ ॥ पृ०४०९ पं० १६ अत्र जे १ जे २ खं० मध्ये पुरथिमिल्ले इति पाठः, स च समीचीन एव ॥ पृ० ४१२ पं० ९ बावत्तरि कलातो...। तुला-"तए णं से कलायरिए मेहं कुमारं लेहाइयाओ गणितप्पहाणाओ सउणरुतपज्जवसाणाओ बावत्तरि कलाओ सुत्ततो य अस्थतो य करणतो य सेहाविति सिक्खावेति, तंजहा-लेहं गणियं एवं णट्ट गीयं वाइयं सरगयं पोक्खरगयं समतालं जूय १० जणवायं पासयं अट्रावयं पोरेकव्वं दगमट्टियं अन्नविहिं पाणविहिं वत्थविहिं विलेवणविहिं सयणविहिं २० अज्ज पहेलियं मागहियं गाहं गीइयं सिलोयं हिरण्णजुत्तिं सुवनजुत्तिं चुनजुत्ति आभरणविहिं ३० तरुणीपडिकम्म इथिलक्खणं पुरिसलक्खणं हयलक्खणं गयलक्खणं गोणलक्खणं कुक्कुडलक्खणं छत्तलक्खणं डंडलक्खणं असिलक्खणं ४० मणिलक्खगं कागणिलक्खणं वत्थुविज खंधारमाणं नगरमाणं वूहं परिवारं चारं परिचार चक्कबूहं ५० गलवूहं सगडवूहं जुद्धं निजुद्धं जुद्धातिजुद्धं अहियुद्धं मुट्ठियुद्धं बाहुयुद्धं लयायुद्धं ईसत्थं ६० छरुप्पवायं धणुव्वेयं हिरन्नपागं सुवन्नपागं सुत्तखेडं वट्टखेडं नालियाखेडं पत्तच्छेज्जं कडच्छेज्ज सज्जीवं ७० निज्जीवं सउणरुयमिति ॥१॥२०॥” इति ज्ञाताधर्मकथाङ्गे।। द्वासप्ततेः कलानां नामानि सूत्रेषु समवायाङ्गे, ज्ञाताधर्मकथाङ्गे प्रथमेऽध्ययने, औपपातिके, राजप्रश्नीये चोपलभ्यन्ते, किन्तु केवलं ज्ञाताधर्मकथाङ्गे एव द्वासप्ततिर्नामानि दृश्यन्ते, अन्यत्र अधिकानि नामानि दृश्यन्ते, एतच्च सहोपन्यस्तकोष्ठकानुसारेण सम्यग् विज्ञेयम्। अत एव " इह च द्विसप्ततिरिति कलासंख्योक्ता, बहुतराणि च सूत्रे तन्नामानि उपलभ्यन्ते, तत्र च कासाञ्चित् कासुचिदन्तर्भावोऽवगन्तव्यः" इति अभयदेवसूरिभिः समवायाङ्गसूत्रस्य टीकायां स्पष्टीकृतम् । समवायाङ्गे ज्ञाताधर्मकथाङ्गे लेहं औपपातिके लेहं गणितं रूवं गणियं २ गणियं ३ रूवं ४ नह राजप्रश्नीये लेहं गणियं रूवं नई न णट्ट Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायाने ५ गीयं ६ वाइयं ७ सरगयं ८ पुक्खर गयं ९ समताल १० जूयं ११ जणवायं १२ पोरेकव्वं १३ अट्ठावयं १४ दगमडियं १५ अण्णविि १६ पाणविहिं १७ लेणविहिं १८ सयण विहिं १९ अज्जं २० पहेलिय २१ मागहियं २२ गाहं २३ सिलोग २४ गंधजुत्ति २५ मधुसित्यं २६ आभरणविहिं २७ तरुणीपडिक २८ इत्थीलक्खणं २९ पुरिस लक्खणं ३० हयलक्खणं ३१ गयलक्खणं ३२ गोणलक्खणं ३३ कुक्कुडलक्खर्णं ३४ मिंढयलक्खणं ३५ चक्कलक्खणं ३६ छत्तलक्खणं ३७ दंडलक्खणं ३८ असिलक्खणं ३९ मणिलक्खणं ४० काकणिलक्खणं ४१ चम्मलक्खणं कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ज्ञाताधर्मकथाङ्गे गीयं वाइयं सरगयं पोक्खर गयं समतालं जूयं जणवायं पासयं अट्ठावयं पोरेकव्यं दगमट्टिय अविि पाणविहिं वत्थविहिं विलेवणविहिं सण विहिं अज्जं पहेलियं माहिय गा गीयं सिलोयं हिरण्णजुति सुवणजुति चुण्णजुत्तिं आभरण विहिं तरुणी पडकम्मं इथिलक्खणं पुरिस लक्खणं हयलक्खणं जयलक्खणं गोलक्खणं कुक्कुडलक्खणं छत्तलक्खणं दंडलक्खणं असिलक्खणं मणिलक्खणं औपपाति गीयं वाइयं सरगयं पुक्खरयं समतालं जूयं जणवार्य पासकं अट्ठावयं पोरेकच्च दगमट्टिय अण्णविहिं पाणविहिं वत्थविहिं विलेवणविहिं विि अज्जं पहेलिय मागहियं गाहं गीइयं सिलोयं हिरण्णजुत्ती सुवणजुती गंधजुत्ती चुण्णजुत्ती आभरणविहिं तरुणीपडिक मं इथिलक्खणं पुरिस लक्खणं हलवणं गयलक्खणं गोलक्खणं कुक्कुडलक्खणं चक्कलक्खणं छत्तलक्खणं चम्मलक्खणं राजनी गीयं वाइयं सरगयं पुक्खर गयं समतालं जयं जणवयं पासगं अट्ठावयं पोरेकव्वं दगमट्टियं अन्नविहिं पाणविहि वत्थविहिं विलेवणविहि सण विहिं अज्जं पहेलिय माहियं णिद्दाइयं गाहं गीइयं सिलोगं हिरण्णजुत्तिं सुवण्णजुत्तिं आभरणविहि तरुणीपडिकम्मं इथिलक्खणं पुरिस लक्खणं हयलक्खणं गयलक्खणं कुक्कुडलक्खणं छत्तलक्खणं चक्कलक्खणं दंडलक्खणं असिलक्खणं मणिलक्खणं ७५९ Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७६० समवाया ४२ चंदचरियं ४३ सूरचरियं ४४ राहुचरि - ४५ गहचरियं ४६ सोभाकरं ४७ दोभाकरं ४८ विजागयं ४९ मंतगयं ५० रहस्सगयं ५१ सभासं ५२ चारं ५३ पडिचारं ५४ वूहं ५५ पडिवूहं ५६ खंधावारमाणं ५७ नगरमाणं ५८ वरथुमाणं ५९ ६० नगर निवे ६१ वत्थुनिवेसं धावारनिवे ६२ ईसत्थं ६३ छप्पयं ६४ आससिक्खं ६५ इत्थिसिक्खं ६६ धणुव्वेयं ६७ हिरण्णपाग ६८ सुवण्णपागं ६९ मणिपागं ७० धातुपागं ७१ बाहुजु ७२ दंडजुद्धं ७३ मुट्ठिजुद्ध ७४ अट्ठिजुद्धं ७५ जुद्धं ७६ निजुद्धं ७७ जुद्धातिजुद्ध ७८ सुतखेडुं ज्ञाताधर्मकथाङ्गे कागणिलक्खणं वरथुविजं खंधारमाणं नगरमाणं वहं पडिबू चारं पडिवारं चक्कवूहं गरुलवूह सगडवूहं जुद्धं निजुद्धं अष्टमं परिशिष्टम् जुद्धाइजुद्धं अजुद्धं मुट्ठि बाहुजु लयाजुद्धं ईसत्थं छरुप्पवायं घणुवेयं हिरण्णपागं सुवण्णपागं सुतखेड्ड वट्टखेड्ड नालिया खेड् पत्तच्छेज्जं कडच्छेज्जं सज्जीवं निज्जीवं सउणरुतं औपपातिके दंडलक्खणं अखिलक्खणं मणिलक्खणं काकणिक्खणं वथुविज्जं खंधारमाणं नगरमाणं थुनिवेस वूहं पडिवूहं चारं पडिचारं चक्कवूहं गरुलवूह गडवू जुद्धं निजुद्धं जुद्धा तिजुद्धं मुट्ठिजुद्धं बाहुजुद्धं लयाजुद्धं इत्थं छरुप्पवाहं गुव्वेयं हिरण्णपागं सुवणपागं वट्टखे सुत्तखेडुं णालियाखेडुं पत्तच्छेज्जं कडगच्छेज्जं सज्जीवं निज्जीवं सउणरुतं राजप्रश्नीये कागणिलक्खणं वत्थुविज्जं नगरमार्ण धवारमाण चारं परिचारं व्ह चकवूह गरुलवू हं गडवू जुद्धं नियुद्धं जुद्धजुद्धं अट्ठिजुद्धं मुट्ठिजुद्धं बाहुजुद्धं लयाजुद्धं ईसत्थं छरुप्पवायं धणुवेयं हिरण्णपागं सुवणपागं मणिपागं घाउपाग सुत्तखेडुं खे णालियाखेडुं पत्तच्छेज्जं कडगच्छेज्जं सज्जीवं निज्जीवं सउणरु Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समवायाङ्गे ७९ नालियाखेड ८० वट्टखेडुं ८१ पत्तच्छेज्जं ८२ कडगच्छेज्जं ८३ पचगच्छेज्जं ८४ सज्जीवं ८५ निज्जीवं ८६ उणस्यं कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिवृत्तौ द्वितीये वक्षस्कारे शान्तिचन्द्रोपाध्यायै राजप्रश्रीयाद्यनुसारेण कलानां द्वासप्ततिर्नामानि वर्णितानि, किन्तु सम्प्रति राजप्रश्नीयसूत्रे त्रिसप्ततिर्नामानि दृश्यन्ते, कश्चित् क्रमभेदोऽपि दृश्यते । जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिवृत्तौ यादृशः पाठो यथा च तद्वयाख्यानं तत् सर्वमत्रोपन्यस्यते - ७६१ " विस्तरतस्तु श्री राजप्रश्नीयादिसूत्रादर्शेषु दृश्यमाना द्वासप्ततिकलास्तत्पाठोपदर्शनपूर्वकं वित्रियन्ते, यथा - "लेहं १, गणिअं २, रूवं ३, नहं ४, गीअं ५, वाइयं ६, सरगयं ७, पोक्खरगयं ८, समताल ९, जूअं १०, जणवा ११, पासयं १२, अट्ठावयं १३, पोरकव्वं १४, दगमट्टि १५, अन्नविहिं १६, पाणविहिं १७, वत्थविहिं १८, विलेवणविहिं १९, सयणविहिं २०, अज्ज २१, पहेलिअं २२, मागहिअं २३, गाहं २४, गीअं २५, सिलोगं २६, हिरण्णजुत्तिं २७, सुवण्णजुत्तिं २८, चुण्णजुत्तिं २९, आभरणविहिं ३०, तरुणीपरिकम्मं ३१, इत्थिलक्खणं ३२, पुरिसलक्खणं ३३, हयलक्खणं ३४, गयलक्खणं ३५, गोणलक्खणं ३६, कुक्कुडलक्खणं ३७, छत्तलक्खणं ३८, दंडलक्खणं ३९, असि - लक्खणं ४०, मणिलक्खणं ४१, कागणिलक्खणं ४२, वत्थुविज्जं ४३, खंधावारमाणं ४४, नगरमाणं ४५, चारं ४६, पडिचारं ४७, वूहं ४८, पडिवूहं ४९, चक्कवूहं ५०, गरुडवूहं ५१, सगडवूहं ५२, जुद्धं ५३, नियुद्धं ५४, जुद्धातियुद्धं ५५, दिट्ठिजुद्धं ५६, मुट्ठियुद्धं ५७, बाहुयुद्धं ५८, लयायुद्धं ५९, इसत्थं ६०, छरुप्पवायं ६९, धणुव्वेयं ६२, हिरण्णपागं ६३, सुवण्णपागं ६४, सुत्तखेडुं ६५, वत्थखेडुं ६६, नालिआखेडुं ६७, पत्तच्छेज्जं ६८, कडच्छेज्जं ६९, सज्जीवं ७०, निज्जीवं ७१, सउणरुअ ७२ मिति । अत्र लेहमित्यादीनि द्वासप्ततिपदानि राजप्रश्रीयानुसारेण द्वितीयान्तानि प्रतिभासन्ते इत्यत्रापि व्याख्यायां तथैव दर्शयिष्यन्ते, समवायाङ्गानुसारेण वा विभक्तिव्यत्ययेन प्रथमान्ततया स्वयं योजनीयानीति, तत्र लेखनं लेखः अक्षरविन्यासः, तद्विषया कला विज्ञानं लेख एवोच्यते, तं भगवानुपदिशतीति प्रकृते योजनीयम्, एवं सर्वत्र योजना कार्या, स च लेखो द्विधा - लिपि - विषयभेदात्, तत्र लिपिरष्टादशस्थानोक्ता, अथवा लाटादिदेशभेदतस्तथाविधविचित्रोपाधिभेदतो वाऽनेकविधेति, तथापि पत्र - वल्कल - काष्ठ- दन्त- लोहताम्र-रजतादयोऽक्षराणामाधारास्तथा लेखनोत्किरण- स्यूत- ब्यूत-च्छिन्न-भिन्न दग्ध-सङ्क्रान्तितोऽक्षराणि भवन्तीति, विषयापेक्षयाऽप्यनेकधा स्वामिभृत्य पितृपुत्रगुरुशिष्यभार्यापतिशत्रु मित्रादीनां लेखविषयणामनेकत्वातथाविषप्रयोजनमेदाच्च, अक्षरदोषाश्चैते - 'अतिकामतिस्थौल्यं, वैषम्यं पङ्क्तिवक्रता । अतुल्यानां च सादृश्यमविभागोऽवयवेषु च ॥ १ ॥ ' इति १, तथा गणितं - सङ्ख्यानं सङ्कलिताद्यनेकमेदं पाटीप्रसिद्धं २, रूपं — लेप्यशिला सुवर्णमणिवस्त्र चित्रादिषु रूपनिर्माणं ३, नाट्यं साभिनयनिरभिनय भेदभिन्नं ताण्डवं ४, गीतं गन्धर्वकलां गानविज्ञानमित्यर्थः ५, वादितं - वाद्यं ततविततादिभेदभिन्नं ६, स्वरगतं गीतमूलभूतानां षड्जऋषभादिस्वराणां ज्ञानं ७, पुष्करगतं पुष्करं - मृदङ्गमङ्गयादिमेदभिन्नं तद्विषयकं विज्ञानं, वाद्यान्तर्गतastrस्य यत् पृथकथनं तत् परमसङ्गीताङ्गखख्यापनार्थे ८, समतालं - गीतादिमानकाळस्तालः, सं Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७६२ अष्टमं परिशिष्टम् समोऽन्यूनाधिकमात्रिकरवेन यस्माद् ज्ञायते तत् समतालं विज्ञान, क्वचित्तालमानमिति पाठः ९, द्यूतं सामान्यतः प्रतीतं १०, जनवादं द्यूतविशेषं ११, पाशक-प्रतीतं १२, अष्टापदं-शारिफलकबूतं तद्विषयककलां १३, पुरःकाव्यमिति पुरतः पुरतः काव्यं शीवकवित्वमित्यर्थः १४, 'दगमट्टिअ'मिति दकसंयुक्तमृत्तिका विवेचकद्रव्यप्रयोगपूर्विका तद्विवेचनकलाप्युपचाराद्दकमृत्तिका तां १५, अन्नविधि-सूपकारकलां १६, पानविधि-दकमृत्तिकाकलया प्रसादितस्य सहजनिर्मलस्य तत्तत्संस्कारकरणं, अथवा जलपानविधि जलपानविषये गुणदोषविज्ञानमित्यर्थः, यथा 'अमृतं भोजनस्याद्धे, भोजनान्ते जलं विष 'मित्यादि १७, वस्त्रविधि-वस्त्रत्य परिधानीयादिरूपस्य नवकोगदैविकादिभागयथास्थाननिवेशादिविज्ञानं, वानादिविधिस्तु अनन्तविज्ञानान्तर्गत इति नेह गृह्यते १८. विलेपनविधि-यक्षकईमादिपरिज्ञानं १९, शयनविधि-शयनं शय्या-पल्यङ्कादिस्तद्विधिः, स चैवं-“कर्माङ्गलं यवाष्टकमुदरासक्तं तुषैः परित्यक्तम्। अलशतं नृपाणां महती शय्या जयाय कृता॥१॥ नवतिः सैव षडूना द्वादशहीना त्रिषट्कहीना च। नृपपुत्रमन्त्रिबलपतिपुरोधसां स्युर्यथासङ्खयम् ॥ २॥ अर्द्धमतोऽष्टांशोनं विष्कम्भो विशुद्धकर्मणा प्रोक्तः। आयामस्व्यंशसमः पादोच्छायः सकुप्यशिराः॥