________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सुदर्शिनीटीका अ० १ सू. ६ भावनास्वरूपनिरूपणम् 'पढमं ' प्रथमम् ईयर्यासमिति भावनामाह- ठाणगमणगुणजोगजुंजणजुगंतरनिवइयाए ' स्थानगमनगुणयोगयोजनघुगान्तर-निपातिकया- ठाण' स्थानम् = उपवेशनमित्यर्थः, 'गमण' गमनं-चलनम् , तत्र गुणा सस्थावरोपघातवर्जनरूपः, तस्य योगः सम्बन्ध स्तं योजयति करोति या सा स्थानगमनगुणयोगयो. जना, तथा युगान्तरे-युगप्रमाणभूभागे निपतति या सा युगान्तरनिपातिका, अनुकूल पड़नेवाली थोडी बहुत प्रवृत्तियां स्थूल दृष्टि से विशेष रूप में गिनाई गई हैं । जो भावना के नाम से प्रसिद्ध हैं। यदि इन भावनाओं के अनुसार बराबर बर्ताव किया जाय तो गृहीत व्रत उत्तम
औषधि के समान प्रयत्नशील के लिये सुंदर परिणाम कारक सिद्ध होते हैं। यही बात “ परिरक्षणढाए " इस पद द्वारा यहाँ ध्वनित की गई है। इन पांच भावनाओं में जो (पढम ) पहिली ईर्यासमिति नामकी जो भावना है वह इस प्रकार है ( ठाणगमणगुण जोगनुंजणजुंगंतर निवइयाए ) स्व पर को क्लेश न हो इस प्रकार यत्न पूर्वक गमन करना इसका नाम ईयर्यासमिति है। इसी का विशेष खुलाशा सूत्रकार इसपद द्वारा कर रहे हैं-स्थान-बैठना और गमन-चलना इनमें जिसके द्वारा इस प्रकार को प्रवृत्ति होनी चाहिये कि जिससे बस और स्थावर जीवोंका उपचातक न हो, इस गुणरूप संबंध को जो जोड़ने ने वाली हो तथा जिससे युगप्रमाण भूमिभाग का अवलोकन हो रहा हो, अर्थात् चलते २ साधु अपने आगे की युगप्रमाण भूमि का આવનારી ઘેડી ઘણી પ્રવૃત્તિ સ્થલ દૃષ્ટિથી વિશેષ રૂપે ગણાવવામાં આવેલ છે, જે ભાવનાને નામે પ્રસિદ્ધ છે. જે તે ભાવનાઓ પ્રમાણે બરાબર વર્તન કરાય તે ગ્રહણ કરાયેલ વત પ્રયત્નશીલ વ્યક્તિને માટે ઉત્તમ ઔષધિ સમાન आय सा५४ सिद्ध थाय छे. 2. २१ पात “ परिरक्खणदाए" ५४ द्वारा मही
शविवाभा मापी छ. मे पाय लावनामामा " पढम" ५डी ईर्यासमिति नामनी भावना छ ते २ प्रमाणे छे “ ठाणगमणजोगजुजणजुगंतरनिवइ. જાણ” પિતાને કે પરને કલેશ ન થાય તે પ્રમાણે જતન પૂર્વક ગમન કરવું તેનું નામ સમિતિ છે. તેનું વધારે સ્પષ્ટીકરણ સૂત્રકાર આ પદ દ્વારા કરે છે-સ્થાન-બેસવું અને ગમન-ચાલવાની ક્રિયામાં તેમના દ્વારા એ રીતની પ્રવૃત્તિ થવી જોઈએ કે જેથી ત્રસ અને સ્થાવર જીની હત્યા ન થાય, આ ગુણ રૂપ સંબધને જે જોડનારી હોય તથા જેથી યુગ પ્રમાણ ભૂમિભાગનું અવલેકન થતું હોય એટલે કે ચાલતી વખતે પોતાની આગળથી યુગ પ્રમાણ ભૂમિનું
For Private And Personal Use Only