________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सुदर्शिनी टीका अ०५ सू०५ परिग्रहो यत्फलं ददाति तनिरूपणम्
५४३
स्थावर हैं । स्थावर नाम कर्म के उदय से हि यह पर्याय जीवों को प्राप्त होती हैं । द्वीन्द्रिय से लेकर पंचेन्द्रियतक के जीव ही त्रस माने गये हैं । सूक्ष्म नाम कर्म के उदय से जीव सूक्ष्म होता है। सूक्ष्म और बादर ये दो भेद एकेन्द्रिय जीवों के होते हैं। बादर नामकर्म के उदय से जीव बादर पर्यायवाला होता है। बादर नामकर्म के उदय से जीवों को ऐसे शरीर की प्राप्ति होती है कि जो शरीर चर्म चक्षुओं का विषयभूत
ता है। इसके विपरीत सूक्ष्म नाम कर्म होता है। जिन जीवों की अपनी योग्य पर्याप्तियां पूर्ण हो गई होती हैं वे पर्याप्तक जीव हैं। तथा जिनकी ये पर्याप्तियां पूर्ण जब तक नहीं होती हैं वे अपर्यातक जीव हैं। जिन अनंत जीवों का एक ही साधारण शरीर होता है वे साधारण जीव हैं और जिन जीवों का भिन्न २ शरीर होता है वे वे प्रत्येक जीव हैं । साधारण नामकर्मके उदयसे जीव साधारण और प्रत्येक नामकर्मके उदय से जीव प्रत्येक शरीर होता है। अंडेसे जो जीव उत्पन्न होते हैं वे अंडज कहलाते हैं। जैसे मयूर, कबूतर, आदि जीव जो किसी प्रकार के आवरण सेवेष्टि न होकर ही पैदा होते हैं वे पोनज हैं जैसे हाथी शशक, नेवला, चूहा शेर वगैरह जीव | आसव अरिष्ट तथा विगडे हुए आचार, मुरब्बा ઉદયથી જીવાને તે પર્યાય ( ચેાનિ ) પ્રાપ્ત થાય છે. જે જીવાને ફક્ત એક સ્પન ઈન્દ્રિય જ હોય છે, તેમને સ્થાવર કહે છે. સ્થાવર નામ કર્મના ઉદયથી જ તે પર્યાય જીવેાને પ્રાપ્ત થાય છે. દ્વીન્દ્રિયથી લઈ ને પચેન્દ્રિય સુધીના જીવાને જ ત્રસ ’ માનવામાં આવે છે. સૂક્ષ્મ નામ કર્મના ઉદયથી જીવ સુક્ષ્મ થાય છે. સૂક્ષ્મ અને પાદર એ બે ભેદ એકેન્દ્રિય જીવેાના હોય છે. માદર નામકર્મના ઉદયથી જીવ ખદર પર્યાયવાળા થાય છે. ખાદર નામ કમના ઉદયથી જીવાને એવા શરીરની પ્રાપ્તિ થાય છે કે તે શરીરો ચ ચક્ષુએ વડે જોઈ શકાય છે. તેનાથી ઉલ્ટુ સૂક્ષ્મ નામકમ છે જે જીવાની યાગ્ય પર્યાસિયા પૂરી થઈ ગઇ હોય છે તે જીવા પર્યાપક કહેવાય છે તથા તેમની તે પમિયે જ્યાંસુધી પૂરી થતી નથી ત્યાંસુધી તેઓ અપર્યાપ્તક જીવા છે. જે અનંત જીવાનું એકજ સાધારણ શરીર હોય છે, તે સાધારણ જીવા છે, અને જે જીવાનાં ભિન્ન ભિન્ન શરીર હાય છે, તે પ્રત્યેક જીવ કહેવાય છે. સાધારણ નામ કર્મના ઉદયથી જીવ સાધારણ શરીર થાય છે અને પ્રત્યેક નામકર્મીના ઉદ્મયથી જીવ પ્રત્યેક શરીર થાય છે. ઈંડાંમાંથી ઉત્પન્ન થતા જીવાને અંડજ કહે છે, જેવાં કે મેર કબૂતર આદિ જીવ જે જીવે કાઈ પણ પ્રકારના આવરણથી ઢંકાયા વિના જ જન્મે છે-એટલે કે બચ્ચાં રૂપે જન્મે છે. તેમને પાત જ કહે છે, જેમકે हाथी, ससतुं, नोजिया, उधर, सिंह वगेरे लवे. आसव, अरिष्टो, मगरेसां
C
For Private And Personal Use Only
