________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
सुदर्शिनी टीका अ२ सू० ३ सत्यस्वरूपनिरूपणम्
६८३
नहीं है इसलिये यह अनुत्तर है। और यह (सव्वदुक्खपावाणं विउसमणं) अनेकविध दुःखों के देने वाले ज्ञानावरणीयादि अष्टप्रकार के कर्मों का सर्वथा उपराम करने वाला है । ऐसे विशेषणों से विशिष्ट इस प्रवचन को भगवान ने कहा है ।
61
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
भावार्थ- सूत्रकार ने इस सूत्र द्वारा यह प्रकट किया हैं कि सत्य होने पर भी किस प्रकार के वचन नहीं बोलना चाहिये और किस प्रकार के वचन बोलना चाहिये। उन्हों ने कहा है कि जिन सत्यवचनों से संयम में बाधा आवें वे वचन कभी नहीं कहना चाहिये, क्यों कि ऐसे वचन सत्य होने पर भी असत्य के जैसे होने से हेय त्याज्य हैं । जिन सत्य वचनों से हिंसा हो जावे, पाप में जीवों की प्रवृत्ति हो जावे, चारित्र से भ्रष्ट हो जावे, अथवा अपने चारित्र में किसीप्रकार की बाधा उपस्थित हो जावे, राजकथा आदि का प्रसंग जिनमें होवे, जो प्रयोजन शून्य हों, जिनसे कलह उत्पन्न हो जावे, न्यायानुकूल जो न हों, अपवाद विवाद से जो युक्त हो, पर की विडम्बनाकारक हो, जिनके बोलने में अपनी आत्मप्रशंसा भरी हो, अथवा किसी प्रकार का आवेश भाव झलकता हो, सुनने वालो को जिनमें अपनी धृष्टता प्रकाशित અને તે सव्वदुक्खपावाणं विसमणं " અનેક પ્રકારનાં દુઃખા દેનાર જ્ઞાનાવરણી આદિ આઠ પ્રકારનાં કર્મોના સથા ઉપશમ કરનાર છે, એવાં વિશેષણાથી યુક્ત આ પ્રવચન ભગવાન મહાવીર દ્વારા કથિત છે.
કે
लेह थे,
હેય છે.
,
ભાવાર્થ:-સૂત્રકારે આ સૂત્ર દ્વારા એ સ્પષ્ટ કર્યુ છે કે સત્ય પણ કેવા પ્રકારનાં વચન એલવાં જોઈએ, તેમણે એ બતાવ્યું છે વચનોથી સંયમમાં બાધા નડે, તેવા વના કદી પણ ન ખેલવાં કારણ કે તેવાં વચનેા સત્ય હોય તો પણ અસત્ય જેવાં હોવાથી જે સત્યવચનાથી હિંસા થઈ જાય જીવાની પાપમાં પ્રવૃત્તિ થાય, ચારિત્રમાં ભ્રષ્ટતા આવે, અથવા પેાતાના ચારિત્રમાં કોઈ પ્રકારની બાધા ઉપસ્થિત થાય, જેમાં રાજકથા આદિનું વર્ણન આવે, જે પ્રયાજન વિનાનું હોય, જેનાથી કલહુ પેદા થાય, જે ન્યાયાનુકૂળ ન હોય, જે અપવાદ વિવાદથી યુક્ત, પારકાની વિડખના કરનાર હાય, જે ખાલવામાં આત્મશ્લાઘા થતી હોય, અથવા કેઇ પ્રકારના આવેશ ભાવ જણાતા હાય, જેમાં સાંભળનાર આગળ પોતાની
For Private And Personal Use Only
હોય તા
જે સત્ય