३॥” इत्यादिकं विज्ञानं, अथवा शयनं-स्वप्नं तद्विषयको विधिस्तं, यथा 'पूर्वस्यां शिरः कुर्यादित्यादिकं विधि २०, आर्या-सप्तचतुःकलगणादिव्यवस्थानिबद्धां मात्राच्छन्दोरूपां २१, प्रहेलिका-गूढाशयपद्यं २२, मागधिकां-छन्दोविशेषं, तल्लक्षणं चेदं-विसमेसु दुन्नि टगणा समेसु पो टो तओ दुसुवि जत्थ। लहुओ कगणो लहुओ कगणो तं मुणह मागहि ॥ १॥ ति [द्वित्रिचतुःपञ्चषड्मात्रिका गणाः कचटतपसंज्ञाः] २२, गाथां-संस्कृतेतरभाषानिबद्धामार्यामेव २४, गीतिका पूर्वार्द्धसदृशाऽपरार्द्धलक्षणामार्यामेव २५, श्लोकं-अनुष्टुपविशेष २६, 'हिरण्ययुक्तिं' हिरण्यस्य-रूप्यस्य युक्ति-यथोचितस्थाने योजनं २७, एवं सुवर्णयुक्तिं २८, चूर्णयुक्ति-कोष्ठादिसुरभिद्रव्येषु चूर्णीकृतेषु तत्तदुचितद्रव्यमेलनं २९, आभरणविधि व्यक्तं ३०, तरुणीपरिकर्म-युवतीनामङ्गसक्रियां वर्णादिवृद्धिरूपां ३१, स्त्रीलक्षण-पुरुषलक्षणे सामुद्रिकप्रसिद्ध ३२-३३, हयलक्षणं 'दीर्घग्रीवाक्षिकूट' इत्यादिकमश्वलक्षणविज्ञानं ३४, गजलक्षणं 'पञ्चोन्नतिः सप्त मृगस्य दैर्ध्यमष्टौ च हस्ताः परिणाहमानम् । एकद्विवृद्धावथ मन्दभद्रौ, सङ्कीर्णनागोऽनियतप्रमाणः॥१॥” इत्यादिकं ज्ञानं ३५, 'गोणलक्खणं 'ति गोजातीयलक्षणं 'सास्नाविलरूशाक्ष्यो मूषिकनयनाश्च न शुभदा गावः' इत्यादिकं ३६, कुकुटलक्षणं 'कुर्कुटजतनुरुहागुलिस्ताम्रवक्रनखचूलिकः सितः' इत्यादिकं ३७, छत्रलचणं यथा चक्रिणां छत्ररत्नस्य ३८, दण्डलक्षणं " यष्टयातपत्राकुशवेत्रचापवितानकुन्तध्वजचामराणाम् । व्यापीत १ तन्त्री २ मधु ३ कृष्ण ४ वर्णा, वर्णक्रमेणैव हिताय दण्डाः ॥१॥ मन्त्रि १ भू २ धन ३ कुल ४ क्षयावहा रोग ५ मृत्यु ६ जननाश्च पर्वभिः। द्वयादिभिबिकविवर्द्धितैः क्रमाद्, द्वादशान्तविरतैः समैः फलम् ॥ २॥ यात्राप्रसिद्धिः १ द्विषतां विनाशो २, लाभाः ३प्रभूता वसुधाऽऽगमश्च ४ । वृद्धिः ५ पशूनामभिवाञ्छिताप्ति ६ स्त्र्यादिष्वयुग्मेषु तदीश्वराणाम् ॥ ३॥" इत्यादि ३९, असिलक्षणं 'अङ्गुलशतार्द्धमुत्तमः ऊनः स्यात्पञ्चविंशति खङ्गः । अंगुलमानाद् शेयो व्रणोऽशुभो विषमपर्वस्थः॥१॥ अत्र व्याख्या-अङ्गलशतार्द्धमुत्तमः खड्गः, पञ्चविंशत्यगुलानि ऊनः, अनयोः प्रमाणयोर्मध्यस्थितः पञ्चाशदङ्गलादूनः पञ्चविंशतेरधिको मध्यमः। अङ्गुलमानाद्-अङ्गुल. प्रमाणाद् यो व्रणो विषमपर्वस्था-विषमपर्वाशले स्थितः प्रथमतृतीयपञ्चमसप्तमादिष्वङ्गुलेषु स्थितः सः अशुभः, अर्धादेव समाङ्गलेषु द्वितीयचतुर्थषष्ठाष्टमादिषु यः स्थितः स शुभः, मिश्रेषु समविषमाङ्गुलेषु मध्यम इत्यादि ४०, मणिलक्षणं रत्नपरीक्षाग्रन्थोक्तकाकपदमक्षिकापदकेशराहि त्यसशर्करतास्ववोचितफलदायित्वादिमणिगुणदोषविज्ञानं ४१, काकणी-चक्रिणो रत्नविशेषस्तस्य लक्षणं-विषहरणमानोन्मानादियोगप्रवर्तकत्वादि ४१, वास्तुनो-गृहभूमेर्विद्या वास्तुशास्त्रप्रसिद्ध गुणदोषविज्ञानं ४२, स्कन्धावारस्य मानं -"एकेभैकरथास्त्यश्वाः, पत्तिः पञ्चपदातिका। सेना सेनामुखं गुल्मो, वाहिनी पृतना चमूः ॥१॥ अनीकिनी च पत्तेः स्यादिभाद्यैस्त्रिगुणैः क्रमात् । दशाकिन्योऽक्षौहिणी' त्यादि ४४, नगरमानं Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ७६३ द्वादशयोजनायामनवयोजनव्यासादिपरिज्ञानं, उपलक्षणाच्च कलशादिनिरीक्षणपूर्वकसूत्रन्यासयथास्थानवर्गादिव्यवस्थापरिज्ञानं ४५, चारो-ज्योतिश्चारस्तद्विज्ञानं ४६, प्रतिचारः-प्रतिकूलश्चारो ग्रहाणां वक्रगमनादिस्तत्परिज्ञानं, अथवा प्रतिचरणं प्रतिचारो-रोगिणः प्रतीकारकरणं तद्शानं ४७, व्यूहयुयुत्सूनां सैन्यरचनां, यथा चक्रव्यूहे चक्राकृतौ तुम्बारकप्रध्यादिषु राउन्यकस्थापनेति ४८, प्रतिव्यूहतत्प्रतिद्वन्द्विनां तद्भङ्गोपायप्रवृत्तानां व्यूहं ४९, सामान्यतो व्यूहान्तर्गतत्वेऽपि प्रधानत्वेन त्रीन् व्यूहविशेषानाह-चक्रव्यूह चक्राकृतिसैन्यरचनामित्यर्थः ५०, गरुडव्यूहं गरुडाकृतिसैन्यरचनामित्यर्थः ५१, एवं शकटव्यूहं ५२, युद्धं कुर्कुटानामिव मुण्डामुण्डि शृङ्गिगामिव शृङ्गाङ्गि युयुत्सया योधयोर्वल्गनं ५३, नियुद्धं मल्लयुद्धं ५४, युद्वातियुदं-बङ्गादिप्रक्षेपपूर्वकं महायुद्धं यत्र प्रतिद्वन्द्विहतानां पुरुषाणां पातः स्यात् ५५, दृष्टियुद्ध-योधप्रतियोवयोश्चक्षुषोर्निर्निमेषावस्थानं ५६, मुष्टियुद्धं-योधयोः परस्परं मुष्टया हननं ५७, बाहुयुद्धं योधप्रतियोधयोः अन्योऽन्यं प्रसारितबाह्वोरेव निनंसया वल्गनं ५८, लतायुद्धं योधयोः, यथा लता वृक्षमारोहन्ती आमूलमाशिरस्तं वेवेष्टि तथा यत्र योधः प्रतियोधश[री] रं गाढं निपीड्य भूमौ पतति तल्लतायुद्धं ५९, इसत्थं 'ति प्राकृतथैल्या इषुशास्त्रं नागबाणादिदिव्यास्त्रादिसूचकं शास्त्रं ६०, 'छरुप्पवायं 'ति त्सरुः खड्गमुष्टिस्तदवयवयोगात् त्सरुशब्देनात्र खड्ग उच्यते, अवयवे समुदायोपचारः, तस्य प्रवादो यत्र शास्त्रे तत्सरुप्रवादं, खड्गशिक्षाशास्त्रमित्यर्थः, प्रश्नव्याकरणे तु सरुप्रगतमिति पाठः ६१, धनुर्वेद-धनुःशास्त्रं ६२, हिरण्यपाक-सुवर्णपाको रजतसिद्धि-कनकसिद्धी ६३, ६४, 'सुत्तखेड्डे 'ति सूत्रखेलं सूत्रक्रीडा, अत्र खेलशब्दस्व खेड्ड इत्यादेशः ६५, एवं वस्त्रखेड्डमपि ६६, एतत्कलाद्वयं लोकतःप्रत्येतव्यं, 'नालिआखेड्डेति नालिकाखेलं द्यूतविशेषं, मा भूदिष्टदायविपरीतपाशकनिपातनमिति नालिकया यत्र पाशकः पात्यते, द्यूतग्रहणे सत्यपि अभिनिवेशनिबन्धनत्वेन नालिकाखेलस्य प्राधान्यज्ञापनार्थ भेदेन ग्रहः ६७, पत्रच्छेद्यं अष्टोत्तरशतपत्राणां मध्ये विवक्षितसङ्ख्याकपत्रच्छेदने हस्तलाघवं ६८, कटच्छेद्यं कटवत् क्रमच्छेद्यं वस्तु यत्र विज्ञाने तत्तथा, इदं च व्यूतपटोद्वेष्टनादौ भोजनक्रियादौ चोपयोगि ६९, 'सजीवंति सजीवकरणं मृतधात्वादीनां सहजस्वरूपापादनं ७०, 'निजीवंति निर्जीवकरणं हेमादिधातुमारणं, रसेन्द्रस्य मूर्छाप्रापणं वा ७१, शकुनरुतं, अत्र शकुनपदं रुतपदं चोपलक्षणं, तेन वसन्तराजाद्युक्तसर्वशकुनसंग्रहः गतिचेष्टाग्बलादिपरिग्रहश्च ७२, इति द्वासप्ततिः पुरुषकलाः॥” इति जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिवृत्तौ पृ० १३६-१३९। “लिखितं १ गणितं २ गीतं ३ नृत्यं ४ वाद्यं च ५ पठन ६ शिक्षे च। ज्योति ८ श्छन्दो ९ ऽलङ्कति १० व्याकरण ११ निरुक्ति १२ काव्यानि १३ ॥१॥ कात्यायनं १४ निघण्टु १५ गज-तुरगारोहणं १६-१७ तयोः शिक्षा १८। शस्त्राभ्यासो १९ रस २० मन्त्र २१ यन्त्र २२ विष २३ खन्य २४ गन्धवादाश्च २५ ॥ २॥ प्राकृत २६ संस्कृत २७ पैशाचिका २८ ऽपभ्रंशाः २९ स्मृतिः ३० पुराण ३१ विधी ३२। सिद्धान्त ३३ तर्क ३४ वैद्यक ३५ वेदा ३६ ऽऽगम ३७ संहिते ३८ तिहासाश्च ३९। सामुद्रिक ४० विज्ञाना ४१ ऽऽचार्यकविद्या ४२ रसायनं ४३ कपटम् ४४। विद्यानुवाददर्शन ४५ संस्कारौ ४६ धूर्तशम्बलकम् ४७ ॥४॥ मणिकर्म ४८ तरुचिकित्सा ४९ खेचर्य ५० मरीकले ५१ न्द्रजालं च ५२। पातालसिद्धि ५३ यन्त्रक ५४ रसवत्यः ५५ सर्वकरणी च ५६ ॥५॥ प्रासादलक्षणं ५७ पण ५८ चित्रोपल ५९ लेप ६० चर्मकर्माणि ६१। पत्रच्छेद ६२ नखच्छेद ६३ पत्रपरीक्षा ६४ वशीकरणम् ६५ ॥६॥ काष्ठबटन ६६ देशभाषा ६७ गारुड ६८ योगाङ्ग ६९ धातुकर्माणि ७०। केवलविधि ७१ शकुनक्ते ७२ इति पुरुषकला द्विसप्ततिर्रायाः ॥७॥” इति पर्युषणाकल्पसूत्रस्य सुबोधिकायां व्याख्यायाम् अन्येन प्रकारेण कलानां द्वासप्ततिर्नामानि ॥ __ पृ० ४१३ पं० ३ वट्टखेडं। तुला-" वट्टखेड्डणमक्खरालिहणं ति वृत्तानां खटिकामयगोलकानां खेलनं क्रीडनं तैः सह कृतम् । तेन चाक्षरपातानुरूपतद्गोलकप्रतिबिम्बद्वारेण अक्षराणामकारादीनामालेखनं कारितास्ते, ते हि यदा शिक्ष्यमाणा अपि न शिक्षामाद्रियन्ते तत उपाध्यायेन तत्क्रीडनकमेवानुवर्तमानेन Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७६४ अष्टमं परिशिष्टम् तथा गोलकपातं यथा भूमावक्षराणि शिक्षितं समुत्पन्नानीति" इति उपदेशपदस्य नवमगाथाया मुनिचन्द्रसूरिविरचितायां टीकायाम् पृ० ८२ ॥ पृ० ४१४ पं० १७ महारायाभिसेयं पत्ते इति शुद्धः पाठः ॥ पृ० ४१६ पं० २ आबाहाए इति जे १ जे २ मध्ये पाठः, दृश्यतां पृ० ७५४ पं० १८ ॥ पृ० ४२० पं० ८ एवं मंदररूस [णं पव्वतस्त्र] पञ्च्चत्थिमिल्लातो इति शोभनः पाठः ॥ पृ० ४२० पं० १४ हेट्ठिले इति शुद्धः पाठः ॥ पृ० ४२४ पं० १४ अगारवास मज्झावसित्ता इति शुद्धः पाठः ॥ पृ० ४२७ पं० ५ मुंडे जाव पव्वतिते इति जे १ जे २ खं० मध्ये पाठः ॥ पृ० ४३२ पं० १८ आबाहाए इति जेमू० १ मध्ये पाठः । दृश्यतां पृ० ७५४ पं० १८ ॥ पृ० ४३४ पं० ५ आबाधाए इति जे १ मध्ये पाठः । दृश्यतां पृ० ७५४ पं० १८ ॥ पृ० ४३७ पं० १ समवाए णं । अत्र जे १ मध्ये 'समाए णं' इति पाठः ॥ पृ० ४३७ पं० १ ३ ससमया सूइज्जंति... लोगालोगे सूइजति । एतत्पाठस्थाने जे १ खं० हे १ ला २ मध्ये ' ससमया सूतिजति २' इत्येतावानेव पाठः, जे १ मध्ये 'समया सूतिज्जति २' इति पाठः । ला १ मध्ये 'समया सूतिज्जंति ३ ' इति पाठः । इमे प्राचीनाः पाठाः । हे २ मध्ये तु ' ससमया सूहज्जंति परसमया सूहजंति जाव लोगालोगो सुइजंति' इति पाठः । आगमोदयसमित्या प्रकाशिते [ = मु० मध्ये ] तु' ससमया सूइति परसमया सूहज्जंति ससमयपरसमया सूइज्जंति जाव लोगालोगा सूइज्जंति' इति पाठो मुद्रितः । अस्माभिः पृ० ४३५-४३६ मध्ये विद्यमानं सूत्रकृताङ्ग - स्थानाङ्गवर्णनं मनसि निधाय अत्र विस्तृतः पाठो मुद्रितः, किन्तु प्राचीन हस्त लिखितादर्शानुसारेण - ' ससमया सूइज्जंति, परसमया सूइज्जति, ससमयपरसमया सूइजंति । एतावानेवात्र पाठः, स च समीचीन एव । नन्दीसूत्रे तु समवाए णं जीवा समासिज्जंति, अजीवा समासिजंति, जीवाजीवा समासिज्जंति, ससमए समासिज्जइ, परसमए समासिजइ, ससमयपर समए समासिज्जइ, लोए समासिज्जह, अलोए समासिज्जह, लोआलोए समासिज्जह' इति पाठ इत्यपि ध्येयम् ॥ पृ० ४३७ पं० ५ ठाणगसयस्स । अत्र जे १ खं० हे १ ला २ मध्ये 'ठाणगसयस्त य' इति पाठः । अभयदेवसूरिविरचितायाष्टीकायाः खं० [ खंभातनगरस्थे ] तालपत्रोपरिलिखिते आदर्शे " ठाणगसयस्स ति स्थानकातस्य एकादीनां शतान्तानां संख्यास्थानानां च तद्विशेषितात्मा दिपदार्थानामित्यर्थः" इति पाठः, अन्येष्वादशैषु 'च' इति नास्ति । यदि टीकायां चसहितः पाठो रोचते तदा मूलेऽपि 'ठाणगसयस्स य' इति पाठ एव आदरणीयः । 1 पृ० ४३९ पं० ७ सहपरुद्धरुद्ध' इति जे १ मध्ये पाठः । अटी० मध्ये पाठान्तरमपि तथैव ॥ पृ० ४४१ पं० ५ ' उवसग्गा हितासण निरुत्रसग्गा य' इति जे० पाठोऽत्र सम्यक् ॥ पृ० ४४१ पं० १४ जे २ अटी० विना 'पयसहस्सा हूं ' इति पाठः । पृ० ४४५ पं० ९ मरगगमणाई । अत्र जे १ मध्ये पूर्वे नगरगमणाई इति पाठो लिखित आसीत्, पश्चात् 'नरगगमणाइं' इति केनचित् पाठः संशोधितः । “नगरगमणाहं ति भगवतो गौतमस्य भिक्षाद्यर्थे नगरप्रवेशनानीति" इति अभयदेवसूरिभिः अटी०मध्ये व्याख्यातम् । मु० हे २ मध्येऽपि नगरगमणाई इति पाठः । तथापि मू० १ मु० हे २ अटी० विना सर्वत्र नरगगमणाइं इति पाठ उपलभ्यते, नन्दी सूत्रेऽपि अत्रैव प्रसङ्गे " निरयगमणाई दुहपरंपराओ संसारभवपवंचा दुकुलपच्चायाईओ दुलहबोहियत्तं आघविज्जति । से तं दुहविवागा" इति पाठ उपलभ्यते, अतो दुःखविपाकानां प्रस्तुतत्वात् समीचीनत्वेन नरगगमणाई पाठोऽत्रास्माभिः स्वीकृत इति ध्येयं सुधीभिः ॥ पृ० ४४७ पं० १३ पाढो अट्ठपयाणि आगासपदाणि । अत्र सर्वेष्वपि समवायाङ्गस्य हस्तलिखिता - Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि दर्शेषु यद्यपि 'पाढो अट्ठपयाणि आगासपदाणि' इति पाठस्तथापि 'अटुपयाणि पाढो आगासपदाणि' इति समीचीनः पाठो भाति । यतः पं० १८ मध्ये 'पाढाइयाई एक्कारसविहाणि' इत्यभिहितम् , तच्च 'अट्ठपयाणि पाढो' इति पाठे एव संगच्छते। किञ्च, नन्दीसूत्रेऽपि ईदृश एव पाठो दृश्यते, तथाहि " से किं तं सिद्धसेणियापरिकम्मे ? सिद्धसेणियापरिकम्मे चोद्दसविहे पण्णत्ते, १ तंजहा-माउगापयाई १, एगट्ठियपयाइं २, अट्टापयाई ३, पाढो ४, आमासपयाई ५, केउभूयं ६, रासिबद्धं ७, एगगुणं ८, दुगुणं ९, तिगुण १०, केउभूयपडिगहो ११, संसारपडिगहो १२, गंदावत्तं १३, सिद्धावत्तं १४। से तं सिद्धसेणियापरिकम्मे।। से किं तं मगुस्ससेणियापरिकम्मे ? मगुस्ससेणियापरिकम्मे चोद्दसविहे पण्णत्ते। तंजहा-माउगापयाई १, एगठियपयाई २, अट्ठापयाई ३, पाढो ४, मामापपयाई ५, के उभूयं ६, रासिबद्धं ७, एगगुणं ८, दुगुणं ९, तिगुणं १०, केउभूयपडिग्गहो ११, संसारपडिग्गहो १२, णंदावत्तं १३, मणुस्सावत्तं १४ । से तं मणुस्ससेणियापरिकम्मे। से किं तं पुट्ठसेणियापरिकम्मे ? पुट्ठसेणियापरिकम्मे एक्कारसविहे पण्णत्ते, तंजहा-पाढो १, मामासपयाइं २, केउभूयं ३, रासिबद्धं ४, एगगुणं ५, दुगुणं ६, तिगुणं ७. केउभूयपडिग्गहो ८, संसारपडिग्गहो ९, णंदावत्तं १०, पुट्ठावत्तं ११। से तं पुट्ठसेणियापरिकम्मे।" इत्यादि नन्दीसूत्रे ।। एवं सप्तस्वपि सूत्रेषु, 'पाढो, मामासपयाई' इतिक्रमेण पाठो नन्दीसूत्रे उपलभ्यते ॥ पृ० ४५४ पं० ११ °कालागरु' इति जे १ मध्ये पाठः॥ पृ० ४५५ पं० ९ जालंतररयण पंजर इति अत्र पठितव्यम् अटी० अनुसारेण ॥ पृ०४५६ पं०१ गेवेजमणु । अत्र 'गेवेजगमणु' इति जे १ खं० मध्ये पाठः। स च समीचीनतरः॥ पृ० ४५९ ५० ४ भेदे विसय..। अत्र १५३. भेदे विसय' इति पठितव्यम् ॥ पृ० ४५९ पं० ५ चेव अपडि । अत्र जे १ मध्ये 'चेव पडिवाती' इति पाठः। तदनुसारेण 'चेवऽपडिवाती' इति अत्र पाठो ज्ञेयः, स चात्र समीचीनः। प्रज्ञापनासूत्रेऽपि उभयविधः पाठ उपलभ्यते॥ पृ० ४६३ पं०१ ते णं काले णं ते णं समए णं कप्पस्स समोसरणं णेतव्वं जाव गणहरा सावच्चा णिरवच्चा वोच्छिन्ना। अत्र अटी०मध्ये “ कप्पस्स समोसरणं नेयव्वं ति इहावसरे कल्पभाष्योक्तक्रमण समवसरणवक्तव्यताऽध्येया, सा चावश्यकोक्ताया न व्यतिरिच्यते, वाचनान्तरे तु पर्युषणाकल्पोक्तक्रमेणेत्यभिहितम्" इति व्याख्या दृश्यते। आवश्यकनियुक्तौ “लभ्रूण य सम्मत्तं...॥ १४७॥ इति गाथात आरभ्य “तित्थं च सुहम्माओ निरवच्चा गणहरा सेसा ॥५९५ ॥” इतिपर्यन्तासु गाथासु समवायाङ्गे वक्ष्यमाणं किञ्चिद् वर्णनं समानं दृश्यते। बृहत्कल्पभाष्ये “समोसरणे केवइया... ... ॥११७६॥" इत्यत आरभ्य " संखाईए वि मवे... ... ॥ १२१७ ॥” इतिगाथापर्यन्तं समवसरणवक्तव्यता वर्तते, मावश्यकनिर्युक्तावपि ५४३-५९० गाथासु सा वर्तते। किञ्च, पर्युषणाकल्पे तु "ते णं काले गं" इत्यतः प्रारभ्य स्थविरावल्यां “जे इमे अजताए समणा निमांथा विहरंति, एए णं सव्वे अजसुहम्मस्स अणगारस्स आवच्चिजा, भवसेसा गणहरा निरवच्चा वुच्छिन्ना" इति पाठो दृश्यते॥ पृ०४६३ पं०३-११ सत्त...दस...। यथा अतीतायामुत्सर्पिण्यां सप्त दश च कुलकरा उक्तास्तथा आगामिन्यामुत्सर्पिण्यामपि सप्त दश च कुलकरा वक्ष्यन्ते, दृश्यतां पृ० ४७५ पं० ७-१३। अत्र 'तीताए ओसप्पिणीए सत्त...तीताए उस्सप्पिणीए दस' इति पाठं स्वमत्या कल्पयित्वा 'अतीतायामवसर्पिण्यां सप्त अतीतायामुत्सर्पिण्यां दश' इति केचिद् वदन्ति, पृ० ४७५ पं० ७-१३ मध्येऽपि १ हस्तलिखितादर्शेषु गकार-मकारयोः समानप्रायत्वात् समवायाङ्गस्य हस्तलिखितादर्शेषु 'आगासपदाणि' इति पाठो दृश्यते, नन्दीसूत्रस्य हस्तलिखितादर्शेषु तु 'आमासपयाई' इति पाठो दृश्यते । Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अष्टमं परिशिष्टम 'आगामिन्यामवसर्पिण्यां सप्त आगामिन्यामुत्सर्पिण्यां दश' इति कल्पनया 'आगमेसाते ओसप्पिणीए सत्त... आगमेसाते उस्सप्पिणीते दस ' इति पाठं कल्पयन्ति, तदस्मभ्यं न रोचते । अत्र विवक्षाविशेषः ग्रन्थकृता मतद्वयं वा निर्दिष्टमिति तु वयं मन्यामहे । हस्तलिखितान् आदर्शाननुसृत्यैवात्र अस्माभिः पाठः स्वीकृत इति ध्येयम् । इदं तु ध्येयम् - हस्तलिखितादर्शेषु 'उ - भो' इत्यक्षरद्वयम् उ इति समानप्रायं लिख्यते । अतो लेखकानां विपर्यांसोऽपि बहुशः जायते । ततोऽत्र 'उसप्पिणी' इति पाठो विवक्षितः 'ओसप्पिणी ' इति वा एतदस्माभिः सम्यग् निर्णेतुं न पार्यते । हस्तलिखितादर्शस्थाः पाठभेदाः टिप्पणे तत्र तत्र दर्शिता एव इति तत्रैव विलोकनीयाः ॥ ७६६ पृ० ४६३ पं० १ सत्त कुलगरा । तुला - " तीसे णं समाए पच्छिमे तिभाए पलिओ मट्टभागावसेसे एत्थ णं इमे पण्णरस कुलगरा समुप्पज्जित्था, तंजहा - सुमई १, पडिस्सुई २, सीमंकरे ३, सीमंधरे ४, खेमंकरे ५, खेमंधरे ६, विमलवाहणे ७, चक्खुमं ८, जसमं ९, अभिचंदे १०, चंदामे ११, पसेणई १२, मरुदेवे १३, णाभी १४, उसमे १५ चि ।” इति जम्बूद्वीपप्रज्ञसौ द्वितीये वक्षस्कारे । दिगम्बरमतानुसारेण चतुर्दश कुलकराः, तेषां नामानि तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे एवं निर्दिष्टानि - सुदी १, सम्मदि २, खेमंकरे, ३, खेमंधरे ४, सीमंकरे ५, सीमंधरे ६, विमलवाहणे ७, चक्खुम्मो ८, जसस्सी ९, अभिचंदो १०, चंदाभो ११, मरुदेवो १२, पसेणजि १३, णाभिराया १४ । तेषां पत्नीनां नामानि एवम् — सयंपहा १, जसरसदी २, सुनंदा ३, विमला ४, मणोहरी ५, जसोधरा ६, सुमदी ७, धारिणी ८, कंतमाला ९, सिरिमदी १०, पहावदी ११, अणुवमा १२, अमिदमदी १३, मरुदेवी १४ । पृ० ४६५ पं० ५ वतिरणाभे... । तुला - " वजनाह १ विमलवाहण २ विउलबल ३ महाबला ४ अइबलो ५ । अवराइओ य ६ नंदी ७ पउम ८ महापउम ९ पउमा १० य ॥ ४४ ॥ नलिणीगुम्मो ११ पडमोत्तरो य १२ तह पउमसेण १३ पउमरहा १४ । दढरह १५ मेहरहा वि अ १६ सीहावह १७ घणवई व १८ ॥ ४५ ॥ वेसमणो १९ सिरिवम्मो २० सिद्धत्थो २१ सुप्पट्ट २२ आनंदी २३ । नंदणनामा २४ पुवि, पढमो चक्की निवा सेसा ॥ ४६ ॥ " इति सप्ततिशतस्थानप्रकरणे । त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितानुसारेण त्विमानि नामानि — वज्रनाभः १, विमलवाहनः २, विमलकीर्तिः ३, महाबलः ४, पुरुषसिंहः ५, अपराजितः ६, नन्दिषेणः ७, पद्मः ८, महापद्मः ९, पद्मोत्तरः १०, नलिनगुल्मः ११, पद्मोत्तरः १२, पद्मसेनः १३, पद्मरथः १४, दृढरथः १५, मेघरथः २६, सिंहावहः १७, धनपतिः १८, महाबलः १९, सुरश्रेष्ठः २०, सिद्धार्थः २१, शङ्खः २२, सुवर्णबाहुः २३, नन्दनः २४ । पृ० ४६५ पं० १४ सीया सुदंसणा । तुला - " सीया सुदंसणा १, सुप्पभा य २, सिद्धत्थ ३ अत्थसिद्धा य ४ । अभयंकरा य ५ निव्वुइकरा ६ मणोहर ७ मणोरमिया ८ ॥ १५० ॥ सुरपहा ९ सुक्कपदा १० विमलपहा १९ पुहवि १२ देवदिन्ना य १३ । सागरदत्ता १४ तह नागदत्त १५ सव्व १६ विजया य १७ ॥ १५१ ॥ तह वेजयंतिनामा १८ जयंति १९ अपराजिया य २० देवकुरु २१ बारवई अ २२ विसाला २३ चंदपहा २४ नरसहसयुज्झा ॥ १५२ ॥” इति सप्ततिशतस्थानप्रकरणे । एतान्येव नामानि त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्रे, नवरं तृतीये पर्वणि अष्टमे सर्गे ' सुक्कपहा १०' स्थाने " चन्द्रप्रभा ' इति नाम । " वयसिविंग त्ति - सुदंसणा १ सुप्पभा २ सिद्धत्था ३ अभयकरा ४ निव्वुइकरा ५ मणोहरा ६ मणोरमा ७ सूरप्पहा ८ सुकप्पहा ९ विमलप्पहा १० पुहवी ११ देवदिन्ना १२ सागरदत्ता १३ नागदत्ता १४ सव्वट्टसिद्धा १५ विजया १६ वेजयंती १७ जयंती १८ अपराजिया १९ देवकुरु २० उत्तरकुरु य २१ बारवई य २२ विसाला २३ चंदप्पा २४" इति विचारसारे । " सुदर्शना तु शिबिका सुप्रभा तदनन्तरा । सिद्धार्था चार्थसिद्धा च तत्राभयङ्करी प्रभा ।। सा निवृत्तिकरी षष्ठी सप्तमी सुमनोरमा । परा मनोरमा सूर्यप्रभा शुक्रप्रभा परा ॥ ततः परेण विज्ञेया शिबिका Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ७६७ विमलप्रभा। पुष्पाभा देवदत्ताख्या परा सागरपत्रिका॥ नागदत्ताभिधा चान्या चार्वी सिद्धार्थसिद्धिका । विजया वैजयन्ती च जयन्ताख्याऽपराजिता ॥ नाम्नोत्तरकुरुश्चान्या दिव्या देवकुरुश्रुतिः। विमलामा च चन्द्राभा जिनानां शिबिकाः क्रमात्॥६०/२२१-२२५॥" इति हरिवंशपुराणे॥ पृ. ४६६ पं० १३ एक्को..."। तुला-"पव्वजिदो मल्लिजिणो रायकुमारेहिं तिसयमेत्तेहिं । पासजिणो वि तह चिय एकच्चिय वड्ढमाणजिणो ॥६६८॥ मल्लि ३००। पास ३००। वीर १। छावत्तरिजुदछस्सयसंखेहिं वासुपुज्जसामी य। उसहो तालसएहिं सेसा पुह पुह सहस्सेहिं ॥६६९॥ वासु ६७६। उसह ४०००। सेसे १०००।” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। “वीरस्यैकस्य निष्क्रान्तिस्त्रिशतैर्मल्लिपार्श्वयोः। षडुत्तरैः शतैः षड्भिर्वासुपूज्यजिनस्य तु ॥३५०॥ चतुःसहस्रसंख्यानैनिष्क्रान्तो वृषभो नृपैः। सहस्रपरिवारास्तु प्रत्येकमितरे जिनाः॥ ३५१॥” इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे ॥ पृ० ४६६ पं० १७ सुमतिऽत्थ णिच्चभत्तेण...... । दिगम्बराणां ग्रन्थेषु हरिवंशपुराणे "निष्क्रान्तिः सुमतेर्भुक्त्वा मल्लेः साष्टमभक्तका। तथा पार्श्वजिनस्यापि जयाजस्य चतुर्थका ॥६०१२१६॥ षष्ठभक्तभृतां दीक्षा शेषाणां तीर्थदर्शिनाम् ।" इति उल्लेखः। तिलोयपण्णत्तिमध्ये तु चतुर्थेऽधिकारे 'भगवतो वासुपूज्यस्य एकोपवासेन, ऋषभदेव मल्लिनाथ-पार्श्वनाथानां षष्ठभक्तेन, शेषाणां तु तीर्थकराणाम् अष्टमभक्तेन दीक्षा' इति वर्णितम्॥ पृ० ४६७ पं० १ सेजंस...। अत्र दिगम्बरग्रन्येषु भिक्षादायकानां नामान्येवमुपलभ्यन्ते___“स श्रेयान् ब्रह्मदत्तश्च सुरेन्द्र इव सम्पदा। राजा सुरेन्द्रदत्तोऽन्यः इन्द्रदत्तश्च पद्मकः ॥ २४५॥ सोमदत्तो महादत्तः सोमदेवश्च पुष्पकः। पुनर्वसुः [नन्दः] सुनन्दश्च जयश्चापि विशाखकः ॥ २४६ ॥ धर्मसिंहः सुमित्रश्च धर्ममित्रोऽपराजितः। नन्दिषेणश्च वृषभदत्तो दत्तश्च सन्नयः॥२४७॥ वरदत्तश्च नृपतिर्धन्यश्च बकुलस्तथा। पारणासु जिनेन्द्रेभ्यो दायकाश्च त्वमी स्मृताः॥