________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रश्नव्याकरणसूत्र स्पृशति । जीवस्याऽसद्भावादेव न शुभाशुभकर्मबन्धनमिति भावः। अत एवं 'सुकयदुक्याणं' सुकृत दुष्कृतानां-पुण्यपापानां फलमपि ' नत्थि' नास्ति जीवासत्वेन तत्फलस्याऽप्यसत्त्वात् । तथा ' सरीरं 'पंचमहाभूइयं ' पञ्चमहा भौतिकं पृथिव्यप्तेजोवावाकाशमयं, 'भासंति ' भाषन्ते । तत् कीदृशं भाषन्ते इत्याह-' हेवागजोगजुत्तं' हेवाकयोगयुक्तम् , हेवाकः-स्वभावस्तेन योगः-परस्परं संयोगस्तेन युक्तम् , पञ्चभूतानां परस्परं संयोगो वियोगश्च स्वभावाद् भवति, न तत्र किंचिदन्यत् कर्मादि आत्मा वा कारणमस्तीति भावः । केई' केऽपि बुद्ध मतानुसारिणः ‘पंचखंधे' पश्चस्कन्धान रूपवेदनाविज्ञानसंज्ञासंस्काररूपान् भणन्ति-कथयन्ति, तत्र-रूपस्कन्ध,:-पृथिव्यादयो रूपादयश्च १, वेदनास्कंध:नहीं है तो मर कर वही पुनः अपने पुण्य पापकर्मों के अनुसार मनुष्यलोक में अथवा देवादिलोक में जन्मता है, यह कथन असल है। तात्पर्य इसका यही है जीव का अस्तित्व न होने से उसके (नस्थिफलं सुकयदुक्कयाणं ) शुभ और अशुभ कर्मों का बंध नहीं होता है। जब शुभ अशुभ कर्मों का बंध ही नहीं होता है तब उनके फल का भी अभाव ही है । तथा ( पंचमहाभूइयं सरीरं भासंति ) यह जो शरीर है वह वृथिवी, अपू , तेज वायु और आकाश, इन पांचभूत स्वरूप है। (हेवाग जोगजुत्तं) पांच भूतों का यह पारस्परिक संयोग अथवा वियोग स्वभाव से ही होता रहता है । इसमें न तो कोई कर्म ही कारण है और न आत्मा ही । (केई पंच य खंधे भणंति) कितनेक वादी बौद्ध-सिद्धातमतानुयायी-ऐसा कहते हैं कि रूप १, वेदना २, विज्ञान ३, संज्ञा ४, જે જીવ નામને કઈ પદાર્થ જ ન હોય તે તે મરીને પિતાના પુન્ય પાપકર્મો પ્રમાણે મનુષ્ય લેકમાં અથવા દેવાદિ લેકમાં જન્મે છે. તે કથન અસત્ય કરે છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે જે જીવનું અસ્તિત્વ ન હોય તે તેના "नस्थि फलं सुकयदुबयाणं " शुभ भने अशुल भनि। म मातो नथी, જે શુભાશુભ કર્મોને બંધ જ બંધાતું ન હોય તે તેના ફળને પણ અભાવ ४ डाय. तथा ." पंचमहाभूइयं सरीर भासंति " मारे शरीर छ ते પૃથિવી, અપૂ ( જળ, તેજ, વાયુ અને આકાશ, એ પાંચ ભૂત સ્વરૂપ છે. " हेवागजोगजुत्तं” पांच भूताना मा ५२२५२७ समय अथवा वियोग સ્વભાવથી જ થયા કરે છે. તેમાં આત્મા કે કર્મ કારણરૂપ નથી.
“केई पंचेय खंधे भणति " 20 पाम भानना। -ौद्ध सिद्धान्त भतानुयायी मे ४ छ । (१) ३५, (२) वेहना, (3) विज्ञान, (४) संज्ञा
For Private And Personal Use Only