________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रश्नध्याकरणसूत्रे
गर्ने वातप्रकोपेण, दोहदे वाऽपमानिते।
भवेत्कुब्जः कुणिः पङ्गुमूको मन्मन एव च ॥ १ ॥ इति । तथा अन्धिल्लका जात्यन्धः, एकचक्षुः काणः, एतद् दोषद्वयं च गर्भगतस्य जातस्य चापि भवति । गर्भगतो यथैतद्दोषद्वयभाग्भवति, तदेवं विज्ञातव्यम्यदा हि गर्भस्थनीवस्य नेत्रद्वयं तेजो न प्रतिपद्यते तदा स गर्भस्थो जात्यन्धो भवति । यदा चै नेत्रं प्रतिपद्यते नापरं, तदा स काणो भवति । तदेव
ओठ और नासिका में भी होता है । कुब्ज पंगु और वामन, ये माता पिता के शुक्र शोणित के दोष से उत्पन्न होते हैं, कहा भी है
"गर्भ वातप्रकोपेण, दोहदे वाग्यमानिते। __भवेत्कुजाकुणिःपणु मुको मन्मन एव च ॥ १ ॥
अर्थात्-गर्भ में वात के प्रकोप होने से तथा दोहद-गर्भिणी मनोरथ की तर्फ ध्यान नहीं देने से अर्थात् उसका अपमान करने से कुब्जक, कुणि-कुष्ठ-पगु और लूले तथा तुतलाने वाले बालक उत्पन्न होते हैं । अंधिल जन्मान्ध, काना ये दोनों प्रकार के व्यक्ति जब गर्भ अवस्था संपन्न होते हैं तब उस समय यदि दोनों नेत्र इनमें से किसी एक के तेज को प्राप्त नहीं कर पाते हैं तो वह गर्भ जन्मान्ध होकर उत्पन्न होता है-यदि एक ही नेत्र तेज को प्रोप्त कर लेता है दूसरा नहीं कर पाता तो वह उस समय काना उत्पन्न होता है। वही तेज यदि रक्तानुगत हो जाता है तो शिशु रक्ताक्ष उत्पन्न होता है, पित्तानुगत होता है तो शिशु पिङ्गाक्ष होता है और यदि लेष्मानुगत होता
छ में २मा शग हाथ, पशु, आन, ड.3 मने नभ प थाय छे. कुब्जપાંગળાપણું અને વામનતા માતાપિતાના શુકે તથા રક્તનાદોષથી થાય છે. કહ્યું પણ છે
" गर्ने वातप्रकोपेण, दोहदे वाग्यमानिते ।
भवेत्कुब्जः कुणिः पङ्गुको मन्मथ एव च ॥ १॥" એટલે કે ગર્ભમાં વાયુનો પ્રકોપ થવાથી તથા ગર્ભિણીને દેહદ-મનોરથ નહીં કરવાથી, તેને દેહદની અવગણના કરવાથી કૂબડે. કુણિ-કુષ્ટ, हो, भूगी २५24 तात १४ सन् छे. अंधिल-सन्मांध, यी, ये એ બંને પ્રકારનાં બાળકે જ્યારે ગર્ભમાં હોય ત્યારે જે બંને આંખો તેજ પ્રાપ્ત કરી લેતી નથી તે તે બાળક જન્મથી જ અંધ પેદા થાય છે. જે એક જ આંખ તેજ પ્રાપ્ત કરી લે છે પણ બીજી આંખ તેજ પ્રાપ્ત કરી લેતી નથી તે તે જન્મથી જ કાણે હોય છે. એ જ તેજ જે રક્તાનુગત થઈ જાય તે બાળક રક્તાક્ષ-લાલ નેત્રવાળું થાય છે, પિત્તાનુગત થઈ જાય તે બાળક પિંગાક્ષ પીળી આંખવાળે જન્મે છે, અને જે શ્લેષ્માનુગત થાય તે તે શુકલાલ પેદા
For Private And Personal Use Only