२४८॥” इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे। अत्र हरिवंशपुराणे २४६ तमे श्लोके [नन्दः] इति पाठ आवश्यकः, तथैव चतुर्विंशतिसंख्यापूरणात् । उत्तरपुराणानुसारेण तु इमानि नामानि-श्रेयान् १, ब्रह्मा २, सुरेन्द्रदत्तः ३, इन्द्रदत्तः ४, पद्मः ५, सोमदत्तः ६, महेन्द्रदत्तः ७, सोमदत्तः ८, पुष्पमित्रः ९, पुनर्वसुः १०, नन्दः ११, सुन्दरः १२, कनकप्रभः १३, विशाखः १४, धन्यसेनः १५, सुमित्रः १६, धर्ममित्रः १७, अपराजितः १८, नन्दिषेणः १९, वृषभसेनः २०, दत्तः २१, वरदत्तः २२, धन्यः २३, कूलः २४ । पृ० ४६७ पं० ९ संवच्छरेण... तुला-"एकवरिसेण उसहो उच्छुरसं कुणइ पारणं अवरे। गोक्खीरे णिप्पणं अण्णं बिदियम्मि दिवसम्मि ॥६७१॥ सव्वाण पारणदिणे णिवडइ' । वरिसमंबरदो। पणषणहददहलक्खं जेठं अवरं सहस्सभागं च ॥६७२॥” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। __ “वर्षेण पारणाद्यस्य जिनेन्द्रस्य प्रकीर्तिता। तृद्वितीयदिवसेऽन्येषां पारणाः प्रथमा मताः॥२३७॥ आयेनेक्षुरसो दिव्यः पारणायां पवित्रितः। अन्यैर्गोक्षीरनिष्पन्नपरमान्नमलालसैः ॥२३८॥ ...अर्धत्रयोदशोत्कर्षाद् वसुधारासु कोट्यः। तावन्त्येव सहस्राणि दशध्नानि जघन्यतः ॥२५०॥” इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे॥ पृ० ४६७ पं० १५ चेतियरुक्खा... तुला-"णाणतरुनाम चि-नग्गोह १ सत्तिवन्ने २ साले ३ पियए ४ पियंगु ५ छत्तोहे ६ । सिरीसे य ७ नागरुक्खे ८ मल्ली य ९ पिलंखुरुक्खे य १० ।। १४८ ॥ तिंदुग ११ पाडल १२ जंबू १३ आसोत्थे १४ खलु तहेव दहिवन्ने १५। नंदीरुक्खे १६ तिलए १७ अंबयरुक्खे १८ असोए य १९॥ १४९॥ चंपगरुक्खे २० बउले २१ वेडसरुक्खे २२ तहेव धयरुक्खे । २३ साले २४ चउवीसइमे इय रुक्खा जिणवराणं तु ॥ १५०॥” इति विचारसारे। Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अष्टमं परिशिष्टम "नगोह १, सतवन्नो २, साल ३, पिआलो ४, पियंगु ५, छत्ता ६ । सिरीसो ७, नागो ८, मी ९, पिलंख १०, तिंदुयुग १९, पाडलया ९२ ॥ ८६ ॥ जंबू १३, असत्थ १४, दहिवन्न १५, नंदि १६, तिलगा य १७, अंबग १८ असोगो १९ । चंपग २०, बउलो २१, वेडस २२, धाइअ २३, सालो अ २४ नाणतरू ॥ ८७ ॥” इति सप्ततिशतस्थानप्रकरणे । ७६८ " बत्तीसई घणूइं बेइयरुक्खो उ वड्ढमाणस्स । सेखाणं पुण रुक्खा सरीरओ बारसगुणा उ ॥ ४०८ ॥ नगोह १ सत्तवन्ने २ साली (ले) ३ पियए ४ पियंगुरुक्खे ५ य । छत्तोहे ६ य सिरीसे ७ नागे ८ मालू ९ पियंगू (पिलक्खू १) १० य ॥ ४०९ || तेंदुय ११ पाडलि १२ जंबुय १३ आसोडे १४ तहय होइ दहिवन्ने १५ । ततो य नंदीरक्खे १६ तिलए १७ चूए १८ असोगे १९ य ॥ ४१० ॥ चंपग २० बउले २१ वेडस २२ धावोडग ( धायइरुक्खे य १) २३ सालते २४ येव । नाणुप्पयाय रुक्खे जिणेहिं एए अणुगहिया || ४११ ॥” इति तित्थोगाली प्रकीर्णके । " जेसिं तरूण मूले उप्पण्णं जाण केबलं गाणं । उस हप्पहुदिजिणाणं ते चिय असोयरुक्ख त्ति ॥ ९१५ ॥ गोह १ सतपणं २ साल ३ सरल ४ पियंगु ५ तं चैव ६ । सिरीसं ७ णागतरू वि य ८ अक्खा ९ धूलीपलास १० तेंदूवं ११ ॥ ९९६ ॥ पाडल १२ जंबू १३ पिप्पल १४ दहिवण्णो १५ दि १६ तिलय १७ चूदा य १८ । कंकल्लि १९ चंप २० बउलं २१ मेसयसिंगं २२ धवं २३ सालं २४ ॥ ९९७॥ सोहंति असोयतरू पल्लव कुसुमाणदाहि साहाहिं । लंबंतमालदामा घंटाजाला दिरमणिजा ॥ ९९८ ॥ नियणियजिण उदएहिं बारसगुणिदेहिं सरिसउच्छेहा । उसहजिणप्पहुदीणं असोयरुक्खा विरायंति ॥ ९१९॥” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे । हरिवंशपुराणे [६०।१८२ - २०५ ] त्विमानि नामानि - न्यग्रोधः १, विषमच्छदः २, शालः ३, सरलः ४, प्रियङ्गुः ५, प्रियङ्गुः ६, शिरीषः ७, नागतरुः ८, शालिः ९, प्लक्ष्ः १०, तिन्दुकः ११, पाटला १२, जम्बू: १३, अश्वत्थः १४, दधिपर्णः १५, नन्दी १६, तिलकः १७, चूतः १८, अशोकः १९, चम्पकः २०, बकुलः २१, मेषशृङ्गः २२, धवः २३, शालः २४ । पृ० ४६८ पं० ११ पढमेव्थ उसभसेणे... । तुला - तित्थोगाली० ४५२ - ४६४ । “सिरि उसमसेण १ पहु सीहसेण २ चारु ३ वजनाहक्खा ४ । चमरो ५ पज्जोय ६ वियम्भ ७ दिण्णपहवो -२८ वराहो व ९ ॥ ३०४ ॥ पहुनंद १० कोत्थुहा वि य ११ सुभोम १२ मंदर १३ जसा १४ अरिट्ठो य १५ | चक्काह १६ संबा १७ कुंभ १८ भिसय १९ मल्ली २० य सुंभो य २१ ॥ ३०५ ॥ वरदत्त २२ अज्जदिन्ना २३ तहिंदभूई २४ गणहरा पढमा । सिस्सा रिसहाईणं हरंतु पावाई पणयाणं ।। ३०६ ॥ ” इति प्रवचनसारोद्धारे । एता एव तिस्रो गाथाः “ चमरो ५ सुज्जोय ६ वियन्भ ७ दिन्नपहुणो ८... जसो १४... महिंदभूई य २४ गणहरा..." इति पाठभेदेन विचारसारेऽपि विद्यन्ते गा० १७४-१७६ । "पढमो उ उत्सहसेणो १ केसरि सेणो य २ चारुदत्तो य ३ । वज्जचमरो य ४ वज्जो ५ चमरो ६ बलदत्त ७ वेदम्भा ८ || ९६४ || जागो ९ कुंथू १० धम्मो ११ मंदिरणामा १२ जभो १३ अरिट्ठो य १४ । सेणो १५ चक्कायुधभो १६ सयंभु १७ कुंभो १८ विलाखो य १९ ॥ ९६५ ॥ मल्लीणामो २० सुप्पह २१ वरदत्ता २२ सयंभु २३ इंदभूदीभो २४ । उसहादीणं आदिमगणधरणामाणि पदाणि ॥ ९६६ ॥ " इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे । पृ० ४६९ पं० ३ बंभी फग्गू सम्मा... । तुला - "उसभस्स होइ बंमी १ फग्गू अजियस्स २ संभवे सम्मा ३ | अभिणंदणस्स अजिया ४ कासवि सुमती जिनिंदस्स ५ || ४६५ || पउमप्पभस्स तु रती ६ सोम सुपासस्स पढमसिस्सिणि य ७ । चंदप्पभस्स सुमणा ८ वारुणि सुविहिस्स जेट्ठज्जा ९ ॥ ४६६ ॥ सीयलजिणस्स सुजसा १० सेजंसजिणस्स धारिणी पढमा ११ । धरणी य वासुपुजे १२ वरा य विमलस्स जेजा १३ || ४६७ || पउमा अनंतइजिणे १४ सिवा य धम्मे १५ सुती य संतिरस १६ । कुंथुस्स दामिणी खलु १७ जेहज्जा रक्खिय अरस्स १८ || ४६८ || बंधुमती मल्लित्स उ १९ मुणि सुम्बय Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि जिणवरस्स पुप्फवती २० । मणिला य नमिजिणे २१ जक्खदिण्ण तहऽरिट्टनेमिस्स २२ ॥ ४६९ ॥ पासस्स पुष्फचूला २३ वीरजिणिंदस्स चंदणज्जा उ २४ । एयाओ पढमाओ बक्खाया सिस्सिणीओ उ ॥ ४७० ॥” इति तित्वोगालीप्रकीर्णके। "बंमी १ फगु२ सामा ३ अजिया ४ तह कासवी ५ रई ६ सोमा ७। सुमणा ८ वारुणि ९ सुजसा १० धारिणी ११ धरणी १२ धरा १३ पउमा १४॥ ३०७॥ अजा सिवा १५ सुहा १६ दामणी य १७ रक्खी १८ य बंधुमहनामा १९ । पष्फवई २० अनिला २१ जक्खदिन्न २२ पुप्फचूला २३.. य॥३०८॥ चंदण २४ सहिया उ पवत्तिणीओ चउवीसजिणवरिंदाणं। दुरियाई हरंतु सया सत्ताणं भत्तिजुत्ताण ॥ ३०९॥" इति प्रवचनसारोद्धारे । एते एवाये द्वे गाथे "अज्जा सिवा १५ सुई १६ दामणि १७ रक्खीय १८ बंधुमइनामा १९ । पुप्फवई २० नीला २१ अक्खदिन्न २२ तह पुप्फचूला २३ य चंदणा २४ ॥ १८४ ॥” इति पाठभेदेन विचारसारेऽपि स्तः, गा० १८३-१८४।। _ "बम्ह १ प्पकुजणामा २ धम्मसिरी ३ मेरुसेण ४ अयणता ५ । तह रतिसेणा ६ मीणा ७ वरुणा ८ घोसा य ९ धरणा य १० ॥११७८ ॥ चा(धा ?)रण ११ वरसेणाओ १२ पम्मा १३ सव्वस्सि १४ सुव्वदाओ १५ वि । हरिसेण १६ भावियाओ १७ कुंथू १८ मधुसेण १९ पुन्व(प्फ)दत्ताओ २० ॥११७७ ॥ मग्गिणि २१ जक्खि २२ सुलोया २३ चंदणणामाओ २४ उसहपहुदीणं । एदा पढमगणीओ एकेक्का सव्वविरदाओ॥ ११८० ॥” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे । उत्तरपुराणानुसारेण तु इमानि नामानि-ब्राह्मी १, प्रकुब्जा २, धर्मार्या ३, मेरुषेणा ४, अनन्तमतिः ५, रात्रिषणा ६, मीना ७, वरुणा ८, घोषा ९, धरणा १०, धारणा ११, सेना १२, पद्मा १३, सर्वश्रीः १४, सुव्रता १५, हरिषेणा १६, भाविता, १७, यक्षिला १८, बन्धुषेणा १९, पुष्पदन्ता २०, मंगिनी २१, यक्षी २२, सुलोचना २३, चन्दना २४ । पृ० ४६९ पं० १२ उसमे..." । अत्र यदि 'सुमित्रः २ विजयः ३' इति नामद्वयं स्वीक्रियते, एकादशस्य च 'विजयपद्मः' इति नाम स्वीक्रियते तदा 'द्वादश 'संख्यायाः सम्यक् संगतिर्भवेत् । तुलाविचारसारे गा० ५३८। अभिधानचिन्तामणौ [श्लो० ६९२-६९४] 'ऋषभः १, सुमित्रः २, विजय ३, अश्वसेनः ४, विश्वसेनः ५, सूरः ६, सुदर्शनः ७, कृतवीर्यः ८, पद्मोत्तरः ९, हरिः १०, विजयः ११, ब्रह्मा १२' इति चक्रवर्तिपितृनामानि। त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते तु 'ऋषभः १, सुमित्रविजयः २, समुद्रविजयः ३, अश्वसेनः ४, विश्वसेनः ५, शूरः ६, सुदर्शनः ७, कृतवीर्यः ८, पद्मोत्तरः ९, महाहरिः १०, विजयः ११, ब्रह्मा १२' इति नामानि । उत्तरपुराणे तु ऋषभः १, समुद्रविजयः २, सुमित्रः ३, अनन्तवीर्यः ४, विश्वसेनः ५, सूरसेनः ६ सुदर्शनः ७, कृतवीरः ८, पद्मनाभः ९, पद्मनाभः १०, विजयः ११, ब्रह्मा १२' इति नामानि । चउप्पलमहापुरिसचरिये तु ऋषभः १, सुमित्रः २, ....... ३, विश्वसेनः ४, विश्वसेनः ५, सूरः ६, सुदर्शनः ७, कृतवीर्यः ८, पद्मः ९, .....१०,....."११, ब्रह्मा' इति नामानीत्यपि ध्येयम् ॥ पृ० ४७० पं० १ सुमंगला....."। तुला-विचारसारे गा० ५४० । त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते 'सुमंगला १, यशोमती २, भद्रा ३, सहदेवी ४, अचिरा ५, श्रीः ६, महादेवी ७, तारा ८, ज्वाला ९, महिषी १०, वप्रा ११, चुलनी १२' इति नामानि । उत्तरपुराणे तु 'सुमंगला १, सुबाला २, भद्रा ३, सहदेवी ४, ऐरा ५, श्रीकान्ता ६, मित्रसेना ७, चित्रमती ८, रामा ९, ऐरा १०, प्रभाकरी ११, चूडादेवी १२' इति चक्रवर्तिमातृनामानि । चउप्पन्नमहापुरिसचरिये तु 'सुमङ्गला १, विजयवती २, ....."३, सहदेवी ४, अचिरा ५, सिरी ६, देवी ७, तारा ८, ज्वाला ९, ..... १०, ...... ११, चुलनी १२' इति नामानि ॥ Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७७० अष्टमं परिशिष्टम् __ पृ०४७० पं०५ भरहे..। तुला-वित्थोगाली० ५७०-५७१ | विचारसारे गा० ५४२ । सप्ततिशत. स्थानके गा० ३४८। अभिधानचिन्तामणौ श्लो० २९२-२९४, तत्र च 'महापन 'स्थाने 'पन्नः' इति नाम। “भरहो सागरो मघवो सणकुमारो य संति-कुंथु-अरा। तह य सुभोमो पउमो हरि-जयसेणा य बह्मदत्तो य॥५१५॥... १२८१॥” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। “भरतश्चक्रवाद्यः सगरो मघवस्तितः। सनत्कुमारनामान्यः शान्तिः कुन्थुररस्तथा ॥२८६॥ सुभूमश्च महापद्मो हरिषेणो जयोऽपरः। ब्रह्मदत्तश्च षट्खण्डनाथा द्वादश चक्रिणः॥२८७॥” इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे।। पृ० ४७० पं० १४ पयावती...। तुला-तिस्थोगाली. ६०२। विचारसारे गा० ५६३, तत्र षष्ठस्य वासुदेवस्य पितुः ‘महाशिराः' इति नाम, त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते षष्ठे पर्वणि तृतीये सर्गे मभिधानचिन्तामणी [श्लो० ६९५-६९७] चापि तथैव। उत्तरपुराणानुसारेण इमानि नामानिप्रजापतिः १, ब्रह्मा २, भद्रः ३, सिंहसेनः ४, सोमप्रभः ५, वरसेनः ६, अग्निशिखः ७, दशरथः ८, वसुदेवः ९। चउप्पन्नमहापुरिसचरिये सप्तमस्य वासुदेवस्य पितुः 'अग्गिसिर(व)' इति नाम ॥ पृ० ४७० पं० १८ मियावती..। तुला-मावश्यकनियुक्तौ गा० ४१०, तित्थोगाली० ६०३, विचारसारे गा० ५६४। इदमत्र ध्येयम्-अत्र सर्वत्र अष्टमस्य वासुदेवस्य लक्ष्मणस्य मातुः केकई [=कैकेयी] इति नाम निर्दिष्टम् , आवश्यकनियुक्ती केगमई इति पाठः। त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते कैकेय्या एव अपरं नाम सुमित्रा इति प्रोक्तम् , लोकेऽपि सुमित्रेति प्रसिद्धिः। दिगम्बराणाम् उत्तरपुराणे 'कैकेयी' इति नाम वर्तते, तथाहि तत्र इमानि नवानां वासुदेवानां मातृणां नामानि-मृगावती १, उषा २, पृथिवी ३, सीता ४, अम्बिका ५, लक्ष्मीमती ६, केशवती ७, कैकेयी ८, देवकी ९| चउप्पन्नमहापुरिसचरिये तु 'मृगावती १, वसुमती २, पृथ्वी ३, चन्द्रप्रभा ४, सुयशाः ५, नन्दिनी ६, वसुमती ७, सुमित्रा ८, देवकी ९' इति नामानि । __ पृ० ४७१ पं० ३ भहा...। तुला-आवश्यकनियुक्तौ गा० ४१०, तित्थोगाली. गा० ६०४, विचारसारे गा० ५६५। उत्तरपुराणे तु 'जयावती १, सुभद्रा २, सुभद्रा ३, जयवन्ती ४, विजया ५, वैजयन्ती ६, अपराजिता ७, सुबाला ८, रोहिणी ९' इति नामानि ।। पृ० ४७२ पं० ६ विलसिय । अत्र जेर विना विलसिय” इति सर्वत्र पाठः। किन्तु अटी० मध्ये "विलासिता संजातविलासा" इति पाठदर्शनाद् °विलासिय° इति जे २ मध्ये स्थितः पाठः अटी० कृतां सम्मतः॥ पृ० ४७२ पं० १० तिविठ्ठ... तुला–तित्थोगाली० ५७७ । विचारसारे गा० ५६६ । मभिधानचिन्तामणौ श्लो० ६९५-६९७। सप्ततिशतस्थानके गा० ३४९। "तह य तिविठ्ठ-दुविठ्ठा सयंभु पुरिसुत्तमो पुरिससीहो। पुंडरिय-दत्त णारायणा य किण्हो हुवंति णव विण्हू ॥५१८॥” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। "त्रिपृष्ठश्च द्विपृष्ठश्च स्वयंभूः पुरुषोत्तमः। पुरुषोपपदी सिंह-पुण्डरीको प्रचण्डको ॥२८८॥ दत्तो नारायणः कृष्णो वासुदेवा नवोदिताः।" इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे ॥ पृ० ४७२ पं० ११ अयले...। तुला–तित्थोगाली० ५७८ । विचारसारे गा० ५६७। अभिधानचिन्तामणी श्लो० ६९८। सप्ततिशतस्थानके गा० ३५० । “विजयो अचल सुधम्मो सुप्पहणामो सुदंसणो णंदी। तह णंदिमित्त रामो पउमो णव होंति बलदेवा ॥५१७॥” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। “विजयोऽचलः सुधर्माख्यः सुप्रभश्च सुदर्शनः। नान्दी च नन्दिमित्रश्च रामः पद्मो बला नव ॥२९०॥” इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे ॥ __ पृ० ४७२ पं० १४-पृ० ४७३ पं० १४ विस्पभूती...। अत्र पृ० ४७३ पं० ३ मध्ये 'सागर दत्ते असोगललिए य' इत्यपि पदच्छेदं केचित् मन्यन्ते । नाम्नां ग्रन्थान्तरैः सह तुला-तित्थोगाली० ६०५-६०९। त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितानुसारेण वासुदेवानां पूर्वभवनामानि-विश्वभूतिः १, पर्वतः २, Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि धनमित्रः ३, समुद्रदत्तः ४, विकटः ५, प्रियमित्रः ६, ललितमित्रः ७, पुनर्वसुः ८, गंगदत्तः ९। धर्माचार्याः-सम्भूतिः १, संभवः २, सुदर्शन: ३, श्रेयांसः ४, अतिभूतिः ५, वसुभूतिः ६, घोषसेनः ७,...८,...९ । निदानभूमयः-मथुरा १, अन्यानि २-९ नामानि न निर्दिष्टानि । निदानकारणानिगौः१, संग्रामः २, द्यूतम् ३, स्त्री ४, युद्धे पराजयः५, भार्यानुरागः ६, मन्त्रिकृतः पराभवः ७, कन्याप्राप्ति ८, माता ९ । बलदेवानां पूर्वभविकनामानि-सुबलः १, पवनवेगः २, नन्दिसुमित्रः ३, महाबलः ४, पुरुषवृषभ ५, सुदर्शनः ६, वसुन्धरः ७, श्रीचन्द्रः ८, ललितः ९। धर्माचार्याः-मुनिवृषभः १, श्रवणसिंहः २, सुव्रतः ३, ऋषभः ४, प्रजापालकः ५, दमधरः ६, सुधर्मा ७, समाधिगुप्तः ८,...९। __उत्तरपुराणानुसारेण वासुदेवानां पूर्वभविकानि नामानि-विश्वनन्दी १, सुषेण २, सुकेतुः ३, वसुषेणः • ४, श्रीविजयः ५,...६,...७, चन्द्रचूलः ८, निर्नामकः ९। धर्माचार्याः-सम्भूतः १, सुव्रतः २, सुदर्शनः ३, श्रेय ४, नन्दनः ५,...६, शिवगुप्तः ७, महाबलः ८, द्रुमसेनः ९। निदानभूमयःमथुरा १, कनकपुरम् २, श्रावस्ती ३, पोदनपुरम् ४, प्रभाकरी ५,...६, अयोध्या ७, खड्गपुरम् ८, ...९। निदानकारणानि-गौः १, संग्रामः २, तम् ३, स्त्रीः ४, भोगः ५,...६, राज्यम् ७, परऋद्धिदर्शनम् ८, ऐश्वर्यदर्शनम् ९। बलदेवानां पूर्वभविकानि नामानि-विशाखभूतिः १, वासुरथः २, मित्रनन्दी ३, महाबलः ४, अपराजितः ५,...६,...७, विजयः ८, शङ्खः ९।। पृ० ४७ ३ पं० १५ अस्लगीवे... । तुला-तित्थोगाली• ६१०-६११ । विचारसारे गा० ५६८ । सप्ततिशतस्थानके गा० ३५२। "अश्वग्रीवस्तारकश्च मेरको मधुरेव च । निशुम्भबलिप्रह्लादलङ्केशमगधेश्वराः॥६९९॥” इति अभिधानचिन्तामणौ । "अस्सग्गीवो तारय-मेरक-मधुकीडभा तह णिसुंभो। बलि-पहरण-रावणओ जरसंधो गव य पडिसत्तू ॥५१९॥” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। "अश्वग्रीवो भुवि ख्यातस्तारको मेरुकस्तथा। निशुंभः शुम्भदम्भोजवदनो मधुकैटभः ॥ २९१ ॥ बलिः प्रहरणाभिख्यो रावणः खेचरान्वयः। भूचरस्तु जरासन्धो नवैते प्रतिशत्रवः ॥ २९२॥” इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे। चउप्पन्नमहापुरिसचरिये 'पहराए' इत्यस्य स्थाने 'पल्हाओ =प्रह्लादः' इति नाम॥ पृ० ४७४ पं०१-६ एक्को। तुला-तित्थोगाली०६१४-६१६ । “अणिदाणगदा सव्वे बलदेवा केसवा णिदाणगदा। उड्ढंगामी सव्वे बलदेवा केसवा अघोगामी ॥१४३६ ॥ णिस्सेयसमट्ठ गया हलिणो चरिमो दु बह्मकप्पगदो। तत्तो कालेण मदो सिज्झदि किण्हस्स तित्थम्मि ॥१४३७॥ पढमहरी सत्तमिए पंच छट्टम्मि पंचमी एक्को। एक्को तुरिमे चरिमो तदिए निरए तहेव पडिसत्तू॥१४३८॥” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। ___“एकस्य सप्तमी पृथ्वी पञ्चानां षष्ठयुदीरिता। पञ्चम्येकस्य चान्यस्य पर्यन्तस्य तृतीयभूः ॥३०२॥ अष्टानां मुक्तिरुद्दिष्टा बलानां तु तपोबलात् । अन्तस्य ब्रह्मकल्पस्तु तीर्थे कृष्णस्य सेत्स्यतः(ति)॥३०३॥" इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे॥ पृ० ४७४ पं० ९ चंदागणं...। तित्थोगाली गा० ३१४-३३७, ५२७-५५३]प्रकीर्णकानुसारेण इमानि नामानि-बालचंदाणणो १, सुचंदो २, अग्गिसेणो ३, नंदिसेणो ४, इसिदिण्णो ५, वयधारी ६ सामचंदो ७, दीहसेणो ८, सयाऊ ९, सव्वई १०, जुत्तिसेणो ११, सेजंसो १२, सीहसेणो १३, असंजलो १४, उवसंतो १५, दीह(देव ?)सेणो १६, महाहिलोगवलो १७, अइपासो १८, मरुदेवि(व?). जिणो १९, धरो २०, सामकोट्टो २१, अग्गिसेणो २२, अग्गिदत्तो २३, वारिसेणो २४। । "बालचंदं १ सिरिसिचयं २ अग्गिसेणं च ३ नंदीसेणं च ४। सिरिदत्तं च ५ वयधरं ६ सोमचंद ७ जिणदीहसेणं च ८॥२९६॥ वंदे सयाउ ९ सच्चइ १० जुत्तिसेणं ११ जिणं च सेयंसे १२। सीहसेणं १३ सयंजल १४ उवसंतं १५ देवसेणं च १६ ॥२९७॥ महाविरिय १७ पास १८ मरुदेवं १९ Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७७२ अष्टमं परिशिष्टम् सिरिहरं २० सामिकुडमभिवंदे २१ । अग्गिसेणं २२ जिणमग्गदत्तं २३ सिरिवारिसेणं च ॥२९८॥ इय संपइजिणणाहा एरवए कित्तिया सणामेहिं ।” इति प्रवचनसारोद्धारे। “बालेत्यादिगाथाचतुष्कम् । बालचन्द्रं श्रीसिचयम् अग्निषेणं च नन्दिषेणं च श्रीदत्तं च व्रतधरं सोमचन्द्रं जिन दीर्घसेनं चेति प्रथमगाथायामष्टौ वन्दे इति क्रिया। शतायुषं सत्यकिं च युक्तिसेनं जिनं च श्रेयांसं सिंहसेनं स्वयंजलम् उपशान्तं देवसेनं चेति द्वितीयगाथायामष्टौ। महावीर्य पार्श्व मरुदेवं श्रीधरं स्वामिकोष्ठमभिवन्दे इति क्रिया। अमिसेनं जिनमग्रदत्तं मार्गदत्तं वा श्रीवारिषेणं चेति तृतीयगाथायामष्टौ। इत्येवमैरवते साम्प्रतिकजिननाथाः कीर्तिताः स्वनामभिः" इति सिद्धसेनसूरिविरचितायां प्रवचनसारोद्धारटीकायाम्। पृ० ४७५ पं० ७-१३ सत्त"दस। दृश्यतां पृ० ७६५ पं० ३२ ॥ पृ० ४७६ पं० १ महापउमे"। अत्र हस्तलिखितादर्शेषु जे १ खं० हे १ ला २ मध्ये एव तीर्थकृतां नामभ्यः परतः १, २, ३ इत्यादयः अङ्का दृश्यन्ते, तदनुसारेणैव च अस्माभिरपि अङ्का अत्र मुद्रिताः, प्रवचनसारोद्धारटीकायाम् [गा० २९५ पृ० २१८] उद्धृते समवायाङ्गसूत्रपाठेऽपि इत्थमेव निर्देशः। तथापि अत्र “महापद्मादयो विजयान्ताश्चतुर्विंशतिः" इति अटी० मध्ये उल्लेखस्य दर्शनात् अटी० कृतां श्री अभयदेवसूरीणाम् 'अनन्तः २३, विजयः २४' इति द्वयोस्तीर्थकरयो मद्वयमभिप्रेतमिति भाति, तथा च सति तदनुसारेण "मुणिसुब्बते य अरहा सव्वभाविद् जिणे ११॥१४८॥ अममे १२णिकसाए य १३ निप्पुलाए य १४ निम्ममे १५। चित्तउत्ते १६ समाही य १७ आगमिस्सेण होक्खई ।। १४९॥ संवरे १८ अनियट्टी य १९ विवाए २० विमले ति य २१। देवोववाए अरहा २२ अणंत २३ विजए ति य २४ ॥ १५० ॥” इत्येवमङ्कयोजना अत्र विधेया। विविधेषु प्राचीनेषु श्वेताम्बर-दिगम्बरग्रन्थेषु यथा नामानि उपलभ्यन्ते तथात्रोपन्यस्यन्ते "महापउमे १ य सुरदेवे २ सुपासे ३ य सयंपमे ४। सव्वाणुभूति अरहा ५ देवगुत्तो य होहिही ६ ॥१११५॥ उदगे ७ पेढालपुत्ते ८ य पोट्टिले ९ सयगे १० त्ति य। मुणिसुव्वते य अरहा सव्वभावविहंजणे ११॥१११६ ॥ अममे १२ निक्कसाए १३ य निप्पुलाए १४ य निग्ममे १५। चित्तगुत्ते १६ समाही १७ य आगमेसाए होहिति॥१११७॥ संवरे १८ अणियट्टी १९ य विवागे२. विमले २१ त्ति य। देवोववायए अरहा २२ अणंत २३ विजए २४ ति य॥ १११८ ॥ एए वुत्ता चउव्वीसं भरहे वासम्मि केवली। आगमेसाए होहिंति धम्मतित्थरस देसगा ॥ १११९ ॥” इति तित्थोगालीप्रकीर्णके। अत्र तीर्थकरनाम्नां पुरतोऽङ्काः तत्समादकेन स्वकल्पनया लिखिताः इत्यपि ध्येयम्॥ ___ "जिण पउमनाह १ सिरि सुरदेव २ सुपास ३ सिरि सयंपभयं४। सव्वाणुभूह ५ देवसुय ६ उदय ७ पेढाल ८ मभिवंदे ॥ २९३ ॥ पोहिल ९ सयकित्तिजिणं १० मुणिसुवय ११ अमम १२ निक्कसायं च १३। जिण निप्पुलाय १४ सिरि निममत्तं १५ जिणचित्तगुत्तं १६ च ॥ २९४ ।। पणमामि समाहिजिणं १७ संवरय १८ जसोहरं १९ विजय २० मलिं २१ । देवजिण २२ ऽणतविरियं २३ भइजिणं २४ भाविभरहम्मि ।। २९५॥" इति प्रवचनसारोद्धारे ॥ __"पउमाभ १ सूरदेवो २ तह य सुपासो ३ सयंपभो पवरो ४ । सव्वाणुभूइनामो५ होही तह देवगुत्तो य६ ॥६१॥ उदयजिणो ७ पेढालो ८ पुट्टिल ९ सयकित्ति १० मुणिसुव्वयनामो ११ । अममो य १२ निक्कसाओ १३ चउदसमो निप्पुलायजिणो १४ ॥६२॥ निम्ममजिणो य होही १५ सोलसमो चित्त. गुत्ततित्थयरो१६। तह य समाही १७ संवर १८ जसोहरो १९ विजयनामो य २० ॥६३॥ होही मल्ली २१ देवोववायजिण २२ अणतविरिय २३ भद्दो य २४ । भरहम्मि भावियजिणे चउवीसं वंदिमो निचं ॥६४॥" इति विचारसारे। ___ "भाविन्यां तु पद्मनाभः शूरदेवः सुपार्श्वकः ॥ ५३॥ स्वयंप्रभश्च सर्वानुभूतिर्देवश्रुतोदयौ। पेढालः पोटिलश्चापि शतकीर्तिश्च सुवतः ॥ ५४॥ मममो निष्कषायश्च निष्पुलाकोऽथ निर्ममः । चित्रगुप्तः Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ७७३ समाविश्व संवरश्च यशोधरः ॥५५॥ विजयो मल्ल-देवौ चानन्तवीर्यश्च भद्रकृत् ।" इति अभिधानचिन्तामणौ। ___ "तकाले तित्थयरा चउत्रीस हवंति ताण पढमजिणो। अंतिल्लकुलकरसुदो विदेहवत्ती तदो होदि ॥ १५७८ ॥ महापउमो १ सुरदेओ २ सुपासागामो ३ सयपहो तह य ४ । सव्वपहो ५ देवसुदो ६ कुलसुय ७ उदका ८ य पोटिलो ९॥ १५९१ ॥ जयकित्ती १० मुगिसुन्वय ११ अरय १२ अपापा य १३ निकसायाओ १४ । विउलो १५ निम्मलगामा अ १६ चित्तगुत्तो १७ समाहिगुत्तो य १८ ॥ १५८०॥ उणवीसमो सयंभू १९ अगिअट्टी २० जयो य २१ विमलणामो य २२। तह देवपालगामा २३ अगंतविरिओ अ २४ होइ चउवीसा ।। १५८१ ॥” इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। __ "तीर्थकृच्च महापद्मः सुरदेवो जिनाधिपः। सुपार्श्वनामधेयोऽन्यो यथार्थश्च स्वयंप्रभः ॥५५८ ।। सर्वात्मभूत इत्यन्यो देवदेवः प्रभोदयः। उदकः प्रश्नकीर्तिश्च जयकीर्तिश्च सुव्रतः ॥ ५५९ ॥ भरश्च पुण्यमूर्तिश्च निकषायो जिनेश्वरः। विपुलो निर्मलाभिख्यश्चित्रगुप्तोऽपरः स्मृतः ॥५६०॥ समाधिगुप्तनामाऽन्यः स्वयंभूरनिवर्तकः । जयो विमलसंज्ञश्च दिव्यपाद इतीरितः ॥५६१ ॥ चरमोऽनन्तवीर्योऽमी वीर्य-धैर्यादिसद्गुणाः । चतुर्विशतिसंख्याना भविष्यत्तीर्थकारिणः ॥५६२॥” इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सगें। "तेषामाद्यो महापद्मः सुरदेवः सुपार्थवाक् ॥ ४७७ ॥ स्वयंप्रभश्च सर्वात्मभूताख्यो देवपुत्रवाक् । कुलपुत्रस्तथोदकः प्रोष्ठिलो जप्रकीर्तिवाक् ॥ ४७८ ॥ मुनिसुव्रतनामाऽरसंज्ञोऽपापाभिधानकः । निष्कषायः सविपुलो निर्मलचित्रगुप्तकः ॥ ४७९ ॥ समाधिगुप्तसंज्ञश्च स्वयंभूरिति नामभाक् । अनिवर्ती च विजयो विमलो देवपालवाक् ॥ ४८० ॥ अनन्तवीर्यो विश्वेन्द्रवन्दितांहिसरोरुहः।” इति उत्तरपुराणे षट्सप्ततितमे पर्वणे। पृ०४७६ पं० १३ सेगिय...। तुला-प्रवचनसारोद्धारे गा० ४५७-४७०, त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते दशमपर्वणि १३ । १८८-२००। ___“एदे तित्थयरजिणा तदियभवे तिभुवणस्स खोभकरं ॥१५८३ ॥ तित्थयरणामकम्मं बंधते ताण ते इमे णामा। सेणिग-सुबासगामा उदंक-पोहिल्ल-कदसूया ॥ १५८४ | खत्तिय-पाविल-संखा य गंदसुगंदा ससंक-सेवगया। पेमग-तोरण-रेवद-किहा सिरि-भगलि-विगलिणामा य ॥ १५८५ ॥ दीवायण-माणवका णारदणामा सुरुवदत्तो य । सञ्चइपुत्तो चरिमो गरिंदवंसम्मि ते जादा ॥ १५८६ ॥" इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थे महाधिकारे। "ततस्तीर्थकरोत्पत्तिस्तेषां नामाभिधीयते। आदिमः श्रेणिकस्तस्मात् सुपार्बोदकसंज्ञकः(कौ ?) ॥ ४७१ ॥ प्रोठिलाख्यः कटप्रूश्च क्षत्रियः श्रेष्ठिसंशकः। सप्त(अष्ट ?)मः शङ्खनामा च नन्दनोऽथ सुनन्दवाक् ॥ ४७२॥ शशाङ्कः सेवकः प्रेमकश्चाऽतोरणसंज्ञकः। रैवतो वासुदेवाख्यो बलदेवस्ततोऽपरः ॥४७३ ॥ भगलियंगलिपायनः कनकसंज्ञकः । पादान्तो नारदश्वारुपादः सत्यकिपुत्रकः ।। ४७४ ॥ त्रयो(चतुर्विंशति?)विंशतिरित्येते सप्तरनिप्रमादिकाः।" इति उत्तरपुराणे षट्सप्ततितमे पर्वणि । अत्र श्लोकेषु तिलोयपष्णत्तिग्रन्थानुसारेण 'सुपार्श्वेदिकसंज्ञको...अष्टमः शङ्खनामा...चतुर्विंशतिरित्येते' इति पाठो यदि भवेत् तदा सर्व सुस्यं भवेत् । पृ० ४७७ पं० ९ भरहे... । तुला-"भरहो अ दिग्वदंतो मुत्तदंतो य गूढदंतो य ॥ १५८७ ॥ सिरिसेणो सिरिभूदी सिरिकंतो पउप्रणाम-महपउमा। तह चित्तवाहणो विमलवाहणो रिसेणणामा य ॥१५८८॥” इति तिलोयपण्णतिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। “भरतो दीर्बदन्तश्च जन्मदन्तश्च चक्रिणः। गूढदत्तोऽरो नाम्ना श्रीषेग इति विश्रुतः॥५६३ ॥ श्रीभूतिरिति भूतोऽन्यः श्रीकान्तः पद्मनामकः । Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७७४ अष्टम परिशिष्टम् महापद्मस्तथैवान्यश्चित्रवाहनसंज्ञकः॥५६४॥ विमुक्तमलसम्पर्को नाम्ना विमलवाहनः। अरिष्टसेन इत्येते चक्रिणो द्वादशोदिताः॥५६५॥" इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे । दृश्यतां त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते दशमे पर्वणि १३१२०१-२०२॥ पृ० ४७८ पं० ४ गंदे य" । तुला-"नंदी य १ नंदिमित्ते २ सुंदरबाहू य ३ तह महाबाहू ४। अइबल ५ महब्बले या ६ भद्द ७ दिविठू ८ तिविळू य ॥११४७ ॥ कण्हा उ जयंति(तs)जिए १-२ [भद्दे ३] सुप्पम ४ सुदंसणे चेव ५। आणंदे ६ गंदणे ७ पउसे ८ नाम संकरिसणे ९ चेव ॥११४८॥ एतेसिं तु नवण्हं पडिसत्तू व तत्तिया जाणे। गरुयपडिवक्खमहणा तेसिं नामाणिमे सुणह ॥११४९॥ तिलए य१ जंघलोहे (लोहजंघे) य २ वइरजंघे य३ केसरी चेव ४। पहराए ५ स(अ)पराजिय ६ भीम ७ महाभीम ८ सुग्गीवे ९॥ ११५०॥” इति तित्थोगालीप्रकीर्णके । दृश्यतां त्रिषष्टिशलकापुरुषचरिते दशमे पर्वणि १३। २०३-२०७। "चंदो य महाचंदो चंदधरो चंदसीहवरचंदा। हरिचंदो सिरिचंदो सुचंदो सुपुण्णचंदो य ॥१५८९ ॥ पवभवे अणिदाणा एदे जायंति पुण्णपाकेहिं । अणजा कमसो गंदी तह गंदिमित्तसेणा य ॥ १५९०॥ तुरिमो य गंदिभूदी बलमहबलदिबला तिविट्ठो य। णवमो दुविठ्ठणामो ताणं जायंति णव य पडिसत्त ॥१५९१॥ सिरि-हरि-णीलंकंठा यसकंठ-सुकंठ-सिखिकंठा। अस्सगीव-हयगीव-मउरगीवा य पडिसत्त ॥१५९२॥" इति तिलोयपण्णत्तिमध्ये चतुर्थेऽधिकारे। __ "नन्दी च नन्दिमित्रश्च नन्दिनो नन्दिभूतिकः। महातिबलनामानौ बलभद्रश्च सप्तमः ॥ ५६६ ॥ द्विपृष्ठश्च त्रिपृष्ठश्च वासुदेवा नवैव ते। भविष्यन्त्यञ्जनच्छायाश्छायाच्छन्नदिगन्तराः॥५६७॥ चन्द्रश्चापि महाचन्द्रस्तथा चन्द्रधरश्रुतिः। सिंहचन्द्रो हरिचन्द्रः श्रीचन्द्रः पूर्णचन्द्रकः ।।५६८॥ सुचन्द्रो बालचन्द्रश्च नवैते चन्द्रसप्रभाः। बलाः प्रतिद्विषश्चान्ये नव श्रीहरिकण्ठको ॥५६९॥ नीलकण्ठाश्वकण्टौ च सुकण्ठः शिखिकण्ठको। अश्वग्रीव-हयग्रीवो मयूरग्रीव इत्यपि ॥५७०॥” इति हरिवंशपुराणे षष्टितमे सर्गे॥ उत्तरपुराणानुसारेण भाविवासुदेवानां नामानि-नन्दी १, नन्दिमित्रः २, नन्दिसेनः ३, नन्दिभूतिः ४, सुप्रसिद्धबल: ५, महाबलः ६, अतिबलः ७, त्रिपृष्ठः ८, द्विपृष्ठः । भाविबलदेवानां नामानि-चन्द्रः१, महाचन्द्रः २, चक्रधरः ३, हरिचन्द्रः ४, सिंहचन्द्रः ५, वरचन्द्रः ६, पूर्णचन्द्रः ७, सुचन्द्रः ८, श्रीचन्द्रः९। _पृ० ४७९५०१ सुमंगले...। अत्र षट्सु गाथासु विविधाः पाठभेदा उपलभ्यन्ते। जे० अनुसारेण पाठे 'सुमङ्गलः१, अर्थसिद्धः २, निर्वाणः३, धर्मध्वजः ४, श्रीचन्द्रः५, पुष्पकेतुः६, महाचन्द्रः७, श्रुतसागरः८, सिद्धार्थः९, पूर्णघोषः१०, महाघोषः११, सत्यसेनः१२, अनन्तविजयः१३, शूरसेन: १४, महासेनः १५, देवसेनः१६, सर्वानन्दः१७, देवगुप्तः १८, सुपार्श्वः १९, सुव्रतः २०, कोशल: २१, देवानन्दः २२, विजयविमलः २३, देवोपपातः २४' इति नामानि यदि अभ्युपगम्यन्ते तदा चतुर्विंशतिसंख्यायाः संगतिः सम्यग् भवेदिति भाति । यदि त्वत्र एकस्यैव तीर्थकृतः किञ्चिद् नामद्वयं भवेत् तदा अन्यथापि नामयोजनां विधाय संख्यासंगतिर्विचारणीया। "सिद्धत्थे १ पुनघोसे य केवली सुयसागरे। [पुप्फकेऊ] य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥ ११२१ ॥ सुमंगले अत्थसिद्धे य नेवाणे य महायसे । धम्मज्झए य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे॥११२२॥ सिरिचंदे दढकेत्ते (कित्ती) महाचंदे य केवली। दीहपासे य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥ ११२३ ॥ सुब्बए य सुपासे य अरहा य सुकोसले। अणंतपासी य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥ ११२४ ॥ [पुण्णघोसे महाघोसे सव्वाणंदे य केवली। सच्चसेणे य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे ॥ ११२५ १॥] विमले उत्तरे चेव अरहा य म[हाब] ले। देवाणंदे य अरहा समाहिं पडिदिसंतु मे Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कतिपयानि विशिष्टानि टिप्पणानि ॥११२६ ॥ एए वुत्ता चउवीस एरवतम्मि य केवली। आगमेसाए होहिंति धम्मतित्थस्स देसगा ॥११२७॥” इति तित्थोगालीप्रकीर्णके। अत्र [ ] एतादृशकोष्ठकान्तर्गतः पाठः कथंचिदपि संख्यापूरणार्थ सम्पादकेन कल्पितोऽस्तीति ध्येयम् ।। "इय संपइ जिणणाहा एरवर कित्तिया सणामेहिं । अहुणा भाविजिणिंदे नियनामेहिं पकित्तेमि ॥२९९ ॥ सिद्धत्यं १ पुन्नघोस २ जमघोसं ३ सायरं ४ सुमंगलयं ५। सव्वदृसिद्ध ६ निव्वाणसामि ७ वंदामि धम्मधयं ८॥३०॥ तह सिद्धसेण ९ महसेणनाह १० रविमित्त ११ सव(सच्च १)सेणजिणे १२। सिरिचंदं १३ दढकेउं १४ महिंदयं १५ दीहपासं च १६॥३०१॥ सुब्बय १७ सुपासनाहं १८ सुकोसलं १९ जिणवरं अणंतत्थं २०। विमलं २१ उत्तर २२ महरिद्धि २३ देवयाणंदयं २४ वंदे ॥ ३०२॥" इति प्रवचनसारोद्धारे॥ Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठान्तराणां वृद्धिपत्रकम् । [अत्रेदमादाववधेयम् -स्थानाङ्ग-समवायाङ्गसूत्रयोर्हस्तलिखिताद्यादशेषु विद्यमाना विशिष्टाः प्रायः सर्वेऽपि पाठभेदास्तत्र तत्र टिप्पणेषु निर्दिष्टा एवास्माभिः। ये तु केचित् पाठभेदा अस्माकं दृष्टिपथात्तदानीं बहिर्याताः तेऽत्र वृद्धिपत्रके सम्प्रति दर्शयिष्यन्ते। किश्चान्यत् , समवायाङ्गसूत्रस्य मुद्रणावसरे जे । आदर्शोऽस्माकं सविधे नासीदेव, सम्प्रति तु तालपत्रोपरिलिखितः प्राचीनो जे १ आदर्शः प्रतिबिम्ब(Photo-prints)रूपेणास्मत्सविधे विद्यत इति तदन्तर्गतानि पाठान्तराणि अत्र विशेषत उपदर्शयिष्यन्ते। यद्यपि जे १ मध्ये विद्यमानानि सुबहूनि पाठान्तराणि अन्येषु खं० प्रभृति हस्तलिखिताद्यादशेषु विद्यन्त एवेति तान्यपिटिप्पणेष तत्र तत्र दर्शितान्येव सन्ति, तथापि जे संकेतस्य निर्देशो न विहितस्तत्र, अतः खं० आदिसंकेतैः सह जे १ इति संकेतो वर्धयित्वा अत्र वृद्धिपत्रके दर्शयिष्यते। यत्र x ईदृशं चिह्न विहितं तत्र स पाठः तस्मिन् विवक्षित आदर्श नास्तीति शेयम् । यानि च पाठान्तराणि अस्मत्स्वीकृतमूलपाठापेक्षया समीचीनतराणि इति अस्माकमधुना यत्र यत्र प्रतिभाति तत्र तत्र # एतादृशं स्वस्तिकचिह्न विहितमस्ति ।] पाठान्तरम् पृष्ठम् पंक्तिः २३ १९ मुद्रितः पाठः परिपडंति परिप(पा)डिजंति विद्धंसंति पा० ला। भग्गिला जे०। क० मु०॥ पा० ला० क०विना। * * * * * * परिसडंति जे० परिपाडिजंति' विद्धस्संति जे. पा० ला०13 अग्गिला जे० ला ३,५। क० ला २, ५ मु०॥ पा० ला २-५ क० विना। दुप्पडियरं अटी०॥ ३६ ३० ५४ ८, १३ ॥ दुप्पडियारं १०१ २८ १०३ २२ , २९, ३० ११७ १९ सुप्पडितारं सुप्पडियार वायकु पा० जामधम्म पा० चाउजामं पा०॥ पा० ला० दलतमाणे जे०। केतणासमाणा केतणासमाणं जाव पा० बलिता पा०॥ पा० विना॥ सुप्पडियरं अटी.. सुपडियरं अटी.. वायकु जे० पा.. जामधम्म जे० पा० चाउजामं जे० पा010 जे. पा० ला. दलतमाणे जे० पा० केतणासामाणा पा० केतणासामाणं पा० जाव जे० पा० बलिता पा० ला ४॥ जे० पा०विना॥ " ८ , २४ १४३ २१ १७० २२ १. पाटण नगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यजैनज्ञानमन्दिरे विद्यमाने कागदपत्रोपरिलिखिते एकस्मिन् प्राचीन आदर्श पाठोऽयं दृष्टोऽस्माभिः॥ Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७७७ पृष्ठम् पंक्तिः २३१ ९, २० " , २७ ३२ जे० खं० पाठान्तराणां वृद्धिपत्रकम् मुद्रितः पाठः पाठान्तरम् २०२ २५ १६ नई ला५॥ १६ °नई जे० । नई ला ५॥ उस्स उस' ला ३, ४ ला ५ मु०॥ जे० ला ५ मु०॥ २७३ जे० पा०॥ जे० पा० क०॥ ३२६ पण्डा पण्ह जे १ जे। जे. जे १। खंमू०। खंमू० जे १ जे. हे १ ३२८ ६ अत्थेगतियाणं एगइयाणं जे १ " २४, २६ खं० जे १ ३२९ २२, २४ खं० खं. जे १ , २५ नास्ति खं०॥ नास्ति खंजे १॥ ३३० २६ खं०॥ खं० जे १॥ खं०। खं०जे १ ३३२ ४ चंदज्झयं चंदज्झयं नास्ति खं० जे १॥ चंदलेसं चंदज्झये । चंदलेसं चंदझयं जे २ अटी.. KIचंदरूवं खं०॥ खं० जे १॥ खं० खं० जे १ ३३३ १४ किटिलेस्सं जे १॥ ३३३ १४ किहिलेसं २४, २५ खं. खं० जे १ ३३४ २ माहाओ ग्गहातो जे १ , २१ खं. खं० जे १ ३३५ २० लेस्सा जे १ , २७ खं० खं० जे १ ३३६ ७ सोतेंदिय° सोतिंदिय जे १ , २२, २३ । खं० खं० जे १ , २६,२७,२८ ३३७ २१, २६ खं० खं० जे १ ३३८ २० खंमू० जे १, ३३९ २२ जे०॥ जे १॥ बेरअगु चेराग जे १॥ यावि xजे १ , १७, १८ खं० खं० जे १ ३४२ १७ सुसुजं नास्ति खं० जे १ जेमू० २ ३४६ १ अबाहाए भाबाहाए जे १ , १८, २० खं०] खंसं०] लेसा खंमू०, सुसुज्ज Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठान्तराणां वृद्धिपत्रकम् पृष्ठम् पंक्तिः मुद्रितः पाठः शतानि खं० ३४७ " २५ १४, २४ खं० , २६ বাবা तणू ति खं० ३४८ , ३४९ ४ ३५० २५, २६ ३५१ २३ ३५२ ५ ३५३ ५ ३५४ १० खं. पाठान्तरम् x मु० विना खं. जे १ खं०जे १ मु. जे १। xजे १ तणूय चि जे १ खं० जे १ खं० जे १ सम्ममि जे १ माहिंदं जे १ सञ्चमोजे १ खं० जे १ विना-अतितमरणे जे । खं० जे१ खं० जे १ खं० जे१ सम्मामि महिंदं सच्चामो खं. ३५८ २१ विना खं०। खं. खं. ३६० २६, २९ ३६२ हे २। ३६३ ३६५ ३६५ २ ८ * * * * * * * " पुप्फ सुपुष्पं पुष्फावतं खं०॥ मु.॥ खं० जायणप गरुयलहुयपरिणामे । अगदलहुयपरिणाम खं०। खंमू० हे २जेर्स०१। पुप्फ पुप्फावत्तं जे २, खं० । सुविसतं जे १॥ मु. जे १॥ खं० जेसं. १ जायणाप जे ११ अगरुयलहुयगुरुलहुयपरिणामे जे १ खं० जे १। खमू. जे १ जे. जे १॥ खं० जे १॥ तित्थकराणं जे १ सोतिंदिय° जे १॥ ख० जे१। खं० जे१॥ जेमू०२ मु.॥ घेउम्वियंगोजे २ मदु जे १ ." ३७२ २५ ३७३ १ * * * * * * * * * ३७४ २३ ३७५ २५ ३७७ २२ ३७८ ७ ३८१ १० जे०॥ खं०॥ तित्थगराणं सोईदियौं खं । खं०॥ मु०॥ वेउव्वियसरीरंगो अदुव Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृष्ठम् पंक्तिः ३८२ २०, २१ २२, २३ ३८५ २३ ३८६ ४ "3 "" ३८७ २५, २६ ३९२ २२ ३९३ १३ "" "" ३९९ ૪ ३९८ २२ २३ २५ " "" "" "3 ४०० "" ४०२ 33 "" ८ २४ ४०३ ४०५ २ ४०६ १२ ४०७ १८ ४१२ ११ २० २७ २९ ४ "" ४१३ 35 "" ४२७ ५१ 33 १९ २३ ८ २१, २२ १९, २४ 33 ४१५ २५, २७ ४१६ १७ २० 35 ४१९ २५ ४२२ २५ ४२३ २५ २६, २९ ५ मुद्रितः पाठः हे १ खं० । गुणा एकतीसं पाठान्तराणां वृद्धिपत्रकम् खं० खं० जे ० अप्पप्पणी खं० गोभ पुर आबहाते है २ । जे० ला १ ॥ खं० जे० नास्ति मु० ॥ दिसं जे० ॥ भाबाधाते जे० सभा सुधम्मा खं० द्दिसिं अबाहाए बाव बावहिं पोरेकव्व पडिवूहं लेहविहिं हे १ ला २ ॥ सजीवं खं० खं० हे १ आबा जे० ॥ आसी खं० खं० आबा जे० खं०] हे १ खं० मुंडे भवित्ता जाव पाठान्तरम् जे १ हे १ खं० जे १ । जे १ गुणा एक्कत्तीस जे १ खं० जे १ खं० जे १ जे० जे १ अप्पणी जे १ खं० जे १ गोभस जे १ पुरस्थि खं० जे १, २ भाबाहाते जे १ हे २ | जे० जे १ ला १ ॥ खं० जे० जे १ ॥ नास्ति जे १ मु० ॥ दिसं जे० जे १ ॥ आबाधाते जे० जे १ सभासु सुधम्मा जे १ । खं० जे १ दिसं जे १ । भाबाहार जे १ । बावहिं जे० जे १ पोरेकथं जे १ । परिवहं जे १ । लेहविहिं जे १ हे १ ला २ । 'सामणं जे १ ॥ अजीवि जे १ । खं० जे १ खं० जे १ हे १ भाबा' जे० जे १ ॥ आसी खं० जे १ खं० जे १ आबा जे० जे १ खं० जे १ हे १ खं० जे १ मुंडे जाव जे १ जे २ खं० ७७९ Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८० पाठान्तराणां वृद्धिपत्रकम् पृष्ठम् पंक्तिः ४२७ ७ २४ ४२९ २ ४३० जे. : : ४३७ १-३ ४३७ : : मुद्रितः पाठः पाठान्तरम् तिण्णि तिष्णि तिण्णि जे १ खंमू० खंमू० जे १ पंच पंच पंच जे १ खंमू० खंमू० जे १ जे जे १ ससमया सूइज्जति । समया सूतिज्जंति २ ....."समवाए णं समवाए णं जे १ विविहा विवधा जे १ °स्स य खं० स्स य खं० जे १ खं । खं० जे १ णाया णाय° जे १ खं० खं० जे १ परियागा परियागो जे १ °प(पा ?)रद्ध °परुद्ध जे १ ताणि xजे १ चलियाण चंलियाण जे १ वित्थरेण वित्थरेणं जे १ "यथा च "यथा वा खं० मूलगुणुत्तर मूलउत्तर जे १ °हियासणा, णिरुवसगा य, हिवासण णिरुवसग्गा, जे १ पयगोणं ४३८ ४३९ : * * * * * * * * * * * * ) २०, २३, २४,२९, खं० खं० जे१ " " १६ १८, २३ रयोघविप्पमुक्को किरिया तो]य आव खं० मुक्का खं० चेव खं० जे० ४४३ २ १७ २३, २९ रयोषमुक्का जे १ किरिया माघ जे० १ खं० जे १ मुक्का खं० जे १ ४ जे १ खं० जे. जे१ जे १ हे १ खं० जे१ °विगुण जे १ ठिइ जे १ °दुख जे १ खं० जे०१ खं० विगुण थिति 'दुरोव खं० Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पृष्ठम् पंक्तिः ૪૪૪ 22 ४४९ 35 " " ४५० ४५१ "" 33 ४५२ 34 " = = = ४५३ ४५४ མི ་ ི ། མ ུ ོ ४५६ 33 33 "" ४५८ २८ ३२ १ ;; ४५५ ९ १२ २४, २७, २८, २९ १७ "" "" १३ २५ २९ १३ २६ 33 ४६० ४६१ २७ 6 ू २१ " ४५७ १७ १८ २१ २७ २२, २७ २७ १ ११ २१ १९ २२ २५ १ ४५९ ५ ८ मुद्रितः पाठः सव जे० जे ० पुव्वरस पण्णवी खं To पाठान्तराणां वृद्धिपत्रकम् पाठान्तरम् सव्वण्णु जे० जे १ जे० जे १ पुव्वस्त य जे १ पण्णुवी जे १ पाहुयात अव्वए नासि खं० खं० अट्ठहत्तरे अस्स खं० मग्गीणं णाम पंचमते खं० खुरप्पठाण कालागुरुपवरकुंदुरुक रुक खं ० वेजम च्छत्तातिच्छत्तकलिया खं० जे ॥ खं० जे० खं० खं० हे १, खं ० हे १ O सारीर १८, २०, २८ खं० २२ ११ २० खं० खं ० १ हे १, खं० खं० चेव अप अणिदातिं खं० सिज्झणयाए अणा खं० जे १ पाहुडिबाहुडियातो जे १ अच्चुए जे १ नासि खं० जे १ खं० जे १ असत्तरे जे १ असी जे १ हे २ खं० जे १ अग्गीणं जे १ णाम पंचमते खं० जे १ पोक्खरकण्णियासंठाण' जे १ कालागरुपवरकुंदुरुक्कड' जे १ खं० जे १ च्छत्तातिच्छत्तातिच्छत्तकलिया जे १ खं० जे० जे १ खं० जे १ ॥ खं ० जे १ वेजगणु खं० जगमणु जे १ खं० जे० हे १, खं० जे १ हे १ खं० जे १ खं० जे १ हे १, खं० जे १ जे खं ० १ चेव पडि जे १ सरीर जे १ खं० जे १ अणिदार्ति खं० जे १ सिज्झणया जे १ आणा जे १ ७८१ Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८२ पाठान्तराणां वृद्धिपत्रकम् मुद्रितः पाठः पाठान्तरम् पृष्ठम् पंक्तिः २०, २२, खं० २३, २८ । उस्स सतरहे भरहे खं० खं० " २४, २५ जिणिंदाणं पुण खं० om वरदत्ते मिक्खा० [लद्धा २१,२३ जे० ४६८ १ आसोत्थे अंबगरुक्खे रुक्खे तहा वाराहे कुंभे भूती य १९, २० खं० खं० वारुणि अजा १८, ३०, ३१ खं० ४७०३ जंबुद्दीवे णं दीवे । भरहे वासे इमाए एतेसि खं. जे १ उस जे १ सत्तरहे जे १ भरहे खं० जे १ खं. जे १ खं०७१ जिणंदाणं जे १ विना xजे १ वरददत्ते जेसं०१ भिक्खा लद्धाजे १ खं० जे १ जे. जे १ मासोट्टे जे १ अंबरुक्खे जे १ रुक्खे य तहा जे १ वराहे जे १ कुंभे या जे १ भूती या जे १ खं. जे १ खं० जे१ वारुलि जे १ अज जे १ खं. जे १ जंबुद्दीवे भरहे इमाए जे १ तेसि जे १ वम्हे जे १ xजे १ xजे १ केकइ देवई ई य जे १ खं० जे १ खं० । ईय वासुदेवमातरो या जे । रातिय जे १ असमच्छरा जे १ गंभीरा जे १ °विद्धजे १ २४, २५ ४६९ ४ v बंमे णं दीवे भरहे वासे ओसप्पिणीए केकई देवई इय खं० v. खं०। रातिया अमच्छरा गंभीरविद्ध 2 Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८३ पृष्ठम् पंक्तिः ४७१ खं० ४७३ ४७४ " सययं खं० पाठान्तराणां वृद्धिपत्रकम् मुद्रितः पाठः पाठान्तरम् 'कुल' कुसल जे १ खं० जे १ खंमू. जे १, खं० खं० जे १ विलसिय विलासिय जे. यावि अपच्छिमे य। मपच्छिमे जे १ आसि मासि या जे १ खं० खं० जे १ एक्को य एगा य जे १ सिद्धं जे १ खं० जे १ °णाणि °णाणी जे १ च धुयरयं धुवरयं जे १ निव्वाणगयं च घरं नेव्वाणगयं च वरं जे १ खं० खं० खं० जे १ उस हे १ उस जे १ हे १ खं० खं० जे १ उस ला १ उस जे १ ला १ मिस्सेण 'मिस्साए जे १ खं० खं० जे १ हे २। जे १हे २१ जे १ हे १॥ य होति ज होति जे १ उस जे १ खंमू० खंम० जे१ खं० खं. जे १ उस जे० उस जे. जे१ ग्रं० ग्रंथान जे १ " १७,१८ ७० * * * * * * * * * * उस्स० ४७८ ३० * * * Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शुद्धिपत्रकम् शुद्धिपत्रकम् [अत्रेदमवधेयम् -एतग्रन्थमुद्रणावसरेऽस्माकं दृष्टिदोषाद् येऽशुद्धाः पाठा अत्र मुद्रितास्तेऽत्र शुद्धिपत्रके संशोधिताः। किञ्चान्यत् , केचित् शुद्धपाठा हस्तलिखितादर्शेषु विद्यमाना अपि अस्माकं दृष्टिपथं पूर्व ग्रन्थमुद्रणकाले नायाताः पश्चात्तु दृष्टिपथमायातास्तेऽपि अत्र शुद्धिपत्रके संगृहीताः, केचित् पाठा मुद्रणसमये टिप्पणेषु पाठभेदरूपेणोपन्यस्ताः पश्चात्तु ते समीचीनतरा इत्यस्माकं मनसि प्रतिभातं ते पाठा अपि अत्र शुद्धिपत्रके समीचीनतरत्वेन संगृहीताः, ते चात्र स्वस्तिकचिह्नन अङ्किताः, स्वस्तिकचिह्नस्य पुरतश्च येषु आदर्शेषु ते पाठा उपलभ्यन्ते तेषां हस्तलिखिताद्यादर्शानां संकेता अपि उपन्यस्ताः। यत्र च x ईदृशं चिह्न कृतं तत्र स पाठो निष्कासनीय इति तदर्थो ज्ञेयः। यत्र पङ्क्त्यकोऽस्माभिः शुद्धिपत्रकेऽत्र न निर्दिष्टः स पाठस्तस्मिन् पृष्ठे शीर्षकस्थ इति ज्ञेयम् ।] पृ० पं० मुद्रितम् शुद्धम् सिमीचीनतरं वा] प्रतयो प्रतयो * * * तदाश्रित शरीरिका, दी एवं च सर्वत्र वगण्णा खांधणं एगट्टाणं णक्खते जीवच्चेव सोचच्चेव अभिसमेच्चच्चेव * د بر س م م م م ه ه ه ه ه ه ه م : د تر ه ده तदाश्रित्य शरीरिकाः, दी एवं सर्वत्र वाणा खंधाणं एगट्ठाणं णक्खत्ते जीव च्चेव* सोच्च च्चेव अभिसमेच्च च्चेव घेव केवलि मंस-सोणित झुसणा झूसण झुसियाणं योग परिपाडिजति ' विद्धस्संतिक जे. पा० ला० मद्वितीया कवलि मंससोणित° जूसणा * * * * * * * * => जूसण जूसियाणं योग परिप(पा)डिजति विद्धंसंति मादृतीया • एवमप्रेऽपि ४-५-६ पंक्तिषु ‘अजीव चेव। [१] तस चेव थावर चेव १, सजोणिय चेव अजोणिय च्चेव २, साउय चेव अणाउथ चेव ३, सइंदिय चेव अणिंदिय चेव ४' इति शुद्धं ज्ञेयम् । १. पाटणनगरे श्रीहेमचन्द्राचार्यजैनज्ञानमन्दिरे विद्यमाने कागजपत्रोपरिलिखिते एकस्मिन् प्राचीने - आदर्शेऽयं शुद्धपाठो दृष्टोऽस्माभिः॥ Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पं० ३६ ४ पृ० 33 "" ३८ ४२ ८ ४३ २८ २९ "" "" ४८ " ५९ ६० ६६ ३० ५४ ८, १३ ५५ २, ९ "3 "" १२ ५४ १५ ५५ ५८ ५८ ४ 33 ६९ " १९ न 33 २४ ९ २० २९ १ ७६ १२ ८० २२ ८७ १५ १०१ ११ २८ ४, ११ ११ १८ "" १०२ १४ १०२ २१ २७ मुद्रितम् हा क० मु० ॥ पा० ला० क० विना । वेणुदेव बालग १२ जा । णिच्चं पाठान्तरेव कारणेन " विनातु आप्पणं ला५ । } दुष्पडियारं सुपडितारं सुपडियारं अज्झयण तिट्ठाण दीड ओसप्पिण ताई (इ पा० ) टि० १५ समुग्धाते सू० ७२० दशानमपि कट्टु पुढ शुद्धिपत्रकम् मंदरस्य दो वाउ कुमारा वायकु पा० वियत्तकिचे १ | 'कुमारी मह चियत्तकिच्चे पा० ला ४ | शुद्धम् दहा, क० मु० ला २-५ । पा० ला २-५ क० विना । वेदेवे वालग्ग १२ जाव णिच्चं पाठान्तरे तु कारणेन अप्रतिक्रुष्टे " विना ॥ अप्पाणं ला५ । दुष्पडियरं अटी. सुपडियरं अटी ० सुपडियरं अज्झणे तिहा अटी ० दीवड्डूपुर • ओसप्पिणी ताई (इ पा० ) टि० १६ समु सू० ४९९, ७२० दशानामपि कट्टु हाराणं पुढवि मंदरस्स दोति वायकुमारा जे० पा० ला २, ३ वायकु जे० पा० वियत्तकिच्चे पायच्छित्ते १ । * कुम वियत्तकिच्चे क० पा० ला ४ | वियत्तकिच्चे ला ३ । * पाठोऽयम् अटी० अनुसारेण अस्माभिः संशोधितः । आदर्शेषु तु वियत्तकिच्चे पायच्छित्ते इत्यस्य पाठस्य स्थाने क०पा०ला० ३, ४ मध्ये चि (वि ला३ ) पत्त कच्चे इति संक्षिप्तः पाठ एवोपलभ्यते । जे० ला २, ५ मु० मध्ये तु चि (चि ला२ मु० ) यत्त किञ्चपायच्छित्ते इति पूर्णः पाठ उपलभ्यते । ७८५ Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८६ शुद्धिपत्रकम् पृ० पं० शुखुम् चि(वि जे० ला ५)यत्तकिञ्चपायच्छित्ते जे० १०२ मुद्रितम् चि(वि ला ५)यत्त-। किञ्च पायच्छित्ते जे० ज्ञातिमत्यर्थ सन्वेसुवि °सोग्गती संपागडपडिसेवी ओड्डादिः " -यस्य १०५ क्षेत्रलीके फुडा तजहा ज्ञातमित्यर्थः सव्वेसु वि" सोगती संपागडपडिसेवी, ओड्डादिः यस्य १०॥५॥ क्षेत्रलोके फुडा, पन्नताओ तंजहा पन्नताओ, चन्द्रप्रभा दीणसेवी पृ० ११३ 'दृतोऽस्माभिः दलतमाणे जे० पा०॥ अवलेहणिता? कालं करेति जाव जे०पा० चंद्रप्रभा दीणेसेवी पृ० १३ हतोस्माभिः दलतमाणे जे०। अवलेहणित? काले करेति जाव पा. दला निरंतराः बलिता पा०॥ जातिसंन्ने धम्मत्थि अंतोवणीते पहिणिमे ११२ २१ १२७ १७ १३९ १४३ १४७ १८ १४८ १७ 2mm my 200 °सम्पन्ने क० ला विना। अज्झयचणेउठाणे पुरिसवेदग अचक्खु चउआगइया वा दिव्वा जे०॥ "ख कन्दर-सन्ति' निरन्तराः बलिता पा० ला०४। जातिसंपन्ने धम्मत्थिअत्तोवणीते पडिणिभे, [चउत्थो उद्देसओ] संपन्ने क. ला ३ विना। अज्झयणे चउठाणे पुरिसवेदगा अचक्खुचउआगल्या, वा ए दिजा जे०॥ "खकंदर-संति १७५ २ Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x BRas शुद्धिपत्रकम् ७८७ मुद्रितम् शुद्धम् पढमो अज्झयणे पंचमे अज्झयणे बंभचरेवासे बंभचेरवासे १४संगामिता संगामिता संगामिता अणिताधि संगामिताणिताधि १४ संगामता जे.॥ वेरमेणेणं वेरमणेणं वयमाणे वयमाणे, चउमासिए चाँउम्मासिए पंचट्ठाण पंचट्ठाणे आरोवणा, पंच आरोवणा पंच पा०ला०क०॥ पा० ला० क०। जंबुमदर जंबुमंदर प्रतीते प्रति ते पारािठाव पारिट्ठाव पंच पंच अटी पा० अटीपा० सम्मूर्छन सम्मूर्छन वेदिगा तिता। वेदिगा तिता। इय इय उम्मायं उम्माय मवण्ण मवणं वझाया °वज्झाया जैक्खा जैक्खा छलेसाओ छ लेसाओ रूप्पी रुप्पी समुप्प समुप्पगीतंच गीतंच सत्तमहानदोओ सत्त महानदीओ भर हेरवते भरहेरवते ला ५ मु०॥ जे० ला ५ मु०॥ उसप्पि पा०॥ उसप्पि पा० ला ३, ४। क० मध्ये पत्रमत्र खण्डितम् ॥ धिक्कार धिक्कारे ४८३] ५८३] २०७ २० 2: 1 2 २१४ २२० १ २२८ २३० २३. २३१ २९ " " . ७ २३२ २३३ १६शियाई १७दि १७झियाइ १"जदि vr : १५वदं १९वदं Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८८ शुद्धिपत्रकम् पृ० पं० मुद्रितम् १ अभि २°माती शुद्धम् २°अभि "माती २२उव महिडिएसु २३जाव २४९ करणादिदं ईसोणस्त सू० २९९ मध्येऽत्र क्रमभेदः, दृश्यतां सू० २९९, २५९ १ २'उब महिडीएम जाव कारणादिद ईसाणस्स सू० १०० मध्येऽत्रा क्रमभेदः, दृश्यतां सू० ३०२, जबुमंदर टि०॥ टि०॥ वचन जे० पा०॥ गेवज नास्तिां दृश्यत बलिस्सणं वइरोयणिंदस्स वइरोयणरण्णो सोमस्स "(आवासिया हरिवरु सुतथेरा २७३ २७४ जंबुमंदर टि० १५॥ टि.२॥ वचनजे० पा० क०॥ गेवेज नास्ति दृश्यतां बलिस्सणं वह २९६ २९८ ३०५ २१ ३०६ ७ ३१४ ४ ३१५ २ "आवासिया हरिवेरु सुतथेरा, * 9 * * * * * * टिप्पणम् १॥ टिप्पणम् १४॥ पाठअभि पाठ अभि [जम्बू जम्बू ला ५। जे०ला २१ ला ५। अचिं २ करेंति करेत्ता जे०। मध्येऽपीदृशः पाठः भचिं २ करेति २ करेत्ता ला २। संभाव्यते। पा. ला४। पा० ला२,४। (ध० विना-अंचिंचिइं (ध० विना-अंचिंअंचिई ति A. Sमू• J१. ति A. अंचिचिई ति . | चिंचि इति सं०, अंचिंचिं इति J२. अचिंचिं इति अंचिअंची इति अंचिअंचि इति अंचिअंचि इति इति वा । अंचिंचिं इति वा ३१९ २१-२२ , ३० Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शुद्धिपत्रकम् ७८९ मुद्रितम् शुद्धम् दस ३२८ २02 षष्ठम्यां तिथौ श्रीमत्त ला। त्यादि सूत्रा जे० पलितो, 'अथेग चंदलेसं चंदज्झयं । <1चंदरूवं > चंदसिंग षष्टम्या ८ यां तिथौ श्रीत्त ला २। त्यादिसूत्रा जे. हे १ पलितोअत्थेग चंदलेसं चंदज्झयं चंदसिंग ३३२ ४ जे २ अटी. " त्तस मु. ३३९ खं० सत्त मु० हे २॥ पण्णता। गत्ताते ३४० १२, १५ ३४४ ४ पण्णता। गताते पण्णत्ता पभाए १८, २० खं०] तिसुद्धं अटीपा० प्पभाए खंसं०] तिहि सुद्धं अटीपा० १३५ अज्झथिए वेउब्वियसरीर " २८ अन्भ(ज्झ १)थिए वेउन्वियअसरीर २ अज्झस्थिए मु०॥ तेंदिथा नियट्टि, तेंदिया नियट्टि पभाए प्पभाए आ(अ-जे०) आ(अ-खं०) ३५२ ६ ३५४ ३५६ ३५७ २७ ३५८ ३६. २ राइयं राईयं य १६, पण्णत्ताई रसमुहुत्ता श्यकसूत्र दावद्दवे गजो जातः। जंबुद्दोवे पुप्फ पुप्फावत्तं पण्णताई रस मुहुत्ता श्यक-सूत्र दावद्दव गजो| जातः। जंबूद्दीवे पुष्पं सुपुप्फ पुप्फावत्तं ३६२ १ ३६३ १ ३६५ ८ जे २ Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७९० शुद्धिपत्रकम् पृ० ३६८ ५,६ ३७४ ३७९ २ ३८१ ३८५ ३८९ ३९५ ३९८ ४०१ मुद्रितम् इतिहस्त° छेय दीव धर्मा धिकारो वाससस्सेहि पण्णता। पण्णत्ते। अक्खीण° अमियंदे करेस्संति आसायणा सेहस्स १। निव्वत्तति पुरस्थि° चुयाणं पिट्टि मु.॥ मज्झा भवित्ता अणंती जैझम्" गोधू सोभाकर ४६ सभांव' महराया अभिनिवुड़त मक्खाया रुयए एवं मंदरस्स हेट्ठिले वासुदेवस्ल अगारममा उच्चतेणं तथापि समणस्स ण ११५ सूइज्जति मु० हे२॥ खं० जे० णाण सुदिट्ठ शुद्धम् इति हस्त च्छेय दीवे धर्माधिकारो वाससहस्सेहिं पण्णत्ता। पण्णत्ते। अज्झीण अभियंदे करेस्संति। आसायणा सेहस्स २। निव्वत्तति। पुरित्थि °चुयाणं पिट्टि मु०। मज्झा भवित्त अणंतती जैहयम्" गो) सोभाकरं ४६, सेभावं महाराया अभिनिवुड्डेत्त मक्खाया रूयए एवं मंदरस्स [णं पन्वतस्स] * * * * * * * * * * * * * * * * * * * + * * * * * * * * ง ४०५ ४१२ ४१४ ४१५ ४१९ १ २ ४२८ ४३० वासुदेवस्स अगारवासमैज्झा उच्चत्तेणं तथापि समणस्सणं ११५-१३६ सूइजति समवाएणं मु० हे२|| खं०] णाणसुदिट्ठ ४३२ ४३७ ४३८ ८ Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शुद्धिपत्रकम ७९१ पृ० पं० शुदम् अहिया ४४२ भावाश्चे? क्खाणाई, त्ति इह षष्ठी मुद्रितम् 'हिया भावश्चे क्खाणाई त्ति षष्ठी रोव सुदेवणास्थि प्रयणपंजरु पाठ:गेवेजमणु दुरव ७ ४५० ४५१ " สี: * * * * * * * * * * s s • वासुदेवणस्थि रयण पंजरु पाठा:गेवेजगणु, खं० दिहि. संजत १५३. 'भेदे कतिविहे दिट्ठि संजत ५भेदे ४७९ १५३. कतिविहे . ४६१ मते भते [काइया णं भंते किंसंघयणी पण्णत्ता? [गोयमा !] * * * * * * [काइया णं भंते! किंसंघयणी पन्नत्ता? गोयमा। संघयणे' संघयणी हुंड जे०। ला० १। तेंति तेतिं ला०२ या। तेणं कालेणं तेणं समएणं संघयणे पण्णत्ते' संघयणी पण्णचा हुंड जे०। ला १। ति तेति ला२। ते णं काले णं तेणं समए णं क्रमेणेत्य °मत्राने * * * * क्रमेणत्य °मत्रा ३२९ दीव १०देवई तहामु०॥११ विलसिय ३३० दीवे १२ देवई तहा मु०॥ १३ विलासिय जे. अटी० ४७२ ४७२ ४७३ १० य. * * * * य ४०-४१ सुचंदं " ४७४ ९ सुचंदं च * जे०हे २ ला १ अटी. - जे. हे २ ला १ अटी० मध्ये विद्यमानोऽयं पाठः समीचीनतरो भाति ॥ Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७९२ शुद्धिपत्रकम् पृ० पं० मुद्रितम् ४७४ २४ ४७५ १ प्रकृत्तम् । अणंतयं प्रकृतम् ११। अणंतई तंजहीं तंजहा ४७६ ४९० उकलिते ६० उक्कले ४५६ उक्कालिते ६० ५२७ वकंती २७३, ५१२ ३७ ५१४ ३५ वकंती चंदप्पमा २७३ x ५१८ २ जहन्न १८० ५२३ १७ ४३१, ७७३ ५२४ २६ तरूपडणे तरुपडणे ५२८ ३७ दित्तइंत दित्तइत्तं ५४७ ३२ बुद्धबोधियखीण° बुद्धबोधियछउमत्थखीण° ५५८ ३० लवतसमुद्द लवणसमुद्द ५६४ २४ विमागो विमाणो ५६८ २ संभोतत संभोतित संनिक्वित्त संनिक्खित्त ५७४ ३० सारसय सारस्सय ५८२ १२ तहक्कारो तहक्कारो ३०५ कलुसमय कलुसमयं २८८ २२८ २७३ नाथार्धम् गाथार्धम् बाससते वाससते ५८६ १३ १७० २७८ २७४ ५८८ ४ १७३ १७३ ३ पृ० ५८९ मध्ये पं०७ तः १५ पर्यन्तं क्रमेण शुद्धपाठाः ६५५ २६५ १ १११ ४३० ६५६ ३८ ३४० ६६३ २६७ ८ ९ ६६८ २६९ १३ ९ ३४२ ६६९ ** - : ** vw 2. xxxxx ५८३ , ३० ३४१ ३४१ Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शुद्धिपत्रकम् ७९३ २७० २७० । ११२ २३ ६७१ ४३० ३४२ ३४२ ४७० ४७४ ६७२ १९२१ १५८ 11119 ६१९ १८ होति, ६२८ ४ ६२९ २० पृ० मुद्रितम् शुद्धम् ७२५ ७३५ ५९१ १६ भगबन्तं भगवन्तं सामानो समानो ५९२ ७ सेय्वा सेय्या ६०१ ११ वञ्जिय वजिय होति६२७ १९ अब्यावज्झं अब्याबज्झं कतभो कतमो अत्तनाच अत्तना च ६३२ ठणेहिं ठाणेहिं ६४० ५ न्यताझ व्यताय ६७३ १८ धंसेई धंसेइ ६८२ ७ बंभकत बंभकंत ६८५ १३ मत्तगय मत्तंगय ७०९ २४ दोस य दोसंच ७११ २९ आप औप० ७३२ २३ जम्बूबू० जम्बू ७४८ २५ ६०२६१७ ६०२-६१७ ७५२ ३५ छदितम् । छर्दितम् । ७६५ १८ 'गेवेजगमणु' इति 'गेवेजगणु' इति जे० १ खं० मध्ये खं० मध्ये पृ० ७१३ पं० २७ मध्ये इत्थं पठितव्यम् - . ४६ १७ स्था० ४८, २३४, ३८८, ४७४, ५४०, ५९३, ६६०, ७०३, ७८३ ।। पृ० ७१३ पं० २९ मध्ये निम्नलिखितं निरसनीयम् स्था० ४८, २३४, ३८८, ४७४, ५४०, ५९३, ६६०, ७०३, ७८३ Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ and callon International For Private & Personal use only